programación didáctica do departamento de xeografÍa e …€¦ · moi pouco significativa e os...

Programación Didáctica do Departamento de

XEOGRAFÍA E HISTORIA

A Xefa de Departamento

Ana María Facal Maroñas

Programación didáctica do Departamento de CCSS, Xª e Hª, IES MAXIMINO ROMERO DE LEMA 2

ÍNDICE

INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN ........................................................... 3

COMPOSICIÓN DO DEPARTAMENTO: PROFESORES.......................3

COORDINACIÓN DO DEPARTAMENTO……………………………...4

PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA DOS CURSOS REGULADOS POLA LEI ORGÁNICA DE EDUCACIÓN 2/2006, de 3 de maio (LOE) ..................................... 5

PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA DOS CURSOS REGULADOS POLA LEI ORGÁNICA DE EDUCACIÓN 8/2013, de 9 de decembro, PARA A MELLORA DA CALIDADE EDUCATIVA (LOMCE) ................................................................ 84

PROGRAMACIÓN DA EDUCACIÓN EN VALORES ......................................... 177

ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PROXECTO LECTOR ............................. 180

ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC .................................................. 182

ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA ...................... 183

MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS INCLUÍDOS OS LIBROS DE TEXTO ......................................................................................................................... 185

ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES ..................... 186

PROCEDEMENTOS PARA AVALIAR A PROPIA PROGRAMACIÓN ........... 188

CONSTANCIA DA INFORMACIÓN AO ALUMNADO ...................................... 189


INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN

O IES Maximino Romero de Lema, situado no concello de Zas, está integrado por un personal docente de 34 profesor@s–a maioría con destino definitivo no centro- e por uns 215 alumn@s.

Os ensinos que se imparten son os de Ensino Secundario Obrigatorio (ESO) nos seguintes grupos: 1º de ESO: 1 grupo, 2º de ESO: 1 grupo, 3º de ESO: 1 grupo, de 4º de ESO: 2 grupos (1 de PDC); os de ensino postobrigatorio de Bacharelato (1º de Bacharelato con 1 grupo da modalidade de Ciencias e 1 grupo da modalidade de Humanidades e Ciencias Sociais e 2º de Bacharelato tamén con 1 grupo da modalidade de Ciencias e Tecnoloxía e 1 grupo da modalidade de Humanidades e C.Sociais). Asemade este curso hai 1 grupo de FP Básica e segue impartíndose o Ciclo Formativo de Grao Medio de Sistemas Microinformáticos e Redes.

A maioría do alumnado da ESO procede do núcleo urbano de Baio, xa que recibimos os alumnos do CEIP Labarta Pose (sinalar que no mesmo concello hai un CPI en Zas); mentres que para o Bacharelato, FP Básica e Ciclo veñen alumnos do concello de Zas e de concellos limítrofes (Cabana, Laxe, etc).

O ámbito socio-cultural e económico da maioría do alumnado é de nivel medio. Con respecto aos seus hábitos lingüísticos, maioritariamente empregan a lingua galega tanto no contexto familiar como no académico. A chegada de alumnado inmigrante é aínda moi pouco significativa e os que veñen son sobre todo de fala hispana.

COMPOSICIÓN DO DEPARTAMENTO: PROFESORES

Ana María Facal Maroñas, Xefa do Departamento.

1 grupo de Xeografía e Historia de 3º ESO (3 horas).

1 grupo de Xeografía de 2º de Bacharelato (4 horas).

1 grupo de PDC – 4º ESO (8 horas).

Titoría de PDC (1 hora).

Araceli Otero Fernández

1 grupo de Historia de 4º ESO (3 horas).

1 grupo de Hª do Mundo Contemporáneo de 1º Bacharelato (4 horas).

2 grupos de Historia de 2º Bach. (6 horas).

1 grupo de Arte de 2º de Bach. (4 horas).

Ricardo Vigueret Gil

1 grupo de CC.SS de 1º ESO (3 horas).

1 grupo de CC.SS de 2º ESO (3 horas).

1 grupo de Educación para a Cidadanía de 2º ESO (2 horas).

1 grupo de L. Galega de 2º de ESO (3 horas).

Reforzo en 1º da ESO (4 horas).

Titoría de 2º ESO (1 hora).


Total de horas impartidas polo Departamento …………………………49 horas

Redución horaria por Xefatura de Departamento………………...………3 horas

Total de horas asignadas …………………………………………..…….52 horas

COORDINACIÓN DO DEPARTAMENTO

As reunións de Departamento serán o punto de encontro e de traballo en equipo que require a boa coordinación dos distintos niveis. Unha vez ao mes dedicaranse ao seguimento da programación e noutras reunións realizaranse as programacións de excursións, compra de material, cuestións propostas para traballar desde a CCP… O día e a hora fixaranse unha vez que o profesorado teña os horarios.


PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA DO

DEPARTAMENTO DE CIENCIAS

SOCIAIS, XEOGRAFÍA E HISTORIA

PARA OS NIVEIS DE 2º ESO, 4º ESO,

4º PDC E 2º BACHARELATO

CURSO 2015-2016

LEI EDUCATIVA: LOE


ESO

1.- INTRODUCIÓN ....................................................................................................... 8

2.-CONTRIBUCIÓN DAS CIENCIAS SOCIAIS AO LOGRO DAS COMPETENCIAS BÁSICAS NA ESO ........................................................................ 9

3.- PROGRAMACIÓN DE 2º DA ESO ...................................................................... 12

OBXECTIVOS ............................................................................................ 12

SECUENCIACIÓN DE CONTIDOS .......................................................... 13

TEMPORALIZACIÓN ................................................................................ 18

CRITERIOS DE AVALIACIÓN .................................................................. 18

MÍNIMOS ESIXIBLES ............................................................................... 19

PROCEDEMENTOS REALIZACIÓN AVALIACIÓN INICIAL ................. 20

PROCEDEMENTOS, INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN E CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN ............................................................................. 20

METODOLOXÍA DIDÁCTICA .................................................................. 22

4.- PROGRAMACIÓN DE 4º DA ESO ...................................................................... 23

OBXECTIVOS ............................................................................................ 23





PROCEDEMENTOS REALIZACIÓN AVALIACIÓN INICIAL ................. 31



5.- PLANS DE TRABALLO PARA A SUPERACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES NA ESO ................................................................................................ 35

6.- MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE NA ESO .................................. 36

7.- PROGRAMACIÓN DE 2º DE BACHARELATO ............................................... 37

7.1.- INTRODUCIÓN ............................................................................. 37

7.2.- Hª DE ESPAÑA

OBXECTIVOS ............................................................................................ 37








7.3.- XEOGRAFÍA DE ESPAÑA

OBXECTIVOS ............................................................................................ 49







7.4.- HISTORIA DA ARTE

OBXECTIVOS ............................................................................................ 59







8.- ACTIVIDADES DE SEGUIMENTO DAS MATERIAS PENDENTES NO BACHARELATO ............................................................................................................ 68

9.- MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE NO BACHARELATO ……...68

10.- PROGRAMACIÓN DE 4º PDC .......................................................................... 69

INTRODUCIÓN ........................................................................................ 69

OBXECTIVOS ............................................................................................ 71







1.- INTRODUCIÓN

Comezamos a programación introducindo algunhas das reflexións que aparecen recollidas no propio decreto da Xunta que regula a implantación da reforma educativa (LOE) en Galiza.

Tal e como alí aparece recollido, “a área (…) constitúe unha contribución fundamental para a formación do alumnado na ESO. “ Coas materias desta área preténdese profundar no coñecemento da sociedade, da súa organización e funcionamento nun territorio, a través do tempo e na actualidade, utilizando o aprendido polo alumnado na etapa anterior na área de coñecemento do medio natural, social e cultural “.

Dito noutras palabras, a materia de Ciencias Sociais pretende que os alumnos/as logren un coñecemento suficiente da sociedade, tanto no que se refire a súa organización e funcionamento ao longo do tempo e na actualidade, como no que concirne ao territorio no que se asenta e organiza. Ao mesmo tempo, tamén ten como obxectivo axudar a conformar as dimensións espaciais e temporais do alumnado, ensinándolle a pensar con coherencia e rigor e a manexar a información.

Dende un punto de vista metodolóxico, algúns dos contidos de xeografía e historia aparecen divididos e tratados de maneira independente nos distintos cursos e niveis. Outros, os relacionados cos procedementos, destrezas e actitudes, serán máis globalizadores, máis comúns.

Finalmente, a aprendizaxe dalgúns contidos requirirá ter en conta outras disciplinas como a Historia da Arte, a Economía, a Socioloxía ou a Ecoloxía.

Os contidos deberán ser seleccionados xerarquicamente en función da súa relevancia e, o que é máis importante, deben estar organizados dunha maneira coherente e sistemática. Con todo isto pretendemos, por un lado, achegar unha visión xenérica e global dos grandes períodos históricos, sintetizando as súas características máis definitorias nos aspectos económico, social, artístico, cultural... así como aproximarnos aos principais problemas e temas xeográficos cun enfoque, tal e como afirma o propio decreto, ecoxeográfico, enfoque que converte á paisaxe na unidade básica de análise xeográfica.

Nos contidos xeográficos iremos dos aspectos máis descritivos -e por iso máis facilmente asimilables polos rapaces- ás análises máis complexas no tratamento da información. Empezaremos pola dimensión física do estudo xeográfico para que os alumnos/as se familiaricen cos máis importantes espazos e conxuntos ecoxeográficos do planeta, insistindo sobre todo no estudo comparativo desas realidades; sen esquecer, en ningún caso, o seu ámbito máis próximo ( local, comarcal e rexional ). Primaremos non a memorización de datos e contidos, senón o traballo práctico con distintos procedementos e métodos de acción. A continuación seguiremos con outros aspectos que esixen unha maior amplitude de destrezas e hábitos intelectuais: o estudo dos conceptos, interrogantes e problemas demográficos, a análise dos distintos tipos de asentamentos humanos, a reflexión sobre os grandes asuntos que definen a actualidade económica do mundo etc.

Nos contidos históricos inclinámonos por unha ordenación secuencial de tipo cronolóxico ao ser a sucesión temporal dos acontecementos a mesma base da realidade histórica; sendo, ao mesmo tempo, a mellor maneira de facilitar a comprensión das nocións de cambio e continuidade. Isto non impedirá incluír tamén temas de carácter transversal que facilitarán o desenvolvemento de capacidades de integración dos coñecementos adquiridos.


Tal e como refire o decreto, traballaremos especificamente cos nosos alumnos/as para que adquiran, dunha maneira gradual e progresiva, un vocabulario conceptual que poidan utilizar dunha maneira fluída e comprensiva

Finalmente, referir a necesidade de incidir, desde a nosa disciplina, en aspectos tales como a comprensión lectora (participando, coas nosas achegas, ao deseño do proxecto lector do centro), a expresión oral e escrita, a comunicación audiovisual, as tecnoloxías da información e a educación en valores.

Á hora de elaborar esta parte da programación tívose en conta fundamentalmente o seguinte marco legal:

LOE

Decreto 133/2007 do 5 de xullo polo que se regulan as ensinanzas da Educación Secundaria Obrigatoria na Comunidade Autónoma de Galicia (DOG do 13 de xullo de 2007).

Orde do 6 de setembro de 2007 pola que se desenvolve a implantación da Educación Secundaria Obrigatoria na Comunidade Autónoma de Galicia (DOG do 12 de setembro de 2007).

Orde do 21 de decembro de 2007 pola que se regula a avaliación na Educación Secundaria Obrigatoria na Comunidade Autónoma de Galicia (DOG do 7 de xaneiro de 2008).

Orde do 23 de xuño de 2008 polo que se modifica ao do 21 de decembro de 2007 polo que se regula a avaliación na Educación secundaria Obrigatoria na Comunidade Autónoma de Galicia (DOG do 24 de xuño de 2008).

Decreto 126/2008 do 19 de xuño, polo que se establece a ordenación e o currículo do Bacharelato na Comunidade Autónoma de Galicia (DOG do 23 de xuño de 2008).

Orde do 24 de xuño de 2008, pola que se desenvolve a organización e o currículo das ensinanzas de Bacharelato na Comunidade Autónoma de Galicia (DOG do 27 de xuño de 2008).

2.- CONTRIBUCIÓN DAS CIENCIAS SOCIAIS AO LOGRO DAS COMPETENCIAS BÁSICAS NA ESO

A LOE presentaba esta novidade: a definición das competencias básicas que se deben acadar ao finalizar a Educación Secundaria Obrigatoria. Estas competencias permitirannos identificar aquelas aprendizaxes que consideremos imprescindibles e que deberán permitir ao noso alumnado desenvolver a capacidade de aprender ao longo da súa vida, así como facilitar a súa “incorporación “ á vida adulta coas responsabilidades e retos conseguintes.

Entendemos por competencia básica a capacidade de poñer en práctica dun xeito integrado e en contextos e situacións diferentes, os coñecementos, habilidades e actitudes adquiridas. As competencias terían tres compoñentes: un saber (un contido), un saber facer (un procedemento ou habilidade) e un saber ser /estar (unha determinada actitude).


A nova lei educativa define oito competencias que se consideran necesarias e que debemos traballar en todas as materias do currículo e, como consecuencia, desde a nosa propia disciplina.

Competencia en comunicación lingüística: refírese á utilización da linguaxe como instrumento de comunicación oral e escrita

Competencia matemática: habilidade para utilizar e relacionar os números, as súas operacións básicas, os símbolos e as formas de razoamento matemático.

Competencia no coñecemento e interacción co mundo físico: habilidade para interactuar co mundo físico, tanto nos seus aspectos naturais como nos xerados pola acción humana.

Tratamento da información e competencia dixital: destrezas para buscar, obter, procesar e comunicar información, e o emprego das novas tecnoloxías neste labor.

Competencia social e cidadá: permitirá comprender a realidade social na que se vive, cooperar, convivir e exercer a cidadanía democrática nunha sociedade plural.

Competencia cultural e artística: supón aprender, apreciar e valorar as diferentes manifestacións artísticas e culturais.

Competencia para aprender a aprender: habilidades para iniciar a aprendizaxe e seguir aprendendo dunha maneira cada vez máis autónoma.

Autonomía e iniciativa persoal: supón a capacidade de imaxinar, emprender e avaliar proxectos e accións individuais ou colectivas con confianza e creatividade.

Dentro deste conxunto de competencias a adquirir e desenvolver ao longo do ensino obrigatorio debemos distinguir aquelas que podemos cualificar de xenéricas, na medida en que abarcan a todas ou boa parte das materias implicadas na ESO, das específicas, competencias que afectan directamente á nosa disciplina, dada a súa peculiar natureza. Entre estas últimas podemos citar:

1. Competencia sobre coñecemento e interacción co mundo físico: “interactuar co mundo físico, tanto no que ten de espazo natural como na medida en que o transforma a acción humana; é un aspecto esencial no coñecemento social”. Esta competencia implica directamente boa parte dos contidos xeográficos a estudar tanto en 1º como en 3º da ESO, “adquirindo especial importancia o desenvolvemento de procedementos de orientación, localización, observación e interpretación de espazos, paisaxes e a súa representación cartográfica”. “Permite, ademais, analizar a acción humana na utilización do espazo e os seus recursos “.

2. Competencia cultural e artística, na medida en que “supón apreciar, comprender e valorar as diferentes manifestacións culturais e artísticas materiais e inmateriais” será unha competencia a desenvolver nos cursos que traten contidos relacionados coa historia da arte ( 1º, 2 º e 3º ), aportando tanto os coñecementos básicos que permitan aos alumnos/as comprender o feito artístico e a súa evolución no tempo, como as técnicas necesarias para a realización de obras de arte.

3. Competencia social e cidadá, na medida en que os contidos xeográficos e históricos nos permitirán coñecer a “conformación das identidades socias e territoriais” e, sobre todo, a evolución e funcionamento das distintas sociedades humanas, máis en concreto as democráticas, o que nos permitirá reflexionar sobre cales son os seus valores, condicionantes, premisas....

4. Por último, destacar na competencia para aprender a aprender aquelas habilidades


directamente relacionados cos estudos das Ciencias Sociais, que irían desde o desenvolvemento e manexo do concepto de causalidade, as nocións de cambio e continuidade etc, e que non teñen un apartado específico en ningunha das propostas referidas no decreto da Xunta.

O xeito concreto que imos desenvolver na nosa programación respecto ao tratamento destas competencias é o de integralas no deseño concreto de cada unha das unidades didácticas que desenvolven os contidos de cada un dos cursos da ensinanza obrigatoria. Neste contexto as competencias deben sinalarnos un marco xeral, unha “inspiración” global que logo iremos concretando na exposición dos obxectivos, contidos e nos propios criterios de avaliación de cada unidade.


3.- PROGRAMACIÓN DE 2º ESO

OBXECTIVOS

Identificar a pluralidade das comunidades sociais e promover un sentimento positivo de pertenza á comunidade galega e ás outras entidades políticas, sociais e culturais en que se integra, rexeitando as discriminacións existentes por razón de nacemento, raza, sexo, relixión ou calquera outra circunstancia persoal ou social.

Resolver problemas e levar a cabo estudos e pequenas investigacións aplicando as técnicas e procedementos básicos característicos das Ciencias Sociais, Xeografía e Historia, empregando con precisión e rigor o vocabulario específico para explicar as causas e as consecuencias.

Valorar a diversidade lingüística e cultural como dereitos dos pobos e individuos á súa identidade e manifestar actitudes de tolerancia e respecto por outras culturas.

Identificar os procesos e mecanismos básicos que rexen o funcionamento dos feitos sociais, utilizando este coñecemento para comprender a diversidade social e cultural; analizar os seus problemas e formar un xuízo persoal, crítico e razoado.

Identificar e localizar no tempo e no espazo procesos e acontecementos relevantes co fin de adquirir unha perspectiva global da evolución histórica da humanidade e a comprensión das nocións de cambio e permanencia.

Identificar e analizar a diferentes escalas as interaccións que as sociedades humanas establecen cos seus territorios na utilización do espazo e do aproveitamento dos recursos naturais, valorando as consecuencias de tipo económico, social, político e medioambiental destas.

Valorar e respectar o patrimonio natural, histórico, lingüístico, cultural e artístico, asumindo as responsabilidades que supón a súa conservación e mellora.

Apreciar os dereitos e liberdades humanas como unha conquista da humanidade, potenciando os valores de tolerancia e solidariedade cos pobos, grupos sociais e persoas privadas dos seus dereitos ou dos recursos económicos.

Obter e relacionar información verbal, icónica, estatística e cartográfica a partir de distintas fontes, en especial as proporcionadas polas tecnoloxías da información e polos actuais medios de comunicación, e tratala de forma autónoma e crítica, comunicándolla aos demais de xeito organizado e intelixible.

Realizar tarefas en grupo e participar en discusións e debates cunha actitude construtiva, crítica e tolerante, valorando a discrepancia e o diálogo como unha vía necesaria para a solución dos problemas.


SECUENCIACIÓN DE CONTIDOS

CONCEPTUAIS

TEMA 1. O INICIO DA IDADE MEDIA.

O imperio bizantino.

A sociedade e cultura bizantinas.

O islam na Idade Media.

A sociedade e a cultura islámicas.

TEMA 2. O NACEMENTO DE EUROPA.

Os reinos xermanos.

O imperio carolinxio.

O feudalismo.

Uns reis débiles.

A nobreza.

O feudo.

O poder da Igrexa.

Os campesiños.

TEMA 3. A ÉPOCA DO ROMÁNICO.

Unha cultura relixiosa.

A arquitectura románica.

A escultura románica.

A pintura románica.

TEMA 4. A CONSOLIDACIÓN DOS REINOS EUROPEOS.

A prosperidade económica do s. XIII.

O renacer das cidades.

A cidade medieval.

O auxe da artesanía.

O reforzamento das monarquías.

A crise do s. XIV.

TEMA 5: A ÉPOCA DO GÓTICO.

Unha cultura urbana.

O nacemento das universidades.


A arquitectura gótica.

A escultura gótica.

A pintura gótica.

TEMA 6: AL-ÁNDALUS

A historia de Al-Ándalus.

Unha economía próspera.

Unha sociedade desigual.

Un mundo urbano.

O legado cultural.

A arquitectura.

TEMA 7: OS REINOS CRISTIÁNS HISPÁNICOS.

Os núcleos de resistencia cristiá.

Os reinos e condados occidentais.

Os núcleos pirenaicos.

O avance dos reinos cristiáns.

A repoboación.

A organización dos reinos.

A convivencia das tres culturas.

A Coroa de Castela.

A Coroa de Aragón.

Galicia na Idade Media.

O legado cultural da Idade Media.

TEMA 8. A ORIXE DO MUNDO MODERNO.

O mundo coñecido polos europeos no s. XV.

Causas dos descubrimentos.

As exploracións portuguesas.

As exploracións castelás.

A repartición do mundo.

Os cambios económicos e sociais.

O nacemento do Estado moderno.

Os Reis Católicos, unha monarquía autoritaria.


TEMA 9. O CAMBIO CULTURAL: RENACEMENTO E REFORMA

O Humanismo.

Un novo estilo artístico.

A arquitectura.

A pintura.

A escultura.

A expansión do Renacemento.

A Reforma.

A Contrarreforma.

As consecuencias da Reforma.

TEMA 10. O APOXEO DO IMPERIO ESPAÑOL.

O imperio de Carlos V.

A Monarquía Hispánica de Filipe II.

A organización do imperio.

A conquista de América.

O imperio americano.

TEMA 11. A CRISE DO IMPERIO ESPAÑOL.

O final da hexemonía europea.

A diminución da poboación.

O retroceso económico.

O empobrecemento da sociedade.

Galicia na Idade moderna.

A hexemonía francesa.

As potencias parlamentarias.

TEMA 12. A EUROPA DO BARROCO.

A mentalidade barroca.

Trazos da cultura barroca.

A revolución científica.

A arquitectura barroca.

O urbanismo.

A escultura barroca.

A arquitectura e a escultura barrocas españolas.

O Barroco galego.


A pintura barroca.

O século de Ouro da pintura española.

TEMA 13. A POBOACIÓN DO MUNDO

Somos 7000 millóns de persoas.

A distribución da poboación.

A natalidade e a fecundidade no mundo.

A mortalidade e a esperanza de vida.

Dúas situacións opostas: os países ricos e os países pobres.

Políticas demográficas.

As migracións.

TEMA 14. UNHA POBOACIÓN DIVERSA

Vivimos en sociedade.

As sociedades segundo a súa estrutura económica.

A diversidade cultural no mundo.

Grandes retos culturais de hoxe.

A sociedade occidental.

Desigualdades e conflitos sociais.

TEMA 15. POBOACIÓN E SOCIEDADE NA UE, ESPAÑA E GALICIA.

A poboación da UE.

As migracións na UE.

Principais problemas sociais.

A poboación española.

Dun país de emigrantes a un país de inmigrantes.

A poboación galega.

TEMA 16. CARA A UN MUNDO DE CIDADES.

O espazo rural.

O espazo urbano.

A explosión urbana.

A rede urbana mundial.

As cidades dos países desenvolvidos.

As cidades dos países en desenvolvemento.

Os problemas urbanas.


As vantaxes das cidades.

TEMA 17. AS CIDADES EN EUROPA, ESPAÑA E GALICIA

A longa historia das cidades europeas.

As cidades da UE.

As cidades españolas.

A xestión das cidades españolas.

As cidades galegas.

PROCEDIMENTAIS

- Definición de termos xeográficos e históricos.

- Lectura comprensiva de textos, mapas e gráficas.

- Realización de resumos e esquemas.

- Busca, obtención e selección de información do contorno a partir de fontes escritas, gráficas, icónicas, audiovisuais e proporcionadas polas TIC. Elaboración escrita desa información.

- Realización de exercicios relacionados co mapa político de España.

- Resolución de actividades relacionadas con taxas e índices de poboación.

- Localización sobre un mapamundi dos principais focos da poboación e dos baleiros demográficos.

- Localización no mapa de España e de Galicia das zonas máis e menos poboadas.

- Elaboración, comprensión e identificación de pirámides de poboación.

- Elaboración de liñas de tempo que permitan situar os grandes acontecementos históricos relacionados co mundo clásico e a Idade Media.

- Recoñecemento de causas e consecuencias nos feitos e procesos históricos distinguindo a súa natureza.

ACTITUDINAIS

- Traer o material necesario a clase.

- Ter interese polo traballo.

- Participar nas tarefas e actividades realizadas na aula.

- Cooperar cos compañeiros e compañeiras.

- Esforzarse por mellorar.

- Coidar o material propio.

- Coidar o material de uso común.

No desenvolvemento dos contidos trabállanse diferentes competencias básicas por cada tema. Na competencia lingüística traballamos a expresión, a ortografía, as definicións,


as presentacións e a elaboración de gráficas. Na competencia social e cidadá a tolerancia, os hábitos democráticos…Na cultural e artística a comprensión de obras de arte, a creatividade nas actividades; na de aprender a aprender a elaboración de sínteses, as redaccións temáticas e na competencia de autonomía e iniciativa persoal a participación nas actividades da aula, o interese por mellorar…

TEMPORALIZACIÓN APROXIMADA DOS CONTIDOS

1ª AVALIACIÓN (6 temas):

1. O inicio da Idade Media.

2. O nacemento de Europa.

3. A época do Románico.

4. A consolidación dos reinos europeos.

5. A época do Gótico.

6. Al-Ándalus.


7. Os reinos cristiáns hispánicos.

8. A orixe do mundo moderno.

9. O cambio cultural: Renacemento e Reforma.

10. O apoxeo do imperio español.

11. A crise do imperio español.

12. A Europa do Barroco.


13. A poboación do mundo.

14. Unha poboación diversa.

15. Poboación e sociedade na UE, España e Galicia.

16. Cara a un mundo de cidades.

17. As cidades en Europa, España e Galicia.

CRITERIOS DE AVALIACIÓN EN RELACIÓN COAS COMPETENCIAS BÁSICAS

Saber expoñer oralmente e por escrito as ideas.

Saber buscar información e realizar pequenas investigacións.

Realizar resumos e esquemas.

Ler de forma comprensiva textos, gráficos ou mapas de distinto tipo e tema.

Buscar, obter e seleccionar información do contorno a partir de fontes escritas, gráficas, icónicas, audiovisuais e proporcionadas polas TIC.


Localizar e identificar no mapa político de España as comunidades autónomas e as provincias.

Definir conceptos básicos relacionados coa Xeodemografía: poboación, densidade de poboación, superpoboación, natalidade, mortalidade, crecemento natural, emigración, inmigración, crecemento real.

Resolver actividades relacionadas con taxas e índices de poboación.

Localizar sobre un mapamundi os principais focos da poboación e os baleiros demográficos.

Coñecer os factores que explican a irregular distribución da poboación mundial.

Localizar no mapa de España e de Galicia as zonas máis e menos poboadas.

Elaborar, comprender e identificar pirámides de poboación.

Entender as diferenzas existentes entre os países ricos e os pobres en canto á poboación.

Definir conceptos básicos relacionados coa Xeografía urbana: cidade, poboación urbana e poboación rural.

Elaborar e comentar liñas de tempo que permitan situar os grandes acontecementos históricos relacionados co mundo clásico e a Idade Media.

Recoñecer causas e consecuencias nos feitos e procesos históricos distinguindo a súa natureza.

Analizar os aspectos que singularizan ao mundo islámico.

Comprender os trazos básicos que definen a sociedade medieval: situación no tempo e no espazo; a sociedade estamental, concepto de estamento; a organización política, concepto de feudo; o renacemento urbano, conceptos de burguesía, gremio e feiras.

Entender a peculiaridade da época medieval na Península Ibérica.

Traer o material necesario a clase.

Ter interese polo traballo.

Participar nas tarefas e actividades realizadas na aula.

Cooperar cos compañeiros e compañeiras.

Esforzarse por mellorar.

Coidar o material propio.

Coidar o material de uso común.

MÍNIMOS ESIXIBLES

Exercicios prácticos sobre o mapa político de España: comunidades autónomas e provincias.

Diferenza entre os conceptos de poboación absoluta, densidade de poboación e superpoboación.

Conceptos relacionados cos indicadores demográficos: natalidade, mortalidade,


crecemento natural, emigración, inmigración, crecemento real.

Exercicios baseados no cálculo de taxas e índices de poboación.

Localización nun mapamundi dos principais focos da poboación.

Localización no mapa de España e de Galicia das zonas máis e menos poboadas.

Diferenzas entre a poboación dos países ricos e os países pobres.

Concepto de pirámide de poboación.

Conceptos de: poboación activa, sector primario, sector secundario e sector terciario.

Conceptos de: cidade, poboación rural e poboación urbana..

Elaboración de liñas de tempo que permitan situar os grandes acontecementos históricos relacionados co mundo clásico e a Idade Media.

Conceptos de: polis, colonización, democracia, escravo, imperio romano e romanización.

Aspectos singulares da cultura e da relixión islámicas. O caso de Al-Ándalus.

Trazos básicos que definen a sociedade medieval: situación no tempo e no espazo; a sociedade estamental, concepto de estamento; a organización política, o feudo; o renacemento urbano, conceptos de burguesía, gremio e feiras.

PROCEDEMENTOS PARA A REALIZACIÓN DA AVALIACIÓN INICIAL NA ESO

Tal e como se explicou anteriormente, pretendemos que a avaliación sexa continua, formativa e integrada no proceso ensino-aprendizaxe. Partiremos pois dunha avaliación inicial coa que pretendemos valorar os coñecementos previos e os esquemas mentais do alumnado. Un instrumento desta avaliación pode ser unha proba inicial que nos oriente cara ao establecemento das estratexias de aprendizaxe e a realización das actividades máis axeitadas. No caso de 2º de ESO e dado que a materia versa sobre a Xeografía e a Historia, esta proba escrita farase nos primeiros días de clase e constará da varias preguntas curtas relacionadas con aspectos da xeografía e historia sobre todo de España e Galicia (nome das CCAA, algún río galego e español…). A nota desta proba inicial non condiciona a cualificación nas avaliacións nin na nota final.

PROCEDEMENTOS, INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN E CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN

Pretendemos que a avaliación sexa continua, formativa e integrada no proceso ensino-aprendizaxe. Partiremos dunha avaliación inicial coa que pretendemos valorar os coñecementos previos e os esquemas mentais do alumnado. Un instrumento desta avaliación pode ser unha proba inicial que nos oriente cara ao establecemento das estratexias de aprendizaxe e a realización das actividades máis axeitadas. A nota desta proba inicial non condiciona a cualificación nas avaliacións nIn na nota final.

Para obter a cualificación en cada avaliación valoraranse os contidos conceptuais máis os procedementais nun 80%, e os contidos actitudinais nun 20%.

Coñecementos e procedementos.- Representarán un 80% da nota a través de probas escritas. Haberá un mínimo de dúas probas, que constarán de dúas partes:


- Unha parte de carácter conceptual, e que consistirá na definición de conceptos ou no desenvolvemento de cuestións e temas, a modo de redaccións, nas que se amose a asimilación dos contidos conceptuais.

- Unha segunda parte terá carácter procedimental, e consistirá na realización de exercicios diversos: interpretación de mapas e gráficos, elaboración de resumos e esquemas, identificación e comentario de gráficas termopluviométricas, cálculo e interpretación de taxas e índices de poboación, comentario de pirámides de poboación…

A cualificación de cada trimestre deste apartado será resultado da media de todas as probas que se efectúen durante o mesmo. Para superar os exames do trimestre, será necesario obter como mínimo cinco puntos de nota media.

Actitudes, comportamento e traballo.- Representarán un 20% da nota (comportamento correcto para cos compañeiros e co profesorado sen impedir o desenvolvemento normal das clases, participación activa, traballo diario, entrega e realización de exercicios…). Cando o alumno/a traia as tarefas sen facer, levará un negativo e suporá un 0,1 punto menos na nota final do trimestre. A profesora durante o trimestre dará opcións para que o alumno poda recuperar esa nota negativa.

Considerarase o trimestre suspenso cando non se acaden 5 puntos na avaliación. Se se obtén unha nota con decimais, o profesor redondeará a un número superior ou inferior segundo a valoración global da actitude e esforzo do alumn@ ao longo do trimestre

A posta en práctica dun sistema de avaliación continua permitirá a aplicación dun reforzo inmediato naqueles casos nos que se detecten obxectivos non acadados, contidos non asimilados ou dificultades específicas que poidan impedir o progreso do alumno/a. Poderanse propoñer actividades que permitan unha recuperación axeitada e inclusive abordar os contidos de xeito diferente (metodoloxicamente, en canto á profundidade dos mesmos ou no referente a súa secuenciación). As actividades de recuperación avaliaranse a través do seu seguimento por parte do profesorado, utilizando procedementos e criterios semellantes aos descritos con anterioridade.

Haberá recuperación de cada trimestre a comezos da seguinte avaliación.

O alumn@ traerá ás clases o libro de texto e o material que o profesor demande. Cando se ausente, terá que procurar manter ao día o material co que se teña traballado.

Aqueles alumnos que cometan actos ilícitos no desenvolvemento das probas, obterán cualificación de 0 puntos, coas consecuencias que iso supón para o cálculo da nota media trimestral ou final. Os alumnos afectados por esta medida só poderán recuperar o trimestre suspenso no exame final de xuño, e non nas posibles recuperacións por trimestre que se poidan facer.

Está prohibido levar aos exames teléfonos móbiles e dispositivos electrónicos en xeral (MP3 e similares); en caso de non cumprir este requisito, o alumno será cualificado con 0 ptos., coas consecuencias expostas no parágrafo anterior.

A nota final non é produto soamente da media aritmética das notas obtidas nas avaliacións, senón tamén da estimación fundada do profesor a través da avaliación cualitativa realizada por el ao longo do curso atendendo á progresión ou retroceso nas aprendizaxes do alumno.

Será necesario, ao final do curso, ter aprobadas todas as avaliacións para superar a convocatoria de xuño.


Os alumn@s que suspendan en xuño terán dereito a facer un exame no mes de setembro. A nota desa convocatoria será a do exame. Os seus contidos serán a totalidade dos impartidos durante o curso. Para aprobar o exame de setembro hai que acadar unha nota igual ou superior a 5.

METODOLOXÍA DIDÁCTICA

O noso desexo é fuxir da clase tradicional na que o profesor ou profesora explica e o alumnado asimila o transmitido sen facer ningunha análise crítica. Queremos un alumnado activo e, polo tanto, basearemos o noso método no sistema de “reconstrución”, é dicir, o alumnado elabora os contidos a partir de materiais de traballo (o propio libro de texto ou materiais proporcionados polo Departamento) nunha tarefa cotiá dirixida e orientada polo profesor correspondente. Con isto intentaremos evitar unha excesiva memorización dos contidos, aínda que sen renunciar, como complemento, a unha aprendizaxe significativa.

No caso das unidades dedicadas á Xeografía, partimos da idea de que esta materia pode axudarnos a comprender os diferentes problemas espaciais, e utilizarémola como unha ferramenta que nos permita facer ver ao alumnado as inxustizas sociais, as tremendas desigualdades existentes, así como admirar e valorar as paisaxes, entender as propostas de persoas alleas a eles, etc...

Procuraremos levar á aula a preocupación polos problemas relacionados co medio ambiente, facendo partícipes a alumnos e alumnas desa preocupación. Buscaremos a maneira de que cheguen á conclusión de que a situación actual ven dada moitas veces pola insolidariedade e polo egoísmo do chamado “primeiro mundo”. Trataremos de facerlles ver a necesidade de cambiar de actitude para frear o perigo que corre o noso planeta.

As unidades correspondentes a Historia pretenden que o alumnado acade un coñecemento do pasado máis entroncado co seu presente, así como que logre posuír unha visión xeral dos aspectos máis salientables da época actual. Farase unha labor de construción por medio da utilización de materiais ou fontes sinxelas que procederán do libro ou serán facilitados polo departamento. Sempre intentará facerse referencia á realidade máis próxima ao alumnado, e se é posible tratarase de poñelo en contacto con esa realidade, para dese xeito conseguir un achegamento á mesma e unha mellor comprensión do proceso histórico.

Faremos uso de material complementario de carácter audiovisual: diapositivas, documentais, películas... Tamén empregaremos material procedente dos medios de comunicación (prensa, Internet), así como anuarios estatísticos e outras fontes. A introdución posiblemente no presente curso do libro dixital nas aulas pode contribuír a lograr unha maior empatía do alumnado coa materia, así como a adquisición da competencia dixital.

Un complemento ao traballo na aula virá dado pola posibilidade de que alumnos e alumnas presenten pequenos traballos de investigación, individual ou colectivamente. O obxectivo sería que o alumnado puidera poñer en práctica técnicas e procedementos de investigación característicos das Ciencias Sociais.


4.- PROGRAMACIÓN DE 4º ESO

OBXECTIVOS

Identificar a pluralidade das comunidades sociais e promover un sentimento positivo de pertenza á comunidade galega e ás outras entidades políticas, sociais e culturais en que se integra, rexeitando as discriminacións existentes por razón de nacemento, raza, sexo, relixión ou calquera outra circunstancia persoal ou social.

Resolver problemas e levar a cabo estudos e pequenas investigacións aplicando as técnicas e procedementos básicos característicos das Ciencias Sociais, Xeografía e Historia, empregando con precisión e rigor o vocabulario específico para explicar as causas e as consecuencias.

Valorar a diversidade lingüística e cultural como dereitos dos pobos e individuos á súa identidade e manifestar actitudes de tolerancia e respecto por outras culturas.

Identificar os procesos e mecanismos básicos que rexen o funcionamento dos feitos sociais, utilizando este coñecemento para comprender a diversidade social e cultural; analizar os seus problemas e formar un xuízo persoal, crítico e razoado.

Identificar e localizar no tempo e no espazo procesos e acontecementos relevantes co fin de adquirir unha perspectiva global da evolución histórica da humanidade e a comprensión das nocións de cambio e permanencia.

Identificar e analizar a diferentes escalas as interaccións que as sociedades humanas establecen cos seus territorios na utilización do espazo e do aproveitamento dos recursos naturais, valorando as consecuencias de tipo económico, social, político e medioambiental destas.

Valorar e respectar o patrimonio natural, histórico, lingüístico, cultural e artístico, asumindo as responsabilidades que supón a súa conservación e mellora.

Apreciar os dereitos e liberdades humanas como unha conquista da humanidade, potenciando os valores de tolerancia e solidariedade cos pobos, grupos sociais e persoas privadas dos seus dereitos ou dos recursos económicos.

Obter e relacionar información verbal, icónica, estatística e cartográfica a partir de distintas fontes, en especial as proporcionadas polas tecnoloxías da información e polos actuais medios de comunicación, e tratala de forma autónoma e crítica, comunicándolla aos demais de xeito organizado e intelixible.

Realizar tarefas en grupo e participar en discusións e debates cunha actitude construtiva, crítica e tolerante, valorando a discrepancia e o diálogo como unha vía necesaria para a solución dos problemas.



CONCEPTUAIS

TEMA 1. O SÉCULO XVIII. O ANTIGO RÉXIME

As pegadas do Antigo Réxime.

Un mundo basicamente rural.

O goberno a comezos do século XVIII.

A Ilustración e o despotismo ilustrado.

O final do século XVIII: o liberalismo e a creba do Antigo Réxime.

España: o reformismo borbónico.

Galicia no século XVIII.

TEMA 2. AS REVOLUCIÓNS POLÍTICAS

A Revolución Francesa e a caída da sociedade estamental.

A radicalización da Revolución Francesa.

O imperio napoleónico.

A Restauración.

Unha nova orde revolucionaria (1820-1848).

O triunfo do nacionalismo en Europa.

TEMA 3: A REVOLUCIÓN INDUSTRIAL

As orixes da primeira revolución industrial.

A primeira revolución industrial (1780-1860).

A revolución dos transportes.

Os efectos da industrialización na poboación e nas cidades.

Unha sociedade de clases. As clases altas.

A situación das clases medias e baixas.

A aparición do movemento obreiro.

TEMA 4: A ÉPOCA DO IMPERIALISMO

A época da segunda revolución industrial.

A situación política en Europa.

As orixes do imperialismo europeo.

Os grandes imperios coloniais.

A administración e a vida nas colonias.


TEMA 5: ESPAÑA E GALICIA NO SÉCULO XIX

Guerra e revolución (1808-1814).

O reinado de Fernando VII: as resistencias ao cambio.

O reinado de Isabel II: a construción do Estado liberal.

A fin do reinado de Isabel II e o Sexenio Democrático (1868-1874).

A Restauración: a volta da monarquía constitucional.

O desenvolvemento económico e social.

Galicia no s. XIX.

TEMA 6: A PRIMEIRA GUERRA MUNDIAL

A orixe da Primeira Guerra Mundial.

O desenvolvemento da Primeira Guerra Mundial.

Un conflito diferente.

As consecuencias do conflito e a organización da paz.

TEMA 7: A REVOLUCIÓN RUSA E A URSS

As orixes da Revolución Rusa.

As revolucións de 1917 e a guerra civil.

A formación do Estado soviético (1921-1929).

A ditadura estalinista (1929-1953).

A construción dunha potencia económica.

TEMA 8: A CRISE DE ENTREGUERRAS

Os felices anos vinte.

A crise económica dos anos trinta.

Crise da democracia e ascenso dos totalitarismos.

A Italia fascista.

As orixes do nazismo e a súa chegada ao poder.

A ideoloxía do nazismo.

A Alemaña nazi: un réxime totalitario.

O período de entreguerras: unha época de intenso cambio social.

TEMA 9: A SEGUNDA GUERRA MUNDIAL

Orixes e causas da guerra.

A ofensiva do Eixe (1939-1941).

A vitoria aliada (1942-1945).


A organización da paz.

As consecuencias da guerra.

TEMA 10: ESPAÑA E GALICIA DE 1902 A 1939

A crise do liberalismo (1898-1931).

O establecemento da Segunda República e o Bienio Reformista (1931-1933).

O Bienio Conservador e a Fronte Popular (1933-1936).

O estalido da Guerra Civil.

Vivir en guerra.

Galicia no primeiro terzo do século XX.

TEMA 11: A GUERRA FRÍA (1945-1991)

As orixes da Guerra Fría.

Os bloques: membros e características.

As armas da Guerra Fría.

A fase de máxima tensión (1947-1953).

Da distensión á nova Guerra Fría (1953-1991).

TEMA 12: O PROCESO DE DESCOLONIZACIÓN

A descolonización: definición, causas e procesos.

A descolonización en Asia.

A descolonización en África.

Oriente Medio: un conflito pendente.

O nacemento do Terceiro Mundo.

TEMA 13: O MUNDO DA GUERRA FRÍA.

O bloque occidental: do benestar á crise.

EEUU, a gran potencia do bloque occidental.

Europa occidental: o nacemento da CEE.

Xapón: a potencia emerxente do bloque occidental.

O bloque comunista en Europa: a URSS e as democracias populares.

A China de Mao: a potencia emerxente do bloque comunista.

Tensións en América Latina, África e Asia.


TEMA 14: A DITADURA DE FRANCO

As características xerais da ditadura franquista.

Os anos da posguerra (1939-1945): fascismo e miseria.

O asentamento do réxime (1945-1959).

Os cambios dos anos sesenta.

A crise final da ditadura.

Galicia no franquismo (1939-1975).

TEMA 15: O MUNDO NA ACTUALIDADE

A desaparición do bloque comunista.

EEUU, única superpotencia.

A UE: consolidación e retos.

As novas potencias: China, Brasil, India e Rusia.

O mundo islámico.

Grandes conflitos nos últimos anos.

Globalización e subdesenvolvemento.

Sociedade e cultura do noso tempo.

TEMA 16: ESPAÑA: TRANSICIÓN E DEMOCRACIA.

Unha transición sen ruptura.

A Constitución e o Estado de Autonomías.

Os gobernos da democracia.

A modernización económica e o Estado do benestar.

O intenso cambio social.

Galicia autonómica.

Galicia na actualidade.

Ademais, en cada unidade didáctica desenvolveranse algúns aspectos relacionados coa arte.

PROCEDIMENTAIS

- Elaboración de eixos cronolóxicos referidos ao Antigo Réxime.

- Ordenación cronolóxica de feitos históricos.

- Realización de resumos e sínteses a partir de material elaborado.

- Desenvolvemento coherente dun tema.


- Interpretación e comentario de textos e mapas relacionados co Antigo Réxime.

- Interpretación e representación de procesos de cambio por medio de: diagramas, eixos temporais, mapas,...

- Caracterización cualitativa da sociedade contemporánea a partir de documentos e vestixios.

- Interpretación e comentario de textos e mapas relacionados coa época contemporánea.

ACTITUDINAIS

- Traer o material necesario a clase.

- Ter interese polo traballo.

- Participar nas tarefas e actividades realizadas na aula.

- Cooperar cos compañeiros e compañeiras.

- Esforzarse por mellorar.

- Coidar o material propio.

- Coidar o material de uso común.

No desenvolvemento dos contidos trabállanse diferentes competencias básicas por cada tema. Na competencia lingüística traballamos a expresión, a ortografía, as definicións, as presentacións e a elaboración de gráficas. Na competencia social e cidadá a tolerancia, os hábitos democráticos…Na cultural e artística a comprensión de obras de arte, a creatividade nas actividades; na de aprender a aprender a elaboración de sínteses, as redaccións temáticas e na competencia de autonomía e iniciativa persoal a participación nas actividades da aula, o interese por mellorar…


1ª AVALIACIÓN (5 temas)

1. O Século XVIII: o Antigo Réxime

2. As revolucións políticas

3. A revolución industrial

4. A época do imperialismo

5. España e Galicia no século XIX


6. A Primeira Guerra Mundial

7. A Revolución Rusa e a URSS

8. A crise de entreguerras

9. A Segunda Guerra Mundial

10. España e Galicia de 1902 a 1939



11. A Guerra Fría

12. O proceso de descolonización

13. O mundo da Guerra Fría

14. A ditadura de Franco

15. O mundo na actualidade

16. España: transición e democracia

CRITERIOS DE AVALIACIÓN EN RELACIÓN COAS COMPETENCIAS BÁSICAS

Analizar os cambios de mentalidades que caracterizan a fin da Idade Moderna e o nacemento do mundo contemporáneo, tanto nas monarquías europeas coma na española, salientando as súas consecuencias políticas, sociais e económicas, en concreto en Galicia.

