Przygotowała: Joanna Wieczorek Wszelkie prawa zastrzeżone

Europa w średniowieczu- zagadnienia

System feudalny

Feudalizm - system społeczno – gospodarczy panujący w średniowieczu, oparty o

wielką własność ziemską dający feudałom władzę nad chłopstwem, które

utrzymywało ich i przynosiło zyski.

Pojęcia związane z feudalizmem:

Stan – grupa ludzi posiadająca te same prawa i obowiązki

Lenno – majątek ziemski oddawany w dzierżawę

Senior – człowiek, który oddawał lenno w dzierżawę

Wasal – człowiek, który otrzymywał ziemię

Hołd lenny – ceremonia w czasie, której przekazywano lenno

Suzeren – król, który był najwyższym seniorem i nikomu nie składał hołdu

Immunitet – przywilej polegający na rezygnacji przez władcę z części praw np.:

pobierania podatków czy sprawowania sądów

Beneficjum - ziemia nadawana Kościołowi przez władcę dożywotnio jako

wynagrodzenie za sprawowany urząd.

Inwestytura - uroczyste nadanie lenna.

Komendacja - akt podanie się wasala seniorowi (fragment umowy lennej).

Renta feudalna i jej odmiany :

renta feudalna - świadczenie chłopa na rzecz pana w trzech formach

pańszczyzna - forma odrobkowa

czynsz - forma pieniężna

danina - forma naturalna

Zakony

a. Kontemplacyjne- nacisk na ascezę, ubóstwo, wewnętrzny rozwój, praca fizyczna-

uprawa ziemi, roślin, przepisywanie ksiąg ( manusktyptów)

Benedyktyni- „Ora el labora”- módl się i pracuj

Cystersi

Kameduli, Kartuzi, Karmelici

b. Kaznodziejskie- żebracze- nacisk na wykształcenie, ubóstwo, działalność

kaznodziejska, misyjna, zwalczanie herezji – inkwizycja

Franciszkanie

Dominikanie

c. Rycerskie- śluby ubóstwa i czystości, walka z niewiernymi, udział w krucjatach w

Ziemi Świętej

Templariusze

Joannici

Krzyżacy

Ruchy heretyckie

husyci- poglądy profesora i rektora Uniwersytetu Praskiego Jana Husa oparte

na ideach Jana Wiklefa, walka z wpływami niemczyzny w Czechach, bogactwem

kleru, język narodowy w liturgii, Biblia jako jedyne źródło wiary, sakrament pod

dwiema postaciami

wikflici ( lollardowie)- twórca Jan Wiklef, profesor teologii na Oksfordzie,

twórca prereformacji, nauka o predestynacji, ubóstwo kleru, kasacja majątków

kościelnych, Biblia jako jedyne źródło wiary, odrzucenie spowiedzi, celibatu, kultu

świętych, kultu relikwii i obrazów

waldensi- twórca Piotr Waldo, świecki kaznodzieja, głoszący idee powrotu do

Kościoła pierwszych chrześcijan, odrzucenie zwierzchnictwa papieża i w ogóle

władzy, krytyka bogactwa kleru, odrzucenie śpiewu, muzyki kościelnej, kultu

obrazów, pielgrzymek, odpustów, silny pacyfizm

albigensi- inaczej katarzy – działali na obszarze południowej Francji,

odrzucali świat materialny, uważali sferę duchową za najważniejszą, negowali

boskość Chrystusa, surowe zasady postępowania, potępieni i pokonani przez krucjaty

rycerstwa francuskiego

Ideał średniowiecznego rycerza

Roland- hrabia Marchii Bretońskiej za czasów Karola Wielkiego, zginał w

zasadzce zorganizowanej przez górali baskijskich w roku 778, jednak tradycja

„Pieśni o Rolandzie” uczyniła z niego ideał średniowiecznego rycerza, który

zginął w rąk muzułmańskich Saracenów

Cyd- XI- wieczny rycerz kastylijski ( Hiszpania), wsławiony walkami z

muzułmańskimi Maurami , wzór rycerstwa, męstwa i lojalności , bohater eposu

„Pieśń o Cydzie”

