PRZYSZŁOŚĆ RYNKU ROPY NAFTOWEJ

Cambridge EconometricsPhilip Summerton

Hector Pollitt

Sophie Billington

The International Council for Clean Transportation (Międzynarodowa Rada ds. Czystego Transportu)Cristiano Façanha

Josh Miller

Pöyry Management ConsultingGareth Davies

Brendan Cronin

Benedikt Unger

Niniejszy tekst stanowi

podsumowanie raportu:

„Effects of low-carbon transport

policies on long-term oil prices

and the European economy”

(„Oddziaływanie polityk na rzecz

niskoemisyjnego transportu na

ceny ropy naftowej w perspektywie

długofalowej”)

http://www.camecon.com/

OilMarketFutures.aspx

Wyniki niniejszej analizy pokazują, że polityki w zakresie zmiany klimatu prawdopo-dobnie doprowadzą do obniżek cen ropy. Aby państwa sygnujące porozumienie paryskie

mogły zacząć wdrażać jego zapisy, będą zmuszone znacznie zredukować emisje dwutlenku

węgla z transportu poprzez ograniczanie spalania paliw ropopochodnych. Wydaje się, że

w tym scenariuszu, bazującym na założeniu niższego popytu, ceny ropy będą niskie w po-

równaniu ze scenariuszem business-as-usual, w którym popyt na ropę rośnie bez przeszkód

w rytmie wzrostu gospodarczego i wraz z rozwojem trendów związanych z mobilnością.

W obliczu panujących obecnie niskich cen ropy łatwo zapomnieć o długofalowych podstawo-

wych wskaźnikach gospodarczych. Gwałtowne spadki cen ropy od połowy 2014 roku dopro-

wadziły do sytuacji niepewności na globalnych rynkach energii. Początkowo spadek cen ropy

wynikał z taniej produkcji ropy łupkowej w Stanach Zjednoczonych oraz reakcji OPEC. Jednak

odnotowana niedawno zmienność cen była wynikiem krótkofalowej niepewności na rynku

w obliczu bezprecedensowych poziomów rezerw ropy w bogatych państwach, spowolnie-

nia wzrostu gospodarczego w Chinach oraz nowych dostaw z Iranu. To wszystko następuje

w okresie, w którym czynniki geopolityczne, takie jak konflikt na Ukrainie oraz powstanie

Państwa Islamskiego w Iraku, przyczyniły się do ukształtowania się cen ropy na poziomie

100-120 USD za baryłkę w latach 2011-2014.

Podczas gdy czynniki krótkofalowe, takie jak aspekty geopolityczne, spekulacje oraz nastroje

na rynkach, odgrywają rolę w kreowaniu cen ropy w danym czasie, w perspektywie długo-

falowej najważniejszymi czynnikami są te, które wpływają na krańcowy koszt produkcji. Jed-

nym z nich jest imperatyw podejmowania działań w obliczu zmiany klimatu.

Rządy stawiają czoło tym wyzwaniom poprzez ustanawianie polityk, które sygnalizują, że

w perspektywie długofalowej będą podejmowane działania zmierzające do inwestowania

w rozwiązania niskoemisyjne. I tak Unia Europejska definiuje obecnie cele polityki energe-

tycznej do 2030 roku, na które z kolei wpływają wytyczne naukowe mówiące o tym, że gospo-

darki rozwinięte muszą dokonać radykalnej dekarbonizacji do połowy wieku. W horyzoncie

czasowym 2030-2050 należałoby rozpatrywać rozwój rynków ropy w oparciu o długofalowe

podstawowe wskaźniki gospodarcze.

Najważniejsze wnioski

| 3

Według niniejszego badania w świecie bez polityk związanych ze zmianą klimatu, które sprzy-

jają inwestycjom w technologie niskowęglowe, globalny popyt na ropę wzrósłby z 94 milionów

baryłek dziennie (mbpd) w 2015 roku do 112 mbpd w 2030 roku, co stanowiłoby 19% przyrost.

