Ministerstwo Edukacji Narodowej

PROGRAM NAUCZANIA

OPIEKUN W DOMU POMOCY SPOLECZNEJ 346[04]

Zatwierdzam 1 1

Minister Edukacji Narodowej

Warszawa 2007

Autorzy:

mgr Agnieszka Oparowska - Drag

mgr Boiena Krzysiak - Rydel

mgr Miroslaw Wqtroba

mgr Ewa Zminda

Recenzenci:

dr Maria Bartecka - Straszny

dr Andrzej Niesporek

Opracowanie redakcyjne:

mgr Kazimiera Tartowska

Spis tresci

I. Plan nauczania

II. Programy nauczania przedmiotow zawodowych

1. Elementy psychoiogii i socjologii

2. Pedagogika specjalna

3. Wybrane elementy prawa i ekonomiki

4. Polityka spoteczna

5. Wybrane zagadnienia z metodyki pracy socjalnej

6. Promocja zdrowia

7. Opieka w stanach zagroienia zdrowia

8. Pracownia zabiegow pielqgnacyjnych

9. Wybrane zagadnienia z rehabilitacji

10. Organizacja czasu wolnego i aktywizacja

11. Elementy arteterapii

12. Zajqcia praktyczne

13. Praktyka zawodowa

I. PLAN NAUCZANIA

PLAN NAUCZANIA

Szkota policealna

Zaw6d: opiekun w domu pomocy spolecznej 346[04]

Podbudowa programowa: szkota dajqca wyksztatcenie Srednie

II. PROGRAMY NAUCZANIA PRZEDMIOTOW ZAWODOWYCH

ELEMENTY PSYCHOLOGll I SOCJOLOGll

Szczegotowe cele ksztatcenia W wyniku procesu ksztaicenia uczeh (siuchacz) powinien umiec - posiuiyc sig terminologiq z zakresu psychologii ogolnej, spoiecznej,

rozwojowej oraz socjologii, - scharakteryzowac kierunki rozwoju psychologii, - przedstawit psychologiczne koncepcje cztowieka, - scharakteryzowac metody badan psychologicznych, - scharakteryzowac procesy psychiczne cziowieka, - okresli6 istotg procesow poznawczych, - okreslic rolg uwagi w poznawaniu rzeczywistosci, - okreslib warunki skutecznego zapamigtywania, - scharakteryzowac mechanizmy funkcjonowania cziowieka oraz

motywy jego postgpowania w roinych sytuacjach spolecznych, - okreslib wptyw uczuc na sprawnosc i poziom dzialania cziowieka, - opisak znaczenie uczuc we wzajemnych kontaktach ludzi, - okreslic nadrzgdnq rolg osobowoSci w regulacji stosunkow cziowieka

z otoczeniem, - okreSliC: sktadniki osobowoSci oraz czynniki wptywajqce na jej rozwoj, - scharakteryzowac potrzeby psychospoteczne cziowieka i ich

regulacyjnq rolg, - scharakteryzowac proces zmian rozwojowych, - okreslic czynniki sprzyjajqce rozwojowi cztowieka w roinych fazach

iycia, - scharakteryzowac rozwoj cziowieka w roinych okresach iycia

i w najwainiejszych jego sferach funkcjonowania, - wykazaC wptyw aktywnosci wlasnej na rozwoj cziowieka, - zinterpretowac mechanizm funkcjonowania cztowieka w roinych

sytuacjach spotecznych, - scharakteryzowat proces komunikowania sig, - zidentyfikowac ir6dla zakiocen w procesie porozumiewania sig, - zaobserwowa6 istotg zgodnosci i niezgodnosci sygnatow werbalnych

i niewerbalnych, - nawiqzac kontakt z roinymi grupami podopiecznych, - zastosowac metody i techniki badan spolecznych, - rozpoznac i sformulowa~ problemy spoteczne podopiecznego,

- zdiagnozowac i wykorzystat moiliwosci spoieczne tkwiqce w Srodowisku,

- zinterpretowac zachowania spoteczne zbiorowosci i jednostek, - scharakteryzowac funkcje i zadania grup spolecznych, - przedstawii: roine aspekty peinienia rol spdecznych, - dostosowaC metody i formy pracy do wieku i sytuacji iyciowej

podopiecznego, - udzielic pomocy i wsparcia osobom potrzebujqcym pomocy, - podjqc wspolprace ze specjalistami, takimi jak: psycholog, lekarz,

fizjoterapeuta, pedagog.

Materiat nauczania

1. Psychologia jako nauka o funkcjonowaniu czlowieka Przedmiot, dzialy i zadania psychologii. Koncepcje psychologiczne czlowieka. Metody badawcze w psychologii (obserwacja, metody ekspetymentalne, testy psychologiczne, wywiad).

Cwiczenia: . Analizowanie zalet i ograniczen roinych metod badawczych stosowanych w pracy z osobqstarsz$ Prowadzenie sytuacyjnych obsewacji zachowania czlonkow grupy.

2. Procesy psychiczne Pojecie procesu psychicznego. Procesy poznawcze: spostrzeganie, uwaga, pamiec, myslenie, uczenie sie, rozwiqzywanie problemow. Procesy emocjonalne: pojecie, podioie, struktura, rodzaje emocji, wpiyw emocji na dziatanie, kontrola i modyfikacja procesow emocjonalnych. Zaburzenia procesow emocjonalnych. Procesy motywacyjne: pojecie, struktura, klasyfikacja procesow motywacyjnych, mechanizmy uruchamiajqce. Regulacyjna rola procesow emocjonalno- motywacyjnych

Cwiczenia: Rozpoznawanie zludzen sensorycznych na ilustracjach. Analizowanie wptywu wtasnych doswiadczen zyciowych na proces uczenia sie. Rozpoznawanie uczut na podstawie opisu przypadkow.

3.Osobowos15 Pojecie osobowoSci. Wybrane koncepcje osobowoSci. Skladniki osobowosci. Czynniki ksztahujqce osobowoSC. Zdolnosci i uzdolnienia. Roinice indywidualne.

~wiczenia: Analizowanie stylu dzialania dowolnie wybranej osoby. Analizowanie wplywu Srodowiska na ksztattowanie osobowosci jednostki

4. Zagadnienia z psychologii rozwojowej i gerontologii Pojgcie rozwoju. Zmiany i okresy rozwojowe. Czynniki rozwoju. Zmiany rozwojowe w poszczegolnych okresach iycia czlowieka. Gerontologia jako nauka. Postawy wobec faktu starzenia sig i starosci. Problemy osob w podeszlym wieku. Problemy zwiqzane z opiekq terminalna Smierciq i iatobq.

Cwiczenia: Wskazywanie roinic w procesie rozwoju dziecka i czlowieka doroslego.

5. Zagadnienia z psychologii spotecznej Definicje i komponenty postawy. Ksztattowanie i zmiany postaw. Stereotypy i uprzedzenia. Spostrzeganie spoteczne jako zr6dlo wraieri dotyczqcych innych ludzi. Wplyw sytuacji spolecznych na funkcjonowanie czlowieka. Wplyw grupy na jej czlonkow.

Cwiczenia: Analizowanie wplywu uprzedzen i stereotypow na zachowanie czlowieka (podawanie przykladow). . ldentyfikowanie sposobow skutecznego wplywu na opinie wigkszoSci w grupie.

6. Proces komunikowania sig Struktura procesu komunikowania sig. Style komunikowania sig. UmiejetnoSci skutecznego porozumiewania sig. Bariery zakltrcajqce proces komunikacji i sposoby ich pokonywania. Komunikacja werbalna i niewerbalna. Komunikacja interpersonaina w roinych sytuacjach spdecznych.

Cwiczenia: Nadawanie oraz interpretowanie komunikatow niewerbalnych.

. Prowadzenie rozmow z zastosowaniem technik aktywnego sluchania. Obserwowanie zachowania uczestnikow procesu porozumiewania sig.

7. Socjologia i jej metody badawcze Przedmiot badari socjologicznych. Podziaty i funkcje socjologii. Metody, techniki i narzgdzia badah socjologicznych.

Cwiczenia: Opracowywanie kwestionariusza ankiety do badania wybranego problemu spolecznego. Opracowywanie arkusza obserwacji.

8. Wigi spoteczna i grupy spoteczne Role i pozycje spoteczne. Typy wiezi spotecznych. Poiecie i struktura . . grup spdecz-nych. Wybrane bdzaje grup. ~ r u ~ ~ w s ~ a r c . i a spotecznego. Spotecznosc lokalna. Organizowanie srodowiska spolecznego na rzecz p&dopiecznego. ~ e c h a n i z m ~ kontroli spotecznej, ieorie dgwiacji. Rola dewiacji w zbiorowosci.

Cwiczenia: Wyjasnianie przyczyn wzrcstu znaczenia wigzi kontraktowych w porownaniu ze wspolnotowymi. Analizowanie zasad funkcjonowania spotecznosci lokalnej w miejscu zamieszkania. Porownywanie postaw: konformizmu, innowacji, rytualizmu, buntu i ucieczki.

9. Wykluczenie spoteczne Geneza zjawiska wykluczenie spoteczne - skala i skutki zjawiska wsrod klientow pomocy instytucjonalnej. Analiza zjawiska. Zaleinosci miedzy wykluczeniem a kontrolq spotecznq. Udziat opiekuna w budowaniu systemu spotecznego wsparcia.

Cwiczenia: Analizowanie zjawiska ,,wykluczenia spotecznego". Formutowanie celow dziatania i zadari opiekuna na podstawie opisu sytuacji.

10. Czynniki rozwoju spolecznego Podstawowe pojecia: zmiana spoteczna, rozwoj spoteczny, postep spoteczny. irodta zmian spotecznych. Typy spoteczenstw. Etapy ksztattowania, przyczyny powstawania i dynamika ruchow spotecznych. Spoieczne uwarunkowania sytuacji rodziny. Cwiczenia:

Rozpoznawanie przyczyn wzrostu zapotrzebowania na profesjonalne instytucje pomocy spotecznej.

~ r o d k i dydaktyczne Foliogramy dotyczqce definicji, klasyfikacji procesow emocjonalnych i motywacyjnych, typow wiezi spotecznych. Scenariusze Cwiczen (np. sluchania ze zrozumieniem, parafrazowania). Artykuty prasowe (np, o dewiacjach). Filmy dydaktyczne (np, o komunikacji werbalnej i niewerbalnej). Materiaiy dydaktyczne ( np, tabele, wykresy, schematy). Roczniki i opracowania statystyczne. Czasopisma braniowe. Narzgdzia badawcze: kwestionariusz ankiety, kwestionariusz wywiadu.

Uwagi o realizacji Program przedmiotu Elementy psychologii i socjologii obejmuje

tresci z zakresu psychologii ogolnej, spotecznej, rozwojowej, gerontologii, komunikacji oraz socjologii.

Tresci ksztatcenia zawarte w programie stanowiq podstawe do realizacji przedmiotow zawodowych, dlatego program powinien byc realizowany w I i II semestrze nauki szkolnej.

Realizacja programu ma na celu ksztattowanie umiejetnosci psychologicznych, spotecznych, umiejetnosci rozpoznawania problemow oraz rozwijanie postaw opiekuticzych. Podczas realizacji programu szczegolnq uwage nalezy zwrocic na przygotowanie uczniow do obserwowania i opisywania zachowania podopiecznych, komunikowania sie z innymi ludimi oraz respektowania odrgbnosci i autonomii podopiecznych.

O s i ~ n i e c i e zamierzonych celow ksztatcenia wymaga stosowania rotnych metod nauczania: wykiadu, dyskusji dydaktycznej, metody przypadkow i sytuacyjnej, burzy mozgow, gier dydaktycznych oraz Cwiczeli.

Podczas zajeC naleiy aktywizowak uczniow i wykorzystywac ich doswiadczenia. Cwiczenia powinny bye prowadzone w grupach do 15- tu osob, z podziaiem na 2-3 osobowe zespoty w pracowni treningu integracyjnego. Podczas cwiczen uczniowie powinni indywidualnie

i bezposrednio doswiadczac sytuacji interpersonalnych, a nabyte umiejetnosci wykorzystywae w konkretnych sytuacjach.

Wskazane jest takie stosowanie nowoczesnych Srodkow dydaktycznych, w tym multimedialnych oraz wzbogacenie zajec prezentacjq filmow dydaktycznych na temat roinych form treningu umiejetnosci spoiecznych.

Proponuje siq nastepujqcy podziat godzin na realizacje poszczegolnych dziaiow tematycznych:

1 Razem I 160 1 Podane w tabeli liczby godzin na realizacje poszczegolnych dziaiow

majq charakter orientacyjny. Nauczyciel moie wprowadzic pewne zmiany, w ceiu dostosowania programu do specyf~ki szko(y.

Propozycje metod sprawdzania i oceny osiqgnigc edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie osiqgnige edukacyjnych uczniow powinno byc prowadzone systematycznie na podstawie okreslonych kryteriow. Systematyczna kontrola i ocena postgpow ucznia umoiliwi nauczycielowi dostosowanie metod nauczania, organizacyjnych form pracy oraz srodkow dydaktycznych do moiliwosci poznawczych ucznia.

Do sprawdzania osiqgnige szkolnych uczniow proponuje sie zastosowae: - sprawdziany ustne i pisemne, - obserwacje czynnosci ucznia podczas wykonywania cwiczeti, - testy osiqgnigc szkolnych.

Podczas kontroli i oceny dokonywanej w formie ustnej, naleiy zwracaC uwage na merytorycznq jakosC wypowiedzi, poprawne stosowanie pojec i poprawnosc wnioskowania. UrniejetnoSci praktyczne naleiy sprawdzat przez obserwacje zachowania ucznia podczas wykonywania Cwiczeri. Podczas obserwacji nalezy zwrociC uwage na:

- sposob pelnienia okreslonych rol spciecznych zwiqzanych z procesem komunikowania sig (np, nadawcy kornunikatu, sluchacza, obserwatora),

- umiejgtnoSC wsp6ipracy w grupie, - aktywnosc na zajqciach, - przestrzeganie regul postgpowania obowiqzujqcych w grupie, - umiejgtnosc tworczego rnyslenia i rozwiqzywania problemow, - umiejgtnosc prezentowania wynikow pracy grupy, - umiejgtnoSC samooceny.

Obselwacje powinny byc prowadzone za pomocq arkusza obselwacji przygotowanego przez nauczyciela. Podstawq do uzyskania pozytywnej oceny jest poprawne i samodzielne wykonanie Cwiczeh.

Na zakohczenie realizacji prograrnu proponuje siq przeprowadzenie testu wielokrotnego wyboru. W koncowej ocenie nalety uwzglgdniC wyniki samooceny ucznia oraz wszystkich metod sprawdzania stosowanych przez nauczyciela.

Literatura Agryle M.: Psychologia stosunkow migdzyludzkich. PWN, W-wa 1999 Aronson E.: Czlowiek istota spoleczna. PWN, Warszawa 2004 Birch A,: Psychologia rozwojowa w zarysie. PWN, Warszawa 1995 Bryant P.: Dolman A,: Psychologia rozwojowa. Zysk i S-ka, Poznan 1997 Bochehska-Seweryn M.: Kluzowa K.: Elementy socjologii. Interart, Warszawa 1996 Coni N., Davison W., Webster S.: Starzenie sig. PWN, Warszawa 1994 Goodman N.: Wstgp do socjologii. Zysk i S-ka, Poznari 2001 Hall C.S.:Lindzey G.: Teorie osobowosci. PWN, Warszawa 1990 Kozielecki J.: Koncepcje psychologiczne cztowieka. PIP Warszawa 1995 Kurcz I.: Pamigc, uczenie sig, jgzyk. PWN, Warszawa 1995 Mietzel G.: Wprowadzenie do psychologii. GWP, Gdansk 1998 Modzelewski W.: Wprowadzenie do socjologii. Interart, Warszawa 1996 Ngcki 2.: Kornunikacja migdzyludzka. Drukarnia ,,AntykwaU, Krakow- Kiuczbork 2000 Nuttin J.: Struktura osobowosci, PWN, Warszawa 2001 Pease M.: Mowa ciata: jak odczytywaC mySli innych ludzi z ich gestow. ,,JednosC", Kielce 2001 Przetacznikowa M.: MakieNo-Jaria G., Podstawy psychologii ogolnej. WSiP, Warszawa 1992 Przetacznik-Gierowska M., MakieXo-Jaria G.: Psychologia rozwoju czlowieka. WSiP, Warszawa 1996

Strelau J.: OsobowoSc jako zespot cech. [w:] Strelau J.: Psychologia. Podrgcznik akademicki. GWP, Gdatisk 2002 Suslowska M.; Psychologia starzenia sie i starosci. PWN, Wa-wa 1989 Tomaszewski T.(red.), Psychologia. PWN, Warszawa 1994 Worach-Kordas H.: Wiek a pelnienie rol spotecznych. PWN, Warszawa- 1od i 1988 Zimbardo P.G.: Psychologia i zycie. PWN, Warszawa 1999

Wykaz literatury nalezy aktualizowac w miare ukazywania sie nowych pozycji wydawniczych.

PEDAGOGIKA SPECJALNA

Szczegotowe cele ksztatcenia W wyniku procesu ksztatcenia uczeh (stuchacz) powinien umiec - postuiy6 sie terminologiqz zakresu pedagogiki specjalnej, - okreslic przedmiot zainteresowan i zakres pedagogiki specjalnej, - scharakteryzowat nurty teoretyczne w pedagogice specjalnej, - okreslic zatolenia systernu ksztalcenia specjalnego, - scharakteryzowac kategorie osob niepelnosprawnych, - wyjasnic zasady opieki, wychowania i edukacji osob niewidomych, - porownac funkcjonowanie osob niewidomych i widzqcych, - sklasyfikowac uszkodzenia sluchu, - okreslit konsekwencje psychofizyczne i spoteczne uszkodzenia

stuchu, - scharakteryzowac stopnie uposledzenia umystowego, - scharakteryzowac nauczanie globalne prowadzone metodq

,,oSrodkow pracy", - przedstawik korzysci wynikajqce ze stosowania metody ,,osrodkow

pracy", - wyjaSniC wplyw choroby i dysfunkcji fizycznych na ograniczenia

w zaspokajaniu potrzeb, - okreslic role personelu opiekuriczego w lagodzeniu ubocznych

objaw6w hospitalizacji, - okreslic wplyw choroby i niepelnosprawnosci ruchowej na stan

psychiczny dziecka, - scharakteryzowac typy reakcji frustracyjnych u chorych dzieci, - zanalizowac psychologiczne skutki hospitalizacji, - zidentyfikowac postawy spoleczne wobec osob niepetnosprawnych, - wyjasnic role integracji w edukacji i spotecznym funkcjonowaniu

osob niepelnosprawnych, - rozpoznac dysfunkcje zaktocajqcq prawidlowe funkcjonowanie

podopiecznego, - rozpoznac potrzeby podopiecznego, - okreslic formy postgpowania terapeutyczno - wychowawczego, - zaplanowac i zrealizowac program opiekuficzy z uwzglgdnieniem

charakteru dysfunkcji i ograniczen podopiecznego, - zastosowac zasady indywidualizacji i podmiotowosci w zaspokajaniu

potrzeb podopiecznego, - zastosowac zasady obowiqzujqce w pracy pedagogicznej z osobami

niepetnosprawnymi,

- stworzyc grupy wsparcia z uwzglgdnieniem moiliwoSci tkwiqcych w Srodowisku,

- zainicjowac dziatania na rzecz integracji osob niepetnosprawnych i zmiany postaw spotecznych wobec nich,

- rozpoznac silne strony podopiecznego i wykorzystac jego zasoby w realizacji planow opieki.

Material nauczania

1. Przedmiot i zakres pedagogiki specjalnej Przedmiot zainteresowan i zakres pedagogiki specjalnej. Klasyfikacja osob niepdnosprawnych. Nurty teoretyczne w pedagogice specjalnej (kornpensacja, terapia, resocjalizacja). Zasady pracy wychowawczej w pedagogice specjalnej. Ksztatcenie specjalne w polskim systemie edukacyjnym.

Cwiczenia: Analizowanie tradycyjnej i wspgczesnej klasyfikacji niepelnosprawnoSci. Rozroinianie stosowanych form postgpowania terapeutyczno- wychowawczego.

2. Edukacja osob niewidomych i slabowidzqcych Dysfunkcje narzqdu wzroku. Etiologia uszkodzen narzqdu wzroku. Klasyfikacja os6b z wadami wzroku. Charaktetystyka funkcjonowania osob niewidomych (wymiar organiczny, psychologiczny, spoteczny). Opieka wychowawcza oraz edukacja osob niewidomych i niedowidzqcych. Rehabilitacja zawodowa niewidomych i slabowidzqcych.

Cwiczenia: Planowanie sposob6w adaptacji Srodowiska zarnieszkania do mozliwoSci i potrzeb osob stabowidzqcych i niewidomych. . Analizowanie celow i specyfiki wszechstronnej pomocy osobom starszym z ostabieniem wzroku. Przygotowywanie propozycji form wsparcia dla osob niewidomych i slabowidzqcych.

3. Edukacja osob nieslyszqcych i slaboslyszqcych Pojqcie i przyczyny gtuchoty. Klasyfikacja oshb z uszkodzonym stuchem. Konsekwencje psychofizyczne i spoteczne braku stuchu. Problematyka nauczania i wychowania osob niestyszqcych.

Cwiczenia: Porownanie sposobow porozumiewania sig osob niestyszqcych i stabosiyszqcych ldentyfikowanie przyczyn uszkodzenia stuchu. Rozpoznawanie problemow utrudniajqcych funkcjonowanie osobom niestyszqcym i stabostyszqcym.

4. Edukacja osob uposledzonych umystowo Definicja i klasyfikacje uposledzenia umystowego. Przyczyny uposledzenia umystowego. Rodzaje dysfunkcji intelektualnych. Charakterystyka poszczegolnych stopni uposledzenia umystowego. Opieka, wychowanie, nauczanie osob uposledzonych umysiowo. Metoda ,,osrodkow pracy".

Cwiczenia: Wskazywanie roznic w funkcjonowaniu osob uposledzonych w stopniu lekkim, umiarkowanym, znacznym i gtgbokim. Analizowanie przyczyn uposledzenia umysiowego. Opracowywanie projektu opieki z zastosowaniem metody ,,osrodkow pracy".

5. Edukacja osob przewlekle chorych i niepetnosprawnych ruchowo Potrzeby osob przewlekle chorych i z dysfunkcjami sprawnosci fizycznej. Wptyvt choroby i niepetnosprawnosci ruchowej na stan psychiczny cztowieka. Problemy rozwoju, wychowania i nauczania dziecka przewlekle chorego i z niepetnosprawnosciq ruchowq. Problemy osob dorostych niepetnosprawnych ruchowo funkcjonujqcych samotnie i w rodzinach.

Cwiczenia: Planowanie sposobow zapobiegania negatywnym skutkom przebywania dzieci w instytucjach ochrony zdrowia lub pomocy spotecznej. Analizowanie psychicznych skutkow hospitalizacji. Planowanie Cwiczen pobudzajqcych aktywnosc dzieci przebywajqcych w szpitalu.

a Wskazywanie i analizowanie sposobow kompensacji spotecznej u osob starszych i niepetnosprawnych ruchowo.

6. Ksztaltowanie postaw spotecznych wobec osob niepelnosprawnych Postawy spoleczne wobec osob niepetnosprawnych. Uwarunkowania i mechanizmy ksztattowania postaw. Metody oddzialywania prowadzace do zmiany postaw. Rola integracji w edukacji i spolecznym funkcjonowaniu osob niepelnosprawnych. Problem barier architektonicznych.

Cwiczenia: Dobieranie metod stymulowania procesow integracyjnych w spoleczenstwie. Przygotowywanie propozycji dziatan majqcych na celu integracjg osob niepelnosprawnych z pelnosprawnymi.

~ r o d k i dydaktyczne Foliogramy (np. klasyfikacja osob niepelnosprawnych; pojecie i przyczyny gtuchoty; klasyfikacja osob z uszkodzonym stuchem, z wadami wzroku itp.). Artykuly prasowe (np. dot, postaw wobec osob niepetnosprawnych; integracji osob niepelnosprawnych z pelnosprawnymi). Filmy dydaktyczne (np. o poraieniu mozgowym). Materialy dydaktyczne ( np. tabele, wykresy, schematy).

Uwagi o realizacji Celem realizacji programu nauczania przedmiotu jest zapoznanie

uczniow z przyczynami, objawami i skutkami niepelnosprawnosci oraz metodami opieki i edukacji osob niepelnosprawnych. Podczas jego realizacji szczegolnq uwagg naleiy zwrocit na przyczyny powstawania zaburzen w funkcjonowaniu cztowieka, warunki adaptacji psychospolecznej oraz zdolnosci kompensacyjne organizmu. Program naleiy realizowaC w korelacji z przedmiotami: Psychologia i Wybrane zagadnienia z rehabilitacji.