Valorar o uso da análise multicausal e as interpretacións entre os diversos procesos históricos da fin da Idades Moderna e da Idade Contemporánea, especialmente cando interveñen estruturas político-institucionais diferentes sobre fenómenos colectivos de pensamentos e crenzas.

Identificar os grandes trazos das transformacións máis importantes no desenvolvemento das sociedades europea, española e galega, nos procesos de transición do Antigo Réxime ó liberalismo e á democracia.

Representar graficamente o desenvolvemento cronolóxico dos diferentes procesos históricos que rematan coa Idade Moderna e Contemporánea, tanto dalgún aspecto concreto como de elementos básicos das sociedades europea, española e galega: económicos, políticos, artísticos e culturais en xeral.

Identificar os elementos básicos na caracterización dos procesos históricos do século XVIII en Europa e España, e os seus territorios coloniais, así como as relacións existentes entre eles para explica-las súas manifestacións.

Comparar elementos comúns de tipo económico, social, político, artístico, etc.,entre as sociedades europea, española e galega durante o século XIX, establecendo semellanzas e diferenzas significativas, especialmente no caso das revolucións liberais- burguesas e a súa incidencia na transformación destas sociedades.

Identificar e situar cronolóxica e xeograficamente algunhas das grandes transformacións e conflitos mundiais que tiveron lugar no século xx, valorando criticamente os intereses das grandes potencias e dos grupos sociais e a súa incidencia nos feitos estudados.

Aplicar a análise e a memoria histórica á comprensión dalgúns dos problemas internacionais máis destacados da actualidade.

Identificar e analiza-las principais transformacións (demográficas, económicas, sociais, políticas e ideolóxicas) experimentadas pola sociedade española e galega desde a II República ata hoxe.

Valorar o cambio global producido na sociedade española e galega, nos


diferentes ámbitos político, económico, social, cultural e ideolóxico, a partir da transición cara á democracia, a Constitución de 1978 e o Estado das autonomías.

Elaborar un traballo de síntese acerca das diferentes etapas da construción europea, os elementos que impulsaron a creación da Unión Europea, así como a súa estrutura actual e o seu funcionamento, identificando aqueles factores que impulsaron o desenvolvemento das institucións comunitarias recoñecendo algúns feitos relevantes do proceso e situándoos cronoloxicamente.

Elaborar un traballo de investigación sobre a adhesión de España á Comunidade Europea e as súas múltiples consecuencias en tódolos ámbitos da sociedade española, en especial en Galicia, analizando o papel que España tivo nas institucións e políticas da Unión Europea.

Recoñecer na Constitución española as institucións políticas básicas actuais, en especial os organismos de representación democrática, valorando o papel das institucións democráticas españolas, poñendo especial interese nas institucións autonómicas galegas, tanto no contexto da súa política interna como en relación coa Comunidade Europea e cos países iberoamericanos.

Identificar e analiza-la riqueza e variedade da creación científica e artística no mundo actual, recoñecendo o impacto que todo isto ten sobre as sociedades implicadas e salientando as enormes posibilidades que a variedade de tendencias artísticas ofrece, así como a súa difusión a través da comunicación social e en especial do mundo da educación.

MÍNIMOS ESIXIBLES

Identificación das características fundamentais do século XVIII nos terreos económico, social, político e cultural.

Dominio de conceptos básicos relacionados co Antigo Réxime e o século XVIII: rotación de cultivos, barbeito, sistema a domicilio, manufactura, taller artesanal, gremio, comercio colonial, estamento, burguesía, Estado, monarquía absoluta, despotismo ilustrado, Ilustración...

Identificación das principais transformacións producidas na época contemporánea nos aspectos económico, social e político: Coñecemento dos trazos definitorios da Revolución Francesa e da Revolución Industrial.

Características da segunda fase da Revolución Industrial incidindo nas novidades que aporta con respecto á primeira fase.

Concepto de imperialismo. Factores do seu desenvolvemento e consecuencias da súa existencia.

Coñecemento dos principais feitos acaecidos durante o século XX:

As Causas e as consecuencias da Primeira Guerra Mundial.

Conceptos de: revolución rusa, democracia e fascismo.

Diferenzas fundamentais entre os réximes totalitarios e o réxime democrático.

Factores que conduciron á Segunda Guerra Mundial, e consecuencias da mesma.

A Guerra fría. Concepto e trazos principais.


Causas do proceso de descolonización.

Conceptos de: descolonización, neoimperialismo e Terceiro Mundo.

Fases de formación da Unión Europea e principais institucións da organización.

Dominio de conceptos básicos relacionados coa época contemporánea: Revolución Agrícola, Revolución Industrial, sistema de fábrica, sociedade de clases, clase social, proletariado, socialismo, anarquismo, internacionalismo, sufraxio, constitución, parlamento, imperialismo, revolución rusa, fascismo, crise de 1929, guerra fría, neoimperialismo, descolonización...

Análise e comentario de mapas e textos históricos sinxelos, relacionados coa época contemporánea, a través da resposta a cuestións que sirvan de guía para o comentario.

Elaboración de mapas conceptuais e sínteses. Elaboración de esquemas e sínteses.

Claridade na definición dun concepto.

Diferenciación entre as causas e as consecuencias dun acontecemento.

Establecemento de diferenzas ou semellanzas entre modelos económicos, sociais ou políticos, así como entre fenómenos, acontecementos ou procesos históricos.

Dominio de procedementos de explicación causal para comprender a distinción entre factores de distinto carácter (económicos, sociais, políticos, ...) e interrelacionalos entre si.

Capacidade para relacionar coñecementos con outros adquiridos anteriormente.

O nacemento do estado do benestar.

Análise da fotografía/cartelismo como fontes da Historia.

PROCEDEMENTOS PARA A REALIZACIÓN DA AVALIACIÓN INICIAL NA ESO

Tal e como se explicou anteriormente, pretendemos que a avaliación sexa continua, formativa e integrada no proceso ensino-aprendizaxe. Partiremos pois dunha avaliación inicial coa que pretendemos valorar os coñecementos previos e os esquemas mentais do alumnado. Un instrumento desta avaliación pode ser unha proba inicial que nos oriente cara ao establecemento das estratexias de aprendizaxe e a realización das actividades máis axeitadas. No caso de 4º de ESO e dado que a materia versa sobre a Historia do mundo contemporáneo, esta proba escrita farase nos primeiros días de clase e constará de varias preguntas curtas relacionadas con aspectos da historia moderna e contemporánea de España e do mundo. Igualmente, se avaliará a comprensión de textos a través da realización dalgún comentario guiado e da análise de mapas políticos en especial de Europa. A nota desta proba inicial non condiciona a cualificación nas avaliacións nen na nota final.



Pretendemos que a avaliación sexa continua, formativa e integrada no proceso ensino-aprendizaxe. Partiremos dunha avaliación inicial coa que pretendemos valorar os coñecementos previos e os esquemas mentais do alumnado. Un instrumento desta avaliación pode ser unha proba inicial que nos oriente cara ao establecemento das estratexias de aprendizaxe e a realización das actividades máis axeitadas. A nota desta proba inicial non condiciona a cualificación nas avaliacións nin na nota final.

Para obter a cualificación en cada avaliación valoraranse os contidos conceptuais máis os procedimentais nun 80%, e os contidos actitudinais nun 20%.

Coñecementos e procedementos.- Representarán un 80% da nota a través de probas escritas en número que determine a profesora. Os exames escritos poden incluír definicións, preguntas teóricas de desenvolvemento, comentario de texto, cronoloxías, preguntas de relación, de resposta breve…Valoraranse tanto os coñecementos como a expresión axeitada dos mesmos, a capacidade de razoar sobre os feitos históricos, o emprego do vocabulario propio da materia, a claridade expositiva, a expresión escrita, a aplicación na redacción das normas gramaticais e sintácticas e a coherencia na exposición das ideas.

A cualificación de cada trimestre deste apartado será resultado da media de todas as probas que se efectúen durante o mesmo. Para superar a avaliación, será necesario obter como mínimo cinco puntos de nota media. Cómpre acadar unha nota mínima nos exames da materia de cada trimestre (un catro), por debaixo da cal o alumno/a non poderá compensar a nota nas seguintes probas (non se calcula nota media se calquera dos exercicios non acada un mínimo de 4).

Actitudes, comportamento e traballo.- Representarán un 20% da nota (comportamento correcto para cos compañeiros e co profesorado sen impedir o desenvolvemento normal das clases, participación activa, traballo diario, entrega e realización de exercicios…). O alumno/a traerá ás clases o libro de texto e o material que a profesora demande. Cando o alumno/a traia as tarefas sen facer ou veña sen material á clase levará un negativo e suporá 0,25 puntos menos na nota final do trimestre.

Considerarase o trimestre suspenso cando non se acaden 5 puntos na avaliación. Se se obtén unha nota con decimais, a profesora redondeará a un número superior ou inferior segundo a valoración global da actitude e esforzo do alumn@ ao longo do trimestre.


Haberá recuperación de cada trimestre a comezos da seguinte avaliación, debendo examinarse da totalidade da materia impartida no mesmo independentemente de que no seu momento tivese superado algún parcial. No caso de que un alumno/a, despois de facer as recuperacións de cada trimestre, teña algunha avaliación suspensa antes de xuño, poderá presentarse ao exame final de xuño.


Cando se ausente, terá que procurar manter ao día o material co que se teña traballado. No caso de ter que repetir unha proba escrita será necesario un xustificante “oficial” que explique a ausencia á convocatoria inicial.

Aqueles alumn@s que cometan actos ilícitos no desenvolvemento das probas, obterán cualificación de 0 puntos, coas consecuencias que iso supón para o cálculo da nota media trimestral ou final. Os alumnos afectados por esta medida só poderán recuperar o trimestre suspenso no exame final de xuño, e non nas posibles recuperacións por trimestre que se poidan facer.


A nota final non é produto soamente da media aritmética das notas obtidas nas avaliacións, senón tamén da estimación fundada da profesora a través da avaliación cualitativa realizada por ela ao longo do curso atendendo á progresión ou retroceso nas aprendizaxes do alumno.

Será necesario, ao final do curso, ter aprobadas todas as avaliacións para superar a convocatoria de xuño.

Os alumnos/as que suspendan en xuño terán dereito a facer un exame no mes de setembro. A nota desa convocatoria será a do exame. Os seus contidos serán a totalidade dos impartidos durante o curso. Para aprobar o exame de setembro hai que acadar unha nota igual ou superior a 5.


O noso desexo é fuxir da clase tradicional na que o profesor ou profesora explica e o alumnado asimila o transmitido sen facer ningunha análise crítica. Queremos un alumnado activo e, polo tanto, basearemos o noso método no sistema de “reconstrución”, é dicir, o alumnado elabora os contidos a partir de materiais de traballo (o propio libro de texto ou materiais proporcionados polo Departamento) nunha tarefa cotiá dirixida e orientada pola profesora correspondente. Con isto intentaremos evitar unha excesiva memorización dos contidos, aínda que sen renunciar, como complemento, a unha aprendizaxe significativa.

Pretendemos que o alumnado acade un coñecemento do pasado máis entroncado co seu presente, así como que logre posuír unha visión xeral dos aspectos máis salientables da época actual. Farase un labor de construción por medio da utilización de materiais ou fontes sinxelas que procederán do libro ou serán facilitados polo departamento. Sempre intentará facerse referencia á realidade máis próxima ao alumnado, e se é posible tratarase de poñelo en contacto con esa realidade para dese xeito conseguir un achegamento á mesma e unha mellor comprensión do proceso histórico.

Faremos uso de material complementario de carácter audiovisual: diapositivas, documentais, películas,.. Tamén empregaremos material procedente dos medios de comunicación (prensa, Internet), así como anuarios estatísticos e outras fontes.

Un complemento ao traballo na aula virá dado pola posibilidade de que alumnos e alumnas presenten pequenos traballos de investigación, individual ou colectivamente. O obxectivo sería que o alumnado poda poñer en práctica técnicas e procedementos de investigación característicos das Ciencias Sociais.


Polo xeral e con respecto á metodoloxía didáctica, no departamento de ciencias sociais e nos cursos da ESO seguimos sobre todo as seguintes premisas:

Pártese do nivel de desenvolvemento do alumno, nos seus distintos aspectos, para construír, a partir de aí, outras aprendizaxes que favorezan e melloren o devandito nivel de desenvolvemento.

Sublíñase a necesidade de estimular o desenvolvemento de capacidades xerais e de competencias básicas e específicas por medio do traballo das materias.

Dáse prioridade á comprensión dos contidos que se traballan fronte á súa aprendizaxe mecánica.

Propícianse oportunidades para pór en práctica os novos coñecementos, de modo que o alumno poida comprobar o interese e a utilidade do apreso.

Foméntase a reflexión persoal sobre o realizado e a elaboración de conclusións con respecto ao que se aprendeu, de modo que o alumno poida analizar o seu progreso respecto dos seus coñecementos.


5.- PLANS DE TRABALLO PARA A SUPERACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES NA ESO

Ao longo do curso o alumnado da E.S.O. que promocionou de nivel sen ter aprobada algunha das materias impartidas polo Departamento de Ciencias Sociais, Xeografía e Historia recibirá o correspondente reforzo educativo coa finalidade de que poida acreditar o coñecemento duns contidos mínimos esixibles para superar a materia.

Durante o curso os alumnos e alumnas con materias pendentes realizarán boletíns de exercicios propostos polo departamento, sempre relacionados cos anteriormente citados contidos mínimos. O docente que imparta clase a estes alumnos/as encargarase de supervisar e avaliar a realización das actividades propostas, controlando deste xeito o traballo realizado polo alumnado. Tamén se realizarán probas de carácter específico para avaliar o grao de adquisición por parte do alumnado dos devanditos contidos mínimos. Farase unha proba por trimestre. Os alumnos e alumnas poderán consultar ao profesor ou profesora calquera tipo de dúbidas e problemas que se lles poidan presentar na elaboración das actividades.

Aproximadamente na primeira semana do mes de outubro informarase aos alumnos verbalmente e por escrito, dos contidos dos exames, das datas e dos criterios de avaliación e entregarÁselles o primeiro boletín de exercicios.

Dentro de cada parcial a realización do boletín de exercicios correspondente ao mesmo significará o 50% da cualificación do parcial, mentres que a proba significará o 50% restante. Pode aprobarse a materia por parciais si se dan as seguintes circunstancias:

- Aprobando ambos parciais (é dicir, obtendo un 5 como mínimo en cada un deles).

- Obtendo unha cualificación non inferior a 4,5 na media aritmética das cualificacións dos parciais, sempre e cando non existan nestas cualificacións notas inferiores a 3.

Aqueles alumnos que non acadasen deste xeito os contidos mínimos esixidos e, polo tanto, non aprobasen a materia, poderán realizar no mes de maio, e se é necesario no mes de setembro unhas probas finais extraordinarias. Estas probas terán unha estrutura idéntica ás probas escritas realizadas durante o curso:

- Unha primeira parte será de carácter procedimental e consistirá na realización de exercicios e actividades semellantes ás realizadas na aula.

- Unha segunda parte será de carácter conceptual e consistirá na definición de conceptos básicos relacionados coa materia.

O aprobado nesta proba significará a superación da materia, aínda que será precisa unha coherencia mínima nas respostas .

No curso 2015-2016 hai 1 alumno que ten pendente a Xeografía e Historia de 1º de ESO.


6.- MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE NA ESO

Tomaremos en conta os diferentes ritmos de aprendizaxe que desenvolva cada alumno de modo particular, a súa actividade intelectual, o seu nivel de coñecemento sobre a materia que abordaremos, así como o alumnado que polas súas características físicas, sensoriais ou doutro carácter (alumnado procedente doutros países con idioma diferente ou cun baixo nivel de coñecementos) non poida seguir da mesma forma o currículo.

Para facilitar a atención á diversidade tomaranse en conta as seguintes medidas:

- Desdobrar o grupo segundo as actividades que se planifiquen e se as condicións así o permiten.

- Reforzar os contidos (pois, por distintas razóns, determinado alumnado atopa maiores dificultades das habituais na súa aprendizaxe).

- Propiciar a indagación e a investigación (axustando o grao de complexidade das mesmas).

- Realizar ampliacións dalgúns contidos ou temas para certos alumnos que así o requiran (propiciando así a análise).

- Estimular a motivación do alumnado.

- Adaptar a complexidade dos contidos fundamentais para traballar con esixencias distintas.

Outras medidas de atención á diversidade na ESO xa non dependen directamente do noso departamento, senón do equipo directivo e/ou do Departamento de Orientación.

En principio e no momento de elaborar esta programación non existe ningunha adaptación curricular individualizada nin en 2º nin en 4º da ESO.


7.- PROGRAMACIÓN DE 2º DE BACHARELATO

7.1.- INTRODUCIÓN

Os estudos de Bacharelato teñen un dobre carácter: por un lado orientar e preparar para os estudos superiores e, polo outro, contribuír á formación xeral do alumnado. O bacharelato debe desenvolver nos alumnos/as actitudes e capacidades de análise e valoración crítica, na comprensión dos elementos fundamentais da investigación e do método científico, así como consolidar unha madurez persoal e moral que permita participar de forma solidaria no desenvolvemento e na mellora do seu entorno social.

7.2.- Hª DE ESPAÑA

As indicacións e directrices suxeridas polos distintos gabinetes de orientación sobre a realización das probas de selectividade deseñan claramente as liñas de actuación (modalidade de exames, temporalizacións dos contidos, criterios de avaliación e corrección...) do profesorado no bacharelato, sobre todo neste segundo curso. A necesidade de adecuar as nosas programacións e o noso traballo a esta realidade limita, na práctica, unha confección autónoma das mesmas.

OBXECTIVOS

Comprender que a interpretación do pasado é o resultado de proxectar sobre este os nosos propios condicionamentos ideolóxicos, éticos e culturais do presente.

Descubrir os procesos e mecanismos que rexen o funcionamento da dinámica histórica, empreñando este coñecemento para a mellor comprensión das sociedades actuais.

Distinguir e valorar os signos permanentes dos procesos de transformación e cambio na historia contemporánea, analizando secuencialmente o nacemento dos problemas, as diferentes tentativas de solución e a súa pervivencia nos nosos días.

Identificar e analizar as interrelacións existentes entre os feitos económicos, sociais, políticos e culturais que condicionan a historia contemporánea de España e Galicia, así como o papel que os individuos e os grupos desempeñan nela.

Identificar, analizar e explicar os feitos, personaxes, problemas, etapas e procesos máis significativos da historia contemporánea de España e Galicia.

Expresar razoadamente ideas propias sobre os aspectos esenciais da historia española e galega

Consolidar actitudes de tolerancia e solidariedade entre os diversos pobos de España.


Antes de empezar a expoñer os distintos bloques de contidos nos que se divide a materia, recollemos unhas observacións remitidas polo Grupo de Traballo que nos


poden servir de orientación metodolóxica xeral para impartir a materia:

“Respecto ós tipos de contidos de conceptos, de procedementos e de actitudes formulados no DCB, consideramos necesario facer as seguintes observacións:

- Débese enfocar a ensinanza da Historia superando definitivamente a tradición escolar positivista que reducía a materia a unha apertada síntese de acontecementos (…) De aí que no deseño de actividades para concretar os contados e no traballo diario, o profesor debe intentar que o alumno experimente avances constatables no interese polo coñecemento histórico e o seu rigor dunha banda, e na asunción de valores socialmente positivos pola outra.

-A aprendizaxe de conceptos non se debe confundir coa simple memorización de datos e definicións (…) A consolidación dos conceptos de causalidade; os relacionados co tempo histórico (cambio, continuidade, desenvolvemento, regresión, progresión); os relacionados coas fontes de coñecemento histórico; ou os de semellanza e diferenza, xogan un papel esencial no proceso”.

CONCEPTUAIS

BLOQUE I. A TRANSICIÓN DO ANTIGO RÉXIME Á ESPAÑA CONTEMPORÁNEA.

É aconsellable que o alumnado recorde os aspectos esenciais da Historia de España previos ó punto de partida, sobre todo o que se refire á agrupación progresiva das unidades político-territoriais que acaban integrando a Coroa Española

Débense tratar os caracteres básicos do vello sistema que vai a ser substituído por outro radicalmente diferente nunca transición longa e conflitiva.

- As unidades integrantes da Coroa Española. O centralismo borbónico

Partindo da división político-territorial existente ata a chegada dos Borbóns deberán analizarse os cambios introducidos nesa estrutura polas novas autoridades.

- Os Decretos de Nova Planta.

- O novo Estado borbónico: as novas institucións e organismos políticos- Administrativos.

- Os límites do programa unificador.

- A evolución política: os reinados de Filipe V, Fernando VI e Carlos III

- Os elementos económicos, sociais e políticos que configuran o A.R..

- O reformismo ilustrado: os proxectos e programas de reformas, os seus problemas e dificultades.

- O impacto da Revolución Francesa. A Guerra da Independencia e a Constitución de 1812:

Deberá analizarse o inicio da guerra no contexto da política europea ( guerras napoleónicas ). A análise do seu desenvolvemento abarcará tanto a súa evolución militar como política, (o goberno de Xosé I e a institucionalización política da resistencia dos “patriotas” que culminará coa convocatoria das Cortes de Cádiz.). O estudio da obra lexislativa das Cortes gaditanas (a Constitución e decretos) será fundamental neste


capítulo ó representar o primeiro intento de construír un novo Estado e unha nova sociedade baseados nos principios do liberalismo.

-A revolución liberal e as reaccións absolutistas na primeira metade do século XIX. O reinado de Fernando VII (1813/14-1833) será interpretado como a etapa final da crise e descomposición do Antigo Réxime en España. Analizaranse as distintas etapas nas que podemos dividir o reinado en relación cos avatares e circunstancias que vive Europa neses anos.

BLOQUE II. A CONSTRUCIÓN DO ESTADO LIBERAL E AS SÚAS DIFICULTADES.

No caso particular de España os enfrontamentos sociopolíticos, sen afirmar que constitúen o factor decisivo no devir histórico, si inciden de maneira clave na natureza e ritmo das transformacións. De aí que a dimensión política se singularice neste bloque (desde a descomposición da monarquía absoluta ata crise da monarquía parlamentaria). Deberemos destacar na nosa análise os avances e retrocesos que experimenta, neste contexto histórico, a democracia representativa e como se van construíndo as novas institucións políticas (tanto as referidas o gobernos central como ás propias do ámbito territorial e local). Examinaremos a ideoloxía e a evolución das distintas correntes políticas que van articulándose paralelamente á consolidación do novo estado liberal e o xurdimento dos movementos nacionalistas en España.

- A España isabelina. O Carlismo e as alternativas liberais. O predominio conservador.

Teremos que iniciar o estudio do período no contexto da I guerra carlista que marca os primeiros anos do reinado de Isabel. A guerra será analizada na doble vertente política- ideolóxica e militar.

A continuación examinariamos a evolución política da época isabelina facendo mención en primeiro lugar as características máis relevantes que definen ó réxime liberal (incidindo, sobre todo, nos principios, elementos e institucións que definen ó novo Estado e distinguindo as correntes que se van configurando no seno da nova sociedade política, os conservadores e os progresistas) e despois á propio desenvolvemento político do reinado caracterizado pola inestabilidade e polo predominio das opcións conservadoras ).

- O sexenio democrático. A revolución do 68 e a Constitución de 1869 como modelo de texto progresista. A monarquía de Amadeo I e a I República, o proxecto federal.

- O sistema da Restauración. As bases e fundamentos do sistema canovista: a Constitución de 1876. A crise finisecular: o Rexeneracionismo e o desenvolvemento do republicanismo.

- A cuestión nacional: os nacionalismos periféricos (Galicia, País Vasco e Cataluña).

BLOQUE III.: AS TRANSFORMACIÓNS SOCIOECONÓMICAS DESDE COMEZOS DO SÉCULO XIX ATA A GUERRA CIVIL.

As transformacións socioeconómicas que se producen na época contemporánea teñen a suficiente importancia e transcendencia para que ocupen un espacio perfectamente


diferenciado. O estudio, en calquera caso, deberá emprenderse relacionando estes feitos cos de natureza política ou ideolóxica.

Dada a extensión histórica do período considerado parece apropiado centrarse agora no estudio do século XIX e analizar individualmente as primeiras décadas do século XX a través de capítulos máis específicos, os referidos á ditadura de M. Primo de Rivera e a II República.

- A revolución liberal e o cambio agrario: o fenómeno da desamortización

- A evolución “rexional” do mundo rural en España: diverxencias. A situación do agro galego.

- O fenómeno da industrialización española: o”pretendido” fracaso da Revolución Industrial en España. Análise rexional. A evolución económica.

- Os fenómenos demográficos. A modernización das estruturas e dos elementos demográficos da poboación española. As migracións contemporáneas. O caso galego.

- A nova articulación social: novos grupos e novos conflitos. O desenvolvemento do movemento obreiro.

- A cultura: elementos de cambio e de continuidade.

BLOQUE IV. O PERÍODO DE ENTREGUERRAS.

España, como o resto de Europa, vivirá uns anos caracterizados por unha enorme axitación. Trátase dunha época sometida a graves conflitos de carácter político e social, nun contexto de crise económica e progresiva radicalización ideolóxica. No caso concreto español estudaremos a etapa que vai dende a crise final do sistema da Restauración ata a consolidación do réxime franquista trala Guerra Civil.

- As orixes da ditadura de M. Primo de Rivera. Natureza e evolución do novo réxime. A caída da monarquía.

- A II República. A proclamación da República e a Constitución de 1931. As grandes reformas dos primeiros anos. O desenvolvemento da conflitividade social, política e ideolóxica. A evolución do réxime republicano.

- A Guerra Civil: desenvolvemento (político e militar) e internacionalización do conflito.

BLOQUE V. O RÉXIME FRANQUISTA.

É indubidable a unidade histórica do réxime implantado en España tralo triunfo do bando nacional na guerra. Desenvolveuse entre os anos que van dende 1939 ata 1975. Nese longo período de tempo, o réxime, a pesar de conservar o seu carácter autoritario, atravesou por unha serie de fases ben definidas. Deberemos analizar, por unha banda, cales foron os elementos que mellor definiron e caracterizaron o franquismo, e pola outra, a súa evolución.

- Fundamentos ideolóxicos e sociais do réxime franquista. Características políticas e institucionais. A época da autarquía. O contexto político internacional nos anos 40 e primeira metade dos 50.

- O Plano de Estabilización e o “desarrollismo” dos anos 60. A evolución da


sociedade española ata os anos 70.

- As forzas de oposición á ditadura. A resistencia interior e o exilio

- A cultura española durante o franquismo: entre o sometemento e a crítica.

- A crise e descomposición do réxime: os anos 70.

BLOQUE VI. A ESPAÑA ACTUAL.

Neste bloque deberemos relacionar a situación actual, na que viven os propios alumnos, coas circunstancias que a determinaron. Estudaremos a etapa da Transición, o proceso de institucionalización do actual sistema democrático e a súa progresiva consolidación. Importante será, neste contexto, examinar a Constitución de 1978, facendo especial referencia a nova organización territorial, o Estado das Autonomías, que o texto establece.

- A transición democrática . A Constitución de 1978. O Estado das Autonomías.

- A evolución política e económica

- Os novos fenómenos sociais.

- A cultura española dos últimos 25 anos.

- O contexto da política internacional. A incorporación de España a C.E. As relacións con Iberoamérica e o países mediterráneos.

- Galicia no período da Transición: trazos xerais.

PROCEDIMENTAIS

- Análise guiado de documentos históricos: textos, gráficos, estatísticas e mapas.

- Elaboración de temas a partir de varios documentos que traten un determinado aspecto histórico desde diferentes puntos de vista ou que amosen a súa evolución en distintas épocas ou períodos.

- Explicación multicausal: problemas da súa aplicación a fenómenos complexos.

- Utilización de diversos medios audiovisuais (vídeos, diapositivas, fotografías) que faciliten o coñecemento e a comprensión da España actual.

- Elaboración de esquemas e sínteses.

- Comentario de textos actuais aparecidos na prensa e nas publicacións impresas.

- Establecemento de semellanzas e diferenzas entre os distintos sistemas políticos, económicos e sociais.

ACTITUDINAIS

O traballo con estes contidos será transversal, paralela, ó efectuado cos conceptuais.

- Despertar unha actitude crítica ante as informacións procedentes de diversas fontes, prensa, radio, televisión.

- Alentar o rigor no uso do vocabulario histórico e na interpretación dos feitos e acontecementos históricos, evitando as explicacións simplistas e infantís.


- Tomar conciencia da necesidade dunha formación histórica mínima para poder adoptar unha posición social madura e responsable.

- Espertar o interese por coñecer as raíces da comunidade histórica española e galega, propiciando o compromiso na defensa do patrimonio cultural.

- Tomar conciencia das desigualdades existentes dentro da sociedade.

- Recoñecer e rexeitar os caracteres de intolerancia en réximes políticos de corte totalitario.

- Valoración do sistema democrático como unha das grandes conquistas das sociedades modernas.

- Valoración dos dereitos humanos como outra das grandes conquistas históricas e como un ben a conservar.

- Utilización do diálogo, a tolerancia, o pluralismo e os valores democráticos nas relacións persoais e no grupo.


1ª AVALIACIÓN

- A transición do Antigo Réxime á España Contemporánea.

- As unidades integrantes da Coroa Española. O centralismo borbónico

- A evolución política: os reinados de Filipe V, Fernando VI e Carlos III

- Os elementos económicos, sociais e políticos que configuran o A.R..

- O reformismo ilustrado: os proxectos e programas de reformas, os seus problemas e dificultades.

- O impacto da Revolución Francesa. A Guerra da Independencia e a Constitución de 1812.

- A revolución liberal e as reaccións absolutistas na primeira metade do século XIX. A construción do Estado liberal e as súas dificultades.

- A España isabelina. O Carlismo e as alternativas liberais. O predominio conservador

- O sexenio democrático.

2ª AVALIACIÓN

- O sistema da Restauración..

- A cuestión nacional: os nacionalismos periféricos (Galicia, País Vasco e Cataluña)

- As transformacións socioeconómicas desde comezos do século XIX ata a Guerra Civil.

- As orixes da ditadura de M. Primo de Rivera. Natureza e evolución do novo réxime. A caída da monarquía.

3ª AVALIACIÓN

- A II República. A proclamación da República e a Constitución de 1931. As grandes


reformas dos primeiros anos. O desenvolvemento da conflitividade social, política e ideolóxica. A evolución do réxime republicano.

- A Guerra Civil: desenvolvemento (político e militar) e internacionalización do conflito.

- O réxime franquista.

- España actual.

- A transición democrática . A Constitución de 1978. O Estado das Autonomías.

- A evolución política e económica

- Os novos fenómenos sociais.

- A cultura española dos últimos 25 anos.

- O contexto da política internacional. A incorporación de España a C.E. As relacións con Iberoamérica e o países mediterráneos.

- Galicia no período da Transición: trazos xerais.

CRITERIOS DE AVALIACIÓN

Recoñecer e apreciar, na historia de España posterior ó século XVIII e en cuestión de actualidade, os vestixios dun pasado máis afastado. Trátase de que cando se aborde o estudio de feitos e procesos relevantes o alumnos “saiba ler” no presente o pasado, reflexionando sobre a coexistencia da continuidade e do cambio histórico.

Situar cronoloxicamente acontecementos e procesos relevantes da Historia Contemporánea de España e Galicia e analizar a súa vinculación con determinados personaxes, abordando a relación existente entre a acción individual e os comportamentos colectivos. Preténdese avaliar a capacidade do alumno e das alumnas para situar no tempo feitos significativos. Así mesmo, deberán ser capaces de analizar algún deses feitos atendendo a interrelación existente entre as accións individuais e as mentalidades sociais.

Sinalar as relación que teñen feitos pertencentes a historia española e galega co contexto internacional. Os alumnos/as deberán establecer as oportunas vinculacións entre feitos e acontecementos producidos en España cos desenvolvidos no contexto internacional, sobre todo europeo para identificar as súas relacións e influencias recíprocas.

Caracterizar a diferente evolución socioeconómica e cultural das distintas rexións e identificar as distintas propostas de organización territorial do Estado na época contemporánea. Deberán ser capaces os alumnos/as de identificar as principias diferencias no desenvolvemento das distintas rexións españolas así como xustificar as razóns que as motivaron. Identificaran e analizarán, relacionándoas con personaxes, con situacións históricas e con forzas políticas, as propostas máis relevantes sobre a organización territorial do Estado, e coñeceran a organización actual vixente de acordo á Constitución de 1978.

Analizar as características fundamentais que definen cada época histórica, establecendo as comparacións pertinentes entre elas, de tal xeito que os alumnos/as poidan distinguir os elementos que cambian, dunha época a outra, e


aqueles que permanecen (os elementos de continuidade e de cambio)

Identificar o conxunto de factores que determinan un feito ou acontecemento, analizando as súas interconexións e valorando e graduando a importancia relativa dunhas causas sobre outras. O obxectivo é que os alumnos/as aprecien a complexidade de motivos e factores que inflúen no desenvolvemento dos acontecementos históricos.

Identificar, comparar e distinguir as diferentes formas de organizarse o Estado na época contemporánea, establecendo as relacións pertinentes coas diferentes ideoloxías políticas que se desenvolven nesa época.

Analizar os diferentes textos constitucionais da historia contemporánea, identificando os seus fundamentos ideolóxicos, políticos e sociais, recoñecendo a súa estrutura e natureza e identificando a forma de Estado que definen. Deberán comparar as distintas constitucións entre si e con respecto a actualmente vixente en España

Recoñecer e situar no tempo e describir manifestacións relevantes da cultura española nos dous últimos séculos, analizando as súas relacións co contexto histórico.

Saber recoller información procedente de diversas fontes, seleccionando a máis relevantes para explicar un fenómeno histórico, observando e apreciando as diferentes percepcións, opinións e interpretacións que se poden ter sobre un mesmo acontecemento.

Saber ler, analizar e comentar distintos textos e documentos referidos a unha etapa, movemento ou fenómeno histórico. Deberán saber extraer e sintetizar a información máis relevante (distinguindo claramente o accesorio do substancial a nivel significativo) establecendo os vínculos oportunos entre o contido dos textos e o contexto histórico no que se enmarcan e todo coa correcta corrección sintáctica e gramatical.

Deberán coñecer e usar dun xeito correcto o vocabulario específico desta materia, identificando claramente o significado dos distintos conceptos históricos de cada etapa ou fenómeno históricos analizados.

MÍNIMOS ESIXIBLES

Coñecemento dos trazos económicos, sociais e políticos que definen á España do século XVIII.

Factores que conduciron á Guerra da Independencia.

Características da Constitución de Cádiz.

Coñecemento dos aspectos básicos da ideoloxía liberal e da ideoloxía absolutista.

Coñecemento dos trazos definitorios da propiedade de terra e os cambios que conlevan as desamortizacións.

Características principais do proceso de industrialización e a influencia do ferrocarril.

Coñecemento dos trazos definitorios da sociedade de clases e dos grupos que a


compoñen, sabendo establecer as diferenzas co modelo estamental.

O movemento obreiro.

Coñecemento dos elementos fundamentais das constitucións da etapa isabelina, sexenio e Restauración.

Causas da crise da Restauración e evolución desta etapa.

Coñecemento dos principios democráticos que introduce a segunda república. A constitución de 1931.

Causas e consecuencias da Guerra Civil.

Coñecemento da ideoloxía do réxime franquista.

Características da evolución económica, política e social do franquismo.

A oposición ao franquismo.

Características da transición democrática. A constitución de 1978.

Conceptos de: Antigo Réxime, Estado, monarquía, monarquía absoluta, sociedade estamental, réxime demográfico antigo, agricultura de subsistencia, crise de subsistencia, gremio, Ilustración; reformismo borbónico, despotismo ilustrado, Decretos de Nova Planta, amortización, morgado, señorío, décimo, foro, Carta outorgada, Constitución, Xuntas; pronunciamento, soberanía compartida, soberanía nacional, soberanía popular, división de poderes, Estado confesional, sufraxio, liberalismo; carlismo; liberalismo moderado, liberalismo progresista, liberalismo democrático, concordato, sexenio democrático, república, cantonalismo, revolución industrial, desamortización, fábrica, mercado nacional, proteccionismo, librecambio, revolución demográfica, sociedade de clases, burguesía, proletariado, movemento obreiro, socialismo, anarquismo, sindicato, UGT, partido político, PSOE, folga, internacionalismo, restauración, caciquismo, quenda pacífica, nacionalismo, desastre do 98, rexeneracionismo, Semana Tráxica, CNT, PCE, ditadura, CEDA, Fronte Popular, Estatuto de autonomía, Estado laico, Misións Pedagóxicas, FET, alzamento, miliciano, Brigadas Internacionais, autarquía, desarrollismo, estraperlo, franquismo, tecnócratas, nacionalcatolicismo, maquis, “Platajunta”, ETA, CCOO, Pactos da Moncloa, UCD.

Destacar as ideas contidas nun documento histórico.

Desenvolver un tema a partir das ideas suxeridas por dous ou máis documentos históricos.

Claridade na definición dun concepto.

Interrelación de factores cando se desenvolve a análise dun fenómeno histórico.

Diferenciación entre causas/consecuencias dun acontecemento.

Establecemento de diferenzas ou semellanzas entre modelos económicos, sociais ou políticos, así como entre fenómenos, acontecementos ou procesos históricos.

Elaboración de esquemas e sínteses.

Aplicación dos principios democráticos de respecto e tolerancia cara aos compañeiros e compañeiras ou cara ao profesor ou profesora.



Os alumnos/as realizarán exames (nun número e nunhas datas de realización a determinar pola profesora) que constituirán a parte substancial da nota de cada avaliación, tendo en conta que a nota mínima que se debe acadar en cada proba para o cálculo de nota media é de 4 puntos, requisito sen o cal non se aprobará o trimestre correspondente. De igual xeito, de non acadarse nalgunha avaliación a nota mínima de 4, non se considerará superado o curso, ao non poder calcularse a nota media das tres avaliacións.

A nota final da convocatoria de maio será a media dos trimestres en que se divide o curso académico, tendo en conta que para aprobar a nota mínima é un 5. A nota de Setembro será o resultado dun exame co formato xa explicado (unha composición de distintos documentos e textos sobre un tema); para superar esta convocatoria haberá que acadar un 5.



No caso de ter que repetir unha proba escrita será necesario un xustificante oficial que explique a ausencia á convocatoria inicial.

A nota final non é soamente produto da media aritmética das notas obtidas nas avaliacións, senón tamén da estimación fundada do profesor a través da avaliación cualitativa realizada por el ao longo do curso atendendo á progresión ou retroceso nas aprendizaxes do alumno. Será necesario ter aprobados todos os trimestres para obter a cualificación de aprobado (cinco) na convocatoria de Xuño.

A materia de cada avaliación será obxecto dun novo exame a comezos do trimestre seguinte, obrigatorio para todos os alumnos, aprobados e suspensos. Servirá de recuperación para os suspensos e para decidir parcialmente sobre a nota final.

Os trimestres suspensos poderán recuperarse no exame final do mes de xuño; no caso de facer recuperación por trimestre, o alumno deberá examinarse de toda a materia impartida no mesmo, independentemente de ter superado algún parcial.

Os alumnos/as que suspendan en Xuño terán dereito a facer un exame no mes de Setembro. A nota desa convocatoria será a do exame. Os seus contidos serán a totalidade dos impartidos durante o curso. Para aprobar o exame de Setembro hai que ter unha nota igual ou superior a cinco.

Con respecto á realización das composicións sobre os textos e documentos históricos terase en conta para establecer as valoracións /notas os seguintes aspectos:

a. A nivel dos contidos:

- Comprensión dos enunciados.


- Amplitude dos coñecementos

- Utilización precisa e rigorosa cos conceptos e do vocabulario específico

- Capacidade de relacionar os contidos.

- Capacidade de análise

- Capacidade de síntese

b. Aspectos formais

- Presentación dos exercicios

- Lexibilidade

- Ortografía e puntuación

- Corrección gramatical

- Coherencia e orde das exposicións

Con respecto ás reclamacións que os alumnos/as podan efectuar das súas cualificacións dicir o seguinte:

Durante o curso a profesora estará a disposición do alumnado para aclarar calquera tipo de dúbida que poida ter respecto aos contidos a examinar, aos criterios avaliadores utilizados e ás cualificacións obtidas.

No caso de que queira facer unha reclamación á nota obtida na convocatoria ordinaria (xuño) ou extraordinaria (setembro) deberá acudir ao establecido na Orde do 22 de abril de 2010 (DOG do 04/05/2010), pola que se establece o procedemento que cómpre seguir nas reclamacións das cualificacións outorgadas no segundo curso do bacharelato establecido na Lei orgánica 2/2006, do 3 de maio, de educación, e tamén á circular que dende a Consellería de Educación e Ordenación Universitaria ditan cada ano e na que se fixa o correspondente calendario do referido procedemento de reclamacións.


Empregaremos unha ampla gama de instrumentos metodolóxicos co obxecto de materializar os obxectivos xerais expostos ó principio desta exposición da programación desta materia e que se concretaban nese desexo de que os nosos alumnos por un lado foran quen de asimilar os conceptos históricos dunha forma que fora máis aló da mera memorización de datos e feitos e, por outro cumprir con ese obxectivo de espertar o interese dos alumnos polo coñecemento histórico ó mesmo tempo que asumen valores considerados socialmente positivos

Presentación de cada tema empregando Power Point.

Lectura e elaboración de gráficos e mapas que sirvan para ordenar, contextualizar e situar feitos e acontecementos históricos.

Elaboración de fichas biográficas sobre os personaxes máis relevantes dunha etapa considerada.

Elaboración de esquemas, cadros sinópticos, cadros conceptuais que permitan establecer rápidas comparacións sobre feitos históricos, institucións políticas,


réximes políticos, ideoloxías… etc.

Realización de sínteses globalizadoras sobre temas xerais ou épocas históricas.

Elaboración dun pequeno dicionario cos conceptos históricos máis importantes que faciliten a comprensión e o manexo dun vocabulario esencial.

Confección de liñas temporais para situar correctamente os distintos feitos estudados.

Lectura de textos opinións ou interpretacións distintas sobre os mesmos feitos para analizar as diferentes lecturas que se poden efectuar sobre eles.

Visionado de material visual/audiovisual (diapositivas de arte, filmes, documentais).

Comentario de textos/documentos históricos.

Realización de composicións históricas sobre a base de varios textos/documentos sobre un tema (movemento obreiro) ou período histórico (a Transición). Dado que este último é o sistema empregado no exame de selectividade para valorar os coñecementos e destrezas dos alumnos (Composición dun texto histórico) será o sistema/método que máis utilizaremos ó longo do curso.


7.3.- XEOGRAFÍA DE ESPAÑA

Introdución:

Os contidos desta materia de 2º de Bacharelato versan sobra a Xeografía de España e Galicia; analizándose todos os aspectos relacionados con elas: os estritamente físicos (estudo do relevo, o clima, a hidrografía, a paisaxe natural), os humanos (demografía, poboamento e urbanismo), os económicos (análise xeográfico dos sectores económicos) e os políticos (organización/estrutura político-territorial do estado español). Deberemos, tamén, examinar o papel de España no mundo actual, a súa integración-relación con espazos/institucións de carácter internacional ou supranacional (sobre todo coa Unión Europea e o mundo latinoamericano).

OBXECTIVOS

Coñecer e comprender a diversidade e a pluralidade existente no espacio xeográfico español.

Identificar os contrastes, físicos, humanos e económicos, derivados dos factores naturais e históricos que foron actuando ó longo do tempo.

Identificar os elementos máis característicos do relevo español (as grandes unidades morfoestruturais. A diversidade litolóxica. A evolución xeolóxica)

Analizar e comprender os trazos fundamentais dos climas e ríos españois.

Recoñecer os grandes espazos bioclimáticos.

Analizar os grandes problemas medioambientais presentes, hoxe, en España.

Desenvolver unha sensibilidade ecolóxica, valorando a necesidade de compaxinar desenvolvemento económico coa protección do espazo xeográfico.

Recoñecer os distintos tipo de poboamento existentes en España, tanto rurais como urbanos.

Examinar os grandes problemas das cidades actuais.

Examinar a dinámica e os grandes problemas que afectan o conxunto das actividades económicas. Entender a interrelación que existe entre a poboación, as súas necesidades, e os recursos existentes. Analizar os grandes desequilibrios, sociais e territoriais presentes en España así como as políticas deseñadas para corrixilos.

Analizar os grandes problemas relacionados coa globalización e co papel que xogan España e Galicia nas grandes institucións e organizacións supranacionais (en espacial a Unión Europea).

Manexar con corrección vocabulario xeográfico.

Utilizar correctamente as fontes e técnicas de análise xeográfico (mapas, gráficas, datos estatísticos,información periodística…).

Adquirir conciencia dos problemas relacionados coa organización do territorio para poder participar de forma activa na súa solución



CONCEPTUAIS

BLOQUE I. NATUREZA E MEDIO AMBIENTE EN ESPAÑA.

UNIDADE 1: DIVERSIDADE XEOLÓXICA E MORFOLÓXICA.

Formación e evolución xeolóxica.

Variedade litolóxica e formas do relevo diferencial.

Unidades morfoestruturais.

O litoral español: cantábrico, atlántico e mediterráneo.

