program... · web viewkonsultacje te przeznaczone były dla wszystkich grup społecznych – dla...

Załącznik do Uchwały nr…………………..……

Rady Gminy Leśniowice z dnia……………………

Program Rozwoju Gminy Leśniowice

na lata 2015-2020

Leśniowice, lipiec 2015 rok

ZLECENIODAWCA OPRACOWANIE

Gmina Leśniowice22-122 Leśniowicetel. (82) 567-54-94fax (82) 567-54-94e-mail: [email protected]

BENEFIT PROJEKTul. Piłsudskiego 27A

22-400 Zamośćtel. 668-210-598

e-mail:[email protected]

www.benefitprojekt.pl

mailto:[email protected]

Program Rozwoju Gminy Leśniowice na lata 2015-2020

SPIS TREŚCI1. WPROWADZENIE..............................................................................42. HORYZONT CZASOWY PROGRAMU....................................................73. METODOLOGIA OPRACOWANIA DOKUMENTU.....................................84. DIAGNOZA SYTUACJI GMINY............................................................10

4.1. Rys historyczny.........................................................................104.2. Przestrzeń i środowisko.............................................................16

4.2.1. Położenie fizyczno-geograficzne...........................................................164.2.2. Umiejscowienie Gminy w województwie i kraju....................................184.2.3. Charakterystyka sieci osadniczej.........................................................204.2.4. Opis zasobów naturalnych....................................................................224.2.5. Opis zasobów kulturowych...................................................................25

4.3. Sfera społeczna........................................................................324.3.1. Liczba ludności.....................................................................................324.3.2. Gęstość zaludnienia.............................................................................324.3.3. Przyrost naturalny................................................................................334.3.4. Ruch migracyjny...................................................................................354.3.5. Struktura wiekowa ludności..................................................................394.3.6. Struktura ludności wg ekonomicznych grup wieku...............................424.3.7. Wskaźnik obciążenia demograficznego................................................454.3.8. Poziom wykształcenia...........................................................................474.3.9. Rynek pracy i bezrobocie.....................................................................494.3.10. Uczestnictwo w kulturze.......................................................................54

4.4. Sfera gospodarcza....................................................................574.4.1. Główni pracodawcy..............................................................................574.4.2. Struktura podstawowych branż gospodarki..........................................584.4.3. Liczba podmiotów gospodarczych w poszczególnych sektorach..........594.4.4. Rolnictwo..............................................................................................604.4.5. Turystyka.............................................................................................644.4.6. Infrastruktura komunikacyjna...............................................................694.4.7. Infrastruktura ochrony środowiska.......................................................704.4.8. Infrastruktura energetyczna i telekomunikacja....................................76

4.5. Infrastruktura społeczna...........................................................784.5.1. Infrastruktura edukacyjna....................................................................784.5.2. Infrastruktura sportowa........................................................................794.5.3. Infrastruktura kultury...........................................................................804.5.4. Infrastruktura ochrony zdrowia i opieki społecznej...............................814.5.5. Mieszkalnictwo.....................................................................................84

- 2 -Program Rozwoju Gminy Leśniowice na lata 2015-2020został opracowana przez BENEFIT PROJEKT.


4.6. Zarządzanie Gminą....................................................................854.6.1. Możliwości budżetowe Gminy...............................................................854.6.2. Planowanie strategiczne i promocja Gminy..........................................914.6.3. Kapitał społeczny.................................................................................92

4.7. Analiza SWOT...........................................................................954.7.1. Mocne i słabe strony Gminy Leśniowice...............................................984.7.2. Szanse i zagrożenia rozwoju Gminy Leśniowice.................................100

5. WIZJA I MISJA STRATEGICZNA.......................................................1046. CELE STRATEGICZNE....................................................................1067. CELE OPERACYJNE I PROPONOWANE KIERUNKI DZIAŁAŃ.................1098. ZGODNOŚĆ Z DOKUMENTAMI STRATEGICZNYMI.............................120

8.1. Strategia Rozwoju Kraju 2020..................................................1218.2. Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2014–2020

(z perspektywą do 2030 roku)..................................................1258.3. Strategia Rozwoju Powiatu Chełmskiego na lata 2008-2015.......1298.4. Programy Unii Europejskiej......................................................130

9. SYSTEM WDRAŻANIA I MONITOROWANIA CELÓW...........................14010. PLAN FINANSOWY........................................................................14811. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA..............................................................151

11.1. Gminna polityka budżetowa.....................................................15111.2. Dostępne zewnętrzne źródła finansowania zadań ujętych

w Programie Rozwoju Gminy Leśniowice na lata 2015-2020.......15211.2.1. Fundusze Unii Europejskiej.................................................................15211.2.2. Inne zagraniczne źródła finansowania................................................15611.2.3. Źródła krajowe...................................................................................15711.2.4. Partnerstwo publiczno-prywatne........................................................157

12. KONSULTACJE SPOŁECZNE............................................................15913. PODSUMOWANIE..........................................................................161SPIS TABEL.........................................................................................163SPIS WYKRESÓW................................................................................165SPIS RYSUNKÓW.................................................................................166SPIS ZDJĘĆ.........................................................................................166SPIS MAP...........................................................................................166



1. WPROWADZENIE

Polityka rozwoju jednostek samorządu terytorialnego w dużej mierze opiera się na planowaniu strategicznym. Planowanie jest procesem niezbędnym w celu sprawnego i efektywnego zarządzania Gminą. Planowanie strategiczne umożliwia optymalne gospodarowanie zasobami oraz przewidywanie możliwych problemów, aby na czas podjąć odpowiednie działania zapobiegawcze. Dobrze zaplanowany program rozwoju gwarantuje uporządkowane i właściwe rozłożenie w czasie zamierzonych zadań.

Programowanie rozwoju społeczno-gospodarczego jednostki samorządu terytorialnego jest procesem długofalowym, wielokierunkowym i całościowym. Uzależniony jest on od lokalnych uwarunkowań oraz wielu czynników, z których część wpływa stymulująco na proces rozwoju, a część go hamuje. Rolą władz jednostki samorządu terytorialnego jest najbardziej efektywne wykorzystanie atutów i walorów danego obszaru oraz możliwie największe zminimalizowanie wpływu słabych stron i zagrożeń, które utrudniają jego wszechstronny, społeczno-gospodarczy rozwój. W tym celu, lokalne władze przyjmują unikalną i właściwą dla danej jednostki politykę prorozwojową, dla której punktem wyjścia są; diagnoza stanu obecnego oraz analiza SWOT, pozwalające na zidentyfikowanie problemów oraz wytyczenie pożądanych celów i kierunków rozwoju. Wszystkie działania na rzecz miejscowej społeczności podejmowane na danym obszarze muszą wynikać z przyjętego, wieloletniego planu strategicznego, wykazywać zgodność z celami polityki rozwoju na poziomie regionalnym i krajowym oraz stanowić spójny zbiór uzupełniających się zadań i projektów, co nie tylko pozwala na skuteczne zarządzanie jednostką samorządu terytorialnego i podniesienie jakości życia mieszkańców, lecz także znacznie ułatwia ubieganie się o dofinansowanie ze źródeł zewnętrznych.

Polityka rozwoju poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego prowadzona jest w oparciu o długofalowe, kompleksowe dokumenty strategiczne. Opracowywane są one na szczeblu lokalnym, powiatowym i regionalnym. Programy rozwoju określają kierunki prowadzenia polityki prorozwojowej w danej jednostce, jej cele i pożądane efekty. Pozwalają na uporządkowanie i rozłożenie w czasie planowanych działań oraz opisują, jak będzie się rozwijał dany obszar, co będzie wykorzystane jako atut, czego negatywny wpływ musi być neutralizowany. Zawierają one zapis wizji - pożądanego obrazu danej jednostki oraz misji, której wypełnienie gwarantuje uzyskanie założonych efektów.

Program rozwoju jest dokumentem, którego celem jest wskazanie wizji oraz strategicznych kierunków rozwoju Gminy. Program jest podstawowym instrumentem długofalowego zarządzania Gminą. Pozwala na zapewnienie ciągłości



i trwałości w poczynaniach władz Gminy, niezależnie od zmieniających się uwarunkowań politycznych. Program umożliwia również efektywne gospodarowanie własnymi zasobami Gminy, takimi jak: środowisko przyrodnicze, zasoby ludzkie, infrastruktura czy też środki finansowe.

Niniejszy dokument nawiązuje do obowiązującej w latach poprzednich Strategii Rozwoju Gminy Leśniowice na lata 2007–2015 i jest w pełni zgodny z celami w niej określonymi, do wielu z nich nawiązuje w sposób bezpośredni. Jednak ze względu na to, iż horyzont czasowy poprzedniej strategii dobiegał końca, konieczne było opracowanie nowego dokumentu strategicznego, by zachować ciągłość prowadzonej polityki.

Konieczność posiadania aktualnego Programu Rozwoju Gminy podyktowana jest nie tylko względami praktycznymi „dobrego rządzenia”, ale również wynika z uregulowań prawnych, zawartych między innymi w ustawie o samorządzie gminnym czy też ustawie o zasadach prowadzenia polityki rozwoju, w której Programy Rozwoju Gmin i Powiatów zostały zaliczone do kluczowych dokumentów planistycznych, na podstawie których powinna być prowadzona polityka rozwoju kraju.

Założono, że opracowany Program będzie dokumentem średniookresowym, a okres jego realizacji przypadnie na lata 2015-2020. Przyjęcie takiego horyzontu czasowego jest zgodne z zaleceniami planistycznymi oraz pozwala na dostosowanie Programu do wymogów wynikających z obowiązującej perspektywy finansowej Unii Europejskiej 2014-2020. Z uwagi na dość długi okres obowiązywania Programu przyjęto, że musi to być dokument uniwersalny, koncentrujący się na rozwiązaniu najważniejszych problemów rozwojowych Gminy i jej mieszkańców.

Opracowanie sporządzono zgodnie z wymogami formalnymi i merytorycznymi zawartymi w Ustawie z dnia 6 grudnia 2006 roku o zasadach prowadzenia polityki rozwoju Art. 17. (Dz.U. 2006 Nr 227 poz. 1658 z późn. zm.). Ustawa ma na celu ułatwienie jednostkom samorządu terytorialnego sporządzenie Programu Rozwoju tak, by był on jak najbardziej spójny z dokumentami na szczeblu krajowym i regionalnym i mógł stanowić źródło odniesień w procesie ubiegania się o środki zewnętrzne.

Program Rozwoju Gminy stanowi również formalną podstawę do przygotowania i oceny wniosków o finansowanie zadań ze źródeł UE.

Niezbędnym elementem procesu programowania Programu Rozwoju są konsultacje społeczne przeprowadzone z udziałem osób zainteresowanych rozwojem jednostki



terytorialnej. Po zakończeniu prac nad dokumentem jest on przyjmowany uchwałą Rady Gminy.

Podczas przygotowywania Programu Rozwoju Gminy Leśniowice na lata 2015-2020 zdecydowano się na przeprowadzenie otwartego spotkania konsultacyjnego. Konsultacje te przeznaczone były dla wszystkich grup społecznych – dla mieszkańców, organizacji pozarządowych, radnych, sołtysów, przedsiębiorców. Badania społeczne przeprowadzone zostały w formie badań ankietowych. Analiza zebranych ankiet pozwoliła na uzyskanie informacji, które stały się kluczowe dla określenia potrzeb i wskazania kierunków rozwoju Gminy Leśniowice do roku 2020. Podstawą do określania wizji strategicznej Gminy były wnioski wynikające z analizy SWOT. Cele strategiczne określono po sformułowaniu misji i priorytetów w obszarach funkcjonowania Gminy.

W trakcie prac nad Programem wzięto pod uwagę poprzednią wersję strategii z 2007 roku, wychodząc z założenia, że dokument ten i stopień jego realizacji powinien stanowić punkt wyjścia do dalszych prac analitycznych. Ponadto, niniejszy dokument bazuje na innych dokumentach planistycznych, które z mocy prawa zostały opracowane na przestrzeni ostatnich kilku lat. Chodzi tu głównie o dokumenty związane z ochroną środowiska (program ochrony środowiska, plan gospodarki odpadami) lub polityka społeczna (np. program rozwiązywania problemów społecznych).



2. HORYZONT CZASOWY PROGRAMU

Program Rozwoju Gminy Leśniowice został opracowany na lata 2015-2020. Horyzont czasowy dokumentu strategicznego zależy od dwóch czynników:

wygasania horyzontu czasowego Strategii Rozwoju Gminy Leśniowice na lata 2007-2015,okresu programowania budżetu Unii Europejskiej.

Polityka rozwoju musi być prowadzona w sposób ciągły, stąd też właściwe jest opracowanie i uchwalenie nowego dokumentu strategicznego po wygaśnięciu poprzedniego. Ze względu na to, zdecydowano się na przystąpienie do prac nad opracowaniem i uchwaleniem Programu Rozwoju w roku 2015.

W związku z tym, iż w roku 2013 zakończył się okres programowania budżetowego Unii Europejskiej (2007-2013), a w 2014 rozpoczął się nowy (2014-2020), Program Rozwoju Gminy Leśniowice na lata 2015-2020 wpisuje się w nowy horyzont czasowy nowego okresu budżetowego. Dzięki temu, proces rozwoju prowadzony będzie w pełnej zgodności z celami i kierunkami polityki prorozwojowej Polski i Wspólnoty Europejskiej w latach 2014-2020.

W związku z tym, iż Program stanowi dokument długofalowy, jego wdrażanie zaplanowano na sześć lat, z możliwością przedłużenia i aktualizacji. Przyjęcie takiego okresu realizacji Programu pozwoli na prowadzenie procesu stopniowego rozwoju Gminy. Okres 6 lat jest okresem dłuższym niż kadencja gminnych władz, co oznacza, że przyjęty plan nie zakłada działań doraźnych, które mogą potem zostać przerwane lub zaniechane z przyczyn politycznych, lecz jest zapisem trwałej polityki prorozwojowej, do prowadzenia której zobligowane będą władze samorządowe, niezależnie od ich ewentualnych zmian. Zapobiega to przerwaniu procesu rozwoju oraz gwarantuje zachowanie jego ciągłości w długim okresie.



3. METODOLOGIA OPRACOWANIA DOKUMENTU

Przy opracowaniu niniejszego dokumentu zastosowano metodę ekspercko-społeczną, zapewniającą partycypację społeczeństwa w tworzeniu Programu Rozwoju Gminy oraz udział wszystkich zainteresowanych środowisk. Dzięki przyjęciu takiego modelu prac władze Gminy oraz mieszkańcy mieli możliwość wpływu na kształt programu. Praca nad programem odbyła się przy aktywnym udziale grona specjalistów, pracowników i partnerów Gminy, bazując na ich doświadczeniu, wiedzy i opinii. Partycypacja społeczeństwa w tworzeniu wizji przyszłości Gminy za sprawą konsultacji społecznych odegrała równie ważną rolę. Wpływ społeczeństwa na życie Gminy, poza uczestnictwem w wyborach, jest wartością nieocenioną. Wszyscy mieszkańcy mieli możliwość aktywnego uczestnictwa w procesie kreowania przyszłości Gminy, tworzenia dokumentu strategicznego. Konsultacje społeczne były metodą, która zapewniła władzom Gminy przedstawienie mieszkańcom swoich zamierzeń mając na uwadze nawiązanie konstruktywnego dialogu przy współtworzeniu wspólnej rzeczywistości oraz zapewnienie głosu wszystkim zainteresowanym.

Program Rozwoju Gminy Leśniowice został przygotowany na podstawie wieloaspektowej diagnozy, która stanowi analizę stanu obecnego z uwzględnieniem najważniejszych dziedzin mających wpływ na jakość życia mieszkańców. Diagnoza dotyczy procesów i zjawisk, jakie miały miejsce w Gminie Leśniowice do roku 2013, przyjmując do analizy przedział minimum czteroletni. Wybrane okresy badawcze wiążą się z dostępnością danych na czas pracy nad dokumentem, jak również w niektórych przypadkach okresami (wybranymi latami) dokonywania badań statystycznych przez Główny Urząd Statystyczny. Przedstawione wyniki diagnozy w wyodrębnionych tematycznie rozdziałach wyrażają stopień zaspokojenia potrzeb mieszkańców Gminy, trendy rozwojowe, a także wskazują obszary, w których istnieje konieczność wprowadzenia działań mających na celu ich poprawę. Diagnoza stanu Gminy została przygotowana w oparciu o dane statystyczne pozyskane z Głównego Urzędu Statystycznego, Wojewódzkiego Urzędu Pracy, materiałów i dokumentów własnych Gminy oraz informacji uzyskanych od władz, pracowników a także mieszkańców Gminy Leśniowice. Korzystano również z opublikowanych badań, analiz i raportów sytuacji społeczno-gospodarczej dla powiatu, województwa i kraju.

W kolejnej części dokumentu, na podstawie diagnozy społeczno-gospodarczej, powstała analiza SWOT Gminy Leśniowice: silne strony (wewnętrzne), słabe strony (wewnętrzne), szanse (zewnętrzne) i zagrożenia (zewnętrzne). Analiza SWOT to synteza najważniejszych wniosków wynikających z raportu stanu obecnego Gminy, która uwypukliła atuty i mocne strony, ale również pozwoliła wskazać główne problemy do rozwiązania. Analiza SWOT stanowiła fundament do wypracowania



celów strategicznych i operacyjnych, tworzących swoisty „scenariusz” działań koniecznych do podjęcia z wykorzystaniem obszarów prorozwojowych, z dużym potencjałem, a także naturalnych zasobów pozostających w dyspozycji Gminy. Plany rozwojowe Gminy opierające się na czterech filarach - obszarach kluczowych, tj. infrastruktura techniczna, kapitał ludzki, gospodarka i środowisko zostały wyartykułowane w formie kierunków działań, których realizacja przyczyni się do osiągnięcia zamierzonego celu. Plany te będą jednak podlegały ewolucji wraz z postępującymi w sposób ciągły zmianami w środowisku zarówno wewnętrznym jak i zewnętrznym Gminy, dlatego niezwykle ważny jest systematyczny monitoring i w razie potrzeby również ewaluacja programu. W części końcowej dokumentu zaproponowano sposób monitoringu i ewaluacji oraz wskazano przykładowe, rekomendowane mierniki wykonania zadań. Dokument ten bowiem powinien zmieniać się razem z otoczeniem, podlegać aktualizacji i korekcie, żyć razem z ludźmi, ponieważ dla nich został stworzony.



4. DIAGNOZA SYTUACJI GMINY

4.1. Rys historyczny

Pierwsze wzmianki o Leśniowicach pochodzą z 1434 r. Gmina Leśniowice w obecnym kształcie powstała w 1961 roku. W latach 1975-1998 Gmina położona była w województwie chełmskim. Według krążącej legendy pierwsi osadnicy osiedlili się w lesie nad jeziorem jako robotnicy leśni. Pozostali w lesie aby pozyskiwać jego bogactwa między innymi: smołę, budulec, owoce oraz węgiel drzewny. Nazwa miejscowości określa związek z terenem jaki zamieszkiwano (teren zalesiony) gdzie od przymiotnika z formatem – owice, powstała nazwa o charakterze etnicznym „Leśniowice”. Najstarszymi miejscowościami wchodzącymi w skład Gminy są: Kumów – powstał około 1205 r., Horodysko i Rakołupy powstałe w 1426 r. oraz Sielec powstały w 1431 r. Ostatnie prace archeologiczne odkryły wczesne osadnictwo również w miejscowości Horodysko.

Dzieje miejscowości położonych na terenie Gminy

AlojzówNazwa miejscowości Alojzów pojawiła się po raz pierwszy w dokumentach w 1900. Dawniej miejscowość ta nazywała się Majdan Leszczański. W 1916 r. wieś należała do Gminy Wojsławice. Mieszkało tam wówczas 337 osób, w tym 7 Żydów. Według wykazu z 20 października 1938 r. we wsi mieszkały 482 osoby. Wśród nich było 12 radnych gromadzkich. W 1985 r. oddano do użytku kaplicę rzymskokatolicką. W 2000 roku w Alojzowie mieszkało 265 osób. Prowadzonych było 67 gospodarstw rolnych. Na 73 rodziny zamieszkujące w Alojzowie 41 było wyznania rzymskokatolickiego, 18 rodzin świadków Jehowy, 12 rodzin wyznania polskokatolickiego oraz 2 rodziny bezwyznaniowe. Miejscowość należy obecnie do Parafii Rzymskokatolickiej w Majdanie Leśniowskim. Funkcjonuje tu Ochotnicza Straż Pożarna. Według stanu na dzień 30.06.2015 r. w miejscowość Alojzów zamieszkiwało 216 osób.

HorodyskoPoczątki osady sięgają XII-XIV w. Miejscowość po raz pierwszy wzmiankowana jest w 1434 r. Należała wówczas do Parafii Rzymskokatolickiej w Bończy. Horodysko od najdawniejszych czasów włączone było do obszernego klucza dóbr Rakołupy, który w XVII w. należał do Koniecpolskich, później do Potockich, a od końca XVIII w. aż do 1 wojny światowej do Poletyłłów. Wieś była wsią pańszczyźnianą, która dostarczała siły roboczej do utrzymania gospodarki folwarcznej i przemysłowej. Pozwalało to na urządzenie i utrzymanie rezydencji pałacowych w pobliskich Rakołupach i Kraśniczynie. W samym Horodysku do końca XIX w. mieścił się folusz sukienny.



Jedynym śladem istniejącego tutaj kiedyś folwarku lub dworu jest zarośnięty staw. Brak jest śladów wysokiej zieleni. Szkoła podstawowa wzniesiona została w 1911 r. z inicjatywy wójta, który wykupił grunty pocerkiewne (w tym miejscu stała dawniej drewniana cerkiew). W 1916 r. wieś należała do Gminy Rakołupy. Mieszkało tam wówczas 104 osoby, w tym 3 Żydów. W 2000 roku w Horodysku mieszkało 236 osób. Prowadzonych było 57 gospodarstw rolnych. Wykopaliska archeologiczne prowadzone w latach 2004-2005, odkryły na terenie tej miejscowości wczesne osadnictwo. Z wczesną epoką brązu łączyło się niezwykle interesujące odkrycie 7 grobów kultury strzyżowskiej, szczególnie istotne z punktu widzenia badań nad jej obrządkiem pogrzebowym. Najstarsze relikty związane były z okresem neolitu i kulturą ceramiki wstęgowej rytej. Miejscowość należy do Parafii Rzymskokatolickiej w Rakołupach. Funkcjonuje tu Ochotnicza Straż Pożarna. Według stanu na dzień 30.06.2015 r. miejscowość Horodysko zamieszkiwało 225 osób.

Janówka W 1839 r. nazwa wsi brzmiała Janów. Od 1882 r. – Janówka. W 1886 r. wieś należała do dóbr Jana Poletyły. W 1916 r. wieś należała do Gminy Rakołupy. Mieszkało tam wówczas 149 osób, w tym 3 Żydów. W 1954 r. po nowym podziale administracyjnym powiatu chełmskiego miejscowość należała do GRN w Leśniowicach. W 2000 roku w Janówce mieszkało 114 osób. Prowadzonych było 25 gospodarstw rolnych. Miejscowość należy do Parafii Rzymskokatolickiej w Majdanie Leśniowskim. Według stanu na dzień 30.06.2015 r. miejscowość Janówka zamieszkiwało 99 osób.

KasiłanPrawdopodobna nazwa miejscowości, wymieniona w dokumentach z 1827 r. to Kasiłan Maydan. W 1839 r. - Maydan Kasiłan. Aktualna nazwa pojawiła się w źródłach po raz pierwszy w 1882 r. Jak podaje tradycja, nazwa miejscowości Kasiłan pochodzi od imienia jej właścicielki Katarzyny-Kasi, której łan darowali rodzice. Według miary staropolskiej ówczesny łan obejmował ponad 150 hektarów. U końca XIX w. folwark najpierw należał do Uhrowieckich a następnie Siemieńskich, Daniłowiczów i Cetnerów. W 1921 wydzielono dwa oddzielne folwarki: Irena z Rzewuskich lżycka przejęła folwark w Dębinach określony jako Dębiny lit. A i B, natomiast Dębiny D i C tj. folwark na dzisiejszym obszarze Kasiłan jej siostra Maria Julia z Rzewuskich Smorczewska. Po przeprowadzonej reformie rolnej od 1946 r. ziemie folwarku zostają rozparcelowane, a sam park otrzymał początkowo dom dziecka, który umieścił się we dworze, a następnie GSW. Następnie drewniany dwór przeniesiony został do Leśniowic z przeznaczeniem na gospodę GS-u (rozebrany w latach 70-tych). W parku część malowniczych polanek, tworzących wnętrze krajobrazowe oraz ogrody, zamieniono na pola uprawne. W 1916 r. wieś należała do Gminy Rakołupy. Mieszkało tam wówczas 367 osób, w tym 45 Żydów. W tym samym roku we wsi powołano publiczną szkołę powszechną. W 1938 r. rozpoczęto



budowę nowego obiektu szkolnego. Inwestycję zakończono w 1939 r. W 1975 r. placówka w Kasiłanie przestała istnieć. W 1926 r. wybudowano remizę strażacką, a w 1958 r. wybudowano świetlicę wiejską. W 2000 r. w Kasiłanie mieszkało 214 osób. Prowadzonych było 35 gospodarstw rolnych. Integralnymi częściami miejscowości były: Duży Kasiłan, Dwór, Mały Kasiłan. Miejscowość należy obecnie do Parafii Rzymskokatolickiej w Kumowie Plebańskim. Funkcjonuje tu Ochotnicza Straż Pożarna. Według stanu na dzień 30.06.2015 r. miejscowość Kasiłan zamieszkiwało 169 osób.

Kumów MajorackiW 1921 r. pojawiła się nazwa Kumów Poduchowny. Jeszcze w latach 30-tych XIX w. większą część dawnego klucza kumowskiego zabrano biskupom przyłączając folwark i tereny dawnej rezydencji do tzw. majoratów, stąd nazwa Kumów Majoracki. W 1925 r. we wsi oddano do użytku budynek szkoły podstawowej, w którym było również mieszkanie dla nauczyciela. Miejscowości Kumów Plebański i Kumów Majoracki funkcjonują od 1952 r. W latach 1954-1959 w Kumowie Majorackim funkcjonowała Gromadzka Rada Narodowa. W 2000 roku w Kumowie Majorackim mieszkały 352 osoby. Prowadzonych było 79 gospodarstw rolnych. Do miejscowości należał Kumów Gajówka i Ogrodowa. Miejscowość należy do Parafii Rzymskokatolickiej w Kumowie Plebańskim. Istnieje tu Ochotnicza Straż Pożarna. Działa także Zespół Śpiewaczy „Kumowianki". Według stanu na dzień 30.06.2015 r. miejscowość Kumów Majoracki zamieszkiwało 341 osób.

Kumów PlebańskiPierwsza informacja pochodząca z 1204 r. wskazuje miejscowość jako letnią siedzibę biskupów chełmskich, w I poł. XIX w. – lubelskich. Rezydencja letnia znajdowała się tu do 1864 roku. W 1417 roku występuje jako Cumow. W 1777 roku po raz pierwszy wzmiankowany jest młyn w Kumowie. Kolejna informacja o młynie pochodzi z 1867 roku. W 1916 r. wieś należała do Gminy Rakołupy. Mieszkało tam wówczas 589 osób, w tym 28 Żydów. W 1920 r. w miejscowości wybudowano młyn razowy. Jest on bezpośrednim następcą młyna wodnego, który powstał w drugiej połowie XVIII w. Tuż przy zachodniej ścianie szczytowej młyna, w odległości około 3 metrów, znajdują się resztki dawnego mostu i ślady traktu polnego, łączącego w przeszłości Kumów Plebański z Kumowem Majorackim. Obecna droga w tym kierunku oddalona jest o ok. 10 m. W 1926 r. w Kumowie mieszkały 583 osoby.W 2000 r. w Kumowie Plebańskim mieszkało 167 osób. Prowadzonych było 41 gospodarstw rolnych. Znajduje się tu Ochotnicza Straż Pożarna oraz świetlica wiejska. Integralnymi częściami miejscowości są: Brzezinki, Plebania. Według stanu na dzień 30.06.2015 r. miejscowość Kumów Plebański zamieszkiwało 156 osób.



LeśniowiceW 1434 r. miejscowość wymieniona jako Leśniowice należące do Parafii Rzymskokatolickiej w Kumowie. W 1827 roku występują nazwy: Leśniowice rakołupskie i Leśniowice pliskowskie. W 1970 r. wydzielono Leśniowice – Kolonię. W 1916 r. wieś należała do Gminy Rakołupy. Mieszkało tam wówczas 318 osób, w tym 21 Żydów. W 2000 r. w Leśniowicach mieszkało 366 osób. Działała tutaj Ochotnicza Straż Pożarna i Koło Gospodyń Wiejskich. Funkcjonuje Dom Boży Świadków Jehowy. Leśniowice należą do Parafii Rzymskokatolickiej w Majdanie Leśniowskim. Według stanu na dzień 30.06.2015 r. miejscowość Leśniowice zamieszkiwało 351 osób.

Leśniowice KoloniaMiejscowość powstała w latach 1921-1930. W 1954 r., po nowym podziale administracyjnym powiatu chełmskiego miejscowość należała do GRN w Leśniowicach. W 2000 r. w Kolonii Leśniowice mieszkało 109 osób. Funkcjonowało 24 gospodarstwa rolne. Miejscowość należy do Parafii Rzymskokatolickiej w Majdanie Leśniowskim. Według stanu na dzień 30.06.2015 r. miejscowość Leśniowice Kolonia zamieszkiwały 84 osoby.

Majdan LeśniowskiPierwsza informacja pisana na temat miejscowości pochodzi z 1796 r. Ówczesna nazwa – Maydan Leśniowiecki. Obecna nazwa Majdan Leśniowski używana jest od 1921 r. Większość wsi i osiedli o nazwach Majdan czy Majdanek powstała w XVIII i XIX wieku. Termin „majdan" przejęty został za pośrednictwem Turków z języka perskiego i oznaczał u nas obozowiska robotników trzebiących lasy. W 1916 r. wieś należała do Gminy Rakołupy. Mieszkało tam wówczas 357 osób, w tym 6 Żydów. W 2000 roku w miejscowości mieszkało 300 osób, funkcjonowało 79 gospodarstw rolnych. Od 1928 r. we wsi istnieje Parafia Polskokatolicka p.w. Narodzenia NMP. Liczyła około 800 wiernych. W miejscowości działa Ochotnicza Straż Pożarna oraz Koło Gospodyń Wiejskich. Według stanu na dzień 30.06.2015 r. miejscowość Majdan Leśniowski zamieszkiwało 250 osób.

Nowy FolwarkDobra Rakołupy składały się w 1886 r. z folwarku Rakołupy i Nowy Folwark. Folwark Rakołupy określany był jako wielki murowany zajazd nad stawem oraz szereg mniejszych budowli tworzących osadę pałacową wzdłuż drogi od zajazdu do rezydencji. Natomiast folwark zwany „Nowym" oddalony był około 600 m na zachód od pałacu i tworzył oddzielną jednostkę gospodarczą. W 1954 r. po nowym podziale



administracyjnym powiatu chełmskiego miejscowość należała do GRN w Horodysku. W 2000 roku w miejscowości mieszkały 73 osoby, funkcjonowało 26 gospodarstw rolnych. Do wsi należy siedlisko Pod Maczułami. Miejscowość należy do Parafii Rzymskokatolickiej w Rakołupach. Według stanu na dzień 30.06.2015 r. miejscowość Nowy Folwark zamieszkiwały 63 osoby.

PliskówW 1434 r. występował pod nazwą Pliszkow. Należał do Parafii Rzymskokatolickiej w Kumowie. Wieś wymieniona jest w rejestrze podatkowym woj. ruskiego z 1564 r. Sto lat później, kiedy przeprowadzono lustrację woj. ruskiego w okresie 1661-65 Plisków należał do starostwa chełmskiego. W końcu XVIII w. posesorami Pliskowa byli nadal starostowie chełmscy i nowosieleccy (starostwo niegrodowe w Nowosiółkach). Po 1921 r. nastąpiła stopniowa parcelacja ziemi folwarku Plisków. Teren samego folwarku i pozostałości zabudowań gospodarczych wraz z rządcówką, kupili Andrzej i Katarzyna Dziwiszowie a także rodzina Buków. Do dzisiaj gospodaruje tutaj ich córka Janina oraz Stanisław Buk. W 1916 r. wieś należała do Gminy Rakołupy. Mieszkały tam wówczas 392 osoby, w tym 25 Żydów. W 2000 roku w Pliskowie mieszkały 194 osoby, funkcjonowało 38 gospodarstw rolnych. Miejscowość należy do Parafii Rzymskokatolickiej w Rakołupach. Funkcjonuje tu Ochotnicza Straż Pożarna. Według stanu na dzień 30.06.2015 r. miejscowość Plisków zamieszkiwały 183 osoby.

PoniatówkaDawniej nazywała się Kolonia Wygnańce. Nazwę tej wsi nadano w latach 30-tych XX w. podczas parcelacji dóbr ziemskich Wygnańce. Parcelowany część dóbr łącznie z ośrodkiem dworsko-folwarcznym w Wygnańcach nazwano Poniatówka, pozostała część zachowała starą nazwę wsi – Wygnańce. Według wykazu z 20 października 1938 r. we wsi mieszkały 422 osoby. Było 12 radnych gromadzkich. W skład gromady wchodziła Poniatówka-kol. W 1954 r., po nowym podziale administracyjnym powiatu chełmskiego miejscowość należała do Gromadzkiej Rady Narodowej w Sarniaku. W 2000 roku mieszkało tam 185 osób, prowadzonych było 46 gospodarstw rolnych. Integralną częścią miejscowości jest Krasna Górka. Miejscowość należy do Parafii Rzymskokatolickiej w Turowcu. Według stanu na dzień 30.06.2015 r. miejscowość Poniatówka zamieszkiwały 144 osoby.

RakołupyPierwsza informacja pisana pochodzi z 1426 r. Rakołupy należały wówczas do Parafii Rzymskokatolickiej w Bończy. Jak podają rejestry podatkowe z 1564 r. wieś ta należała do parafii „Pustothew" - gdyż tak nazywała się wtedy dzisiejsza Bończa. W



latach 1867-1933 miejscowość była siedzibą Gminy Rakołupy. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa chełmskiego. We wsi znajduje się nowoczesny kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela, szkoła podstawowa. Odrębną miejscowością (odrębnym obrębem geodezyjnym) są Rakołupy Duże. Funkcjonuje tu Ochotnicza Straż Pożarna oraz działa najmłodszy w Gminie Zespół Śpiewaczy „Rakołupianki”. Według stanu na dzień 30.06.2015 r. miejscowość Rakołupy zamieszkiwało 118 osób.

Sielec Miejscowość leżąca na terenie Gminy Leśniowice, nieopodal Kumowa. Wymieniana w XV w. jako siedziba Smoków, a w późniejszym okresie: Uhrowieckich, Daniłowiczów i Rzewuskich. W centrum miejscowości znajdują się jedyne w powiecie pozostałości renesansowego zamku, wybudowanego pod koniec XVI w. prawdopodobnie przez Mikołaja Uhrowieckiego, starostę chełmskiego. Obiekt został zniszczony w 1678 r. w wyniku wybuchu prochów. Obecnie zachowały się fragmenty muru kurtynowego oraz poważnie sfatygowana basteja o średnicy 18,7 m. Na obszarze zamku znajduje się jeszcze murowany dwór Rzewuskich z drugiej połowy XIX w., użytkowany obecnie przez szkołę podstawową. W rozległym parku znajduje się ok. 250 drzew oraz zabytkowa figura Matki Boskiej Assunty z połowy XVII w. Miejscowość należy do Parafii Rzymskokatolickiej w Kumowie Plebańskim. Funkcjonuje tu Ochotnicza Straż Pożarna oraz działa najstarszy w Gminie Zespół Śpiewaczy „Sielanki”. Według stanu na dzień 30.06.2015 r. miejscowość Sielec zamieszkiwało 520 osób.



4.2. Przestrzeń i środowisko

4.2.1. Położenie fizyczno-geograficzne.Gmina Leśniowice położona jest w południowo-wschodniej części województwa lubelskiego. Północna jej część leży w obrębie Pagórów Chełmskich, natomiast południowa w obrębie Działów Grabowieckich. Pagóry Chełmskie to mezoregion fizyczno-geograficzny charakteryzujący się licznymi, odizolowanymi od siebie wzgórzami kredowymi dochodzącymi do 290 m. npm. Natomiast Działy Grabowieckie wyróżniają się niezwykłą rzeźbą terenu, licznymi wąwozami i jarami wydrążonymi w podłożu lessowym oraz lasami o starych drzewostanach i urozmaiconym składzie gatunków.

Gmina położona jest na obszarach kredowych, które z czasem, pod wpływem erozji, wykształciły ciekawą pagórkowatą rzeźbę terenu. Na podłożu tym wykształciły się żyzne gleby: w przeważającej części są to rędziny zaliczane do II i III klasy bonitacyjnej, a w południowo-zachodniej części gleby brunatne na lessach. Niewielkie powierzchnie zajmują gleby bielicowe, a także gleby mułowo-torfowe występujące w dolinach rzecznych.

Sieć rzeczna jest stosunkowo rzadka. Tworzą ją trzy rzeki: Krzywólka, Wełnianka i Horodyska (główna rzeka Gminy o długości ok. 8,5 km) oraz mniejsze cieki wodne. Ze względu na położenie na dziale wodnym obszar Gminy został uznany w planie zagospodarowania przestrzennego województwa jako obszar deficytowy wody, a część odwadniana przez rzekę Horodyskę jako obszar ochronny zlewni wód powierzchniowych Wieprza. O czystości wód płynących świadczą raki, zamieszkujące rzeki. Na terenie Gminy znajdują się zespoły stawów rybnych o łącznej powierzchni 8,5 ha. Dodatkowo w pobliżu miejscowości Horodysko powstał zbiornik retencyjno-rekreacyjny „Maczuły” o powierzchni 26,6 ha. Wody podziemne występują w utworach kredowych i czwartorzędowych i zaliczane są do wód wysokiej jakości. Obecnie funkcjonują trzy ujęcia wód podziemnych w Kasiłanie, Leśniowicach oraz Rakołupach Dużych.



Mapa 1. Regionalizacja fizyczno-geograficzna województwa lubelskiego.

Źródło: opracowanie: Środowisko geograficzno przyrodnicze województwa lubelskiego

Na obszarze Gminy przeważają agrocenozy polne (72% powierzchni), lasy zajmują zaledwie 12,5% powierzchni. Jest to wskaźnik prawie o połowę niższy od średniej dla województwa (22%) oraz niższy od wskaźnika dla powiatu chełmskiego (17%). W lasach dominują drzewa liściaste. Zwarte kompleksy leśne występują w środkowej części Gminy: Las Sielecki (bór z domieszką sosny), Las Popówka oraz Las Alojzowski. Oprócz tego występują zadrzewienia śródpolne i lasy porastające



wąwozy, które zabezpieczają glebę przed wietrzeniem, uatrakcyjniając jednocześnie krajobraz. Lasy pełnią głównie funkcję ekologiczną, a ponadto turystyczną i gospodarczą. W strukturze przeważają lasy państwowe (ponad 71% powierzchni leśnej).

4.2.2. Umiejscowienie Gminy w województwie i krajuGmina Leśniowice wchodzi w skład powiatu chełmskiego położonego we wschodniej części województwa lubelskiego. Gmina położona jest w południowej części powiatu chełmskiego. Sąsiaduje z gminami: Chełm, Kamień, Żmudź i Wojsławice (należące do powiatu chełmskiego) a także Siennica Różana oraz Kraśniczyn (należące do powiatu krasnostawskiego).

Administracyjnie Gmina dzieli się na 19 sołectw: Alojzów, Horodysko, Janówka, Kasiłan, Kumów Majoracki, Kumów Plebański, Leśniowice, Leśniowice Kolonia, Majdan Leśniowski, Nowy Folwark, Plisków, Poniatówka, Rakołupy, Rakołupy Duże, Sarniak, Sielec, Teresin, Wierzbica, Wygnańce. Sołectwa obejmują 23 wsie. Odległość z Leśniowic do Chełma wynosi 20 km, do Krasnegostawu wynosi 26 km, do Zamościa wynosi 43 km, do Lublina wynosi 83 km, a do polsko–ukraińskiego przejścia granicznego w Dorohusku wynosi 37 km.

Mapa 2. Lokalizacja Gminy Leśniowice na tle kraju

Źródło: www.regioset.pl

Pomimo faktu, iż siedziba Gminy Leśniowice oddalona jest o 83 km od stolicy województwa – Lublina jest dość dobrze z nim skomunikowana. Dobrze jest skomunikowana również z innymi, ważnymi ośrodkami miejskimi regionu, gdyż znajduje się w niedużej odległości od dróg krajowych Nr 12 i Nr 17. Trzeba jednak nadmienić, iż najlepszą komunikację bezpośrednią, poprzez regularne linie PKS oraz busy przewoźników prywatnych, Gmina posiada z miastem Chełm.



W podziale Polski na regiony fizyczno-geograficzne południowa część Gminy znajduje się w pasie wyżyn europejskich a część północna w części nizinnej. Północna część Gminy położona jest w prowincji Polesie, makroregionie Polesie Wołyńskie i mezoregionie Pagóry Chełmskie. Natomiast część południowa Gminy Leśniowice leży w prowincji Wyżyna Wschodnio-Małopolska i mezoregionie Wyżyna Lubelska.

Gmina Leśniowice jest jedną z mniejszych obszarowo gmin w powiecie chełmskim. Siedzibą samorządu gminnego jest miejscowość Leśniowice. Obszar Gminy jest równy 118 km², stanowi to 6,3% powierzchni powiatu chełmskiego.

Mapa 3. Lokalizacja Gminy Leśniowice na tle województwa lubelskiego

Źródło: pl.wikipedia.org

Gmina położona jest pomiędzy dwoma miastami: Krasnymstawem (miasto o znaczeniu ponadregionalnym) i Chełmem (miasto o znaczeniu ponadregionalnym). Chełm i Krasnystaw to dwa ośrodki miejskie, z którymi Leśniowice powiązane są administracyjnie oraz gospodarczo. Zdecydowanie związki te silniejsze są z Chełmem jako siedzibą powiatu.

Mieszkańcy Gminy Leśniowice korzystają z oferty handlowo-usługowej obu miast,(na terenie Gminy zlokalizowane są usługi o znaczeniu lokalnym obsługujące ludność w zakresie podstawowym) jednak atutem Chełma jest pobliskie przejście graniczne w Dorohusku na granicy polsko-ukraińskiej. Fakt ten wpływa na rozwój



koniunktury i konkurencji w oparciu o zasady wolnego rynku, co z kolei przekłada się na zwiększenie oferty produktowej i usługowej, głównie dzięki rozwojowi handlu przygranicznego.

Handel przygraniczny jest specyficznym rodzajem prowadzenia działalności gospodarczej charakterystycznym dla wszystkich obszarów nadgranicznych. Ta forma wymiany towarowej wyróżnia się przede wszystkim tym, że większa jej część prowadzona jest w sposób mniej lub bardziej nieformalny. Dlatego trudno jest ująć w oficjalne statystyki wielkość i znaczenie handlu przygranicznego. Stanowi on jednak istotne źródło dochodu dla wielu średnich i małych przedsiębiorców. Handel przygraniczny już dawno przestał mieć znaczenie w skali makroekonomicznej obecnie jedynie ma znaczenie lokalne. Tak też jest i w tym przypadku. Z przejściem granicznym w Zosinie łączy Leśniowice większa odległość (65 km) i znacznie trudniejsze warunki komunikacyjne, niż z przejściem w Dorohusku (37 km).

Gmina przynależy do archidiecezji lubelskiej, do dekanatu Krasnystaw Wschodni, do którego należą cztery parafie działające w granicach Gminy Leśniowice: parafia Kumów Plebański (dekanat Chełm Wschodni), Rakołupy, Wojsławice oraz Turowiec.

Mapa 4. Lokalizacja Gminy Leśniowice na tle powiatu chełmskiego

Źródło: www.kupsprzedaj.pl

4.2.3. Charakterystyka sieci osadniczej1

Najstarsze ślady osadnictwa z terenu Gminy Leśniowice datowane są na epokę kamienia – neolit. Najwcześniejsze wzmianki - z XIII w. – dotyczą miejscowości

1 www.lesniowice.lubelskie.pl- 20 -

Program Rozwoju Gminy Leśniowice na lata 2015-2020został opracowana przez BENEFIT PROJEKT.


Kumów Plebański i Horodysko. Miejscowość Sielec i okoliczne wsie od XVII w. do czasów II wojny św. związane były z rodziną magnacką Rzewuskich. W Kumowie Plebańskim letnią rezydencję mieli biskupi chełmscy.

Gmina Leśniowice w obecnym kształcie powstała w 1961 r. Od stycznia 1999 roku należy administracyjnie do powiatu chełmskiego. Powierzchnia Gminy - 118 km2 - stanowi 0,48% powierzchni całego województwa. Gminę zamieszkuje 3 800 osób. W jej skład administracyjny wchodzą 23 wsie połączone w 19 sołectw. Z uwagi na przewagę kompleksu dobrych gleb Gmina ma charakter wybitnie rolniczy. Użytki rolne zajmują 9 572 ha, co stanowi 81% ogólnej powierzchni Gminy. Lasy stanowią 12% powierzchni Gminy.

Siedzibą Gminy jest wieś Leśniowice, która skupia większość usług administracyjnych i komercyjnych. Oprócz tego większymi jednostkami pełniącymi funkcje usługowe dla ludności są: Sielec, Kumów Majoracki, Kumów Plebański oraz Rakołupy. Sieć osadnicza jest stosunkowo rozproszona (pomiędzy grupami miejscowości są duże obszary rolne), jednakże wsie mają w większości charakter ulicówek, a ich grupy przechodzą w system łańcuchowy. Ma to duże znaczenie przy realizacji inwestycji liniowych.

Dominującym typem struktury przestrzennej wsi na terenie Gminy Leśniowice jest ulicówka. Zabudowa poszczególnych miejscowości rozwija się bezpośrednio wzdłuż jednej z dróg, skupia się po obu jej stronach, jest zwarta i stosunkowo równomiernie rozmieszczona. Wsie tego typu mają kształt wydłużony, są wąskie, najczęściej posiadają tylko jedną ulicę, która jednocześnie jest miejscem koncentracji przestrzeni publicznej miejscowości.

W zagospodarowaniu Gminnych gruntów zdecydowanie przeważają użytki rolne, które zajmują 72% powierzchni Gminy. Lesistość obszaru (stosunek lasów do całkowitej powierzchni terenu) wynosi 12% i jest niższa od średniej dla kraju i średniej regionalnej.

Cechą charakterystyczną obszaru Gminy Leśniowice jest fakt, iż znaczny udział w jego powierzchni posiadają łąki trwałe. Wynika to z faktu, iż na obszarze Gminy występuje wiele terenów podmokłych, które nie nadają się do wykorzystania pod uprawy, natomiast tworzą dobre warunki dla rozwoju roślin polnych i trawiastych.



Wykres 1. Struktura użytków rolnych Gminy Leśniowice (stan na 2010 r.)

8786,768254,44

8142,617305,99

75,1260,6959,6847,66

611,142,05111,83214,79317

0 2000 4000 6000 8000 10000

grunty ogółemużytki rolne ogółem

użytki rolne w dobrej kulturzepod zasiewami

grunty ugorowaneuprawy trwałe

sady ogółemogrody przydomowe

łąki trwałepastwiska trwałe

pozostałe użytki rolnelasy i grunty leśnepozostałe grunty

Źródło: BENEFIT PROJEKT na podstawie Bank Danych Lokalnych GUS

4.2.4. Opis zasobów naturalnych2

4.2.4.1. Środowisko przyrodniczeLeśniowice położone są w południowej części powiatu chełmskiego i północnej części Gminy w obrębie Pagórów Chełmskich. Jest to region charakteryzujący się licznymi wzgórzami kredowymi. Na południu Gminy przebiega granica Działów Grabowieckich, wyróżniające się niezwykle urozmaiconą rzeźbą terenu, wąwozami, jarami wdrążonymi w podłożu lessowym oraz lasami o starych drzewostanach i urozmaiconym składzie gatunków (rosną tam m.in. sosny, świerki, modrzewie, brzozy, klony, buki pospolite, olsy czarne, leszczyny). Szerokie, podmokłe dolinki i wąwozy tworzą piękny zespół form o wysokościach do 311m.n.p.m. Działy Grabowieckie są garbem kredowym pokrytym właśnie lessem. Są to tereny rolnicze. Dookoła rozciągają się pola. Rolnicy uprawiają tu między innymi: pszenicę, jęczmień, mieszanki, koniczynę itp. Dużym walorem przyrodniczo – krajobrazowym jest kompleks lasów kumowskich sąsiadujących bezpośrednio z Leśniowicami oraz naturalne łąki.