Lancelot- najsłynniejszy rycerz Okrągłego Stołu, ideał rycerza, ulubieniec

króla Artura, romans z królową Ginewrą,

Zawisza Czarny z Garbowa- najsłynniejszy polski rycerz średniowiecza,

uczestnik wielu wojen, w tym bitwy pod Grunwaldem, zwycięzca wielu

turniejów rycerskich,

Ideał średniowiecznego władcy

Karol Wielki, król Franków, cesarz rzymski od roku 800

Król Artur- legendarny władca Brytów, walczył z Sasami, poszukiwał z

rycerzami Okrągłego Stołu św. Graala

Fryderyk Barbarossa- cesarz rzymsko- niemiecki, uczestnik III krucjaty (

1189-1192) do Ziemi Świętej, podczas której zginął

Ryszard Lwie Serce- król Anglii, uczestnik III krucjaty, uznawany za wzór

rycerza i władcy średniowiecznego

Ojcowie Kościoła

św. Tomasz z Akwinu- najwybitniejszy filozof średniowiecza, twórca scholastyki ,

czyli filozofii szkolnej, w której każde twierdzenie należy udowodnić wiedzą

biblijną, traktatów religijnych, dziełami antycznymi Arystotelesa i Platona

św. Benedykt z Nursji- założyciel zakonu benedyktynów w roku 529, z mottem „ora

et labora”, módl się i pracuj, benedyktyni jako zakon kontemplacyjny zakładali swoje

klasztory w odosobnieniu, słynęli z ciężkiej i mozolnej „benedyktyńskiej pracy przy

przepisywaniu średniowiecznych ksiąg

Św. Izydor z Sewilli- żył na przełomie VI/ VII w., teolog, historiograf, główny

przedstawiciel tzw. renesansu wizygockiego, uznawany za „doktora Kościoła” Św.

Beda Czcigodny - żyjący na przełomie VII/ VIII w. uczony anglosaski, historiograf,

autor komentarzy do Pisma św., benedyktyn

Średniowieczne uniwersytety

Bolonia- najstarszy 1088, Paryż- Sorbona 1150, Cambridge 1208, Oxford 1167,

Padwa 1222

Siedem sztuk wyzwolonych

triwium: gramatyka ( łacińska), dialektyka ( logiczne myślenie), retoryka (

przemawianie)

quadrivium – muzyka, arytmetyka, geometria, astronomia

scholastyka- filozofia szkolna średniowiecza, oparcie twierdzeń na naukach

Kościoła

Style architektoniczne średniowiecza

Zagadnienie Styl romański Styl gotycki

Datowanie X-XIII w. XIII- XV w.