Do 2050 zapotrzebowanie wzrosłoby o kolejne 35% do 151 mbpd, co wynikałoby głównie

z wzrostu gospodarczego w Azji oraz większego popytu ze strony lotnictwa.

Globalny rynek nierafinowanej ropy w 2015 roku cechowała nadwyżka 2 mbpd podaży nad

popytem ze względu na szybki wzrost produkcji w Stanach Zjednoczonych oraz strategiczną

reakcję OPEC w celu utrzymania udziałów w rynku. Jednakże przewidywany wzrost zapotrze-

bowania na ropę do 2020 roku powinien wchłonąć tę nadpodaż, a obecna produkcja będzie

nadal spadać; sytuację pogorszy jeszcze niedoinwestowanie w obliczu obecnych niskich cen

ropy. Doprowadziłoby to do sytuacji, w której w 2020 roku konieczne byłyby znaczące inwesty-

cje w nowe moce produkcyjne spoza OPEC, a ceny ropy musiałyby wzrosnąć do około 80 USD

za baryłkę, by stymulować taką produkcję. Ostatecznie, bez znaczących nowych odkryć lub

przełomowych zmian w technice produkcji, rosnący popyt doprowadziłby światowe ceny powy-

żej poziomu 90 USD za baryłkę w 2030 roku i przekroczyłby 130 USD za baryłkę w 2050 roku

(w cenach z 2014 roku).

Natomiast w świecie, w którym wdrażane są polityki klimatyczne oddziałujące na inwestycje

w technologie niskoemisyjne, popyt na ropę będzie znacznie niższy niż w przypadku scenariusza

business-as-usual: o około 11 mbpd w 2030 i o 60 mbpd w 2050 roku. Analiza ta pozwoliła stwier-

dzić, że standardy wydajności pojazdów wdrażane na całym świecie w latach 2000-2015 pozwoliły

już zapobiec zużyciu około 5 mld baryłek ropy. W naszym scenariuszu zwiększonego potencjału

technologicznego (ang. Technology Potential – TECH), polityki prowadzące do dalszego uspraw-

niania pojazdów i promujące technologie napędu elektrycznego na rynku, jak również zmierzają-

ce do mniejszego zużycia paliwa przez samoloty i statki, mogą doprowadzić do punktu przegięcia

w 2025 roku. Po tej dacie zużycie ropy będzie stopniowo spadać. Łącznie polityki te mogłyby

zmniejszyć popyt na ropę o 260 miliardów baryłek pomiędzy 2015 a 2050 rokiem.

Takie zmniejszenie zapotrzebowania opóźnia konieczność inwestowania w pozyskiwanie coraz

droższej ropy z niekonwencjonalnych źródeł, a długofalowa cena rynkowa powinna ustabilizo-

wać się w stałym zakresie cenowym od 83 USD do 87 USD za baryłkę od 2030 do 2050 roku.

Innymi słowy globalne wdrożenia technologii w celu zmniejszenia emisji dwutlenku węgla spo-

wodowałyby obniżenie cen ropy poniżej poziomu, który osiągnęłyby w przeciwnym razie, czyli

w scenariuszu business-as-usual. Ceny te, według wyników niniejszej analizy, byłyby około 8,5%

niższe w 2030; 24% niższe w 2040; oraz o 33% niższe w 2050 roku.

Najważniejsze wyniki naszego badania potwierdzają wnioski Międzynarodowej Agencji Ener-

getycznej (ang. International Energy Agency – IEA). W raporcie World Energy Outlook 2015

(Globalne perspektywy energetyczne 2015) IEA przewiduje, że jeśli ludzkość doprowadzi do

zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych do atmosfery poniżej 450 części na milion – a zatem

osiągnie cel ogólnie uznawany za zbieżny z osiągnięciem celu klimatycznego 2°C – globalny po-

pyt na ropę w 2030 roku będzie się kształtować na poziomie około 86 mbpd w porównaniu do

104 mbpd w scenariuszu opartym na obecnych politykach.