W regionalizacji przyrodniczo-leśnej Gmina znajduje się w krainie Mazowiecko-Podlaskiej dzielnicy Wyżyny Wschodnio-Lubelskiej i mezoregionie Polesie Wołyńskie. Najczęściej występującym siedliskiem w lasach jest las świeży i las mieszany świeży.

Obszary prawnie chronione obejmują obszar 1150 ha stanowiąc 9,7% obszaru Gminy. Jest to wskaźnik znacznie niższy od średniej wojewódzkiej (23%) oraz krajowej (33%). Tereny te funkcjonują jako: Grabowiecko–Strzelecki Obszar 2 Strategia Rozwoju Gminy Leśniowice na lata 2007-2013



Chronionego Krajobrazu o powierzchni 8 km2 (południowo–wschodnia część Gminy w górnej części zlewni Wełnianki) oraz Chełmski Obszar Chronionego Krajobrazu o powierzchni 1 km2 (we wschodniej części Gminy). Obecnie nie przewiduje się utworzenia obszarów, które byłyby włączone do sieci Natura 2000.

Poza obszarami chronionego krajobrazu ochronie prawnej podlega 5 pomników przyrody: dwa jesiony wyniosłe oraz wiąz polny w Sielcu, dąb szypułkowy w Kumowie Majorackim oraz płat roślinności kserotermicznej w leśnictwie Kumów. Oprócz obszarów chronionych z mocy prawa znaczącą rolę w funkcjonowaniu środowiska przyrodniczego odgrywają doliny rzeczne, stanowiące połączenia ekosystemów położonych na terenie Gminy z korytarzami ekologicznymi: doliną Udalu i Bugu, oraz parki i pozostałości parków dworskich (Sielec, Kasiłan, Dębina, Rakołupy, Kumów Plebański).

4.2.4.2. Budowa geologicznaGmina zlokalizowana jest w zasięgu krystalicznej platformy wschodnio-europejskiej. Na skałach paleozoicznych zalegają osady mezozoiczne-jury i kredy. Główną rolę w budowie geologicznej odgrywają skały górnej kredy - wykształcone jako margle, opoki i kreda pisząca. Skały zalegają warstwą o miąższości 350 m do ponad 1000 m. Różnią się składem chemicznym, zawartością węglanu wapnia oraz krzemionki. Skały kredowe zalegają na powierzchni terenu lub pod niewielkim nadkładem o miąższości około 1 m. W dolinach i niższych częściach terenu znajdują się utwory czwartorzędowe, plejstoceńskie peryglacjalne o różnej genezie, głównie piaski średnie i gliny. W południowo-zachodniej części Gminy Leśniowice występują lessy związane z akumulacją eoliczną z okresu zlodowacenia bałtyckiego. Współczesne dna dolin i zagłębień wypełniają torfy, namuły, piaski pylaste i gliniaste.

4.2.4.3. Surowce mineralneNa obszarze Gminy nie ma udokumentowanych zasobów surowców mineralnych. Zlokalizowano jedynie 8 lokalnych wyrobisk po eksploatacji piasku i jedno po eksploatacji kredy piszącej. W miejscowości Horodysko prowadzone były poszukiwania gazu łupkowego. Nie są dostępne informacje nt. wyniku poszukiwań.

4.2.4.4. GlebyGmina położona jest na obszarach kredowych, które z czasem, pod wpływem erozji, wykształciły ciekawą pagórkowatą rzeźbę terenu. Na podłożu tym wykształciły się żyzne gleby: w przeważającej części są to rędziny zaliczane do III i IV klasy bonitacyjnej, a w południowo-zachodniej części gleby brunatne na lessach. Niewielkie powierzchnie zajmują gleby bielicowe, a także gleby mułowo-torfowe występujące w dolinach rzecznych.



4.2.4.5. Wody podziemne i powierzchniowePod względem hydrograficznym Gmina Leśniowice położona jest w dorzeczu Bugu i Wieprza, prawobrzeżnych dopływów Wisły. Główne rzeki w Gminie to Horodyska główna rzeka Gminy o długości ok. 8,5 km (dopływ Wojsławki) i Krzywólka (dopływ Udalu).

4.2.4.6. Warunki klimatyczneGmina Leśniowice znajduje się w klimacie regionu lubelskiego, charakteryzującego się przewagą cech kontynentalnych z wysokimi amplitudami rocznymi temperatury, rosnącymi z zachodu na wschód (od 21° do 22,5°). Region lubelski wyróżnia się długim latem, długą i chłodną zimą i największą w kraju liczbą dni pogodnych. Średnia temperatura powietrza w styczniu wynosi -4,0 ° a w lipcu 18,2 °. Zima trwa około 100 dni a lato 99 dni w roku. Szata śnieżna utrzymuje się przez 85 dni w roku, a średnia suma opadów atmosferycznych ma wartość 600 mm.

Na terenie Gminy przeważają wiatry z południowego zachodu i południowego-wschodu. Najrzadziej obserwuje się wiatry z północy i południowego-wschodu. Średnia prędkość wiatru wynosi 4,8 m/sek. Warunki klimatyczne modyfikowane są lokalnymi warunkami fizjograficznymi, głównie rzeźbą terenu. Największe zróżnicowanie klimatu lokalnego występuje w okresach pogody wyżowej bezchmurnej i bezwietrznej. Niekorzystne warunki klimatyczne panują w dolinach rzek Krzywólki, Horodyski, Wełnianki i ich dopływach oraz obniżeniach terenu. Następuje tu akumulacja chłodnego powietrza, mgły i duża wilgotność powietrza. Korzystne warunki klimatyczne, modyfikowane ekspozycją zboczy posiadają tereny wyniesione ponad doliny.

Najbardziej korzystne warunki klimatyczne (solarne, termiczne, wilgotnościowe) występują na zboczach o ekspozycji południowej. Obszary te są wskazane do lokalizacji budownictwa mieszkaniowego oraz dla upraw ciepłolubnych. Korzystne na ogół warunki klimatu lokalnego znajdują się na zboczach o ekspozycji wschodniej i zachodniej, a mniej korzystne na zboczach o ekspozycji północnej za przyczyną mniejszego nasłonecznienia.

4.2.4.7. Ekosystemy Gminy LeśniowiceNa obszarze Gminy przeważają agrocenozy polne (72% powierzchni), lasy zajmują zaledwie 12,5% powierzchni. Jest to wskaźnik prawie o połowę niższy od średniej dla województwa (22%) oraz niższy od wskaźnika dla powiatu chełmskiego (17%). W lasach dominują drzewa liściaste. Zwarte kompleksy leśne występują w środkowej części Gminy: Las Sielecki (bór z domieszką sosny), Las Popówka oraz Las Alojzowski. Oprócz tego występują zadrzewienia śródpolne i lasy porastające



wąwozy, które zabezpieczają glebę przed wietrzeniem, uatrakcyjniając jednocześnie krajobraz. Lasy pełnią głównie funkcję ekologiczną, a ponadto turystyczną i gospodarczą. W strukturze przeważają lasy państwowe (ponad 71% powierzchni leśnej). Na terenie Leśniowic występuje wiele ciekawych i rzadko spotykanych gatunków roślin kserotermicznych np.: wisienka karłowata, pszeniec różowy, czy też miłek wiosenny.



4.2.5. Opis zasobów kulturowych3

Na terenie Gminy występują liczne zabytki architektury o znaczeniu historycznym, w tym związane z kultem religijnym. W ewidencjach zabytków znajduje się wiele obiektów z których najważniejsze to:

Dworek Rodziny Rzewuskich w SielcuKlasycystyczny dworek został pobudowany w II połowie XIX w., w obrębie dawnych umocnień. Obecnie jest on murowany, otynkowany, znacznie przebudowany. Podczas I wojny światowej dwór został częściowo spalony, jednak odbudowany zaraz po zakończeniu działań wojennych w 1918r. Obecnie w dworku mieści się Szkoła Podstawowa w Sielcu.

Zdjęcie 1. Dworek w Sielcu

Źródło: mapy.eholiday.pl

Obiekt dworski zachowany dość dobrze. Całość ośrodka otoczona jest szpalerami jesionów lub alejami lipowymi i grabowymi. Układ kompozycyjny parku ma charakter osiowy, symetryczny. Główna aleja dojazdowa prowadzi do dworu usytuowanego na skarpie, przed którym znajduje się gazon. Na terenie obiektu są też pozostałości starych murów i baszty, co może świadczyć o dawnym obronnym charakterze dworu.

3 www.lesniowice.lubelskie.pl- 26 -



Kapliczka Ekumeniczna Świętej AnnyNiedaleko zabudowań, na łąkach sieleckich znajduje się licząca ponad 500 lat Ekumeniczna Kapliczka św. Anny.

Zdjęcie 2. Kapliczka św. Anny

Źródło: www.lesniowice.lubelskie.pl

Dwa razy do roku (26 lipca i dwa tygodnie później wg kalendarza juliańskiego) odbywa się nabożeństwo połączone z poświęceniem wody w cudownym źródle bijącym pod kapliczką (stąd druga nazwa - kapliczka na wodzie). Uroczystość jak i wieść o cudowności tego miejsca ściąga rzesze wiernych z całego kraju jak i z zagranicy.

Cmentarz Prawosławny w SielcuCmentarz prawosławny z 2 poł. XIX w. jest położony na południowym skraju wsi. Powierzchnia cmentarza to 0,14 ha. Najstarszy istniejący nagrobek pochodzi z 1880 r.

Park PodworskiZostał on założony w 1876 r. Główną część stanowi aleja pięknych wiekowych jesionów prowadząca bezpośrednio do dworku Rodziny Rzewuskich. Park jest stosunkowo dobrze zachowany. Obejmuje około 250 drzew z 11 gatunków. Są to głównie: lipa drobnolistna 60 szt., jesion wyniosły i kasztanowiec biały po 50, klon pospolity 30, wierzba biała 20, brzoza brodawkowata i olsza czarna po 10 szt. Gatunki rzadsze i okazy większych rozmiarów są następujące: jesion wyniosły, klon pospolity. Z rzadszych krzewów: sorbaria jarzębolistna i Sumak octowiec.



Zdjęcie 3. Park podworski w Sielcu


Najbardziej okazałe - okazy spośród drzewostanu to: dwa jesiony wyniosłe o obwodach pni 420 i 360 cm, oraz klon pospolity o obwodzie pnia 350 cm. Dzieci ze Szkoły Podstawowej w Sielcu nadały im imiona: Wacław, Fryderyk i Wiktor. Całość stanowi zabytek i jest wpisana do rejestru zabytków.

Baszta obronnaBaszta wraz z fragmentem muru obronnego - to pozostałość zespołu zamkowego wzniesionego w 1588 r. w stylu późnego renesansu polskiego przez Mikołaja Uhrowieckiego - starostę chełmskiego. Całość oprócz zabudowań zamkowych składała się jeszcze z czterech podobnych dwukondygnacyjnych baszt połączonych ze sobą murami kurtynowymi wykonanymi z białego kamienia oblicowanego cegłą.



Zdjęcie 4. Baszta z fragmentem muru obronnego


Na skutek wybuchu prochu w 1678 r,. zamek uległ zniszczeniu. Pozostałości po nim zachowały się jeszcze do 1945, kiedy to ostatecznie zostały rozebrane. Do dnia dzisiejszego zachowała się tylko jedna baszta od strony północno-zachodniej wraz z fragmentem muru.

Kościół Rzymskokatolicki pod wezwaniem Nawiedzenia NMPPierwsza świątynia drewniana została wybudowana w 1437 r. przez Jana Biskupca w Kumowie Plebańskim. Fundatorami dwóch następnych kościołów (wznoszone w 1592 i 1697) byli również biskupi chełmscy, których rezydencja znajdowała się tuż obok w Kumowie Majorackim. Obecny Kościół pod wezwaniem Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny wybudowany w latach 1821-1826 jest murowany z cegły. Wzniesiono go na planie krzyża, posiada jedną nawę i dwie kaplice połączone z kościołem. W 1907 r. przeprowadzono gruntowny remont, dobudowując zakrystię, kruchtę i 2 kaplice.



Zdjęcie 5. Kościół Rzymskokatolicki pod wezwaniem Nawiedzenia NMP


Z ważniejszych zabytków kościoła należy wymienić: trzy ołtarze regencyjne - jeden główny i dwa boczne z I połowy XVIII, przeniesione prawdopodobnie z kościoła reformatów w Chełmie, chrzcielnica późnobarokowa, ambona regencyjna i 12 głosowe organy. Sklepienie kościoła pokrywają polichromie klasycystyczne z okresu budowy kościoła.

Kaplica grobowa rodziny RzewuskichNa przykościelnym cmentarzu w Kumowie Plebańskim znajduje się wzniesiona na przełomie wieków XVIII i XIX Kaplica Grobowa Rodziny Rzewuskich, rodu który posiadał w XVIII i XIX wieku duży majątek ziemski położony na terenach należących do ziemi Sieleckiej. Pochowany jest tu m.in.: Hetman Wielki Koronny Wacław Rzewuski, zmarły w 1779 r.

Park Podworski z Aleją Kasztanową w DębinieDo dzisiejszego dnia zachował się jedynie układ przestrzenny w postaci alei kasztanowej na obrzeżach oddzielających ośrodek dworski od sadów i pól. W miejscu, gdzie stał niegdyś budynek dworu, znajduje się obecnie dom mieszkalny. Sam park obejmował pierwotnie ok. 10 ha, obecnie jest to tylko 1,5 ha. Od



północnej strony łączy się on z gradowym lasem liściastym. Łącznie w parku znajduje się ok. 400 drzew, z których najlepiej prezentują się dęby, graby, jesiony i kasztanowce. Zachowały się też krzewy, z których główną rolę odgrywają wiciokrzew przewiercień, który w obrębie wąwozu jest zdziczały, śliwa, tarnina, leszczyna pospolita a i karagana syberyjska obejmująca ok. 100 m żywopłotu. Ze względu na wartość drzewostanu, oraz zachowany układ przestrzenny, park zaliczany jest do cenniejszych zespołów podworskich byłego województwa chełmskiego. Park ostał wpisany do rejestru zabytków 3.03.1998 r.

MłynO młynie w Kumowie można znaleźć pierwsze informacje pochodzące z roku 1777 r., kolejne z 1867 r. W 1920 r. obok rzeki Krzywólki wybudowano młyn razowy. Sam budynek młyna zamieniony na budynek gospodarczy stoi do dzisiaj i jest użytkowany przez prywatnego właściciela.

Zdjęcie 6. Młyn w Kumowie

Żródło: foto.lubgens.eu

W pobliżu można jeszcze ujrzeć szczątki dawnej tamy spiętrzającej wodę, jak i drewnianego mostu łączącego Kumów Plebański z Kumowem Majorackim.

Grodzisko w Horodysku Grodzisko położone nad wschodnim brzegiem rzeki Horodyski zajmuje obszar ok 1 ha. Jest porośnięte krzewami, eksponowane na tle pól i lasów. W okolicy grodziska archeolodzy odkryli osadę słowiańską z VII/VIII wieku. Najważniejszym elementem



osady było grodzisko. Historycy szacują, że mogło powstać w VII wieku. Mieszkali tam tzw. „urzędnicy” obsługujący grodzisko. W miejscu dawnej osady cały czas pracują archeolodzy. Według nich osada może przypominać wioskę Gotów w Masłomęczu. Prace archeologiczne trwają.

Cmentarz rzymsko - katolicki w Kumowie PlebańskimCmentarz jest położony około 400 m na północ od kościoła. Jego powierzchnia wynosi 2,54 ha. Najstarszy istniejący nagrobek pochodzi z 22.03.1844 r. (Teresa Maryanna Komornicka). Pochowano tam także podporucznika Jana Szczepańskiego (zm. 12. 09. 1977 r., weterana I, II i III Powstania Śląskiego). Znajduje się tam również kaplica grobowa rodziny Rzewuskich z II poł. XIX w. (ok. 1846 r.), gdzie spoczywa Wacław Rzewuski. Zwłoki jego przeniesiono przez potomków z podziemi kościoła Reformatów w Chełmie. Ponadto zachował się nagrobek Marianny z Komornickich Domańskiej (zm. w 1844 r.), klasycystyczny przed poł. XIX w. ceglany, otynkowany, w kształcie piramidy na cokole.

Kościół polskokatolicki p.w. Najświętszej Marii Panny w Majdanie LeśniowskimW świątyni ołtarz główny o cechach barokowych z XIX w., przeniesiony w 1928 r. z cerkwi w Dorohusku. Obraz Matki Boskiej Częstochowskiej zapewne z połowy XIX w. przeniesiony z Dobroszyc (byłe woj. Wrocławskie). W nowej dzwonnicy dwa dzwony: 1 mniejszy z 1588 z nie odczytanym napisem majuskułowym, pochodzący ze Śląska; 2 większy z 1702, fundacji Karola III i Anny Zofii książąt wirtemberskich, sygn. Sebastan Gotz z Wrocławia, z herbem Domu Wirtemberskich

Trzy kopce ziemne (mogiły kurhanowe) w Pliskowie Obiekt chroniony w granicach historycznych - nr rejestru zabytków - A/351.

W miejscowościach gminnych znajduje się wiele budynków użytkowanych zarówno przez osoby prywatne, jak i będące składnikiem majątku gminnego, pochodzących z końca XIX i początku XX wieku, które znajdują się w gminnym rejestrze zabytków. Możemy również odwiedzić pozostałości zespołu dworskiego w Rakołupach.



4.3. Sfera społeczna

4.3.1. Liczba ludnościLiczba ludności Gminy Leśniowice w 2013 wynosiła 3 800 osób, z czego 1 930 (50,8%) to kobiety, a 1 870 (49,2%) mężczyźni. Według danych statystycznych publikowanych w Banku Danych Lokalnych GUS w Gminie Leśniowice obserwuje się stałą tendencję zmniejszania się liczby mieszkańców. Jest to trend charakterystyczny dla powiatu chełmskiego oraz dla całego województwa lubelskiego. Zjawisko to szczegółowo obrazuje poniżej zamieszczony wykres.

Wykres 2. Liczba mieszkańców Gminy Leśniowice w latach 2004-2013 według faktycznego miejsca zamieszkania (stan na 31 XII).

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 20133650

3700

3750

3800

3850

3900

3950

4000

4050

4100

4034

4016

3984

3943

3951 3950

3899

38613845

3800

Opracowanie: BENEFIT PROJEKT na podstawie Banku Danych Lokalnych GUS

4.3.2. Gęstość zaludnieniaGęstość zaludnienia to statystyczny wskaźnik demograficzny, oznaczający stosunek liczby ludności danego obszaru do jego powierzchni. Gęstość zaludnienia wyraża się jako liczbę ludzi mieszkających na powierzchni 1 km2. Najmniejszą gęstością zaludnienia charakteryzują się obszary, na których występują m.in. brak wody, niedostatek ciepła i światła, duże wysokości n.p.m. stanowiące bariery do rozwoju osadnictwa. Największą gęstością zaludnienia cechują się duże miasta i metropolie.



Tabela 1. Porównanie gęstości zaludnienia w Gminie Leśniowice, powiecie chełmskimna obszarach wiejskich, województwie lubelskim i na obszarach wiejskich

województwa lubelskiego w 2013 r.Gęstość zaludnienia

(w os./km2)

Woj. lubelskie Woj. lubelskie – obszary wiejskie

Powiat chełmski-obszary wiejskie

Gmina Leśniowice

86 48 40 32Opracowanie: BENEFIT PROJEKT na podstawie Banku Danych Lokalnych GUS

Gęstość zaludnienia Gminy Leśniowice od 2011 roku nie zmieniła się i na koniec 2013 roku wynosiła 32 os./km2. Gęstość zaludnienia Gminy była mniejsza od średniej dla powiatu chełmskiego – obszary wiejskie (40 os./km2) i województwa lubelskiego - obszary wiejskie (48 os./km2).

Wykres 3. Porównanie gęstości zaludnienia w Gminie Leśniowice, powiecie chełmskim na obszarach wiejskich, województwie lubelskim i na obszarach wiejskich województwa

lubelskiego w 2013 r.

Woj. Lubelskie Woj. lubelskie – obszary wiejskie

Powiat chełmski Powiat chełmski- obszary wiejskie

Gmina Leśniowice0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

86

4842 40

32


4.3.3. Przyrost naturalnyPrzyrost naturalny jest jednym z głównych czynników oddziaływujących na liczbę ludności. Gmina Leśniowice cechuje się ujemnym przyrostem naturalnym. W 2013 roku współczynnik przyrostu naturalnego, wyrażony jako różnica pomiędzy liczbą urodzeń a liczbą zgonów na 1000 ludności, wyniósł - 5,0.



Tabela 2. Porównanie przyrostu naturalnego w Gminie Leśniowice, powiecie chełmskim i w województwie lubelskim w 2013 r.

Przyrost naturalny(na 1000 ludności)

Woj. lubelskie Powiat chełmski Gmina Leśniowice-1,4 -2,6 -5,0


Ujemny przyrost naturalny w 2013 roku wystąpił także w powiecie i województwie. Dla Leśniowice wartość tego wskaźnika była wyraźnie wyższa od wartości przyrostu naturalnego powiatu chełmskiego oraz znacznie wyższa od przyrostu w województwie lubelskim, co oznacza, że stosunek urodzeń do zgonów był bardziej korzystny w województwie i powiecie niż w gminie.

Wykres 4. Przyrost naturalny w Gminie Leśniowice w latach 2004-2013

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

-0.9

-0.8

-0.7

-0.6

-0.5

-0.4

-0.3

-0.2

-0.1

0.0

0.1

-0.9

-0.6

-0.6 -0.7

-0.4

0.1

-0.6

-0.4

-0.3

-0.5


Na przestrzeni lat 2004-2013 w Gminie Leśniowice notowano ujemny przyrost naturalny. Wartość tego wskaźnika zmieniała się na przestrzeni lat. Najniższą wartość wskaźnika przyrostu naturalnego zanotowano w 2004 roku, zaś najwyższą w 2009 roku. Podsumowując ogółem w okresie od 2004 do 2013 roku na terenie Gminy liczba zgonów przewyższała liczbę urodzeń. Tendencja ta stale się utrzymuje. Regularnie pogłębiający się ujemny przyrost naturalny wpływa negatywnie na liczbę ludności Gminy Leśniowice. Tendencje w zakresie przyrostu naturalnego w podziale na mężczyzn i kobiety dla Gminy Leśniowice przedstawia poniższy wykres:



Wykres 5. Przyrost naturalny w Gminie Leśniowice w latach 2004-2013 wg płci

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

-25

-20

-15

-10

-5

0

5

10

-12

-16-16

-20

-11

-4

-10

-7

-10-12

-23

-9-8

-7

-4

6

-13

-9

-3

-7

mężczyźni

kobiety


Jak wynika z powyższego wykresu w badanym okresie korzystniej kształtował się wskaźnik przyrostu naturalnego w przypadku kobiet. W 2009 roku wystąpił nawet dodatni przyrost naturalny kobiet. W 2007 roku wskaźnik u mężczyzn przyjął najniższą od 2004 roku wartość.

4.3.4. Ruch migracyjnyNapływ i odpływ ludności czyli ruch migracyjny także wpływa na zmiany liczebności mieszkańców. Na ruch migracyjny w Gminie Leśniowice składa się kilkadziesiąt zameldowań i wymeldowań rocznie. W okresie 2004-2013 największą liczbę zameldowań odnotowano w 2008 roku (64), najwięcej wymeldowań miało miejsce w roku 2004 (69).

Tabela 3. Liczba zameldowań i wymeldowań na terenie Gminy Leśniowice w latach 2004-2013

Wyszczególnienie

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

zameldowania ogółem 40 43 58 61 64 40 44 25 31 29

wymeldowania ogółem 69 64 51 65 42 41 64 47 29 54




Saldo migracji (różnica pomiędzy liczbą zameldowań a wymeldowań) w latach 2004-2013 cechowało się zmiennością, w większości przyjmowało ujemne wartości, jednak w latach 2006, 2008 i 2012 zwiększyła się liczba mieszkańców. Największa wartość dodatnia salda migracji odnotowania została w roku 2012 i wyniosła +22 osoby.

Wykres 6. Saldo migracji Gminy Leśniowice w latach 2004-2013

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

-40

-30

-20

-10

0

10

20

30

-29

-21

7

-4

22

-1

-20-22

2

-25


Migracje miały duży wpływ na wahania liczby mieszkańców, przy czym znacznie częściej odpływ ludności przewyższał jej napływ, co obniżało tendencje wzrostowe liczebności mieszkańców Gminy w latach 2004-2013. Saldo migracji, którego obraz zamieszczony jest na wykresie powyżej pokazuje, że odpływ mieszkańców poza terytorium Gminy odnotowuje duże wahania i pogłębia się.

Najmniej korzystnie saldo migracji prezentowało się w roku 2004, gdy o 29 osób więcej opuściło obszar Gminy, niż do niej przybyło. Oznacza to, że mieszkańcy Gminy Leśniowice częściej wyjeżdżali poza jej terytorium niż przyjeżdżali z innych gmin lub regionów. Powodem takiej sytuacji było najczęściej poszukiwanie zatrudnienia.

Pomimo tego, iż odpływ mieszkańców nie był duży, ujemne saldo migracji ma wpływ na utrzymanie się spadkowej tendencji kształtowania się liczby ludności.



Wykres 7. Porównanie liczby zameldowań i wymeldowań w Gminie Leśniowice w latach 2004-2013

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 20130

10

20

30

40

50

60

70

80

4043

5861

64

4044

2531 29

6964

51

65

42 41

64

47

29

54

zameldowania wymeldowania


Jak prezentuje powyższy wykres w zdecydowanej większości przypadków liczba wymeldowań przekracza liczbę zameldowań, dlatego też w tych latach saldo migracji jest ujemne. Ujemne saldo migracji jest kolejnym czynnikiem istotnie przyczyniającym się do zmniejszania się liczebności mieszkańców Gminy.

W podziale poszczególnych migracji ze względu na ich kierunek, charakterystyczną cechą jest fakt, iż ludność napływająca na obszar Gminy to zarówno ludność pochodząca ze wsi, jak również z miast.

Wykres 8. Liczba zameldowań w Gminie Leśniowice w latach 2004-2013 wg kierunku

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 20130

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

16

29

20

31

20

15

19

810

17

24

14

38

30

44

25 25

17

21

12

0 0 0 0 1 1 1 0 1 0

zameldowania z miast zameldowania ze wsi zameldowania z zagranicy


W odniesieniu do zameldowań w latach 2004-2013 dominują zameldowania z obszarów wsi, natomiast mniej wystąpiło zameldowań z miast. W roku 2007



wartości te były bardzo zbliżone. W roku 2005 i 2013 odnotowano więcej zameldowań z miast niż ze wsi. Znikomą część migracji w całym analizowanym okresie stanowiły przyjazdy zza granicy.

Wykres 9. Liczba wymeldowań w Gminie Leśniowice w latach 2004-2013 wg kierunku

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 20130

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

wymeldowania do miast wymeldowania na wieś wymeldowania za granicę


W migracjach odpływowych żaden z kierunków migracji nie dominuje wyraźnie, oznacza to, że mieszkańcy emigrują zarówno do miast jak również na wieś. Łatwo jednak zauważyć, iż wymeldowania do miast zdarzały się częściej w latach 2004-2007, 2013, zaś liczba wymeldowań na wieś przekroczyła liczbę wymeldowań do miast w pozostałych latach.

Powyższe dane dotyczące ruchu migracyjnego na terenie Gminy obejmują jedynie liczbę tych mieszkańców, którzy oficjalnie zmienili miejsce swojego zamieszkania. W przypadku takich gmin jak Leśniowice – wiejskich, o charakterze rolniczym, położonych stosunkowo daleko od większego ośrodka miejskiego – na sferę demograficzną i kształtowanie się liczby ludności duży wpływ mają migracje nieoficjalne. Zjawisko to objawia się przede wszystkim w takich sytuacjach, w których mieszkańcy od wielu lat przebywają (np. w celach zarobkowych lub edukacyjnych) poza obszarem Gminy, natomiast pozostają w niej oficjalnie zameldowani.

Na wyjazd bez zmiany miejsca zamieszkania decydują się przede wszystkim ludzie młodzi, mobilni, wykształceni lub kształcący się, poszukujący zarówno pracy, jak również wyższego standardu życia. Należy przyjąć, iż po uwzględnieniu migracji nieoficjalnej, jej poziom będzie wyższy, a saldo – bardziej niekorzystne.

Analiza sfery demograficznej Gminy Leśniowice wykazała, iż liczba jej ludności w latach 2004-2013 stale spadała, na co wpływ miały ujemny przyrost naturalny oraz ujemne saldo migracji. Migracje mieszkańców mogą oznaczać, że lokalna



społeczność postrzega obszar Gminy jako mało atrakcyjny, o niewystarczających warunkach bytowych i poszukuje miejsc, w których jej potrzeby będą pełniej zaspokajane. Istnieje duże ryzyko, że migracje osiągać będą coraz wyższy poziom, a liczba ludności ulegać będzie dalszemu zmniejszeniu.

4.3.5. Struktura wiekowa ludnościAnaliza struktury ludności została przeprowadzona z uwzględnieniem płci, wieku oraz wykształcenia. Analiza ludności pod względem wieku dotyczy ludności wg grup wieku oraz ekonomicznych grup wieku. Struktura ludności została przedstawiona na przestrzeni lat 2004-2014 na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego. Zgodnie z danymi opublikowanymi w Banku Danych Lokalnych GUS, na terenie Gminy Leśniowice w 2014 roku liczebnie nieznacznie dominowały kobiety – stanowiły 50,31% ludności. Przewaga liczebna kobiet nad mężczyznami występuje w niemal całym badanym okresie (2004-2013).

Wykres 10. Liczba ludności (kobiet i mężczyzn) w Gminie Leśniowice w latach 2004-2014

Płeć 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

mężczyźni 1973 1975 1954 1929 1929 1932 1918 1904 1894 1870 1844kobiety 2061 2041 2030 2014 2022 2018 1981 1957 1951 1930 1930


Wahania obu wskaźników nie są gwałtowne ale dominacja liczebna kobiet nad mężczyznami jest widoczna. Najmniejsza różnica pomiędzy liczbą kobiet i mężczyzn wystąpiła w 2011 roku (53 osoby). Największą różnicę zanotowano w 2008 (ponad 93 osoby).

Wykres 11. Liczba ludności (kobiet i mężczyzn) w Gminie Leśniowice w latach 2004-2013



2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 20141700

1750

1800

1850

1900

1950

2000

2050

2100

1973 19751954

1929 1929 19321918

1904 18941870

1844

20612041 2030

2014 2022 2018

19811957 1951

1930 1930

mężczyźni kobiety

Opracowanie: BENEFIT PROJEKT na podstawie Banku Danych Lokalnych GUSW okresie 2004-2014 liczba mężczyzn i kobiet sukcesywnie malała, jedynie w roku 2008 wzrosła liczba kobiet. Na terenie Gminy występują dysproporcje w liczbie kobiet i mężczyzn, widoczna jest dominacja liczebna kobiet nad mężczyznami. Procentowe udziały kobiet i mężczyzn w ogólnej liczbie ludności w latach 2004-2014 nie różnią się od siebie znacznie.

Wykres 12. Liczba ludności Gminy Leśniowice w poszczególnych przedziałach wiekowych w 2014 r.

5%5% 5%

6%

8%

8%

8%7%5%6%

6%

7%

6%

5%3%

3% 3% 3%

0-4 lat 5-9 lat 10-14 lat 15-19 lat 20-24 lat 25-29 lat30-34 lat 35-39 lat 40-44 lat 45-49 lat 50-54 lat 55-59 lat60-64 lat 65-69 lat 70-74 lat 75-79 lat 80-84 lat 85 lat i więcej




W 2014 roku w podziale ludności ze względu na poszczególne przedziały wiekowe najliczniejszą grupę mieszkańców Gminy Leśniowice stanowiły osoby w wieku 30-34 lat (8,24%). Nieco mniej liczebne lecz również wyróżniające się w strukturze ludności są grupy osób w wieku: 25-29 lat (7,95% ludności), 20-24 lat (7,90%), 55-59 lat (7,15%), 35-39 lata (7,10%) 50-54 lat (6,28%). Korzystną cechą struktury ludności ze względu na wiek jest fakt, iż osoby w wieku 20-34 lata liczebnością znacznie przeważają liczbę osób w podeszłym wieku, łącznie stanowią 24,09% ludności. Pozytywną właściwością struktury demograficznej jest także to, że grupy ludzi w przedziałach wiekowych przed 30. rokiem życia są stosunkowo liczne. Ogółem, mieszkańcy w wieku 0-29 lat stanowią 31,43% ludności Gminy. Takie kształtowanie się liczebności populacji w poszczególnych przedziałach wiekowych ogranicza rozwój zjawiska starzenia się lokalnej społeczności.

Wykres 13. Liczba ludności Gminy Leśniowice w poszczególnych przedziałach wiekowych w podziale na płeć w 2013 r.



0-4 lat

10-14 lat

20-24 lat

30-34 lat

40-44 lat

50-54 lat

60-64 lat

70-74 lat

80-84 lat

0 20 40 60 80 100 120 140 160 180

9293

99113

148156

163154

109109

125147

11089

4434

3326

95102

88101

150144

148114

96118

112123

12188

8776

9275

kobiety mężczyźniOpracowanie: BENEFIT PROJEKT na podstawie Banku Danych Lokalnych GUS

Powyższy wykres wyraźnie charakteryzuje sytuację demograficzną Gminy Leśniowice. W 2014 roku najliczniej reprezentowane były grupy wiekowe od 20 do 39 roku życia. Można by stwierdzić, że pod względem wiekowym, grupy te stanowią istotny potencjał rozwojowy Gminy, mają wpływ na gospodarkę i dochody Gminy oraz wytyczanie kierunków rozwoju.

4.3.6. Struktura ludności wg ekonomicznych grup wiekuAnaliza struktury ludności pod względem wieku uwzględnia następujące grupy ludności: w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym i poprodukcyjnym. Przez ludność w wieku produkcyjnym rozumie się ludność w wieku zdolności do pracy. Dla



mężczyzn przyjęto wiek 18-65, dla kobiet – 18-60. Przez ludność w wieku nieprodukcyjnym rozumie się ludność w wieku przedprodukcyjnym tj. do 17 lat oraz w wieku poprodukcyjnym tj. mężczyźni powyżej 65, kobiety powyżej 60 roku życia. Liczba oraz struktura ludności w poszczególnych przedziałach wiekowych w latach 2004-2014 przedstawiona została w poniżej.

Tabela 4. Liczba ludności w poszczególnych grupach ekonomicznych w Gminie Leśniowice w latach 2004-2014

Ekonomiczna grupa wieku

Liczba ludności

2004 2005 2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

w wieku przedprodukcyjnym 911 881 846 829 820 803 767 748 733 702 695

w wieku produkcyjnym 2276 2309 2325

2327

2358

2371

2359

2343

2363

2339

2314

w wieku poprodukcyjnym 847 826 813 787 773 776 773 770 749 759 765


Niezwykle istotne jest zbadanie, w jaki sposób kształtuje się liczebność osób w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym i poprodukcyjnym w dłuższym okresie, by ocenić, czy są to korzystne, czy niekorzystne trendy. Zmiany liczebności poszczególnych grup ekonomicznych w latach 2004-2014 zaprezentowano na poniższym wykresie:

Wykres 14. Struktura ludności w Gminie Leśniowice według ekonomicznych grup wieku w latach 2004-2014 [%]

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 20140.00%

0.10%

0.20%

0.30%

0.40%

0.50%

0.60%

0.70%

0.23% 0.22% 0.21% 0.21% 0.21% 0.20% 0.20% 0.19% 0.19% 0.18% 0.18%

0.56% 0.57% 0.58% 0.59% 0.60% 0.60% 0.61% 0.61% 0.61% 0.62% 0.61%

0.21% 0.21% 0.20% 0.20% 0.20% 0.20% 0.20% 0.20% 0.19% 0.20% 0.20%

w wieku przedprodukcyjnym w wieku produkcyjnym w wieku poprodukcyjnym




W strukturze ludności systematycznie spada udział osób w wieku przedprodukcyjnym i poprodukcyjnym. Zauważalny jest natomiast wzrost udziału osób w wieku produkcyjnym.

Cechą charakterystyczną podziału ludności Gminy ze względu na ekonomiczne grupy wieku jest fakt, iż liczba mieszkańców obu grup (osób w wieku przedprodukcyjnym i poprodukcyjnym) w ostatnich latach spadała. Takie kształtowanie się udziału poszczególnych grup wieku w całkowitej liczbie mieszkańców sprawia, iż w najbliższych latach nie przewiduje się znacznego pogłębiania zjawiska starzenia się lokalnej społeczności, jednak ryzyko jego nasilenia będzie wzrastać w dłuższym okresie, ponieważ w przyszłych latach będzie następował proces starzenia się ludności Gminy, co oznacza szybszy wzrost ludności w wieku poprodukcyjnym.

Pod względem ekonomicznych grup wieku, w strukturze mieszkańców dominują osoby w wieku produkcyjnym. Stanowią one 61,31 % ogółu ludności. Szczegółowo prezentuje to poniższy wykres:

Wykres 15. Struktura ludności Gminy Leśniowice ze względu na ekonomiczne grupy wieku w 2014 roku [%]

0.18%

0.61%

0.20%



Struktura ludności ze względu na ekonomiczne grupy wieku w Gminie Leśniowice przedstawia się stosunkowo korzystnie (ponad połowa ludności to osoby w wieku produkcyjnym). Pomimo tego, iż drugą pod względem liczebności grupą mieszkańców są osoby w wieku poprodukcyjnym (20,27%), nie dominują one znacznie nad grupą osób w wieku przedprodukcyjnym (18,42%).



Wykres 16. Liczba ludności w poszczególnych grupach ekonomicznych w Gminie Leśniowice w 2014 r.

w wieku przedprodukcyjnym

w wieku produkcyjnym

w wieku produkcyjnym mobilnym

w wieku produkcyjnym niemobilnym

w wieku poprodukcyjnym

0 500 1000 1500 2000 2500

695

2314

1470

844

765

Series1


Jak widać na powyższym wykresie najmniej osób jest w wieku przedprodukcyjnym, natomiast najwięcej w wieku produkcyjnym. W wieku produkcyjnym mobilnym jest przeważająca większość ogółu osób w wieku produkcyjnym.

Wykres 17. Struktura ludności Gminy Leśniowice, powiatu chełmskiego, województwa lubelskiego i Polski

według ekonomicznych grup wieku w roku 2014 [ %]

POLSKA WOJEWÓDZTWO LUBELSKIE

POWIAT CHEŁMSKI GMINA LEŚNIOWICE0.0%

1.0%

2.0%

3.0%

4.0%

5.0%

6.0%

7.0%

1.8% 1.8% 1.9% 1.8%

6.3% 6.2% 6.3% 6.1%

1.9% 1.9% 1.8%2.0%


Opracowanie: BENEFIT PROJEKT na podstawie Banku Danych Lokalnych GUS- 46 -



Starzejące się społeczeństwo, odpływ mieszkańców Gminy do innych stref zamieszkania, ujemny przyrost naturalny powodują, że sytuacja demograficzna Gminy Leśniowice może być oceniana jako trudna.

Zgodnie z tendencją pokazaną na wykresach sytuacja taka może się utrzymywać na obecnym poziomie, a nawet nieznacznie pogarszać ponieważ zmniejsza się liczba urodzeń, natomiast liczba osób w wieku poprodukcyjnym zwiększa się. Przedstawiony obraz populacji charakteryzuje jednak pozytywna cecha, mianowicie znacząco wysoki poziom osób w wieku produkcyjnym w stosunku do pozostałych kategorii wiekowych, tj. osób w wieku przedprodukcyjnym i poprodukcyjnym.

Wykres 18. Struktura ludności w Gminie Leśniowice według ekonomicznych grup wieku z podziałem na płeć w 2014 r.

w wieku przedprodukcyjnym

w wieku produkcyjnym

w wieku poprodukcyjnym

0 200 400 600 800 1,000 1,200 1,400

351

1,267

226

344

1,047

539

kobiety mężczyźni


W strukturze ludności w wieku przedprodukcyjnym i produkcyjnym większą grupę stanowią mężczyźni, podczas gdy wśród ludności w wieku poprodukcyjnym znaczna większość stanowią kobiety, co może świadczyć o szybszej umieralności mężczyzn.

Jak prezentuje powyższy wykres mężczyźni dominują liczebnie w przedziałach wiekowych 0-17 lat oraz 18-55 lat. Kobiety natomiast przeważają w grupach starszych tj. 65 lat i więcej. Wskazuje to na fakt, iż mieszkanki Gminy żyją dłużej niż mężczyźni.

4.3.7. Wskaźnik obciążenia demograficznegoJednym z wskaźników stosowanych w opracowaniach statystycznych jest liczba osób w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym. Jego wartości



mogą posłużyć do wstępnej analizy „obciążenia demograficznego/ekonomicznego” grupy w wieku produkcyjnym grupami w wieku nieprodukcyjnym.

Wykres 19. Wskaźnik obciążenia ekonomicznego w Gminie Leśniowice w latach 2004-2014.

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 20140

20

40

60

80

100

120

77.2 73.9 71.4 69.4 67.6 66.6 65.3 64.8 62.7 62.5 63.1

93 93.8 96.1 94.9 94.3 96.6 100.8 102.9 102.2108.1 110.1

37.2 35.8 35 33.8 32.8 32.7 32.8 32.9 31.7 32.4 33.1

ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnymludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnymludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym


Zachodzące zmiany struktur wiekowych przyczyniały się do zmian wskaźników obciążenia ekonomicznego. Zmniejszająca się liczba osób w wieku nieprodukcyjnym oraz stosunkowo duży udział ludności w wieku produkcyjnym powodowały, że w Gminie Leśniowice spadał wskaźnik obciążenia ekonomicznego.

Tabela 5. Wskaźnik obciążenia demograficznego w Gminie Leśniowice, powiecie chełmskim, województwie lubelskim oraz w Polsce w 2014 r.

Wyszczególnienie POLSKAWOJEWÓDZT

WO LUBELSKIE

POWIAT CHEŁMSKI

GMINA LEŚNIOWICE

ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym

58,8 60,2 57,8 63,1

ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym

105,2 107,7 96,1 110,1

ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym

30,2 31,2 28,3 33,1


W 2014 roku na 100 mieszkańców Gminy Leśniowice w wieku przedprodukcyjnym (młodzież i dzieci) przypadało 110 mieszkańców w wieku poprodukcyjnym (emeryci). Ta proporcja kształtuje nie tylko sytuację ekonomiczną Gminy, ale nade wszystko wpływa na sytuację społeczną i konieczność przygotowania Gminy do



zabezpieczania różnego rodzaju potrzeb związanych z organizacją systemu wsparcia dla starzejącego się społeczeństwa.

Wykres 20. Wskaźnik obciążenia demograficznego w Gminie Leśniowice, powiecie zamojskim, województwie lubelskim oraz w Polsce w 2014 r.

POLSKA WOJEWÓDZTWO LUBELSKIE

POWIAT CHEŁMSKI GMINA LEŚNIOWICE0

20

40

60

80

100

120

58.8 60.2 57.863.1

105.2 107.7

96.1

110.1

30.2 31.2 28.333.1

ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnymludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnymludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym


Powyższe dane wskazują, iż na terenie Gminy Leśniowice liczba mieszkańców w poszczególnych grupach wiekowych, jest wyższa niż na terenie powiatu, województwa i kraju. Wskazuje to na większe ryzyko pogłębiania się zjawiska starzenia lokalnej społeczności, niż na terenie powiatu, województwa i całej Polski.

Zmniejszanie się populacji mieszkańców Gminy potwierdza też wiele innych wskaźników, choćby ujemny przyrost naturalny czy saldo migracji. Kształtowanie się liczby ludności w poszczególnych ekonomicznych grupach wiekowych świadczy o tym, iż zjawisko starzenia się lokalnej społeczności na terenie Gminy będzie się rozwijać. Osoby w wieku produkcyjnym, których liczba obecnie rośnie, w przyszłości zasilać będą grupę osób w wieku poprodukcyjnym. Gdy to nastąpi, liczba osób w wieku poprodukcyjnym przestanie spadać, zacznie wykazywać tendencje wzrostowe. Natomiast ubytek w liczbie osób w wieku produkcyjnym nie będzie zrównoważony przez dopływ mieszkańców będących obecnie w grupie osób w wieku przedprodukcyjnym, gdyż będzie ich zbyt mało, a ich liczba będzie dalej spadać, o czym świadczy fakt, iż niska jest liczebność grup najmłodszych.

4.3.8. Poziom wykształceniaW chwili opracowywania niniejszego dokumentu najpełniejsze dane dotyczące wykształcenia ludności na poziomie poszczególnych jednostek podziału terytorialnego (poziom NTS5) zawarte były w wynikach Narodowego Spisu



Powszechnego Ludności i Mieszkań z 2002 roku. Zgodnie z informacjami w nim opublikowanymi, zdecydowana większość mieszkańców Gminy Leśniowice (43,3%) legitymowała się wykształceniem podstawowym.

Wykres 21. Poziom wykształcenia mieszkańców Gminy Leśniowice w roku 2002 (osoby)

106 55622

132

490

709

1790

231

wyższepolicealneśrednie razemśrednie ogólnokształcąceśrednie zawodowezasadnicze zawodowepodstawowe ukończonepodstawowe nieukończone i bez wykształcenia

Opracowanie: BENEFIT PROJEKT na podstawie wyników Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2002

Wykształcenie ludności Gminy Leśniowice jest na zbliżonym poziomie do ogółu ludności wiejskiej w województwie lubelskim i Polsce. Zdecydowanie największa grupa ludności w Gminie posiada zaledwie wykształcenie podstawowe. Związane jest to z faktem uwzględnienia w badaniu ludności w wieku od 13 lat. Na terenie Gminy kobiety są zdecydowanie lepiej wykształcone – kobiet mogących się pochwalić wyższym wykształceniem jest dwukrotnie więcej niż mężczyzn.

W opublikowanej przez Główny Urząd Statystyczny notatce informacyjnej na temat wstępnych wyników Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2011 wskazano, iż w porównaniu do 2002 roku zaobserwowano stały wzrost poziomu wykształcenia ludności Polski, a najbardziej dynamicznie rosła liczba osób z wykształceniem wyższym. Należy przyjąć, iż trendy te odnotowano również na terenie Gminy Leśniowice, jednak powyższe porównanie Gminnych wyników Narodowego Spisu Powszechnego 2002 do wyników wojewódzkich pozwala przypuszczać, iż cechowały się one mniejszą dynamiką, niż średnia krajowa czy



regionalna, a proporcje poszczególnych poziomów wykształcenia względem siebie znacznie się nie zmieniły.

4.3.9. Rynek pracy i bezrobocieZgodnie z danymi Urzędu Statystycznego w Lublinie, w 2003 roku na terenie Gminy Leśniowice, w strukturze osób pracujących na jej terenie dominowały osoby zatrudnione w usługach.

Tabela 6. Pracujący wg sektorów ekonomicznych i płci w Gminie Leśniowice, powiecie chełmskim i województwie lubelskim w 2003 r.

Jednostka terytorialnaWoj.

lubelskie

Powiat chełmsk

i

Gmina Leśniowi

ce

ogółem

ogółem 335 255 4 560 199mężczyź

ni 162 106 2 028 93

kobiety 173 149 2 532 106

sektor rolniczy

ogółem 4 925 284 35mężczyź

ni 3 642 220 34

kobiety 1 283 64 1

sektor przemysłowy

ogółem 107 989 807 23mężczyź

ni 74 324 588 19

kobiety 33 665 219 4

sektor usługowy razem


ni 84 140 1 220 40

kobiety 138 201 2 249 101

sektor usługowy - usługi rynkowe


ni 49 649 552 17

kobiety 46 509 555 18sektor usługowy - usługi

nierynkoweogółem 126 183 2 362 106mężczyź

ni34 491 668 23



kobiety 91 692 1 694 83


Jak wynika z poniższego zestawienia, liczba osób pracujących na obszarze Gminy Leśniowice kształtuje się w odmienny sposób, niż liczba osób pracujących na terenie powiatu zamojskiego i województwa lubelskiego. W powiecie osoby zatrudnione w rolnictwie stanowią 6,23%, w województwie niemal 1,5% podczas gdy w Gminie ich udział w liczbie pracujących ogółem wynosi 17,59%.