Nazwa romanus- rzymski gothique- gocki, barbarzyński

Typ budowli kościoły z absydami (

niewielkie kamienne

pomieszczenia w kształcie

półkola lub wieloboku

przylegające do głównej bryły

kościoła), rotundy, charakter

obronny, liczne kolumny

podtrzymywały sklepienie

kościoły, katedry, strzeliste,

wysokie wieże, lekkie

konstrukcje, liczne przypory i

filary, zamki, barbakany

Budulec Bloki kamienne Cegła, piaskowiec

Sklepienia Kolebkowe, krzyżowe krzyżowo- żebrowe,

gwiaździste

okna Małe, wąskie, w

pomieszczeniach półmrok

Duże, kolorowe witraże w

kształcie rozet, jasne wnętrza

zdobienia Rzeźby i płaskorzeźby na

portalach ( ozdobne

obramowanie drzwi

wejściowych o tematyce

religijnej

- mozaiki z kolorowych kostek

ceramicznych

- rzeźbione i malowane ołtarze,

- kolorowe witraże, Wit Stwosz

- płyty nagrobne władców,

biskupów, możnych,

- obrazy świętych Giotto, Hans

Memling,

Najważniejsze

zabytki

Katedra Notre Dame la

Grande, Opactwo

benedyktyńskie Cluny, katedra

św. Jakuba w Santiago de

Compostella, katedra w

Moguncji

Katedra w Chartres, Opactwo

benedyktynów w Westminster,

Katedra Notce Dame w Paryżu,

Katedra w Kolonii, Katedra w

Mediolanie

Lokacje średniowiecznych miast

a. prawo lokacyjne- zbiór przepisów, przywilejów i obowiązków nowych miast

nadawanych przez władcę

b. prawo magdeburskie- najbardziej popularne, zakładane miasta miały prostokątny

rynek i regularną sieć ulic przecinających się pod kątem prostym

c. prawo lubeckie- obowiązywało przy lokacji miast portowych nad południowym

Bałtykiem, nie budowano rynku, jego funkcję pełniła ulica targowa ( np. Długi Targ w

Gdańsku )

Zasady średniowiecznego kodeksu rycerskiego

walka w obronie wiary chrześcijańskiej – krucjaty,

walka w obronie Ojczyzny,

wierność seniorowi, władcy

pobożność, religijność

męstwo, odwaga,

honor,

sławienie damy swego serca

Przykłady średniowiecznych monarchii stanowych

Wielka Karta swobód w Anglii- 1215 nadana przez króla Jana bez Ziemi (

wpływ rycerstwa na wysokość podatków)

Stany Generalne ( stan I- duchowny, stan II- szlachta, stan III- mieszczanie i

chłopi)- Filip IV Piękny 1302 Francja

Filary kultury średniowiecza:

chrześcijaństwo

spuścizna antyczna

wpływy arabskie i bizantyńskie

Podział społeczeństwa średniowiecznego miasta

patrycjat- najzamożniejsza warstwa, kupcy, właściciele warsztatów, często

pochodzenia niemieckiego, z ich grona wybierano władze miejskie

pospólstwo- rzemieślnicy i drobni kupcy, nie mogli wybierać władza ani do nich

kandydować, zakładali cechy- organizacje skupiające lub wykonujące podobny

zawód, usługi. Rzemieślnicy cechowi wspólnie organizowali produkcję towarów i ich

zbyt, ograniczali konkurencję spoza miasta, szkolili przyszłych rzemieślników,

odpowiadali za obronę miasta ( danej części murów miejskich), tworzyli tzw.

bractwa kurkowe – rzemieślnicy skupieni w danym cechu mieli za obowiązek bronić

danej części murów miejskich, baszty, w okresie pokoju dokonywali niezbędnych

napraw i modernizacji, doskonalili również umiejętności strzeleckie,

gildie – związek, stowarzyszenie o charakterze obronnym, religijnym lub

towarzyskim, Wobec dużego zagrożenia, jakie stanowiły na drogach bandy rabusiów,

kupcy organizowali się w gildie, wspólnie ponosząc koszty organizowania podróży i

gromadzenia towarów, dzięki czemu rozkładało się ryzyko związane z handlem.

rzemieślnicy: mistrz- majster- zwykle właściciel warsztatu, nadzorował pracę

czeladników i uczniów, czeladnik- za pracę otrzymywał wynagrodzenie, mógł zdać

egzamin mistrzowski, by założyć swój warsztat, uczniowie- podlegali mistrzowi w

zakładzie, uczyli się zawodu, po jej ukończeniu stawali się czeladnikami

plebs- najbiedniejsza cześć mieszczaństwa, nie miała praw miejskich, byli to najemni

pracownicy, żebracy, włóczędzy, zbiegli ze wsi chłopi ( „powietrze miejskie czyni

wolnym”)

Benedyktyni- zakon kontemplacyjny: ( intensywna modlitwa, rozmowa z

Bogiem), założony w roku 529 przez Benedykta z Nursji z zasadą „módl się i

pracuj” ( ora et labora), ascezą ( skromne życie, bez przyjemności ) i ubóstwem

zakonników połączonym z ciężką pracą fizyczną ( prace rolnicze, ogrodnicze,

receptury medyczne, przepisy kucharskie); opactwa benedyktyńskie w Polsce:

