,N'g 7- 8. Warszawa, dnia 19 Lutego 1924 r. Tom LXII

PRZEGLAD TECHNICZNY TYGODNIK POSWII;CONY SPRAWOM TECHNIKI I PRZEMYSLU.

R,EDAKTOR ln1.)'uler-tcchnolog CZESt.AW MIKULSKI.

TRESe, GospCJdarka POcll1gown i i nw eslycje kolejowe

W ~wiel l e kos7.iu przew o7.ow(dok.),nap.int..S.fcls7..

Urzljd BHdan Nal1kowych i Przernys l owych or37. WYllalnzk6w we Francji, nap. por. L. Motdtenski.

J II b i 1 e u s z 50-1ecia ,Przeglqdr, Tec1/11irmego".

Wysi~wa pra s)' techni c7.ne j.

Nowe wydawniclwa. Kronik~.

SOI\'IMAIRE: Expl o 11.11ion d es che mi ns d e fer c1 It!s il1l'e­

slltlons, nu poinl de vu .. d e frllis dn Irnll_ s p 0 r I, par ing. S. felsz (silile el fin).

Office Natiunal de s R echerches Scl .. nli f iqullS ct Il1dnslrielles et d es !11\' enlio n s en FrilJl ce, par. lieu!. L. Motdtcliski.

Jubilc dn Cin([1I11lltennire d n , Przegiqd Terilllirzny·. E.lposilion de In pre sse technique ;\ Varsovic. I3lbliogrnphie. Divers.

Gospodarka pociqgowa inwestycje kolejowe w swietle kosztu przewoz6w.

Podal ST ANISt.A W FELSZ, lntynier.!echnolol!:.

(DokOllczcnlc do str. !l5 \V ./It! 6 r. b.).

Z YSk lla zwi~kszonyl11 ci~iarzc pociqgu Q oblicza

,F J sit: IV zaleinosci od wartosci ~ - KP ze wzoru (13).

gp p p

Przy a = 0,7';) i lp = 0, warlosc ta wynosi 0,25, a pro-

. 100'Q x O,25 25.Q cenl z<loszcz~dzen1<l kosztu Q + .1. Q = Q + A Q-

Kazda tOlllla zwir;kszol/ego elf/tam poeiqglL Q przy niezmiellionern ).. zaoszcz~dza 25: 846 = 0,03°/0 kosztu, a wiee jest 8 r azy mllie} zyskowna !lit z'wiekszellie la~ dunkll 0 J tOlllle przy niezmienionem Q.

Zwi~kszenie ci~zaflJ przecit:tnego pociqgu moie isc trzema drogami:

1) Przez l110iliwe wypelnienie dozwoionego naj­wyt:szego obciqiellia parowoz6w (tylko aby nie przez do· czepianie do pociqgu zbytecznych wagon6w pr6inych).

Zwi~kszenie ci~iafll od 675 t na dr. zel. W. W. do obecnej normy 846 t (Dye. Warszawska) zaoszcz~dzilo 5,0°10 dzisiejszego kosztu przewozu, a razem ze zwi~ksze· niem ).., 13,0% - przy jednakowych czynnikach polo­statyeh .

o ileby przy niezmienionem ).. InMna by to prze­ci~ tny ci~iar 846 t podniesc (naprz. przy pomocy premjowania) do 1000 t, to zaoszczt:dzenie kosztu

6 . 1 b 25>< 154 38"/ Gd b . przewoz w wymos 0 y 1000 = , o. Y Y zas

wskutek dopingowunia przez premje uzupelniano obecny e i~iar tylko pr6inemi wagonami, to wtedy).. spadloby z 0,51 do wartosci 430: 1000= 0,43 i datoby stratt: 8,0: 0,43 = J8,6u/n kosZtll. W rezultacie strata wynios!a­by 15"/n kosztll plus odllosny wydatek premjowy.

Wobec tego premjowunie zwit:kszollego cit::ia ru po­ci'lgu jest rzeczq zdradnq i nalety premjowac zwi~ksze­nie ).. Q, t. j. cit::iaru ladun ku poci'lgu.

Rozwatania te dotyczq nietylko eksploatacji finanso­w~j, ale i technicznej nil punkcie konicczlloSci zwi~ksze­nia przewozowej zdolnosci danej linji.

'J NlIlezy nwat~~ warlo~c ,,= 0,7 za nisk:j i ostro1.]\~. Jdli wyprowadzic jq z roz\\'oju !(7.cl'.eg61nych dr6g i przYil1c przyrosl \\,lgl~dny g~stosci: personelu 0 p = A pip, ruchn pOCillgowcgo a r=!:. rlr;

. 3q--3p ruchu ci~zarowego 0 II = !:. qlq, 10 Inlwo wyprow~dzic, te ,,= ~p-or

Din dr6g Prusko·Heskich IV lal[lch 1904-1913 wypMla (1,=0,87.

2) Przez z\Vi~kszetlie Ilujwyiszego dozwolonego ob­ciqienia parowozu tam, gdzie energja jcgo nie jest I1Hleiy­cie wyzyskana, a dlugose lllijanek stacyjnych pozwala na wydluienie pociqg6w, i przy zwr6ceniu uwagi na to, ie 30~lonnowe wt::glarki amerykMlskie. zwi~kszaj'l ci~tar po­ciqgu tej samej dlugosci i zaladowani[l 0 30u/c, wz6r (1 3) pozwala na obliczen ie zyskownosci kapitalLl, wloionego w potrzebne dodatkowe state urz<\dzenia. Poniewaz zwic;:kszony ci~1:ar mOie odbic sic:: na szybkosci technicz· nej, a zatem i handlowcj, naJeiy llzupetnic obliczenie zy~ sku wzorelll (14), gdzie + d v musi bye zastqpione przez (- :l v), v traktowane, jako szyblwsc handlowa oraz wzi~· te pod tlwagt: zmniejszenie zdolnosci przelotowej 0 pro·

toOdv cen t = --- .

v 3) Przez nabywanie sUn iejszych parowozow, !icz1lc

si~ na poszczeg61nych linjach z mOi1iw4 potrzebq wydll1~ tenia tor6w mijunkowych, wZll10cnienia naw ierzc!mi, zmia­l1y obrotnic, wydluienia kanal6w w parowozowninch i t. p. oraz przy ogran!czeniu sily pociqgowej nowych parowo~ z6w do wytrzymatosci Il\cznik6w. Naprz. na linji tazy­Warszawa przy IVzmocnionych eUTopejskich i'lcznikach ,

Q __ 15000 __

przy miarodajnych wzniesieniach 5,5n/~o, max. 3+5,5

= 1800 t. Przy Iqcznikach al11erykail~k ich-wi~cej. Jednnk to

»wic::cej" jest zn6w ograniczone przez mijanki stacyjne diu sklad6w pr6inych, kt6re dla 600 ill d/ugosci samyeh wagon6w mog'! s i~ skladac z 600 : 4 = 150 osi w~glarek europejskich lub 200 amerykaflsldch. Dla unik nit:cia luinego przebiegu parowozow nalezy si~ liezye z za· chowuniem r6wnowagi w ilosci pociqg6w obu kierull­k6w: ladownego j pr6inego. Ellfopejskie ladowl1e wago· l1y w iJosci 150 osi dajq ci~iar 150 x 12 = 1800 t, 200 osi <lmeryk3!lskich - 2400 t. Wobec trudnosci seislego podzinlu poci'!g6w towarowych na skludy czysto amery~ katlskic i mieszane 0 r6iny m ci~iarze, wyllika potrzebu wydluienia mijanek jUi przy przekroczeniu obci4~enia 1800 t.

Zwi~kszony ci~ia r nowych parowozow w stosun­ku do obecnych niech kosztuje 25000 fL, dzienny przc­hieg inw. parowozll nicch wynosi tylko 86 ><0,75 = 65/011.­n procent lla kapita/ i amortyzacj~ 8"/u' Wtedy lp : J(p =

= 0,009 t. j. 0 ty le z1nniejsz<l si~ a ~ = 0,25 we gp p

PR:ZEGU\D TECHNICZNY. 1924

wzorze (13), w ktorym zwi~kszo!lo nap rClWO z powodll zwi~kszol1ego . ci~zi1rll juz jest lIwzgl~dnioll<l.

Procent zaoszcz~dzenia lwsztu naleiy liczye od prze­ci~tl1ego Ci~iarl1 ob\1 kiemnk6w; l<1downe.go i prM.ncgo, t. j. przy jednakowYlll stopnitl zaladolVania. Tura wugo-1l6\\~ Il<1 szych wynosi trleci,[ cz~sc petnego ci~taru lado­wneg-o. Pr6zIlych osi 111u§i prlcci~lnie wracac tyle, ilc bylo wyshHlyeh tadowanych . Zatem przeci~tny rzeezy­wisty ci~tar dla ohll l·tierunk6w wy nosi 0,5 Q max (I + I /~) = = ~/~ Q /11IIX. Przy Q /llIIX = 1400 t, Q = 933 t, przy Q /!lax = 1800 t, Q = 1200 t. Procent zaoSlcl~dle-

ni<1 ,t 250 - 9 25(t200 - 933)

kosz II ----zgo- X 1200

A wi~c. zwi~kszollY 0 25 000 fr.lwpital w silniejszym paro­\Vozic znoszcz~dzll IHI knzdy przewozony przez niego t-Ilnt In-

dunlO! 5,51 ~ 2,~ = 0, 12 ct, czyJi 0,12 >< 0,5 X ~ 200 = 72 ct.

nil poc..-Iull. Przy roczllej pracy 365>< 55 = 24000 pOC.-klll, daje to zysk 17280 fro zl., czyli 69% od doioi(lIlego ku­pitall t. Przebieg 65 km liezony jest na przeci~tny towaro­wy purow6z, podczlls gdy IHI d,llekich metllch, na kt6-ryell przedew$.zystkienl 5-:-\Vi~lzlll:e ~arowozy powinllY chodz ic, przebleg len, ;1 Wlt:;C 1 oSlllgl1l~ly procen! zyskll od dO!Oionego ki\pitahl, powinien bye tonajmniej poUora raza \Vi~kszy, czyli wYllosie okoto 1000/ " alba 20"/ ... od ko:->ztu cal ego 110wego parowozu. .

Opr6cz wysokiej intratnosci, mamy til zarazem wy­bitnie zwi~kszon<l (0 30'/a) zdolnose przewozow9, co uta­twi zftfaze11l wprowadzenie pOci<lg6w w bieg rozktadowy. Dodutkowe inwestycje zmniejszajq ten zysk, doprowadza­j<lc go do zera wledy, gdy stoSLlnek '''1: 1(11 zwi~l\szy sit: do wllftosci 0,25 czyli 2,4 fr. zt. no poc. -Ian.

Wypada zatem, ze i slawka premjow;} za lwit:;ksze­!lie Q bez zmillny ), !l ie mOie przekraczue owych 2,4 fr. zl. 11:.1 poc.-km, po przel,aUwlowaniu jej z ci~:1:aru na poc.-km..

WI porfnl!Jnnuiu. z zyslwmi na skrocollym czasie w Dyr. Warsz" si!niejsze parowozy dac mogq. zllaczllie '1.vi(llSZY zys/? lin Iwszfnc!t przewOZIl przy dlttcm zwick­szelliu zdolno:1ci przewozowej.

Z k "1 k'- tOO <Iv (K.- ll') 'k' ys !l V - t- ' K na ZWI~ szenlll V - ..lV v P

szybkosci handlowej oplers Sl~ na kosztach godziny po­stoJl! POCl<lgu (Kg) i godzillY przyspie.szenia biegu po­ciqgn 113 szlaktl. .'

Godzin3 postoju pociqgu z!oionego z parowozu J {lO towarowych przeci~tilych osi (Dy r. Wmsz.) kosztuje:

dfl1zyna poci,!gow!l 5,20 fr. 30 kg w~gla po 3,2 ct zl. okr<\glo 1,00 ~

"I., od knpitalu i .amortyzacjll 2,20 n

R.azem 8,40 ff.

K - f We wzorze (1 4) wartosc _ '_ 2 l110zna oznaczyc

1) Kp przy v = 14 klll/goM,. i 19 = O, jako r6wnll. 0,063.

Pociqgi towarowe w Oyr. Warsz. na linji t.azy-War· szawa mai<l rz('czywist4 szybkosc handlow'l. 14 km/godz. zamiast rozkladowej 20 IUll/godz. przy IItrzYl1lanej prawie szyblwsci tech nicznej (t. j. !la 5z1aku) 28 kllt/godz. i za­sadnk:.zej 35 kfn/godz .

- R6znic~ pomi~dzy20 i 14km/godz. stwarzajq postoje na szlakach 3 razy dlu:;!:sze od przewidywanych w rozkla· dach. Na linjach jednotorowych 0 wyczerpanej zdoinosd przelotowej postoje te Sq jeszcze dtuisze, a szybkosc handlowa mn iejsza. Zatcm wprowadzenie biegu poci<\g6w

towarowych w rozklady jazdy zaoszcz~dziloby w tych , tOO X 6 X 0,063 t 9"1 k t t k wMuukach 20 -- = , u osz U l1a - III

netto. Zysk ten odpowiadn zaoszcz~dzelliu koszt6w przy zwiE:;kszonym 0 76 t ci~iarze p()~i,~~u z 930 t do IOO~ t (przy niezm.ienionem ),), co .dlo Illlp Lnz.y-~arsz<l\~a OSI,!­gni~te b~dzle przy wysytaillu z t.az poculgow 0 cU~iarze! zwi~kszollym z 1400 do 1510 ( = I006xl,5) t, czyh o 110 t zaledwie.

Wprowadzenie pociqg6w towarowych W hieg roz­kladowy mote bye osi'1.gni~le przy pomocy dw6ch Sf.od­k6w: premjowanin slu :;!:by fHchu (za skr6cenie postoJ6w obecnych) i rozwini~cia stacji, kt6re l POWOdll brak6w technicznych lub wClctliwej organizacji hnl1lLljq Tl\oh.

Z finansowego punktu wid zenia, wydatek premjowy i procenty od wlozoncgo kapitafll, wraz z amortyzacj<!. i l1upraw<!. dodatkowycb urzf[dzell, nie powil11iy Tazent prze­kroczae owych 8,4 iTank6w, w odniesieniu do skr6collej godziny postoju. Cz~sc tej sumy, wlOiona w prawidlowo zbudowane premje zo zaoszcz~dzeni e czaSI! POci<lgll w dro­dze, zaoszcz~dzi dodatkowo tem wif;cej na kosztach przewozll, im lrofniejsze b~d'1 prelllje. Reszty dokonaj<! nwestycje tem skromniejsze, illl skuteczniejsze bC;dq premje.

Ekonomiczna, a nawel spoleczna potrzeba dla Za­gl~bia i Pailstwa wywozu wszystkiego wydoby lego wc;gla przy op6inieniu budowy 110WyCil linji jest ·spraw<\ doniosiejszq od zyskownosci przewozow.

Przy· wyczerpanej zdolnosci przelolowej, skr6ccnie czasu POCi<\gll W drodze 0 t, zwi~!\sza tt: zdolnosc 0

at ·.l v .l r .lll t-!l{=v= - r-=n

Powyiszy slosunek dIu ruchu towarowego 0 tyle jest miarodajny, 0 ile nie zwi~kszy si~ ruch osobowy. Przy iem zaslrzezeniu wprowadzenie pociijg6w towaro­wych w bieg rozkladowy zwi~kszy zdolnosc przelotow<!

linji tazy-Warszawa 0 6 ~4100 ~ 4~n/~ . .lesli polrlcby

przewozowe zll1uszajq do takiego zg~szczenia rnc\1u, to do oszczc;dnosci na skroconym czasie dodnc nalety do­datkowe zaoszczt::dzenie kosztu wedlug Wtoru (15) na zg~szczel1iu ruchl!.

