Psikolojik BozukluklarPsikolojik BozukluklarProf. Dr. Nesrin Hisli Prof. Dr. Nesrin Hisli ŞŞahinahin

FenFen--Edebiyat FakEdebiyat FaküültesiltesiPsikoloji BPsikoloji Bööllüümmüü

““TTııp ve p ve İİnsannsan””TTııbbi Psikolojibbi Psikoloji

www.baskent.edu.tr/www.baskent.edu.tr/~~nesrinsnesrins

Psikolojik BozukluklarPsikolojik BozukluklarSapmSapmışış DavranDavranışışlarlarıın Tarihsel An Tarihsel Aççııdan dan DeDeğğerlendirilmesierlendirilmesiPsikososyal BozukluklarPsikososyal Bozukluklarıın Tann Tanıımlanmasmlanmasıı ve ve SSıınnııflandflandıırrıılmaslmasııAnksiyete BozukluklarAnksiyete BozukluklarııSomatoform ve Disosiyatif Bozukluklar: Somatoform ve Disosiyatif Bozukluklar: Anksiyeteye DayalAnksiyeteye DayalııRuh Durumu BozukluklarRuh Durumu BozukluklarııŞŞizofreniizofreniKiKişşilik Bozukluklarilik BozukluklarııÇÇocukluk Docukluk Döönemi Bozukluklarnemi Bozukluklarıı

SapmSapmışış DavranDavranışışlarlarıın Tarihsel n Tarihsel AAççııdan Dedan Değğerlendirilmesierlendirilmesi

Pek Pek ççok tarihsel kiok tarihsel kişşide de psikolojik bozukluklar vardide de psikolojik bozukluklar vardııKral SaulKral SaulJeanJean--Jacques RousseauJacques RousseauAbraham LincolnAbraham LincolnWinston ChurchillWinston ChurchillHoward HughesHoward Hughes

İİnsanlnsanlıık tarihinin farklk tarihinin farklıı ddöönemlerinde farklnemlerinde farklıı tepkilertepkilerÇÇinliler, Minliler, Mııssıırlrlıılar, Yahudilerlar, Yahudiler

DoDoğğaaüüststüü ggüçüçler, Trefinasyonler, TrefinasyonAntik dAntik döönemnem

Hipokrat, Beyinde bir bozukluk, fizyolojik aHipokrat, Beyinde bir bozukluk, fizyolojik aççııklamalarklamalarOrtaOrtaççaağğ

DoDoğğaaüüststüü ggüçüçler, Exorsizimler, ExorsizimAydAydıınlanmanlanma

Fizyolojik nedenler, FrengiFizyolojik nedenler, Frengi19.yy.19.yy.

Psikolojik nedenler, PsikoanalizPsikolojik nedenler, Psikoanaliz20. yy20. yy

Psikolojik, fizyolojik nedenlerPsikolojik, fizyolojik nedenlerStrese yatkStrese yatkıınlnlıık modelik modeli

Strese yatkStrese yatkıınlnlıık modelik modeliYeterli miktarda stres yaYeterli miktarda stres yaşşanmasanmasıı durumunda, hepimiz durumunda, hepimiz psikolojik bir rahatspsikolojik bir rahatsıızlzlıık gek geççirmeye az ya da irmeye az ya da ççok dok düüzeyde zeyde yatkyatkıınnıızdzdıır r YatkYatkıınlnlığıığın temellerin temelleri

BiyolojikBiyolojikGenotipGenotipBeyindeki bir nBeyindeki bir nöörotransmitrotransmitöör sisteminin ar sisteminin aşışırrıı ya da az ya da az ççalalışışmasmasııÇÇok tetikte olan bir otonom sinir sistemiok tetikte olan bir otonom sinir sistemiHormonlardaki dengesizlikHormonlardaki dengesizlik

KiKişşilikilikDDüüşşüük k öözz--saygsaygııAAşışırrıı karamsarlkaramsarlııkk

ÇÇevresel faktevresel faktöörlerrlerYoksullukYoksullukCiddi bir travmaCiddi bir travmaÖÖnemli bir kaynemli bir kayııpp

PsikolojikPsikolojikBozukluklarBozukluklar

YatkYatkıınlnlıık Faktk Faktöörlerirleri

Genetik faktGenetik faktöörlerrlerBiyolojik Biyolojik öözelliklerzelliklerPsikolojik ePsikolojik eğğilimlerilimlerDaha Daha öönceki uygunnceki uygunolmayan olmayan ööğğrenmelerrenmelerDDüüşşüük sosyal destekk sosyal destek

Stres FaktStres Faktöörlerirleri

Ekonomik yetersizliklerEkonomik yetersizliklerÇÇevresel travmalarevresel travmalar

KiKişşilerarasilerarasıı stresler vestresler vekaykayııplarplar

Mesleki talepler ve Mesleki talepler ve engellerengeller

HalihazHalihazıır yatkr yatkıınlnlııkk HalihazHalihazıırda yarda yaşşanan stresanan stres

Psikososyal BozukluklarPsikososyal Bozukluklarıın n TanTanıımlanmasmlanmasıı ve Sve Sıınnııflandflandıırrıılmaslmasıı

““AnormalAnormal””lik kriterlerilik kriterleriKiKişşinin yainin yaşşadadığıığı ssııkkııntntıı ddüüzeyizeyi

AAşışırrıı ddüüzeyde kaygzeyde kaygııllıı, depresif, doyumsuz, , depresif, doyumsuz, ööfkeli, vb.fkeli, vb.Duygu ve dDuygu ve düüşşüünceleri nceleri üüzerinde kontrolzerinde kontrolüü kaybetmikaybetmişşlik duygusulik duygusuHer zaman yeterli bir gHer zaman yeterli bir göösterge desterge değğilil

İşİşlevlerin bozulmaslevlerin bozulmasııKiKişşisel disel düüzeyde, kendine zarar verici davranzeyde, kendine zarar verici davranışışlarlarToplumsal dToplumsal düüzeyde, topluma zarar verici davranzeyde, topluma zarar verici davranışışlar lar

Ortalamadan sapmaOrtalamadan sapmaSapmSapmışış davrandavranışışlara ylara yöönelik toplumsal yargnelik toplumsal yargıılarlar““NormlarNormlar””a (da (düüşşüünme, duygulanma, davranma kurallarnme, duygulanma, davranma kurallarıı) uymayan ) uymayan davrandavranışışlarlar

SuSuçça ya yöönelik anelik aççıık sek seççik normlarik normlarAnormalliAnormalliğğe ilie ilişşkin kapalkin kapalıı normlarnormlarÖÖzellikle davranzellikle davranışışlar balar başşkalarkalarıınnıı rahatsrahatsıız ediyorsa ve z ediyorsa ve ççevresel evresel faktfaktöörlere atfedilemiyorsarlere atfedilemiyorsa

Anormal DavranAnormal Davranışış……

KiKişşisel olarak rahatsisel olarak rahatsıızlzlıık yak yaşşatan, atan, kikişşisel iisel işşlevleri bozan, dlevleri bozan, dışışararııdan dan bakanlarbakanlarıın uygunsuz ya da tuhaf n uygunsuz ya da tuhaf olarak deolarak değğerlendirebilecekleri erlendirebilecekleri kadar alkadar alışıışılmlmışıışın dn dışıışında olan nda olan davrandavranışışlarlar

Anormallik kararAnormallik kararıınnıın n verilmesiverilmesi

KiKişşi ya da toplum ii ya da toplum iççin in iişşlevsel olmayanlevsel olmayan

Sosyal normlardan sapanSosyal normlardan sapan

Kendine ve diKendine ve diğğerlerineerlerinerahatsrahatsıızlzlıık verenk veren

Anksiyete BozukluklarAnksiyete BozukluklarııAlgAlgıılanan bir tehlikeye karlanan bir tehlikeye karşışı dodoğğal olarak ortaya al olarak ortaya ççııkan gerginlik kan gerginlik ve endive endişşe durumue durumuAnksiyete bozukluAnksiyete bozukluğğunda, anksiyete tepkisinin sunda, anksiyete tepkisinin sııklklığıığı ve ve yoyoğğunluunluğğu duruma orantu duruma orantııssıızdzdıırrPrevalansPrevalansıı (belirli bir zamanda bu sorunu ya(belirli bir zamanda bu sorunu yaşşayan insanlarayan insanlarıın sayn sayııssıı)) yyüüksektirksektirKadKadıınlarda daha fazlanlarda daha fazlaBBüüyyüük k ççooğğunluunluğğu klinik au klinik aççııdan anlamldan anlamlııBelirtiler gBelirtiler güündelik indelik işşleyileyişşi bozari bozar

Fobik bozukluklarFobik bozukluklarGenel anksiyete bozukluGenel anksiyete bozukluğğuuPanik bozukluPanik bozukluğğuuObsesifObsesif--kompulsif bozuklukkompulsif bozuklukTravma sonrasTravma sonrasıı stres bozuklustres bozukluğğuu

AnksiyeteAnksiyete

Duygusal belirtilerDuygusal belirtiler

Gerginlik hissiGerginlik hissiTedirginlikTedirginlik

Fizyolojik belirtilerFizyolojik belirtiler

Kalp atKalp atışıışınnıın hn hıızlanmaszlanmasııKas gerginliKas gerginliğğiiDiDiğğer otonom sistemer otonom sistemUyarUyarıılma belirtilerilma belirtileri

BiliBilişşsel belirtilersel belirtiler

EndiEndişşelenmeelenmeBaBaşşedilemeyecekedilemeyecekddüüşşüüncelerinceleri

DavranDavranışışsal belirtilersal belirtiler

Korkulan durumlardanKorkulan durumlardanKaKaççıınmanmaİşİş performansperformansıınnıın n AzalmasAzalmasııİİrkilme tepkisinde artrkilme tepkisinde artışış

Fobik bozuklukFobik bozuklukBelirli nesnelere ya da durumlara yBelirli nesnelere ya da durumlara yöönelik gnelik güçüçllüü, mant, mantıık dk dışıışı korkularkorkularKiKişşiler kendi korkulariler kendi korkularıınnıın abartn abartıılmlmışış olduolduğğunun farkunun farkıındadndadıırlarrlarÇÇooğğu u ççocuklukta baocuklukta başşlar, ama dilar, ama diğğer der döönemlerde de banemlerde de başşlayabilirlayabilirBir kez oluBir kez oluşştu mu gittiktu mu gittikççe daha ke daha kööttüüleleşşirirKendiliKendiliğğinden pek geinden pek geççmezmezCiddiyet derecesi, kiCiddiyet derecesi, kişşinin hayatinin hayatıınnıı ne kadar engelledine kadar engellediğğine gine göörereBaBaşş etme konusunda kendilerini etme konusunda kendilerini ççaresiz hissetmektedirleraresiz hissetmektedirler

AgorafobiAgorafobiAAççıık alanlar ve halka ak alanlar ve halka aççıık yerlerden korkmak yerlerden korkma

Sosyal fobiSosyal fobiKiKişşinin kendisinin eleinin kendisinin eleşştirilecetirileceğği yerlerden korkmasi yerlerden korkmasıı

ÖÖzel fobilerzel fobilerKKööpekler, kendiler, ypekler, kendiler, yıılanlar, lanlar, öörrüümceklermceklerUUççaklar, asansaklar, asansöörler, kapalrler, kapalıı yerleryerlerSu, enjektSu, enjektöör, mikroplarr, mikroplar

GenellenmiGenellenmişş Anksiyete BozukluAnksiyete Bozukluğğuu

Belirli bir nesneye ya da duruma baBelirli bir nesneye ya da duruma bağğlanamayan, lanamayan, yyüüzer gezer, yaygzer gezer, yaygıın ve kronik bir endin ve kronik bir endişşeeAylarca sAylarca süürebilir ve belirtilerde kesinti rebilir ve belirtilerde kesinti olmayabilirolmayabilirBelirtiler resmi tanBelirtiler resmi tanıı iiççin gerekli olan 6 aylin gerekli olan 6 aylıık k ssüürede kesintisiz olmasa bile grede kesintisiz olmasa bile güündelik yandelik yaşşamamııbelirgin bir belirgin bir şşekilde etkiler ekilde etkiler KiKişşi karar vermede gi karar vermede güçüçllüükler yakler yaşşararSorumluluklarSorumluluklarıınnıı hathatıırlayamazrlayamaz1515--45 ya45 yaşşlarlarıı arasarasıındaki kindaki kişşilerin %5ilerin %5’’inde bu inde bu belirtiler yabelirtiler yaşşamamıın bir dn bir dööneminde yaneminde yaşşanmaktadanmaktadıırrBaBaşşlanglangııçç genellikle genellikle ççocuklukta ve ergenliktedirocuklukta ve ergenliktedir