Tyniec, Mogilno, Lubiń

Benedyktyńska praca- duży wysiłek połączony z dokładnością i wytrwałością

przy przepisywaniu ręcznie średniowiecznych ksiąg przez skrybów ( kopistów

benedyktyńskich

Cystersi- zakon kontemplacyjny, założony w roku 1098 przez Norberta z

Molesmes, surowa reguła: asceza, ubóstwo, milczenie w czasie pracy, zamożność

zakonu poprzez liczne nadania ziemskie, zgromadzenia cysterskie w Polsce:

Wąchock, Oliwa, Lubiąż, Sulejów

Dominikanie- założyciel św. Dominik Guzman 1216, jako znakomici

kaznodzieje walczyli z ruchami heretyckimi, inkwizytorzy

Dormitorium- sypialnia klasztorna, znajdowała się na piętrze nad salą spotkań

zakonników, połączona schodami z kościołem

Franciszkanie- - założyciel Franciszek z Asyżu 1209, działalność misyjna,

kaznodziejska, skromne życie, radość, umiłowanie natury, św. Franciszek- 1228,

patron ruchów ekologicznych

Giermek- młody chłopiec stanu rycerskiego od 7 roku życia przygotowywał

się do roli rycerza jako giermek, uczył się jazy konnej, władania bronią, pełnił służbę

u boku rycerza podczas turniejów, uczt, polowań, przygotowywał jego zbroję i konia.

Uroczystego włączenia do stanu rycerskiego pasowania na rycerza dokonywał

władca lub senior –następowało przekazanie pasa i miecza oraz ostróg

Kolonizacja- prowadzenie osadnictwa chłopów i mieszczan ( kupców,

rzemieślników)przez panów feudalnych w swoich włościach ( ziemiach) poprzez

wynajętych zasadźców. Wznoszenie nowych lub rozbudowa istniejących zabudowań

wiejskich i miejskich na prawie niemieckim

Lokacja- zakładanie od nowa wsi lub miasta, częściej jeżeli chodzi o miasta

nowe rozplanowanie czy rozszerzenie granic istniejącego ośrodka miejskiego

głównie według prawa niemieckiego ( dokumenty lokacyjne)

Łan- jednostka powierzchni gruntu rolnych w średniowieczu, około 25 ha łan

wielki i około 16 ha łan mały

Ława miejska- sąd w sprawach przestępstw popełnianych w mieście

Monarchia stanowa- wpływ stanów, głównie wyższych, a więc stanu

duchownego i rycerskiego na decyzje państwowe odnośnie np. podatków, polityki

wewnętrznej poprzez początki parlamentaryzmu; Stany Generalne we Francji,

Wielka Karta Swobód w Anglii, parlament angielski

Ojciec Kościoła- autorytety kościelne, teologowie, filozofowie – Beda

Czcigodny, św. Izydor z Sewilli, św. Grzegorz Wielki, Benedykt z Nursji

Ora et labora- benedyktyńska doktryna „módl się i pracuj”, połączenie

modlitwy z pracą fizyczną: przepisywanie ksiąg, uprawa ziemi,

Prekarium- przekazanie ziemi w bezpłatne użytkowanie ( dzierżawę)

wasalowi przez seniora z zastrzeżeniem zwrotu na wezwanie seniora

Rynek – centralny punkt średniowiecznego miasta, główne miejsce handlu

Scholastyka- św. Tomasz z Akwinu, filozofia szkolna średniowiecza, każde

twierdzenie trzeba udowodnić dzięki wiedzy z Biblii, traktatów religijnych, dzieł

antycznych Platona, Arystotelesa

Senior- zwierzchnik lenny podległego mu wasala, wyższy rangę w drabinie

feudalnej, przekazywał wasalowi ziemie, urzędy, immunitety, oczekując renty

feudalnej, pomocy zbrojnej, wierności i rady.