4|

Pomimo że badanie IEA opiera się na nieco innych założeniach, prognozuje ono porówny-

walne oddziaływanie na poziom cen. Ceny ustabilizowałyby się też około 90 USD za baryłkę

po 2030 roku, a nie wzrastałyby do około 150 USD za baryłkę do 2040 roku, jak zakładają

scenariusze oparte na obecnych politykach.

Europejska gospodarka w długim okresie skorzysta z niższych cen ropy, pomimo utraty przy-

chodów europejskich producentów. UE jest w 88% zależna od importu, by zaspokajać zapo-

trzebowanie na ropę. W ogólnym ujęciu zatem obniżki cen ropy przyniosłyby Unii korzyści.

Redukcja importu ropy do UE doprowadziłaby do obniżenia unijnego rachunku za ropę

o 29 mld EUR w 2030 roku w naszym scenariuszu potencjału technologicznego, a dalsze ob-

niżki cen ropy pozwoliłyby dodatkowo okroić ten rachunek o kolejne 12 mld EUR.

Niższe ceny ropy redukują presję inflacyjną obciążającą konsumentów, prowadząc do pod-

wyżki realnych dochodów i pozwalając na dodatkowe wydatki na inne towary i usługi. To

z kolei zapewnia większą wewnętrzną wartość dodaną gospodarce europejskiej. W wyniku

niższych cen ropy przedstawionych modelowo w niniejszej analizie średnie przychody w UE

wzrosłyby o 0,3% do 2030 i o 0,9% do 2050 roku w porównaniu ze scenariuszem business-

-as-usual. PKB UE byłoby wyższe o 0,2% do 2030 roku oraz o 0,5% do 2050. Doprowadziłoby

to do wzrostu o 0,2% zatrudnienia do 2050 roku, co odpowiada ponad 400 000 dodatkowych

miejsc pracy. Powstawałyby one głównie w sektorze usług i odzwierciedlałyby typowe wzorce

konsumpcyjne gospodarstw domowych.

Należy podkreślić, że korzyści gospodarcze, o których mowa powyżej, wynikają jedynie z od-

działywania cen ropy. Zmiana struktury, którą opisujemy tu modelowo, doprowadziłaby

także do innych znaczących przemian wzorców wydatków w gospodarce UE. Korzyści gospo-

darcze można wywodzić ze zwiększonych inwestycji w niskoemisyjne technologie oraz źródła

energii. Wynikają one także z bardziej wydajnego transportu, co pozwala na zmianę struk-

tury wydatków poprzez odejście od finansowania mobilności, a skierowanie się w stronę

innych dziedzin gospodarki. Badanie pt. „Fuelling Europe’s Future” (Czym zasilić przyszłość

Europy?) pokazuje, że tego rodzaju zmiana, tylko w przypadku samochodów i vanów, mogła-

by zapewnić wzrost PKB UE o 1% do 2050 roku.

Badanie to podaje także ciekawe informacje na temat tego, czy w perspektywie długofalowej

szukanie niekonwencjonalnych źródeł ropy ma ekonomiczny sens. Według poziomu popytu

przewidywanego w scenariuszu „Technology Potential”, wydobywanie ropy na Arktyce nie

byłoby opłacalne, podobnie jak wykorzystywanie licznych rezerw ropy z głębin morskich jak

również in situ z piasków bitumicznych.

Podsumowując, gdyby strategie służące ograniczeniu emisji dwutlenku węgla z transportu

były wdrażane globalnie, doprowadziłyby to do obniżenia cen ropy na całym świecie, co mia-

łoby pozytywny wpływ na liczne gospodarki importujące ropę oraz znaczące skutki dla opła-

calności lub nieopłacalności konwencjonalnych metod wydobycia.

| 5

Zakres badania

Europejska Fundacja Klimatyczna (ang. European Climate Foundation) zleciła Cambridge

Econometrics (CE), Międzynarodowej Radzie ds. Czystego Transportu (The International Co-

uncil on Clean Transportation – ICCT) oraz Pöyry Management Consulting przeprowadzenie

badania na temat potencjału technologii transportowej w redukowaniu zużycia ropy, następ-

czego wpływu na ceny ropy oraz w szerszym ujęciu na gospodarkę.