Panik BozuklukPanik BozuklukAniden, beklenmedik bir Aniden, beklenmedik bir şşekilde ve yoekilde ve yoğğun biun biççimde ortaya imde ortaya ççııkan belirtilerkan belirtilerÇÇok korkutucu olabilirok korkutucu olabilirBu belirtileri yaBu belirtileri yaşşayan kiayan kişşiler kendilerini iler kendilerini “ö“öllüüyormuyormuşş”” gibi gibi hissedebilirlerhissedebilirlerAtaklar durduk yerde Ataklar durduk yerde ççııkarkarAsAsııl rahatsl rahatsıız eden, dehz eden, dehşşet veren bu belirsizliktiret veren bu belirsizliktirHastalarHastalarıın %60n %60’’ıı sadece gsadece güündndüüz dez değğil, gece uykularil, gece uykularıından ndan da bu korkularla fda bu korkularla fıırlarlarrlarlarTekrarlayTekrarlayııccıı panik ataklardan muzdarip olan hastalarda panik ataklardan muzdarip olan hastalarda bir sbir süüre sonra agorafobire sonra agorafobi geligelişşebilirebilirPanik ataklarPanik ataklarıınnıın herkesin ortasn herkesin ortasıında, sokakta ortaya nda, sokakta ortaya ççııkacakacağığı korkusukorkusu““Korkudan korkarKorkudan korkar”” hale gelindihale gelindiğğinde, hastalar evden inde, hastalar evden ççııkamaz hale gelirkamaz hale gelir

Panik BozuklukPanik Bozukluk

ÇÇevresel uyarevresel uyarııccıılarlarıın varln varlığıığına bana bağğlanamayan, lanamayan, psikolojik ya da davranpsikolojik ya da davranışışsal sorunlarla seyreden sal sorunlarla seyreden tekrarlaytekrarlayııccıı ataklarataklar

Gelecekte de ataklar olacaGelecekte de ataklar olacağığından sndan süürekli korkmakrekli korkmakAgorofobik tepkiler (KalabalAgorofobik tepkiler (Kalabalıık ve ak ve aççıık yerlere girmekten k yerlere girmekten kakaççıınmak)nmak)

Agorafobi ile birlikte ya da tek baAgorafobi ile birlikte ya da tek başışına panik na panik bozukluk, ergenlibozukluk, ergenliğğin son din son döönemleri ve erken nemleri ve erken yetiyetişşkinlik dkinlik dööneminde neminde ççııkarkarToplumun %3.5Toplumun %3.5’’inde ginde göörrüülebilirlebilirAAşışırrıı stresli dstresli döönemlerde daha snemlerde daha sııkk

ObsesifObsesif--kompulsif bozuklukkompulsif bozuklukİİki boyutu (biliki boyutu (bilişşsel, davransel, davranışışsal) olan bir bozukluktursal) olan bir bozukluktur

Obsesyonlar (TakObsesyonlar (Takııntntııllıı ddüüşşüüncelernceler))Tekrarlayan, istemsiz dTekrarlayan, istemsiz düüşşüünceler, imgeler, dnceler, imgeler, düürtrtüülerlerKiKişşi ii iççin in ççok korkutucudur ve zihinden atok korkutucudur ve zihinden atıılmaslmasıı ya da kontrolya da kontrolüü ççok zordurok zordur

Kompulsiyonlar (TakKompulsiyonlar (Takııntntııllıı davrandavranışışlar)lar)DirenDirençç ggöösterme konusunda sterme konusunda ççok zorluk ok zorluk ççekilen tekrarlayekilen tekrarlayııccıı davrandavranışışsal sal tepkilertepkilerTekrarlayan, istemsiz dTekrarlayan, istemsiz düüşşüüncelerin yarattncelerin yarattığıığı anksiyeteyi azaltmak ianksiyeteyi azaltmak iççin in yapyapıılan davranlan davranışışlarlarDavranDavranışışlar yaplar yapıılmadlmadığıığında anda aşışırrıı bir anksiyete hatta panik atak yabir anksiyete hatta panik atak yaşşanabiliranabilirBu davranBu davranışışlar, negatif pekilar, negatif pekişştirme ile gittiktirme ile gittikççe ge güçüçlenirler, lenirler, çüçünknküü anksiyeteyi anksiyeteyi azaltazaltıırrİİnsanlarnsanlarıın %2.5n %2.5’’inde ginde göözlenebilirzlenebilirBaBaşşlanglangııccıı genellikle 20genellikle 20’’li yali yaşşlardadlardadıırrKontrol edilmesi Kontrol edilmesi ççok gok güçüçttüürr

Bir Bir şşeyleri seyleri süürekli kontrol etmekrekli kontrol etmekSSüürekli temizlemekrekli temizlemekYYııkamakkamakAynAynıı şşeyi tekrar tekrar yapmakeyi tekrar tekrar yapmak

Travma sonrasTravma sonrasıı stres bozuklustres bozukluğğuu

Travmatik yaTravmatik yaşşam olaylaram olaylarıına maruz kalan insanlarda na maruz kalan insanlarda oluoluşşabilecek ciddi bir bozuklukabilecek ciddi bir bozuklukTemel boyutlarTemel boyutlarııAAşışırrıı ddüüzeyde kaygzeyde kaygıı, uyar, uyarıılmalma ve rahatsve rahatsıızlzlııkkTravmanTravmanıın tekrar tekrarn tekrar tekrar geri gelen ggeri gelen göörrüüntntüüler, sesler, ler, sesler, kokular, vb. duyumlarla, rkokular, vb. duyumlarla, rüüyalar ve fanteziler biyalar ve fanteziler biççiminde iminde yeniden yayeniden yaşşanmasanmasııÇÇevreye karevreye karşışı duyarsduyarsıızlazlaşşmama, ve travmay, ve travmayıı hathatıırlatan her rlatan her şşeyden eyden kakaççıınmaya nmaya ççalalışışmamaDiDiğğerlerinin erlerinin ööldldüüğğüü durumlarda, yadurumlarda, yaşışıyor olmaktan yor olmaktan kaynaklanan kaynaklanan yoyoğğun suun suççlulukluluk duygusuduygusu

İİlk olarak Vietnam savalk olarak Vietnam savaşışı gazilerindegazilerindeDoDoğğal afetler, tecaval afetler, tecavüüzler, izler, işşkence, vb.kence, vb.TSSB nedeniyle ortaya TSSB nedeniyle ortaya ççııkan psikolojik enkaz kikan psikolojik enkaz kişşiyi iyi babaşşka bozukluklara da yatkka bozukluklara da yatkıın hale getirirn hale getirir

DepresyonDepresyonMadde baMadde bağığımlmlııllığıığıÖÖfke, dfke, düüşşmanlmanlıık ve saldk ve saldıırganlrganlığıığın artmasn artmasıı

En kEn kıısa zamanda tedavi edilmesinde yarar varsa zamanda tedavi edilmesinde yarar var

Travma sonrasTravma sonrasıı stres bozuklustres bozukluğğuu

Anksiyete bozukluAnksiyete bozukluğğunun nedenleriunun nedenleri

Biyolojik etmenlerBiyolojik etmenlerGenetik faktGenetik faktöörlerrlerNNöörotransmitrotransmitöörlerrlerHormonlarHormonlar

Psikolojik etmenlerPsikolojik etmenlerPsikodinamik kuramlarPsikodinamik kuramlarBiliBilişşsel faktsel faktöörlerrlerÖÖğğrenmenin rolrenmenin rolüü

SosyoSosyo--kküültltüürel faktrel faktöörlerrler

Biyolojik etmenlerBiyolojik etmenlerGenetik faktGenetik faktöörler: yatkrler: yatkıınlnlıık hazk hazıırlrlııyoryor

Tek yumurta ikizlerinde %40 olasTek yumurta ikizlerinde %40 olasııllııkla dikla diğğerinde de oluerinde de oluşşuyoruyorÇÇift yumurta ikizlerinde %4ift yumurta ikizlerinde %4AlgAlgıılanan tehdite alanan tehdite aşışırrıı fizyolojik uyarfizyolojik uyarıılmayla tepki veren bir sinir lmayla tepki veren bir sinir sistemisistemi

Klasik koKlasik koşşullanma da daha kolay gerullanma da daha kolay gerççekleekleşşebilirebilir

NNöörotransmitrotransmitöörlerrlerDuygusal tepkilerde devrede olan nDuygusal tepkilerde devrede olan nöörotransmitrotransmitöör sistemlerinin ar sistemlerinin aşışırrııhareketlilihareketliliğğii

GABA (gammaGABA (gamma--aminobutyric acid)( amigdalada ve diaminobutyric acid)( amigdalada ve diğğer beyin er beyin bböölgelerinde duygusal uyarlgelerinde duygusal uyarıılmaylmayıı azaltan nazaltan nöörotransmitrotransmitöörrAnksiyete bozukluAnksiyete bozukluğğunda unda ççok dok düüşşüük dk düüzeyde GABA aktivitesi varzeyde GABA aktivitesi varBeyin tarama Beyin tarama ççalalışışmalarmalarıı oksipital kortekste %22 daha az GABA oksipital kortekste %22 daha az GABA bulunuyorbulunuyor

HormonlarHormonlarKadKadıınlarda daha fazlanlarda daha fazla

7 ya7 yaşşlarlarıında nda ççııkmaya bakmaya başşllııyoryorBiyolojik, psikolojik ve Biyolojik, psikolojik ve ççevresel faktevresel faktöörlerin karmarlerin karmaşışık bir bilek bir bileşşimi imi

Psikolojik etmenlerPsikolojik etmenlerPsikodinamik kuramlarPsikodinamik kuramlar

Nevrotik anksiyete: BilinNevrotik anksiyete: Bilinççli olarak kabul edilmesi gli olarak kabul edilmesi güçüçddüürtrtüülerin, ego savunmalarlerin, ego savunmalarıınnıı yyııkarak bilince ya da karak bilince ya da davrandavranışışlara yanslara yansııma tehditi karma tehditi karşışıssıında yanda yaşşanan kayganan kaygııEgo mekanizmalarEgo mekanizmalarıınnıın bu anksiyete ile nasn bu anksiyete ile nasııl bal başşa a ççııktktığıığıanksiyete bozukluanksiyete bozukluğğunun tunun tüürrüünnüü belirlerbelirler

Fobik bozuklukFobik bozuklukNevrotik anksiyete, temeldeki Nevrotik anksiyete, temeldeki ççatatışışma ile sembolik bama ile sembolik bağğlantlantııssıı olan dolan dışışsal sal bir uyarbir uyarııccııya yer deya yer değğiişştirmitirmişştirtir

ObsesifObsesif--kompulsif bozuklukkompulsif bozuklukObsesyonlar temeldeki dObsesyonlar temeldeki düürtrtüüyle sembolik olarak bayle sembolik olarak bağğlantlantııllıı ancak ondan ancak ondan daha az tehdit edicidirdaha az tehdit edicidirKompulsiyonlar, kabul edilmeyen dKompulsiyonlar, kabul edilmeyen düürtrtüüleri yok saymaya yleri yok saymaya yöönelik nelik davrandavranışışlardlardıırr

GenellenmiGenellenmişş anksiyete bozukluanksiyete bozukluğğu ve panik ataklaru ve panik ataklarAnksiyetenin bilinAnksiyetenin bilinççaltaltıında tutulamayacak kadar yonda tutulamayacak kadar yoğğun olduun olduğğuuAma temeldeki Ama temeldeki ççatatışışma bilinma bilinççaltaltıında tutulurnda tutulur

Psikolojik etmenlerPsikolojik etmenler

BiliBilişşsel faktsel faktöörlerrlerUyumsuz dUyumsuz düüşşüünceler ve inannceler ve inanççlarlarOrtaya Ortaya ççııkan zorlaykan zorlayııccıı sorunlarsorunlarıı felaketlefelaketleşştirme ve tirme ve onlaronlarıı bbüüyyüüterek hayatterek hayatıı tehdit eder gibi algtehdit eder gibi algıılamalamaEn kEn kööttüünnüün ban başşlarlarıına gelip, kendilerinin de na gelip, kendilerinin de bununla babununla başş edemeyeceklerine inanmakedemeyeceklerine inanmakDikkat sDikkat süürereççlerinin tehdit edici uyarlerinin tehdit edici uyarııccıılara lara yyöönelmesinelmesiİİstenmedistenmediğği halde tekrarlayan di halde tekrarlayan düüşşüünceler (TSSB)nceler (TSSB)Panik bozuklukta normal anksiyete belirtilerinin Panik bozuklukta normal anksiyete belirtilerinin yanlyanlışış yorumlanmasyorumlanmasıı ve felaketleve felaketleşştirilmesi tirilmesi

Ortaya Ortaya ççııkarkarııccııUyarUyarııccıı

(i(iççsel/dsel/dışışsal)sal)

Fizyolojik tepkilerFizyolojik tepkiler

Kalp atKalp atışıışınnıın n HHıızlanmaszlanmasıı

BaBaşş ddöönmesinmesiNesef darlNesef darlığıığı

Kas gerginliKas gerginliğğii

FelaketleFelaketleşştirmetirme

““Kalp krizi Kalp krizi gegeççiriyorum!iriyorum!””““Deliriyorum!Deliriyorum!””