Siedem sztuk wyzwolonych-: dwa stopnie nauki w średniowiecznym

uniwersytecie: triwium ( gramatyka ( łacińska), dialektyka ( logiczne myślenie),

retoryka ( przemawianie), quadrivium( muzyka, arytmetyka, geometria, astronomia)-

tytuł bakałarza ( nauczanie atrium) lub magister atrium- kontynuacja studiów

Trójpolówka- forma uprawy ziemi na dużych powierzchniach tzw. niwach :

zboże jare ( wysiew na wiosnę, zbiór latem) – zboże ozime ( wysiew jesienią, zbiór

latem lub jesienią)- ugór ( nieużytek, zwykle pastwisko, łąka)

Gildia- związek, stowarzyszenie o charakterze obronnym, religijnym lub

towarzyskim, Wobec dużego zagrożenia, jakie stanowiły na drogach bandy rabusiów,

kupcy organizowali się w gildie, wspólnie ponosząc koszty organizowania podróży i

gromadzenia towarów, dzięki czemu rozkładało się ryzyko związane z handlem.

Wybrane postacie:

Święci- Ojcowie Kościoła – uczeni średniowiecza/pozostali

- św. Tomasz z Akwinu- najwybitniejszy filozof średniowiecza, twórca

scholastyki , czyli filozofii szkolnej, w której każde twierdzenie należy

udowodnić wiedzą biblijną, traktatów religijnych, dziełami antycznymi

Arystotelesa i Platona

- św. Benedykt z Nursji- założyciel zakonu benedyktynów w roku 529, z

mottem „ora et labora”, módl się i pracuj, benedyktyni jako zakon

kontemplacyjny zakładali swoje klasztory w odosobnieniu, słynęli z ciężkiej i

mozolnej „benedyktyńskiej pracy przy przepisywaniu średniowiecznych ksiąg

- św. Franciszek z Asyżu- urodzony w zamożnej rodzinie kupieckiej, rozdał

cały majątek, w roku 1209 założył zakon kaznodziejski ( żebraczy), stawiający

na działalność misyjną, ewangelizacyjną, głoszący radość życia i umiłowanie

przyrody

- św. Dominik Guzman- założyciel w roku 1216 zakonu dominikanów.

Dominikanie kładą nacisk na solne wykształcenie swoich zakonników,

prowadzą ożywioną działalność kaznodziejską, walczyli z herezjami, obecnie z

sektami

- Norbert z Molsemes – założyciel w roku 1098 kolejnego zakonu

kontemplacyjnego- cystersów. Zakon wzorowany na regule benedyktyńskiej

kładł nacisk na ascezę, ubóstwo, milczenie w pracy

- Św. Izydor z Sewilli- żył na przełomie VI/ VII w., teolog, historiograf, główny

przedstawiciel tzw. renesansu wizygockiego, uznawany za „doktora Kościoła”

- Jan bez Ziemi - król Anglii, brat Ryszarda Lwie Serce, zmuszony w roku

1215 do ogłoszenia Wielkiej Karty Swobód

- Król Artur- legendarny władca Brytów, walczył z Sasami, poszukiwał z

rycerzami Okrągłego Stołu św. Graala

Kobiety średniowiecza:

- Joanna `Arc- zwana dziewicą orleańską” , chłopka, która stanęła na czele

powstania antyangielskiego w okresie wojny stuletniej, zdobycie Orleanu w

roku 1429 przechyliło szalę zwycięstwa na rzecz Francji, schwytana przez

Anglików została oskarżona o herezje o spalona na stosie, święta i bohaterka

narodowa Francji

- Jadwiga Śląska- żona Henryka Brodatego, wykształcona, pomagała ubogim,

chorym, fundatorka klasztorów

Rycerze średniowiecza:

