przygody Elki Kropelki

Istnieją co najmniej dwie teorie. Jedna mówi, że gdy formowała się nasza planeta, panowała gęsta atmosfera i wysokie temperatury. Z dwóch pierwiastków – wodoru i tlenu tworzyła się para wodna, która w zimniejszych partiach atmosfery skraplała się i powstał praocean.

Skąd się właściwie wzięła woda na świecie?

O! To jest teoria nie z tej ziemi. Lepiej zapytaj RoRo.

A ta druga teoria?

2013

przygody Elki Kropelki

2

Skąd? Jak? Dlaczego?

Źródło, bagno, rozlewisko przy strumieniu uroczysko,morze, rzeka i jezioro – skąd się one wszystkie biorą?

A na przykład taka ryba, to nie spadła z nieba, chyba?A dlaczego biała mewawoli wodę, zamiast drzewa?

3

Jak się dzieje to, że w kraniemamy wodę, drogie panie?I czy wy, panowie, wiecieile wody jest na świecie?

A czy ktoś coś wie w tej sprawie:skąd się wzięła woda w stawiei dlaczego w dzień ponury,krople kapią na mnie z chmury?

Szszsz..., szszsz... – szumi woda,chlup, chlup – chlupie woda,kap, kap – kapie wodai zaczyna się przygoda!

4

Ile wody jest na Ziemi? Kiedypadadeszcz,niemacorobić,a gdyniemacorobić,możnamyśleć.Deszczwłaśniepadał,więcPiorunwłaśniemyślał,aleimwięcejmyślał,tymwięcejmiałwątpliwości. –Ciekawe...wydawałomisię,żecośjużwiem,a okazujesię,żewcaleniewiem.Bor-sukmówi,żeZiemiatozielonaplaneta,a RoRo,żebłękitna.Więcjaktojest?Możetymipowiesz,Elka? –Tozależyskądpatrzysz.Borsukmieszkaw lesiei widzitylkoto,comaprzedwłasnymnosem,więcwydajemusię,żewszędziejestzielono.RoRoprzyleciałdonasz innejplanety.Leciałrakietąi oglądałZiemięz kosmosu.Z takiejperspektywywidziałwięcej,znaczniewięcejniżBorsuki mówił,żeZiemiawyglądapięknie–jakwielka,błękitnakula–wyjaśniłaElka,wkładająckalosze. –Aledlaczegobłękitna? –Bonanaszejplaneciejestbardzodużowody.Gdziemójparasol?Piorun,jużdośćtychpytań,zarazwychodzimy. –Jak towychodzimy?Przecieżdeszczpada–zaprotestowałPiorun.–Rzeczywiścienanaszejplaneciejestbardzodużowody.Dużozadużo,jakdlakota.Możnazmoczyćsobiełapkii ogonek,brrr.Nicprzyjemnego.

–Gdybyniebyłowody,niebyłobyroślinani zwierząt. Ciebie Piorun też by niebyło. Ani mnie – Elka spojrzała nazegarek.–Jesteśgotowy?Wycho-

dzimy! –Mniebyniebyło?Wca-le? Nic? Świat bez Pioruna?BezElkiKropelki?Alesmut-ne–pomyślałPiorun.–Zaraz,zaraz.A dokądidziemy?Czyktoś mnie pytał, czy mamochotę wychodzić w takąpogodę? – marudził Piorun,ale ponieważ Elka była jużprzydrzwiach,nieczekającna wyjaśnienia zeskoczyłz kanapy i pobiegłzanią.

5ilustracja full – nad brzegiem rzeki – szkic nr. 1

6 7

Rakieta stałaprzybrzegu rzeki.RoRosiedziałpodwierzbą i wsłuchiwał sięw melodiędeszczu.Kap,kap–mówiłykroplespadającnaliście.Plum,plum–wtórowałytewpadającedorzeki.Pac,pac–brzęczałyinne,uderzająco metalrakiety. –Hej,hej–krzyknęłaElka,którawłaśniedostrzegłaswojegoprzyjaciela. –Hej,hej–odpowiedziałRoRoi zaprosiłprzybyszówpodparasolz liści. –Miał,miał–zamiałczałPiorun,strząsającwilgoćz przemokniętychłapek. –Posiedźmychwilęw ciszy.Popatrzmyi posłuchajmy.Tylesiętutajdzieje–zaproponowałRoRo, a jegopomysłbardzospodobałsięElce. Plum,plum,kap,kap,pac,pac.Ziemiapachniałaświeżością,rzekapłynęła,jakzwykle,domorza,szczupakskryłsięprzybrzegui w korzeniachdrzewwypatrywałzdobyczy,zimorodeksiedziałnagałęzi,ważkiczekałynalepsząpogodę.Wszyscywydawalisięzadowoleni,tylkoPiorunbyłniespokojny.Widaćdeszczwcalemuniesłużył.A najgorszebyłoto,żeniepotrafiłsięskupić,anisłuchać,anipatrzeć.A todlatego,żew głowiemiałmnóstwopytań,któredoma-gałysięnatychmiastowejodpowiedzi.