Tabela 7. Pracujący wg sektorów ekonomicznych i płci w Gminie Leśniowice, powiecie chełmskim i województwie lubelskim w 2003 r. oraz ich procentowy udział

w poszczególnych sektorach gospodarki

Jednostka terytorialna Woj. lubelskie

Powiat chełmsk

i

Gmina Leśniowi

ce

ogółemogółem 100% 100% 100%

mężczyźni 48,35% 44,47% 46,73%

kobiety 51,65% 55,53% 53,27%

sektor rolniczyogółem 1,47% 6,23% 17,59%

mężczyźni 73,95% 4,82% 17,09%

kobiety 26,05% 1,40% 0,50%

sektor przemysłowyogółem 32,21% 17,70% 11,56%

mężczyźni 68,83% 12,89% 9,55%

kobiety 31,17% 4,80% 2,01%

sektor usługowy razemogółem 66,32% 76,07% 70,85%

mężczyźni 37,84% 26,75% 20,10%

kobiety 62,16% 49,32% 50,75%

sektor usługowy - usługi rynkoweogółem 28,68% 24,28% 17,59%

mężczyźni 51,63% 12,11% 8,54%

kobiety 48,37% 12,17% 9,05%

sektor usługowy - usługi nierynkoweogółem 37,64% 51,80% 53,27%

mężczyźni 27,33% 14,65% 11,56%

kobiety 72,67% 37,15% 41,71%


Potwierdza to rolniczy charakter Gminy, chociaż dane te nie obejmują rolników pracujących we własnych gospodarstwach i członków ich rodzin (którzy stanowią zdecydowaną większość osób utrzymujących się z rolnictwa), a jedynie osoby zatrudnione w rolnictwie. Oznacza to, że gminny rynek pracy jest w większym stopniu uzależniony od rolnictwa, niż powiatowy. W województwie jedną trzecią



osób pracujących stanowią zatrudnieni w przemyśle, na obszarze Gminy i powiatu jest to mniej niż 20%. Wynika to z charakteru Gminy – na jej terenie nie ma zlokalizowanych zakładów przemysłowych ani ośrodków miejskich. Podobnie jak w powiecie i województwie, najwięcej osób zatrudnionych jest w sektorze usług, przy czym ich udział w liczbie pracujących ogółem różni się nieznacznie. W Gminie Leśniowice w usługach zatrudnionych jest 71% pracujących, podczas gdy na terenie powiatu 76% a na terenie województwa 66%. Jest to spowodowane niskim udziałem przemysłu w strukturze gospodarki – w działalności pozarolniczej miejsca pracy tworzone są przede wszystkim w usługach. Charakterystyczną cechą trzech jednostek jest fakt, iż najwięcej osób zatrudnionych jest w usługach nierynkowych (administracji publicznej, edukacji publicznej, opiece społecznej, itp.). Jest to zjawisko typowe dla obszarów wiejskich i słabo rozwiniętych gospodarczo, gdzie do głównych pracodawców należą urzędy, szkoły i inne publiczne instytucje. Znacznie zmniejsza to elastyczność rynku pracy i jego dostosowanie do sytuacji rynkowej, wpływa również niekorzystnie na funkcjonowanie całej sery gospodarczej. Kolejnym problemem lokalnego rynku pracy jest fakt, iż na terenie Gminy dominują branże tradycyjne, brakuje miejsc pracy dla osób wysoko wykwalifikowanych, co powoduje odpływ mieszkańców, w szczególności wykształconych i mobilnych.

Tabela 8. Pracujący wg sektorów własności i płci

Jednostka terytorialna

ogółem sektor publiczny sektor prywatny

ogółem

mężczyźni kobiety ogółe

mmężczy

źnikobiet

yogółe

mmężczy

źni kobiety

2003 2003 2003 2003 2003 2003 2003 2003 2003

Woj. lubelskie 335255 162106 17314919298

3 7905611392

714227

2 83050 59222Powiat chełmski 4560 2028 2532 3212 1158 2054 1348 870 478

Leśniowice 199 93 106 130 40 90 69 53 16


Pod koniec roku 2014 w Gminie Leśniowice zarejestrowane były 243 osoby bezrobotne, z czego około 56,79% stanowiły kobiety, a 43,21% mężczyźni. Dane dla województwa, powiatu oraz Gminy zaprezentowano w poniższej tabeli:

Tabela 9. Liczba osób bezrobotnych w Gminie Leśniowice, powiecie chełmskimi województwie lubelskim.

LICZBA BEZROBOTNYCH ogółem mężczyźni kobiety

Województwo lubelskie (2013) 134 042100%

69 19051,62%

64 85248,38%

Województwo lubelskie (204) 116 869100%

60 55351,81%

56 31648,19%



Powiat chełmski (2014) 5 528100%

2 61747,34%

2 91152,66%

Leśniowice (2014) 243100%

10543,21%

13856,79%

Opracowanie: BENEFIT PROJEKT na podstawie na podstawie Banku Danych Lokalnych GUS

Na obszarze Gminy Leśniowice udział bezrobotnych kobiet jest większy niż w regionie. Natomiast udział bezrobotnych mężczyzn jest mniejszy niż w całym województwie. W ostatnich 5 latach na terenie Gminy nie odnotowano gwałtownych zmian liczby osób bezrobotnych. W badanym okresie zaobserwowano wzrost bezrobocia u kobiet, natomiast u mężczyzn bezrobocie sukcesywnie spada.

Tabela 10. Liczba osób bezrobotnych w Gminie Leśniowice w latach 2004-2014

Wyszczególnienie

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

Liczba bezrobotnych ogółem

337 328 321 274 198 203 198 210 241 246 243

kobiety 164 158 166 149 113 101 108 121 129 136 138mężczyźni 173 170 155 125 85 102 90 89 112 110 105


Powyższe dane wskazują na to, iż udział kobiet w liczbie osób bezrobotnych w badanym okresie spadał do roku 2009, w pozostałych latach wzrastał. Spadek udziału kobiet w liczbie osób bezrobotnych jest korzystną cechą lokalnej struktury bezrobocia, gdyż kobiety na ogół częściej pozostają bezrobotne, niż mężczyźni i trudniej im znaleźć zatrudnienie. Jednak pamiętać należy, iż w dużej mierze jest to spowodowane również faktem, iż na obszarach wiejskich kobiety są lepiej wykształcone i częściej migrują w poszukiwaniu pracy, podczas gdy mężczyźni częściej decydują się pracować w gospodarstwach indywidualnych, i ta tendencja występuje również na terenie Gminy Leśniowice.

Wykres 22. Liczba osób bezrobotnych w Gminie Leśniowice w latach 2004-2014



2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 20140

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

173 170155

125

85

10290 89

112 110 105

164 158166

149

113101

108121

129136 138

mężczyźni kobiety


Na terenie Gminy notuje się również zjawisko bezrobocia ukrytego (agrarnego), którym charakteryzują się obszary wiejskie, gdzie dominuje nieefektywne, małoobszarowe rolnictwo z niskim poziomem produkcji towarowej i nadmiarem rąk do pracy. Pomimo tego, iż osoby dotknięte bezrobociem ukrytym nie są wykazywane w statystykach i pracują w rolnictwie, ich praca nie przyczynia się do wzrostu produkcji i nie przynosi oczekiwanych korzyści ekonomicznych, co sprawia, że są oni zbędnymi pracownikami. Konieczne jest rozwijanie lokalnego rynku pracy, stymulowanie rozwoju przedsiębiorczości i tworzenie nowych miejsc pracy, by osoby bezrobotne oraz dotknięte zjawiskiem bezrobocia ukrytego mogły podjąć pracę w sektorze pozarolniczym.

LP Powiat / Gmina

Liczba bezrobotnych

Bezrobotni

zwolnieni z przyczyn dotyczący

ch zakładu pracy

Uprawnieni do zasiłku

Długotrwale

bezrobotni

(powyżej 24

miesięcy)Ogółe

mKobiet

y

powiat chełmski 9 328 4 890 344 678 2 492Miasta: 4 138 2 163 207 378 1 081

1 Chełm 3800 1979 197 360 10042 Rejowiec

Fabryczny 338 184 10 18 77Gminy: 5 190 2 727 137 300 1 411

3 Białopole 223 125 8 10 354 Chełm 745 387 29 54 2015 Dorohusk 566 296 11 21 1576 Dubienka 174 78 3 8 54



7 Kamień 277 147 5 14 788 Leśniowice 243 138 8 15 679 Rejowiec 568 307 17 45 19910

Rejowiec Fabryczny 405 206 6 18 120

11

Ruda Huta 375 196 11 20 12112

Sawin 357 180 9 32 8713

Siedliszcze 427 233 14 24 11914

Wierzbica 365 210 9 22 7415

Wojsławice 242 113 5 6 6516

Żmudź 223 111 2 11 34

Źródło: Wojewódzki Urząd Pracy w Lublinie

Bezrobocie jest poważnym problemem całego powiatu chełmskiego. Zgodnie z danymi Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Lublinie, w 2014 roku stopa bezrobocia na terenie powiatu była wyższa od średniej dla wszystkich powiatów województwa lubelskiego.



Tabela 11. Stopa bezrobocia w poszczególnych powiatach woj. lubelskiego w 2014 r. Powiaty

województwa lubelskiego

Bezrobotni ogółem

Bezrobotne kobiety

Stopa bezroboc

iaOgółem województwo 116869 56316 12,7%

bialski grodzki 3 572 1 632 15,1%bialski ziemski 6 387 2 917 14,5%biłgorajski 3 951 1 921 8,4%chełmski grodzki 3 800 1 979 15,9%chełmski ziemski 5 528 2 911 18,0%hrubieszowski 5 202 2 485 18,2%janowski 3 233 1 368 13,3%krasnostawski 4 506 2 197 15,5%kraśnicki 6 050 2 867 14,0%lubartowski 5 840 2 814 16,2%lubelski grodzki 14 771 7 169 8,6%lubelski ziemski 6 172 2 831 11,2%łęczyński 2 230 1 208 8,7%łukowski 4 852 2 510 10,8%opolski 3 853 1 863 14,3%parczewski 1 922 1 002 13,1%puławski 5 024 2 395 10,1%radzyński 3 627 1 608 13,9%rycki 3 161 1 503 14,2%świdnicki 3 878 1 851 14,7%tomaszowski 4 975 2 354 13,2%włodawski 3 518 1 773 23,2%zamojski grodzki 4 364 2 131 15,0%zamojski ziemski 6 453 3 027 14,7%

Źródło: Wojewódzki Urząd Pracy w Lublinie

Stopa bezrobocia w powiecie chełmskim ziemskim była o 5,3% wyższa od średniej wojewódzkiej i aż o 9,6% wyższa od najniższej stopy bezrobocia w województwie.

4.3.10. Uczestnictwo w kulturzeNa terenie Gminy Leśniowice funkcjonuje Samorządowy Ośrodek Kultury. Zadania własne Gminy z zakresu kultury i popularyzacji czytelnictwa wypełnia Gminna Biblioteka Publiczna w Leśniowicach. Księgozbiór biblioteki przewyższa 18 tysięcy pozycji. Liczba woluminów na 10 tys. ludności jest niższa od średniej w województwie, jednak poziom czytelnictwa jest wyższy i ciągle wzrasta. Biblioteka nie tylko zaspokaja potrzeby mieszkańców z zakresu czytelnictwa, lecz także organizuje lub współorganizuje imprezy kulturalne na terenie Gminy.



W rozwój lokalnej działalności kulturalnej aktywnie włączają się miejscowe placówki edukacyjne, które organizują lub współorganizują różne przedsięwzięcia tego typu, takie jak uroczyste obchodzenie świąt państwowych i okolicznościowych, kultywowanie ludowej tradycji. Dzięki temu w miejscowych wydarzeniach kulturalnych udział biorą dzieci i młodzież szkolna, co sprzyja ich czynnemu uczestnictwu w życiu kulturalnym i społecznym Gminy.

Ponadto, na terenie Gminy Leśniowice wciąż kultywowane są lokalne tradycje i obyczaje, głównie poprzez działalność amatorskich zespołów oraz celebrowanie ludowych świąt i uroczystości. Przy Samorządowym Ośrodku Kultury działają zespoły śpiewacze "Kumowianki", "Sielanki" i "Rakołupianki". Przy Ośrodku funkcjonuje również zespół muzyczny oraz Młodzieżowa Orkiestra Dęta z Leśniowic. Kultywowanie lokalnej tradycji i przekazywanie niematerialnych zasobów kulturowych ułatwia integrację lokalnej społeczności oraz wzbogaca miejscową kulturę. Funkcjonują tu również Izba Ludowa Marynka w Rakołupach oraz Ośrodek Dokumentacji Życia, Kultury i Twórczości na Wsi Leśniowskiej – Dom Spotkań „Na pograniczu kultur” w Kumowie Plebańskim.

Zdjęcie 7. Ośrodek Dokumentacji Życia, Kultury i Twórczości na Wsi Leśniowskiej Dom Spotkań

„Na pograniczu kultur” w Kumowie Plebańskim

Źródło: www.europatomy.eu



Na terenie Gminy Leśniowice działają lokalni wytwórcy:robótki szydełkowe - Maria Dziedzichaft krzyżykowy - Maria Nowosadserwetki, prace z bibułek, suchych kwiatów, itp.- Maria Tołyszrzeźba - Stanisław Kosiarztkactwo – KGW w Sarniakubiżuteria - Halina Skowronkwiaty z bibuły - Wiesława Gnidaciasta - Elżbieta Łuczkiewiczregionalnie tłoczony jest olej rzepakowy, pochodzący z pierwszego tłoczenia i służący do przyrządzania potraw wigilijnych,Koła Gospodyń Wiejskich z miejscowości: Majdan Leśniowski i Sarniak zajmują się wypiekami, nalewkami i kuchnią regionalną.



4.4. Sfera gospodarcza

4.4.1. Główni pracodawcyWedług danych Głównego Urzędu Statystycznego, w 2009 roku na terenie Gminy Leśniowice funkcjonowały 174 podmioty gospodarcze, z czego 164 to podmioty sektora prywatnego. Wśród nich zdecydowanie dominowały osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, które zapewniają samozatrudnienie ich właścicielom. Do głównych pracodawców Gminy należą mniej liczne podmioty gospodarcze, zatrudniające od kilkunastu do kilkudziesięciu osób. Do podmiotów tworzących miejsca pracy w Gminie Leśniowice, zalicza się przedsiębiorstwa:

"Dachy, Remont I Budowa" Zbigniew Stępień,"Hydro-Mat" Usługi Hydrauliczne Jarosław Matczuk,"Sob- Bud" Andrzej Sobczuk,"Tok-Metal" Bogusław Farfos ,Działalność Usługowa Związana Z Leśnictwem-Dariusz Janicki,Eco Energia Grzegorz Tryniecki,PHU REN-ZBIG S.C.,Gospodarstwo Gościnne "Pod bocianim gniazdem" Edyta Tarajko,Handel hurtowy i detaliczny, E. Tarajko,Indywidualna, Specjalistyczna Praktyka Stomatoligiczna Małgorzata Świderska,Ja-Kub Usługi Remontowo-Budowlane Janusz Kubina,Kamieniarstwo-Betoniarstwo Piotr Mielniczuk,Kamil Popielnicki – Transport,Leszek Gajewski- Usługi Transportowe i Drogowe,Mirosław Wieleba Wideofilmowanie "Mirex Studio",Młyn Gospodarczy Wiktor Darmorost,Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej - Mirosław Limanowski,Piotr Gopczak Przetwarzanie Mięsa Usługi Budowlane,Przemysław Głogowski - Usługi Projektowe,Robert Biziorek Usługi Remontowo Budowlane "Robson",Rol-Plon Wiesław Nowak,Serwis Kosiarek I Pilarek Spalinowych Marcin Milanowski,Usługi Budowlane Marcin Łuczkiewicz,Usługi Ciesielskie Patryk Bielak,Zagospodarowanie Terenów Zielonych Krzysztof Kudyba,Zakład Usług Leśnych Mirosław Kot,liczne sezonowe punkty skupu owoców.



Ważne znaczenie dla gospodarczego funkcjonowania Gminy ma rozwój usług o charakterze komercyjnym. Rozmieszczenie usług na terenie Gminy jest nierównomierne. Głównym czynnikiem lokalizacyjnym usług rynkowych jest dostępność komunikacyjna (położenie przy głównej trasie komunikacyjnej), możliwość osiągnięcia zbytu (zysku) oraz korzystna struktura wieku mieszkańców. Najlepiej w usługi komercyjne wyposażone są miejscowości: Sielec, Rakołupy, Leśniowice i Kumów. W bilansie usług najszybszy przyrost nastąpił w branżach związanych z budownictwem oraz obsługą motoryzacji oraz handlu. Najszybciej rozwijającą się sferą komercyjnych usług jest handel.

Główni pracodawcy Gminy Leśniowice prowadzą działalność w branżach tradycyjnych (takich jak handel, budownictwo) i tworzą głównie miejsca pracy tego typu, co utrudnia znalezienie zatrudnienia osobom poszukującym pracy w innych branżach lub etatów z wymaganym innym poziomem kwalifikacji. Do poprawy funkcjonowania lokalnej sfery gospodarczej i miejscowego rynku pracy konieczne jest przyciąganie na teren Gminy inwestorów, którzy tworzyliby miejsca pracy w innych branżach oraz poszukiwaliby osób o zróżnicowanym poziomie kwalifikacji.

4.4.2. Struktura podstawowych branż gospodarkiStruktura branżowa lokalnej gospodarki obejmuje liczbę podmiotów, prowadzących działalność w poszczególnych branżach, zgodnie z Polską Klasyfikacją Działalności 2007.

Wykres 23. Podział podmiotów gospodarczych Gminy Leśniowice ze względu na sekcje PKD 2007 w 2014 r.



Sekcja S,T, W - usługi, gosp. domowe, organizacjeSekcja R - kultura, rozrywka, rekreacja

Sekcja Q - opieka zdrowotna i pomoc społecznaSekcja P - edukacja

Sekcja O - administracja publicznaSekcja N - usługi administrowania

Sekcja M - działalność naukowa i technicznaSekcja L - obsługa nieruchomościSekcja K - finanse i ubezpieczenia

Sekcja J - informacja i komunikacjaSekcja I - zakwaterowanie i gastronomia

Sekcja H - transport i logistykaSekcja G - handel hurtowy i detaliczny

Sekcja F - budownictwoSekcja E - woda, ścieki, odpoady

Sekcja D - energiaSekcja C - przetwórstwo przemysłowe

Sekcja B - górnictwoSekcja A - rolnictwo, leśnictwo

0 5 10 15 20 25 30 35

40

200

63

05

26

932

2500

150

12


Pod względem branż, w jakich funkcjonowały przedsiębiorstwa, na terenie Gminy Leśniowice liczebnie dominowały podmioty prowadzące działalność w ramach handlu i napraw (sekcja G wg PKD 2007). W 2014 roku stanowiły one 26% wszystkich przedsiębiorstw działających na obszarze Gminy. Drugą pod względem liczebności grupą podmiotów są przedsiębiorstwa prowadzące działalność w ramach budownictwa (sekcja F). W 2014 roku miały one 21-procentowy udział w liczbie podmiotów ogółem. Około 12% stanowią podmioty funkcjonujące w sektorze przetwórstwa przemysłowego. Powyższe zestawienie potwierdza jedną z głównych cech gospodarki Gminy Leśniowice – charakteryzuje się ona zdecydowaną dominacją branż tradycyjnych. Na terenie Gminy nie funkcjonują podmioty innowacyjne, działające w sektorach takich jak: przemysł wysokich technologii czy nowoczesne usługi.

4.4.3. Liczba podmiotów gospodarczych w poszczególnych sektorach

Liczba podmiotów gospodarczych prowadzących działalność na terenie Gminy Leśniowice w latach 2004-2014 wykazywała wahania, jednak ogólnie w badanym okresie wzrastała. W porównaniu do roku 2004, w roku 2014 na terenie Gminy działalność prowadziło 30 jednostek więcej.

Wykres 24. Liczba podmiotów gospodarki narodowej w Gminie Leśniowice w latach 2009-2013



2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 20140

20

40

60

80

100

120

140

160

180

10 10 10 10 10 10 10 10 10 8 7

129 131137 137 139

133

155147 151

162 162

sektor publiczny sektor prywatny


Zdecydowaną większość podmiotów gospodarczych stanowiły przedsiębiorstwa sektora prywatnego. Również zmiany ich liczby miały największy wpływ na kształtowanie się liczby podmiotów ogółem. Spośród 169 podmiotów gospodarczych funkcjonujących na obszarze Gminy, największą liczebnie grupę stanowią przedsiębiorstwa prywatne. W roku 2014 podmiotów tego typu było 162, co stanowiło 95,9% podmiotów gospodarczych ogółem.

Wykres 25. Wskaźniki przedsiębiorczości w Gminie Leśniowice, powiecie chełmskim oraz w województwie lubelskim w 2014 r.

Wyszczególnienie Gmina Leśniowice

Powiat chełmski

Województwo

lubelskiepodmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności 799 469 448jednostki nowo zarejestrowane w rejestrze REGON na 10 tys. ludności 71 64 40jednostki wykreślone z rejestru REGON na 10 tys. ludności 59 38 37podmioty wpisane do rejestru na 1000 ludności 80 47 45podmioty na 1000 mieszkańców w wieku produkcyjnym 128,0 74,1 73,0osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na 1000 ludności 60 36 32osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na 100 osób w wieku produkcyjnym

9,6 5,7 5,2

fundacje, stowarzyszenia i organizacje społeczne na 10 tys. mieszkańców 33 22 21podmioty nowo zarejestrowane na 10 tys. ludności w wieku produkcyjnym 114 101 65




Gmina posiada niższą aktywność gospodarczą niż powiat i województwo. Należy ona do głównych problemów sfery gospodarczej Gminy i hamuje proces jej rozwoju. Niski poziom aktywności oraz dominacja liczebna przedsiębiorstw funkcjonujących w formie indywidualnej działalności gospodarczej sprawiają, że na obszarze Gminy tworzonych jest mało nowych miejsc pracy.

Tabela 12. Liczba podmiotów w Gminie Leśniowice, powiecie chełmskim oraz w województwie lubelskim w 2014 r.

Jednostka terytorialna ogółem sektor publiczny

sektor prywatny

Województwo lubelskie (2013) 169 762 5 844 163 918

Województwo lubelskie (2014) 171 620 5 790 165 777

Powiat chełmski 3 738 194 3 543

Gmina Leśniowice 169 7 162


4.4.4. RolnictwoGmina Leśniowice jest Gminą typowo rolniczą, w której rolnictwo i działalność z nim powiązana posiadają dominujące znaczenie dla funkcjonowania sfery gospodarczej i społecznej oraz dla warunków życia mieszkańców.

Głównym działem gospodarki na obszarze Gminy jest rolnictwo. Rolnictwo funkcjonuje w oparciu o indywidualne gospodarstwa rolne i stanowi główne źródło utrzymania dla ok. 72% zatrudnionych w rolnictwie. W posiadaniu rolników indywidualnych znajduje się ok. 92% ogółu użytków rolnych. Produkcji rolnej sprzyjają bardzo dobre warunki glebowe. Obszar Gminy zalegają gleby wytworzone głównie z lessów, który odznacza się korzystnymi właściwościami fizyczno-chemicznymi (przewiewnością, przepuszczalnością i dzięki drobnoziarnistej budowie możliwością zatrzymania wody). Na terenie Gminy z utworów lessowych wykształciły się przede wszystkim gleby brunatne wyługowane, czarnoziemy i bielice. Położone w terenie płaskim i słabo urzeźbionym zaliczone głównie do II i III klasy bonitacyjnej. Gleby Leśniowic należą do tzw. drugiej grupy bonitacji glebowej – gleby (warunki glebowe) dobre dla rolnictwa.

W chwili opracowywania niniejszego dokumentu najbardziej pełne dane dotyczące działalności rolniczej na poziomie poszczególnych jednostek podziału terytorialnego zawarte były w wynikach Powszechnego Spisu Rolnego 2010. Zgodnie z nim, na terenie Gminy Leśniowice znajdowało się 939 gospodarstw rolnych.



Tabela 13. Liczba gospodarstw rolnych położonych na terenie Gminy Leśniowice (2010 r.)

Gospodarstwa rolne w %

ogółem 939 100do 1 ha włącznie 245 26,09powyżej 1 ha razem 694 73,911 - 5 ha 265 28,221 - 10 ha 447 47,601 - 15 ha 543 57,835 - 10 ha 182 19,385 - 15 ha 278 29,6110 - 15 ha 96 10,225 ha i więcej 429 45,6910 ha i więcej 247 26,3015 ha i więcej 151 16,08

Opracowanie: BENEFIT PROJEKT na podstawie na podstawie danych Powszechnego Spisu Rolnego 2010

Gospodarstwa rolne znajdujące się na terenie Gminy Leśniowice cechują się niskim poziomem specjalizacji i towarowości. Miejscowe rolnictwo jest w dużej mierze tradycyjne, ekstensywne, niewyspecjalizowane, oparte o mało efektywne gospodarstwa o niewysokim areale, dużym zróżnicowaniu upraw. W przypadku gospodarstw małych, rolnictwo w pierwszej kolejności służy zaspokajaniu bieżących potrzeb producentów rolnych i ich rodzin, dochody wypracowywane są z pozostającej rolnikom i niewykorzystanej do konsumpcji własnej nadwyżki.

Na terenie Gminy funkcjonuje 939 indywidualnych gospodarstw rolnych. Wiodącym kierunkiem produkcji rolnej jest produkcja roślinna, w której specjalizuje się ok. 57% ogółu gospodarstw. Główne uprawy stanowią zboża, w tym pszenica, jęczmień i żyto. Bogate są także uprawy rzepaku.

Wykres 26. Struktura gruntów w Gminie Leśniowice w 2010 r.



grunty ogółem użytki rolne ogółem

użytki rolne w dobrej kulturze pod zasiewami

grunty ugorowaneuprawy trwałe

sady ogółem ogrody przydomowe

łąki trwałe pastwiska trwałe

pozostałe użytki rolne lasy i grunty leśne pozostałe grunty

0 2000 4000 6000 8000 10000

8786.768254.44

8142.617305.99

75.1260.6959.6847.66

611.142.05111.83214.79317


W sadach Gminy Leśniowice spotkać możemy głównie jabłka (ok. 39%) oraz porzeczkę (ok.34%) – dwa z najczęściej spotykanych w powiecie rodzajów uprawianych owoców. Z innych owoców spotkać możemy grusze, śliwy, maliny, wiśnie i agrest. W całym powiecie chełmskim relatywnie więcej uprawia się buraków cukrowych i roślin strączkowych, a także rzepaku, mniej natomiast ziemniaków, co wiąże się ze specyfiką bardzo dobrej rolniczej przestrzeni produkcyjnej i mniejszym znaczeniem hodowli.



Tabela 14. Najważniejsze uprawy w Gminie Leśniowice według rodzaju w 2010 r.

Uprawa wg rodzajuLiczba

gospodarstw rolnych

ogółem 753zboża razem 722zboża podstawowe z mieszankami zbożowymi 717ziemniaki 255uprawy przemysłowe 151buraki cukrowe 79rzepak i rzepik razem 97strączkowe jadalne na ziarno razem 55warzywa gruntowe 17


Poza uprawami zbożowymi, duże znaczenie dla lokalnej gospodarki rolnej posiadają uprawy ziemniaków. Główne kierunki upraw i rodzaj zasiewów zdeterminowane są przez posiadane przez Gminę Leśniowice warunki glebowe.

W Gminie istnieją korzystne warunki do rozwoju hodowli bydła, trzody chlewnej oraz drobiu. Bardzo duży udział w powierzchni Gminy posiadają łąki i pastwiska. Ponadto, duże ilości produkowanych na terenie Gminy zbóż stanowią zboża pastewne oraz ziemniaki, co sprzyja rozwojowi hodowli najpopularniejszych zwierząt gospodarskich.

Tabela 15. Pogłowie zwierząt gospodarskich na terenie Gminy Leśniowice w 2010 r.

Pogłowie zwierząt gospodarskich

liczba gospodarstw

Pogłowie [sztuki]

bydło razem 191 959bydło (krowy) 169 480trzoda chlewna razem 186 1518trzoda chlewna (lochy) 56 167konie 31 110drób ogółem 366 11 293drób (kurzy) 360 9 190


Rolnictwo stanowi ważne źródło utrzymania w strukturze dochodów ludności Gminy Leśniowice. W 2010 roku było głównym źródłem utrzymania dla ponad 98% gospodarstw.



Tabela 16. Gospodarstwa domowe w Gminie Leśniowice z dochodami z różnych źródeł w 2010 r.

Gospodarstwa domowe wg struktury dochodówogółem 939z dochodem z działalności rolniczej 924z dochodem z emerytury i renty 328z dochodem z pozarolniczej działalności gospodarczej 80z dochodem z pracy najemnej 464z dochodem z innych niezarobkowych źródeł poza emeryturą i rentą 41

bez dochodów z działalności rolniczej 14bez dochodów z emerytury i renty 611bez dochodów z pozarolniczej działalności gospodarczej 859bez dochodów z pracy najemnej 475bez dochodów z innych niezarobkowych źródeł poza emerytura i rentą 898


4.4.5. TurystykaGmina w nieznacznym stopniu wykorzystuje swoje walory przyrodnicze i kulturowe do rozwoju sektora turystycznego, który może być jedną z form wzmocnienia lokalnej gospodarki. Do pozostałych zaliczyć można:

niewielka oferta turystyczna (szlaków pieszych i rowerowych, oznakowania, stałych imprez, itp.); brak aktywności w promowaniu walorów turystycznych oraz kulturowych Gminy.

Ukształtowanie terenu umożliwia promowanie turystyki rowerowej, a tradycyjny charakter wsi stanowi dobrą podstawę do rozwijania agroturystyki i tzw. „turystyki blisko natury”. Jednak na terenie Gminy nie działa tylko jedno gospodarstwo agroturystyczne. Do rozwoju turystyki szczególnie predestynowane są obszary południowo-wschodnie Gminy (w oparciu o obszary chronione), południowo- zachodnie (zalew w Horodysku, kościół w Rakołupach) oraz północne (w oparciu o obiekty zabytkowe i parki podworskie). Agroturystyka może rozwijać się we wszystkich wsiach w Gminie. Szczególnie korzystne warunki dla rozwoju agroturystyki są we wsiach: Kumów Majoracki, Rakołupy, Rakołupy Duże, Plisków, Sarniak, Poniatówka, a głównie we wsiach Horodysko i Nowy Folwark.



Szlaki ścieżek rowerowych przebiegają terenami: Chełm - Majdan Leśniowski - Wojsławice, Sielec - Kasiłan - Leśniowice, Majdan Leśniowski - Leśniowice - Horodysko, Sielec – Kumów.

Gmina Leśniowice posiada duży potencjał do rozwoju turystyki, który powinien być wykorzystywany w większym stopniu. Do największych atrakcji turystycznych obszaru należą walory przyrodniczo-krajobrazowe.

Walory turystyczne Gminy Leśniowice należą do dość wysokich i perspektywicznych. Dowodem na to jest fakt, iż w wyniku waloryzacji turystyczno-wypoczynkowej Lubelszczyzny przeprowadzonej na potrzeby Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego wyodrębniono na terenie powiatu chełmskiego część strefy wysokiej atrakcyjności turystycznej między innymi w Gminie Leśniowice.

W ramach tej strefy przewiduje się: lokalizację obiektów przystosowanych do turystyki kwalifikowanej preferowanie rozproszonej bazy noclegowej opartej o pensjonaty i kwatery agroturystyczne; lokalizowanie budownictwa letniskowego głównie w obrębie istniejącej zabudowy oraz urządzenie ścieżek rowerowych, punktów widokowych, podniesienie standardu istniejących szlaków turystycznych oraz ewentualne wyznaczenie nowych tras.

Kształtowanie warunków przestrzennych dla rozwoju turystyki w tej strefie planuje się poprzez zwiększenie ilości obiektów turystycznych, lokalizację zbiorników retencyjnych o funkcji rekreacyjnej oraz kreowanie na ich obrzeżach małych ośrodków rekreacyjno–turystycznych (pensjonatów); rozwój zaplecza obsługującego turystykę i związanej z nią infrastruktury technicznej (oczyszczalnie ścieków, sieć kanalizacyjna, gazyfikacja); innowacyjność w organizacji różnorodnych form turystyki w oparciu o posiadane walory (np. wczasy w siodle, zielone szkoły itp.); podniesienie wizerunku turystycznego obszarów poprzez rewaloryzację obiektów i zespołów zabytkowych oraz estetyzację zabudowy; zwiększenie dostępności komunikacyjnej obszarów.

Walory turystyczne Gminy koncentrują się głównie w Horodysku, Sielcu oraz Kumowie. Do podstawowych walorów należy atrakcyjność kulturowa, krajobrazowa (urozmaicona rzeźba, punkty widokowe) i przyrodnicza (korzystny bioklimat) oraz zbiornik wodny „Maczuły” w Horodysku wykorzystywany do celów rekreacyjnych, możliwość uprawiania sportów zimowych. Rodzaj walorów uzasadnia rozwój agroturystyki i organizacji wypoczynku weekendowego. Istotny wpływ na rozwój turystyki (agroturystyki) mają zasoby i walory krajobrazowe Gminy. Wynikają one z przynależności terenu Gminy do różnych mezoregionów fizyczno-geograficznych (Pagóry Chełmskie, Działy Grabowieckie). W obrębie poszczególnych mezoregionów



zaznaczają się znaczne różnice lokalnych cech krajobrazowych dotyczących ukształtowania i pokrycia terenu oraz nasycenia obszarów zasobami kulturowymi.Mapa 5. Obszary o dużym potencjale przyrodniczym i krajobrazowym dla rozwoju turystyki

i rekreacji na terenie Gminy Leśniowice.

Źródło: Projekt zmiany Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego, www.bpp.lublin.pl/pzpwl/2015

Dużą atrakcją Gminy jest zalew „Maczuły”. Zalew stanowi atrakcję przede wszystkim dla miłośników wędkarstwa. Zalew ma około 1 km długości. Powierzchnia zbiornika wynosi 26,6 ha. Jego średnia głębokość waha się w granicach od 1 do 4 metrów. Z możliwości wędkowania została wyłączona główna grobla w obawie przed nadmierną eksploatacją przez wędkarzy i innych użytkowników zbiornika. Dno twarde, raczej ciemne. Występujące gatunki ryb: płoć, karp, szczupak, sum, sandacz, tołpyga, amur i karaś. Zalew został wyposażony w trwałą infrastrukturę turystyczną w efekcie realizacji projektu „Współpraca polsko-ukraińska na rzecz rozwoju turystyki na obszarze przygranicznym”.

W ramach ww. projektu zrealizowano:- ciągi turystyczne (ścieżki rowerowe z chodnikiem) o łącznej długości 1040,00

m,- ciągi pieszo-jezdne wraz z miejscami wypoczynkowymi (ławki zlokalizowane

wzdłuż zalewu oraz kosze na śmieci),- wieżę widokową przy zalewie „Maczuły”,


http://www.bpp.lublin.pl/pzpwl/2015


- molo w kształcie litery „U” wraz z przystosowaniem obiektu dla osób niepełnosprawnych,

- plażę przy akwenie wodnym „Maczuły”,- zagospodarowane tereny zielone (nasadzenia krzewów i kwiatów ozdobnych),- wyposażenie zalewu „Maczuły” m.in. w sprzęt pływający rowerki wodne i

kajaki.

Gmina posiada szczególnie dobre warunki do rozwoju turystyki wypoczynkowej i krajobrazowej. Dzięki korzystnemu położeniu i niewielkim oddaleniu od ważniejszych ośrodków miejskich regionu, Gmina może stać się ważnym ośrodkiem uprawiania turystyki weekendowej na obszarze województwa lubelskiego. Jest to rodzaj turystyki polegający na krótkookresowych wyjazdach rekreacyjnych i wybieraniu kilkudniowych wyjazdów jako alternatywy dłuższego wypoczynku wakacyjnego. Turystyka weekendowa jest szczególnie popularna wśród mieszkańców większych miast, którzy za cel krótkich podróży obierają sobie najczęściej obszary o wysokich walorach przyrodniczo-krajobrazowych, położone w niedalekiej odległości od ich miejsc zamieszkania. W procesie rozwoju turystyki powinno się także wykorzystać walory pochodzenia antropologicznego, które zostały wytworzone w wyniku działalności ludzkiej i przyciągnąć do Gminy osoby szukające miejsc historycznych, zabytkowych budowli i pozostałości po nich.

Na bazie posiadanych przez Gminę Leśniowice zasobów szczególnie uzasadnione jest wspieranie rozwoju agroturystyki, ponieważ Gmina cechuje się bardzo dobrym stanem środowiska, brakiem uciążliwych zakładów przemysłowych oraz dużą liczbą gospodarstw rolnych, które mogłyby się przebranżowić na agroturystykę. Agroturystyka jest więc bardzo istotną alternatywą dla osób odwiedzających Gminę. Ułatwia ona świadczenie usług na rzecz turystów przez cały rok, co jest niezwykle ważne dla obszarów położonych w pobliżu dużych miast, których mieszkańcy odbywają krótkie, weekendowe wyjazdy nie tylko w trakcie sezonu. Znaczenie agroturystyki dla rozwoju całej branży turystycznej Gminy jest więc bardzo duże, szczególnie ze względu na to, iż usługi innego typu nie są dostatecznie dostępne i nie cechują się odpowiednio wysoką jakością. Ponadto, agroturystyka w całości bazuje na posiadanych przez Gminę lokalnych zasobach, pozwala na większe uniezależnienie gospodarki od rolnictwa, jednocześnie nie wymaga całkowitej zmiany profilu gospodarstw rolnych, zaprzestania prowadzenia hodowli ani zajmowania się uprawami.



Bardzo ważną infrastrukturą spełniającą funkcje turystyczne jest trasa rowerowa MALOWNICZY WSCHÓD łącząca 4 gminy partnerskie Leśniowice, Żmudź, Dorohusk i Wojsławice. Początek trasy znajduje się w miejscowości Kumów Plebański (Gmina Leśniowice) natomiast koniec w miejscowości Brzeźno (Gmina Dorohusk). Trasa w swoim głównym przebiegu ma długość 98 kilometrów.

Mapa 6. Trasa rowerowa MALOWNICZY WSCHÓD

Źródło: www.gpsies.com

W ramach projektu z programu Polska – Białoruś – Ukraina uruchomiono także Dom Spotkań „Na pograniczu kultur” w Kumowie Plebańskim. Budynek został oddany do użytku w 1925 roku i składał się z dwóch izb szkolnych i mieszkania służbowego dla nauczyciela. Mieściła się w nim szkoła podstawowa, która została zamknięta w 2010



roku. Od 2013 roku wyremontowany oraz wyposażony obiekt wykorzystywany jest na potrzeby rozwoju lokalnych działań kulturalnych i współpracy polsko-ukraińskiej. Zgromadzono tu rekwizyty z widowisk zebrane przez zespół „Kumowianki”. Realizowane są tu warsztaty i szkolenia dotyczące tradycyjnej kultury. Posiada stałą wystawę przedmiotów użytkowych i narzędzi rolniczych ukazujących historię życia na wsi, pracę ich mieszkańców oraz pamiątki pozostałe po ich życiu.



4.4.6. Infrastruktura komunikacyjnaNa terenie Gminy występują powiatowe i gminne, które łączą się z przebiegającymi poza granicami Gminy drogami wojewódzkimi: nr 843 Chełm – Zamość oraz nr 846 Krasnystaw - Hrubieszów. Na 11 dróg powiatowych o łącznej długości 61,9 km., 56,2 km stanowią drogi o nawierzchni utwardzonej. Pięć dróg łączy Gminę Leśniowice z sąsiednimi gminami, pozostałe obsługują ruch wewnętrzny. Bezpośrednią obsługę komunikacyjną wsi zapewniają drogi powiatowe.

Tabela 17. Wykaz dróg powiatowych przebiegających przez obszar Gminy Leśniowice (stan na grudzień 2014)

Lp. Nr drogi Przebieg drogi

1 1835 L Pokrówka - Krzywiczki - Leśniowice2 1836 L Wierzchowiny – droga powiatowa 1835 L3 1839 L droga wojewódzka 844 – Wojsławice – Tuczępy – Grabowiec4 1841 L droga wojewódzka 844 - Kumów Majoracki

5 1863 L Siennica Różana - Maciejów - Rakołupy - Leśniowice - Majdan Leśniowski

6 1864 L Wierzchowiny - Rakołupy - Drewniki - Skierbieszów7 1865 L Nowy Folwark - Majdan Ostrowski8 1866 L Leśniowice - Majdan Ostrowski - Czarnołozy9 1862 L Alojzów – Leszczany

10 1837 L Kasiłan – Sielec – Żmudź11 1859 L droga powiatowa 1839 L – Popówka - Buśno

Źródło: Urząd Gminy Leśniowice oraz www.zdw.lublin.pl

Drogi gminne o łącznej długości 57 km, w tym 38 km to drogi o nawierzchni bitumicznej i twardej ulepszonej a 9 km - o nawierzchni gruntowej. Gęstość sieci dróg utwardzonych w Gminie wynosi 57 km/100 km2 i jest niższa od wskaźnika dla województwa, który wynosi 72,3 km/100 km2.

Wiele odcinków dróg nie posiada odpowiedniej nośności - bardzo ważnego parametru technicznego, przy obecnym stałym wzroście przewozu towarów transportem kołowym. Brakuje również infrastruktury towarzyszącej, jak utwardzone pobocza, chodniki, odwodnienie czy ścieżki rowerowe. Większość dróg utwardzonych wykorzystywanych jest przez komunikację zbiorową obsługiwaną przez PKS Chełm oraz prywatnych przewoźników.



Tabela 18. Wykaz dróg gminnych przebiegających przez obszar Gminy Leśniowice (stan na grudzień 2014)

Lp. Nr drogi Przebieg drogi1 104964 L Kasiłan (dr.pow.1835L) - Dębina "B" (dr.pow.1836L)2 104965 L dr.pow.1835L - Kasiłan Mały - dr.pow.1837L (Kasiłan)3 104966 L droga powiatowa 1839L - Sielec (Dolna) - dr.pow.1837L4 104967 L Kol. Sielec (dr.pow.1839L) - Kumów Plebański (dr.pow.1841L)5 104968 L dr.pow.1864L - Kol. Rakołupy Małe - Plisków6 104969 L dr.pow.1837L - Kumów Majoracki (Ogrodowe) - dr.pow.1841L7 104970 L Rakołupy Duże - Kol. Bończa8 104971 L gr. Gminy Siennica Różana – Dębina "C" - Kasiłan (dr.pow.1835L)9 104972 L Ostrów Kolonia - Horodysko - dr.pow.1864L

10 104973 L Plisków (dr.pow.1864L) - Rakołupy wieś (dr.pow.1865L)11 104974 L Alojzów (dr.pow.1862L) - Poddubie - dr.pow.1859L (Wygnańce)12 104975 L dr.pow.1864L - Kol. Plisków - dr.pow.1835L (Leśniowice)13 104976 L Sarniak (dr.gm.104981L) - dr.pow.1859L14 104977 L dr.pow.1863L - Janówka - Wierzbica (dr.pow.1839L)15 104978 L Sarniak (dr.gm.104976L) - dr.pow.1859L16 104979 L Kol. Wierzbica - dr.pow.1839L17 104980 L dr.pow.1859L Poniatówka - Wygnańce18 104981 L dr.pow.1839L - Teresin I - Sarniak - Poniatówka - dr.pow.1859L19 104982 L dr.gm.104974L - Wygnańce - dr.pow.1859L

Źródło: www.zdw.lublin.pl

4.4.7. Infrastruktura ochrony środowiskaNa terenie Gminy Leśniowice nie ma obszarów chronionych w formie parków narodowych, rezerwatów przyrody, parków krajobrazowych. Obszary prawnie chronione obejmują obszar 1150 ha stanowiąc 9,7% obszaru Gminy. Jest to wskaźnik znacznie niższy od średniej wojewódzkiej (23%) oraz krajowej (33%). Na terenie Gminy znajdują się następujące formy chronione:

Grabowiecko–Strzelecki Obszar Chronionego Krajobrazu znajdujący się w południowo–wschodniej części Gminy i obejmujący górną część zlewni Wełnianki.Chełmski Obszar Chronionego Krajobrazu zajmuje niewielki fragment obszaru we wschodniej części Gminy na północ od Alojzowa (tzw. Serny Worek) .NATURA 2000 Kumów Majoracki PLH060072 Jest to specjalny obszar ochrony siedlisk (Dyrektywa Siedliskowa). obejmujący fragment grądu oraz płaty zarośli kserotermicznych na wapiennym zboczu cieku wodnego. Kompleks



leśny położony jest w pobliżu wsi Kumów Majoracki. Na omawianym terenie występuje duża populacja obuwika pospolitego rosnącego w wołyńskiej odmianie grądu subkontynentalnego. W runie lasu i wśród zarośli kserotermiczne z jałowcem pospolitym występuje dużo cennych gatunków, w tym wapniolubnych. Obszar jest dostępny komunikacyjnie - przez jego środek przebiega szosa Wojsławice-Chełm. Leży ok. 15 km na południe od Chełma. Najistotniejszym walorem obszaru jest przyroda lasu z cennymi gatunkami wapieniolubnymi. Można tu uprawiać nizinną turystykę pieszą, konną i rowerową oraz narciarstwo biegowe.

Poza obszarami chronionego krajobrazu ochronie prawnej podlega 5 pomników przyrody: dwa jesiony wyniosłe oraz wiąz polny w Sielcu, dąb szypułkowy w Kumowie Majorackim oraz płat roślinności kserotermicznej w leśnictwie Kumów. Oprócz obszarów chronionych z mocy prawa znaczącą rolę w funkcjonowaniu środowiska przyrodniczego odgrywają doliny rzeczne, stanowiące połączenia ekosystemów położonych na terenie Gminy z korytarzami ekologicznymi: doliną Udalu i Bugu, oraz parki i pozostałości parków dworskich (Sielec, Kasiłan, Dęina, Rakołupy, Kumów Plebański).

Lasy ochronne na terenie Gminy zajmują ogólną powierzchnię 234,7 ha. Las Sielecki w całości jest lasem ochronnym, położony w odległości do 10 km od granic administracyjnych miast liczących ponad 50 tys. mieszkańców. Do lasów ochronnych należą również lasy z uszkodzeniami drzewostanów przez przemysł. Do I strefy uszkodzonych drzewostanów (uszkodzenia słabe) należą:

Las Majdański, Las Sielecki, Popówka, Płachsiocha, Kumów Leszczyński i Alojzowski,Las Grzybówka4.

Czystość powietrzaNa terenie Gminy Leśniowice nie były prowadzone badania czystości powietrza, jednak o stanie czystości powietrza w Gminie świadczyć może ogólna klasyfikacja obszaru powiatu chełmskiego. Klasyfikacja ta dokonana została w oparciu o pomiary stężeń zanieczyszczeń w powietrzu na terenie powiatu. Na podstawie wyników badań obszar zaklasyfikowany został do poszczególnych klas czystości powietrza, rozpatrywanych pod względem ochrony zdrowia człowieka oraz ochrony roślin.