- Roland- hrabia Marchii Bretońskiej za czasów Karola Wielkiego, zginał w

zasadzce zorganizowanej przez górali baskijskich w roku 778, jednak tradycja

„Pieśni o Rolandzie” uczyniła z niego ideał średniowiecznego rycerza, który

zginął w rąk muzułmańskich Saracenów

- Cyd- XI- wieczny rycerz kastylijski ( Hiszpania), wsławiony walkami z

muzułmańskimi Maurami , wzór rycerstwa, męstwa i lojalności , bohater eposu

„Pieśń o Cydzie”

- Lancelot- najsłynniejszy rycerz Okrągłego Stołu, ideał rycerza, ulubieniec

króla Artura, romans z królową Ginewrą,

- Zawisza Czarny z Garbowa- najsłynniejszy polski rycerz średniowiecza,

uczestnik wielu wojen, w tym bitwy pod Grunwaldem, zwycięzca wielu

turniejów rycerskich.

-

Ikonografia:

Przykład sztuki romańskiej

http://www.katharineum.de/rundgang/geschichte

Franciszkanie i dominikanie

emilioparrilla.blogspot.com

Benedykt z Nursji

Skryptorium

http://www.parodos.it

Uniwersytety w średniowieczu

Przykładowe zadania:

Zadanie

Uzupełnij. Wpisz nazwy grup społecznych występujących w średniowiecznym

mieście.

Opis grupy społecznej ------------------Grupa społeczna

A. Średniozamożni rzemieślnicy i kupcy posiadający obywatelstwo miejskie.

pospólstwo B. Mieszkańcy miasta, którzy nie posiadali majątku i obywatelstwa miejskiego, np.

czeladnicy, żebracy.

plebs

C. Mieszkańcy miasta, sprawujący w nim władzę ekonomiczną i polityczną,

członkowie rady miejskiej, np. posiadacze gruntów miejskich, najbogatsi kupcy i

rzemieślnicy, bankierzy.

patrycjat

Zadanie

Na podstawie zamieszczonego tekstu źródłowego wykonaj zadania.

Lenistwo jest wrogiem duszy. Dlatego też bracia powinni w pewnych godzinach

zajmować się pracą ręczną, w innych Bożym czytaniem.

Sądzimy, że obie te rzeczy unormujemy następującym zarządzeniem: od Wielkanocy

do czternastego września bracia wyjdą z rana i będą wykonywali potrzebne prace od

godziny pierwszej aż prawie do czwartej. Od godziny czwartej prawie aż do szóstej

zajmą się czytaniem. Po szóstej, powstawszy od stołu, będą odpoczywali w swoich

łóżkach w zupełnym milczeniu. Jeżeli kto chce czytać, może to robić, byle nie

przeszkadzał innemu. […]

Jeśli konieczność miejscowa lub ubóstwo wymagają, aby bracia sami pracowali przy

żniwach, niech się tym nie martwią. Wtedy bowiem są naprawdę mnichami, gdy żyją

z pracy rąk własnych jak Ojcowie nasi i Apostołowie.

Reguła św. Benedykta z Nursji, [w:] Wiek V–XV w źródłach, oprac. M. Sobańska-Bondaruk, S.B.

Lenard, Warszawa 2001, s. 117.

Według św. Benedykta wrogiem duszy jest lenistwo.

Zdaniem św. Benedykta mnisi najbardziej zbliżają się do ideału sługi bożego,

gdy żyją z pracy własnych rąk.

Zadanie

Wyjaśnij, dlaczego średniowieczną kulturę określa się mianem uniwersalnej.

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

np. Kulturę średniowieczną określa się mianem uniwersalnej, ponieważ

miała ona charakter ponadnarodowy i była wspólna dla wszystkich państw

europejskich. Na całym kontynencie panowało wówczas chrześcijaństwo.

Ludzie wykształceni pochodzący z różnych krajów posługiwali się łaciną.

Ponadto w całej Europie dominowały te same style architektoniczne.

Zadanie

Dokonaj analizy zamieszczonego schematu, a następnie wykonaj polecenie.

Źródło: T. Maresz, K. Juszczyk, Historia w źródłach – nie tylko pisanych,

Starożytność i Średniowiecze, s.178.

