program działań samorządu powiatowego na rzecz rozwoju...
TRANSCRIPT
1
Program działań samorządu powiatowego na rzecz rozwoju pieczy
zastępczej w powiecie tomaszowskim w latach 2015 – 2017.
2
Spis treści:
Wstęp ……………………………………………………………………………….. 3
1. Pojęcie pieczy zastępczej, zadania powiatu w zakresie tworzenia i
funkcjonowania pieczy zastępczej w świetle przepisów prawa ………………… 4
1.1. Pojęcie pieczy zastępczej ……………………………………………………… 4
1.2. Zadania powiatu w zakresie tworzenia i funkcjonowania pieczy zastępczej … 4
2. Diagnoza stanu obecnego ……….…………………………………….………... 5
2. 1. Diagnoza potrzeb – dzieci ………………………………………………………. 5
2. 2. Diagnoza potrzeb – pełnoletni wychowankowie ………………………………. 11
2.3. Diagnoza zasobów ……………………………………………………………… 13
2. 4. Wnioski, ocena zasobów w odniesieniu do potrzeb, wykaz potrzeb …………. 15
3. Podstawowe założenia programu ………………….…………………………… 16
4. Cele programu: cel główny, cele szczegółowe, sposoby realizacji, wskaźniki
realizowanych działań ………………..……………………………………………. 16
5. Postanowienia końcowe …..…………………………………………………….. 20
5.1. Limit zawodowych rodzin zastępczych ……………………………………….. 20
5.2. Źródła finansowania ……………………………………………………………. 20
5.3. Monitoring programu ………………………………………………………….. 20
5.4. Wartość dodana …………………………………………...…………………… 21
6. Spis tabel i wykresów …………………...……………………………………… 21
3
Wstęp
Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej nakłada na samorząd
powiatowy obowiązek opracowania i realizacji programu działań, ukierunkowanych
na tworzenie i rozwój infrastruktury służącej zapewnieniu odpowiednich warunków
pobytu i wychowania dzieciom, pozbawionym czasowo możliwości przebywania we
własnych rodzinach naturalnych. Przyjęcie dokumentu poprzedzonego niniejszym
wstępem oznacza zrealizowanie tego obowiązku.
Analizując i ustalając cele programu uwzględniono z jednej strony zadania
samorządu powiatowego wynikające z ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy
zastępczej, z drugiej strony lokalne (w wymiarze powiatowym) uwarunkowania:
potrzeby i możliwości ich zaspokojenia, w tym już istniejącą infrastrukturę socjalną, w
zakresie pieczy zastępczej.
Podstawowym założeniem programu jest zapewnienie, na terenie powiatu,
odpowiednio dobrych warunków pobytu dzieci umieszczonych w pieczy zastępczej oraz
wspomaganie integracji społecznej pełnoletnich wychowanków opuszczających pieczę
zastępczą. Przyjęte założenie powinno zastać osiągnięte poprzez: wzbogacenie
zasobów tworzących pieczę zastępczą, doskonalenie poziomu funkcjonowania tych
zasobów, organizowanie wparcia finansowego i doradczego w ramach programów
usamodzielnień wychowanków usprawnianie współpracy podmiotów publicznych i
niepublicznych zobowiązanych do realizacji zadania. Za istotną rzecz ułatwiającą
osiągnięcie sformułowanego celu uznano także w programie, podnoszenie
merytorycznego poziomu kadry pomocy społecznej w powiecie, obarczonej
obowiązkami wynikającymi z ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.
Program odnosi się do „Strategii rozwiązywania problemów społecznych dla
powiatu tomaszowskiego na lata 2015-2020” i wypełnia postulaty dotyczące pieczy
zastępczej ujęte w tym dokumencie. Program został przygotowany także z
uwzględnieniem treści art. 182 ust. 6 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy
zastępczej, tzn. w oparciu o przedstawiony Zarządowi Powiatu wykaz potrzeb w
zakresie pieczy zastępczej.
4
1. Pojęcie pieczy zastępczej, zadania powiatu w zakresie tworzenia i
funkcjonowania pieczy zastępczej
1. 1. Pojęcie pieczy zastępczej
Przez system pieczy zastępczej należy rozumieć zespół osób, instytucji i
działań mających na celu zapewnienie czasowej opieki i wychowania dzieciom w
przypadkach niemożności sprawowania opieki i wychowania przez rodziców (art. 2
ust. 2 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, zwanej dalej” ustawą”)
Piecza zastępcza dzieli się na:
1) rodzinną – sprawowaną w formie rodziny zastępczej lub rodzinnego domu
dziecka;
2) instytucjonalną – sprawowaną w formie placówki opiekuńczo-
wychowawczej.
Piecza zastępcza zapewnia:
1) pracę z rodziną umożliwiającą powrót dziecka do rodziny lub gdy jest to
niemożliwe – dążenie do przysposobienia dziecka lub gdy jest to niemożliwe – opiekę
i wychowanie w środowisku zastępczym;
2) przygotowanie dziecka do:
a) godnego, samodzielnego i odpowiedzialnego życia,
b) pokonywania trudności życiowych zgodnie z zasadami etyki,
c) nawiązywania i podtrzymywania bliskich, osobistych i społecznie
akceptowanych kontaktów z rodziną i rówieśnikami;
3) zaspokojenie potrzeb emocjonalnych dzieci, w tym szczególnie bytowych,
zdrowotnych, edukacyjnych i kulturalno-rekreacyjnych.