Osiwnigcie zalozonych celow ksztalcenia wymaga stosowania metod nauczania, takich jak: wyktad konwersatoryjny, metoda przypadkow, dyskusja dydaktyczna, burza mozgow, Cwiczenia, praca z tekstem.

Cwiczenia powinny byc prowadzone w grupach do 15 os6b z podziatem na 2-3 osobowe zespoly, w pracowni treningu integracyjnego. Podczas zajgc uczniowie powinni miec moiliwoSc korzystania z materiatow irodiowych, czasopism specjalistycznych oraz zasobow lnternetu. Zaleca sig organizowanie wycieczek dydaktycznych do placowek pomocy spotecznej oraz oSrodkow edukacji niepetnosprawnych.

Proponuje sig nastepujqcy podziat godzin na realizacje poszczegolnych dziatow tematycznych:

Podane w tabeli liczby godzin na realizacje poszczegolnych dziatow majq charakter orientacyjny. Nauczyciel moze wprowadzic pewne zmiany, majqce na celu dostosowanie programu do specyfiki szkoty.

Orientacyjna liczba godzin

4 20 20 22 18

LP.

1. 2. 3. 4. 5 .

Propozycje metod sprawdzania i oceny osiqgnigc edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiqgniet uczniow naleiy przeprowadzac przez caty czas realizacji programu nauczania przedmiotu, na podstawie kryteriow przedstawionych na poczqtku zajel.. Systematyczne sprawdzanie i ocenianie motywuje uczniow do nauki, wplywa na ksztaltowanie dyscypliny, pracowitosci oraz odpowiedzialnosci za wyniki pracy.

Do sprawdzania o s i ~ n i q C szkolnych uczniow proponuje sig zastosowaC: - sprawdziany ustne i pisemne, - obserwacje czynnosci ucznia podczas wykonywania cwiczen, - testy osiqnigC szkolnych.

Podczas kontroli i oceny dokonywanej w formie ustnej, nalezy zwracaC uwage na merytorycznq jakosc wypowiedzi, poprawne stosowanie pojec i poprawnosc wnioskowania.

Umiejetnosci praktyczne nalety sprawdzae przez obserwacje pracy ucznia podczas wykonywania cwiczeri. Podczas obserwacji nalezy zwrocic uwage na: - aktywnosc i umiejqtnosC wspotpracy w grupie, - umiejetnost rozpoznawania i formutowania problemow osob

niepetnosprawnych, - dobor metod nauczania i opieki nad osobq niepelnosprawnq, - dobor metod zapobiegania skutkom hospitalizacji, - umiejetnosc samooceny.

-.

Dzialy ternatyczne

Przedrniot i zakres pedagogiki specjalnei Edukacja osob niewidomych i slabowidzqcych Edukacja osob nieslyszqcych i slaboslyszqcych Edukacja o d b uposledzonych urnyslowo Edukacja osob przewlekle cholych i niepelnosprawnych

12

96

/ ruchowo 6. Ksztafiowanie postaw spolecznych wobec os6b

niepetnosprawnych Razern

W ocenie koncowej naleiy uwzglednic wyniki wszystkich metod sprawdzania stosowanych przez nauczyciela.

Literatura Chodakowska M. (red): Czlowiek niepetnosprawny. Wydawnictwo UMCS, Lublin 1994 Doroszewska J.: Pedagogika specjalna. Ossolineum, Wrociaw 1989 Dykcik W.: Pedagogika specjalna. Wydawnictwo UAM, Poznari 1997 Grochal-Bach B., tarow-Niton A. (red): Wybrane zagadnienia rewalidacji osob niepelnosprawnych. Wydawnictwo UJ, Krakow 2003 Hulek A,: Pedagogika rewalidacyjna. PWN, Warszawa 1997 Juros A,, Otrebski W.: lntegracja osob niepelnosprawnych w spolecznosci lokalnej. Wydawnictwo UMCS, Lublin 1997 Kawczynska-Butrym Z.: Niepetnosprawnosc. Specyfika pomocy spolecznej. PWN, Warszawa 1996 Kirejczyk K.: Upokledzenie umysiowe-pedagogika. PWN, Warszawa 1991 Kwapisz J., Kuczynska-Kwapisz J.: Rehabilitacja osob niewidomych i slabowidzqcych. PWN, Warszawa 1996 Ostrowska A,, Sikorska J.: Syndrom niepetnosprawnosci w Polsce. Bariery integracji. PWN, Warszawa 1996 Palak Z. (red.): Pedagogika specjalna w reformowanym ustroju edukacyjnym. Wydawnictwo UMCS, Lublin 2001 Spkowska Z.: Pedagogika specjalna-zarys. PWN, Warszawa 1995 S~kowska Z.: Wprowadzenie do pedagogiki specjalnej. PWN, Warszawa 2001 Sowa J.: Pedagogika specjalna w zarysie. Wydawnictwo Oswiatowe FOSZE, Rzeszow 1997 Stawowy-Wojnarowska I.: Podstawy ksztaicenia specjalnego. WSiP, Warszawa 1989 Witkowski T.: RozumieC problemy osob niepetnosprawnych. ,,Norbettinurn", Poznali 1993 Wyczesany J.: Pedagogika uposledzonych umyslowo. Wydawnictwo ,,lmpulsV, Krakow 2002 Zabtocki K.: Dziecko niepetnosprawne, jego rodzina i edukacja, tak , Warszawa 1999

Wykaz literafury naleiy aktualizowad w miarq ukazywania sip nowych pozycji wydawniczych.

WYBRANE ELEMENTY PRAWA I EKONOMIKI

Szczegolowe cele ksztaicenia W wyniku procesu ksztaicenia uczen (siuchacz) powinien umiet: - posluiyC sig podstawowymi pojgciami z zakresu prawa i ekonomii, - skorzystac z rotnych irodet prawa, - wyjasnic istote wyktadni prawa, - zinterpretowae wybrane przepisy prawa cywilnego,

administracyjnego, karnego, finansowego oraz prawa pracy, - zanalizowac uregulowania prawne dotyczqce zawodu opiekuna

w domu pomocy spotecznej, - wykorzystac przepisy prawa w dziatalnosci zawodowej, - rozwiqzac elementarne problemy prawne podopiecznego, - przewidziec skutki prawne okreslonych dziatali, - udzielic podopiecznemu pomocy prawnej w zakresie podstawowym, - scharakteryzowac instytucje ubezwiasnowolnienia w ujgciu

prawnym, - okreslic role prawa w ksztaitowaniu relacji rodzinnych, - sporzqdzic podstawowe pisma stosowane w postgpowaniu

administracyjnym, - zanalizowac procedure administracyjnq obowiqzujqcq w sprawach

dotyczqcych pomocy spolecznej, - okreslic prawa i obowiqzki osob niepetnosprawnych -oraz osob

z zaburzeniami psychicznymi, - wskazac podstawowe roinice migdzy postgpowaniem cywilnym

a administracyjnym, - scharakteryzowac naczelne zasady i instytucje prawa karnego, - okreklic zasady podejmowania i prowadzenia dziatalnosci

gospodarczej, - zanalizowat problematykg bezrobocia w ujeciu ekonomicznym

i prawnym, - dochowac tajemnicy zawodowej, - zastosowac przepisy prawa z zakresu ochrony danych osobowych, - okreslit zasady organizacji i zarzqdzania wybranq instytucjq pomocy

spoiecznej.

Material nauczania

1. Podstawowe pojecia z zakresu prawoznawstwa Pojgcie prawa. Pojgcie i rodzaje przepisow prawa. Rodzaje i ogolna charakterystyka aktow prawnych. Sposoby powstawania prawa. trodta prawa, w tym irodia prawa Wspolnoty Europejskiej. Struktura

i hierarchia generalnych akt6w prawnych. Obowiqzywanie prawa, co do miejsca, czasu i osoby. Stosowanie i wykladnia prawa.

Cwiczenia: Wskazywanie roznic migdzy poszczegolnymi zrodlami prawa. Dokonywanie wykladni wybranych przepisow prawa.

2. Prawo cywilne i postqpowanie cywilne Osoby fizyczne a osoby prawne. Zdolnosc prawna a zdolnosc do czynnosci prawnych. Rodzaje, formy i przeslanki watnoSci czynnosci prawnych. Przedstawicielstwo ustawowe a pelnomocnictwo. Ubezwtasnowolnienie i jego skutki. Pojgcie zobowiqzania. Sposoby zawierania um6w. Czyny niedozwolone. Prawa rzeczowe. TreSC i granice prawa wlasnosci. Ochrona wlasnosci. Testament a dziedziczenie ustawowe. Wydziedziczenie, zachowek. Postgpowanie cywilne procesowe i nieprocesowe. Pisma procesowe - pojgcie i cechy.

Cwiczenia: Analizowanie przyczyn i skutkow ubezwlasnowolnienia na podstawie opisu przypadkow. Sporzqdzanie pism procesowych i umow na podstawie obowiqzujqcych wzorow. Wskazywanie roinic migdzy potocznym a prawnym rozumieniem instytucji prawnych.

3. Prawo rodzinne i opiekuncze Powstanie i ustanie maltenstma. Stosunki majqtkowe migdzy malionkami. Status prawny dziecka. Wtadza rodzicielska. Przysposobienie i jego skutki. Opieka a kuratela. Obowiqzek alimentacyjny.

Cwiczenia: Analizowanie orzecznictwa sqdowego w sprawach rodzinnych i opiekuhczych. Sporzqdzanie pism procesowych z zakresu prawa rodzinnego i opiekuriczego. Analizowanie wzajemnych relacji migdzy rodzicami a dzietmi oraz miqdzy przysposabiajqcym a przysposobionym. . Wykazywanie roinic migdzy opiekq a kuratelq oraz migdzy opiekq prawnqa opiekqfaktycznq.

4. Prawo administracyjne i administracja socjalna Struktura organow administracji pubiicznej. Administracja rzqdowa a samorzqdowa. Zadania wtasne a zadania ziecone jednostek samorzqdu terytoriainego. Pomoc spoleczna w strukturze administracyjnej. Swiadczenia pomocy spotecznej. Prawa osob niepelnosprawnych, w tym prawa pracownika niepelnosprawnego. Prawa i obowiqzki osob z zaburzeniami psychicznymi. Srodki przymusu stosowane wobec osob z zaburzeniami psychicznymi.

cwiczenia: Analizowanie poszczegoinych swiadczen pomocy spolecznej oraz wvkazvwanie zasadnosci ich przvznania. . . . Sporzqdzanie podstawowych dokumentow dotyczqcych pomocy spolecznej na podstawie obowiqzujqcych wzorow.

5. Postqpowanie administracyjne Terminy zalatwiania spraw w postgpowaniu administracyjnym. Decyzja, postanowienie i ugoda administracyjna. Odwotanie a zaialenie. Postgpowanie w sprawach skarg i wnioskow. Postgpowanie przed sqdem administracyjnym. Postgpowanie w sprawie udzielania swiadczeh pomocy spolecznej.

cwiczenia: Sporzqdzanie decyzji, odwotania, skargi w postgpowaniu administracyjnym oraz skargi w postgpowaniu sqdowo- administracyjnym. Konstruowanie uzasadnieh do wydawanych rozstrzygnigC. Analizowanie przyczyn i skutkow przewieklego zalatwiania spraw.

6. Prawo karne i postgpowanie karne Zasady odpowiedzialnosci karnej. Przestgpstwo a wykroczenie. Kary i srodki karne. Obrona konieczna a stan wyiszej koniecznosci. OdpowiedzialnoSC karna nieietniego. Postgpowanie w sprawach nieletnich. Prawa pokrzywdzonego. Adwokat w postgpowaniu karnym. Pomoc postpenitencjarna.

Cwiczenia: Analizowanie wybranych przestgpstw przeciwko tyciu, zdrowiu, rodzinie i opiece. Anaiizowanie procesu wymierzania kary.

7. Prawo finansowe Finanse publiczne a finanse prywatne. Formy organizacyjno-prawne jednostek sektora finansow publicznych. Budiet paristwa a budzety jednostek samorzqdu terytorialnego. Dochody i wydatki jednostek samorzqdu terytorialnego. Pojecie i rodzaje podatkow. Podatki a optaty.

Cwiczenia: Analizowanie uchwat budietowych organow jednostek samorzqdu terytorialnego.

8. Podstawowe pojecia z zakresu ekonomii Przedmiot i zakres ekonomii. Potrzeby ludzkie a zasoby. Pojecie i rodzaje rynku. Podstawowe modele rynku. Popyt a podaz. Rodzaje i funkcje cen. Czynniki wzrostu i rozwoju gospodarczego. System pieniqino-kredytowy.

Cwiczenia: Roinicowanie potrzeb i zasobow ludzkich na podstawie opisu przypadkow.

9. Rynek pracy, problematyka bezrobocia, prawo pracy Pojecie rynku pracy. Bezrobocie w ujeciu ekonomicznym i prawnym. Rodzaje bezrobocia. Status prawny osoby bezrobotnej, lnstytucje rynku pracy. Prawne Srodki intetwencjonizmu paristwowego w sferze zatrudnienia. Nawiqzanie i ustanie stosunku pracy. Ochrona powszechna i szczegolna stosunku pracy. lnstytucje ochrony pracy. OdpowiedzialnoSC pracownicza. Tajemnica zawodowa a s+uibowa. Ochrona danych osobowych.

Cwiczenia: Analizowanie zadari instytucji rynku pracy w aspekcie przeciwdziatania bezrobociu i tagodzenia jego skutkow. Tworzenie katalogu praw i obowiqzkow osoby bezrobotnej. Sporzqdzanie dokumentow zwiqzanych z zatrudnieniem. OkreSlanie skutkow naruszenia tajemnicy zawodowej oraz ujawnienia chronionych danych osobowych z wykorzystaniem aktow prawnych.

10. Podejmowanie i prowadzenie dziatalnosci gospodarczej Zasady podejmowania i prowadzenia dziatalnoSci gospodarczej. Ograniczenia prowadzenia dziatalnoSci gospodarczej. Koncesja, zezwolenie i dziatalnoSC regulowana.

Cwiczenia: Opracowywanie dokumentacji niezbgdnej do rozpoczgcia dzialalnosci gospodarczej.

11. Organizacja i zarzqdzanie Pojgcie organizacji. Struktury organizacji. Plan, jego znaczenie i rodzaje. Style kierowania. Podejmowanie decyzji. Pojgcie i typy konfliktow. Konflikt w organizacji, w tym konflikty decyzyjne. Patologia w sytuacjach kierowniczych. Kultura organizacji.

Cwiczenia: Formulowanie misji organizacji. Sporzqdzanie przykladowego planu dzialania organizacji. Klasyfikowanie irodel konfliktu w organizacjach i sposobow ich rozwiqzywania.

~ r o d k i dydaktyczne Pozycje monograficzne, podrgczniki. Komentarze do aktow prawnych. Zbiory orreczen. Czasopisma. Akty prawne. Materialy prasowe. Wzory pism, formularze. Publikacje organow rzqdowych i samorzqdowych. Internet.

Uwagi o realizacji Program przedmiotu Wybrane elementy prawa i ekonomiki zawiera

tresci z zakresu wybranych galgzi prawa: cywilnego, rodzinnego, administracyjnego, karnego, finansowego i prawa pracy oraz z zakresu ekonomii i funkcjonowania instytucji o charakterze prawnym.

Glownym celem realizacji programu przedmiotu jest zapoznanie uczniow z podstawowymi pojeciami z zakresu prawa i ekonomii, wybranymi instytucjami prawnymi, naczelnymi prawami i mechanizmami rzqdzqcymi iyciem spoleczno-gospodarczym oraz wykazanie zaleinosci migdzy prawem a ekonomiq a takie wplywem obu dziedzin na sposob wykonywania obowiqzkow opiekuna w domu pomocy spolecznej. Naleiy zwr6ciC rowniet uwagg na elementy teorii organizacji i zarzqdzania, a takie najistotniejsze dla zawodu opiekuna w domu pomocy spolecznej zagadnienia z zakresu administracji socjalnej.

Osiqgnigcie zaplanowanych celow ksztalcenia umoiliwi stosowanie podajqcych i aktyuizujqcych metod nauczania, takich jak: wyklad konwersatoryjny, dyskusja dydaktyczna, metoda przypadkow oraz Cwiczenia. Proponuje sig tworzenie na zajeciach sytuacji problemowych sklaniajqcych uczniow do aktywnego uczestnictwa i okreslania wtasnego stanowiska w omawianych kwestiach.

Podczas analizy poszczegolnych zagadnieh prawnych zaleca sig korzystat z opisu przypadkow przedstawiajqcych rzeczywiste sytuacje i problemy dotyczqce stosowania prawa rodzinnego i opiekunczego oraz prawa administracyjnego i socjalnego. Naleiy rowniei zwrocic uwage na prawne konsekwencje naruszenia tajemnicy zawodowej oraz ujawnienia chronionych danych osobowych.

Wskazane jest organizowanie wycieczek dydaktycznych do urzgdow, organizacji i instytucji, ktorych zadaniem jest rozwiqzywanie kwestii spolecznych objetych programem nauczania. Bezposredni kontakt ze specjalistami - praktykami utatwi uczniom zrozumienie procesu stosowania prawa, a w tym jego wyktadni.

Podczas zajgc uczniowie powinni dysponowac aktami prawnymi, komentarzami i materialami prasowymi oraz programami prawniczymi i zasobami lnternetu. W tym celu czgsc zajqc naleiy prowadzic w odpowiednio wyposaionej pracowni komputerowej.

Proponuje siq nastqpujqcy podziat godzin na realizacjg poszczegolnych dziatow tematycznych:

Dziav ternatyczne Orien I lir7k- tacyjna

,,,,,, godzin d

4olrrvuval ~ i e cywilne I 12 3piekuncze 14 :yjne i administracja socjalna I 14 . .

'racyjne 8 ' karne 6

finansowe . .

4 - --, . -3. onornii , . 8

vo pracy 14

I Razern I 96 1 Podane w tabeli liczby godzin na realizacje poszczegolnych dzialow

majq charakter orientacyjny. Nauczyciel m o i e wprowadzic pewne zmiany, majqce na celu dostosowanie programu do specyfiki szkoty.

Propozycje metod sprawdzania i oceny osiqgniqc edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiqgnigc uczniow nalezy przeprowadzab przez caly czas realizacji programu. Metody sprawdzania wiadomosci i umiejetnokci uczniow oraz kryteria oceniania powinny bye ustaione i podane do wiadomosci uczniow na pienvszych zajeciach. Osiqgnigcia uczniow moina oceniat na podstawie: - sprawdzianow pisemnych, - sprawdzianow ustnych, - testow osiqgniqc szkolnych, - obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania cwiczen.

Podczas kontroli i oceny dokonywanej w formie ustnej, szczegolnq uwage nalety zwracac na umiejetnosci: postugiwania siq obowiqzujqcq terminologia, wnioskowania i doboru argumentacji, interpretowania wybranych przepisow prawa oraz identyfikowania irodel prawa.

Obserwujqc prace ucznibw nalezy zwracac uwage na umiejetnosci: wspolpracy w grupie, twbrczego mysienia oraz rozpoznawania i rozwiqzywania problemow. W szczegolnosci naleiy wziqc pod uwage umiejetnosc rozwiqzywania podstawowych kazusow z zakresu prawa socjalnego.

Ocena koncowa powinna uwzgledniac wyniki wszystkich metod sprawdzania osiqgnigt ucznia stosowanych przez nauczyciela.

Literatura Adamiak B., Borkowski J.: Postepowanie administracyjne i sqdowoadministracyjne. Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2003 Borkowski C., Krajewski R., Szymatiski S.: Komentarz do ustawy o pomocy spolecznej wraz ze zbiorem przepisow wykonawczych. Wydawnictwo Leges, Warszawa 2006 Brodecki Z. (red.): Zatrudnienie i ochrona socjaina. Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2004 Ciepta H., Czech B., Dqbrowski S., Dominczyk T., Pietrzykowski H., Strus Z., Sychowicz M., Wypiorkowicz A,: Kodeks cywilny. Praktyczny komentarz z orzecznictwem, tom i i II. Wydawnictwo Zrzeszenia Prawnikow Polskich, Warszawa 2005 Cyrson E.: Kompendium wiedzy o gospodarce. PWN, Poznah- Warszawa 2000 Drozd A,: Ustawa o ochronie danych osobowych. Komentarz. Wzory pism i przepisy. Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2006 Gardocki L.: Prawo karne. Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 1999

Gromek K.: Komentarz do Ustawy o postepowaniu w sprawach nieletnich. Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2001 Kocot W. (red.): Elementy prawa. Podrqcznik. Centrum Doradztwa i lnformacji, Warszawa 2005 Korycki S., Kucinski J. (red.): Zarys prawa. Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2006 Krajewski R.: Podstawy prawa rodzinnego. Wydawnictwo Akademickie tak , Warszawa 2003 Krajewski R., Mielczarek A.: Polskie prawo pomocy spotecznej. Zarys problematyki. Wydawnictwo Leges, Warszawa 2006 Krzyszkowski J.: Elementy organizacji i zarzqdzania w pomocy spolecznej. Wydawnictwo Omega Praksis, Codi 1998 Marciniak S. (red.): Makro- i mikroekonomia. Podstawowe problemy. PWN, Warszawa 2005 Marzec-Holka K. (red.): Pomoc spoleczna. Praca socjalna. Teoria i praktyka. Tom I i II. Bydgoszcz 2003 Mikulski J. (red.): System rehabilitacji zawodowej i zatrudnienia osob niepetnosprawnych. Warszawa 1995 Nasilowski M.: System rynkowy: podstawy mikro i makroekonomii. Key Text, Warszawa 2000 Nowacki J., Tobor Z.: Wstep do prawoznawstwa. Naukowa Oficyna Wydawnicza, Katowice 2000 Piasecki K.: Kodeks rodzinny i opiekunczy z komentarzem. Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2002 Radwahski Z.: Prawo cywilne - czesC ogolna. Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2003 Siedlecki W., Swieboda Z.: Postepowanie cywilne. Zarys wykladu. Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2003 Sierpowska I.: Prawo pomocy spotecznej. Zakamycze 2006 Szylko-Skoczny M.: Pomoc spoteczna wobec zjawisk bezrobocia. Fundacja im. F. Eberta, Warszawa 1993 Winiarz J., Gajda J.: Prawo rodzinne. Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2001 Ura E., Ura E.: Prawo administracyjne. Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2004 Wojtaszczyk K.: Kompendium wiedzy o panstwie wspotczesnym. Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2000

Wykaz liferatury nalezy aktualizowad w miare ukazywania sie nowych pozycji wydawniczych.

Szczegolowe cele ksztatcenia W wyniku procesu ksztatcenia uczen (sluchacz) powinien umiec: - okreslit podstawowe cele i zadania polityki spotecznej, - wykazaC zaleinoSC migdzy politykq spolecznq a politykq

gospodarczi~ - okreSliC rolg paristwa i innych podmiotow w ksztaltowaniu polityki

spolecznej, - wskazaC irodta potrzeb ludzkich, - scharakteryzowae naczelne zasady systemu zabezpieczenia

spolecznego, - rozr6zniC Swiadczenia emerytalne i rentowe, - scharakteryzowac przestanki nabycia i utraty Swiadczeti socjalnych, - okreslie zasady organizacji pomocy spolecznej w Polsce, - wykazac skutki wplywu polityki spotecznej na pomoc spotecznq, - wskazae rolg i zakres regulacji podstawowych aktow prawa

migdzynarodowego i wspolnotowego w sferze polityki spolecznej, - okreSlic rolg i zadania jednostek samorzqdu terytorialnego

w zakresie polityki spotecznej, - ocenic skutecznosc lokalnej polityki spolecznej, - okreslic rolg i pozycjg organizacji pozarzqdowych w ksztaltowaniu

polityki spolecznej, - scharakteryzowaC Srodki do realizacji zasady rownosci

i sprawiedliwoSci spotecznej, - okreklic zasady funkcjonowania instytucji stuiqcych ochronie praw

cztowieka i obywatela, - wykorzystat instytucje prawne sluiqce ochronie praw czlowieka, - zanalizowac aktualne problemy spoleczne w Polsce, - zanalizowak kwestig bezrobocia, - sklasyfikowac przyczyny i sposoby rozwiqzywania problemow

rodzinnych, - rozpoznac irodta barier edukacyjnych, - wskazat sposoby i formy lagodzenia problemow spotecznych.