–Możew końcumipowiecie, ilewody jestna świecie?–przerwałciszęPiorun,któryjeszczeprzedchwiląsamstarałsięrozwiązaćtązagadkęi liczyłspadającekrople,aleznudziłomusię,gdydoliczyłdotrzydziestu.

–Tojesttrudnepytanie,alespróbujęciodpowie-dzieć–powiedziałRoRo–jużwiesz,żeZiemięnazywa-myBłękitnąPlanetą,bowidzianaz kosmosutakwłaśniewygląda–jestniebieska.Todlatego,żeponad70procentjejpowierzchniznajdujesiępodwodąoceanów. –Tak,ziemiajestbłękitna,chociażBorsukmówi,żezielona–Piorunporządkowałwiadomości. –AleBorsukniebyłw kosmosie,więcniemożnamuufać–powiedziałaElka. –Borsukniebyłw kosmosie,więcniemożnamuufać–powtórzyłPiorun,aleszybkozorientowałsię,żetauwaganiewielewnosidotematu. –Kiedywylądowałemnawaszejplanecie–kon-tynuował RoRo – zobaczyłem, że woda to nie tylkooceany.Sąjeszczerzeki,jeziora,bagna.Wodapodpo-staciąloduzamkniętajestw lodowcach,a w atmosferzewystępujeteżw postaciparywodnej.

–Więcwodatonietylkowoda,aleteżlódi para,tak?–dopytywałsiękotElki. –Dokładnietak–odpowiedziałaKropelka–wodawystępujenaZiemiw trzechstanachskupienia:ciekłym,stałymi gazowym.Ale–napewnotegoniewiesz,boniebyłeśnawetnadmorzem–większośćwodynaświeciejestsłona. –Jaktosłona?!Fuj.Słonejwodyniedasiępić–fuknąłPiorunz niesmakiem. –Spójrz,Piorun–RoRowłaśnieprzyniósłz rakietyencyklopedor,czylitakieurządzenie,którewszystkowie,i pokazałPiorunowidwawykresy. –Ojojoj,tylkotylejestsłodkiejwody?A tarzekawydajesięnieskończeniedługa.Deszczjesttakimokryi wcaleniesłony.Z mojej,kociejperspektywynaprawdętrudnow touwierzyć.

Słodkawodatojesttylkomalutkiwycinektortunapierwszymkole.Drugiekołopokazujetenmaływycinekz bliskai mówio tym,żenajwięcejsłodkiejwodymagazynująlodowce,a tylkojedenprocenttojeziorai rzeki.

7

8

Panta rhei Kap,kap,pac,pac,plum,plum.Deszczciąglejeszczepadał,ciemnechmuryprzeglądałysięw lustrzewody,ubieraływ corazmroczniejszekoloryi szykowałysięnazachód,tam,gdziegnałjewiatr.RoRopokazywałKropelcezdjęciaz Wegi–planety,naktórejmieszkałi słychaćbyłocochwilajakKropelkaw zachwyciemówi:„och”albo„ach”albo„ojej!”.Piorun,jaktoPiorun–niemógłusiedziećspokojnie,więcwystawiałnosspodparasolawierzbyi węszył,węszył,węszyłaż...wywęszyłBorsuka.

–Hej,Borsuku!Corobisz?Dokądidzieszw tendeszcz? –WieszktotobyłHeraklit?–spytałBorsuk,ignorującpytaniePioruna. –Nie,nieznamkotao takimimieniu–przyznałPiorun.–A powinienemznać? –Niekoniecznie.Onjużoddawnanieżyje,a pozatymniebyłkotem,tylkobardzomądrymGrekiem,takzwanymfilozofem.Mówił,żeniemożnadwarazywejśćdotejsamejrzeki.Właś-

niezamierzamtosprawdzić–powiedziałBorsuk,poczymzbliżyłsiędowodyi zanurzyłw rzece

przedniełapki. – Mylił się! Mylił! – krzyknąłnacałegardło. (Tym, którzy znają hi-storię filozofii, ta scena mogła przy-pominać moment, kiedy Archimedes wszedł do wanny i zachwycony krzyknął: „Eureka!”, bo właśnie od-krył prawo hydrostatyki). – Byłemtu wczoraj, widziałeś mnie RoRo–Borsuk spojrzałw stronę stworka,bymiećgozaświadka.–I właśnietu,dokładniew tymmiejscuwszedłemdorzeki.A dziśznówmisiętoudało!He-

raklitsięmylił,a jamamprzeczucie,żejutroudowodnię,żemyliłsię

okropnie,bojutroudamisięwejść do tej samej rzekiporaztrzeci.

8 9

Mądry ten Borsuk, pomy-ślał Piorun. Przyjaźń z RoRo dobrze mu zrobiła. Przedteminteresowałygo tylkodżdżow-nice i drzemki, a teraztopraw-dziwy filozof, mądrzejszy odtegoHeraklita.