Umieszczenie dziecka w pieczy zastępczej następuje na podstawie orzeczenia
sądu.
1. 2. Zadania powiatu w zakresie tworzenia i funkcjonowania pieczy
zastępczej.
1) opracowanie i realizacja programów rozwoju pieczy zastępczej;
2) zapewnienie pieczy zastępczej dzieciom pozbawionym opieki rodziców
naturalnych;
5
3) pomoc osobom usamodzielnianym, opuszczającym pieczę zastępczą;
4) tworzenie warunków do działania i rozwoju pieczy zastępczej oraz placówek
wsparcia dziennego o zasięgu ponadgminnym, w tym powoływanie centrów
administracyjnych do obsługi placówek opiekuńczo-wychowawczych;
5) organizowanie szkoleń dla rodzin zastępczych oraz prowadzących rodzinne
domy dziecka, a także dla kandydatów do pełnienia tych funkcji;
6) organizowanie wsparcia dla rodzinnej pieczy zastępczej, w tym zapewnienie
niezbędnych badań lekarskich dziecku przyjętemu do pieczy;
7) prowadzenie rejestru osób pełniących funkcję rodzin zastępczych lub
prowadzących rodzinne domy dziecka oraz kandydatach do pełnienia tych funkcji;
8) finansowanie kosztów funkcjonowania pieczy zastępczej, w tym świadczeń
pieniężnych dla dzieci umieszczonych w pieczy zastępczej, świadczeń dla osób
usamodzielnianych, szkoleń dla rodzin zastępczych i kandydatów na rodzinę
zastępczą;
9) sporządzanie odpowiedniej sprawozdawczości rzeczowo-finansowej;
10) realizacja zadań wynikających z rządowych programów wspierania systemu
pieczy zastępczej;
11) sprawowanie kontroli nad organizatorami rodzinnej pieczy zastępczej,
rodzinami zastępczymi, rodzinnymi domami dziecka oraz placówkami opiekuńczo-
wychowawczymi.
2. Diagnoza stanu obecnego
2. 1. Diagnoza potrzeb - dzieci
1. Ilość dzieci umieszczonych w pieczy zastępczej w latach: 2011 – 2014.
2011 r.
Łączna ilość dzieci w pieczy zastępczej w ciągu roku - 356
w tym:
w rodzinach zastępczych (w tym w pogotowiach rodzinnych) - 287(26)
w placówkach (w tym w placówkach rodzinnych) - 69(46)
Stan na 31 grudnia – ilość dzieci ogółem: - 270
6
w tym:
w rodzinach zastępczych (157 rodzin) - 216
w tym:
w rodzinach spokrewnionych ( 129 rodzin) - 168
w rodzinach niespokrewnionych ( 25 rodzin) - 37
w rodzinach zawodowych (pogotowiach rodzinnych – 3 pogotowia) - 11
w placówkach opiekuńczo-wychowawczych - 54
w tym:
w Domu Dziecka w Tomaszowie Maz. oraz w placówkach na terenie innych powiatów
(16+2) - 18
w placówkach typu rodzinego - 36
2012 r.
Łączna ilość dzieci w pieczy zastępczej w ciągu roku - 335
w tym:
w rodzinach zastępczych (w tym w pogotowiach rodzinnych) - 263(32)
w placówkach (w tym w placówkach rodzinnych) - 72(43)
Stan na 31 grudnia – ilość dzieci ogółem: - 267
w tym:
w rodzinach zastępczych (148 rodzin) - 216
w tym:
w rodzinach spokrewnionych ( 102 rodziny) - 131
w rodzinach niespokrewnionych ( 43 rodziny - 69
w rodzinach zawodowych (pogotowiach rodzinnych – 3 pogotowia) - 16
w placówkach opiekuńczo-wychowawczych - 51
w tym:
w Domu Dziecka w Tomaszowie Maz. - 18
w rodzinnych domach dziecka - 33
7
2013 r.
Łączna ilość dzieci w pieczy zastępczej w ciągu roku - 283
w tym:
w rodzinach zastępczych (w tym w pogotowiach rodzinnych oraz rodzinnym domu
dziecka) - 223/12/8
w placówkach (w tym w placówkach rodzinnych) - 60(39)
Stan na 31 grudnia – ilość dzieci ogółem: - 248
w tym:
w rodzinach zastępczych (151 rodzin) - 203
w tym:
w rodzinach spokrewnionych ( 94 rodziny) - 125
w rodzinach niespokrewnionych ( 43 rodziny - 63
w rodzinach zawodowych (pogotowiach rodzinnych – 3 pogotowia) - 7
w rodzinnym domu dziecka - 8
w placówkach opiekuńczo-wychowawczych - 45
w tym:
w Domu Dziecka w Tomaszowie Maz. - 15
w placówkach rodzinnych - 30
2014 r.