Material nauczania

1. Geneza i r o m o j polityki spotecznej Pojgcie polityki i polityki spotecznej. Kwestie spoleczne na przestrzeni wiekow. Doktryny polityki spolecznej. Etapy i kierunki rozwoju polityki spotecznej. Wplyw polityki gospodarczej na politykg spolecznq. Skutki

zwiqzku polityki spolecznej z politykq gospodarczq. Rola pafistwa i spoieczenstwa w ksztaltowaniu polityki spolecznej.

Cwiczenia: Analizowanie wybranych kwestii spolecznych w ujgciu historycznym.

2.Cele i zadania polityki spolecznej Cele polityki spotecznej. Obszary i podmioty zainteresowan polityki spolecznej. Potrzeby spoteczne i sposoby ich zaspokajania. lnterwencjonizm pahstwowy w sferze potrzeb ludzkich.

Cwiczenia: Klasyfikowanie potrzeb spolecznych oraz sposobow ich zaspokajania.

3. lnstrumenty polityki spotecznej System zabezpieczenia spolecznego. Techniki zabezpieczenia spdecznego. Ubezpieczenia spoieczne. Swiadczenia emerytalne a rentowe. Struktura organizacyjna pomocy spolecznej. Swiadczenia socjalne. Polityka spoieczna a pomoc spoleczna.

Cwiczenia: Rozrotnianie form swiadczen socjalnych. . Rozrotnianie poszczegolnych rodzajow swiadczen rentowych.

4. Podmioty polityki spolecznej i zakres ich dziafania Rola i zadania krajowych i migdzynarodowych podmiotow polityki spotecznej. Samorzqd terytorialny i jego rota w polityce spdecznej. SkutecznoSC lokalnej polityki spoiecznej. Podstawowe regulacje prawa migdzynarodowego, w tym prawa Wspolnoty Europejskiej, ksztaltujqce polityke spoiecznq. lnstytucje europejskiej polityki spolecznej. Europejski Fundusz Spoieczny. Organizacje pozarzqdowe i inne podmioty polityki spolecznej.

Cwiczenia: Analizowanie zadan samorzqdu terytorialnego w zakresie polityki spolecznej i sposobow ich realizacji. Analizowanie roli i zadali organizacji pozarzqdowych na wybranych przykladach. ldentyfikowanie rotnic w systemach zabezpieczenia spolecznego wybranych krajow Unii Europejskiej.

5. Prawa cztowieka i obywatela w polityce spotecznej Prawa a wolnosci. Pojecie r6wnosci i sprawiedliwosci spotecznej. Prawa obywatelskie, polityczne, ekonomiczne, socjalne i kulturalne - historyczny rozwtrj a obecny stan prawny. Gwarancje prawne i instytucjonalne praw czlowieka w Polsce i na Swiecie. Rola prawa w polityce spotecznej.

Cwiczenia: Analizowanie wybranych praw obywatelskich, politycznych, ekonomicznych, socjalnych i kulturalnych. Analizowanie kompetencji i trybu postepowania przed Rzecznikiem Praw Obywatelskich.

6. Problemy i kwestie spoteczne we wspotczesnym Swiecie Pojecia kwestii spotecznej i problemu spotecznego. Aktualne kwestie spoteczne w Polsce: bezrobocie, ubostwo, zjawiska patologii spotecznej, dezorganizacja rodziny. Skala, struktura i spoteczne skutki bezrobocia. Formy przeciwdziatanla bezrobociu. Zatrudnienie socjalne. Poziom i sty1 iycia, charakterystyka dochodow ludnosci. Pojecie i zasieg ubostwa. Zjawiska patologii spotecznej. Problemy rodzinne. Dezorganizacja rodziny. Bariery edukacyjne. Mechanizmy i kierunki tagodzenia kwestii spolecznych. Znaczenie profilaktyki w przeciwdziataniu kwestiom spotecznym. lnstytucje a kwestie spoteczne.

Cwiczenia: Rozpoznawanie przyczyn powstawania problemow spolecznych. ldentyfikowanie najistotniejszych problemow spolecznych w skali gminy (czesci gminy) oraz regionu. ldentyfikowanie grup spotecznych naraionych na wystwienie problemu spotecznego. Wskazywanie powiqzati i zaleznosci miedzy poszczegolnymi kwestiami spolecznymi. Ocenianie skali aktualnych problemow spolecznych w Polsce na podstawie materiatow prasowych. Analizowanie przestanek i warunkow zatrudnienia socjalnego.

~ r o d k i dydaktyczne Opracowania monograficzne. Czasopisma. Publikacje organow rzqdowych, samorzqdowych i organizacji pozarzqdowych.

Akty prawne. Filmy dydaktyczne na temat lamania praw czlowieka. Materialy prasowe. Roczniki statystyczne. Internet.

Uwagi o realizacji Program nauczania przedmiotu Polityka spoteczna obejmuje tresci

dotyczqce zadan, podmiotow i instrumentow polityki spolecznej oraz problemow i kwestii spolecznych wystgpujqcych we wspolczesnym swiecie. Podczas realizacji programu szczegolnq uwagg naleiy zwrocic na rotne aspekty oddzialywania polityki spolecznej, na zaspokajanie potrzeb jednostki i wybranych grup spotecznych oraz na mechanizmy i instrumenty oddzialywania, zapobiegania i lagodzenia skutkow poszczeg6lnych problemow spolecznych.

Osiagnigcie zaplanowanych celow ksztalcenia wymaga stosowania podajqcych i aktywizujqcych metod nauczania, takich jak: wyklad konwersatoryjny, dyskusja dydaktyczna, metoda przypadkow, metoda projektow oraz cwiczenia. Preferowanymi metodami prowadzenia zajgc powinny byc: dyskusja dydaktyczna, metoda przypadkow oraz Cwiczenia. W czasie Cwiczeh szczeg6lnq uwagg naleiy zwrocid na rozpoznawanie problemow i badanie przypadkow majqcych swoje odzwierciedlenie w aktualnej sytuacji spoteczno-gospodarczej oraz politycznej. ewiczenia powinny by6 prowadzone w pracowni komputerowej w 15 osobowych grupach.

W procesie ksztalcenia naleiy ksztaltowac cechy osobowoSci pozqdane u osoby pelniqcej funkcjg opiekuna w domu pomocy spotecznej.

Zaleca sig organizowanie wycieczek dydaktycznych do instytucji ksztattujqcych politykg spolecznq i spotkah ze specjalistami odpowiedzialnymi za rozwiqzywanie okreslonych problemow i kwestii spolecznych.

W celu zmotywowania uczniow do prowadzenia obserwacji bieiqcych wydarzen z zakresu polityki spotecznej, zwlaszcza na szczeblu gminy, nauczyciel powinien zaproponowac im tematy projektow, do opracowania w zespole lub indywidualnie, dotyczqce rzeczywistych problemow i kwestii spotecznych.

Proponuje sig nastgpujqcy podziat godzin na realizacje poszczegolnych dzialow tematycznych:

Podane w tabeli liczby godzin na realizacje poszczegolnych dzial6w majq charakter orientacyjny. Nauczyciel moie wprowadzic pewne zmiany, majqce na celu dostosowanie programu do specyfiki szkoly.

Propozycje metod sprawdzania i oceny osiqgniqc edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiqgnigC uczniow naleiy przeprowadzac systematycznie na podstawie okreslonych kryteriow. Systematyczne sprawdzanie i ocenianie motywuje uczniow do nauki, wplywa na ksztaffowanie dyscypliny, pracowitosci oraz odpowiedzialnosci za wyniki pracy.

Osiagnigcia uczniow rnoina oceniac na podstawie: - sprawdzian6w pisemnych, - sprawdzian6w ustnych, - testow osiagnigc szkolnych, - obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania cwiczen. Podczas kontroli i oceny dokonywanej w formie ustnej naleiy przede wszystkim zwrocib uwagg na merytorycznq analizg poszczegolnych kwestii spotecznych, z uwzglgdnieniem zasad i zakresu dziatania podmiotow ksztaltujqcych politykg spotecznq. Obselwujqc pracg uczniow naleiy zwracac uwagg na umiejetnosci: wspotpracy w grupie, tworczego myslenia, doboru argumentacji i rozwiqzywania problemow.

Ocena koncowa powinna uwzglqdniac wyniki wszystkich metod sprawdzania osiagnigc ucznia stosowanych przez nauczyciela.

Literatura Auleytner J., Gtqbicka K.: Polskie kwestie socjalne na przetomie wiek6w. Elipsa, Warszawa 2001 Auleytner J., Gtqbicka K.: Polityka spoteczna pomiedzy opiekuliczosciq a pomocniczosciq. WSiP, Warszawa 2000 Auleytner J.: Polityka spoleczna - teoria i organizacja. WSP TWP, Warszawa 2000 Auleytner J.: Polityka spoteczna, czyli ujarzmianie chaosu socjalnego. WSP TWP, Warszawa 2002 Auleytner J.: Polska polityka spoteczna. Kreowanie tadu spotecznego, WSP TWP. Warszawa 2005 ~- ~~~ ~~

Bajan K.: Polityka gospodarcza i spoteczna (Polska w Unii Europejskiej). Wydawnictwo Naukowe Wyiszej Szkoty Kupieckiej, Lod i 2005 Balcerzak-Paradowska B. (red.): Praca i polityka spoteczna wobec wyzwan integracji. IPiSS, Warszawa 2003 Brodecki Z. (red.): Ochrona praw jednostki. Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2004 Brodecki Z. (red.): Zatrudnienie i ochrona socjalna. Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2004 Barr N.: Ekonomika polityki spotecznej. Wydawnictwo AE, Poznati 1993 ~wiertniak B. (red.): Prawo pracy, ubezpieczenia spoteczne, polityka spoteczna. Wybrane zagadnienia. Opole 1998 Cwiertniak B. M. (red.): Prawo pracy. Zabezpieczenie spoteczne - z aktualnych zagadnien. Opole 2001 Frqckiewicz-Wronka A. (red.): Samorzqdowa polityka spoteczna. Warszawa 2000 Gtqbicka K.: Polityka spoteczna w Unii Europejskiej - aspekty aksjologiczne i empiryczne. Elipsa, Warszawa 2000 Golinowska S. (red.): Polska bieda II: kryteria, ocena, przeciwdziatanie. IPiSS, Warszawa 1997 Golinowska S.: Polityka spoteczna - koncepcje, instytucje, koszty. Poltext, Warszawa 2000 Golinowska S.: Polityka spoteczna paristwa w gospodarce rynkowej. PWN, Warszawa 1994 Gorczycka E.: Polityka spoteczna wobec osob niepetnosprawnych. Wydawnictwo PC, Czgstochowa 1992 Januszek H. (red.): Socjologiczne i ekonomiczne zagadnienia gospodarki rynkowej - szanse i zagrozenia. Wydawnictwo AE, Poznan 2002 Jonczyk J.: Zabezpieczenie spoleczne. Zakamycze 2001 Kawczynska-Butrym Z.: NiepetnosprawnosC - specyfika pomocy spolecznej. BPS, Warszawa 1996

Kowalak T.: Marginalnosc i marginalizacja spoteczna. BPS, Warszawa 1998 Kroszel J.: Podstawy poiityki spolecznej. Poznari-Wroclaw 1997 Ksigiopolski M.: Modele polityki spotecznej. IPiSS, Warszawa 1999 Kurzynowski A. (red.): Polityka spoteczna. SGH - Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2006 Przymenski A,: Bezdomnost jako kwestia spoleczna w Polsce wspotczesnej. Wydawnictwo AE, Poznaii 2001 Ratytiski W.: Problemy i dylematy polityki spolecznej w Polsce. Difin, Warszawa 2003 Rysz-Kowalczyk B. (red.): Leksykon polityki spolecznej. Aspra-Jr, Warszawa 2002 Rysz-Kowalczyk B., Szatur-Jaworska B. (red.): Wokot teorii polityki spotecznej. IPS, Warszawa 2003 Salwa Z.: Prawo pracy i ubezpieczeii spotecznych. Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis. Warszawa 2006 Sokotowski T.: ~igdzynarodowa ochrona praw cztowieka. Zarys. Warszawa 2004 Tarnowska E.: Przeciw biedzie - programy, pomysly, inicjatywy. Oficyna Naukowa, Warszawa 2002 Zielitiski T.: Obywatel - jego wolnosci i prawa. Warszawa 1998 Ziembiriski Z.: Sprawiedliwosc spoteczna jako pojecie prawne. Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1996

Wykaz literatury nalezy aktualizowa6 w miare ukazywania si? nowych pozycji wydawniczych.

WYBRANE ZAGADNIENIA Z METODYKI PRACY SOCJALNEJ

Szczegolowe cele ksztalcenia: W wyniku procesu ksztaicenia uczen (sluchacz) powinien umieC: - okreslie instytucje opiekuricze oraz oferty usiug dla podopiecznego, - posiuzyC sig terminologiq z zakresu pomocy spolecznej, - okreslic rolg i zadania opiekuna zatrudnionego w placowkach

pomocy spolecznej, - zastosowaC obsewacjg, wywiad, analizg dokumentow i badania

ankietowe w pracy z podopiecznym, - dokonac analizy wynikow przeprowadzonych badan oraz

sformu+owac wnioski, - scharakteryzowac rodzaje i typy diagnozy spoiecznej, - zdiagnozowak problemy i potrzeby podopiecznych, - scharakteryzowac metodg indywidualnego przypadku, - scharakteryzowae metodg pracy Srodowiskowej, - scharakteryzowac metodg pracy grupowej, - okreslic znaczenie grupy wsparcia dla poprawy spolecznego

funkcjonowania podopiecznego, - zaplanowac udziai podopiecznego w dziaianiach spoiecznosci

lokalnej, - dobra6 metody i techniki pracy, adekwatne do sytuacji

podopiecznego, - opracowac indywidualny plan pracy z podopiecznym i przyjqt

odpowiedzialnosc za jego realizacjg, - pokonaC trudnosci i bariery w pracy z podopiecznym oraz zapewnic

mu poczucie bezpieczenstwa, - wykazac wrailiwosc, akceptacjg i empatig w kontakcie

z podopiecznym potrzebujqcym pomocy, - pobudzie rozwoj podopiecznego przez wzmacnianie jego

zainteresowan i samodzielnosci w wykonywaniu roinych czynnosci iycia codziennego,

- ocenic jakosc swiadczonych usjug, - wprowadzie konieczne zmiany w kompleksowym funkcjonowaniu

osob korzystajqcych z pomocy spoiecznej, - wiqczyc sig w proces diagnozowania sytuacji podopiecznego, - zaprojektowac dziaiania nastawione na zmiang sytuacji

podopiecznego, - opracowat etapy monitoringu i oceny realizacji planow opieki, - rozpoznac dylematy etyczne wystgpujqce w pracy z podopiecznym,

- wykorzystad techniki informatyczne w zakresie wspomagajqcym prace opiekuna.

Material nauczania

1. Pomoc instytucjonalna Rys historyczny pomocy instytucjonalnej. System opieki dla osob potrzebujqcych pomocy. Definiowanie pojed: bezpieczeristwo socjalne, akceptacja, interwencja kryzysowa, kompensacja, stymulacja, opieka, wychowanie, pomoc, poradnictwo, planowanie, podmiotowos~, przedmiotowoSC, cele, zadania, metoda, narzedzia.

2. Rola i zadania opiekuna w instytucjach pomocy spolecznej Charakterystyka postaw opiekuna wobec podopiecznego. Rola opiekuna w odniesieniu do roznych grup podopiecznych. Umiejetnosci opiekuna niezbqdne w pracy z podopiecznym. Rola opiekuna w placowkach catodobowych i placowkach dziennego pobytu.

Cwiczenia: Analizowanie negatywnych i pozytywnych postaw opiekuna na podstawie opisu przypadkow. . Analizowanie roli i zadari opiekuna.

3. Diagnoza potrzeb i problemow podopiecznych Pojecie diagnozy, rodzaje oraz typy diagnoz. Etapy procesu diagnozowania. Opis potrzeb i problernow podopiecznych przebywajqcych w stacjonarnych i niestacjonarnych instytucjach pomocy spotecznej. Stosowanie w pracy opiekuna metod, technik i narzedzi diagnozy ze szczegolnym uwzglednieniem: wywiadu, rozmowy, obserwacji, ankiety i badania dokumentow. Pierwszy kontakt z podopiecznym - przebieg i implikacje.

Cwiczenia: Analizowanie sytuacji problemowych oraz przyczyn ich wystepowania na podstawie opisu przypadku. Opracowywanie kwestionariusza ankiety. Prowadzenie wywiadu, rozmowy, obselwacji i analizy dokumentow - rejestracja wynikow. Formulowanie wnioskow z przeprowadzonych badari. Formulowanie hipotez wyznaczajqcych kierunek dziatania opiekuna.

4. Metody pracy socjalnej Metoda pracy z indywidualnym przypadkiem. lndywidualny plan opieki i pracy z podopiecznym. Metoda pracy z grupq. Procesy grupowe. Funkcjonowanie jednostki w grupie. Warunki i zasady integracji. Rola i zadania opiekuna w pracy z grupq. Metoda organizacji Srodowiska. AktywnoSC podopiecznego w srodowisku lokalnym (formy, sposoby, moiliwosci). lntegracja ze Srodowiskiem lokalnym.

Cwiczenia: Rozpoznawanie mocnych i slabych stron podopiecznego oraz moiliwoSci dziatania opiekuna. Opracowywanie indywidualnych planow aktywizacji podopiecznego w Srodowisku. Ustalanie zakresu obowiqzkow opiekuna w dornu pomocy spotecznej. Rozpoznawanie Srodkow i zasobow materialnych i ludzkich wybranej spotecznoSci lokalnej. Opracowywanie planu udziatu podopiecznego w dzialaniach Srodowiska lokalnego.

5. Projekt socjalny, monitorowanie i ocena Projekt socjalny jako dziatanie celowe wynikajqce z zatoien prakseologii. Planowanie dziatan. Diagnoza spoteczna. Fazy projektowania. Konfrontacja wynikow z zatoieniami. Ocena bieiqca uzyskiwanych rezultatow.

ewiczenia: r Formutowanie problemu i diagnozy spotecznej. r Formulowanie celu gtownego i celow szczegotowych projektu,

Konstruowanie planu dziatania i ustalanie priorytetow. Monitorowanie podejmowanych i realizowanych dziatati.

6. Etyka zawodowa Etyka i moralnosc. Funkcje i znaczenie etyki zawodowej. Problemy etyczne podopiecznego w placowkach pomocy spolecznej. Probiemy i dyiematy etyczne opiekuna.

Cwiczenia: Projektowanie zatoien kodeksu etycznego opiekuna w domu pomocy spotecznej.

7. Praca opiekuna z ro inymi kategoriami podopiecznych Pojecia: partnerstwo, tolerancja, szacunek, akceptacja, stopniowanie wymagari, pokonpvanie trudnosci, podmiotowe podejscie, powtarzanie oddzialywari, wdraianie do samodzielnosci, motywacja do wprowadzania zmian itp. Specyfika pracy z podopiecznym: starym, przewlekle chorym, psychicznie chorym, niepetnosprawnym ruchowo, uposledzonym umystowo. ,,Trudny podopieczny" - okreslenie istoty probiemu. Metody ,,przelamywaniaU trudnoSci - anaiiza wybranych przykladow. Wykorzystanie superwizji w pracy z trudnym podopiecznym.

Cwiczenia: Analizowanie cech tzw. ,,trudnego podopiecznego" Dobieranie metod pracy z trudnym podopiecznym.

8. Technologia informacyjna Prawne i spoteczne aspekty stosowania technologii informacyjnej. Funkcje i uiytkowanie systemow operacyjnych przydatnych w pracy opiekuna. Sieci komputerowe lokalne i rozlegte. Wplyw technologii informacyjnej na iycie jednostki, najbliiszego otoczenia i spoleczelistwa. Oprogramowanie wspomagajqce uczenie sig i nauczanie. Komunikacja w sieci komputerowej.

Cwiczenia: Korzystanie z programow wspomagajqcych prace opiekuna Tworzenie i redaaowanie dokumentow. - Wyszukiwanie w lnternecie informacji dotyczqcych pracy opiekuna. Postugiwanie sig programami multimedialnymi.

~ r o d k i dydaktyczne Plansze i tablice edukacyjne. Foiiogramy - definicje, materialy przygotowane przez nauczyciela. Filmy edukacyjne dotyczqce zadari opiekuna. Opisy przypadkow. Narzedzia badawcze, kwestionariusze ankiety. Specjalistyczne oprogramowanie.

Uwagi o realizacji Celem realizacji programu nauczania przedmiotu jest przygotowanie

ucznia do stosowania roinych metod pracy socjalnej oraz nawiqzywania kontaktow z podopiecznymi i pracownikami instytucji pomocy spolecznej. Program powinien by6 realizowany w korelacji z przedmiotami, takimi jak: Elementy psychologii i socjologii, Wybrane elementy pra wa i ekonomiki, Polityka spoleczna, Pedagogika specjalna, Zajecia praktyczne i Praktyka zawodowa. W procesie nauczania- uczenia sig szczegolnq uwagg naleiy zwrocic na metody pracy socjalnej czgsto stosowane w pracy opiekuna, takie jak: indywidualnego przypadku, pracy z grupq i pracy Srodowiskowej oraz na diagnozowanie problemow i projektowanie opieki nad podopiecznym.

Osiqgnigcie zaplanowanych celow ksztalcenia wymaga stosowania metod nauczania, takich jak: wyklad konwersatoryjny, dyskusja dydaktyczna, metoda przypadkow, metoda projektow oraz cwiczenia.

Zaproponowane w programie cwiczenia motna modyfikowae, nauczyciel moie rowniei opracowat wlasne cwiczenia zgodnie z potrzebami edukacyjnymi. cwiczenia powinny by6 prowadzone w 15 osobowych grupach, w pracowniach: komputerowej i treningu integracyjnego. Podczas Cwiczeri uczniowie powinni korzystat z programow komputerowych wspomagajqcych pracg opiekuna, z zasob6w internetowych oraz programow multimedialnych. Uczniowie powinni otrzymac do wyboru tematy projektow do opracowania w zespolach lub indywidualnie, w okreslonym przez nauczyciela czasie.

W procesie dydaktycznym nalezy ksztattowac u uczniow system wartosci poiqdany w pracy opiekuna w domu pomocy spolecznej. Wskazane jest zachgcanie uczniow do przedstawiania i analizowania najprostszych przykladow z iycia oraz skomplikowanych sytuacji, w ktorych wystgpujq konflikty wartoSci i problemy etyczne. Analizowanie dylematow etycznych wystgpujqcych w pracy opiekuna, powoduje zaangaiowanie emocjonalne uczniow, a w konsekwencji uwrailiwia na kwestie pomocy i opieki spolecznej. Szczegolnie waine jest rozwijanie postaw opiekunczych, dlatego proponuje sig analizowanie podczas Cwiczeri opisu przypadkow opracowanych przez nauczyciela, przykladow zaczerpnigtych z literatury oraz wybranych fragmentow filmow ilustrujqcych dzialalnosc znanych spolecznikow.

Na zakoriczenie realizacji programu proponuje sig opracowanie projektu powinnosci opiekuna w domu pomocy spolecznej.

Proponuje sic nastepujqcy podziaj godzin na realizacje poszczegolnych dzialow tematycznych:

Podane w tabeli liczby godzin na realizacje poszczegolnych dzialow majq charakter orientacyjny. Nauczyciel moze wprowadzie pewne zmiany, majqce na celu dostosowanie programu do specyfiki szkoly.

LP.

1.

2,

3. 4. 5. 6. 7. 8.

Propozycje metod sprawdzania i oceny osiqgniqc edukacyjnych ucznia

Proces oceniania powinien byc prowadzony systematycznie na podstawie okreslonych kryteriow.

Systematyczna kontrola i ocena postepow ucznia umoiliwi nauczycielowi dostosowanie metod nauczania, organizacyjnych form pracy oraz Srodkow dydaktycznych do moiliwosci poznawczych ucznia.

Do sprawdzania osimniqc szkolnych uczniow proponuje sie zastosowaC: - sprawdziany ustne i pisemne, - obsetwacjq czynnosci ucznia podczas wykonywania Cwiczeli, - testy osiqgniec szkolnych, - wykonane projekty.

Podczas kontroli i oceny dokonywanej w formie ustnej, naleiy zwracac uwage na merytorycznq jakosc wypowiedzi, poprawne stosowanie pojec i poprawnos6 wnioskowania.

Prace projektowe naleiy oceniac na etapie planowania, realizacji i prezentacji. Umiejetnosci praktyczne proponuje sig sprawdzae przez obserwacje pracy ucznia podczas wykonywania Cwiczeri.

