Przemoc w rodzinie – aspekty zjawiska, perspektywy przeciwdziałania

Olsztyn 11 grudnia 2012

 Doświadczanie życia w przemocy przez kobiety w starszym wieku

Jerzy HalickiUniwersytet w Białymstoku

Reprezentanci: 8 instytucji z 7 krajów

Koordynator: German Police University – Niemcy Hungarian Academy of Science – Węgry University of Sheffield – Wielka Brytania Univeristy of Białystok – PolskaInstitute for Conflict Research – AustriaCenter for Social Intervention Research – Portugalia Zoom – Society for Prospective Developments – NiemcyKonsultant projektu – University of Haifa – Izrael

Czas trwania projektu: styczeń 2009 – grudzień 2010

Partnerzy projektu

Cele projektu

Zebranie informacji na temat zjawiska przemocy w związkach małżeńskich/ partnerskich wobec starszych kobiet

Rozpowszechnienie uzyskanej wiedzy

Wypracowanie rekomendacji dla przyszłych działań, które powinny być podjęte przez poszczególne państwa jak też pracowników instytucji pomocy, zarówno na terenie danego kraju jak i całej Unii Europejskiej

Promowanie i doskonalenie systemu interwencji oraz pomocy ludziom starym – ofiarom przemocy

Cele projektu

Chcemy: •dać możliwość, aby ofiary przemocy same mogły się na ten temat wypowiedzieć

•wykorzystać badania jako narzędzie budzenia świadomości i uwrażliwiania na problem przemocy w związkach małżeńskich/ partnerskich wobec starszych kobiet

Wyjaśnienia terminologiczne

Za związek małżeński (partnerski) można uznać każdy rodzaj związku między dwoma osobami, zarówno związek heteroseksualny jak i homoseksualny, związek małżeński, kohabitację, czy też związek opierający się na swobodnych, niezobowiązujących spotkaniach w ramach randek

Wyjaśnienia terminologiczne

Przemoc rozumiana była jako nieuprawnione (nielegalne), silne, zamierzone i celowe akty powodujące fizyczną lub psychiczną krzywdę. Mamy tu na myśli używanie siły fizycznej zadawanie ran, zranień (skaleczeń) jak też przemoc emocjonalną, wykorzystywanie seksualne, molestowanie, wykorzystywanie finansowe oraz celowe zaniedbywanie (jeśli ofiara zależy od opieki i pomocy ze strony partnera, czy byłego partnera).

Pytania badawcze

W jakim stopniu starsze kobiety – ofiary przemocy w związkach małżeńskich/ partnerskich korzystają z istniejących instytucji pomocy?

Co charakteryzuje przypadki starszych kobiet – ofiar przemocy w związkach małżeńskich/ partnerskich, z którymi mają kontakt pracownicy różnych instytucji pomocy? Chodzi szczególnie o:

• typ, częstotliwość, czas trwania, dynamikę aktów przemocy • profil ofiary i sprawcy związku • czynniki ryzyka• wzory poszukiwania pomocy; potrzebę wsparcia

Pytania badawcze

W jaki sposób instytucje pomocy pomagają starszym kobietom- ofiarom przemocy w związkach małżeńskich/ partnerskich? Jakie pojawiają się problemy?

Czy są szanse na poprawienie/ ulepszenie form pomocy/ usług świadczonych starszym kobietom – ofiarom przemocy?

Etapy projektu

1. Wtórna analiza danych na temat przemocy wobec starszych kobiet dostępnych w każdym kraju (literatura, statystyki policyjne, ośrodki pomocy społecznej itp.)

2. Sondaż w instytucjach, które mają (mogą mieć) kontakt ze starszymi kobietami – ofiarami przemocy w związkach małżeńskich/ partnerskich.

3. Wywiady z członkami personelu, który pracuje (pracował) ze starszymi kobietami, ofiarami przemocy w związku małżeńskim/ partnerskim.

4. Wywiady ze starszymi kobietami ofiarami przemocy w związku małżeńskim/ partnerskim

5. Utworzenie Zespołu Ekspertów

922 wypełnione kwestionariusze

Sondaż w instytucjach

159 przeprowadzonych wywiadów z personelem

Wywiady z personelem

58 wywiadów z kobietami w starszym wieku, ofiarami przemocy

Wywiady z ofiarami przemocy

Wywiady z personelem

30 wywiadów (9 bezpośrednich, 21 – telefonicznych) zostało przeprowadzonych w marcu i kwietniu 2010 roku

Wzięli w nich udział pracownicy takich instytucji jak: OIK Białystok, OPS, MOPS, GOPS, PCPR, KWP, Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia” ; Stowarzyszenie na Rzecz Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia”; Rzecznik Praw Ofiar przy Marszałku Województwa Kujawsko-Pomorskiego w Toruniu

Byli to: pracownicy socjalni, psychologowie, prawnicy, terapeuci, konsultanci, specjaliści pracy z rodziną; policjanci z Wydziału Prewencji Policji

Wywiady z personelem

Badany personel miał do czynienia z różną liczbą starszych kobiet – ofiar przemocy w związku małżeńskim/ partnerskim (od kilku do kilkunastu), lecz niemal wszyscy mówili, iż na przestrzeni ostatnich 3 lat wzrosła liczba – ofiar przemocy małżeńskiej

W zdecydowanej większości przypadków, kobiety w wieku 60 i więcej lat są ofiarami wieloletniej przemocy

Co sprzyjało pojawieniu się i trwaniu aktów przemocy? alkoholizm męża/partnera, stres związany z jego przejściem na emeryturę, model życia małżeńskiego/ rodzinnego wyniesiony z domu; bierność ofiary

Wywiady z personelem

Formy przemocy: według personelu dominuje przemoc psychiczna, w dalszej kolejności - przemoc seksualna, przemoc fizyczna, ekonomiczna

Profil ofiary: w opinii personelu mamy 2 typy ofiar:

w zdecydowanej większości są te, które wykazują postawę bierną, postawę wycofania i pogodzenia się ze swoim losem

drugą – znacznie mniejszą grupę - stanowią kobiety podejmujące działania na rzecz zmiany, czy chociażby poprawy swojej sytuacji, swego losu

Wywiady z personelem

Praca ze starszymi kobietami jest znacznie trudniejsza niż z kobietami młodszymi, wymaga więcej czasu, cierpliwości i zaangażowania pracownika instytucji

Młodsze kobiety przychodzą do instytucji pomocy z konkretnym planem, który chcą realizować, z kolei starsze kobiety często mówią „zróbcie coś…”

Personel zwracał uwagę na brak dobrego przygotowania do pracy ze starszymi kobietami – ofiarami przemocy w związku małżeńskim/ partnerskim (przydałyby się dodatkowe szkolenia na ten temat)

Konkluzja…

„Jeśli (…) potrafię ocalić kogoś, od dni będących torturą, czuję, że jest to moim wielkim i wciąż nowym przywilejem”.

(Albert Schweitzer 1953)