Łączna ilość dzieci w pieczy zastępczej w ciągu roku - 255
w tym:
w rodzinach zastępczych (w tym w pogotowiach rodzinnych oraz w rodzinnym domu
dziecka) - 201/14/10
w placówkach (w tym w placówkach rodzinnych) - 54(37)
Stan na 31 grudnia – ilość dzieci ogółem: - 243
w tym:
w rodzinach zastępczych (141 rodzin) - 198
8
w tym:
w rodzinach spokrewnionych ( 93 rodziny) - 118
w rodzinach niespokrewnionych ( 44 rodziny - 62
w rodzinach zawodowych (pogotowiach rodzinnych – 3 pogotowia) - 10
w rodzinnym domu dziecka - 8
w placówkach opiekuńczo-wychowawczych - 45
w tym:
w Domu Dziecka w Tomaszowie Maz. - 13
w placówkach typu rodzinnego - 32
Wykres 1: Ilość dzieci w pieczy zastępczej w latach 2011-2014 (na koniec każdego roku)
z uwzględnieniem rodzajów pieczy
Źródło: sprawozdawczość PCPR.
Analizując strukturę zasobów pieczy zastępczej z uwagi na rodzaj pieczy
(rodzinna lub instytucjonalna), widać wyraźnie, że powiat tomaszowski skutecznie
realizuje politykę społeczną, zarówno formatu ogólnokrajowego jak i
ponadnarodowego, nadającą priorytet rodzinnym warunkom życia i wychowania
dzieci zmuszonych do życia poza własną rodziną biologiczną. W rodzinach
zastępczych przebywa 80-82% ogółu dzieci umieszczonych w pieczy – wykres 1.
A przecież po stronie zasobów oferujących rodzinne warunki egzystencji należy
9
zapisać też placówki opiekuńczo-wychowawcze typu rodzinnego – zgodnie z nazwą i
zasadami funkcjonowania - a wtedy wynik wynosi 93-94% na korzyść dzieci, którym
zagwarantowano zastępcze wprawdzie, ale rodzinne warunki bytowania. W samym
zaś zbiorze rodzin zastępczych, przeważają wyraźnie rodziny spokrewnione (wykres
2), co jest poniekąd oczywiste, ale i zarazem korzystne dla dzieci.
Wykres 2: Struktura rodzinnej pieczy zastępczej w 2014 roku
Źródło: sprawozdawczość PCPR.
Trzeba też zaznaczyć, że 68% dzieci umieszczonych w pieczy zastępczej
pochodzi z terenu miasta Tomaszowa Maz.
2. Inne dane dotyczące zapotrzebowania na miejsca w pieczy zastępczej w
powiecie.
Tabela 1. Ilość postanowień Sądu Rodzinnego o skierowaniu dziecka do pieczy zastępczej
w latach 2011-2014
Lata Rodziny zastępcze Pogotowia
rodzinne
Placówki
opiekuńczo -
wychowawcze
Ogółem
2011 26 26 7 59
2012 17 7 4 28
2013 13 6 1 20
10
2014 15 13 4 32
Źródło: sprawozdawczość PCPR.
Jeśli chodzi o prognozy co do ilości dzieci zagrożonych umieszczeniem w
pieczy zastępczej, to według Zespołu Kuratorów działającego przy Sądzie Rejonowym
w Tomaszowie Maz., w latach obejmowanych programem, to zagrożenie może
dotyczyć ok. 30 dzieci, natomiast według ośrodków pomocy społecznej z terenu
powiatu ok. 70. Te dane w dużej mierze powinny się pokrywać, a to oznacza, że
średnio w roku liczba nowych przypadków kierowania do pieczy będzie wynosić w
granicach 25 i nie będzie znacząco odbiegać od stanu z kilku ostatnich lat. Należy
jednak wyraźnie zaznaczyć, że to prognozowanie zdarzeń niełatwych do przewidzenia
i w praktyce mogą być istotne różnice w stosunku do prognoz.
Ważnym czynnikiem wpływającym na szacowanie potrzebnej ilości miejsc w
pieczy zastępczej jest sytuacja demograficzna i sytuacja społeczna dzieci już w niej
przebywających. Dzieci, którym niewiele brakuje do osiągnięcia pełnoletności
wkrótce będą się usamodzielniać. Dzieci młodsze (kilkuletnie), w sytuacji, kiedy
wykluczony jest powrót do rodziny biologicznej, mają duże szanse na
przysposobienie. Spośród dzieci przebywających w pieczy na koniec 2014 r. ponad
30% osiągnie w najbliższych 3 latach pełnoletniość, w tym 30 w 2015 r. Jednocześnie
ponad 17% nie przekroczy w tym samym czasie 10-tego roku życia. Ponadto 32% z
nich, czyli prawie 1/3 ma uregulowana sytuację prawną (rodzice nie żyją bądź są
pozbawieni praw rodzicielskich) co wprawdzie wyklucza powrót do rodziny
biologicznej, ale zarazem zwiększa szanse na przysposobienie. Jak kwestia
przysposobienia dzieci umieszczonych w pieczy wyglądała w liczbach w ostatnich
latach przedstawia tabela 2.