Podczas obsetwacji szczegolnq uwage naieiy zwrocik na umiejqtnosci: - rozpoznawania specyficznych problemow i potrzeb czlowieka

w roznych fazach jego iycia,

Dziaiy ternatyczne

Pornoc instyiucjonalna Rola i zadania opiekuna w instyiucjach pomocy spolecznej Diagnoza potrzeb i probiernow podopiecznych - Metody pracy socjalnej Projekt socjalny, monitorowanie i ocena Etyka zawodowa Praca opiekuna z roinyrni kategoriarni podopiecznych Technologia inforrnacuna

Orientacyjna liczba godzin

6

12

14 30 16 10 20 20

Razem 128

- dostosowywania metod pracy do wieku i sytuacji zdrowotnej podopiecznego,

- rozwiqzywania problemow, - wspMpracy w grupie, - nawiqzywania kontaktow z podopiecznymi, - okazywania wrailiwosci na potrzeby i problemy cztowieka oraz

gotowosci niesienia pomocy. Ocena koricowa powinna uwzglgdniat wyniki wszystkich metod sprawdzania stosowanych przez nauczyciela.

Literatura Borkowski M. (red.): Dziecko niepetnosprawne ruchowo. WSiP, Warszawa 1997 Davis. M. H.: Empatia - umiejetnost wspotodczuwania. GWP, Gdarisk 1998 Dubois B., Krogsrud Miley K.: Praca socjalna. ,,Interart", Warszawa 1996 Frysztacki F. (red.): Wartosci normy spoteczne - wokot uwarunkowari i czynnikow pracy socjalnej". UJ lnstytut Socjologii, Krakow 2002 Garvin Ch. D., Seabury B.A.: Dziatania interpersonalne w pracy socjalnej. ,,Interat", Warszawa 1996 Goralski A. (red.): Metody badah pedagogicznych w zarysie. WSPS, Warszawa 1994 Goralski A,, (red): Metody badan pedagogicznych. WSPS, Warszawa 1994 Kaczyriska W. (red.): 0 etyce stuib spotecznych: praca zbiorowa. UWIPSiR, Warszawa 1998 Kawczytiska-Butrym Z.: Niepetnosprawnosc - specyfika pomocy spotecznej. BPS, Warszawa 1996 Kodeks etyczny (red.) Poiskiego Towarzystwa Pracownikow Socjalnych. Warszawa 1998 Kotiarska-Michalska A. (red.): Diagnozowanie i projektowanie w pracy socjalnej. UAM, Poznari 1999 Kotlarska-Michalska A. (red.): Obszary pracy socjalnej w teorii i praktyce: praca zbiorowa. ARP ,,Promocja 21", Poznali 2002 Kozaczuk L.: Terapia zajeciowa w domach pomocy spotecznej. BPS, Warszawa 1995 Krzyszkowski J.: Elementy organizacji zarzqdzania w pomocy spotecznej. Omega-Praksis, kodi-Pabianice 1998 Kwasniewski J. (red.): Praca socjalna - pomoc spoteczna: materiaty i studia. ZSNDK. SIPSR. UW, Warszawa 1993 Lazari-Pawiowska I.: Etyka zawodowa (w) Ks i~zek A,: Zagadnienia etyki. Wybor tekstow. Warszawa 1995

Lishman J.: Podrecznik teorii dla nauczycieli praktyki w pracy socjalnej. ,,Interart", Warszawa 1996 Cobocki M.: Wprowadzenie do metodologii badari pedagogicznych. ,,lmpulsU, Krakow 2004 Marynowicz-Hetka E., Piekarski J.: Wok61 problemow dzialania spotecznego. ,,Interart", Warszawa 1996 Mazurkiewicz E. A,: SprawnoSC dziatania socjalnego w pedagogice spotecznej Heleny Radlinskiej: u irodet zastosowan prakseologii w pracy socjalnej. Zaktad Narodowy im. Ossoliliskich, Wroctaw 1983 Mazurkiewicz E. A,: SprawnoSc dziatania w pracy socjalno- wychowawczej. Warszawa 1986 Michalik M.: Od etyki zawodowej do etyki biznesu, Warszawa 2003 Mikolajewicz W.: Praca socjalna jako dziatanie wychowawcze. ,,Interart", Warszawa 1995 Modzelewska M.: Wprowadzenie do metody Srodowiskowej opartej o projekt socjalny. Praca Socjalna nr 4, Warszawa 1994 Niesporek A,, Wodz K. (red.): Praca socjalna w Polsce: badania, ksztatcenie, potizeby praktyki. ,,Slqsk", Katowice 1999 Nocun A,, Szmagalski J.: Podstawowe umiejetnosci w pracy socjalnej i ich ksztalcenie. ,,Interart", Warszawa 1996 Nowak S.: Metodologia badati spotecznych. PWN, Warszawa 1985 Nowicka-Koziot (red.): Poczucie odpowiedzialnosci moralnej jako aspekt podmiotowy. Zak, Warszawa 2000 Ornacka K.: Ewaluacja. Miedzy naukami spotecznymi i pracq socjaln* UJ, lnstytut Socjologii. Krakow 2003 Pilch T., Lepalczyk I. (red.): Pedagogika spoleczna: cztowiek w zmieniajqcym sie Swiecie. ,,Zak", Warszawa 1995 Robertis de C., Pascal H.: Postepowanie metodyczne w pracy socjalnej z grupami i ze spoteczno~ciami. ,,Interart", Warszawa 1997 Robertis de C.: Metodyka dzialania w pracy socjalnej. ,,Interart", Warszawa 1996 Rybczyriska D. A., Olszak - Krzyzanowska 9.: Aksjologia pracy socjalnej - wybrane zagadnienia: pracownik socjalny wobec pioblemow i kwestii spolecznych. ,,Scholarv, Warszawa 1995 Santorski J.: Jak przetfwa6 w stresie, Warszawa 1992 Sarapata A., (red.): Etyka zawodowa, Warszawa 1991 Singer P. (red): Przewodnik po etyce. ,,Ksiqtka i Wiedza", W-wa 2002 Skidmore R. A,, Thackeray M. G.: Wprowadzenie do pracy socjalnej. ,,Interart", Warszawa 1996 Sztumski J.: Wstgp do rnetod i technik badati spotecznych. PWN, Katowice 1998 Wykaz literatury nalezy aktualizowaC w miare ukazywania siq nowych pozycji wydawniczych.

PROMOCJA ZDROWIA

Szczegolowe cele ksztalcenia W wyniku procesu ksztalcenia uczen (sluchacz) powinien umiec: - postuiyc sig terminologiqz zakresu promocji zdrowia i profilaktyki, - scharakteryzowac holistyczne podejscie do zdrowia, - scharakteryzowah czynniki warunkujqce utrzymanie zdrowia, - okreSliC czynniki powodujqce zagroienie zdrowia, - scharakteryzowac zachowania zagraiajqce zdrowiu, - scharakteryzowat zachowania sprzyjajqce zdrowiu, - wykazac powiqzania migdzy Srodowiskiem, a stanem zdrowia

jednostki i spoleczeristwa, - zapobiec zagroieniom zdrowotnym u dzieci i mlodzieiy oraz

u doroslych, - zastosowac r6ine formy i metody upowszechniania wiedzy

o zdrowiu, - zastosowah obowiqzujqce w instytucjach pomocy spoiecznej

przepisy sanitarno- epidemiologiczne, - zastosowac przepisy bhp, ochrony przeciwpoiarowej i ochrony

Srodowiska podczas wykonywania zadan opiekunczych, - wykorzystah materialy irodtowe i podstawowe dokumenty dotyczqce

promocji zdrowia, - wlqczyc sig w dzialania profilaktyczne i upowszechnianie wiedzy

o zdrowiu, - podjqc wspolpracg z instytucjami, organizacjami medycznymi

i spdecznymi w celu poprawy i utrzymania zdrowia wlasnego i podopiecznych.

Material nauczania

I. Ogolne zagadnienia promocji zdrowia Geneza promocji zdrowia. Definicja promocji zdrowia. Obszary promocji zdrowia. Metody i podejscia w promocji zdrowia. Profilaktyka, edukacja zdrowotna.

Cwiczenia: . Analizowanie podstawowych zatoieti Karty Ottawskiej. Opracowywanie projektow promowania zdrowia w grupie i w spoiecznosci lokalnej. Wykazywanie zwiqzku miedzy promocjq zdrowia a profilaktykq i edukacjq zdrowotnq.

2. Czynniki warunkujqce zdrowie Pojgcie zdrowia wg WHO. Determinanty zdrowia. Zaloienia Narodowego Programu Zdrowia. Ewolucja koncepcji NPZ. MoiliwoSci realizacji NPZ.

Cwiczenia: . Opracowywanie i prezentowanie wtasnej definicji zdrowia. Rozpoznawanie czynnikow wplywajqcych na pomnaianie zdrowia

3. Styl tyc ia i zachowania zdrowotne WyjaSnienie pojec: sty1 iycia, zachowania zdrowotne. Zasady zdrowego stylu iycia. Zachowania sprzyjajqce zdrowiu. Zachowania zagratajqce zdrowiu.

Cwiczenia: OkreSlanie zwiqzkbw miedzy stylem zycia a zdrowiem. . Sporzqdzanie wykazu zachowati sprzyjajqcych zdrowiu. Opracowywanie wykazu czynnikow zagraiajqcych zdrowiu

4. Diagnoza potrzeb zdrowotnych Hierarchia potrzeb wg. Maslowa. Zaspokajanie potrzeb fizjologicznych i psychospolecznych cztowieka. Miejsce zdrowia w hierarchii potrzeb ludzkich.

Cwiczenia: . Rozpoznawanie potrzeb biopsychospolecznych podopiecznego na podstawie opisu przypadku. Wskazywanie zwiqzku miedzy zaspokajaniem potrzeb a zdrowiem cztowieka.

5. Metodyka edukacji zdrowotnej Rola Srodowiska rodzinnego i placowek edukacyjnych w wychowaniu zdrowotnym. Metody i formy edukacji zdrowotnej. Przeglqd form stosowanych w edukacji zdrowotnej. Planowanie zajeC edukacyjnych dotyczqcych promocji zdrowia.

Cwiczenia: Rozpoznawanie zapotrzebowania na edukacje zdrowotnq dla grupy osob w wybranej instytucji pomocy spolecznej. Opracowywanie konspektu zajgC edukacyjnych na temat znaczenia higieny osobistej i otoczenia dla zdrowia czlowieka.

6. ~ r o d o w i s k o i yc ia a zdrowie cztowieka Mikroklimat a zdrowie. Zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego. Promieniowanie elektromagnetyczne. Hatas i wibracje w srodowisku. Higiena wody. Higiena gleby. Wymagania zdrowotne w planowaniu przestrzennym miast i osiedli.

Cwiczenia: ldentyfikowanie zanieczyszczeh wystepujqcych w srodowisku lokalnym i okreklanie ich wptywu na zdrowie cztowieka.

5, Zywienie a zdrowie cztowieka Zapotrzebowanie organizmu na sktadniki pokarmowe. Zasady racjonalnego iywienia. Rola i znaczenie prawidtowego iywienia w utrzymaniu zdrowia. Wymagania sanitarno - higieniczne dotyczqce iywnosci i organizacji zywienia. Skutki zdrowotne zlych nawykow iywieniowych. Diety stosowane w wybranych jednostkach chorobowych.

Cwiczenia: Obliczanie dobowego zapotrzebowania energetycznego organizmu zaleznie od wieku, masy ciata, ptci, stanu fizjologicznego i rodzaju wykonywanej pracy. Opracowywanie jadtospisu dla podopiecznego na podstawie zalecenia dietetyka.

6. Promocja zdrowia w wybranych zagroieniach cywilizacyjnych Czynniki ryzyka i zwiqzane z nimi zagroienia dla zdrowia: palenie tytoniu, zaburzenia lipidowe, nadcisnienie tgtnicze, nadwaga, mata aktywnoSC fizyczna. ZachorowalnosC i umieralnoSC na choroby uktadu krqienia. Dziatania prewencyjne z zakresu promocji zdrowia. Nowotwory i ich podziat. Czynniki rakotworcze i czynniki ryzyka. Profilaktyka i leczenie nowotwor~w.

Cwiczenia: Analizowanie raportow o stanie zdrowia ludnosci. Sporzqdzanie wykazu czynnikow ryzyka chorob uktadu krqzenia. Opracowywanie zasad zdrowego stylu zycia. Analizowanie roli opiekuna w profilaktyce chorob nowotworowych.

7 .~ rodowisk0 pracy i jego aspekty zdrowotne Czynniki szkodliwe w srodowisku pracy zwiqzane z: mikroklimatem, oswietleniem, dziataniem pola elektromagnetycznego, prqdu

elektrycznego, drgan mechanicznych. Czynniki chemiczne i biologiczne w Srodowisku pracy. Choroby zawodowe i parazawodowe.

Cwiczenia: Opracowywanie planu zapobiegania powstawaniu chordb zawodowych w srodowisku pracy. OkreSlanie czynnikow szkodliwych wystgpujqcych na wybranym stanowisku pracy w domu pomocy spolecznej.

10. Przepisy bhp, ochrony ppoi. i ochrony Srodowiska Prawna ochrona pracy. Podstawowe obowiqzki pracodawcy i pracownika w zakresie bezpieczenstwa i higieny pracy. Czynniki szkodliwe, uciqzliwe i niebezpieczne wystgpujqce w procesie pracy. Zasady tworzenia bezpiecznych i higienicznych warunkow pracy. Srodki ochrony indywidualnej. Organizacja stanowiska pracy. Elementy ergonomii, fizjologii i higieny pracy. Ochrona przeciwpoiarowa. Ochrona srodowiska na stanowisku pracy.

Cwiczenia: OkreSlanie obowiqzkow pracodawcy i pracownika w zakresie bezpieczenstwa i higieny pracy. Stosowanie sposobu alarmowania strazy pozarnej, zgodnie z instrukcjq przeciwpoiarowq. . ldentyfikowanie oznakowania drogi ewakuacyjnej w szkole i placowce szkolenia praktycznego. Analizowanie rozmieszczenia sprzgtu gasniczego na terenie szkoly i instytucji pomocy spotecznej. . Rozpoznawanie zagrozen wypadkowych wystgpujqcych na stanowiskach pracy opiekuna. . Dobieranie srodkow ochrony indywidualnej w zaleinosci od rodzaju wykonywanej pracy.

~ r o d k i dydaktyczne Tablica, pisaki, tablica flip-chart, markery. Foliogramy np. metryczka konspektu do zajgC: edukacyjnych. Wideokasety np. film o zdrowym zywieniu. Audiokasety. Plyty CD. Tablice poglqdowe. Ustawy i rozporzqdzenia. Roczniki statystyczne. Stowniki pojgc medycznych. Kodeks Pracy, przepisy bezpieczenstwa i higieny pracy. Normy Polskie, wymagania dotyczqce ergonomii.

lnstrukcja przeciwpozarowa. Plansze sprzetu gasniczego. Gasnice. Srodki ochrony indywidualnej, odziei ochronna

Uwagi o realizacji Celem realizacji programu nauczania przedmiotu Promocja zdrowia

jest przygotowanie ucznia do stosowania zasad profilaktyki i edukacji zdrowotnej w dzia!alnosci opiekuticzej. Program zawiera podstawowq wiedzg dotyczqcq czynnikow warunkujqcych zdrowie, miernikow zdrowia populacji, glownych zagrozen zdrowia oraz przep ish bhp i wymagan ergcnomii.

Wiedza o zdrowiu i zachowaniach prozdrowotnych stanowi podstawe do stosowania dziatati pomnazajqcych zdrowie, a tym samym wplywajqcych na poprawe jakosci iycia.

Program obejmuje zagadnienia z kilku dziedzin wiedzy, dlatego t e i jego realizacja powinna sig odbywac w korelacji z takimi przedmiotami jak: Elementy psychologii i socjologii, Opieka w stanach zagrozenia zdrowia, Zajecia praktyczne i Praktyka zawodowa.

Osiagniecie zaplanowanych celow ksztatcenia wymaga stosowania aktywizujqcych metod nauczania, takich jak: dyskusja dydaktyczna, metoda przypadku, metoda sytuacyjna, inscenizacja, cwiczenia.

Przykladowe Cwiczenia zamieszczone w programie s q propozycjq do wykorzystania przez nauczyciela w czasie zajec. Nauczyciel powinien opracowac ewiczenia moiliwe do zrealizowania w szkole. Cwiczenia powinny by6 prowadzone w 10 - 15 osobowych grupach, z podzialem na 2-3 osobowe zespoty, w pracowni treningu integracyjnego i kornputerowej.

Proponuje sig nastepujqcy podziat godzin na realizacje poszczegolnych dzialow tematycznych:

LP. 1. 2. 3. 4. 5. 6.

_L 8.

1 cywilizacyjnych -

9. L$rodowisko pracy ijego aspekty zdrowotne 10. / Przepisy bhp, ochrony ppoi, i ochrony Srodowiska

Razem

Dzialy tematyczne --

Ogolne zagadnienia promocji zdrowia Czynniki warunkujqce zdrowie Styl iycia i zachowania zdrowotne Diagnoza potrzeb zdrowotnych Metodyka edukacji zdrowotnej $rodowisko iycia a zdrowie cztowieka &wienie a zdrowie cztowieka

p o i e n i a c h

4 10 64

Orientacyjna liczba godzin

2 6_. 6 4

10 6 8 8

Podzial godzin na poszczegolne dzialy tematyczne ma charakter orientacyjny. Nauczyciel moie wprowadzaC pewne zmiany majqce na celu dostosowanie programu do specyfiki szkoly.

Propozycje metod sprawdzania i oceny osiqgnigc edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiqgniet edukacyjnych uczniow naleiy prowadzit systematycznie na podstawie okreslonych kryteriow.

Systematyczna kontrola i ocena postgpow ucznia umoiliwi nauczycielowi dostosowanie metod nauczania, organizacyjnych form pracy oraz srodkow dydaktycznych do moiliwosci poznawczych ucznia.

Do sprawdzania osiqgnigt szkolnych uczniow proponuje sie zastosowac: - sprawdziany ustne i pisemne, - obseiwacje czynnosci ucznia podczas wykonywania Cwiczen, - testy osiwniec szkolnych.

Podczas kontroli i oceny dokonywanej w formie ustnej, naleiy zwracaC uwage na merytorycznq jakosC wypowiedzi, poprawne stosowanie pojec i poprawnosc wnioskowania. Umiejetnosci praktyczne naleiy sprawdzad przez obserwacje zachowania ucznia podczas wykonywania cwiczen. Podczas 0bsetWacji naleiy zwrocie uwage na: - aktywnosc na zajeciach, - wspolprace w zespole, - umiejetnosk korzystania z materialow irodlowych, - dobieranie metod edukacji zdrowotnej, - zaprojektowane scenariusze zajeC edukacyjnych, - prezentacje na forum grupy scenariusza zajec, - jakosc wykonywanych zadan.

W ocenie koncowej naleiy uwzglednic wyniki wszystkich metod sprawdzania osiqgniek edukacyjnych stosowanych przez nauczyciela. lstotnym elementem jest rbwniei samoocena ucznia oraz ocena uczniow wsp6lpracujqcych w grupie.

Literatura Bulisz E., Murawow I.: Wychowanie zdrowotne. WPR, Radom 1997 Charzyriska- Gula M.: Cele i zadania polskiego programu: Zdrowie dla wszystkich w 2000 r. PZWL, Warszawa 1998 Demel M.: Pedagogika zdrowia. WSiP, Warszawa 1990 Demel M.: Z dziejow promocji zdrowia w Polsce. Tom I, 11, Ill. Studia Monografie nr 13. AWF, Krakow 2000 Gertig H.: Promocja zdrowia. PZWL, Warszawa 1996

Gniazdowski A. (red.): Promocja zdrowia w miejscu pracy: wybrane programy. lnstytut Medycyny Pracy im. prof. Jerzego Nofera. Oficyna Wydawnicza: Krajowe Centrum Promocji Zdrowia w Miejscu Pracy, t o d i 1998 Gniazdowski A. (red.): Zachowania zdrowotne. IMP, 1 o d i 1990 Jaczewski A. (red.): Biologiczne i medyczne podstawy rozwoju i wychowania. Wydaw. Zak, Warszawa 2004 Jethon Z. (red.): Medycyna zapobiegawcza i Srodowiskowa. PZWL, Warszawa 2000 Jopkiewicz A,, Suliga E.: Biomedyczne podstawy rozwoju i wychowania. Radom - Kielce 2005 Karski J. (red.): Promocja zdrowia. IGNIS, Warszawa 1999 Karski J. B., Pawlak J. (red.): Srodowisko i zdrowie. COiEOZ, Warszawa 1995 Kierbiriski Cz.: Zywienie a zdrowie. PZWL, Warszawa 1990 Kopczyriski J., Sicinski A. (red.): Cziowiek-Srodowisko-zdrowie. PAN Komitet Prognoz ,,Polska XXI wieku" Ossolineum, Wroctaw 1990 Korczak C. W. (red.): Higiena- ochrona zdrowia. PZWL, Warszawa 1997 Kulik T. B., Latalski M.: Zdrowie publiczne: podrecznik dla studentow i absolwentow Wydziai6w Pielegniarstwa i Nauk o Zdrowiu Akademii Medycznych. ,,Czelej", Lublin 2002 Kunski H.: Promocja zdrowia. Wydaw. U t , t o d i 1997 Narodowy Program Zdrowia 1996- 2006. MZiOS, Warszawa 1997 Piidzioch S., RyS A,: Zdrowie publiczne- wybrane zagadnienia. SZP Collegium Medium, UJ Krakow 1996 Woynarowska B.: Zachowania zdrowotne mtodziezy szkolnej w Polsce. IMiD, Warszawa 1998 Woynarowska B.: Zdrowie i szkota. PZWL, Warszawa 2000 Woynarowska 8. (red.): Teoretyczne podstawy edukacji zdrowotnej. KOWEZ, Warszawa 2001 Wrona- Wolny W., Makowska B. (red.): Wypisy z wychowania zdrowotnego cz. I i II. AWF, Krakow 2000 Czasopisma Zdrowie Publiczne Problemy Medycyny Spoiecznej Promocja Zdrowia Zdrowie i Zarzqdzanie

Wykaz literafury naleiy akfualizowac w miare ukazywania siq nowych pozycji wydawniczych.

OPIEKA W STANACH ZAGROZENIA ZDROWIA

Szczegotowe cele ksztatcenia W wyniku procesu ksztalcenia uczeh (sluchacz) powinien umiee: - posluiyC sig podstawowymi pojeciami z zakresu zdrowia i jego

zagroieh, - zdefiniowac zdrowie czlowieka w swietle koncepcji jego ciqgtosci,

zmiennosci i stopniowalnosci, - okreslic stan podopiecznego i rozpoznac problemy wystepujqce

w zaburzeniach funkcjonowania uktadu termoregulacji, - dobrac i zastosowat dzialania opiekuricze u podopiecznego ze

zmianami na skorze i blonach sluzowych, - okreslic problemy i zaplanowac opieke nad osobq

z zaburzeniami w funkcjonowaniu ukiadu pokarmowego, - zdiagnozowac problemy os6b z zaburzeniami ze strony ukladu

moczowego, - okreslie problemy opiekuhcze i metody opieki nad osobami

z zaburzeniami w funkcjonowaniu ukiadu krqzenia i ukladu oddechowego,

- zaplanowat metody opieki nad osobami z zaburzeniami w funkcjonowaniu uktadu nerwowego,

- sklasyfikowac podstawowe zaburzenia psychiczne, - zidentyfikowac symptomy zaburzeri psychicznych, - okreslic podstawowe zasady, metody i srodki pracy z osobq

z zaburzeniami psychicznymi, - rozroinic pojecia: cztowiek cigiko chory, przewlekle chory,

o niepomyslnym rokowaniu i umierajqcy, - rozpoznat przyczyny wystgpowania problemow u osob cierpiqcych

z powodu bolu, przewlekle chorych, o niepomyslnym rokowaniu i umierajqcych,

- wykazac postawe wrailiwosci na potrzeby i problemy podopiecznych,

- opracowat plan opieki nad podopiecznym w okreslonym stanie zdrowia,

- okreslic zasady opieki nad osobq cierpiqcq z powodu bolu, przewlekle chora, o niepomyslnym rokowaniu i umierajqcq,

- dobrat metody oceny stanu cztowieka w przypadku naglego zagroienia iyc ia i utraty przytomnosci,

- okreslic zasady postepowania w stanie zagroienia iycia i utraty przytomnosci,

- wykazac postawe odpowiedzialnosci za podejmowane dzialania.

Material nauczania

1. Zdrowie i opieka nad zdrowiem czlowieka Zdrowie cztowieka w Swietle koncepcji jego ciagloSci, zmiennosci stopniowalnoSci. Uwarunkowania istotne dla zdrowia i rozwoju czlowieka. Przemiany we wspolczesnej opiece nad zdrowiem - ,,Zdrowie dla wszystkich".