ZwiE:;kszenie szybkosci handlowej po zredllkowaniu postoj6w lllOina osi<\gnqc przez zwi~kszenie szybkosci techniczncj (biegu) dwollla drogllll1i:

I) Przez zwi~ksl.Cnic szyb!wsci I1n wzniesieniach, koszlem zmniejszonego ci~zarll-dla dolychczasowych pa­rowoz6w, lub wzmocnionego koHa i maszyny w nowonll­bywanych parowozach, i

2) Przez zwi~kszenie szybkosci zasadniczej, kosztem urz<\dzenia homowania automatycznego.

Porownanie zaoszcz~dzenia kosztu na czasie i ci~­zarze przechyla spraw~ na korzyse wi~kszego ci l:;~.aru. tam, gdzie Qv, obliczone technicznie, daje maximum, nawet jesli W obliczeniu uwzgl~dniono szybkose handlow'l z rze­czywistemi duzemi postojami.

Dla obliczenia intratnosci zwil:;kszonej zasadniczcj szybkosci biegu przez wprowadzenie humu1ca S[Il11oczyn-

, , 100dv (Kg-f, ) , nego, Wlor (14) lokv = v+ tlv vKp mllSl bye

wi~cej uprzyst~pniony, poniewaz koordynowac trzeba zy· ski i ~traty, zalezne od pracy poci'l.gu i od skr6conych godzill biegu.

t atwo widziee, ie godzina skr6conego biegu wyra-

b' , ,v(v+vd) J t la Sl~ na przestrzel1l A v est 0 Z:lf<1Zelll

ta ilose poc.-klll, do kt6rej odnosimy (Kg - 19 ) Za· " v (Kg - Jg )

tem v (v + ~ v) = Zg jest zyskielll godzinowym,

odniesionym do poc.-Iull. .!es!i dodatkowe zyski i straty

h"! 7- 8 PRZEGLAD TECHNICZNY. 95

poc.·kllL·we odniesione do poe.·kllL, wynoszf\ Zp 10 ~/"/l.u =

= 100 (Z, + Zp) K;--- . (16)

Przyjmuj~, te zaoszezt::dzic mOina b~dzie przy pa· rowozie 1 E przy Q= 1800 t, przy hamu1cu samoczyn-11ym - 5 konduklorow, t.e przy tym parowozie i ei~tarzc b-::· d:de motliwe zwi~ksz. szybkosci zasadniczej do 50 kmlgodz. i ic obecnu ilose godzin postoju na slacjach pozostanie bez zmiany, t. j. ie przy zwi~kszenill szybkoSci zasadn i· lzej z 35 do 50 kmlgodz. szybkosc handlowa wzrosnie z 14 IHl 16,5 km/godz. (n lechniczna z 28 na 40).

Oszczc:dnosci i slra ly zalez<\ Iu od profilu i stosun· ku do nicgo kierunku ladowllego i protnego. Inaczej wy· plldajq one dill prostej poziomej, no kt6rej w obu kierun · knelr szybkose tec lrniczna r6wna siE: szybkosci zasadniczej, a zwit::kszenie jej odbywa sic: kosztem w-::g1<1, inaczej zas lla wit;:kszych spadkll~h, rHl kt6rych pociqg moie zwic:kszye szybkose z 35 na 50 km/godz. bez rozchodu w-::g1a, ale zato w odwrotnq strone: czasu zasadniczo nie wyrobi.

Skr6cOlltl godzina biegu zaoslcz-::dza koszt drlltyny pll rowozowej, 2 konduktor6w i proeent6w arnortyzacyjnyeh, Tazem 5 fro W odniesieniu do poe.·km na przestrzeni 35 x 50 50 _ 35 = 11 7 km- wypada 4,2 et.

Koszt naprawy i utrzymanic hamulca wraz z amor· tyzacjl\ nieeh wynosi 5"/u <?d ~apitatu. do~atkowego 90 .fr. lUI os inwentarzow<\ , przeblega)1\cq dZlellOie 55 km. ZWIt;:· kszony koszt na pocillg, sktadaj<ley sic: ze 100 osi i l1a

.. 5x 9Oxl50 34 I kilometr wymeslc 100 x 365 x 55 = , C.

Zaoszczt::dzcnie kosztu na konduktoraeh wyniesie 5 60 ~4 2 1,4 et. nu poe.·kllt.

Rachunek w-::gla: wobee tego, ze na omawianej Ii· nji kierunek tadowny rna przec i~tne obcii\.t.enie wagollu q, =24 t, a pr6Zny tylko 8 t, naleiy sit:: liczye z opo· rem wtasciwym, wi~kszYIl1 dla wagon6w pr6:1::nych. Na podstawie najbardzicj odpowiedniego tu wzoru na op6r wtasciwy z praktyki TOsyjskiej dla wagon6w: 1,4 + _\- (0,04 + 0,32 ) v i oporu parowozu lE o cit::tarze

q. ISO t, motria podae ponizsz<\ tabelkt:: opor6w i rozchodu w-::gla, przyjmuj!\c, te 1 kg wt;:gla wykona okoto 180000 kgm pfacy opor6w.

-.;, .

Q Op6r I t. Praea opo- kg wt;:gla na >i 0." r6w na 1 poe.·km N • ~o

E -<>. tonn wago-! poeil\' poc.·km ponele'j pfteci~t· 0.0 w kgm • o~ IllI gu galoJe oie

35 1235 l l800 3,2 3,6 6995000 38,9 \ 29,6 600 4,2 5,0 3755000 20,3 (

50 1340 ~ 1800 4,0 4,4 8540 000 47,5 \ 36,5 600 5,4 6,1 4580 000 25,5 (

Na pr7.~ci~tny poe.~km spali si~ w~gla 0 7 x 3,2 = = 22 ct. wi(icej. Na spadkach zato 4,4~/ .. n dla ladowne· ~o ki enmku i 6,1 "/011 dla pr6:1::nego, koszt tell = O.

Wyrobicnie godziny ezaSLI na przestrzeni poziomej 117 kill, wraz z pozostalellli zyskami i stratami na poe·km <I'lje "/ k _ 100(4,2x21,4-3,4-22,0) 0'/ .~ - 950 = o'

Straty pokrywajq zysk. Na dutych spadkach wyrobic mo:l:: na na 117 poc.·km,

w obu kieruknach 0,5 godz. czasu bez dodatkowcgo roz· chodu na w~giel, co zaoszczc:dza l U/o. Liez<\c, te na po­~rednieh poehr loseiach wyrobie mOtna 0,75 godz. czasu

kosztem II et. 11<1 w~glu, wypada zaoszcz~dzell ie 1"/0 koszlu.

Na tych jed nak najli..:zniejszych cze:sciach profilu wehodzi \\' gr~ ci~1:a r kierunkowy.

Jak widat z r6wnania, sam hamlilec <llItolilatyezny przy 5 zaoszczc:dzonyeh konduklorach i bel. Zl11i;II1Y szyb· bosci zasadniczej daje okofo 2u/" zysku nu przewozaeh (przy 4 konduktorach - 1,5"1 .. ). Przyjl11l1j;lc, ie przeci~tna os przewozi rocznie 55 x 365 X 4 = SOOOO t ·IUll netto, wypada, ie kapitat 00 fr. mote przyniesc 35,2 fr., ezyli 40u

/ ft ZYSkll od kapitaln (w poci'lgaeh 0 cit::zarze 1800t). ZwiE:kszenie szybkosci do 50 km/godz. zjadn ten zysk ca lkowicic IHI poziomych, potow~ zas jego na IIlnicjszyeh pochylosciaeh, pozostawiaji\c go tyl ko na wi~kszye h poehy· IOsciach ").

W Sianaeh Zjednoczonyeh dro2:sza od IHlSZCj robo­cizlla i tanszy od noszego \V~giel mo:l::e d,le oczywj~e ie lepsze wyniki nawet przy zwi~kszanill szybkosci.

Do ~cislejszego obliczenia powyiszego schcmalu 1Il\ '

lezatoby wprowadzie dose duzo poprawek: nu profH rze­czywisty, n1\ kierunek !adownosci na matych pochylo. sciach, na zwiE:kszon<\ naprawf; kott6w w stosunku do zwic:kszonego zutycia wE:gla, na koszta wzmocnienia i utrzy~ mania torowiska przy tak zwi~kszoncj szybkosci i t. p.

Niczaleinie od powytszego, ha mulec autornatyczny daje :.lyski posrednie: zmniejszenie zerwafl poci<\g6w i zwi~kszenie bezpieczerlstwa ruchti, kt6re zmniejsza sic: przy wzrOScie szybkose i.

Zwi-::kszenie szybkoki zwi~ksza 113 danym przykia~ 2,5 X 100

dzie zdolnose przelotow!\ 0 --14-- = 18% i IItrud-

nia kradziete z pociqgu.

Reasllmujqc wszystko, mOina orzee, ie h.alllulec samoczYllny W pociqgach towarowYc/l ma 1.~artosc sa. Iluf w sobie przez zmniejszenie obslugi t zwi~kszenie bezpieczelisiwa ruclllL (1,5- 2°/" zysku 11<1 przcwozaeh). Zwiqkszellle zaS szybkosci zasadtliczej j est t em mlliej wskazane, im mlliej 0110 wptywac mote Ila zwll/kszellie szybkosci handlowej, c;yJi skrocenie postojaw stacyj­nych. Wplyw ten mote bye obliczony oddzielnie we. dtug podanyeh jut wzorow, jako zysk dodatkowy na kosztaeh przewozu i przelotno§ci.

JcSli nalc:tenie ruehu r wzrasta, to zaoszezt;dzenie lOO~r ( cK,-l ) koszlu we wzorze ( 15) '/a k r = ,,,

r + J. r '/(I' zmniejsza si~ szybdej od zgc:szczania sit; ruchu . Przy

i" = 0, warlose c~: wypada ok rl\glo = 2, czyli 0,. k,. = 200~,

= ,(, + 4,). Zwit::kszenie gf;stosei 0 I poci<tg przy r = 10 daje

prawie 2% zaoszczE:dzenia kosz tu , co podkre~Ja zyskow­nose drugiego toru. Przy r = 40, "/~ k, . = 0, 12",,,. 3 zwit;kszenie zg~szezenia 0 poprzednie 10 'l~ zaoszCZ(i­dzn zaledwie 0,45"/" kpsztu. Je~li w tye ll warunkaeh potrzebne sl\ inwestycje, kt6ryeh dzienny iwszt = i,l . to zg-::szczenie Tuehu staje si~ ty lko konieczlloscifj eko/lo­miezll l\, zwi~kszajqq koszty przcwoz6w tCllIbardziej" im wic:ksze wypada Jd . Do lej konieezllosci mO:l::e dopro~ wadzae tylko nieilloino§t dalszego z",i~kszaTlia}, Q i v , nietylko drogami zyskownemi, ale nawet IlIll iej defieyto . wellli, 0 He niema zysku posredniego na bezpieczel'lstw ie ruchu (bJokada sygnatowa). Wtedy raehunek wszyslkich srodk6w defieytowych przemawia za budow<\ nowcj linji, odeiq:l::ajqeej linj e przctadowane, nie m6wiqe jut 0 wielu

. ) Wypado, te zbyl drogo kosztnje utrzymnnle n3s~ych •• kurjl:'rOw towarowyeh". Du2.;J sz}'bko~c I maly iadunek d3Je Illk wysokq stIlW).:~ !:Iryfo"'4 kllikulaeyjn~, te Ie poclqgi IIIIISlq hyc tlt'_ ficylowemi.

96 PRZEGLI\D TECHNICZNY. 1924

wzgl~dach ekollol11icznych i stra tegicz llych, 1d6re Illagll bye wa:l: ll iejszc od wzgl~d6\V f'i nansowych.

Powyisze proby obJiczcnin wplywll czynnik6w po­ciqgowych n;J koszta przewozli ladunkll (w kt6rych liez­bowe dane mogq uleclz poprawkom), a lakze braki \V nil­szej dotychczasowej wullicie, budiecie i statystycc 1) 1<16-re ztnusity do ograniczenia liczbo\vycb obliczel'l tyllw do granic Dyrekcji Warswwskiej przy pOl1locy budietu elf. ie!. Wu rsz. Wied.) prowadzq ·clo wniasllow nast\;pujl\.cych:

1) Sprawa podniesienia gospodarki ko lejowej pow ill­nu bye lIj~ta w plan i system, oparty Il<l scis/ej kaU(lJla­cji kosztOw.

Scishl kulkulacja zalczy:

/I) ad ustule lliu jednoslki pienit;inej obmc!wllko'wej o wariosei stalej, wsp61nej dla dochod6w i r02-chod6w; •

b) od nalezyde Lllozonego bud tetu, opartego na kosz­tach rzeczywistych i nieza let.nego od polityki (przy ukludaniu);

c) od lIalczycie postmvionej w caloksztatde statystyki eksp loatacyjnej, clwrlomicznej i finansowcj, przy l1a­lezytcm uwzgJ~dn ieniu zapoznHlVnnego dot<ld czaSl! i wedlug jcdnolitego og61ncgo schematu gospo­darczego. 2) Na jednclIJ z pierwszych micjsc og6lnego plantl

sarHlcyjnego nalczy postawic system premjowania pracy eksploatacyjnej, konserwacji i nap rawy laboru oraz roz­chodowanych materjal6w. System ten, b~dqcy ~rodkiem najbardziej dorainym, musi bye jednolity, nalezycie i wszechstrollllie rozbLldo wany.

KOllserwncja l 118prawa taboru oral oszczt;:dllose W~g];l jest juz czt;:sciowo ujt;:la w poszczegolne sposoby prcmjo­wania, ale sposoby Ie nie Sq zwil\z<lne w system jednoli­ty, maj<j czt;:sto wady z,lsadnicze i nosz'l na sobie cechy okreslt org.mizowania siG ko!ejnictw<l w cMaosie wo­jellnym ~). .

Nastt;:pny okrcs slderozy biurokralyczllej i 1<ryzy­sn finunsowego sparalizowil/ injcjatyw~ i rozw6j premjo­wania, a przez depreejacjt: marki i przygodne tylko sto­sowanie lllnotnika drotyznianego do stawe!, l1Iarkowych doprowadzil preOlje do wysokosci julmllzny, nie daj'le zlldnej stronie wynikow korzys lnych.

Premjowanie slllzby ruchowej za skrocenie czaSL! postojowego poci<\gow ulatwi zarnian~ dadatkow gOdzillo­wych POC1'lgowych dl a dmzyn parowozowych i konduk­torskich przez dodalki kilo metrowe, pozostawiaj'lc godzi­nO we din prac przygotowawczych, pornocniczych i zdaw­czyeh.