Tabela 2. Ilość przysposobionych dzieci w latach 2011-2014
Zasoby Lata
2011 2012 2013 2014
Placówki
rodzinne
5 2 3 -
Pogotowia
rodzinne
5 2 4 7
Razem 10 4 7 7
11
Źródło: Baza danych PCPR.
2. 2. Diagnoza potrzeb – pełnoletni wychowankowie
Zgodnie z postanowieniami ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy
zastępczej oraz ustawy o pomocy społecznej, pełnoletni wychowankowie
opuszczający pieczę zastępczą oraz inne placówki i ośrodki zachowują prawo do
pomocy i wsparcia w związku z samodzielnym wkraczaniem w dorosłe życie. Na
przysługujące im świadczenia składają się: pomoc pieniężna (comiesięczna - na
kontynuowanie nauki oraz jednorazowa – na usamodzielnienie się), pomoc rzeczowa –
tzw. wyprawka na zagospodarowanie się, pomoc w uzyskaniu mieszkania, pomoc w
uzyskaniu zatrudnienia oraz poradnictwo specjalistyczne. W latach 2011-2014 średnio
ponad 130 osób rocznie objętych były wymienionymi wyżej forami pomocy.
Tabela 3. Ilość wychowanków objętych programem usamodzielnienia w latach 2011-2014
Lata Wychowankowie rodzin zastępczych, placówek opiekuńczo-
wychowawczych, innych placówek i ośrodków
2011 134
2012 124
2013 135
2014 143
Źródło danych: Sprawozdawczość Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Tomaszowie Maz.
Adekwatnie do rozkładu ilościowego dzieci przebywających w pieczy zastępczej
według rodzajów pieczy, tak i w przypadku wychowanków największa część - prawie
80% - opuściła rodzinną pieczę zastępczą, a najmniejsza – niecałe 6% - opuściła
placówki inne niż działające na podstawie przepisów o pieczy zastępczej.
Sytuacja mieszkaniowa: W grupie osób objętych programem usamodzielnienia
w 2014 roku 74 osoby tj. prawie 52% nadal mieszkały z rodziną zastępczą lub w
placówce. Z pozostałych 69 osób: 26 posiadało własne mieszkania, dalszych 25
zajmowało mieszkania wynajęte we własnym zakresie, a 18 osób otrzymało je w
wyniku przydziału z Tomaszowskiego Towarzystwa Budownictwa Społecznego.
12
52%
18%
17,50%
12,50%
Wykres 3. Sytucja mieszkaniowa wychowanków pieczy zastępczej objętych programem usamodzielnienia w 2014 r.
mieszka nadal z rodziną zastępczą lub w placówce opiekuoczo - wychowawczej
posiada własne mieszkanie
wynajmuje mieszkanie we własnym zakresie
otrzymało mieszkanie z TTBS
Źródło: Opracowanie własne na podstawie własnej bazy danych
Sytuacja edukacyjna i zawodowa. Naukę rozpoczętą w trakcie pobytu w pieczy
zastępczej kontynuowało 140 osób. Wśród nich 27 osób – nieco ponad 19% - to
studenci. Zatrudnienie posiadało 36 osób –nieco ponad 25% - spośród uczestników
programu.
Formy wsparcia. Osoby uczące się otrzymują comiesięczne świadczenie
pieniężne na kontynuowanie nauki wys. 500,00 zł. Poza tym 28 osób otrzymało
przysługującą im pomoc na tzw. usamodzielnienie się w wysokości od 3300, 00 zł. do
6600, 00 zł. Wysokość pomocy uzależniona jest od długości okresu pobytu w pieczy
oraz rodzaju zasobu, w którym osoba przebywała. Wszyscy uzyskaną pomoc
przeznaczali na wyremontowanie i doposażenie mieszkań. W projekcie „Nowa
Szansa” w minionym roku uczestniczyło 40 wychowanków. Uczestnictwo oznaczało
wsparcie w postaci tzw. wyprawki rzeczowej, którą zwykle stanowią podstawowe
meble i inne artykuły gospodarstwa domowego o wartości 5000,00 zł. W
pozafinansowym wymiarze uczestnictwo w projekcie oznaczało korzystanie ze
specjalistycznego doradztwa zawodowego, pedagogicznego, udział w warsztatach
aktywnego poszukiwania pracy, treningu umiejętności społecznych oraz możliwość
ukończenia kursu i szklenia zawodowego. Ogółem w trakcie całego okresu realizacji
projektu wzięło w nim udział 327 wychowanków. Inne formy pomocy nie związane
już z projektem i mające pozafinansową formę to pomoc w uzyskaniu mieszkania, co
polega przede wszystkim na interwencji w podmiocie budownictwa społecznego
(TTBS) oraz pomocy w wynajmie mieszkania. Jedna z osób zwróciła się o pomoc w
uzyskaniu zatrudnienia.