2. Opieka nad osobami z zaburzeniami w funkcjonowaniu ukladu termoregulacji Rodzaje temperatury ciata. Podwyiszenie temperatury ciala. Wpiyw gorqczki na organizm czlowieka. Rodzaje termometrow do pomiaru cieploty ciata. Zasady mierzenia cieploty ciala.

Cwiczenia: Rozpoznawanie objawow subiektywnych i obiektywnych towarzyszqcych wysokiej gorqczce. Planowanie opieki nad podopiecznym z wysokq gorqczkq, chorym na g"YPe.

3. Opieka nad osobami ze zmianami na skorze i btonach sluzowych Wplyw czynnikow wewnqtrzpochodnych i zewnqtrzpochodnych na skorg. Chorobowe wykwity skorne pienvotne i wtorne. Odleiyny - przyczyny, objawy, stopnie. Zapobieganie powstawaniu odlezyn. Postgpowanie w przypadku zmian na skorze. Stosowanie lek6w w postaci masci i iel i .

Cwiczenia: Planowanie sposobow zapobiegania odleiynom u podopiecznego pozostajqcego w niezmienionej pozycji przez dluzszy czas. Planowanie opieki nad podopiecznym z odleiynq drugiego stopnia w okolicy koSci ogonowej.

4. Opieka nad osobami z zaburzeniami w funkcjonowaniu uktadu pokarmowego Zmiany w jamie ustnej i gardle. Objawy chorobowe: czkawka, zgaga, nudnosci, wymioty, brak laknienia, wzdgcia, zaparcia, biegunki, b61. Postepowanie opiekuricze w stanach chorobowych ukiadu pokarmowego. Profilaktyka chorob ukladu pokarmowego.

Cwiczenia: Planowanie opieki nad podopiecznym ze zmniejszonym taknieniem i brakiem uzebienia. Pianowanie profilaktyki chorob pasoiytniczych przewodu pokarmowego.

5. Opieka nad osobami z zabuneniami w funkcjonowaniu ukladu moczowego Zaburzenia ilosciowe i jakosciowe wydalanego moczu. Zmiany w sktadzie moczu. Zaburzenia w oddawaniu moczu. 861 nerkowy. Obrzeki pochodzenia nerkowego. Wyciek z cewki moczowej. NadciSnienie pochodzenia nerkowego. Opieka nad osobami z chorobami uktadu moczowego.

Cwiczenia: Rozpoznawanie zaburzen w wydalaniu moczu na podstawie opisu przypadkow. Pianowanie opieki nad podopiecznym z problemem nietrzymania moczu.

6. Opieka nad osobami z zaburzeniami w funkcjonowaniu ukladu krqzenia Tetno i jego cechy. Miejsce i sposob badania tetna. Obserwacja cisnienia tetniczego kiwi. Aparaty do pomiaru cisnienia kiwi. Zasady i technika mierzenia cisnienia tetniczego krwi. Opieka nad osobami z zaburzeniami ze strony uktadu krqienia.

Cwiczenia: Opracowywanie planu edukacji podopiecznych z nalogiem nikotynowym. Pianowanie opieki nad osobqz nadcisnieniem tetniczym.

7. Opieka nad osobami z zaburzeniami w funkcjonowaniu ukladu oddechowego Oddychanie: obserwacja i liczenie oddechow. Objawy chorobowe: dusznoSC, sinica, kaszel i plwocina. Opieka nad osobami z zaburzeniarni ze strony ukladu oddechowego.

Cwiczenia: Planowanie opieki nad podopiecznym z objawami dusznosci. Przygotowywanie i wykonywanie cwiczeri oddechowych u podopiecznego leiqcego.

8. Opieka nad osobami z zaburzeniami w funkcjonowaniu uktadu nemowego Objawy neurologiczne: drienie, drgawki, niedowiad, poraienie. Objawy psychiczne i zaburzenia w spostrzeganiu, w sferze mysienia, pamigci, uczuc i SwiadomoSci. Pomoc w czynnosciach z zakresu samoobslugi. Dzialania opiekuncze wobec osob z chorobami ukladu nerwowego.

Cwiczenia: Opracowywanie planu opieki nad osobq z niedowladem potowiczym lewostronnym Planowanie opieki nad osobqz zaburzeniami snu.

9. Opieka nad osobami z zaburzeniami ze strony narzqdow zmyslu - wzroku i stuchu Objawy chorobowe ze strony oka: cialo obce w oku, izawienie, stany zapalne spojowek, zaburzenia widzenia. Zmiany patologiczne w uchu. Stosowanie lekow w postaci kropli, masci, iel i . Postepowanie w chorobach narzqdow zmyslu.

Cwiczenia: Udzielanie pomocy osobie z ciatem obcym w oku. . Udzielanie wsparcia emocjonalnego osobie slabo slyszqcej.

10. Opieka nad osobami z wybranymi zaburzeniami sfery psychicznej Promocja zdrowia psychicznego. Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego. Podstawowe wiadomosci o zaburzeniach psychicznych i chorobach psychicznych. Charakterystyczne zespoly objawow w przebiegu chorob psychicznych: omamy, urojenia i iiuzje. Stosowanie przymusu bezposredniego: rodzaje, techniki, dokumentowanie. SieC wsparcia spolecznego dla osob z zaburzeniami psychicznymi. Trening umiejetnosci spolecznych dla osob z zaburzeniami psychicznymi.

Cwiczenia: Roinicowanie podstawowych symptomow zaburzen psychicznych Planowanie form pomocy dla osob z zaburzeniami psychicznymi.

11. Opieka nad cztowlekiem w wybranych stanach chorobowych Cieiko chory - okreslenie stanu i problemow opiekunczych. Cele i zasady pielegnowania czlowieka cigiko chorego. Zmiany chorobowe

w uktadzie kostnym, miqsniowym oraz w stawach. Korzystanie ze sprzgtu ortopedycznego. Rodzaje bolu. Sposoby tagodzenia bolu. Zasady opieki nad czlowiekiem cierpiqcym z powodu b61u. Cztowiek przewlekle chory. Zasady pielegnowania osob przewlekle chorych. Cztowiek chory o niepomyslnym rokowaniu i umierajqcy. Zasady opieki i pielggnowania czlowieka umierajqcego. Formy opieki nad czlowiekiem umierajqcym.

Cwiczenia: Pianowanie zabiegow zapewniajqcych komfori iycia codziennego podopiecznemu dlugotrwale pozostajqcemu w loiku. Rozroinianie b61u ostrego i przewlektego na podstawie opisu przypadkow. ldentyfikowanie problemow podopiecznego z chorobq nowotworowq o niepomyslnym rokowaniu.

12. Pierwsza pomoc w stanach naglego zagroienia zdrowotnego Ogolne zasady udzielania pierwszej pomocy. Zakres podstawowych czynnosci podczas udzielania pierwszej pomocy. Ocena parametrow iyciowych, Swiadomosci, zagroienia iycia i obraieri ciata. Pojgcie reanimacji i resuscytacji w ratownictwie. Zasady reanimacji i resuscytacji. Postqpowanie w przypadku utraty Swiadomosci

Cwiczenia: Opracowywanie algorytmu postgpowania w miejscu wypadku na podstawie opisu sytuacji. Opracowywanie algorytmu postgpowania w przypadku utraty przytomnosci z zachowanymi funkcjami uktadu oddychania i krqienia.

13. Pierwsza pomoc w przypadku urazow tkanek migkkich, stawow i kosci Rany i ich rodzaje. Pieiwsza pomoc przy zranieniach. Zasady aseptyki i antyseptyki. Material opatrunkowy. Rodzaje opasek. Cel i zasady bandaiowania. Krwotoki - przyczyny i rodzaje. Objawy krwotoku zewngtrznego i wewngtrznego. Pierwsza pomoc przy krwotokach. Oparzenia i ich podzial. Stopnie oparzeh. Pierwsza pomoc w oparzeniach. Definicja odmrozen. Stopnie odmroien. Postgpowanie w przypadku odmrozen. Zapobieganie odmrozeniom.

Uszkodzenia stawow: skrgcenia, zwichnigcia. Zasady pierwszej pomocy w urazach stawow. Ztamania i ich rodzaje. Zasady postepowania przy ztamaniach. Pierwsza pomoc w urazach krggoslupa.

Cwiczenia: Opracowywanie planu pomocy podopiecznemu w przypadku krwotoku z tetnicy ramiennej. Planowanie udzielania pierwszej pomocy poszkodowanemu z podejrzeniem uszkodzenia krggostupa w odcinku szyjnym.

14. Pierwsza pomoc w stanach nieurazowych Stany krotkotrwatej utraty przytomnosci - zaslabniqcie, omdlenie. Objawy przepowiadajqce utratg SwiadomoSci. Postgpowanie w przypadku omdlen. Zatrucia i ich przyczyny. Pierwsza pomoc w przypadku zatruc. Pierwsza pomoc w przypadku drgawek i napadu padaczkowego. Ciato obce w gardle, przetyku. Pierwsza pomoc w zakrztuszeniu i zadtawieniu. Ukqszenia i uiqdlenia. Postgpowanie w przypadku ukqszenia przez zwierzeta. Pierwsza pomoc w uiqdleniach przez pszczoty i osy. Postgpowanie w przypadku ukqszenia przez tmijg.

Cwiczenia: Opracowywanie planu udzielania pomocy choremu w przypadku napadu padaczkowego. Planowanie udzielania pierwszej pomocy w przypadku omdlenia.

~ r o d k i dydaktyczne Tablica, pisaki. Tablica flip-chart, markery. Foliogramy np, wplyw krwotoku na niektore parametry tyciowe Filmy o profilaktyce odleiyn. Audiokasety. Programy komputerowe. Mapy, atlasy, albumy. Tablice poglqdowe. Plansze, schematy, wykresy, rysunki, obrazy. Tablice do badania wzroku. Model szkieletu czlowieka. Ksiqiki pisane brajlem. Aparaty do pomiaru cisnienia tgtniczego krwi. Termometry.

Uwagi o realizacji Program nauczania przedmiotu Opieka w stanach zagroienia

zdrowia, zawiera podstawowq wiedze dotyczqcq zagroieri zdrowia i planowania opieki nad podopiecznym z zaburzeniami funkcjonowania uktadu termoregulacji, ukiadu pokarmowego, moczowego, uktadu krqienia, oddechowego, nerwowego, narzqdow zmystu, zmian na skorze, wybranych zaburzen sfery psychicznej oraz planowania pierwszej pomocy w naglych wypadkach, urazach i stanach nieurazowych

Realizacja programu nauczania ma na celu przygotowanie uczniow do wykonywania roli opiekuna i podejmowania dzialati opiekunczych w przypadku zagroienia zdrowia i tycia podopiecznego.

W procesie nauczania-uczenia sie szczegolnq uwage naieiy zwrocic na ksztaltowanie umiejetnokci formulowania problemow pielegnacyjnych, planowania opieki nad podopiecznym z zaburzeniami w funkcjonowaniu poszczegolnych narzqdow, projektowania algorytmow udzielania pierwszej pomocy.

Program nauczania powinien by6 realizowany w korelacji z przedmiotami: Elementy psychologii i socjologii, Pedagogika specjalna, Promocja zdrowia. Pracownia zabiegow pielqgnacyjnych oraz Zajqcia praktyczne.

W procesie nauczania poiqdane jest ksztaltowanie postaw: akceptacji i poszanowania godnosci drugiego cztowieka, odpowiedzialnosci, gotowosci niesienia pomocy innym i umiejetnosci wspolpracy w zespole. Osiqgniecie zaplanowanych ceiow ksztatcenia wymaga stosowania metod nauczania, takich jak: wykiad konwersatoryjny, dyskusja dydaktyczna, metoda przypadkow, metoda syfuacyjna, inscenizacji oraz cwiczenia.

Cwiczenia powinny bye prowadzone w grupach 15 osobowych w pracowni higieny osobistej i pierwszej pomocy. Podczas cwiczeri uczniowie powinni korzystac z materiat6w przygotowanych przez nauczyciela, takich jak: opisy przypadkow, wzory algorytmow i planow opieki oraz z programow komputerowych i zasobow lnternetu.

Proponuje sig nastgpujqcy podziat godzin na realizacjg poszczegolnych dziatow tematycznych:

LP .

1.

"

3.

4'

'' 6,

.. w funkcjonowaniu uktadu oddechowego

Podziat godzin na poszczegolne dziaty tematyczne ma charakter orientacyjny. Nauczyciel moze wprowadzac pewne zmiany majqce na celu dostosowanie programu do specyfiki szkoly.

Dzialy tematyczne

Zdrowie i opieka nad zdrowiem cztowieka Opieka nad osobami z zaburzeniami w funkcjonowaniu ukladu termoregulacji Opieka nad osobami ze zmianami na skorze I btonach Sluzowych Opieka nad osobami z zaburzeniami w funkcjonowaniu ukladu pokarmowego Opieka nad osobami z zaburzeniami w funkcjonowaniu ukladu moczowego Opieka nad osobami z zaburzeniami w funkcjonowaniu ukladu krqienia Ooieka nad osobami z zaburzeniami

I3

0.

'' lo'

,,

Propozycje metod sprawdzania i oceny osiqgniec edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie os ian ig t edukacyjnych powinno odbywac sig systematycznie na podstawie okreslonych kryteriow. Systematyczna kontrola i ocena postepow ucznia umoiliwi nauczycielowi dostosowanie metod nauczania, organizacyjnych form pracy oraz srodkow dydaktycznych do moiliwoSci poznawczych ucznia.

Do sprawdzania osiqgnigt szkolnych uczniow proponuje sig zastosowat: - sprawdziany ustne i pisemne,

Orientacyjna iiczba godzin

4

4

10

10

6

8

- Ouieka nad osobami z zaburzeniami I - w'funkcjonowaniu ukladu netwowego Opieka nad osobami z zaburzeniami ze strony narzqd6w zmyslu - wzroku i stuchu Opieka nad osobami w wybranych zaburzeniach sfeiy psychicznei Opieka nad czlowiekiem w wybranych stanach chorobowych Pierwsza pomoc w stanach naglego zagroienia

I

5

30

12

Q

- obserwacjq czynnosci ucznia podczas wykonywania cwiczen, - testy osiwnigc szkolnych.

Podczas kontroli i oceny dokonywanej w formie ustnej odpowiedzi, naleiy zwraca6 uwage na merytorycznq jakost wypowiedzi, poprawne stosowanie pojeC i poprawnosc wnioskowania.

Podczas obserwacji naleiy zwracac uwage na umiejetnosci: - korzystania z materialow zrodiowych, - rozpoznawania problemow wystepujqcych u podopiecznych

w roinych stanach chorobowych, - planowania opieki z uwzglednieniem rozpoznanych problemow, - prezentowania planu opieki w grupie. W ocenie koncowej naleiy uwzglgdni6 wyniki wszystkich metod sprawdzania stosowanych przez nauczyciela, lstotnym elementem jest rowniei samoocena ucznia oraz ocena uczniow wspotpracujqcych w grupie.

Literatura Adamczyk K.: Pielegnowanie chorych po udarach mozgowych. Czelej, Lublin 2003 Baker P.: Metafory w psychoterapii. GWP, Gdansk 1997 Bilikiewicz A. (red.): Psychiatria. PZWL, Warszawa 2004 Brearley G.: Psychoterapia dzieci niepetnosprawnych ruchowo. WSiP, Warszawa 1999 Buchfelder a,, Buchfelder M.: Podrecznik piefwszej pomocy. PZWL, Warszawa 1996 Ciechaniewicz W.: Pielegniarstwo. Cwiczenia. Podrecznik dla studiow medycznych. Tom I i II. PZWL, Warszawa 2006 Collins S., Parker E.: Podstawy pielggniarstwa. Propedeutyka. PZWL, Warszawa 1994 Chodkowska M. (red.): Dziecko niepetnosprawne w rodzinie: socjalizacja i resocjalizacja. Wyd. Uniwersytetu Marii Curie - Sklodowskiej, Lublin 1995 Czabana Cz.: Zdrowie psychiczne. Zagrotenia i promocja. IPN, Warszawa 2000 Dison N.: Technika zabiegbw pielegniarskich. PZWL, Warszawa 1988 Dziak A,, Kamienska B.: Dorazna pomoc lekarska. PZWL, Warszawa 1987 Garrett G.: Potrzeby zdrowotne ludzi starszych. PZWL, Warszawa 1990 Giec L., Trusz - Gluza M.: Choroba niedokfwienna serca. PZWL, Warszawa 1999 Giedliczka 0. (red.): Zasady postepowania w obraieniach ciata. Medycyna Praktyczna, Krak6w I993

Haley J.: Niezwykia terapia. GWP, Gdarisk 1995 Hunt P., Sendell 6.: Pielggniarstwo dorostych z okreslonymi zaburzeniami fizjologicznymi. PZWL, Warszawa 1990 lndulski J., Lwowski J.: Podstawy rnedycyny spotecznej. PZWL, Warszawa 1987 Jakubaszko J. (red.): ABC postgpowania w urazach. Wydawnictwo Medyczne Gornicki, Wroclaw 2003 Jakubaszko J.: Medycyna ratunkowa. Urban & Partner, Wroctaw 2003 Jarosz M.: Podstawy psychiatrii. PZWL, Warszawa 1988 Kiwerski J.: Schorzenia i urazy krggoslupa. PZWL, Warszawa 2001 Kirchnik 0.: Pielggniarstwo. Urban & Partner, Wrociaw 2001 Kokoszko A. (red.): Wprowadzenie do psychoterapii. AM, Krakow I993 Kokot F.: Choroby wewngtrzne. Tom I i II. PZWL, Warszawa 2005 Koper A., Wroriska I.: Problemy pielggnacyjne pacjentow z chorobq nowotworowq. Czelej, Lublin 2003 Korczak C. W., Brzezinski J.: Higiena i ochrona zdrowia. PZWL, Warszawa 1990 Kozka M.: Stany zagrozenia iycia. Wybrane standardy opieki i procedury postgpowania pielegniarskiego. UJ, Krakow 2001 Krasuska M.E., Stanisiawek A., Turowski K.: Standardy w pielggniarstwie onkologicznym i opiece paliatywnej. Neurocentrum, Lublin 2005 Kubika K., Kawalec W.: Pediatria. PZWL, Warszawa 2003 Kruk - Kupiec G.: Odlezyny. Poradnik dla pielggniarek i potoinych. Plik, Katowice 1999 Kuipers L.: Praca z rodzinami chorych na schizofrenig. lnstytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa 1997 Nowak A.: Wybrane edukacyjne i prawne aspekty niepelnosprawnosci. ,,lmpuls", Krak6w 1999 Rosenhan D., Seligman M: Psychopatologia. PTP, Warszawa 1994 Slusarska B., Zarzycka D., Zahradniczek K.: Podstawy pielegniarstwa tom I - zatoienia teoretyczne. Czelej, Lublin 2004 Slusarska B., Zarzycka D., Zahradniczek K.: Podstawy pielggniarstwa tom II - wybrane dziatania pielegniarskie. Czelej, Lublin 2004 Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego z dnia 19. 08. 1994 r. Dz.U. Nr 111 poz. 535 Program Ochrony Zdrowia Psychicznego. Departament Polityki Zdrowotnej i Lecznictwa 1994 Wardaszko-tyskowska H.: Terapia grupowa w psychiatrii. PZWL, Warszawa 1997 Zahradniczek K.: Pielggniarstwo. Podrgcznik dla studiow medycznych. PZWL, Warszawa 2004 Wykaz literatufy naleiy aktualizowac w miare ukazywania sig nowych pozycji wydawniczych.

PRACOWNIA ZABIEGOW PIELEGNACYJNYCH

Szczegotowe cele ksztatcenia W wyniku procesu ksztalcenia uczen (sluchacz) powinien umiet: - wykonac zadania wynikajqce z roli opiekuna w dornu pomocy

spotecznej, - posluiyC sig terrninologiq z zakresu wiedzy o zdrowiu, chorobie

i piewszej pomocy, - ocenic stan psychofizyczny podopiecznego, - ustalit wspolnie z podopiecznym zakres zapotrzebowania na

profesjonalnq opiekg, - dobrac sposoby i techniki opieki w zaleinosci od stanu zdrowia,

stopnia samodzielnosci lub zaletnosci podopiecznych, - wykonac zmiane bielizny osobistej i poscielowej, - wykonac u podopiecznego toaletg calego ciata, jamy ustnej i rnycie

glowy, - pornoc osobom leiqcym w zaspokajaniu potrzeby wydalania, - uloiyc podopiecznego w toiku, w roinych pozycjach, - zastosowac udogodnienia w celu wygodnego ulozenia

podopiecznego w loiku, - zastosowac zasady i metody profilaktyki powiklan wynikajqcych

z dlugotwatego leienia, - zastosowac zasady i rnetody bezpiecznego przenoszenia

podopiecznych, - wykonac zabiegi pielggnacyjne w przypadku wystqpienia odieiyn

i odparzeri. - zastosowaC zabiegi przeciwzapalne, - zastosowac cwiczenia oddechowe i zabiegi ulatwiajqce oddychanie, - porn6c podopiecznyrn w zaspokajaniu potrzeby odzywiania, - dokonac porniarow parametrow iyciowych, - ocenic skutecznosc dziatati opiekunczych, - stworzyc podopiecznemu warunki sprzyjajqce zachowaniom

prozdrowotnyrn, - zrnotywowac podopiecznego do stosowania zasad zdrowego stylu

iycia, - udzielik pomocy podopiecznym w stanach zagroienia zdrowia, - ocenic stan poszkodowanego po wypadku, - zorganizowac pomoc w miejscu wypadku, - udzieliC pornocy w przypadku utraty przytomnosci, - podjqc akcje reanimacyjna - unieruchomic zlamania konczyn,

- zaloiyt opatrunek na rang, - zatamowac ktwotok, - udzielic pierwszej pomocy w przypadku wystqpienia oparzefi

i odmroieri, - udzielic pomocy w przypadku wystqpienia drgawek i napadu

padaczkowego, - zastosowac zasady udzielania pietwszej pomocy w przypadku

wystgpowania ciala obcego w jamach ciala, - udzielit pierwszej pomocy w przypadku zatruc, ukqszeti i uiqdleri, - zadbac o wlasne zdrowie i bezpieczeristwo podczas udzielania

pomocy innym osobom, - zastosowac zasady reiimu sanitarno - epidemiologicznego, - przyjqc odpowiedzialnosC za podejmowane dziatania, - zorganizowac pracg wlasnq i wspolpracownikow.

Material nauczania

1 . Zabiegi higieniczne Zapewnienie podopiecznemu wygody i czystosci. Stanie 1oika i zmiana bielizny poscielowej. Zmiana bielizny osobistej podopiecznego. Podawanie osobom lezqcym basenow i kaczek. Zmiana pampersow. Mycie podopiecznego. Mycie calego ciala w Iotku. Kqpiel w wannie. Pielggnowanie jamy ustnej. Higiena wlos6w i skory glowy.

Cwiczenia: Stanie loika pustego i z podopiecznym. . Wykonywanie toalety catego ciata u podopiecznego pozostajqcego w toiku. Wykonywanie zmiany bielizny poscielowej z podopiecznym w toiku. Wykonywanie toalety jamy ustnej u osoby cigiko chorej.

2. Uloienie podopiecznego w to i ku Pozycje podopiecznego w loiku. Zmiana pozycji ciala. Przybory stosowane do wygodnego utotenia podopiecznego w loiku. Przenoszenie podopiecznego w pozycji siedzqcej I leiqcej. Przenoszenie podopiecznego dlwigiem elektrycznym. Zapewnienie podopiecznemu bezpieczenstwa psychicznego i fizycznego.

Cwiczenia: Ukladanie podopiecznego w loiku w pozycji siedzqcej, z opuszczonymi nogami. Przenoszenie podopiecznego w pozycji siedzqcej z Iotka na wozek.

3. Zabiegi pielqgnacyjne Profilaktyka i postgpowanie w przypadku odleiyn i odparzeh. Nacieranie i oklepywanie plecow. Cwiczenia oddechowe. Profilaktyka zapalenia pluc u os6b leiqcych. Zabiegi przeciwzapalne. Stosowanie ciepla: kompres rozgrzewajqcy, termofor z gorqcq wad@ poduszka elektryczna. Stosowanie zimna: oktad wysychajqcy, worek z lodem. Pomoc w zaspokajaniu potrzeby odiywiania. Karmienie podopiecznego. Podawanie plyn6w do picia. Stosowanie diety w okreslonych jednostkach chorobowych.

Cwiczenia: Wykonywanie Cwiczen oddechowych u osoby leiqcej. Przygotowywanie i stosowanie kompresu rozgrzewajqcego na prawe przedramig. Przygotowywanie i stosowanie worka z lodem na powloki brzuszne.