Badanie uwzględniało następujące elementy:

• opracowanie alternatywnych, lecz wiarygodnych scenariuszy dynamiki globalnego popytu

na ropę – zajęła się tym rada ICCT poprzez zastosowanie swoich narzędzi w zakresie polityk

i technologii transportu;

• analizę produkcji oraz cen ropy w reakcji na zmiany po stronie popytu – moduł ten zrealizo-

wano poprzez zastosowanie modelu rynku ropy Cronos firmy Pöyry;

• modelowanie szerszego oddziaływania gospodarczego zmian cen surowej ropy z 

zastosowaniem modelu makroekonomicznego E3ME firmy CE, by zrozumieć oddziaływanie

na gospodarki UE.

Aby zapewnić większą wiarygodność wniosków, przeprowadzono serię analiz wrażliwości,

w celu zbadania różnic w prognozach popytu, przyszłych oczekiwań w zakresie dostaw oraz

zachowań dostawców. Przez cały okres trwania projektu zespół badawczy konsultował się ze

stronami na bieżąco zainteresowanymi polityką klimatyczną i energetyczną. Interesariusze

przekazywali uwagi oraz dzielili się wiedzą ekspercką.

Scenariusze popytu na rope

Opracowano dwa główne scenariusze popytu sektora transportu na ropę:

Scenariusz zakładający kontynuowanie obecnych działań bez zmian, tzw. business-as-usual

(BAU), uwzględnia polityki wymuszające rozwój technologiczny, które zostały przyjęte do

dzisiaj dla pojazdów drogowych, samolotów oraz statków morskich. Strategie te uwzględ-

niają regulację wprowadzającą wartość emisji 95gCO2/km dla samochodów osobowych

oraz 147gCO2/km dla lekkich samochodów dostawczych w EU odpowiednio w 2021 oraz

2020 roku; standardy dla pojazdów lekkich na lata 2017-2025 w Stanach Zjednoczonych

Streszczenie

˛

6|

i w Kanadzie, jak również przepisy etapu 1 dla pojazdów ciężarowych (ang. Heavy-Duty Ve-

hicles – HDV); przepisy dla lekkich pojazdów dostawczych (ang. Light-Duty Vehicle – LDV)

w Chinach, Japonii, Indiach, Korei Południowej, Brazylii i Meksyku; przepisy dla pojazdów cię-

żarowych w Japonii i Chinach; oraz wskaźnik konstrukcyjny efektywności energetycznej i plan

zarządzania efektywnością energetyczną statku w sektorze morskim.

Scenariusz stymulacji potencjału technologicznego, tzw. Technology Potential (TECH), pre-

zentuje prognozy ICCT w zakresie możliwego przyjęcia nowych technologii transportowych

w okresie objętym prognozą. Uwzględnia wzmocnienie polityk wymuszających rozwój tech-

nologiczny dla pojazdów typu LDV i HDV, lotnictwa pasażerskiego i międzynarodowych prze-

wozów morskich. Zakłada przedłużenie istniejących przepisów w zakresie wydajności pojaz-

dów, jak również rozszerzenie tych zasad do pozostałych części świata.

Rysunek ES.1: Globalny popyt na rope sektora transportowego

w 2015 roku oraz w ramach dwóch scenariuszy na 2050 rok

Modelowanie scenariuszy prowadzi do dwóch bardzo różnych prognoz dla popytu na ropę ze

strony światowego transportu (patrz Rysunek ES.1). Do 2050 roku polityki, które wymuszają

wydajność pojazdów i promują technologie napędu elektrycznego na rynku, jak również zmie-

rzają do mniejszego zużycia paliw w samolotach i statkach morskich (zgodnie ze scenariuszem

TECH) mogłyby zredukować roczne zużycie ropy po szczycie w 2025 roku, i zapobiec podwojeniu

się popytu na ropę w transporcie od 2015 do 2050 roku, które wynika z prognoz scenariusza

BAU. W ujęciu kumulacyjnym strategie i technologie związane ze scenariuszem TECH mogłyby

zmniejszyć popyt na ropę o 260 miliardów baryłek pomiędzy 2015 a 2050 rokiem, w porównaniu

ze scenariuszem BAU. Warto zauważyć, że skala tych potencjalnych oszczędności (56,9 mbpd)

w 2050 roku jest większa niż całkowity popyt na ropę w transporcie w 2015 roku (51,4 mbpd).