“Ö“Öleceleceğğimim””

PANPANİİK K ATAKATAK

Panik AtakPanik Atak

Psikolojik etmenlerPsikolojik etmenlerÖÖğğrenmenin rolrenmenin rolüü

Klasik koKlasik koşşullanmaullanmaBazBazıı fobik bozukluklarfobik bozukluklar

Edimsel koEdimsel koşşullanmaullanmaAnksiyeteden kaAnksiyeteden kaççıınma davrannma davranışışlarlarıı pekipekişştirilerek tirilerek ööğğrenilirrenilirKaKaççıınma snma süürdrdüükkççe pekie pekişştirilir, stirilir, söönme olunme oluşşmazmaz

FobilerFobilerObsesifObsesif--kompulsif davrankompulsif davranışışlarlar

Model alarak Model alarak ööğğrenmerenmeUUççak korkusuak korkusu

Biyolojik yatkBiyolojik yatkıınlnlıık (ak (aşışırrıı uyaruyarıılmlmışışllıık) + Bilik) + Bilişşsel faktsel faktöörlerrler““AynAynıı şşey benim de baey benim de başışıma gelebilirma gelebilir””

Korku bir kez Korku bir kez ööğğrenildi mi anksiyete, renildi mi anksiyete, ççevresel ya da ievresel ya da iççsel sel uyaruyarııccıılarla uyarlarla uyarıılabilirlabilir

Fobiler, Fobiler, ççevresel uyarevresel uyarııccıılarlarPanik bozukluk, iPanik bozukluk, iççsel uyarsel uyarııccıılarlar

Super markette panik atakSuper markette panik atak

Super marketlerden kaSuper marketlerden kaççıınmanma

Anksiyetenin azalmasAnksiyetenin azalmasııKaKaççıınma davrannma davranışıışınnıın pekin pekişşmesimesi

Supermarketlerden kaSupermarketlerden kaççıınmaya devamnmaya devamDiDiğğer sosyal ortamlara genellemeer sosyal ortamlara genelleme

Panik ataklarPanik ataklarıın evde daha az olmasn evde daha az olmasıı

Evin bir Evin bir ““ggüüvenli yer haline gelmesivenli yer haline gelmesi

Panik atak korkusunun azalmasPanik atak korkusunun azalmasıı, , evde kalma davranevde kalma davranışıışınnıın pekin pekişşmesimesi

KiKişşi gittiki gittikççe daha e daha ççok evde kalmayok evde kalmayıı isterister

SosyoSosyo--kküültltüürel faktrel faktöörlerrler

KKüültltüüre bare bağğllıı bozukluklarbozukluklarSadece belli kSadece belli küültltüürlerde ortaya rlerde ortaya ççııkan bozukluklarkan bozukluklar

JaponyaJaponya’’da bir sosyal fobi: Taijin Kyofushuda bir sosyal fobi: Taijin KyofushuAAşışırrıı bir kibir kişşilerarasilerarasıı duyarlduyarlııllııkkBaBaşşkalarkalarıınnıı rahatsrahatsıız etmekten z etmekten üürkme rkme

GGüüney doney doğğu Asyau Asya’’da bir anksiyete b.: Koroda bir anksiyete b.: KoroBatBatıı kküültltüürlerinde rlerinde öözel bir anksiyete: anoreksiazel bir anksiyete: anoreksia

Somatoform ve Disosiyatif Somatoform ve Disosiyatif BozukluklarBozukluklar

Anksiyete, dAnksiyete, dışışa da döönnüük olarak ifade edilmezk olarak ifade edilmezAma anksiyetenin var olduAma anksiyetenin var olduğğu varsayu varsayııllıırrKiKişşi anksiyetesinin bilini anksiyetesinin bilinççli olarak farkli olarak farkıında denda değğildirildirBozukluk belirtilerinin amacBozukluk belirtilerinin amacıı kikişşiyi iiyi iççsel sel ççatatışışmalara karmalara karşışı korumaktkorumaktıırrPsikodinamik kuramcPsikodinamik kuramcıılara glara gööre bu bozukluktaki re bu bozukluktaki belirtilerin hibelirtilerin hiççbiri uzak durulmaya biri uzak durulmaya ççalalışıışılan lan ççatatışışmalar kadar acmalar kadar acıı verici deverici değğildirildir

Somatoform BozukluklarSomatoform BozukluklarMedikal bir sorunu dMedikal bir sorunu düüşşüündndüüren ama bilinen bir biyolojik nedeni ren ama bilinen bir biyolojik nedeni olmayan, kiolmayan, kişşi tarafi tarafıından da istemli olarak olundan da istemli olarak oluşşturulmayan turulmayan fiziksel yakfiziksel yakıınmalar ya da yetersizliklernmalar ya da yetersizlikler

HipokondriaHipokondriaKiKişşinin fark ettiinin fark ettiğği her fiziksel belirtiden alarma gei her fiziksel belirtiden alarma geççip ip ççok ciddi bir hastalok ciddi bir hastalıık k sahibi oldusahibi olduğğunu dunu düüşşüünmesinmesi

AAğğrrıı bozuklubozukluğğuuHangi tHangi tüür fiziksel rahatsr fiziksel rahatsıızlzlığıığı olursa olsun kiolursa olsun kişşinin hiinin hiççbir biyolojik temeli bir biyolojik temeli olmadolmadığıığı halde ahalde aşışırrıı ddüüzeyde azeyde ağğrrıı hissetmesihissetmesi

Konversiyon bozukluKonversiyon bozukluğğuuAniden ortaya Aniden ortaya ççııkan ama hikan ama hiççbir fizyolojik temeli olmayan nbir fizyolojik temeli olmayan nöörolojik belirtilerrolojik belirtiler

La belle indifferenceLa belle indifferenceAldiven anestezisiAldiven anestezisiPsikojenik kPsikojenik köörlrlüük; Kambok; Kamboççyalyalıı ssığıığınmacnmacıılarlar

Psikolojik nedenlerle ortaya Psikolojik nedenlerle ortaya ççııkan, gerkan, gerççek fizyolojik sorunlarek fizyolojik sorunlarııiiççeren eren psikofizyolojik bozukluklardan farklpsikofizyolojik bozukluklardan farklııddıırlarrlarPsikodinamik yaklaPsikodinamik yaklaşışıma gma gööre altta yatan re altta yatan ççatatışışmaya bamaya bağğllııanksiyetenin anksiyetenin ççok yook yoğğun olmasun olmasıı durumunda anksiyetenin fiziksel durumunda anksiyetenin fiziksel bir belirtiye dbir belirtiye döönnüüşşttüürrüülmesilmesi

Somatoform BozukluklarSomatoform Bozukluklar

Biyolojik ve psikolojik yatkBiyolojik ve psikolojik yatkıınlnlııklarklarAile Aile üüyelerinde daha yelerinde daha ççok gok göözlenirzlenirAma genetik mi, Ama genetik mi, ççevresel evresel ööğğrenmeler mi, bedensel renmeler mi, bedensel belirtilerin pekibelirtilerin pekişştirilmesi mi tam bilinmemektetirilmesi mi tam bilinmemekteSomatoform hastalarSomatoform hastalarıı aynaynıı zamanda telkine zamanda telkine ççok ok yatkyatkıındndıırrÖÖzellikle duygularzellikle duygularıın an aççıık bir k bir şşekilde ifadesine izin ekilde ifadesine izin verilmeyen; Psikolojik bozukluklara olumsuz verilmeyen; Psikolojik bozukluklara olumsuz etiketler taketiketler takıılan klan küültltüürlerde daha fazlarlerde daha fazla

Disosiyatif BozukluklarDisosiyatif BozukluklarBu bozukluklarda normal kiBu bozukluklarda normal kişşilik bilik büüttüünlnlüüğğüü bozulur bozulur ve kimlik ve bellekte anlamlve kimlik ve bellekte anlamlıı dedeğğiişşimler olurimler olur

Psikojenik amneziPsikojenik amneziStresli bir olaya verilen aStresli bir olaya verilen aşışırrıı ddüüzeyde sezeyde seççici bellek kaybici bellek kaybıı

Psikojenik fuguePsikojenik fugueKiKişşisel kimlikle ilgili her tisel kimlikle ilgili her tüürlrlüü bilginin kaybolmasbilginin kaybolmasıı, ki, kişşinin yainin yaşşamamıınnııdedeğğiişştirip bambatirip bambaşşka bir yerde bambaka bir yerde bambaşşka kika kişşilikle yailikle yaşşamasamasııStresli bir olaya tepki, birkaStresli bir olaya tepki, birkaçç saatten, birkasaatten, birkaçç yyıılalaKiKişşi aniden i aniden ““uyanabiliruyanabilir””

Disosiyatif kimlik bozukluDisosiyatif kimlik bozukluğğu: u: ÇÇoklu kioklu kişşilikilikAynAynıı insanda iki ya da daha fazla kiinsanda iki ya da daha fazla kişşiliiliğğin var olmasin var olmasııEv sahibi kimlik +diEv sahibi kimlik +diğğer kimliklerer kimliklerBirbirlerinin varlBirbirlerinin varlığıığınnıın farkn farkıında olabilir, olmayabilirnda olabilir, olmayabilirYaYaşşlarlarıı, cinsiyetleri farkl, cinsiyetleri farklıı olabilirolabilirFizyolojik saFizyolojik sağğllıık, hormon dk, hormon düüzeni, bazeni, bağışığışıklklıık sistemi farklk sistemi farklııllııklarklarıı, ses , ses farklfarklııllııklarklarıı, sa, sağğ sol el kullansol el kullanıımmıı, farkl, farklıı ggööz bozukluklarz bozukluklarıı, epilepsi , epilepsi nnööbetleribetleri

Disosiyatif kimlik bozukluDisosiyatif kimlik bozukluğğuuTTüüm dm düünyada 100 kinyada 100 kişşi kadari kadarPek Pek ççok kok küültltüürde hirde hiçç bilinmiyor (Japonya)bilinmiyor (Japonya)TanTanıındndııkkçça, 1990a, 1990’’larda saylarda sayııssıı inaninanıılmaz dlmaz düüzeyde zeyde artmartmışışKimlik sayKimlik sayııssıı 22--33’’den 15den 15’’e kadar e kadar ççııkmkmışışNedenleriNedenleri

TravmaTravma’’ya baya bağğllıı ayrayrışışma kuramma kuramıı (Putnam)(Putnam)YoYoğğun strese baun strese bağğllıı yeni kimliklerin oluyeni kimliklerin oluşşmasmasııÇÇocuklukta yaocuklukta yaşşanan bir cinsel travma, fiziksel istismaranan bir cinsel travma, fiziksel istismarÇÇocuocuğğun kimliun kimliğğinin heninin henüüz oluz oluşşmadmadığıığı bir dbir döönemdenemdeSavunmalarSavunmalarıı yetersiz kaldyetersiz kaldığıığında nda Kendini hipnoz gibi bir yKendini hipnoz gibi bir yööntemle gerntemle gerççeklerden kopmak/kaeklerden kopmak/kaççmakmakOlup bitenleri o stresi kaldOlup bitenleri o stresi kaldıırabilecek ya da acrabilecek ya da acııya katlanabilecek ya katlanabilecek birine transfer etmekbirine transfer etmekZaman iZaman iççinde yeni kimliinde yeni kimliğğin sain sağğladladığıığı koruyuculuk ikoruyuculuk işşlevi onun ayrlevi onun ayrıı bir bir kimlik olarak skimlik olarak süürdrdüürrüülmesine yol almesine yol aççarar