UNIDADE 2: DIVERSIDADE CLIMÁTICA

Factores xeográficos e termodinámicos do clima.

Elementos do clima.

Tipos de tempo.

Dominios climáticos: atlántico, mediterráneo, de interior, de montaña e subtropical.

UNIDADE 3: DIVERSIDADE HÍDRICA

Concas hidrográficas e tipos de réxime fluvial.

Lagos, lagoas, zonas húmidas costeiras.

Problemática dos recursos hídricos: transvases, desalinización, recuperación de acuíferos, saneamento dos ríos.

UNIDADE 4: DIVERSIDADE BIOXEOGRÁFICA.

Factores da diversidade bioxeográfica.

Paisaxes vexetais: atlántico, mediterráneo, canario e de montaña.

O solo: composición e valor do solo.

UNIDADE 5: NATUREZA E MEDIO AMBIENTE DE GALICIA

O relevo de Galicia.

Os climas e o medio natural de Galicia.

UNIDADE 6: RISCOS E PROBLEMAS AMBIENTAIS.

Repercusións ambientais da acción humana: Contaminación, cambio climático, pegada ecolóxica.

Respostas e solucións cara á sustentabilidade.

A paisaxe: recurso común, interpretación e transformacións recentes.

O patrimonio natural español e categorías de protección.


BLOQUE II. TERRITORIO E ACTIVIDADES ECONÓMICAS EN ESPAÑA.

UNIDADE 7: CAMBIOS E PERMANENCIAS NO SECTOR PRIMARIO

Os usos do solo e a súa distribución: tipos e factores explicativos.

A estrutura agraria e as súas transformacións recentes (UE).

O desenvolvemento da gandaría española e as súas transformacións.

As explotacións dos bosques.

As paisaxes agrarias: atlántica, mediterránea, de interior, canaria e de montaña.

A pesca e os espazos pesqueiros.

UNIDADE 8: A REESTRUTURACIÓN DOS ESPAZOS INDUSTRIAIS.

Proceso e factores da industrialización española.

O tecido industrial español e os seus contrastes.

Gran variedade de paisaxes industriais.

Situación actual da industria: desafíos e globalización.

A enerxía: a diversidade de fontes de enerxía.

UNIDADE 9: ESPAÑA UNHA ECONOMÍA DE SERVIZOS.

Terciarización da economía e sociedade do benestar.

Distribución comercial e espazos do consumo.

Os servizos financeiros e a súa organización espacial e balanza de pagamentos.

Transporte e comunicacións.

Os espazos turísticos: paisaxes turísticas e políticas de ordenación.

BLOQUE III. A POBOACIÓN E URBANIZACIÓN.

UNIDADE 10: A POBOACIÓN ESPAÑOLA.

Dinámica da poboación.

Os movementos naturais da poboación.

Mobilidade espacial da poboación e debate sobre a inmigración.

A estrutura demográfica: idade, sexo e actividade económica.

UNIDADE 11: O SISTEMA URBANO

O proceso de urbanización en España: concepto de cidade, axentes sociais urbanos, urbanismo e ordenación do territorio, morfoloxía urbana.

Fenómeno urbano en España: a cidade preindustrial, a cidade industrial, a cidade posindustrial e as xerarquías e redes urbanas en España.

Transformacións recentes na estrutura das cidades: cidade difusa, cambios no centro


urbano e cambios de uso no solo urbano.

Impacto ambiental da urbanización.

BLOQUE IV. A ORGANIZACIÓN POLÍTICO-ADMINISTRATIVA ESPAÑOLA, CONTRASTES E POLÍTICAS REXIONAIS.

UNIDADE 12: ORGANIZACIÓN POLÍTICO-ADMINISTARTIVAACTUAL ESPAÑOLA.

Evolución histórica.

Formas de goberno. A democracia.

A organización territorial do Estado español: Comunidades autónomas e o poder local.

UNIDADE 13: CONTRASTES E POLÍTICAS REXIONAIS EN ESPAÑA.

Antecedentes históricos.

Desequilibrios territoriais.

Factores de transformación.

Políticas rexionais.

BLOQUE V. ESPAÑA EN EUROPA E NO MUNDO.

UNIDADE 14: UNIÓN EUROPEA.

Institucións e órganos da UE.

A constitución da UE.

España no contexto da UE e balance de adhesión.

UNIDADE 15: ESPAÑA NO MUNDO

Globalización económica.

Novo escenario xeopolítico.

Posición de España no mundo.

Á hora de explicar os contidos teranse en conta as recomendacións do grupo de traballo da CIUG, centrándose no listado de preguntas teóricas e prácticos publicados por dito grupo.

PROCEDIMENTAIS

- Manexo, lectura e comentario de atlas, mapas a grande e pequena escala e planos (cálculo de distancias coa escala gráfica e numérica; diferenciación dos signos convencionais e dos tipos de proxección; localización de datos relacionados co relevo, vexetación, costas, tipo de poboamento...).


- Comentario de gráficos, series estatísticas e mapas conceptuais.

- Elaboración de gráficos,debuxos e mapas a partir de series estatísticas e datos diversos.

- Interpretación e análise de imaxes xeográficas (diapositivas, debuxos, fotografías aéreas...).

- Lectura e comentario de textos relacionados cos cambios nos procesos xeográficos, políticos e sociais.

- Realización de informes ou monografías sobre traballos de investigación.

ACTITUDINAIS

- Desenvolvemento dunha actitude aberta e respectuosa coas opinións alleas e colaboradora nos acordos, normas e deberes colectivos.

- Contribución solidaria á conservación do patrimonio natural español e galego, cunha especial atención aos medios bioxeográficos.

- Concienciación de que as paisaxes naturais son inestables e sofren uns graves problemas derivados de certas actuacións antrópicas: desertización, contaminación, deforestación.

- Interese e respecto polos diferentes comportamentos xeográficos que teñen lugar no noso país e que condicionan o crecemento dunhas cidades e o abandono dalgúns pobos.

- Sensibilización ante o contorno inmediato, recoñecendo o positivo tanto do medio rural español e galego como do urbano.

- Preocupación ante a incorrecta utilización que habitualmente se fai dos espazos agro- gandeiros, pesqueiros, industriais e terciarios no noso país. Toma de conciencia deste problema.

- Inclinación cara a uns sentimentos de pertenza a un espazo autonómico, a un espazo nacional e a un espazo supranacional, amosando solidariedade cos distintos pobos que forman o Estado español.

- Valoración positiva de que o noso país pertence a organizacións e institucións internacionais e participa nelas de forma solidaria.

- Relación entre o aprendido na aula e o mundo real que rodea ao alumno/a, de tal forma que os coñecementos adquiridos poidan ser de aplicación para comprender a sociedade na que vive e actuar en consecuencia como cidadáns atentos a calquera fenómeno que supoña desatención ou menosprezo deses valores adquiridos na aula.

- Rexeitamento de toda forma de dominación e de calquera relación baseada na desigualdade racial, lingüística, orixe social ou económica.


1ª AVALIACIÓN

BLOQUE I. NATUREZA E MEDIO AMBIENTE EN ESPAÑA

TEMA 1.- Diversidade xeolóxica e morfolóxica.

TEMA 2.- Diversidade climática.


TEMA 3.- Diversidade hídrica.

TEMA 4.- Diversidade bioxeográfica.

TEMA 5.- Natureza e medio ambiente de Galicia.

TEMA 6.- Riscos e problemas ambientais.

Unidades 1,2,3,4,5 e 6.

2ª AVALIACIÓN

BLOQUE II. TERRITORIO E ACTIVIDAES ECONÓMICAS EN ESPAÑA

TEMA 1.- Cambios e permanencias no sector primario.

TEMA 2.- A reestruturación dos espazos industriais.

TEMA 3.- España unha economía de servizos.

Unidades 7,8 e 9.

3ª AVALIACIÓN

BLOQUE III. A POBOACIÓN E URBANIZACIÓN

TEMA 1.- A poboación española.

TEMA 2.- O sistema urbano.

BLOQUE IV. A ORGANIZACIÓN POLÍTICA-ADMINISTRATIVA ESPAÑOLA, CONTRASTES E POLÍTICAS REXIONAIS

TEMA 1.- Organización político-administrativa actual española.

TEMA 2.- Contrastes e políticas rexionais en España.

BLOQUE V. ESPAÑA E EUROPA NO MUNDO

TEMA 1.- A Unión Europea.

TEMA 2.- España no mundo.

Unidades 10,11,12 e 13.

Esta temporalización pode sufrir algún cambio ao longo do curso. Os bloques IV e V, debido a súa brevidade poden explicarse na 1ª ou 2ª avaliación.


Coñecer o manexo dos mapas e das escalas amosando unha correcta interpretación da súa simboloxía.

Comprender o significado de diversos conceptos xeográficos xerais empregando cada un deles no momento axeitado á hora de desenvolver un tema.

Diferenciar as distintas etapas na evolución histórica do proceso de ordenación territorial de España, recoñecendo no mapa as actuais provincias e comunidades autónomas.


Saber localizar e diferenciar nos mapas de España e de Galicia as principais unidades do relevo, así como os demais accidentes xeográficos.

Localizar correctamente a distribución sobre un mapa dos diferentes dominios climáticos e bioxeográficos de España, diferenciando as súas características respectivas.

Realizar e interpretar correctamente perfís topográficos, mapas sinópticos, climogramas ou gráficos de réximes fluviais.

Ser consciente dos problemas medioambientais presentes no noso país, identificando as causas dos mesmos, as súas relacións coa actividade humana e analizando posibles solucións.

Diferenciar e calcular as taxas indicativas dos movementos de poboación.

Coñecer a evolución histórica e as características actuais da dinámica demográfica e da estrutura por sexos e idades da poboación española.

Realizar e interpretar correctamente as pirámides de poboación.

Recoñecer a partir dun plano as distintas partes das que consta a morfoloxía urbana.

Coñecer as características do sistema urbano español e comprender as relacións que se establecen entre os seus compoñentes.

Recoñecer a partir dunha fotografía as distintas paisaxes xeomorfolóxicas, bioxeográficas, agrarias... de España, así como as diferentes formas de poboamento.

Coñecer a evolución histórica e a distribución actual dos sectores de actividade socioprofesional en España.

Interpretar a partir de diversos tipos de gráficas (lineais, de barras...) nas que figuren datos determinados, as características e a evolución das actividades económicas españolas.

Asumir a pertenza de España a unha entidade supranacional entendendo as repercusións deste feito nos distintos sectores da actividade do noso país.

Extraer información xeográfica de documentos diversos (atlas e mapas, gráficas, series estatísticas, fotografías, prensa...).

MÍNIMOS ESIXIBLES

Coñecemento e manexo de mapas demostrando unha correcta interpretación das variables cartográficas básicas (lonxitude, latitude, altitude, escala...)

Comprensión do significado de distintos conceptos xeográficos xerais, empregando cada un deles no momento axeitado á hora de desenvolver un tema.

Comprensión do proceso histórico de ordenación territorial de España e localización sobre mapa de provincias e comunidades autónomas.

Localización e diferenciación nos mapas de España e de Galicia das principais unidades do relevo, así como dos demais accidentes xeográficos.

Localización e distribución correcta sobre un mapa dos dominios climáticos, litolóxicos e bioxeográficos de España.


Realización e interpretación correcta de climogramas, mapas sinópticos e gráficas de réximes fluviais.

Coñecemento de conceptos básicos de xeomorfoloxía, climatoloxía, hidroloxía e bioxeografía, aplicados a España. Claridade na súa definición.

Concienciación e coñecemento dos principais problemas medioambientais do país.

Análise das características da dinámica e da estrutura da poboación española.

Análise e interpretación correcta dunha pirámide de poboación.

Diferenciación dos tipos de poboamento.

Coñecemento das características da rede urbana e da morfoloxía das cidades españolas.

Interpretación a partir de diferentes tipos de gráficas das características e da evolución no tempo das actividades económicas españolas.

Diferenciación das paisaxes agrarias españolas.

Análise dos actuais problemas pesqueiros e gandeiros no noso país.

Estudo da distribución espacial e dos problemas actuais do sector industrial.

Coñecemento das características básicas do sector terciario español.

Análise do balance da pertenza española á Unión Europea.

Respecto e tolerancia nas relacións existentes dentro da aula.


Para avaliar os coñecementos dos alumn@s faranse ao longo do curso unha serie de exames (nun nº e datas de realización a determinar pola profesora) preferentemente conforme ao modelo e as pautas establecidas polo Grupo de Traballo das PAU, aínda que a profesora pode incluír outras cuestións que considere oportunas e referidas aos contidos. A estrutura da proba de acceso á Universidade no momento da realización destes criterios consiste nunha serie de conceptos a definir (ata 2 puntos), unha pregunta práctica consistente na localización, lectura, interpretación, explicación e análise crítica dun documento gráfico (ata 4 puntos) e unha cuestión de tipo teórica a desenvolver (ata

4 puntos). Estas puntuacións e o modelo de exame poderanse ver modificadas en función das necesidades establecidas pola profesora que pode (tal e como se explicou anteriormente) incluír outro tipo de cuestións. A proba escrita puntuase sobre 9.5 puntos.

Os mapas físicos e políticos así como o vocabulario de todos os temas (que se lle entregará ao alumnado elaborado os primeiros días de curso) será materia de exame en todos os trimestres.

En toda a proba e seguindo os criterios do grupo de traballo de Xeografía das PAAU, e ata 1 punto na nota final, pódense considerar elementos de ponderación a calidade da redacción, a corrección gramatical e ortográfica.

Non se contemplan os exames de recuperación en cada avaliación agás no caso de que a profesora o considere oportuno. Os trimestres suspensos poderán recuperarse no


exame final do mes de maio. En caso de facer recuperación por trimestre, o alumn@ deberá examinarse de toda a materia impartida no mesmo, independentemente de ter superado algún parcial.

Ao remate da 2ª avaliación farase un exame global da materia da 1ª e da 2ª avaliación e ao remate da 3ª avaliación farase un exame de toda a materia impartida no curso. A finalidade é lograr unha maior e mellor preparación do alumnado de cara á Selectividade. A nota destes exames trimestrais terase en conta para a nota final do curso (á hora de redondear a nota final para arriba ou para abaixo) pero non afectan á nota da avaliación acadada polo alumno.

Un día á semana farase nos dez primeiros ou últimos minutos de clase, unha proba aos alumnos que suporá o 0.5 restante da nota ata chegar a 10. A proba pode constar de definicións de vocabulario, dun mapa para localizar accidentes xeográficos, provincias ou do comentario dun gráfico, texto, táboa...A principio de curso os alumnos serán informados desta proba (o día da semana dependerá do horario das clases, pero será sempre o mesmo día – podendo ser a proba todas as semanas, cada 15 días...). En cada avaliación intentaranse facer varias probas destas.

A nota de cada trimestre será resultado da media obtida polos exames que se fagan. Non se fará media cando nun dos exames o alumn@ acade unha nota inferior a 4 puntos. Para aprobar o trimestre o alumn@ ten que acadar unha nota de cinco puntos.

Aqueles alumn@s que cometan actos ilícitos no desenvolvemento das probas, obterán cualificación de 0 puntos, coas consecuencias que iso supón para o cálculo da nota media trimestral ou final. Os alumnos afectados por esta medida só poderán recuperar o trimestre suspenso no exame final de maio, e non nas posibles recuperacións por trimestre que se poidan facer.

Está prohibido levar aos exames teléfonos móbiles e dispositivos electrónicos en xeral (MP3 e similares); en caso de non cumprir este requisito, o alumn@ será cualificado con 0 ptos., coas consecuencias expostas no parágrafo anterior.

No caso de ter que repetir unha proba escrita será necesario un xustificante “oficial” que explique a ausencia á convocatoria inicial.

Se se obtén unha nota con decimais, a profesora redondeará a un número superior ou inferior segundo considere convinte.

A nota final non é soamente produto da media aritmética das notas obtidas nas avaliacións, senón tamén da estimación fundada da profesora a través da avaliación cualitativa realizada por ela ao longo do curso atendendo á progresión ou retroceso nas aprendizaxes do alumn@. Será necesario ter aprobados todos os trimestres para obter a cualificación de aprobado en maio. Para aprobar a materia será preciso acadar a nota de cinco. A profesora poderá axustar esa cualificación observando a actitude diaria do alumno, a súa participación na dinámica académica e a súa predisposición cara o traballo (examinada a través das distintas actividades que se levarán a cabo durante o curso).

En Setembro os alumn@s suspensos/as na convocatoria de maio terán dereito a realizar un exame conforme ao modelo establecido polas PAAU: dúas opcións a escoller unha. A materia examinada será a establecida e impartida, na súa totalidade, durante o curso. Para superar esta proba, o exame deberá ser respondido en todos os seus apartados cun mínimo de coherencia, non podendo deixarse ningún apartado sen contestar.


Para aprobar a materia será preciso acadar a nota igual ou superior a cinco.


Durante o curso a profesora estará a disposición do alumnado para aclarar calquera tipo de dúbida que poda ter respecto aos contidos a examinar, aos criterios avaliadores utilizados e ás cualificacións obtidas.



Aínda que procuraremos asemellarnos o máis posible aos criterios metodolóxicos xa expostos para outros niveis, hai que ter en conta que as materias de 2º de Bacharelato atópanse coa problemática duns contidos moi amplos, o que coincide cunha importante redución do número de xornadas lectivas como consecuencia da necesidade de rematar as clases no mes de maio por mor das probas de selectividade programadas pola CIUG.

Por estas razóns os docentes deberemos intervir máis asiduamente na tarefa de dirixir e reconducir as actividades do alumnado. Isto non nos debe facer esquecer o obxectivo prioritario de conseguir unha clase activa e participativa afastada do exclusivo protagonismo do docente como mero subministrador dos contidos da materia. Intentarase facilitar e impulsar o traballo autónomo do alumnado, estimular as súas capacidades para o traballo en equipo e potenciar as técnicas de documentación e investigación.

Ademais da utilización dos recursos tradicionais en papel impreso (fotocopias, libro de texto…) farase o posible para utilizar os medios audiovisuais e as TIC para a adquisición da competencia no tratamento da información e a competencia dixital e para proporcionar un apoio ás explicacións dos profesores, ás exposicións orais que realice o alumno, á procura de información, á composición de textos ou á realización de calquera traballo de investigación.


7.4.- HISTORIA DA ARTE

OBXECTIVOS

Manexar correctamente a linguaxe e os conceptos artísticos de cada unha das artes.

Utilizar a metodoloxía correcta para ler, interpretar e recoñecer as distintas obras artísticas.

Recoñecer e distinguir os distintos estilos arquitectónicos, pictóricos e escultóricos.

Recoñecer e distinguir as distintas técnicas empregadas polos artistas nas súas diferentes especialidades.

Interpretar as obras artísticas como resultado do contexto histórico, cultural, ideolóxico no que nacen.

Recoñecer, entón, como un mesmo tema, motivo, asunto vai evolucionando (iconográfica e formalmente) ó longo do tempo. Ó mesmo tempo que van evolucionando os gustos, as mentalidades, os intereses….

Recoñecer o valor dos artistas máis importantes da historia da arte.

Recoñecer e valorar as manifestacións máis relevantes das distintas épocas e estilos artísticos.

Adquirir unha sensibilidade que permita valorar e apreciar as grandes obras (e tamén a menos grandes) artísticas.

Desenvolver unha actitude positiva ante as obras artísticas, valorando a necesidade de conservar o patrimonio (histórico-artístico).

Contribuír a formación estética dos alumnos/as.


CONCEPTUAIS

BLOQUE I. A ARTE COMO EXPRESIÓN HUMANA NO TEMPO E NO ESPAZO.

Análise e interpretación da linguaxe visual a través de obras moi significativas. Relación (de tipo xeral) entre a obra de arte e o contexto no que nacen.

O patrimonio artístico e a súa conservación.

BLOQUE II. A FORMACIÓN DA LINGUAXE CLÁSICA ( A ARTE DE GRECIA E ROMA).

A arquitectura grega. As ordes. O templo. A Acrópole de Atenas.

A evolución da escultura grega.

A arquitectura romana. Características xerais. Os edificios máis representativos.

A escultura: o retrato e o relevo histórico.

A arte romana en España e Galicia.

BLOQUE III. A ARTE PALEOCRISTIÁN E BIZANTINA.


As primeiras manifestacións da arte cristiá; a basílica. A nova iconografía.

A arte bizantina. A época de Xustiniano: Santa Sofía e San Vital de Rávena.

O mosaico bizantino

BLOQUE IV. A ARTE CRISTIÁ MEDIEVAL

Os antecedentes: a arte prerrománica: arte visigodo, asturiano e mozárabe.

A arte románica

• Contexto histórico do Románico: feudalismo, mosteiros, peregrinacións, pensamento teocrático.

• A definición da nova arquitectura: a igrexa románica. A arquitectura do Camiño de Santiago. A catedral compostelá.

• As claves da escultura románica. A portada de Praterías.

• A pintura: San Isidoro de León e a pintura catalá ( Tahull )

• A transición cara ó gótico: a arte cisterciense e o Pórtico da Gloria

A arte gótica

• Contexto histórico do Gótico: cultura urbana, burguesía, as novas ordes, universidades…

• A nova arquitectura gótica. Novas técnicas e elementos construtivos. A catedral.

• (A catedral de León) Outros edificios: lonxas e concellos.

• A humanización das artes figurativas: a escultura gótica (as portadas de Chartres, Reims e Estrasburgo ).

• As innovacións pictóricas: Giotto e os Van Eyck.

BLOQUE V. A ARTE ISLÁMICA

O contexto histórico-cultural: Mahoma e o Islam.

Os elementos definidores da arte islámica.

Arquitectura: a mesquita (Córdoba) e o pazo (Granada).

As artes figurativas.

BLOQUE VI. A ARTE DO RENACEMENTO E DO BARROCO.

Contexto histórico do Renacemento e do Barroco: Humanismo e Reforma. A Contrarreforma. A arte ó servizo da monarquía.

- O retorno ó clásico: o Renacemento

• O Quattrocento italiano.

• A definición da nova arquitectura: Alberti e Brunelleschi.

• A nova linguaxe plástica: Donatello e Botticelli


• A “revolución” pictórica: a perspectiva. Masaccio

• O século XVI: clasicismo e manierismo. O esplendor romano

• A nova basílica de San Pedro. Bramante e Palladio

• Miguel Anxo escultor.

• A pintura do Cinquecento: a plenitude do clasicismo ( Leonardo e Rafael )

- Manierismo ( Miguel Anxo ). A pintura veneciana: Tiziano.

• O Renacemento en España: O mosteiro do Escorial e a pintura do Greco

- A arte Barroca

• A nova arquitectura e urbanismo: a Roma Barroca ( Bernini e Borromini )

• O pazo de Versalles.

• O Barroco compostelán.

• As artes plásticas.

• A escultura: Bernini e a imaxinería española ( Gregorio Fernández

e Montañés)

• A pintura: as distintas escolas.

• O Tenebrismo: Caravaggio

• Os grandes mestres españois ( Ribera, Velázquez, Zurbarán e Murillo)

• A pintura flamenca e holandesa: Rubens e Rembrandt

BLOQUE VII. A ARTE DE FINAIS DO XVIII E DO XIX. A arte de finais do XVIII e do XIX

Contexto histórico: os grandes cambios políticos, sociais, económicos. A Era das revolucións

O Neoclasicismo. Entre a antigüidade e a Revolución: David e Cánova

A reacción romántica: a nova pintura: Delacroix

O realismo: Coubert.

O xenio de Goya

BLOQUE VIII. O CAMIÑO Á ARTE MODERNA ( FINAIS DO XIX E PRINCIPIOS DO XX).

O contexto histórico: a expansión/evolución das sociedades capitalistas. As novas mentalidades. Os novos referentes ideolóxicos e culturais.

As grandes transformacións urbanas.

A nova arquitectura: entre a imitación (historicismo e eclecticismo) e a renovación, a Escola de Chicago.


A arquitectura e a arte modernista: Gaudí.

A “revolución” pictórica: os pintores impresionistas (Monet, Renoir) e posimpresionistas (Cezanne, Van Gogh e Gauguin). A escultura de Rodin.

BLOQUE IX. A ARTE DA 1ª METADE DO S. XX: A ÉPOCA DAS VANGARDAS.

O contexto histórico.

As artes plásticas: fauvismo, cubismo, expresionismo, inicios da abstracción, surrealismo e dadaísmo.

As vangardas galegas.

A arquitectura moderna: Le Corbusier, Wright, La Bauhaus

BLOQUE X. ÚLTIMAS TENDENCIAS: A ARTE DA 2ª METADE DO S. XX.

Expresionismo abstracto e informalismo.

A nova figuración: pop art e hiperrrealismo.

A arte galega.

PROCEDIMENTAIS

- Clasificación, análise e comentario das obras máis representativas da arte occidental, tendo en conta os aspectos intrínsecos (materiais, elementos formais, ...) e extrínsecos (condicionantes socioeconómicos, ideoloxías, ...)

- Análise comparativa entre obras artísticas que, representando unha mesma iconografía, teñen diferente significado segundo o contexto histórico.

- Visita, se é posible, á catedral de Santiago para que os discentes contrasten as informacións e coñecementos teóricos coa realidade, e ó mesmo tempo elaboren un traballo sobre os estilos da obra visitada.

- Elaboración dun vocabulario artístico ao final de cada unidade.

ACTITUDINAIS

- Interese por coñecer os elementos técnicos e formais que identifican unha obra de arte.

- Valorar a importancia dos aspectos históricos como factor esencial para interpretar a evolución dos estilos artísticos.

- Desenvolver unha actitude favorable á conservación e protección do patrimonio histórico e artístico.

- Desenvolver a sensibilidade ante as obras de arte, como manifestacións das capacidades creativas dos homes.

- Actitude crítica ó mesmo tempo que receptiva ante as últimas manifestacións artísticas.

- Valorar a importancia e transcendencia dos grandes artistas e o seu papel na propia evolución da arte.


- Entender que as expresións artísticas son manifestacións/realizacións históricas e culturais de cada sociedade humana. Respectar as diferentes manifestacións como expresións, precisamente, dunha cultura concreta.


1ª AVALIACIÓN

BLOQUE 1. A ARTE COMO EXPRESIÓN HUMANA NO TEMPO E NO ESPAZO

- Análise e interpretación da linguaxe visual a través de obras moi significativas.

- Relación (de tipo xeral) entre a obra de arte e o contexto no que nacen.

- O patrimonio artístico e a súa conservación.

BLOQUE 2. A FORMACIÓN DA LINGUAXE CLÁSICA (A ARTE DE GRECIA E ROMA)

- A arquitectura grega. As ordes. O templo. A Acrópole de Atenas.

- A evolución da escultura grega.

- A arquitectura romana. Características xerais. Os edificios máis representativos.

- A escultura: o retrato e o relevo histórico.

- A arte romana en España e Galicia.

BLOQUE 3. A ARTE PALEO CRISTIÁ E BIZANTINA

- As primeiras manifestacións da arte cristiá; a basílica. A nova iconografía.

- A arte bizantina. A época de Xustiniano: Santa Sofía e San Vital de Rávena.

- O mosaico bizantino

BLOQUE 4. A ARTE CRISTIÁ MEDIEVAL

- Os antecedentes: a arte prerrománica: arte visigodo, asturiano e mozárabe.

- A arte románica

- Contexto histórico do Románico: feudalismo, mosteiros, peregrinacións, pensamento teocrático.

- A definición da nova arquitectura: a igrexa románica. A arquitectura do Camiño de Santiago. A catedral compostelá.

- As claves da escultura románica. A portada de Praterías.

- A pintura: San Isidoro de León e a pintura catalá (Tahull)

- A transición cara ó gótico: a arte cisterciense e o Pórtico da Gloria

- A arte gótica

- Contexto histórico do Gótico: cultura urbana, burguesía, as novas ordes, universidades…

- A nova arquitectura gótica. Novas técnicas e elementos construtivos. A catedral (a catedral de León) Outros edificios: lonxas e concellos.

- A humanización das artes figurativas: a escultura gótica (as portadas de


Chartres, Reims e Estrasburgo ).

- As innovacións pictóricas: Giotto e os Van Eyck

2ª AVALIACIÓN

BLOQUE 5. A ARTE DO RENACEMENTO E DO BARROCO

- Contexto histórico do Renacemento e do Barroco: Humanismo e Reforma. A Contrarreforma. A arte ó servizo da monarquía.

- O retorno ó clásico: o Renacemento

Quattrocento italiano.

• A definición da nova arquitectura: Alberti e Brunelleschi.

• A nova linguaxe plástica: Donatello e Botticelli

• A “revolución” pictórica: a perspectiva. Masaccio

século XVI: clasicismo e manierismo. O esplendor romano

• A nova basílica de San Pedro. Bramante e Palladio

• Miguel Anxo escultor.

• A pintura do Cinquecento: a plenitude do clasicismo (Leonardo e Rafael)

- Manierismo ( Miguel Anxo ). A pintura veneciana: Tiziano

• O Renacemento en España: O mosteiro do Escorial e a pintura do Greco

- A arte Barroca

A nova arquitectura e urbanismo: a Roma Barroca (Bernini e Borromini)

O pazo de Versalles.

O Barroco compostelán.

As artes plásticas

• A escultura: Bernini e a imaxinería española (Gregorio Fernández e Montañés)

• A pintura: as distintas escolas.

O Tenebrismo: Caravaggio

• Os grandes mestres españois (Ribera, Velázquez, Zurbarán e Murillo)

• A pintura flamenca e holandesa: Rubens e Rembrandt


3ª AVALIACIÓN

BLOQUE 7. A ARTE DE FINAIS DO XVIII E DO XIX

- Contexto histórico: os grandes cambios políticos, sociais, económicos. A Era das revolucións

- O Neoclasicismo. Entre a antigüidade e a Revolución: David e Cánova

- A reacción romántica: a nova pintura: Delacroix

- O realismo: Coubert.

- O xenio de Goya

BLOQUE 8. O CAMIÑO Á ARTE MODERNA (FINAIS DO XIX E PRINCIPIOS DO XX)

- O contexto histórico: a expansión/evolución das sociedades capitalistas. As novas mentalidades. Os novos referentes ideolóxicos e culturais.

- As grandes transformacións urbanas

- A nova arquitectura: entre a imitación (historicismo e eclecticismo) e a renovación, a Escola de Chicago

A arquitectura e a arte modernista: Gaudí

- A “revolución” pictórica: os pintores impresionistas (Monet, Renoir) e posimpresionistas (Cezanne, Van Gogh e Gauguin). A escultura de Rodin.

BLOQUE 9. A ARTE DA 1ª METADE DO SÉCULO XX: A ÉPOCA DAS VANGARDAS

- O contexto histórico.

- As artes plásticas: fauvismo, cubismo, expresionismo, inicios da abstracción, surrealismo e dadaísmo.

- As vangardas galegas.

- A arquitectura moderna: Le Corbusier, Wright, La Bauhaus

BLOQUE 10. ÚLTIMAS TENDENCIAS: A ARTE DA II METADE DO SÉCULO XX

- Expresionismo abstracto e informalismo.

- A nova figuración: pop art e hiperrrealismo.

- A arte galega.


Manexar con precisión a terminoloxía artística.

Recoñecer os elementos formais e técnicos que definen as distintas manifestacións artísticas.

Identificar os elementos máis relevantes que definen os grandes estilos artísticos da arte occidental, distinguindo os seus trazos diferenciais

Interpretar os principais códigos iconográficos da cultura visual occidental.


Recoñecer e distinguir o elementos técnicos, formais… que caracterizan os distintos estilos arquitectónicos

Recoñecer os códigos visuais, iconográficos, técnicos…. que definen os estilos pictóricos.

Distinguir claramente as distintas técnicas e estilos escultóricos. Examinar a súa evolución no tempo

Comentar as obras máis representativas dos grandes mestres da historia da arte, recoñecendo as súas máis importantes achegas.

Localizar correctamente, no tempo e no espazo, as grandes obras artísticas.

Recoñecer as coordenadas históricas nas que se desenvolven as manifestacións artísticas.

MÍNIMOS ESIXIBLES

Dominio dun vocabulario artístico amplo segundo as pautas da CIUG para as PAAU.

Identificación e comentario dun grupo de obras de arte seleccionadas pola CIUG para as PAAU, situándoas no tempo e no espazo, relacionándoas co contexto histórico no que se realizaron, analizando as súas características técnicas e formais, e explicando a súa función e significado.


Teremos en conta para avaliar os alumnos/as os seguintes elementos:

O instrumento fundamental para determinar a nota de cada alumno será a realización ó longo do curso de distintas probas (exames) conforme ó modelo proporcionado polo Grupo de Traballo das PAAU (comentario de dúas obras (4 ptos cada unha) e definición, breve, dunha serie de conceptos artísticos (catro en total cunha valoración de 0.5 cada un). O número e data de celebración desas probas será decidida ó inicio de cada trimestre entre o profesor e os alumnos/as. Nesas probas terase en conta tanto o nivel de coñecemento dos contidos como o uso e manexo correcto da terminoloxía, o emprego da metodoloxía axeitada nos comentarios, a profundidade das súas reflexións, a claridade expositiva e a aplicación, na redacción, das normas gramaticais e sintácticas.

Ademais, e para completar a valoración académica, o profesor utilizará outros elementos como a actitude manifestada polo alumnos/a cara a materia e observada a través do seu grao de implicación/participación nas clases e a súa receptividade ante calquera cuestión/actividade/traballo que se lle poda formular.

Por último debo explicar á forma de desenvolverse ao longo do curso a práctica avaliadora. En cada trimestre os alumnos/as farán as probas correspondentes a cada tema explicado. Ao chegar o seguinte trimestre os alumnos farán un exame que se corresponderá a toda a materia impartida na avaliación anterior. Este exame adoptará a forma de dúas opcións a escoller unha para a súa realización. A nota deste exame


computará tanto para recuperar a materia dos alumnos/as suspensos como para cualificar o propio trimestre. A continuación faremos os exames correspondentes á materia específica desa avaliación. Chegado ao último trimestre faremos un primeiro exame da materia do 1º, un segundo coa materia do 2º e as probas correspondentes ao explicado no último. Como sucedía co trimestre anterior, as probas globais, de trimestre, servirán tanto para recuperar a materia suspensa das anteriores como nota específica do propio trimestre.

A nota final será a media das obtidas en cada unha das avaliacións. Será necesario ter aprobados todos os trimestres para obter a cualificación de aprobado en Xuño

En Setembro os alumn@s suspensos/as na convocatoria de Xuño terán dereito a realizar un exame conforme ao modelo establecido polas PAAU: dúas opcións a escoller unha. A materia examinada será a establecida e impartida, na súa totalidade, durante o curso.


Durante o curso a profesora estará a disposición do alumnado para aclarar calquera tipo de dúbida que poda ter respecto aos contidos a examinar, aos criterios avaliadores utilizados e ás cualificacións obtidas.



Empregaremos unha ampla gama de instrumentos metodolóxicos co obxecto de materializar os obxectivos xerais expostos na programación da materia, que favorezan a asimilación de conceptos artísticos por parte do alumnado máis aló da simples memorización de obras e cronoloxías. É esencial para o alumnado e para a aprendizaxe significativa a participación e o continuo exercicio de comparación e dedución que lles permite comprender a arte dende o punto de vista da utilidade para a sociedade do momento. Para cumprir con ese obxectivo de espertar o interese dos alumnos polo feito artístico na historia, desenvolveremos os seguintes métodos:

Presentación de cada tema empregando Power Point.

Emprego de audiovisuais específicos, para fixar ou ampliar o coñecemento dos feitos artísticos analizados. Inclúense audicións musicais, dado que a relación das artes é esencial; e material cinematográfico (A rapaza da perla, Basquiat, O tolo do cabelo vermello, etc).

Elaboración de esquemas, cadros sinópticos, cadros conceptuais que permitan establecer rápidas comparacións entre estilos artísticos e as súas variadas manifestacións nas distintas épocas.


Elaboración dun pequeno dicionario cos conceptos artísticos máis importantes que faciliten a comprensión e o manexo dun vocabulario esencial.

Lectura de textos, opinións ou interpretacións distintas sobre a obra de arte.

Visionado de material visual/audiovisual (diapositivas de arte, filmes, documentais).

Comentario de obras/textos/documentos artísticos, especialmente das primeiras tendo en conta que as PAAU consisten no comentario de dúas obras de arte -a escoller entre tres- e catro definicións de conceptos artísticos -a escoller entre oito-.

Visitas a monumentos artísticos, museos... excursións que lles permitan valorar “in situ” a riqueza e evolución do patrimonio artístico.

8.- ACTIVIDADES DE SEGUIMENTO DAS MATERIAS PENDENTES NO BACHARELETO

No curso académico 2015-2016 non hai ningún alumno que curse 2º de Bach. que teña a materia pendente de Hª do Mundo Contemporáneo.

9.- MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE NO BACHARELATO

Débese ter en conta que o tratamento que se concede á atención á diversidade na etapa de Bacharelato presenta unhas características diferentes que o concedido na Educación Secundaria Obrigatoria. Desta forma, neste nivel educativo e nesta materia específica, a diversidade fai referencia á necesidade de ser atendidas adaptacións de acceso, medidas concretas de material, sen chegar en ningún caso a tomar medidas curriculares significativas. Este nivel educativo, ten como obxectivo ofrecer unha capacidade dunha cultura común, pero resaltando as peculiaridades do alumno, de acordo coas súas capacidades, motivacións e intereses; nese sentido, as profesoras destes cursos adoptarán unha metodoloxía que favoreza a aprendizaxe de todo o alumnado na súa diversidade. Por iso proporanse actividades abertas, para que o alumno ou alumna as realice segundo as súas posibilidades, cunha gradación de dificultade en cada unidade didáctica, e organizaranse as aprendizaxes mediante proxectos motivadores que, á súa vez, axuden a relacionar e aplicar coñecementos.

Os contidos dos libros de texto veñen complementados con actividades moi diversas. Deste modo, o profesor elixirá aquelas estratexias de ensino-aprendizaxe adaptadas ao nivel do grupo-clase.

Durante este curso 2015-2016 e no momento de facer esta programación, non hai alumnos no bacharelato que presenten unha particular necesidade de atención, aínda que posiblemente se observarán diferentes ritmos na aprendizaxe.

Outras medidas de atención á diversidade xa non dependen directamente do noso departamento, senón do equipo directivo e/ou do Departamento de Orientación.


10.- PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA DE 4º ESO – PDC

Esta programación didáctica está deseñada para evitar o fracaso escolar dun alumnado que presenta problemas de aprendizaxe, con baixos resultados académicos. O obxectivo fundamental é dar resposta ás súas necesidades educativas, cunha atención moi individualizada por parte da profesora. Trátase dun programa flexible, pois en función das carencias ou dificultades de cada alumno ou alumna iranse incorporando as adaptacións metodolóxicas oportunas, axeitadas a cada caso ou circunstancia, de maneira que todos acaden os obxectivos do ciclo e desenvolvan as competencias básicas que lles permitan incorporarse a unha nova etapa da vida (social, académica ou profesional): comunicación lingüística, coñecemento e interacción co mundo físico, tratamento da información e competencia dixital, competencia social e cidadá, cultural e artística, competencia en aprender a aprender e autonomía e iniciativa persoal.

A profesora Ana María Facal Maroñas, impartirá as clases correspondentes ao Ámbito Sociolingüístico en 4º de ESO: Lengua Castellana y Literatura, Lingua e Literatura Galega, e Historia.

Contribución do ámbito sociolingüístico á adquisición das competencias básicas Marco legal

Decreto 133/2007, do 5 de xullo, polo que se regulan as ensinanzas da educación secundaria obrigatoria na Comunidade Autónoma de Ga licia, DOG do 13 de xullo (para Lingua e Literatura Galega).

Decreto 133/2007, do 5 de xullo, polo que se regulan as ensinanzas da educación secundaria obrigatoria na Comunidade Autónoma de Ga licia, DOG do 13 de xullo (para Lengua Castellana y Literatura).

Decreto 133/2007, do 5 de xullo, polo que se regulan as ensinanzas da educación secundaria obrigatoria na Comunidade Autónoma de Ga licia, DOG do 13 de xullo (para Ciencias Sociais, Xeografía e Historia).

- A competencia en comunicación lingüística resulta imprescindible porque a linguaxe é o vehículo imprescindible de comunicación, o principal instrumento para organizar o pensamento, para aprender e para explicar. Co discurso é posible describir, narrar, disertar e argumentar, e así mesmo, adquirir un vocabulario preciso e específico das ciencias sociais que deberá asumir o alumnado, como tamén a capacidade para utilizalo e xeneralizalo correctamente. Esta competencia implica o dominio das habilidades de ler e escribir diferentes tipos de textos cada vez máis complexos e que resultan fundamentais como elementos de información social e histórica. Trátase de ser capaces de comprender e expoñer clara e sistematicamente as ideas, argumentando con rigor e precisión.

A contribución das Linguas e Literaturas galega e castelá ao logro das competencias básicas parte da competencia comunicativa, que implica a adquisición de coñecementos e estratexias pertencentes a catro ámbitos: o ámbito lingüístico (ortografía, gramática, léxico…), o ámbito sociolingüístico (formas de tratamento, normas de cortesía e respecto ao interlocutor nos turnos de palabra, elección do rexistro


e nivel de lingua axeitados…), o ámbito pragmático (formas de organización dos textos e mecanismos de cohesión…) e o ámbito estratéxico (destrezas básicas de comprensión e expresión: comprensión lectora, expresión oral e escrita…). Por outra parte, contribúese ao logro doutras competencias:

- Competencia social e cidadá (habilidade para relacionarse, convivir, respectar, tolerar e entender ás persoas). Facilítase a aproximación crítica á realidade (concienciación das consecuencias económicas e medio-ambientais, así como o coñecemento e exercicio dos valores democráticos e dos dereitos civís e a valoración do patrimonio histórico, cultural e artístico da humanidade) a través do traballo con diferentes tipos de textos (literarios, periodísticos, históricos, etc.), diferentes situacións de comunicación nas que se constate a variedade dos usos da lingua (variedades ou diferentes rexistros que se dan en distintos colectivos sociais), a diversidade lingüística (realidade plurilingüe de España, convivencia de linguas cooficiais –caso de Galicia-) e a análise dos usos discriminatorios da linguaxe transmisores de prexuízos (raciais, sexistas ou clasistas).

A contribución das Ciencias Sociais (Xeografía e Historia) resulta fundamental para o desenvolvemento da competencia social e cidadá, polo papel que xogaron na conformación das identidades sociais e territoriais e porque facilita a comprensión da realidade social e as relacións dentro dun modelo de sociedade cada vez máis plural. Para o desenvolvemento dunha competencia social democrática, o alumnado ten que comprender que o mundo en que vivimos é froito dos feitos históricos e das accións dos nosos antepasados. Só así poderá adquirir a conciencia de que o futuro está condicionado polas nosas decisións e actuacións, e adoptar, polo tanto, unha posición comprometida e responsable ante este. O desenvolvemento desta competencia require ademais o tratamento destes contidos cunha metodoloxía participativa e interactiva que potencie as habilidades necesarias para participar na vida cívica, para asumir os valores democráticos e para o cumprimento dos deberes como cidadáns.

- As Ciencias Sociais contribúen tamén ao coñecemento e interacción co mundo físico e á competencia cultural e artística. Contribúese á adquisición da primeira competencia na medida en que se asegure que a dimensión espacial impregna a aprendizaxe dos contidos xeográficos e históricos, adquirindo particular importancia o desenvolvemento de procedementos de orientación, localización, observación e interpretación de espazos, paisaxes, mapas históricos e a súa representación cartográfica.

Permite, ademais, analizar a acción humana na utilización do espazo e os seus recursos, e non só os problemas que isto xera, senón tamén as accións que pode arbitrar de xeito responsable para asegurar a protección do ambiente. A segunda competencia -competencia cultural e artística- supón apreciar, comprender e valorar as diferentes manifestacións culturais e artísticas materiais e inmateriais, utilizalas para o enriquecemento persoal e estimalas como elementos do patrimonio cultural de que dispoñemos e que resulta necesario preservar.

- Aprender a aprender. Esta competencia supón iniciarse na aprendizaxe e continuala dun xeito autónomo. É necesario coñecer o que se sabe e o que queda por aprender, orientando os procesos de aprendizaxe ata as nosas capacidades. Unha aprendizaxe autónoma que facilite o acceso permanente ao coñecemento, só se pode acadar por


medio da linguaxe, coa elaboración de resumos e de esquemas que organicen as ideas, a elaboración de sinxelos traballos de investigación que impliquen a busca de información en distintas fontes, a súa selección, a posterior exposición, etc.

- Autonomía e iniciativa persoal. A capacidade para resolver problemas, planificar e decidir só se logra grazas á habilidade lingüística necesaria, a intervención en situacións reais ou simuladas (debates, simulación de reunións nas que hai que levantar acta, etc); a lectura voluntaria de obras literarias, o uso progresivamente autónomo dos medios de comunicación social, das TIC e da biblioteca do centro.

- Tratamento da información e a competencia dixital. Facilítase coa inclusión no currículo do uso de soportes electrónicos na composición de textos e de novos medios de comunicación dixitais que implican un uso social e colaborativo da escritura e dos coñecementos. Actualmente é imprescindible para a comprensión dos fenómenos sociais e históricos a habilidade para buscar, obter, procesar e comunicar a información e transformala en coñecemento.

- A competencia existencial (referida ao conxunto de trazos da personalidade, motivacións, crenzas e valores que configuran unha certa actitude de cara á vida) adquírese a través da literatura e a lectura en xeral e na materia de Historia. Trátase de capacitar ao alumnado para entender a linguaxe literaria e artística, valorar os textos e as obras de arte, establecer relacións entre estes e o contorno en que naceron.

