મનોવિજ્ઞાન અને શૈક્ષણિક મનોવિજ્ઞાન

- ડૉ. કેિલ અંધારિયા

Created & Presented By : Dr. KeVaL Andharia

મનોવિજ્ઞાન : અર્થ • લગભગ ૧૨૫ િર્થ પહલેા શરૂઆત પામેલો વિર્ય

• અંગે્રજીમાાં સાયકોલોજી શબ્દ : સાઇક (આત્મા) + લોગોસ (વિજ્ઞાન)

• શરૂઆતે આત્માન ાં વિજ્ઞાન તિીકે ઓળખાત ાં

• ત્યાિ બાદ મનન ાં વિજ્ઞાન સ્િીકાિિામાાં આવ્ ાં

• ઓગિીસમી સદીના અંતમાાં ચેતનાન ાં વિજ્ઞાન તિીકે ઓળખાત ાં ર્્ ાં

• આજે માનિી અને માનિેત્તિ પ્રાિીઓના િતથનનો અભ્યાસ કિત ાં શાસ્ત્ર ગિાય છે

Created & Presented By : Dr. KeVaL Andharia

આમ મનોવિજ્ઞાને સૌ પ્રર્મઆત્મા ગ માવયો, ત્યાિબાદ મનઅને ચેતના ગ માિી હિે તનેીપાસે િધ્ ાં છે એક માત્ર િતથન

Created & Presented By : Dr. KeVaL Andharia

વયાખ્યાઓ • પયાથિિિના સમ્પકથમાાં ર્તી વયક્તતની પ્રવવૃત્તઓન ાં િજૈ્ઞાવનકઅધયયન - વડૂિર્થ

• સજીિ પ્રાિીઓના હતે લક્ષી િતથનન ાં શાસ્ત્ર- મેતડૂગલ

• મનોવિજ્ઞાનને મન ષ્ય અને પ્રાિીઓના િતથનન ાં વિજ્ઞાન કહ ેછે - જ્યોર્જ જે મૌલી

• માનિીય િતથન અને માનિીય સાંબાંધોનો અભ્યાસ - ક્રો અને ક્રો

• મનોવિજ્ઞાન એ િતથનન ાં હકિાત્મક વિજ્ઞાન છે- ઇ. િોટ્સન

Created & Presented By : Dr. KeVaL Andharia

• ટૂાંકમાાં,મનોવિજ્ઞાન એ પયાથિિિના સમ્પકથમાાં ર્તા સજીિ પ્રાિીઓના િતથનનો અભ્યાસ કિત ાં શાસ્ત્ર

• િતથન : વયક્તતની એિી રક્રયા કે જેને વનિપેક્ષ િીતે જોઇ અને અિલોકી શકાય

• િતથનના પ્રકાિ (સ્કીનિ મ જબ) : વનષ્કવર્િત િતથન અને આપન્ન િતથન

Created & Presented By : Dr. KeVaL Andharia

મનોવિજ્ઞાન : સ્િરૂપ • મનોવિજ્ઞાન મન ષ્ય અને પ્રાિીઓના િતથનનો અભ્યાસ કિે છે.• િતથનમાાં જ્ઞાનાત્મક, ભાિાત્મક અને રક્રયાત્મક એમ ત્રિ પ્રકાિની પ્રવવૃત્તઓનો સમાિેશ ર્ાય.

• િતથનનો િૈજ્ઞાવનક પધધવતએ અભ્યાસ કિે છે.• તે ‘િતથન કેવ ાં છે?’ નો ઉત્તિ આપે છે. ‘િતથન કેવ ાં હોવ ાં જોઇએ?’ નો ઉત્તિ આપત ાં નર્ી. એટલે કે અણભપ્રાયાત્મક છે ધોિિાત્મક નર્ી.

• િતથનન ાં િિથન, સમજૂતી, વનયાંત્રિ અને આગાહી એ મનોવિજ્ઞાનન ાં કાયથકે્ષત્ર છે.

Created & Presented By : Dr. KeVaL Andharia

Created & Presented By : Dr. KeVaL Andharia

સામાન્યમનોવિજ્ઞાન

સમાજલક્ષી મનોવિજ્ઞાનપ્રાયોણગક મનોવિજ્ઞાન

મનોવિજ્ઞાનની

શાખાઓ

મનોવિજ્ઞાન અને વશક્ષિ િચ્ચેનો સાંબાંધ

Created & Presented By : Dr. KeVaL Andharia

• મનોવિજ્ઞાન વયક્તતના િતથનોનો અભ્યાસ કિે છે.• વશક્ષિ વયક્તતના િતથનોમાાં ઈચ્ચ્છત પરિિતથન લાિિાની પ્રરક્રયા છે.• મનોવિજ્ઞાન અને વશક્ષિ િચ્ચે વયક્તતન ાં િતથન સામાન્ય છે.