Anksiyete bozukluklarAnksiyete bozukluklarıı iiççin in üçüç ttüür analizr analizBiyolojikBiyolojik

BazBazıı uyaruyarııccıılardan korkmaya karlardan korkmaya karşışı evrimsel hazevrimsel hazıırlrlııkkGenetik yatkGenetik yatkıınlnlııkkAAşışırrıı reaktif bir sinir sistemireaktif bir sinir sistemiEngelleyici GABA nEngelleyici GABA nöörotransmitrotransmitöörrüünnüün dn düüşşüük dk düüzeyde olmaszeyde olmasııDiDiğğer olaser olasıı nnöörotransmitrotransmitöör ir işşleyileyişş bozukluklarbozukluklarııOlasOlasıı cinsiyete bacinsiyete bağğllıı biyolojik faktbiyolojik faktöörlerrler

PsikolojikPsikolojikNevrotik anksiyetenin yer deNevrotik anksiyetenin yer değğiişştirmesitirmesiTehdit edici olaylarTehdit edici olaylarıın n ““felaketlefelaketleşştirilmesitirilmesi””Klasik koKlasik koşşullanmullanmışış korku tepkilerikorku tepkileriGGöözleyerek zleyerek ööğğrenilen korku tepkilerirenilen korku tepkileriNegatif olarak pekiNegatif olarak pekişştirilen katirilen kaççıınma tepkilerinma tepkileri

ÇÇevreselevreselDaha Daha öönceleri, honceleri, hoşş olmayan koolmayan koşşullanmamullanmamışış uyaruyarııccıılara maruz kalmaklara maruz kalmakTravmatik yaTravmatik yaşşantantıılarlarKaKaççıınnıılabilir korkuya yol alabilir korkuya yol aççan koan koşşullanmullanmışış uyaruyarııccıılarlarBaBaşşkalarkalarıınnıın travmalarn travmalarıınnıı ya da korkulu modelleri gya da korkulu modelleri göözlemekzlemekKorku oluKorku oluşşturucu medyaya maruz kalmakturucu medyaya maruz kalmakKKüültltüürel rel ööğğrenme deneyimlerirenme deneyimleri

Ruh Durumu BozukluklarRuh Durumu Bozukluklarıı

Duygu temelli bir baDuygu temelli bir başşka bozuklukka bozuklukEn sEn sıık rastlanan bozukluklar; k rastlanan bozukluklar; ÇÇok yaygok yaygıınnHer yaHer yaşş grubunda; bebeklerde bir ggrubunda; bebeklerde bir göörrüülebiliyorlebiliyorÇÇocukluk ve ergenlikte yetiocukluk ve ergenlikte yetişşkinlikteki kadar skinlikteki kadar sıık; 15k; 15--19 ya19 yaşşlarda hlarda hıızla artzla artııyoryorUnipolar depresyonUnipolar depresyon kadkadıınlarda fazla; nlarda fazla; pipolar depresyonpipolar depresyon eeşşitit

KadKadıınlarda 20nlarda 20’’li yali yaşşlarda; erkeklerde 40larda; erkeklerde 40’’llıı yayaşşlardalardaYaYaşşanmasanmasıı biraz farklbiraz farklıı olabiliyorolabiliyor

ÇÇocuklarda, ergenlerde ocuklarda, ergenlerde “ö“örtrtüüllüü/maskeli depresyon/maskeli depresyon””Anksiyete ile bir arada gAnksiyete ile bir arada göörrüülme durumlarlme durumlarıı fazladfazladıırrDepresyondaki kiDepresyondaki kişşilerin neredeyse yarilerin neredeyse yarııssıında nda aynaynıı anda anksiyete de ganda anksiyete de göörrüüllüürrStresli bir olaydan sonra gelen ilk depresyon tedavi edilmese deStresli bir olaydan sonra gelen ilk depresyon tedavi edilmese de 55--10 ay sonra 10 ay sonra kendilikendiliğğinden geinden geççebilirebilirYarYarııya yakya yakıınnıında (%40) tekrarlamaznda (%40) tekrarlamazDiDiğğerlerinde ortalama 3 yerlerinde ortalama 3 yıılda bir tekrarlayabilir; zaman gelda bir tekrarlayabilir; zaman geççtiktikççe se sııklklığıığı artarartarKKüçüüçük bir kk bir kıısmsmıı (%10) hi(%10) hiçç ddüüzelme gzelme göözlenmez; klinik depresyon szlenmez; klinik depresyon süüreklidir reklidir ((Major depresyonMajor depresyon))Manik episodlarManik episodlar, daha az g, daha az göözlenir; tekrarlama olaszlenir; tekrarlama olasııllığıığı fazladfazladıır (%90)r (%90)

DepresyonDepresyonTemelde bir Temelde bir ““ruh durumuruh durumu”” bozuklubozukluğğuuOlumsuz ruh durumuOlumsuz ruh durumu

ÜÜzzüüntntüü, keder, , keder, ıızdzdıırap, yalnrap, yalnıızlzlııkkHer konuda haz duyma kapasitesinin yitirilmesiHer konuda haz duyma kapasitesinin yitirilmesiEngellendiEngellendiğğinde agresiflikinde agresiflik

BiliBilişşsel belirtilersel belirtilerKonsantrasyon sorunlarKonsantrasyon sorunlarııKarar verememeKarar verememeDDüüşşüük k öözsaygzsaygıı; yetersizlik, beceriksizlik, a; yetersizlik, beceriksizlik, aşşaağığıllıık duygulark duygularııUmutsuzluk, kendini suUmutsuzluk, kendini suççlama, karamsarllama, karamsarlııkk

Motivasyonel belirtilerMotivasyonel belirtilerHiHiççbir bir şşeye baeye başşlayamama, slayamama, süürdrdüürememerememeİİsteksizliksteksizlikHareketlerin, konuHareketlerin, konuşşmanmanıın, yn, yüürrüümenin yavamenin yavaşşlamaslamasıı

Somatik belirtilerSomatik belirtilerİşİştah, kilo kaybtah, kilo kaybıı (hafif depresyonda kilo alma)(hafif depresyonda kilo alma)Uyku bozukluklarUyku bozukluklarııYorgunluk, zayYorgunluk, zayııflflııkkCinsel ilginin kaybCinsel ilginin kaybıı

DepresyonDepresyon

Duygusal BelirtilerDuygusal Belirtiler

ÜÜzzüüntntüü, keder, kederUmutsuzlukUmutsuzlukAnksiyeteAnksiyete

IzdIzdııraprapHaz alamamaHaz alamama

Motivasyonel BelirtilerMotivasyonel Belirtiler

İİlgi kayblgi kaybııDDüürtrtüü, istek azl, istek azlığıığı

HiHiççbir bir şşeye baeye başşlayamamalayamama

BiliBilişşsel Belirtilersel Belirtiler

KendilikKendilikDDüünyanya

DiDiğğer insanlarer insanlarGelecekle ilgiliGelecekle ilgili

olumsuz dolumsuz düüşşüüncelernceler

Somatik BelirtilerSomatik Belirtiler

İşİştah kaybtah kaybııEnerji kaybEnerji kaybıı

Uyku zorluklarUyku zorluklarııKilo kaybKilo kaybıı/art/artışıışı

Depresyon (Unipolar)Depresyon (Unipolar)

Hemen hemen herkeste hafif, orta, ciddi dHemen hemen herkeste hafif, orta, ciddi düüzeyde gzeyde göözlenebilirzlenebilirHer hangi bir anda Her hangi bir anda üüniversite niversite ööğğrencilerinin %20rencilerinin %20--3030’’u hafif u hafif ddüüzeyde depresyon yazeyde depresyon yaşşayabilirayabilirGenellikle bir olayla baGenellikle bir olayla bağğlantlantııllııddıırrOlay geOlay geççtikten bir stikten bir süüre sonra ruh durumu dre sonra ruh durumu düüzelirzelirBelirtileriBelirtileri

Kederli, Kederli, üüzzüüntntüüllüü, umutsuz hissetmek, umutsuz hissetmekHer Her şşeye ilgi, heyecaneye ilgi, heyecanıın yitirilmesin yitirilmesiDuyarsDuyarsıızlazlaşşmamaAnlamsAnlamsıızlzlııkk

Klinik depresyonda bu belirtilerin sKlinik depresyonda bu belirtilerin sııklklığıığı ve yove yoğğunlu artarunlu artarGGüündelik indelik işşlevleri bozar hale gelirlevleri bozar hale gelirMajor depresyonMajor depresyondada bu belirtiler bu belirtiler ççok daha yook daha yoğğundurundurDistimik bozuklukDistimik bozukluktata biraz daha az yobiraz daha az yoğğun, ama daha kronikun, ama daha kronikbelirtilerbelirtilerArada birkaArada birkaçç hafta ya da aydan fazla shafta ya da aydan fazla süürmeyen normal ruh rmeyen normal ruh durumlardurumlarıı

Bipolar BozuklukBipolar Bozukluk

Depresyon ve manik durumlarDepresyon ve manik durumlarıın birbirini izledin birbirini izlediğği bozukluki bozuklukÇÇooğğunluklaunlukla depresyondepresyon durumudurumuManiaMania: : aaşışırrıı heyacanlheyacanlıı ve hareketli, iyimserlik, kendine ave hareketli, iyimserlik, kendine aşışırrııggüüven dolu bir dven dolu bir döönemnem

Ruh durumu Ruh durumu “ö“öforikforik””Motivasyon durumu Motivasyon durumu ““hiperaktifhiperaktif”” (Her alanda)(Her alanda)

Bazen de engellendiBazen de engellendiğğinde, gergin ve inde, gergin ve ““agresifagresif””BiliBilişşler ler ““grandiygrandiyöözz””

YapabileceYapabileceğğini dini düüşşüündndüüğğüü şşeylere yeylere yöönelik snelik sıınnıırrıı yokturyokturDavranDavranışışlarlarıınnıın olumsuz sonun olumsuz sonuççlarlarıınnıı ddüüşşüünemeznemez

KonuKonuşşma, ma, ççok hok hıızlzlııUyku ihtiyacUyku ihtiyacıı azalmazalmışış

Ruh durumu bozukluklarRuh durumu bozukluklarıınnıın n nedenlerinedenleri

Biyolojik faktBiyolojik faktöörlerrlerGenetik faktGenetik faktöörlerrlerNNöörokimyasal faktrokimyasal faktöörlerrler

Psikolojik faktPsikolojik faktöörlerrlerKiKişşilik temelli incinebilirlikilik temelli incinebilirlikBiliBilişşsel ssel süürereççlerlerÖÖğğrenme ve renme ve ççevresel faktevresel faktöörlerrler

SosyoSosyo--kküültltüürel faktrel faktöörlerrler

Biyolojik faktBiyolojik faktöörlerrlerGenetik faktGenetik faktöörlerrler

Depresif bozukluDepresif bozukluğğa ilia ilişşkin bir yatkkin bir yatkıınlnlıık, bazk, bazıı yayaşşam olaylaram olaylarııyla (yla (öönemli kaynemli kayııp, p, ddüüşşüük sosyal destek) tetikleniyork sosyal destek) tetikleniyorİİkiz ve evlat edinme arakiz ve evlat edinme araşşttıırmalarrmalarıı

Tek yumurta ikizlerinde %67Tek yumurta ikizlerinde %67ÇÇift yumurta ikizlerinde %15ift yumurta ikizlerinde %15Evlat edinilenlerde, biyolojik akrabalarda %8Evlat edinilenlerde, biyolojik akrabalarda %8

Bipolar bozuklukta daha yBipolar bozuklukta daha yüüksek etkiksek etki%50 sinin akrabas%50 sinin akrabasıında varnda varTek yumurta ikizlerinde, Tek yumurta ikizlerinde, ççift yumurta ikizlerine kift yumurta ikizlerine kııyasla 5 kat fazlayasla 5 kat fazla

NNöörokimyasal faktrokimyasal faktöörler (motivasyon drler (motivasyon düüşşüüklklüüğğüü))Bir grup nBir grup nöörotransmitrotransmitöörr’ü’ün aktivitesinin azalmasn aktivitesinin azalmasıı