Niemądry Borsuk, pomy-ślałaElka.Myśli, że to ta samarzeka co wczoraj, a przecieżpłyniew niejdziśzupełnie innawoda.Heraklitowichodziłoo to,żewszystkow świeciesięzmie-nia. Gdy mówił: „panta rhei”,czyli„wszystkopłynie”,miałnamyślito,żeświatjestw ciągłymruchu,więcnicdwarazysięniezdarza.NiemądryBorsuk,odkądprzyjaźnisięz RoRopomieszałomusięw głowie.

–Dobrzejuż,dobrze,Borsu-ku.Chodźdonas,podwierzbę–RoRo przywołał przyjaciela, bopostanowiłcośwszystkimwyjaśnić.–Niejestempewien,czyudałocisięudowodnić,żeHeraklitsięmylił.Filozofraczejbysięz tobąniezgodził.Rzekapłynie,więcgdywłożyszdoniejłapkę,a potemwyjmieszi zachwilęznówwłożysz,możnapowiedzieć,żejesteśjużw zupełnieinnejrzece.Jednakgdyweźmiemypoduwagę,żeobiegwodyw przyrodziejestzamknięty,okażesię,żew tejsamejwodziecotydziś,przedmilionamilatkąpałysiędinozaury.Jeśliwięcrozważymysprawęodtejstrony,wtedymaszrację–wszedłeśdwarazydotejsamejrzeki. – O czymonmówi,zastanawiał sięPiorun.Jakiedinozaury?–Dinozaury!?–wrzasnąłnagle,ażzjeżyłamusięsierśćnagrzbiecie,a Borsuknatychmiastnastawiłuszu. –Spokojnie,przecieżniematuterazżadnychdinozaurów,RoRochcewamtylkopowiedzieć,żeilośćwodynanaszejplaneciejeststała,boobiegjestzamknięty–uspokoiłasytuacjęElka.

Heraklit z Efezu

Heraklit to jeden z pierwszych filozofów. Urodził się w mieście Efez u wybrzeży Azji Mniejszej ponad dwa i pół tysiąca lat temu. Pochodził ze szlachetnego rodu i wiódł samotnicze życie. Najbardziej znana jego myśl dotyczy zmiany jako centralnego elementu świata. Obser-wując przyrodę doszedł do wniosku, że świat jest w ciągłym ruchu i to odkrycie ujął w zdaniu: „niepodobna jest wstąpić dwa razy do tej samej rzeki, bo inne już napłynęły wody”. Przez sobie współczes-nych był nazywany filozofem „ciemnym” lub „niejasnym” dlatego, że swoje myśli przekazywał w formie alegorii lub afory-zmów, które niewielu potrafiło zrozumieć.

–Co?Nicz tegonierozu-miem.Właśnienapadało tyledeszczu,a tychceszmipowie-dzieć,żetowcalenieznaczy,żenaświeciejestterazwięcejwody? – powiedział Borsukz pewną pretensją w głosie.– Jak to możliwe? I co towłaściwiejesttenobiegwodyw przyrodzie? –I dlaczegojestzamknię-ty?–spytałkot,gdyprzestałyjuż go straszyć nieistniejącedinozaury. –Gdziezamknięty?-dodałPiorun. –Spokojnie,wszystkowamwyjaśnię – powiedziała Kro-pelka. – Zobaczcie, właśniewiatr przegnał chmury, słoń-ce nagrzewa ziemię i wodę,i wszystko paruje. To dobrascenografiadlamojejopowie-ści.Aleteraz...ciii–zobaczcie,przyleciałaczapla. Taka czapla, która lądujenagle na uschniętej gałęzidostojnej olchy, to naprawdępięknywidok.Wszyscywięcna chwilę zapomnieli o tym,byzaprzątaćsobiegłowę,czy

racjęmaBorsukczyHeraklit.Nawetkotsiedziałcichoi patrzyłnaczaplę,chociaż...w pew-nymmomenciezdawałomusię,żewidzicośdużego,bardzodużego,większegoniżolcha.Czyżbytojednakdinozaury?Czyonezamierzająznówkąpaćsięw tejsamejrzece?–pomyślałi nawszelkiwypadekwskoczyłnakolanaElki.

10

Archimedes

Archimedes urodził się w Syrakuzach około roku 287 przed naszą erą, czyli dwa i pół wieku po Heraklicie. Tak jak Heraklit był greckim filozofem przyrody, ale także sław-nym matematykiem. Legenda głosi, że król Syrakuz poprosił go, by sprawdził czy koro-na, którą zrobił pewien złotnik, jest z czy-stego złota, czy tylko z pozłacanego srebra. Archimedes długo myślał jak rozwiązać tą zagadkę, aż pewnego dnia, gdy zażywał ką-pieli w wannie odkrył, że jego ciało zanurza-jąc się w wodzie, traci na ciężarze. Podobno wtedy wydał swój słynny okrzyk: „Eureka!”, czyli „Znalazłem!”, bo to odkrycie pozwoliło mu wykonać zadanie dla króla. Korona okaza-ła się „podróbką”, a odkrycie w wannie znamy dziś jako prawo Archimedesa. Brzmi ono tak: „Ciało zanurzone w cieczy traci pozornie na ciężarze tyle, ile waży ciecz wyparta przez to ciało”.