Podaj nazwę oraz wyjaśnij, na czym polegał system uprawy przedstawiony na

ilustracji.

A. Nazwa: ……………………………. Trójpolówka

B. Wyjaśnienie: ………………………………………………………………………

Podział pól na 3 części, każdego roku uprawiano tylko 2: na jednej zboża jare, na

drugiej zboża ozime, a trzecia część odpoczywała (ugór).

Zadanie

Przyjrzyj się zamieszczonym ilustracjom, a następnie wykonaj polecenia.

Rys. 1 Rys. 2.

Źródło: Rożek M., W cieniu katedr i zamków, Dzieje narodu i państwa polskiego, Kraków 1988, s.14.

A. Podaj nazwę stylu architektonicznego, w którym wybudowano budowlę

zamieszczoną na ilustracjach.

…………………………………… Styl romański

B. Podaj dwie cechy tego stylu widoczne na ilustracjach.

1. ……………………………

2. ……………………………

cechy np.: dominacja poziomu, małe okna, pełny łuk, grube mury itp.

C. Nazwij elementy architektoniczne zaznaczone na 2. rysunku.

1. …………………. 2. …………………. 3. ………………………

1. prezbiterium (chór, chór kapłański), 2. nawa boczna (sklepienie krzyżowe), 3.

absyda

Zadanie

Przyjrzyj się zamieszczonym ilustracjom i wykonaj polecenia.

A. Nazwij styl architektoniczny prezentowany na ilustracjach.

………………………………………………… Styl romański

B. Podaj 2 cechy tego stylu widoczne na ilustracjach.

1………………………………………………………….

2………………………………………………………….

- sklepienia kolebkowe i krzyżowe,

- prostota, surowość, mało dekoracji,

- zastosowanie pełnego (półokrągłego) łuku,

- wrażenie przysadzistości budowli,

- kapitel kolumny w kształcie odwróconego ostrosłupa,

Zadanie

Uzupełnij schemat społeczeństwa feudalnego. Wpisz we właściwym miejscu

następujące terminy: lenno, przysięga wierności, renta feudalna, opieka, służba

wojskowa, immunitet, urząd.

Zadanie 15

Przeczytaj fragment tekstu źródłowego i odpowiedz na pytania.

„To są postanowienia i statuty, których mają się trzymać igielnicy, druciarze,

guzikarze, odlewnicy cyny i różańcarze. Po pierwsze nikt nie ma rzemiosła

wykonywać, kto by nie uzyskał prawa miejskiego i nie przyniósł dokumentu na

wykonywanie swego zawodu. Raz na kwartał ma każdy dawać jeden grosz do

kasy(…)” M. Sobanska-Bondaruk, S.B. Leonard, Wiek X-XV w źródłach, s.237

A. Jak nazywa się organizacja, której Statut zacytowano?

………………………………………… Cech

B. Do którego stanu społecznego należeli jej członkowie?

………………………………mieszczaństwo

Zadanie

Przyjrzyj się zamieszczonym ilustracjom i wykonaj polecenia.

A. Nazwij przedstawiony styl architektoniczny.

……………………………… gotyk

B. Podaj 2 cechy tego stylu widoczne na ilustracji:

1…………………………………………………………………………………

2………………………………………………………………………………….

właściwe cechy (np.: ostre łuki, sklepienia krzyżowo – żebrowe, maswerk,

przypory, łuki przyporowe)

Wpisz do tabeli nazwy opisanych, średniowiecznych zrzeszeń gospodarczych.

Opis /Nazwa

A. Zrzeszenie rzemieślników jednego zawodu, określające ceny towarów,

zapewniające opiekę swoim członkom. Cech

B. Zrzeszenie kupców, zapewniające im bezpieczeństwo podczas podróży

handlowych. Gildia

C. Związek miast, które dążyły do zmonopolizowania handlu północnoeuropejskiego.

Hanza

Zadanie

Wśród pokazanych planów trzy plany miast lokowanych w XIII i XIV wieku

oraz jeden plan grodu (układu osadniczego) z wczesnego średniowiecza.