Para lograr esas competencias, débense desenvolver tres destrezas nucleares no ámbito lingüístico que coinciden na práctica cos bloques propostos no currículo: falar e escoitar, que supón ser competente na expresión e comprensión de mensaxes orais en situacións comunicativas diversas; ler, que supón ser competente para comprender e usar textos diversos con diferentes intencións comunicativas; escribir, que supón ser competente para compoñer diversos tipos de textos e documentos con variadas intencións comunicativas.

No grupo do PDC centrámonos preferentemente no traballo enfocado á adquisición destas destrezas a través da práctica continua da lectura comprensiva, a escritura e a expresión oral planificadas, así como a busca de información en distintas fontes, o uso axeitado da biblioteca e dos seus recursos e a utilización das TIC para a elaboración e presentación dos traballos académicos.

OBXECTIVOS

Os obxectivos do ámbito sociolingüístico defínense a partir das áreas que se integran nel (Lingua castelá e literatura, Lingua galega e literatura e Ciencias Sociais, Xeografía e Historia) e tomando como referencia a comprensión e produción de textos, a utilización da lingua para a construción do coñecemento e a comprensión da realidade social do mundo en que vivimos.

Partindo destas premisas, os obxectivos do ámbito son:

Ler e comprender diferentes tipos de textos, diferenciando as ideas principias


das secundarias.

Obter información relevante a través de esquemas e resumos.

Redactar con claridade, coherencia, corrección gramatical, ortográfica e léxica.

Expresarse oralmente e por escrito de forma organizada, correcta e adecuada á situación comunicativa.

Afianzar o seu coñecemento das normas lingüísticas do galego e do castelán, comprendelas e entender que dentro destas existen variedades internas.

Valorar e respectar a importancia do uso rigoroso destas normas lingüísticas.

Comprender a importancia e transcendencia da aparición da palabra e da escritura na historia da humanidade.

Deducir o significado das palabras segundo o seu contexto.

Utilizar o vocabulario con precisión e rigor e amplialo, non só o propio do ámbito.

Saber obter e relacionar información verbal, icónica, estatística, cartográfica, etc. a partir de distintas fontes.

Analizar o seu traballo, a súa capacidade e resultados.

Valorar o esforzo e interesarse por adquirir novos coñecementos.

Acrecentar o gusto pola lectura en xeral, vendo nela un medio de enriquecemento persoal.

Obter, entender e seleccionar a información obtida dun cadro, fotografía, película,… pero tamén relacionala, analizala e comunicala.

Entender, valorar e respectar as diferenzas lingüísticas, históricas, artísticas, relixiosas,… como un sinal de identidade ao tempo que un feito enriquecedor, manifestando respecto e tolerancia cara aos pobos e culturas diferentes.

Tomar conciencia e criticar aquelas situacións que non respectan a diversidade anterior.

Interpretar mapas, gráficos e localizar neles a información necesaria.

Coñecer e valorar desde unha perspectiva crítica a interrelación do home co medio natural, en especial respecto á utilización dos recursos e ás consecuencias medioambientais máis importantes.

Coñecer a grandes trazos a organización política e económica -tanto global como a máis próxima- e valorar criticamente a diversidade existente.

Coñecer algúns dos momentos máis significativos da evolución histórica de Galicia.

Coñecer e valorar algúns dos problemas que afectan actualmente ao desenvolvemento económico e cultural de Galicia.

Valorar o patrimonio histórico, cultural e artístico da humanidade en xeral e de Galicia en particular como un ben común que debemos respectar e transmitir ás xeracións futuras.

Identificar a pluralidade da sociedade, coñecer trazos esenciais das súas normas, e mostrarse respectuoso cos seus dereitos e deberes, opinións.


Apreciar que os dereitos e liberdades son unha das conquistas máis importantes da humanidade.

Realizar sinxelas investigacións ou traballos e expor oralmente os resultados de forma organizada e con claridade, con axuda dos soportes dixitais.

Utilizar con racionalidade as novas tecnoloxías e os medios de comunicación vendo neles un medio respectuoso de comunicación e de enriquecemento cultural e persoal.

Entender e explicar os cambios históricos e sociais utilizando as principais e máis elementais técnicas e procedementos da historia.

Identificar as relacións e mecanismos que rexen o funcionamento das sociedades contemporáneas e formar un xuízo persoal razoado.

Comprender por que feitos e manifestacións da historia, linguas, cultura, pensamento, etc. cambian e outros permanecen.

Realizar tarefas individualmente e en grupo, participar en discusións e debates de forma construtiva e tolerante, fundamentando as opinións propias e valorando a discrepancia e o diálogo como vía para a solución de problemas humanos e sociais.

Valorar o diálogo como unha vía para solucionar os problemas.


1ª AVALIACIÓN

Unidade 1: UN PASADO QUE CAMBIAR.

Contidos:

O declive do Antigo Réxime.

O século das luces.

O século XVIII en España.

O reformismo borbónico.

A ilustración en España.

Galicia no século XVIII. A ilustración en Galicia.

A arte do século XVIII.

Gramática. A lingua: un instrumento de comunicación. Elementos da comunicación. Funcións da linguaxe. Niveis da lingua. Modalidades oracionais.

Ortografía. Acentuación ortográfica.

Léxico. Interferencias lingüísticas.

Literatura. As Irmandades da Fala. Ramón Cabanillas. O grupo Nós: Risco e Pedrayo.

Literatura. El lenguaje literario. Los géneros literarios. El periodismo ilustrado.


Unidade 2: TODO POR UN IDEAL.

Contidos:

As primeiras revolucións liberais.

O imperio napoleónico.

Liberalismo e nacionalismo.

Guerra, revolución e estado liberal en España. A guerra da independencia (1808- 1814).

Guerra da Independencia en Galicia.

O reinado de Fernando VII: absolutismo e revolución.

A arte do século XIX.

Literatura. A obra de Castelao. O tempo das vangardas. A xeración de 1922.

Literatura. El siglo XIX: romanticismo. La prosa romántica. La poesía romántica. El teatro romántico.

Gramática. El nivel sintáctico. Las oraciones compuestas.

Ortografía. Palabras con ortografía dudosa.

Léxico. Los préstamos (1).

2ª AVALIACIÓN

Unidade 3: NOVAS NECESIDADES, NOVAS SOLUCIÓNS.

Contidos:

A revolución industrial.

A sociedade de clases e o movemento obreiro.

Imperialismo e repartición colonial.

España no cambio de século.

O nacemento do galeguismo.

A ruptura artística de finais do XIX.

Gramática. O nivel discursivo: o texto. Tipoloxías textuais.

Ortografía. As letras maiúsculas.

Léxico. As frases feitas.

Literatura. Galicia tras a guerra civil. Álvaro Cunqueiro. Ánxel Fole. A poesía dos anos cincuenta.

Literatura. Realismo y naturalismo. El modernismo. La generación del 98.

Unidade 4: UN MUNDO EN GUERRA.

Contidos:

A primeira guerra mundial e a revolución rusa. A época de entreguerras.

A segunda guerra mundial.


Transformacións na España do século XX.

O nacionalismo galego.

A arte das vangardas.

Literatura. A Galicia do exilio. Os escritores do exilio: Eduardo Blanco Amor. Derradeira etapa do réxime franquista: Celso Emilio Ferreiro.

Literatura. El siglo XX: literatura anterior a la guerra civil. Las vanguardias. Generación del 27.

Gramática. Nivel sintáctico (2): subordinadas sustantivas y adjetivas.

Ortografía. Palabras juntas y separadas. Partición de palabras.

Léxico. Los préstamos (2).

3ª AVALIACIÓN

Unidade 5: FEITOS QUE CAMBIARON O MUNDO.

Contidos:

O mundo bipolar: a guerra fría.

Descolonización e terceiro mundo.

As organizacións internacionais.

Ditadura e democracia en España.

O franquismo en Galicia. A autonomía galega.

A arte desde a 2ª guerra mundial.

Gramática. Propiedades dos textos.

Ortografía. A escrita dos números.

Lingua e sociedade. Situación lingüística da lingua galega.

Literatura. Promoción de enlace e xeración das Festas Minervais.Narrativa dos sesenta. A Nova Narrativa Galega.

Lingua e sociedade. Falantes de lingua galega.

Literatura: Siglo XX: literatura posterior a la guerra civil.

Unidade 6: A CIDADE DO FUTURO.

Contidos:

O mundo actual.

A globalización.

Revolución das telecomunicacións e revolución científico-técnica.

España no cambio de milenio.

A arte actual.

Literatura. Dende 1975 á actualidade.


Literatura: La literatura hasta nuestros días. La difusión literaria. Literatura en internet. Cine y literatura.

Gramática. Nivel sintáctico (3): subordinadas adverbiales, oraciones de infinitivo, gerundio y participio. Oraciones yuxtapuestas.

Ortografía. Los signos de puntuación.

Lengua y sociedad. El español en el mundo.

Esta temporalización pode sufrir algunha modificación ao longo do curso xa que nos atopamos cun grupo de alumnos con dificultades diversas e que poden precisar unha adaptación da secuenciación en función das súas necesidades.

MÍNIMOS ESIXIBLES

Contidos mínimos de Lingua e Literatura Galega e Lengua Castellana y Literatura

Comprensión da intención comunicativa, das ideas principais, dos datos relevantes e das teses ou argumentos dos textos orais e escritos nos medios de comunicación ou no ámbito escolar.

Comprensión da intención comunicativa, temas, organización da información de textos escritos nos medios de comunicación ou nos ámbitos públicos.

Exposición, explicación, argumentación e resumo usando o rexistro adecuado, con claridade e coherencia, respectando as normas gramaticais e ortográficas e valorando a importancia de planificar e revisar o texto.

Realización de presentacións orais claras e estruturadas sobre temas académicos, sociais, políticos, culturais coa axuda dos medios de comunicación e das TIC.

Participación en debates con utilización correcta do rexistro e nivel de lingua e linguaxe non verbal, fórmulas de cortesía e respecto polas opinións alleas.

Exposición dunha opinión argumentada sobre a lectura de textos e obras a partir do século XVIII ata a actualidade.

Identificación e valoración en textos orais e escritos da presenza dun uso sexista da linguaxe ou de valoracións discriminatorias sobre colectivos ou culturas distintos.

Utilización dos coñecementos literarios na comprensión e valoración de textos breves da literatura contemporánea, relacionando fragmentos e autores co seu contexto literario e histórico. Recreación ou imitación dalgún modelo proposto na clase.

Coñecemento dos períodos e movementos literarios a partir do século XVIII ata a actualidade, así como de obras ou autores máis relevantes.

Aplicación dos coñecementos sobre a lingua e as normas de uso para resolver problemas de comprensión de textos orais e escritos e para a composición e revisión autónoma dos textos propios.

Coñecemento e uso da terminoloxía lingüística axeitada para a descrición gramatical.

Creación de distintos tipos de textos, respectando as propiedades dos textos:


coherencia, cohesión, adecuación e corrección.

Creación de textos do ámbito social e profesional: instancia, acta, currículo, carta de presentación, carta comercial, reclamación…

Aplicación das regras ortográficas xerais (acentuación, puntuación, maiúsculas e minúsculas, grafías correctas, abreviaturas…)

Lectura das obras literarias propostas para cada curso.

Contidos mínimos de Ciencias Sociais, Xeografía e Historia

Ubicación en mapas das provincias e comunidades autónomas que conforman a estrutura territorial de España.

Ubicación en mapas dos países e das súas capitais que conforman a UE.

Localización en mapas dos principais accidentes xeográficos de España e Europa e dos máis destacables do mundo.

Identificación das distintas zonas climáticas da Terra e dos seus trazos principais.

Manexo e selección das diferentes fontes históricas (documentos, xornais, mapas…) facendo un uso correcto da redacción, expresión oral, expresión gramatical, etc. nas exposicións da información obtida de ditas fontes.

Comprensión dos eixos cronolóxicos como método para ter unha localización espazo-temporal, dentro de cada un dos feitos senlleiros da Historia Contemporánea.

Identificación das causas e consecuencias de cada un dos principais cambios habidos nas revolucións e guerras mundiais.

Comprensión das transformacións nas sociedades española e galega habidas dende a época moderna á contemporánea.

Utilización de mapas históricos para cada un dos acontecementos históricos principais e comprensión de como as fronteiras non foron inamovíbeis.

Comprensión e utilización de tecnicismos da arte que lles axuden a distinguir as diferentes correntes artísticas.


Captar as ideas principias e secundarias dun texto oral ou escrito.

Elaborar un resumo, esquema a partir dun texto, exposición ou debate.

Sintetizar por escrito ou oralmente un texto ou varios textos sinxelos.

Comprender e seguir as instrucións para a elaboración do traballo ou actividade e realizala dun xeito ordenado, coherente, respectando as normas propias de cada actividade.

Entender e explicar (oralmente ou por escrito) as interrelacións que se establecen nos feitos históricos e a relación entre as causas e consecuencias.

Consultar as fontes de información, seleccionar e empregar a información en


traballos, actividades…

Utilizar adecuadamente a lingua oral e escrita, segundo a situación comunicativa.

Utilizar a lingua, oral e escrita, para elaborar textos que respecten as normas propias do galego e castelán.

Utilizar, ampliar e enriquecer o vocabulario.

Debater sobre un tema, buscando e seleccionando a información, con argumentos coherentes e respectando as normas do diálogo.

Entender, obter información e utilizala, das fontes propias das ciencias sociais (mapas, pirámides de poboación, gráficas, liñas cronolóxicas,…).

Utilizar a información obtida das fontes anteriores, relacionala e comunicala respectando as normas establecidas (escritas, orais).

Elaborar traballos individualmente ou en grupo (flexible) utilizando as técnicas e vocabulario propio da materia á que pertenzan as actividades.

Coñecer os trazos xerais da diversidade xeográfica, histórica e lingüística mostrándose respectuoso e crítico coa mesma.

Valorar a importancia da conservación e mellora do medio natural e artístico.

Coñecer e entender a organización política a diferentes escalas, da local ás grandes institucións internacionais.

Coñecer e comprender os principais problemas do mundo actual.

Coñecer, entender e valorar as diferentes institucións e principios democráticos existentes.

Apreciar os dereitos e liberdades das persoas e pobos como unha importante conquista, e valorar dun xeito crítico aquelas situacións nas que non se respecten.


A avaliación que se practique responderá ao principio de formativa e terá en conta a continuidade. Formativa porque non terá unicamente o produto final senón que valorará o mérito dunha aprendizaxe a partir dunha situación individual de partida. Para isto, a profesora, avaliará inicialmente os alumnos e as alumnas e en función dos seus progresos, poderá incluír reaxustes no proceso.

Polo tanto, a avaliación tratará de:

- descubrir e analizar as causas das dificultades de aprendizaxe.

- situar os alumnos e alumnas na secuencia de aprendizaxe adecuada ao seu nivel.

- reorientar o proceso de ensino-aprendizaxe deseñada para superar as deficiencias detectadas.

Para isto, será necesario que a profesora, ensine as probas efectuadas e corrixidas aos alumnos/as explicando as correccións e indicando métodos de mellora de resultados.


Os instrumentos básicos de avaliación serán os seguintes, sen desbotar outros que ao longo do curso a profesora poderá ir incorporando en función dos resultados acadados con estes e á vista da evolución dos alumnos e alumnas:

- Probas específicas (orais e/ou escritas) sobre os contidos recollidos nesta programación

- Anotacións en diarios de clase sobre comportamentos, actitudes, intervencións, asistencia…

- Observación e seguimento de actitudes e comportamentos.

- Producións orais e/ou escritas dos alumnos e alumnas.

- Intercambios orais dos alumnos e alumnas.

- Traballos en grupo e individuias.

- Exercicios de autoavaliación e de coavaliación.

- Probas de lectura.

- Desconto por faltas.

En canto aos procedementos:

- Realización de avaliación inicial (oral ou escrita).

- Será necesario e esixible á profesora a corrección de todo tipo de probas que realice.

- Mostra das probas realizadas aos alumnos e alumnas.

- Explicación das correccións ás probas realizadas.

- Observación e análise de actividades realizadas.

- Presentación de suxestións por parte da profesora para a consecución dos obxectivos fixados.

- Realización de avaliacións do proceso de ensino-aprendizaxe; polo menos realizarase unha ao final de cada trimestre onde se analizarán resultados e metodoloxía.

- Posta en marcha de medidas para mellorar a ortografía e corrección lingüística.

- Lectura de obras (e/ou fragmentos) literarias, de historia da lingua ou sociolingüística.

Outras consideracións a ter en conta:

Estas outras consideracións deberán ser tidas en conta sempre que se axeiten á evolución do grupo e das alumnas e alumnos, será pois un marco no que desenvolverse xa que a diversidade de alumnado co que nos atopamos non sempre permite a posta en marcha destas medidas:

- Recomendamos a realización dunha avaliación inicial (oral e/ou escrita e baseada na observación e/ou entrevista) onde se poderá concretar o nivel do


alumno e a partir da avaliación inicial, valoraranse os progresos efectuados polo estudante en relación co estado de partida, ben sexa este a etapa, ciclo ou unidade didáctica.

- Consideramos tamén que debe prestarse atención á opinión dos alumnos e alumnas para que se sintan partícipes do proceso formativo no que se encontran. Para isto, teremos en conta formas de autoavaliación e de coavaliación que a profesora irá incorporando progresivamente.

- En canto á velocidade lectora, control do dicionario e á busca de información veuse notando en anos anteriores que aínda que os alumnos e alumnas o viñan facendo, investían moito do tempo da clase en realizar estas tarefas. Cremos interesante introducir probas para potenciar a celeridade nestes aspectos.

Terase tamén especial coidado na transmisión ós alumnos e alumnas dos resultados da súa actividade escolar. Informarase dos erros cometidos de modo que poidan superalos, comentando os avances logrados e evitando referencias aos logros dos demais compañeiros.

Criterios de cualificación

1. A avaliación será continua, o que supón que se valorará positivamente o progreso do alumnado e que a materia que se teña suspendido en avaliacións anteriores se recuperará nas avaliacións seguintes. A cualificación global en cada avaliación será o resultado da suma das cualificacións obtidas nas tres materias do ámbito sociolingüístico.

2. Valoración dos traballos do alumnado:

- Xeografía / Historia. As probas e exames suporán un 90% da nota global da avaliación destas materias. Os traballos escritos e outros exercicios valoraranse co 10%. Os exames de Xeografía / Historia faranse aparte dos de Lingua e Literatura Galega e Castelá.

- Lingua Castelá e Literatura e Lingua e Literatura Galega. Faranse probas por separado de cada unha das linguas. En cada proba tentarase incluír contidos de Lingua e Literatura. Tamén cabe a posibilidade de que a profesora decida facer por separado as probas de Lingua e as probas de Literatura tal e como fixo no curso pasado.

3. En calquera caso, as probas escritas suporán un 80% da nota de cada materia. Farase como mínimo unha proba escrita en cada materia do ámbito por cada trimestre e versará sobre os contidos impartidos na clase.

4. O 10% restante corresponde á avaliación dos libros de lectura obrigatoria. En cada trimestre leranse libros de lectura en castelán e en galego. Dita lectura farase na clase coa profesora e ao remate da mesma os alumnos farán unha proba escrita con cuestións relativas ao libro lido.


5. Cando un alumno/a traia as tarefas sen facer, veña sen material á clase, levará un negativo e suporá un 0,1 punto menos na nota final do trimestre. Tamén se mandarán facer algunhas actividades voluntarias e suporán un 0,1 punto máis na avaliación.

6. Considerarase o trimestre suspenso cando non se acaden 5 puntos na avaliación. Ao constar o ámbito de 3 materias, o alumno para aprobar ten que ter as 3 materias aprobadas cun 5 ou máis. Se se obtén unha nota con decimais, a profesora redondeará a un número superior ou inferior segundo considere convinte.

Valorarase o traballo continuado na aula e na casa, o traballo cooperativo, a participación e a presentación puntual das tarefas, así como a orde, limpeza e coidado dos materiais, a actitude, esforzo, interese e progreso no rendemento e a aprendizaxe. O caderno de clase, as actividades e actitudes diarias, a realización de tarefas que se indiquen tanto para a clase como para a casa, os traballos individuais ou en grupo… contarán o 10% da nota.

As actividades de recuperación que propoñeremos aos alumnos que presenten dificultades son as seguintes:

- Repetición dos traballos realizados deficientemente, despois das correccións oportunas e a orientación da profesora.

- Exercicios de reforzo daqueles aspectos que se considere necesario: exercicios especiais de vocabulario, ortografía…

- Exercicios de adquisición de técnicas de estudo.

- Repetición de probas de adquisición de conceptos, si a profesora o considera necesario.

Estas actividades de recuperación estarán orientadas a reforzar a aprendizaxe do alumno e a informarlle das súas capacidades e dos seus progresos, favorecendo a súa autoestima e a adopción dunha postura crítica e reflexiva que lle axude a superar as súas dificultades.

As probas extraordinarias de setembro, de ser necesarias elaboraranse sobre os contidos impartidos ao longo do curso. O alumno terá que quitar unha nota de 5 puntos ou máis en cada materia para aprobar o ámbito.

Orientacións para a cualificación e realización dos exames:

Restaranse 0,1 puntos por cada erro ortográfico, de puntuación, expresión e presentación. En cada exame, exercicio ou traballo realizado polo/a alumno/a poderase restar ata un máximo de 1 punto da nota total.

- A cualificación de cada pregunta figurará no exame.


- As respostas deben seguir a orde das preguntas e redactarase correctamente.

- Os enunciados das preguntas deberán copiarse encabezando as respostas se a profesora así o require.

- O exame seralle retirado e cualificado con cero puntos a quen copie, teña “chuletas” ou o móbil acendido durante a realización da proba.

Presentación de textos. Aspectos formais.

1. Os textos escritos deberán presentarse con letra lexible, limpos, ordenados, sen riscos nin roturas.

2. Só se escribirá con tinta de cor negra (permitirase tamén azul cando o texto estea escrito a man. Non se admitirá ningún tipo de traballo escrito con lapis.

3. Os traballos presentaranse en folios brancos. No seu inicio figurará o nome do alumno ou alumna, o curso, o título e a data. No caso de constar de varias follas, estas estarán numeradas e grapadas e levarán portada cando a súa extensión así o recomende. Ao comezo do traballo haberá un índice cos puntos a desenvolver e ao final do traballo, haberá unha mención explícita das fontes (bibliografía, páxinas web…) empregadas para a súa realización.

4. As marxes serán razoablemente amplas, especialmente a superior e a esquerda.

5. Os textos distribuiranse en parágrafos ben delimitados cun espazo de separación suficiente entre eles.

6. Os diferentes exercicios ou actividades separaranse con espazos e destacaranse cos seus correspondentes títulos (sen punto final) e numeración (con cifras).

7. Os títulos de obras deberán estar escritos en letra cursiva (ou subliñados cando o texto estea escrito a man). Os títulos de capítulos, poemas e textos deberán escribirse entre comiñas.

O formato do traballo, cando vaia escrito a ordenador, deberá axustarse ás seguintes características: letra formal (Arial, Times New Roman, Comic Sans ou similar) dun tamaño entre 10-12 puntos, salvo os títulos e os subtítulos, que poderán ser presentados nun formato algo maior e en negriña. Recoméndase que o texto vaia xustificado e cun interliñado de 1-1,5.


Nesta programación non se define unha liña metodolóxica única e pechada. Utilizaranse métodos indutivos e dedutivos en función do momento do curso, das características das tarefas, situacións persoais, etc.

O alumnado debe ter por unha parte, unha aprendizaxe autónoma e sentirse protagonista do mesmo. As estratexias deben permitir unha ensinanza activa onde non se poñan aspectos lúdicos senón aspectos cognitivos.

Por outra parte, a actividade do profesorado non se debe centrar tan só na transmisión de saberes senón en facer posible a construción, organización e relación dos coñecementos. Haberá tamén que detectar carencias, erros e, en xeral, ideas previas, do alumnado. Un papel moi importante é a motivación. Para iso deberemos, como profesores, partir dos intereses e interrogantes do alumnado para introducir os contidos básicos obrigatorios


nos Programas de Ensinanza Secundaria.

Utilizaranse elementos de aprendizaxe participativos que introduzan formas colectivas do tratamento da información, como discusións, debates, presentación de opinións, investigacións en equipo, exposicións... Non se debe esquecer que en Diversificación Curricular, e máis con esta metodoloxía, a aprendizaxe é máis lenta, requírese tempos máis longos de traballo.

Empregaranse materiais e recursos didácticos apropiados tales como:

Libros de texto das distintas materias integradas no ámbito.

Material aportado pola profesora: prensa e recortes de prensa, revistas, banda deseñada, material en soporte informático…

Dicionarios: están a disposición do alumnado dicionarios na aula; á parte, o alumno deberá, se o profesor o indica, traer os seus.

Selección de textos literarios e históricos.

Selección de fotografías.

Mapas.

Material audiovisual relacionado.

Obras literarias dos períodos estudados ou relacionadas con estes períodos.

Obras da literatura actual.

Traducións de obras da literatura universal.

Imaxes de arte.

O uso de sistemas informáticos facilitará e axudará á ampliación do vocabulario ao utilizar a terminoloxía específica dos sistemas operativos: arquivos, escritorio, barra de ferramentas, carpetas, ventás, etc.; termo s referidos á organización e recuperación da información en diferentes soportes:disquete, disco duro, pen drive, etc.

Utilización dos procesadores de textos para a presentación correcta dos seus traballos escritos en ordenador: marxes, sangrados, tamaño e tipos de letra, subliñados, viñetas, paxinación, pés de páxina, etc.

Utilización de programas de presentación (Power Point) para as exposicións orais do alumnado na clase.

Do mesmo xeito, utilizarán correctores, tradutores e dicionarios.

Internet será eficaz non só para a busca de información senón tamén como vía de acceso a bibliotecas, museos e aulas virtuais, visitas a páxinas web de interese, visitas e creación de blogs e periódicos dixitais, e como un recurso que ofrece múltiples posibilidades para traballar a lingua e as ciencias sociais.


PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA DO

DEPARTAMENTO DE CIENCIAS

SOCIAIS, XEOGRAFÍA E HISTORIA

PARA OS NIVEIS DE 1º ESO, 3º ESO E

1º BACHARELATO

CURSO 2015-2016

LEI EDUCATIVA: LOMCE


ÍNDICE DE CONTIDOS

1.- Introdución ............................................................................................................... 87

2.- Contribución ao desenvolvemento das competencias clave ................................. 88

3.- Obxectivos ................................................................................................................. 92

1º ESO

4.- Contidos .................................................................................................................... 95

4.1.- Secuenciación de contidos ............................................................................... 95

5.- Estándares de aprendizaxe avaliables .................................................................... 95

5.1.- Temporalización .............................................................................................. 95

5.2.- Mínimos esixibles para superar a materia ...................................................... 95

5.3.- Procedementos e instrumentos de avaliación ................................................ 109

6.- Metodoloxía didáctica ............................................................................................ 109

7.- Materiais e recursos didácticos ............................................................................. 110

8.- Avaliación, cualificación e promoción do alumnado ........................................... 111

9.- Avaliación do proceso do ensino e a práctica docente ......................................... 112

10.- Actividades de seguimento, recuperación e avaliación das materias pendentes ..................................................................................................................... 113

11.- Avaliación inicial ................................................................................................... 113

11.1.- Medidas individuais ou colectivas a adoptar en función dos resultados ..... 113

12.- Medidas de atención á diversidade .................................................................... 113

13.- Elementos transversais ........................................................................................ 114

14.- Actividades Complementarias e extraescolares ................................................. 115

15.- Mecanismos de revisión, avaliación e modificación da programación ............ 115

3º ESO

4.- Contidos .................................................................................................................. 116

4.1.- Secuenciación de contidos ......................................................................... 116

5.- Estándares de aprendizaxe avaliables .................................................................. 117

5.1.- Temporalización ........................................................................................ 117

5.2.- Mínimos esixibles para superar a materia ................................................ 117

5.3.- Procedementos e instrumentos de avaliación ........................................... 132




8.- Avaliación, cualificación e promoción do alumnado........................................... 135

9.- Avaliación do proceso do ensino e a práctica docente ........................................ 137

10.- Actividades de seguimento, recuperación e avaliación das materias pendentes ...................................................................................................................... 138

11.- Avaliación inicial .................................................................................................. 138


12.- Medidas de atención á diversidade ..................................................................... 138




1º DE BACHARELATO

4.- Contidos .................................................................................................................. 141

4.1.- Secuenciación de contidos ............................................................................. 141

5.- Estándares de aprendizaxe avaliables .................................................................. 142

5.1.- Temporalización ............................................................................................. 142

5.2.- Mínimos esixibles para superar a materia .................................................... 142

5.3.- Procedementos e instrumentos de avaliación ................................................ 171



8.- Avaliación, cualificación e promoción do alumnado ........................................... 173

9.- Avaliación do proceso do ensino e a práctica docente ......................................... 174

10.- Actividades de seguimento, recuperación e avaliación das materias pendentes ...................................................................................................................... 175

11.- Procedementos que lle permitan ó alumnado acreditar os coñecementos necesarios (BAC ........................................................................................................... 175

12.- Avaliación inicial ................................................................................................... 175


13.- Medidas de atención á diversidade ..................................................................... 175





1.- INTRODUCIÓN

As disciplinas de Xeografía e Historia son dous importantes eixes vertebradores para o coñecemento da sociedade, xa que abranguen a realidade humana e social desde unha perspectiva global e integradora, e ofrecen unha maior capacidade para a estruturación dos feitos sociais. Malia isto, a sociedade actual, cada vez máis complexa, require a intervención doutras disciplinas como a economía, a socioloxía, a ecoloxía ou a historia da arte, que achegan análises diferentes e complementarias, para a mellor comprensión da realidade social.

En ESO, a materia de Xeografía e Historia pretende afondar nos coñecementos adquiridos polo alumnado na educación primaria; favorecer a comprensión dos acontecementos, os procesos e os fenómenos sociais no contexto en que se producen, tendo sempre en consideración as escalas de estudo (o mundo, Europa, España e Galicia); analizar os procesos que dan lugar aos cambios históricos e seguir adquirindo as competencias necesarias para comprender a realidade do mundo en que viven, as experiencias colectivas pasadas e presentes, a súa orientación no futuro, así como o espazo en que se desenvolve a vida en sociedade.

A achega da materia de Xeografía e Historia ao desenvolvemento das competencias chave é moi salientable. Deste xeito, poderiamos dicir que a través da materia se desenvolven competencias que na práctica funcionan como propias (as competencias sociais e cívicas, en relación con contidos propios tanto de Historia como de Xeografía, e a competencia matemática e as competencias básicas en ciencia e tecnoloxía, en Xeografía); a competencia de conciencia e expresións culturais ten unha presenza destacada pola relación que o estudo das manifestacións artísticas e a evolución do pensamento e da cultura teñen na historia, e de maneira específica na historia da arte. A importancia que a materia ten para o desenvolvemento da competencia de sentido da iniciativa e espírito emprendedor evidénciase na dimensión conceptual desa competencia posta en relación con coñecementos de xeografía e historia económicas, pero tamén na dimensión máis procedimental dela.

O desenvolvemento das competencias de comunicación lingüística e dixital, e de aprender a aprender, impregnan todo o currículo de Xeografía e Historia, pois presentan unha dimensión instrumental que nos obriga a telas presentes ao longo dos catro cursos de ESO.

A Xeografía organízase, no primeiro ciclo, nos bloques titulados "O medio físico" e "O espazo humano", e en cuarto curso céntrase na globalización.

A Historia estuda as sociedades ao longo do tempo, seguindo un criterio cronolóxico ao longo dos dous ciclos de ESO.

O tratamento metodolóxico da materia débese axustar ao nivel competencial inicial do alumnado, partindo cando cumpra de aprendizaxes máis simples, respectando ritmos e estilos de aprendizaxe que teñan en conta a atención á diversidade. Xeografía e Historia permite desenvolver metodoloxías activas, nas que o traballo individual e cooperativo e a aprendizaxe por proxectos estean permanentemente presentes, con elaboración de diferentes tipos de materiais, integrando de xeito especial as tecnoloxías da información e da comunicación e cun enfoque orientado á realización de tarefas e á resolución de problemas. É moi importante ter presente o papel do/da docente como orientador/a, promotor/a e facilitador/a do desenvolvemento competencial do alumnado, e non esquecer a adecuada coordinación entre docentes.

Esta parte da programación comparte o margo legal da LOMCE e foi realizada de


acordo coas seguintes Ordes e Decretos:

LOMCE

DECRETO 86/2015, do 25 de xuño, polo que se establece o currículo da educación secundaria obrigatoria e do bacharelato na Comunidade Autónoma de Galicia. (DOG do 29 de xuño de 2015).

ORDE do 15 de xullo de 2015 pola que se establece a relación de materias de libre configuración autonómica de elección para os centros docentes nas etapas de educación secundaria obrigatoria e bacharelato, e se regula o seu currículo e a súa oferta. (DOG do 21 de xuño de 2015).

Resolución do 29 de xullo de 2015, da Dirección Xeral de Educación, Formación Profesional e Innovación Educativa, pola que se ditan instrucións no curso académico 2015-2016 para a implantación do currículo da educación secundaria obrigatoria e do bacharelato nos centros docentes da Comunidade Autónoma de Galicia.

2.- CONTRIBUCIÓN AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS CLAVE

A adquisición de competencias é un longo proceso que abrangue toda a vida de cada ser humano. Iníciase na etapa académica e prosegue na vida adulta. Pero os anos de formación escolar son fundamentais para o posterior desenvolvemento persoal, social e profesional.

Precisamente para favorecer ao máximo este desenvolvemento, identificáronse un grupo de sete competencias, que, polo seu rol vertebrador, se denominaron como Competencias Clave:

– Competencia lingüística

– Competencia matemática e competencia básicas en ciencia e tecnoloxía

– Competencia dixital

– Aprender a aprender

– Competencias sociais e cívicas

– Sentido de iniciativa e espírito emprendedor

– Conciencia e expresións culturais

COMUNICACIÓN LINGÜÍSTICA

A competencia en comunicación lingüística é o resultado da acción comunicativa nun contexto social e cultural determinado.

É unha competencia complexa que inclúe tanto aspectos propiamente lingüísticos como sociais, culturais e prácticos.

O seu desenvolvemento artéllase arredor de cinco compoñentes relacionados cos seus ámbitos de aplicación ou dimensións:


– O compoñente lingüístico céntrase, principalmente, nas dimensións léxica, gramatical, semántica, fonolóxica, ortográfica e ortoépica.

– O compoñente pragmático-discursivo contempla as dimensións relacionadas coa aplicación da linguaxe e os discursos en contextos comunicativos concretos.

– O compoñente sociocultural inclúe as dimensións centradas no coñecemento do mundo e a dimensión intercultural.

– O compoñente estratéxico céntrase no desenvolvemento de destrezas e estratexias comunicativas para a lectura, a escritura, a fala, a escoita e a conversación.

– O compoñente persoal potencia a actitude, a motivación e os trazos da personalidade a través da interacción comunicativa.

COMPETENCIA MATEMÁTICA E COMPETENCIAS BÁSICAS EN CIENCIA E TECNOLOXÍA

a) A competencia matemática.

A competencia matemática implica a capacidade de aplicar o razoamento matemático e as súas ferramentas para describir, interpretar e predicir distintos fenómenos no seu contexto. Esta competencia require de coñecementos sobre:

– Os números, as medidas e as estruturas.

– As operacións e as representacións matemáticas.

– A comprensión dos termos e conceptos matemáticos.

A competencia matemática supón, ao mesmo tempo, o desenvolvemento dunha serie de destrezas que se centran en:

– A aplicación das ferramentas e coñecementos matemáticos a distintos contextos persoais, sociais, profesionais ou científicos.

– A realización de xuízos fundados e de cadeas argumentais na realización de cálculos.

– A análise de gráficos e representacións matemáticas e a manipulación de expresións alxébricas.

Estes coñecementos e destrezas artéllanse en catro áreas interrelacionadas entre si e relativas aos números, á álxebra, á xeometría e á estatística:

– A cantidade céntrase na cuantificación dos atributos dos obxectos, as relacións, as situacións e as entidades do mundo.

– O espazo e a forma inclúen fenómenos da nosa redonda visual e física como propiedades e posicións de obxectos ou decodificación de información visual.

– O cambio e as relacións céntrase nas relacións entre os obxectos e as circunstancias nas que ditos obxectos se interrelacionan.

– A incerteza e os datos son un elemento central da análise matemática presente en distintos momentos do proceso de resolución de problemas.

b) As competencias básicas en ciencia e tecnoloxía

As competencias básicas en ciencia e tecnoloxía proporcionan un achegamento ao mundo físico favorecendo:


– A interacción responsable co medio natural a través de accións que favorezan a conservación do medio natural.

– O desenvolvemento do pensamento científico coa aplicación dos métodos propios da racionalidade científica e as destrezas tecnolóxicas.

Os ámbitos que deben abordarse para a adquisición das competencias en ciencias e tecnoloxía son:

– Sistemas físicos, que están asociados ao comportamento das substancias no ámbito fisicoquímico.

– Sistemas biolóxicos propios dos seres vivos dotados dunha complexidade orgánica que é preciso coñecer para preservalos e evitar o seu deterioro.

– Sistemas da Terra e do Espazo desde a perspectiva xeolóxica e cosmogónica, centrada na orixe do Universo e da Terra.

– Sistemas tecnolóxicos derivados, basicamente, da aplicación dos saberes científicos aos usos cotiáns de instrumentos, máquinas e ferramentas.

COMPETENCIA DIXITAL

A competencia dixital implica o uso creativo, crítico e seguro das tecnoloxías da información e da comunicación para favorecer o seu uso na redonda laboral, potenciar a aprendizaxe, xestionar o tempo libre e contribuír á participación na sociedade.

Para alcanzar estes fins, o desenvolvemento da competencia artéllase arredor dos seguintes ámbitos:

– A información, particularmente a xestión da información, o coñecemento dos soportes a través dos cales se difunde e o uso de motores de procura.

– A comunicación, desenvolvendo o coñecemento dos medios de comunicación dixital e a utilización de paquetes de software de comunicación

– A creación de contido, centrándose no uso de diversos formatos (texto, audio, vídeo, imaxes) e programas/aplicacións para crear contidos.

– A seguridade, que implica coñecer os riscos asociados ao uso das tecnoloxías ou de recursos online e as estratexias ou actitudes adecuadas para evitalos

– A resolución de problemas, centrada no uso de dispositivos dixitais para resolver problemas e a identificación de fontes para buscar axuda teórica ou práctica.

APRENDER A APRENDER

A competencia aprender a aprender caracterízase pola habilidade para iniciar, organizar e persistir na aprendizaxe.

É unha competencia fundamental para facilitar a aprendizaxe ao longo da vida e articúlase arredor de:

– A capacidade para motivarse a aprender, que depende da curiosidade e da conciencia da necesidade de aprender do alumnado.

– A organización e xestión da aprendizaxe, que require coñecer e controlar os propios procesos de aprendizaxe na realización das tarefas de aprendizaxe.

Ao mesmo tempo, a organización e xestión da aprendizaxe desenvólvese a través de dous aspectos clave da competencia para aprender a aprender:


– A comprensión de procesos mentais implicados na aprendizaxe: que se sabe ou descoñece e o coñecemento de disciplinas e estratexias para realizar unha tarefa.

– A adquisición de destrezas de autorregulación e control fundamentados no desenvolvemento de estratexias de planificación, revisión e avaliación.

COMPETENCIAS SOCIAIS E CÍVICAS

a) A competencia social

A competencia social relaciónase co benestar persoal e colectivo en relación á saúde, tanto física como mental, e ao estilo de vida saudable que a favorece.

Esta competencia está estreitamente ligada ás redondas sociais inmediatas do alumnado e artéllase a través de:

– Os coñecementos que permitan comprender e analizar de forma crítica os códigos de conduta e os usos de distintas sociedades e redondas.

– A comprensión de conceptos básicos relativos ao individuo, ao grupo, á organización do traballo, á igualdade e á non discriminación.

– O recoñecemento das dimensións intercultural e socioeconómica das sociedades europeas.

A competencia cívica

A competencia cívica baséase no coñecemento dos conceptos de democracia, xustiza, igualdade, cidadanía e dereitos civís. Este coñecemento supón á súa vez:

– A comprensión de como se formulan ditos conceptos na Constitución, na Carta dos Dereitos Fundamentais da UE e outras declaracións internacionais.

– A aplicación de ditos conceptos en diversas institucións de ámbito local, rexional, nacional, europeo e internacional.

– A identificación dos acontecementos contemporáneos máis destacados e a comprensión de procesos sociais e culturais da sociedade actual.

A competencia cívica supón, ao mesmo tempo, o desenvolvemento dunha serie de destrezas que se centran en:

– A habilidade para interactuar eficazmente no ámbito público e para manifestar solidariedade e interese por resolver os problemas que lle afecten á comunidade.

– A reflexión crítica e creativa e a participación construtiva nas actividades da comunidade ou do ámbito mediato e inmediato.

– A toma de decisións nos contextos local, nacional ou europeo e, en particular, mediante o exercicio do voto e da actividade social e cívica.

SENTIDO DE INICIATIVA E ESPÍRITO EMPRENDEDOR

A competencia sentido de iniciativa e espírito emprendedor implica a capacidade de transformar as ideas en actos, para o que se require:

– Adquirir conciencia da situación que se quere intervir ou resolver.

– Planificar e xestionar os coñecementos, destrezas ou habilidades e actitudes necesarios con criterio propio, coa fin de alcanzar o obxectivo previsto.


Estes fins acádanse na competencia sentido de iniciativa e espírito emprendedor a través dos seguintes ámbitos:

– A capacidade creadora e de innovación centrada no desenvolvemento da creatividade, o autocoñecemento, a autonomía, o esforzo e a iniciativa.

– A capacidade pro-activa para xestionar proxectos que implica destrezas como a planificación, a xestión e toma de decisións ou a resolución de problemas.

– A capacidade para xestionar o risco e manexar a incerteza en diferentes contextos e situacións.

– As calidades de liderado e de traballo, tanto individual como formando parte ou liderando un equipo.

– O sentido crítico e da responsabilidade, en especial no que á asunción das propias responsabilidades se refire.

CONCIENCIA E EXPRESIÓNS CULTURAIS

A competencia en conciencia e expresións culturais articúlase arredor dos seguintes aspectos:

– Coñecer as manifestacións culturais e artísticas valorándoas como unha fonte de enriquecemento persoal e como parte do patrimonio dos pobos.

– Desenvolver a propia capacidade estética e creadora vinculada ao dominio das capacidades relacionadas con distintos códigos artísticos e culturais.

Estes aspectos da competencia en conciencia e expresións culturais desenvólvese ao mesmo tempo a través de:

– O coñecemento de xéneros, estilos, técnicas e linguaxes artística.,

– O desenvolvemento da capacidade e interese por expresarse e comunicar ideas.

– A potenciación da iniciativa, a creatividade e a imaxinación.

– O interese polas obras artísticas e a participación na vida cultural da redonda.

– A capacidade de esforzo e a disciplina necesarias para a produción artística.

Na Programación aparecen recollidas no apartado 5, as competencias clave que se traballarán en cada unidade didáctica.

3.- OBXECTIVOS

Na LOMCE só se indican os obxectivos xerais da Educación Secundaria Obrigatoria, non especificándose os obxectivos de cada materia como ocorría nas anteriores Leis de Educación.

A educación secundaria obrigatoria contribuirá a desenvolver nos alumnos e nas alumnas as capacidades que lle permitan:

Asumir responsablemente os seus deberes, coñecer e exercer os seus dereitos no respecto ás demais persoas, practicar a tolerancia, a cooperación e a solidariedade entre as persoas e os grupos, exercitarse no diálogo, afianzando os dereitos humanos e a igualdade de trato e de oportunidades entre mulleres e homes, como valores comúns dunha sociedade plural, e prepararse para o exercicio da cidadanía democrática.


Desenvolver e consolidar hábitos de disciplina, estudo e traballo individual e en equipo, como condición necesaria para unha realización eficaz das tarefas da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal.

Valorar e respectar a diferenza de sexos e a igualdade de dereitos e oportunidades entre eles. Rexeitar a discriminación das persoas por razón de sexo ou por calquera outra condición ou circunstancia persoal ou social. Rexeitar os estereotipos que supoñan discriminación entre homes e mulleres, así como calquera manifestación de violencia contra a muller.

Fortalecer as súas capacidades afectivas en todos os ámbitos da personalidade e nas súas relacións coas demais persoas, así como rexeitar a violencia, os prexuízos de calquera tipo e os comportamentos sexistas, e resolver pacificamente os conflitos.

Desenvolver destrezas básicas na utilización das fontes de información, para adquirir novos coñecementos con sentido crítico. Adquirir unha preparación básica no campo das tecnoloxías, especialmente as da información e a comunicación.

Concibir o coñecemento científico como un saber integrado, que se estrutura en materias, así como coñecer e aplicar os métodos para identificar os problemas en diversos campos do coñecemento e da experiencia.

Desenvolver o espírito emprendedor e a confianza en si mesmo, a participación, o sentido crítico, a iniciativa persoal e a capacidade para aprender a aprender, planificar, tomar decisións e asumir responsabilidades.

Comprender e expresar con corrección, oralmente e por escrito, na lingua galega e na lingua castelá, textos e mensaxes complexas, e iniciarse no coñecemento, na lectura e no estudo da literatura.

Comprender e expresarse nunha ou máis linguas estranxeiras de maneira apropiada.

Coñecer, valorar e respectar os aspectos básicos da cultura e da historia propias e das outras persoas, así como o patrimonio artístico e cultural. Coñecer mulleres e homes que realizaran achegas importantes á cultura e á sociedade galega, ou a outras culturas do mundo.