On-Road – transport drogowyAviation – LotnictwoMarine – Transport morskiRail – Transport kolejowy

˛

| 7

Ceny ropy naftowej

Modelowanie długoterminowych podstawowych wskaźników rynkowych przewiduje, że dla scenariu-

sza BAU ceny ropy wrócą do 80 USD/baryłkę do około 2020 roku. Rynek ropy naftowej w 2015 roku

cechowała nadwyżka podaży nad popytem ponad 2 milionów baryłek dziennie ze względu na gwał-

towny wzrost produkcji amerykańskiej i strategiczną reakcją OPEC w celu utrzymania udziału w rynku.

W ramach scenariuszy stosowanych w tym badaniu popyt na ropę będzie nadal rosnąć do 2020 roku,

a istniejąca produkcja ma spaść, powodując powrót cen do 80 USD/baryłkę po 2020 roku.

Zmniejszenie popytu na ropę o 11 mbpd w roku 2030 i 33 mbpd w 2040 (różnica

pomiędzy scenariuszem TECH a BAU) mogłoby obniżyć ceny ropy naftowej o 8 USD/ baryłkę oraz

odpowiednio 27 USD/baryłkę (patrz Rysunek ES.2). Redukcja ta pozwoli zaoszczędzić średnio

330 miliardy USD zużycia ropy rocznie między 2020 a 2030 rokiem.

Rysunek ES.2: Prognozy cen ropy

USD/baryłkę (realne ceny z 2014 roku)

Ta różnica może sięgać nawet 37 USD/baryłkę w 2040 roku, jeśli wzrastające rezerwy potrzebne

w scenariuszu wysokiego popytu będą trudno dostępne. Jeśli przyjmiemy bardziej konserwatywne

założenie dotyczące braku dostępności źródeł spoza OPEC, w scenariuszu TECH, jak i w modelu BAU

potrzebne będą droższe źródła. Potencjalna obniżka ceny w tym przypadku zwiększa się do 15%

w 2030 roku i 29% w 2040 roku.

Jeśli OPEC będzie wdrażać bardziej agresywną strategię, ceny mogłyby dalej spadać o 1,5-4%

w porównaniu ze scenariuszem TECH dla końca lat 2030. Analiza wrażliwości scenariusza TECH

z założeniem, że organizacja OPEC kontynuowałaby strategię zwiększenia swojego udziału w rynku,

pokazuje, że doprowadziłoby to do spadku cen z 82,7 USD/baryłkę do 81,5 USD/baryłkę

w 2030 roku i z 83,5 USD/baryłkę do 81,0 USD/baryłkę w 2040 roku.

8|

W tym przypadku udział OPEC w rynku może wzrosnąć z 40% do 44% w 2040 roku oraz

do 48% w 2050 roku. W miarę jak ceny będą równać do poziomu 80 USD/baryłkę w latach 20. XXI

wieku w obu scenariuszach, powróci także wzrost produkcji ropy łupkowej (patrz Rysunek ES.3).

Wierzymy, że w przypadku około 75% zasobów łupkowych produkcja jest opłacalna przy cenach

powyżej 80 USD/baryłkę, a zatem skoro ceny podnoszą się we wszystkich scenariuszach, przewidu-

jemy wzrost amerykańskiej produkcji do 2025 roku.

Ze względu na bardzo wysoki koszt uzysku ropy ze źródeł ultragłębinowych i arktycznych, byłyby

one tylko dostępne przy cenach znacznie powyżej 100 USD/ baryłkę. Zmniejszone zapotrzebowa-

nie na ropę i niższe ceny oznaczają, że produkcja ze źródeł głębinowych i arktycznych nie będzie

konieczna. Co prawda w scenariuszu BAU niektóre z tych źródeł są eksploatowane w latach 40. XXI

wieku, jednakże ich wykorzystanie nie jest opłacalne w scenariuszu TECH.