Prell1jowanie sil kierowniczych (czyri rabryczna tan­tje1l1a) IIZn3ne zostala za sradek .nieszlachelny" i zast<\-

' ) Mnmy Iln [etycic pmwndzonq tylkO stat)'slyk~ cksp1oala­cyJn;1·

') Patrz ;Irlykuly IV . Przeglqruie tedwiczlljm ' : . Premjowa­nie i w"yd3jno~c prncy.' N! T! i 28 z 1922 r. i . OOspodMka pa­rOWOlOWa i wagonowa' M 15 i 20 z 1923 r.

piony przez ta!lszq "rel1luneracj~ ", [{t6nJ wraz z urz~do­wem "zaopatrzeniem" i . zapomog'l" niedoslatecznie wy­nagradza pract;: umystowq. To tei ~0!~1imo. 5-Je~niej egz,y· stencji P. K. P. doplywu mlodycll sll miymerskleh pmwlC l1iema.

Machina pm'lst\\lowa jesl ci~2kq 1 zapoz·naje indywi­duallliJ wydajnosc i illicjatyw~ .

Brl1ki te !1logq bye tls\1ni~te tyllw przy pO!l1oey pmwidlowego i wydajnego systcmu prcmjowania (I. j. dafJllo -I- zysk skarbowy), a zwiaszcza systC1l111, llwzg[(:d· niajqeego wartose inteieklualll'l pracownika.

Din rozwoju premjowania przy naleiytym sys temic musi bye zwaloryzoWaJll1 (Iub uZllleiniona od t. Z\\I. pllnk­tow) stawka premjowa, a 111111 gdzie to jest mozliw'c, fuudusz premjowy powinien bye czerpany z odllosnych zaoszcz~dzanych krcdyt6w rozc!1odowych pod warun Idem 11ieprzekraczaniu ieh, 0 ile kredyt jest abHczony realnie.

3) Wobec projeklowanej pOiycz1d inwestycyjnej, mu­si bye stworzony plan inwestycyjny, aparty na seislej kalkulaeji najlepiej procentujqcyeh srodkow i wkladow din zmniejszenia koszt6\v przewozu iadunk6w i os6b, zwi~kszenia bezpieczenstwa ruchu, zdolnosei przewozowej, konserwllcji i naprawy taboru i toru oraz lIzupelnienia dzisiejszych hrnkow pod tym wzglt;:delll. Bez takiego uSlalonego pIa nil, postt;:P ekonomji l1aszych przcwozow stanie pod znakiem zapytania, a pozyczka wyjdzie lla korzy~e nietyle Panstwa, He przygodnych posrednik6w, ambicyjek i interes6w osobistych.

Plan ten musi bye uzupctniony przez:

a) raejonalnie obmysJany· i 1l1oilhvie elwllomiczuy roz­k/ad sortow1Ii w~zlowych, gospodarstw trakcyjl1ych i warsztat6w centralnych pod wzglt;:dem geograficz­nym, w zwi'lzku z blldow<lnemi i projektowanemi linjam! kolejawemi;

b) Ilstalone 110rmalne typy (przy raejonalnym wzajem­nym rozkladzie) budynk6w stacyjl1ych, sortowni, warsztat6w gl6wnych i pOlllocniczych, parowozow­ni, pomost6w, obrotnic i t. p., nie m6wi'lc juz 0 stwo­rzeniu wsp61nego albumu czt;:sci za pasowych tabo­rtl, l10fmalizacji icll i st.mdardyz<1 cji;

c) llstalony Jepszy podzial naprawy taboru, rodzaj oswietienia wagonow osobowych, rewizja szybkosci zasadniczych i ilose poci<\g6w osobowych araz nkur· jerow lowarowych" \V zwiqzku z taryfami, lepsza organiz3cja Slll<lrowania wagon6w, rewizja proccntu cit;:iilfU l1amowanego, nasycanic podklad6w i I. p.

d) Hsta\one poszczeg61ne pi any rozbl1dowy wainiej­szych gospodarstw z wyzyskanicm te renu l1a naj­dalsz'l met~, aieby okresowa dalsza rozbudowa nie byta zwiqzana z rujnowaniem i przerabianie:n tego, co jUi zostalo zrobione.

Tak rozumiany plan inwestycyjny wymaga pracy duzej , urniej~tnej i nie obawiaj.!j.cej si~ krytyki. Sily wprz'lgnit;:te w deptak codzienny, pracy tej nie wykonaj'l; one powinny bye jednak filtrcm dla wszelkich projekto­wanych plan6w i systemow.

Nt 7-8 PRZECLI\D TEC HNICZNY. 97

Urzqd Badan Naukowych oraz W ynalazk6w

Przem ystowych we Francji.

Pod~1 por. W. P .. L. M01:01:ENSKI.

Przed rokiem powstala we Fralleji pod nazwq per wytsz4 eefltraina illstytllcja badaweza, maj4ca za za· danie prowadzellie i koordYllowanie wszelkiclt badmf nOlLkowyc!t z zakresu. techlliki oraz zastosowallie lIaj· flOWSZYCIt wYllalazkow w przemysle (par. Przeglqd Tech­lIicZIlY, 1928, str. 192).

Do 1.£lylwflywallia tyeft niezmiemie waillyeh zadatl, zape7tJlIlajqeyclt jedYllie sprawfloSi, szyblwsc i eelowoSt prae, prowadzqcyclt do postcpu teehl/iki w jej l.icznycll dziedzinaeh, powstaly w ostail/fell lataell W 1.£l iellt Ma­jael! podoblle illstyiueje badawcze, 0 ktoryclt r6wniei j ilt Przeglqd Teclmiczny dOllosit (Ameryka. Aflgija, Niemey, i in.).

Obeflie mamy motnosc zazllajomiellia 1l0SZy c/L ezy­telnikow szezegolowiej z plaeowkq bodawezq. jrafleuskq, korzystajq.e z rejeratu. nades/anego przez Stowarzysze­lIie Tecllllikow Polakaw w Parytu, W osobie sekretarza tegot, p. pomeznika L. Motdtetiskiego, by/ego wsp61. praemollika tel insfytllcji.

I. Zarys historyczny.

J eszcze przed wojnq odzywaly si~ glosy we Francji, na'wolujqce do scis!ego wsp61dzialania nnuki i prze­myslu, w przeswindczenill , ie jest to jedyoil drog'l do postllwienia przemyshl krajowego na mOiliwie wyso·

kim poziomic rozwojll. Jcdnakie wsp61prnca ta wydawala sit: trudnq do

urzeczyu'lstnien ia. Powszechnie zdawano sobie sprawt:, Zc. uczeni francuscy, poswiEicajqc sit: pracom czysto nau­kowym, nic troszczq si~ 0 zastosowanie swych odk ryc i wynalazk6w w praktyce, przemyslowcy zas nie sledzq za posh:pem nauki, zask lepiajqc si~ w rutynie i zadawa­luj:!c siEi stosowaniem metod przestarzalych.

Nad to odczuwano brak organizmu, kt6ryby zach~· cal do pracy wynalazc6w, udzielajqc im poparcin mater­jalnego i n8ukowego, n iezb~dnych do praktycznego roz­wi'lza nia i zastosowania op racowanych przez nich wyna­Inzk6w.

.Jednakie, chociai og61 dokladnie zdawal sobie spra­w<: z powyiszego stanu rzeczy, przez dluiszy przeci<tg CZllSU nic nie przedsiEibrano celem zaradzenia zlemu.

lslniala wprawdzie K0111isja Wynalazk6w, dolyczq­cych wojsk lildowych i morskich, ustanowiona dekrete111 ministerjalnym z dnia 28 paidzicrnika 1887 r. i przeksztalcona w r. 1894, lecz dzialalnosc jej ograniczala siEi jedynie do rozpa­trywan ia i ewcntllalnie popierania odkryc i wynalazk6w, !11ogqcych miee znaczenie dJa obrony narodowej. Komisja ta mianowicie informowala Ministerju11l Wojny i Marynarki o projektach przedstawianych przez wyna1azc6w, zwraca­jqc uwag<: na odkrycia, ktoreby mogty bye ewentualnle zuiytkowllne do cel6w obrony PUllstwa.

Z ci1wii 'l. wybuchu wojny swiatowej okazalo si~ jed­nak te zakres dzialania I(omisji Jest zbyt szczuply i oie jest' ooa W stanie podolae coraz to nowynt zadanio111. K0111isja la zostala wit;:c zastqpiona w r. 1914 przez "Wyi· SZ'I Komisjc:::", majqcq za zadanie badanie wynlllazk6w, dotyczqcych Obrony Narodowej.

Wspomniana Wyisza Komisja posiadala w swym skla­dzie caly szereg uczonych fachowc6w i dawala w len spos6b zupelnq gwarancj(,; pod wzg1~deIl1 naukowym i tech· nic7.l1ym. Nie posiadata Ona jednak. iadnych sro~k6w, u1110iliwiajqcych jej prowadzenie pr6b 1 doprowadzeme do

\'(Iyraiajqe I/.a tem mie)seu Ilprzejme podzieko­wanie Wladzolll Urzt;all Badati Naukowych za laska­wie udzielolle datle i joiografje, nadmielliamy przy sposobllosei, I.e lIaezele tej inst ytllejisfoi p. 1. L. Bretoll, b. Millister Hygieny, wielki przyjaciel Polski, ktd­ry bardzo siC interesfLje sprawq badar! naukowye!t W Iloszym flrajll i potlezas zwieri.z(lIIia Urzrrf.1l przez g rupc ezlof/kOw Stow. Tee/Uf. Po/akaw 1.C.I Par)ltn port­Ilosil rf.onioslost s/worzellia podobnej in.styfllc)i 1.er Pol­sce, obiecujqe je) slllzyc swelll doswiadczellielll, radq i popareiem.

Stowarzyszellie Tecllllik6w Po/akow w Pary.ill pro· si lias przytem zoznaczy t . ie gotowe jest Ildzielit oso· bom illtereslljqeym siC Urzf!dem Badml Nau.kowyeh wszeJkich dodatkowych in/ormocji i szezego16leJ, doty· czqcych tej plac6wki .

Redakeja.

stann praktycznego zastosowallia projek16w wy nalazk6w, uznanych przez niq za interesuj.!l.ce.

Stan taki trwal przeszlo rok, gdyi dopiero w 1915 r. zoslal stworzony, W Ministerjlll1l Osw!aty, specja lny De­partall/ellt W'Yllnlazll6w, dotycz~cych Obrony Narodowej.

Stworzenie takiej instytueji odpowiudalo wow­cza:; rwjbardzicj nagiqcy111 potrzebol11 chwil i. Pif;:tna~cie rniesi(,;cy wojny wykazaly dowodnie, 2:e bez sc islcgo wsp61· dzialaniu nauki i przernyslu, zwycit:shvo jest pmvie nic· 1110iiiwe.

.Jednern z najbardziej naglqcych i konkrclnycl1 za­dw'! rtOwopowslalego Depllrtamentu staJo sic:: orjentowa· nie pmc wyna1azc6w ku pewnYI11 scisle okreslonym ce­lom, koordynowanie ich wysilk6w i bad'l1i, a takte wyta­wianie z calego sze regu projekt6w tych wynalazk6w, kt6re rokowaly dobrc wyniki, wreszcie wsp61dzialanie przy opraco­wywaniu ich praktycznego zastosowania. Zadaniel1l De· partamenlu Wynalazk6w bylo niejako uZllpclniellic 1110-bilizacji przcmyslowej-mobi lizacjIl, llaukowq kraju .

Dn ia 14-go grudnia 191 6 r., cc.lem skoordy-l10wania akcji sluib technicznych, a takie cclel11 zw i(,;kszenia wydajnosci, Departament Wynalazk6w zost<ll wcielollY do MinisterjullJ Uzbrojenia i Wyrob6w wojen­nych, 11 jednoczesnie przeksztalcony w Podsekretarj'lt St:1-1111 Wyna lazkow, dotyczqcych Obrony Narodowej. Dekret z dniu 3-go stycznin 1917 r., okreslajqcy zakres dzialania nowego Podsekretn rjatu, wSkazywal na kOlli ecznosc sci­slcj wspolpracy Podsckretarjatll z przedstawicie).IJIli Mini­slerj lllll Obrony Nurodowej llud zastosowaniem poszcze­g6lnych wynalazk6w, 11 tak?:e dawal prawo przep rowa­dZllC, w wytw6rniach za leinych do Ministerjum Uzbroje­nia, wszclkie badania i proby, lIzuane Zil potrzebne przez Podsekretarjat Wynalazk6w.

Wreszcie Podsekretarjat mial otrzymywac ze wszyst· kich urzt:d6w badan technicznych, podlegajqcych wspom­niancll1 l1 Minislerjull1, orllz z Urz~d6w techniczno-wywia­dowczych w anllji czynnej , wszelkie potrzebne infofma­cje i dane.

Zakres dzialan ia Podsekretarjalu Stanu Wynalazk6w zoslal wkr61ce rozszerzony dekretem z dnia 14NI. 19 17 r., kt6ry stworzyl Podsekretarjat Sta lll1 Wyna1azk6w, Badan i Doswiadczcn technicznych, Iqczfjcy w sobie wszystkie orgllny blldall lechnicznych Ministerjll111 Uzbrojenia.

98 P~ZEOLi\D TECHNICZNY. 192'

Dzi~ki pohtczeniu tych r6Zn~rodf~y~h organ6w pod jedllym i tym samym Zarzl\dem, SClst~ I cli\gln wsp6tpraca Urz~d6w zaj muj~cych sit: wyn[l lazkJlI!'1 (:)faz UfzC:d(h~ t.e~h~ nicznych zostala wrcszde urzcCzywlstmOllq, umothwl3Ji\C IV ten spos6b pot<\czonYIlI lVysilkom nauki i techniki oSi,i\g­ni~ciejak llajwit:.kszej wydajnosci. Procz tego, us~alonoscisly zwi~zck pomit::dzy Naczelnym Dow6dztwem I Podsekre­tnfjatem Stanu i niejednokrotnie Dowodztwa {Tontu ,przed­kbdaty Podsekretarjatowi swoje pogl<}dy odnosllIe \lle­pszcll ktore naletaioby wprowadzic IV istniejqcelll tlzbro­jeniu ,' a takte odnosnie stworzenia nowycll srodk6w wolki.

Dnia 12-go sierpniu 1917 r. Podsekretarjai Stann WynaJazlu5w zostal pl'zydzielony do Ministerjurn Woj ny, jednakte Podsekretarz. ~t.anu kiero~v~1 \~ dalszYIil ~i1\~ll, przez swego przedstllwlclcla w MJnlsterJum L!z~roJ~r1!a, urz~dallli tecilnicznemi za le~nemi od . tego~ MU~lsterjUm. W ten wi~e spos6b miat on pod 5WeIl11 rozkazarm w5zyst­kic wydzialy teelllliezno-wojskowe.

Scisly zwi'lzek pOl1li~dzy poszczeg6hlel~li. ~rg~na.n!i technicznel1li ustalal si~ zatem coral. bardzleJ I sllmeJ, i dzi~ki tej wtasnic seistej wsp6tpraey, organy te zdolaly oddac bardzo powa~ne uslugi w dziedzinie Obrony Na­rodowej.