1310

Wierszyki zagadki –Mampomysł–ucieszyłasięElka.–Zanimopowiemwamnaczympolegaobiegwodyw przyrodzie,rozwiążciezagadki. –Ech,Elka.Niemożesznampoprostuopowiedzieć?Musimyciąglerozwiązywaćjakieśzagadki.Mojeżyciei beztwoichzagadekjestbardzozagadkowe–powiedziałBorsuk,którego,jakwidać,nieopuszczałfilozoficznynastrój. –NiegadajzadużoBorsuku, tylkoposłuchajzagadek.Pomogącionelepiejzrozumiećtemat,o którymzarazopowiem. –Comaszprzeciwkozagadkom,Borsuku?–spytałPiorun.–Jauwielbiamzagadki. –Właściwie...właściwienic,prócztego,żezagadkisąniejasne. –Aletylko,dopókisięichnierozwiąże,Borsuku–zauważyłPiorun. –Maszrację,kocie.Notozgadujemy!–powiedziałBorsuki poborsuczemusięuśmiechnął.

12

Była sobie dziewczynka niedużaCo lubiła biegać po kałużachMiała kota i na imię ElkaNazywała się Elka...

Puszyste baranki wędrują po niebieWiatr gna je raz do mnie, to znowu do ciebie,Ale czasami, gdy dzień jest ponuryPo błękitnym niebie pędzą ciemne…

Gdy te mroźne kulki na ziemię spadajączęsto w gospodarstwach szkody wyrządzają,Kto może, ten czmycha, nawet dzielny skrzat,Kiedy z nieba pada twardy, ciężki...

Połączwierszykiz odpowiednimiilustracjamii uzupełnijhasła.

13

Siąpi, leje, pada, kapiePiorun leży na kanapieBo na dworze mokro jestKiedy z nieba kropi…

Borsuk siedzi w trawie, na wilgotnej łącePodziwia maleńkich kropelek tysiące.– Wiedziałem, że będzie dziś pięknie, mam nosa,krople jak diamenty na źdźbłach, oto…

Od źródła do morza płynie meandrami,Brzegi porośnięte wierzbami, olszami,Pod powierzchnią szczupak na śniadanie czeka.Ryby, kaczki, bobry dla nich dom, to ...

14

15

16

Gra planszowaKot i Borsukwybrali się na spływkajakowy.Płyną rzeką, którawpada do jeziora. Jeziorojestdużei czyste,wodaz niegopouzdatnieniutrafiadomiejskichwodociągów,a potemdonaszychkranów.Zagrajciew gręplanszową.Natrasiespotkająwasróżneprzygody.Dowieciesięteżjakoszczędzaćwodę.

Przygotujciepionkii kostkędogry.Pionkiustawiacienażółtychpolachstartowych.Kolejnorzucajciekostkąi przesuwajciesięo tylepól,ilewskazujekostka.Jeślitraficienapoleoznakowane,przeczytajcieopisz jegonumeremi postępujeciezgodniezewskazówkami.Wygrywaten,ktopierwszydotrzedomety.Pioruni Borsukjużtamnawasczekają!

1. Znalazłeś skrót – stare koryto rzeki. Przesuwasz się o 3 pola na sąsiednie pole.

2. Wpłynąłeś w trzciny i wypłoszyłeś kaczki. Następnym razem uważaj. Cofasz się o 2 pola.

3. Udało ci się zrobić zdjęcie czapli polującej na rybę. Przesuwasz się o 4 pola do przodu.

4. Pada deszcz, a ty zapomniałeś kurtki przeciwdeszczowej. Musisz schować się pod drzewem i przeczekać ulewę. Tracisz kolejkę.

5. Gdy wczoraj w domu myłeś zęby, nie zakręciłeś kranu. Z tego powodu woda przez kilka minut leciała bez potrzeby. Cofasz się o 5 pól.

6. Przed wyprawą sprawdziłeś czy w domu nie cieknie żaden kran i przypomniałeś tacie, że w kuchni trzeba wymienić uszczelkę. Przesuwasz się o 4 pola.

7. Na twojej drodze bóbr zrobił tamę. Musisz się zatrzymać i przenieść kajak. Tracisz kolejkę.

8. Wypatrzyłeś w lesie ścieżkę, którą zwierzęta chodzą do wodopoju. Przesuwasz się o 2 pola.

16 17

9. Wpłynąłeś w rozwidlenie rzeki, ale okazało się, że tędy nigdzie nie dopłyniesz, bo jest zbyt płytko. Musisz się cofnąć i wrócić do głównego koryta.

Cofasz się o 5 pól.

10. Kąpiące się dzieci zostawiły na brzegu opakowania po napojach. Zwróciłeś im uwagę, by zabrały swoje śmieci. Przesuwasz się o 3 pola.

11. Płynąłeś nieostrożnie i wpadłeś do wody. Musisz rozpalić ognisko i wysuszyć ubrania. Tracisz kolejkę.

12. Podążając za parą łabędzi dopłynąłeś do jeziora. Przesuwasz się o 4 pola.

13. Rozpaliłeś ognisko w niedozwolonym miejscu. Cofasz się o 4 pola.

14. Przepłynąłeś obok rezerwatu ptaków wodnych najciszej, jak umiałeś. Zyskujesz kolejkę.

15. Wypłoszyłeś ptaki w rezerwacie. Następnym razem bądź ciszej. Tracisz kolejkę.

16. Po biwaku umyłeś naczynia piaskiem, a nie płynem do naczyń. Dzięki temu nie zabrudziłeś jeziora detergentami. Przesuwasz się o 4 pola.