Coñecer e aceptar o funcionamento do propio corpo e o das outras persoas, respectar as diferenzas, afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais, e incorporar a educación física e a práctica do deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social. Coñecer e valorar a dimensión humana da sexualidade en toda a súa diversidade. Valorar criticamente os hábitos sociais relacionados coa saúde, o consumo, o coidado dos seres vivos e o medio ambiente, contribuíndo á súa conservación e á súa mellora.

Apreciar a creación artística e comprender a linguaxe das manifestacións artísticas, utilizando diversos medios de expresión e representación.

Coñecer e valorar os aspectos básicos do patrimonio lingüístico, cultural, histórico e artístico de Galicia, participar na súa conservación e na súa mellora, e respectar a diversidade lingüística e cultural como dereito dos pobos e das persoas, desenvolvendo actitudes de interese e respecto cara ao exercicio deste dereito.


Coñecer e valorar a importancia do uso da lingua galega como elemento fundamental para o mantemento da identidade de Galicia, e como medio de relación interpersoal e expresión de riqueza cultural nun contexto plurilingüe, que permite a comunicación con outras linguas, en especial coas pertencentes á comunidade lusófona.


1º ESO

4.- CONTIDOS

4.1.- SECUENCIACIÓN DE CONTIDOS

Os contidos deste curso estarán organizados nos seguintes temas e coa secuenciación temporal que se indica a continuación:

1ª AVALIACIÓN (4 temas).

TEMA 1: A Terra e a súa representación.

TEMA 2: O relevo terrestre.

TEMA 3: As augas.

TEMA 4:O clima.

(TODOS OS TEMAS PERTENCEN AO BLOQUE I: O MEDIO FÍSICO).


TEMA 5: As paisaxes da Terra.

TEMA 6: Atlas dos continentes.

TEMA 7: A prehistoria.

TEMA 8: As civilizacións fluviais: Mesopotamia e Exipto.

(OS TEMAS 5 E 6 PERTENCEN AO BLOQUE I E OS TEMAS 7 E 8 PERTENCEN AO BLOQUE III: A HISTORIA).


TEMA 9: A civilización grega.

TEMA 10: A civilización romana.

TEMA 11: O territorio de España e Galicia na Antigüidade.

(OS TRES TEMAS PERTENCEN AO BLOQUE III).

Os contidos máis concretos que se traballarán en cada unidade didáctica aparecen recollidos no cadro do apartado 5.1.

5.- ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES

5.1.- TEMPORALIZACIÓN

5.2.- MÍNIMOS ESIXIBLES PARA SUPERAR A MATERIA

Empregamos un cadro onde se recollen os contidos curriculares do curso, os contidos da unidade, os criterios de avaliación curriculares, os estándares de aprendizaxe, os mínimos exixibles a partires dos estándares, as competencias clave e a temporalización porque esta esquematización parécenos moito máis práctica e útil para a docencia. Para a súa elaboración partimos das aportacións dos profesores do Departamento, do Decreto 86/2015 e do libro de texto que se empregará neste curso.

A partir dos contidos establécense as actividades que van permitir desenvolvelos. Estas actividades empregaranse despois na programación de


aula para planificar a nosa tarefa docente diaria. Serán actividades variadas e axeitadas ás características e ritmos de aprendizaxes do alumnado, e no deseño das mesmas, tomaranse en consideración todos os elementos do currículo, os instrumentos de avaliación e os criterios de cualificación e corrección que permitan avaliar tanto os resultados de área como o grao de adquisición das competencias acadado polo alumnado.

É moi importante facer un seguimento individualizado do alumnado para saber se un estándar foi adquirido ou non, ou o grao de adquisición do mesmo. Neste caso, aplicaríaselle un plan de reforzo e recuperación persoal a través das actividades de reforzo.


CONTIDOS CURRICULARES DO CURSO

CONTIDOS DA UNIDADE CRITERIOS DE AVALIACIÓN

CURRICULARES

ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE APRENDIZAXE

MÍNIMOS COMPE-TENCIAS

BLOQUE 1. O MEDIO FÍSICO

B1.1. A Terra: a Terra no Sistema Solar.

B1.2. Representación da Terra. Escala e linguaxe cartográfica.

B1.4. Localización. Latitude e lonxitude.

A Terra no sistema solar.

A estrutura externa da Terra.

Un planeta en movemento.

O movemento de rotación.

O movemento de translación.

As estacións do ano.

A representación da Terra.

Da esfera ao plano.

Os elementos dun mapa.

As coordenadas xeográficas.

Os meridianos e os paralelos.

A latitude e a lonxitude.

Orientación nun plano.

B1.1. Coñecer o Sistema Solar e establecer as relacións entre os movementos da terra e a existencia das estacións e do día e da noite, e comprender a súa importancia na distribución dos climas e da Biota.

B1.1.1. Interpreta como inflúen os movementos astronómicos na distribución da radiación solar e nas zonas bioclimáticas do planeta.

Explica os

movementos de

rotación e

translación.

CAA

CMCCT

CD

B1.1.2. Analiza un mapa de fusos horarios e diferencia zonas do planeta de similares horas.

Analiza

información

sobre os 24 fusos

horarios, a súa

relación co

movemento de

rotación da Terra

e a razón de

crealos.

CAA

CMCCT

CD

B1.2. Identificar e distinguir os sistemas de representación cartográfica, en soporte analóxico e dixital, e as súas escalas.

B1.2.1. Clasifica e distingue proxeccións, e compara unha proxección de Mercator con unha de Peters.

Clasifica a información relevante sobre tipos de mapas .

CAA

CMCCT

CD

B1.4. Localizar espazos xeográficos e lugares nun mapa ou imaxe de satélite, utilizando datos de coordenadas xeográficas.

B1.4.1. Localiza un punto xeográfico nun planisferio e distingue os hemisferios da Terra e as súas principais características.

Distingue os hemisferios da Terra.

CAA

CMCCT

CD

B1.4.2. Localiza espazos xeográficos e lugares nun mapa, utilizando datos de coordenadas xeográficas.

Localiza lugares

xeográficos,

segundo as súas

coordenadas

xeográficas.

CAA

CMCCT

CD

TEMPORALIZACIÓN: As 2 útimas semanas de Setembro e as 2 primeiras semanas de Outubro.




CURRICULARES

ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE




B1.5. Trazos principais do relevo do mundo. Clima: elementos e factores. Diversidade climática no planeta.

B1.11. Medio natural: áreas e problemas ambientais.

A codia terrestre: océanos e continentes.

A estrutura interna da Terra.

Os océanos e os continentes.

A superficie da Terra non é lisa.

As formas do relevo continental.

As formas do relevo costeiro.

As formas do relevo submarino.

A formación do relevo: pregamentos e fallas.

A tectónica de placas.

Os pregamentos e as fallas.

A formación do relevo: volcáns e terremotos.

Os axentes que modifican o relevo: a temperatura; o vento; a auga; os seres vivos.

Influencia do relevo na vida



Localiza nun

planisferio os

océanos e os

continentes.

CAA

CMCCT

CD

B1.4.2. Localiza espazos xeográficos e lugares nun mapa, utilizando datos de coordenadas xeográficas.

Localiza lugares

xeográficos,

segundo as súas

coordenadas

xeográficas.

CAA

CSC

B1.5. Localizar no mapamundi físico as principais unidades do relevo mundiais, os grandes ríos e as grandes zonas climáticas, e identificar as súas características.

B1.5.1. Sitúa nun mapa físico as principais unidades do relevo europeo e mundial.

Sitúa nun mapa físico: continentes, océanos e mares, illas, arquipélagos, ríos, e cadeas de montañas.

CAA

CMCCT

CD

B1.11. Coñecer, describir e valorar a acción do ser humano sobre o ambiente e as súas consecuencias.

B1.11.1. Realiza procuras en medios impresos e dixitais referidas a problemas ambientais actuais, e localiza páxinas e recursos da web directamente relacionados con eles.

Busca

información

sobre os

problemas

ambientais .

CAA

CMCCT CD

CCL

TEMPORALIZACIÓN: As 2 útimas semanas de Outubro e a 1ª semana de Novembro.




CURRICULARES




B1.6. Medio físico do mundo e de Europa: relevo e hidrografía.

B1.7. Medio natural europeo: principais trazos.

B1.8. Unidades do relevo do espazo xeográfico europeo.


A auga na Terra.

A auga está en circulación permanente.

As augas mariñas e as augas continentais.

Os ríos.

O curso e o caudal dun río.

Outras augas continentais: os lagos; as augas subterráneas; os glaciares.

As augas mariñas.

As augas mariñas e os seres humanos.

B1.6. Ter unha visión global do medio físico europeo e mundial, e das súas características xerais.

B1.6.1. Localiza nun mapa físico mundial os elementos e as referencias físicas principais: mares e océanos, continentes, illas e arquipélagos máis importantes, ríos e cadeas montañosas principais.

Localiza nun mapa físico mundial os elementos e as referencias físicas principais.

CAA

CMCCT

CD

CCL

B1.7. Ser capaz de describir as peculiaridades do medio físico europeo.

B1.7.1. Explica as características do relevo europeo. Explica as

caracterís. máis importantes do relevo europeo.

CAA

CMCCT

CD

CCL

CAA

B1.8. Situar no mapa de Europa as unidades e os elementos principais do relevo continental.

B1.8.1. Localiza no mapa as unidades e os elementos principais do relevo europeo.

Localiza nun mapa de Europa as principais unidades de relevo.

CAA

CMCCT

CD



Coñece algún

problema

ambiental.

CAA

CMCCT

CD

CCL

TEMPORALIZACIÓN: As 3 últimas semanas de Novembro




CURRICULARES





B1.9. Conxuntos bioclimáticos do espazo xeográfico europeo.


A atmosfera.

As capas da atmosfera.

Os conceptos de tempo e clima.

A temperatura.

Os factores que modifican a temperatura.

As zonas climáticas da Terra.

As precipitacións.

A humidade do aire.

O factores que modifican as precipitacións.

A presión atmosférica e o vento.

Os climas da Terra: a zona cálida; as zonas temperadas; as zonas frías.

O clima na nosa vida: como nos afecta o clima e como superamos as condicións do clima.

A influencia humana na atmosfera:a contaminación atmosférica, o quecemento global e o cambio climático.

As catástrofes climáticas: as inundacións, as secas e os furacáns.


B1.6.2. Elabora climogramas e mapas que sitúen os climas do mundo e reflictan os elementos máis importantes.

Elabora e comenta climogramas.

CAA

CMCCT

CD

CCL

CAA.

B1.9. Coñecer, comparar e describir os grandes conxuntos bioclimáticos que conforman o espazo xeográfico europeo.

B1.9.1. Clasifica e localiza nun mapa os distintos tipos de clima de Europa.

Localiza nun mapa os climas de Europa.

CAA

CMCCT

CD

CCL

B1.9.2. Distingue e localiza nun mapa as zonas bioclimáticas do noso continente.

Localiza nun mapa as zonas cálidas, temperadas e frías.

CAA

CMCT

CD



Coñece algún

problema

ambiental.

CAA

CMCCT

CD

CCL

TEMPORALIZACIÓN: Mes de Decembro




CURRICULARES







B1.10. Diversidade de espazos naturais europeos.


Paisaxe natural e paisaxe transformada.

A selva.

A sabana.

Os desertos.

A paisaxe mediterránea.

A paisaxe oceánica.

A paisaxe continental.

As paisaxes frías: a paisaxe polar e a paisaxe de alta montaña.



Distingue os

hemisferios da

Terra.

CAA

CMCCT

CD


B1.6.2. Elabora climogramas e mapas que sitúen os climas do mundo e reflictan os elementos máis importantes.

Elabora

climogramas. CAA

CMCCT

CD

CCL

CAA


B1.9.1. Clasifica e localiza nun mapa os tipos de clima de Europa.

Localiza os

climas europeos. CAA

CMCCT

CD

CCL


Localiza as

zonas

bioclimáticas

europeas.

CAA

CMCCT

CD

B1.10. Coñecer os principais espazos naturais do noso continente.

B1.10.1. Localiza nun mapa e en imaxes de satélite de Europa os principais espazos naturais.

Coñece os

principais

espazos naturais

europeos.

CAA

CMCCT

CD

CCL


B1.11.1. Realiza procuras en medios impresos e dixitais referidas a problemas ambientais actuais.

Coñece algún

problema

ambiental.

CAA

CMCCT

CD

CCL

TEMPORALIZACIÓN: A 2ª e 3ª semana de Xaneiro




CURRICULARES




B1.2. Representación da Terra. Escala e linguaxe cartográfica.


B1.7. Medio natural europeo: principais trazos.

B1.8. Unidades do relevo do espazo xeográfico europeo.


B1.10. Diversidade de espazos naturais europeos.


África, un continente de amplas mesetas.

Asia, un continente de extremos.

América, de polo a polo.

Europa, unha península de Asia.

O clima e as paisaxes naturais europeas: a paisaxe mediterránea, a paisaxe oceánica; a paisaxe continental, a paisaxe polar e a paisaxe de alta montaña.

Oceanía, un continente formado por illas.

Antártida, o continente xeado.

B1.2. Identificar e distinguir os sistemas de representación cartográfica, en soporte analóxico e dixital, e as súas escalas.

B1.2.1. Clasifica e distingue proxeccións, e compara unha proxección de Mercator con unha de Peters.

Aprende a usar un mapa. CAA

CMCCT

CD


B1.6.1. Localiza nun mapa físico mundial os elementos e as referencias físicas principais: mares e océanos, continentes, illas e arquipélagos máis importantes, ríos e cadeas montañosas principais.

Localiza nun mapa físico os ríos, mares, continentes e unidades de relevo máis importantes do mundo.

CAA

CMCCT

CD

CCL

B1.7. Ser capaz de describir as peculiaridades do medio físico europeo.

B1.7.1. Explica as características xerais do relevo europeo.

Cita as principais características do relevo europeo.

CAA

CMCCT

CD

CCL

B1.8. Situar no mapa de Europa as unidades e os elementos principais do relevo continental.

B1.8.1. Localiza no mapa as unidades e elementos principais do relevo europeo.

Localiza nun mapa as princ. unidades do relevo europeo.

CAA

CMCCT

CD


B1.9.1. Clasifica e localiza nun mapa os tipos de clima de Europa.

Cita os climas europeos.

CAA

CMCCT

CD

CCL


Cita as zonas bioclimáticas europeas.

CAA

CMCCT

CD

B1.10. Coñecer os principais espazos naturais do noso continente.

B1.10.1. Localiza nun mapa e en imaxes de satélite de Europa os principais espazos naturais.

Cita os principais espazos naturais de Europa.

CL

CMCT

CD

AA

CSC


B1.11.1. Realiza procuras en medios impresos e dixitais referidas a problemas ambientais actuais, e localiza páxinas

Coñece algún

problema

ambiental.

CAA

CMCCT

CD

CCL

TEMPORALIZACIÓN: A 4ª semana de Xaneiro e a 1ª semana de Febreiro.




CURRICULARES



BLOQUE 3. HISTORIA

B3.2. Fontes históricas.

B3.3. Cambio e continuidade.

B3.5. Vocabulario histórico e artístico.

B3.6. Evolución das especies e a hominización.

B3.7. Periodización da Prehistoria e a Idade Antiga.

B3.8. Prehistoria e Idade Antiga: visión global.

B3.9.1. Paleolítico: etapas; características das formas de vida; cazadores colectores.

B3.9.2. Neolítico: revolución agraria e expansión das sociedades humanas; sedentarismo; artesanía e comercio; organización social.

B3.9.3. Prehistoria galega: megalitos e petróglifos.

B3.10. Aparición dos ritos: restos materiais e artísticos; pintura e escultura.

B3.12. Idade Antiga: invención da escritura.

A que chamamos prehistoria.

As etapas da prehistoria.

A evolución do ser humano.

O proceso de hominización.

A vida nómade no Paleolítico: cazadores e recolectores, unha vida nómade, ferramentas de pedra e óso.

As crenzas e a arte no Paleolítico: as primeiras crenzas; as primeiras pinturas; as primeiras esculturas e gravados.

A revolución do Neolítico: a aparición da agricultura e a gandaría; os cambios na forma de vida; os avances técnicos; as crenzas e a arte.

A idade dos Metais: os primeiros utensilios de metal, os cambios na forma de vida, un tempo de inventos;, o megalitismo.

O territorio de España na prehistoria.

B3.2. Identificar, nomear e clasificar fontes históricas, e explicar diferenzas entre interpretacións de fontes diversas.

B3.2.2. Comprende que a historia non se pode escribir sen fontes, sexan estas restos materiais ou textuais.

Valora a

importancia das

fontes na

Historia.

CSC

CAA

B3.3. Explicar as características de cada tempo histórico e certos acontecementos que determinaron cambios fundamentais no rumbo da historia, diferenciando períodos que facilitan o seu estudo e a súa interpretación.

B3.3.1. Ordena temporalmente algúns feitos históricos e outros feitos salientables, utilizando para iso as nocións básicas de sucesión, duración e simultaneidade.

Coñece as etapas

da Historia.

CSC

CMCCT

B3.5. Utilizar o vocabulario histórico e artístico con precisión, inseríndoo no contexto adecuado.

B3.5.1. Utiliza o vocabulario histórico e artístico imprescindible para cada época.

Coñece o

vocabulario

básico da

Prehistoria.

CSC

CCL

B3.6. Entender o proceso de hominización.

B3.6.1. Recoñece os cambios evolutivos ata chegar á especie humana.

Enumerar as

etapas da

prehistoria.

CSC

CMCCT

B3.7. Datar a Prehistoria e a Idade Antiga, e distinguir a escala temporal de etapas como estas.

B3.7.1. Distingue etapas dentro da historia antiga.

Distingue as

distintas etapas

da prehistoria.

CSC

CMCCT

B3.8. Identificar e localizar no tempo e no espazo os procesos e os acontecementos históricos máis salientables da Prehistoria e da Idade Antiga, para adquirir unha perspectiva global da súa evolución.

B3.8.1. Realiza diversos tipos de eixes cronológicos e mapas históricos.

Realiza eixos

cronolóxicos

para representar

os períodos, as

especies que se

sucederon, os

inventos,etc.

CSC

CMCCT

CAA

B3.9. Coñecer as características da vida humana correspondentes aos dous períodos en que se divide a Prehistoria: Paleolítico e Neolítico.

B3.9.1. Explica a diferenza entre os dous períodos en que se divide a prehistoria e describe as características básicas da vida en cada un.

Coñece o básico

da vida no

Paleolítico e no

Neolítico.

CSC

CCL

CAA

B3.9.2. Analiza a transcendencia da revolución neolítica e o papel da muller nela.

Coñece o papel

da muller na

Prehistoria.

CSC

CAA

B3.10. Identificar os primeiros ritos relixiosos.

B3.10.1. Recoñece as funcións dos primeiros ritos relixiosos como os da “deusa nai”.

Coñece os ritos

relixiosos. CSC

CCEC

TEMPORALIZACIÓN: A 4ª semana de Febreiro e a 1ª semana do mes de Marzo.




CURRICULARES



BLOQUE 3. HISTORIA

B3.2. Fontes históricas.


B3.4. Tempo histórico.


B3.7. Periodización da Prehistoria e a Idade Antiga.

B3.11. Idade Antiga: primeiras civilizacións urbanas. Mesopotamia e Exipto. Sociedade, economía e política.

B3.12. Idade Antiga: invención da escritura.

B3.13. Idade Antiga: historia de Exipto.

B3.14. Idade Antiga: relixión exipcia.

B3.15. Idade Antiga: arte en Mesopotamia e Exipto.

Das cidades aos imperios.

A aparición da escritura.

As características das primeiras civilizacións.

Os mesopotámicos: onde e cando viviron.

Mesopotamia, entre o Tigris e o Éufrates.

A sociedade mesopotámica: os grupos privilegiados e o resto da poboación.

A cultura e a arte mesopotámicas: a relixión, a arquitectura, a escultura.

Os antigos exipcios: onde e cando viviron.

As etapas da historia de Exipto.

O goberno: o faraón e a súa corte e a administración do Estado.

A sociedade egipcia.

Unha poboación maioritariamente rural.

A vida nas cidades.

Os escravos e as mulleres.

A relixión: deuses e templos.

A vida despois da morte: as tumbas.

A arte egipcia: a escultura e a pintura.

B3.2. Identificar, nomear e clasificar fontes históricas, e explicar diferenzas entre interpretacións de fontes diversas.

B3.2.1. Nomea e identifica catro clases de fontes históricas.

Cita algunha fonte histórica.

CSC

CAA


B3.3.1.Ordena temporalmente algúns feitos históricos e outros feitos salientables, utilizando para iso as nocións básicas de sucesión, duración e simultaneidade.

Interpreta liñas de tempo.

CSC

CMCCT

B3.4. Entender que os acontecementos e os procesos ocorren ao longo do tempo e á vez no tempo (diacronía e sincronía).

B3.4.1. Entende que varias culturas convivían á vez en diferentes enclaves xeográficos.

Explica cales foron as primeiras civilizacións e os seus enclaves xeográficos.

CSC

CMCCT



Coñece o vocabulario histórico e artístico da Idade Antiga.

CSC

CCL

B3.7. Datar a Prehistoria e a Idade Antiga, e distinguir a escala temporal de etapas como estas.

B3.7.1. Distingue etapas dentro da historia antiga.

Coñece as etapas dentro da Idade Antiga.

CSC

CMCCT

B3.11. Coñecer algunhas características da vida humana neste período, así como o establecemento e a difusión de diferentes culturas urbanas, despois do neolítico.

B3.11.1. Describe formas de organización socio-económica e política, novas ata entón, como os diversos imperios de Mesopotamia e de Exipto.

Coñece as formas de organización socio-económica e política de Mesopotamia e de Exipto.

CSC

CAA

CCL

B3.12. Recoñecer a importancia da descuberta da escritura.

B3.12.1. Diferencia entre as fontes prehistóricas (restos materiais, ágrafos) e as fontes históricas (textos).

Explica que eran os xeroglíficos exipcios e o alfabeto fenicio.

CSC

CAA

B3.13. Explicar as etapas en que se divide a historia de Exipto.

B3.13.1. Interpreta un mapa cronolóxico-xeográfico da expansión exipcia.

Interpreta un mapa da expansión exipcia.

CSC

CMCCT

CAA

B3.13.2. Describe as principais características das etapas históricas en que se divide Exipto.

Coñece as

principais

carácter. da

historia de

Exipto, das

súas dinastías,

das raíñas e

dos faraóns.

CSC

CCL

B3.14. Identificar as principais características da

B3.14.1. Explica como materializaban os exipcios

Busca información CSC


relixión exipcia.

a súa crenza na vida do alén.

sobre como materializaban os exipcios a súa crenza na vida do alén; explícaa e describe os principais elementos que utilizaban.

CCEC

CCL

B3.14.2. Realiza un mapa conceptual cos principais deuses do panteón exipcio.

Identifica os principais deuses exipcios.

CSC

CCEC

CAA

B3.15. Localizar e describir algúns exemplos arquitectónicos de Exipto e de Mesopotamia.

B3.15.1. Localiza nun mapa os principais exemplos da arquitectura exipcia e da mesopotámica.

Coñece os principais exemplos das construcións exipcia e mesopotámica.

CSC

CCEC

CAA

TEMPORALIZACIÓN: A 2ª e 3ª semana do mes de Marzo.




CURRICULARES



BLOQUE 3. HISTORIA


B3.16. Mundo clásico. Grecia: as "polis" gregas e a súa expansión.

B3.17. Mudo clásico. Grecia: expansión comercial e política das polis gregas.

B3.18. Mundo clásico. Imperio de Alexandre Magno e os seus sucesores: helenismo.

B3.19. Mundo clásico. Grecia e o helenismo: arte, ciencia, teatro e filosofía.

Os antigos gregos: onde e cando viviron.

O mundo grego.

As etapas da historia de Grecia.

A época arcaica.

O nacemento dos polis.

A expansión grega.

A época clásica: Atenas, a orixe da democracia; Esparta, unha polis aristocrática.

A época clásica: un período de guerras.

As guerras médicas.

O esplendor de Atenas.

A guerra do Peloponeso.

A época helenística.

As conquistas de Alexandre Magno.

A sociedade e a economía gregas.

As crenzas: os deuses e os heroes; o culto relixioso.

A arquitectura grega: o templo.

O urbanismo grego.

A escultura.

A filosofía, a ciencia e a literatura.



Coñece o vocabulario histórico e artístico da época da Antiga Grecia.

CSC

CCL

B3.16. Coñecer os trazos principais das polis gregas e a transcendencia do concepto de democracia.

B3.16.1. Identifica trazos da organización socio-política e económica das polis gregas a partir de fontes históricas de diferentes tipos.

Describe distintos trazos da orixe e da evolución da organización socio-política e económica dos polis gregas.

CSC

CAA

B3.16.2. Describe algunhas das diferenzas entre a democracia grega e as democracias actuais.

Coñece as características fundamentais da democracia grega, sinalando algunhas das diferenzas coas democracias actuais.

CSC

CCL

CAA

B3.17. Entender a transcendencia do concepto de colonización.

B3.17.2. Localiza nun mapa histórico as colonias gregas do Mediterráneo.

Localiza nun mapa histórico as colonias gregas do Mediterráneo.

CSC

CAA

B3.18. Distinguir entre o sistema político grego e o helenístico.

B3.18.1. Elabora un mapa do Imperio de Alexandre.

Enumera os territorios do imperio de Alexandre Magno.

CSC

CAA

B3.18.2. Contrasta as accións políticas da Atenas de Pericles co Imperio de Alexandre Magno.

Explica as principais diferenzas entre a forma de goberno de Atenas e a de Esparta.

CSC

CAA

B3.19. Entender o alcance do clásico na arte e na cultura occidentais.

B3.19.1. Explica as características esenciais da arte grega e a súa evolución no tempo.

Coñece os elementos básicos da arte grega.

CSC

CCEC

CCL

B3.19.2. Dá exemplos representativos das áreas do saber grego, e discute por que se considera que a cultura europea parte da Grecia clásica.

Valora o legado dos gregos.

CSC

CCEC

CMCCT

CAA

CCL

TEMPORALIZACIÓN: As tres primeiras semanas do mes de Abril.




CURRICULARES



BLOQUE 3. HISTORIA

B3.1. Relación entre o pasado, o presente e o futuro a través da historia.



B3.20. Mundo clásico: orixe e etapas da historia de Roma. República e imperio: organización política e expansión colonial polo Mediterráneo. Cristianismo.

B3.21. Mundo clásico. Arte romana: arquitectura, escultura e pintura.

B3.22. Península Ibérica: pobos prerromanos; Hispania romana; Gallaecia. Proceso de romanización. A cidade e o campo.

Os antigos romanos.

A Monarquía (753 a.C.-509 a.C.).

A República (509 a.C.-27 a.C).

Expansión e crise da República.

O imperio (27 a.C.- 476 d.C.).

Augusto, o primeiro emperador romano.

O apoxeo do Imperio (séculos I e II).

A crise do século III.

A economía: a agricultura, a artesanía, a minaría e o comercio.

Grandes construtores e enxeñeiros.

Escultura, pintura e mosaico.

A relixión romana.

Unha nova relixión: o cristianismo.

B3.1. Recoñecer que o pasado non está "morto e enterrado", senón que determina o presente e os posibles futuros e espazos, ou inflúe neles.

B3.1.1. Identifica elementos materiais, culturais ou ideolóxicos que son herdanza do pasado.

Identifica exemplos do legado romano que sobreviven na actualidade.

CSC

CCEC

B3.3. Explicar as características de cada tempo histórico e certos acontecementos que determinaron cambios fundamentais no rumbo da historia, diferenciando perí.

B3.3.1. Ordena temporalmente algúns feitos históricos e outros feitos salientables utilizando para iso as nocións básicas de sucesión, duración e simultaneidade.

Representa nunha liña do tempo algúns feitos históricos sobre a antiga Roma.

CSC

CMCCT



Coñece o vocabulario histórico e artístico imprescindible da época romana.

CSC

CCL

B3.20. Caracterizar os trazos principais da sociedade, a economía e a cultura romanas, e recoñecer os conceptos de cambio e continuidade na historia da Roma antiga.

B3.20.1. Confecciona un mapa coas distintas etapas da expansión de Roma.

Coñece os territorios polos que se estendeu Roma na Monarquía, na República e no Imperio.

CSC

CAA

B3.20.2. Identifica diferenzas e semellanzas entre as formas de vida republicanas e as do imperio na Roma antiga.

Diferencia a vida na República e na Monarquía.

CSC

CAA

B3.21. Identificar e describir os trazos característicos de obras da arte grega e romana, diferenciando entre os que son específicos.

B3.21.1. Compara obras arquitectónicas e escultóricas de época grega e romana.

Coñece algunha obra arquitectónica e escultórica grega e romana.

CSC

CCEC

CAA

TEMPORALIZACIÓN: A 4ª semana de Abril e as dúas primeiras semanas de Maio.




CURRICULARES



BLOQUE 3. HISTORIA





B3.17. Mudo clásico. Grecia: expansión comercial e política das polis gregas.

B3.22. Península Ibérica: pobos prerromanos; Hispania romana; Gallaecia. Proceso de romanización. A cidade e o campo.

Os pobos prerromanos: os iberos e os celtas.

Os pobos colonizadores e Tartesos.

A conquista romana de Hispania.

Hispania romana: a sociedade hispanorromana, a economía e a romanización.

A Galicia castrexa.

A Galicia romana.


B3.1.1. Identifica elementos materiais, culturais ou ideolóxicos que son herdanza do pasado.

Coñece algún exemplo da Antigüidade que sobrevive na actualidade.

CSC

CCEC


B3.3.1. Ordena temporalmente algúns feitos históricos e outros feitos salientables utilizando para iso as nocións básicas de sucesión, duración e simultaneidade.

Coñece as etapas da conquista romana en Hispania.

CSC

CMCCT



Recoñece a existencia de diferentes pobos. CSC

CMCCT



Utiliza o vocabulario histórico e artístico para a época.

CSC

CCL

B3.17. Entender a transcendencia do concepto de colonización.

B3.17.1. Localiza nun mapa histórico as colonias gregas do Mediterráneo.

Identifica as características fundamentais das colonizacións fenicia, grega e cartaxinesa.

CSC

CAA

B3.22. Establecer conexións entre o pasado da Hispania romana e o presente.

B3.22.1. Fai un mapa da Península Ibérica onde se reflicten os cambios administrativos en época romana.

Comprende a conquista romana na PI. CSC

CAA

B3.22.3. Entende que significou a romanización en distintos ámbitos sociais e xeográficos.

Define romanización . CSC

CCEC

TEMPORALIZACIÓN: A 3ª e 4ª semana do mes de Maio.

Na 3ª semana do mes de febreiro intentarase facer un Proxecto TIC de Xeografía organizando unha viaxe coma a de Marco Polo.

No mes de xuño farase un proxecto TIC de Historia elaborando un PowerPoint sobre as villae romanas.

Esta temporalización é aproximada e poderá modificarse esta orde en función das circunstancias e o criterio do profesor. Incluso poderase engadir algún outro contido, sempre que se xustifique e o Departamento o considere oportuno. Se se deran cambios recolleríanse na Memoria de final de curso.


5.3.- PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN

Pretendemos que a avaliación sexa continua, formativa e integrada no proceso ensino-aprendizaxe. Partiremos dunha avaliación inicial coa que pretendemos valorar os coñecementos previos e os esquemas mentais do alumnado. Un instrumento desta avaliación pode ser unha proba inicial que nos oriente cara ao establecemento das estratexias de aprendizaxe e a realización das actividades máis axeitadas. A nota desta proba inicial non condiciona a cualificación nas avaliacións nen na nota final.

No proceso de avaliación continua empregaranse os seguintes instrumentos:

- Exames escritos. Os alumn@s farán unha proba escrita ao rematar cada unidade didáctica. Nestas probas escritas será preciso acadar os niveis mínimos esixidos. Estas probas constarán como mínimo das seguintes partes:

Unha primeira parte será de carácter conceptual, e consistirá na definición de conceptos ou no desenvolvemento de cuestións ou temas, a modo de redaccións, nos que se amose a asimilación dos contidos conceptuais.

Unha segunda parte terá carácter procedemental, e consistirá na realización de exercicios diversos: interpretación de mapas e gráficos, análise de datos estatísticos, elaboración de resumos e esquemas, elaboración de eixos cronolóxicos...

- Observación e seguimento do traballo e actitude do alumnado ao longo do curso: a correcta execución das actividades feitas no caderno; as intervencións positivas na aula (na resolución dun exercicio, na resposta a unha pregunta…); a valoración de pequenos traballos de investigación, redaccións ou calquera outro tipo de exercicios propostos polo docente….

Tamén se terá en conta o comportamento individual dentro da aula (respecto cara aos compañeiros e compañeiras e cara o profesor); a presentación do caderno de clase nunhas condicións mínimas de organización, limpeza, lexibilidade e composicións correctas, a utilización axeitada do material de traballo propio, así como o de utilización xeral (ordenador portátil, libros, cadernos, dicionarios, mapas murais...), etc.

Todos estes aspectos serán reflectidos no caderno do profesor.

6.- METODOLOXÍA DIDÁCTICA

A metodoloxía didáctica neste etapa tal e como se recolle no Decreto, será nomeadamente activa e participativa, favorecendo o traballo individual e o cooperativo do alumnado, así como o logro dos obxectivos e das competencias correspondentes.

Tal e como sucedeu en cursos pasados, o noso desexo é fuxir da clase tradicional na que o profesor ou profesora explica e o alumnado asimila o transmitido sen facer ningunha análise crítica. Queremos un alumnado activo e, polo tanto, basearemos o noso método no sistema de “reconstrución”, é dicir, o alumnado elabora os contidos a partir de materiais de traballo (o propio libro de texto ou materiais proporcionados polo Departamento) nunha tarefa cotiá dirixida e orientada polo profesor correspondente. Con isto intentaremos evitar unha excesiva memorización dos contidos, aínda que sen renunciar, como complemento, a unha aprendizaxe significativa.

No caso das unidades dedicadas á Xeografía, partimos da idea de que esta materia pode axudarnos a comprender os diferentes problemas espaciais, e utilizarémola como unha


ferramenta que nos permita facer ver ao alumnado as inxustizas sociais, as tremendas desigualdades existentes, así como a admirar e valorar as paisaxes, a entender as propostas de persoas alleas a eles, etc...

Procuraremos levar á aula a preocupación polos problemas relacionados co medio ambiente, facendo partícipes a alumnos e alumnas desa preocupación. Buscaremos a maneira de que cheguen a conclusión de que a situación actual ven dada moitas veces pola insolidariedade e polo egoísmo do chamado “primeiro mundo”. Trataremos de facerlles ver a necesidade de cambiar de actitude para frear o perigo que corre o noso planeta.

As unidades correspondentes a Historia pretenden que o alumnado acade un coñecemento do pasado máis entroncado co seu presente, así como que logre posuír unha visión xeral dos aspectos máis salientables da época actual. Farase un labor de construción por medio da utilización de materiais ou fontes sinxelas que procederán do libro ou serán facilitados polo departamento. Sempre intentará facerse referencia á realidade máis próxima ao alumnado, e se é posible tratarase de poñelo en contacto con esa realidade para dese xeito conseguir un achegamento á mesma e unha mellor comprensión do proceso histórico.

Faremos uso de material complementario de carácter audiovisual: diapositivas, documentais, películas,.. Tamén empregaremos material procedente dos medios de comunicación (prensa, Internet), así como anuarios estatísticos e outras fontes. A introdución posiblemente no presente curso do libro dixital nas aulas pode contribuír a lograr unha maior empatía do alumnado coa materia, así como á adquisición da competencia dixital.


7.- MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS

En 1º da ESO, o profesor empregará todos os recursos dispoñibles no libro de texto:

1 ESO XEOGRAFÍA E HISTORIA. SABER FACER. EDITORIAL SANTILLANA.

ISBN: 978-84-9972-356-3

Ademais, utilizaranse materiais curriculares e específicos da área (mapas, globos terráqueos) e materiais singulares (textos, documentos, diapositivas , audio, vídeo, software, etc). Seguirase o proxecto curricular que propón o libro de texto e que conta cunha Guía que constitúe unha interesante axuda para o profesor. O seu obxectivo fundamental é facilitar e rendibilizar ao máximo o labor docente, propoñendo algunhas suxestións, recursos e materiais que axudan a optimizar o traballo.Será fundamental a creación de cursos na Aula Virtual nos que o profesor inclúa recursos propios ou recomende outros presentes na rede. Utilizaremos o recurso da corrección en clase, sexa de probas, controles ou exercicios e revisaremos os cadernos de traballo da materia.


8.- AVALIACIÓN, CUALIFICACIÓN E PROMOCIÓN DO ALUMNADO

Ao igual que nas restantes asignaturas, no I.E.S. Maximino Romero de Lema, realizaranse tres sesións de avaliación ao longo do curso.

A avaliación do alumnado deberá ser contínua, comezando pola inicial, para comprobar os coñecementos previos, e seguindo pola formativa, durante todo o proceso, para finalizar por unha avaliación sumativa que indique o nivel de coñecementos acadado polos alumnos/as. Deberá ter en conta a adquisición das competencias clave, os obxectivos, contidos, criterios de avaliación e estándares de aprendizaxe. Ademais de continua, debe ser individualizada e orientadora, é dicir, debe permitir comprobar os coñecementos e as capacidades que acada cada alumno/a, así como as súas dificultades, para poder incorporar medidas de ampliación, enriquecemento, reforzo ou de adaptación que permitan garantir a adquisición das aprendizaxes imprescindibles para continuar o proceso educativo do alumnado e unha mellor adecuación da práctica docente.

Consideramos que os recursos para avaliar deberán de ser variados, para así atender ás diferentes características do alumnado.

Para obter a cualificación final de cada avaliación de 1º de ESO, teranse en conta os seguintes criterios:

- O 80% da cualificación corresponderá aos exames escritos.

- O 20% da cualificación restante corresponderá á observación e seguimento do traballo e actitude do alumnado.

A cualificación de cada trimestre relativa ás probas escritas, será resultado da media de todas as probas que se efectúen durante o mesmo.

Considerarase o trimestre suspenso cando non se acaden 5 puntos na avaliación. Se se obtén unha nota con decimais, o profesor redondeará a un número superior ou inferior segundo a valoración global da actitude e esforzo do alumn@ ao longo do trimestre.

A posta en práctica dun sistema de avaliación continua permitirá a aplicación dun reforzo inmediato naqueles casos nos que se detecten obxectivos non acadados, contidos non asimilados ou dificultades específicas que poidan impedir o progreso do alumno/a. Poderanse propoñer actividades que permitan unha recuperación axeitada e inclusive abordar os contidos de xeito diferente (metodoloxicamente, en canto á profundidade dos mesmos ou no referente a súa secuenciación). As actividades de recuperación avaliaranse a través do seu seguimento por parte do profesor, utilizando procedementos e criterios semellantes aos descritos con anterioridade.

Haberá recuperación de cada trimestre a comezos da seguinte avaliación. A proba de recuperación será un exame escrito cunha estrutura semellante a do exame /s da avaliación. O exame puntuase sobre 10 puntos e o alumno para aprobar ten que sacar unha nota igual ou superior a 5 puntos.

O alumno/a traerá ás clases o libro de texto e o material que a profesora demande. Cando se ausente, terá que procurar manter ao día o material co que se teña traballado.


Está prohibido levar aos exames teléfonos móbiles e dispositivos electrónicos en xeral


(MP3 e similares); en caso de non cumprir este requisito, o alumno será cualificado con 0 ptos., coas consecuencias expostas no parágrafo anterior.

A nota final non é produto soamente da media aritmética das notas obtidas nas avaliacións, senón tamén da estimación fundada do profesor a través da avaliación cualitativa realizada por el ao longo do curso atendendo á progresión ou retroceso nas aprendizaxes do alumno.

Será necesario, ao final do curso, ter aprobadas todas as avaliacións para superar a convocatoria de Xuño.

Aqueles alumnos que ao chegar o mes de xuño non acadasen os contidos mínimos esixidos e, polo tanto, non aprobasen a materia, poderán realizar na convocatoria de setembro unha Proba de suficiencia extraordinaria. Esta proba terá unha estrutura idéntica ás probas escritas realizadas durante o curso:

- Unha primeira parte consistirá na realización e interpretación de mapas, gráficos, análises de datos estatísticos, elaboración de resumos e esquemas, comprensión de documentos históricos sinxelos, elaboración de eixos cronolóxicos, etc.

- Unha segunda parte consistirá na definición de conceptos básicos ou no desenvolvemento de cuestións ou temas, a modo de redaccións, nos que se amose a asimilación dos contidos conceptuais

Os seus contidos serán a totalidade dos impartidos durante o curso. Para aprobar o exame de setembro hai que acadar unha nota igual ou superior a 5. O aprobado nesta proba significará a superación da materia, aínda que será precisa unha coherencia mínima nas respostas e non deixar ningunha das dúas partes das que consta a proba sen responder.

O alumnado e os país/nais/titores legais serán informados deste sistema de avaliación os primeiros días de clase. O alumno levará por escrito estes criterios que traerán asinados da casa e logo deben permanecer durante todo o curso no seu caderno de clase.

9.- AVALIACIÓN DO PROCESO DO ENSINO E A PRÁCTICA DOCENTE

É un elemento central da práctica educativa, ao permitirnos coñecer o grao en que os estudantes van adquirindo as aprendizaxes, e permite mellorar, revisar e adaptar os contidos, metodoloxía e procedementos de aprendizaxe. Ademais, pon de manifesto a adecuación dos recursos e denota as insuficiencias.

Para levar a cabo un balance orientativo da acción docente:

- Realizaremos reunións periódicas (mínimo 1 ao mes) para expor as dificultades, aportar materiais apropiados e intercambiar experiencias.

- Analizaremos a temporalización mensualmente: para comprobar se se cumpriu a temporalización programada para as distintas unidades, analizar as posibles causas e establecer as posibilidades de solución no futuro.

- Ao remate de cada avaliación elaboraremos unha análise dos resultados xerais dos grupos: a partir dos datos estatísticos e comparativos das cualificacións (nº de aprobados, porcentaxes, notas medias…) poderemos apreciar o nivel de consecución dos obxectivos. O Departamento establece que cunha porcentaxe menor ao 40% de aprobados en cada trimestre, analizaranse os motivos deses resultados e en función deles, revisarase a configuración pedagóxica do nivel


(criterios de avaliación, metodoloxía, etc) e a propia práctica docente.

- Valoraranse tamén os resultados do alumnado repetidor de curso, das medidas de atención á diversidade e do plan de recuperación para o alumnado cunha materia ou materias pendentes de cursos anteriores.

Tanto a avaliación do proceso do ensino e a práctica docente como as medidas que se adopten en cada curso tomaranse nunha reunión de Departamento e serán recollidas en acta.

10.- ACTIVIDADES DE SEGUIMENTO, RECUPERACIÓN E AVALIACIÓN DE MATERIAS PENDENTES

En 1º da ESO hai 3 alumnos repetidores. Buscarase integralos e facer un seguimento continuado da súa evolución para que non se descolguen da materia.

O profesor que foi o seu titor e impartiulles clase o curso pasado establecerá un programa de actividades personalizadas que lles sirva de reforzo e así poder adquirir aqueles contidos nos que tiveron dificultades o curso pasado.

11.- AVALIACIÓN INICIAL

Dende o Departamento, pretendemos que a avaliación sexa continua, formativa e integrada no proceso ensino-aprendizaxe. Partiremos pois dunha avaliación inicial coa que pretendemos valorar os coñecementos previos e os esquemas mentais do alumnado. Un instrumento desta avaliación pode ser unha proba inicial que nos oriente cara ao establecemento das estratexias de aprendizaxe e a realización das actividades máis axeitadas. No caso de 1º de ESO e dado que a materia versa sobre a Xeografía e a Historia, esta proba escrita farase nos primeiros días de clase e constará da varias preguntas curtas sobre os contidos vistos en 6º de E. Primaria.

O profesor recollerá a proba, correxirá os erros pero non levará nota. Cremos que avaliación inicial ten como obxecto determinar o punto de partida segundo os coñecementos previos do alumno e polo tanto, non condicionará a cualificación das restantes avaliacións nin a nota final.

10.1.- MEDIDAS INDIVIDUAIS OU COLECTIVAS A ADOPTAR EN FUNCIÓN DOS RESULTADOS

Os resultados obtidos serviranlle ao profesor para verificar os coñecementos previos que teñen os alumnos, poder saber de que punto partimos á hora de comenzar as explicacións e propor e executar medidas de reforzo educativo e outras que se consideren necesarias.

12.- MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE

Para o alumnado que requira unha atención educativa diferente á ordinaria, por presentar necesidades educativas especiais, por dificultades específicas de aprendizaxe, trastorno por déficit de atención e hiperactividade (TDAH), polas súas altas capacidades intelectuais, por se incorporar tarde ao sistema educativo ou por condicións persoais ou de historia escolar, estableceranse as medidas curriculares e organizativas necesarias co fin de que poida alcanzar o máximo desenvolvemento das súas capacidades persoais e os obxectivos e competencias establecidas en cada etapa para todo o alumnado.


Para acadar isto dende o Departamento:





- Propiciar a indagación e a investigación.





En principio e no momento de elaborar esta programación non existe ningunha adaptación curricular individualizada.

13.- ELEMENTOS TRANSVERSAIS

Os contidos transversais que se traballarán neste curso son entre outros:

- Comprensión lectora.

- Expresión oral e escrita

- Comunicación audiovisual

- O tratamento das tecnoloxías da información e da comunicación (Proxecto TIC de Xeografía)

- Emprendemento

- Educación cívica e constitucional

- Valores persoais

- Fomentarase o desenvolvemento da igualdade efectiva entre homes e mulleres, a prevención da violencia de xénero ou contra persoas con discapacidade, e os valores inherentes ao principio de igualdade de trato e non discriminación por calquera condición ou circunstancia persoal ou social.