Wyniki osiqgni,te przez Departament, wzgl~dnie Posekrctarjal Stanu WYI)alazk6w, Badan i Do~\Viaczen Technicznych, gdzie mialem sposobnose.l'raco~al1la \y cza­sie wojny w dziate udoskonalenia donosnoscl pocIsk6w dzialowych nic sa. jeszcze calkowicie wane, gl6wnie ze wzgl~du n~ ich tajny charakter, jed nak~e kilka liczb da.c moze poj,cie 0 dokonanej pracy: od chwili wY~I!Chll wOl­ny do chwili zawieszenia broni Wyzsza KOnllsJa WynH­lazk6w wchodza.ca w sklad Departamentl1, wzgl. Podse­krc.larj~tu Stanl1, rozpatrzyla OkOfO 44.976 projekt6w, Z Ilich 1.958 uz"natn zu przedstawiaj&.ce rzeczywista, wartost, z.as 1.6':4 z tych ostatnich przekazala poszczeg61nym wydzl8-Jom fachowYlll, eelem bliiszego zbadal1ia i cwent. rcali­zucji. Z tcj liczby - 78 1 projekt6w dOPfOW:ldzon6 przez odnosnc wydziaty lechniczne do stanu ut.ywalnosci pra­ktycznej. Znzllaczye. przytell1 oaJety, te wyniki PO\~y1.­sze OSi<tgllit::to, nie baczlle ml prac~ bicz'l.c'l., polegaJ<tc'l. na udoskonaleniu sprz~tu przepisowego, stoso\\:anego w ar­mji francuskiej, ulepszanill amunicji, zwi~I{5Z8l1lU donosno­sci, oprucowaniu tabel sirzelniczych i t. d.

Po zawarciu rozejmu dzialalnosc wojenna Podse­kretarjatu, wzgl. Departamentu, ustala, a poszczeg61ne wy­dzialy, wchod:.:a.ce w sktad tej instytucji odd?ielily si~ od siebie.

Sluiby techniczno-wojskowe pozosl<lly przy Mini­stcrjul1l Wojny, Urz<\d zas wynalazk6w, hadan i doswi<\d­czell nau!cowych- powr6cil do Millisterjum Oswiaty, gdzie pawstal w swoim ezasie, i zostal przydzielony do lego Ministerjum (dekr. z dnia 14/1V 1919 r.) jako Oeparta­ment Bad3l1 Nnukowye:h i Przemyslowych oraz Wynll­lazk6w.

Jed nakie jlli dnin 27 -go maja 1919 1. R.zlld sklada . pfojekt Ustawy 0 s tworzeniu Panstwowego Urz,dll Su­

daft Naukowych i Przemyslowych oraz Wynalazk6w, kt6-ry mial obj'l.e. wszelkie sll1~by, wehodz'l.ce w sktad st\\'o­rzonego up rzednio Deparlamentu.

Dnia 29-go grudnia 1922 r. ustaw;'1 powytsza \\'cho­dzi ostatecznie \V tycie i Departament, przeksztalcony w Urzqd, prowadzi nadal swa, wydajnq prae~, nieprzery­.\Vanq ani na eh\V i l ~ od samego pocz'l.tku wojny.

Zaznaezye. tulaj wypada, te lak PQll1yslne wyniki za­r6wno w dziedzinie organizacji tej instyluCji, jak let jej prac, zawdzi~cZ<1 ona w znacznej mierze niezmordowanej energji swego bytego i obecnego kierownika p. J. L. Bretoll.

2. Zakres dziatania Urz€fd u.

Panstwowy Urz<jd Badall N~lIko~vyeh.i Przemyslo~ wyeh oraz Wynalazk6w ma za. ~adat~le, --:- Jak s~ma na­zwa wskazuje, - slworzyc motltwle sc!slq I wydaJII'l. !qcz­nose. porni~dzy Nauk'l., ~rzemrstem I. Wyna l.a~czOSc l'l. ­trzeml.l pot~gami , warllnkuJ'lCeml rozw6J technlkl.

Przedewszystkienl wi~c Urz'l.d lIla za zadanie ZiI­pewnienie naletytej Iqeznosei pOllli~dzy poszczeg61nell1i labulalorjami wyzszych lIczeln.i i instytut6w .naukowych, oddaj'lc uadlo do rozporz'l.dzenm tyeh laboralo~J6w wszyst­kie srodki jakiellIi rozporzqdza, bezposredlllo ezy po­srednio.

Niejednokrotnic naprzyktad dane laborntorjulII !lie jest IV stanie zbudowac wtasnemi srodkami potrzebnego nltl aparatu doswiadezalncgo, kt6ry natomiast z Intwosci:\ zblldowany bye mote w specjalnych warsztn taeh Uru;du.

Nadlo samo poloienie Urz~du lla wzg6rzach Bel­levuc nad Sckwan'l., pod Paryiem, sprzyja niczmiernie pro­wadzcniu tarn niekt6ryeh doswiadezell optycznych, aku­stycznych, z dziedziny telegrafji i telefonji iskrowej, kie­rowania z od leglosci torpedam i, lodziami i t. p.

Cz,stokroc wynalazki specjalne wymagaj" warun­k6w wyj'ltkowyeh, jakiemi zwykle laboratorja nie rozpo­rzqclzujq, np.: prqd elektryczny 0 bardzo wysokiej si le Illb napit::ciu, prfjdy powietrzne 0 wlelkiej szybkosci, bardzo wysokie lub niskie temperalury, pot~t.ne pola magnetyez­ne i 1. p., kt6re Urz~d oddaje, w granicach motliwosci, do rozporzqdzenia wynalazcy.

Urz~d wi~c przychodzi z pOl1loc'llaboratorjullI w kat.­dYIll wypadku, gdy laboratorja te nie sq w stanie, dla braku wlllsnych urzqdzell i srodk6w, prowadzie. sume da­nyeh doswiadczel'l, badan ezy pr6b.

Niczale~nie od tego, Urzqd ma na celu zwracanie lIwagi na pewne watne zagadnienia nalmy og6lnej, jed­noczenie. podj,tyeh badall pod swoj<\ inicjalywq OrtiZ ecntralizowanic osi<\gn i\ityeh wynik6w.

Drugiern z kolei zadaniem Urzt:du jest wzajellllle l.bli­i.1nic uczollych i przemY5!owc6w.

Zbli~an ie to jest niezb~dne dla zapewnienia post~Ptl w llIetodach stosowanych \II przemysle i unikni~eia ru ly. ny, kt6r,1 nie daje rozwinqc si~ naleiyde przemyslowi i II niemoiliwia mu wszelk'l. konkll rencj~ z zagranic1\.

Urzi\d zatel11 ma za zadanie, w kaidym poszczeg61-nylll wypadkll, gdy przemystowiec IInpotyka na pewn~ trudnosci itlb niedogodnosci w wytw6rczoSci, lub gdy widzi moinosc ulepszen ia jej sposob6w, lecz nie jest w sta­nie wlasnemi srodkami sprostac zadaniu, - przyjsc mil z pomocq, powotuj1\e do rozwiqzania danego zagadnienia najwybitniejsze sity w lej dziedzinie.

W razie otrzymania wynik6w dodutnich, przemyslo­wiee, kt6ry spowodowat dane badania i przyczynil si~ materjalnie do ieh przeprowadzenia, posiada pierwszeft. slwo do wyzyskania Iych wynik6w, gwarantowane spe­ejll lnq Ull1ow<\ zawieran'l. z Urz~dem. wC'dlug ustalonego WZOfU. Urz'l.d pobiera jedynie pewien odselek dochodll, jaki mote ewen!. przyniesc zrealizowany przez Urz'l.d pro­jekt dnncgo udoskonalerlia .

Trzecicll1 zadaniem Urz~du jest dostarczanie powa~­nym wyna lazcoill potrzebnych im srodk6w do urzeezy­wistnienia i doprowadzenia do stanu· praktycznej tI~ywal­nosci ich pomysl6w j wYI1llJazk6w. Dolychczas \\Iyna l8z­cy, !lie' rozporzqdzajqcy potrzebnemi im srodkami tech­nieznemi czy materju lnemi, zmuszeni byli zwracac sit:: do os6b prywatnych, kt6 re b<\di odmawialy im wszelkiej po­mocy, nie widzqc mo~nosci natychmiastowego i zyskow­nego zastosowania danego wynalazku W przemysle, bqdi tei ofiarowywaly im swa, P0Il10C, i'l.daj'l.c jednak wzumian odst'lpienia' im dUiej cz,sci spodziewanych zysk6w, jako wynagrodzenia Z3 okazan'l. pOl1loc.

]..~ 7-8 PRZEGLI\D TECHNICZNY. 99

Obecnie wynalazcy 111ajfl 1I10znosc zwracania si~ do Pmistwowego UfZ(;du Badal'! N,wkowych i Przcmyslo­wyell OnlZ Wynalazk6w, ktory okazllje i111 jilknajdaJej id'l­e'l pOIllOC teehnicznq i materjalnq. Prawn wynalazey gwarantuje specjalna tlll10wa zawierana z Urz~dem . Wyna­lazca zachowuje prawo zorganizowania ckspJoatacji swego wynalazku najzupetnicj wediug wiasnego l1znania i iycze­nia, zohowi'lzuje si~ Z,IS jedynie \Vpiaeic do Urz~du pe­wien odsetek zyskow, wynikaj'l.cych z eksploatacji danego wynalazkll.

Urz'l.d okazuje rowniez pomoc i pop<lrcie wynalazcy w w yszukiwnniu os6b, ktore podj~lyby si~ eksploata­eii przemystowej wyna];lzku, doprowadzonego IV Urz~dzie clo staml nudajqcego si~ do praktycznego zastosowani<J, oraz przy znwieraniu odnosnych 1I1l16w, stojflc W obronie wyna!ozcy.

W tym tel. celu Radii Nadzorcza U rz~du oprocowa-1<1 wz6r odnosnej UlllOWY, przedkladanej \V imienill wy­nalazcy osobie zainteresowanej.

3. Organizacja i s rodki UrzE;:du. Trzyletnia praca w czasie wojny Oepartamentl1 Bn­

d<l1'l Nal1kowych i Przemyslowych oraz WYl1nlazk6w przy· gotowala w znacznej mierze organizacjf:;: i metody dziala­Ilia przyszlcgo Urzf:;:du, tak zc len oslalni by! W stanie niezwlocznie przyshlpic do pracy i, jak wykazalo do­~wia(\czenie w okresie od r. 1919 do 1923, zdolfll oddac jUi duze ustugi w prncy pokojowej.

Wyi5za Komisja Wynalazkow, ktora dzialala row­l1iei, jak zuznacZOllO wyiej, w Ionic Oepartamenlu Wy­nalazk6w w czasie \Vojny, zostala pozostawiollq i nadal w :;kbdzie Urz~du.

Tw orz<l j<l wybitni I1czclli i technicy, skutkiem cze.,. go d\lje 011(1 doslatcczll<1 gwarancit: kompetencji i bez­slrOllllosci wynalnzcolll, kt6rych projekty rozpnlruie II' pierwszej instllllcji.

Projekly, hl6re K01llisja In UZila za powaznc, Sq

Ilrzekazywanc. Komitetoll1 technicznym Urzt:du (Komitet Fizyki, Chemji, Mechllniki, Marynarki i Robot Publicz­nyell, Lotnictwa, Biologji, Hygjeny, Fotografji oraz Ko­mite! Kinelllatografji), kt6re badajq szczeg61owo nadesla­l1e projekty i opracowuj,!, celem doprowadzenia do sta­nu pfllklycznej uiywalnosci, - ' wynalazki uznane za rze­·czywiScie ciekawe i powl1zne. Te same Komitety ll1ajq 1110inosc ewen\. powolywonia do wsp6lpracy wybilnyc.h technik6w-specjalistow, zajmujq sit:. r6wniei rozw.iqzywa­niem wszelkich zagadniel'l stawianych Urz~dowi, w dzie­dzinie techniki, przez instytucje publiczne i przemyst francL1ski.

By sprostac powyzszym r6znorodnY1l1 zadaniom, Urzqd rozporz<\dzac musi szeregiem naj r6:/:norodniejszych lic7.nych i potf:;:znych srodk6w tethnicznych.

Rys. 1. Gl11ach Url~dll Badail Nallkowych.

Gmach i tereny Pallstwowego Urzt:;du (rys. 1) 1I1ieszczq sif:;: na IVzg6rzach Bellevue nad Sekwanq 15 minut jazdy ad Paryia (kolej, statek, tramwaj).

Tarns hudynku pozwaln 11<1 szybkie i dogodne zor­ganizowanie wszelJdch prob i doswiadczen ''- .dziedzil1y oplyki, akustyki, kierowanin ral<lll1 i, badania protektorow i 1. p. Suwnica I1stawio113 lln tarasie daje !l10inosc tatwego dostarczania lla miejsce wszelkicll przedll1iot6w i przy­rz<\dow, n<lwet bardzo ci\i2kich i wielkich. W1<lczniki sil­nego prqdu elektrycznego, rozmieszczone naokolo tarasl1 , ulllozliwiajil zasilanie odnosnych przyrziJ.dow pr.'jdelll stu­tylll lub zmiennym.

Doswiadczell1;] wY11lagaj~cc przestr zeni wodnej 11\0-g'!. bye z bltwosciq przeprowadzane na Sekwanic, plyn:!­cej pod wzg6rzcm, 11[\ Id6relll 1I\ i e~ci si~ Urz'ld.

Rys. 2. Hala do bnd~ll optyall~'ch, lotograficlilych I t. p.

Obszcma ba la oszklona (rys. 2), zbudowana na La­rasie i pelna swiaUa, wyposatonn IV prqcl elel(hyczny staly i zmienny 0 nDt~teniu 2.000 8mperow, nadaje si~ znakomicie do wszelkich doswiadczen fotograficznych, ki­nematograficznych i oplycznych.

Bardzo cickawa stacja elektrycznn zostala zrealizo­wanq przez Departament Badan i Wynalazk6w, zapomo­cq urzqdzen pochodz<jcych z bylych zapas6w armji Ame­rykanskiej. Jest to najpot~iniejsza stacja elektryczna we f rancji, poswit:;cona wylllcznie badaniom i doswiadcze­niom elek trycznym wszelkiego rodzaju. DoskonaJe zorgil­nizowana dla najrozmaitszych doswiadczel1, daje Olla 11102-nose rozporzqdzania najr6inorodniejszemi pr,\dami, zar6\\'­no stalemi, jak zmiennellli, jedno Illb wielofazowemi.

Rys. 3. Tnll lite rozdl.ie icze.

Rys. 3 przedstawia halt: transformator6w i tablic rozdzielczych; z prawej strony widac kabin ~ wysokiego napif:;:cia, k!6ra otrzY1l1uje z odnosnego odcinka 1lliejsco-

100 PRZEGLI\D TECI-INICZNY, 1924

wej eJek trowni \II Bellevlle prqd tr6jfazowy 0 nupil;:du 10.200 wo lt6w; w glt:bi widniejq labHce rozdzielcze prqdu zmiennego, zasilaj<lcego poszczeg61ne warsztuty i laborn· larja - prqdem jednofuzowym i tr6jfuzowym 0 napi~citl 110, 200 i 400 woltdw; z lewej strony widoczne S'l tab!i­ce rozdzielcze pHl.du st~lego, wl'lczuj'lce do poszczeg61-l1ych lahoratorj6w prqd slaty 0 r6inorodncm napiE:ciu i 0 nat~iel1 iu do 4.500 amper6w.

Te ostatn ie tab lice otrzymujq pr<J.d 51nly z grupy przetwornic prqdu zmienllcgo, znajduj<lcych si~ \II huE

Rys. 4. ["la iR maszyn elelttryczllycll.

milszy n, kldrq podaje fyS. 4. Grupa prqdnic, kt6re mo­gq bye poillclone r6wllo1egle lub szeregowo- pozwala !la naj rozmaitsze kombllluCJe c\oswiadcZlllne. Din celow do­swiac!czalnych zbudowano Towniez specjalne oporniki p1yn ne (rys. 5).