Przeprowadzona ocena stanu jakości powietrza i klasyfikacja sfer pod kątem każdej substancji w powietrzu wykazała:

ze względu na ochronę ludzi – dla substancji tj.: dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, benzenu, pyłu zawieszonego oraz zawartych w tym pyle metali ciężkich

4 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Leśniowice- 76 -



oraz benzopirenu – strefie lubelskiej w skład której wchodzi powiat chełmski, została przypisana klasa „A”ze względu na ochronę roślin – dla dwutlenku siarki, tlenku azotu - strefie lubelskiej w skład której wchodzi powiat chełmski, została przypisana klasa „A”

W strefie z klasą „A” poziomu wszystkich badań substancji w powietrzu nie przekroczyły odpowiednio poziomów dopuszczalnych lub poziomów docelowych. Zgodnie z informacjami zawartymi w ,,Raporcie o stanie środowiska w województwie lubelskim w 2013 r.” jakość powietrza badana była w zakresie następujących zanieczyszczeń: benzen, dwutlenek azotu, dwutlenek siarki, ołów, tlenek węgla, ozon, pył zawieszony PM10 i PM2,5, arsen, kadm, nikiel i benzo(a)piren ze względu na ochronę zdrowia, oraz dwutlenek siarki, tlenki azotu i ozon ze względu na ochronę roślin. Ocenę jakości powietrza wykonano w strefach, którymi w województwie lubelskim są: Aglomeracja Lubelska i strefa lubelska (obszar województwa poza aglomeracją) dla kryterium ochrony zdrowia oraz strefa lubelska dla kryterium ochrony roślin. Teren Gminy Leśniowice usytuowany jest w strefie lubelskiej, która została zakwalifikowana do:

klasy A – ze względu niskie wartości stężeń dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, tlenku węgla, benzenu, benzo(a)piren, ołowiu, arsenu, kadmu, niklu, pyłu PM2,5 i ozonu (wg poziomu docelowego) w kryterium ochrony zdrowia,klasy C – ze względu na duże zanieczyszczenie powietrza pyłem zawieszonym PM10 mierzonym w kryterium ochrony zdrowia,klasy D2 – ze względu na przekroczenie wartości poziomu celu długoterminowego ozonu w kryterium ochrony zdrowia,klasy A – ze względu niskie wartości stężeń dwutlenku siarki, tlenków azotu i ozonu (wg poziomu docelowego) w kryterium ochrony roślin,klasy D2 – ze względu na przekroczenie wartości poziomu celu długoterminowego ozonu w kryterium ochrony roślin.

Na podstawie tej klasyfikacji możemy stwierdzić, że stan czystości powietrza atmosferycznego w Gminie Leśniowice jest dobry. Głównym czynnikiem zagrażającym czystości powietrza jest emisja zanieczyszczeń powstających podczas produkcji energii cieplnej, głównie w kotłowniach indywidualnych, kotłowniach szklarniowych oraz emisja pochodząca z pojazdów samochodowych. Ze względu na duży udział paliw stałych w produkcji energii cieplnej obserwuje się okresowe wzrosty stężenia pyłów oraz związków siarki w sezonie grzewczym.

Hałas drogowyNa terenie Gminy głównym źródłem hałasu drogowego są pojazdy kołowe, jednak w tym rejonie nie były prowadzone badania natężenia hałasu komunikacyjnego. Obserwacje wykazują, że na całym obszarze Gminy nie wystąpiły przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu, jednak hałas emitowany przez poruszające się



pojazdy powoduje (w subiektywnej skali natężenia hałasu) bardzo dużą uciążliwość dla mieszkańców terenów położonych przy trasach oraz stwarza dla nich wysokie zagrożenie.

Hałas przemysłowyGmina Leśniowice jest gminą typowo rolniczą, nie notuje się więc przekroczeń hałasu związanych z zakładami przemysłowymi, natomiast drobne przekroczenia mogą wynikać z działalności drobnych zakładów usługowych. Przeprowadzone badania wykazują, że na klimat akustyczny Gminy Leśniowice znaczący wpływ ma hałas komunikacyjny, natomiast hałas przemysłowy stanowi niewielką część czynników wpływających na środowisko akustyczne. Miejscowe uciążliwości stwarzane są okresowo przez niewielkie obiekty produkcyjne i usługowe zlokalizowane w sąsiedztwie o zabudowie mieszkaniowej.

System zaopatrzenia w wodęWoda dostarczana jest na teren Gminy z trzech ujęć: w Kasiłanie, Rakołupach oraz Leśniowicach. Długość czynnej sieci rozdzielczej, która dostarcza wodę do 1021 budynków mieszkalnych wynosi 87,2 km. Liczba ludności korzystającej z sieci wodociągowej w 2014 roku wyniosła 3 686 osób, czyli niecałe 97% mieszkańców. Jedna miejscowość nie ma dostępu do sieci wodociągowej. Jej mieszkańcy korzystają ze studni głębinowych.

Tabela 19. Stan zwodociągowania Gminy Leśniowice w 2014 r.

Wyszczególnienie Jednostka

Wartość

długość czynnej sieci rozdzielczej km 87,2długość czynnej sieci rozdzielczej będącej w zarządzie bądź administracji gminy km 87,2długość czynnej sieci rozdzielczej będącej w zarządzie bądź administracji gminy, eksploatowanej przez jednostki gospodarki komunalnej

km 87,2

połączenia prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania szt 1021

woda dostarczona gospodarstwom domowym dam3 58,1mieszkania w budynkach mieszkalnych nowo dołączonych do sieci wodociągowej mieszk. -

ludność korzystająca z sieci wodociągowej osoba 3 686zużycie wody w gospodarstwach domowych ogółem na 1 mieszkańca m3 15,2

zużycie wody w gospodarstwach domowych na wsi na 1 mieszkańca m3 15,2

Opracowanie: BENEFIT PROJEKT na podstawie na podstawie danych Urzędu Gminy Leśniowice



Tabela 20. Woda w wodociągach – Gmina Leśniowice – stan na 2013 r.Wyszczególnien

ie2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

m3 m3 m3 m3 m3 m3 m3 m3 m3 m3

na 1 mieszkańca 13,4

13,4

12,8

15,8

14,0

14,7

14,8

14,9

15,0

15,2

na 1 korzystającego

23,2

22,9

22,0

27,2

23,9

24,1

22,4

22,6

23,0

23,3


Stopień zwodociągowania Gminy, liczony jako procentowy udział osób korzystających z wodociągu w ogólnej liczbie mieszkańców, jest wysoki i wynosi około 97%, co jest wartością wyższą od średniej dla powiatu oraz od stopnia zwodociągowania regionu.

Tabela 21. Porównanie stopnia zwodociągowania Gminy Leśniowice, powiatu chełmskiego, województwa lubelskiego oraz obszarów wiejskich tych jednostek w 2013 r. (w %)

Wyszczególnienie

Gmina Leśniowice

Powiat chełmski

Województwo lubelskie

ogółem 97 47,7 32,2miasta 0,0 24,1 7,3obszary wiejskie 97 49,2 53,8


Gmina Leśniowice prezentuje się szczególnie korzystną na tle obszarów wiejskich powiatu i województwa – jej stopień zwodociągowania jest większy od średnich dla obszarów wiejskich tych jednostek. Oznacza to, że gminna sieć wodociągowa jest lepiej rozwinięta, niż sieci wodociągowe na obszarach wiejskich powiatu i regionu.

System odprowadzania i oczyszczania ściekówSytuacja w dostępie do wody na obszarze Gminy Leśniowice jest znacznie lepsza niż w odbiorze ścieków. Na terenie Gminy znajduje się biologiczno-mechaniczna oczyszczalnia o przepustowości 20 dam3/d. Ma ona potencjał do obsługiwania aglomeracji o wielkości 290 RLM. Ilość ścieków oczyszczanych łącznie z wodami infiltracyjnymi i ściekami dowożonymi wynosi 5 dam3/rok.

Z kanalizacji o długości 2,3 km korzysta 199 mieszkańców Leśniowic (5% mieszkańców Gminy). Obiekty użyteczności publicznej oraz gospodarstwa nie korzystające z sieci kanalizacyjnej wyposażone są w osadniki bezodpływowe lub szamba. Część gospodarstw na terenie Gminy posiada przydomowe oczyszczalnie ścieków. Dysproporcja w zużyciu wody i oczyszczaniu ścieków stanowi duże



zagrożenie dla jakości gleb i wód podziemnych, będących rezerwuarem wody pitnej. Ze względu na budowę geologiczną wody podziemne są podatne na zanieczyszczenia przenikające z powierzchni ziemi.

Sytuacja jest o tyle poważna, że w ciągu lat 2004-2013 długość sieci wodociągowej i kanalizacyjnej powiększyła się nieznacznie (zwodociągowano 5 miejscowości). Jednak władze gminne są świadome istniejącego problemu i przygotowały koncepcję rozwiązania problemu ścieków na terenie Gminy. Należy również pamiętać o zagrożeniu, jakim dla środowiska są niewłaściwe rolnicze użytkowanie ścieków oraz pryzmowanie obornika na nieuszczelnionym podłożu.



Tabela 22. Ludność korzystająca z sieci kanalizacji w Gminie Leśniowice, powiecie chełmskim, województwie lubelskim oraz na obszarach wiejskich tych jednostek

w 2013 r.

Wyszczególnienie ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej

Lubelskie 1 070 716Woj. lubelskie - wieś 205 656Powiat chełmski 18 698Powiat chełmski - wieś 15 558Leśniowice 199


Liczba osób korzystających z sieci kanalizacyjnej w Gminie Leśniowice w 2012 roku wynosiła 199. Stopień skanalizowania Gminy, liczony jako procentowy udział osób korzystających z sieci kanalizacji w ogólnej liczbie mieszkańców, jest niski i wynosi 5,24%, co jest wartością niższą od średniej dla powiatu oraz od stopnia skanalizowania regionu.

Tabela 23. Porównanie stopnia skanalizowania Gminy Leśniowice, powiatu chełmskiego, województwa lubelskiego oraz obszarów wiejskich tych jednostek w 2013 r. (w %)


Powiat chełmski


ogółem 5,2 23,5 49,7obszary wiejskie 5,2 20,7 17,7


Wg danych przedstawionych w powyższej tabeli procent skanalizowania Gminy Leśniowice jest niższy niż powiatu i województwa.

Gospodarka odpadamiGospodarka odpadami na terenie Gminy jest od niedawna rozwiązywana w sposób uporządkowany. Prowadzona jest selektywna zbiórka bezpośrednio z gospodarstw domowych. Zebrane odpady trafiają do Zakładu Zagospodarowania Odpadów w Srebrzyszczu, który obsługuje Gminy należące do Związku Komunalnego Ziemi Chełmskiej. Zamknięte składowisko odpadów w Leśniowicach wymaga działań rekultywacyjnych.

Do głównych zanieczyszczeń i zagrożeń dla środowiska na terenie Gminy Leśniowice należą odpady stałe. Są to głównie zanieczyszczenia bytowe i odpady powstające w trakcie gospodarczej działalności przedsiębiorstw, coraz większe są również nieczystości stałe wytwarzane przez turystów.



Z dniem 1 lipca 2013 roku weszła w życie nowelizacja „Ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach Dz.U.2013.0.1399 t.j. - Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach” tzw. „śmieciowa”. Ustawa określa:1) zadania gminy oraz obowiązki właścicieli nieruchomości, dotyczące utrzymania

czystości i porządku; 2) warunki wykonywania działalności w zakresie odbierania odpadów komunalnych

od właścicieli nieruchomości i zagospodarowania tych odpadów; 3) warunki udzielania zezwoleń podmiotom świadczącym usługi w zakresie

uregulowanym w ustawie.

W praktyce oznacza to, że od 1 lipca 2013 roku „właścicielami” odpadów stały się gminy, tym samym mają obowiązek zapewnić odbiór odpadów od mieszkańców. W Gminie Leśniowice mieszkańcy mają możliwość dokonania wyboru sposobu odbioru odpadów (segregowane lub niesegregowane) oraz wysokości stawki, która uzależniona jest od liczby osób zamieszkujących daną posesję oraz rodzaju gospodarowania odpadami. Wszyscy właściciele nieruchomości na których zamieszkują mieszkańcy (niezależnie od tego czy są tam zameldowani czy nie) zobowiązani są do złożenia w Urzędzie Gminy deklaracji zawierającej informacje o zamieszkałych osobach na danej posesji oraz sposobie gospodarowania odpadami.

Gmina Leśniowice wyłoniła w ramach przetargu nieograniczonego podmiot, który zapewnia w każdym miesiącu wywóz odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości. Ponadto na terenie Gminy dwa razy w roku na terenie 16 miejscowości prowadzone są mobilne Punkty Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych do których dostarczać można: meble i inne odpady wielkogabarytowe, odpady budowlane i rozbiórkowe, odpady zielone i biodegradowalne, popiół, zużyte opony i chemikalia (zbiórka dotyczy odpadów powstających w gospodarstwach domowych).

4.4.8. Infrastruktura energetyczna i telekomunikacja

Linie elektroenergetyczneObszar Gminy Leśniowice jest w pełni zelektryfikowany. Nie odnotowano niedoboru energii elektrycznej, sporadyczne wyłączenia energii spowodowane są awariami i ich usuwaniem. Przez obszar Gminy przebiega tranzytem linia energetyczna 110/220kV. Obszar Gminy zasilany jest siecią linii średnich napięć - 15 kV. Istniejąca sieć energetyczna zapewnia zasilanie całego obszaru Gminy. Podstawą zasilania w energię elektryczną jest napowietrzny system sieci średniego napięcia.

Sieć gazowa - 82 -



Na obszarze Gminy brak sieci gazowej. W ostatnim okresie trwają inwestycje mające na celu uruchomienie wysokociśnieniowego odcinka gazociągu Kamień – Włodawa. Na obecną chwilę przez Gminę nie przebiega żadna nitka średniego ciśnienia, co znacznie utrudnia podłączanie instytucji oraz gospodarstw domowych do sieci gazowej.

CiepłownictwoNa terenie Gminy nie występują centralne źródła ciepła, produkcja ciepła odbywa się w indywidualnych kotłowniach lokalizowanych w budynkach mieszkalnych, budynkach gospodarczych lub budynkach użyteczności publicznej. W większości kotłowni indywidualnych, w szklarniach, budynkach mieszkalnych oraz gospodarczych ciepło uzyskiwane jest poprzez spalanie paliw stałych, głównie w postaci węgla kamiennego, koksu, ale także wykorzystywane są coraz częściej do tego celu inne paliwa np. trociny drzewne. W większości obiektów użyteczności publicznej tj. szkoły, urzędy oraz inne podmioty ogrzewane są kotłowniami na opał stały, tym bardziej, że Gmina nie ma dostępu do sieci gazowniczej. Powoduje to w okresie grzewczym duże stężenie gazów i pyłów niskiej emisji. W celu zmniejszenia zużycia energii cieplnej prowadzone są coraz częściej realizowane termomodernizacje zarówno obiektów użyteczności publicznej, jak i budownictwa mieszkaniowego. Należy zatem zwrócić uwagę na doprowadzenie sieci gazowej i propagowanie produkcji energii z odnawialnych źródeł (w szczególności w oparciu o surowce i odpady pochodzenia rolniczego).

TelekomunikacjaGmina Leśniowice jest jedną z niewielu gmin w powiecie, które nie zostały powszechnie stelefonizowane. Kilka lat temu wymieniono w Gminie centralę z ręcznej na automatyczną i rozwój telefonii stacjonarnej został zatrzymany dzięki nowym technologiom informatycznym. Większość sołectw posiada zaledwie od jednego do kilku abonentów sieci kablowej. Usługi telekomunikacyjne pełni Telekomunikacja Polska S.A. Do infrastruktury telekomunikacyjnej podłączonych jest ok. 400 abonentów. Łączność zapewniają telefony komórkowe. Na terenie Gminy dostarczany jest dostęp do globalnej sieci Internet drogą radiową. W fazie inwestycji jest budowa sieci światłowodowej – głównie dzięki finansowaniu UE z Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej.

Gminę charakteryzuje znaczny stopień wyposażenia w podstawową infrastrukturę techniczną, szczególnie infrastrukturę ochrony środowiska (wiatraki, planowane biogazownie, fotowoltanika, oczyszczalnie ścieków, oczyszczalnie przydomowe). Jednak dysproporcja w dostarczaniu wody i odbiorze ścieków może w najbliższej przyszłości powodować zanieczyszczenia wód powierzchniowych i głębinowych. Inną formą ochrony środowiska jest propagowanie produkcji energii z odnawialnych źródeł, ze szczególnym uwzględnieniem surowców pochodzenia roślinnego.



Inwestycje w ochronę środowiska są warunkiem utrzymania czystego środowiska, aby można było wykorzystać wysokie walory do produkcji rolnej i rozwoju turystyki. Sytuacja powyższa nie zachęca do inwestowania. Podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej obszaru Gminy wymaga również zapewnienia dostaw paliwa gazowego oraz dostępu do infrastruktury internetowej. Gmina zamierza brać duży udział czynny i bierny w rozwijaniu świadomości ekologicznej oraz wykorzystaniu OZE – Odnawialnych Źródeł Energii.



4.5. Infrastruktura społeczna

4.5.1. Infrastruktura edukacyjnaObsługę mieszkańców w zakresie oświaty i wychowania na poziomie podstawowym prowadzą istniejące szkoły podstawowe w Leśniowicach, Sielcu, Teresinie i Rakołupach oraz Publiczne Gimnazjum w Sielcu. Szkoły prowadzone są przez Leśniowskie Stowarzyszenie Oświatowo – Samorządowe. Na terenie Gminy brak jest samodzielnego, samorządowego przedszkola. Przy szkołach prowadzone są klasy „O” dla młodszych dzieci. Szkolnictwo średnie dostępne jest na poziomie powiatu.

Tabela 24. Szkolnictwo podstawowe – Gmina Leśniowiceogółem

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013obiekt

yobiekt

yobiekt

yobiekt

yobiekt

yobiekt

yobiekt

yobiekt

yobiekt

yobiekt

y5 5 5 5 5 4 4 4 4 4

pomieszczenia szkolnepom. pom. pom. pom. pom. pom. pom. pom. pom. pom.37 37 34 37 37 35 34 34 34 34

oddziały w szkołachoddzia

łoddzia

łoddzia

łoddzia

łoddzia

łoddzia

łoddzia

łoddzia

łoddzia

łoddzia

ł27 27 27 26 25 24 24 24 24 24

uczniowieosoba osoba osoba osoba osoba osoba osoba osoba osoba osoba323 308 290 251 261 251 236 220 226 222

absolwenciosoba osoba osoba osoba osoba osoba osoba osoba osoba osoba

60 60 57 71 49 50 36 28 35 12Opracowanie: BENEFIT PROJEKT na podstawie na podstawie Banku Danych Lokalnych GUS

Liczba uczniów systematycznie spada. W 2013 roku uczyło się 222 dzieci w 24 oddziałach. Na 1 oddział przypadało średnio 9 uczniów, co jest wskaźnikiem o wiele niższym od wojewódzkiego (16).

Stan techniczny budynków szkolnych jest generalnie dobry. Wszystkie szkoły wyposażone są w biblioteki oraz pracownie komputerowe z dostępem do internetu. Gorzej wygląda sytuacja w kwestii przyszkolnej infrastruktury sportowej - szkoły podstawowe posiadają niepełnowymiarowe sale gimnastyczne oraz niepełnowymiarowe boiska sportowe.



Z uwagi na rozmieszczenie szkół, wielu uczniów uczy się poza miejscem zamieszkania – ok 40% z nich jest dowożonych na lekcje.

Funkcjonowanie placówek edukacyjnych na terenie Gminy ma ogromne znaczenie dla obciążenia budżetu Gminy. Koszty utrzymania placówek edukacyjnych stanowią ponad 50% ogółu wydatków budżetowych. Gmina ponosi koszty związane z dowożeniem dzieci do szkół. Znaczne środki finansowe Gmina przeznaczyła również na wyposażenie szkół w pracownie i sprzęt komputerowy oraz sale gimnastyczne.

Tabela 25. Szkolnictwo gimnazjalne – Gmina Leśniowiceogółem

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013obiekt

yobiekt

yobiekt

yobiekt

yobiekt

yobiekt

yobiekt

yobiekt

yobiekt

yobiekt

y1 1 1 1 1 1 1 1 2 2

pomieszczenia szkolnepom. pom. pom. pom. pom. pom. pom. pom. pom. pom.

9 9 9 11 11 11 11 11 22 22oddziały w szkołach

oddział

oddział

oddział

oddział

oddział

oddział

oddział

oddział

oddział

oddział

7 7 6 6 6 6 6 6 6 6uczniowie

osoba osoba osoba osoba osoba osoba osoba osoba osoba osoba186 186 177 185 167 153 138 138 120 96

absolwenciosoba osoba osoba osoba osoba osoba osoba osoba osoba osoba

65 54 65 56 59 50 57 43 46 42Opracowanie: BENEFIT PROJEKT na podstawie na podstawie Banku Danych Lokalnych GUS

W wyższych stopniach edukacji - młodzież uczy się w szkołach w Chełmie i Krasnymstawie. Powoduje to konieczność dojazdów do placówek oddalonych o 20-30 km od miejscowości Gminy Leśniowice. Na terenie Gminy nie funkcjonują szkoły średnie. Absolwenci gimnazjum kontynuują naukę na poziomie ponadgimnazjalnym w szkołach położonych poza obszarem Gminy, przede wszystkim w najbliższych miastach powiatowych.

4.5.2. Infrastruktura sportowaBaza rekreacyjno-sportowa:

Boisko wielofunkcyjne ORLIK w Leśniowicach.Sale gimnastyczne przy Szkole Podstawowej w Leśniowicach i Teresinie. Boiska sportowe niepełnowymiarowe trawiaste przy szkołach:



o Leśniowice, o Sielec.

Place zabaw przy szkołach:o Sielec,o Leśniowice,o Rakołupy,o Teresin.Place zabaw na wioskach:o Kumów Plebański,o Horodysko.

Wyposażenie Gminy w urządzenia sportowe jest niezadowalające. Zbyt mało środków finansowych przeznacza się na rozwój sportu i kultury fizycznej mieszkańców. Istniejące ogólnodostępne boiska sportowe w Leśniowicach i Sielcu oraz przy szkołach podstawowych wymagają modernizacji.

4.5.3. Infrastruktura kulturyGmina posiada stosunkowo dobrze rozwiniętą sieć placówek kultury. W Leśniowicach działa Samorządowy Ośrodek Kultury oraz Gminna Biblioteka Publiczna. Biblioteka zasięgiem swojego działania obejmuje ok 560 mieszkańców Gminy. Współpracuje z innymi instytucjami kultury, szkołami oraz organizacjami społeczno-kulturalnymi działającymi na terenie Gminy. Bierze udział we wspólnie organizowanych imprezach, podczas których ma okazję do własnej promocji.

Tabela 26. Podstawowe dane dotyczące funkcjonowania Gminnej Biblioteki Publicznej w latach 2009-2013

Placówki biblioteczneWyszczególnienie jedn. 2009 2010 2011 2012 2013

biblioteki i filie obiekty 2 2 2 2 2pracownicy bibliotek osoby 2 2 1 1 1księgozbiór woluminy 18966 18364 18786 18575 18510czytelnicy w ciągu roku osoby 661 642 455 460 480wypożyczenia księgozbioru na zewnątrz woluminy 15805 12795 7546 8543 9915


Jak wynika z powyższego zestawienia, w ostatnich pięciu latach zmniejszyła się zarówno liczba czytelników, księgozbiór biblioteki oraz liczba wypożyczeń. Spadek



wypożyczeń księgozbioru na zewnątrz – 5 890 woluminów w porównaniu do roku 2009.

Tabela 27. Podstawowe wskaźniki dla bibliotek w Gminie Leśniowice, powiecie chełmskim i województwie lubelskim w 2013 roku

WyszczególnienieGmina

Leśniowice

Powiat chełmsk

i

Województwo

lubelskieludność na 1 placówkę biblioteczną 1900 2274 2918księgozbiór bibliotek na 1000 ludności 4871,0 3050,0 2846,0czytelnicy bibliotek publicznych na 1000 ludności 125 141 177

wypożyczenia księgozbioru na 1 czytelnika w woluminach 20,7 17,3 19,7


Wskaźniki dla bibliotek przedstawiają się bardziej korzystnie na obszarze powiatu i województwa, niż w Gminie Leśniowice. W porównaniu do powiatu i województwa mniej korzystną wartość przyjmują wskaźniki: ludność na 1 placówkę biblioteczną oraz czytelnicy bibliotek publicznych na 1000 ludności, natomiast wskaźnik: księgozbiór bibliotek na 1000 ludności i wypożyczenia księgozbioru na 1 czytelnika w woluminach charakteryzuje się korzystniejszymi wartościami niż w przypadku powiatu i województwa.

Na terenie Gminy funkcjonuje Samorządowy Ośrodek Kultury, który zajmuje się przygotowaniem imprez i wydarzeń kulturalnych oraz organizuje wolny czas dla mieszkańców.

4.5.4. Infrastruktura ochrony zdrowia i opieki społecznejOpieka zdrowotna to całokształt działalności zmierzającej do zapewnienia ochrony zdrowia ludności. Zapewnienie opieki zdrowotnej rozwijane jest na podstawach odpłatności prywatnej, ubezpieczeń społecznych, pomocy społecznej oraz w ramach budżetu państwowego. W opiece zdrowotnej prowadzona jest działalność sanitarno – epidemiologiczna, zapobiegawczo – lecznicza, świadczona jest pomoc doraźna. Opieka zdrowotna zapewniana jest współcześnie na trzech poziomach: podstawowym, specjalistycznym (szpital) i wysokospecjalistycznym (szpitale



akademickie, kliniki). Za sprawy podstawowe uważane są: zapobieganie chorobom i umacnianie zdrowia, kształtowanie poczucia odpowiedzialności za zdrowie własne i innych, udostępnianie świadczeń opieki zdrowotnej wszystkim ludziom.

Na terenie Gminy Leśniowice, w ramach tzw. lecznictwa otwartego działa Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Leśniowicach. Działalność ośrodka w umiarkowanym stopniu zaspokaja zdrowotne potrzeby społeczności gminnej, ponieważ pomoc oferowana przez lekarza rodzinnego obejmuje tylko poziom podstawowy. Poza tym funkcjonuje prywatna praktyka dentystyczna. Najbliższe szpitale znajdują się w Chełmie i Krasnymstawie.

Opieka medyczna w zakresie lecznictwa podstawowego na terenie Gminy jest wystarczająca, pacjenci posiadają wystarczający dostęp do wymienionych usług medycznych na poziomie lokalnym, profilaktyka medyczna odbywa się na podstawie umowy z Narodowym Funduszem Zdrowia. Zgodnie z danymi Banku Danych Lokalnych GUS, w 2013 roku na terenie Gminy Leśniowice udzielono 14 892 porad lekarskich. Na terenie Gminy Leśniowice nie funkcjonują prywatne gabinety lekarskie.

Zadania własne Gminy w zakresie opieki społecznej realizuje Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Leśniowicach,. Zadania te wynikają z ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej. Celem działań GOPS jest umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężenia trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Zadaniem GOPS jest wsparcie osób i rodziny w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb bytowych i umożliwienie im życia w warunkach odpowiadających godności człowieka. GOPS podejmuje działania mające na celu życiowe usamodzielnienie osób i rodzin oraz ich integrację ze środowiskiem.

Najczęstszymi przyczynami korzystania przez mieszkańców Gminy ze świadczeń pomocy społecznej są :

ubóstwobezdomnośćbezrobocie (osoby długotrwale chore lub po 50 roku życia, bez pracy)niepełnosprawność orzeczona przez ZUS lub Zespół d.s. Orzekania o Niepełnosprawnościdługotrwała lub ciężka chorobapotrzeba ochrony macierzyństwa lub wielodzietnośćbezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzeniu gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych



brak umiejętności w przystosowaniu do życia młodzieży opuszczającej placówki opiekuńczo wychowawczetrudności w integracji osób, które otrzymały status uchodźcytrudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnegoalkoholizm lub narkomaniazdarzenie losowe (np. pożar mieszkania) lub sytuacja kryzysowa.

Osoby kwalifikujące się do świadczeń finansowych i rzeczowych z pomocy społecznej muszą spełniać ustawowe przesłanki tzn. kryterium dochodowe zawarte w art. 8 ustawy o pomocy społecznej oraz pozostawać w trudnej sytuacji życiowej w szczególności z powodów wymienionych w art. 7 ustawy.

Rodzaj, forma i rozmiar świadczonej pomocy jest uzależniona od zgłaszanych potrzeb, okoliczności uzasadniających udzielenia pomocy i możliwości Ośrodka. Pomoc jaką ośrodek otacza podopiecznych to przede wszystkim:

pomoc finansowa (w zależności od sytuacji: zasiłek celowy, okresowy, stały, celowy specjalny),pomoc rzeczowa - obiady dla dzieci i młodzieży w szkole: podstawowej, gimnazjalnej,pomoc w dotarciu do różnego rodzaju specjalistów takich jak: prawnik, lekarz, psychoterapeuta itp.,poradnictwo socjalne, które w szczególności zakłada poinformowanie klienta o konsekwencjach podejmowanych przez niego działań lub ich braku. Szczególnie podczas poradnictwa, pracownik socjalny ma wprowadzić klienta na drogę wiodącą ku rozwiązaniu problemu, zmotywować go w pozostaniu na niej i wspierać w sytuacjach kryzysu i załamań,działanie interwencyjne w sytuacji kiedy klient stanowi sam dla siebie zagrożenie lub gdy to zagrożenie istnieje ze strony innych ludzi (mowa tu w szczególności o zagrożeniu: materialnym, prawnym, zależności fizycznej i psychicznej). Działanie interwencyjne jest zazwyczaj poprzedzone zebraniem niezbędnych informacji a zaistniała sytuacja wymaga natychmiastowej lub jak najszybszej reakcji, tak aby bezpośrednio nastąpiła zmiana negatywnego stanu.

Świadczeniami rodzinnymi są:zasiłek rodzinny oraz dodatki do zasiłku rodzinnego,jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka,świadczenia opiekuńcze: zasiłek pielęgnacyjny i świadczenie pielęgnacyjne.



Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Leśniowicach realizuje również program dożywiania dla dzieci i młodzieży szkolnej. Z pomocy w formie zakupu posiłku korzystały również osoby dorosłe, głównie starsze, chore i niepełnosprawne. W ramach działania GOPS świadczone są także usługi opiekuńcze, które są realizowane w formie umowy zlecenia. Działając na rzecz klienta pracownik socjalny kontaktuje się z różnego typu instytucjami np. policją, kuratorem,, pracownikami ZUS, KRUS, lekarzem itp.

Zgodnie z danymi Banku Danych Lokalnych GUS, w roku 2013 ze środowiskowej pomocy społecznej skorzystało 846 osób w gospodarstwach domowych. Wskaźnik intensywności pomocy społecznej, liczony jako udział osób w gospodarstwach domowych korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej w ludności ogółem jest wyższy na terenie Gminy niż w powiecie chełmskim i województwie lubelskim.

Tabela 28. Udział osób korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej w ludności ogółem na terenie

Gminy Leśniowice, powiatu chełmskiego oraz województwa lubelskiego w 2013 r.


Powiat chełmskie


osoby korzystające ze środowiskowej pomocy społecznej

846 12 095 211 310

ludność ogółem 3800 79 573 2 156 150udział % 22,26% 15,20% 9,80%


Gmina Leśniowice posiada Strategię Rozwiązywania Problemów Społecznych. Jest to dokument strategiczny, obejmujący okres 2009-2015, koncentrujący się na polityce społecznej Gminy, wskazujący jej długofalowe cele, kierunki i działania, który jest obecnie w procesie aktualizacji. Opracowanie i realizacja gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych i innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka, jest jednym z zadań własnych Gminy, o charakterze obowiązkowym.

W Leśniowicach działa również Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, która realizuje zadania zawarte w Ustawie z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi:

prowadzenie działań związanych z profilaktyką i rozwiązywaniem problemów alkoholowych oraz integracji społecznej osób uzależnionych od alkoholu,



zwiększanie dostępności pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób uzależnionych od alkoholu,udzielanie rodzinom, w których występują problemy alkoholowe, pomocy psychospołecznej i prawnej, a w szczególności ochrony przed przemocą w rodzinie,prowadzenie profilaktycznej działalności informacyjnej i edukacyjnej w zakresie rozwiązywania problemów alkoholowych i przeciwdziałania narkomanii5.

Gmina wdraża Gminny Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Gminny Program Przeciwdziałania Narkomanii

4.5.5. MieszkalnictwoWedług informacji opublikowanych w Banku Danych Lokalnych GUS, w 2013 roku na terenie Gminy Leśniowice znajdowało się 1409 mieszkań o łącznej powierzchni użytkowej 100122 m2, składających się z 5001 izb. W zdecydowanej większości należały one do osób fizycznych.

Tabela 29. Zasoby mieszkaniowe w Gminie Leśniowice (stan na 31.12.2013)mieszkani

a izby powierzchnia użytkowa mieszkań (m2)

1 409 5 001 100 122


W związku z tym, iż Gmina Leśniowice jest w całości obszarem wiejskim, dominującym typem budynków mieszkalnych są domy jednorodzinne.

Zasoby mieszkaniowe tworzą następujące typy zabudowy:budownictwo wielorodzinne,budownictwo zagrodowe – stanowi zdecydowanie największą część substancji mieszkaniowej we wszystkich jednostkach osadniczych i znajduje się generalnie w średnim stanie technicznym,budownictwo jednorodzinne w formie zorganizowanej występuje jedynie w Leśniowicach (małe osiedle, kilkanaście działek); w pozostałych jednostkach osadniczych w formie rozproszonej wśród zabudowy siedliskowej. Pod względem jakości stanu technicznego budynki ocenia się jako dobre i średnie.

Tabela 30. Mieszkania wyposażone w instalacje techniczno-sanitarne w Gminie Leśniowice oraz na obszarach wiejskich powiatu chełmskiego i województwa lubelskiego w 2013

r. (w %)

5 http://www.lesniowice.lubelskie.pl- 92 -




Powiat chełmski(obszary wiejskie)


(obszary wiejskie)

wodociąg 41,69% 76,03% 77,71%ustęp spłukiwany 35,58% 63,91% 56,42%

łazienka 33,81% 60,28% 52,66%centralne ogrzewanie 28,89% 50,45% 46,27%

gaz sieciowy 6,65% 4,91% 0,00%Opracowanie: BENEFIT PROJEKT na podstawie na podstawie Banku Danych Lokalnych GUS

Pod względem wyposażenia mieszkań w instalacje techniczno-sanitarne przeważają mieszkania wyposażone w wodociąg – stanowią one 41,69% ogółu mieszkań, łazienkę posiada 33,81% lokali. W porównaniu do obszarów wiejskich na terenie powiatu i województwa, mieszkania na terenie Gminy mają niższy standard. Zauważalny jest fakt braku sieci gazowej na terenie Gminy Leśniowice.

4.6. Zarządzanie Gminą

4.6.1. Możliwości budżetowe GminyZgodnie z Ustawą z dnia 8.03.1990 r. ze zm. o samorządzie gminnym, głównym zadaniem własnym Gminy jest zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej, którą tworzy ogół mieszkańców jednostki podziału terytorialnego. Gmina prowadzi swoją gospodarkę finansową samodzielnie. Gospodarka Gminy jest jawna i prowadzona na podstawie uchwały budżetowej. Sposób prowadzenia gospodarki finansowej Gminy uzależniony jest od prowadzonej polityki budżetowej, założonych celów tej polityki, przyjętego modelu zarządzania Gminą i planowania jej budżetu oraz lokalnych uwarunkowań, specyficznych dla każdej jednostki samorządu terytorialnego. Podstawowym zadaniem władz samorządowych jest takie zbilansowanie dochodów i wydatków Gminy, które pozwala na pełne zaspokojenie potrzeb mieszkańców oraz stymulowanie społeczno-gospodarczego jej rozwoju przy jednoczesnej racjonalnej gospodarce finansowej i zapobieganiu nadmiernemu zadłużaniu jednostki.

Tabela 31. Zestawienie dochodów i wydatków Gminy Leśniowice, powiatu chełmskiego oraz województwa lubelskiego w latach 2009-2013 (w zł)

Gmina LeśniowiceRok Dochody ogółem Wydatki ogółem Deficyt/nadwyżka2009 9 392 464,42 9 518 322,17 -125 857,752010 10 015 444,11 13 723 694,57 -3 708 250,462011 11 574 873,46 11 141 233,83 433 639,632012 11 463 458,01 10 856 703,18 606 754,83



2013 15 279 483,37 13 553 035,36 1 726 448,01Powiat chełmski (gminy łącznie z miastami na prawach powiatu)

Rok Dochody ogółem Wydatki ogółem Deficyt/nadwyżka2009 201 475 251,22 207 231 779,56 -5 756 528,342010 215 913 855,25 250 854 776,68 -34 940 921,432011 236 236 012,09 246 737 255,42 -10 501 243,332012 241 757 747,19 241 498 264,91 259 482,282013 248 125 579,52 247 088 417,53 1 037 161,99

Województwo lubelskie (gminy łącznie z miastami na prawach powiatu)Rok Dochody ogółem Wydatki ogółem Deficyt/nadwyżka2009 5 581 208 352,49 6 032 004 869,19 -450 796 516,702010 6 290 944 950,67 7 048 726 407,82 -757 781 457,152011 6 753 609 920,90 7 244 841 251,41 -491 231 330,512012 7 142 504 342,56 7 161 814 981,04 -19 310 638,482013 7 351 265 600,87 7 330 690 878,23 20 574 722,64


Zgodnie z danymi Banku Danych Lokalnych GUS, w ciągu ostatnich pięciu lat Gmina Leśniowice odnotowywała zarówno deficyt, jak i nadwyżkę. Od roku 2009 do roku 2013 następował wzrost dochodów, w zakresie wydatków następowały znaczne wahania. Korzystana sytuacja dotyczy nadwyżki budżetowej, która została osiągnięta w latach 2011-2013, jednak nie bilansuje ona deficytu, który został odnotowany w latach 2009-2010. W badanym okresie dochody i wydatki powiatu i województwa stale wzrastały do roku 2013, jedynie w 2012 roku nastąpił spadek wydatków w powiecie chełmskim.

W 2013 roku dochody własne Gminy Leśniowice (dochody z opłat i podatków, bez subwencji ogólnych i dotacji celowych) wynosiły 3 407 629,43 zł. Stanowiły one 22,30% dochodów ogółem. Średni udział dochodów własnych wszystkich gmin na terenie powiatu i regionu w dochodach ogółem był wyższy. W przypadku gmin powiatu chełmskiego dochody własne stanowiły około jednej trzeciej wszystkich dochodów, natomiast gminy całego województwa lubelskiego cechowały się ponad 38% udziałem dochodów własnych w wysokości dochodów ogółem.

Tabela 32. Dochody własne Gminy Leśniowice, wszystkich gmin powiatu chełmskiego oraz województwa lubelskiego w 2012 r.


Powiat chełmski(gminy łącznie z miastami na

prawach powiatu)


(gminy łącznie z miastami na prawach

powiatu)

Dochody własne (w zł) 3 407 629,43 69 770 410,25 2 837 487 016,31Dochody ogółem (w zł) 15 279 483,37 248 125 579,52 7 351 265 600,87Udział dochodów 22,30% 28,12% 38,60%



własnych w dochodach ogółem

Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS

Wykres 27. Dochody Gminy Leśniowice w przeliczeniu na jednego mieszkańca w latach 2004-2013

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 20130.00 zł

5.00 zł

10.00 zł

15.00 zł

20.00 zł

25.00 zł

30.00 zł

35.00 zł

40.00 zł

45.00 zł

15.46 zł

17.96 zł

18.65 zł

18.73 zł24.02 zł

23.78 zł

25.69 zł

29.98 zł

29.81 zł

40.21 zł


W przeliczeniu na jednego mieszkańca, wysokość dochodów Gminy Leśniowice wynosiła 4 020,92 zł. Od roku 2004 wartość Gminnych dochodów na jednego mieszkańca rosła. W stosunku do roku 2004, w 2013 roku dochody na mieszkańca były wyższe o 2 475,15 zł. Dochody Gminy Leśniowice w przeliczeniu na jednego mieszkańca były w roku 2013 wyższe, niż dochody województwa lubelskiego oraz wszystkich gmin powiatu chełmskiego.

Tabela 33. Dochody Gminy Leśniowice, wszystkich gmin powiatu chełmskiego oraz województwa lubelskiego w przeliczeniu na mieszkańca w 2013 r.



prawach powiatu)


(gminy łącznie z miastami na

prawach powiatu)Dochody na jednego mieszkańca (w zł) 4 020,92 3 118,21 3 409,44


Pod względem działów klasyfikacji budżetowej, w dochodach Gminy ogółem dominują różne rozliczenia (np. subwencje, rezerwy). Duży udział w dochodach ogółem posiadają również dochody od osób prawnych, od osób fizycznych i od



innych jednostek nieposiadających osobowości prawnej oraz dochody związane z ich poborem a także pomoc społeczna. Bardzo pozytywnym zjawiskiem są duże dochody Gminy Leśniowice generowane w turystyce.

Tabela 34. Dochody Gminy Leśniowice według działów klasyfikacji budżetowej (w zł) w 2013 r.

Dział Budżetowy Wielkość dochodów

Dział 010 - Rolnictwo i łowiectwo 490 852,70Dział 600 - Transport i łączność 395 295,00Dział 630 - Turystyka 3 315

419,65Dział 700 - Gospodarka mieszkaniowa 290 470,28Dział 720 - Informatyka 56,68Dział 750 - Administracja publiczna 207 017,74Dział 751 - Urzędy naczelnych organów władzy państwowej, kontroli i ochrony prawa oraz sądownictwa 684,00Dział 756 - Dochody od osób prawnych, od osób fizycznych i od innych jednostek nieposiadających osobowości prawnej oraz wydatki związane z ich poborem

2 709 084,40

Dział 758 - Różne rozliczenia 5 213 270,06

Dział 801 - Oświata i wychowanie 81 765,96Dział 852 - Pomoc społeczna 2 321

359,95Dział 853 - Pozostałe zadania w zakresie polityki społecznej 9 510,00Dział 854 - Edukacyjna opieka wychowawcza 117 410,91Dział 900 - Gospodarka komunalna i ochrona środowiska 116 283,85Dział 921 - Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego 11 002,19




Tabela 35. Wydatki Gminy Leśniowice według działów klasyfikacji budżetowej (w zł) w 2013 r.

Dział Budżetowy Wielkość wydatków

Dział 010 - Rolnictwo i łowiectwo 464 228,10Dział 600 - Transport i łączność 1 103

323,07Dział 630 - Turystyka 2 261

925,12Dział 700 - Gospodarka mieszkaniowa 353 182,72Dział 710 - Działalność usługowa 7 567,25Dział 720 - Informatyka 5 104,33Dział 750 - Administracja publiczna 1 457

537,52Dział 751 - Urzędy naczelnych organów władzy państwowej, kontroli i ochrony prawa oraz sądownictwa 684,00Dział 754 - Bezpieczeństwo publiczne i ochrona przeciwpożarowa 82 548,42Dział 757 - Obsługa długu publicznego 102 451,49Dział 801 - Oświata i wychowanie 4 287

415,78Dział 851 - Ochrona zdrowia 19 272,34Dział 852 - Pomoc społeczna 2 767

671,64Dział 853 - Pozostałe zadania w zakresie polityki społecznej 9 510,00Dział 854 - Edukacyjna opieka wychowawcza 147 052,43Dział 900 - Gospodarka komunalna i ochrona środowiska 236 794,10Dział 921 - Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego 185 740,06Dział 926 - Kultura fizyczna 61 026,99


Zgodnie z podziałem wydatków na działy klasyfikacji budżetowej, największe wydatki generuje dział oświata i wychowanie. Kolejnymi działami, w których wysokość wydatków jest znaczna i posiada duży udział w wydatkach ogółem są pomoc społeczna i turystyka.

Tabela 36. Wydatki majątkowe inwestycyjne Gminy Leśniowice, wszystkich gmin powiatu chełmskiego oraz województwa lubelskiego w 2013 r.


Powiat chełmski


prawach powiatu)



prawach powiatu)

Wydatki majątkowe inwestycyjne (w zł)

3 299 424,42 42 559 684,82 1 339 174 713,45

Wydatki ogółem (w zł) 13 553 035,36 247 088 417,53 7 330 690 878,23

Udział wydatków majątkowych inwestycyjnych w wydatkach ogółem

24,34% 17,22% 18,27%




Pod względem rodzajów wydatków w Gminie Leśniowice przeważają wydatki bieżące ogółem. W 2013 roku posiadały one około 75-procentowy udział w gminnych wydatkach ogółem (10 253 610,94 zł). Wydatki majątkowe inwestycyjne kształtowały się na poziomie 3 299 424,42 zł i stanowiły 24,34 % wydatków ogółem. Udział wydatków majątkowych inwestycyjnych w wydatkach ogółem był większy w Gminie Leśniowice od średniej dla wszystkich gmin powiatu i regionu. Gminy powiatu chełmskiego cechowały się ponad 17-procentowym udziałem wydatków majątkowych inwestycyjnych w wydatkach ogółem, natomiast na terenie województwa lubelskiego stosunek wydatków majątkowych inwestycyjnych do wydatków ogółem wynosił około 18 %.

W latach 2004-2010 nastąpił duży wzrost wydatków Gminy Leśniowice w przeliczeniu na jednego mieszkańca. Dopiero w roku 2011 zanotowano spadek a w następstwie niego kolejny wzrost. Ogółem, w badanym okresie wydatki na mieszkańca wzrosły o 1 928,47 zł. Kształtowanie się wysokości wydatków Gminy Leśniowice ogółem w przeliczeniu na jednego mieszkańca zaprezentowano w poniższym wykresie:

Wykres 28. Wydatki Gminy Leśniowice w przeliczeniu na jednego mieszkańca w latach 2004-2013

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 20130.00 zł

5.00 zł

10.00 zł

15.00 zł

20.00 zł

25.00 zł

30.00 zł

35.00 zł

40.00 zł

16.38 zł

17.82 zł

18.64 zł

17.20 zł

23.13 zł

24.10 zł

35.20 zł

28.86 zł

28.24 zł

35.67 zł


W 2013 roku na jednego mieszkańca Gminy Leśniowice przypadało 3 566,59 zł wydatków. Wydatki w przeliczeniu na jednego mieszkańca były wyższe, niż średnia dla wszystkich gmin powiatu chełmskiego i województwa lubelskiego.

Tabela 37. Wydatki Gminy Leśniowice, wszystkich gmin powiatu chełmskiego oraz województwa lubelskiego w przeliczeniu na mieszkańca w 2013 r.





prawach powiatu)



prawach powiatu)Wydatki na jednego mieszkańca (w zł) 3 566,59 3 105,18 3 399,90


4.6.2. Planowanie strategiczne i promocja GminyPlanowanie strategiczne w Gminie Leśniowice prowadzone jest w oparciu o długofalowe, kompleksowe dokumenty strategiczne, opracowane zarówno na szczeblu lokalnym, jak również powiatowym, regionalnym i krajowym. Strategie rozwoju określają kierunki prowadzenia polityki prorozwojowej w danej jednostce, jej cele i pożądane efekty. Władze samorządowe prowadzą politykę rozwoju jednostki w pełnej zgodności z przyjętymi założeniami strategicznymi na poziomie gminnym, ponadlokalnym, wojewódzkim i krajowym, a wszystkie plany strategiczne i dokumenty programowe jednostki samorządu terytorialnego wpisują się w kierunki i cele obowiązujących na danym terenie strategii wyższego szczebla.

Gmina Leśniowice, z racji swojego usytuowania w powiecie chełmskim, w województwie lubelskim, jest objęta strategiami i programami obowiązującymi na obszarze powiatu i regionu oraz analogicznymi dokumentami krajowymi. W chwili obecnej punktem wyjścia do tworzenia planu strategicznego dla Gminy Leśniowice są następujące dokumenty:

Strategia Rozwoju Kraju 2020.Polska 2030. Trzecia fala nowoczesności. Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju.Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2014–2020.Strategia Rozwoju Powiatu Chełmskiego na lata 2008-2015. Programy Unii Europejskiej.

Gmina Leśniowice posiada również własne dokumenty strategiczne i planistyczne:Strategia Rozwoju Gminy Leśniowice na lata 2007-2015 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Leśniowice Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Leśniowice Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Leśniowice Gminny Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych



Gminny Program Przeciwdziałania NarkomaniiProgram Współpracy Gminy Leśniowice z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie

Promocja Gminy należy do zadań własnych Gminy, określonych w Ustawie z dnia 8.03.1990 r. o samorządzie gminnym. Do głównych działań promujących Gminę należą:

organizacja imprez sportowo-turystycznych,gromadzenie informacji o Gminie i przygotowywanie materiałów promujących Gminę na zewnątrz,utrzymywanie kontaktów z przedstawicielami środków masowego przekazu,nawiązanie współpracy Gminy z zagranicą.