13
Inne dane istotne i charakterystyczne dla diagnozowanej grupy. W związku
małżeńskim pozostawało 11 spośród wychowanków realizujących program. W 2014
roku 29 osób opuściło program usamodzielnienia, przy czym 14 zakończyło realizację
osiągając zakładane cele, natomiast 15 osób przerwało realizację porzucając naukę.
Średni wiek usamodzielnienia się wychowanka (zakończenia udziału w programie) to
23 lata. Przystąpiło do programu 27 nowych osób.
W celach związanych z opracowaniem niniejszego dokumentu przeprowadzono
też ankietę wśród wychowanków, którzy zakończyli program usamodzielnienia w
poprzednich latach z tym, że nie później niż w 2013 r. Chodziło o poznanie ich
obecnej sytuacji życiowej, ale też o ocenę programu usamodzielnienia. Z
wytypowanych 15 osób, ankietę udało się przeprowadzić z 12 (1 osoba opuściła kraj i
przebywa w Wielkiej Brytanii, 2 osoby przebywają w areszcie śledczym). Spośród
pozostałych 12 osób 10 nadal pozostaje mieszkańcami powiatu tomaszowskiego.
Także 10 osób założyło własne rodziny. W zatrudnieniu pozostaje 7 osób, przy czym z
pozostałych 5, 3 osoby korzystają ze świadczeń rentowych. Z 7 zatrudnionych, 4
osoby podały, że nie miały kłopotów z uzyskaniem pracy. Wykształcenie wyższe
zdobyły 2 osoby, 2 inne poprzestały na poziomie podstawowym, pozostałe mają
wykształcenie średnie, w tym średnie zawodowe Żadna z ankietowanych osób nie
oceniła negatywnie programu usamodzielnienia i nie uznała go za niepotrzebny.
Prawie wszyscy za to, co najbardziej istotne i wartościowe w programie uznali pomoc
finansową na usamodzielnieni i wyprawkę rzeczową. Jeżeli chodzi o modyfikację
programu to 4 osoby nie wprowadzałyby żadnych zasad jego realizacji, 2 dalsze,
zmiany ograniczyłyby do zwiększenia pomocy pieniężnej przyznawanej w związku z
kontynuowaniem nauki, połowa osób natomiast oczekiwałaby większego wsparcia w
trakcie realizacji programu ze strony opiekuna usamodzielnienia, PCPR a także
Urzędu Pracy przede wszystkim w uzyskaniu pracy i mieszkania.
2.3. Diagnoza zasobów
1. Piecza instytucjonalna:
1 placówka typu socjalizacyjnego i interwencyjnego – 14 miejsc ,
4 placówki typu rodzinnego - 32 miejsca,
2. Piecza rodzinna:
1 rodzinny dom dziecka - 8 miejsc
14
3 rodziny zawodowe - 9 miejsc
wszystkie pełnią funkcję pogotowia rodzinnego,
Pieczę rodzinną tworzą ponadto rodziny zstępcze niezawodowe i spokrewnione ich
rozkład ilościowy jest przedstawiony wcześniej – str. 6-7.
3. Inne zasoby tworzące pieczę zastępczą lub realizujące zadania wspierające
funkcjonowanie pieczy zastępczej
Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie – organizator rodzinnej pieczy zastępczej w
powiecie tomaszowskim - do zadań należy m.in.: realizacja
świadczeń pieniężnych, nabór kandydatów, szkolenie, organizacja poradnictwa i
wsparcia. PCPR świadczy poradnictwo wsparcie psychologiczne oraz usługi
koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej.
Sąd Rodzinny - do zadań należy m.in.: zarządzanie umieszczenie
małoletniego w pieczy zastępczej, dokonywanie okresowej oceny sytuacji dziecka
umieszczonego w pieczy zastępczej,
Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna – poradnictwo psychologiczne i
pedagogiczne, także dla rodzin zastępczych oraz osób prowadzących placówki
rodzinne,
Ośrodek Interwencji Kryzysowej – interwencja psychologiczna, pedagogiczna,
poradnictwo prawne także dla rodzin zastępczych oraz osób prowadzących placówki
rodzinne,
2. 3. Prognoza zmian w zakresie objętym diagnozą
Z przedstawionych danych dotyczących pieczy zastępczej w powiecie widać
wyraźnie, że liczba dzieci wymagających tej formy pomocy systematycznie maleje.
Nic też nie wskazuje na to aby ta tendencja miała ulec załamaniu. Charakterystyka
społeczna i demograficzna tej grupy najmłodszych mieszkańców powiatu wymusza
przyjęcie założenia, że będzie się ona cechować wysokim stopniem mobilności:
znaczna część osiągnie pełnoletność i się usamodzielni, znaczna część ze względu na
wiek i uregulowaną sytuację prawną znajdzie rodziny adopcyjne. Niejako oczywistym
w takiej sytuacji staje się wniosek, że obecna liczba zarówno rodzin zastępczych jak
i placówek opiekuńczo-wychowawczych pod względem liczby jednostek jak i
liczby dostępnych miejsc jest wystarczająca i nie ma potrzeby tworzenia nowych.