17. Wypiłeś sok i wyrzuciłeś do wody plastikową butelkę. Tak nie wolno – musisz się cofnąć i zabrać ją ze sobą. Cofasz się o 2 pola.

18. W poprzek rzeki leży zwalony pień drzewa, ale udało ci się znaleźć miejsce, gdzie ostrożnie można przepłynąć pod pniem. Przesuwasz się o 4 pola.

19. Tydzień temu wlałeś do zlewu resztki starej farby i rozpuszczalnik. To są odpady niebezpieczne, które mogą skazić wodę. Trzeba je zanieść do punktu zbiórki takich odpadów, a nie wylewać.

Cofasz się o 5 pól.

20. Namówiłeś rodziców, by oszczędzali wodę i podlewali ogród deszczówką. Przesuwasz się o 2 pola.

21. Poprosiłeś nauczyciela, by zorganizował klasie wycieczkę do oczyszczalni ścieków. Przesuwasz się do mety.

18

Była sobie raz KropelkaZnana wszystkim jako Elka.Ziemię oglądała z góry, bo mieszkała wewnątrz chmury.

Aż pewnego dnia, gdy chmurabyła ciemna i ponura, Elka pomyślała sobie:– Co ja jeszcze tutaj robię?Tu jest ciężka atmosfera, więc na ziemię się wybieram. – Bracia moi – skaczcie, skaczcie – zaraz się przygoda zacznie.

„Deszcz” – mówili ludzie w dole, otwierając parasole.– Tu spadacie? A ja lecę,żeby się wykąpać w rzece. I Kropelka teraz płynie z nurtem rzeki gdzieś w głębinie. – Dokąd niesie mnie ta rzeka? I co jeszcze mnie tu czeka?

Obieg wody w przyrodzie, czyli przygody Elki Kropelki

18 19

–Elka,tojesthistoriao tobie–niesamowite!–powiedziałPiorun.–Tynaprawdęspadłaśnaziemięz chmury. –Taktosięwszystkozaczęło.Potempłynęłamz nurtemrzeki,ażwpadłamdowielkiej,słonejwody. –Czylidomorza–wyjaśniłBorsuk. –Właśnie–domorza, lecz tam teżniezabawiłamdługo.Podpłynęłamzbytbliskopo-wierzchnii zrobiłosięciepło,bardzociepło,a potem... –Copotem?–niecierpliwiłsięPiorun.

Słońce świeci, wodę grzeje. – Oj! O rety! Co się dzieje?Elka nie jest już kropelką tylko pary wodnej mgiełką i unosi się ku górze, żeby znów zamieszkać w chmurze.

–Alemaszciekaweżycie.Z górynadół,z dołudogóry.Mibysiędawnozakręciłow gło-wie–przyznałBorsuk,patrzącnaElkęz zachwytem. –Janietylkowędrujęz górynadół,aleteżciąglesięzmieniam.Lubięsięzmieniać,lubięto,żeniewiem,kimzachwilębędę,bowszystkozależyodpogody,głównieodSłońca. –Tokim tywłaściwie jesteśElka?–Piorun spojrzał podejrzliwie i pomyślał, że dotądw ogólenieznałswojejprzyjaciółki.

Jestem chmurą, jestem deszczem,rzeką, morzem i czymś jeszcze:szronem, szadzią, rosą, gradem,parą wodną, wodospadem,mgłą i śniegiem, źródłem, lodem. Z wody w parę, z pary w wodę, wciąż mnie zmienia Słońce wielkie.Teraz znacie już Kropelkę.

20

Obieg wody w przyrodzie

Obieg wody w przyrodzie to proces, który nie ma początku ani końca. Najważniejsze w nim jest Słońce, które powoduje paro-wanie wód z mórz, rzek, jezior. W atmosferze woda zagęszcza się tworząc chmury, a z chmur w postaci opadów znów trafia na ziemię. Część wody z opadów od razu wyparowuje, a część przesiąka do gleby i dostaje się do wód gruntowych. Wodami gruntowymi spływa do wód powierzchniowych i znów w pro-cesie parowania dostaje się do atmosfery. Jest to więc obieg zamknięty i dlatego ilość wody na Ziemi jest stała.