Promocja obszaru Gminy jest ukierunkowana na pozyskiwanie inwestorów oraz zachęcanie turystów do przyjazdu. Obecnie Gmina, pomimo podejmowania przez władze samorządowe działań ją promujących, nie jest dostatecznie rozpoznawalna wśród grup docelowych. Sąsiadujące z Gminą jednostki terytorialne posiadają dużą atrakcyjność inwestycyjną i turystyczną, stanowiąc jej konkurencję w pozyskiwaniu inwestorów i turystów. Obszar Gminy nie jest wystarczająco popularny na poziomie regionalnym i ponadregionalnym, jej walory nie są dostatecznie wypromowane. Konieczne jest podjęcie skoordynowanych, zaplanowanych działań promocyjnych, o dużej skuteczności i szerokim oddziaływaniu, by pełniej wykorzystać posiadane przez Gminę atuty w procesie jej rozwoju.

4.6.3. Kapitał społecznyNa gminny kapitał społeczny składa się aktywność mieszkańców oraz działalność różnorodnych organizacji pozarządowych, które dzięki swojemu czynnemu udziałowi w życiu społecznym danej jednostki kreują korzystne procesy i tworzą sieć powiązań pomiędzy członkami lokalnej wspólnoty.

Na terenie Gminy Leśniowice działalność prowadzą następujące organizacje pozarządowe:

Koło Gospodyń Wiejskich w SarniakuKoło Gospodyń Wiejskich w Majdanie LeśniowskimStowarzyszenia:o Leśniowskie Stowarzyszenie Oświatowo-Samorządoweo Klub Sportowy „ASTRA” w Leśniowicacho Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Leśniowskiej i okolico Stowarzyszenie na rzecz zrównoważonego rozwoju Gminy Leśniowice

„Brzoza”



o Uczniowski Klub Sportowy „Astra” w LeśniowicachOchotnicza Straż Pożarna LeśniowiceOchotnicza Straż Pożarna Kumów MajorackiOchotnicza Straż Pożarna SielecOchotnicza Straż Pożarna AlojzówOchotnicza Straż Pożarna PliskówOchotnicza Straż Pożarna HorodyskoOchotnicza Straż Pożarna Kumów PlebańskiOchotnicza Straż Pożarna WierzbicaOchotnicza Straż Pożarna KasiłanOchotnicza Straż Pożarna SarniakOchotnicza Straż Pożarna RakołupyOchotnicza Straż Pożarna WygnańceOchotnicza Straż Pożarna Rakołupy DużeOchotnicza Straż Pożarna w Majdanie Leśniowskim

Działalność miejscowych organizacji i zespołów ma duży wpływ na sferę kulturalną Gminy. Biorą one udział w przedsięwzięciach kulturalnych i rozrywkowych, organizują wiele wydarzeń tego typu, czynnie włączają się w życie społeczne, umożliwiają mieszkańcom kreatywne spędzanie czasu wolnego, rozwój zainteresowań oraz aktywne działanie na rzecz lokalnej społeczności.

Wymierną ocenę bezpośredniej aktywności mieszkańców Gminy Leśniowice zapewnia analiza frekwencji w wyborach samorządowych i parlamentarnych. Zgodnie z ogólnodostępnymi danymi zamieszczonymi na oficjalnym portalu internetowym Państwowej Komisji Wyborczej, frekwencja mieszkańców Gminy w ostatnich wyborach samorządowych, prezydenckich i parlamentarnych przedstawiała się następująco:

Tabela 38. Uczestnictwo mieszkańców Gminy Leśniowice w wyborach samorządowych, prezydenckich i parlamentarnych w latach 2010-2011

Wybory samorządowe 2010

Wybory prezydenckie2010

Wybory parlamentarne 2011

51,86% 41,19% 30,83%Źródło: www.pkw.gov.pl – oficjalna strona internetowa Państwowej Komisji Wyborczej

Powyższe zestawienie wskazuje na to, iż mieszkańcy Gminy byli najbardziej aktywni podczas wyborów samorządowych, najmniej natomiast podczas wyborów parlamentarnych. Frekwencja w wyborach samorządowych na terenie Gminy Leśniowice wynosiła ponad 50%. Na dużo niższym poziomie kształtowała się frekwencja w wyborach parlamentarnych – w 2011 roku wynosiła 30,83%. Mieszkańcy Gminy Leśniowice chętniej uczęszczają więc na wybory, w których głos



oddawany jest bezpośrednio na wybraną osobę (wybory prezydenckie) oraz których wyniki będą miały bezpośredni wpływ na ich życie i działalność (wybory samorządowe). Jednak dysproporcja we frekwencji pomiędzy wyborami prezydenckimi i samorządowymi, a parlamentarnymi i mały udział w wyborach do Sejmu i Senatu mogą wskazywać na występowanie wśród mieszkańców niepokojącej tendencji braku zaangażowania w sprawy ponadlokalne, niskiej świadomości demokratycznych mechanizmów i małej wiary w to, że pojedynczy głos ma duże znaczenie. Niska frekwencja w wyborach parlamentarnych może również świadczyć o małej wrażliwości mieszkańców na sprawy ogólnospołeczne, co utrudnia budowanie społeczeństwa obywatelskiego wśród członków lokalnej wspólnoty i jest zjawiskiem niekorzystnym.

Porównanie frekwencji gminnej do powiatowej, regionalnej i krajowej wskazuje, iż w przypadku wyborów prezydenckich 2015 udział mieszkańców Gminy Leśniowice w głosowaniu był również niższy. Frekwencja gminna była o 3,88% niższa niż powiatowa o 13,11% niższa niż wojewódzka oraz 14,15% niższa niż krajowa.



Tabela 39. Porównanie frekwencji gminnej, powiatowej, wojewódzkiej i krajowej w wyborach prezydenckich 2015

Gmina Leśniowice Powiat chełmski Województwo

lubelskie Polska

41,19% 45,07% 54,30% 55,34%Źródło: www.pkw.gov.pl – oficjalna strona internetowa Państwowej Komisji Wyborczej

W wyborach samorządowych 2014 zaznacza się wyraźna różnica we frekwencji, na korzyść wskaźnika gminnego i powiatowego. Największa frekwencja odnotowana została w Gminie Leśniowice i wynosiła 52,99%. Udział mieszkańców Gminy Leśniowice w wyborach samorządowych 2010 był wyższy od średniej gminnej o 6,3%. Frekwencja wojewódzka i krajowa kształtowała się natomiast poniżej 50%, przy czym wskaźnik krajowy był najniższy, różnica pomiędzy nim a wskaźnikiem dla Gminy Leśniowice wynosiła 13,71%.

Tabela 40. Porównanie frekwencji w wyborach samorządowych 2014

Gmina Leśniowice Powiat chełmski Województwo

lubelskie Polska


W przypadku wyborów parlamentarnych 2011 zaznacza się dysproporcja na niekorzyść wskaźnika gminnego. Frekwencja wśród mieszkańców Gminy Leśniowice była niższa niż średnie dla powiatu, województwa i całego kraju.

Tabela 41. Porównanie frekwencji gminnej, powiatowej, okręgowej i krajowej w wyborach parlamentarnych 2011

Gmina Leśniowice Powiat chełmski OKW Chełm Polska


Aktywność mieszkańców Gminy Leśniowice podczas wyborów parlamentarnych jest niska i wyróżnia się negatywnie na tle średnich ponadlokalnych. W związku z tym, że może oznaczać to występowanie negatywnych zjawisk społecznych i niechęć do czynnego działania na rzecz szerszego interesu, konieczne jest wdrażanie działań aktywizujących lokalną społeczność i mobilizujących ją do dobrowolnej pracy w imię szeroko pojętego dobra wspólnego.



4.7. Analiza SWOT

Analiza SWOT należy do najpopularniejszych metod prowadzenia analizy strategicznej i stanowi bardzo ważny etap diagnozowania stanu obecnego w procesie programowania polityki rozwoju. Polega ona na pogrupowaniu posiadanych przez badaną jednostkę cech ze względu na to, czy wywierają one pozytywny, czy negatywny wpływ na jej rozwój oraz na ocenie czynników zewnętrznych, wspomagających lub zakłócających proces rozwojowy. Nazwa metody – skrót SWOT – pochodzi od pierwszych liter angielskich słów: strengths (mocne strony), weaknesses (słabe strony), opportunities (szanse), threats (zagrożenia). Mocne i słabe strony są czynnikami wewnętrznymi z punktu widzenia władz samorządowych i społeczności lokalnej, na które w większości mają wpływ, natomiast szanse i zagrożenia są to czynniki zewnętrzne, znajdujące się w bliższym i dalszym otoczeniu jednostki, na których występowanie ani samorząd lokalny, ani mieszkańcy obszaru z reguły nie mają wpływu, mogą je natomiast wykorzystać w procesie rozwoju lub muszą neutralizować negatywne zjawiska z nimi związane. Dzięki logicznemu i czytelnemu zestawieniu posiadanych przez jednostkę cech ułatwione jest zidentyfikowanie problemów i zagrożeń rozwoju jednostki terytorialnej oraz zdefiniowanie wewnętrznych i zewnętrznych czynników temu rozwojowi sprzyjających. Uzyskuje się w ten sposób klarowną analizę, która stanowi punkt wyjścia do określenia priorytetów, celów i kierunków programowanej polityki prorozwojowej.

Technika analityczna SWOT polega na posegregowaniu posiadanej informacji, wiedzy na cztery grupy (cztery kategorie czynników strategicznych):

S (Strengths) – mocne strony: wszystko to co stanowi atut, przewagę, zaletę analizowanego obiektu,W (Weaknesses) – słabe strony: wszystko to co stanowi słabość, barierę, wadę analizowanego obiektu,O (Opportunities) – szanse: wszystko to co stwarza dla analizowanego obiektu szansę korzystnej zmiany,T (Threats) – zagrożenia: wszystko to co stwarza dla analizowanego obiektu niebezpieczeństwo zmiany niekorzystnej.

Informacja, która nie może być poprawnie zakwalifikowana do żadnej z wymienionych grup, jest w dalszej analizie pomijana jako nieistotna strategicznie.

Analiza SWOT daje wartościowy rezultat analityczny pod warunkiem, że jest stosowana konsekwentnie i świadomie. Analiza SWOT powszechnie stosowana jest przy planowaniu rozwoju regionalnego i lokalnego, planowaniu przestrzennym oraz programowaniu urbanistycznym. Celem analizy SWOT jest wskazanie istotnych



słabych i mocnych stron Gminy, jakie wynikają z istniejącego stanu jej zagospodarowania i z dotychczas osiągniętego poziomu rozwoju, z cech środowiska przyrodniczego oraz ze struktury społeczno - demograficznej. Słabe strony są cechami niekorzystnymi dla dalszego rozwoju Gminy, natomiast mocne strony są czynnikami w różnym stopniu sprzyjającymi rozwojowi.

W piśmiennictwie istnieją trzy główne wzajemnie wykluczające się ujęcia, czym różnią się mocne strony od szans, a słabe strony od zagrożeń:

mocne strony i słabe strony, to czynniki wewnętrzne, szanse i zagrożenia, to czynniki zewnętrzne,mocne strony i słabe strony to cechy stanu obecnego, a szanse i zagrożenia, to spodziewane zjawiska przyszłe,mocne strony i słabe strony to czynniki zależne od nas (te, na które mamy wpływ planistyczny i zarządczy), a szanse i zagrożenia, to czynniki obiektywne, na które nie mamy bezpośredniego wpływu sprawczego.

W poniższej analizie SWOT przyjęto zasadę pierwszą tj., iż mocne strony i słabe strony, to czynniki wewnętrzne, szanse i zagrożenia, to czynniki zewnętrzne.

Analiza SWOT nie jest metodą ujętą w ściśle określone procedury postępowania, których przestrzeganie gwarantuje uzyskanie stuprocentowo pewnych wyników. Mobilizuje jednak do myślenia strategicznego, zmusza do śledzenia zmian zachodzących w otoczeniu Gminy, do korzystania z dostępnych źródeł informacji, raportów i prognoz, oraz formułowania na tej podstawie scenariuszy przewidujących przyszły rozwój wydarzeń.

Analiza ta wynika z zapisów zawartych w diagnozie (część I opracowania), opisujących stan rozwoju społeczno-gospodarczego Gminy oraz wyjaśniających przebieg i kierunki procesów rozwojowych. Obejmuje ona także badanie zewnętrznych okoliczności działania (charakterystyka województwa i powiatu). Prezentowana w dokumencie analiza SWOT została przeprowadzona zgodnie z wymogami metodologicznymi, tj. zawiera analizę sił i słabości w układzie wewnętrznym (dotyczącym obszaru Gminy) oraz szans i zagrożeń w układzie zewnętrznym (obejmującym procesy zachodzące w szeroko rozumianym otoczeniu społeczno-gospodarczym). Podstawą przeprowadzenia zbiorczej analizy SWOT były analizy sektorowe obejmujące najważniejsze dla rozwoju Gminy dziedziny życia społeczno-gospodarczego, tj. rolnictwo, infrastrukturę techniczną, infrastrukturę społeczną, środowisko itd.

W procesie analitycznym określono czynniki:



zewnętrzne, czyli zdarzeni, zjawiska, tendencje i procesy wpływające pozytywnie lub negatywnie na rozwój Gminy, są to tak zwane szanse i zagrożenia rozwoju Gminywewnętrzne, które wynikają z obecnej i przewidywanej sytuacji w sferze społeczno-gospodarczej i funkcjonalno-przestrzennej Gminy, są to tak zwane silne i słabe stron Gminy.

Analiza tych dwóch grup czynników, rozpatrywana pod kątem pozytywnego i negatywnego wpływu na rozwój Gminy pozwala określić następujące grupy czynników, zjawisk i procesów:

zewnętrzne pozytywne - SZANSE,zewnętrzne negatywne - ZAGROŻENIA,wewnętrzne pozytywne - SILNE STRONY,wewnętrzne negatywne - SŁABE STRONY.

Przez szanse należy rozumieć zjawiska stwarzające możliwości rozwoju Gminy niezależnie od niej samej. Szanse jako czynniki, które mają pozytywny wpływ na funkcjonowanie i dalszy rozwój Gminy mogą stać się istotnymi bodźcami jej rozwoju.

Przez zagrożenia należy rozumieć negatywne zjawiska pochodzące z otoczenia Gminy, niezależne od podejmowanych przez nią działań. Zagrożenia te stanowią bariery utrudniające rozwój Gminy.

Przez silne strony należy rozumieć pozytywne zjawiska, na które wpływ ma sama Gmina. Mogą one być wynikiem położenia geograficznego, potencjału społecznego, gospodarczego, intelektualnego, stanu środowiska naturalnego oraz kondycji finansowej Gminy.

Natomiast słabe strony to zjawiska ograniczające możliwości rozwoju Gminy, na które ma ona wpływ. Można tu jako przykłady wymienić: braki w podstawowej infrastrukturze, słabą komunikację wewnętrzną czy niedostateczną promocję Gminy.

Analiza możliwości rozwoju Gminy, polega na prawidłowym zidentyfikowaniu wymienionych wyżej czterech grup czynników, a to z kolei pozwala na określenie jej szans rozwojowych w przyszłości oraz stanowi podstawę do określenia strategicznych celów rozwoju oraz działań przewidzianych do realizacji.

Aby cele i działania przewidziane do realizacji odzwierciedlały rzeczywiste potrzeby Gminy warto większą uwagę zwrócić na otoczenie samej Gminy, która odbiera impulsy płynące z zewnątrz również jako szanse i zagrożenia.



Otoczenie to można krótko scharakteryzować jako:otoczenie globalne (makrootoczenie) - Gmina działa w określonym systemie ekonomicznym, społecznym, prawnym i politycznym, pomimo tego, że otoczenie to bardzo silnie wpływa na funkcjonowanie i rozwój Gminy to ona sama nie ma na nie większego wpływu. Gmina odczytuje jedynie sygnały nadawane przez otoczenie jako szanse i zagrożenia. Jako przykładowe elementy takiego otoczenia można wymienić: dynamikę rozwoju gospodarczego, ogólną kondycję gospodarki, zmiany w stylu życia, preferencje konsumpcyjne, formy spędzania wolnego czasu, procesy innowacyjne zachodzące w gospodarce i inne,otoczenie terytorialne (przestrzenne) – otoczenie to również istotnie wpływa na warunki funkcjonowania i rozwoju Gminy, przy czym w odróżnieniu od otoczenia globalnego, Gmina może na nie aktywnie wpływać. Inaczej mówiąc określone sąsiedztwo jest przesądzone, natomiast relacje sąsiedzkie w dużym stopniu są sprawą otwartą. Możemy je rozpatrywać na płaszczyźnie stosunków z innymi gminami nie zapominając, że jest ona również jednym z elementów systemu: krajowego, wojewódzkiego czy powiatowego. Typowymi elementami takiego otoczenia będą: integracja z Unią Europejską, koniunktura w gospodarce, handlu zagranicznym, polityka zagospodarowania przestrzennego, polityka regionalna czy ochrony i kształtowania środowiska.

Analizując te czynniki na bieżąco, Gmina może w skuteczny sposób realizować podjęte działania niwelując jednocześnie sytuacje, które mogą być dla niej źródłem problemów.

4.7.1. Mocne i słabe strony Gminy Leśniowice

Poniższa tabela przedstawia zestawienie mocnych i słabych stron Gminy Leśniowice. Zgodnie z metodologią przeprowadzania analizy SWOT, są to czynniki wewnętrzne, które stanowią potencjał rozwojowy jednostki lub jego zagrożenie.

Tabela 42. Analiza SWOT - mocna i słabe strony Gminy Leśniowice

StrengthsMOCNE STRONY

WeaknessesSŁABE STRONY



Dziewicze, nieskażone środowisko naturalne

Wartość historyczna i poznawcza miejscowości Gminy

Bliskość znaczących szlaków komunikacyjnych województwa - dróg krajowych Nr 12 i Nr 17 łączącej zachód Europy z Ukrainą

Zaangażowanie pracowników Urzędu Gminy w pozyskiwanie środków pomocowych UE

Duży procent ludzi młodych Znaczne zasoby siły roboczej Prowadzenie stałych działań

profilaktycznych adresowanych do dzieci i młodzieży

Rezerwy terenowe pod budownictwo

Dominująca własność prywatna oraz zabudowa zagrodowa

Niewystarczające połączenia komunikacyjne z sąsiednimi gminami

Niekompletna sieć kanalizacyjna Brak dostępu do sieci gazowniczej Brak nowoczesnych systemów

grzewczych Brak dużego kapitału prywatnego,

wewnętrznego i zewnętrznego Małe zaangażowanie społeczne Brak bazy do obsługi ruchu

turystycznego Wysoki odsetek zatrudnienia

w rolnictwie Niekorzystna struktura

wykształcenia Duże bezrobocie (również ukryte

w rolnictwie) Słabe zainteresowanie ze strony

inwestorów zewnętrznych Niezadowalająca jakość i parametry

techniczne nawierzchni dróg przebiegających przez Gminę

StrengthsMOCNE STRONY

WeaknessesSŁABE STRONY

Duże zasoby terenów inwestycyjnych

Dobre warunki do rozwoju rożnych form turystyki kwalifikowanej

Wysoki wskaźnik wykrywalności przestępstw

Zaangażowanie władz samorządowych w rozwiązywanie problemów Gminy

Wyposażenie Urzędu Gminy w sprzęt komputerowy

Korzystne walory turystyczno-krajobrazowe

Nieskażone powietrze

Niekorzystna struktura gospodarstw rolnych, duże rozdrobnienie

Niedostateczna promocja Gminy Brak wystarczającej ilości miejsc

pracy Słaba kondycja finansowa

istniejących przedsiębiorstw

Mocne strony Gminy Leśniowice to przede wszystkim posiadane przez nią walory przyrodnicze i krajobrazowe, dzięki którym charakteryzuje się ona dużą atrakcyjnością zarówno dla mieszkańców, jak i dla turystów. W istotnej mierze determinują one potencjał do rozwoju różnych form turystyki, wpływają również korzystnie na warunki życia mieszkańców i stanowią jeden z priorytetowych czynników prorozwojowych. Do atutów Gminy należy zaliczyć również korzystne położenie i stosunkowo dobrą dostępność komunikacyjną, co sprzyja rozwojowi sfery gospodarczej i nie stanowi bariery dla osób odwiedzających. Gmina posiada także obiekty zabytkowe oraz niematerialne zasoby dziedzictwa kulturowego, co dodatkowo wzmacnia jej potencjał do rozwoju branży turystycznej. Na terenie



Gminy istnieją korzystne warunku do prowadzenia hodowli bydła, trzody chlewnej oraz drobiu, a także do funkcjonowania gospodarstw ekologicznych. Korzystnie, na tle innych gmin, lecz nadal niewystarczająco w stosunku do potrzeb, przedstawia się stan gminnej infrastruktury wodociągowej, energetycznej i telekomunikacyjnej. Liczba przedsiębiorstw na terenie Gminy rośnie, istotną rolę w lokalnej gospodarce i rynku pracy odgrywa sektor usług. Maleje bezrobocie wśród kobiet, które jest dużym problemem na obszarach wiejskich. Na terenie Gminy prowadzona jest działalność kulturalna, mieszkańcy posiadają dostęp do edukacji na poziomie podstawowym i gimnazjalnym, funkcjonują organizacje pozarządowe. W Gminie wciąż kultywuje się lokalne tradycje i obyczaje, co jest bardzo ważnym elementem budowania poczucia tożsamości mieszkańców, ich związku z miejscem zamieszkania oraz wzajemnych relacji sąsiedzkich. Jednocześnie popularyzacja i rozpowszechnianie wciąż kultywowanych tradycji ludowych przyczynia się do promowania Gminy i rozwoju turystyki.

Wśród czynników wewnętrznych, hamujących rozwój, w Gminie Leśniowice szczególnie zwracają uwagę problemy sfery demograficznej i gospodarczej, gdyż są one ze sobą powiązane, a ich rozwiązanie wymaga wdrożenia długofalowych, kompleksowych działań skoncentrowanych w różnych dziedzinach. Zmniejsza się liczba osób w wieku przedprodukcyjnym, możliwe jest pogłębianie się zjawiska starzenia się lokalnej społeczności. Wielu mieszkańców migruje w celach zarobkowych lub edukacyjnych. Rynek pracy jest w dużej mierze uzależniony od usług nierynkowych, duże znaczenie odgrywa w jego funkcjonowaniu także rolnictwo, co sprawia, że jest on mało elastyczny. Osoby wysoko wykwalifikowane zmuszone są poszukiwać pracy poza obszarem Gminy. Bezrobocie na terenie Gminy, podobnie jak na obszarze całego powiatu, jest wysokie, dodatkowo w badanej jednostce odnotowano występowanie bezrobocia ukrytego (agrarnego). Gospodarka lokalna oparta jest o branże tradycyjne i ekstensywne rolnictwo, brakuje podmiotów branż nowoczesnych i większej dywersyfikacji gospodarki. Gmina nie pozyskała inwestorów strategicznych, a aktywność gospodarcza obszaru jest niska. Gmina nie posiada również na tyle dostatecznie rozwiniętej bazy materialnej turystyki (np. noclegowej, gastronomicznej), by w pełni zaspokoić potrzeby osób odwiedzających, a rozwój tej gałęzi gospodarki przebiegał w sposób niezakłócony. Braki w infrastrukturze turystycznej utrudniają rozwój turystyki oraz promocję Gminy. Wiele obiektów zabytkowych i miejsc pamięci ulega degradacji, co dodatkowo wpływa niekorzystnie na atrakcyjność turystyczną Gminy. Z tymi problemami wiąże się kolejny – niepełne wykorzystanie istniejącego potencjału turystycznego w procesie rozwoju. Ponadto, jednostka położona jest na obrzeżach powiatu i nie znajduje się w obszarze oddziaływania jednego, silnego ośrodka miejskiego. Spośród problemów związanych z gminną infrastrukturą do najpoważniejszych należą niedostateczny rozwój sieci kanalizacyjnej, co zagraża środowisku naturalnemu Gminy, brak sieci gazowniczej oraz zły stan części dróg,



w szczególności powiatowych. Konieczne jest również podjęcie szerszych działań mających na celu promocję walorów turystycznych i inwestycyjnych Gminy, gdyż obecnie nie są one dostatecznie wypromowane, co utrudnia zachęcenie odwiedzających do przyjazdu oraz przyciągnięcie kapitału zewnętrznego.

4.7.2. Szanse i zagrożenia rozwoju Gminy LeśniowiceW poniższej tabeli zgrupowano szanse i zagrożenia rozwoju Gminy Leśniowice. Są to czynniki zewnętrzne, znajdujące się w otoczeniu bliższym i dalszym, które mogą wspomagać proces rozwoju jednostki lub go zakłócać.



Tabela 43. Analiza SWOT – szanse i zagrożenia rozwoju Gminy Leśniowice

OpportunitiesSZANSE

ThreatsZAGROŻENIA

Prorozwojowa polityka Gminy Środki pomocowe i fundusze

strukturalne na inwestycje w sferze rozwoju obszarów wiejskich, w tym na rozwój zasobów ludzkich

Możliwość wykorzystania wolnych obiektów np. na powierzchnie gospodarcze

Możliwość promowania Gminy jako miejsca czystego ekologicznie

Przekwalifikowanie, uzupełnienie wykształcenia młodych bezrobotnych z terenu Gminy do obsługi ruchu turystycznego

Budowa sieci kanalizacji lub przydomowych oczyszczalni ścieków

Wzrost znaczenia ekologicznych źródeł energii

Tworzenie grup producenckich Rozwój turystyki, agroturystyki i

rekreacji w oparciu o istniejące walory naturalne, obiekty zabytkowe i kulturowe

Wzrost znaczenia wschodniej granicy państwowej w ramach członkostwa w Unii Europejskiej i wynikający z tego wzrost znaczenia położenia Gminy

Możliwość zmiany przeznaczenia gruntów w Planie Zagospodarowania Przestrzennego

Wzrost zainteresowania wypoczynkiem na wsi

Współpraca lokalnej społeczności w zakresie rozwiązań ekologicznych odnośnie środowiska

Dokształcanie rolników Promocja przedsiębiorczości

i agroturystyki w Programach Operacyjnych UE

Porozumienia międzygminne dotyczące wspólnego rynku zbytu i organizacji zbytu płodów rolnych i ogrodniczych

Brak polityki rolnej w zakresie zbytu płodów rolnych

Trudności z pozyskaniem środków finansowych na realizację inwestycji

Marazm społeczności lokalnej Niechęć mieszkańców wobec

innowacyjnych pomysłów władz samorządowych

Brak tradycji wykorzystywania istniejących walorów naturalnych

Migracja ludzi młodych i wykształconych

Niski poziom inwestycji w sferze przedsiębiorczości oraz niski poziom kapitału po stronie producentów i konsumentów

Utrata walorów historycznych i turystycznych Gminy spowodowanych niskimi nakładami na remonty zabytków

Odpływ ludności (zwłaszcza młodzieży) do większych ośrodków gospodarczych

Postępujące ubożenie społeczeństwa w wyniku braku dochodów i zwiększenie liczby patologii społecznych

Niski udział kapitału zagranicznego w sferze rynkowej i niska atrakcyjność inwestycyjna dla tego kapitału

Degradacja środowiska naturalnego na skutek nielegalnego odprowadzania ścieków

Negatywne procesy demograficzne (starzenie się społeczeństwa, malejący przyrost naturalny)

Niskie zainteresowanie inwestorów zewnętrznych alokacją kapitału, zwłaszcza w sferze rynkowej, tworzącej miejsca pracy

Niewystarczające środki zapewnione w budżecie

Zanieczyszczenie środowiska obszarów sąsiednich

Do szans sprzyjających rozwojowi Gminy Leśniowice, zaliczyć należy przede wszystkim możliwości pozyskania środków zewnętrznych, w szczególności funduszy



unijnych, na realizację różnorodnych przedsięwzięć, umożliwiających rozwiązanie zdiagnozowanych problemów i wykorzystanie posiadanego przez jednostkę potencjału. Korzystny wpływ na procesy rozwojowe Gminy Leśniowice będą miały także polityki i strategie opracowane na wyższych szczeblach, takie jak polityka rozwoju powiatu i regionu, w skład których wchodzi Gmina Leśniowice. Polityki te zakładają spójny rozwój wszystkich jednostek, a wszystkie przedsięwzięcia prorozwojowe, jakie w nich będą realizowane, wpisują się w szerszą politykę, wdrażaną na poziomie ponadlokalnym. Ułatwia to pozyskiwanie środków zewnętrznych i uzasadnia wiele działań mających na celu wykorzystanie istniejącego potencjału i stymulowanie rozwoju. Ponadto, niezwykle istotne dla jednostek takich, jak Gmina Leśniowice, są polityki wspierania konkretnego obszaru problemowego, np. polityka wspierania rozwoju przedsiębiorczości, polityka rozwoju obszarów wiejskich Unii Europejskiej. Stanowią one szansę na podjęcie skoordynowanych działań ukierunkowanych na rozwiązanie zidentyfikowanej sytuacji kryzysowej.

Dzięki przedsięwzięciom promocyjnym podejmowanym przez różnorodne instytucje i organizacje w całym regionie, Lubelszczyzna staje się coraz bardziej rozpoznawalna, zarówno w kraju, jak i na skalę międzynarodową, a do Lublina przyjeżdża coraz więcej turystów. Stanowi to szansę na rozwój turystyki dla wszystkich miejscowości województwa lubelskiego, w szczególności dla tych położonych stosunkowo niedaleko stolicy regionu. Od kilku lat zauważa się tendencje turystów, do łączenia pobytu w dużym ośrodku miejskim z odwiedzinami terenów z nim sąsiadujących. Część turystów wybiera miejsca najbardziej znane, jednak coraz większa grupa odwiedzających poszukuje miejsc jeszcze szeroko nieodkrytych. Warto wykorzystać tę tendencję i dotrzeć z ofertą do potencjalnych turystów tego typu. Gminie Leśniowice sprzyja także fakt, że wzrasta zainteresowanie turystyką weekendową (krótkie podróże mieszkańców dużych miast, często odbywane w weekendy, mające na celu regenerację sił przed kolejnym tygodniem pracy), którzy na cel podróży często wybierają miejscowości mniej znane, za to stosunkowo blisko położone. Popularna jest także turystyka krajoznawcza – odpoczynek połączony ze zdobywaniem wiedzy o miejscu, w którym się odpoczywa, odwiedziny ważnych miejsc historycznych, rzadkich obiektów zabytkowych, itp. Gmina Leśniowice może więc stanowić atrakcyjne miejsce odwiedzin dla turysty odbywającego podróże krajoznawcze. Co więcej, dzięki podjętym działaniom promocyjnym, Lubelszczyzna staje się również coraz bardziej popularna wśród inwestorów, więc szeroka promocja regionu może sprzyjać również w rozwoju sfery gospodarczej Gminy i tworzeniu nowych miejsc pracy.

Do najpoważniejszych zagrożeń zewnętrznych, mogących zakłócić proces rozwoju Gminy Leśniowice, należy wysoka konkurencyjność ze strony sąsiednich obszarów jako miejsc atrakcyjnych turystycznie i miejsc lokalizacji inwestycji przez inwestorów



zewnętrznych. W niewielkiej odległości od Gminy Leśniowice położonych jest wiele miejscowości posiadających korzystne cechy, dzięki którym mogą one przyciągać zarówno osoby odwiedzające, jak i inwestorów. Konieczne jest eksponowanie walorów Gminy i ich promocja na większą skalę, by mogła ona z nimi konkurować i przyciągać odwiedzających. Czynnikiem hamującym rozwój może stać się także niekorzystna sytuacja makroekonomiczna, która powoduje, że część potencjalnych turystów odkłada decyzję o wyjeździe, co wpłynie negatywnie na ruch turystyczny w całym regionie. Niezwykle poważnym zagrożeniem dla największych atutów Gminy, jakimi są walory przyrodniczo-krajobrazowe, może stać się zanieczyszczenie środowiska obszarów sąsiednich, które może mieć negatywne oddziaływanie na obszar Gminy. Zewnętrzną barierą rozwoju może być także brak zainteresowania inwestorów do lokalizacji inwestycji na obszarze Gminy, ze względu na to, iż jest ona obszarem wiejskim, nie posiada rozwiniętego przemysłu, jej gospodarka jej uzależniona od tradycyjnych branż i rolnictwa. Również niedostatecznie postępujące procesy rozwoju działalności pozarolniczej na obszarach wiejskich mogą hamować rozwój lokalnej gospodarki i uniemożliwiać jej uniezależnienie od rolnictwa.

Podsumowując, należy stwierdzić, że Gmina Leśniowice posiada duży potencjał rozwojowy, który powinien zostać odpowiednio wykorzystany. Polityka prorozwojowa powinna być oparta na lokalnych zasobach i walorach stanowiących atuty miejscowości, a jednocześnie musi dążyć do wykorzystania pojawiających się szans zewnętrznych. Konieczne jest także rozwiązywanie problemów składających się na słabe strony Gminy i minimalizowanie wpływu zagrożeń zewnętrznych.



5. WIZJA I MISJA STRATEGICZNA

Programowanie polityki rozwoju wymaga określenia jaki ma być jej efekt i za pomocą jakich działań ma on zostać osiągnięty. Pierwszym etapem opracowania części projekcyjnej procesu kształtowania polityki prorozwojowej jest wskazanie wizji i misji rozwoju jednostki objętej Programem.

Wizja określa pożądany stan przyszły, do którego dążyć będzie jednostka w założonym okresie oraz przewidywany obraz Gminy stanowiący całościowy efekt wdrożenia działań zaplanowanych do wykonania w ramach przyjętego Programu. Wizja opisuje, jak przyjęta polityka prorozwojowa wpłynie na Gminę, w jaki sposób ją zmieni i jaka się ona stanie po jej wprowadzeniu. Wizja jest ustalona na podstawie diagnozy stanu obecnego, przeprowadzonej analizy SWOT oraz zidentyfikowanych przez mieszkańców potrzeb.

Wizję rozwoju Gminy Leśniowice i projekcję jej przyszłości w pewnej perspektywie i w przyjętym horyzoncie czasowym określono w następujący sposób:

Wschodnia placówka gospodarczo-turystyczna wykorzystująca ekologiczny potencjał swojego historyczno-kulturowego położenia prowadząca

intensywną współpracę pomiędzy UE i jej wschodnimi sąsiadami.

Wizja Gminy Leśniowice została sformułowana w taki sposób, by podkreślić, iż programowana polityka strategiczna prowadzona będzie zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju. Oznacza to położenie równomiernego nacisku na obszary problemowe i wykorzystywanie atutów Gminy w taki sposób, by nie doprowadzić do degradacji środowiska naturalnego. Efekty wdrożenia działań prorozwojowych będą odczuwalne zarówno w poprawie jakości życia mieszkańców, jak też w zwiększeniu rozpoznawalności Gminy wśród turystów i inwestorów, podniesieniu aktywności i stopnia zintegrowania członków wspólnoty lokalnej oraz w funkcjonowaniu sfery gospodarczej. Wizja zakłada wpływ polityki prorozwojowej na różne obszary życia lokalnego oraz osiągnięcie komplementarnych, uzupełniających się i wzmacniających swoje rezultaty celów.

Misja natomiast służy wykonaniu przyjętej wizji i stanowi ona cel generalny Programu. Opisuje ona sposób, w jaki wizja zostanie wdrożona i stanowi całościowe zestawienie kierunków działań koniecznych do realizacji planu strategicznego.



Odwołuje się ona do wszystkich podmiotów, które będą miały wpływ na proces rozwoju - władz gminnych, mieszkańców, organizacji pozarządowych, przedsiębiorców. Misja ma na celu ukierunkowanie podejmowanych działań tak, by przyniosły one oczekiwane efekty. Misję strategiczną sformułowano w sposób następujący:

Stabilny rozwój Gminy zmierzający do podwyższania jakości życia mieszkańców dzięki

tworzeniu warunków do rozwoju w kierunku ekologii, nowoczesnego rolnictwa oraz turystyki z

wykorzystaniem potencjału gospodarczego i geograficznego.

Misja zakłada pełne wdrożenie określonej w programie polityki prorozwojowej. Założono, że będzie ona kładła równomierny nacisk na poszczególne obszary problemowe. Uwzględniono konieczność zapewnienia mieszkańcom zaspokojenia ich potrzeb (zarówno podstawowych, bytowych, jak również wyższego rzędu, takich jak uczestnictwo w kulturze, itp.) oraz interwencję w sferze gospodarczej i społecznej. Zwrócono również uwagę na duże znaczenie poprawy jakości przestrzeni dla procesów rozwojowych. Wszystkie działania wdrażanie w ramach planu strategicznego muszą zachowywać zasady ochrony środowiska, gdyż walory przyrodniczo-krajobrazowe należą do głównych atutów Gminy, niezbędne jest więc zapobieganie ich degradacji.

Przyjęta wizja Gminy oraz misja strategiczna mają na celu odpowiednie ukierunkowanie polityki programowania rozwoju Gminy i opisanie jej generalnych założeń. Szczegółowe kierunki działań i zadania prorozwojowe ujęte są na poziomie celów strategicznych i operacyjnych przypisanych do każdego obszaru problemowego.



6. CELE STRATEGICZNE

Cele strategiczne bezpośrednio wynikają z misji (celu generalnego), stanowią jej uszczegółowienie i niższy poziom w hierarchii planu strategicznego. Cele strategiczne pogrupowane są w sposób logiczny i uzasadniony w ramach poszczególnych obszarów problemowych, wyznaczonych w toku diagnozy stanu obecnego. Celom strategicznym przypisuje się cele operacyjne i kierunki działań, które warunkują podejmowanie odpowiednich zadań, wpływających na realizację polityki prorozwojowej. Poszczególne zadania Gminy, powalające na uzyskanie oczekiwanych efektów, przedstawia się szczegółowo w planie finansowym, który wynika bezpośrednio z ustaleń, założeń i celów przyjętych w ramach Programu Rozwoju Gminy Leśniowice na lata 2015-2020.

Rysunek 1. Hierarchia celów Programu Rozwoju Gminy Leśniowice na lata 2015-2020

Diagnoza stanu obecnego, analiza SWOT oraz wyniki konsultacji społecznych wskazały, iż uzasadnione jest wyznaczenie następujących priorytetów:

Priorytet 1. Budowanie świadomości proekologicznej mieszkańców Gminy poprzez wsparcie w wykorzystaniu zasobów naturalnych oraz rozwój turystki i rekreacji.Priorytet 2. Rozwój gospodarczy Gminy poprzez wzmocnienie rozwoju strategicznych dla regionu branż oraz aktywności pozarolniczej mieszkańców Gminy.Priorytet 3. Poprawa jakości i warunków życia mieszkańców Gminy oraz aktywne przeciwdziałanie wykluczeniom.



Priorytet 1. Budowanie świadomości proekologicznej mieszkańców Gminy poprzez wsparcie w wykorzystaniu zasobów naturalnych oraz rozwój turystki i rekreacji.

Gmina Leśniowice posiada duży potencjał do rozwoju turystyki, który powinien być wykorzystywany w większym stopniu. Tworzą go przede wszystkim walory przyrodnicze i krajobrazowe, dzięki którym Gmina charakteryzuje się dużą atrakcyjnością zarówno dla mieszkańców, jak i dla turystów. W istotnej mierze determinują one potencjał do rozwoju różnych form turystyki, wpływają również korzystnie na warunki życia mieszkańców i stanowią jeden z priorytetowych czynników prorozwojowych. Gmina Leśniowice posiada szczególnie dobre warunki do rozwoju turystyki wypoczynkowej, krajobrazowej i agroturystyki. Dzięki korzystnemu położeniu i niewielkim oddaleniu od ważniejszych ośrodków miejskich regionu, Gmina może stać się ważnym ośrodkiem uprawiania turystyki weekendowej na obszarze województwa lubelskiego. By Gmina mogła w pełni wykorzystać posiadane atuty i potencjał, konieczna jest poprawa stanu infrastruktury turystycznej, gdyż w chwili obecnej nie jest ona rozwinięta w dostatecznym stopniu. Konieczne jest także położenie większego nacisku na działania promocyjne, gdyż obszar Gminy nie jest wystarczająco popularny na poziomie regionalnym i ponadregionalnym, jej walory nie są dostatecznie wypromowane. Programując politykę rozwojową należy starać się jak najpełniej wykorzystać posiadane przez jednostkę atuty i przekształcić je w czynniki stymulujące jej rozwój. Programując ten rozwój należy mieć na uwadze ekologię i warunki przyrodnicze panujące na tym terenie. Sprzyjające warunki dotyczące nasłonecznienia, przy braku możliwości zasilania w gaz ziemny są przyczynkiem do szerszego wykorzystania odnawialnych źródeł energii.

Priorytet 2. Rozwój gospodarczy Gminy poprzez wzmocnienie rozwoju strategicznych dla regionu branż oraz aktywności pozarolniczej mieszkańców Gminy.

Gmina Leśniowice jest gminą typowo rolniczą. Rolnictwo jest sektorem zdecydowanie dominującym w lokalnej gospodarce, zapewnia zatrudnienie największej liczbie mieszkańców. Posiada ono cechy tradycyjne, jest niewyspecjalizowane, oparte o mało efektywne gospodarstwa o niewysokim areale i dużym zróżnicowaniu upraw. Konieczne jest wspieranie procesów modernizacji rolnictwa, by został wykorzystany jego potencjał i posiadane przez Gminę korzystne warunki do jego rozwoju. Będzie to miało pozytywny wpływ na sferę gospodarczą



Gminy i przyczyni się do wzrostu dochodów ludności. Jednocześnie, niezbędne jest stymulowanie rozwoju przedsiębiorczości oraz wspieranie tworzenia miejsc pracy w zawodach pozarolniczych, by zmniejszyć udział rolnictwa w lokalnej gospodarce, zwiększyć jej dywersyfikację, doprowadzić do wzrostu aktywności gospodarczej i kreować pozytywne zjawiska tej sfery. Umożliwi to wzrost zatrudnienia, poprawę sytuacji ekonomicznej Gminy, ograniczenie migracji oraz poprawę warunków życia mieszkańców. Branżami, w których istniej potencjał do wykorzystania przez przedsiębiorczych mieszkańców Gminy są turystyka, odnawialne źródła energii, budownictwo, logistyka. Te branże w kontekście przygranicznego położenia Gminy, a także współpracy ze stowarzyszonymi JST z powiatu chełmskiego i Ukrainy dają duże szanse rozwoju.

Priorytet 3. Poprawa jakości i warunków życia mieszkańców Gminy oraz aktywne przeciwdziałanie wykluczeniom.

W ramach Priorytetu 3 położono nacisk przede wszystkim na podniesienie jakości życia mieszkańców, co osiągnięte zostanie dzięki inwestycjom w infrastrukturę, poprawę ładu przestrzennego i stosowanie zasad ochrony środowiska. Braki infrastrukturalne i przestrzenne oraz zły stan środowiska naturalnego są najbardziej odczuwalne przez mieszkańców i w sposób bezpośredni przyczyniają się do obniżenia poziomu ich życia. Z tego powodu, rozwój i modernizacja infrastruktury komunalnej (zarówno technicznej, jak i społecznej) oraz poprawa jakości przestrzeni pozwalają na uzyskanie najszybciej odczuwalnych przez lokalną społeczność pozytywnych efektów wdrożenia planu strategicznego. Warto dodać, że działania tego typu mają szersze oddziaływanie, gdyż rozwój infrastruktury i poprawa stanu przestrzeni publicznej tworzą warunki do rozwoju sfery społecznej i gospodarczej. Inwestycje w przestrzeń publiczną poprawią także jej funkcjonalność, estetykę i ład przestrzenny Gminy, co również będzie bezpośrednio odczuwalne przez mieszkańców. Ponadto, cel strategiczny podkreśla także konieczność wdrażania zasad ochrony środowiska na terenie Gminy, gdyż walory przyrodniczo-krajobrazowe należą do jej głównych atutów. Zaniechanie stosowania zasad ochrony środowiska w procesie rozwoju jednostki mogłoby doprowadzić do degradacji tych cennych obszarów. Władze Gminy są więc zobligowane do dbałości o środowisko naturalne, a inwestycje poprawiające stan środowiska i zmniejszające ryzyko jego zanieczyszczenia są niezbędne. Priorytet 3 kładzie również szczególny nacisk na realizację działań „miękkich”, nie dających bezpośrednio wymiernych i materialnych korzyści lecz wspierających integrację mieszkańców, pozwalających im na rozwój zdolności i zainteresowań, umożliwiających dostęp do kultury i bogatej oferty edukacyjnej. Działania tego typu umożliwiają zaspokojenie potrzeb wyższego rzędu, poprawiają aktywność społeczną, przyczyniają się do zwiększenia integracji



mieszkańców i wykształcania się więzi sąsiedzkich oraz zapobiegają lub minimalizują skutki wystąpienia niekorzystnych zjawisk społecznych.



7. CELE OPERACYJNE I PROPONOWANE KIERUNKI DZIAŁAŃ

Cele operacyjne to cele szczegółowe, bezpośrednio odnoszące się do zaplanowanych działań, opisujące, jakie efekty zostaną osiągnięte dzięki ich wdrożeniu. Stanowią one konkretyzację celów strategicznych, ogólniejszych, a ich osiągnięcie możliwe jest także w krótkim okresie.

Celom operacyjnym przypisano kierunki działań, a tam, gdzie było to możliwe, również poszczególne zadania, zaplanowane do wykonania w Planie Finansowym.

Priorytet 1. Budowanie świadomości proekologicznej mieszkańców Gminy poprzez wsparcie w wykorzystaniu zasobów naturalnych oraz rozwój turystki i rekreacji.

1.1.Rozwój edukacji dzieci i młodzieży w kierunku ekologii.1.2.Wykorzystanie wysokiego nasłonecznienia oraz naturalnego ukształtowania

w celu pozyskania czystej energii.1.3.Stworzenie kompleksowego programu promocji Gminy Leśniowice.1.4.Rozwój bazy turystycznej i rekreacyjnej oraz podniesienie standardu

świadczonych usług turystycznych.1.5.Ochrona kulturowych walorów Gminy.1.6.Budowanie świadomości ekologicznej mieszkańców Gminy.

Cel operacyjny 1.1. Rozwój edukacji dzieci i młodzieży w kierunku ekologii

Niezbędnym warunkiem dla osiągania zrównoważonego rozwoju jest prowadzenie edukacji ekologicznej. Umożliwia ona upowszechnianie idei zrównoważonego rozwoju oraz propagowanie działań spójnych ze środowiskiem naturalnym. W związku z tym edukacja ekologiczna powinna uwzględniać w swoich treściach wpływ działalności człowieka na środowisko i jego konsekwencje. Celem jest podniesienie świadomości ekologicznej dzieci i młodzieży oraz całego społeczeństwa. Zgodnie z filozofią ekologiczną społeczeństwo powinno nabyć świadomość faktu świadomego wykorzystywania i działania w środowisku naturalnym mając na celu pozostawienie otoczenia naturalnego niepogorszonym stanie dla przyszłych pokoleń. Edukacja ta ma wymiar interdyscyplinarny i zakłada podejmowanie przez nauczycieli w szkołach spójnych i kompleksowych oddziaływań dydaktyczno-wychowawczych w tym zakresie. Powinna to być edukacja prowadzona od najmłodszych lat do wieku dojrzałego i być procesem ciągłym, nie kończącym się w czasie. Aktualnie dostrzec można pewne problemy dotyczące ochrony stanu środowiska i podejmowanie aktywnych działań służących zapobieganiu lub ograniczaniu niekorzystnych zmian. Edukacja ekologiczna ma też



na celu identyfikację zagrożeń dla środowiska, nie tylko obecnych, ale też tych, które pojawią się za kilka, kilkanaście czy kilkadziesiąt lat.