4. Pomiar podstawowych pararnetrow iyciowych Obserwowanie temperatury ciala. Termometry do mierzenia temperatury ciala. Mierzenie temperatury ciala. Cechy tgtna: szybkosC, napiecie i rytm. Miejsce i sposob mierzenia tgtna. Obserwowanie cisnienia tgtniczego krwi. Zasady i technika mierzenia cisnienia krwi. Obserwowanie oddychania. Liczba oddechow. Technika mierzenia oddechow. Zaburzenia w oddychaniu. Dokumentowanie wynikow pomiaru parametrow iyciowych.

Cwiczenia: Wykonywanie pomiaru cisnienia tgtniczego krwi. Dokonywanie pomiardw podstawowych parametrow iyciowych u osoby leiqcej.

5. Pierwsza pomoc w stanach nagiego zagroienia zdrowotnego Zasady udzielania pierwszej pomocy. Podstawowe czynnosci podczas udzielania pierwszej pomocy. Postgpowanie w przypadku utraty przytomnosci. Algorytm postgpowania reanimacyjnego. Pierwsza pomoc w urazach narzqdu ruchu. Zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku ran i krwotokow. Poste~owanie w przvpadku oparzen i odmroien ciala. ~ o s t i ~ o w a n i e w drgawkach i'napadzie padaczkowym. Postgpowanie w przypadku ciala obcego w jamach ciala

Pierwsza pomoc w zatruciach, ukqszeniach i uzqdleniach Przepisy sanitarno - epidemiologiczne.

ewiczenia: Przenoszenie poszkodowanych z miejsca wypadku. . Uktadanie poszkodowanego (nieprzytomnego) w pozycji bocznej ustalonej. Wykonywanie zabiegow reanimacyjnych: sztucznego oddychania (usta - usta, usta - nos) i zewnetrznego masaiu serca. Unieruchamianie ziamanej konczyny dolnej. Zaopatrywanie ran. Tamowanie krwotokow zaleinie od miejsca i rodzaju uszkodzonego naczynia krwionosnego. Udzielanie pierwszej pomocy w napadzie padaczkowym. Udzielanie pierwszej pomocy dziecku i osobie dorostej w przypadku zakrztuszenia.

~ r o d k i dydaktyczne Tablica, pisaki, tablica flip-chart, markery. Foliogramy, np.: algorytm postgpowania reanimacyjnego Film o sposobach tamowania krwotokow. Mapy, atlasy, albumy. Plansze, schematy, wykresy, rysunki, obrazy. Tablice do badania wzroku. Model szkieletu cztowieka. Aparaty do pomiaru cisnienia tgtniczego krwi. Termometry lekarskie. Fantomy do zabiegow reanimacyjnych. Maski jednorazowe do reanimacji. Szyny do unieruchomienia ztamari. Bandaie, gaziki, chusta tr6jkqtna, kompresy. Srodki do dezynfekcji. Drabinki. Mata. Materac przeciwodleiynowy. Bielizna osobista, poScielowa, rgczniki. Pojemnik na brudnq bielizng. Przybory toaletowe i Srodki higieny osobistej. Miska, rynienka. Krqzki, watki, podporki, poduszki przeciwodleiynowe. Kaczki, baseny. Rekawiczki lateksowe.

Laski. Wozki inwalidzkie

Uwagi o realizacji Celem realizacii Droclramu Drzedmiotu Pracownia zabieahw - - - - - - .

plelqgnacyjnych p s i przygotowan e '~czn i6w 00 wyKonywanla zabiegow hlglenicznych i p elegnac~~nych oraz s~rawowania owe6 nao . .. .. . ~. podopiecznym w domu pomocy spoiecznej.

'

Podczas realizacji programu nauczania naleiy szczegolnq uwage zwrocic na ksztaltowanie umiejetnosci wykonywania: zabiegow higienicznych, zabiegow pielggnacyjnych, pomiaru podstawowych parametrow iyciowych oraz udzielania pierwszej pomocy w nagiych wypadkach i zachorowaniach. Program nauczania powinien byc realizowany w Scisiej korelacji z przedmiotami Opieka w stanach zagrofenia zdrowia i Zajqcia praktyczne.

Osirlgniecie zaplanowanych cel6w ksztatcenia umotliwi stosowanie aktywizujqcych i praktycznych metod nauczania, takich jak: dyskusja dydaktyczna, metoda przypadkow, metoda sytuacyjna, pokaz z instruktaiem, cwiczenia praktyczne. Podczas cwiczen nauczyciel pcwinien: obserwowaC pracg uczniow, zwracat uwagg na popeiniane biqdy, stwarzac moiliwosc wielokrotnego powtorzenia trudnych elementow lub catego ewiczenia. Podczas wykonywania cwiczen naleiy zwracac uwage na przestrzeganie przepisow bezpieczenstwa i higieny pracy oraz przepisow sanitarno-epidemiologicznych.

W procesie ksztaicenia nalezy ksztaitowac postawy, takie jak: akceptacja i poszanowanie godnosci drugiego cztowieka, odpowiedzialno66, gotowosc niesienia pomocy innym i umiejetnosc wspoipracy w zespole. cwiczenia powinny by6 prowadzone w pracowni higieny osobistej i pierwszej pomocy, w grupach do 15 osob z podziaiem na 2-3 osobowe zespoly.

Proponuje sie nastepujqcy podzial godzin na realizacje poszczegolnych dziatow tematycznych:

Dzialy tematyczne Orientacyjna

j zdrowotnego I I u Razem 1 64

Podzial godzin na poszczegolne dzialy tematyczne ma charakter orientacyjny. Nauczyciel moie wprowadzac pewne zmiany majqce na celu dostosowanie programu do specyfiki szkoly.

Propozycje rnetod sprawdzania i oceny osiqgnieC edukacyjnych ucznia .- .

Sprawdzanie i ocenianie osiqgniqc edukacyjnych uczniow naleiy prowadziC systematycznie na podstawie okreslonych kryteriow. Kryteria oceniania powinny uwzglednia6 zakres i stopieri opanowania wiadomosci i umiejetnosci zawartych w szczegolowych celach ksztatcenia. Osiqgnigcia edukacyjne uczniow moina oceniac na podstawie: - sprawdzianow ustnych, - testow osiagniet szkolnych, - obserwacji czynnosci ucznia podczas wykonywania cwiczen. Przed przystmieniem do wykonywania Cwiczeri nalezy sprawdzic merytoryczne przygotowanie uczniow. Podczas obserwacji naleiy zwr6ciC uwage na: - aktywnosk ucznia na aajeciach, - urniejetnosc wspolpracy w zespole, - sprawnoS6 i tempo wykonywania zabiegow pielegnacyjnych

i higienicznych, - umiejetnosC komunikowania sie z podopiecznym.

W ocenie koncowej naleiy uwzgledniC wyniki wszystkich metod sprawdzania stosowanych przez nauczyciela, lstotnym elementem jest rowniez samoocena ucznia oraz ocena uczniow wspolpracujqcych w grupie.

Literatura Buchfelder A,, Buchfelder M.: Podrecznik pierwszej pomocy. PZWL, Warszawa 2003 Chrzqszczewska A,: Bandaiowanie. PZWL, Warszawa 2006 Ciechaniewicz W.: Piel~gniarstwo. cwiczenia. Podrecznik dla studiow medycznych. Tom I i II. PZWL, Warszawa 2006 Collins S., Parker E.: Podstawy pielegniarstwa. Propedeutyka. PZWL, Warszawa 1994 Dison N.: Technika zabiegow pielggniarskich. PZWL, Warszawa 1988 Giec L., Trusz-Giuza M.: Choroba niedokrwienna serca. PZWL, Warszawa 1999 Giedliczka 0. (red.): Zasady postepowania w obraieniach ciata. Medycyna Praktyczna, Krakow 1993

Jakubaszko J. (red.): ABC postgpowania w urazach. Wydawnictwo Medyczne Gornicki, Wroclaw 2003 Jakubaszko J.: ABC resuscytacji. Wydawnictwo Medyczne Gornicki, Wroclaw 2006 Jakubaszko J.: Medycyna ratunkowa. Urban & Partner, Wroctaw 2003 Jarosz M.: Podstawy psychiatrii. PZWL, Warszawa 1988 Joiwiak Z.: Obciqzenie ukladu ruchu w praktyce pielggniarskiej - materialy dydaktyczne z zakresu biomechaniki i technik transportu rgcznego. lnstytut Medycyny Pracy, kod i 2000 Kiwerski J.: Schorzenia i urazy krggosiupa. PZWL, Warszawa 2002 Koper A,, Wroriska I.: Problemy pielggnacyjne pacjentow z chorobq nowotworowq. Czelej, Lublin 2003 Kozka M.: Stany zagrozenia zycia. Wybrane standardy opieki i procedury postgpowania pielggniarskiego. Wydawnictwo UJ, Krakow 2001 Krasuska M. E., Stanislawek A,, Turowski K.: Standardy w pielggniarstwie onkologicznym i opiece paliatywnej. Neurocentrum, Lublin 2005 Kruk - Kupiec G.: Odleiyny. Poradnik dla pielggniarek i potoinych. Wyd. Plik, Katowice 1999 Kubika K., Kawalec W.: Pediatria. PZWL, Warszawa 2003 Studio M. Cebkowskiego: Piewsza pomoc. Proszyriski i S-ka, Warszawa 2006 Szwatkiewicz E.: Zasady podnoszenia i przemieszczania pacjentbw. Urban & Partner, Wroclaw 2000 Slusarska B., Zarzycka D., Zahradniczek K.: Podstawy pielggniarstwa tom I -2aioienia teoretyczne. Czelej, Lublin 2004 Slusarska B., Zarzycka D., Zahradniczek K.: Podstawy pielggniarstwa tom I1 - wybrane dzialania pielggniarskie. Czelej, Lublin 2004 Wolynka S.: Pielggniarstwo ogolne cz. I i 11. PZWL, Lublin 1986 Zahradniczek K.: Pielegniarstwo. Podrecznik dla studi6w medycznych. PZWL, Warszawa 2004

Wykaz literafury nalety aktualizowaC w miare ukazywania sig nowych pozycji wydawniczych.

WYBRANE ZAGADNlENlA Z REHABlLlTACJl

Szczegolowe cele ksztalcenia W wyniku procesu ksztatcenia uczeh (stuchacz) powinien umiec: - postuiyc sig terminologiq dotyczqcq niepetnosprawnosci

i rehabilitacji, - przedstawic motliwoSci i ograniczenia ludzi niepetnosprawnych, - okreslic cele, zasady i etapy rehabilitacji stosowane w rotnych

rodzajach niepetnosprawnosci, - okreslic moiliwosci pokonywania barier utrudniajqcych proces

rehabilitacji, - nawiqzat kontakt z osobq niepetnosprawnq i jej rodzinq, - wtqczyc sig w proces kompleksowej rehabilitacji, - okreslie rolg opiekuna w pracy zespotu rehabilitacyjnego, - nawiqza: wspotpracg ze specjalistami i organizacjami dziatajqcymi

na rzecz os6b niepdnosprawnych i ich rodzin, - zdiagnozowac potrzeby i problemy osob niepeinosprawnych, - opracowae indvwidualnv plan pracy opiekuna z osoba . . . .

niepetnosprawn< z uwzglgdnieniem rodzaju i stopnia niepetnosprawnosci oraz etapow rehabilitacji,

- okreSliC warunki niezbgdne do realizacji planu pracy opiekuna, - zidentyfikowak instytucje udzielajqce wsparcia spoiecznego osobom

niepefnosprawnym i ich rodzinom w miejscu zamieszkania, - wykorzystae w praktyce zawodowej przepisy prawa dotyczqce osob

niepetnosprawnych, - przeciwstawik sig marginalizacji spolecznej osob niepetnosprawnych

i ich rodzin, - przyjqt postawe kreatywnq i odpowiedzialn$ podczas realizacji

zadan zawodowych.

Materiat nauczania

1. Problematyka niepelnosprawnosci Zjawisko niepelnosprawnosci w Polsce i na Swjecie. Przyczyny niepetnosprawnosci. Konsekwencje niepetnosprawnosci. Reakcje psychiczne na uttwalonq niepetnosprawno8C. Funkcjonowanie psychospoteczne osob niepetnosprawnych.

Cwiczenia: Analizowanie nastgpstw ograniczonej sprawnoSci fizycznej

ldentyfikowanie spotecznych i ekonomicznych nastgpstw niepeinosprawnosci. Sporzqdzanie wykazu czynnikow wplywajqcych na ksztaltowanie postaw i ich zmiane wobec osab niepelnosprawnych.

2. Elementy rehabilitacji Pojgcia: rehabilitacja, kompleksowa rehabilitacja. Geneza i rozwoj rehabilitacji w swiecie i w Polsce. Cele, zadania i etapy rehabilitacji. Polska koncepcja rehabilitacji. Podstawy prawne dziatan renab l tacy,nycn - Karta Praw Osoo N epelnosprawnych Elernenty ~ n f r a s l r ~ ~ k t ~ ~ r y rehab~l~racy~ne Zespof rehaollltacyjny I ,ego zadan~a

Cwiczenia: Sporzqdzanie wykazu czynnikow warunkujqcych skutecznosc procesu rehabilitacji. Planowanie zadah opiekuna w domu pomocy spotecznej w procesie rehabilitacji os6b niepelnosprawnych.

3. Rehabilitacja medyczna Podstawowe elementy rehabilitacji leczniczej: kinezyterapia, ergoterapia. Pomocnicze metody lecznicze: fizykoterapia, zaopatrzenie ortopedyczne.

Cwiczenia: Rozrdinianie cwiczen usprawniajqcych biernych i czynnych. Opracowywanie procedury wykonywania twiczen oddechowych. . Opracowywanie tygodniowego planu usprawniania podopiecznego z niedowladem potowiczym lewostronnym.

4. Rehabilitacji psychologiczna Cele i zadania rehabilitacji psychologicznej. Diagnoza psychologiczna. Metody pracy z osobq niepelnosprawnq. Rola i znaczenie psychoterapii w rehabilitacji kompleksowej.

Cwiczenia: Analizowanie zaloien rehabilitacji psychologicznej. Analizowanie metod stosowanych w diagnozie psychologicznej (wywiad, obsenvacja, testy diagnostyczne). . Projektowanie sieci wsparcia dla osbb niepelnosprawnych z uwzglgdnieniem ich potrzeb i mozliwoSci.

5. Rehabilitacja spoteczna i zawodowa Wczesna diagnoza i prognoza spoteczna. Dostosowanie mieszkania do potrzeb osoby niepelnosprawnej. Rehabilitacja zawodowa i jej cele. Ocena zdolnosci do pracy. Poradnictwo i szkolenie zawodowe. Posrednictwo pracy. AktywnoSC zawodowa osob niepelnosprawnych.

Cwiczenia: Analizowanie przepisow prawa dotyczqcych dostosowywania obiektow budowlanych do wymagali osoby niepetnosprawnej. Analizowanie mozliwoSci korzystania z ulg podatkowych i Srodk6w PFRON przez osoby niepetnosprawne. Analizowanie projektu mieszkania bez barier dla osoby niepelnosprawnej ruchowo. Projektowanie stanowiska pracy dostosowanego do moiliwosci psychofizycznych osoby niepetnosprawnej ruchowo.

6. Rehabilitacja w wybranych dysfunkcjach narzqdu ruchu Klasyfikacja dysfunkcji narzqdu ruchu. Rehabilitacja w zaburzeniach funkcjonowania narzqdu ruchu: nieprawidtowy chod, wady postawy, skoliozy. Rehabilitacja osob po urazach, takich jak: ztamania, zwichnigcia, uszkodzenia kregoslupa i rdzenia kregowego. Rehabilitacja osob po amputacjach koriczyn. Przedmioty ortopedyczne i sprzet rehabilitacyjny. Usprawnianie os6b w chorobach reumatycznych.

Cwiczenia: Rozpoznawanie potrzeb i problemow os6b z okreslonq niepetnosprawnosciq ruchowq. Opracowywanie indywidualnego planu opieki nad osobq z niepetnosprawnosciq motorycznq. Planowanie udziatu opiekuna w rehabilitacji osob z niepetnosprawnosciq motorycznq.

7. Rehabilitacja osob niewidomych i slabo widzqcych Rehabilitacja niepelnosprawnych wzrokowo, dwiczenia korekcyjno - kompensacyjne i usprawniajqce. Nauka orientacji i samodzielnego poruszania sig. Czynnosci iycia codziennego osob z uszkodzonym narzqdem wzroku. Pismo niewidomych. Rehabilitacja zawodowa osob z niepetnosprawnosciq wzrokowq. Organizacja i formy spqdzania czasu wolnego os6b z uszkodzonym narzqdem wzroku. Organizacje wspierajqce osoby niewidome i stabo widzqce.

Cwiczenia: Planowanie i wykonywanie przykiadowych cwiczen korekcyjno- kompensacyjnych i usprawniajqcych. Dobieranie i stosowanie metod samodzielnego poruszania sie osob z uszkodzonym narzqdem wzroku w sytuacjach typowych i problemowych.

8. Rehabilitacja osob nieslyszqcych I stabo slyszqcych Komunikacja interpersonalna osob z uszkodzonym sluchem: metoda kombinowana, totalna, sluchowa, oralna, migowa, daktylna. Pomoce techniczne ulatwiajqce funkcjonowanie psychospoteczne osob z uszkodzonym sluchem. AktywnoSc zawodowa osob nieslyszqcych i slabo slyszqcych. Formy spedzania czasu wolnego. Organizacje i instytucje wspierajqce osoby z uszkodzonym narzqdem sluchu w miejscu zamieszkania.

Cwiczenia: Opracowanie indywidualnego planu usprawniania osoby siabo slyszqcej. Okreslanie roli opiekuna w pracy z osobami z uszkodzonym sluchem.

9. Rehabilitacja osob z uposledzeniem umystowym Stopnie i postacie uposledzenia umyslowego. Funkcjonowanie psychospoleczne osob z niepelnosprawnosciq intelektualnq. Edukacja i wychowanie osob uposledzonych umyslowo. Rehabilitacja spoleczna i zawodowa os6b z niepelnosprawnoSciq intelektualnq.

Cwiczenia: Roinicowanie problemow i potrzeb biopsychospoiecznych osob z roinymi stopniami uposledzenia. Planowanie zadafl opiekuna w procesie rehabilitacji osob z niepelnosprawnosciq intelektualnq na podstawie opisu przypadku. Sporzqdzanie wykazu instytucji i organizacji wspierajqcych osoby niepelnosprawne intelektualnie i ich rodziny.

10. Rehabilitacja osob z zaburzeniami psychicznymi Profilaktyka zaburzen psychicznych. Najczestsze zaburzenia psychiczne. SieC wsparcia spolecznego dla osob z zaburzeniami psychicznymi. Trening umiejetnosci spotecznych.

Cwiczenia: Analizowanie gtownych aspektow ochrony zdrowia psychicznego wynikajqcych z ustawy o ochronie zdrowia psychicznego. Opracowywanie projektu sieci wsparcia spolecznego dla osob z zaburzeniami psychicznymi. Planowanie zadah opiekuna w procesie rehabilitacji osob z zaburzeniami psychicznymi.

11. Rehabilitacja w wybranych chorobach przewleklych Epidemiologia i ewidencja czynnikow ryzyka wystepowania miatdiycy, choroby wiencowej i nadcisnienia tetniczego. Profilaktyka powiktan. AktywnoSC fizyczna osob z chorobami ukladu krqzenia.

Cwiczenia: Sporzqdzanie wykazu czynnikow ryzyka wystepujqcych w chorobach ukladu krqzenia. Przygotowywanie zestawu Cwiczen usprawniajqcych dla osbb z chorobami uktadu krqzenia. . Planowanie zadan opiekuna w usprawnianiu osob z chorobami ukladu krqienia.

12. Rehabilitacja osob starszych Pojecia z zakresu geriatrii i gerontologii: wiek kalendarzowy, wiek biologiczny. Teorie dotyczqce starzenia sig. Cechy charakterystyczne procesu starzenia. Starzenie biologiczne: zmiany w wyglqdzie zewnetrznym, zmiany w narzqdach zmyslu, w narzqdach i uktadach. Starzenie psychologiczne. Starzenie spoteczne. Poprawa jakosci iycia osob w starszym wieku. Aktywnosc ruchowa osob starszych.

Cwiczenia: Analizowanie zmian biologicznych zachodzqcych w poszczegolnych ukladach w procesie starzenia sic czlowieka. Opracowywanie zasad doboru Cwiczen usprawniajqcych dla osob starszych. OkreSlanie roli opiekuna w pobudzaniu os6b starszych do aktywnosci ruchowej.

~ r o d k i dydaktyczne: Tablica, pisaki. Tablica flip-chart, markery. Foliogramy np, przedstawiajqce Cwiczenia bierne konczyn dolnych. Wideokasety np, film o aktywnej rehabilitacji.

Audiokasety. Ptyty CD. Opisy przypadkow osob z roinymi rodzajami niepelnosprawnosci Mapy, atlasy, albumy. Tablice poglqdowe. Plansze, schematy, wykresy, rysunki, obrazy. Przezrocza, fotografie. Przyktady wynikdw badah. Aparaty do pomiaru cisnienia tqtniczego krwi. Tablice do badania wzroku. Model szkieletu cztowieka. Ksiqzki pisane brajlem. Laski, wozki inwalidzkie.

Uwagi o realizacji Program nauczania przedmiotu Wybrane zagadnienia

z rehabilitacji, zawiera tresci dotyczqce rehabilitacji kompleksowej, rehabilitacji osob z dysfunkcjami narzqdu ruchu, niewidomych i slabo widzqcych, niestyszqcych i slabo slyszqcych, osob z zaburzeniami psychicznymi, osob przewlekle chorych oraz rehabilitacji osob starszych. Program nauczania powinien byc realizowany w korelacji z przedmiotami: Promocja zdrowia, Opieka w stanach zagrozenia zdrowia, Pedagogika specjalna oraz Zajecia praktyczne i Prektyka zawodowa.

Realizacja programu nauczania ma na celu przygotowanie uczniow do wypetniania roli opiekuna polegajqcej na wspolpracy ze specjalistami w dziedzinie rehabilitacji i wykonywania elementarnych czynnoSci usprawniajqcych, takich jak: pomoc niepelnosprawnemu w chodzeniu przy pomocy lasek, kul, protez, pomoc w wykonywaniu prostych Cwiczen zleconych przez fizjoterapeutg, Cwiczeri oddechowych oraz zmiany pozycji podopiecznego w loiku.

W procesie nauczania-uczenia siq nalety zwr6ciC szczegolnq uwagq na problematyke rehabilitacji osob z roinymi rodzajami niepelnosprawnokci, zadania placowek, instytucji i osrodkow zajmujqcych siq rehabilitacjq osob niepelnosprawnych oraz okreslenie roli opiekuna w procesie rehabilitacji.

Osiqgniqcie zaplanowanych celow ksztakenia umozliwi stosowanie aktywizujqcych metod nauczania, takich jak: dyskusja dydaktyczna, rnetoda przypadkow, metoda sytuacyjna, pokaz z instruktatem, Cwiczenia.

ewiczenia powinny byc prowadzone w 15 osobowych grupach w sali gimnastycznej i pracowni higieny osobistej i pierwszej pomocy. Zaleca siq organizowanie wycieczek dydaktycznych do instytucji zajmujqcych sie rehabilitacjqosob niepetnosprawnych.

W procesie ksztatcenia potqdane jest ksztaltowanie postaw, takich jak: akceptacja i poszanowanie godnosci drugiego cztowieka, empatia, odpowiedzialnoSC, gotowosi: niesienia pomocy innym i umiejetnosci wspotpracy w zespole.

Proponuje sie nastqpujqcy podziat godzin na realizacje poszczegolnych dziatow tematycznych:

Podziat godzin na poszczegolne dzialy tematyczne ma charakter orientacyjny. Nauczyciel moie wprowadzab pewne zmiany majqce na celu dostosowanie programu do specyfiki szkoly.

10. / Rehabilitacia os6b z zaburzeniami psychicmmi 11. / Rehabilitacja w wybranych chorobach przewlek4ych 12. / Rehabilitacja os6b starszych

Razem

Propozycje metod sprawdzania i oceny osiqgniqc edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiqgniqC edukacyjnych uczniow powinno byc prowadzone systematycznie na podstawie okreslonych kryteriow. Kryteria oceniania powinny uwzglgdniaC zakres i stopieli opanowania wiadomosci i umiejetnosci zawartych w szczeg6towych celach ksztatcenia. Osiqnigcia edukacyjne uczniow moina oceniaC na podstawie: - sprawdzianow ustnych, - sprawdzianow pisemnych, - testow osiqniec szkolnych, - obserwacji czynnosci ucznia podczas wykonywania cwiczeli. Podczas obserwacji naleiy zwrocic uwage na: - aktywnosc na zajeciach,

10 8

10 96

- umiejgtnoSC korzystania z materiatow zrodtowych, - umiejgtnosC nawiqzywanie kontaktu z niepetnosprawnymi, - wykonywanie czynnokci usprawniajqcych, - sprawnosc wykonywania zadan.