Promoverase a aprendizaxe da prevención e resolución pacífica de conflitos en todos os ámbitos da vida persoal, familiar e social, así como dos valores que sustentan a liberdade, a xustiza, a igualdade, o pluralismo político, a paz, a democracia, o respecto aos dereitos humanos, o respecto por igual aos homes e ás mulleres, e ás persoas con discapacidade, e o rexeitamento da violencia terrorista, a pluralidade, o respecto ao


Estado de dereito, o respecto e a consideración ás vítimas do terrorismo, e a prevención do terrorismo e de calquera tipo de violencia.

14.- ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES

As actividades Complementarias e extrescolares programadas para 1º da ESO aparecen recollidas co resto de actividades na páxina 186 da Programación Didáctica.

15.-MECANISMOS DE REVISIÓN, AVALIACIÓN E MODIFICACIÓN DA PROGRAMACIÓN

Os mecanismos de revisón, avaliación e modificación da programación aparecen recollidos na páxina 188 da Programación Didáctica.


3º ESO

4.- CONTIDOS




TEMA 1: A organización política do mundo.

TEMA 2: O mundo, unha economía globalizada.

TEMA 3: O sector primario.

TEMA 4: Minaría, enerxía e industria.

(OS TEMAS 1, 2 E 4 PERTENCEN AO BLOQUE DE CONTIDOS II: O ESPAZO HUMANO. O TEMA E PERTENCEN AO BLOQUE DE CONTIDOS I: O MEDIO FÍSICO E AO BLOQUE DE CONTIDOS II).


TEMA 5: Os servizos.

TEMA 6: Un mundo de cidades.

TEMA 7: O reto do desenvolvemento.

TEMA 8: A sustentabilidade ambiental.

(OS TEMAS 6 E 8 PERTENCEN AO BLOQUE I E OS TEMAS 5 E 7 PERTENCEN AO BLOQUE II).


TEMA 9: A Idade Moderna, unha nova era.

TEMA 10: Novas formas de pensar: Renacemento e Reforma.

TEMA 11: A formación do Imperio español.

TEMA 12: A Europa do Barroco.

(TODOS OS TEMAS PERTENCEN AO BLOQUE DE CONTIDOS III: A HISTORIA).






Empregamos un cadro onde se recollen os contidos curriculares do curso, os contidos da unidade, os criterios de avaliación curriculares, os estándares de aprendizaxe, os mínimos exixibles a partires dos estándares, as competencias clave e a temporalización porque esta esquematización parécenos moito máis práctica e útil para a docencia. Para a súa elaboración partimos das aportacións dos profesores do Departamento, do Decreto 86/2015 e do libro de texto que se empregará neste curso.

A partir dos contidos establécense as actividades que van permitir desenvolvelos. Estas actividades empregaranse despois na programación de aula para planificar a nosa tarefa docente diaria. Serán actividades variadas e axeitadas ás características e ritmos de aprendizaxes do alumnado, e no deseño das mesmas, tomaranse en consideración todos os elementos do currículo, os instrumentos de avaliación e os criterios de cualificación e corrección que permitan avaliar tanto os resultados de área como o grao de adquisición das competencias acadado polo alumnado.




CONTIDOS DA UNIDADE


CURRICULARES



BLOQUE 2. O ESPAZO HUMANO

B2.1. Organización política e territorial de España.

B2.13. Tensións mundiais e subdesenvolvemento. Solucións ao problema.

Os Estados actuais.

As funcións do Estado.

Os Estados frustrados.

O Estado de benestar.

Os Estados segundo a súa organización política.

Os estados democráticos.

A ditaduras.

As monarquías e as repúblicas.

Os estados segundo a relixión.

Os Estados segundo a súa organización territorial.

Os Estados centralizados.

Os Estados descentralizados.

A cooperación entre os Estados.

A ONU.

Os conflitos entre Estados.

Un exemplo de cooperación: a UE.

A historia da UE

As institucións de UE.

A Unión Europea hoxe e os seus retos de futuro.

O Estado español: o sistema político, as principais institucións, a organización territorial.

As Comunidades Autónomas: contrastes territoriais.

B2.1. Coñecer a organización administrativa e territorial de España.

B2.1.1. Distingue nun mapa político a distribución territorial de España: comunidades autónomas, capitais, provincias e illas.

Diferencia entre

Monarquía,

República,

Ditadura e

Democracia.

Localiza as CCAA

e provincias

españolas.

Localiza os países

europeos e as súas

capitais.

Define UE e

ONU.

CCL

CMCCT

CD

CAA

CSC

B2.13. Relacionar áreas de conflito bélico no mundo con factores económicos.

B2.13.2. Sinala áreas de conflito bélico e rel.con factores económicos.

Coñece o impacto

do terrorismo no

mundo.

CCL,CSC,CSIE

CAA

TEMPORALIZACIÓN: A 3ª e 4ª semana de Setembro e a 1ª e 2ª de Outubro.



CONTIDOS DA UNIDADE


CURRICULARES




B2.3. Sectores económicos en Europa, en España e en Galicia.

B2.4. Sistemas económicos do mundo.

A actividade económica: trazos que a definen, as fases e os sectores económicos.

Axentes económicos e factores produtivos.

A economía actual: a globalización.

Factores que favorecen a globalización: a liberalización dos intercambios de produtos e dos mercados financieros, as deslocalizacións e os transportes e as novas tecnoloxías.

Os efectos da globalización: o desenvolvemento do comercio, o crecemento das empresas multinacionais, o crecemento dos países en desenvolvemento e a globalización cultural.

O auxe das economías emerxentes.

A deterioración das potencias tradicionais.

Os retos do traballo no mundo global: globalización e traballo; custos salariais e competitividade; e a persistencia dalgúns problemas.

B2.3. Recoñecer as actividades económicas que se realizan en Europa nos tres sectores, identificando distintas políticas económicas.

B2.3.1. Diferencia os diversos sectores económicos europeos.

Recoñece os

trazos que definen

a actividade

económica, as súas

fases e os sectores

económicos.

CCL

CMCCT

CAA

CSC

B2.4. Coñecer as características de diversos tipos de sistemas económicos.

B2.4.1. Diferencia aspectos concr. e interrela. dentro dun sistemeconómico.

Diferencia país

desenvolvido e

subdesenvolvido.

CCL,CD,

CSC

CSIEE

TEMPORALIZACIÓN: As 2 últimas sem. de Outubro e a 1ª semana de Novembro.



CONTIDOS DA UNIDADE


CURRICULARES





A paisaxe agraria: o relevo, o tipo de solo e o clima.

Os elementos humanos da paisaxe agraria; as parcelas; os sistemas de cultivo, a variedade de cultivos; outros elementos que definen as paisaxes agrarias.

A agricultura das rexións desenvolvidas; características; efectos.

A agricultura das rexións en desenvolvemento; a agricultura de subsistencia, a agricultura de rozas ou itinerante; a agricultura sedentaria de secaño; a agricultura irrigada monzónica; a agricultura de plantación.

B1.1. Localizar e interpretar espazos xeográficos e lugares nun mapa ou imaxe satélite.

B1.1.1. Clasifica e distingue tipos de mapas e imaxes satélite.

Localiza espazos xeográficos e lugares nun mapa.

CAA

CMCCT

CCL

CD


B2.2. Sectores de actividade económica.



B2.5. Aproveitamento e futuro dos recursos naturais. Desenvolvemento sustentable.

B2.6. Recursos naturais e actividades agrarias.

B2.7. Pesca: tipos e problemática.


O sector primario nos nosos días.

A paisaxe agraria: o relevo, o tipo de solo e o clima.

Os elementos humanos da paisaxe agraria.

A agricultura das rexións desenvolvidas.

A agricultura das rexións en desenvolvemento: de subsistencia, de rozas ou itinerante; sedentaria de secaño; irrigada monzónica; de plantación.

A gandaría nos nosos días, gandaría sedentaria, nómade e trashumante; gandaría extensiva e intensiva; contraste entre países.

A pesca nos nosos días: tipos de pesca mariña, os caladoiros.

O sector primario na Unión Europea: contrastes entre os países, Política

B2.2. Analizar os datos do peso do sector terciario dun país fronte aos do sector primario e secundario, e extraer conclusións.

B2.2.1. Compara a poboación activa de cada sector en diversos países e analiza o grao de desenvolvemento que amosan estes datos.

Analiza como

evolucionou a

poboación

ocupada no sector

primario na Unión

Europea.

CCL

CMCCT

CD

CAA

CSC


Agrícola Común (PAC) e Política Pesqueira Común (PPC).

O sector primario en España.

As paisaxes agrarias españolas; a paisaxe da España húmida; a paisaxe mediterránea cálida; a paisaxe mediterránea fresca; a paisaxe agraria canaria; a paisaxe da montaña húmida.

O sector primario en Galicia: a agricultura, a gandaría, a pesca e a explotación forestal.


B2.3.1. Diferencia os sectores económicos europeos.

Diferencia entre

sector primario,

secundario e

terciario en

Europa.

CCL

CMCCT

CAA

CSC


B2.4.1. Diferencia aspectos concretos e a súa interrelación dentro dun sistema económico.

Diferencia

aspectos concretos

das paisaxes

agrarias, dos

cultivos e das

técnicas agrícolas.

CCL

CMCCT

CD

CAA

CSC

B2.5. Entender a idea de desenvolvemento sustentable e as súas implicacións.

B2.5.1. Define o desenvolvemento sustentable e describe conceptos clave relacionados con el.

Analiza as

teconoloxías

agrarias e a súa

repercusión no

medio ambiente,

así como a

produción para

combater a fame

no mundo.

CCL

CMCCT

CD

CAA

CSC

B2.6. Localizar os recursos agrarios e naturais no mapa mundial.

B2.6.1. Sitúa no mapa as principais zonas cerealistas, como exemplo de recurso agrario no mundo, e as máis importantes masas forestais do mundo.

Coñece os

principais cultivos

mundiais. CAA

CD

CMCCT

B2.7. Explicar e localizar os tipos de pesca e os seus problemas.

B2.7.1. Procura información sobre a sobreexplotación dos caladoiros de pesca, utilizando recursos impresos e dixitais.

Coñece os tipos de

pesca. CAA

CD

CMCCT

TEMPORALIZACIÓN: As tres últimas semanas de Novembro.



CONTIDOS DA UNIDADE


CURRICULARES








B2.6. Recursos naturais e actividades agrarias.

B2.8. Sector industrial. Rexións industrializadas do mundo.

B2.12. Causas do desenvolvemento desigual no mundo. Débeda externa.

A explotación dos recursos naturais: a minaría.

As fontes de enerxía.

Clasificación das fontes de enerxía.

Os desequilibrios entre produción e consumo.

Enerxías non renovables: o petróleo, o gas natural, o carbón e o uranio.

Enerxías renovables.

Nacemento e desenvolvemento da industria.

Os trazos do sistema industrial actual: a importancia da investigación, a descentralización da produción, a automatización e terciarización industrial e o crecemento das industrias multinacionais.

Novos factores de localización industrial.

O proceso de deslocalización.

As potencias industriais: China, primeira potencia industrial, e outras potencias.

O sector secundario na UE.

Minaría, enerxía e industria en España.

Minaría, enerxía e industria en Galicia.



Coñece a

distribución da

poboación activa

por sectores

económicos.

CCL

CMCCT

CD

CAA

CSC



Valora a industria

da UE. CCL

CMCCT

CAA

CSC



Identifica as

enerxías

producidas e

consumidas no

mundo e os usos

que se lles dá.

CCL

CSIEE

CAA

CSC



Analiza un

proxecto

enerxético

sustentable.

CCL

CMCCT

CD

CAA

CSC

B2.6. Localizar os recursos agrarios e naturais no mapa mundial.

B2.6.2. Localiza e identifica nun mapa as principais zonas produtoras de minerais no mundo.

Coñece as

principais zonas

produtoras de

minerais no

mundo.

CAA

CSIEE

CD

CMCCT

B2.6.3. Localiza e identifica nun mapa as principais zonas produtoras e consumidoras de enerxía no mundo.

Localiza as zonas

do mundo que

máis producen e as

que máis

consomen.

enerxía.

CD

CAA

CSIEE

CMCCT

B2.6.4. Identifica e nomea algunhas enerxías alternativas.

Nomea as

principais formas

de enerxía

renovable,

indicando de cales

se obtén un maior

rendemento na

actualidade.

CCL

CAA

CSIEE

CMCCT

B2.8. Explicar a distribución desigual das rexións industrializadas no mundo.

B2.8.1. Localiza nun mapa os países máis industrializados do mundo, a través de lendas e símbolos adecuados.

Cita os países do

mundo máis

industrializados.

CCL

CAA

CSIEE

TEMPORALIZACIÓN: Mes de Decembro.



CONTIDOS DA UNIDADE


CURRICULARES







B2.9. Actividades terciarias: transporte.

B2.10. Actividades terciarias: comercio.

B2.11. Turismo.



As actividades dos servizos: a súa importancia dos servizos, tipos de servizos e a súa deslocalización.

O comercio: factores e tipos.

Comercio interior e comercio exterior.

A organización do comercio mundial.

Un comercio mundial polarizado.

Novos eixos comerciais.

O comercio da Unión Europea.

Afianzamento das relacións Estados Unidos-UE.

O transporte: funcións e redes.

O transporte terrestre: o transporte por estrada, o transporte por ferrocarril e as redes de transporte terrestre.

O transporte naval: características, o auxe dos colectores e principais rutas.

O transporte aéreo: características, principais rutas, loxística aeroportuaria e actividades anexas.

O turismo: evolución e tipos de turismo.

Os fluxos turísticos internacionais: destinos e procedencia do turismo.

Outros servizos: os servizos financieros, os servizos de información e comunicación, os servizos de empresas e os servizos persoais.

O comercio e o transporte en España.

O turismo e outros



Coñece que sector

económico

predomina en

Europa.

CCL

CMCCT

CAA

CSC



Explica as

diferenzas entre a

cantidade de

actividade e os

diferentes ingresos

que produce en

distintas zonas.

CCL

CSIEE

CAA

CSC



Coñece o

significado de

desenvolvemento

sustentable.

CCL

CMCCT

CD

CAA

CSC

B2.9. Analizar o impacto dos medios de transporte no seu contorno.

B2.9.1. Traza sobre un mapamundi o itinerario que segue un produto agrario e outro gandeiro desde a súa colleita ata o seu consumo en zonas afastadas, e extrae conclusións.

Coñece as

principais rutas

marítimas e os

portos máis

importantes no

transporte de

mercadorías.

CD

CAA

CSC

CSIEE

B2.10. Entender os fluxos e os bloques comerciais.

B2.10.1. Define os indicadores que miden os intercambios económicos dun país.

Define

intercambios

financeiros.

CAA

CD

CCL

CMCCT

CSIEE

B2.10.2. Describe as características do comercio internacional na actualidade.

Coñece os rasgos

esenciais do

comercio

internacional.

CAA

CCL

CSC

CSIEE

B2.10.3. Enumera as características dos bloques comerciais e as razóns polas que se constitúen.

Enumera os bloques comerciais e os seus países membros.

CAA

CCL

CSC

CSIEE

B2.11. Analizar o desenvolvemento do turismo e a súa importancia económica.

B2.11.1. Identifica os tipos de turismo e os seus efectos.

Identifica os tipos

de turismo.

Valora o impacto

do turismo na

poboación, na

economía e no

CAA

CCL

CCEC

CSIEE

CD


servizos en España.

O sector servizos en Galicia: o comercio, os transportes, o turismo e os servizos públicos.

medio natural.

B2.11.2. Valora a importancia do turismo na economía española e galega.

Identifica os

factores que

influíron no

desenvolvemento

turístico español.

Describe os

recursos turísticos

de Galicia e

identifica o tipo de

turismo que

destaca na nosa

comunidade.

CAA

CCL

CCEC

CSIEE

CD

B2.12. Analizar gráficos de barras por países e textos onde se reflictan os niveis de consumo, o comercio desigual e a débeda externa entre países en desenvolvemento e os desenvolvidos.

B2.12.3. Describe o funcionamento dos intercambios a nivel internacional, utilizando mapas temáticos e gráficos nos que se reflictan as liñas de intercambio.

Coñece que países

presentan maiores

investimentos en

infraestructuras .

Analiza que

porcentaxe da

poboación ten

acceso a Internet

nos países

desenvolvidos e

nos países en

desenvolvemento.

CAA

CMCCT

CSIEE

CD

CCL


B2.13.2. Sinala áreas de conflito bélico no mapamundi e relaciónaas con factores económicos.

Analiza como afecta a inestabilidade política ao turismo.

CCL

CAA

CSC

CSIEE

TEMPORALIZACIÓN: A 2ª e a 3ª semana do mes de Xaneiro



CONTIDOS DA UNIDADE


CURRICULARES





A cidade: funcións e estrutura.

A organización do espazo urbano: a cidade central, o espazo periurbano, a área suburbana e a cidade difusa, un novo modelo.

O proceso de urbanización.

Os países desenvolvidos.

Os países emerxentes e en desenvolvemento.

A rede urbana mundial.

Os grandes retos das cidades: a contaminación atmosférica, os problemas de tráfico, a xestión dos residuos, os problemas de marxinalidade, o abastecemento e outros problemas urbanos.

As cidades de España.

B1.1. Localizar e interpretar espazos xeográficos e lugares nun mapa ou imaxe satélite.

B1.1.1. Clasifica e distingue tipos de mapas e imaxes satélite.

Coñece os tipos de mapas.

CAA

CMCCT

CCL

CD





Define cidade

sustentable.

CCL

CMCCT

CD

CAA

CSC

TEMPORALIZACIÓN: A 4ª semana do mes de Xaneiro e a 1ª semana do mes de Febreiro.



CONTIDOS DA UNIDADE


CURRICULARES







Os países segundo o seu desenvolvemento.

Causas do atraso económico: o peso do legado colonial, o desfasamento tecnológico, o peso da poboación, a carga da débeda externa e as guerras.

A pobreza extrema e a fame.

O acceso á auga potable.

As desigualdades de saúde e benestar.

As desigualdades económicas.

As desigualdades sociais: a desigualdade de xénero, a explotación infantil e a educación da poboación.

Como avanzar no desenvolvemento: a axuda exterior, a xestión dos propios gobernos e unha organización do comercio máis xusta.

Pobreza e desenvolvemento en España.



Relaciona a

poboación activa

co grao de

desenvolvemento

do país.

CCL

CMCCT

CD

CAA

CSC

B2.12. Analizar gráficos de barras por países e textos onde se reflictan os niveis de consumo, o comercio desigual e a débeda externa entre países en desenvolvemento e os desenvolvidos.

B2.12.1. Comparar as características do consumo interior de países como Brasil e Francia.

Analiza gráficos

para comparar o

PIB e a débeda

externa de

diferentes países.

CAA

CCL

CSC

CSIE

CD


B2.13.1. Realiza un informe sobre as medidas para tratar de superar as situacións de pobreza.

Analiza a pobreza

en España.

CAA

CSC

CSIEE

CCL

TEMPORALIZACIÓN: A 3ª semana do mes de Febreiro.



CONTIDOS DA UNIDADE


CURRICULARES





Deterioración ambiental e nacemento da conciencia verde.

A contaminación atmosférica e o cambio climático.

A bruma fotoquímica.

A choiva aceda.

O buraco na capa de ozono.

O efecto invernadoiro e o cambio climático.

Como frear a contaminación atmosférica.

A auga: escaseza e contaminación.

A deforestación: definición, principais zonas afectadas e consecuencias nas selvas tropicais.

A perda de biodiversidade.

A degradación do solo.



Coñece os

problemas

ambientais actuais.

Identifica os

espazos protexidos

de Galicia.

Valora a importancia dun consumo sustentable e propón medidas para logralo.

CCL

CMCCT

CD

CAA

CSC.

TEMPORALIZACIÓN: A 4ª semana do mes de Febreiro.



CONTIDOS DA UNIDADE


CURRICULARES



BLOQUE 3. HISTORIA




B3.6. Idade Moderna: concepto e datación.

B3.11. Monarquías modernas: unión dinástica de Castela e Aragón. Posición de Galicia.

B3.12. Descubertas xeográficas: Castela e Portugal. Conquista e colonización de América.

Un tempo de exploracións.

O mundo coñecido polos europeos.

O comercio con Oriente.

Os avances na navegación.

As exploracións portuguesas.

As exploracións castelás.

América precolombiana: os maias, os incas e os aztecas.

As transformacións sociais e económicas:o auxe da burguesía, unha época de prosperidade económica e novos instrumentos económicos.


B3.1.1. Identifica elementos materiais, culturais ou ideolóxicos que son herdanza do pasado

Identifica o legado

da era dos

descubrimentos.

CSC

CAA

CCEC



Identifica os pobos

precolombianos

que convivían

nesta época.

CSC

CMCCT



Utiliza o

vocabulario

histórico e

artístico da Idade

Moderna con

precisión.

CSC

CCL

B3.6. Comprender a significación histórica da etapa do Renacemento en Europa.

B3.6.1. Distingue modos de periodización histórica (Idade Moderna, Renacemento, Barroco, Absolutismo, etc.).

Identifica a Idade

Moderna como

unha nova era.

Coñece e explica

os acontecementos

históricos máis

significativos.

CSC

CAA

B3.11. Analizar o reinado dos Reis Católicos como unha etapa de transición entre a Idade Media e a Idade Moderna.

B3.11.1. Comprende os conceptos de cambio e continuidade en relación co reinado dos Reis Católicos.

Coñece os

principais

acontecementos,

do reinado dos

Reis Católicos.

CSC

CAA

B3.12. Entender os procesos de conquista e colonización, e as súas consecuencias.

B3.12.1. Explica as causas que conduciron á descuberta de América para Europa, a súa conquista e a súa colonización.

Explica as causas

que conduciron ao

descubrimento de

América, á súa

conquista e á súa

colonización.

Describe o

proxecto de

Cristovo Colón..

CSC

CMCCT

CAA

CCL

B3.12.2. Coñece os principais feitos da expansión de Aragón e de Castela polo mundo.

Coñece os

principais

acontecementos

relacionados con

Aragón, Castela e

Portugal durante a

Idade Moderna.

CSC

TEMPORALIZACIÓN: A 4ª semana do mes de Marzo e a 1ª semana do mes de Abril.



CONTIDOS DA UNIDADE


CURRICULARES



BLOQUE 3. HISTORIA




B3.6. Idade Moderna: concepto e datación.

B3.7. Renacemento e Humanismo: alcance posterior.

B3.8. Arte renacentista e barroca.

B3.9. Principais manifestacións da cultura dos séculos XVI e XVII.

O humanismo, unha nova forma de pensar.

Unha concepción diferente da ciencia e da arte.

O Quattrocentro: a arquitectura, a escultura e a pintura.

O Cinquecento: a arquitectura, a escultura e a pintura.

A expansión do Renacemento: España, Países Baixos e Alemaña.

Os cambios relixiosos: a Reforma.

A Contrarreforma.

O Concilio de Trento.

A nova espiritualidade.

Intolerancia e represión.



Identifica o

legado do

Renacemento e a

Reforma.

.

CSC

CAA

CCEC



Ordena

temporalmente

algúns feitos

históricos .

CSC

CMCCT



Utiliza o

vocabulario

histórico e

artístico da Idade

Moderna con

precisión.

CSC

CCL

B3.6. Comprender a significación histórica da etapa do Renacemento en Europa.

B3.6.1. Distingue modos de periodización histórica (Idade Moderna, Renacemento, Barroco, Absolutismo, etc.).

Distingue os

diferentes trazos

do Renacemento e

do Humanismo.

CSC

CAA

B3.7. Relacionar o alcance da nova ollada dos humanistas, artistas e científicos do Renacemento con etapas anteriores e posteriores.

B3.7.1. Identifica trazos do Renacemento e do Humanismo na historia europea, a partir de fontes históricas de diversos tipos.

Explica os

diferentes trazos

do Renacemento e

do Humanismo.

CSC

CCEC

CAA

CCL

B3.8. Coñecer a importancia da arte renacentista e barroca en Europa e en América.

B3.8.1. Coñece obras e legado de artistas, humanistas e científicos da época.

Identifica as

principais obras

cos artistas

correspondentes.

.

CSC

CCEC

CMCCT

CCL

TEMPORALIZACIÓN: A 2ª, 3ª e 4ª semana do mes de Abril



CONTIDOS DA UNIDADE


CURRICULARES


MÍNIMOS COMPETEN-

CIAS

BLOQUE 3. HISTORIA





B3.8. Arte renacentista e barroca.

B3.10. Estado moderno: monarquías autoritarias, parlamentarias e absolutas.


A aparición do Estado moderno: as monarquías autoritarias e as monarquías europeas a comezos da Idade Moderna.

O reinado dos Reis Católicos.

O imperio español; os problemas internos.

O imperio de Carlos V.

A Monarquía Hispánica de Filipe II.

Os problemas financeiros do imperio.

A organización do Imperio: os órganos de goberno, a sociedade e as actividades económicas.

Os problemas exteriores: a rivalidade con Francia, a expansión do Imperio turco, a defensa do catolicismo e a guerra de Flandres.

A conquista de América.

A organización dos territorios americanos: o goberno das indias e a sociedade colonial.



Identifica o

legado da

conquista de

América.

CSC

CAA

CCEC



Ordena

temporalmente

algúns feitos

históricos e

outros feitos

relevantes.

CSC

CMCCT



Utiliza o

vocabulario

histórico da

Idade Moderna

con precisión.

CSC

CCL



Distingue e

explica

diferentes trazos

do

Renacemento e

do Humanismo.

CSC

CCEC

CAA

CCL

B3.8. Coñecer a importancia da arte renacentista e barroca en Europa e en América.

B3.8.1. Coñece obras e legado de artistas, humanistas e científicos da época.

Valora as

obras e legado

de artistas,

humanistas e

científicos.

CSC

CCEC

CAA

CCL

B3.10. Comprender a diferenza entre os reinos medievais e as monarquías modernas.

B3.10.1. Distingue as características de réximes monárquicos autoritarios, parlamentarios e absolutos.

Explica as

características

de réximes

monárquicos

autoritarios,

parlamentarios

e absolutos;

Analiza o mapa

do Imperio

español.

CSC

CAA

TEMPORALIZACIÓN: A 1ª, 2ª e 3ª semana do mes de Maio.



CONTIDOS DA UNIDADE


CURRICULARES


MÍNIMOS COMPE-

TENCIAS

BLOQUE 3. HISTORIA





B3.9. Principais manifestacións da cultura dos séculos XVI e XVII.

B3.10. Estado moderno: monarquías autoritarias, parlamentarias e absolutas.


B3.13. Os conflitos europeos nos séculos XVI e XVII a través das políticas dos Austrias: reforma, contrarreforma e guerras de relixión; loita pola hexemonía e guerra dos Trinta Anos.

Unha época de crise: a crise demográfica, o empobrecemento do campo, a crise económica nas cidades e numerosos conflitos sociais.

O declive da Monarquía Hispánica: o goberno dos validos, graves problemas internos, unha economía en crise e o final da dinastía dos Austrias.

O fin da hexemonía española en Europa.

Francia, primeira potencia europea.

A monarquía absoluta de Luís XIV.

O éxito comercial das Provincias Unidas.

O triunfo do parlamentarismo en Inglaterra.

A revolución científica.

Arte Barroca: arquitectura e urbanismo.

A escultura barroca: características.

A pintura barroca: características.

A escola italiana, a escola holandesa e a escola flamenga.

O Século de Ouro español.

Galicia na Idade Moderna.



Identifica o

legado da época

do Barroco.

CSC

CAA

CCEC



Ordena

temporalmente

algúns feitos

históricos e

outros feitos

relevantes.

CSC

CMCCT



Utiliza o

vocabulario

histórico da

Idade Moderna

con precisión.

CSC

CCL



Identifica e

describe obras e

legado de

artistas,

humanistas e

científicos da

época.

CSC

CCEC

CAA

CCL

B3.9. Coñecer a importancia dalgúns autores e obras destes séculos.

B3.9.1. Analiza obras, ou fragmentos delas, dalgúns autores desta época no seu contexto.

Analiza obras dalgúns autores do Século de Ouro, como Calderón da Barca.

CSC

CCEC

CAA

CCL

B3.10. Comprender a diferenza entre os reinos medievais e as monarquías modernas.

B3.10.1. Distingue as características de réximes monárquicos autoritarios, parlamentarios e absolutos.

Explica as

características

de réximes

monárquicos

autoritarios,

parlamentarios

e absolutos,

tendo en conta a

Declaración de

Dereitos de

1689 e a

limitación do

poder real.

CSC

CAA

B3.12. Entender os procesos de conquista e colonización, e as súas consecuencias.

B3.12.1. Explica as causas que conduciron á descuberta de América para Europa, a súa conquista e a súa colonización.

Interpreta

rmapas sobre a

expansión

colonial en

Américar.

CSC

CMCCT

CAA

CCL

B3.13. Coñecer trazos das políticas internas e as relacións

B3.13.1. Analiza as relacións entre os reinos

Interpreta CSC


exteriores dos séculos XVI e XVII en Europa.

europeos que conducen a guerras como a dos “Trinta Anos”.

mapas sobre as

posesións de

España, as que

perdeu e os

países que as

anexionaron,

explicando as

causas e as

consecuencias

de tratados e de

guerras como a

dos “Trinta

Anos”.

CAA

TEMPORALIZACIÓN: A 4ª semana do mes de Maio e as dúas primeiras semanas do mes de Xuño.

Esta temporalización é aproximada e poderá modificarse esta orde en función das circunstancias e o criterio da profesora. Incluso poderá engadirse algún contido, sempre que se xustifique e o Departamento o considere oportuno. Se se deran cambios recolleríanse na Memoria de final de curso.

Na 1ª semana do mes de marzo intentarase facer un Proxecto TIC de Xeografía: Decidir a localización dun hotel.

Na 2ª semana do mes de marzo farase un repaso das etapas da Historia (dende a Prehistoria ata a Idade Moderna) resaltando os feitos máis importantes de cada unha delas.

Na 3ª semana do mes de xuño farase un proxecto TIC de Historia elaborando un PowerPoint elaborando un informe a partir de documentos históricos.


Pretendemos que a avaliación sexa continua, formativa e integrada no proceso ensino-aprendizaxe. Partiremos dunha avaliación inicial coa que pretendemos valorar os coñecementos previos e os esquemas mentais do alumnado. Un instrumento desta avaliación pode ser unha proba inicial que nos oriente cara ao establecemento das estratexias de aprendizaxe e a realización das actividades máis axeitadas. Esta proba consta de 15 preguntas curtas e relativas a contidos de Xeografía, Historia e Arte vistos polo alumnado en cursos anteriores. A nota desta proba inicial non condiciona a cualificación nas avaliacións nen na nota final.


- Exames escritos, dos que haberá a lo menos dous por avaliación e que constarán como mínimo das seguintes partes:

o Unha parte de carácter conceptual, e que consistirá na definición de conceptos ou no desenvolvemento de cuestións e temas, a modo de redaccións, nas que se amose a asimilación dos contidos conceptuais.


o Unha parte de carácter procedimental, e consistirá na realización de exercicios diversos: interpretación de mapas e gráficos, elaboración de resumos e esquemas, identificación e comentario de gráficas termopluviométricas, cálculo e interpretación de taxas e índices de poboación, comentario de pirámides de poboación, análise de documentos hist´toricos, comentario de imaxes de arte, etc.

Tamén cabe a posibilidade de facer unha proba escrita con preguntas curtas e haberá exames de mapas políticos de España, Europa e do resto do mundo. O mapa político de España e de Europa será materia avaliable nos 3 trimestres.

En calquera caso, con anterioridade á realización do exame, a profesora informará ao alumnado do modelo de exame que van a facer (tipo test, probas de resposta múltiple, exames a completar o dato que falta, etc) e do nº de preguntas de que constará esa proba escrita. Asemade, no exame o alumno terá escrito a puntuación de cada pregunta (se nunha pregunta hai varios apartados anexarase a valoración, puntuación de cada apartado).

- Observación e seguimento do traballo e actitude do alumnado ao longo do curso: a correcta execución das actividades feitas no caderno; as intervencións positivas na aula (na resolución dun exercicio, na resposta a unha pregunta…);a valoración de pequenos traballos de investigación, redaccións ou calquera outro tipo de exercicios propostos pola docente…. Tamén se terá en conta o comportamento individual dentro da aula (respecto cara aos compañeiros e compañeiras e cara a profesora); a presentación do caderno de clase nunhas condicións mínimas de organización, limpeza, lexibilidade e composicións correctas, etc.

Todos estes aspectos serán reflectidos no caderno da profesora.

O alumnado terá que entregar durante o curso algún traballo. Por isto a profesora entregaralle unha serie de aspectos que deben de cumprir cando os entreguen.

Presentación de traballos. Aspectos formais.

1. Os textos escritos deberán presentarse con letra lexible, limpos, ordenados, sen riscos nin roturas.

2. Só se escribirá con tinta de cor negra (permitirase tamén azul cando o texto estea escrito a man. Non se admitirá ningún tipo de traballo escrito con lapis.

3. Os traballos presentaranse en folios brancos. No seu inicio figurará o nome do alumno ou alumna, o curso, o título e a data. No caso de constar de varias follas, estas estarán numeradas e grapadas e levarán portada cando a súa extensión así o recomende. Ao comezo do traballo haberá un índice cos puntos a desenvolver e ao final do traballo, haberá unha mención explícita das fontes (bibliografía, páxinas web…) empregadas para a súa realización.

4. As marxes serán razoablemente amplas, especialmente a superior e a esquerda.

5. Os textos distribuiranse en parágrafos ben delimitados cun espazo de separación suficiente entre eles.

6. Os diferentes exercicios ou actividades separaranse con espazos e destacaranse cos seus correspondentes títulos (sen punto final) e numeración (con cifras).


7. O formato do traballo, cando vaia escrito a ordenador, deberá axustarse ás seguintes características: letra formal (Arial, Times New Roman, Comic Sans ou similar) dun tamaño entre 10-12 puntos, salvo os títulos e os subtítulos, que poderán ser presentados nun formato algo maior e en negriña. Recoméndase que o texto vaia xustificado e cun interliñado de 1-1,5.


A metodoloxía didáctica neste etapa tal e como se recolle no Decreto, será nomeadamente activa e participativa, favorecendo o traballo individual e o cooperativo do alumnado, así como o logro dos obxectivos e das competencias correspondentes.

Tal e como sucedeu en cursos pasados, o noso desexo é fuxir da clase tradicional na que a profesora explica e o alumnado asimila o transmitido sen facer ningunha análise crítica. Queremos un alumno activo e, polo tanto, basearemos o noso método no sistema de “reconstrucción”, é dicir, o alumnado elabora os contidos a partir de materiais de traballo (o propio libro de texto ou materiais proporcionados polo Departamento) nunha tarefa cotiá dirixida e orientada pola profesora correspondente. Con isto intentaremos evitar unha excesiva memorización dos contidos, aínda que sen renunciar, como complemento, a unha aprendizaxe significativa.

No caso das unidades dedicadas á Xeografía, partimos da idea de que esta materia pode axudarnos a comprender os diferentes problemas espaciais, e utilizarémola como unha ferramenta que nos permita facer ver ao alumnado as inxustizas sociais, as tremendas desigualdades existentes, así como a admirar e valorar as paisaxes, a entender as propostas de persoas alleas a eles, etc.

Procuraremos levar á aula a preocupación polos problemas relacionados co medio ambiente, facendo partícipes a alumnos e alumnas desa preocupación, buscaremos a maneira de que cheguen á conclusión de que a situación actual ven dada moitas veces pola insolidariedade e polo egoísmo do chamado “primeiro mundo” e trataremos de facerlles ver a necesidade de cambiar de actitude para frear o perigo que corre o noso planeta.

Hai que destacar que neste curso tamén imos tratar temas de Historia Moderna e de Arte. As unidades correspondentes a Historia pretenden que o alumnado acade un coñecemento do pasado máis entroncado co seu presente, así como que logre posuír unha visión xeral dos aspectos máis salientables da época actual. Farase un labor de construción por medio da utilización de materiais ou fontes sinxelas que procederán do libro ou serán facilitados polo departamento. Sempre intentará facerse referencia á realidade máis próxima ao alumnado, e se é posible tratarase de poñelo en contacto con esa realidade para dese xeito conseguir un achegamento á mesma e unha mellor comprensión do proceso histórico.

Faremos no caso dos temas de Historia e de Arte, uso de material complementario de carácter audiovisual: diapositivas, documentais, películas,.. Tamén empregaremos material procedente dos medios de comunicación (prensa, Internet), así como anuarios estatísticos e outras fontes.




En 3º da ESO, a profesora empregará todos os recursos dispoñibles no libro de texto:

3ESO XEOGRAFÍA E HISTORIA.SABER FACER.

EDITORIAL SANTILLANA.

ISBN: 978-84-9972-415-7

Asemade, empregarase a elaboración de mapas conceptuais, dalgún tema a partir dunha bibliografía seleccionada, comentario dalgunha novela de actualidade especialmente do contexto histórico; análise de películas históricas; análise de carteis propagandísticos; interpretación e comentario de mapas históricos; análise de cadros pictóricos; interpretación de documentos xeográficos como os mapas de tempo, as pirámides de poboación, os diagramas sectoriais dalgún aspecto da economía, busca de páxinas web/internet dispoñibles sobre algún aspecto do currículo, etc.

Ao mesmo tempo un labor de suma importancia é comentar as noticias de actualidade sobre política, sociedade, economía, a partir dos cales poder entablar un debate no que o alumno aprenda a ser tolerante, a expresar as súas ideas aínda que difiran doutras. Pero tamén aprender a escoitar.

Utilizaremos o recurso da corrección en clase, sexa de probas, controles ou exercicios e revisaremos os cadernos de traballo da materia.








Cando o alumn@ traia as tarefas sen facer, veña sen material á clase…, levará un negativo e suporá un 0,25 punto menos na nota final obtida por este instrumento.


- A profesora tamén mandará facer algunha actividade voluntaria que suporá un 0,25 punto máis na nota final do trimestre.

A cualificación de cada trimestre relativa ás probas escritas, será resultado da media de todas as probas que se efectúen durante o mesmo. Para superar os exames do trimestre, será necesario obter como mínimo cinco puntos de nota media. Cómpre acadar unha nota mínima nos exames da materia de cada trimestre (un catro), por debaixo da cal o alumno/a non poderá compensar a nota nas seguintes probas (non se calcula nota media se calquera dos exames non acada un mínimo de 4).

Considerarase o trimestre suspenso cando non se acaden 5 puntos na avaliación. Se se obtén unha nota con decimais, a profesora redondeará a un número superior ou inferior segundo a valoración global da actitude e esforzo do alumn@ ao longo do trimestre.


Haberá recuperación de cada trimestre a comezos da seguinte avaliación, debendo examinarse da totalidade da materia impartida no mesmo independentemente de que no seu momento tivese superado algún parcial. A recuperación constará dunha proba escrita valorada sobre 10 puntos e para superala o alumno deberá ter unha nota igual ou superior a 5 puntos.

No caso de que un alumno/a, despois de facer as recuperacións de cada trimestre, teña algunha avaliación suspensa antes de fin de curso, poderá presentarse ao exame final de xuño e poder recuperar a parte ou partes non recuperadas con anterioridade.

O alumno/a traerá ás clases o libro de texto e o material que a profesora demande. Cando se ausente, terá que procurar manter ao día o material co que se teña traballado.




A nota final non é produto soamente da media aritmética das notas obtidas nas avaliacións, senón tamén da estimación fundada da profesora a través da avaliación cualitativa realizada por ela ao longo do curso atendendo á progresión ou retroceso nas aprendizaxes do alumno.

Será necesario, ao final do curso, ter aprobadas todas as avaliacións para superar a convocatoria de Xuño.


Aqueles alumnos que ao chegar o mes de xuño non acadasen os contidos mínimos esixidos e, polo tanto, non aprobasen a materia, poderán realizar na convocatoria de setembro unha Proba de suficiencia extraordinaria. Esta proba terá unha estrutura idéntica ás probas escritas realizadas durante o curso:

- Unha primeira parte será consistirá na realización e interpretación de mapas, gráficos, análises de datos estatísticos, elaboración de resumos e esquemas, comentario de imaxes de arte, comprensión de documentos históricos sinxelos, elaboración de eixos cronolóxicos, etc.

- Unha segunda parte consistirá na definición de conceptos básicos ou no desenvolvemento de cuestións ou temas, a modo de redaccións, nos que se amose a asimilación dos contidos conceptuais

Os contidos do exame serán a totalidade dos impartidos durante o curso. A nota desa convocatoria será única e exclusivamente a do exame. A proba puntuase sobre 10 puntos e o alumno para aprobar a materia ten que acadar unha nota igual ou superior a 5 puntos.

O alumnado e os país/nais/titores legais serán informados deste sistema de avaliación os primeiros días de clase. O alumno levará por escrito estes criterios que traerán asinados da casa e logo deben permanecer durante todo o curso no seu caderno de clase.






- Ao remate de cada avaliación elaboraremos unha análise dos resultados xerais dos grupos: a partir dos datos estatísticos e comparativos das cualificacións (nº de aprobados, porcentaxes, notas medias…) poderemos apreciar o nivel de consecución dos obxectivos. O Departamento establece que cunha porcentaxe menor ao 40% de aprobados en cada trimestre, analizaranse os motivos deses resultados e en función deles, revisarase a configuración pedagóxica do nivel (criterios de avaliación, metodoloxía, etc) e a propia práctica docente.





Non hai ningún alumno que teña a materia pendente de 2º da ESO, nen ningún alumno repetidor.


Pretendemos que a avaliación sexa continua, formativa e integrada no proceso ensino-aprendizaxe e para isto, artiremos dunha avaliación inicial coa que pretendemos valorar os coñecementos previos e os esquemas mentais do alumnado. Esta avaliación pode ser unha proba inicial que nos oriente cara ao establecemento das estratexias de aprendizaxe e a realización das actividades máis axeitadas. No caso de 3º de ESO e dado que a materia versa sobre Xeografía, Historia e Arte, o alumnado fará os primeiros días da clase unha proba de 15 preguntas curtas e relativas a conceptos básicos da materia traballados nos cursos anteriores.

A profesora recollerá a proba, correxirá os erros pero non levará nota.

Como a avaliación inicial ten como obxecto determinar o punto de partida segundo os coñecementos previos do alumno, polo tanto, non condicionará a calificación das restantes avaliacións nin a nota final.

11.1.-MEDIDAS INDIVIDUAIS OU COLECTIVAS A ADOPTAR EN FUNCIÓN DOS RESULTADOS

Os resultados obtidos serviranlle á profesora para verificar os coñecementos previos que teñen os alumnos, poder saber de que punto partimos á hora de comenzar as explicacións e propor e executar medidas de reforzo educativo e outras que se consideren necesarias.



Para acadar isto dende o Departamento:






- Propiciar a indagación e a investigación (axustando o grao de complexidade das mesmas).





En principio e no momento de elaborar esta programación non existe ningunha adaptación curricular individualizada.







- Emprendemento


- Valores persoais


- Promoverase a aprendizaxe da prevención e resolución pacífica de conflitos en todos os ámbitos da vida persoal, familiar e social, así como dos valores que sustentan a liberdade, a xustiza, a igualdade, o pluralismo político, a paz, a democracia, o respecto aos dereitos humanos, o respecto por igual aos homes e ás mulleres, e ás persoas con discapacidade, e o rexeitamento da violencia terrorista, a pluralidade, o respecto ao Estado de dereito, o respecto e a consideración ás vítimas do terrorismo, e a prevención do terrorismo e de calquera tipo de violencia.



As actividades Complementarias e extrescolares programadas para 3º da ESO aparecen recollidas co resto de actividades na páxina 186 da Programación Didáctica.

15.-MECANISMOS DE REVISIÓN, AVALIACIÓN E MODIFICACIÓN DA PROGRAMACIÓN

Os mecanismos de revisón, avaliación e modificación da programación aparecen recollidos na páxina 188 da Programación Didáctica.


1º BACH

4.- CONTIDOS




TEMA 1: A Europa do Antigo Réxime.

TEMA 2: A Nova Era Industrial.

TEMA 3: Os Movementos Liberais e Nacionais (1789-1871).

TEMA 4: As Orixes do Movemento Obreiro.

TEMA 5: A Dominación Europea do Mundo (1870-1914).


TEMA 6: As Grandes Potencias (1870-1914).

TEMA 7: A Primeira Guerra Mundial (1914-1918).

TEMA 8: A Revolución Rusa e a Orixe do Estado Soviético (1917-1927).

TEMA 9: Prosperidade, Crise e Depresión (1918-1939).

TEMA 10: Os Réximes Totalitarios na Europa de Entreguerras (1918-1939).

TEMA 11: A Segunda Guerra Mundial (1939-1945).


TEMA 12: Un Mundo Bipolar (1945-1991).

TEMA 13: A Fin dos Imperios Coloniais (1945-1991).

TEMA 14: O Bloque Comunista (1947-1991).

TEMA 15: O Bloque Capitalista (1945-1991).

TEMA 16: O Mundo Actual.






Empregamos un cadro onde se recollen os contidos curriculares do curso, os contidos da unidade, os criterios de avaliación curriculares, os estándares de aprendizaxe, os mínimos exixibles a partires dos estándares, as competencias clave e a temporalización porque esta esquematización nos parece moito máis práctica e útil para a docencia. Para a súa elaboración partimos das aportacións dos profesores do Departamento, do Decreto 86/2015 e do libro de texto que se empregará neste curso.

A partir dos contidos establécense as actividades que van permitir desenvolvelos. Estas actividades empregaranse despois na programación de aula para planificar a nosa tarefa docente diaria. Serán actividades variadas e axeitadas ás características e ritmos de aprendizaxes do alumnado, e no deseño das mesmas, tomaranse en consideración todos os elementos do currículo, os instrumentos de avaliación e os criterios de cualificación e corrección que permitan avaliar tanto os resultados de área como o grao de adquisición das competencias acadado polo alumnado.