NorepinefrinNorepinefrinDopaminDopaminSerotoninSerotonin

Bu transmitBu transmitöörler beynin rler beynin ““haz bhaz böölgesilgesi””nin uyarnin uyarıılmaslmasıında rol alnda rol alııyorlar; az olunca yorlar; az olunca bu bbu böölgeler uyarlgeler uyarıılmlmııyoryorAntidepresan ilaAntidepresan ilaççlar bu nlar bu nöörotransmitrotransmitöörlerin aktivitesini arttrlerin aktivitesini arttıırrııyoryorBu ilacBu ilacıı alan ciddi depresyonlular, daha alan ciddi depresyonlular, daha ççok haz alok haz alııyorlaryorlarBeynin duygu merkezlerinin fMRI taramalarBeynin duygu merkezlerinin fMRI taramalarıı hem hem üüzzüüntntüüllüü hem de mutlu hem de mutlu ggöörrüüntntüülere daha yavalere daha yavaşş nnööron tepkisi olduron tepkisi olduğğunu gunu göösteriyorsteriyorManik bozuklukta bu durumun tam tersi; lityum klorid bu aktiviteManik bozuklukta bu durumun tam tersi; lityum klorid bu aktiviteyi azaltyi azaltııyoryor

Psikolojik FaktPsikolojik FaktöörlerrlerKiKişşilik temelli incinebilirlikilik temelli incinebilirlik

Erken dErken döönem travmalar, kaynem travmalar, kayııplar; daha sonraki benzer yaplar; daha sonraki benzer yaşşam olaylaram olaylarıı tetikliyortetikliyorYaYaşşanan depresyon her iki olaya da yanan depresyon her iki olaya da yööneliknelik11 ya11 yaşışından ndan öönce annelerini kaybedip de bir kaynce annelerini kaybedip de bir kayııp yap yaşşayan kadayan kadıınlarda depresyon 3 kat nlarda depresyon 3 kat daha fazladaha fazla

BiliBilişşsel ssel süürereççlerlerDepresif biliDepresif bilişşsel sel üçüçllüü (Olumsuz d(Olumsuz düüşşüünceler)nceler)

DDüünyaya, kendine, gelecenyaya, kendine, geleceğğine yine yöönelik olumsuz nelik olumsuz ““otomatik dotomatik düüşşüüncelernceler””Olumsuz Olumsuz şşemalardan kaynaklanan emalardan kaynaklanan ““bilibilişşsel sel ççarparpııtmalartmalar””Bellek ve dikkat sBellek ve dikkat süürereççleri leri ““olumsuzluklarolumsuzluklar”” üüzerinezerine

Depresif atDepresif atııf f öörrüüntntüüssüüOlumlu olaylarOlumlu olaylarıın dn dışışsal nedenlere Olumsuz olaylarsal nedenlere Olumsuz olaylarıın in iççsel nedenlere sel nedenlere ÖÖğğrenilmirenilmişşççaresizlikaresizlik

KiKişşi ne yaparsa yapsi ne yaparsa yapsıın olan ve olacak olumsuzluklarn olan ve olacak olumsuzluklarıı etkileyemeyeceetkileyemeyeceğğine inanine inanıırrBaBaşşararıılar (lar (şşans, ans, ççevre, evre, öözel, gezel, geççici)ici)BaBaşşararııssıızlzlııklar (kiklar (kişşisel, genel, kalisel, genel, kalııccıı))

ÖÖğğrenme ve renme ve ççevresel faktevresel faktöörlerrlerBaBaşşa gelen olumsuz olaylar; depresif ebeveynlerden modelleme; incina gelen olumsuz olaylar; depresif ebeveynlerden modelleme; incinebilir kiebilir kişşilik ilik geligelişştirmetirmeÇÇevreyle etkileevreyle etkileşşimlerde imlerde ““kkııssıır dr dööngngü”ü”ye dye düüşşmekmekÇÇevresel evresel ööddüüllerin azlllerin azlığıığı; ; ööddüül arayl arayııccıı davrandavranışışlarlarıın azalmasn azalmasıı

DepresyonDepresyon

Haz verenHaz verendavrandavranışışlarlarıın n

AzalmasAzalmasıı;;DiDiğğerlerindenerlerinden

kakaççıınmanma

Depresyonun Depresyonun artmasartmasıı

DiDiğğerlerini erlerini uzaklauzaklaşşttııran davranran davranışışlarlar

Sosyal desteSosyal desteğğininazalmasazalmasıı

Daha derinDaha derindepresyondepresyon

Yetersiz olumlu Yetersiz olumlu PekiPekişştirmelertirmeler

ÇÇok sayok sayııda cezada ceza

SosyoSosyo--kküültltüürel Faktrel FaktöörlerrlerTTüüm km küültltüürlerde grlerde göözleniyorzleniyorSSııklklığıığı, semptom , semptom öörrüüntntüüssüü, nedenleri k, nedenleri küültltüürlere grlere gööre re dedeğğiişşiyoriyorTaiwan, Hong Kong daha dTaiwan, Hong Kong daha düüşşüükk

Sosyal destek daha fazlaSosyal destek daha fazlaBatBatıı’’da daha yda daha yüüksekksek

Bireyci kBireyci küültltüürlerrlerKuzey AmerikaKuzey Amerika’’da, Batda, Batıı AvrupaAvrupa’’da, suda, suççluluk luluk duygularduygularııylaylaLatin, Latin, ÇÇin ve Afrika kin ve Afrika küültltüürlerinde, somatik belirtilerlerlerinde, somatik belirtilerleBatBatıı üülkeleri ve gelilkeleri ve gelişşmimişş teknoloji kteknoloji küültltüürlerinde rlerinde kadkadıınlarda daha fazlanlarda daha fazlaGeliGelişşmekte olan mekte olan üülkelerde cinsiyet farkllkelerde cinsiyet farklııllığıığı ççok fazla deok fazla değğilil

İİntiharlar ve ntiharlar ve ÖÖnlenmesinlenmesiKiKişşinin istemli olarak yainin istemli olarak yaşşamamıına son vermesi (Acna son vermesi (Acıılarlarıına son na son verme isteverme isteğği)i)ÇÇok yaygok yaygıın; Hn; Hıızla artzla artııyor; yor; ÖÖzellikle 15zellikle 15--24 ya24 yaşş arasarasıı risk gruburisk grubuAyrAyrıılanlarda , dul kalanlarda, yalanlarda , dul kalanlarda, yaşşllıılarda; cinsel istismar, larda; cinsel istismar, tecavtecavüüz yaz yaşşayanlarda fazlaayanlarda fazlaDepresyon ve umutsuzluk en iyi yordayDepresyon ve umutsuzluk en iyi yordayııccııssııDepresyon en derindeyken deDepresyon en derindeyken değğil, biraz toparlayil, biraz toparlayııncancaKadKadıınlardanlarda

GiriGirişşimimDaha az Daha az ööldldüürrüüccüü yyööntemlerntemlerKiKişşilerarasilerarasıı iliilişşki sorunlarki sorunlarıı

Erkeklerde Erkeklerde TamamlanmTamamlanmışış intiharintiharDaha Daha ööldldüürrüüccüü yyööntemlerntemlerİşİş babaşşararııssıızlzlığıığı

İİntiharlar ve ntiharlar ve ÖÖnlenmesinlenmesiNedenleriNedenleri

AcAcıılarlarıına son vermekna son vermekVazgeVazgeççmimişşliklikBaBaşşka ka çöçözzüüm yolu algm yolu algıılayamamaklayamamakYYüüksek dksek düüzeyde depresyon ve umutsuzlukzeyde depresyon ve umutsuzlukHayatHayatıında nda ““varvar”” olanlarolanlarıı algalgıılayamamaklayamamakBaBaşşkalarkalarıına yna yüük olmak istememekk olmak istememekİİntihar girintihar girişşimlerinin imlerinin ççooğğuuYardYardıım m ççaağğrrııssıı

DiDiğğer insanlarer insanlarıı manipmanipüüle etmekle etmekİİhtiyahtiyaççlarlarıınnıı giderebilmek igiderebilmek iççin diin diğğer insanlarer insanlarıı etkilemeketkilemekDiDiğğerlerinde suerlerinde suççluluk yaratmakluluk yaratmakDaha az Daha az ööldldüürrüüccüü yyööntemlerntemlerBirinin biliyor olmasBirinin biliyor olmasıınnıı garantilemekgarantilemek

İİntiharlarntiharlarıın %13n %13’ü’ü manipmanipüülatif; %31latif; %31’’i her iki ti her iki tüür motif te r motif te var; var; ççok dok düüşşüük bir yk bir yüüzde de bazde de başşkalarkalarıınnıı kurtarmak ikurtarmak iççinin

İİntiharlar ve ntiharlar ve ÖÖnlenmesinlenmesi

İşİşaretleriaretleriSSöözel bir tehdit; ciddiye alzel bir tehdit; ciddiye alıınmalnmalıı

““SSööylylüüyorsa yapmaz; dikkat yorsa yapmaz; dikkat ççekmek istiyorekmek istiyor”” ddüüşşüüncesi doncesi doğğru deru değğilil

Mutlaka bir iMutlaka bir işşaretaretBir sBir sööz; ifadez; ifadeGeleceGeleceğğe ye yöönelik yonelik yoğğun umutsuzluk ifadesiun umutsuzluk ifadesiDiDiğğerlerinden uzaklaerlerinden uzaklaşşmamaEn En ççok sevdiok sevdiğği i şşeyleri yapmaktan vazgeeyleri yapmaktan vazgeççmemeEn En ççok sevdiok sevdiğği ei eşşyalaryalarıınnıı paylapaylaşşttıırmarmaDoDoğğal olmayan riskler almaal olmayan riskler almaDaha Daha öönceki girinceki girişşimlerin varlimlerin varlığıığıÖÖldldüürrüüccüü bir ybir yööntemi intemi iççeren ayreren ayrııntntııllıı bir planbir planıınnıın olmasn olmasııMadde/alkol istismarMadde/alkol istismarıınnıın artmasn artmasıı

İİntiharlar ve ntiharlar ve ÖÖnlenmesinlenmesiÖÖnlemek inlemek iççin yapin yapıılabileceklerlabilecekler

Bir profesyonel gelinceye kadar (Kendi kendinize tedavi etmeye Bir profesyonel gelinceye kadar (Kendi kendinize tedavi etmeye ççalalışışmaymayıın)n)DoDoğğrudan sormakrudan sormak

““HayatHayatıına son vermek gibi dna son vermek gibi düüşşüüncelerin var mncelerin var mıı??””““Kendini Kendini ööldldüürmeyi drmeyi düüşşüündndüüğğüün oluyor mu?n oluyor mu?””

Bunun iBunun iççin bir zaman belirlemiin bir zaman belirlemişş mi?mi?Bir plan yapmBir plan yapmışış mmıı??

Sosyal destek saSosyal destek sağğlamak, empati yapmaklamak, empati yapmakGerGerççekten ilgi duyduekten ilgi duyduğğunuzu yansunuzu yansııtmaktmakKendinizi onun yerine koyduKendinizi onun yerine koyduğğunuzda ne kadar mutsuz, ne kadar umutsuz unuzda ne kadar mutsuz, ne kadar umutsuz hissediyor olabilecehissediyor olabileceğğini tahmine etmeye ini tahmine etmeye ççabaladabaladığıığınnıızzıı ssööylemekylemekŞŞu su sıırada onu bu noktaya getiren sorunun ne oldurada onu bu noktaya getiren sorunun ne olduğğunu sormakunu sormakTTüümmüüyle yle çöçözzüümsmsüüz gibi gz gibi göörrüülse de mutlaka bir yol olabilecelse de mutlaka bir yol olabileceğğini; ini; şşu su sıırada rada kendisinin kafaskendisinin kafasıınnıın karn karışıışık olduk olduğğu, depresyonu devrede olduu, depresyonu devrede olduğğu iu iççin in çöçözzüümleri belki de algmleri belki de algıılayamadlayamadığıığınnıı ssööylemekylemek

Durumunu daha geniDurumunu daha genişş bir pencereden gbir pencereden göörmesini sarmesini sağğlamaklamakO anda kendisinin tO anda kendisinin tüümmüüyle olumsuzluklara odaklanmyle olumsuzluklara odaklanmışış olduolduğğu iu iççin bakin bakışışaaççııssıınnıın daralmn daralmışış olabileceolabileceğğini, gelecekte ini, gelecekte ççok daha olumlu olanklarok daha olumlu olanklarıın gizli n gizli olabileceolabileceğğini sini sööylemekylemekYaYaşşamamıınnıı ssüürdrdüürmesi irmesi iççin nedenlerini sin nedenlerini sııralamakralamakKuKuşşku noktalarku noktalarıınnıı yakalamak ve onlar yakalamak ve onlar üüzerinde durmak (Ailesinin zerinde durmak (Ailesinin ççok ok üüzzüüleceleceğğini sini sööylylüüyorsa, yorsa, ççocuklarocuklarıınnıın yalnn yalnıız kalacaz kalacağığınnıı ssööylylüüyorsa)yorsa)İİntihar dntihar düüşşüünen insanlarnen insanlarıın n ççooğğu, intihar etmek zorunda olmadu, intihar etmek zorunda olmadııklarklarıına na inanmak isterlerinanmak isterler