Działania związane z pieczą powinny mieć na celu przede wszystkim podnoszenie
poziomu jej funkcjonowania: polepszanie warunków bytu i wychowania dzieci,
podnoszenie kwalifikacji i wzbogacanie kompetencji oraz polepszanie warunków pracy
osób sprawujących pieczę zastępczą na terenie powiatu. Istniejące zasoby powinny
15
być jedynie powiększane lub uzupełniane w miarę stwierdzonych potrzeb np. w
odniesieniu do dzieci o specjalnych potrzebach.
Podobnie rzecz się ma z osobami opuszczającymi zasoby zarówno pieczy
zastępczej jak i pomocy społecznej. Dzieci w pieczy przebywa coraz mniej,
zmniejszać się więc będzie liczba wychowanków pieczę opuszczających. Jednak w
roku obecnym i najbliższych dwóch latach, a więc okresie, do którego odnosi się
program, ten spadek nie będzie jeszcze wyraźnie zauważalny. Działania wobec tej
grupy powinny się koncentrować głównie na wsparciu i stymulowaniu nabywania
odpowiednich kompetencji zawodowych, ułatwiających pozyskanie zatrudnienia i
wzmacniających szansę integracji społecznej oraz pomocy w uzyskaniu odpowiednich
warunków mieszkaniowych.
2. 4. Wnioski, ocena zasobów w odniesieniu do potrzeb, wykaz potrzeb.
Wnioski. Powiat dysponuje rozwiniętą infrastrukturą pieczy zastępczej
obejmująca praktycznie wszystkie rodzaje zasobów: rodziny zastępcze spokrewnione,
niezawodowe (niespokrewnione), zawodowe, placówki opiekuńczo-wychowawcze
typu socjalizacyjnego, interwencyjnego i (przede wszystkim) rodzinnego.
Struktura demograficzna i sytuacja prawna dzieci przebywających w
placówkach opiekuńczo-wychowawczych pozwala zakładać, że duża cześć miejsc
zostanie zwolniona w okresie obejmowanym programem i tym samym może być
przeznaczona dla nowo umieszczanych w pieczy dzieci.
Na podobnym poziomie powinna utrzymać się ilość osób objętych programem
usamodzielnienia.
Ocena zasobów w kontekście potrzeb. Mając na uwadze wcześniej poczynione
spostrzeżenia dotyczące ilości zasobów, a także prognoz dotyczących skali kierowania
dzieci do pieczy zastępczej należy ocenić, że istniejące zasoby są wystarczające w
stosunku do potrzeb, przynajmniej w ich ujęciu ilościowym. Głównym priorytetem na
najbliższe 3 lata powinno być podnoszenie poziomu funkcjonowania zasobów
tworzących pieczę oraz wspomaganie procesu integracji społecznej pełnoletnich
wychowanków opuszczających pieczę zastępczą. Owo usprawnianie powinno
odbywać się zarówno poprzez polepszanie warunków pobytu dzieci jak i rozszerzanie
i intensyfikację fachowego wsparcia i specjalistycznego poradnictwa, także
obejmować nadzór i monitoring funkcjonowania tych zasobów. Koniecznością jest
intensyfikacja i ulepszanie wsparcia wychowanków w procesie usamodzielnienia, w
tym odpowiednie finansowanie tego procesu oraz poradnictwo specjalistyczne.
Uzasadnienie wydaje się znajdować również potrzeba kształtowania kwalifikacji
zawodowych służb realizujących zadania dotyczące pieczy zastępczej.
16
Wykaz potrzeb: -
1) odpowiednia ilość miejsc ok. 240 w pieczy zastępczej, w tym miejsca w
rodzinach zastępczych pełniących funkcje pogotowia rodzinnego oraz miejsca
interwencyjne w placówce opiekuńczo-wychowawczej;
2) program usamodzielnienia dla pełnoletnich wychowanków opuszczających
pieczę zastępczą – 130 -135 osób rocznie – uwzględniający w szczególności wsparcie
finansowe i merytoryczne oraz pomoc w uzyskaniu odpowiednich warunków
mieszkaniowych;
3) system wsparcia specjalistycznego, przede wszystkim psychologicznego oraz
koordynatora rodzinnej pieczy, także prawnego, pedagogicznego oraz doradztwa
zawodowego w przypadku pełnoletnich wychowanków;
4) szkolenia kształtujące kwalifikacje dla osób sprawujących pieczę zastępczą,
pracowników placówek opiekuńczo-wychowawczych, co najmniej dwa rocznie.
3. Podstawowe założenia programu.
Zasięg czasowy i przestrzenny programu: Program jest realizowany na terenie
powiatu tomaszowskiego. Podjęcie realizacji następuje z dniem przyjęcia stosownej
uchwały przez Radę Powiatu, zakończenie z dniem 31 grudnia 2017 r.