Rys. 5. Oporniki plynne.

Liczne laboratorja chemiczne, z ktorych jedno przed­stawia rysl!l1ek 6, sq wyposazone i urzqdzone w ten spo­sob, ie ulTloiliwiaj'l wsze.lkie doswiadczenill z dziedziny chemji, elektro-chemji i Iizyl<i.

Specjalna kresiamia jest przcznaczona do prac te.chnicznych, zwiqzanych z rea\izacjq wynalazk6w oraz Ilowych przyrz<,\d6w i maszyn do pr6b i badllfl.

Wy nalazki te, przyrzqdy i maszyny. ktoryeh budo­\Va \V przemys!e prywatnym nastr~ezll!aby powaine trud­nosei, s,! wyrabianc w specjalnie przezllaczonym do te-

go warsztacie Urzt;du (rys. 7), zaopatrzonym w licZllc. choc jeszcze nie wystarczajqce, nowoczesne obrabiarki.

Warsztaty dodatkowe UtnOiliwiaj'l r6wniei wykony­wallie n3 miejscu wszelkich prac kowalskich, spawan ia oraz roMt stolarskich.

Sal a prob, obecnie wtasnie urZC\dZfllHl, 1I1110iJiwi prze­prowadzanie wszelkich pr6b z przyrzl\dami i aparatami, zbudowanClll i w popTzednich warsztatach.

Magazyny, urz'ldzone w odpowicdni spos6b, dai'l mOillosc korzystania z bogatego materjalu doswiadczal ­!lego.

Rys. 6. LaboralorJn11l chcmiczne.

4. Zr6dla dochodu UrzE;:du,

Pa11stwowy Urz'ld Badail Naukowych i PrzeIl1Ys!o­wych oraz WYllalazk6w otrzYlllllje zasitck od Rzqdll w wy­sokosci J,410,200 frallkow rocznic. okreslony postano­wieniem lzb Ustawodawczych frallcuskich. Zasilek tell , z kt6rego nalety pokrywtlc nietylko kosztn utrzYlllania

Rys. 7. Warszlaty mechaniczne.

budynk6w i IIfz'ldzefi Urz~du oraz prac zatrudnionego tam personelu, lecz takie koszta zwiqzane z prowadzonc­mi przez Urz'ld badaniami i doswiudczeniami oraz reali ­zncj" i opracowaniem techni::znem poszczeg61nych wy­nalazk6w, - jest at nadto szczupiy i niewystarcz:t­i'lcy, zWfaszcza gdy por6wnac ten zllsilek z su­mami, poswi~canemi na ' takiet cele przez rzt\d an ­gielski, a ZW{ilSZCZa przez rZ1jd SIan6w Zjednoczonych Ameryki P6lnocnej. W samej rZfczy rZ'l.d angielski przeznacza rocznie do rozporz'l.dzenia analogicznych

,\9 7 - 8 PRZEGLAD TECHNIClNY. 101

Urz~d6w Badall ~aukowych i Przemyslowych angielskich, $Utll~ przewyzszaJ:\ctl 30,000,000 jrallkow. Stnny Zjedno­czone zns, - dla podobnych instytl1(:ji nmerykarlskich, ­kwott: przeszlo 130,000,000 jrollk6w Jednakie wobcc te­go ie personel Urz~dll Badall Naukowych i Przernyslo­wych oraz WYllalazl(6w sldadll si~ wylqcznie Z os6b cy' wilnycll, iI takie wobcc tego ie instytucja ta posiud;1 alltol\oll1j~ finallsowq, Urz,qd ma lIloinosc stwO(zCnia so· bie takt.e il\l1ych trMel dochodu, kt6re mog", stae si~ bardzo powM:nellli w przyszlosci.

Przedcwszystkielll wi~c Urzqd l\1a 1lI0znose korzystn­Ilia 7. darow dobfowoJnych os6b prywtllnych; dary 1;lkie wplywajq dose obfide.

Nadto,.ink to jlli zuznaC7.0llO wYiej, z chwilq, gdy Urzi\d okazuJe p0\l10C, poparcie i dostarcza srodk6w do zre,rfizow:lni'l i teclrnicznego oprClcOWllIlilJ pewnego wy­nalazkll, zainleresowil1lY ' wynalazca zobowirtzuje si~ spe­cjalnq UIllOW<1, zll\viernll'l z chwilq rozpocz~cia prac przy wsp6hrdziale Urz~dll, do wyplacania Urzl;:dowi pewnego odsetku docMod", jnki przynosit mu b~dzje eksploatflcja dnnego wynalazku.

To tr6dlo dochodu mOie w najbliiszej przysziosci, slat sili: bardzo pow<linem, co pozwoli Urz~dowi rozwi­n'le': jeszcze bardziej. swI] dzja la l no~e': i przychodzic z po­moCl] coraz to szerszynr kolom wymllazc6w.

Wog61e lego rOdzaju organizacja pozwnla wyna­IHZCy, kt6renur siE: poszczE:scilo, okazywac posreclnio po­IllOC wynnlazcolll P'"lCZ1Itkuj'lcYI1l.

Powyisze zr6dlo dochodll, 0 ile sit;;: rozwinie nale­cie, pozwoli zrealizowae': pomysl smi<lly i dotycl1czlIs nie­stosowany: inslytucja Panstwowa bE:dzie udzielala sWIl wsp6lpracE: szcrszemu og610wi i cze rpala wlasnie z lej wspolpracy fundusze, potrzebne dla lIzupelnienia niewystar­cztljl1"cego dochodu ze Skarbu P'1I1stwu.

Wreszcie OSObOIll, pragn'lcym przyjse': z pOlllocq ilia­terjalllq przy realizacji wynalazk6w, Urzqd wskazuje

szereg projcktOw, uzn;lI1)'ch przcz Wyiszq Kornisj~ Wy­nalazk6w za pow:rine i lIadaj<1ce si~ do UTzeczywistnicnill .

Fundllszc, zloiorle IV ty nr celli przcz ofiarodawct; IV Urz~dzic, 5,1 zUiylkowyw:rne wyhlcZlIie n<l rcnlizacjt: wy­n:rlazkll, .wybranego pr~ez ofi:ITodilWC~, i 10 IV Jlri a r~ poslt:­pu odnosnych pmc, :krsle kontrolow;lnych przez organa technicznc Urz~du, co daje gwarancj..;. ie przcZn!lCZOlll.! fundllsze !lie b~d:t trwonionc nieogl~dJlit! na doswiadczc Ilia niepotrzcbnc lub zbyl kosztowl1c.

Pr6cz lego, ofiarodawca jest stale informowil11Y 0 po­st~pach badan i doswiudczefl, 0 odno~nych wydalkadl, a lakte 0 osirtgni~lych wyniknch. Spccj:.rlna llIllOW;! po­mi~dzy Urz~del11 i ofimodnwcil okresla sci:ilc rozdzi;.1 ewen!. dochod6w z przcmyslowcj !.!ksploalucji wynalll­zkrr IIrzeczywislnione~o hi drog:].

\~ ZUkoliczcni ll l,JZIWCZYC wypauiI, ie zdilrzye sit; moie, Ii wsr6d wyJ\illazk6w wybr<1nych i rcalizowanych przy wsp61dzialc Urz~du wujdq si~ talde, kt6rych rcaliza­cja napotka JJ:I llieprzewidywlIllC j niepokorwne Imdno­Sci. .Iednukie gwarancjH, jnk,! dajc badanic wszystkich przedklildanych Urz~dowi wynalazkow przcz WyiSzq Ko­l1Iisj~ Wynalazk6w, zlMonq z wybitnyclr uczonych i iniy­nier6w francLiskich, oraz Seisin wsp6/praca KUlIIitet6w Technicznych Urz.:;:du w realizacji wybmnych wynalazk6w, pozwala przypuszczne':, ie odsctek takich wypadk6w b~­dzie znikol1lo 1l1nly.

To lei obec nie jut francuski Parislwowy Urzqd Ba­dall Naukowych i Przemyslowych oraz Wynulazk6w zdo­lal sobie zyskae': uznanie za r6w\lo wynalazc6w, jak i szer­szych k61 naukowych i przemyslowych francuskich i nie uJega w1\tpliwosci, :ie rozw6j jego bt:dzie coraz pol.:;:2niej­szy, a tak2e ie osiqgane przezen wyniki bl;:d:t znakomi­cie si~ przyczynialy do szybkiego rozwoju uallki i prze­myslu we Francji.

Jubiieusz 50-iecia "Przegiqdu Technicznego".

W dniu 20 z. 111. obchodzilislIlY p61-wiekowy jubi­leusz naszego pisma. Czytelnicy nasi jui wiedz., o nim z zeszytu specjalnego, kt6ry z okazj i tego

swit:ta naszego wydllJismy. Tutaj podamy tylko garsc szcze­g616w tego obchodu. Uroczystose': odbyta si~ w przybranej zielen i~ allii Politcchniki Warszawskiej W obecnosci pp.: mi­Ilislra przem. i handJu J. Kiedronia i minislrn kolci K. Tyszki, wicc-ministra .I. Eberhard tn, licznego grona profesor6w Po­litechniki z p. prorektorclII L. Staniewiczem na czele, licz­nych przedstawicieli prasy technicznej, dziaiaczy przemy­stowych i deJegatow stowurzyszcn.

. Po olwarciu zebrania przez rednktora "Przcgli\du Technicznego", prof. H. Mierzejewski, dziekan wydzialu l11cchanicznego Politechniki, zaproszony na przewodniczq­cego, wyglosil kr61kie przem6wienie, kt6re zakonczyl za­proszeniem do prezydjullI zebrnnia pp.: b. rcdatro~a F. ~q­kowskiego, prof. H. Czopowskiego, prof. S. Dlckstcma, ill:2:. P. Drzcwieckiego, ini. A. ·tatkiewicza i dyr. Z. Rytla.

Aby nie przcci:tgne': zebrania, nic odczylano na niem licznych list6w i depesz, otrzYl11anych z powodu jubileu­szu (niekt6re z 11ich st\ wobec lego podane w zeszycie niniejszym). Szercg przcl116wien powitalnych otworzyt p. prorektor Politcchniki prof. L. Staniewicz, kl6ry skla­daj,!c jubilatowi w imieniu Senatu Politechniki iyczenia dalszego pomyslnego rozwoju, zatrzyma/ si~ dlutej na znaczeniu zorganizowanej jednoczesnie mi~dzynarodowej wystawy prasy technicznej i przemyslowej, kt6ra daje llIo:2:nOSc zorjentowunia si~ w pot~:2:nym rozwoju lego dziahr wsp6lczesncgo czasopismiennictwa. Nust~pllie p. ini. P. Drzewiecki, znbierajqc gios w imieniu Stowarzyszenia Technik6w, W serdecznelll przem6wieniu podni6s1 zaslugi najstarszego nuszego pislml technicznego i zakonczyl

t.yczcniallli dalslej owocnej dzialalnosci tej placow~ ki. Wreszdc ini. S. Rodowicz, w imieniu Statej Dc~ legacji Polskich Zrzeszen Technicznych, witaj<\c jllbiiatH. podkres!it wie lk'l rO I ~, jnk:, -Przeglqd Tec/lIliczllY odegrac powinien w zjednocZcnill technik6w polsk ich cnlego kra­ju do tw6rczej pracy, usuwajqc separatyzm lokalny i bier~ nose': wielu n:rszych kolegow. Zwi~kszenic zas ilosd wsp61~ pracowIlik6w i czytelnik6w pisma wplynie ogronrnie do­datnio na jcgo rozw6j. Po tych przem6wieniach wyslu­chano z duiclIl za interesowaniem odczytu p. prof. honor. F. Kucharzewskiego,jednego z zaloiyciel i i l1ajsturszego z re­daktor6w pisma, na lema! "Rys dziej6w Przegllldu Tcchn;cz~ nego", kt6rcgo tres~ podalismy ill extenso w zeszycie jll­bileuszowym. Dalej zabral gtos p. wiceminister J. Eber­hardt, kt6ry jako dlugolehl i czlonek K.omitetll Rcda kcyj­nego PrzegLqdlt sCharakteryzowal znllczenie, jakie ma dla. techniki i przelllysiu prasH techniczna , jakie ma ona la­

dania i jakie powinrw r,nalete': poparcie ze slrony techni­k6w i przell1yslowc6w. Doskollillym dowodc l!I naleiytej oceny znnczcllia prasy techn icznej s<:j selk i wspa niatych wydalVll ictw, zgromadzonych lIa wystawie prasy, urzq~ dzonej przez Redakcj~. Bo~achvo wydawnic tw technicz­nych zachodnio-europejskich i amerykmlskich opiera si~ n~ pomocy, kt6rej im IIdzielaj<:j slowarzyszenia techniczne i zakttldy przemyslowe.

Koncl<lc zeb ranie, redaktor Mikulski wyrazit podzi~­kowanie Prorektorowi Politechniki ZtI goscinnose': w jej IIl U~ rach oral'! zazlI aczyl, tc cclem Redul<cj i bylo upa lll i~tnie .. nie 50-1etniego jllbilellszu pisma za pO lllocq czynl1, pOiy­lecznego dla szerokiego kola in1.ynicr6w i lechnik6w. W tym celtl Rcdakcj,l postanowila IJfzqdzie': wyslawl;: pol-

lill PHZEGLJ\O TECHNICZNY 192-1

skiej i zagnll1icznej prasy tecllnicznej i przemystowej. W obecnym okresie, kiedy li czne trudnosci !lie pozwalajq czyteln ilwwi polsk ietllll nietylko st,ale kOfzystac Z ,wyda: wni('.tw zagranicznych, ale nawct Je og\3,dac W wlE;kszcJ i l o~k iJ Z3znajorniellie siE: z tak du1:'l liczbq piSlll zawada· wyeh, jak<j sit.,: ·udalo zgromadzic, b<;dzie niew<\tpliwie cie­kawe i potyteczne. Zaznaczajqc, it :tehranie okaz6w wy­stawowych naleiy zuwdzit:czac uprzejmej pomoey paselstw pa ilstw obcych, zllajdujqcych siE; IV Warszawie i konSl!­latow polskich w niektorych sto\icacl1 zagranicznych, red. Mikulski wyrazif \V imieniu komitetu organizacyjncgo podzi~kowanie za tE; gorliwq po moe, kt6rej posel­stwa abce i kOTlsu laty polskie udzielily. Wreszcie zwro~ cil lIwag~, ie cala niemal praca w urz.qdzeniu wystuwy IHI terenie Politechniki sparlla na ba rki pp. prof. B. Siefa­no wskiego oraz H. Mierze.jewskiego, kloryrn rowniei nu­let~ si~ za to wyrazy gt~bokiej wdzi~cznosci. Na zakOli­czenie zwrocit s i~ do minislra J. Kiedronia z pro-

sb'l 0 olwarcie wystawy, !.I do obecnych - z zaprosze­niem do jej zwiedzenia.

Zumykaj'le posiedzenie, przewodtliezqey prof. H. Mie~ rzejewski wyrazil podzit:kowanie wszystJdrn obeenym za iell udzial w obchodzie, kl6ry w lak 1l1i1ym nastroju si~ odbyl.