Profesyonel yardProfesyonel yardıım gelinceye kadar yanm gelinceye kadar yanıında durmaknda durmak

ŞŞizofreniizofreni

ŞŞizofreniizofreni

En tuhaf, en En tuhaf, en şşaaşışırtrtııccıı bozukluklardan biribozukluklardan biriTedavisi de en zorlayTedavisi de en zorlayııccıı olanlardanolanlardanHala tam olarak anlaHala tam olarak anlaşışılabilmilabilmişş dedeğğililDDüüşşüünme snme süürereççlerinde, konulerinde, konuşşmada, algmada, algıılamada, lamada, duygularda ve davranduygularda ve davranışışlarda ortaya larda ortaya ççııkan ciddi kan ciddi sorunlarsorunlarTerim olarak Terim olarak ““BBööllüünmnmüüşş zihinzihin”” anlamanlamıında nda ““BBööllüünmnmüüşş kikişşilikilik”” dedeğğililDDüüşşüünceler, duygular, davrannceler, duygular, davranışışlar ve lar ve konukonuşşmanmanıın birbirini tutmamasn birbirini tutmamasıı

ŞŞizofreninin izofreninin öözelliklerizellikleriGerGerççeeğğin yanlin yanlışış algalgıılanmaslanmasııDikkatin, konuDikkatin, konuşşmanmanıın, dn, düüşşüüncelerin, algncelerin, algıılarlarıın bozulmasn bozulmasııSosyal etkileSosyal etkileşşimlerden kaimlerden kaççıınnıırrİİletiletişşimi tuhaftimi tuhaftıırrKiKişşisel bakisel bakıımmıınnıı ihmal ederihmal ederTutarsTutarsıız davranz davranışışlar sergilerlar sergilerAlgAlgıılarlarıın ve dn ve düüşşüüncelerin bozulmasncelerin bozulmasıı şşizofreni arttizofreni arttııkkçça artara artarİİstenmeyen dstenmeyen düüşşüünceler snceler süürekli olarak bilince girmeye rekli olarak bilince girmeye ççalalışıışırrDelDelüüzyonlar vardzyonlar vardıırr: : ÇüÇürrüüttüüccüü onca veriye raonca veriye rağğmen hala smen hala süürdrdüürrüülen inanlen inanççlarlar

PersekPerseküüsyon delsyon delüüzyonlarzyonlarıı (Zulme u(Zulme uğğrama sanrrama sanrıılarlarıı))GrandiyGrandiyööz delz delüüzyonlar (Ululuk sanrzyonlar (Ululuk sanrıılarlarıı))

HalHalüüsinasyonlar vardsinasyonlar vardıırr: Ger: Gerççekmiekmişş sansanıılan ancak gerlan ancak gerççek olmayan algek olmayan algıılarlarİşİşitselitselGGöörselrselTenselTensel

KonuKonuşşmada tuhaf smada tuhaf söözczcüüklerklerSSöözczcüük salatask salatasııSes Ses ççaağğrrışıışımlarmlarıına dayalna dayalıı birlebirleşştirmelertirmeler

DuygularDuygularıın ifadesinde tuhafln ifadesinde tuhaflııklarklarKKöörelmirelmişş duygularduygularDuygusuz gDuygusuz göörrüünnüümmUygun olmayan duygularUygun olmayan duygular

ŞŞizofreninin alt tipleriizofreninin alt tipleriParanoid Paranoid şşizofreniizofreni

Zulme uZulme uğğrama sanrrama sanrıılarlarıı (Di(Diğğerlerinden zarar gerlerinden zarar göörecereceğğine inanma)ine inanma)Ululuk sanrUluluk sanrıılarlarıı ((ÇÇok ok öönemli oldunemli olduğğuna inanma)una inanma)HalHalüüsinasyonlarsinasyonlarKuKuşşku, anksiyete, ku, anksiyete, ööfkefke

Dezorganize Dezorganize şşizofreniizofreniUyumlu davranUyumlu davranışıışın yok olmasn yok olmasıı, ki, kişşisel hijyenden bakisel hijyenden bakıımdan uzaklamdan uzaklaşşma ma ve akve akııl karl karışıışıklklığıığı ve tutarsve tutarsıızlzlııklarklarİİlilişşki kurma gki kurma güçüçllüüğğüüÇÇocuksu, uygun olmayan davranocuksu, uygun olmayan davranışışlarlar

Katatonik Katatonik şşizofreniizofreniÇÇarparpııccıı bir motor bozukluk,bir motor bozukluk,Kaslardaki katKaslardaki katııllııktan, dektan, değğiişşken ya da tekrarlayken ya da tekrarlayııccıı hareketlere dohareketlere doğğru ru dedeğğiişşirirGerGerççeklere teklere tüümmüüyle duyarsyle duyarsıızlzlııktan, baktan, başşkalarkalarıına zarar verielbilecek na zarar verielbilecek kadar gergin heyecanlkadar gergin heyecanlııllığığaaBalmumu esnekliBalmumu esnekliğği ve heykel gi ve heykel göörrüünnüümmüü

AyrAyrışışttıırrıılamayan lamayan şşizofreniizofreniHepsinden bir miktar gHepsinden bir miktar göösterip histerip hiççbir tanbir tanııyyıı da kendi bada kendi başışına na karkarşışılayamayan tlayamayan tüürr

ŞŞizofreni Belirtileriizofreni Belirtileri

Pozitif ve negatif semptomlarPozitif ve negatif semptomlarıı olanlarolanlarıın beyin fonksiyonlarn beyin fonksiyonlarıında nda farklfarklııllııklarklarYaYaşşam am ööykyküüleri ve prognozlarleri ve prognozlarıı da farklda farklııNegatif semptomlarNegatif semptomlarıı olanlarda daha uzun zamandolanlarda daha uzun zamandıır sr süüren bir ren bir bozukluk, prognozu da kbozukluk, prognozu da kööttüüParanoid Paranoid şşizofreninin prognozu daha iyi (izofreninin prognozu daha iyi (öözellikle aniden ortaya zellikle aniden ortaya ççııkmkmışışsa)sa)%10%10’’u hiu hiçç iyileiyileşşmiyor; %65 arada bir dmiyor; %65 arada bir düüzelmeler var; %25 iyilezelmeler var; %25 iyileşşiyoriyorPozitif belirtiler (Normalde olmamasPozitif belirtiler (Normalde olmamasıı gereken ama olan belirtiler)gereken ama olan belirtiler)

Tuhaf davranTuhaf davranışışlarlarDelDelüüzyonlarzyonlarHalHalüüsinasyonlarsinasyonlarKonuKonuşşmanmanıın ve dn ve düüşşüüncelerin bozulmasncelerin bozulmasııNormal sNormal süürereççlerin patolojik alerin patolojik aşışırrııllııklarklarıı

Negatif belirtiler (Normalde olmasNegatif belirtiler (Normalde olmasıı gereken ama olmayan belirtiler)gereken ama olmayan belirtiler)Duygusal ifadenin yokluDuygusal ifadenin yokluğğuuMotivasyon yokluMotivasyon yokluğğuuKonuKonuşşma yokluma yokluğğuu

ŞŞizofreni Nedenleriizofreni Nedenleri

Biyolojik FaktBiyolojik FaktöörlerrlerGenetik YatkGenetik YatkıınlnlııkkBeyin AnormallikleriBeyin AnormallikleriBiyokimyasal FaktBiyokimyasal Faktöörlerrler

Psikolojik FaktPsikolojik FaktöörlerrlerPsikoanalitik YaklaPsikoanalitik YaklaşışımmBiliBilişşsel Davransel Davranışışççıı YaklaYaklaşışımm

ÇÇevresel Faktevresel FaktöörlerrlerStres yaratan olaylarStres yaratan olaylarAile dinamikleriAile dinamikleri

SosyoSosyo--kküültltüürel Faktrel Faktöörlerrler

ŞŞizofreni Nedenleri: Biyolojik Faktizofreni Nedenleri: Biyolojik Faktöörlerrler

Genetik YatkGenetik YatkıınlnlııkkHangi genler olduHangi genler olduğğu bilinmiyor ama genetik bir u bilinmiyor ama genetik bir boyut varboyut varGenetik Genetik ççalalışışmalar, nedensellik imalar, nedensellik iççin daha fazla in daha fazla kankanııt sat sağğllııyoryorAkraba Akraba ççalalışışmalarmalarıı

Ne kadar yakNe kadar yakıınsa ortaya nsa ortaya ççııkmaskmasıı o kadar olaso kadar olasııİİkiz kiz ççalalışışmalarmalarıı

Tek yumurta ikizlerinde daha yTek yumurta ikizlerinde daha yüüksek oran %48ksek oran %48Evlat edinme Evlat edinme ççalalışışmalarmalarıı

Biyolojik ebeveynlerle daha Biyolojik ebeveynlerle daha ççok baok bağğlantlantııllıı

ŞŞizofreni Nedenleri: Biyolojik Faktizofreni Nedenleri: Biyolojik Faktöörlerrler

Beyin AnormallikleriBeyin AnormallikleriNNöörodejeneratif hipotezi rodejeneratif hipotezi

ŞŞizofrenide sinir dokusunda bozulmalar varizofrenide sinir dokusunda bozulmalar varSerebral korteks ve limbik sistemde genel bir kaySerebral korteks ve limbik sistemde genel bir kayııp ve p ve bozulmabozulmaSerebrospinal sSerebrospinal sııvvııyyıı tutan botutan boşşluklarda bluklarda büüyyüüme me Bozulma (atrofi) Bozulma (atrofi) öözellikle bilizellikle bilişşsel ssel süürereççleri ve duygularleri ve duygularııetkileyen betkileyen böölgelerdelgelerdeTalamusa yTalamusa yöönelik MRI imajlarnelik MRI imajlarıı da anormalliklerda anormalliklerGelen bilgilerin daGelen bilgilerin dağığıttıımmıında ya da snda ya da süüzzüülmesinde sorunlar lmesinde sorunlar Bu da Bu da şşizofrenideki dikkat bozulmalarizofrenideki dikkat bozulmalarıınnıı aaççııklayabilirklayabilirBu yapBu yapıısal bozukluklar sal bozukluklar öözellikle negatif belirtili zellikle negatif belirtili şşizofrenilerde daha fazlaizofrenilerde daha fazla

ŞŞizofreni Nedenleri: Biyolojik Faktizofreni Nedenleri: Biyolojik Faktöörlerrler

Biyokimyasal FaktBiyokimyasal FaktöörlerrlerDopamin hipotezi Dopamin hipotezi Pozitif belirtiler, dopamin sisteminin aPozitif belirtiler, dopamin sisteminin aşışırrıı aktivitesiaktivitesiSinir hSinir hüücresi zarlarcresi zarlarıında daha fazla dopamin reseptnda daha fazla dopamin reseptöörrüüReseptReseptöörlerin dopamin uyarrlerin dopamin uyarıımmıına karna karşışı aaşışırrıı aktiviteyle aktiviteyle cevap vermesicevap vermesiAntipsikotik ilaAntipsikotik ilaççlar bu aktiviteyi (dopamine balar bu aktiviteyi (dopamine bağğllıı sinaptik sinaptik aktivite) azaltmaya yardaktivite) azaltmaya yardıımcmcııAncak bAncak büüttüün bunlar neden mi yoksa sonun bunlar neden mi yoksa sonuçç mu bilinmiyormu bilinmiyor

ŞŞizofreni Nedenleri: Psikolojik Faktizofreni Nedenleri: Psikolojik FaktöörlerrlerPsikolojik FaktPsikolojik Faktöörlerrler

Psikoanalitik YaklaPsikoanalitik YaklaşışımmDayanDayanıılmaz stres ve lmaz stres ve ççatatışışmalardan kamalardan kaççma yoluma yolu““RegresyonRegresyon”” savunma mekanizmassavunma mekanizmasıınnıın an aşışırrıı boyutuboyutu

KatlanKatlanıılmaslmasıı ççok gok güçüç olan anksiyete karolan anksiyete karşışıssıında daha erken nda daha erken ddöönemlerdeki, nemlerdeki, ççocukluktaki daha gocukluktaki daha güüvenli psikososyal gelivenli psikososyal gelişşim im ddöönemlerine nemlerine ““ricatricat”” etmesietmesi