Rysunek ES.3: Zródła przyszłej produkcji ropy w dwóch scenariuszach

W chwili obecnej w Unii Europejskiej produkcja ropy na dużą skalę jest mocno ograniczona, a Zjed-

noczone Królestwo pozostaje jedynym dużym producentem. Produkcja z państw UE maleje od

ponad dekady. Obecnie nie ma powodu spodziewać się, że zmieni się to w ciągu najbliższych dzie-

sięcioleci. Mamy do czynienia jedynie z niewielkimi odchyleniami pomiędzy scenariuszami spowo-

dowanymi różnymi stawkami przy eksploatacji niewielkich nowych źródeł.

Legenda wykresów:

Źródła głębinowe i ultra-głębinoweKanadyjskie piaski roponośneŁupki – wyższe koszty wydobycia Obszary morskie – średnie koszty wydobyciaAzja – obszary lądoweMENA – Bliski Wschód oraz Afryka PółnocnaInne

Cena wynikowaObszary arktyczneObszary morskie – wysokie koszty wydobyciaInne obszary lądoweObszary lądowe w AmeryceŁupki – niższe koszty wydobyciaObszary lądowe w RosjiOPEC

Prod

ukcj

a (m

b/d)

i ce

na (U

SD/b

arył

kę) r

opy

´

| 9

Skutki gospodarcze dla Unii Europejskiej

Wszystkie kraje UE są importerami netto ropy. W związku z tym

gospodarka unijna skorzysta z niższych cen ropy naftowej, które

zmniejszą presję inflacyjną na konsumentów, podnosząc realne

dochody i pozwalając na dodatkowe wydatki na inne towary

i usługi, które mają dłuższe łańcuchy wartości w UE. Niskie ceny

ropy w scenariuszu TECH prowadzą do wzrostu netto PKB UE

o 0,1-0,2% do 2030 roku oraz o 0,5% do 2050 roku w porównaniu

ze scenariuszem BAU.

Wzrost aktywności gospodarczej i popytu w związku z niższą

ceną ropy prowadzi do 0,2% przyrostu zatrudnienia do 2050

roku (co odpowiada dodatkowym 416 000 miejscom pracy).

Większość tych nowych miejsc pracy powstałaby w sektorach

usługowych, które odpowiadają typowym wzorcom konsumpcji

w gospodarstwach domowych, gdzie wydatki na usługi są sto-

sunkowo wysokie. To z kolei prowadzi do popytowego efektu

domina dla usług świadczonych przez firmy dla innych przedsię-

biorstw (B2B).

W scenariuszu TECH sam spadek cen ropy doprowadzi do zmniej-

szenia o 28-33% wartości importu do UE do roku 2050 oraz do

poprawy w bilansie handlowym. Niższe ceny ropy przyczynią się

do spadku cen paliw silnikowych i redukcji kosztów w przemyśle,

jako że pośrednie oszczędności na cenach paliwa są przenoszone

na konsumentów w postaci obniżki cen produktów końcowych.

10|

Klauzula o wyłączeniu odpowiedzialności

Niniejsze sprawozdanie zostało zamówione przez European

Climate Foundation (ECF), która jest finansowana wyłącznie

przez prywatne organizacje filantropijne.

ECF nie ma związków finansowych z podmiotami politycz-

nymi ani z firmami. Badania zaprezentowane w niniejszym

raporcie zostały zweryfikowane przez panel ekspertów

w dziedzinie energetyki i polityki klimatycznej.

Warunki użytkowania

Niniejszy raport, w części lub całości, może być swobodnie

używany i rozpowszechniany, a także jest dostępny dla

wszelkich odbiorców. Niniejsza publikacja nie może być

wykorzystywana w ramach odsprzedaży lub do celów ko-

mercyjnych. Wykorzystanie informacji z niniejszej publikacji

dotyczących zastrzeżonych produktów dla celów reklamo-

wych nie jest dozwolone.