Otwieraj'le wystuwt: prasy, p. Minister J. l\iedro(l w przernowieniu swcm podkreslil jej doniostose oraz wym­zit iyczenie, aby PrzegLqd TeclllliczlljJ, rozwijaj<tc sit: nadal pomyslnie, dor6wnnl pismom zagraniczllym, 1m CZI!­

nm ze swej strony objec,11 okazac wszelkie poparcie. Nastt:pnie p. minister K. Tyszka, zabieraj4c ro\\'­

niei glos, podni6s1 koniecznose rozwoju dzialu ko lejowe­go w Przeglqdzie zaznaczajqc ie w tym kier.unku oka~ zalby sw'! pOIllOC pismu.

Po tych przem6wieniach wsh~pnycb, goscie udali si~· do sali wystawowej, gdzie \V ciqgu dluiszego czasll zwiedzali z zainteresowaniem wszystkie jej dzinly.

W ystawa prasy technicznej polskiej . . zagrantCzneJ.

PO raz pierwszy w Polsce urzi\dzona !11i~dzynaro­dowa wystawa pisl11 technicznych i przemyslowych, pomil11o zgron13dzenia nie catej prasy swiatowej

z Iych dziedzin, dala jeonak lmponuj<\cy obraz po­wszechnego rozwoju pismiennictwa lechnicznego, ogromnie sl,erokiego ogarniGcia przezel'l calokszlaltu lechniki, prze­mysJu i zagadnieli gospodarczych w szeregu pis;n, zaczy­naji\c od og6Ino-lechnicznych, 1li do poswit:conych naj­ba(dziej specjalnym dziedzin0111 wytw6rczosei.

Bo tet rep rezen lowane by to ok. 500 wydawnictw technkznych i n8111wwych oraz ponnd 300 przemyslo­wych, gospodarczycb i po pularno-naukowych.

Uderzaji\ce bogactwo wiettl wydawnictw, szczeg61nie <1l11erykal1skich i angielskich, sposoby prowadzenia pism, ich specjaJizacja i wiele in nych Llwag i wraieil, jakie si~ odnioslo z wystawy, llasuwH liczne refleksje i wnioski, ktore nalezaloby wypowiedziee, majC\c Il a wzgl~dzie pomy· slny. cc[owy i przyteczny rozw6j naszej prasy ted1l1icznej.

Carose wystawy uj~la jest w grupy, reprezentujrjee pras~ poszczeg6lnych krajow, jak 10 zauwaiyt moina na zal<\.czonych obok rysl1llkach, przedstawiaj<tcych widoki wy­stawy. Pozatem ulworzono Idlka grup specja!nych, obrazu­ji\cych osobne dziedziny: technik~ ciep lnq, obr6bkG meta­Ii, wydawnictwa przemyslowe i gospodarcze, wydawnictwa fabryczne, reklamy, wreszcie typo we, wt:gl. wzorowe pis· ma (jako lakie wybrano flilgie lskie- Engilleering).

Ogarniaji\c wystaw~ pierwszem spojrzeniem, Zllllwa­iamy odrazu wyr6iniajfjce si!i:; juz ilosciowo ' grupy: An­g\ji, Ameryki (St. Zj.), F rancji i Niemiec (jakkolwiek pca· sa niemiecka jest obecnie bardzo uszczuplona).

Po za temi krajami rzuca sil:; W oczy,pokaznosc pra· sy wtoskiej, szwedzkiej, wreszcie czesk iej. R6wniei zwraca uwag~ stosunkowo bardzo sililie rozwi~la i ladnie si~ prezentujqca prasa szwedzka, i prasa techniczna dUilska. Prnsa poiska jesl reprezentowana dose dUi<l Iicz­bq wydawnictw, tnk ze por6wnanie z kompletami zagra­nicznemi wypada, jak na obecne nasze warunki, dose po­myslnie.

Przechodzi\c do om6wienia poszczeg61nych dzialow wystawy, zatrzymamy sil:; najpierw na dziale nngielskim. Tu wybijaj(\ si~ na czoto wzorowe pisma, ktoreby 1110zna nazwac og61no-technicznemi, jal{kolwiek traktuj<l one gl6wnie zagadn ienin (zarowno teoretyczne, jak- czl:;sciej na­wet- praktyczne) z dziedziny meehaniki i technoJogji me­chanicznej. S.q to Engineer i Engineering. Poza zaga­dnieniami budowy silnik6w, obrabiarek i in. maszyn oraz ich cz~sci, poza kwestjami metroJogji, obr6bki metali (me­chanicznej i tennicznej) i drzewa, pisma te systemalycz­l1.ie zaznajarniajq czytelnika z pracami technicznell1i w dzie­d.zinie tak popularnej w Anglji jak b.udolVa okr~t6w, da· lej z zagadnieniami techniki kolejowej, budownictwa,

w szczeg6Jno~ci ielbetniclwa, Jotnictw<1, post~p6w eJek ~ trotechniki i radjotechniki, wreszcie (szczeg6lnie Ellgille~ ering)-post~p6w fizyki i in. nauk. W ten spos6b czy­telnik rzeczywiscie jest szczeg61owo i systematyczllie ill­formowany ° wszelkich postE:;pach wiedzy i lechniki wsp61~ czesnej. Jest tei to wlasnie zadaniem dobrego pism3 i dlatego te czasopisrna powszechllie zdobyJy sobie za·. sluzol1q slawt:.

Jeteli zas przytem u\\'zgl~dni siE:; doskonale zorgaili­zowilny dzial sprawozdawezy z iycia instytucji technicz­nych, i to nietylko angielskich, z wszelkich wystaw, k01l­gres6w i t. p. prac, jezeli si~ doda baczne sledzen ie zmia.ll iycin ekonomicznego, 0 kt6rem stale znajdlljemy wzmianki, rozw6j korespondeneji z osrodk6w przemyslo-. wyeh i obljlost ciekawych: "List6w do Redakcji\ wreszcie· ladDq szat" zewn~trzn'l.,-to calosc takiego wydawnictwn okaie siE:; wzorow<\.

Z innych pism z dziedziny mechaniki, zasluguj,-\­cycll 113 wyroinienie, wymienimy: Machinery - Z1l<lIly tygodnik, poswiGcony zagadnieniom mechanicznej obr6b-. ki meta\i i wytw6rczosci warszlat6w mechanicznych.

Jestto pismo, kt6re tnk jak tejie nazwy miesi~cznil, amerykanski, utworzylo pewien typ wydawnictwa diu me· chanik6w. Ttl Sq omawiane nietylko kweslje tHHzGdzi i obrabiarek w najdrobniejszych szczeg6lach, odwiercia-. dlajqc potE:;zny rozp~d tw6rczej pracy w przemysle, ale charakterystyczn~ cech'! wyduwnictwa jest tei podawanie· zap01110cq rysuok6w prz.;!bieg6w obr6bki rozmaitych przed-. 111iot6w: na rewolwer6wkach, wytlaczarkach i t. d. Nad·. to obszerny dzial list6w, zawieraj<\.cych glosy praktyk6w oraz dzial informacyjno.techniczny (How and Why), .po­daj'lcy odpowiedzi na pytania, skierowane do Redakcji,. wreszcie wiao01110Sci z przemyslu,- tworz'! calosc kaMe· go zeszytu.

Naleiy podkres!ie spos6b prowadzenia tego piSHHl,. mianowicie systemalyczne omawianie poszczeg61nych za~ gadnieft teclmiki warszlatowej, jak np.: operacje prz)' ob r6bce cz~sci silnik6w samochodowych, catoksztalt obr6b­ki si lnika Diesela, obr6bka szeregu czt:sei skladowycll pa­ro,:,",ozu i t. p., w czem widac planowose pracy redakcyj­neJ. Nic Il1niej wainemi si\ opisy, obficie zaopll ' trzone w rysunki przebiegll oor6bki rozmaitych przcd~ l1liot6w, kt6re s4 cennym materjalem, tak dla pracy war· sz tat6w, jnk elia ksztakenia technik6w warszlatowych. Do tej snmej kategorji cennych pism nalezy .wydawany w LOI1-~Yllie "American Machinist (European and Colonial Edi­tlo!"!), zawieraj<\.cy duM l1lalerjatu z dziedziny obr6bki me­tall, a obok tego poruszaj<\cy dUio innycb zagadnien tech­niki i organizncji przemjstu, Obszerny dziat "Ideas frolll Prar.tical Men" daje liczl1ie przyczynki i wskaz6wki prak~ tyczne w sprawach obr6bki mec.hanicznej i termicznej.

M 7-8 PRZEGLI\D TECHNICZNY. [OJ

Wydawnictw<l, dotycz'l(e aulOlllObillZtllu, przedsta· wiajq si~ bardzo licznie. Wsrod ni-:h Ilajpowazniejsze lIIieisce zaj!l1uje The Automobile Engineer, pO$\\'i~coIlY zagadnieniom teorii i praktyki aulolllobiliz11lu i lolniclw<I, ·organ Institution of Automobile Engi,leers. Jestlo jedno z niewielu piS111 lego dziaiu, stojrjce na poziomie powaz-

R;ys. 1.

11ych wydawnictw technicznych, gdyZ wi~kszost CZ'ISO­pism s<l111ochodowych rozwija sit.: raczej \V kierunk.u sporto­wym i popularno-technicznym. (Motor Transport, Motor News, Light Cur und CycJecar, the Automobile & Carriage Builders Journal i ill.).

Liczne wydawnictwa z dliedziny h1ldowy okr~t6w, transportu morskie­go, lotnictwa, przemystu chemiczne­·go, drukarstwa i t. p. musimy tll po-1I1ill'lc, odsylajqc jedynie interesuj<l.­<.yell si<: niemi do muj<\.cego si<: llkaz:lc spisl1 czasopism reprezeJ1towanycl1 na wystuwie. Pism<l te charakteryzuje sta­ranl10sC \vydania, tadna forma, obfitosc materjatu i rysllnk6w. Z czasopism, do­lyczqcycl1 elektrotechniki wymienic nale­zy powazny miesi~cznik The Journal of the Institution ot Electrical Enginecrs, z<IInieszezaj<\.cy rozparwy z dziedzillY eleklrotechniki i radjotechniki oraz ty­god nik The Electrician, najstarsze pismo z tej dziedziny teehniki (zalOi . W 186!).

Z dziatu wl6kienniczego najlepiej :-;if.; prezentowato z posr6d nadestanych 11<1 wystaw~ pismo Textile Malltlfact/l.~ rer, 1l1iesi<:czllik przemystowy i tech­lliezny, !<jczqr.y wydawnictwa: Textile .r\'\<lehinist, The· Hosiery, Lace and Silk N\Il11ufactmer i The Textile Colourist, jako dziaty lego pisrna.

G6rnictwo bylo reprezentowane t)'lko przez kilka czasopism przemyslo­\\'o-handlowych; z iniynierji \Vodnej wy-r6:1; 111alo si~ wydawnictwo 1l1iesi~czne Water alld Water Engineering - organ Institution at Water Engineers, z chemji- The Chemical News.

Architektur~ reprezentowato kjJka bardzo okazalych wydawnictw, wzbudzajqcych duie zainteresowanie, ze \Vspania/Yll1 Tlte Architectural RewiC'V l1a czele, w kt6-rym nawet ogloszenia sq wykonane artystycznic i stanow!<\. jakby album \\'n~trz i widok6w szcreg11 budynk6w. Z ir.-

nych piSlH wymicnic mOiBa tygodnik The Builder or[\z 71w Architects JOllrllal. Wyd<1wnicl\\"fJ Iwlejowe nngicls­kie nie hy/y, nicstety, reprezenlow:lnc nil wystawie.

Przechodz:\c do pr<lsy ameryl;:111skiej, zaznaczyc musi­my, it': wobec potrzebydltl::szegoczllsU na skOll1unikowaJ1i~ sit:; ze Slana!ni Zjednoczonel11i, kraj lellllie f1l6g1 ;,Jrzedstawit

caloksz\aitu swych proc wyduwniczych. PO:lliLliO 10 iedllak~e prasa St. Zjedn. zaj~­iiI jedllo l n<1czelnych rniejsc nuwet ilos­cio\\'o, zas pod wz~h:del1l bogactwa swych pis11l prze\\"yz~zy l a wszystkie i1lne kraje.

Przodlljqcc1l1 i piSnHl11li w dziedzi­nie rnechaniki s.:! znane wydawnictwa; Mechanical Ellgineerillg- organ Amer. Soc. of Mech. Engineers (miesi~czllik). za111ieslczrlj~\cy l'ell11e ro~praw'y lUI te­lWlt)' og6!ncgo zn<lclcniu z zal,resu bu­<1owy l11t1szyn, lechniki cie)Jlnej, obr6bki, org-anizacji z:rkhld6w przc1l1ys!owych i I. p., 5zczegO/owc inform:lcjc 0 post~­pach tcchni l{j l pis1l1 obcych (Survey of Engineering Progrl!ss) oraz b. cennfl. bi­bljograljq (The Engine\!fing Index), zawie f<lj.\Cq krotk<\ cha rnklerystyk~ wszyslkicll cClluicjszych ptac Z czasopisllJ ameryka{! · skic!l i europejs\dch; Machinery - mil'.­Si~CZllik tcgot charakter.ll , co wspolllnia lly wy~ej tygod llik !ondYliski, noszrjcy tell sam lyt111, American Machinist (wyda­nie <lmcrykallskie), Powcr - tygodnik poswit::cony zagadnieniom budowy Sillli­I(ow, sHowni i technice cicplllcj. Z dz ie-dziny budoWll ictwa wystawione byly ccnlle pisma Elfgil1cerillg Nf.'lils-Record i COl/crete (11lie.s.), z l1utnictwu wyr6z-

ninl si\i (jgodllik przemyslowo-techniany The IrOIl Age, za­wieraj'lcy duzo wiadornosci z przemY5ltl St. Zjedll. oraz r6illych kraj6w Emopy i Ar.ji, jal. r6wniet referaty tech­niczne. KoJejnictwo reprezentowane bylo przez szereg czasopis111 Ink og6lnych, jul. te:: sci~ J ej specjnlnych. Do

Rys.2.

pierwszycll nalezq Iygodniki RaiJ.way Age i Railway Re7.Hew, z posr6d drugich wymicnic nalezy 1l1iesi~cznil, Railway Mecha/lical. Ellgilleer (w zeszycie przyslanym 11<1 \\'ystaw~ J1lu.rny opis )Jarowozu 1 - 4 - 0 Ch rza­nowskiej Fabr. Loko1110tyW z 2-nul rysl1l1ka111 i, ld6re byly zamieszczone przez tegoi autora w .N'9 15 Prze­glqdlt Tec/wiczllego z r. ub). Railway Signalillg. obejl1luj<jcy sygmliizacj~, telegrafj~ i t elefoJlj~ kolejow'l

1M PRZEGLJ\D TECHNICZNY. 192<1

oraz kontroit: fucil l! i in. pislll<l. Kolc.je elektryczne ma­j<\ swe wydawnictw<I osobnc (Railway Electrical. EIL­gineer i Electric Ra.ilwojl Journal). WS1.ystkl~ te wydawll ictwll cJmmkteryzl1j e bogactwo farlllY, obfltost trdei, st.1rannosc wydania i proste ujmowanie poruszu­nyeh zagadnicll, bez zagh:;hiania si~ IV wywody teore­tyewe. Nie spotyka 5i«: Il iemal \Veale rozpraw unllko­wyell, zaopatrzonych w wywody lIlalematyczne, artukuty S'I kr6tkie, tywe t traktowane po-dzicilnikarsku (wyjqtek czascm 111o~e stnnowic P07.eJer lub Mechanical Engine­ering). W wit:kszosci pis11I jednak, s2czeg61nie w pis-11H1Ch wydawanych przez Stowarzyszenia techniczne, znaj­dujemy C2f;sto ceune pruce IV postaci referat6w sktada­nyeh na Zj<lzdy ezy Kongresy danego S~warzyszenia llib t. p. instytycji. .lest [am wowczas przedstawiany obfily 1I1llterjat sp ra wozdllwczy z szeregu bndan i t. p. prac technicznych, zaS artykuty nazwane wy?cj dziennikarskie­lI1i s~ doskona lem odbiciclIl tywego pulsu iycia tech· niczl1ego i przcmysiowego, ogromnej pracy iniynierow w przemysle, urzeczywistniaj,!cej 6 ..... Zllany rozp<;:d tech­niki ameryk31lskicj. Wsr6d tycll Mlykul6w spotykal1lY lei duio cennego materjatll.