DayanDayanıılamayacak kadar stresli hale gelen kilamayacak kadar stresli hale gelen kişşilerarasilerarasıı iliilişşkilerden kilerden zaklazaklaşşmama

BiliBilişşsel Davransel Davranışışççıı YaklaYaklaşışımmİİlgisiz uyarlgisiz uyarııccıılarlarıın sn süüzzüülmesinde sorunlarlmesinde sorunlarıın oldun olduğğu bir dikkat u bir dikkat mekanizmasmekanizmasııSisteme gelen iSisteme gelen iççsel ya da dsel ya da dışışsal uyarsal uyarııccıılara katlanlara katlanıılamaz hale gelmesilamaz hale gelmesiDuyusal girdilerin bir kaotik sel haline dDuyusal girdilerin bir kaotik sel haline döönnüüşşmesimesiİİlgisi olmayan duyumlar, imajlar, dlgisi olmayan duyumlar, imajlar, düüşşüüncelerin bilince girmesincelerin bilince girmesiAAşışırrıı uyaruyarııccıı yyüükküü nedeniyle dikkat snedeniyle dikkat süürereççlerinin daha da bozulmaslerinin daha da bozulmasııMRI MRI ççalalışışmalarmalarıı talamustaki bozulma ile bu stalamustaki bozulma ile bu süürereçç arasarasıında bir nda bir babağğlantlantıı olabileceolabileceğğini gini göösteriyorsteriyor

ŞŞizofreni Nedenleri: izofreni Nedenleri: ÇÇevresel Faktevresel FaktöörlerrlerStresli olaylarStresli olaylar

BozukluBozukluğğun ortaya un ortaya ççııkkışıışında nda öönemlinemliPsikotik Psikotik çöçözzüülmenin ortaya lmenin ortaya ççııkkışıışından 2ndan 2--3 hafta 3 hafta öönce nce ççok artmok artmışış ve brikmive brikmişşBozukluBozukluğğa yol aa yol aççabilmesi iabilmesi iççin biyolojik ya da kiin biyolojik ya da kişşilikle ilgili yatkilikle ilgili yatkıınlnlııklarla klarla birlebirleşşmesi gerekirmesi gerekirÇÇok yatkok yatkıın bir kin bir kişşi ii iççin az sayin az sayııda olay yeterlida olay yeterli

Aile dinamikleriAile dinamikleriŞŞizofrenik bir kiizofrenik bir kişşi tarafi tarafıından evlat edinilip yetindan evlat edinilip yetişştirilen tirilen ççocuklarda sorun yokocuklarda sorun yokAncak Ancak şşizofrenlerin ailelerinde sorunlar varizofrenlerin ailelerinde sorunlar varSorunlar, Sorunlar, şşizofren olmayanlarizofren olmayanlarıın yetin yetişştirilditirildiğği ailelerinkinden i ailelerinkinden ççok farklok farklıı dedeğğililÖÖzel olarak zel olarak şşizofreninin ortaya izofreninin ortaya ççııkkışıışı iiççin biyolojik yatkin biyolojik yatkıınlnlıık k öönemlinemliBu yatkBu yatkıınlnlıık yak yaşşamamıın erken dn erken döönemlerinde bile gnemlerinde bile göözlenebilirzlenebilir

ŞŞizofreni izofreni ööncesi ncesi ççocuklarda tuhaf, uyumsuz davranocuklarda tuhaf, uyumsuz davranışışlarlarBu tBu tüür r ççocuklara sahip ailelerde de olumsuz tepki daha fazlaocuklara sahip ailelerde de olumsuz tepki daha fazla

Aile ortamAile ortamıında nda ““aaşışırrıı olumsuz duygusal ifadeolumsuz duygusal ifade””: geri d: geri döönnüüşşüü daha ydaha yüüksek ksek AAşışırrıı ddüüzeyde elezeyde eleşştirilertirilerÖÖfke ve dfke ve düüşşmanlmanlııkkAAşışırrıı ilgi ve silgi ve sıınnıırlarrlarıın erimesin erimesiAncak aynAncak aynıı ailelerde yaailelerde yaşşayan ayan şşizofrenlerin de tuhaf davranizofrenlerin de tuhaf davranışışlarlarıı 4 kat fazla4 kat fazla

ŞŞizofreni Nedenleri: Sosyoizofreni Nedenleri: Sosyo--kküültltüürel Faktrel Faktöörlerrler

KKüültltüürden arrden arıınnıın bir bozukluk; Her n bir bozukluk; Her üülkede benzer lkede benzer oranlarda (%1oranlarda (%1--2)2)İİyileyileşşme ihtimali sosyal desteme ihtimali sosyal desteğğin ve toplulukin ve toplulukççuluuluğğun un daha daha ççok vurgulandok vurgulandığıığı, geli, gelişşmekte olan mekte olan üülkelerde lkelerde ABD ve ABABD ve AB’’den daha fazladen daha fazlaAlt SESAlt SES’’lerde daha fazlalerde daha fazla

Sosyal nedensellik hipoteziSosyal nedensellik hipoteziDDüüşşüük gelirli ailelerdeki fakirlik gelirli ailelerdeki fakirliğğin yol ain yol aççttığıığı stres faktstres faktöörlerirleri

Sosyal sSosyal süürrüüklenme hipoteziklenme hipoteziŞŞizofreni ortaya izofreni ortaya ççııktktııktan sonra insanlarktan sonra insanlarıın yan yaşşadadııklarklarıı verimlilik verimlilik kaybkaybıı, sosyal ili, sosyal ilişşkilerin kaybkilerin kaybıı sonucunda insanlar zamanla alt sonucunda insanlar zamanla alt SESSES’’ler doler doğğru sru süürrüüklenirlerklenirler

ŞŞizofreni: izofreni: ÜçÜç ddüüzeyde dezeyde değğerlendirmeerlendirmeBiyolojik DBiyolojik Düüzeyzey

Net bir genetik yatkNet bir genetik yatkıınlnlııkkDejenerasyonu sDejenerasyonu süüren bir beyin bozulmasren bir beyin bozulmasııTalamustaki bozulmalarTalamustaki bozulmalarıın sisteme giren duyumlarn sisteme giren duyumlarıı ddüüzenleyememesizenleyememesiUyarUyarııccıı nnöörotransmitrotransmitöörler, rler, öözellikle dopaminin azellikle dopaminin aşışırrıı aktivitesiaktivitesiFrontal lobdaki iFrontal lobdaki işşlev bozuklulev bozukluğğunun yunun yöönetici inetici işşlevlerin bozulmaslevlerin bozulmasıına yol ana yol aççmasmasıı

Psikolojik DPsikolojik DüüzeyzeyCiddi stresler sonucunda, yaCiddi stresler sonucunda, yaşşamamıın erken dn erken döönemlerindeki psikososyal gelinemlerindeki psikososyal gelişşim dim döönemlerine nemlerine geri geri ççekilmeekilmeDikkat sDikkat süürereççlerinde gereksiz uyarlerinde gereksiz uyarıımlarmlarıı ssüüzme sorunu; azme sorunu; aşışırrıı uyaruyarııccıılar sonucu zihinsel lar sonucu zihinsel denetlemeleri bozulmasdenetlemeleri bozulmasııAnlamayAnlamayıı ve iletive iletişşimi de bozan dimi de bozan düüzensizlezensizleşşmimişş dil sdil süürereççlerileriDDüüzenleme izenleme işşlevlerinin yetersiz olmaslevlerinin yetersiz olmasıı sonucunda kendini ysonucunda kendini yöönetmenin bozulmasnetmenin bozulmasııDuygusal tepki vermede yetersizlikDuygusal tepki vermede yetersizlikOlasOlasıı ““deldelüüzyonlarzyonlar””ıı da ida iççeren deren düüşşüünme bozuklunme bozukluğğuu

ÇÇevresel Devresel DüüzeyzeyÇöÇözzüülmeden lmeden öönce yonce yoğğun strese yol aun strese yol aççan olaylaran olaylarıın birikmesin birikmesiTespit edilemeyen ama olasTespit edilemeyen ama olasıı aile dinamikleriaile dinamikleriŞŞizofrenik bozukluizofrenik bozukluğğu olanu olanıın davrann davranışışlarlarıına karna karşışıllıık dik diğğerlerinin verdierlerinin verdiğği olumsuz tepkileri olumsuz tepkilerGeri dGeri döönnüüşşlerin ailedeki lerin ailedeki ““aaşışırrıı olumsuz duygusal ifadelerolumsuz duygusal ifadeler””e bae bağğlanmaslanmasııDDüüşşüük SES, nedeni ya da sonucuk SES, nedeni ya da sonucuKKüültltüürden arrden arıınnııklklıık, ama gelik, ama gelişşmekte olan mekte olan üülkelerde daha fazla iyilelkelerde daha fazla iyileşşmeme

KiKişşilik Bozukluklarilik BozukluklarııÇÇok tutarlok tutarlıı, derinlere kaz, derinlere kazıınmnmışış, kat, katıı ve uygun olmayan dve uygun olmayan düüşşüünme, hissetme ve nme, hissetme ve davranma tarzlardavranma tarzlarıınnıı iiççeren bir bozuklukeren bir bozuklukABD ve AB ABD ve AB üülkelerinde %10lkelerinde %10--1515KadKadıın ve erkeklerde benzer oran; tn ve erkeklerde benzer oran; tüürleri derleri değğiişşebilirebilirEn sEn sıık rastlananlark rastlananlar: : KaKaççııngan, paranoid, histrionik, obsesifngan, paranoid, histrionik, obsesif--kompulsif bozuklukkompulsif bozuklukTopluma en Topluma en ççok zararok zararıı olanolan: : Antisosyal kiAntisosyal kişşilik bozukluilik bozukluğğuuSon ySon yııllarda en llarda en ççok ilgi ok ilgi ççekeneken: : SSıınnıır (borderline) kir (borderline) kişşilik bozukluilik bozukluğğuuOlaylar karOlaylar karşışıssıında verilen tipik davrannda verilen tipik davranışışlarlarıı iişşe yaramade yaramadığıığında, tarzlarnda, tarzlarıınnııdedeğğiişştirmek yerine daha da gtirmek yerine daha da güçüçlendirirler, duygularlendirirler, duygularıınnıın kontroln kontrolüünnüü kaybederler, kaybederler, çöçözzüülememilememişş ççatatışışmalarmalarıı geri gelirgeri gelirTiplerini ayrTiplerini ayrışışttıırmak rmak ççok zordur; davranok zordur; davranışışsal tepkileri arassal tepkileri arasıında benzerlikler de vardnda benzerlikler de vardıırrÜçÜç grupta toplanabilirlergrupta toplanabilirler

Dramatik ve dDramatik ve düürtrtüüsel davransel davranışışlarla seyredenlerlarla seyredenlerAnksiyeteli ve korkulu davranAnksiyeteli ve korkulu davranışışlarla seyredenlerlarla seyredenlerTuhaf ce alTuhaf ce alışıışılmadlmadıık davrank davranışışlarla seyredenlerlarla seyredenler

ÖÖnemli bozukluklardnemli bozukluklardıırrEksen I bozukluEksen I bozukluğğu olasu olasııllığıığınnıı arttarttıırrıırr

AnksiyeteAnksiyeteDepresyonDepresyonMadde istismarMadde istismarıı, ba, bağığımlmlııllığıığı

Eksen I bozukluEksen I bozukluğğuna euna eşşlik ettilik ettiğğinde iyileinde iyileşşme olasme olasııllığıığınnıı azaltazaltıırr

KiKişşilik Bozukluklarilik BozukluklarııDramatik ve dDramatik ve düürtrtüüsel davransel davranışışlarla seyredenlerlarla seyredenler

Antisosyal kiAntisosyal kişşilik bozukluilik bozukluğğuuHistrionik kiHistrionik kişşilik bozukluilik bozukluğğuuNarsisistik kiNarsisistik kişşilik bozukluilik bozukluğğuuBorderline kiBorderline kişşilik bozukluilik bozukluğğuu

Anksiyete ve korkuyla birlikte seyredenlerAnksiyete ve korkuyla birlikte seyredenlerKaKaççııngan kingan kişşilik bozukluilik bozukluğğuuBaBağığımlmlıı kikişşilik bozukluilik bozukluğğuuObsesifObsesif--kompulsif kikompulsif kişşilik bozukluilik bozukluğğuu