20 21

Skąd się wzięła woda w kranie? Ciepływiatrrozwiałchmury.Niebobyłoterazbłękitne,a powietrzeprzejrzyste.Deszczprzestałpadać,tylkoczasem:kap,kap,plum,plum–ostatniekroplez liściwierzbywpadałyz pluskiemdorzeki.Ważkisuszyłyskrzydełka,drobnegryzoniewychodziłyz norek, kaczki krzyżówki,któredotądsiedziałycichow trzcinach,opuszczałyswojekryjówki.SłońcegrzałofuterkoPiorunai Borsuka,RoRopodglądałpolującegozimorodka,a Elka...Elka... –Nowłaśnie,gdziejestElka?–zapytałPiorunrozglądającsięwokół. –Możeposzłapopływaćw rzece?Albowskoczyładokałuży?–zastanawiałsięBorsuki poszedłsprawdzić,czyniemajejprzybrzegu. –Obawiamsię,żewyparowała–powiedziałspokojnieRoRo.–Aleniemasięczymprzej-mować.Widzicietęmałąchmurkę?Pewnietamterazjest. –Elka,Elka!–krzyczałPiorun–niemożesztakwyparowywaćbezuprzedzenia! –Nicniemogłazrobić.Słońcezemocnoświeci.Zamieniłasięw parę–wyjaśniłRoRo,aleniedługopewniejązobaczymy. –Gdzie?Jak?–spytałzaniepokojonykot. –Pogodaszybkosięzmienia.Zarazznówbędziepadać.Idziemytam,gdziewiejewiatr.Chodźcie!–RoRoskinąłnaprzyjaciółi pobiegłwzdłużrzeki. –Wiatrwiałz zachodui niósłchmurkęw stronęmiasta.Podrodzedołączałydoniejinnechmuryi znówniebobyłoszare,a chmuryciężkiei gotowe,byspłynąćdeszczem. –Hej,Kropelka!Tujesteśmy–krzyczałPiorunnacałegardło. –Spadajjuż,spadaj!–wtórowałBorsuki wymachiwałłapkami.

Wiktoria królewska to roślina, która posiada największe pływające liście. Osiąga-ją one średnicę ponad 2 metry i na ich powierzchni może utrzymać się małe dzie-

cko. Wiktoria rośnie w wodach Amazonki, a jej kwiaty kwitną tylko nocą.•

Leżące na Syberii jezioro Bajkał jest najgłębszym jeziorem świata. W najgłębszym miejscu osiąga 1680 metrów. Bajkał zawiera 1/5 wszystkich słodkich wód na Ziemi.

•Głębia Challengera w Rowie Mariańskim to najgłębszy, zbadany punkt na Zie-

mi. Jej dno sięga prawie 11 kilometrów poniżej poziomu morza.

22

Noi sięrozpadało.Ludzienaulicachprzyspieszylikroku.Otwieraliparasole,chowalisięw bramachlubwchodzilidosklepówudając,żezamierzającośkupić.Uliceznówbyłymokre,drzewazażywałykąpielii czyściłyliściez kurzu,rynnywypluwałystrumieniewody,a miej-skiefontannyniewyglądałyjużtakdumnie,gdyzewsządlałasięwoda. –Noi jakmytuznajdziemynasząElkę?–zmartwiłsięPiorun.–Przecieżtujesttylewody.

Nielubięwody.Toznaczylubiętylkotrochę,tylkoKropelkę. –Hejsiuuup!–Elkaspadałaz niebawśródtysięcyinnychkropeli...–Pluuum–w końcuspadłaprostonanosBorsuka. –Elka!Nareszcie.Aleśtymokra–krzyk-nąłBorsuk,a zarazpotemkichnął. – JesteśElka! Jesteś!A już sięmartwi-łem,żenazawszewyparujesz–ucieszył sięPiorun.–Miał,miał–powiedziałjeszczei...teżkichnął. – Przecież wiesz już, Piorun, że nic niejestnazawsze.Wszystkociąglesięzmienia.PamiętaszHeraklita?–przypomniałRoRo–Jeślismuciszsię,gdyniemaElkipomyśl,żezarazsiębędzieszcieszył,boElkasiępojawi. – I takw kółko: z wodyw parę, z pary w wodę.Cieszysz się i smucisz, smucisz sięi cieszysz.Wszystkosiękręcijaknakaruzeli.A psik!–odezwałsięBorsukfilozof. – Przestańcie już kichać. Chodźmy dodomu. Musicie wyschnąć – zarządziła Elkai niedługopotemPiorun leżałpodkocemnaswojej kanapie, RoRo rozsiadł się w fotelu,Elka suszyławłosy, a Borsuk nastawił uszu,bo... –Cojasłyszę?Kap,kap.Kap,kap–zno-wu woda. Skąd ta woda? – zastanawiał sięi szedł tam, skąd dochodziły dźwięki. – Totutajkapie,z kranu?Elka!–krzyknął–skąd

Uzdatnianie wody

Woda z jeziora, rzeki lub podziemnych zaso-bów kierowana jest najpierw do zakładów uzdatniania. Tam oczyszcza się ją i przygo-towuje tak, byśmy mogli jej bez obaw uży-wać. Oczyszczanie to skomplikowany proces i zakłady robią to na różne sposoby. Można uzdatniać wodę na przykład tak:

ozonowanie – woda przepływa przez wiel-ki metalowy baniak, w którym ozon zabija wszelkie biologiczne życie, czyli bakterie i glony,

koagulacja – w tym procesie usuwane są opadające na dno zawiesiny,

filtrowanie – woda oczyszcza się przepły-wając przez warstwy kwarcowego żwiru i antracytu,

chlorowanie – gdy woda przepłynie przez filtry dezynfekuje się ją jeszcze chlorem.