Og61ny podziw zwiedzajl\cych budzity wspaniale rzeczywiscie wydawnictwa architektoniczne. Miesit:czniki takic jak The Architectural FOrlun sq pi~knemi albuma­mi, wydancmi lIa kredowym papieTze (tekst i ogtoszenia) zawiera ja,cemi 50- 100 sir. teks\u, przepeinionych rysu nka­mi, oraz po kilkanascie specjalnych tabcl catostronico­\vych, slicznie wykonanych. Niemniej starannie s~ uto­tone ogloszenla, wszystkie takie ozdobione rysunkami. Rowniei impollllj'lCO przedstawiaj<t s i~ grube tomy mie· si~cznika The Architectural Record, stoj~cego, juk i pis­mo poprzednie, IlU bardzo wysokil11 poziomie sztuki gra­Hczncj . Warto zaznaczyc, ze pismo te kosztujq: pierwsze 6 dol. rocznie (zagr. 7,50 doL), Z<lS drugie 3 dol. (Z<lgr. 4 dol.). J ak na takie wydawnietwa, jestto niezwykle niska cena (szczcg6ln ie jcsJi si~ jn por6wna z ogr01l1' nemi obecncmi cCnnll1i pism nicmieckich, bez por6wnania gorszych). Wi~cej technicznej st ronie budownictw3 po· ~wi<;:cony jest miesi~cznik Americ.all Builder i National Builder, mniej okazale nit poprzednie (obydwa po '2 dol. rocznie, zagr. 3 dol).

Z pism dotyczrtcych innych dziedzin teclmiki wy­mienic l1aleiy~ jako watniejszc, dwulygodnik The Foul/dry (odlcwnictwo) Chemical and Metallltrgical Engineering (przcmyst chemiczny) Sugar (CUkrowllichvo, wydawallY po angielsku i po hiszpaflsku), Electrical World i 'ndll­strial Engineer (elektrotcchllika).

Zbi6r pism fra ncuskich pyt 11lIjbardzicj komple lllY i zawieral prmvie wszystkie wydawll ictwa tamtejsze. Cha­raktcr icll r6ini si~ od charakteru czasopism angieiskich, a wie;::cej jeszcze od amerykailskich, zblitnjqc sit~ bardziej do .tego typu, jaki rnaj'!. tygodniki techniczne niemieckie. Mamy til na mysli mniej .dzicnnikarsKic" prowadzenie pism, a wit:ksz<\ HosC prac syntetycznych i naukowych. Prasa zawodowa franCllska czyni bardzo dodatnie wraic­!lie; zaznacza s i~ wyrainie bardzo silny i szybki rozw6j licznych czasopisll1, zar6wno istniej4cych jUi od wielu lat, jak tet zalotonych niedawno.

Ze starych wydawnictw og6lno·lechnicznych dosko­nate si~ prezentuj<\ Le Oeflie Civil i La Technique Mo­deme, zawieraj<\ce sporo prac oryginalnych i systematycz· nil! sledzqce post«:py wszeikich dziedzin lechniki, jak bu­dowa maszyn, obr6bka metali, budownictwo, automobi. Jizm, eiektrotechnika, radjotechnika i in. Naiety jednak podniesC szczeg61ny rozw6j ki lku mlodych wydawnictw spe.cjalnych, Id6re stajq si~ pie rwszorz~dnemi pismami z odpow. dzie.dz in techn iki. Prawie wszyslkie one sq pi. smami Stowarzyszefl technicznych lub instytucji nauko· wo-technicznych s<\ to: tygodn ik Chaleur & bzdustrie­organ Tow. Fizyki Przemyslowe.j oraz cz~sciowo central­.nego Urz~du Opalowe.go (O ff ice Centrale. de Chaulfe Ratio· nel/e), kl6ry grupuje okoto siebie szereg wybi\"ych fa· ehowc6w, pubiikujqrych w nim swe prace, a pr6cz tych znajdujemy lam prace obu powyiszych instytucji techni­cznych, przeglqd prasy i inne dzialy. Szczeg61nie intere.

sujqce sq dwa ogromne zeszyty tego czasopislilOI, pO$wi~­conc zeszlorocznemu Kongresowi opalnnia w przemysk (0 700 7. g6rl1 strontlch tekstu). Dalcj Chimie & /lIdlt­strie-l1liesi~czllik, organ Tow. Chcmji Przclllyslowej, za­wieraj'1cy szereg powM!1Iych rozpww z dziedzil1Y 1.<1.-;10· sow an in chelllji w tcchnice, ;t wit:c poza czysto chemicz­nCl11i dzialunti wytw6rczosci pOTuszajqcy r6wnict kwestje opaMw i opaiania, slllnrow, metalurgji i eieklrolllctnillfgji, ceramiki i szklarslwl1, ccmenlownictwa i \Vielu in. Pisll1u zawicra nadzwyczaj bogaty i obszefllY dzial sprawozdml z prasy zagranicznej, obejlllUjqcej wydawnictwu japOilskil!, ho lenderskie, niell1ieckie i w. in., nie m6wil1c jui oczywi­scie 0 angielskich, all1erykmiskich i wloskich. Wyr6inial si~ tct okazilly zeszyt 0 847 stronach scksttl, po.swi~co­ny l11i~dzynarodowcll1L1 kongresowi w sprawilch paliw,1 ptYl1nego.

Kwcstje pOllliur6w s4 Ollluwiane w lIIicsi~czl1ikll specjalnym Revile de Metrolog;e Pratique, obr6bka lIte­tali - IV znanem oddawna pismie La Machiue Modeme, kt6re lila duto ccch wsp6lnych z ol11awiancll1i wyiej wy­dawnictwami Macltlnery (w Ameryce i w Angtii) i zawi\!· rn \Viele potytecznych informacji, Llj~tych przeIVainie w for· tnt: przyslt:pl1<\ dla szerszych kol ' czy telnik6w z posr6d mechunik6w.

Duio cenllych rozpraw, gruntownie i szczeg610wo lIjmujl\cych rozmaite zngadnienia lechniczne i przemysto· we, podajq dObrze znane wydawnictwa Mellloires et COII/· pte reizdu de la Societe des Illgellieurs Civils de France i BllJletin de la Societe d' Encoluagem(lIt pOllr l' ifldJl~ strie naUonale. ~

R6wniei pokainq ilosc pmc nuukowo·tcchnicznych za­wiera Butletin de La Societe Chimique de Frallce, po­dajqcy poza tem lIudzwyczaj obszernq bihljogrnfjt.; I. pra· sy obcej (do 200 stron form. 8·k i w jcdnym zcszycic).

Z nowych wydawnictw Z<1SlilgUjC rw Z<lznaczenic Revue d'Optique Tlu}oretiqllf.! et Pratique, wychodzqci! od 2-ch lut (raz na Illiesillc) jako \vydawnictwo lnstytulu O plyki teo retyczllcj i stosowanej i' Zwiqzku wytworcow przyrzqd6w optycznych.

PrOcz tego wy rotnia. si~ Radio·Electricile,jako jed· no z pierwszorzt:;dnych pislll z tej dziedziny, oraz Revill! OelUirale d' Electricite. .

Pokainie si~ przcdstnwia, jak zresztq i w omowio· nych wyiej krajach , dziai samochodowy. Z l1iego, jako techniczne, wyr6inia sit: pismo La Vie Automobile z do· datkicm kwartalnym La Technique Automobile et Aeriel/· /le. Z dzied2iny lotnictwa powatnem pismem' jest La Tech­niqu.e Aeronalttiqlle, 0 niewielkich rozmiarach, lecz poda· j'lce cellne artykuly natrkowc.

Techllik~ wMkicnnicz;! reprczentuje l1licsit:cznik RI" vue TextiLe oraz La. France Textile - organ Stow. b. wychowanc6w Wy:tszej SzkoJy Wl6kierrlliczej, zawiC«l· jqcy dwa obszerne dziaty: przemystowo· gospodarczy i techniczny. Kwestje apretury O1l1awia obszcrne wydawni­ctwo Revile generale de teintllre, impression, blanchis· sement, appret.

Z dziatu archite.ktu ry mielisrny moinoSc ogJqdac na wystawie tylko L'architecture, dwutygodnik- organ Zwi<\­zku Arcililek l6w, Jadnc, choc niczbyt rozwinic:tc wyda· wl1ictwo.

W koilcu znznaczyc nalciy, iC wystClwa zgromadzila w dzialach francuskiltl, jak r6wnie? amerykar\skim i al1 · gielskim, licznc czasopisma przemyslowo'- gospodarczc, z kt6rych wiele jest wydawanych przez organizacje prz~­myslowc6w oraz przez urz~dy i kt6re zawierajq duto cen­nych informacji z tycia przemyslowego. Nies tcty, z brll' ku miejsca Iltllsimy je hI pomin<\c.

. R6wn ici ciekawe byty wydawnictwa popul amo-teclt­ntczne tych krajow; rozw6j ich si<;:ga coraz dalej wobec c~raz powszechniejszego zainteresowanin tech nikq szero­klC~ k6J spo!cczcristwa i dorastaji\Cej mlodzieiy. To lei takle pisma Jak Je sais tout przedslnwiaj<l si~ bardzo ok a­zale i zawi~raj~ 11.1I1.6slwo cickawie tlj~tych zagadnieli w.spol~zesneJ techlllklo To samo dotyczy poniekqd an. glelsklego Junior Mechanics and Electicity i in.

(d. n.) .

M 7- 8 PRZEGLI\D TECIiNICZNY. 105

Nowe wydawniclwa. (Nadeslane do Redakcji).

Dr. W. Swlelostawski, prof. Po lit. Warsz. Chemja Fl­zyczna. Tom II . Slalyka kinctyka chemiczna. Str. VIII + 432. Rys. 67. Warszawa. 1924. o dziele tym podamy wkr6tce sprawozdanie obszer­niejsze.

lilt. Z. Berson. Slowniczek kolejnictwa f'lektryczllego. SI r. 36. Warsz3wa. 1924. Stownkzek ten, przejrzany i zalecony przez Cen­tralll~ KomisjE:; Slowtliclwa Elektrycznego przy Stow. Elektrotechn ik6w Polskich, a wydany przez Zwi~zek PrzedsiE:;biorstw Tramwajowychi i Kolei Dojazdowych w Polsce, 2awiera przesz!o 650 stow z dziedzi ny kolejnictwa i tramwajnictw3 elektrycznego, \lsyste­malyzow8nych poraz pierwszy w odr~bn'l cato$c. Pract; t~ naleiy powitac z zadowo1eniem, szczeg61-nie w obecnym okresie tWOfzenia slownictwa tech­nicznego polskiego.

S. Praglowski. Zarys mechafliki l ecluziczllej w zasto­sowalliu do wiertllictwa. SIr. 95. Z atlasem. Wy­dano star3niem sluchaczy szkoly wiertniczej. Bo­ryslaw, 1923.

Prof. E. Hauswald. A kord czasowy i systemy premjowe. . Odbitka z ~Ci;asopisma Technkznego ~ z r. 1923.

SIr. 11 in 4-0.

Int. E. Bratro. Ustawy I rozporzCjdzeJlia odlloszqce siC do mcJw samochodowego w Polsce. Wyd. II , uzupe,tnione. Sir . Ill. Warszawa, 1924, Zbi6r powyt-szy, obejmujqcy caioksztaH obowiqzuj&­cego tI nas ustawodawstwa samochodowego stano­wi cenny podrt;cznik dla katdego uutomobilisty.

Sprawozdanie z dZialalnosci Komitetll Obrony Przeciw~ gazowej od chwili powstu/lia do J paidziemika 1923 r. Sir. 32. Warszawu. 1923.

D. Jakubiszyn. TabLice do obliczania wsp6/rzl/dnyc!t w ukladzie prostok<\tnym. Wydanie ' sterotypowe. Str. 18. Wilno. 1923.

H. Mertz. Die Lichtbogenzf1ndung nebst StlJrultgser­sc/leinungen. Wyd. M. Krayn. Berlin W., 1923.

Dionys 'VOlt Michdly. Das elektrisclze Fernsehen tlnd das Telehor. Przejrzane i opatrz. przedmow<\ D-ra E. Nesper'a. Wyd. N. Krayn'a. Berlin W. 1923. Str. 114.

Ze Stowarzyszen Technicznych.

SID.mys"al. Te,tallOw w Wars" .. I •.

Dnln 8-go b. m. l1a kolcjncm posiedzeniu lechnicznem p. Rose wyglosi l odczyt 0 obecnym stanie gospodarczym Polski.

P relegent stwierdzil islni~nie oslrego kryzysu gospodarcze­go w postaci zredukowanej wytw6rczo~ci i spotycia oraz odpieral czynione rz~dowi zarzuty, i~ poHlyk:t sanacyjn:t wywolal kryzys, a sarwcj~ prowadzi \II sposob . brulalny·: gdyby dalsza coraz gwal­lowniejsza Infl3cj~ nie zostala powstrzymal1~ energicznemi, bez­wzgl~dnemi, _ .brutalnemi" ~rodkami, zmllsz3j~cemi cale spoleczen­stwo do oliar, 10 przesilcnie nast~piloby sarno przez sift w~rod obJa­wow zupelnej repudjacjl marki, t. j. nie przyjmowania lej przez lud­no~t j byloby znannie groinicJszem. Przycz)'ny przesilenia leti\ mi~dzy innemi nietylko w braku ~rodk6w obrotowych, ale let w bra­ku kapita low, pochloni~tych przez inflacJ~, gdy jednocze~nle sanacja wymaga od spo iecz~ns tw~ pr~cz. danin iakte zaolinrowania wielkich klIpitn16w. Kryzys Jest mel1ll1kmon~', \rzeb~ go przetrzymA.;! I zlla~ leU ~rodki do jego zlagodzeni,1. Wstrzyrnnnie drukl1 rnarek na cele

~k~rbowe, p.r~~t-st(lbilizacji, pO~j~gl1~lo Z3 sob~ polrojenlc si~ warlo­sCI ta lej ernlS)I, kt6ra poprzed31o, przy Z1l1lcznie mniejszym obiegu s~adla jut byla do znikol11ej wartosci 10 mlljon6w dolarD\\'. Zarzqdze: ma poda!kowe, Iqcznie z l1slalenkm s it: mark i, wywoi3ly tak oblltq podat tezal1rowanych dol:jd walut ohcych, it n:lIvet kll rsy ich spadly. Dalszy ~rodek zlagodzen(;1 kryzysll prelegent widzi w udzielanill kre­d~'t6w gospodarczyc.h, dIn ktor)~ch dalszll. emisjft przez czas pew[cn rll~ uwata za szkodhwq, powohlJ~c sl~ ria przyld ad Niemiec gdzie od ch\~'ili ~apr~es ! anla druku Jlieni~d~y 1I ~ potm:by sknrbn lIw;ka utrzy­mUle mezmlcnnle sw6j kurs, pomlmo It obieg bal1knotow wuosl pra­wie cz(erokro(rrie.