W ocenie kohcowej naleiy uwzglgdnic wyniki wszystkich metod sprawdzania stosowanych przez nauczyciela. lstotnym elementem jest rowniei samoocena ucznia oraz ocena uczniow wspotpracujqcych w grupie.

Literatura ABC ... mieszkania bez barier. Fundacia Dom Dostgpny, Warszawa .. . 2003 Bilikiewicz A. (red.): Psychiatria. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2004 Brauner A. F.: Postepowanie wychowawcze w upoSledzeniu umyslowym. WSiP, Warszawa 1995 Coni N., Davison W., Webster S.: Starzenie sig. PWN, Warszawa 1993 Chodkowska M. (red.): Cztowiek niepetnosprawny. UMCS, Lublin 1994 Doman G.: Jak postgpowac z dzieckiem z uszkodzeniem m6zgu. PROTEX, Poznan 1996 Dykcik W.: Spoteczenstwo wobec autonomii osob niepetnosprawnych. ERUDITUS, Poznan 1996 Hale G. (red.): Poradnik dla niepetnosprawnych. Muza S.A., Warszawa 1996 Gtodkowska J.: Poznanie ucznia szkoty specjalnej. WSiP, Warszawa 1999 Hayfick L.: Jak i dlaczego sie starzejemy? Ksiqzka i Wiedza, Warszawa 1998 Hulek A,: Pedagogika rewalidacyjna. PWN, Warszawa 1988 J6iwiak Z.: Obciqzenie ukladu ruchu w praktyce pielegniarskiej - materiaty dydaktyczne z zakresu biomechaniki i technik transportu rgcznego, lnstytut Medycyny Pracy, Lodz 2000 Kiwerski J.: Rehabilitacja medyczna - podrgcznik akademicki. PZWL, Warszawa 2005 Kirenko J.: Wsparcie spoleczne osob z niepelnosprawnokciq. WSUPiZ, Ryki 2002 Kirenko J., Parchomiuk M.: Edukacja i rehabilitacja osob z uposledzeniem umystowym. WSS-P im. W. Pola, Lublin 2006 Koscielska M., Aouila 0.: Cztowiek niepetnosprawny. AB, Bydgoszcz 2003 Kraus S.: Znaleit: wsp6lny jgzyk z osobq ngkanq zaburzeniami psychicznymi. Wspolne tematy nr 4. 2002

Kuczynska-Kwapisz J., Kwapisz J.: Rehabilitacja os6b niewidomych i slabo widzqcych. Interart, Warszawa 1996 Kuipers L.: Praca z rodzinami chorych na schizofreniq. IPiN, Warszawa 1997 Kutakowska Z.: Wczesne uszkodzenie dojrzewajqcego mozgu. Od neurofizjologii do rehabilitacji. Folium, Lublin 2003 Kurpisz J. J.: Rehabilitacja osob niewidomych i stabo widzqcych. Interart, Warszawa 1996 Kwolek A. (red.): Rehabilitacja medyczna. Tom I i II. Urban & Partner, Wroctaw 2003 Lane H.: Maska dobroczynnoSci. Deprecjacja spolecznosci gluchych. WSiP, Warszawa 1996 Majewski T.: Miedzynarodowa Klasyfikacja Uszkodzen, NiepetnosprawnoSci i UpoSledzen - problemy i nowe propozycje. Problemy Rehabilitacji Spotecznej i Zawodowej nr 1. Warszawa 1998

Majewski T.: Rehabilitacja zawodowa osob niepelnosprawnych. Warszawa 1995 Mader J. (red.): Praca socjalna z osobami z zaburzeniami psychicznymi. BPS, Katowice 2002 Mikulska-Mader J.: Rehabilitacja przewlekle chorych psychicznie. Problemy Rehabilitacji Spolecznej i Zawodowej nr 4. Warszawa 1995 Mickiewicz E. M. (red.): Dziecko niepeinosprawne. Rozwoj i wychowanie. Impuls, Krakow 2003 Obuchowska I. (red.): Dziecko niepetnosprawne w rodzinie. WSiP, Warszawa 1993 Ossowski R. (red.): Sytuacja iyciowa dziecka niepetnosprawnego w rodzinie - materialy z konferencji naukowej w Bydgoszczy w dniach 27 i 28.11.1992 r. WSP, Bydgoszcz 1993 Ossowski R.: Teoretyczne i praktyczne podstawy rehabilitacji. WSP, Bydgoszcz 1999 Ostrowska A,, Sikorska J., Gqciarz B.: Osoby niepetnosprawne w Polsce w latach dziewieCdziesiqtych. ISP, Warszawa 2001 Owczarek S.: Atlas Cwiczeh korekcyjnych. WSiP, Warszawa 2002 Palak Z., Bartkowicz Z.: Wsparcie spoteczne w rehabilitacji i resocjalizacji. UMCS, Lublin 2004 Pilecki W. J.: Stymulacja psychoruchowego rozwoju dzieci o obniionej sprawnosci umysiowej. WSP, Krakow 1996 Prqtkowski S.: Ortopedia, reumatologia i rehabilitacja narzqdow ruchu. PZWL, Warszawa 1990 Przeidziat B.: Zaopatrzenie rehabilitacyjne. Via Media, Gdahsk 2003 Rejzner C., Szczygielska-Majewska M.: Wybrane zagadnienia z rehabilitacji. CMDNSSM, Warszawa 1992

Rutkowska E.: Rehabilitacja i pielegnowanie osob niepeinosprawnych. Podrecznik dla studentow pielggniarskich studiow licencjackich. Czelej, Lublin 2002 Sekowska 2.: Przystosowanie spoteczne mlodzieiy niewidomej. WSiP, Warszawa 1991 Sekowski A. E.: Psychospoleczne determinanty postaw wobec inwalidow. UMCS, Lublin 1994 Sekowski T.: Psychologiczne aspekty rehabilitacji zawodowej osob niewidomych zatrudnionych w warunkach pelnej i czgsciowej integracji. UMCS, Lublin 2001 Sowa J., Wojciechowski F.: Proces rehabilitacji w kontekscie edukacyjnym. FOSZE, Rzeszow 2001 Szczepanowska B., Mikulski J.: Osoby niepelnosprawne w Srodowisku lokalnym. CB-RRON, Warszawa 1999 Szczepanowski 9. (red.): Pomoce techniczne dla osob niepeinosprawnych. CNSI, Warszawa 1994 Szczepanowski 9.: Komunikowanie siq z osobami z uszkodzonym sluchem. Poradnik dla pracownikow sluib spolecznych. Drukarnia ,,SadyU, Warszawa-Krapkowice 2000 Tarkowska E.: tycie codzienne w domach pomocy spdecznej. PERON, Warszawa 1994 Walczak G.: Stymulacja umiejetnosci widzenia slabo widzqcych dzieci. WSiP, Warszawa 1998 Witkowski T.: Rozumie6 problemy osob niepetnosprawnych. MDCO, Warszawa 1993 Zych A. A.: Czlowiek wobec starosci. BPS, Katowice 1999.

Wykaz literafury nalezy aktualizowaC w miare ukazywania sie nowych pozycji wydawniczych.

ORGANIZACJA CZASU WOLNEGO I AKTYWIZACJA

Szczegotowe cele ksztafcenia: W wyniku procesu ksztalcenia uczeti (sluchacz) powinien umiek: - okresli6 zasady i metody organizacji czasu wolnego podopiecznych, - wyjasniC znaczenie umiejqtnosci spedzania czasu wolnego dla

rozwoju sprawnosci psychofizycznych i integracji podopiecznego ze Srodowiskiem,

- rozpozna6 nawyki podopiecznego w zakresie spedzania czasu wolnego,

- opracowac dla podopiecznych program doskonalenia umiejetnosci spedzania czasu wolnego,

- przygotowac podopiecznego do racjonalnego wykorzystania czasu wolnego,

- zaproponowac podopiecznym rozne formy spedzania czasu wolnego,

- stworzyc warunki do rekreacji i wypoczynku uwzglgdniajqce potrzeby podopiecznych,

- zastosowaC zasady organizacji czasu wolnego w celu efektywnego planowania i realizacji opieki nad podopiecznym,

- zorganizowac uroczystosci, imprezy okazjonalne oraz integracyjne, - opracowac i zrealizowat plan aktywizacji podopiecznego, - dostosowac metody aktywizacji do potrzeb i mozliwoSci jednostki

i grupy, - ~

- wykorzystac czynnosci iycia codziennego do podnoszenia sprawnosci i samodzielnosci podopiecznego,

- zaktywizowa6 podopiecznegb zgodnie - z jego moiliwo6ciami, zainteresowaniami i potrzebami,

- zastosowac formy dziatania sluzqce tworzeniu wiezi spolecznych we wspolnocie mieszkaticow,

- zachgci6 podopiecznych do pracy w samorzqdzie mieszkaticow domu pomocy spotecznej,

- podjqc wsp6tpracq interdyscypiinarnq w zakresie likwidowania fizycznych, kulturowych i spdecznych barier w dostepie niepelnosprawnych do roznych form rekreacji.

Material nauczania

1. Problematyka czasu wolnego Geneza czasu wolnego. Definicja czasu wolnego. Zadania i zakres

zainteresowari pedagogiki czasu wolnego. Budiet czasu. Znaczenie czasu wolnego dla rozwoju cztowieka.

2. Znaczenie zdrowotne, wychowawcze i kulturotworcze odpoczynku Wptyw wychowania zdrowotnego i fizycznego, umyslowego i politechnicznego, estetycznego i moralno - spotecznego na wyposaienie jednostki w umiejetnoSC wtasciwego organizowania czasu wolnego. lstota odpoczynku. Czynniki decydujqce o wychowawczych aspektach czasu wolnego. WartosC czasu w ujeciu jednostki i grupy. Czas wolny jako czynnik rownowagi biologicznej cztowieka.

Cwiczenia: Analizowanie form spedzania czasu wolnego pod kqtem ich wplywu na zdrowie i jakosc iyc ia podopiecznego.

3. Funkcje czasu wolnego Funkcje: psychorekreacyjna, psychokompensacyjna, psychokorekcyjna i psychokreatywna. Funkcja rekreacyjna, rozwoju zainteresowari i zamitowari oraz zaspakajania pragnieri tworczych.

Cwiczenia: Analizowanie funkcji czasu wolnego w ujeciu jednostki i grupy.

4. Formy spedzania czasu wolnego Najczesciej praktykowane wspolczesne formy spedzania czasu wolnego. Korzystanie z instytucji kulturainych jako wspotczesnych form poiytecznego zagospodarowania czasu wolnego. Formy spedzania wolnego czasu o ograniczonej popularnosci. Terapeutyczna i korekcyjna rola zainteresowari. Przejawy niewlasciwego spedzania czasu wolnego. Organizacja czasu wolnego w placowkach opiekuriczych dla dzieci i dorostych.

Cwiczenia: Planowanie i realizacja roinych form spedzania czasu wolnego przez jednostke i grupe. Pozyskiwanie partnerowlsojusznikow do realizacji zaplanowanych dziatari. Opracowywanie form spedzania czasu wolnego dla dzieci i dorostych.

5. Aktywizacja podopiecznego w instytucjach pomocy spotecznej Definiowanie poiec: aktvwnost, aktvwizacia. Cel aktvwizacii. Rola i zadania opiekina w procesie aktyhizacj';. Funkcja indywid;ainego planu opieki w kornpieksowej aktywizacji podopiecznego w domu pornocy spolecznej. Etapy aktywizacji mieszkanca domu pomocy spotecznej. Metody pracy socjalnej wykorzystywane w aktywizacji podopiecznego.

Cwiczenia: Zbieranie i rejestrowanie danych uzyskanych z dokumentacji podopiecznego i bezposrednio od podopiecznego. . Opracowywanie diagnozy aktywnosci spotecznej mieszkaricow domu pornocy spotecznej.

+ Opracowywanie arkusza aktywizacji mieszkarica dornu pomocy spoteczznej. Opracowywanie rnodelu aktywizacji podopiecznego przebywajqcego w placowkach pomocy spotecznej. Opracowywanie indywidualnych planow pracy z podopiecznym. Wykorzystanie metody pracy grupowej do poprawy funkcjonowania spotecznego podopiecznego. Projektowanie otwartych imprez jednorazowych i cyklicznych.

6. Rola zabawy w procesie aktywizacji Charakterystyka metod stosowanych w pedagogice zabawy. Wykorzystanie zabawy w procesie aktywizacji jednostki lub grupy w domu pomocy spotecznej. Motywowanie podopiecznego do wsp6lpracy i wspbldziatania.

~wiczenia: Planowanie zabaw dla jednostki i grupy przebywajqcej na terenie domu pomocy spolecznej, Rozpoznawanie i pokcnywanie przyczyn biernosci podopiecznego. Worowadzanie ooiadanvch zmian w funkcionowaniu iednostki IUI; grupy.

~ r o d k i dydaktyczne Plansze i tablice edukacyjne. Foliogramy dotyczqce metod aktywizacji. Filmy dydaktyczne zwiqzane z czasem wolnym i aktywizacjq. Materialy prasowe. Internet. Arkusze papieru, flamastry i kredki.

Uwagi o realizacji Realizacja programu przedmiotu Organizacja czasu wolnego

i aktywizacja podopiecznego ma na celu przygotowanie ucznia do stosowania roinych metod organizacji czasu wolnego i aktywizacji podopiecznych w domu pomocy spotecznej.

Program nauczania powinien by6 realizowany w korelacji z innymi przedmiotami, jak np.: Psychologia, Wybrane zagadnienia z rehabilifacji, Pedagogika specjalna, Zajecia praktyczne. W procesie nauczania-uczenia sie szczegolnq uwage naleiy zwrocic na ksztaRowanie umiejetnosci rozpoznawania potrzeb podopiecznego w zakresie spedzania czasu wolnego, projektowania roinych form wypoczynku, tworzenia warunkow do rekreacji i wypoczynku podopiecznych w domu pomocy spotecznej.

Osiagniqcie zaplanowanych cel6w ksztalcenia zapewni stosowanie metod nauczania, takich jak: wyklad konwersatoryjny, dyskusja dydaktyczna, metoda przypadkow, metoda projektow, cwiczenia.

Zaproponowane w programie cwiczenia moina modyfikowac, nauczyciel m o i e rowniei opracowac wlasne cwiczenia zgodnie z potrzebami edukacyjnymi i moiliwoSciami szkoly. Szczegolne znaczenie w realizacji programu ma wykorzystanie metod stosowanych w pedagogice zabawy. Uczniowie powinni otrzymac do wyboru tematy projektow do opracowania indywidualnie lub w zespotach, w okreslonym przez nauczyciela czasie.

W procesie dydaktycznym naleiy ksztattowac u uczniow system wartosci poiqdany w pracy opiekuna.

ewiczenia powinny by6 prowadzone w 15 osobowych grupach, w pracowni artystycznej wyposaionej w odpowiednie Srodki dydaktyczne.

Proponuje siq nastgpujqcy podzial godzin na realizacje poszczegolnych dzialow tematycznych:

LP. / Dziaiy tematyczne / Liczba godzin 1. / Problematyka czasu wolnego 1 4

/ Znaczenie zdrowotne, wychowawcze i kulturotworcze < A

1 Razem 1 96 1 Podane w tabeli liczby godzin na realizacje poszczegolnych dzialow

majq charakter orientacyjny. Nauczyciel m o i e wprowadzic pewne zmiany, majqce na ceiu dostosowanie programu do specyfiki szkoly.

"

3. 4.

5'

7.

odpoczynku Funkcje czasu wolnego Formy spedzania czasu wolnego Aktywizacja podopiecznego w instytucjach pomocy spo+ecznej Rola zabawy w procesie aktywizacji

,-.

6 20

30

22

Propozycje metod sprawdzania i oceny osiqgnigC edukacyjnych ucznia

Proces oceniania powinien byC prowadzony systematycznie na podstawie okreslonych kryteriow.

Systematyczna kontrola i ocena postgpow ucznia umoiliwi nauczycielowi dostosowanie metod nauczania, organizacyjnych form pracy oraz srodkow dydaktycznych do moiliwosci poznawczych ucznia.

Do sprawdzania osiagnigc szkolnych uczniow proponuje sig zastosowaC: - sprawdziany ustne i pisemne, - obsetwacjg czynnosci ucznia podczas wykonywania cwiczen, - testy o s i ~ n i g c szkolnych.

Podczas kontroli i oceny dokonywanej w formie ustnej, naleiy zwracac uwagg na merytorycznq jakosc wypowiedzi, poprawne stosowanie pojgC i poprawnosc wnioskowania.

Umiejetnosci praktyczne naleiy sprawdzaC przez obserwacjg czynnosci ucznia podczas wykonywania Cwiczeh. Podczas obserwacji naleiy zwrocic uwagg na: - dostosowanie metod pracy do wieku i sytuacji zdrowotnej

podopiecznego, - organizacje wspoipracy z podopiecznym, - planowanie czasu wolnego dla roinych grup podopiecznych, - realizacje dziaian zwiqzanych z opiekq nad jednostkq lub grupq, - zaangaiowanie i kreatywnosc. Ocena koncowa powinna uwzglgdniac wyniki wszystkich metod sprawdzania stosowanych przez nauczyciela.

Literatura Bissinger-Cwirz U.: Muzyczna pedagogika zabawy w pracy z grupq. KLANZA, Lublin 2002 Btgdowski P.: Pomoc spoieczna i opieka nad osobami starszymi w RFN, Interark, Warszawa 1996 Bohdan H. Jung.: Ekonomia czasu wolnego: zarys problematyki. PWN, Warszawa 1989 Borkowska M. (red.): Dziecko niepeinosprawne ruchowo. WSiP, Warszawa 1997 Carr J.: Pomoc dziecku uposledzonemu. PZWL, Warszawa 1984 Frieske K.W., Polawski P.: Opieka i kontrola. BPS, Katowice 1999 Goiycka A,: Rozwoj i ksztaitowanie zainteresowan. Warszawa 1990 Jaroszuk 2.: Czakon W.: Gry i metody. KLANZA, Lublin 1996 Kgdzior J., Wawrzak-Chodaczek M. (red.): Czas wolny w roznych jego aspektach. WUW, Wroclaw 2000

Kozaczuk L.: Terapia zajeciowa w domach pomocy spolecznej. Interart, Warszawa 1995 Martin S.: Ciaio i umysl. Wydawnictwo Medium, Warszawa 1993 McRae B. C.: Praktyczne gospodarowanie czasem. Communications, Warszawa 1995 Pigtka J.: Pedagogika czasu wolnego. WSE, Warszawa 2004 Ptoch L.: Jak organizowaC czas wolny dzieci i mtodzieiy upoSledzonej umvslowo. WSiP. Warszawa 1992 ~ ~~-~

~o jewska J.: ~ r u p a bawi sie i pracuje. Oficyna Wydawnicza UNUS, Wroclaw 2000 Ray V.: Jak sie wzmocnic - przewodnik autoterapii. Santorski & CO, Warszawa 1994 Robbins A.: Nasza moc bez granic. Medium, Warszawa 1996 Seiwert L. J.: Jak organizowac czas. PWN, Warszawa 1993 Szczepankowska B., Mikuiski J. (red.): Osoby niepetnosprawne w Srodowisku lokalnym. Wyrownywanie szans. Centrum Badawczo- Rozwojowe Rehabilitacji Os6b Niepelnosprawnych, Warszawa 1999 Tauber P. D., Siwiriski W.: Pedagogika czasu wolnego, Poznah 2002 Toczek-Werner S.: Podstawy rekreacji i turystyki. AWF, Wroctaw 1999 Tyszkowa M.: AktywnoSC i dziatalnoSC dzieci i mlodziezy. PWN, Warszawa 1990 Wierstsem H.: 10 gier ruchowych. KLANZA, Lublin 1999 Zych A,: Czlowiek wobec starosci, Warszawa 1995

Wykaz literafury naleiy aktualizowaC w miare ukazywania si? nowych pozycji wydawniczych.

ELEMENTY ARTETERAPll

Szczegotowe cele ksztatcenia: W wyniku procesu ksztalcenia uczen (sluchacz) powinien umiee: - rozpoznat stan fizycznej wydolnosci, zainteresowania i potrzeby

kulturalne podopiecznych, - dostosowac oddzialywania arteterapeutyczne do mozliwoSci,

oczekiwari i zainteresowali podopiecznego, - zapewnic terapeutyczny charakter wszystkim formom aktywnosci

podopiecznego, - zapewnic podopiecznym bierne lub czynne uczestnictwo w kulturze, - zorganizowat terapeutyczne zajecia plastyczne, - przygotowac kasetg z muzykq relaksacyjnq i aktywizujqcq, - przeprowadzic zajgcia taneczne dla rotnych grup wiekowych

i o roznym schorzeniu, - zorganizowac zajecia z wykorzystaniem muzykoterapii

i choreoterapii, - przeprowadzic giy, zabawy i spotkania czytelnicze, - przeprowadzic spotkanie z pisarzem lub aktorem, - zorganizowac przeglqd tworczosci mieszkaricow domu pomocy

spolecznej.

Material nauczania

1. Arteterapia Rys historyczny arteterapii. Terapia rysunkiem i malarstwem: etapy rozwoju rysunku (bazgroty bezprzedmiotowe, przedmiotowe itp.). Podstawowy podzial bank, symbolika barw (asocjacje uczuciowe i obiektywne, efekty psychologiczne, fizjologiczne, fizyczno - optyczne, charakter i symbol religijny oraz Swiecki). Podstawowe pojgcia plastyczne - kontrast, kcmpozycja.

Cwiczenia: Postugiwanie sie technikq rysunku. Korzystanie z barw w terapii (dobor kolorow scian, prac iysunkowych, ubioru dla podopiecznego).

2. Teatroterapia Psychodrama. Drama. Pantomima. Terapia poprzez sztuki teatralne. Male formy teatralne (recytacja, inscenizacja, montaz literacki, sqd inscenizowany, teatr lekturowy, teatr kukietkowy, teatr cieni, teatr iywego aktora). Cele teatroterapii.

Cwiczenia: . Analizowanie wplywu sztuki teatralnej na przebieg terapii. Dobieranie matych form sztuki teatralnej do realizacji w placowkach pomocy spotecznej. Wykorzystywanie technik teatralnych w pracy z jednostkq i grupq.

3. Biblioterapia Formy iywego siowa. Gtosne czytanie, opowiadanie, omawianie tresci, pogadanki, godziny pytah i odpowiedzi, i ywa gazetka, dyskusja, odczyty. Konkursy czytelnicze (blyskawiczne, krotkoterminowe, diugofalowe). Konkursy rysunkowe (rysunek do ksiqzki, utworu itp.). Gry i zabawy czytelnicze (stolikowe, siowne, ruchowe). lmprezy czytelnicze (spotkania z pisarzami, poranki lub wieczory literackie, drama). Basn.

Cwiczenia: Opracowywanie programow spotkah czytelniczych. Wykorzystywanie basni w terapii dzieci i doroslych. Przygotowywanie scenariuszy zajqc dla rtrinych grup podopiecznych.

4. Muzykoterapia Historia muzykoterapii. Dostosowanie utworow do stanu zdrowia podopiecznego. Metody klasyfikacji muzykoterapii wg E. Galinskiej. Piaszczyzny oddzialywan muzycznych (emocjonalna i fizjologiczna). Cele muzykoterapii. Teoretyczne dostosowanie muzyki do pory roku. Uklad Cwiczeh mobilnej rekreacji fizycznej. Efekty ogolne muzykoterapii w oparciu o mobilny model OZURA (dzialanie muzyki na okreslone schorzenia). Metoda C. Orffa. Choreoterapia, dziatania plastyczne. Gimnastyka tworcza. Metody ruchu rozwijajqcego. Eurytmia - R. Steinem. OZURA = 0 - odreagowanie; Z - zrytmizowanie; U - uwrailiwienie; R - relaks; A - aktywizacja.

Cwiczenia: . Analizowanie utworow muzycznych wykorzystywanych w pracy zawodowej. Wykorzystanie muzyki w terapii roinych grup podopiecznych.

5. Filmoterapia Geneza filmoterapii. Rodzaje filmow. Filmy, ktore leczq. Metody stosowane w filmoterapii.

Cwiczenia: Dobieranie filmow do terapii podopiecznych. Analizowanie tresci filmu przeznaczonego do terapii jednostki i grupy.