Tak przygotowana nadaje się do picia. Najle-piej po przegotowaniu.

22 23

sięwzięławodaw kranie? –Jaktoskąd?Zawszetubyła.Wystarczyodkręcićkureki jest.Ilechcesz.Taktodziała–wyjaśniłaElka,aleBorsukniezadowoliłsiętąodpowiedzią. –Odkręcaszkrani jestwoda–towidzę.Aledlaczegotujest?Jaktosiędzieje?–dopytywał. –Nodobrze,Borsuku,jakjużmusiszwiedzieć,tospróbujęcitowyjaśnić–powiedziałaElka,wzięłakredkii zaczęłarysować.Narysowałarzekę,jezioro,wielkąrurę,któraprowa-dziłaz jezioradomiastai wiele,wielemniejszychpodziemiąw mieście.Takierurybyłypodkażdymdomem.W wieżowcachwspinałysiępościanach,a każdaz nichkończyłasięprzyzlewielubwannie,podprysznicem,przyspłuczcew toalecie–wszędzietam,gdziemożnacośodkręcićalbonacisnąć,byleciaławoda. –Toznaczy, żewoda czerpana jest z jeziora albo z rzeki, potempłyniewielką rurądomiasta,a w mieściemałymidodomów,tak?–Borsukprzyglądałsięrysunkom. –Tak,takierury,któredoprowadzajądodomówwodę,nazywamysieciąwodociągową–potwierdziłaElka. –Zapomniałaśpowiedzieć,Kropelka,żewoda,zanimtrafidokranów,musibyćjeszczeuzdatniona,toznaczyprzygotowanatak,bynadawałasiędopicia.Uzdatniasięjąw zakładachuzdatniania–wyjaśniłRoRo.–Zobaczcietutaj,encyklopedorznalazłinformacje,cosięw ta-kichzakładachrobi.

Rzęsa drobna, to jedna z najmniejszych na świecie roślin. Średnica jej pędów wynosi 3 mm. Rzęsa pływa po powierzchni wód stojących niedużych zbiorników wodnych. W rzekach wystę-puje tylko przy brzegach, wśród innej roślinności. Stanowi pożywienie ryb i wodnych ptaków.

•Trzcina pospolita jest największą rośliną zielną w Polsce. Dorasta do wysokości 4 metrów.

Rośnie przy brzegach zbiorników wodnych. Jest bardzo wytrzymała i szybko się rozra-sta. Wśród trzcin i na trzcinowych źdźbłach gniazda buduje wiele gatunków ptaków.

•Na świecie odnotowano występowanie ponad 3 tysięcy gatunków komarów. W Polsce jest

ich przeszło 40. Najbardziej rozpowszechniony jest komar brzęczący i widliszek. Ko-mary występują w różnych środowiskach, ale do ich rozwoju potrzebna jest woda.

24

Wszyscy jesteśmy zbudowani z wody Borsukjużwiedziałskądsiębierzewodaw kranie.Myślałterazo tym,żewszystko,choćwydajesiętakiezwyczajne,taknaprawdęjestbardzo,aletobardzoniezwykłe.Ileludziemu-sieliwcześniejwymyślići zrobić,żebymożnabyłoterazodkręcićkrani napićsięwody,ech–westchnąłi jużchciałodpocząćodtegomyślenia,alenicz tegoniewychodziło–niemógłprzestaćsięzastanawiać. –Elka,a dokąduciekatawodaz kranui z wanny?Cosięz niąpotemdzieje?–spytałw końcu. –Trafiadosystemukanalizacji,czyliznówpłynieinnymirurami–najpierwdooczyszczal-niścieków,a potemz powrotemdorzekilubjeziora. –Rurami przez stację uzdatniania do domów, z domów rurami przez oczyszczalnię dorzeki.Jaknaślizgawce–zauważyłBorsuk. –Jatosiębardzocieszę,Elka,żeciebieniewessałtensystemwodociągówi kanalizacji.Dziękitemumożeszbyćtakażywai wesoła–powiedziałPiorun.–Lepiejuważajnasiebiei niedajsięwciągnąćdorur–dodał. –Maszrację.Niemamochotynachlorowanie.Niechcęteżbyćściekiem.Wolęmojeżyciepełneniespodzianek:para,mgła,śnieg,grad,lód,noi Kropelka–taka,jakąnajlepiejznacie–powiedziałaElka. –JakoKropelkajesteśnajładniejsza.Teżchciałbymbyćtakiładny–zamruczałPiorun. –Prawdęmówiącniewielesięodemnieróżnisz,Piorun. –Jakto?Przecieżjajestemkotem,a tykropelkąwody–Piorunzeskoczyłz fotelai pod-szedł,bylepiejprzyjrzećsięElce. –Woda jest podstawową substancją w naszym środowisku, więc wszystkie organizmy

Największe jezioro w Polsce to Śniardwy, a najgłębsze – Hańcza. Maksymalna głębokość Hańczy to przeszło 106 metrów.