Cel operacyjny 1.2. Wykorzystanie wysokiego nasłonecznienia oraz naturalnego ukształtowania w celu pozyskania czystej energii

Polska do 2020 roku musi wypełnić dyrektywę mówiącą o tym, że musimy mieć 15% energii ze źródeł odnawialnych. Obecnie wskaźnik ten wynosi około 8% z czego część stanowi biomasa sprowadzana zza granicy i dostarczana do elektrowni węglowych. Prawdziwa energia odnawialna posiada udział nie większy niż 5% w bilansie energetycznym kraju.W perspektywie najbliższych sześciu lat mamy spowodować gwałtowny wzrost energii odnawialnej w postaci elektrowni wiatrowej, energii wodnej, energii słonecznej, fotowoltaicznej, biogazowni. Intencją wdrażania odnawialnych źródeł energii między innymi jest ochrona środowiska przed nadmierną emisją dwutlenku węgla. Pomimo braku końcowych uregulowań prawnych dotyczących OZE, wskaźnik 15% powinien być zapewniony. Ponadto wykorzystywanie energii odnawialnej w długoterminowym okresie jest bardziej opłacalne dla końcowego użytkownika od energii brudnej. Co więcej wykorzystanie położenia Gminy na obszarze pagórkowatym, który powoduje znaczne ruchy powietrza daje możliwość wykorzystania siłowni wiatrowych. Region chełmsko-zamojski charakteryzuje się bardzo wysokim nasłonecznieniem, co powinno być wykorzystane przez mieszkańców Gminy w celu wykorzystania energii słonecznych w panelach solarnych oraz ogniwach fotowoltaicznych.

Kierunki działań w ramach celu operacyjnego:Promocja odnawialnych źródeł energii wśród mieszkańców.Upowszechnianie montażu kolektorów słonecznych jako źródła pozyskiwania energii na potrzeby uzyskiwania ciepłej wody użytkowej.Wspieranie produkcji energii elektrycznej i cieplnej ze źródeł odnawialnych.Wspieranie działań wykorzystujących odnawialne źródła energii w gospodarstwach domowych.Wspieranie budowy odnawialnych źródeł energii (kolektory słoneczne, panele fotowoltaiczne) dla budynków jednorodzinnych oraz budynków użyteczności publicznej.Wspieranie budowy przydomowych oczyszczalni ścieków.

Cel operacyjny 1.3. Stworzenie kompleksowego programu promocji Gminy Leśniowice.

Jednym z warunków stałego i zrównoważonego rozwoju Gminy Leśniowice jest otwarcie społeczności na nowych inwestorów oraz turystów. We współczesnej



gospodarce rynkowej jednostki samorządu terytorialnego muszą konkurować ze sobą o nowych mieszkańców, inwestorów oraz turystów. Aby zachęcić ich do ulokowania na terenie Gminy Leśniowice swoich zasobów finansowych konieczne jest wykreowanie atrakcyjnego i opartego na walorach wizerunku Gminy, eksponującego jej potencjał, otwarcie oraz nowoczesność. Szczegółowe zamierzenia dotyczące tego obszaru zostaną zestawione w szczegółowych programach i gminnych procedurach dotyczących promocji Gminy na zewnątrz.

Kierunki działań w ramach celu operacyjnego:Wyposażenie gminnej strony WWW w pełny opis walorów turystycznych i gospodarczych oraz moduł rezerwacji miejsc noclegowych.Rozpoczęcie działalności punktu informacji turystycznej i kulturalnej.Stworzenie gminnej bazy obiektów turystycznych i połączenie jej z większymi źródłami informacji turystycznej.Podjęcie działań promujących produkty regionalne.Publikacja i rozpowszechnianie materiałów promocyjnych.Promocja rolnictwa ekologicznego.

Cel operacyjny 1.4. Rozwój bazy turystycznej i rekreacyjnej oraz podniesienie standardu świadczonych usług turystycznych

Aby funkcjonować i konkurować na rynku turystycznym Gmina Leśniowice powinna perfekcyjnie wykorzystać walory przyrodnicze i środowisko naturalne dla celów turystycznych. Ze względu na wysokie walory krajobrazu, nieskażone środowisko oraz swoją bogatą historię, Gmina może być atrakcyjnym miejscem turystycznym na mapie naszego województwa i kraju. Turystyka ma szansę stać się istotną płaszczyzną rozwoju gospodarczego Gminy. Samo położenie geograficzne oraz usytuowanie na ważnym szlaku komunikacyjnym, może nie być wystarczające dla zapewnienia równomiernego wzrostu Gminy.

Kierunki działań w ramach celu operacyjnego:Stworzenie kompleksowej oferty produktów turystycznych i połączenie jej z większymi źródłami informacji turystycznej.Przygotowanie infrastruktury dla inwestycji turystycznych.Rozbudowa ścieżek rowerowych.

Cel operacyjny 1.5. Ochrona kulturowych walorów Gminy Uzupełnieniem oferty turystycznej powinny być atrakcje kulturalne oferowane przez obiekty kultury, nowoczesne i dostosowane do potrzeb współczesnego konsumenta.



Równolegle z budową lub modernizacją obiektów kultury rozwijane powinny być działania nakierowane na zachowanie, ochronę i rewitalizację materialnego dziedzictwa kulturowego, poprzez renowację, konserwację i adaptację obiektów zabytkowych na terenie Gminy dla celów kulturalnych i turystycznych. Działania tego typu poprawią wizerunek Gminy Leśniowice, przyczynią się do wzrostu atrakcyjności, mogą również posłużyć integracji i wymianie międzynarodowej.

Kierunki działań w ramach celu operacyjnego:Rewitalizacja istniejących zabytków w Gminie.Organizacja cyklicznych imprez kulturalnych (Gminny Dzień Kobiet, święto ludowe, dożynki).Rozwijanie działalności domu spotkań „Na pograniczu kultur” poprzez wyposażenie w eksponaty oraz przygotowanie oferty rękodzieła i sztuki tradycyjnej.Budowanie marki Gminy na potencjale prehistorycznym i przyrodniczym i inne działania marketingu gospodarczego.Wsparcie dla organizacji przez grupy rekonstrukcyjne inscenizacji dawnych wydarzeń i tradycji regionalnych.

Cel operacyjny 1.6. Budowanie świadomości ekologicznej mieszkańców Gminy.

Walorami Gminy są warunki naturalne, stworzone m.in. przez Pagóry Chełmskie i Działy Grabowieckie. Dlatego władze Gminy prowadzą wielokierunkową działalność zorientowaną na ochronę środowiska – zarówno w kontekście prowadzonych inwestycji, jak również edukacji oraz promocji walorów przyrodniczych, wykorzystując przy tym dostępne środki zewnętrzne. Ważnym elementem budowania pozycji świadomości ekologicznej w Gminie jest włączenie i zaangażowanie mieszkańców oraz turystów do działań proekologicznych, w postaci wspólnych akcji dotyczących ekologii, zbiórki odpadów segregowanych, usuwania azbestu, odbioru zużytego sprzętu RTV i AGD, śmieci wielkogabarytowych oraz baterii i opon, a także programu tzw. niskiej emisji. Podejmowanym przez wspólnotę lokalną działaniom w zakresie ekologii przyświecać powinien nadrzędny cel – czysta i ekologiczna Gmina Leśniowice, atrakcyjna dla turystów i mieszkańców.

Priorytet 2.Rozwój gospodarczy Gminy poprzez wzmocnienie rozwoju strategicznych dla regionu branż oraz aktywności pozarolniczej mieszkańców Gminy.

2.1.Organizacja i wzmocnienie rozwoju gospodarczego.2.2.Utworzenie punktu informacyjno-konsultacyjnego dla przedsiębiorców.2.3.Wzrost konkurencyjności sektora rolnego i leśnego Gminy.



2.4.Rozwój bazy turystycznej i rekreacyjnej oraz podniesienie standardu świadczonych usług turystycznych.

2.5.Rozwój współpracy międzynarodowej.2.6.Rozwój działalności agroturystycznej.

Cel operacyjny 2.1. Organizacja i wzmocnienie rozwoju gospodarczego Aby firmy i instytucje działające na terenie Gminy mogły skutecznie funkcjonować i być konkurencyjne wobec innych firm z innych, większych aglomeracji oraz na rynku europejskim potrzebują wsparcia zewnętrznego. Wsparcie to obejmuje zarówno obsługę informacyjną dotyczącą różnych aspektów nawiązywania współpracy biznesowej, pozyskiwania pracowników, korzystania z ulg i odliczeń, ale również współpracy w zakresie rynków zbytu wewnątrz oraz na zewnątrz regionu. Samorząd będzie, za pomocą swoich dobrze wyszkolonych kadr pomagać przedsiębiorcom w poruszaniu się wśród wielu trudnych, ale korzystnych instrumentów rynkowych finansowych i organizacyjnych, których dostarczają instytucje państwowe, fundusze Venture Capital a także programy Unii Europejskiej. Rozwój gospodarczy Gminy będzie wprost zależny od stosownych warunków funkcjonowania przedsiębiorczości.

Kierunki działań w ramach celu operacyjnego:Stworzenie i uzbrojenie terenów zabezpieczających podstawowe potrzeby przedsiębiorców, inwestorów.Szeroka współpraca z instytucjami wspierającymi przedsiębiorców.Pozyskiwanie inwestorów i tworzenie warunków rozwoju dla przedsiębiorców.

Cel operacyjny 2.2. Utworzenie punktu informacyjno-konsultacyjnego dla przedsiębiorców.

Punkt informacyjno-konsultacyjny utworzony w ramach struktur Urzędu Gminy oraz posiłkujący się ekspertami zewnętrznymi, będzie udostępniać spójnych i kompleksowych informacji wraz z umożliwieniem skorzystania ze wsparcia dla osób planujących otworzyć działalność gospodarczą. Osoby zainteresowane a szczególnie osoby młode, osoby bezrobotne i absolwenci szkół będą mogły skorzystać ze szkoleń i doradztwa, ale również zajęć motywacyjnych, które odsłonią przed nimi możliwości rynkowe i udogodnienia dla osób które chcą samodzielnie działać na rynku i tworzyć wartość dodaną dla lokalnej społeczności.

Kierunki działań w ramach celu operacyjnego:Utworzenie punktu informacyjno-konsultacyjnego dla przedsiębiorców, realizującego usługi doradcze.Informowanie przez biuro o dostępnych ofertach szkoleniowych.



Wsparcie w uczestnictwie w szkoleniach z zakresu podejmowania działalności pozarolniczej.Wsparcie merytoryczne dla tworzenia nowych miejsc pracy na terenie Gminy.

Cel operacyjny 2.3. Wzrost konkurencyjności sektora rolnego i leśnego Gminy

Gmina Leśniowice to Gmina wiejska o znacznym potencjale rolniczym i leśnym. Ze względu na ochronę terenów cennych rolniczo, produkcja rolna (chociaż poddana znacznej restrukturyzacji) pozostanie jedną z ważniejszych gałęzi gospodarki Gminy. Zróżnicowane i atrakcyjne środowisko przyrodnicze, stwarza podstawę dla wielofunkcyjnego rozwoju, zwłaszcza związanego z możliwościami eksportowymi i turystyką, otwarciem na rynki europejskie i kraje Europy Wschodniej. Realizacja poniższych zadań stworzy warunki dla zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego przez udzielenie pomocy na podejmowanie lub rozwijanie przez rolników, domowników i małżonków rolników działalności nierolniczej lub związanej z rolnictwem w zakresie produkcji lub usług. W działaniu tym Gmina może stworzyć warunki do aktywizacji ludności wiejskiej dla stworzenia nowych miejsc pracy oraz poprawy struktury zatrudnienia.

Kierunki działań w ramach celu operacyjnego:Ułatwianie startu młodym rolnikom.Modernizacja gospodarstw rolnych.Poprawianie i rozwijanie infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowaniem rolnictwa i leśnictwa.Rozwijanie różnych form działalności wspierających działalność rolniczą.

Cel operacyjny 2.4. Rozwój bazy turystycznej i rekreacyjnej oraz podniesienie standardu świadczonych usług turystycznych

Aby funkcjonować i konkurować na rynku turystycznym Gmina Leśniowice powinna perfekcyjnie wykorzystać walory przyrodnicze i środowisko naturalne swoich miejscowości dla celów turystycznych. Ze względu na wysokie walory krajobrazu, nieskażone środowisko oraz swoją bogatą historię, Gmina może być atrakcyjnym miejscem turystycznym na mapie naszego województwa i kraju. Turystyka ma szansę stać się istotną płaszczyzną rozwoju gospodarczego Gminy. Samo położenie geograficzne oraz usytuowanie na ważnym szlaku komunikacyjnym, może nie być wystarczające dla zapewnienia równomiernego wzrostu Gminy. W wyniku dotychczasowych działań znacznie zwiększono infrastrukturę turystyczną, szczególnie w miejscowości Horodysko. Należy jednak inwestować nadal w tę



infrastrukturę, która następnie posłuży do zaoferowania gościom nowych produktów turystycznych.

Kierunki działań w ramach celu operacyjnego:Utworzenie wypożyczalni sprzętu turystycznego.Przywrócenie potencjału turystycznego, kulturowego i przyrodniczego zabytkowej alei kasztanowej na Dębinie.Budowa "Wioski Słowian" nad zalewem "Maczuły".Promocja i wsparcie turystyki konnej.Wsparcie działań oddolnych dotyczących turystyki.Budowa wież widokowych na terenie Gminy.Promocja turystyki w mediach tradycyjnych i elektronicznych.

Cel operacyjny 2.5. Rozwój współpracy międzynarodowej.Jednym z ważniejszych atutów Gminy jest jej położenie w pobliżu wschodniej granicy Polski i jednocześnie wschodniej granicy Unii Europejskiej. Gmina może w tej dziedzinie upatrywać szanse rozwojowe wynikające z podpisanych porozumień z regionami UE zarówno w części tzw. „Starej Europy” jak i 13 państw, które w ostatnim okresie weszły w ramy Wspólnoty. Szczególnie perspektywiczna może być współpraca z krajami nie należącymi do UE, a w tym zwłaszcza Ukrainy, dla której Polska jest naturalnym partnerem pomocnym w wejściu do Wspólnoty. Partnerstwa zawiązane w ramach współpracy międzynarodowej mogą dotyczyć współpracy gospodarczej, turystycznej oraz społecznej. Jako, że Gmina Leśniowice znajduje się w bezpośrednim pobliżu wschodniej granicy UE, może przyczyniać się do zacieśniania współpracy gospodarczej i turystycznej pomiędzy Polską a Ukrainą i nieodległą Białorusią. Ważnym zadaniem będzie również prowadzenie kampanii informacyjnej prowadzącej do efektywnej współpracy międzynarodowej.

Kierunki działań w ramach celu operacyjnego:Organizacja wymiany międzynarodowej w zakresie turystyki, gospodarki, nauki i kultury.

Cel operacyjny 2.6 Rozwój działalności agroturystycznejRozwój Gminy wymaga przygotowania stosownych warunków funkcjonowania przedsiębiorczości, a w szczególności aktywności gospodarczej mieszkańców Gminy. Niezbędne jest to dla już istniejących funkcji ekonomicznych, ale także dla terenów rozwojowych. Aby podnieść atrakcyjność turystyczną Gminy w skali regionalnej konieczne staje się podjęcie aktywnych działań umożliwiających przygotowanie oferty terenów o korzystnych warunkach do wypoczynku. Szczególnym nacisk zostanie położony na działalność agroturystyczną (nie



wymagającą rejestracji działalności gospodarczej) jak również działalności noclegowej, restauracyjnej oraz rekreacyjnej dostępnej zarówno dla turystów, jak i mieszkańców Gminy. W Gminie brak jest miejsc krótkiego wypoczynku dla niewielkiej liczby osób, opartego na tradycji i kulturze lokalnej i regionalnej. Pomimo widocznego zwiększenia ruchu turystycznego w Gminie, mieszkańcy nie tworzą punktów agroturystycznych. Gmina musi nasilić działania informacyjne skierowane do mieszkańców Gminy, mające na celu pobudzenie ich inwencji.

Kierunki działań w ramach celu operacyjnego:Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej.Edukacja i szkolenia w zakresie budowania oferty agroturystycznej.Promocja agroturystyki.

Priorytet 3.Poprawa jakości i warunków życia mieszkańców Gminy oraz aktywne przeciwdziałanie wykluczeniom.

3.1.Budowa, przebudowa i modernizacja dróg wraz z infrastrukturą towarzyszącą. 3.2.Budowa i modernizacja obiektów użyteczności publicznej oraz uporządkowanie

przestrzeni publicznej.3.3.Zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego Gminy i racjonalne

wykorzystywanie zasobów przyrodniczych.3.4.Rozbudowa nowoczesnej infrastruktury teleinformatycznej.3.5.Podnoszenie kwalifikacji osób pełnoletnich i adaptacyjność pracowników.

Cel operacyjny 3.1. Budowa, modernizacja, przebudowa i budowa dróg wraz z infrastrukturą towarzyszącą.

Jednym z podstawowych warunków rozwoju społeczności lokalnych jest dostępność komunikacyjna. Jest również jednym z najważniejszych czynników oceny atrakcyjności inwestycyjnej Gminy. Gmina Leśniowice usytuowana jest przy drogach wojewódzkich i powiatowych które umożliwiają komunikację z przyległymi gminami. Nasycenie Gminy siecią dróg lokalnych o dobrej jakości jest niewystarczające, pomimo dość korzystnego położenia w sąsiedztwie ważnych miejscowości wypoczynkowych. Stan istniejących dróg budzi pewne zastrzeżenia (brak utwardzenia nawierzchni, ubytki), rozmieszczenie (ciągi nitkowate nie powiązane przecznicami) oraz funkcjonalność użytkowania (wąskie nieuregulowane pasy drogowe), wynikające przede wszystkim z zachowania rozkładu działek i pól jeszcze z okresu przedwojennego. Największym utrudnieniem z dziedziny infrastruktury drogowej dla mieszkańców i turystów jest słaba jakość dróg powiatowych przebiegających przez Gminę. Poprawa stanu sieci drogowej sprzyjać będzie



poprawie jakości usług transportowych i mobilności osób oraz zwiększeniu współpracy gospodarczej, wymiany handlowej i ruchu turystycznego.

Kierunki działań w ramach celu operacyjnego:Przebudowa drogi powiatowej łączącej miejscowości Kasiłan i Rożdżałów, Sielec i Kumów oraz połączenie Gmin Leśniowice i Chełm.Remont drogi powiatowej Majdan Leśniowski - Siennica Różana.Remont drogi powiatowej Rakołupy – Pisków.Remont drogi powiatowej Leśniowice – Kasiłan.Przebudowa drogi asfaltowej Kumów Plebański - Sielec POM.Przebudowa drogi dojazdowej do gruntów rolnych w miejscowości Sielec (kapliczka).Przebudowa drogi gminne Sarniak – Poniatówka – Wygnańce.Przebudowa drogi gminnej Kasiłan – Kasiłan Mały.Przebudowa drogi gminnej Rakołupy Duże.Przebudowa drogi gminnej Rakołupy – Plisków.Przebudowa drogi gminnej Wierzbica.Przebudowa pozostałych dróg gminnych wraz z infrastrukturą towarzyszącą.

Cel operacyjny 3.2. Budowa i modernizacja obiektów użyteczności publicznej oraz uporządkowanie przestrzeni publicznej.

Aby mieszkańcy Gminy mogli mieć dostęp i możliwość korzystania z obiektów użyteczności publicznej, konieczna jest ich modernizacja i doposażenie, jak również budowa nowych obiektów służących lokalnemu społeczeństwu takich jak miejsca nauki, wypoczynku, rozrywki, rekreacji. Z kolei uporządkowanie przestrzeni publicznej może się odbywać poprzez m.in. budowę placów zabaw, tworzenie lub rewitalizację parków, itp.. Tworzenie nowych oraz modernizacja istniejących obiektów sportowych i rekreacyjnych dostępnych dla obywateli poszerza możliwości aktywnego spędzania czasu i promocji zdrowego trybu życia. Nowoczesne, dobrze wyposażone obiekty sportowe i rekreacyjne podnoszą atrakcyjność obszaru i przyczyniają się do kreowania pozytywnego wizerunku Gminy Leśniowice.

Kierunki działań w ramach celu operacyjnego:Remont świetlic wiejskich Kasiłan, Janówka, Poniatówka, Leśniowice, Majdan Leśniowski.Renowacja zabytkowego wozu OSP Kasiłan.Budowa zaplecza kulturalno-socjalnego na stadionie sportowym w Leśniowicach.Doposażenie świetlic wiejskich na potrzeby wsi, KGW i OSP.Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej.



Przebudowa budynku mienia Gminy na salę widowiskową z zapleczem socjalnym w miejscowości Majdan Leśniowski.Przebudowa budynku mienia komunalnego z przeznaczeniem na utworzenie centrum szkoleniowego w miejscowości Majdan Leśniowski.

Cel operacyjny 3.3. Zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego Gminy i racjonalne wykorzystywanie zasobów przyrodniczych.

Cele, priorytety i działania, jakie stoją przed samorządem Gminy w dziedzinie ochrony środowiska wyodrębnić można na klika podstawowych sfer:

Kierunki działań w zakresie jakości wód:- Modernizacja sieci wodociągowych celem racjonalizacji wykorzystania zasobów

wód podziemnych i eliminacji starych, przestarzałych i nie odpowiadających normom sanitarnym instalacji wodociągowych,

- Ograniczenie zanieczyszczeń ze źródeł punktowych,- Zmniejszenie zanieczyszczeń ze źródeł rozproszonych trafiających do wód ze

spływami powierzchniowymi z terenów rolnych,- Poprawa czystości wód w rzekach przepływających przez teren Gminy,- Utrzymanie stanu i poprawa jakości wód podziemnych.

Kierunki działań w zakresie czystości powietrza atmosferycznego:- Eliminowanie spalania odpadów w paleniskach domowych i na powierzchni

ziemi,- Zmniejszenie emisji zanieczyszczeń powietrza poprzez zmianę

wykorzystywanych źródeł energii na bardziej przyjazne dla środowiska, - Gazyfikacja Gminy,- Wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii (biomasa, wiatr, słońce, ciepło

ziemi).

Kierunki działań w zakresie gospodarki odpadami:- Wprowadzenie mechanizmów i stosowanie działań zmierzających do ochrony

naturalnych zasobów Gminy,- Bieżąca kontrola realizacji przez mieszkańców obowiązków w zakresie

utrzymania czystości i porządku, - Wprowadzenie nowoczesnego gospodarowania odpadami komunalnymi,

zapewniającego wzrost odzysku odpadów i zmniejszenie masy odpadów deponowanych na składowiskach,

- Zwiększenie odzysku odpadów przemysłowych,



- Rozwiązywanie problemów w zakresie właściwego unieszkodliwiania odpadów zawierających azbest (w szczególności pokrycia z eternitu),

- Rozbudowa systemu kanalizacyjnego Gminy.

Kierunki działań w zakresie racjonalnego użytkowania zasobów naturalnych:- Wzrost wykorzystania źródeł energii odnawialnej,- Ochrona ekosystemów leśnych,- Opracowanie i realizacja planów zalesiania,- Zmniejszenie materiałochłonności, wodochłonności i energochłonności,- Organizowanie konkursów i wystaw ekologicznych,- Współpraca Gminy ze strukturami ponadgminnymi.

Kierunki działań w ramach celu operacyjnego:Budowa sieci kanalizacji sanitarnej.Modernizacja sieci wodociągowej.Wymiana/rozbudowa/modernizacja taboru gminnego na tabor energooszczędny, o niższej emisji spalin.Wymiana źródeł światła w Urzędzie Gminy i jednostkach podległych.Przygotowanie inwestycji farmy wiatrowej na terenie Gminy.Budowa instalacji fotowoltaicznych, solarnych i pomp ciepła.

Cel operacyjny 3.4 Rozbudowa nowoczesnej infrastruktury teleinformatycznej

W obecnym czasie informatyzacja wszelkich obszarów działalności człowieka jest niejako koniecznością. Korzystanie z rozwiązań informatycznych zacznie ułatwia, poprawia i przyśpiesza aktywność ludzką, zarówno w zakresie działalności gospodarczej, a także obsługi klienta. Sprawne zarządzanie informacją, jej jakość oraz szybkość przepływu są nieodzownymi elementami budowania atrakcyjności i konkurencyjności. Podnoszenie konkurencyjności gospodarki i wyrównywanie szans rozwojowych nie jest obecnie możliwe bez nowoczesnych technologii informatycznych. Niezbędna jest realizacja przedsięwzięć rozwijających różne modele komunikacji oraz szybkiego i bezpiecznego dostępu do Internetu (zwłaszcza szerokopasmowego), a także tworzenie punktów publicznego dostępu do sieci. W ostatnich latach na ternie Gminy zbudowano solidny szkielet sieci szerokopasmowej opartej na łączu światłowodowym. Kolejnym etapem informatyzacji winno być stworzenie narzędzi informatycznych zmierzających do ułatwienia komunikacji w sprawach urzędowych. Dzięki tym działaniom możliwe będzie sprawne połączenie systemów Gminnych z centralnymi bazami danych oraz znaczne usprawnienie obsługi interesantów.

Kierunki działań w ramach celu operacyjnego:



Stworzenie i realizacja planu informatyzacji Gminy Leśniowice.Informatyzacja administracji publicznej oraz rozwój usług publicznych świadczonych drogą elektroniczną.Wsparcie w budowie sieci szerokopasmowej.Utworzenie Hot-Spotów w najważniejszych miejscowościach Gminy.

Cel operacyjny 3.5. Podnoszenie kwalifikacji osób pełnoletnich i adaptacyjność pracowników.

Główne wyzwanie współczesnego rynku polega na harmonijnym dostosowywaniu kwalifikacji i umiejętności pracowniczych do zmieniających się warunków na rynku pracy. Zachodzące zmiany w procesach technologicznych i strukturalnych gospodarki wymuszają, aby proces dostosowawczy zasobów ludzkich zachodził w jak najbardziej optymalny sposób i przenosił się na pełne wykorzystanie dostępnych zasobów pracy. W kształceniu ustawicznym w bardzo nieznacznym stopniu biorą udział osoby znajdujące się w niekorzystnej sytuacji na rynku pracy, a więc osoby bezrobotne, z niskimi kwalifikacjami oraz osoby starsze. Warto zauważyć, że nasilenie trudności przy zmianie kwalifikacji jest tym silniejsze, im niższy jest poziom wykształcenia osób zaangażowanych w pracę w sekcjach przechodzących restrukturyzację. Stymulowanie podnoszenia i aktualizacji umiejętności zawodowych przez osoby pracujące, zwłaszcza starsze i o niskich kwalifikacjach, jest kluczowe dla utrzymania ich aktywności na rynku pracy.

Kierunki działań w ramach celu operacyjnego:Rozwijanie form kształcenia ustawicznego i aktywności społecznej.Organizacja działań zmierzających do redukcji bezrobocia i zmniejszających sferę pomocy społecznej.Pośrednictwo w wyszukiwaniu dostępnych szkoleń innych ośrodków.Organizacja szkoleń motywacyjnych dla osób wykluczonych społecznie, w szczególności członków rodzin patologicznych.Aktywizacja i mobilizacja osób długotrwale bezrobotnych.



8. ZGODNOŚĆ Z DOKUMENTAMI STRATEGICZNYMI

Gmina Leśniowice jest podstawową jednostką samorządu terytorialnego, utworzoną na poziomie lokalnym. W związku z tym stanowi integralną część jednostek wyższego szczebla – powiatu chełmskiego i województwa lubelskiego. Obliguje to władze lokalne do prowadzenia takiej polityki prorozwojowej, która będzie spójna z analogicznymi działaniami władz powiatu, województwa i kraju. Lokalne dokumenty strategiczne muszą być w pełni zgodne i komplementarne z dokumentami strategicznymi i programowymi na poziomie powiatowym, wojewódzkim i krajowym.

Rysunek 2. Zestawienie wizji, misji, celów strategicznych i operacyjnych.


Priorytet 1.Budowanie świadomości

proekologicznej mieszkańców Gminy

poprzez wsparcie w wykorzystaniu

zasobów naturalnych oraz rozwój turystki i

STRATEGIA ROZWOJU KRAJUCEL GENERALNY

Podniesienie poziomu i jakości życia mieszkańców Polski: poszczególnych obywateli i rodzin.

Priorytet 3.Poprawa jakości i warunków życia

mieszkańców Gminy oraz aktywne

przeciwdziałanie wykluczeniom.

Priorytet 2.Rozwój gospodarczy

Gminy poprzez wzmocnienie rozwoju

strategicznych dla regionu branż oraz

aktywności pozarolniczej mieszkańców Gminy.

STRATEGIA ROZWOJU WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGOCELE PRIORYTETOWE

Wzmacnianie urbanizacji regionu, Restrukturyzacja rolnictwa oraz rozwój obszarów wiejskich,

Selektywne zwiększanie potencjału wiedzy, kwalifikacji, zaawansowaniatechnologicznego, przedsiębiorczości i innowacyjności regionu,

Funkcjonalna, przestrzenna, społeczna i kulturowa integracja regionu.

STRATEGIA ROZWOJU POWIATU CHEŁMSKIEGOMISJA STRATEGII

Podniesienie poziomu życia mieszkańców poprzez zrównoważony rozwój oraz poprawę konkurencyjności powiatu.

PROGRAM ROZWOJU GMINY LEŚNIOWICEMISJA STRATEGII

Stabilny rozwój Gminy zmierzający do podwyższania jakości życia mieszkańców dzięki tworzeniu warunków do rozwoju w kierunku ekologii,

nowoczesnego rolnictwa oraz turystyki z wykorzystaniem potencjału gospodarczego i geograficznego.


Opracowanie: BENEFIT PROJEKT Program Rozwoju Gminy Leśniowice na lata 2015-2020 spełnia te założenia. Jest on całkowicie zgodny z dokumentami opisującymi politykę rozwoju zarówno całego kraju, jak również województwa lubelskiego i powiatu chełmskiego. Niniejszy rozdział prezentuje zgodność Programu z dokumentami strategicznymi obowiązującymi w chwili jego opracowania.

8.1. Strategia Rozwoju Kraju 2020

Strategia Rozwoju Kraju 2020 – to główna strategia rozwojowa w średnim horyzoncie czasowym, wskazuje strategiczne zadania państwa, których podjęcie w perspektywie najbliższych lat jest niezbędne, by wzmocnić procesy rozwojowe (wraz z szacunkowymi wielkościami potrzebnych środków finansowych). Strategia Rozwoju Kraju 2020 oparta jest na scenariuszu stabilnego rozwoju. Pomyślność realizacji wszystkich założonych w tej Strategii celów będzie uzależniona od wielu czynników zarówno wewnętrznych, jak i zewnętrznych, które mogą wpływać na dostępność środków finansowych na jej realizację. Szczególne znaczenie będzie miał rozwój sytuacji w gospodarce światowej, a w szczególności w strefie euro. W najbliższych latach kluczowe będzie pogodzenie konieczności równoważenia finansów publicznych i zwiększania oszczędności, przy jednoczesnej realizacji rozwoju opartego na likwidowaniu największych barier rozwojowych, ale też rozwoju w coraz większym stopniu opartego na edukacji, cyfryzacji i innowacyjności. Szczególnie ważne będzie przeprowadzenie zmian systemowych, kompetencyjnych i instytucjonalnych sprzyjających uwolnieniu potencjałów i rezerw rozwojowych, a także środków finansowych.

Rysunek 3. Strategia Rozwoju Kraku 2020



Źródło: slideshare.net



Strategia wyznacza trzy obszary strategiczne - Sprawne i efektywne państwo, Konkurencyjna gospodarka, Spójność społeczna i terytorialna, w których koncentrować się będą główne działania oraz określa, jakie interwencje są niezbędne w perspektywie średniookresowej w celu przyspieszenia procesów rozwojowych.

Strategia średniookresowa wskazuje działania polegające na usuwaniu barier rozwojowych, w tym słabości polskiej gospodarki ujawnionych przez kryzys gospodarczy, jednocześnie jednak koncentrując się na potencjałach społeczno-gospodarczych i przestrzennych, które odpowiednio wzmocnione i wykorzystane będą stymulowały rozwój.

Celem głównym Strategii staje się więc wzmocnienie i wykorzystanie gospodarczych, społecznych i instytucjonalnych potencjałów zapewniających szybszy i zrównoważony rozwój kraju oraz poprawę jakości życia ludności.6 Jego osiągnięcie będzie możliwe dzięki realizacji kierunków działań i zadań, które zostały pogrupowane w następujące obszary strategiczne: Obszar strategiczny I. Sprawne i efektywne państwo

o Cel I.1. Przejście od administrowania do zarządzania rozwojem o Cel I.2. Zapewnienie środków na działania rozwojowe o Cel I.3. Wzmocnienie warunków sprzyjających realizacji indywidualnych

potrzeb i aktywności obywatela

Obszar strategiczny II. Konkurencyjna gospodarka o Cel II.1. Wzmocnienie stabilności makroekonomicznejo Cel II.2. Wzrost wydajności gospodarki o Cel II.3. Zwiększenie innowacyjności gospodarki o Cel II.4. Rozwój kapitału ludzkiego o Cel II.5. Zwiększenie wykorzystania technologii cyfrowych o Cel II.6. Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko o Cel II.7. Zwiększenie efektywności transportu

Obszar strategiczny III. Spójność społeczna i terytorialna o Cel III.1. Integracja społeczna o Cel III.2. Zapewnienie dostępu i określonych standardów usług publicznych o Cel III.3. Wzmocnienie mechanizmów terytorialnego równoważenia rozwoju

oraz integracja przestrzenna dla rozwijania i pełnego wykorzystania potencjałów regionalnych

6 http://www.mir.gov.pl- 135 -



Niezwykle ważną cechą krajowego planu strategicznego jest takie określenie priorytetów i celów, by z jednej strony wspierać konkurencyjność poszczególnych regionów i wzmacniać ich rozwój, a z drugiej - wyrównywać szanse województw zapóźnionych, aby osiągnąć spójność społeczną, gospodarczą i przestrzenną kraju.

Program Rozwoju Gminy Leśniowice na lata 2015-2020 jest całkowicie zgodny z priorytetami rozwoju zawartymi w Strategii Rozwoju Kraju 2020, a wykonanie zawartej w nim polityki prorozwojowej przyczyni się do osiągnięcia celu głównego. Obszary i cele strategiczne określone w Programie Rozwoju Gminy Leśniowice na lata 2015-2020 wykazują powiązanie ze wszystkimi obszarami strategicznymi przyjętymi w Strategii Rozwoju Kraju 2020.

Tabela 44. Powiązanie obszarów i celów Programu Rozwoju Gminy Leśniowice na lata 2015-2020

wraz z priorytetami i kierunkami działań Strategii Rozwoju Kraju 2020

Priorytety przyjęte w Programie Rozwoju Gminy Leśniowice

na lata 2015-2020

Powiązane z nimi cele określone w Strategii Rozwoju Kraju 2020

Priorytet 1.Budowanie świadomości proekologicznej mieszkańców Gminy poprzez wsparcie w wykorzystaniu zasobów naturalnych oraz rozwój turystki i rekreacji.

Cel II.2. Wzrost wydajności gospodarkiCel II.3. Zwiększenie innowacyjności gospodarkiCel II.4. Rozwój kapitału ludzkiegoCel II.5. Zwiększenie wykorzystania technologii cyfrowychCel II.6. Bezpieczeństwo energetyczne i środowiskoCel II.7. Zwiększenie efektywności transportuCel III.3. Wzmocnienie mechanizmów terytorialnego równoważenia rozwoju oraz integracja przestrzenna dla rozwijania i pełnego wykorzystania potencjałów regionalnych


Cel II.1. Wzmocnienie stabilności makroekonomicznejCel II.2. Wzrost wydajności gospodarkiCel II.3. Zwiększenie innowacyjności gospodarkiCel II.4. Rozwój kapitału ludzkiegoCel II.5. Zwiększenie wykorzystania technologii cyfrowychCel III.3. Wzmocnienie mechanizmów terytorialnego równoważenia rozwoju oraz integracja przestrzenna dla rozwijania i pełnego wykorzystania potencjałów regionalnych

Priorytet 3.Poprawa jakości i warunków życia mieszkańców Gminy oraz aktywne

Cel I.3. Wzmocnienie warunków sprzyjających realizacji indywidualnych potrzeb i aktywności obywatela



przeciwdziałanie wykluczeniom.

Cel II.4. Rozwój kapitału ludzkiegoCel II.6. Bezpieczeństwo energetyczne i środowiskoCel II.7. Zwiększenie efektywności transportuCel III.1. Integracja społecznaCel III.2. Zapewnienie dostępu i określonych standardów usług publicznychCel III.3. Wzmocnienie mechanizmów terytorialnego równoważenia rozwoju oraz integracja przestrzenna dla rozwijania i pełnego wykorzystania potencjałów regionalnych

Długookresowa strategia rozwoju kraju to, zgodnie z ustawą o zasadach prowadzenia polityki rozwoju, dokument określający główne trendy, wyzwania, i scenariusze rozwoju społeczno-gospodarczego kraju oraz kierunki przestrzennego zagospodarowania kraju, z uwzględnieniem zasady zrównoważonego rozwoju, obejmujący okres co najmniej 15 lat. Prace nad strategią długookresową powierzono Zespołowi Doradców Strategicznych Prezesa Rady Ministrów.

Koncepcja Długookresowej Strategii Rozwoju Kraju (DSRK) oparta jest o przedstawienie najważniejszych 25 decyzji, które należy podjąć w jak najkrótszym czasie, aby zapewnić rozwój gospodarczy i społeczny w perspektywie do 2030, którego celem będzie poprawa jakości życia Polaków. Trzecia fala nowoczesności oznacza umiejętność łączenia modernizacji, innowacji, impetu cyfrowego z poprawą właśnie jakości życia i skokiem cywilizacyjnym, jakiego Polska w najbliższych 20 latach musi dokonać, aby uniknąć zagrożenia peryferyzacją. DSRK określi także najważniejsze wyzwania związane z polityką makroekonomiczną, w tym konieczność dokonania realokacji wydatków publicznych na rzecz wydatków rozwojowych.

CEL GŁÓWNY: poprawa jakości życia Polaków (wzrost PKB na mieszkańca w relacji do najbogatszego państwa UE i zwiększenie spójności społecznej) dzięki stabilnemu, wysokiemu wzrostowi gospodarczemu, co pozwala na modernizację kraju.

Sformułowanie „Poprawa jakości życia - jako cel rozwoju – dotyczy kompleksowego rozumienia „jakości życia” (ang. „well-being”) jako dobrostanu w różnych obszarach życia: długości życia w ogóle, długości życia w zdrowiu (co wiąże się z poprawą stanu zdrowia Polaków jako

rezultatu międzysektorowych działań prozdrowotnych a w szczególności sprawnie funkcjonującego systemu ochrony zdrowia),

większej satysfakcji z wykonywania pracy, lepszych warunków łączenia kariery zawodowej z życiem prywatnym i

rodzinnym,



sprawnej sieci bezpieczeństwa socjalnego nastawionej na pomoc, której celem jest zwiększenie szans na aktywność społeczną i zawodową i dbałość o przeciwdziałanie różnym formom wykluczenia,

dostępności dóbr i usług publicznych (zdefiniowanych, standaryzowanych, efektywnie dostarczanych) bez względu na status rodzinny i miejsce zamieszkania,

otwartych warunków uczestnictwa w życiu publicznym, bezpieczeństwa dochodów na starość, środowiskowego poczucia równowagi w odniesieniu do warunków

krajobrazowych, naturalnego stanu otoczenia oraz żywności, udziału w kulturze (co jest ważne dla prorozwojowego potencjału kreatywności), poczucia satysfakcji z życia.

Osiąganie strategicznego celu kluczowego będzie możliwe dzięki podjęciu działań w trzech obszarach zadaniowych: obszar konkurencyjności i innowacyjności gospodarki (modernizacji).

Nastawiony na zbudowanie nowych przewag konkurencyjnych Polski opartych o wzrost KI (wzrost kapitału ludzkiego, społecznego, relacyjnego, strukturalnego) i wykorzystanie impetu cyfrowego, co daje w efekcie większą konkurencyjność.

Innowacyjność gospodarki i kreatywność indywidualnaPolska CyfrowaKapitał LudzkiBezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko

obszar równoważenia potencjału rozwojowego regionów (dyfuzji). Zgodnie z zasadami rozbudzania potencjału rozwojowego odpowiednich obszarów mechanizmami dyfuzji i absorbcji oraz polityką spójności społecznej, co daje w efekcie zwiększenie potencjału konkurencyjności Polski

Rozwój regionalnyTransport

obszar efektywności i sprawności państwa (efektywności). Usprawniający funkcje przyjaznego i pomocnego państwa (nie nadodpowiedzialnego) działającego efektywnie w kluczowych obszarach interwencji.

Kapitał SpołecznySprawne Państwo

Program Rozwoju Gminy Leśniowice na lata 2015-2020 jest całkowicie zgodny z priorytetami rozwoju zawartymi w Koncepcji Długookresowej Strategii Rozwoju Kraju.



8.2. Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2014–2020(z perspektywą do 2030 roku)

Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego lata 2014–2020 (z perspektywą do 2030 r.) jest najważniejszym dokumentem programowym, który określa wizję rozwoju oraz cele i kierunki rozwoju województwa lubelskiego. Strategia prezentuje zasadniczą zmianę podejścia do programowania rozwoju i prowadzenia polityki regionalnej. Opiera się na terytorializacji polityki rozwojowej, wskazując m.in. obszary strategicznej interwencji, jest zorientowana na konkretne rezultaty i efekty. Zakłada zintegrowane podejście oraz wieloszczeblowe zarządzanie, w tym poprzez mobilizowanie regionalnych i lokalnych inicjatyw. Przyjmuje horyzont czasowy do roku 2020 z perspektywą do roku 2030.

Strategia jest elastyczna i otwarta na innowacyjne pomysły oraz działania prorozwojowe, a także zdolna do absorpcji pomocy i wsparcia zewnętrznego. Zaproponowane w dokumencie cele strategiczne odpowiadają na zidentyfikowane najważniejsze problemy i wyzwania rozwojowe naszego regionu. Ukierunkowane są na innowacje, wzmocnienie miast, rozwój nowoczesnej wsi, rozwój przedsiębiorczości, wykorzystanie potencjału naukowego oraz wielokierunkową integrację regionu polepszającą jego spójność oraz wykorzystanie posiadanych potencjałów rozwojowych.

W horyzoncie 2020 r. (z perspektywą do 2030 roku) strategiczne cele rozwoju regionu lubelskiego, których realizacji będą służyły działania samorządu województwa, są określone następująco: 1. Wzmacnianie urbanizacji regionu.

1.1.Rozwijanie funkcji metropolitalnych Lublina jako głównego ośrodka Polski Wschodniej, koncentrującego gospodarcze, naukowe i kulturalne kontakty ze światem, zwłaszcza ze wschodnimi sąsiadami.

1.2.Wspieranie ponadlokalnych funkcji miast (np. naukowych, akademickich, kulturalnych, turystycznych), które przyczyniają się do dynamizacji rozwoju tych miast i otaczających je obszarów.

1.3.Poprawa skomunikowania Lublina z obszarami metropolitalnymi Polski i zagranicy.

2. Restrukturyzacja rolnictwa oraz rozwój obszarów wiejskich. 2.1.Poprawa warunków dla wzrostu konkurencyjności i towarowości gospodarstw

przez m.in. promowanie i wspieranie scalania grunt scalania gruntów i powiększania obszaru gospodarstw, poprawę struktury gospodarstw i przyspieszenie przepływu ziemi do gospodarstw większych obszarowo i nastawionych na produkcję towarową.



2.2.Rozwój przetwórstwa rolno-spożywczego pozwalający na wykorzystanie istniejącego potencjału surowcowego regionu.

2.3.Wzmocnienie doradztwa rolniczego oraz promowanie i wspieranie inicjatyw współpracy rolników i mieszkańców wsi (grupy producenckie, spółdzielnie itp.).

2.4.Wspieranie przedsiębiorczości na wsi i tworzenia pozarolniczych miejsc pracy na obszarach wiejskich w najbardziej efektywnych sektorach gospodarki (głównie usług, w tym usług dla rolnictwa).

2.5.Wyposażanie obszarów wiejskich w infrastrukturę transportową, komunalną i energetyczną w sposób skoordynowany z innymi przedsięwzięciami i spójny wewnętrznie.

3. Selektywne zwiększanie potencjału wiedzy, kwalifikacji, zaawansowania technologicznego, przedsiębiorczości i innowacyjności regionu. 3.1.Wspieranie najbardziej perspektywicznych kierunków badań i komercjalizacji

ich wyników.3.2.Wspieranie kierunków kształcenia na poziomie wyższym szczególnie

istotnych dla przyszłego rynku pracy regionu oraz mających unikatowe znaczenie w skali ponadregionalnej.

3.3.Stworzenie systemu wsparcia naukowego, eksperckiego i wdrożeniowego na rzecz rozwoju wybranych sektorów gospodarki.

3.4.Rozwijanie systemu kształcenia dostosowanego do specyfiki regionu.3.5.Wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw.3.6.Rozwój społeczeństwa informacyjnego.

4. Funkcjonalna, przestrzenna, społeczna i kulturowa integracja regionu. 4.1.Poprawa wewnętrznego skomunikowania regionu dzięki powiązaniu jego

najważniejszych miast sprawną siecią drogową, budowaną w pierwszej kolejności tam, gdzie jej niedoskonałość jest barierą rozwoju.

4.2.Wspieranie włączenia społecznego.4.3.Wzmacnianie społecznej tożsamości regionalnej i rozwijanie więzi

współpracy wewnątrzregionalnej m.in. przez odwoływanie się do tradycji wielokulturowości i włączaniu jej do regionalnych programów edukacyjnych i selektywnie wspieranych działań kulturotwórczych oraz stymulowanie podejmowania wspólnych przedsięwzięć gospodarczych, organizacyjnych, edukacyjnych.

4.4.Przełamywanie niekorzystnych efektów przygranicznego położenia regionu.4.5.Racjonalne i efektywne wykorzystywanie zasobów przyrody dla potrzeb

gospodarczych i rekreacyjnych, przy zachowaniu i ochronie walorów środowiska przyrodniczego.

Założono, iż rozwój gospodarczy ma się opierać zarówno o potencjał wewnętrzny (istniejące przedsiębiorstwa, zasoby ludzkie, środowisko przyrodnicze, położenie przygraniczne, sfera naukowo-badawcza), jak i zewnętrzny (środki zewnętrzne



umożliwiające realizację przedsięwzięć prorozwojowych, współpraca międzyregionalna, polityka prorozwojowa państwa). Działania zaplanowane do realizacji w ramach strategii mają równomiernie wpływać zarówno na rozwój sfery przestrzennej, jak również gospodarczej i społecznej.

Program Rozwoju Gminy Leśniowice na lata 2015-2020 jest całkowicie zgodny z priorytetami rozwoju zawartymi w Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020 i w pełni przyczyni się do osiągnięcia jej celu głównego. Priorytety i cele określone w regionalnym dokumencie strategicznym odpowiadają obszarom i celom przyjętym w Programie Rozwoju Gminy Leśniowice na lata 2015-2020.

Cel strategiczny 1: Wzmacnianie urbanizacji regionu. Miasta są nośnikiem postępu technologicznego, koncentrują usługi wyższego rzędu, stanowią węzły komunikacyjne, stanowią rynki pracy oraz ośrodki obsługi dla otaczających je terenów. Szczególne znaczenie mają miasta, w których istnieją funkcje metropolitalne, są one bowiem ośrodkami usług najwyższego rzędu oraz łącznikami związanych z nimi regionów z gospodarką globalną. Urbanizację należy rozumieć w wymiarze ilościowym i jakościowym. Do tego priorytetu w gminnej strategii rozwoju nawiązują bezpośrednio cele przyporządkowane Priorytetowi 1. Budowanie świadomości proekologicznej mieszkańców Gminy poprzez wsparcie w wykorzystaniu zasobów naturalnych oraz rozwój turystki i rekreacji.