CONTIDOS DA UNIDADE


CURRICULARES



BLOQUE 1. O ANTIGO RÉXIME

Trazos do Antigo Réxime.

Transformacións no Antigo Réxime: economía, poboación e sociedade.

Revolucións e parlamentarismo en Inglaterra.

O pensamento da Ilustración.

Relacións Internacionais: o equilibrio europeo.

Manifestacións artísticas do momento.

Poboación, economía agraria e réxime señorial.

A sociedade dos privilexios.

O absolutismo e a súa práctica de goberno.

As relacións internacionais no século XVIII.

Ilustración e crítica ao Antigo Réxime.

Análise da evolución da poboación no Antigo Réxime.

Definición dos trazos da economía do Antigo Réxime: gandaría e agricultura pouco eficiente e industria pouco tecnificada.

Identificación das causas da expansión do comercio.

Recoñecemento da sociedade estamental do Antigo Réxime (nobreza, clero e terceiro estado).

Aproximación ao estudo das formas de goberno no Antigo Réxime; o absolutismo e os réximes parlamentarios.

Descrición das relacións internacionais do Antigo Réxime.

Recoñecemento do papel destacado da diplomacia no século XVIII.

Identificación dos conflitos do século XVIII e as súas consecuencias.

Identificación da Ilustración e pens.

B1-2. Distinguir as transformacións no Antigo Réxime enumerando as que afectan a economía, a poboación e a sociedade.

B1-2.1. Clasifica os trazos do Antigo Réxime en aspectos demográficos, económicos, políticos, sociais e culturais.

Identifica as

características da

economía e da

sociedade do

Antigo Réxime.

Recoñece as

formas de

ascender aos

estamentos

privilexiados.

CCL

CAA

CSC

CSIEE

B1-2.2. Explica as transformacións do Antigo Réxime que afectan a economía, a poboación e a sociedade.

Analiza as

ferramentas

agrícolas que se

utilizaban na

época do Antigo

Réxime.

Explica o

desenvolvemento

do comercio e o

nacemento da

banca moderna.

Identifica as

diferenzas entre o

domestic system e

o sistema gremial.

B1-2.3. Analiza a evolución dos trazos do Antigo Réxime do século XVII e do século XVIII.

Analiza a

evolución dos

trazos

característicos do

Antigo Réxime.

B1-3. Explicar o parlamentarismo inglés do século XVII resumindo as características esenciais do sistema e valorando o papel das revolucións para alcanzar as transformacións necesarias para logralo.

B1-3.1. Describe as características do parlamentarismo inglés a partir de fontes históricas.

Describe as

características do

parlamentarismo

inglés fronte ao

absolutismo.

CCL

CAA

CSC

CSIEE

B1-3.2. Distingue as revolucións inglesas do século XVII como formas que promoven o cambio político do Antigo Réxime.

Identifica as

revolucións

inglesas do século

XVII como

promotoras do

cambio político do

Antigo Réxime.

B1-4. Relacionar as ideas da Ilustración co Liberalismo do comezo do século XIX establecendo elementos de coincidencia entre ambas as

B1-4.1. Enumera e describe as ideas da Ilustración e as ideas do Liberalismo do comezo do século XIX.

Enumera as ideas

da Ilustración

fronte ás do

absolutismo.

CCL

CAA

CSC


ideoloxías. Recoñece os

pensadores

ilustrados máis

destacados e a súa

obra.

Identifica a

Enciclopedia

como a obra

representativa do

pensamento

ilustrado.

CSIEE

B1-5. Describir as relacións internacionais do Antigo Réxime demostrando a idea de equilibrio europeo.

B1-5.1. Sitúa en mapas de Europa os diversos países ou reinos en función dos conflitos nos que interveñen.

Recoñece a

importancia da

diplomacia no

século XVIII.

CSC

CSIEE

B1-7. Esquematizar os trazos do Antigo Réxime utilizando diferentes tipos de diagramas.

B1-7.1. Elabora mapas conceptuais que explican os trazos característicos do Antigo Réxime.

Utiliza mapas

conceptuais para

explicar as

características do

AR.

CAA

CSC

CSIEE

TEMPORALIZACIÓN: As 2 últimas semanas de Setembro.



CONTIDOS DA UNIDADE


CURRICULARES



BLOQUE 2. AS REVOLUCIÓNS INDUSTRIAIS E AS SÚAS CONSECUENCIAS SOCIAIS

Revolución ou revolucións industriais: características.

Transformacións técnicas e novas fontes de enerxía.

Cambios debidos á Revolución Industrial: transportes, agricultura, poboación (migracións e o novo concepto de cidade).

O protagonismo de Gran Bretaña e a extensión do proceso de industrialización a outras zonas de Europa. A industrialización extraeuropea.

A Economía industrial: pensamento e primeiras crises.

O nacemento do proletariado e a organización da clase obreira: orixes do sindicalismo e correntes de pensamento, os partidos políticos obreiros.

Orixes e factores da Revolución Industrial.

As industrias pioneiras.

Transportes, comercio e capitais.

A difusión da industrialización.

Liberalismo económico e capitalismo.

A sociedade de clases.

Recoñecemento das orixes da Revolución Industrial e dos factores que a favoreceron.

Identificación das primeiras industrias que se sumaron á Revolución Industrial e os avances que as motivaron.

Análise dos transportes, o comercio e os capitais como elementos que potenciaron o desenvolvemento da Revolución Industrial.

Localización dos países en que a industrialización atopou unha maior difusión.

Identificación do liberalismo económico e do capitalismo como ideas xurdidas da Revolución Industrial.

Aproximación ao estudo da nova estrutura social resultado da Revolución Industrial: a sociedade de clases.

B2-1. Describir as Revolucións Industriais do século XIX, establecendo os seus trazos característicos e as súas consecuencias sociais.

B2-1.1. Identifica as causas da Primeira Revolución Industrial.

Coñece as causas

da Revolución

Industrial.

A 1ª e a 2ª semana do

mes de Outubro.

B2-2. Obter información, que permita explicar as Revolucións Industriais do século XIX, seleccionándoa das fontes bibliográficas ou en liña nas que se ache dispoñible.

B2-2.1. Analiza comparativa e esquemáticamente as dúas Revolucións Industriais.

Diferencia as dúas

RI.


B2-3. Identificar os cambios nos transportes, agricultura e poboación que influíron ou foron consecuencia da Revolución Industrial do século XIX.

B2-3.1. Sinala os cambios sociais máis relevantes do século XIX asociándoos ao proceso da Revolución Industrial.

Recoñece a

aparición dunha

nova estrutura

social como

consecuencia da

Revolución

Industrial e a

importancia que o

proletariado tivo

nela.

Identifica as clases

sociais da

estrutura social.

B2-3.3. Identifica en imaxes os elementos propios da vida nunha cidade industrial do século XIX.

Identifica

elementos propios

da transformación

que no transporte,

o comercio e os

capitais supuxo a

Revolución

Industrial do

século XIX.

B2-4. Enumerar os países que iniciaron a industrialización, localizándoos adecuadamente e establecendo as rexións onde se produce ese avance.

B2-4.1. Localiza nun mapa os países industrializados e as súas rexións industriais.

Coñece os países

máis

industrializados.

B2-5. Analizar e seleccionar ideas que identifiquen as características da economía industrial e as correntes de pensamento que pretenden mellorar a situación dos obreiros do século xix.

B2-5.1. Compara as correntes de pensamento social da época da Revolución Industrial: socialismo utópico, socialismo científico e anarquismo.

Define

Liberalismo

económico e

capitalismo.

B2-6. Utilizar o vocabulario histórico con precisión, inseríndoo no contexto adecuado.

B2-6.1. Explica as causas e consecuencias das crises económicas e as súas posibles solucións a partir de fontes históricas.

Explica as causas

e consecuencias

das crises

económicas.


B2-6.2. Analiza aspectos que expliquen o desenvolvemento económico do sector industrial dos primeiros países industrializados, a partir de fontes historiográficas.

Analiza aspectos

que expliquen o

desenvolvemento

económico do

sector industrial.

B2-6.3. Comenta mapas que expliquen a evolución da extensión redes de transporte: ferrocarril, estradas e canles.

Explica a

evolución das

redes de

transporte:

ferrocarril,

estradas e canles.

TEMPORALIZACIÓN: A 1ª e a 2ª semana do mes de Outubro



CONTIDOS DA UNIDADE


CURRICULARES



BLOQUE 3. A CRISE DO ANTIGO RÉXIME

Nacemento de EEUU.

A Revolución francesa de 1789: aspectos políticos e sociais.

O Imperio Napoleónico.

O Congreso de Viena e o Absolutismo.

As revolucións liberais ou burguesas de 1820, 1830 e 1848.

O Nacionalismo: Unificacións de Italia e Alemaña.

Cultura e Arte: Europa entre o neoclasicismo e o romanticismo.

A independencia das colonias hispano-americanas.

A Revolución americana.

A Revolución francesa (1789-1799).

A Europa napoleónica (1800-1815).

Restauración e revolución en Europa (1815-1848)

Os nacionalismos (1848-1871).

A América hispanoportuguesa no século XIX.

Pensamento, ciencia e cultura.

Análise da independencia de Estados Unidos (orixes, guerra e Constitución).

Identificación das orixes da Revolución francesa.

Análise das etapas da Revolución francesa (Asemblea Nacional, Convención, República conservadora).

Aproximación ao estudo da Europa napoleónica e os seus trazos principais.

Identificación da Restauración como oposición á Revolución francesa e as súas consecuencias.

Análise das reaccións

B3-1. Analizar a evolución política, económica, social, cultural e de pensamento que caracteriza á primeira metade do século XIX distinguindo os feitos, personaxes e símbolos e encadrándoos en cada unha das variables analizadas.

B3-1.1. Realiza eixos cronolóxicos que inclúan diacronía e sincronía dos acontecementos da primeira metade do século XIX.

Realiza eixos

cronolóxicos dos

acontecementos da

primeira metade

do século XIX.

CMCCT

CAA

CSC

CSIEE

B3-2. Describir as causas e o desenvolvemento da Independencia de Estados Unidos establecendo as causas máis inmediatas e as etapas de independencia.

B3-2.1. Identifica xerarquías causales na guerra de independencia de Estados Unidos a partir de fontes historiográficas.

Identifica as

orixes, as causas e

as consecuencias

da independencia

dos Estados

Unidos.

CCL

CAA

CSC

CSIEE

B3-3. Explicar a partir de información obtida en Internet, a Revolución francesa de 1789 incluíndo cada idea obtida nas causas, no desenvolvemento e nas consecuencias.

B3-3.1. Explica as causas da Revolución francesa de 1789.

Explica as orixes

da Revolución

francesa.

CCL

CAA

CSC

CSIEE


á Restauración: revolucións, Liberalismo e nacionalismo.

Identificación dos distintos nacionalismos: disgregadores (América hispanoportuguesa) (independencia de determinados países) e outros unificadores (Italia e Alemaña).

Identificación da influencia das revolucións no pensamento, a ciencia e a cultura.

B3-3.2. Explica esquemáticamente o desenvolvemento da Revolución francesa.

Coñece as etapas

da Revolución

Francesa.

B3-4. Identificar o Imperio Napoleónico localizando a súa expansión europea e establecendo as súas consecuencias.

B3-4.1. Identifica nun mapa histórico a extensión do Imperio Napoleónico.

Identifica a

extensión do

Imperio

Napoleónico.

Analiza o sistema

político imposto

por Napoleón a

partir de 1804.

CCL

CAA

CSC

CSIEE

B3-5. Analizar a transcendencia que tivo para Europa o Congreso de Viena e a restauración do Absolutismo identificando as súas consecuencias para os diversos países implicados.

B3-5.1. Analiza as ideas defendidas e as conclusións do Congreso de Viena relacionándoas coas súas consecuencias.

Identifica os

principais

cambios

territoriais en

Europa tras o

Congreso de

Viena.

CAA

CSC

CSIEE

B3-6. Identificar as revolucións burguesas de 1820, 1830 e 1848, relacionando as súas causas e o seu desenvolvemento.

B3-6.1. Compara as causas e o desenvolvemento das revolucións de 1820, 1830 e 1848.

Define as

revolucións de

1820, 1830 e

1848.

CCL

CAA

CSC

CSIEE

B3-7. Coñecer o proceso de Unificación de Italia e Alemaña, obtendo o seu desenvolvemento a partir da análise de fontes gráficas.

B3-7.1. Describe e explica a unificación de Italia e a unificación de Alemaña a partir de fontes gráficas.

Describe e

explica a

unificación de

Italia e a

unificación de

Alemaña

CCL

CAA

CSC

CSIEE

B3-8. Descubrir as manifestacións artísticas do comezo do século XIX, obtendo

B3-8.1. Establece as características propias da pintura, a escultura e a

Recoñece os

autores e CCL

CAA


información de medios bibliográficos ou de Internet e presentándoa adecuadamente.

arquitectura do Neoclasicismo e o Romanticismo a partir de fontes gráficas.

científicos máis

destacados do

Romanticismo.

CSC

CSIEE

CCEC

B3-9. Analizar utilizando fontes gráficas a independencia de Hispanoamérica.

B3-9.1. Realiza un friso cronolóxico explicativo da independencia das colonias hispanoamericanas ao comezo do século XIX.

Analiza as

causas e as

consecuencias

da

independencia

de

Hispanoamérica

CMCCT

CAA

CSC

TEMPORALIZACIÓN: A 3ª e a 4ª semana do mes de Outubro.



CONTIDOS DA UNIDADE


CURRICULARES


MÍNIMOS COMPETEN-

CIAS



O nacemento do proletariado e a organización da clase obreira: orixes do sindicalismo e correntes de pensamento, os partidos políticos obreiros.

Unha sociedade urbana e industrial.

O predominio burgués.

A clase obreira e os problemas sociais da industrialización.

As bases ideolóxicas do movemento obreiro.

Orixes e desenvolvemento do movemento obreiro.

A I e a II Internacional.

Análise da nova orde social coa cidade como centro.

Identificación das formas de vida da nova elite social e das clases medias.

Recoñecemento das condicións de vida da clase obreira.

Identificación das ideoloxías en que se sustenta o movemento obreiro: o socialismo utópico, o socialismo marxista e o anarquismo.

Análise da aparición e o desenvolvemento do sindicalismo.

Análise das orixes, formación e obxectivos das Internacionais Socialistas.

B2-3. Identificar os cambios nos transportes, na agricultura e na poboación que influíron ou foron consecuencia da Revolución Industrial do século XIX.

B2-3.1. Sinala os cambios sociais máis relevantes do século XIX asociándoos ao proceso da Revolución Industrial.

Sinala os

cambios

producidos nas

sociedades

industriais.

CCL

CAA

CSC

CSIEE

B2-3.3. Identifica en imaxes os elementos propios da vida nunha cidade industrial do século XIX.

Recoñece as

formas de vida

das elites

sociais e da

burguesía.

Identifica os niveis de vida e as condicións de traballo da clase obreira.

CCL

CAA

CSC

CSIEE

B2-5. Analizar seleccionando ideas que identifiquen as características da economía industrial e as correntes de pensamento que pretenden mellorar a situación dos obreiros do século XIX.

B2-5.1. Compara as correntes de pensamento social da época da Revolución Industrial: socialismo utópico, socialismo científico e anarquismo.

Compara as

correntes de

pensamento

social da

Revolución

Industrial:

socialismo

utópico,

socialismo

científico e

anarquismo.

CCL

CAA

CSC

CSIEE

B2-5.2. Distingue e explica as características dos tipos de asociacionismo obreiro.

Distingue e

explica as

características

dos tipos de

asociacionismo

obreiro.

Explica as

orixes, o

desenvolve. e a

crise da I e II

Internacional

Socialista.

CCL

CAA

CSC

CSIEE

TEMPORALIZACIÓN: A 1ª e a 2ª semana do mes de Novembro.



CONTIDOS DA UNIDADE


CURRICULARES


MÍNIMOS COMPE-

TENCIAS



A Segunda Revolución Industrial.

Identifica as novas enerxías e as novas industrias, elementos determinantes da II Revolución Industrial.

Recoñecemento do desenvolvemento e da creación de novos medios de transporte e comunicación como impulsores da difusión da II Revolución Industrial.

Identificación das novas potencias industriais: Estados Unidos, Alemaña e o Xapón Meixi.

Análise dos factores da mundialización da economía capitalista.

B2-1. Describir as Revolucións Industriais do século XIX, establecendo os seus trazos característicos e as súas consecuencias sociais.

B2-1.2. Explica razonadamente a evolución cara á II Revolución Industrial.

Identifica as

causas da II

Revolución

Industrial.

CAA

CSC

CSIEE.

BLOQUE 4. A DOMINACIÓN EUROPEA DO MUNDO E A I GUERRA MUNDIAL

A expansión colonial dos países industriais: causas, colonización e repartición de Asia, África e outros enclaves coloniais, consecuencias.

A expansión demográfica e as grandes migracións.

O imperialismo europeo.

O imperialismo non europeo.

Recoñecemento da expansión demográfica como causa das grandes migracións do século XIX.

Identificación das distintas causas da expansión imperialista.

Análise da repartición de África por parte dos imperios europeos.

Localización e identificación da expansión imperialista en Asia.

Análise das consecuencias do imperialismo.

Identificación do imperialismo non europeo: Xapón e Estados Unidos.

B2-2. Obter información, que permita explicar as Revolucións Industriais do século XIX, seleccionándoa das fontes bibliográficas ou en liña nas que se ache dispoñible.

B2-2.1. Analiza comparativa e esquemáticamente as dúas Revolucións Industriais.

Explica os factores que favoreceron a II Revolución Industrial .

CCL

CAA

CSC

CSIEE

B4-1. Describir as transformacións e conflitos xurdidos a finais do século XIX e comezos do século XX distinguindo o desenvolvemento dos mesmos e os factores desencadeantes.

B4-1.1. Realiza un diagrama explicando cadeas causales e procesos dentro do período “finais do século XIX e comezos do XX”.

Realiza un eixe cronolóxico cos acontecementos

relacionados coa II

Revolución Industrial.

CCL

CMCCT

CD

CAA

CSC

CSIEE

B4-2. Analizar a evolución política, social e económica dos principais países europeos, ademais de Xapón e Estados Unidos, a finais do século XIX presentando información que explique tales feitos.

B4-2.1. Elabora un eixe cronolóxico con feitos que explican a evolución durante a segunda metade do século XIX de Inglaterra, Francia, Alemaña, Imperio Austrohúngaro, Rusia, Estados Unidos e Xapón.

Analiza e identifica os feitos que explican a evolución durante a Segunda Metade do século XIX de Inglaterra, Francia, Alemaña, Rusia. Estados Unidos e Xapón.

CCL

CAA

CSC

CSIEE

B4-3. Describir a expansión imperialista de europeos, xaponeses e estadounidenses a finais do século XIX, establecendo as súas consecuencias.

B4-3.1. Identifica e explica razonadamente as causas e as consecuencias da expansión colonial da Segunda Metade do século XIX.

Valora as causas e as consecuencias do colonialismo.

CMCCT

CAA

CSC

CSIEE


B4-3.2. Localiza nun mapamundi as colonias das distintas potencias imperialistas.

Localiza nun mapas as colonias das distintas potencias imperialistas.

TEMPORALIZACIÓN: A 3ª e 4ª semana do mes de Novembro.



CONTIDOS DA UNIDADE


CURRICULARES




Evolución dos principais estados en Europa, América e Asia:

Inglaterra Vitoriana.

Francia: a III República e o II Imperio.

Alemaña bismarckiana, Imperio Austrohúngaro e Rusia.

Estados Unidos: da Guerra Civil ata comezos do século XX.

Xapón: transformacións de finais do século XIX.

A Paz Armada: a Tripla Alianza e a Tripla Entente.

A Inglaterra vitoriana.

Francia: do Segundo Imperio á Terceira República.

O Segundo Reich alemán.

Os imperios plurinacionais.

Estados Unidos, unha potencia emerxente.

As relacións internacionais (1870-1914).

Explicación das causas polas que a Inglaterra vitoriana converteuse no imperio máis importante.

Análise do proceso que levou a Francia do Segundo Imperio á Terceira República.

Recoñecemento da creación do Segundo Reich alemán e das causas da súa expansión.

Identificación dos trazos característicos dos distintos imperios plurinacionais (austrohúngaro, ruso e turco).

Recoñecemento de Estados Unidos como unha potencia emerxente.

Identificación dos problemas aos que se enfrontou Estados Unidos ata converterse en potencia.

Análise das relacións internacionais que se produciron en Europa desde 1870 ata a I Guerra Mundial.

B4-1. Describir as transformacións e conflitos xurdidos a finais do século XIX e comezos do século XX distinguindo o seu desenvolvemento e os factores desencadeantes.

B4-1.1. Realiza un diagrama explicando cadeas causales e procesos dentro do período “finais do século XIX e comezos do XX”.

Elabora un

mapa

conceptual con

sucesos

ocorridos dentro

do período

“finais do

século XIX e

comezos do

XX”.

CCL

CMCCT

CAA

CSC

CSIEE

BLOQUE 8. A CRISE DO BLOQUE COMUNISTA

O problema dos Balcáns. A guerra de Iugoslavia.

Identificación do problema dos Balcáns.

Enumeración das causas que explican o xurdimento de tal situación.

Recoñecemento dos feitos que configuran

B4-2. Analizar a evolución política, social e económica dos principais países europeos, ademais de Xapón e Estados Unidos a finais do século XIX presentando información que explique tales feitos.

B4-2.2. Explica a partir de imaxes as características que permiten identificar a Inglaterra Vitoriana.

Explica as

características

que permiten

identificar a

Inglaterra

vitoriana

(apertura

política e

CCL

CAA

CSC

CSIEE


o desenvolvemento de conflitos nesta zona.

reformismo).

B4-2.3. Analiza textos relativos á época de Napoleón III en Francia.

Explica as

claves da

transformación

de imperio

francés dende o

Segundo

Imperio ata a III

República.

B4-2.4. Identifica e explica razonadamente os feitos que converten a Alemaña durante o mandato de Bismarck nunha potencia europea.

Explica os

feitos que

converten a

Alemaña

durante o

mandato de

Bismarck nunha

potencia

europea.

B4-3. Describir a expansión imperialista de europeos, xaponeses e estadounidenses a finais do século XIX, establecendo as súas consecuencias.

B4-3.1. Identifica e explica razonadamente as causas e as consecuencias da expansión colonial da Segunda Metade do século XIX.

Recoñece os

trazos propios

de cada un dos

imperios

plurinacionais

(austrohúngaros

, ruso e turco).

CCL

CAA

CSC

CSIEE

B4-4. Comparar sintéticamente os distintos sistemas de alianzas do período da Paz Armada.

B4-4.1. Describe as alianzas dos países máis destacados durante a Paz Armada.

Identifica a Tripla Alianza e a Tripla Entente como exemplos dos resultados das relacións internacionais do período 1870-1914.

CCL

CAA

CSC

CSIEE

B8-1. Describir a situación da URSS a finais do século XX, establecendo os seus trazos máis significativos desde unha perspectiva política, social e económica.

B8-1.3. Compara utilizando mapas de situación dos países dos Balcáns desde os anos 80 ata a actualidade.

Analiza o

conflito dos

Balcáns.

CD

CAA

CSC

CSIEE

TEMPORALIZACIÓN: Mes de Decembro



CONTIDOS DA UNIDADE


CURRICULARES


MÍNIMOS COMPE-

TENCIAS


A I Guerra Mundial: causas, desenvolvemento e consecuencias.

As causas da guerra.

A Gran Guerra (1914-1918).


Comprensión das diversas causas que propiciaron o clima de tensión entre as potencias previo ao estalido da guerra.

Identificación do detonante da I Guerra Mundial.

Clasificación en dous bloques das forzas enfrontadas.

Recoñecemento das características propias da I Guerra Mundial.

Identificación das fases que atravesa a guerra.

Descrición das consecuencias da guerra (demográficas, económicas e sociais).

B4-5. Distinguir os acontecementos que conducen á declaración das hostilidades da Primeira Guerra Mundial, desenvolvendo as súas etapas e as súas consecuencias.

B4-5.1. Identifica a partir de fontes históricas ou historiográficas as causas da I Guerra Mundial.

Identifica as

causas que

propiciaron a I

Guerra

Mundial.

Explica a

formación dos

dous bloques de

alianzas

internacionais.

Identifica o atentado de Saraievo como o detonante da guerra.

CCL

CSC

CSIEE

BLOQUE 5. O PERÍODO DE ENTREGUERRAS, A II GUERRA MUNDIAL E AS SÚAS CONSECUENCIAS

Tratados de Paz e reaxuste internacional: a Sociedade de Nacións.

Os tratados de paz e o novo mapa de Europa.

A Sociedade de Nacións e os problemas da posguerra.

Identificación das condicións de paz e as novas fronteiras en Europa tras a Conferencia de Paz de París.

Análise das consecuencias dunha paz imposta e as súas repercusións políticas.

Recoñecemento da Sociedade de Nacións como instrumento para manter unha paz duradeira.

Identificación dos problemas xurdidos na posguerra en Europa e nas colonias.

B4-6. Localizar fontes primarias e secundarias (en bibliotecas, Internet, etc.) e extraer información de interese, valorando críticamente a súa fiabilidade.

B4-6.1. Analiza e explica as distintas etapas da Gran Guerra a partir de mapas históricos.

Coñece as

distintas fases

da guerra.

Explica e

valora a

intervención de

Estados Unidos

na I Guerra

Mundial.

CCL

CAA

CSC

CSIEE

B4-7. Utilizar o vocabulario histórico con precisión, inseríndoo no contexto histórico de finais do século XIX e comezos do XX.

B4-7.1. Extrae conclusións de gráficos e de imaxes sobre as consecuencias da I Guerra Mundial.

Coñece as

consecuencias

da I Guerra

Mundial.

CCL

CMCCT

CAA

CSC

CSIEE

B5-3. Identificar os Tratados de Paz da I Guerra Mundial establecendo como unha consecuencia o xurdimento da Sociedade de Nacións.

B5-3.1. Explica os acordos dos Tratados de Paz da I Guerra Mundial e analiza as súas consecuencias a curto prazo.

Explica os

acordos dos

tratados de paz

da I Guerra

Mundial.

Valora as

repercusións

CCL

CMCCT

CAA

CSC

CSIEE


políticas dos

tratados de paz.

B5-3.2. Analiza o papel que xoga a Sociedade de Nacións nas relacións internacionais, a partir de fontes históricas.

Describe o

papel da

Sociedade de

Nacións nas

relacións

internacionais.

TEMPORALIZACIÓN: A 2ª e a 3ª semana do mes de Xaneiro.



CONTIDOS DA UNIDADE


CURRICULARES




A revolución rusa, a formación e desenvolvemento da URSS.

A Rusia tsarista a comezos do século XX.

A Revolución de Febreiro de 1917.

A Revolución de Outubro e o nacemento da URSS.

A loita polo poder e o triunfo de Stalin.

A URSS baixo a ditadura estalinista.

Análise das causas que conduciron á Revolución de Febreiro de 1917 (inmobilismo político, dificultades de modernización, fracaso das reformas…).

Recoñecemento dos trazos da Revolución de Febreiro de 1917: a caída do tsarismo e o Goberno provisional

Análise das causas que provocaron a Revolución de Outubro.

Aproximación ao estudo das consecuencias da Revolución de Outubro de 1917.

Comparación da Revolución de Febreiro coa de Outubro de 1917.

Identificación da loita polo poder na URSS que terminou co triunfo de Stalin.

Recoñecemento das particularidades políticas e económicas da URSS baixo a ditadura estalinista.

B5-2. Esquematizar o desenvolvemento da Revolución Rusa de 1917 recoñecendo as súas etapas e os seus protagonistas máis significativos e establecendo as súas consecuencias.

B5-2.1. Identifica e explica algunhas das causas da Revolución Rusa de 1917.

Explica cal era

a situación de

Rusia a

comezos do

século XX e

cales foron os

desencadeantes

da Revolución

rusa.

Analiza os

motivos do

malestar social

en Rusia a

comezos do

século XX.

Explica as

causas

profundas da

Revolución de

1917.

CCL

CAA

CSC

CSIEE

B5-2. Esquematizar o desenvolvemento da Revolución Rusa de 1917 recoñecendo as súas etapas e os seus protagonistas máis significativos e establecendo as súas consecuencias.

B5-2.2. Compara a Revolución Rusa de Febreiro de 1917 coa de Outubro de 1917.

Explica as

diferenzas entre

a Revolución

Rusa de

Febreiro de

1917 e a de

Outubro de

1917.

Coñece as

loitas de poder

tras a morte de

Lenin.

Analiza e explica as políticas económicas e políticas do réxime de Stalin.

CCL

CAA

CSC

CSIEE

TEMPORALIZACIÓN: A 4ª semana do mes de Xaneiro.



CONTIDOS DA UNIDADE


CURRICULARES




Economía, sociedade e cultura da época: os anos vinte.

Estados Unidos e a crise de 1929: a Gran Depresión e o New Deal.

Europa Occidental: entre a reconstrución e a crise.

Os desequilibrios da economía mundial.

A fráxil recuperación dos anos vinte.

O crac de 1929 e a Gran Depresión.

As políticas económicas fronte á Gran Depresión.

Unha sociedade en transformación.

Identificación das consecuencias económicas da guerra.

Recoñecemento do inicio dunha fráxil recuperación nos anos vinte.

Identificación das causas do crac bolsista.

Explicación do «xoves negro» e o afundimento da Bolsa.

Recoñecemento da Gran Depresión e da extensión da crise ao resto do mundo.

Análise das consecuencias sociais e políticas da crise.

Identificación das distintas iniciativas económicas para enfrontar a Gran Depresión.

Recoñecemento dos cambios culturais producidos ao longo do período de entreguerras.

B5-1. Recoñecer as características do período de Entreguerras inseríndoas nos correspondentes aspectos políticos, económicos, sociais ou culturais.

B5-1.1. Explica as características do período de Entreguerras a partir de manifestacións artísticas e culturais de comezos do século XX.

Explica os

efectos

económicos e

financeiros da

guerra para os

países

contendentes.

Describe a

evolución da

economía

mundial entre

1919 e 1924.

CCL

CAA

CSC

CSIEE

B5-4. Explicar a Gran Depresión describindo os factores desencadeantes e as súas influencias na vida cotiá.

B5-4.1. Interpreta imaxes da Gran Depresión.

Coñece as

causas da Gran

Depresión e

valora

criticamente os

efectos sociais.

Compara os efectos da crise nos países industrializados e nos

CCL

CAA

CSC

CSIEE

B5-4.2. Comenta gráficas que explican a crise económica de 1929.

exportadores de materias primas.

CCL

CAA

CSC

CSIEE

TEMPORALIZACIÓN: A 1ª e a 2ª semana do mes de Febreiro.



CONTIDOS DA UNIDADE


CURRICULARES




O fascismos europeos e o nazismo alemán.

Democracias e ditaduras na Europa de entreguerras.

Ideoloxía e bases sociais do fascismo.

A Italia fascista.

A Alemaña nazi.

Recoñecemento da situación política da Europa de entreguerras.

Identificación da ideoloxía e das bases do fascismo.

Análise da evolución do fascismo en Italia: desde a etapa parlamentaria ata o establecemento da ditadura fascista.

Identificación da República de Weimar como a forma de goberno previa ao nazismo.

Aproximación da crise da república e o ascenso do nazismo.

Análise da ditadura nazi e das súas políticas sociais (racismo e antisemitismo) e económicas (autarquía e rearmamento).

B5-1. Recoñecer as características do período de Entreguerras inseríndoas nos correspondentes aspectos políticos, económicos, sociais ou culturais.

B5-1.1. Explica as características do período de Entreguerras a partir de manifestacións artísticas e culturais de comezos do século XX. Analiza o

avance das ideoloxías autoritarias, antidemocrát. e ultranacional. na Europa de entreguerras.

CCL

CAA

CSC

CSIEE

B5-5. Recoñecer a transcendencia dos fascismos europeos como ideoloxías que conduciron ao desencadeamento de conflitos no panorama europeo do momento.

B5-5.1. Compara o fascismo italiano e o nazismo alemán.

Resume os

factores que

favoreceron a

chegada ao

poder de

Mussolini. e de

Hitler.

CCL

CD

CAA

CSC

CSIEE

B5-5.2. Distingue símbolos dos fascismos europeos da primeira metade do século XX.

Compara o

fascismo co

nazismo, as

súas tácticas

para chegar ao

poder e o

proceso de

implantación

dos seus

Estados

totalitarios.

Características

do goberno de

Hitler e de

Mussolini.

CCL

CD

CAA

CSC

CSIEE

TEMPORALIZACIÓN: A 3ª e a 4ª semana do mes de Febreiro



CONTIDOS DA UNIDADE


CURRICULARES




As relacións internacionais do período de Entreguerras, viraxes cara á guerra.

Orixes do conflicto e características xerais.

Desenvolvemento da Guerra.

Consecuencias da Guerra.

O Antisemitismo: o Holocausto.

Preparación da Paz e a ONU.

Orixes e causas da guerra.

O desenvolvemento da guerra.

A «nova orde» nazi en Europa.


Análise das relacións internacionais anteriores ao estalido da II Guerra Mundial.

Identificación do expansionismo nazi e fascista e da debilidade das democracias como orixe e causa da guerra.

Recoñecemento do Pacto xermano-soviético como un indicio de proximidade dun conflito.

Recoñecemento das innovacións técnicas e a táctica militar durante a II Guerra Mundial.

Identificación das fases da guerra cos seus trazos e particularidades.

Análise da situación dos países conquistados pola Alemaña nazi.

Descrición das consecuencias da guerra (demográficas, morais, económicas e políticas).

Análise das conferencias de paz e os cambios territoriais.

Recoñecemento da creación da ONU como instrumento para manter a paz.

B5-6. Establecer as etapas do desenvolvemento da II Guerra Mundial, distinguindo as que afectaron a Europa e as que afectaron a Estados Unidos e Xapón.

B5-6.1. Identifica e explica as causas desencadeantes da II Guerra Mundial a partir de fontes históricas.

Identifica os

feitos que

conduciron á II

Guerra

Mundial.

CCL

CD

CAA

CSC

CSIEE.

B5-6.2. Explica as etapas da II Guerra Mundial tanto na fronte europea como na guerra do Pacífico.

Explica as

etapas da II

Guerra

Mundial.

Explica as

razóns do

ataque de

Xapón a

Estados Unidos.

Analiza as

consecuencias

da invasión

alemá da URSS.

B5-6.3. Analiza o desenvolvemento da II Guerra Mundial a partir de mapas históricos.

.

Explica as

razóns polas

que certos

sectores dos

países ocupados

colaboraron co

réxime nazi.

B5-7. Analizar o papel da guerra mundial como elemento de transformación da vida cotiá.

B5-7.1. Describe as consecuencias da II Guerra Mundial.

Coñece as

consecuencias

da II GM.

Analiza os

cambios

políticos e

territoriais que

experimentou

Europa tras o

final do conflito

servíndose de

mapas.

Explica os

acordos

asinados nas

Conferencias de

Ialta e de

Potsdam.

CCL

CAA

CSC

CSIEE


B5-8. Obter e seleccionar información escrita e gráfica relevante, utilizando fontes primarias ou secundarias, relativa tanto ao período de Entreguerras como á II Guerra Mundial e a postguerra.

B5-8.1. Analiza imaxes que explican o Holocausto levado a cabo pola Alemaña Nazi.

Analiza imaxes

que explican o

Holocausto

levado a cabo

pola Alemaña

Nazi

CCL

CAA

CSC

CSIEE

B5-8.2. Sintetiza textos que explican a intervención da ONU nas relacións internacionais e asuntos de descolonización.

Describe e

valora o labor e

os obxectivos

da ONU nas

relacións

internacionais.

TEMPORALIZACIÓN: Mes de Marzo



CONTIDOS DA UNIDADE


CURRICULARES



BLOQUE 6. EVOLUCIÓN DE DOUS MUNDOS DIFERENTES E OS SEUS ENFRONTAMENTOS

A formación do bloque comunista fronte ao bloque capitalista: a Guerra Fría.

Evolución da economía mundial de posguerra.

Características sociais e culturais de dous modelos políticos diferentes: comunismo e capitalismo.

Estados Unidos e a URSS como modelos. As dúas superpotencias. Conflitos: da Guerra Fría á Coexistencia Pacífica e a Distensión.

Xénese da Guerra Fría (1945-1947).

A máxima tensión (1948-1953).

A coexistencia pacífica (1954-1975).

Rebrote e final da Guerra Fría (1976-1991).

Identifica os trazos que explican a orixe da Guerra Fría.

Descrición dos feitos que explican a aparición dos dous bloques e as súas sucesivas ampliacións.

Relación entre o cambio de líderes e o comezo da distensión.

Recoñecemento do movemento dos países non aliñados.

Identificación dos conflitos internos dos bloques e entre os bloques.

Análise de rebrote das tensións tras a «ofensiva» soviética e a reacción de Estados Unidos.

Identificación do final da Guerra Fría e a posterior reorganización da política internacional.

B6-1. Describir os feitos políticos, económicos, sociais e culturais que explican o xurdimento dos dous bloques antagónicos, clasificándoos e presentándoos adecuadamente.

B6-1.1. Localiza nun mapa os países que forma o bloque comunista e capitalista.

Compara os

sistemas

políticos,

económicos e

ideolóxicos dos

dous bloques.

Explica o

proceso que

levou á Guerra

Fría.

Localiza os

países que

forman o

bloque

comunista e

capitalista.

CCL

CMCCT

CAA

CSC

CSIEE

B6-2. Distinguir feitos que explican o enfrontamento entre o bloque comunista e capitalista, revisando as noticias dos medios de comunicación da época.

B6-2.1. Identifica e explica os conflitos da Guerra Fría a partir dun mapa histórico.

Identifica e

explica que son

o Plan Marshall,

o COMECON,

a OTAN, o

Pacto de

Varsovia, a

SEATO, o

Pacto de

Bagdad.

CCL

CMCCT

CAA

CSC

CSIEE

B6-3. Interpretar a Guerra Fría, a Coexistencia Pacífica e a Distensión e as súas consecuencias establecendo acontecementos que exemplifiquen cada unha destas etapas das relacións internacionais.

B6-3.1. Selecciona símbolos e imaxes que se identifican co mundo capitalista e o mundo comunista.

Explica e

valora o papel

dos líderes dos

dous bloques na

Guerra Fría.

Compara a

coexistencia

pacífica e a

etapa de

máxima

tensión.

CCL

CAA

CSC

CSIEE

TEMPORALIZACIÓN: A 4ª semana do mes de Marzo e a 1ª semana do mes de Abril.



CONTIDOS DA UNIDADE


CURRICULARES



BLOQUE 7. A DESCOLONIZACIÓN E O TERCEIRO MUNDO

Orixes, causas e factores da descolonización.

Desenvolvemento do proceso descolonizador: o papel da ONU.

O Terceiro Mundo e o Movemento de Países Non Aliñados: problemas dos países do Terceiro Mundo.

As relacións entre os países desenvolvidos e non desenvolvidos, o nacemento da axuda internacional.

Concepto e causas da descolonización.

Etapas do proceso descolonizador.

A descolonización de Asia.

Oriente Próximo e o Magreb.

A independencia do África subsahariana.

A herdanza colonial.

Análise das orixes do proceso de descolonización (impacto da II Guerra Mundial, rendibilidade dos imperios, Conferencia de Bandung, etc.).

Identificación das distintas etapas que seguiu o proceso de descolonización.

Análise da descolonización das colonias de Asia.

Descrición do proceso descolonizador nas rexións de Oriente Próximo e o Magreb.

Análise da creación do Estado de Israel e os conflitos aparellados a ela.

Recoñecemento dos trazos da independencia do África subsahariana por parte das nacións europeas (Gran Bretaña, Francia, Bélxica e Portugal).

Análise e valoración das consecuencias do proceso descolonizador (pobreza, conflitividade…).

B7-1. Explicar os motivos e os feitos que conducen á descolonización establecendo as causas e factores que explican o proceso.

B7-1.1. Localiza nun mapa as zonas afectadas pola descolonización e os seus conflitos.

Localiza as zonas e países afectados pola

descolonización e os seus conflitos.

CMCCT

CAA

CSC

CSIEE

B7-2. Describir as etapas e consecuencias do proceso descolonizador e identificar as que afectan a unhas colonias e a outras, establecendo feitos e personaxes significativos de cada proceso.

B7-2.1. Establece de forma razoada as distintas causas e feitos factores que desencadean e explican o proceso descolonización.

Establece as

causas da

descolonización

Explica as

fases da

descolonización

e a que zonas

afectou cada

unha.

Define

conceptos como

descolonización

, non aliñación

e antiimp.

CCL

CAA

CSC

CSIEE

B7-2.2. Identifica e compara as características da descolonización de Asia e de África.

Compara o

proceso

descolonizador

das colonias

francesas e as

colonias

británicas en

África.

B7-3. Analizar o subdesenvolvemento do Terceiro Mundo e establecer as causas que o explican.

B7-3.1. Analiza as características dos países do Terceiro Mundo a partir de gráficas.

Analiza as

características

dos países do

Terceiro

Mundo.

CCL

CAA

CSC

CSIEE

B7-4. Definir o papel da ONU na descolonización analizando información que demostre as súas actuacións.

B7-4.1. Explica as actuacións da ONU no proceso descolonizador a partir de fontes históricas.

Analiza o papel

da ONU na

descolonización

.

CAA

CSC

CSIEE

B7-5. Apreciar o nacemento da axuda internacional e o xurdimento das relacións entre os países desenvolvidos e subdesenvolvidos, reproducindo as formas de axuda ao desenvolvemento e describindo as formas de neocolonialismo dentro da política de bloques.

B7-5.1. Explica a evolución das relacións entre os países desenvolvidos e os países en vías de desenvolvemento, comparando a axuda internacional coa intervención neocolonialista.

Identifica os

termos Norte-

Sur,

subdesenvolve

mento, terceiro

mundo,

intercambio

desigual.

CCL

CAA

CSC

CSIEE


B7-6. Obter e seleccionar información de fontes primarias ou secundarias, analizando a súa credibilidade e considerando a presentación gráfica ou escrita.

B7-6.1. Localiza nun mapa os Países do Terceiro Mundo.

Localiza os

Países do

Terceiro

Mundo.

CMCCT

CAA

CSC

CSIEE

B7-6.2. Analiza textos e imaxes do Movemento de Países Non Aliñados e dos países subdesenvolvidos.

Define

Conferencia de

Bandung e

Movemento de

Países Non

Aliñados.

B7-7. Ordenar cronoloxicamente os principais feitos que interveñen no proceso descolonizador e describir as súas consecuencias a partir de distintas fontes de información, en liña ou bibliográficas.

B7-7.1. Elabora liñas do tempo que interrelacionen feitos políticos, económicos e sociais dos países capitalistas, comunistas e do Terceiro Mundo.

Coñece as

consecuencias

da

descolonización

CCL

CMCCT

CD

CAA

CSC

CSIEE

TEMPORALIZACIÓN: A 2º, 3ª e 4ª semana do mes de Abril.



CONTIDOS DA UNIDADE


CURRICULARES



BLOQUE 8. A CRISE DO BLOQUE COMUNISTA

A URSS e as democracias populares.

A irrupción de M. Gorbachov: “Perestroika” e “Glasnost”.

A desintegración da URSS: CEI-Federación Rusa e as novas repúblicas exsoviéticas.

A caída do muro de Berlín e a evolución dos países de Europa Central e Oriental.

A URSS.

As democracias populares en Europa oriental.

China, outro xigante comunista.

A expansión do comunismo por Asia e África.

O derrubamento do bloque comunista.

Descrición da evolución da URSS ata a morte de Breznev.

Análise da instauración do modelo comunista e a súa economía nas democracias populares de Europa oriental.

Explicación da crise das economías comunistas do leste de Europa

Identificación de China como a outra gran potencia comunista.

Descrición da expansión do comunismo por Asia e África

Análise do proceso de caída do bloque comunista desde o inicio do goberno de Gorbachov ata 1989.


B8-2. Resumir as políticas de M. Gorbachov nomeando as disposicións concernentes á “Perestroika” e á “Glasnost” e resaltando as súas influencias.

B8-3. Analizar a situación creada co xurdimento da CEI e as repúblicas exsoviéticas recollendo informacións que resuman as novas circunstancias políticas e económicas.

B8-4. Explicar a caída do muro de Berlín nomeando as súas repercusións nos países de Europa Central e Oriental.

B8-6. Obter e seleccionar información de diversas fontes (bibliográficas, Internet) que expliquen os diversos feitos que determinan a crise do bloque comunista.

B8-3.1. Elabora un cadro sinóptico sobre a situación política e económica das repúblicas exsoviéticas e a CEI-Federación Rusa.

Define Federación

Rusa.

CMCCT

CAA

CSC

CSIEE

B8-4.2. Explica as novas relacións das repúblicas exsoviéticas con Europa occidental.

Cita as repúblicas exsoviéticas.

B8-7. Identificar a materialización dos modelos comunista e capitalista exemplificando coa selección de feitos que durante este período afectan ás dúas grandes superpotencias: URSS e Estados Unidos.

B6-5.1. Explica algunhas características da economía comunista a partir de gráficas. Coñece os

rasgos da economía comunista.

CCL

CMCCT

CAA

CSC

CSIEE

B6-5.2. Identifica formas políticas do mundo occidental e do mundo comunista

Coñece o sistema político de occidente e do comunismo.


B8-1.1. Localiza nun mapa as repúblicas exsoviéticas e os diferentes países formados tras a caída do muro de Berlín.

Localiza os países creados tras a caída do

muro.