•Trzy najdłuższe rzeki w Polsce to Wisła – 1047 km, Odra – 854 km i Warta – 808 km.

•Trzy najdłuższe rzeki świata to płynąca przez Amerykę Południową Amazon-

ka – 7040 km, Nil w Afryce – 6695 km i Jangcy w Azji – 6300 km. •

Litr benzyny może zanieczyścić 750 tysięcy litrów wody.

24 25

naziemi–rośliny,zwierzęta,a nawetludzieskładająsięw większościz wody.Wodasta-nowiokoło70%masydorosłegoczłowieka.Z kotamijestpodobnie–powiedziałaElka.–Z borsukamiteż–dodała,gdyspostrzegła,żeBorsukpatrzynaniąpytająco. – A RoRo, czy on też jest zbudowanyz wody?–spytałBorsuk. –Jeślio niegochodzi,toniewiem.RoRojestz innejplanety.Z nimmożebyćinaczej. –RoRo,czytyjesteśzbudowanyz wody,takjakmy?–spytałkot,aleniktnieodpowiadał. –RoRo?GdziejestRoRo?–zaniepokoiłsięBorsuk. Plum, plum. Plum, plum.W czasie gdy wszyscydyskutowali, RoRozażywałkąpie-li. NaWedze nie wynaleziono systemu wo-dociągów i kanalizacji, więc przed podróżądo domu postanowił skorzystać z ziemskichprzyjemności. –Kropelka,wymieńuszczelkę,boz kranukapie–krzyknąłz łazienki.

Jak działa oczyszczalnia ścieków

Gdy tylko użyjemy wody w kuchni lub w łazience, staje się ona ściekiem, trafia do systemu kanalizacji, a potem do oczysz-czalni. W oczyszczalni ścieki poddawane są najpierw oczyszczaniu mechaniczne-mu. Na systemie krat zatrzymywane są największe zanieczyszczania, np. resztki jedzenia, folie. W piaskownikach usuwa-ny jest piasek, a w osadnikach wstępnych rozpuszczane zanieczyszczenia orga-niczne. Następnie ścieki kierowane są do oczyszczalni biologicznej, gdzie mikro--organizmy żywiące się związkami wę-gla, azotu i fosforu „zjadają” tego rodzaju zanieczyszczenia usuwając je ze ścieków. Pozostałe zanieczyszczenia usuwane są w osadnikach wtórnych. Do usuwania ze ścieków substancji, których nie da się usunąć w oczyszczalni biologicznej, sto-suje się metody chemiczne. Tą metodą oczyszcza się głównie ścieki przemysło-we. Oczyszczone ścieki wprowadza się do rzek lub jezior, gdzie naturalny proces samooczyszczania się wód sprawia, że to wszystko się jakoś kręci.

„Jakoś się kręci”?! – Jak ten Encyklopedor się wyra-

ża – zupełnie nienaukowo. Chyba coś się zepsuło.

26 27

KrzyżówkaRozwiąż krzyżówkę, a dowiesz się dokąd trafia brudna woda z kuchni i łazienki, zanim zostanie wpuszczona z powrotem do rzeki. Jeśli nie znasz wszystkich odpowiedzi, przeczytaj najpierw książeczkę i później wróć do krzy-żówki. Wtedy na pewno sobie poradzisz.

1. Skroplona para wodna, tworzy na roślinach przezroczyste krople. 2. Spokojny, Atlantycki, Indyjski... 3. Możesz się w nim kąpać lub pływać łódką. Największe w Polsce nazywa się Śniardwy. 4. Popularna kaczka lub to, co właśnie rozwiązujesz. 5. Łączy dwa brzegi rzeki. 6. Duży zbiornik słonej wody. 7. Doprowadza wodę do miasta. 8. Rośnie dookoła jeziora. Ptaki chętnie ukrywają w niej swoje gniazda. 9. Płynie nią woda pitna lub ścieki.10. Wielki deszcz.11. Możesz ulepić z niego bałwana.12. Najdłuższa rzeka w Polsce.13. Spadające z nieba kulki lodu.

27

1

2

5

6

8

9

10

11

12

13

3

4

7

28

Okręg w Szczecinie

ISBN 978–83–931330–5–5

opracowanie: Jokov teksty: Anna Kuglinopracowanie graficzne, skład: Mateusz Osajda

Wydano na zlecenie:Liga Ochrony Przyrody Okręg w Szczecinieul. Żubrów 1, 71– 617 Szczecin, tel./fax: 91 422 46 91, e– mail: biuro@lop.szczecin.pl

Wydawca:Przedsiębiorstwo Produkcyjno Handlowe POLO Paweł Olech, ul. E. Romera 2, 71– 246 Szczecin, polo@home.pl

Wydawnictwo dofinansowano ze środków NFOŚiGW

28

Hi, Hi

To znaczy, że tak jak ty przyleciała do nas rakietą?

Najnowsza teoria mówi, że mogła być przy-niesiona na waszą planetę przez odległe

komety i asteroidy jakieś 4 miliardy lat temu.

RoRo, podobno wiesz skąd się wzięła woda?

ISBN 978–83–931330–5–5