Cel strategiczny 2: „Restrukturyzacja rolnictwa oraz rozwój obszarów wiejskich”. Rolnictwo i kompleks żywnościowy to tradycyjne dziedziny gospodarki regionu. Działania podejmowane w ramach celu 2 pozwolą na racjonalizację produkcji rolnej i zwiększenie jej opłacalności, a jednocześnie na istotną poprawę warunków życia mieszkańców wsi, którzy w większym, niż dotychczas stopniu będą podejmowali pracę poza rolnictwem, w tym m.in. w usługach dla rolnictwa i turystyce. W założenia tego priorytetu wpisują się cele przypisane do Priorytetu 2. Rozwój gospodarczy Gminy poprzez wzmocnienie rozwoju strategicznych dla regionu branż oraz aktywności pozarolniczej mieszkańców Gminy oraz do Priorytetu 3. Poprawa jakości i warunków życia mieszkańców Gminy oraz aktywne przeciwdziałanie wykluczeniom;

Cel strategiczny 3. Selektywne zwiększanie potencjału wiedzy, kwalifikacji, zaawansowania technologicznego, przedsiębiorczości i innowacyjności regionu. We współczesnej gospodarce innowacja to najbardziej skuteczny sposób na zwiększenie konkurencyjności. Działania podjęte podczas realizacji celu 3 pozwolą na zwiększenie innowacyjności tych kierunków działalności gospodarczej regionu, które – z jednej strony – są zakorzenione w jego gospodarczej tradycji, z drugiej zaś mogą być wsparte dobrze już rozwiniętym zapleczem badawczo-rozwojowym, co jest zbieżne z zasadą „inteligentnej specjalizacji” (smart specialisation). Realizacja celu 3 powinna zwiększyć



atrakcyjność inwestycyjną Lubelszczyzny. Działania te będą także zmierzały do poprawy sytuacji na regionalnym rynku pracy. W Programie Rozwoju Gminy Leśniowice na lata 2015-2020 działania komplementarne z tym priorytetem zawarte są w Priorytecie 2. Rozwój gospodarczy Gminy poprzez wzmocnienie rozwoju strategicznych dla regionu branż oraz aktywności pozarolniczej mieszkańców Gminy;

Cel strategiczny 4. Funkcjonalna, przestrzenna, społeczna i kulturowa integracja regionu. Region zintegrowany poczuciem społecznej tożsamości terytorialnej, wspomaganej silnymi więziami współzależności gospodarczej i kulturowej, ze sprawnym systemem wewnętrznej komunikacji i transportu, ma znacznie większe szanse na rozwój w otwartej, konkurencyjnej gospodarce, niż region fragmentowany, którego poszczególne układy lokalne nie są zdolne do współpracy, a mieszkańcy mają nikłą świadomość wspólnych korzeni i wspólnych interesów. Do tego priorytetu nawiązują cele przypisane w Gminnym Programie Rozwoju Priorytetowi 1. Budowanie świadomości proekologicznej mieszkańców Gminy poprzez wsparcie w wykorzystaniu zasobów naturalnych oraz rozwój turystki i rekreacji oraz Priorytetowi 3. Poprawa jakości i warunków życia mieszkańców Gminy oraz aktywne przeciwdziałanie wykluczeniom.

Poniższe zestawienie obrazuje zgodność celów i kierunków działań przypisanych poszczególnym obszarom problemowym ustalonym w Programie Rozwoju Gminy Leśniowice na lata 2015-2020 z założeniami polityki prorozwojowej, jaką przyjęto dla regionu w Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020:


wraz z priorytetami Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2014–2020(z perspektywą do 2030 roku)

Priorytety przyjęte w Programie Rozwoju Gminy Leśniowice

na lata 2015-2020

Powiązane z nimi cele określone w Strategii Rozwoju Województwa

Lubelskiego na lata 2014–2020 (z perspektywą do 2030 roku).

Priorytet 1.Budowanie świadomości proekologicznej mieszkańców Gminy poprzez wsparcie w wykorzystaniu zasobów naturalnych oraz

Cel strategiczny 1: Wzmacnianie urbanizacji regionu.Cel strategiczny 4. Funkcjonalna, przestrzenna, społeczna i kulturowa



rozwój turystki i rekreacji. integracja regionu.Priorytet 2.Rozwój gospodarczy Gminy poprzez wzmocnienie rozwoju strategicznych dla regionu branż oraz aktywności pozarolniczej mieszkańców Gminy.

Cel strategiczny 2: Restrukturyzacja rolnictwa oraz rozwój obszarów wiejskich.Cel strategiczny 4. Funkcjonalna, przestrzenna, społeczna i kulturowa integracja regionu.


Cel strategiczny 2: Restrukturyzacja rolnictwa oraz rozwój obszarów wiejskich.Cel strategiczny 3. Selektywne zwiększanie potencjału wiedzy, kwalifikacji, zaawansowania technologicznego, przedsiębiorczości i innowacyjności regionu.

Opracowanie: BENEFIT PROJEKT

8.3. Strategia Rozwoju Powiatu Chełmskiego na lata 2008-2015.

Misją Strategii jest „Podniesienie poziomu życia mieszkańców powiatu”. Planowane zadania w Programie Rozwoju Gminy Leśniowice na lata 2015-2020 całkowicie wpisują się w misję oraz wizję Strategii Rozwoju Powiatu Chełmskiego.

W dokumencie strategicznym określono cztery cele strategiczne, którym przyporządkowano cele operacyjne, warunkujące osiąganie założonych celów:

cel I Zwiększenie konkurencyjności lokalnej gospodarki; cel II: Wzrost zatrudnienia i rozwój rynku pracy; cel III: Powiatu atrakcyjności turystycznej powiatu; cel IV: Integracja oraz poprawa jakości kapitału ludzkiego.

Strategia, ze względu na to, iż zakłada szeroką współpracę pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego na rzecz wspierania rozwoju regionalnego i wykorzystania istniejącego potencjału kulturowego, gospodarczego i turystycznego Polski Wschodniej, wykazuje pełną zgodność z „Programem rozwoju turystyki do 2020”, na który składają się działania:

Promocja walorów turystycznych, Współpraca z gminami i organizacjami pozarządowymi w zakresie rozwoju

turystyki.

Program Rozwoju Gminy Leśniowice na lata 2015-2020 jest całkowicie zgodny z priorytetami rozwoju zawartymi w Strategii Rozwoju Powiatu Chełmskiego na lata 2008-2015 i w pełni przyczyni się do osiągnięcia jej celów i założeń. Priorytety i cele



określone w powiatowym dokumencie strategicznym odpowiadają obszarom i celom przyjętym w Programie.


wraz z priorytetami Strategii Rozwoju Powiatu Chełmskiego na lata 2008-2015.

Priorytety przyjęte w Programie Rozwoju Gminy Leśniowice na lata

2015-2020

Powiązane z nimi cele określone w Strategii Rozwoju Powiatu

Chełmskiego na lata 2008-2015Priorytet 1.Budowanie świadomości proekologicznej mieszkańców Gminy poprzez wsparcie w wykorzystaniu zasobów naturalnych oraz rozwój turystki i rekreacji.

cel II: Poprawa atrakcyjności turystycznej powiatu


cel I: Zwiększenie konkurencyjności lokalnej gospodarkicel II: Poprawa atrakcyjności turystycznej powiatu


cel III: Wzrost zatrudnienia i rozwój rynku pracy;cel IV: Integracja oraz poprawa jakości kapitału ludzkiego oraz ograniczenie wykluczenia społecznego

Opracowanie: BENEFIT PROJEKT

8.4. Programy Unii Europejskiej

Posiadanie aktualnego Programu Rozwoju Lokalnego będzie prawdopodobnie warunkiem formalnym ubiegania się o środki w ramach krajowych i regionalnych Programów Operacyjnych na lata 2014-2020. Obowiązek ten nakłada również na JST polskie ustawodawstwo. Dystrybucję wszystkich funduszy Unii Europejskiej w bieżącym okresie budżetowym określa Umowa Partnerstwa, która jest dokumentem nadrzędnym nad programami operacyjnymi i następczynią Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia z okresu budżetowego 2007-2013. Umowa Partnerstwa to najważniejszy dokument określający strategię inwestowania nowej puli funduszy europejskich w ramach polityki spójności, wspólnej polityki rolnej oraz wspólnej polityki rybołówstwa.

Autorzy UP określili główne problemy rozwojowe kraju, takie jak7:7 uniaeuropejska.org



niska konkurencyjność gospodarki (m.in. niska dostępność transportowa kraju w układzie europejskim, niewystarczający poziom bezpieczeństwa energetycznego, niepełne wykorzystanie zasobów rynku pracy);niewystarczająca spójność społeczna i terytorialna (wysoki poziom ubóstwa i wykluczenia społecznego, niewystarczająca dostępność transportowa w układzie krajowym i regionalnym, niewystarczająca kompetencje cyfrowe);niewystarczająca sprawność i efektywność państwa w obszarze kluczowym dla konkurencji gospodarki (nieoptymalne warunki administracyjne i prawne dla rozwoju przedsiębiorczości, niski stopień wykorzystania technologii informacyjno-komunikacyjnych w usługach publicznych).

W odpowiedzi na zidentyfikowane problemy określono następujące cele tematyczne, które będą realizowane w latach 2014-2020 poprzez wdrażanie programów operacyjnych:

1. Badania naukowe, rozwój technologiczny i innowacje;2. Zwiększenie dostępności, stopnia wykorzystania i jakości technologii

informacyjno-komunikacyjnych;3. Podnoszenie konkurencyjności mikro, małych i średnich przedsiębiorstw,

sektora rolnego oraz sektora rybołówstwa i akwakultury;4. Wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach;5. Promowanie dostosowania do zmian klimatu, zapobiegania ryzyku i

zarządzania ryzykiem;6. Ochrona środowiska naturalnego i wspieranie efektywności wykorzystania

zasobów;7. Promowanie zrównoważonego transportu i usuwanie niedoborów

przepustowości w działaniu najważniejszych infrastruktur sieciowych;8. Wspieranie zatrudnienia i mobilności pracowników;9. Wspieranie włączenia społecznego i walka z ubóstwem;10. Inwestowanie w edukację, umiejętności i uczenie się przez całe życie;11. Wzmacnianie potencjału instytucjonalnego i skuteczności administracji

publicznej

Polska jest jednym z pierwszych krajów UE, który zakończył negocjacje Umowy Partnerstwa. Z budżetu Unii Europejskiej na lata 2014-2020 Polska otrzyma ponad 100 mld euro. W latach 2014-2020 realizowanych będzie 6 krajowych programów operacyjnych, w tym jeden ponadregionalny dla województw Polski Wschodniej, a także 16 programów regionalnych. Samorządy województw zarządzać będą większą niż obecnie pulą europejskich pieniędzy – w latach 2007-2013 miały do dyspozycji około 25% wszystkich środków dla Polski, w nowej perspektywie będzie to niemal 40%. RPO finansowane będą z dwóch źródeł: Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz Europejskiego Funduszu Społecznego.



Krajowe Programy Operacyjne – alokacja 45,6 mld euro.

Rysunek 4. Podział Funduszy Strukturalnych na Krajowe programy Operacyjne na Lata 2014-2020

Źródło: wyborcza.pl

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 – alokacja 27,4 mld euro.To największy program. Jego fundusze przeznaczymy m.in. na wsparcie gospodarki niskoemisyjnej, ochronę środowiska, przeciwdziałanie i adaptację do zmian klimatu, transport, bezpieczeństwo energetyczne, ochronę zdrowia i kulturę. Większy nacisk niż obecnie, zostanie położony na wsparcie gospodarki sprzyjającej środowisku i jednocześnie bardziej konkurencyjnej ekonomicznie. Na znaczeniu zyskają także przedsięwzięcia dotyczące bezpieczeństwa energetycznego i ochrony zdrowia. Jego beneficjentami będą zarówno podmioty publiczne, w tym jednostki samorządu terytorialnego, jak i prywatne, głównie duże przedsiębiorstwa.

Program Operacyjny Inteligentny Rozwój – alokacja 8,6 mld euro.Głównym celem programu jest zwiększenie poziomu innowacyjności i konkurencyjności polskiej gospodarki m.in. poprzez aktywizację współpracy firm i sektora nauki, wsparcie i rozwój innowacyjności przedsiębiorców. Program pomoże skutecznie przekształcić pomysły polskich naukowców w innowacyjne produkty, usługi i technologie, czyli przejść „od pomysłu do przemysłu”. Z jego funduszy skorzystają także przedsiębiorcy chcący rozwijać swoją działalności poza granicami



Polski, a także instytucje otoczenia biznesu. Część środków zostanie również przeznaczona na podniesienie pozycji polskiej nauki na arenie międzynarodowej.

Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój – alokacja 4,7 mld euro. PO WER powstał w odpowiedzi na potrzeby reform w obszarach zatrudnienia, włączenia społecznego, adaptacyjności, edukacji, szkolnictwa wyższego, zdrowia i dobrego rządzenia. Wspierane będą też innowacje społeczne i współpraca ponadnarodowa w wymienionych dziedzinach. W programie będą także dostępne środki Inicjatywy na rzecz zatrudnienia osób młodych. Wsparcie PO WER uzupełni działania na poziomie regionalnym w ramach RPO, z których bezpośrednią pomoc uzyskają osoby pozostające bez pracy, wykluczone bądź zagrożone wykluczeniem społecznym, czy też chcące podnieść swoje kwalifikacje.

Program Operacyjny Polska Cyfrowa – alokacja 2,2 mld euro. Środki nowego programu, nie mającego swojego odpowiednika w obecnej perspektywie, popłyną na wsparcie technologii informacyjno-komunikacyjnych (TIK), w szczególności tworzenie sieci szerokopasmowych oraz rozwój e-usług publicznych. Planowane są również działania dotyczące nabywania i rozwoju kompetencji cyfrowych. Program zakłada, że do 2020 r. każdy mieszkaniec Polski będzie mógł mieć dostęp do Internetu o przepustowości co najmniej 30 Mb/s. Beneficjentami programu będą przede wszystkim przedsiębiorstwa telekomunikacyjne, administracja publiczna, jednostki naukowe, organizacje pozarządowe.

Program Operacyjny Polska Wschodnia – alokacja 2 mld euro.To dodatkowe źródło funduszy dla województw Polski Wschodniej. Unijne pieniądze zostaną przeznaczone na wsparcie wzrostu konkurencyjności i innowacyjności, większą aktywność przedsiębiorców i instytucji otoczenia biznesu w obszarze B+R oraz ich promocję na rynkach międzynarodowych. Ponadto, realizowane będą projekty związane z rozwojem komunikacji miejskiej oraz poprawą dostępności wewnętrznej w miastach wojewódzkich Polski Wschodniej i obszarach je otaczających.

Program Operacyjny Pomoc Techniczna – alokacja 0,7 mln euro.

Regionalne Programy Operacyjne – alokacja 31,1 mld euro.Ich celem będzie zwiększanie konkurencyjności regionów oraz poprawa jakości życia ich mieszkańców poprzez wykorzystanie potencjałów regionalnych i niwelowanie barier rozwojowych. Nacisk położony będzie przede wszystkim na wspieranie przedsiębiorczości, edukacji, zatrudnienia i włączenia społecznego, technologii informacyjno-komunikacyjnych, infrastruktury ochrony środowiska, energetyki oraz transportu.



Rysunek 5. Podział funduszy strukturalnych na regionalne programy operacyjne na lata 2014-2020

Źródło: wyborcza.pl

Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020

Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020 jest dokumentem operacyjnym, w którym określono główne kierunki rozwoju regionu. Ma się on przejawiać między innymi w poprawie konkurencyjności gospodarczej województwa, dążeniu do zwiększenia spójności społecznej, ekonomicznej i przestrzennej jego obszaru oraz promocji zrównoważonego rozwoju.

W Regionalnym Programie Operacyjnym na lata 2014-2020, wyznaczono następujące cele, skoncentrowane w ramach poszczególnych osi priorytetowych: Oś Priorytetowa 1. Konkurencyjność przedsiębiorstw i innowacje.

Cel tematyczny 1. Wzmacnianie badań naukowych, rozwoju technologicznego i innowacji.



Cel tematyczny 2. Zwiększenie dostępności, stopnia wykorzystania i jakości technologii informacyjno-komunikacyjnych.

Cel tematyczny 3. Podnoszenie konkurencyjności MŚP, sektora rolnego oraz sektora rybołówstwa i akwakultury.

Badania i innowacje. Interwencja RPO WL 2014-2020 będzie skupiała się na zapewnieniu jak najlepszych warunków do wdrażania innowacyjnych rozwiązań w przedsiębiorstwach, pobudzaniu aktywności innowacyjnej przedsiębiorstw i ograniczaniu ryzyka związanego z wdrażaniem innowacji. Wsparcie kierowane będzie głównie na projekty rozwojowe przedsiębiorstw oraz projekty współpracy przedsiębiorstw i jednostek badawczo-rozwojowych, aby zachęcić MŚP do tworzenia, a nie jedynie absorbowania innowacji. Program będzie oferował także wsparcie dla przedsiębiorstw i jednostek otoczenia biznesu ułatwiających transfer technologii, zakup wyników prac B+R, a także finansowanie powstawania i działalności spółek komercjalizujących badania naukowe. Oferowane wsparcie ma przyczynić się do generowania przez sektor MŚP większej liczby miejsc pracy. Preferencje w zakresie wspierania innowacji będą miały projekty związane z regionalnymi inteligentnymi specjalizacjami.

Przedsiębiorczość. W ramach RPO WL 2014-2020 kierowane wsparcie będzie miało na celu pobudzenie aktywności mieszkańców do zakładania i prowadzenia działalności gospodarczej. W głównej mierze chodzi o zapewnienie firmom dostępu do finansowania zewnętrznego (w postaci bezzwrotnej i zwrotnej), umożliwienia im rozwoju oraz nawiązywanie i zacieśnianie współpracy firm w celu podniesienia ich konkurencyjności. Ponieważ dotychczasowa aktywność i efektywność instytucji otoczenia biznesu w regionie lubelskim nie jest satysfakcjonująca, niezbędne jest zapewnienie wsparcia dla podniesienia jakości oferowanych przez nie usług. Interwencja ma również za celu rozszerzenie działalności firm poza rynek lokalny, wsparcie międzynarodowej współpracy gospodarczej przedsiębiorstw i ich promocję. Dodatkowo wspierane będą projekty zagospodarowania terenów inwestycyjnych. Preferencje uzyskają projekty wpisujące się w regionalne inteligentne specjalizacje.

Technologie informacyjno–komunikacyjne. W ramach RPO WL 2014-2020 wspierane będą działania stymulujące wdrażanie e-usług (oferowanych zarówno przez przedsiębiorstwa jak i jednostki publiczne), zwiększające poziom digitalizacji oraz interoperacyjność systemów.

Oś Priorytetowa 2. Energia przyjazna środowisku. Cel tematyczny 4. Wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną

we wszystkich sektorach.



Ograniczanie emisji w gospodarce, odnawialne źródła energii, efektywność energetyczna. Interwencja RPO WL 2014-2020 w zakresie efektywności energetycznej i gospodarki niskoemisyjnej będzie się koncentrowała na rozwoju energetyki opartej na odnawialnych źródłach energii. W ramach zrównoważonego wykorzystania zasobów środowiska finansowane będą projekty ograniczające zużycie zasobów środowiska i energii w przedsiębiorstwach oraz w sektorze budowlanym. Przewidywana jest również budowa oraz modernizacja sieci dystrybucyjnych niskiego i średniego napięcia umożliwiających przyłączanie jednostek wytwarzania energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych do Krajowego Systemu Elektroenergetycznego. W ramach zintegrowanego rozwoju, województwo lubelskie będzie wspierało rozwój zrównoważonego transportu miejskiego, rozwój Kogeneracji oraz rozwój technologii produkcji biokomponentów, biopaliw i urządzeń OZE jak również promocję strategii niskoemisyjnych. Dla poprawy jakości powietrza istotna jest termomodernizacja i termorenowacja budynków, modernizacja niskosprawnych kotłowni węglowych, stosowanie wysokosprawnych urządzeń odpylających oraz urządzeń i systemów wykorzystujących OZE.

Oś Priorytetowa 3. Ochrona środowiska i efektywne wykorzystanie zasobów. Cel tematyczny 5. Promowanie dostosowania do zmian klimatu,

zapobiegania ryzyku i zarządzania ryzykiem. Cel tematyczny 6. Ochrona środowiska naturalnego i wspieranie

efektywności wykorzystania zasobów.

Przeciwdziałanie skutkom zmiany klimatu. Planowana w RPO WL 2014-2020 interwencja w zakresie budowy, rozbudowy i modernizacji zbiorników retencyjnych oraz wzrostu efektywności systemów ratowniczo-gaśniczych i systemów ostrzegania należą do priorytetowych działań w zakresie ochrony przed powodzią i suszą na terenie województwa lubelskiego.

Gospodarka odpadami. Wsparcie w ramach RPO WL 2014-2020 skierowane zostanie na stworzenie sprawnego systemu zagospodarowania odpadów komunalnych, poprawę gospodarowania odpadami innymi niż komunalne (zwłaszcza odpadami niebezpiecznymi) oraz likwidację dzikich wysypisk. W ramach zrównoważonego wykorzystania zasobów środowiska finansowane będą projekty wspierające tworzenie zintegrowanych systemów gospodarki odpadami których efektem będzie ograniczenie wytwarzania odpadów komunalnych, promowanie ponownego wykorzystania, wdrażanie technologii odzysku i ostatecznego unieszkodliwiania odpadów komunalnych w oparciu o Plan gospodarki odpadami dla województwa lubelskiego oraz ograniczenie ilości odpadów komunalnych deponowanych na składowiskach.



Infrastruktura komunalna. Wsparcie w ramach RPO WL 2014-2020 kierowane będzie na działania zapobiegające degradacji środowiska poprzez zmniejszenie ilości zanieczyszczeń wprowadzanych do wód powierzchniowych. Kompleksowe wsparcie gospodarki wodno-ściekowej uwzględniało będzie budowę i modernizację sieci wodociągowych, inteligentne systemy zarządzania sieciami wodociągowymi, wyposażenie aglomeracji w odpowiednie systemy odbioru ścieków komunalnych, budowę oczyszczalni ścieków oraz poprawę parametrów istniejących oczyszczalni a także wsparcie dla gospodarki osadami ściekowymi.

Dziedzictwo kulturowe, ochrona bioróżnorodności. Planowana w RPO WL 2014-2020 interwencja w zakresie ochrony, promocji i rozwoju dziedzictwa kulturowego koncentruje się na wsparciu prac konserwatorskich, restauratorskich, prac budowlanych na rzecz zabytków nieruchomych, które zostały wpisane do wojewódzkiego rejestru zabytków, jak również zabezpieczenie obiektów dziedzictwa kulturowego znajdujących się w sytuacji stanowiącej zagrożenie. W uzupełnieniu działań infrastrukturalnych wsparcie uzyskają działania promocyjne obiektów poddanych w/w pracom, a także działania polegające na opracowaniu zintegrowanego systemu informacji przedstawiającego ofertę turystyczną i kulturową regionu. W obszarze środowiska wsparcie skoncentrowane będzie na działaniach służących edukacji ekologicznej, przywróceniu i ochronie różnorodności biologicznej, ochronie i rekultywacji gleb oraz redukcji zanieczyszczeń powietrza. Wsparcie otrzymają również projekty z zakresu poprawy stanu środowiska miejskiego, w tym rekultywacji terenów zdegradowanych.

Oś Priorytetowa 4. Mobilność regionalna i ekologiczny transport. Cel tematyczny 4. Wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we

wszystkich sektorach. Cel tematyczny 7. Promowanie zrównoważonego transportu i usuwanie

niedoborów przepustowości w działaniu najważniejszych infrastruktur sieciowych.

Transport i komunikacja. Planowana w RPO WL 2014-2020 interwencja obejmuje promowanie strategii niskoemisyjnej dla wszystkich typów obszarów oraz rozwój przyjaznych dla środowiska i niskoemisyjnych zintegrowanych systemów transportu. Wspierane będą również projekty modernizacji dróg łączących węzły drugorzędne i trzeciorzędne z siecią TEN-T, zwiększające mobilność pracowników oraz ułatwiające prowadzenie działalności gospodarczej.

Oś Priorytetowa 5. Przedsiębiorczość i zatrudnienie.



Cel tematyczny 8. Wspieranie zatrudnienia i mobilności pracowników.

Rynek pracy. RPO WL 2014-2020 przewiduje wsparcie na rzecz osób poszukujących pracy i nieaktywnych zawodowo, w szczególności grup defaworyzowanych na rynku pracy (np. wsparcie dedykowane dla osób młodych) w celu zwiększenia ich szans na znalezienie zatrudnienia. Planowana jest również interwencja na rzecz aktywizacji osób powracających na rynek pracy oraz wspieranie usług opieki nad małymi dziećmi i osobami zależnymi w celu umożliwienia godzenia życia zawodowego i prywatnego. Wsparcie będzie kierowane także na rozwój przedsiębiorczości, w tym samozatrudnienia.

Kształcenie ustawiczne i zawodowe. Interwencja RPO WL 2014-2020 będzie skupiała się na upowszechnianiu kształcenia ustawicznego oraz dostosowaniu oferty tego kształcenia, w szczególności do potrzeb pracodawców, zgodnie z ideą uczenia się przez całe życie. Wsparcie będzie koncentrowało się na zwiększeniu adaptacyjności przedsiębiorców i ich pracowników do zmieniającej się sytuacji gospodarczej, m.in. z wykorzystaniem elastycznych form zatrudnienia. Dodatkowo przewiduje się poprawę jakości i atrakcyjności kształcenia zawodowego, poprzez lepsze powiązanie go z rynkiem pracy ze szczególnym uwzględnieniem regionalnych inteligentnych specjalizacji. W uzasadnionych przypadkach przewiduje się wsparcie infrastruktury kształcenia zawodowego.

Demografia. W ramach RPO WL 2014-2020 podjęta zostanie interwencja na rzecz zwiększenia aktywności zawodowej i społecznej, w szczególności osób starszych.

Oś Priorytetowa 6. Włączenie społeczne. Cel tematyczny 9. Wspieranie włączenia społecznego i walka z ubóstwem.

Pomoc społeczna. W ramach RPO WL 2014-2020 przewiduje realizację programów na rzecz integracji osób i rodzin wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym, w tym społeczności marginalizowanych, ukierunkowane na aktywizację społeczno-zawodową. Specyficzną formą wsparcia będzie kompleksowa rewitalizacja wybranych obszarów obejmująca również interwencję EFRR.

Usługi społeczne. Wsparcie w ramach RPO WL 2014-2020 w powyższym zakresie będzie koncentrowało się na działaniach skierowanych do osób w celu zwiększenia dostępności i jakości usług społecznych. Przewiduje się również wsparcie inwestycyjne w infrastrukturę ochrony zdrowia w zdiagnozowanych



obszarach deficytowych oraz infrastruktury usług społecznych związanych z aktywizacją społeczno-zawodową osób i deinstytucjonalizacją usług.

Ekonomia społeczna. Interwencja w ramach RPO WL 2014-2020 w tym zakresie przewiduje kompleksowe wsparcie na rzecz rozwoju ekonomii społecznej, jak również wsparcie inwestycyjne dla podmiotów ekonomii społecznej.

Kapitał społeczny. Interwencja w ramach RPO WL 2014-2020 przewiduje działania na rzecz aktywności społeczności lokalnych i rozwoju lokalnego, ze szczególnym uwzględnieniem społeczności marginalizowanych, ukierunkowane zwłaszcza na obszary rewitalizowane

Oś Priorytetowa 7. Edukacja, umiejętności i kompetencje. Cel tematyczny 10. Inwestowanie w edukacje, umiejętności i uczenie się

przez całe życie.

Kształcenie ustawiczne i zawodowe.Edukacja. Interwencja w ramach RPO WL 2014-2020 przewiduje zarówno wsparcie dla tworzenia nowych jak i istniejących ośrodków wychowania przedszkolnego zarówno w zakresie wygenerowania dodatkowych miejsc, zwiększenia uczestnictwa dzieci w wieku przedszkolnym jak i podniesienia jakości edukacji przedszkolnej. W uzasadnionych przypadkach, celem wyrównania dostępu do edukacji przedszkolnej, przewiduje się modernizację infrastruktury ośrodków wychowania przedszkolnego.

Oś Priorytetowa 8. Infrastruktura społeczna Cel tematyczny 9. Wspieranie włączenia społecznego i walka z ubóstwem. Cel tematyczny 10. Inwestowanie w edukacje, umiejętności i uczenie się przez

całe życie.Kształcenie ustawiczne i zawodowe.Edukacja. Pomoc społeczna. Usługi społeczne. Ekonomia społeczna.

Oś Priorytetowa 9.Pomoc techniczna Oś Priorytetowa 10. Pomoc techniczna



9. SYSTEM WDRAŻANIA I MONITOROWANIA CELÓW

Program Rozwoju Gminy Leśniowice na lata 2015-2020 jest dokumentem strategicznym, który określa założenia, cele i kierunki prowadzenia polityki prorozwojowej na obszarze Gminy w przyjętym horyzoncie czasowym. Za wdrażanie Programu i realizację zaplanowanych w jego ramach przedsięwzięć odpowiedzialne są przede wszystkim lokalne władze samorządowe, na czele których stoi Wójt Gminy Leśniowice, jednak w proces projektowania i prowadzenia polityki rozwoju powinny być włączone wszystkie podmioty, których aktywność wywiera na nią wpływ – mieszkańcy, organizacje pozarządowe, przedsiębiorcy. Władze lokalne są z mocy prawa predestynowane do podejmowania działań na rzecz poprawy jakości życia mieszkańców i zwiększenia konkurencyjności obszaru, dlatego są one głównym i nadrzędnym wykonawcą Programu. Władze lokalne, poprzez odpowiednie komórki Urzędu Gminy Leśniowice, będą dążyć do osiągnięcia pożądanej wizji Gminy poprzez wdrażanie różnorodnych przedsięwzięć zgodnych ze strategicznymi i operacyjnymi celami. Za efekty realizacji Programu bezpośrednio odpowiedzialny będzie Wójt Gminy Leśniowice.

Władze samorządowe Gminy Leśniowice deklarują gotowość i wolę współpracy z mieszkańcami, organizacjami pozarządowymi i przedsiębiorcami na rzecz wdrażania przyjętej polityki prorozwojowej. Celami współpracy pomiędzy władzami gminnymi, instytucjami publicznymi, sektorem prywatnym oraz mieszkańcami są:

zwiększenie czynnego udziału mieszkańców, organizacji pozarządowych i przedsiębiorców w życiu Gminy i działaniach na rzecz wspólnoty samorządowej;

umacnianie w mieszkańcach, organizacjach pozarządowych i przedsiębiorcach poczucia odpowiedzialności za tradycję, wizerunek i otoczenie Gminy, zwiększenie ich identyfikacji z Gminą;

wzrost zaangażowania mieszkańców, organizacji pozarządowych i przedsiębiorców w proces tworzenia i realizacji polityki rozwojowej;

lepsze zidentyfikowanie potrzeb mieszkańców, organizacji pozarządowych i przedsiębiorców;

poprawa jakości usług publicznych; wspieranie rozwoju inicjatyw obywatelskich; objęcie usługami społecznymi szerszych grup.

Samorząd gminny podejmował będzie współpracę z pozostałymi podmiotami w następujących formach:

wzajemne informowanie o planach i kierunkach współdziałania w celu zharmonizowania działań prorozwojowych;

udzielanie wsparcia technicznego;



pomoc samorządu w zakresie ubiegania się o środki z krajowych i zagranicznych funduszy pomocowych;

organizowanie spotkań otwartych (seminaria, konferencje, szkolenia, spotkania informacyjne);

powierzanie wraz z odpowiednim wsparciem innym organizacjom zadań wymienionych w ustawie o działalności organizacji pożytku publicznego i o wolontariacie poprzez udzielanie dotacji.

Proces wdrażania przyjętej w Programie Rozwoju Gminy Leśniowice na lata 2015-2020 polityki prorozwojowej będzie na bieżąco monitorowany. Założono również możliwość poddania go aktualizacji, jeśli w trakcie obowiązywania dokumentu istotnie zmienią się uwarunkowania i czynniki wpływające na rozwój społeczno-gospodarczy Gminy.

Monitorowanie to proces ciągłego gromadzenia danych, pozwalających w sposób klarowny i jednoznaczny przedstawić stopień realizacji Programu oraz poddawanie ich odpowiedniej analizie, która pozwoli na ocenę skuteczności podejmowanych działań oraz ich realnego wpływu na proces rozwoju. Monitorowanie umożliwia również zdiagnozowanie zmian uwarunkowań i czynników wpływających na rozwój, dzięki czemu możliwe będzie wprowadzenie ewentualnych zmian i korekt w przyjętej polityce rozwojowej.

Za proces monitorowania efektów realizacji Programu Rozwoju Gminy Leśniowice na lata 2015-2020 odpowiedzialni będą pracownicy Urzędu Gminy Leśniowice wyznaczeni przez Wójta. Monitorowanie wdrażania Programu Rozwoju Gminy Leśniowice na lata 2015-2020 prowadzone będzie za pomocą zestawu mierzalnych wskaźników, które obrazowały będą efekty podejmowanych działań. Dane, będące podstawą do badania wskaźników monitoringu pochodziły będą z publicznie dostępnych informacji statystycznych Głównego Urzędu Statystycznego (roczniki statystyczne, Bank Danych Lokalnych), danych Starostwa Powiatowego w Chełmie, Powiatowego Urzędu Pracy w Chełmie, Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Lublinie oraz danych własnych Urzędu Gminy Leśniowice. Każdemu z obszarów przyporządkowano zbiór wskaźników, dzięki którym możliwe będzie przeprowadzenie efektywnego i przejrzystego procesu monitoringu. Wskaźniki obrazują zarówno „twarde”, materialne skutki realizowanych działań (takie jak liczba wybudowanych lub zmodernizowanych dróg gminnych, liczba wybudowanych obiektów sportowo-rekreacyjnych, itp.), jak również efekty wdrożenia działań miękkich (np. liczba odbiorców kampanii promocyjnych). Wskaźniki powinny być wykazywane przynajmniej raz do roku, porównanie wartości wskaźnika obecnego do wartości wskaźników z lat poprzednich umożliwi sprawdzenie stopnia realizacji poszczególnych celów i odnotowanie zmian.



Wskaźniki osiągnięcia celów zostały zaprezentowane w poniższej tabeli:

Tabela 47. Proponowane wskaźniki osiągania celów oraz sposoby i częstotliwość ich wyliczania

Nazwa wskaźnika Częstotliwość wyliczania

wskaźniki ogólne

liczba turystów raz w kwartale

liczba projektów promujących Gminę raz w rokuprocent wydatków Gminy na inwestycje raz w roku

wskaźniki bazy

ekonomicznej

liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowanych na terenie Gminy (w tym w dziedzinie turystyki i rekreacji) raz w roku

dochód na mieszkańca raz w rokuróżnorodność działalności (wg PKD) raz w rokupowierzchnia przygotowanych sfer biznesu raz w rokuliczba działających instytucji okołobiznesowych raz w rokuliczba umów partnerskich (w tym międzynarodowych) raz w rokuliczba placówek opieki zdrowotnej raz w rokunakłady na kulturę i ochronę dziedzictwa kulturowego. raz w roku

wskaźniki rynku pracy

liczba nowoutworzonych miejsc pracy raz w kwartale

struktura zatrudnienia raz w rokuprzeciętna wielkość zatrudnienia raz w rokuwskaźnik zatrudnienia raz w

kwartalestopa bezrobocia raz w

kwartaleprocent bezrobotnych objętych formami przeciwdziałania

raz w kwartale

struktura wiekowa ludności raz w kwartale

liczba osób korzystających z pomocy społecznej raz w kwartale

saldo migracji raz w rokuliczba udzielonych stypendiów raz w rokupoziom wykształcenia mieszkańców* raz w rokuliczba inicjatyw obywatelskich raz w rokuliczba organizacji pozarządowych raz w roku

wskaźniki infrastruktury

jakość wód powierzchniowych raz w rokustan nawierzchni dróg raz w rokuliczba wypadków i kolizji na terenie Gminy raz w rokuliczba gospodarstw korzystających z wodociągu raz w rokuliczba gospodarstw korzystających z kanalizacji raz w roku



liczba gospodarstw i firm z dostępem do Internetu raz w rokuliczba gospodarstw korzystających z sieci gazowej raz w rokuodpady poddane utylizacji (w tonach) raz w rokupowierzchnia zmodernizowanych budynków infrastruktury raz w roku

liczba przestępstw raz w rokuliczba osób korzystających z bazy sportowej i rekreacyjnej raz w roku

liczba obiektów dostosowanych do potrzeb osób niepełnosprawnych raz w roku

obszar poddany rewitalizacji raz w rokupowierzchnia terenów turystyki i rekreacji raz w rokupowierzchnia terenów usługowych, produkcyjnych i składowych raz w roku

* Częstotliwość pomiaru wskaźnika może być niższa, gdyż będzie uzależniona od sprawozdawczości GUS

Lista wskaźników może być rozszerzana w trakcie wdrażania zaplanowanych przedsięwzięć, by lepiej zobrazować efekty realizacji Programu Rozwoju Gminy Leśniowice na lata 2015-2020. W procesie monitorowania realizacji programu wykorzystywane będą również konsultacje społeczne. Będą one mogły mieć postać badania ankietowego, w którym mieszkańcy zostaną zapytani, czy odczuwają efekty podejmowanych działań i czy oceniają je pozytywnie. Inna możliwa forma przeprowadzenia konsultacji społecznych to spotkania z mieszkańcami, podczas których wyrażać oni będą swoją opinię na temat przeprowadzanego procesu rozwoju. Konsultacje społeczne pozwolą na zapoznanie się z opinią lokalnej społeczności oraz jej sugestiami co do wdrażanej polityki rozwoju.

Program rozwoju cechuje się tym, iż ma on charakter otwarty, co oznacza, iż możliwe są jego zmiany w trakcie jego obowiązywania, jeśli podczas obranego horyzontu czasowego wystąpią nowe czynniki lub uwarunkowania mogące w sposób istotny wpłynąć na rozwój społeczno-gospodarczy. Zarówno czynniki zewnętrzne, jak również dynamiczne procesy zachodzące na terenie Gminy mogą spowodować zmianę bieżącej sytuacji i doprowadzić do dezaktualizacji Programu Rozwoju Gminy Leśniowice na lata 2015-2020. Z tego względu, zdecydowano się na zachowanie możliwości korygowania założeń i sposobu realizacji przyjętej polityki prorozwojowej i przeprowadzania w związku z tym niezbędnych aktualizacji, dzięki czemu plan strategiczny będzie zawsze odpowiadał bieżącej diagnozie stanu obecnego. Przystąpienie do aktualizacji Programu Rozwoju Gminy Leśniowice na lata 2015-2020 będzie mogło zostać przeprowadzone na dwa sposoby:

odgórny – następował będzie wtedy, gdy władze Gminy stwierdzą, iż któryś z celów lub założeń przyjętej polityki się zdezaktualizował i same doprowadzą do naniesienia niezbędnych korekt;



oddolny – wdrażany będzie, gdy mieszkańcy, przedsiębiorcy lub organizacje pozarządowe postulować będą wprowadzenie koniecznych według nich zmian, które będą nanoszone, jeśli zostaną uznane za zasadne i przyczyniające się do poprawienie sposobu wdrażania polityki prorozwojowej.

Dzięki przyjętemu sposobowi wdrażania i monitorowania, przez cały okres obowiązywania Programu odzwierciedlać będzie nie tylko działania i dążenia władz lokalnych, lecz także postulaty i ocenę innych podmiotów, mających wpływ na rozwój Gminy. Monitorowanie i ewaluacja sposobu jego realizacji będą się odbywały wspólnie z lokalną społecznością.



PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA SYSTEMU REALIZACJIProcedura wdrażania, monitorowania i aktualizacji to działania niezbędne dla zagwarantowania, że postanowienia przyjęte w Programie Rozwoju Gminy będą konsekwentnie realizowane, zapewnione zostaną warunki organizacyjne i instytucjonalne do ich wdrażania i weryfikacji zapisów Programu w odniesieniu do zmieniających się warunków otoczenia społeczno-gospodarczego.

WDRAŻANIE PLANOWANYCH ZADAŃOrganem nadzorującym realizację Programu Rozwoju jest Rada Gminy. Poza funkcją nadzorczą, kompetencją Rady Gminy jest uchwalenie zmian w Programie Rozwoju. Odpowiedzialnym za wykonanie ujętych w Programie założeń jest Wójt Gminy. Będzie on realizował zapisy Programu poprzez:

nadzór nad realizacją działań operacyjnych w oparciu o sprawozdania i bieżące wnioski wszystkich podmiotów uczestniczących w realizacji Programu,podejmowanie czynności, zmierzających do zapewnienia środków finansowych na przyjęte do realizacji działania operacyjne, a w szczególności: uwzględnianie zadań wynikających z Programu w projekcie budżetu Gminy, Wieloletniej Prognozie Finansowej, Planie Finansowym oraz pozyskiwanie pozabudżetowych źródeł finansowania, np. funduszy z programów zewnętrznych, wkładu własnego inwestorów zewnętrznych itp., nawiązanie współpracy z partnerami w realizacji działań operacyjnych, wymagających zaangażowania innych podmiotów, między innymi organów samorządowych gmin lub innych powiatów, samorządu województwa, instytucji naukowych i państwowych, instytucji administracji publicznej, organizacji pozarządowych, przedsiębiorców.

Podstawowymi instrumentami wdrażania Programu są:Plan Finansowy, Roczny Budżet Gminy, Wieloletnia Prognoza Finansowa, Inne gminne programy np. program współpracy z organizacjami pozarządowymi, itp.

Ośrodkami koordynującymi współpracę w poszczególnych obszarach tematycznych będą stosowne wydziały Urzędu Gminy, realizujące zadania w ramach współpracy instytucjonalnej na rzecz realizacji Programu Rozwoju Gminy. Istnienie takiej współpracy jest niezmiernie istotne ze względu na uzyskiwanie globalnych korzyści dla Gminy w formie: polepszenia kanałów informacyjnych, wymiany doświadczeń i przeglądu aktualnej sytuacji, a także wzmacniania wzajemnej mobilizacji i partnerstwa społecznego.

MONITOROWANIE PLANOWANYCH ZADAŃ



Najbardziej znanym i powszechnie stosowanym przez samorządy mechanizmem weryfikacji postępów wdrażania planów jest ich monitoring. Istota monitoringu polega na prowadzeniu stałych obserwacji i dokonywaniu systematycznych pomiarów przebiegu realizacji celów Programu.

Pierwszą płaszczyzną monitoringu jest obserwacja Programu jako dokumentu planowania działań wspomagających rozwój z całą logiką uzasadnienia tych działań. W płaszczyźnie tej obserwacje należy prowadzić w trzech sferach:

w sferze zmieniającej się diagnozowanej rzeczywistości, w sferze identyfikacji problemów,w sferze planowania rozwoju lokalnego.

Obserwacja Programu Rozwoju Gminy Leśniowice na lata 2015-2020 jako dokumentu planowania działań wspomagających rozwój powinna być przeprowadzana, co najmniej raz na rok. Drugą płaszczyzną monitoringu jest obserwacja i ocena wdrażania zadań lub programów operacyjnych w życie, w tym obserwacja realizacji zadań w sferze materialnej, głównie inwestycyjnej, jak i obserwacja wdrażania przedsięwzięć organizacyjnych.

Monitorowanie wdrażania Programu Rozwoju jest podstawowym warunkiem celów określonych w tym dokumencie. Monitoring ten służyć ma kontroli postępu realizacji kierunków działań oraz konkretnych zadań, weryfikacji osiągniętych rezultatów i porównywaniu ich zgodności z celami strategicznymi. Z upływem czasu istotnym działaniem będzie również ocena sytuacji zewnętrznej i ocena założeń, które mogą się dezaktualizować w związku ze zmianami sytuacji powiatu, regionu i kraju.

Głównymi obszarami monitorowania Programu Rozwoju są: Cele i priorytety wytyczone w Programie.Plan Finansowy.Roczny Budżet Gminy.Wieloletnia Prognoza Finansowa.Inne gminne programy np. program współpracy z organizacjami pozarządowymi itp.

Ważnym punktem wdrażania Programu jest także system monitorowania wyposażony w zestaw wskaźników dobranych do celów pośrednich. Pozwala on na bieżące kontrolowanie procesów wdrożeniowych i osiąganie zamierzonych efektów, eliminowanie trudności i wprowadzanie ewentualnych zmian w treści i zakresie zadeklarowanych działań i zadań. Weryfikacja zapisów i stopnia realizacji zamierzeń powinna skłaniać do podejmowania działań przyspieszających wdrożenie, szukania możliwości wsparcia realizacji zadań w zewnętrznych jednostkach i z pomocą zewnętrznych źródeł finansowania. W momencie pojawienia się nowych możliwości



czy też wystąpienia uciążliwych trudności należy działania Programu odpowiednio przemodelować nadając celom, działaniom i zadaniom nowy kształt, tak aby nowopowstała sytuacja nie zagroziła powodzeniu wdrożenia ale wpłynęła na przyspieszenie pojawienia się wyników. Działania zmierzające do aktualizacji Programu powinny być poprzedzone ewaluacją i procesem monitorowania oraz wnikliwą analizą otoczenia i czynników egzogenicznych mogących mieć wpływ na powodzenie Programu.

Procedury wdrażania, monitorowania i aktualizacji zawierają listę działań, których podjęcie ma na celu ułatwienie realizacji Programu oraz umożliwienie stałego monitorowania i dostosowywania jego zapisów do zmieniających się warunków otoczenia społeczno-gospodarczego. Proces wdrażania Programu jest rozpatrywany na trzech głównych poziomach:

organizacyjnym, merytorycznym, społecznym.

Poziom organizacyjny Program proponuje przede wszystkim zadania, które stanowią wyzwania dla całej społeczności lokalnej i wszystkich instytucji działających na polu aktywizacji mieszkańców Gminy, które mogą być partnerami administracji samorządowej w procesie wdrażania. Tak realizowana zasada partnerstwa jest jednym z fundamentalnych elementów polityki strukturalnej Unii Europejskiej. Wdrażanie Programu, zawierającego zadania będące w kompetencjach wielu podmiotów, wymaga ścisłej koordynacji i współpracy pomiędzy zainteresowanymi stronami. Koordynacja procesu wdrażania i aktualizacji Programu będzie odbywać się poprzez wykorzystanie samorządowego modelu zarządzania. Model ten przekazuje proces zarządzania Programem w ręce przedstawicieli władz jednostek samorządowych, a więc w tym przypadku – Wójta Gminy oraz Rady Gminy. Decyzje, podejmowane w porozumieniu tych organów, oparte na kompleksowym podejściu do uwarunkowań społeczno-gospodarczych, będą w bardzo istotny sposób wpływały na rozwój lokalny Gminy.

Podstawowymi zadaniami w zakresie wdrażania Programu i rozwoju lokalnego będą: koordynacja współpracy z innymi jednostkami samorządu terytorialnego, organizacjami pozarządowymi i przedsiębiorstwami, harmonizacja realizacji działań zapisanych w Programie i innych dokumentach branżowych, przygotowanie okresowych raportów o stanie społeczno-gospodarczym Gminy, pozyskiwanie partnerów do realizacji zadań zapisanych w Programie.



Podstawą skutecznego wdrażania działań służących osiąganiu celów Programu Rozwoju jest dysponowanie wiedzą na temat postępów osiąganych w zakresie wdrażanych kierunków interwencji oraz zdolność do reagowania na pojawiające się różnice pomiędzy przyjętymi założeniami a uzyskiwanymi efektami realizacji kluczowych zadań. Wszyscy partnerzy realizujący zadania w Programie Rozwoju będą poproszeni o aktywną współpracę.

Poziom merytoryczny Poziom merytoryczny obejmuje wdrażanie i monitorowanie realizacji celów zapisanych w Programie Rozwoju Gminy oraz przegląd jej zapisów i ich aktualizację. W konsekwencji systematycznych działań wdrożeniowych i monitorujących, osiągnięte zostaną cele operacyjne (średniookresowe) i strategiczne (długookresowe). Program Rozwoju Gminy Leśniowice określony został na lata 2015-2020. Okres ten odzwierciedla kolejny okres budżetowy Unii Europejskiej oraz działania aktualizacyjne dokumentów regionalnych i krajowych. Program jest nadrzędnym dokumentem prowadzącym do osiągania celów średniookresowych i długookresowych w rozwoju społeczno-gospodarczym Gminy.

Poziom społeczny Poziom społeczny dotyczy upowszechniania zapisów Programu Rozwoju Gminy Leśniowice na lata 2015-2020 wśród społeczności lokalnej oraz pozyskiwania partnerów (lokalnych i zewnętrznych) dla realizacji zadań Strategii. Głównym adresatem zapisów dokumentu są mieszkańcy Gminy, a w szczególności:

1. Radni, pracownicy Urzędu i gminnych jednostek organizacyjnych. 2. Posłowie i senatorowie reprezentujący w Parlamencie region oraz radni

Sejmiku Wojewódzkiego, związani z regionem. 3. Przedsiębiorcy, przedstawiciele sektora gospodarczego, instytucje otoczenia

biznesu, instytucje szkoleniowe z regionu. 4. Sektor finansowy – banki, instytucje pożyczkowe i kredytowe. 5. Organizacje pozarządowe z terenu Gminy, Powiatowy Urząd Pracy, placówki

edukacyjne.