CCL

CD

CAA

CSC

CSIEE

B8-1.2. Elabora un eixe cronolóxico que ordena os acontecementos que explican a desintegración da URSS formación da CEI e o xurdimento das repúblicas exsoviéticas.

Coñece a desintegración da URSS.



B8-2.1. Describe os trazos políticos e socioeconómicos da URSS desde a época de Breznev ata a de Gorbachov.

Coñece o papel de Gorbachov.

CCL

CAA

CSC

CSIEE



Coñece a economía das

repúblicas exsoviéticas.

CD

CAA

CSC

CSIEE



Relaciona Europa Oriental

con Europa Occidental.

CSC

CSIEE


B8-6.1. Realiza unha procura guiada en Internet para explicar de xeito razoado a disolución do bloque comunista.

Explica a disolución do

bloque comunista.

CD

CSC

CSIEE

B9-1. Distinguir os postulados que defende a cultura capitalista da segunda metade do século XX establecendo as liñas de pensamento e os logros obtidos.

B9-1.1. Enumera as liñas de pensamento económico do mundo capitalista na segunda metade do século XX.

Coñece os rasgos da economía capitalista.

CCL

CAA

CSC

CSIEE

B9-2. Describir o Estado do Benestar, aludindo ás características significativas que inflúen na vida cotiá.

B9-2.1. Identifica razonadamente as características e símbolos do Estado do Benestar. Define Estado

de Benestar.

CCL

CSC

CSIEE

B9-3.1. Elabora eixos cronolóxicos sobre o proceso de construción da Unión Europea.

Coñece o proceso de

formación da UE.

CCL

CAA

CSC

CSIEE

TEMPORALIZACIÓN: A 1ª e a 2ª semana do mes de Maio.



CONTIDOS DA UNIDADE


CURRICULARES



BLOQUE 9. O MUNDO CAPITALISTA NA SEGUNDA METADE DO SÉCULO XX

Pensamento e cultura da sociedade capitalista na segunda metade do século XX: O Estado do Benestar.

O proceso de construción da Unión Europea: das Comunidades Europeas á Unión. Obxectivos e Institucións.

Evolución dos Estados Unidos: dos anos 60 aos 90.

Xapón e os novos países asiáticos industrializados.

A evolución do bloque capitalista.

Estados Unidos.

A evolución de Europa occidental.

O marco asiático do capitalismo.

Explicación das fases da evolución do bloque capitalista: expansión e crise económica.

Análise da evolución económica dos Estados Unidos.

Identificación da política exterior de Estados Unidos e do seu papel de líder mundial.

Recoñecemento do Plan Marshall como motor da reconstrución de Europa occidental.

Descrición do proceso de unidade europea e dos obxectivos da Unión Europea.

Recoñecemento do Estado de benestar como o maior logro do capitalismo.

Identificación das singularidades do capitalismo en Xapón e outros países industriais asiáticos.

B6-4. Comparar e analizar o modelo capitalista co comunista desde o punto de vista político, social, económico e cultural.

B6-4.1. Explica algunhas características da economía capitalista a partir de gráficas. Diferencia entre

mundo capitalista e socialista.

CMCCT

CAA

CSC

CSIEE.

B6-4.2. Establece razoada e comparativamente as diferenzas entre o mundo capitalista e o mundo comunista.

Diferencia entre mundo capitalista e socialista

B6-5. Identificar a materialización dos modelos comunista e capitalista exemplificando coa selección de feitos que durante este período afectan ás dúas grandes superpotencias: URSS e Estados Unidos.

B6-5.1. Explica algunhas características da economía comunista a partir de gráficas. Diferencia entre

mundo capitalista e

socialista

CCL

CMCCT

CAA

CSC

CSIEE

B6-5.2. Identifica formas políticas do mundo occidental e do mundo comunista

Coñece as formas políticas

do mundo occidental e do

comunista.


B8-1.1. Localiza nun mapa as repúblicas exsoviéticas e os diferentes países formados tras a caída do muro de Berlín.

Localiza os países creados tras a caída do

muro.

CCL

CD

CAA

CSC

CSIEE

B8-1.2. Elabora un eixe cronolóxico que ordena os acontecementos que explican a desintegración da URSS formación da CEI e o xurdimento das repúblicas exsoviéticas.

Coñece a desintegración da URSS.


B8-2.1. Describe os trazos políticos e socioeconómicos da URSS desde a época de Breznev ata a de Gorbachov.

Coñece o papel de Gorbachov.

CCL

CAA

CSC

CSIEE




Coñece a economía das

repúblicas exsoviéticas.

CD

CAA

CSC

CSIEE



Relaciona Europa Oriental

con Europa Occidental.

CSC

CSIEE


B8-6.1. Realiza unha procura guiada en Internet para explicar de xeito razoado a disolución do bloque comunista.

Explica a disolución do

bloque comunista.

CD

CSC

CSIEE

B9-1. Distinguir os postulados que defende a cultura capitalista da segunda metade do século XX establecendo as liñas de pensamento e os logros obtidos.

B9-1.1. Enumera as liñas de pensamento económico do mundo capitalista na segunda metade do século XX.

Coñece os rasgos da economía capitalista.

CCL

CAA

CSC

CSIEE

B9-2. Describir o Estado do Benestar, aludindo ás características significativas que inflúen na vida cotiá.

B9-2.1. Identifica razonadamente as características e símbolos do Estado do Benestar. Define Estado

de Benestar.

CCL

CSC

CSIEE

B9-3. Explicar o proceso de construción da Unión Europea enumerando os fitos máis destacados que configuran a súa evolución.

B9-3.1. Elabora eixos cronolóxicos sobre o proceso de construción da Unión Europea.

Coñece a formación da

UE.

CCL

CAA

CSC

CSIEE

B9-4. Coñecer os obxectivos que persegue a Unión Europea en relación coas Institucións que compoñen a súa estrutura.

B9-4.1. Relaciona razoadamente as Institucións da Unión Europea cos obxectivos que esta persegue.

Cita as principais

Institucións da UE.

CCL

CSC

CSIEE

B9-6. Identificar as singularidades do capitalismo de Xapón e os Novos Países Industriais Asiáticos, establecendo trazos de carácter político, económico, social e cultural.

B9-6.1. Establece razoadamente as características e símbolos que explican aspectos singulares do capitalismo de Xapón e a área do Pacífico.

Coñece aspectos do

Pacífico.

CCL

CAA

CSC

CSIEE

TEMPORALIZACIÓN: A 3ª e a 4ª semana do mes de Maio.


CONTIDOS CURRICULARES DO

CURSO

CONTIDOS DA UNIDADE


CURRICULARES



BLOQUE 10. O MUNDO ACTUAL DESDE UNHA PERSPECTIVA HISTÓRICA

A caída do muro de Berlín e os atentados de Nova York: a globalización e os medios de comunicación. A ameaza terrorista nun mundo globalizado. O impacto científico e tecnolóxico.

Europa: reto e unión.

África Islámica, subsahariana e Sudáfrica.

A India e China do século XX ao século XXI: evolución política, económica, social e de mentalidades.

Un novo contexto internacional.

As guerras no cambiode milenio.

O terrorismo e outros novos conflitos.

A primavera árabe.

Análise do novo equilibrio mundial.

Identificación da hexemonía de Estados Unidos e do papel da Unión Europea nas relacións internacionais.

Recoñecemento das potencias emerxentes.

Análise das guerras do Golfo

Análise das causas e consecuencias dos conflitos de Europa do leste.

Análise das causas e consecuencias dos conflitos africanos.

Descrición do concepto de terrorismo.

Identificación do terrorismo internacional e doutros problemas que provocan inestabilidade.

Recoñecemento da primavera árabe como ciclo revolucionario que supuxo o derrocamento de ditadores e de certa inestabilidade.

B10-1. Analizar as características da globalización describindo a influencia que sobre este fenómeno teñen os medios de comunicación e o impacto que os medios científicos e tecnolóxicos teñen na sociedade actual.

B10-1.1. Identifica as principais características ligadas á fiabilidade e obxectividade do fluxo de información existente en internet e outros medios dixitais.

Define

globalización.

Diferencia

globalización

de

antiglobalizació

n.

Explica as

causas da crise

de 2007.

CSIEE

B10-2. Describir os efectos da ameaza terrorista (yihadismo, etc.) sobre a vida cotiá e explicar as súas características.

B10-2.1. Realiza unha procura guiada en Internet sobre a ameaza terrorista, organizacións que a sustentan, actos máis relevantes (Nova York 11-S, Madrid 11-M, Londres 7-X, etc.), os seus símbolos e repercusións na sociedade (a cidadanía ameazada, as asociacións de vítimas, a mediación en conflitos, etc.) e analiza e comunica a información máis relevante.

Busca información sobre

os atentados terroristas.

CCL

CAA

CSC

CSIEE

B10-3. Resumir os retos que ten a Unión Europea no mundo actual distinguindo os problemas que posúe para mostrarse como zona xeopolítica unida fronte a outras áreas.

B10-3.1. Identifica os retos actuais da Unión Europea a partir de novas xornalísticas seleccionadas.

CCL

CSC

CSIEE

B10-3.2. Explica comparativamente os desaxustes que ten a Unión Europea na relación con outros países ou áreas xeopolíticas.

Coñece a relación da UE con outros países.

B10-6. Describir a evolución do mundo islámico na actualidade resumindo os seus trazos económicos, políticos, relixiosos e sociais.

B10-6.1. Enumera e explica os trazos económicos, políticos, relixiosos e sociais do mundo islámico e localiza nun mapa os países que forman na actualidade o mundo islámico.

Define mundo islámico.

CCL

CA

CSC

CSIEE

B10-7. Distinguir a evolución dos países de África distinguindo e relacionando as súas zonas xeoestratéxicas.

B10-7.1. Compara aspectos económicos, políticos, relixiosos e sociais entre os principais países do continente africano.

Localiza algún país africano.

CCL

CAA

CSC

CSIEE

B10-8. Resumir a evolución de China e a India desde finais do século XX ao século XXI, seleccionando trazos políticos,

B10-8.1. Compara aspectos económicos, políticos, relixiosos e

Compara China coa India.

CCL

CAA


económicos, sociais e de mentalidades.

sociais de China e a India. CSC

CSIEE

B10-8.2. Compara aspectos económicos, políticos, relixiosos e sociais entre países emerxentes de Asia e África.

Compara o continente asiático co africano.

CCL

CMCCT

CD

CAA

CSC

CSIEE

TEMPORALIZACIÓN: Mes de Xuño.

Esta temporalización é aproximada e poderá modificarse esta orde en función das circunstancias e o criterio da profesora. Incluso poderá engadirse algún contido sempre que se xustifique e o Departamento o considere oportuno. Se se deran cambios recolleríanse na Memoria de final de curso.


Pretendemos que a avaliación sexa continua, formativa e integrada no proceso ensino-aprendizaxe. Partiremos dunha avaliación inicial coa que pretendemos valorar os coñecementos previos e os esquemas mentais do alumnado.Un instrumento desta avaliación pode ser unha proba inicial que nos oriente cara ao establecemento das estratexias de aprendizaxe e a realización das actividades máis axeitadas. Será unha proba escrita que constará de preguntas curtas, definicións, mapas…A proba correxirase na clase e non condicionará a cualificación das restantes avaliacións nin a nota final.


o Exames escritos. En cada trimestre os alumn@s realizarán exames (nun nº e datas de realización a determinar pola profesora) que constituirán o elemento fundamental na determinación da nota de cada avaliación. Os exames escritos poden incluír definicións, preguntas teóricas de desenvolvemento, comentario de texto, cronoloxías, preguntas de relación, de resposta breve…Valoraranse tanto os coñecementos como a expresión axeitada dos mesmos, a capacidade de razoar sobre os feitos históricos, o emprego do vocabulario propio da materia, a claridade expositiva, a expresión escrita, a aplicación na redacción das normas gramaticais e sintácticas e a coherencia na exposición das ideas.

o Ademais, e para completar a valoración académica, a profesora utilizará outros elementos como a actitude, traballo, participación, implicación e asistencia á clase do alumn@ á clase.

Todos estes aspectos serán reflectidos no caderno da profesora.



O noso desexo é fuxir da clase tradicional na que o profesor ou profesora explica e o alumnado asimila o transmitido sen facer ningunha análise crítica. Queremos un alumnado activo e, polo tanto, basearemos o noso método no sistema de “reconstrución”, é dicir, o alumnado elabora os contidos a partir de materiais de traballo (o propio libro de texto ou materiais proporcionados polo Departamento) nunha tarefa cotiá dirixida e orientada pola profesora correspondente. Con isto intentaremos evitar unha excesiva memorización dos contidos, aínda que sen renunciar, como complemento, a unha aprendizaxe significativa.

Pretendemos que o alumnado acade un coñecemento do pasado máis entroncado co seu presente, así como que logre posuír unha visión xeral dos aspectos máis salientables da época actual. Farase un labor de construción por medio da utilización de materiais ou fontes sinxelas que procederán do libro ou serán facilitados polo departamento. Sempre intentará facerse referencia á realidade máis próxima ao alumnado, e se é posible tratarase de poñelo en contacto con esa realidade para dese xeito conseguir un achegamento á mesma e unha mellor comprensión do proceso histórico. En cada tema, a profesora empregará para as súas explicacións presentacións en Power Point ou similares de elaboración propia.

Faremos uso de material complementario de carácter audiovisual: diapositivas, documentais, películas,.. Tamén empregaremos material procedente dos medios de comunicación (prensa, Internet), así como anuarios estatísticos e outras fontes.

Un complemento ao traballo na aula virá dado pola posibilidade de que alumnos e alumnas presenten pequenos traballos de investigación, individual ou colectivamente. O obxectivo sería que o alumnado poda poñer en práctica técnicas e procedementos de investigación característicos das Ciencias Sociais.


En 1º de Bacharelato a profesora empregará todos os recursos dispoñibles no libro de texto e que comprenden una gran variedade deles: a elaboración de mapas conceptuais, elaboración dalgún tema a partir dunha bibliografía seleccionada, comentario dalgunha novela de actualidade especialmente do contexto histórico; análise de películas históricas; análise de carteis propagandísticos; interpretación e comentario de mapas históricos; búsqueda de páxinas web/internet dispoñibles sobre algún aspecto do currículo, etc.

Ao mesmo tempo un labor de suma importancia é comentar as noticias de actualidade sobre política, sociedade, economía, de Europa e do resto do mundo, a partir das cales poder entablar un debate no que o alumno aprenda a ser tolerante, a expresar as súas ideas aínda que difieran doutras, pero tamén aprender a escoitar.

O libro de texto empregado é o seguinte:

HISTORIA DO MUNDO CONTEMPORÁNEO.

EDITORIAL VICENS VIVES, 2015.

ISBN: 978-84-682-3126-6









A cualificación de cada trimestre relativa ás probas escritas, será resultado da media de todas as probas que se efectúen durante o mesmo. Para superar os exames do trimestre, será necesario obter como mínimo cinco puntos de nota media. Cómpre acadar unha nota mínima nos exames da materia de cada trimestre (un catro), por debaixo da cal o alumno/a non poderá compensar a nota nas seguintes probas (non se calcula nota media se calquera dos exercicios non acada un mínimo de 4).

Considerarase o trimestre suspenso cando non se acaden 5 puntos na avaliación. Se se obtén unha nota con decimais, a profesora redondeará a un número superior ou inferior segundo considere convinte.




A nota final non é soamente produto da media aritmética das notas obtidas nas avaliacións, senón tamén da estimación fundada do profesor a través da avaliación cualitativa realizada por el ao longo do curso atendendo á progresión ou retroceso nas aprendizaxes do alumno. Será necesario ter aprobados todos os trimestres para obter a cualificación de aprobado (cinco) na convocatoria de xuño.

Non se contemplan os exames de recuperación en cada avaliación agás no caso de que


a profesora o considere oportuno. Os trimestres suspensos poderán recuperarse no exame final do mes de xuño; no caso de facer recuperación por trimestre, o alumno deberá examinarse de toda a materia impartida no mesmo, independentemente de ter superado algún parcial.

A posta en práctica dun sistema de avaliación continua permitirá a aplicación de medidas de reforzo inmediato naqueles casos nos que se detecte que non se acadaron os obxectivos establecidos, ou ben que existen dificultades que impiden o progreso do alumnado. Poderanse propoñer actividades que permitan unha recuperación axeitada, así como abordar os contidos de maneira diferente (metodoloxicamente, en canto á profundidade dos mesmos ou no referente á súa secuenciación).

Haberá un seguimento destas actividades utilizando os instrumentos de avaliación descritos anteriormente.

Para aqueles alumnos e alumnas que non poidan superar a materia durante o curso haberá una proba extraordinaria es setembro. Os contidos a examinar serán a totalidade dos impartidos durante o curso.

A proba constará da definición de varios conceptos, do desenvolvemento de preguntas sobre aspectos diversos da materia, de ordenación cronolóxica…

Para aprobar o exame de Setembro hai que ter unha nota igual ou superior a 5 puntos.






- Ao remate de cada avaliación elaboraremos unha análise dos resultados xerais dos grupos: a partir dos datos estatísticos e comparativos das cualificacións (nº de aprobados, porcentaxes, notas medias…) poderemos apreciar o nivel de consecución dos obxectivos. O Departamento establece que cunha porcentaxe menor ao 40% de aprobados en cada trimestre, analizaranse os motivos deses resultados e en función deles, revisarase a configuración pedagóxica do nivel (criterios de avaliación, metodoloxía, etc) e a propia práctica docente.





En 1º de Bacharelato hai 4 alumnos repetidores. Todos eles teñen a materia aprobada, polo que se lle conserva o aprobado exepto a un que segundo a lexislación ten que examinarse novamente da materia.

Asisten todos a clase e a profesora que xa os coñece do curso pasado, intentará que non se descolguen da materia e que intenten subir a nota.

11.- PROCEDEMENTOS QUE LLE PERMITAN AO ALUMNADO ACREDITAR OS COÑECEMENTOS NECESARIOS

No caso da asignatura de Historia do Mundo Contemporáneo, non é necesaria a organización de ningún tipo de procedemento para acreditar coñecementos previos necesarios para poder seguir impartindo a materia.


A profesora fará nos primeiros días de clase unha avaliación inicial para coñecer os coñecementos previos dos alumnos. Será unha proba escrita que constará de preguntas curtas, definicións, mapas…A proba correxisarase na clase e non condicionará a cualificación das restantes avaliacións nin a nota final.

12.1.-MEDIDAS INDIVIDUAIS OU COLECTIVAS A ADOPTAR EN FUNCIÓN DOS RESULTADOS

Destacar que os alumnos de 1º de Bacharelato proceden de centros de ensino distintos e consideramos moi importante esta proba de avaliación inicial xa que os resultados obtidos serviranlle á profesora para coñecer os coñecementos previos que teñen os alumnos e poder saber de que punto partimos á hora de comenzar as explicacións.



Cremos que neste nivel educativo (Bach.) e nesta materia específica, a diversidade fai referencia á necesidade de ser atendidas adaptacións de acceso, medidas concretas de material, sen chegar en ningún caso a tomar medidas curriculares significativas. Este nivel educativo, ten como obxectivo ofrecer unha capacidade dunha cultura común, pero resaltando as peculariedades do alumno, de acordo coas súas capacidades, motivacións e intereses; nese sentido, a profesora deste curso adoptará unha metodoloxía que favoreza a aprendizaxe de todo o alumnado na súa diversidade. Por iso proporanse actividades abertas, para que o alumno/a as realice segundo as súas posibilidades, cunha gradación de dificultade en cada unidade didáctica, e organizaranse


as aprendizaxes mediante proxectos motivadores que, á súa vez, axuden a relacionar e aplicar coñecementos.

Os contidos dos libros de texto veñen complementados con actividades moi diversas. Deste modo, a profesora elixirá aquelas estratexias de ensino-aprendizaxe adaptadas ao nivel do grupo-clase.

Durante este curso 2015-2016 e no momento de facer esta programación, non hai alumnos no bacharelato que presenten unha particular necesidade de atención, aínda que posiblemente se observarán diferentes ritmos na aprendizaxe.

Outras medidas de atención á diversidade xa non dependen directamente do noso departamento, senón do equipo directivo e/ou do Departamento de Orientación.







- Emprendemento


- Valores persoais


Promoverase a aprendizaxe da prevención e resolución pacífica de conflitos en todos os ámbitos da vida persoal, familiar e social, así como dos valores que sustentan a liberdade, a xustiza, a igualdade, o pluralismo político, a paz, a democracia, o respecto aos dereitos humanos, o respecto por igual aos homes e ás mulleres, e ás persoas con discapacidade, e o rexeitamento da violencia terrorista, a pluralidade, o respecto ao Estado de dereito, o respecto e a consideración ás vítimas do terrorismo, e a prevención do terrorismo e de calquera tipo de violencia.


As actividades Complementarias e extrescolares programadas para 1º de Bacharelato aparecen recollidas co resto de actividades na páxina 186 da Programación.

16.- MECANISMOS DE REVISIÓN, AVALIACIÓN E MODIFICACIÓN DA PROGRAMACIÓN

Os mecanismos de revisón, avaliación e modificación da programación aparecen recollidos na páxina 188 da Programación.


PROGRAMACIÓN DA EDUCACIÓN EN VALORES

As materias do departamento de ciencias sociais son susceptibles de vincularse con moitos temas transversais que leven á reflexión crítica e á educación en valores, sobre todo a través do traballo habitual na clase, a valoración do papel desempeñado polos gobernos nos diferentes períodos da historia da sociedade, o papel da muller no ámbito político ou cultural, ou en xeografía, con temas como o coidado do medio ambiente, a sostenibilidade, a acción antrópica na paisaxe natural… A variedade de contidos dos textos xornalísticos, por exemplo, permite a reflexión sobre case todos os temas transversais da actualidade podendo ver a permanencia ou a evolución no tempo.

Educación para a paz

Pode considerarse este contido transversal a partir da análise da propia historia universal e de España de todos os tempos, mesmo dos textos xornalísticos actuais e a partir dos cales farase fincapé na importancia de considerar os códigos ideolóxicos, relixiosos e políticos, territoriais dos feitos que son noticia para una comprensión cabal da mensaxe, na que se inclúan as distintas visións do mundo que existiron e que aínda perduran na actualidade.

Por exemplo, as terribles circunstancias da Guerra Civil e as súas dramáticas consecuencias que tan terriblemente afectaron á poboación: a norte e o exilio de moitos españois, a pobreza, a degradación moral, a violencia, a censura e o control dos cidadáns.

Educación moral e cívica

A análise do discurso propicia a percepción de trazos culturais e ideolóxicos presentes nos textos, sobre todo, a partir dos elementos de subxectividade. O traballo con textos para adquirir coñecemento da orixe, formación e expansión de diferentes ideoloxías políticas e relixiosas existentes e fomentar a tolerancia e o respecto. Debemos ter en conta que nas aulas do noso instituto será cada vez máis frecuente a presenza de alumnos doutras realidades culturais, lingüísticas, relixiosas. A lectura e a interpretación de moitos textos históricos e de diferentes etapas históricas axudan a reflexionar sobre o valor fundamental da vida, a paz, a concordia e a xustiza, desde as diferentes visións do mundo. Moitas veces obsérvanse problemas sociais e morais, non moi diferentes dos que se producen na sociedade actual (intolerancia, persecucións,falseamento…), o cal permitiranos a reflexión crítica sobre a conduta dos personaxes e as situación polas que atravesan e a súa relación co mundo real.

Educación do consumidor

Aínda que este tema transversal podería ser analizado dende as diferentes áreas das ciencias sociais, é na disciplina da xeografía donde mellor poderá ser tratado e apreciar como a sociedade se transformou.

Partíriase dunha análise da persuasión, a sedución e os mecanismos da manipulación empregados pola publicidade, como instrumento básico para aumentar o nivel de venda dos produtos das empresas que os publicitan. Demostrar como a demanda eleva a oferta se eses produtos se anuncian, a que hora se anuncian e en que medios. Debe facerse fincapé en que o obxectivo final do discurso publicitario é fomentar o consumo do


produto ou servizo ofertado, polo que non escatima en medios para conseguilo, desde a realización de estudos psicolóxicos e sociolóxicos, ata o recurso da publicidade encuberta ou subliminar, cada vez máis utilizada no cine e a televisión. O coñecemento destes feitos permitirá ao alumnado detectar a intencionalidade enganosa, adoptar una actitude crítica e consumir dun xeito responsable.

Haberá que ver especialmente o poder dos medios de comunicación, tanto na información xeral como no ámbito do consumo.

Educación para a igualdade de oportunidades de ambos os sexos

Pódese abordar este contido transversal partindo directamente da lectura dos artigos 10 e 14 da Lei Orgánica 1/2004, dado que neles protéxense os dereitos da muller e salvagardan a igualdade entre home e muller no ámbito da publicidade e dos medios de comunicación. Tamén se pode utilizar o anuncio institucional do Ministerio de Igualdade sobre os maltratadores. A análise dos contidos da prensa e dos medios de comunicación e, sobre todo, das páxinas de contacto dalgúns xornais, servirá para tratar simultaneamente o tema da explotación da muller como obxecto sexual e o tema da educación moral e cívica.

Por outra banda, a historia conta cunha longa traxectoria onde poder analizar que o papel da muller estaba relegado ao ámbito doméstico, que a súa consideración social era reducida, que estivo suxeita ás convencións políticas, relixiosas…

Educación ambiental

En xeografía adícaselle sempre uns temas especiais, polo que case non debería considerárselle tema transversal. Forma parte dos nosos currículos, pero o que si podería incluílo nun tema transversal fora o análise dos comportamentos do día a día na aula (limpeza, ruído, reciclaxe dos materiais utilizados).

Educación sexual

Os nosos alumnos non carecen de información relacionada con este tema, polo que non é información o que máis necesitan, senón educación. Pódense aproveitar algún dos textos xornalísticos utilizados para a análise da igualdade de oportunidades para ambos os sexos, os textos literarios, debates e coloquios televisivos ou preparados polos propios alumnos, etc., que poden servir como punto de partida para traballar este tema. En moitos deses textos móstranse as consecuencias da ignorancia sexual, comportamentos abusivos, de explotación e malos tratos, etc.

Educación para a saúde

Este tema pódese tratar, en moitas ocasións, de forma paralela ao anterior e a partir do mesmo tipo de textos. Engadiríase o tema das drogas e o do alcolismo.

Educación para o cuidado e protección do patrimonio artístico e cultural

O coidado e perseveración do noso patrimonio cultural e natural debe ser una prioridade para calquera sociedade. As identidades locais e rexionais constitúense e refórzanse a


través dos símbolos, figuras representativas, tradicións que serven de elementos referenciais fundamentais para a conservación do noso patrimonio. a destrución do noso patrimonio vai xerar polo tanto una falta de identidade.


ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PROXECTO LECTOR

O profesorado realizará un seguimento da expresión oral e escrita do alumnado. Para isto analizarase a capacidade de construír frases coherentes, elaborar temas e definir conceptos nas distintas actividades realizadas; así como a capacidade do alumnado para levar a cabo unha lectura comprensiva dos contidos do libro e doutros documentos propostos polo profesor ou profesora.

En canto aos posibles instrumentos utilizados para realizar a avaliación do anteriormente exposto pódense salientar entre outros os seguintes:

Corrección das probas escritas realizadas polo alumnado, prestando atención e valorando debidamente a capacidade expresiva, a ortografía e a caligrafía.

Realización de redaccións sobre temas relacionados coa materia estudada por parte dos alumnos e alumnas, redaccións que una vez realizadas deberán lerse na clase…

Valoración das actividades realizadas no caderno de clase, esixíndose un mínimo de orde, coherencia, limpeza e lexibilidade.

Proposta de traballos de índole variada.

Lectura de textos diversos, ben do libro, ben do periódico ou de calquera outro material didáctico, coa finalidade de comprobar se existe una lectura comprensiva das mesmas.

Con todo non é preciso buscar orixinalidades para incluír un plan lector na nosa área, porque as Ciencias Sociais constitúen un idóneo punto de partida para fomentar o hábito da lectura porque a historia, a xeografía e ata a arte se basean nunha importante documentación escrita e gráfica. Explicar aos alumnos como una realidade histórica se pode constatar cun documento histórico resulta moi ilustrativo.

En xeral, os libros de texto de hoxe en día inclúen este tipo de documentos que, ou ben se len na clase reflexionando sobre eles, ou ben son traballados polos alumnos nas súas casas. Pero tamén, una obra de arte, un cadro por exemplo, por medio da cor, a composición, a temática…informa ao espectador dunha realidade histórica concreta.

Destacar que este departamento considera moi didáctica a colaboración coa biblioteca do centro, polo que aporta una serie de lecturas recomendadas por niveis académicos para os alumnos da ESO e de Bacharelato. Aínda que ditos libros non son obrigatorios, os profesores de cada asignatura e nivel, estimularán aos alumnos a que se acheguen á lectura da novela histórica como medio para achegarse ao acontecer histórico dende un punto de vista non fenomenolóxico.

Ademais destes listados de libros que os profesores aconsellarán, en 1º e 2º de ESO, será obrigatoria a lectura dun libro. Ao remate da mesma os alumnos farán un traballo que conta para a nota.

En 3º de ESO será obrigatorio ler un libro e logo os alumnos farán unha pequena proba sobre o mesmo. En 4º de ESO trala lectura obrigatoria dun libro os alumnos farán un traballo e un exame sobre o mesmo. A nota acadada nos traballos e exames contará na nota final do trimestre. En 4º PDC, os alumnos adicarán unha hora á semana á lectura dun libro. Alternaranse libros en L. Galega e en L. Castelá. Despois da lectura o alumnado fará unha proba escrita con preguntas relativas ao libro.

En 1º de Bacharelato os alumnos comentarán e analizarán mensualmente unha noticia


de carácter internacional procedente de calquera medio de comunicación. Será lida e comentada na clase. Asemade será obrigatorio a lectura dun libro que os alumnos elixiran a partir dun listado de libros facilitado pola profesora. Realizarán un traballo ou unha proba escrita.

Este curso o Departamento impartirá PDC e tal como consta anteriormente, os alumnos terán que ler varios libros tanto en L. Castelá como en L. Galega ao longo do curso. Para elixir os libros, a profesora que imparte o ámbito pedirá asesoramento aos departamentos das linguas.

A elección de libros para os diferentes niveis (da ESO e 1º de Bacharelato) farase no mes de Setembro nunha reunión ordinaria do departamento e coordinarase con outras lecturas obrigatorias do alumnado recomendadas por outros departamentos. Tratarase de elixir obras das que haxa exemplares suficientes na Biblioteca ou que existan en formato dixital.


ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC

Ademais da utilización dos recursos tradicionais en papel impreso: fontes bibliográficas, libros de texto, libros de lectura, fotocopias, textos especialmente seleccionados (históricos, historiográficos, diagramas, mapas temáticos, mapas mudos, noticias de prensa, etc.), farase o posible para utilizar os medios audiovisuais e as TIC para a adquisición da competencia no tratamento da información e a competencia dixital e para proporcionar un apoio ás explicacións dos profesores, ás exposicións orais que realice o alumnado, á procura de información, á composición de textos ou á realización de calquera traballo de investigación.

Medios audiovisuais: diapositivas de xeografía e de arte, fotografías de paisaxes, láminas, películas de acontecementos históricos, gravacións musicais que se relacionen con épocas concretas, documentais, programas televisivos, etc.

O uso de sistemas informáticos facilitará e axudará á ampliación do vocabulario ao utilizar a terminoloxía específica dos sistemas operativos: arquivos, escritorio, barra de ferramentas, cartafoles, fiestras, etc.; termos referidos á organización e recuperación da información en diferentes soportes: disquete, disco duro, pen drive, CD-ROM, DVD, etc.

É importante resaltar que en 1º e 2º de ESO hai o Proxecto Abalar.

Utilización dos procesadores de textos para a presentación correcta dos seus traballos escritos en computador: marxes, sangrados, tamaños e tipos de letra, viñetas… Utilización de programas de presentación (Power-Point) para as exposicións

orais do alumnado na clase.

Tamén visualización das presentacións en Power-Point que están colgadas na rede e están feitas por profesores doutras comunidades. Servirán ao alumnado para apreciar a sintetización de contidos.

Do mesmo xeito, utilizarán correctores, tradutores e dicionarios, para aquelas páxinas que aporten información noutras linguas.

Internet será eficaz non só para a procura de información senón tamén como vía de acceso ás páxinas web de interese das materias curriculares do noso departamento, visitas e creacións de blogs. Relacionamos algunhas destas páxinas para dar unha lixeira orientación do elevado número de recursos que temos os profesores de ciencias sociais en internet:

http://esquemasdehistoria.blogspot.com/

www.mister-wong.es/users/500177267/

www.clasesdehistoria.com

www.personales.ya.com/issacbuzo/


ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA

Aprender a vivir xuntos, aprender a convivir cos demais, ademais de constituír unha finalidade esencial da educación, representa un dos principais retos para os sistemas educativos actuais. Son moitas as razóns que fan que esta aprendizaxe se considere non só valiosa en si mesma, senón imprescindible para a construción dunha sociedade máis democrática, máis solidaria, máis cohesionada e máis pacífica na que fenómenos como o acoso escolar, a violencia doméstica, a violencia de xénero, o maltrato... non teñan cabida.

O informe da UNESCO da Comisión Internacional sobre a educación para o século XXI propoñía a ampliación dos obxectivos educativos máis alá do estrito campo do coñecemento e, máis concretamente, sinalaba a necesidade de que os alumnos aprendan na escola a convivir, coñecendo mellor ós demais e creando un espírito novo que impulse a realización de proxectos comúns e a solución pacífica e intelixente dos conflitos.

Unha das percepcións máis estendidas fai referencia ao progresivo incremento dos problemas de convivencia nos centros educativos e, de forma especial, nos centros de secundaria. Aínda que as situacións de indisciplina e de acoso escolar entre escolares existiron sempre, parece ter cobrado unha maior relevancia nos últimos anos, en parte “grazas” aos medios de comunicación. Por unha parte, aumentaron os problemas e dificultades do profesorado para poder impartir as clases e levar a cabo o proceso de ensino, o que en termos xerais se coñece como condutas disruptivas, e por outra parte, apareceron condutas de agresión entre compañeiros, que adoptan formas diversas, desde a agresión física directa ata a psicolóxica máis sutil. Nos últimos anos numerosos estudos valoraron no só o alcance real dos problemas que atentan contra a convivencia, senón tamén as causas e factores que os producen. Parece existir un amplo acordo sobre a complexidade que encerra a convivencia escolar e a presenza de múltiples factores que contribúen a explicar os principais problemas da convivencia.

Na actualidade o clima de convivencia deste centro é bo, non se observaron serios problemas nos cursos pasados. Algúns conflitos xurdidos eran esporádicos e resolvíanse fundamentalmente co diálogo e con medidas disciplinarias de carácter menor. Para que isto siga así, é moi importante que a metodoloxía empregada no proceso ensino-aprendizaxe estea no clima de convivencia.

Dende este departamento contribuiremos a fomentar e por en práctica o plan de convivencia impartindo unha educación baseada na tolerancia e o respecto a todo tipo de crenzas e opinións. Fomentaremos o traballo e a responsabilidade, desenvolvidos nun ambiente de liberdade, no respecto aos principios democráticos, potenciando a autoestima e facilitando a superación persoal. Evitaremos nas aulas condutas disrutivas (levantarse sen permiso, falar durante as explicacións…), condutas violentas (dano físico e verbal) ou dano ás propiedades e mobiliario escolar.

O profesorado deste departamento intentará conseguir a integración de todo o alumnado sen ningún tipo de discriminación realizando actividades que valoren positivamente a diversidade cultural das persoas. Fomentaremos o asociacionismo do alumnado cando mandemos facer traballos ou actividades en grupos. Serán grupos heteroxéneos en xénero, nivel de rendemento….Tamén se farán actividades para conmemorar a Semana da Constitución e do Estatuto de Autonomía de Galicia, o día dos Dereitos Humanos, o día Internacional contra a violencia cara ás mulleres… Intentaremos establecer un clima de traballo adecuado durante o curso e para isto trataremos de consensuar as normas de funcionamento do grupo-clase. Unhas normas a cumprir polos nosos alumnos e por nós


mesmos e que deben ser claras, concretas, xustas…Ante calquera conflito que poida xurdir na clase, intentaremos actuar con flexibilidade, moderación, criterio…tendo en conta á persoa e as diferenzas individuais do alumnado.

É moi importante concienciar e sensibilizar a toda a Comunidade Educativa sobre a importancia dunha adecuada convivencia escolar, necesaria para un correcto funcionamento do centro e para un bo clima educativo que facilite como se dixo anteriormente os procesos de ensino-aprendizaxe. Cremos que a Convivencia e o Plan de Convivencia deben ser traballados continuamente, diariamente por cada profesor na aula.


MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS INCLUÍDOS OS LIBROS DE TEXTO

En todas as áreas tanto da ESO como de Bacharelato empregaranse todos os recursos dispoñibles nos libros de texto e que comprenden una gran variedade deles: a elaboración de mapas conceptuais, elaboración dalgún tema a partir dunha bibliografía seleccionada, comentario dalgunha novela de actualidade especialmente do contexto histórico; análise de películas históricas; análise de carteis propagandísticos; interpretación e comentario de mapas históricos; análise de cadros pictóricos; interpretación de documentos xeográficos como os mapas de tempo, as pirámides de idades, os diagramas sectoriais dalgún aspecto da economía, etc; búsqueda de páxinas web/internet dispoñibles sobre algún aspecto do currículo, etc.

Ao mesmo tempo un labor de suma importancia é comentar as noticias de actualidade sobre política, sociedade, economía, a partir dos cales poder entablar un debate no que o alumno aprenda a ser tolerante, a expresar as súas ideas aínda que difiran doutras. Pero tamén aprender a escoitar.

Os libros de texto que se empregarán no curso 2015-2016 son:

1º ESO

1 ESO Xeografía e Historia

Editorial: Santillana. Proxecto Saber Facer.

2º ESO

Xeografía e Historia 2 ESO

Autores: T. Grence Ruiz, F. Abascal e outros

Editorial: Obradoiro Santillana. Proxecto Os Camiños do Saber.

3º ESO

3 ESO Xeografía e Historia

Editorial: Obradoiro Santillana. Proxecto Saber Facer.

4º ESO

Historia

Autores: A. Brandi Fernández, Ana Guerra Cañizo

Editorial: Obradoiro Santillana. Proxecto Os Camiños do Saber, 2012

1º BACHARELATO – HISTORIA DO MUNDO CONTEMPORÁNEO

Historia do Mundo Contemporáneo.

Editorial Vicens Vives, 2015.

2º BACHARELATO – XEOGRAFÍA DE ESPAÑA

Xeografía 2.

Autores: Mª Concepción Muñoz Delgado. Editorial: Anaya.

2º BACHARELATO – HISTORIA DA ARTE

Material elaborado polo Departamento.

4º PDC

Material elaborado polo Departamento.


ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES

Tres aspectos temos en conta cando deseñamos o calendario de actividades complementarias previstas para o curso 2015-2016:

1. Coordinar as distintas saídas con outros departamentos didácticos.

2. Intentar que todos os alumnos teñan a oportunidade de participar nalgunha destas actividades.

3. Intentar evitar concentrar as saídas no último trimestre.

Por outra banda e dado o éxito da semana cultural efectuada os anos anteriores intentaremos programar as saídas para que coincidan no programa de actividades deste curso.

En principio contemplamos a realización das seguintes actividades:

- Saída cos alumnos de 1º de ESO para analizar e estudar algúns dos principais monumentos megalíticos da comarca. Completaríamos a actividade coa visita ao castro de Borneiro. Tamén se contemplan saídas con estes alumnos por Baio e alrededores (Vimianzo, Zas, Laxe, etc).

- Saída cos alumnos de 1º, 2º, 3º e 4º de ESO e 4º de PDC a Santiago para visitar a Catedral, o Museo do Pobo Galego e alguna exposición que nese momento estivese na cidade e se considerase interesante para o alumnado.

- Saída co alumnado de 1º, 2º, 3º de ESO e 4º PDC á Coruña visitando o Porto da cidade, a Torre de Hércules e o Castelo de San Antón.

- Excursión cos alumnos e alumnas de 2º de Bach. a Santiago de Compostela (visita á Cidade da Cultura, á Catedral, ao casco histórico, ás exposicións que haxa na cidade, etc.).

- Visita co alumnado de 2º de Bacharelato que cursa a materia de Historia da Arte á Feira de Arco en Madrid.

A visita co alumnado de 2º de Bacharelato a Santiago será a comezos do 2º Trimestre (mes de Xaneiro-Febreiro).

A visita a Arco (Madrid) será nas datas da celebración de dita feira. Xeralmente coincide no 2º Trimestre.

O resto de saídas previstas co alumnado da ESO celebrarase en calquera dos tres Trimestres. No momento da elaboración desta Programación os membros do Departamento non temos clara a Temporalización destas activiades extraescolares e complementarias.

Examinaremos a posibilidade de facer outras saídas de carácter máis puntual sempre que as circunstancias o fagan posible:

Asistencia a proxeccións cinematográficas.

Visita a institucións culturais (museos, bibliotecas...) e asistencia a conferencias, charlas e coloquios (fóra e dentro do centro).

Visitas a empresas, explotacións agrarias, realización de entrevistas con profesionais e traballadores da zona para coñecer a súa realidade económica…


Uns días antes da realización de cada actividade, o Departamento informará ao profesorado e ao alumnado implicado en dita actividade dos obxectivos e do desenvolvemento da mesma.

Ao remate da actividade o profesorado do Departamento implicado na súa organización e desenvolvemento, fará unha avaliación da mesma incidindo en que medida se cumpriron os obxectivos marcados e indicando a súa contribución á adquisición das competencia clave. Na memoria final de curso incluírase esta cuestión.

A realización destas actividades estará condicionada ao comportamento e actitude dos grupos, reservándose os profesores o dereito a sancionar aos alumnos que amosen condutas disruptivas coa non asistencia a estas actividades.


PROCEDEMENTOS PARA AVALIAR A PROPIA PROGRAMACIÓN

Tomando como referencia os resultados acadados polo alumnado nas distintas avaliacións, o Departamento de Xeografía e Historia procurará realizar unha autoavaliación debatendo as distintas opinións e observacións entre os membros do departamento, de xeito que poidamos detectar posibles erros e acertos no desenvolvemento desta programación para adoptar as medidas que consideremos oportunas.

Consideramos que avaliar e non acadar o obxectivo non é malo, é unha oportunidade de mellorar. Se non medimos, non somos quen de saber o mal ou ben que estamos a facer un determinado proceso, e polo tanto, non podemos mellorar.

Por outra parte, avaliar non é medir ao final de curso, senón día a día, mes a mes, avaliación a avaliación e finalmente a valoración final. Cando facemos estas avaliacións previas á valoración final, temos a oportunidade de poder corrixir aquilo que non vai segundo o previsto e buscar a forma de chegar ao noso obxectivo.

Este seguimento e avaliación parcial e final da programación recollerase por escrito no libro de actas do Departamento, algo que nos axudará a organizar o noso traballo de cara a este curso, e a vindeiros cursos.

Trátase de avaliar fundamentalmente:

A concreción e cumprimento dos obxectivos, contidos e criterios de avaliación.

A planificación temporal dos contidos, unha cuestión moi difícil de planificar a primeira vez que se da unha materia, pero que grazas á avaliación diaria deste aspecto, podemos chegar a realizar mellores aproximacións, entendendo que o alumnado varía ano a ano, aínda que as variacións que podemos ter se seguimos esta forma de traballo teñen unha dispersión menor.

A selección dos contidos considerados como básicos.

As estratexias didácticas empregadas.

Os recursos e materiais utilizados.

As actividades que desenvolvemos no día a día, e das que podemos sacar conclusións sobre se contribuíron ou non á comprensión do tema que queríamos traballar, e, en caso negativo, buscar de cara ao futuro outras actividades que melloren esta comprensión.

A evolución do alumnado con medidas de atención á diversidade.

A eficacia e rendemento das actividades complementarias e o rendemento nas accións do proxecto lector e do plan de integración das TICs.

Tamén se poderán realizar test anónimos ao alumnado ao final de cada trimestre ou cando finalice o curso, sobre a valoración que teñen do profesorado que lle imparte clase, tanto a nivel didáctico como a percepción que teñen do traballo do profesor ou profesora. O obxectivo é poder mellorar nos próximos cursos e acadar así o proposto nesta programación, rectificando o que sexa preciso para lograr os obxectivos fundamentais da área.


CONSTANCIA DA INFORMACIÓN AO ALUMNADO

O alumnado será debidamente informado polo profesorado do departamento que lles imparta clases dos obxectivos xerais, da temporalización dos contidos, dos procedementos/instrumentos e criterios de avaliación e cualificación ao comezo de curso. Cada profesor do departamento entregaralles aos alumnos os primeiros días de clase unha folla coa temporalización dos contidos e os criterios de cualificación. Esta información asinada polo pai/nai/titor legal do alumn@ ten que estar no caderno da materia durante o curso.

O alumnado con algunha materia pendente de cursos anteriores será convocado a unha primeira reunión a finais de setembro para indicarlles o programa de recuperación, os procedementos e instrumentos avaliadores, os criterios de cualificación e as datas das probas a realizar e das avaliacións.

As programacións dos Departamentos Didácticos do IES Maximino Romero de Lema, como parte da PXA, están a disposición do alumnado e das persoas as que lles corresponda a súa titoría legal na Secretaría do Centro. Asemade colgarase esta programación na páxina web do centro dentro do Departamento de Xeografía e Historia.


PROFESORES DO DEPARTAMENTO

ANA FACAL MAROÑAS (Xefa Do Departamento)

ARACELI OTERO FERNÁNDEZ

RICARDO VIGUERET GIL

programación didáctica do departamento de xeografÍa e …€¦ · moi pouco significativa e os...

Documents