~ r o d k i dydaktyczne Plansze i tablice edukacyjne. Foliogramy dotyczqce metod arteterapii. Filmy edukacyjne przedstawiajqce formy terapii zajqciowej. Kukietki. Flamastry, kredki, farby, kartony. Plastelina, modelina, materiaty, szmatki, makulatura itp. Dary natury (liscie, muszelki, piasek, kamienie, patyki, glina, ziarna, drzewo, itp.). Sznurek, mulina, kordonek, druty. Skora, plastik, szkoto, fclia. Mqka, sol, gips, parafina, wosk. Noiyczki, pedzelki, klej, pudelka, papier, bibula. Zestaw kaset lub plyt. Zestaw filmow na kasatach lub DVD. lnstrumenty muzyczne.

Uwagi o realizacji Realizacja programu jednostki modutowej ma na celu zapoznanie

uczni6w z metodami i formami arteterapii stosowanymi w domu pomocy spotecznei. Podczas realizacji programu szczegdlnq uwage naleiy zwr6ciC na znaczenie arteterapii w wyrownywaniu szans w zakresie roinych sfer iycia i rozwoju podopiecznych oraz na rozpoznawanie stanu fizycznej wydolnosci, zainteresowari i potrzeb kulturalnych

~ ~

podopiecznych. Program powinien by6 realizowany w korelacji z innymi przedmiotami, jak np.: Elementy psychologii, Wybrane zagadnienia z rehabilifacji, Pedagogika specjalna, Zajecia prakfyczne.

Osiwniecie zaplanowanych celow ksztaicenia wymaga stosowania metod nauczania, takich jak: wyktad konwersatoryjny, dyskusja dydaktyczna, metoda inscenizacji, pokaz z objasnieniem i Cwiczenia praktyczne. Przykladowe Cwiczenia zamieszczone w programie stanowiq propozycje do wykorzystania przez nauczyciela. Zakres twiczen moie b y t rozszerzony w zaleinosci od potrzeb edukacyjnych i mozliwosci szkoly. Nauczyciel powinien przygotowak materiaty potrzebne do wykonania Cwiczeri. Podczas Cwiczen uczniowie powinni mieC moiliwosC przygotowania kaset z muzykq relaksacyjnq i aktywizujqcq, przeprowadzenia gier i zabaw czytelniczych, przeprowadzenia spotkania z pisarzem, zorganizowania dyskusji lub

odczytu. Cwiczenia powinny by6 prowadzone w 15 osobowych grupach, w odpowiednio wyposaionej pracowni artystycznej.

Podczas cwiczefi naleiy obserwowaC czynnoSci wykonywane przez ucznia oraz petnic role doradcy i konsultanta. Zaleca sie prezentowanie filmow i organizowanie wycieczek dydaktycznych do osrodkow terapii zajeciowej w celu zapoznania uczniow z metodami terapii i arteterapii stosowanymi w instytucjach pomocy spotecznej - domach pomocy spolecznej oraz nawiqzania kontaktu z pracownikami tych placowek i z podopiecznymi.

Zaleca sie przygotowanie ternatow projektbw do opracowania w zespoiach lub indywidualnie, w okreslonym przez nauczyciela czasie.

W procesie ksztaicenia naleiy ksztattowac u uczniow system wartosci poz~dany w pracy opiekuna w domu pomocy spoiecznej.

Proponuje siq nastepujqcy podziat godzin na realizacje poszczegolnych dziaiow tematycznych:

Podane w tabeli liczby godzin na realizacje poszczegolnych dziatbw majq charakter orientacyjny. Nauczyciel moie wprowadzic pewne zmiany, majqce na celu dostosowanie programu do specyfiki szkoly.

LP.

1. 2. 3. 4. 5.

Propozycje metod sprawdzania i oceny osi4gnigc edukacyjnych ucznia

Proces oceniania powinien byc prowadzony systematycznie na podstawie okreslonych kryteriow.

Systematyczna kontrola i ocena postepow ucznia umozliwi nauczycielowi dostosowanie metod nauczania, organizacyjnych form pracy oraz srodk6w dydaktycznych do moiliwosci poznawczych ucznia.

Do sprawdzania osiqgniet uczniow proponuje sie zastosowat: - sprawdziany ustne i pisemne, - obserwacje czynnosci ucznia podczas wykonywania cwiczen, - testy osiqgniec szkolnych.

Podczas kontroli i oceny dokonywanej w formie ustnej, nalety zwracal: uwage na merytorycznq jakosc wypowiedzi, poprawno56 wnioskowania oraz poprawne stosowanie pojqC z zakresu arteterapii.

Dziaiy tematyczne

Arteterapia Teatroterapia Biblioterapia Muzykoterapia Filmoterapia

Orientacyjna iiczba godzin

40 26 34 36 24

Razem 160

Umiejetnosci praktyczne nalezy sprawdzac poprzez obserwacje czynnosci ucznia podczas wykonywania Cwiczeri. Podczas obserwacji naleiy zwrociC uwage na umiejetnosci: - opracowywania scenariuszy zajeC terapeutycznych, - organizowania roinych form arteterapii, - doboru form arteterapii do indywiduainych potrzeb i moiliwosci

podopiecznych. Ocena koricowa powinna uwzglgdniac wyniki wszystkich metod sprawdzania stosowanych przez nauczyciela.

Literatura Ayture-Scheele Z.: Origami - sztuka sktadania papieru. Wyd. SK, Warszawa 1994 Bettelheim 8.: Cudowna i poiyteczna. 0 znaczeniu i wartosciach basni. Panstwowy lnstytut Wydawniczy, Warszawa 1985 Bissinger-Cwierz U.: Animacja muzyczna w pedagogice zabawy. ,,Grupa i Zabawa", 2001, nr 2 Bissinger-Cwirz U.: Muzyczna pedagogika zabawy w pracy z grupq. KLANZA. Lublin 2002 .~ -~ -

~orecka i.: Biblioterapia: terapia i praktyka. SBP, Poznari 2001 Dewhurst-Maddock 0 . : Terapia dzwigkiem. Jak osizgnqc zdrowie poprzez muzyke i Spiew. Studio Astropsychologii, Biatystok 2001 Gimbei T.: Terapia koiorami. Studio Astropsychologii, Bialystok 2001 Konieczna E. J.: Arteterapia w teorii i praktyce. Impuls, Krakow 2003 Kott T.: Zajecia pozalekcyjne i terapia zajeciowa z osobami o obniionej sprawnosci umystowej. WAPS, Warszawa 2005 Kozaczuk L.: Terapia zajeciowa w domach pomocy spolecznej, Interart, Warszawa 1996 Mertz B.A.: Kolory, charakter i przeznaczenie. Wyd. J & BF, Warszawa 1996 Metera A.: Muzykoterapia, Muzyka w medycynie i edukacji. Metronom, Leszno 2002 Paul-Cavai!ier F.J.: Wizualizacja. REBIS, Warszawa 2005 Pilch T., Lepalczyk I.: Pedagogika spoteczna: cztowiek w zmieniajqcym sig Swiecie. Zak, Warszawa 1993 Roine E.: Psychodrama. Kontakt, Opole 1994 Skorek E. M.: Terapia pedagogiczna. impuls, Krakow 2004 Sroka M.: Malowanie jako terapia. W: ,,Tematy,, 1995 nr 3 Szulc W.: Sztuka i terapia. Centrum MDNSSM, Warszawa 1993 Wiszniewski M.: Uzdrawiajqcy taniec. Terapeutyczne zastosowanie ruchu i tanca. Studio Astropsychologii, Bialystok 2003 Wykaz literafury nalezy aktualizowad w miare ukazywania sig nowych pozycji wydawniczych.

ZAJRCIA PRAKTYCZNE

Szczegolowe cele ksztalcenia W wyniku procesu ksztalcenia uczen (sluchacz) powinien umiec: - nawiqzac kontakt z cztonkami grupy, - wyrazit indywidualne sqdy, oceny i emocje, - wyeliminowai: zaklocenia w procesie porozumiewania sie, - rozpoznac zachowania asertywne, agresywne i ulegte, - zachowaC sie asertywnie, w sytuacji nacisku i manipulacji, - dokonac autoprezentacji, - porozumiet sig bez barier komunikacyjnych, - przeprowadzic negocjacje, - okreslic strukture organizacyjnq i oferty uslug wybranych placowek

pomocy spolecznej, - zanalizowae cele i zadania realizowane w placowce pomocy

spolecznej, - postuiyc siq dokumentacjq obowiqzujqcq w placowce pomocy

spotecznej, - okreslic zakres obowiqzkow i warunki pracy opiekuna, - nawiqzac kontakt z podopiecznymi wybranych piacowek pomocy

spotecznej, - rozpoznac rodzaj prowadzonej rehabilitacji, - przyjqc postawe opiekuriczosci, zrozumienia i odpowiedzialnosci za

podopiecznego, - sformutowac diagnoze - ocene sytuacji podopiecznego, - dobrat metody pracy do indywidualnych potrzeb i moiliwoSci

podopiecznych, - zaoferowac roine formy pomocy podopiecznemu, - podjqc wspotpracg z zespotem terapeutyczno - opiekunczym, - zastosowac przepisy prawa dotyczqce pomocy spolecznej, - wykonat zadania zgodnie z zasadami etyki, - zastosowat przepisy bezpieczenstwa i higieny pracy obowiqzujqce

w placowce pomocy spotecznej, - skorzystac z literatury zawodowej oraz innych irodet informacji.

Material nauczania

1. Umiejetnosci interpersonalne

Otwartosc i zaufanie

Cwiczenia: Nawiqzywanie kontaktow w grupie. Opisywanie samego siebie. Nadawanie i odbieranie informacji zwrotnych. Odkrywanie wzorow zachowan interpersonalnych Budowanie interpersonalnego zaufania.

Wyraianie uczuc i mvsli

Cwiczenia: Wyraianie uczuc werbalne i niewerbalne. Opisywanie uczue. Sprawdzanie odbioru cudzych uczuk. . Wyrazanie uczut.

Pomaaanie i akceotacia

Cwiczenia: Stosowanie technik aktywnego sluchania i odpowiadania Rozpoznawanie swoich mocnych stron. Niewerbalne wyraianie akceptacji.

Rozwiazvwanie problemow

Cwiczenia: Okreslanie celow. Wzmacnianie przymiot6w innego czlowieka. Dobieranie w zespole metod rozwiqzania problemow. Rozwiqzywanie problemow i konfliktow interpersonalnych.

Komunikacia werbalna i niewerbalna

Cwiczenia: Analizowanie pietwszego wraienia w procesie komunikacji. Rozpoznawanie intencji rozmowcy na podstawie sygnatow niewerbalnych. Stosowanie technik wywierania wplywu. Sluchanie i zbieranie informacji od rozmowcy.

Trenins asertvwnoSci

Cwiczenia: . Obrona swoich praw w sytuacjach spolecznych Asertywne przyjmowanie ocen. Reagowanie na krytykq i atak. Wyraianie uczuC pozytywnych i negatywnych. Wyraianie wlasnych opinii i przekonan. Autoprezentacja.

Neqociacie

Cwiczenia: Charakteryzowanie procesu negocjacyjnego Dobieranie metod negocjacji. Symulowanie negocjacji.

2. Opieka w placowkach pomocy spotecznej Swiadczqcych pomoc instytucjonalnq i Srodowiskowq Zapoznanie uczniow ze specyfikq instytucji i organizacji Swiadczqcych pomoc instytucjonalna w Srodowisku lokalnym. Zapoznanie ze strukturq organizacyjnq, zadaniami placowek pomocy spolecznej oraz formami pracy. Przestrzeganie przepisow bezpieczehstwa i higieny pracy obowiqzujqcych w placowce. Analiza dokumentacji obowiqzujqcej w placowce pomocy spolecznej. Analiza akt6w prawnych regulujqcych dziaialnosC placowek pomocy spolecznej. Okreslenie form pomocy, opieki i rehabilitacji realizowanych w placowkach pomocy spolecznej. Zapoznanie z zakresem obowiqzkow i warunkami pracy opiekuna. Nawiqzanie kontaktu z podopiecznymi. Wykonywanie zadan opiekuna na rzecz podopiecznych placowek pomocy spolecznej.

Uwagi o realizacji Zajqcia praktyczne powinny byc prowadzone w I, 11, Ill i IV

semestrze nauki w szkole. Celem zajqc praktycznych jest zapoznanie uczni6w z zasadami funkcjonowania i zadaniami placowek pomocy spolecznej oraz ksztaltowanie umiejqtnosci niezbqdnych do realizacji zadah opiekuna. Ponadto zajqcia praktyczne umoiliwiajq zdobycie doswiadczeri przydatnych w przyszlej pracy zawodowej oraz wdroienie

sig do samodzielnego dzialania. Program nauczania zajec praktycznych powinien by6 realizowany w korelacji z przedmiotami, jak np.: Elemenfy psychologii, Pedagogika specjalna, Wybrane zagadnienia rehabilitacji.

W I semestrze proponuje sie przeznaczyc 28 godzin na ksztaltowanie umiejetnosci interpersonalnych w celu integracji uczniow w zespole. Podczas realizacji programu szczegolnq uwage naleiy zwrocic na ksztakowanie umiejetnosci nawiqzywania kontaktow w grupie, wyraiania uczuc, stosowania technik aktywnego stuchania, negocjowania i rozwiqzywania konfliktow.

Umiejetnosci nabyte podczas treningu integracyjnego stanowiq niezbedny element pelnienia roli zawodowej przez opiekuna. Sprzyjajq budowie wzajemnych zwiqzkow z innymi ludzmi opartych na zaufaniu, zrozumieniu i utatwiajq konstruktywne rozwiqzywanie sytuacji problemowych. Zajgcia powinny odbywac sig w pracowni zaj@ integracyjnych. Powinny byc prowadzone w grupie obejmujqcej catq klase i realizowane przez specjalistow uprawnionych do prowadzenia tego typu zajqc.

Podane w tabeli rodzaje instytucji oraz liczby godzin majq charakter orientacyjny. Wybor miejsca zajgc praktycznych zaleiy od istniejqcych w regionie placowek pomocy spolecznej.

Zajecia praktyczne powinny odbywal. sig w grupach liczqcych 8-10 osob pod nadzorem nauczyciela. Uczniowie powinni byc zapoznani z programem i harmonogramem zajec praktycznych oraz z przepisami i regulaminem obowiqzujqcym w placowce pomocy spolecznej.

Przed przystqpieniem ucznia do wykonywania zaplanowanych zadan naleiy przeprowadzik instruktaz wstepny oraz pokaz zaplanowanych czynnosci. Nauczyciel powinien obserwowac pracg ucznia i korygowac popelniane przez niego blgdy oraz umoiliwiC mu powtorzenie najtrudniejszych elementow. Naleiy rowniei zapewnic uczniom

moil iwo~c wykonania wszystkich cwiczeri zaplanowanych w programie zajec praktycznych.

Propozycje metod sprawdzania i oceny osiqgnigc edukacyjnych ucznia

Ocenianie osiqgniqc uczniow nalezy prowadzit systematycznie na podstawie ustalonych kryteriow. Przed rozpoczqciem zaj+ naleiy sprawdzic merytoryczne przygotowanie uczniow do wykonywania cwiczen praktycznych. Umiejetnosci praktyczne naleiy sprawdzat poprzez obsewacje czynnosci wykonywanych przez ucznia podczas Cwiczen. Podczas obsenvacji naleiy zwracaC uwage na umiejetnosci: - nawiqzywania kontaktow z podopiecznymi, - rozpoznawania problemow podopiecznego, - dobierania metod rozwiqzywania problemow, - okreslenia roli opiekuna w strukturze organizacyjnej placbwki, - wykonywania zadari zaplanowanych do realizacji na zajqciach

praktycznych, - wspolpracy i wspotdziatania w zespole, - samooceny.

Kontrola poprawnosci wykonania zadania nalezy przeprowadziC w trakcie i po jego wykonaniu. Uczen powinien samodzielnie sprawdzit wyniki swojej pracy wedlug przygotowanego przez nauczyciela arkusza oceny. Nastepnie, wedtug tego samego arkusza, kontroli powinien dokonaC nauczyciel oceniajqc poprawnosC, jakosc i starannost wykonania zadania.

Na zakonczenie realizacji programu naleiy przeprowadzic test praktyczny z zadaniami typu proba pracy. Przedmiotem oceny powinna by6 rowniei frekwencja na zajeciach praktycznych i aktywnosc ucznia.

PRAKTYKA ZAWODOWA

Szczegotowe cele ksztatcenia W wyniku procesu ksztalcenia uczen (sluchacz) powinien umiec: - okreslit strukturg organizacyjnq i oferty ustug wybranych placowek

pomocy spotecznej, - nawiqzac wspotpracg z zespotem opiekunczo - terapeutycznym, - okazac wrailiwosk i empatig w kontakcie z podopiecznym, - wykazac postawg opiekunczosci, zrozumienia i odpowiedzialnosci za

podopiecznego, - podjqc wspolpracg z roinymi grupami podopiecznych, - rozpoznac potrzeby i problemy podopiecznego, - podjqc dzialania utatwiajqce podopiecznemu adaptacjg do warunkow

iycia w domu pomocy spolecznej, - zaplanowac dzialania opiekuncze, terapeutyczne i rehabilitacyjne

uwzglgdniajqce stan psychofizyczny podopiecznego. - zrealizowac zaplanowane dziatania opiekuncze, terapeutyczne

i rehabilitacyjne, - zaktywizowac podopiecznego uwzgledniajqc jego moiliwosci,

zainteresowania i potrzeby, - podjqc dziatania zmierzajqce do integracji podopiecznego z rodzinq

i spotecznosciq lokalnq, - udokumentowa6 podejmowane dziatania i wykonywane zabiegi, - ocenic efektywnosc podejmowanych dziatan, - przyjqk odpowiedzialnosc za podejmowane dziatania, - wykonat zbiegi higieniczno-pielggnacyjne zgodnie z przepisami

bezpieczenstwa i higieny pracy oraz przepisami sanitarno- epidemiologicznymi,

- dochowak tajemnicy zawodowej.

Material nauczania

1. Opieka w placowkach pomocy spotecznej (dziennego pobytu) Organizowanie pracy opiekuriczej w domu dziennego pobytu. Nawiqzywanie i utrzymywanie kontaktu z podopiecznymi. Diagnozowanie potrzeb i problemow podopiecznych. Planowanie dziatati opiekunczych. Tworzenie podopiecznym warunk6w do zachowan prozdrowotnych. Prowadzenie dziatalnosci profilaktycznej. Organizowanie dziatan zapewniajqcych integracjg podopiecznych ze srodowiskiem lokalnym.

Oferowanie podopiecznym rotnych form spedzania czasu wolnego. Prowadzenie terapii zajeciowej. Pomaganie osobom niepeinosprawnym w korzystaniu z programow rehabilitacyjnych. Udzielanie pietwszej pomocy w stanach zagrotenia zdrowia i zycia. Ewaluacja podejmowanych dziatan. Stosowanie przepisow bezpieczenstwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoiarowej podczas wykonywania zadan zawodowych Wykorzystanie techniki komputerowej w planowaniu i dokumentowaniu dziaialnosci opiekuhczej.

2. Opieka w domach pomocy spolecznej (statego pobytu) Zapoznanie uczniow ze strukturq organizacyjnq domu pomocy spolecznej. Zapoznanie ze ir6dtami finansowania placowki oraz formami swiadczonych ustug. Poznanie procedury przyjecia podopiecznego do instytucji pomocy spolecznej. Analiza obowiqzujqcej dokumentacji. Zapoznanie sie z zadaniami zespolu opiekuriczo - terapeutycznego. Okreslanie obowiqzkow i zadan opiekuna w domu pomocy spotecznej. Nawiqzanie kontaktu z podopiecznym i jego rodzinq. Zbieranie danych o stanie psychofizycznym podopiecznych. Rozpoznawanie potrzeb i problemow podopiecznych. Planowanie i realizacja dziatari opiekunczych, terapeutycznych i rehabilitacyjnych z uwzglednieniem stanu zdrowia i moiliwosci podopiecznych. Wykonywanie zabiegow higieniczno - pielegnacyjnych. Prowadzenie profilaktyki powiktan wynikajqcych z ograniczenia sprawnosci podopiecznych. Stosowanie przepisow bhp i reiimu sanitarno - epidemiologicznego. Doskonnlenie wlasnego warsztatu pracy z podopiecznym.

Uwagi o realizacji Ceiem realizacji programu praktyki zawodowej jest zapoznanie

uczniow z zasadami funkcjonowania i zadaniami placowek pomocy spotecznej, doskonalenie umiejetnosci komunikowania sig, rozpoznawania potrzeb i problemow, sprawowania opieki oraz rnotywowania podopiecznych do aktywnosci iyciowej.

Program praktyki zawodowej mote by6 realizowany w I I i IV semestrze - po 4 tygodnie. Praktyka zawodowa mote odbywaC sic w placowkach pomocy spdecznej, takich jak: dom matego dziecka, hospicjum dla dzieci, dom pomocy spotecznej (catodobowy lub dzienny)

dla dzieci i dla dorostych, warsztaty terapii zajgciowej, osrodki wsparcia dla rodzin z dzieckiem niepelnosprawnym, specjalistyczny dom pomocy spolecznej, srodowiskowy dom samopomocy, oddzial rehabilitacji w szpitalu, hospicjum dla dorostych.

Wyboru miejsca praktyki dokonuje uczen w porozumieniu z nauczyc elem odpow eaz ainym za organlzac,? praktyk~ Przed DrzvslaDenlem ao wvkonvwan~a zaaan naezv zaooznac ~ c z n i o ~ z programem i harmonogramem praktyki or& z 'przepisami bhp i regulaminem obowiqzujqcym w placowce pomocy spolecznej.

Podczas realizacji programu uczen powinien uczestniczyt w planowaniu i organizowaniu pracy opiekuna zgodnie z systemem pracy domu pomocy spotecznej. Wykonujqc zadania uczen powinien wykazac sig inicjatywq, samodzielnosciq i obowiqzkowosciq oraz umiejgtnosciq tworczego myslenia i rozwiqzywania problemow.

Praktyka zawodowa powinna bye prowadzona w 6 - 8 osobowych grupach uczniow. Opiekun praktyki powinien obsetwowac pracg uczniow, pomagac im w sytuacjach trudnych i stwarzac mozliwosci wykonania wszystkich zadati zaplanowanych w programie praktyki. Podczas realizacji programu naleiy ksztaltowac pozqdane w pracy opiekuna postawy: - odpowiedzialnosci za pracg i podejmowane decyzje, - zdyscyplinowania i gotowoSci do statego rozwoju, - wrazliwosci na cierpienie drugiego czlowieka, - aktywnosci i samodzieinosci w dziataniu, - przestrzegania tajemnicy zawodowej, - empatii, - samooceny i samokontroli, - kultury osobistej. Kazdy uczeri zobowiqzany jest do prowadzenia dzienniczka praktyk, w ktorym zapisuje sprawozdanie z przebiegu praktyki.

Proponuje sig nastgpujqcy podzial godzin na realizacje poszczeg6lnych dzialow tematycznych:

LP.

2.

Dziaiy tematyczne

Opieka w plac6wkach pomocy spotecznej (dziennego pobytu) Opieka w domach pomocy spolecznej (statego pobytu)

Orientacyjna iiczba godzin

140

140 Razem 280

Podane w tabeli liczby godzin na realizacjg poszczegolnych dziatow majq charakter orientacyjny. Nauczyciel moie wprowadzic pewne zmiany, majqce na celu dostosowanie programu do specyfiki placowki pomocy spolecznej.

Propozycje metod sprawdzania i oceny osiqgniec edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiqgnigc ucznia powinno odbywac sig systematycznie na podstawie ustalonych kryteriow. Sprawdzanie umiejgtnosci praktycznych powinno odbywac sig poprzez obserwacjg czynnosci i zachowania uczniow podczas wykonywania zadari zawodowych. Podczas obserwacji naleiy zwrociC uwagg na: - wykonywanie czynnosci i zadan zawodowych zgodnie

z obowiqzujqcymi procedurami, - komunikowanie sig z podopiecznymi i wspofdziatanie w zespole, - dbanie o higieng osobistq i otoczenia podopiecznego, - samodzielnosc w podejmowaniu decyzji, - podejmowanie inicjatyw utatwiajqcych osobie starszej udziat w iyciu

spotecznym, -- wsp6tpracg z pracownikami ochrony zdrowia w zakresie

podstawowej opieki zdrowotnej, - jakosc wykonanej pracy, - przestrzeganie przepisow bezpieczeristwa i higieny pracy. Przedmiotem oceny powinna bye rowniei postawa zawodowa ucznia: - poczucie odpowiedzialnosci za podopiecznego, - aktywnosc, zdyscyplinowanie, - gotowosc udzielania pomocy, - postepowanie zgodne z zasadami etyki.

Opiekun praktyki zawodowej powinien wpisac w dzienniczku praktyk opinig o pracy i postgpach ucznia oraz oceng koncowq.