. . Nasl~pnie prelcgent l1wntn ~o kon ieczlle i 1110tliwe przyciq­gm~cle przez srery gosp?dar~Z~ kaplt~l?w obC)'ch i, powollljij,c si~ no przyklad Allstrjl, tWlerdzl, It stabrhzacja walll!y Mmieli kapitali­st6w obcych do lokowanl:l sw~icl! kaplln10w 11 nns; ostrzega dalej przed popularnq koncepCJ~ zmtk, cel, ktOra, broni~c interesow kon­sumen!a, mote si~ tIe odbit lIa wytw6rezo~ci, 11 wi~c i Inleresnch nesz prac.ujljcych. W konC11, w inleresie wszystkich, podkrdL1 po­trzeb~. zn.ltkl cen, czego .pods\~\Vowym waruukicm jest racjonalna orgsl1IzaCJa pracy ~ra~ zWl~kszenle wydaJno~cl I 110~ci pracy. . Po prze:m6wlenm tern, wysluch.1nem z d lltem zninteresownniem rozwiu~ la si~ otywionn dyskusJ~ w ktorej z3bral glos wicemlnlste; inZ. Cz. Klamer udzielajqc szeregn wyjll~nle(1 co do dalsz},ch sann­cyjnych zllminrow Rz~dn w dziedzinie gospodnrc1.ej. Int. P. Drzewiecki, zwracllj~c lIwag.~ nn konie~zonM: rncjorralnej orgnuizllcji wylw6rc1.0~Ci, w szcz~g6lnokl podkrdlaJ~c o~ro lll ne wyprzedzenie Polski przez in­ne kraje (zwlaszcza oslatnJO Nlemty) w klerunkll zw i~kszenia i10sd god?Jn pracy (w Niemczecll ezas pracy je~t 0 40% dlntszy nit II nns).

K RON I KA.

POLITECHNIIu\ Wf\RSZf\WSKf\.

Kierownik Zakladll fizycznego Poil lechnik! W;JfSZllwsl(iej prof. dr. Mieczyslaw Wollke otrz~'ma t od M. W. R. i O. P. urlop na se­mestr leln! n8 wyjazd z3granic~ w celnch nl111kowych. Prof. Wolfk~ udaje si~ do H.olnndjl, gdzie przeprowadzi IV la~:lOratorjlll11 kryoge­nlcznern Knmerhngh Onn~sa badnll1a nad s\al ~ dlelcklrycznq w nis­kich lempcratmach.

KURSY Nf\UKOWEJ ORGf\NIZRCJI ZRKU\ D6W PRZE­MYSlOWYCH.

Nn Politechnice w Dreinie w okresie od 3 do 8 mMea r. b. odb~dzie. si~ s~ere~ w~'k!ad6w, dolytz~cych wspolczesnego stann naukowej organlzacJI zakladow przernyslowych. Kierownlc\wo lego knrsn spoczywll w r~kach prof. dr. Int. E. Sachsenberga, kt6ry ie1 przyjmllje zapisy sluchacz6w (Dresden - A., Helmholzstr. 5, Zim­mer 43). Organizatorzy za poMednic twem nnszem zapraszaj~ int}'n!e­r6w polsklch do zapisania si~ nn kurs powy!szy.

Wyklady maj~ bye. wygloszone l1ast~pulqce:

Prof. Int. Sachsenberg: I) Przegl~d zadafl naullOwej organi­zacji. '2) Kszlalcenie t erminalorow (llczni6w). 3) Zagadnienia pod­j~l e przez Taylora. 4) Bad~nla czasn (rnzem 4 godz.). Prof. d r. Gel rr lng: Nowe formy wsp61prncy przemyslowej (3 g.). Prof. dr. KUhn: Hygje­na przemyslowa (4 g.). Prof. dr. MnUer: Nowe do~wiadczenia \\' pro­wadzeniu prz~dzalni J Iklllni (4 godz.). Dyr. Koppenberg: Konlroll! wytw6rczoSci I slatystyka wytw6rczok! (2 godz.). Prof. dr. Paller: I) Korzystanie z wlas nej energjl elektrycz'nej ezy z prlldu obccgo' 2) Wply.w wadJiwych r urocilj~6w pHowych (2 godz.). Int. dr. feJrse; Znaczcf!,e gospodarcze kalktJfacji wst~pnej w przemy~le maszyrrowym (2 godz.). Prof. dr. Int. Sachsenberg: Organizacja 0 podw6jnelll klerowniclwie.

Nadto zamierlone Jest zwiedzanJe szeregu zakladOw przemyslo­wych oraz wieczory dyskusyJne. Oplata za Ilczestniclwo wynosi 20' mnrek ziotych.

IV. KONGR ES CHEMJI PRZEMYSlOWEJ WE fRRNCJI.

W r. b. odb~dzie sl~ 4-ty Kongres chemji przemyslow~j w Bor­deaux, organlzowany przez Towarzystwo chemj i przernyslowej. OtWllr­cle obrad nast~pi 15 czerwca. Podzial prac nas tqpi wedtug grup on­st~pujl\cych: I) wylw6rnls i Inboratorjmn; 2) paltwa; 3) melalur­gja I przernysl miner,1h,y; 4) przemysl organiczny; 5) ro lnlctwo i przemysl rolnlczy; 6) organizncja gospodarcza.

WyiszPr. SZKOll\ ODLEWNICZR.

. W Parytu utworzollo z poczqtkiem r. b. Wytszlj Szkolft Odlew­IJiczq 0 knrsie jednorocznym dla ksztnlcenia specJalist6w odlewnik6w dWl1ch kntegorji. 00 pierwszej majq nnle1e.;! intyn ierowi~, mnjqcy dyplomy Politechnik. lub im rownorZl:dnych zaklau6w (Ecole Su­perieure des Mines, Ecole Cenlrale des Arts et Manufactures etc.),­do drugiej za~ .-praktycy-odlcwn.lcy, delegowan i J?rzez przemysl.

Szkola lest ulrzyml'warrn 1 zarzqdz8nl1 wspolnie pnez podse­krelarjat siann szkolnletwa teehnicznego or8Z przez syndykat odlew~ nikow, jest wi~c godnynr na~ladowanin przyktadem wydalnego po­parcia szk01nictw3 \\')'tszego pT2ez przemysl.

106 PRZEGll\D TECHNICZNY. 1924

ZMIRNY CEN I SPPr.DEK MRRKI W CI090U r. 1913,

Rok \\biegly byl, jak wlndOIllO, okrescm ogroffincgo spadkn w'arlo$cl mark! polSkic] I nlebywalcgo wzrostn (en (w nasteJ waln­de), ktOry Slczeg61nie W oslatnim kwartale osl~gn,,1 zawrotnl\ szyb. ko~. Zal!lc wny w:ykres uwypukla to zjawisko. spowodowane okre­scm I. t W. hlperinfl:ecjl. ktOry charakteryzuje ca ly pr8wle Tok Ilblegly

, .... ,1'01. SKROCOMY WSl(lttM!K crw HUATOWrtH . i

-_ •• MZEC! ( TNY /WIU FMINIfIl $1WIIJrARSKUGO. ,_

- - J<lJKA1. ClII HUff.[ Z tNIC;t f~. $PROHU WAl Vrl')

~:;:;~~:r~:=~,r~~-~-~t--r-H'"*

"~ -,,-.-,,--". ,-. -, , , -, , -J -~

W ,-/ I~~ i " r -, ,-

i/ -., ~

'" • • , " .. » .. » --" "

ttl}

R)'s. I.

W slosunku do przedwoJennych ten w zloele wldzimy stale wllha nla, okresowo Iylko sJ~gaJllce townl przcdwojennej (100". ), z wyjqlklem okresu marzec- maj, kiedy byl wprowodzony zloty obra ehunkowy 1 gdy eeny przekroczyly t~ r6wni~.

PRZEMYSl METf\t.OWV Nf\ TRRGf\.CH POZNF\NSKICH.

Przemysl m~\a lowy wlkazuJe corn wl~kS1e zainlercsowanle TBrgBml Poznariskiemi. Udzia lego z roku na rok wzrasta: na I Tar­gu sbnowil on 19,8'1" na II - "21" .. na JU zed - zeszloroeznym _ 25'(" ezyli te metolowcy polsc.y s tanowlJi jut ',. ogOlu wystaweow.

Na IV Targu Poznanskim, kl6ry sl~ odb~dzie w do. 27 kwle!· nia - .. maja t. b., wyroby metalowe b«:d~ ulOKowane w wybudo. wanel w r. ub. !loti largbwel 0 powJerzehlll utyi. 450 m'. OIa tao twielszego wyladowywania okazow, OyrekeJa Targow budllje obeenie drug4 boeznle~ kolejow~. kton mote oddac d\lt~ IJr'/:ysl11g~ SIcze· golnie przemyslowi metalowernu, kt6ry jest w gorszyeh warllnkaeh od Innyeh wystawc6w, WObK wlelko!cl i ci~taru jego eksponalow orn znaeznyc.h kosztow zwill.unYch z jell przewozern I wybdo­waniem.

W koncu nalety zaznaczyf, te Dyrekcla powzl«:~a ciekawy prolekt urzt\dzellia miE:dzynarodowej wystaWY wynalazk6w, ktOra maze byf bardzo potyteezn~, Z/lzl1ajamiajac szerszy ogol z nowemi udoskonalenillmi lechnlkl, I d~ motnoSf nabycla wyslawionych no. wych urzl\dzell.

Niekt6re lis~y i depesze, otrzymane przez Re­dakcj~ z okazji 50.letniego jubileuszu.

Nit', zamieszczamy niektdre listy i depesze, kldr, zostaly atrzy­mane z rdtnych strOll krajll Z powodlt obchodll jllbllel/szowego Prze- . glqdll TechlliczMgo, a kldre nie byly oglostolle no ItrOtzystem posiedzeniu ;Ilbi/euszowem.

POLlTF.CHN 1KR LWOWSKF\ sklada plSlllU w dniu jubl1clIsZll tyczeni~ fozwolu na chwIII~ polskicj naukl lechnlcznej.

(- ) Fabi(uiskj Reklor

Zaslutonej redakell plerwszcgo polskiego plsma lechnicznego przesylamy w pi«:fdzleslqt~ roeznic~ t.yczenill dlllszej owoenej praey dill dobra nnuel leehnlki.

CHEM. INST. BADAWCZY J REDAKCJA PRZEM. CHEMICZNEGO.

Przesylamy neslorowi poIskiego pl~lIllennlciwa teclinlelnegu wynzy IIznanla Z8 polwiekow~ prac~.

PRZEGLAD 06RNICZO HUTNICZY.

Scrdeezne zyczenla jubl1ellszowe OUIZ dAIszej owocnel prllcy przesyla: STOWARZYSZENIE TECHN1K6w w t.ODZI.

Z okazJi jubileuSZII przesybmy tyczenla I .Szel~U Bote" w dalszej pracy. KR,AKOWSKIE TOWARZYSTWO TECHNICZNE.

W dzien pl~~dzlest~clolecla "Przegl"du" zasyla gorilee tyezenla da1szego pomy~lrtego rozwoJu na pozytck technlkl polsklej

STOWAR,ZYSZENlE TECHN1K6w w BYDGOSZCZY .

Wyrataj~e uczery tal, te nie hyl0 mu danem pr%YI~f uyn· nego udzialu, przez swoich przedstawicleli, w obchodzle lubUeuszo. wym 5O-letnlej !ounley praey .Przeglttdll Technleznego",-przesyla t~ drog~ Wielce Sunowncj R.edakejl jaknnJgOt~tsze tyczcnia dalszego ~w!etnego rozwolu prllsy I lechnikl polskiej

STOWARZYSZENIE TEC]-]NIKOW WOJEW6DZTWALUBELSKIEOO.

W dniu jublleuSlowynt " Przegl:jdu Technicznego" skladamy Re . dake/l zyczen!a pornytlnego (ozwoju plsma db dobra tecJtniki polsklej.

STOWARZYSZENIE TECHNIK6w w R.ADOMIU.

. Przeghtdowl Technicznemu· w pOlwlekow4.rOelnlc~ sktadamy wyrn1.y holdu. Zyezymy byt pocitodnh} prac leehnlcznyeh w Poise!!.

KOt.O TECHNIKOW W OSTR.OWCU.

Z POWodli SO·ldnlej rocznicy zal02enl.1 . Przegltjdu Teehnicz_ nego" prosz~ przYllJf p. Redaklorze w hll ieniu Paitstwowel SZkoly Tecimleznej w Wllnie wyrazy wysoklego uznanla din dokonancj prll_ ey, jakll jut pol wJekl!, nil stronlcaeh .Przegl~du Technlcz nego·. ~wic­clla nauce technl~zneJ I zyczenla da1szego rozwoju oPrzeglqdll o DYR.EKTOR PANSTWOWEJ SZKOt. Y TECHNICZNEJ w WlLNIE

Pierwszej wyslRwle pusy teehnlczllej w Polsce oraz jublln tow .Przegltjdowl Tcchnicznemu' tyczenla t.'lsilltOIlCgO powodzenla, najle­pszych wynik6w, dalszego. rOlwoJn.

TORUNSCY LESNICY PANSTWOWI.

Z powodll p!~~dzlesl«:ciolecia przesylsmy zyezenla dslszego rozwoJu i pomy~lnokl.

KOLD TOR.UNSKIE STOWAR.ZYSZENIA ELEKTR.OTECHNIf(6w

POlSKlCH.

Imleniem rodzlny zalotyciela Przeglqdu przesylam R.edakcji z okRzjl pnlwiekowego Jubileuszu tyczenla ad multos annos

LUDWIK KOSSUTH.

Stowarzyszenle Technikow Polsk!ch w WHnie zasyta w SO.clo lelni' roeznic~ wyrflZy gl«:bokiego uznanlll wraz z najszczerszeml tyeze­nlaml dalszego pomy~lnego rozwoju dIn dobra O/czyzny.

POLSKIE STOWARZYSZENIE TECHNIK6w w WlLNIE

Z okazji pl~Mz!esl~cjolecla isinienia .Przcglqdu TeChniclllcgO" pozwalamy soble zlotyt nlnlejszem UR r~ce W. Pana R.cdaktonl na~ sze naJszezersze tyczenta pomyalnoSci l dllls7.ego rozkwitu' dla euso­plsma tak zasllJtonego okolo rozWolu wledzy i praktykl technlczne' w Polsce. J

DYREKTO~ MIEJSKIEGO URZI;DU T ARGU POZNANSKIEGO.

Wydawca: Sp61kll. z o. o . • Przegll\d Teehnlczny·. Drnkarnln A. Mlchalskiego

~edllktor odp. Int. CZESI:.AW MIKULSKI. w Warszawie, ul. Chmleil18 N!! 27.