Tuhaf, alTuhaf, alışıışılmadlmadıık davrank davranışışlarla seyredenlerlarla seyredenlerŞŞizoid kiizoid kişşilik bozukluilik bozukluğğuuSizotipik kiSizotipik kişşilik bozukluilik bozukluğğuuParanoid kiParanoid kişşilik bozukluilik bozukluğğuu

KiKişşilik Bozukluklarilik BozukluklarııDramatik ve dDramatik ve düürtrtüüsel davransel davranışışlarla seyredenlerlarla seyredenler

Antisosyal kiAntisosyal kişşilikilik bozuklubozukluğğuuÇÇocuklukta baocuklukta başşlaylayııp, 18 yap, 18 yaşışın sonrasn sonrasıında da devam eden ciddi dnda da devam eden ciddi düüzeyde zeyde sorumsuz ve toplum karsorumsuz ve toplum karşışıttıı davrandavranışışlarlarİİhtiyahtiyaççlarlarıınnıı gidermeyi erteleyememe ve agidermeyi erteleyememe ve aşışırrıı ddüürtrtüüselliksellikEmpati yoksunluEmpati yoksunluğğuuVicdanVicdanıın olmadn olmadığıığınnıı ddüüşşüündndüüren aren aşışırrıı manipmanipüülatif davranlatif davranışışlarlar

Histrionik kiHistrionik kişşilik bozukluilik bozukluğğuuDikkat ve ilgi iDikkat ve ilgi iççin ain aşışırrıı dramatik, duygusal tepkiler vermedramatik, duygusal tepkiler vermeCinsellik anlamCinsellik anlamıında tahrik edici davrannda tahrik edici davranışışlarlarAAşışırrıı etki altetki altıında kalan, telkine anda kalan, telkine aççııkkOlumsuz duygularOlumsuz duygularıınnıın farkn farkıında olmayannda olmayan

Narsisistik kiNarsisistik kişşilik bozukluilik bozukluğğuuKendini beKendini beğğenmienmişş, , üüststüün gn göören fanteziler ve davranren fanteziler ve davranışışlarlarEleEleşştiriye atiriye aşışırrıı duyarlduyarlııllıık, empati yoksunluk, empati yoksunluğğuuDiDiğğerlerinden serlerinden süürekli bir hayranlrekli bir hayranlıık beklentisik beklentisiKibirli bir kendilik sergilemesiKibirli bir kendilik sergilemesi

Borderline kiBorderline kişşilik bozukluilik bozukluğğuuCiddi dCiddi düüzeyde dengesiz bir kendilik imgesizeyde dengesiz bir kendilik imgesiDengesiz kiDengesiz kişşilerarasilerarasıı iliilişşkilerkilerDengesiz duygularDengesiz duygularAynAynıı insana karinsana karşışı ssııklklııkla bir nefret bir sevgi ifadesikla bir nefret bir sevgi ifadesiManipManipüülatif intihar davranlatif intihar davranışıışınnıın sn sııklklııkla gkla göörrüülmesilmesi

KiKişşilik Bozukluklarilik BozukluklarııAnksiyete ve korkuyla birlikte seyredenlerAnksiyete ve korkuyla birlikte seyredenler

KaKaççııngan kingan kişşilik bozukluilik bozukluğğuuSosyal ortamlarda aSosyal ortamlarda aşışırrıı rahatsrahatsıızlzlıık ve utangak ve utangaççllııkkYetersizlik dYetersizlik düüşşüüncelerinceleriOlumsuz eleOlumsuz eleşştiri almaya kartiri almaya karşışı aaşışırrıı korku duygularkorku duygularıı

BaBağığımlmlıı kikişşilik bozukluilik bozukluğğuuAAşışırrıı ddüüzeyde boyun ezeyde boyun eğğici ve baici ve bağığımlmlıı davrandavranışışlarlarBaBağığımlmlııllıık ihtiyak ihtiyaççlarlarıınnıı gidenlerden ayrgidenlerden ayrıılmaktan almaktan aşışırrıı ddüüzeyde zeyde korkmakorkma

ObsesifObsesif--kompulsif kikompulsif kişşilik bozukluilik bozukluğğuuAAşışırrıı mmüükemmelliyetkemmelliyetççilikilikAAşışırrıı ddüüzenlilikzenlilikDeDeğğiişşmeye karmeye karşışı aaşışırrıı katkatııllııkkZihinsel olarak ya da kiZihinsel olarak ya da kişşilerarasilerarasıı olarak kontrol edilecekmiolarak kontrol edilecekmişşlik lik kuruntularkuruntularıı

KiKişşilik Bozukluklarilik BozukluklarııTuhaf, alTuhaf, alışıışılmadlmadıık davrank davranışışlarla seyredenlerlarla seyredenler

ŞŞizoid kiizoid kişşilik bozukluilik bozukluğğuuSosyal iliSosyal ilişşkilere karkilere karşışı duyarsduyarsıızlzlıık, umursamazlk, umursamazlııkkDuygu yaDuygu yaşşamada ve ifade etmede amada ve ifade etmede ççok dar alanda iok dar alanda işşlev lev ggöörmerme

Sizotipik kiSizotipik kişşilik bozukluilik bozukluğğuuTuhaf dTuhaf düüşşüünceler, gnceler, göörrüüntntüü ve davranve davranışışlarlarSosyal durumlarda aSosyal durumlarda aşışırrıı rahatsrahatsıızlzlııkk

Paranoid kiParanoid kişşilik bozukluilik bozukluğğuuDiDiğğer insanlarer insanlarıın davrann davranışışlarlarıınnıı aaşışırrıı ddüüzeyde olmak zeyde olmak üüzerezereKendini tehdit ediciKendini tehdit ediciKendine zarar vericiKendine zarar vericiKendini sKendini söömmüürmeye yrmeye yöönelik olarak algnelik olarak algıılamalama

ÇÇocukluk Docukluk Döönemi Bozukluklarnemi Bozukluklarıı

DSMDSM--IV tanIV tanııssıı alan alan ççocuklarocuklar22--5 /95 /9--17 ya17 yaşşlarlarıı arasarasıında %20; %10nda %20; %10’’uu%40%40’’ıı profesyonel yardprofesyonel yardıım gm göörrüüyoryorFiziksel Fiziksel öözzüürlrlüülerin %74lerin %74’ü’ü yardyardıım alm alııyoryorSorunlar tedavi edilmeyince yetiSorunlar tedavi edilmeyince yetişşkinlik dkinlik döönemine nemine dodoğğru sarkru sarkııyoryorTanTanıı alan yetialan yetişşkinlerin 4/5kinlerin 4/5’’inin inin ççocuklukta da ocuklukta da sorunlu oldusorunlu olduğğu gu göözlenmizlenmişş

ÇÇocukluk depresyonlarocukluk depresyonlarııBebeklerde, Bebeklerde, ççocuklarda, ergenlerdeocuklarda, ergenlerde

ÇÇocukluk davranocukluk davranışış bozukluklarbozukluklarıı

Dikkat BozukluDikkat Bozukluğğu/Hiperaktivite Bozukluu/Hiperaktivite BozukluğğuuDikkatsizlik, hiperDikkatsizlik, hiper--aktivite/daktivite/düürtrtüüsellik, ya da her ikisi birdensellik, ya da her ikisi birdenÇÇocuklarocuklarıın %7n %7--1010’’u; en su; en sıık gk göözlenen sorunzlenen sorunErkek Erkek ççocuklarocuklarıında 4 kez fazlanda 4 kez fazlaErkek Erkek ççocuklarocuklarıında agresif ve dnda agresif ve düürtrtüüsel davransel davranışışlarla; klarla; kıız z ççocuklarocuklarıında dikkat sorunlarnda dikkat sorunlarıı olarak golarak göözlenirzlenir%50%50--8080’’inin sorunlarinin sorunlarıı ergenliergenliğğe, %30e, %30--5050’’si yetisi yetişşkinlikinliğğe gidiyore gidiyor

YetiYetişşkinlikte, mesleki, ailevi, duygusal ve kikinlikte, mesleki, ailevi, duygusal ve kişşilerarasilerarasıı sorunlarsorunlarNedenleri tam bilinmiyorNedenleri tam bilinmiyor

Genetik faktGenetik faktöörlerrlerTek yumurta ikizlerinde daha fazlaTek yumurta ikizlerinde daha fazlaEvlat edinilenlerde, biyolojik ebeveynlerle daha fazla uyuEvlat edinilenlerde, biyolojik ebeveynlerle daha fazla uyuşşmama

Biyolojik faktBiyolojik faktöörlerrlerÖÖnemli bir bulgu yoknemli bir bulgu yok

ÇÇevresel faktevresel faktöörlerrlerTutarsTutarsıız ebeveynlikz ebeveynlik

Otistik BozuklukOtistik BozuklukYaYaşşam boyu sam boyu süürer rer

On bin On bin ççocuktan 5ocuktan 5’’inde ; %80inde ; %80’’i ki kıız; yaz; yaşşamamıın ilk 3 yn ilk 3 yııllıı iiççinde inde ççııkkııyoryor%70%70’’i ciddi di ciddi düüzeyde sorunlu; 2/3zeyde sorunlu; 2/3’ü’ü zihinsel zihinsel öözzüürlrlüü; ;

IQIQ’’larlarıı 7070’’in, bazin, bazıılarlarıında 35nda 35’’in altin altıındanda

Sosyal temassSosyal temassıızlzlıık; Gk; Gööz temasz temasıı bile kurmuyorlarbile kurmuyorlarEtraflarEtraflarıındakini tanndakini tanıımmııyorlar; onlarla oyun yorlar; onlarla oyun oynamoynamııyorlaryorlarDil ve iletiDil ve iletişşim sorunlarim sorunlarıı; yar; yarııssıı dil gelidil gelişştiremiyortiremiyorSSöözczcüüklerin anlamklerin anlamıınnıı bilmeden tekrarlarlar bilmeden tekrarlarlar Rutin ve aynRutin ve aynııllıık k ççok ok öönemlidirnemlidirBozulmasBozulmasıına na ççok duyarlok duyarlııddıırlarrlarTekrarlayan, stereotipik davranTekrarlayan, stereotipik davranışışlar ve ilgilerlar ve ilgilerBazBazıılarlarıında nda ““normal dnormal dışıışı--savantsavant”” öözelliklerzellikler

Otistik BozuklukOtistik BozuklukNedenleriNedenleri

Psikolojik faktPsikolojik faktöörlerrlerPsikodinamik faktPsikodinamik faktöörlerrler

Bebeklikte soBebeklikte soğğuk ve verici olmayan aile uk ve verici olmayan aile ççevresi (anne)evresi (anne)KanKanııt bulunamamt bulunamamışışttıırr

BiliBilişşsel faktsel faktöörlerrlerBaBaşşkalarkalarıınnıın ne hissettin ne hissettiğği, di, düüşşüündndüüğğüü konusunda bir fikre sahip olmamak (konusunda bir fikre sahip olmamak (““AkAkııl l KuramKuramıı”” yaklayaklaşışımmıı))Normal Normal ççocuklarda 3ocuklarda 3--4 ya4 yaşşlarlarıında gelinda gelişşiyoriyor

Genetik faktGenetik faktöörlerrler44--6 temel gen ve 206 temel gen ve 20--30 di30 diğğer genler sorumlu olabilirer genler sorumlu olabilirKKıızlarla erkeklerde farklzlarla erkeklerde farklıı genler sorumlu olabilirgenler sorumlu olabilirKardeKardeşşler arasler arasıında nda ççııkma olaskma olasııllığıığı 200 kat fazla200 kat fazlaEn yEn yüüksek oran tek yumurta ikizlerindeksek oran tek yumurta ikizlerindeAkrabalarAkrabalarıında da tuhaf davrannda da tuhaf davranışışlar glar göözleniyor (sozleniyor (soğğukluk, ukluk, ççok dar ilgi ok dar ilgi alanlaralanlarıı))

Biyolojik FaktBiyolojik FaktöörlerrlerDaha Daha ççok kabul edilen yaklaok kabul edilen yaklaşışımmBeynin yapBeynin yapııssıında ve inda ve işşleyileyişşinde bozukluklarinde bozukluklar

Daha bDaha büüyyüükkççe bir beyin; serebellum (hareket ve dikkatin ye bir beyin; serebellum (hareket ve dikkatin yöönetimini ynetimini yööneten neten bböölgeler)lgeler)YaYaşşamamıın ilk yn ilk yııllıında daha hnda daha hıızlzlıı bir beyin gelibir beyin gelişşimiimi