શૈક્ષણિક મનોવિજ્ઞાનવશક્ષિ + મનોવિજ્ઞાન

શૈક્ષણિક પરિક્સ્ર્વતમાાં મનોવિજ્ઞાનનો ઉપયોગ

અધયયન-અધયાપન પરિક્સ્ર્વતમાાં મનોવિજ્ઞાનનો ઉપયોગ

અધયયન અને અધયાપન દિવમયાન વશક્ષકો અને વિદ્યાર્ીઓના િતથનોનો અભ્યાસ

Created & Presented By : Dr. KeVaL Andharia

શૈક્ષણિક મનોવિજ્ઞાન

“શૈક્ષણિક મનોવિજ્ઞાન , મનોવિજ્ઞાનના એ તથ્યો અને વસધધાાંતોનોઅભ્યાસ કિે છે કે જે વશક્ષિની પ્રરક્રયાને સમજિામાાં અનેસ ધાિિામાાં મદદરૂપ ર્ાય છે.”

- કોલેસ્નીક

“શૈક્ષણિક મનોવિજ્ઞાન મનોવિજ્ઞાનની એક શાખા તિીકે વશક્ષિનાસાંદભથમાાં િતથનન ાં અન માન કિિા, વનયાંવત્રત કિિા અને સમજિામાાંમદદરૂપ બને એિા ચલોનો અભ્યાસ કિે છે.”

- હ બોઇસ અને અલ્િસન

Created & Presented By : Dr. KeVaL Andharia

શૈક્ષણિક મનોવિજ્ઞાન : સ્િરૂપ• શૈક્ષણિક મનોવિજ્ઞાન એક વિજ્ઞાન છે.

• શૈક્ષણિક પરિક્સ્ર્વતમાાં ર્તાાં િતથનનો અભ્યાસ કિે છે.

• તે સામાન્ય મનોવિજ્ઞાનની એક શાખા છે.

• િતથનના અભ્યાસ માટે વનિીક્ષિ, પ્રયોગ, વયક્તત-અભ્યાસ, મ લાકાત, સામાજીકતાવમવત જેિી પદ્ધવતઓનો ઉપયોગ કિે છે.

• પ્રયોગોના અભ્યાસને આધાિે તેમની ચકાસિી કિી વસદ્ધાાંતોન ાં પ્રસ્ર્ાપન કિે છે.

• મનોિૈજ્ઞાવનક વસદ્ધાાંતોનો શૈક્ષણિક પ્રરક્રયામાાં વિવનયોગ કિે છે.Created & Presented By : Dr. KeVaL Andharia

શૈક્ષણિક મનોવિજ્ઞાન : ઉપયોણગતા• િયકક્ષા અન સાિ વશક્ષિ

• િગથવશક્ષિની સમસ્યાઓની સમજ

• વયક્તતગત તફાિતો અન સાિ વશક્ષિ

• વિદ્યાર્ીઓના વયક્તતગત િતથનદોર્ોની સમજ

• તાંદ િસ્ત િગથ પયાથિિિન ાં વનમાથિ

• વિદ્યાર્ીઓના સામરૂહક િતથનદોર્ોન ાં વનિાિિCreated & Presented By : Dr. KeVaL Andharia

શૈક્ષણિક મનોવિજ્ઞાન : ઉપયોણગતા• વશક્ષકના માનવસક સ્િાસ્થ્યની જાળિિી

• સ્િિતથનની સમજ

• વશક્ષકના બહ મ ખી વયક્તતત્િનો વિકાસ

• વશક્ષિનાાં વિવિધ પાસાાં અને સમસ્યાઓની સમજ

• સિથગ્રાહી મલૂ્યાાંકનની સમજ

• નતૂન પદ્ધવતઓનો વિવનયોગCreated & Presented By : Dr. KeVaL Andharia

શૈક્ષણિક મનોવિજ્ઞાનન ાં કાયથક્ષતે્ર

અધયેતા- અન િાંશ અનેિાતાિિિની અસિો

અધયયન પ્રરક્રયા- અર્થ- વસદ્ધાાંતો-પ્રકાિો-અધયયન સાંક્રમિ

અધયયન પરિક્સ્ર્વત- અસિકતાથપરિબળો- માગથદશથન

Created & Presented By : Dr. KeVaL Andharia