10. PLAN FINANSOWY Tabela 48. Kwoty środków, źródła finansowania realizacji zadań oraz ich podział między

poszczególne priorytety.

PLAN FINANSOWY

L.p. Nazwa zadania Wartość

całkowita

Źródła finansowania Wysokość

współfinan-

sowania

Budżet beneficjent

aFundusze

UEInne

źródłaPRIORYTET 1. Budowanie świadomości proekologicznej mieszkańców Gminy poprzez

wsparcie w wykorzystaniu zasobów naturalnych.

1.

Wyposażenie gminnej strony WWW w pełny opis walorów turystycznych i gospodarczych oraz moduł rezerwacji miejsc noclegowych

40 000 zł 10 000 zł 30 000 zł 0 zł 75,00%

2.Rozpoczęcie działalności punktu informacji turystycznej i kulturalnej

20 000 zł 5 000 zł 15 000 zł 0 zł 75,00%

3. Podjęcie działań promujących produkty regionalne 10 000 zł 10 000 zł 0 zł 0 zł 0,00%

4. Promocja rolnictwa ekologicznego 10 000 zł 10 000 zł 0 zł 0 zł 0,00%

5. Publikacja i rozpowszechnianie materiałów promocyjnych 50 000 zł 12 500 zł 37 500 zł 0 zł 75,00%

6.Stworzenie kompleksowej oferty produktów turystycznych i połączenie jej z większymi źródłami informacji turystycznej

30 000 zł 15 000 zł 15 000 zł 10 000 zł 50,00%

7. Przygotowanie infrastruktury dla inwestycji turystycznych

3 000 000 zł 450 000 zł 2 550 000

zł 0 zł 85,00%8. Rozbudowa ścieżek rowerowych 20 000 zł 10 000 zł 0 zł 10 000 zł 50,00%9. Rewitalizacja istniejących

zabytków w Gminie1 000 000

zł 300 000 zł 700 000 zł 0 zł 70,00%

10.

Organizacja cyklicznych imprez kulturalnych (dni Leśniowic, dożynki, sobótki)

500 000 zł 112 500 zł 337 500 zł 50 000 zł 77,50%

11.

Rozwijanie działalności domu spotkań „Na pograniczu kultur” poprzez wyposażenie w eksponaty oraz przygotowanie oferty rękodzieła i sztuki tradycyjnej

40 000 zł 10 000 zł 30 000 zł 0 zł 75,00%

12.

Budowanie marki Gminy na potencjale prehistorycznym i przyrodniczym i inne działania marketingu gospodarczego

2 000 000 zł 500 000 zł 1 500 000

zł 0 zł 75,00%

PRIORYTET 2. Rozwój gospodarczy Gminy poprzez wzmocnienie rozwoju strategicznych dla regionu branż oraz aktywności pozarolniczej mieszkańców Gminy.

13.

Stworzenie i uzbrojenie terenów zabezpieczających podstawowe potrzeby przedsiębiorców i inwestorów

2 000 000 zł

1 000 000 zł

1 000 000 zł 0 zł 50,00%



14.

Utworzenie punktu informacyjno-konsultacyjnego dla przedsiębiorców, realizującego usługi doradcze

20 000 zł 5 000 zł 15 000 zł 0 zł 75,00%

15.

Utworzenie wypożyczalni sprzętu turystycznego 30 000 zł 7 500 zł 22 500 zł 0 zł 75,00%

16.

Przywrócenie potencjału turystycznego, kulturowego i przyrodniczego zabytkowej alei kasztanowej na Dębinie

150 000 zł 75 000 zł 75 000 zł 0 zł 50,00%

17.

Budowa "Wioski Słowian" nad zbiornikiem "Maczuły"

2 000 000 zł

1 000 000 zł

1 000 000 zł 0 zł 50,00%

18.

Budowa wież widokowych na terenie Gminy 150 000 zł 75 000 zł 75 000 zł 0 zł 50,00%

19.

Promocja turystyki w mediach tradycyjnych i elektronicznych 200 000 zł 200 000 zł 0 zł 0 zł 0,00%

20.

Organizacja wymiany międzynarodowej w zakresie turystyki, gospodarki, nauki i kultury

50 000 zł 25 000 zł 25 000 zł 0 zł 50,00%

21.

Budowa zbiornika wodnego na terenie Gminy Leśniowice

5 000 000 zł

2 000 000 zł

3 000 000 zł 0 zł 60,00%

PRIORYTET 3. Poprawa jakości i warunków życia mieszkańców Gminy oraz aktywne przeciwdziałanie wykluczeniom.

22.

Przebudowa drogi powiatowej łączącej miejscowości Kasiłan i Rożdżałów, Sielec i Kumów oraz połączenie Gmin Leśniowice i Chełm.

2 800 000 zł 700 000 zł 1 400 000

zł700 000

zł 75,00%

23.

Remont drogi powiatowej Majdan Leśniowski - Siennca Różana

3 000 000 zł

750 000 zł 1 500 000 zł

750 000 zł

75,00%

24.

Remont drogi powiatowej Rakołupy - Pisków

1 500 000 zł 375 000 zł 750 000 zł 375 000

zł 75,00%25.

Remont drogi powiatowej Leśnowice - Kasiłan

1 000 000 zł 250 000 zł 500 000 zł 250 000

zł 75,00%26.

Przebudowa drogi asfaltowej Kumów Plebański - Sielec POM

1 500 000 zł

1 050 000 zł 0 zł 450 000

zł 30,00%

27.

Przebudowa drogi dojazdowej do gruntów rolnych w miejscowości Sielec (kapliczka)

1 500 000 zł

1 050 000 zł

0 zł 450 000 zł

30,00%

28.

Przebudowa drogi gminne Sarniak – Poniatówka – Wygnańce

2 700 000 zł

1 890 000 zł

0 zł 810 000 zł

30,00%

29.

Przebudowa drogi gminnej Kasiłan – Kasiłan Mały 700 000 zł 490 000 zł 0 zł 210 000

zł 30,00%30.

Przebudowa drogi gminnej Rakołupy Duże 400 000 zł 280 000 zł 0 zł 120 000

zł 30,00%31.

Przebudowa drogi gminnej Rakołupy - Plisków

1 000 000 zł 700 000 zł 0 zł 300 000

zł 30,00%32.

Przebudowa drogi gminnej Wierzbica 900 000 zł 630 000 zł 0 zł 270 000

zł 30,00%

33.

Przebudowa pozostałych dróg gminnych wraz z infrastrukturą towarzyszącą

3 000 000 zł

1 500 000 zł

0 zł 1 500 000 zł

50,00%

34 Remont świetlic wiejskich 2 600 000 800 000 zł 1 300 000 0 zł 50,00%- 165 -



. Kasiłan, Janówka, Poniatówka, Leśniowice, Majdan Leśniowski zł zł

35.

Renowacja zabytkowego wozu OSP Kasiłan 10 000 zł 10 000 zł 0 zł 0 zł 0,00%

36.

Budowa zaplecza kulturalno-socjalnego na stadionie sportowym w Leśniowicach

1 000 000 zł 500 000 zł 500 000 zł 0 zł 50,00%

37.

Doposażenie świetlic wiejskich na potrzeby wsi, KGW i OSP 150 000 zł 75 000 zł 75 000 zł 0 zł 50,00%

38.

Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej

1 200 000 zł 300 000 zł 900 000 zł 0 zł 75,00%

39.

Przebudowa budynku mienia Gminy na salę widowiskową z zapleczem socjalnym w miejscowości Majdan Leśniowski

1 500 000 zł 225 000 zł 1 275 000

zł 0 zł 85,00%

40.

Przebudowa budynku mienia komunalnego z przeznaczeniem na utworzenie centrum szkoleniowego w miejscowości Majdan Leśniowski

1 500 000 zł 225 000 zł 1 275 000

zł 0 zł 85,00%

41.

Budowa sieci kanalizacji sanitarnej

1 000 000 zł 400 000 zł 850 000 zł 0 zł 85,00%

42.

Modernizacja sieci wodociągowej

1 000 000 zł 400 000 zł 850 000 zł 0 zł 85,00%

43.

Wymiana/rozbudowa/modernizacja taboru gminnego na tabor energooszczędny, o niższej emisji spalin

1 000 000 zł 500 000 zł 0 zł 500 000

zł 50,00%

44.

Wymiana źródeł światła w Urzędzie Gminy i jednostkach podległych

100 000 zł 50 000 zł 0 zł 50 000 zł 50,00%

45.

Przygotowanie inwestycji farmy wiatrowej na terenie Gminy 15 000 zł 15 000 zł 0 zł 0 zł 0,00%

46.

Budowa instalacji fotowoltaicznych, solarnych i pomp ciepła

2 000 000 zł 400 000 zł 0 zł 1 600 000

zł 90,00%

RAZEM 49 395 000 zł

17 657 500 zł

21 602 500 zł

10 135 000 zł

64,25%

Opracowanie: BENEFIT PROJEKT na podstawie danych z Urzędu Gminy Leśniowice



11. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA

11.1. Gminna polityka budżetowa

Do podstawowych źródeł finansowania działań zaplanowanych do realizacji w ramach Programu Rozwoju Gminy Leśniowice na lata 2015-2020 należał będzie gminny budżet. Prowadzenie polityki prorozwojowej wymaga zwiększenia wydatków inwestycyjnych, co wywołuje konieczność takiego zbilansowania budżetu, by jednocześnie zaspokojone były bieżące potrzeby oraz zapewnione zostało prawidłowe funkcjonowanie jednostki.

Konstruując gminny budżet i ustalając zasady tworzenia zasobów finansowych Gminy (w tym środków na finansowanie inwestycji) należy uwzględnić następujące aspekty:

zaspokajanie sfer ubóstwa i zagwarantowanie minimum społecznego jakości życia;

utrzymanie stanu posiadania i usprawnienie go; maksymalne wykorzystanie rezerw.

Uwzględnienie powyższych aspektów umożliwi zaspokojenie podstawowych potrzeb, zagwarantuje niezawodność funkcjonowania systemów i niezbędne otwarcie na przyszłość.

Łączne obciążenie z tytułu inwestowania w Gminie nie powinno zmniejszać poziomu niezbędnych racjonalnych wydatków bieżących (z zastrzeżeniem wykonania analizy ich efektywności i optymalizacji). Pozwoli to na zachowanie standardów usług świadczonych przez Gminę. Zwiększone dochody, wynikające z oczekiwanego wzrostu gospodarczego kierowane mogą być natomiast na finansowanie inwestycji.

Racjonalne określenie wielkości planowanych wydatków na realizację Programu Rozwoju musi być powiązane z wieloletnim planowaniem całego budżetu. Zasadniczą funkcją prowadzenia bieżących analiz finansowych jest tworzenie podstaw do:

Opracowania wieloletnich planów budżetowych, Opracowania wieloletnich planów (programów) inwestycyjnych, Określania źródeł i zasad finansowania jednostkowych projektów

inwestycyjnych, Określania zasad długoterminowego finansowania działalności

komunalnej, Tworzenia instrumentów zarządzania długiem,



Prowadzenie bieżących analiz finansowych zwiększy szanse w ubieganiu się o pozabudżetowe źródła finansowania projektów inwestycyjnych, działań prospołecznych i innych przedsięwzięć rozwojowych.

11.2. Dostępne zewnętrzne źródła finansowania zadań ujętych w Programie Rozwoju Gminy Leśniowice na lata 2015-2020

11.2.1. Fundusze Unii Europejskiej

Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich

W związku z tym, iż Gmina Leśniowice jest w całości obszarem wiejskim, do głównych źródeł zewnętrznych finansowania działań i projektów ujętych w Programie Rozwoju Gminy Leśniowice na lata 2015-2020 należy Europejski Fundusz Rolny Rozwoju Obszarów Wiejskich. Środki pochodzącego z tego funduszu są rozdysponowane w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich. W Projekcie Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014–2020 ustalono następujące działania:

Transfer wiedzy i działalność informacyjna Usługi doradcze, usługi z zakresu zarządzania gospodarstwem rolnym i usługi

z zakresu zastępstw Systemy jakości produktów rolnych i środków spożywczych Inwestycje w środki trwałe Przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku klęsk

żywiołowych i katastrof oraz wprowadzanie odpowiednich środków zapobiegawczych

Rozwój gospodarstw i działalności gospodarczej Podstawowe usługi i odnowa miejscowości na obszarach wiejskich Inwestycje w rozwój obszarów leśnych i poprawę żywotności lasów Tworzenie grup i organizacji producentów Działanie rolno-środowiskowo-klimatyczne Rolnictwo ekologiczne Płatności dla obszarów z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi

ograniczeniami Współpraca Leader

Każde z nich przewiduje realizację innego typu projektów i przyczynia się do osiągnięcia innych celów. Wsparcie w ramach działania „Transfer wiedzy i działalność informacyjna” obejmuje następujące poddziałania:

szkolenia zawodowe i nabywanie umiejętności demonstracje i działania informacyjne.



Wsparcie w ramach działania „Usługi doradcze, usługi z zakresu zarządzania gospodarstwem rolnym i usługi z zakresu zastępstw” obejmuje następujące poddziałania:

udzielanie pomocy rolnikom lub właścicielom lasów w korzystaniu z usług doradczych

wsparcie szkoleń dla doradców.

Wsparcie w ramach działania Systemy jakości produktów rolnych i środków spożywczych obejmuje następujące poddziałania:

Wsparcie dla nowych uczestników systemów jakości żywności Wsparcie na przeprowadzenie działań informacyjnych i promocyjnych

W ramach działania Inwestycje w środki trwałe udziela się wsparcia w zakresie pierwotnej produkcji rolnej, przygotowania do sprzedaży, przetwórstwa, w wyniku którego powstaje produkt rolny oraz wprowadzania do obrotu (sprzedaż hurtowa) produktów rolnych, tj. produktów wymienionych w Załączniku nr 1 do Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

Wsparcie w ramach działania Przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku klęsk żywiołowych i katastrof oraz wprowadzanie odpowiednich środków zapobiegawczych obejmuje następujące poddziałania:

Wsparcie inwestycji w środki zapobiegawcze, których celem jest ograniczanie skutków prawdopodobnych klęsk żywiołowych, niekorzystnych zjawisk klimatycznych i katastrof

Wsparcie inwestycji w odtwarzanie gruntów rolnych i przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku klęsk żywiołowych, niekorzystnych zjawisk klimatycznych i katastrof.

Wsparcie w ramach działania Rozwój gospodarstw i działalności gospodarczej obejmuje następujące poddziałania:

Pomoc na rozpoczęcie działalności gospodarczej na rzecz młodych rolników (Premie dla młodych rolników)

Pomoc na rozpoczęcie działalności gospodarczej na rzecz działalności pozarolniczej na obszarach wiejskich (Premie na rozpoczęcie działalności pozarolniczej)

Pomoc na rozpoczęcie działalności gospodarczej na rzecz rozwoju małych gospodarstw (Restrukturyzacja małych gospodarstw)

Rozwój przedsiębiorczości – rozwój usług rolniczych

Wsparcie w ramach działania Podstawowe usługi i odnowa miejscowości na obszarach wiejskich obejmuje następujące poddziałania:



Badania i inwestycje związane z utrzymaniem, odbudową i poprawą stanu dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego wsi, krajobrazu wiejskiego i miejsc o wysokiej wartości przyrodniczej, w tym dotyczące powiązanych aspektów społeczno-gospodarczych oraz środków w zakresie świadomości środowiskowej.

Inwestycje w tworzenie, ulepszanie lub rozwijanie podstawowych usług lokalnych dla ludności wiejskiej, w tym rekreacji i kultury oraz powiązanej infrastruktury.

Wsparcie w ramach działania Inwestycje w rozwój obszarów leśnych i poprawę żywotności lasów obejmuje następujące poddziałania:

Zalesianie i tworzenie terenów zalesionych

Wsparcie w ramach działania Tworzenie grup i organizacji producentów obejmuje następujące poddziałania:

Tworzenie grup i organizacji producentów w sektorze rolnym i leśnym.

Wsparcie w ramach działania Działanie rolno-środowiskowo-klimatyczne obejmuje następujące poddziałania:

Płatności w ramach zobowiązań rolno-środowiskowo-klimatycznych Wsparcie ochrony i zrównoważonego użytkowania oraz rozwoju zasobów

genetycznych w rolnictwie

Wsparcie w ramach działania Rolnictwo ekologiczne obejmuje następujące poddziałania:

Płatności w okresie konwersji na rolnictwo ekologiczne Płatności w celu utrzymania rolnictwa ekologicznego

Wsparcie w ramach działania Współpraca obejmuje następujące poddziałania: Wsparcie na rzecz rozwoju nowych produktów, praktyk, procesów i

technologii w sektorze rolno-spożywczym poprzez współpracę w ramach grup operacyjnych na rzecz innowacji (EPI)

Wsparcie w ramach działania Leader obejmuje następujące poddziałania: Wsparcie przygotowawcze Realizacja operacji w ramach lokalnych strategii rozwoju Wdrażanie projektów współpracy Koszty bieżące Aktywizacja

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego



Jego celem jest przyczynianie się do korygowania podstawowych dysproporcji regionalnych we Wspólnocie poprzez niwelowanie różnic w poziomach rozwoju oraz zacofania regionów. W szczególności w ramach tego funduszu wspierane będą inwestycje mające na celu zmniejszanie dysproporcji w poziomie rozwoju regionów należących do Unii Europejskiej. Środki z tego funduszu rozdysponowywane są zarówno w ramach krajowych programów operacyjnych (takich jak: Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko, Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka), jak też w ramach regionalnych programów operacyjnych. W Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020 kwestia rozwoju obszarów wiejskich traktowana jest horyzontalnie, co oznacza, iż nie ma wyznaczonej konkretnie osi priorytetowej czy działania dedykowanego wyłącznie rozwojowi obszarów tego typu.

Wyszczególniono następujące osi priorytetowe: Oś Priorytetowa 1. Badania i innowacje Oś Priorytetowa 2. Cyfrowe Lubelskie Oś Priorytetowa 3. Konkurencyjność przedsiębiorstw Oś Priorytetowa 4. Energia przyjazna środowisku Oś Priorytetowa 5. Efektywność energetyczna i gospodarka niskoemisyjna Oś Priorytetowa 6. Ochrona środowiska i efektywne wykorzystanie zasobów Oś Priorytetowa 7. Ochrona dziedzictwa kulturowego i naturalnego Oś Priorytetowa 8. Mobilność regionalna i ekologiczny transport Oś Priorytetowa 9. Rynek pracy Oś Priorytetowa 10. Adaptacyjność przedsiębiorstw i pracowników do zmian Oś Priorytetowa 11. Włączenie społeczne Oś Priorytetowa 12. Edukacja, kwalifikacje i kompetencje Oś Priorytetowa 13. Infrastruktura społeczna Oś Priorytetowa 14. Pomoc techniczna

W związku z powyższym istotne jest zachowanie komplementarności pomiędzy działaniami realizowanymi w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020, a przedsięwzięciami podejmowanymi w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 współfinansowanego z Europejskiego Funduszu Rolnego. Dlatego też, przy konstrukcji celów i priorytetów RPO WL zwrócono uwagę by uzupełniały one działania podejmowane w ramach PROW, a nie pokrywały się z nimi. Wytyczne dotyczące polityki spójności zakładają, że ma ona odgrywać decydującą rolę we wspieraniu odnowy gospodarczej obszarów wiejskich, a środki i instrumenty polityki spójności angażowane będą w celu wykorzystania pozarolniczego potencjału rozwojowego obszarów wiejskich i wspierania rozwoju pozarolniczych funkcji wsi. Działania te mają pełnić rolę uzupełnienia przedsięwzięć wspieranych w ramach Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich. Gmina



Leśniowice będzie więc mogła korzystać z dofinansowania z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, lecz powinny one dotyczyć rozwoju jej pozarolniczych funkcji.

Europejski Fundusz Społeczny

Europejski Fundusz Społeczny jest to jeden z funduszy strukturalnych. Powołany został w celu wspierania wspólnotowej polityki społecznej. Finansuje on działania państw członkowskich w zakresie przeciwdziałania bezrobociu i rozwoju zasobów ludzkich. Ze środków funduszu finansowane są głównie szkolenia zawodowe, stypendia, praktyki zawodowe, doradztwo i pośrednictwo zawodowe, analizy i badania dotyczące rynku pracy itp.

Środki pochodzące z Europejskiego Funduszu Społecznego rozdysponowywane będą w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój (PO WER) 2014-2020. Również część priorytetów RPO WL (priorytety IX – XIII) finansowane są z EFS.

Zgodnie Umową Partnerstwa Europejski Fundusz Społeczny w latach 2014-2020 będzie współfinansował krajowy program operacyjny dotyczący rozwoju kompetencji i umiejętności, włączenia społecznego oraz dobrego rządzenia oraz 16 regionalnych programów operacyjnych. Kształt Programu (PO WER) i jego zakres wynika z doświadczeń z realizacji programów operacyjnych w poprzednich perspektywach finansowych: 2004-2006 oraz 2007-2013 i stanowi kontinuum logiki przyjętej w realizacji przedsięwzięć z Europejskiego Funduszu Społecznego w Polsce.

Wymagana rozporządzeniem Rady i Parlamentu koncentracja 60% środków EFS na pięciu wybranych priorytetach inwestycyjnych w programie operacyjnym została zastosowana w PO WER w odniesieniu do następujących priorytetów inwestycyjnych:

OŚ I - Osoby młode na rynku pracy.Priorytet dotyczący trwałej integracji z rynkiem pracy osób młodych bez pracy, zwłaszcza tych, którzy nie uczestniczą w kształceniu i szkoleniu.

OŚ II - Efektywne polityki publiczne dla rynku pracy, gospodarki i edukacji.Priorytet inwestycyjny dotyczący poprawy jakości, skuteczności i dostępności szkolnictwa wyższego.

OŚ III - Szkolnictwo wyższe dla gospodarki i rozwoju.Priorytet inwestycyjny dotyczący inwestycji w zdolności instytucjonalne i w skuteczność administracji publicznych oraz usług publicznych na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym w celu przeprowadzenia reform, z uwzględnieniem lepszego stanowienia prawa i dobrego rządzenia.

OŚ IV - Innowacje społeczne i współpraca ponadnarodowa.



Priorytet inwestycyjny wyrównywanie dostępu do uczenia się przez całe życie dla wszystkich grup wiekowych o charakterze formalnym, nieformalnym i pozaformalnym, poszerzanie wiedzy, podnoszenie umiejętności i kwalifikacji siły roboczej oraz promowanie elastycznych ścieżek kształcenia również dzięki doradztwu i uznawaniu nabytych kompetencji.

OŚ V – Pomoc techniczna.Priorytet inwestycyjny dotyczący ograniczenie przedwczesnego kończenia nauki szkolnej i zapobiegania mu oraz promowania równego dostępu do dobrej jakości wczesnej edukacji oraz kształcenia podstawowego i średniego.

11.2.2. Inne zagraniczne źródła finansowaniaEuropejski Bank Inwestycyjny (EBI) – do zakresu działania EBI należy finansowanie inwestycji zmierzających do wyrównania poziomu rozwoju najbiedniejszych regionów Unii Europejskiej. Beneficjentem kredytu udzielonego przez EBI na finansowanie rozwoju regionalnego mogą być m.in. jednostki samorządu terytorialnego. EBI udziela kredytu w celu współfinansowania projektów objętych wsparciem funduszy strukturalnych UE pod warunkiem, że są zgodne ze strategią rozwoju regionu. Pożyczki z EBI mogą być przeznaczone na inwestycje z zakresu infrastruktury wodno-kanalizacyjnej, transportowej, zdrowotnej i edukacyjnej, sektora produkcyjnego, ochrony środowiska naturalnego. Środki EBI mogą pokrywać do 50% kosztów – przy projektach bez wsparcia UE oraz do 90% kosztów (łącznie ze środkami UE) w przypadku projektów ze wsparciem UE.

11.2.3. Źródła krajowe

Kontrakty wojewódzkie

Zakłada się utrzymanie znaczenia kontraktów wojewódzkich, które łączą w sobie realizację programów operacyjnych odnoszących się do poszczególnych województw współfinansowanych ze środków wspólnotowych z realizacją programów operacyjnych finansowanych wyłącznie ze środków krajowych. Planuje się wydłużenie okresu finansowania programów wieloletnich realizowanych w ramach kontraktu do okresu 5 =7 lat.

Fundusz Rozwoju Inwestycji Komunalnych (FRIK)

Preferencyjne kredyty udzielane z Funduszu mają na celu umożliwienie gminom i ich związkom finansowanie kosztów przygotowania projektów inwestycji komunalnych, przewidzianych do współfinansowania z funduszy Unii Europejskiej. Gminy, ubiegające się kredyt z FRIK mogą korzystać z wyjątkowego trybu zamówienia publicznego z wolnej ręki bez konieczności przeprowadzania przetargu wśród innych banków. FRIK wspiera przygotowanie takich projektów jak:



o infrastruktura ochrony środowiska,o infrastruktura drogowa i transportu publicznego,o infrastruktura społeczeństwa informacyjnego,o infrastruktura edukacji i sportu,o rozwój turystyki,o rozwój obszarów wiejskich

11.2.4. Partnerstwo publiczno-prywatneJednostki samorządu terytorialnego nie zawsze dysponują odpowiednimi środkami finansowymi na budowę nowych obiektów lub dokapitalizowanie określonych obszarów infrastrukturalnych. Trudna sytuacja finansowa w znaczący sposób ogranicza możliwości inwestycyjne gmin. Zdając sobie sprawę z wagi oraz znaczenia planowanych przedsięwzięć konieczne jest zastosowanie rozwiązań alternatywnego finansowania inwestycji o charakterze infrastrukturalnym. Możliwość taka pojawiła się wraz z wejściem w życie ustawy o partnerstwie publiczno – prywatnym. Pozwala ona na zaangażowanie środków prywatnych oraz sektora finansów publicznych we wspólne przedsięwzięcia służące rozwojowi gospodarczemu Gminy lub regionu.

Instrument PPP został uregulowany prawnie w dniu 28 lipca 2005 r. (Dz.U. Nr 169 poz. 1420). PPP jest formą długoterminowej współpracy sektora prywatnego i publicznego w celu osiągnięcia obopólnych korzyści. Kluczową cechą PPP jest łączenie zasobów publicznych i kapitału prywatnego dla realizacji wspólnego przedsięwzięcia.



12. KONSULTACJE SPOŁECZNE

Niezwykle istotnym etapem procesu przygotowywania i opracowywania dokumentu strategicznego są konsultacje społeczne. Pozwalają one mieszkańcom na bezpośrednie wypowiedzenie się na temat stanu obecnego Gminy, umożliwiają dokonanie przez nich oceny możliwości jej rozwoju, a także przyczyniają się do lepszego zdiagnozowania potrzeb lokalnej społeczności. Dzięki właściwie przeprowadzonym konsultacjom społecznym oraz prawidłowej interpretacji ich wyników zagwarantowane jest obranie celów i kierunków polityki prorozwojowej Gminy zgodnie z oczekiwaniami mieszkańców.

Konsultacje społeczne Programu Rozwoju Gminy Leśniowice na lata 2015 – 2020 zapoczątkowane zostały w momencie rozpoczęcia prac nad dokumentem. Współpraca z przedstawicielami społeczności lokalnej wiązała się z podjęciem rozmów na temat ustalenia wspólnej listy celów oraz projektów przewidzianych do realizacji na najbliższe lata. Spotkania prezentujące Program Rozwoju Gminy Leśniowice na lata 2015–2020 odbyły się 19 maja 2015 roku i 7 lipca 2015 roku w Sali Konferencyjnej Urzędu Gminy Leśniowice. Uczestniczyli w nim przedstawiciele władz Gminy w osobie Wójta p. Wiesława Radzięciaka, Radni Rady Gminy, pracownicy Referatu Gospodarki Komunalnej, Rolnictwa i Ochrony Środowiska, Referatu Finansowego i Organizacyjnego i Spraw Obywatelskich, reprezentanci sołectw Gminy, przedsiębiorcy oraz przedstawiciele działających na terenie Gminy kół i stowarzyszeń. W spotkaniu wzięło udział łącznie 17 osób.



Zdjęcie 8. Konsultacje Społeczne Programu Rozwoju Gminy Leśniowice na lata 2015-2020

Źródło: Urząd Gminy LeśniowicePodczas spotkania konsultacyjnego przedstawiono główne założenia Programu Rozwoju Gminy Leśniowice na lata 2015 – 2020, zaprezentowano główne dokumenty strategiczne krajowe i wojewódzkie, z którymi Program powinien być spójny, m.in.: Umowę Partnerstwa, Strategię Rozwoju Kraju 2020, Strategię Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2014–2020 (z perspektywą do 2030 roku), RPO Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020. Weryfikacji poddano analizę SWOT oraz hierarchiczny układ celów sformułowanych w Strategii. Poinformowano również o potencjalnych źródłach współfinansowania działań ze środków zewnętrznych, w tym głównie z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich, Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Europejskiego Funduszu Społecznego.

W dyskusji rozważano słuszność i celowość poszczególnych propozycji, a także przyjęto uwagi do wygłoszonej prezentacji oraz wnioski o umieszczenie zadań w Programie. Zaproponowane zadania po przedyskutowaniu i weryfikacji możliwości ich realizacji zostały wprowadzone do Programu Rozwoju Gminy Leśniowice na lata 2015 – 2020.



Zdjęcie 9. Konsultacje Społeczne Programu Rozwoju Gminy Leśniowice na lata 2015-2020

Źródło: Urząd Gminy Leśniowice

Konsultacje społeczne będą również elementem procesu wdrażania i monitorowania, a więc oceny realizacji założeń Programu. Organizowane będą spotkania (konferencje, seminaria, prezentacje), podczas których omawiane będą kwestie dotyczące wdrażania Programu Rozwoju Gminy Leśniowice na lata 2015 – 2020.



13. PODSUMOWANIE

Ze względu na to, iż Program Rozwoju Gminy Leśniowice na lata 2015-2020 został opracowany z uwzględnieniem sześcioletniego horyzontu czasowego, jej aktualność będzie malała w czasie. Konieczne będzie poddawanie dokumentu strategicznego procesom aktualizacji, które uwzględniały będą zmieniające się uwarunkowana i czynniki wpływające na rozwój. Proces utrzymania Programu Rozwoju Gminy Leśniowice na lata 2015-2020 w ciągłej aktualności będzie wymagał zachowania pewnych reguł (zasad), które można ująć następująco: Zasada spójności wewnętrznej i zewnętrznej dokumentu Programu z innymi

dokumentami o podobnym charakterze. Spójność wewnętrzna oznacza zgodność ustaleń strategicznych i operacyjnych z treścią wizji i misji oraz z wynikami diagnozy. Zasada ta oznacza, że dokument jest wewnętrznie niesprzeczny. Spójność zewnętrzna odnosi się głównie do układu celów. Oznacza zgodność Programu z celami innych dokumentów Gminy, a przede wszystkim z dokumentami wyższego rzędu, np. ze Strategią Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020 oraz z dokumentami szczebla centralnego, dotyczącymi polityki regionalnej (np. z Strategią Rozwoju Kraju) i przestrzennej (np. z Koncepcją Przestrzennego Zagospodarowania Kraju).

Zasada implikacji, tzn. wynikania następnych etapów planowania strategicznego z poprzednich. Ta zasada warunkuje logikę i zasadność ustaleń strategicznych, np. celów na podstawie diagnozy, analizy SWOT i wizji przyszłości. Z kolei z celów wynikają zadania i inne elementy operacyjne.

Zasada selektywności oznaczająca wybór dziedzin jako przedmiotu oceny stanu istniejącego, a także wybór dziedzin planowania strategicznego. Praca nad Programem i opracowany ostatecznie jego dokument powinien być przejrzysty i efektywny. W istocie, funkcją Programu i innych planów sfery publicznej jest wspomaganie rozwoju regionalnego i lokalnego. Stąd też selektywnie trzeba wybrać najistotniejsze dziedziny wspomagania, czyli tzw. osie rozwojowe. Są to zwykle dziedziny o wysokim ładunku problemów (problemowe), dziedziny warunkujące rozwój, a nie mające jeszcze kompletnego, standardowego wyposażenia np. technicznego (dziedziny strategiczne) oraz dziedziny tzw. wysokiej szansy czyli te, które mogą pomnażać lub bezpośrednio przyczynią się do pomnażania kapitału. Podobnie selektywnie są wybierane dziedziny do diagnozowania sytuacji danego terenu i opracowania analizy SWOT.

Zasada ciągłości planowania w czasie, co dotyczy zwłaszcza zmiennych elementów Programów (programów operacyjnych i zadań). Powodzenie we wdrażaniu Programu zależy m.in. od zmienności uwarunkowań zewnętrznych, głównie w sferze polityki gospodarczej Polski i Unii Europejskiej. Pokonywanie tej trudności jest możliwe poprzez aktualizację dokumentu w odpowiednich jego elementach adekwatnie do wskazanych zmian.



Zasada elastyczności, co sugeruje zachowanie wymaganej ogólności zapisu celów, tak aby można w ich treść wpisywać nowe zadania. Częściowe zabezpieczenie Programu przed jej dezaktualizacją jest możliwe także poprzez elastyczne zapisy ustaleń, w tym głównie celów oraz wieloszczeblową hierarchizację celów. W celach wyższych szczebli powinna być uwzględniona możliwość umieszczania celów i zadań o charakterze operacyjnym. Powinna też być zagwarantowana możliwość wymiany pewnych elementów na inne, bez narażania całego dokumentu na sprzeczności wewnętrzne.

Zasada zachowania sekwencyjności zdarzeń i procesów lub przedsięwzięć rozwojowych. Jest to jedna z najważniejszych zasad strategicznych określająca efektywność całego systemu działań, a także efektywność całego Programu. Ta zasada zwraca uwagę na tzw. spodziewane efekty oddziaływania poszczególnych przedsięwzięć lub faz rozwojowych z uwzględnieniem ich znaczenia dla następnych działań;

Zasada monitorowania, w tym systematycznej obserwacji, analizy i interwencji. Jest to warunek doskonalenia Programu w procesie planowania ciągłego. Proces obserwacji i interwencji można podzielić na dwie zasadnicze ścieżki, w tym ścieżkę monitorowania rzeczywistych zmian (szersze pole obserwacji) i węższe, skupiające się na wdrażaniu Programu;

Zasada parametryzacji elementów operacyjnych Programu, co oznacza rozbudowę systemów wskaźnikowych (indykatywnych) w odniesieniu do wkładu, produktu, rezultatu i oddziaływania realizowanych zadań. Ta zasada wynika z łatwiejszej analizy zmian w gospodarce i procesu wdrażania poprzez analizy oparte na informacjach statystycznych, a nie tylko poprzez werbalne oceny ogólne;

Zasada uspołecznienia procesu budowania i wdrażania Programu. Zasada ta wynika zarówno z reguły społeczeństwa demokratycznego, jak też informacyjnej funkcji wszelkiego planowania. W procesie uspołecznienia zainteresowane dokumentem grupy społeczne wyrażają swoje preferencje wobec władz samorządowych. Zwiększa się ich czynny udział w życiu Gminy i działaniach na rzecz wspólnoty samorządowej, wzrasta ich poczucie odpowiedzialności za tradycję, wizerunek i otoczenie Gminy. Wreszcie, czują się współtwórcami wszelkich działań wspomagających rozwój.

Wykorzystanie tych zasad będzie oznaczało zachowanie Programu Rozwoju Gminy Leśniowice na lata 2015-2020 w aktualności w ciągu całego obranego horyzontu czasowego.



SPIS TABEL

Tabela 1. Porównanie gęstości zaludnienia w Gminie Leśniowice, powiecie chełmskim..................................................................................................33

Tabela 2. Porównanie przyrostu naturalnego w Gminie Leśniowice, powiecie chełmskim i w województwie lubelskim w 2013 r......................................34

Tabela 3. Liczba zameldowań i wymeldowań na terenie Gminy Leśniowice w latach 2004-2013..................................................................................................35

Tabela 4. Liczba ludności w poszczególnych grupach ekonomicznych w Gminie Leśniowice w latach 2004-2014.................................................................42

Tabela 5. Wskaźnik obciążenia demograficznego w Gminie Leśniowice, powiecie chełmskim, województwie lubelskim oraz w Polsce w 2014 r.....................46

Tabela 6. Pracujący wg sektorów ekonomicznych i płci w Gminie Leśniowice, powiecie chełmskim i województwie lubelskim w 2003 r...........................49

Tabela 7. Pracujący wg sektorów ekonomicznych i płci w Gminie Leśniowice, powiecie chełmskim i województwie lubelskim w 2003 r. oraz ich procentowy udział......................................................................................50

Tabela 8. Pracujący wg sektorów własności i płci.....................................................51Tabela 9. Liczba osób bezrobotnych w Gminie Leśniowice, powiecie chełmskim.....51Tabela 10. Liczba osób bezrobotnych w Gminie Leśniowice w latach 2004-2014....52Tabela 11. Stopa bezrobocia w poszczególnych powiatach woj. lubelskiego w 2014 r.

...................................................................................................................54Tabela 12. Liczba podmiotów w Gminie Leśniowice, powiecie chełmskim

oraz w województwie lubelskim w 2014 r...................................................60Tabela 13. Liczba gospodarstw rolnych położonych na terenie Gminy Leśniowice

(2010 r.).....................................................................................................61Tabela 14. Najważniejsze uprawy w Gminie Leśniowice według rodzaju w 2010 r.. .63Tabela 15. Pogłowie zwierząt gospodarskich na terenie Gminy Leśniowice w 2010 r.

...................................................................................................................63Tabela 16. Gospodarstwa domowe w Gminie Leśniowice z dochodami z różnych

źródeł w 2010 r..........................................................................................64Tabela 17. Wykaz dróg powiatowych przebiegających przez obszar Gminy

Leśniowice (stan na grudzień 2014)...........................................................69Tabela 18. Wykaz dróg gminnych przebiegających przez obszar Gminy Leśniowice

(stan na grudzień 2014).............................................................................70Tabela 19. Stan zwodociągowania Gminy Leśniowice w 2014 r...............................73Tabela 20. Woda w wodociągach – Gmina Leśniowice – stan na 2013 r...................73Tabela 21. Porównanie stopnia zwodociągowania Gminy Leśniowice, powiatu

chełmskiego, województwa lubelskiego oraz obszarów wiejskich tych jednostek w 2013 r. (w %)..........................................................................74

Tabela 22. Ludność korzystająca z sieci kanalizacji w Gminie Leśniowice, powiecie chełmskim, województwie lubelskim oraz na obszarach wiejskich tych jednostek w 2013 r.....................................................................................75



Tabela 23. Porównanie stopnia skanalizowania Gminy Leśniowice, powiatu chełmskiego, województwa lubelskiego oraz obszarów wiejskich tych jednostek w 2013 r. (w %)..........................................................................75

Tabela 24. Szkolnictwo podstawowe – Gmina Leśniowice........................................78Tabela 25. Szkolnictwo gimnazjalne – Gmina Leśniowice.........................................79Tabela 26. Podstawowe dane dotyczące funkcjonowania Gminnej Biblioteki

Publicznej w latach 2009-2013...................................................................80Tabela 27. Podstawowe wskaźniki dla bibliotek w Gminie Leśniowice, powiecie

chełmskim i województwie lubelskim w 2013 roku....................................81Tabela 28. Udział osób korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej

w ludności ogółem na terenie Gminy Leśniowice, powiatu chełmskiego oraz województwa lubelskiego w 2013 r....................................................84

Tabela 29. Zasoby mieszkaniowe w Gminie Leśniowice (stan na 31.12.2013).........85Tabela 30. Mieszkania wyposażone w instalacje techniczno-sanitarne w Gminie

Leśniowice oraz na obszarach wiejskich powiatu chełmskiego i województwa lubelskiego w 2013 r. (w %).................................................85

Tabela 31. Zestawienie dochodów i wydatków Gminy Leśniowice, powiatu chełmskiego oraz województwa lubelskiego w latach 2009-2013 (w zł). . .86

Tabela 32. Dochody własne Gminy Leśniowice, wszystkich gmin powiatu chełmskiego oraz województwa lubelskiego w 2012 r...............................87

Tabela 33. Dochody Gminy Leśniowice, wszystkich gmin powiatu chełmskiego oraz...................................................................................................................88

Tabela 34. Dochody Gminy Leśniowice według działów klasyfikacji budżetowej (w zł) w 2013 r.....................................................................................................88

Tabela 35. Wydatki Gminy Leśniowice według działów klasyfikacji budżetowej (w zł) w 2013 r.....................................................................................................89

Tabela 36. Wydatki majątkowe inwestycyjne Gminy Leśniowice, wszystkich gmin powiatu chełmskiego oraz województwa lubelskiego w 2013 r..................89

Tabela 37. Wydatki Gminy Leśniowice, wszystkich gmin powiatu chełmskiego oraz województwa lubelskiego w przeliczeniu na mieszkańca w 2013 r............90

Tabela 38. Uczestnictwo mieszkańców Gminy Leśniowice w wyborach samorządowych,........................................................................................93

Tabela 39. Porównanie frekwencji gminnej, powiatowej, wojewódzkiej i krajowej w wyborach prezydenckich 2010...................................................................94

Tabela 40. Porównanie frekwencji w wyborach samorządowych 2010.....................94Tabela 41. Porównanie frekwencji gminnej, powiatowej, okręgowej i krajowej w

wyborach parlamentarnych 2011...............................................................94Tabela 42. Analiza SWOT - mocna i słabe strony Gminy Leśniowice........................98Tabela 43. Analiza SWOT – szanse i zagrożenia rozwoju Gminy Leśniowice...........101Tabela 44. Powiązanie obszarów i celów Programu Rozwoju Gminy Leśniowice na

lata 2015-2020 wraz z priorytetami i kierunkami działań Strategii Rozwoju Kraju 2020................................................................................................123

Tabela 45. Powiązanie obszarów i celów Programu Rozwoju Gminy Leśniowice na lata 2015-2020.........................................................................................129

Tabela 46. Powiązanie obszarów i celów Programu Rozwoju Gminy Leśniowice na lata 2015-2020 wraz z priorytetami Strategii Rozwoju Powiatu Chełmskiego na lata 2008-2015...............................................................130



Tabela 47. Proponowane wskaźniki osiągania celów oraz sposoby i częstotliwość ich wyliczania.................................................................................................142

Tabela 48. Kwoty środków, źródła finansowania realizacji zadań oraz ich podział między poszczególne priorytety...............................................................148



SPIS WYKRESÓW

Wykres 1. Struktura użytków rolnych Gminy Leśniowice (stan na 2010 r.)..............21Wykres 2. Liczba mieszkańców Gminy Leśniowice w latach 2004-2013 według......32Wykres 3. Porównanie gęstości zaludnienia w Gminie Leśniowice, powiecie

chełmskim na obszarach wiejskich, województwie lubelskim i na obszarach wiejskich województwa lubelskiego w 2013 r.............................................33

Wykres 4. Przyrost naturalny w Gminie Leśniowice w latach 2004-2013.................34Wykres 5. Przyrost naturalny w Gminie Leśniowice w latach 2004-2013 wg płci.....35Wykres 6. Saldo migracji Gminy Leśniowice w latach 2004-2013............................36Wykres 7. Porównanie liczby zameldowań i wymeldowań w Gminie Leśniowice w

latach 2004-2013.......................................................................................37Wykres 8. Liczba zameldowań w Gminie Leśniowice w latach 2004-2013 wg

kierunku.....................................................................................................37Wykres 9. Liczba wymeldowań w Gminie Leśniowice w latach 2004-2013 wg

kierunku.....................................................................................................38Wykres 10. Liczba ludności (kobiet i mężczyzn) w Gminie Leśniowice w latach 2004-

2014...........................................................................................................39Wykres 11. Liczba ludności (kobiet i mężczyzn) w Gminie Leśniowice w latach 2004-

2013...........................................................................................................39Wykres 12. Liczba ludności Gminy Leśniowice w poszczególnych przedziałach

wiekowych w 2014 r...................................................................................40Wykres 13. Liczba ludności Gminy Leśniowice w poszczególnych przedziałach

wiekowych..................................................................................................41Wykres 14. Struktura ludności w Gminie Leśniowice według ekonomicznych grup

wieku w latach 2004-2014 [%]...................................................................42Wykres 15. Struktura ludności Gminy Leśniowice ze względu na ekonomiczne grupy

wieku w 2014 roku [%]...............................................................................43Wykres 16. Liczba ludności w poszczególnych grupach ekonomicznych w Gminie

Leśniowice w 2014 r...................................................................................44Wykres 17. Struktura ludności Gminy Leśniowice, powiatu chełmskiego,

województwa lubelskiego i Polski według ekonomicznych grup wieku w roku 2014 [ %]............................................................................................44

Wykres 18. Struktura ludności w Gminie Leśniowice według ekonomicznych grup wieku..........................................................................................................45

Wykres 19. Wskaźnik obciążenia ekonomicznego w Gminie Leśniowice w latach 2004-2014..................................................................................................46

Wykres 20. Wskaźnik obciążenia demograficznego w Gminie Leśniowice, powiecie zamojskim, województwie lubelskim oraz w Polsce w 2014 r.....................47

Wykres 21. Poziom wykształcenia mieszkańców Gminy Leśniowice w roku 2002 (osoby).......................................................................................................48

Wykres 22. Liczba osób bezrobotnych w Gminie Leśniowice w latach 2004-2014.. .52Wykres 23. Podział podmiotów gospodarczych Gminy Leśniowice ze względu na

sekcje PKD 2007 w 2014 r..........................................................................58



Wykres 24. Liczba podmiotów gospodarki narodowej w Gminie Leśniowice w latach 2009-2013..................................................................................................59

Wykres 25. Wskaźniki przedsiębiorczości w Gminie Leśniowice, powiecie chełmskim oraz w województwie lubelskim w 2014 r...................................................60

Wykres 26. Struktura gruntów w Gminie Leśniowice w 2010 r................................62Wykres 27. Dochody Gminy Leśniowice w przeliczeniu na jednego mieszkańca w

latach 2004-2013.......................................................................................87Wykres 28. Wydatki Gminy Leśniowice w przeliczeniu na jednego mieszkańca w

latach 2004-2013.......................................................................................90

SPIS RYSUNKÓW

Rysunek 1. Hierarchia celów Programu Rozwoju Gminy Leśniowice na lata 2015-2020.........................................................................................................106

Rysunek 2. Zestawienie wizji, misji, celów strategicznych i operacyjnych.............120Rysunek 3. Strategia Rozwoju Kraku 2020.............................................................121Rysunek 4. Podział Funduszy Strukturalnych na Krajowe programy.......................132Rysunek 5. Podział funduszy strukturalnych na regionalne programy operacyjne na

lata 2014-2020.........................................................................................134

SPIS ZDJĘĆ

Zdjęcie 1. Dworek w Sielcu.......................................................................................25Zdjęcie 2. Kapliczka św. Anny...................................................................................26Zdjęcie 3. Park podworski w Sielcu...........................................................................27Zdjęcie 4. Baszta z fragmentem muru obronnego....................................................28Zdjęcie 5. Kościół Rzymskokatolicki pod wezwaniem Nawiedzenia NMP..................29Zdjęcie 6. Młyn w Kumowie......................................................................................30Zdjęcie 7. Ośrodek Dokumentacji Życia, Kultury i Twórczości na Wsi Leśniowskiej

Dom Spotkań „Na pograniczu kultur” w Kumowie Plebańskim..................55Zdjęcie 8. Konsultacje Społeczne Programu Rozwoju Gminy Leśniowice na lata

2015-2020................................................................................................159Zdjęcie 9. Konsultacje Społeczne Programu Rozwoju Gminy Leśniowice na lata

2015-2020................................................................................................160

SPIS MAP

Mapa 1. Regionalizacja fizyczno-geograficzna województwa lubelskiego.................17Mapa 2. Lokalizacja Gminy Leśniowice na tle kraju..................................................18Mapa 3. Lokalizacja Gminy Leśniowice na tle województwa lubelskiego..................19Mapa 4. Lokalizacja Gminy Leśniowice na tle powiatu chełmskiego.........................20



Mapa 5. Obszary o dużym potencjale przyrodniczym i krajobrazowym dla rozwoju turystyki i rekreacji na terenie Gminy Leśniowice.....................................66

Mapa 6. Trasa rowerowa MALOWNICZY WSCHÓD....................................................68


program... · web viewkonsultacje te przeznaczone były dla wszystkich grup społecznych – dla...

Documents