Adresaci programu: Działania określone w programie w pierwszej kolejności
obejmują dzieci przebywające czasowo lub stale poza rodziną biologiczną oraz
pełnoletnie osoby opuszczające pieczę zastępczą. Odbiorcami programu są także
wszystkie osoby sprawujące pieczę zastępczą; od rodziców zastępczych począwszy po
osoby kierujące placówkami opiekuńczo-wychowawczymi, a także tych wszystkich,
którzy wspierają wychowanków pieczy zastępczej w procesie integracji, przede
wszystkim opiekunów usamodzielnienia. Program dotyczy także rodziców dzieci,
przebywających w pieczy, którzy nie są pozbawieni praw rodzicielskich, chcących
utrzymywać kontakt z dziećmi i chcących współpracować w celu pełnego
„odzyskania” dzieci.
4. Cel główny, cele szczegółowe, sposoby realizacji, wskaźniki
realizowanych działań
Cel główny: Zapewnienie wszystkim dzieciom pozbawionym czasowo lub stale
możliwości pobytu w rodzinach biologicznych, odpowiednich warunków pobytu w
pieczy zastępczej na terenie powiatu oraz wspieranie integracji społecznej i
zawodowej wychowanków opuszczających pieczę zastępczą.
17
Cele szczegółowe:
1. Utworzenie i utrzymanie odpowiedniej infrastruktury pieczy zastępczej
Sposób realizacji: Utrzymanie istniejących zasobów i istniejącej ilości miejsc
w pieczy zastępczej. Monitoring tych zasobów i ich rozbudowywanie i wzbogacanie w
zależności od stwierdzonych potrzeb. Pozyskiwanie kandydatów do sprawowania
pieczy zastępczej
Wskaźniki realizowanych działań: Ilość zasobów i ich rodzaj, ilość miejsc w
pieczy zastępczej, ilość osób (dzieci i osób pełnoletnich) przebywających w pieczy.
2. Zapewnienie właściwego poziomu finansowania oraz organizacja
odpowiedniego wsparcia specjalistycznego głównie psychologicznego,
pedagogicznego i prawnego dla osób sprawujących pieczę zastępczą i ich rodzin
oraz dzieci umieszczonych w pieczy.
Sposób realizacji: Ułatwienie dostępności do usług, o jakich mowa wyżej
poprzez kształtowanie współpracy podmiotów prowadzących przedmiotową
działalność, efektywne wykorzystywanie istniejących zasobów oraz ich rozbudowa w
zależności od ustalonych potrzeb, w tym poprzez aplikowanie o niezbędne środki w
ramach programów specjalnych.
Wskaźniki realizowanych działań: Stan zasobów realizujących specjalistyczne
poradnictwo (np. ilość godzin pracy psychologa w PCPR), ilość osób korzystających z
poradnictwa.
3. Sprawowanie właściwego nadzoru i monitoringu funkcjonowania
powiatowego systemu pieczy zastępczej.
Sposób realizacji: Działania zgodne z postanowieniami dotyczącymi
sprawowania kontroli nad funkcjonowaniem pieczy zastępczej określonymi w ustawie
o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej
Wskaźniki realizowanych działań: Ilość przeprowadzonych postępowań
kontrolnych, wizytacji w miejscach prowadzenia pieczy zastępczej, innych działań
monitorujących funkcjonowanie powiatowego systemu pieczy zastępczej.
18
4. Organizacja wsparcia finansowego, także pozafinansowego,
specjalistycznego (prawnego, edukacyjnego socjalnego), doradztwa zawodowego
ukierunkowana na zwiększanie szans integracji społecznej.
Sposób realizacji: Analiza możliwości pozyskiwania środków
pozabudżetowych. Realizacja projektów finansowanych ze środków, o których mowa.
Różnicowanie wsparcia finansowego w zależności od poziomu i charakteru
kształcenia. Intensyfikacja poradnictwa i doradztwa specjalistycznego
Wskaźniki realizowanych działań: Ilość osób objętych wsparciem.
5. Organizowanie wsparcia w uzyskaniu zatrudnienia oraz uzyskaniu
odpowiednich warunków mieszkaniowych.
Sposób realizacji: Rozwijanie współpracy z urzędem pracy, nawiązanie (o ile
okaże się to możliwe) z pracodawcami. Zacieśnianie współpracy z podmiotami
budownictwa społecznego oraz organizowanie miejsc w mieszkaniach chronionych.
Wskaźniki realizowanych działań: Ilość objętych wsparciem
6. Doskonalenie metodyczne kadry realizującej zadania określone
przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.
Sposób realizacji: Organizowanie szkoleń, umożliwianie udziału w szkoleniach
osobom realizującym przedmiotowe zadania.
Wskaźniki realizowanych działań: Ilość osób biorących udział w szkoleniach.
7. Usprawnianie współpracy i koordynacji działań służb publicznych i
organizacji społecznych funkcjonujących w obszarze wspierania rodziny i pieczy
zastępczej.
Sposób realizacji: Bieżący monitoring realizacji zadań i związanej z nią
współpracy. Usuwanie niedociągnięć i nieprawidłowości. Organizowanie narad i
spotkań poświęconych usprawnianiu współpracy.
Wskaźniki realizowanych działań: Ilość wspólnych przedsięwzięć (narad,
spotkań itp.).