Wybierz plan grodu i podpisz go gród.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Zadanie

Z podanych wyrazów wybierz dwa, które związane są z lokacji wsi na prawie

niemieckim.

zasadźca, burmistrz, sołtys, cech, ratusz, czeladnik

1. ............................................................. 2. .....................................................

zasadźca, sołtys

Zadanie

Z pokazanych na ilustracjach kościołów wybierz ten, który nie by zbudowany w

średniowieczu. Wpisz odpowiednią liczbę.

W średniowieczu nie był zbudowany kościół przedstawiony na ilustracji nr 3

Zadanie

Na podstawie mapy podaj współczesne nazwy trzech państw, na terenie

których najwcześniej powstały uniwersytety.

1. ………………………………………….

2. …………………………………………

3. ………………………………………….

Francja, Włochy, Wielka Brytania (Anglia)

Zadanie

Wyjaśnij, skąd pochodzi określenie „styl romański”.

…………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

Określenie „styl romański” pochodzi od łacińskiego przymiotnika romanus,

oznaczającego „rzymski”.

Zadanie

Wyjaśnij, jakie znaczenie dla rozwoju ziem polskich miała kolonizacja na

prawie niemieckim.

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

np. Dzięki sprowadzeniu osadników z Europy Zachodniej na ziemiach polskich

wzrosła liczba ludności i gęstość zaludnienia. Koloniści zagospodarowywali

nieużytkowane dotychczas grunty oraz płacili daniny, które wpływały na zamożność

polskich władców. Wraz z przybyszami z Zachodu do Polski docierały nowinki

techniczne, nowe sposoby uprawy roli, np. trójpolówka, używano także nowych

narzędzi rolniczych. Ponadto w kraju zaczęto stosować nowoczesne rozwiązania

prawne oparte na wzorcach z Europy Zachodniej.

Zadanie

Wymień trzy sposoby uprawy roli w średniowieczu.

• …………………………..

• …………………………..

• .………………………….

metoda wypaleniskowa, dwupolówka, trójpolówka

Zadanie

Na podstawie zamieszczonej ilustracji wykonaj zadania:

Podaj dwie cechy charakterystyczne dla architektury gotyckiej.

• ……………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………..

• ……………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………...

np. ostre łuki, wysokie i wąskie okna

Zadanie

Wyjaśnij, skąd pochodzi określenie „styl gotycki”.

…………………………………………………………………………………………………………………

Określenie „styl gotycki” pochodzi od francuskiego słowa gothique,

oznaczającego „gocki”, „barbarzyński”.

Zadanie

Przyporządkuj postaciom historycznym informacje na ich temat.

Szymon Słupnik – pustelnik i asceta żyjący na przełomie IV i V w.

św. Franciszek z Asyżu – założyciel zakonu żebraczego

Roland – średniowieczny rycerz Karola Wielkiego, bohater pieśni i poematów

Ilustracje do zadania poniżej.

a. Odwołujące się do wiedzy historycznej, wyjaśnij pojęcie miniatura.

miniatura – np. małych rozmiarów obrazek, czasem portret, którym zdobiono

kaligrafowane manuskrypty.

b. Napisz, w jakiej epoce powstały oba rysunki.

średniowiecze

Zadanie

Przyporządkuj postaciom historycznym informacje na ich temat.

Tomasz z Akwinu •

Dominik Guzman •

Karol Wielki •

• król Franków, ideał władcy w

średniowieczu

• twórca zakonu dominikanów

• średniowieczny filozof, łączył

elementy myśli antycznej z

założeniami religii chrześcijańskiej

Tomasz z Akwinu – średniowieczny filozof, łączył

elementy myśli antycznej z założeniami religii

chrześcijańskiej

Dominik Guzman – twórca zakonu dominikanów

Karol Wielki – król Franków, ideał władcy w

średniowieczu