19
Cel główny i cele szczegółowe programu w ujęciu graficznym
Cel podstawowy Zapewnienie wszystkim dzieciom pozbawionym
czasowo lub stale możliwości pobytu w rodzinach
biologicznych, odpowiednich warunków pobytu w
pieczy zastępczej na terenie powiatu oraz wspieranie
integracji społecznej i zawodowej wychowanków
opuszczających pieczę zastępczą.
Cele szczegółowe
1. Utworzenie i utrzymanie odpowiedniej
infrastruktury pieczy zastępczej
2. Zapewnienie właściwego poziomu finansowania oraz
organizacja odpowiedniego wsparcia
specjalistycznego głównie psychologicznego,
pedagogicznego i prawnego dla osób sprawujących
pieczę zastępczą i ich rodzin oraz dzieci
umieszczonych w pieczy.
3. Sprawowanie właściwego nadzoru i monitoringu
funkcjonowania powiatowego systemu pieczy
zastępczej.
4. Organizacja wsparcia finansowego, także
pozafinansowego, specjalistycznego (prawnego,
edukacyjnego socjalnego),
doradztwa zawodowego ukierunkowana na
zwiększanie szans integracji społecznej.
5. Organizowanie wsparcia w uzyskaniu zatrudnienia
oraz uzyskaniu odpowiednich warunków
mieszkaniowych.
6. Doskonalenie metodyczne kadry realizującej zadania
określone w przepisach o wspieraniu rodziny i
systemie pieczy zastępczej.
7. Usprawnianie współpracy i koordynacji działań służb
publicznych i organizacji społecznych
funkcjonujących w obszarze wspierania rodziny i
pieczy zastępczej.
20
5. Postanowienia końcowe
5.1. Limit zawodowych rodzin zastępczych
Na lata objęte programem ustala się następujący limit zawodowych rodzin
zastępczych:
2015 rok – 3 zawodowe rodziny zastępcze pełniące funkcje pogotowia
rodzinnego,
2016 rok – 3 zawodowe rodziny zastępcze pełniące funkcje pogotowia
rodzinnego,
2017 rok – 3 zawodowe rodziny zastępcze pełniące funkcje pogotowia
rodzinnego.
5.2. Źródła finansowania
Zadania określone w programie finansowane są z budżetu powiatu. Poza tym
istnieje możliwość pozyskiwania środków z innych źródeł, w tym z budżetu państwa
w ramach dotacji celowych na dofinansowanie zadań własnych samorządu
terytorialnego oraz w ramach programów konkursowych, a także z funduszy unijnych
w ramach obecnego budżetu unijnego.
5.3. Monitoring programu.
Program jest uchwalany na relatywnie krótki okres czasu, stąd małe
prawdopodobieństwo jego aktualizacji w trakcie obowiązywania. O zajściu takiej
potrzeby i podjęciu odpowiednich działań decyduje Zarząd Powiatu. Głównym
realizatorem programu jest Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, przy ścisłej
współpracy z jednostkami organizacyjnymi pieczy zastępczej oraz wszystkim osobami
fizycznymi sprawującymi pieczę zastępczą na terenie powiatu. W realizacji działań na
rzecz pełnoletnich wychowanków konieczna jest współpracy z innymi podmiotami np.
podmiotami budownictwa społecznego lub Urzędem Pracy. Całością działań ujętych w
programie koordynuje dyrektor Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie, który
informację o realizacji programu ujmuje w corocznym sprawozdaniu z działalności
PCPR. Nadzór nad realizacją programu sprawuje Starosta Tomaszowski.
5.4. Wartość dodana
Poza osiągnięciem celów i założeń określonych w programie, jego
zrealizowanie oznaczać powinno także ·wzrost zaufania społecznego wobec służb
publicznych, przynajmniej w grupie osób związanych z funkcjonowaniem pieczy
zastępczej na terenie powiatu tomaszowskiego. Dotyczy to zarówno osób, które
21
przebywały w pieczy i ja opuszczają po uzyskaniu pełnoletniości jak i osób
sprawujących pieczę zastępczą. W konsekwencji powinno to przyczyniać się do
budowania pozytywnego wizerunku tych służb w społeczności lokalnej, a w
szczególności ułatwiać pozyskiwanie kolejnych kandydatów do pełnienia funkcji
rodzin zastępczych i tym samym umożliwiać tworzenie właściwych warunków życia i
wychowania dzieciom zmuszonym pozostawać poza własną rodziną biologiczną.
6. Spis tabel i wykresów
Tabele:
1. Ilość postanowień Sądu Rodzinnego o skierowaniu dziecka do pieczy
zastępczej w latach 2011-2014, str. 10
2. Ilość przysposobionych dzieci w latach 2011-2014, str.10
3. Ilość wychowanków objętych programem usamodzielnienia w latach 2011-
2014, str. 11
Wykresy:
1. Ilość dzieci w pieczy zastępczej w latach 2011-2014 (na koniec każdego
roku) z uwzględnieniem rodzajów pieczy, str. 8
2. Struktura rodzinnej pieczy zastępczej w 2014 roku, str. 9
3. Sytuacja mieszkaniowa wychowanków pieczy zastępczej objętych
programem usamodzielnienia w 2014 r., str. 12