quechua sesion1 comprension de textos en quechua

14
1 Sesiones de aprendizaje EIB QUECHUA KAÑARIS INKAWASI Cuarto grado de Primaria

Upload: eloy-reyes

Post on 13-Jan-2017

858 views

Category:

Education


55 download

TRANSCRIPT

Page 1: Quechua sesion1 comprension de textos en quechua

1

Sesiones de

aprendizaje

EIB

QUECHUA KAÑARIS

INKAWASI

Cuarto grado de Primaria

Page 2: Quechua sesion1 comprension de textos en quechua

2

Sesiones de aprendizaje EIB. Comprensión de Textos Escritos. Quechua Kañaris Inkawasi ©2016, eloyreyes Todos los derechos reservados

Page 3: Quechua sesion1 comprension de textos en quechua

3

Kañaris Llaqtanchikpaq Miy Unay Rimankunata

YaĈakushunllapa

(QiĈwapi YaĈakuna 1)

“Kinchik wamritukuna” “¿Allinlachu purikuyankillapa?”... ima nir qallarishun. Wanrakunata tapushun: ¿Ima killapi kananqa kanchik? ¿Tamyachu, kusa rupaychu, kusa wayra shamuqchu? ¿Imanutaq Wayra Rinan killaqa? Llaqtanchikmanta uk yaĉaq –ruku runitu manaqa yuyaq mamita– willashun wamrakunata parlananpaq imanutaq Wayra Killaqa, Wayrapaq miy unay yaĉayninta ima. Chaymanta wamrakunata tapushun: ¿Imapaq kanan waran watukumashanchik? ¿Imata parlamaranchik? ¿Imata kanan yaĉakuyshunllapa?

Chiynu chiynupaqa wamrakunata willanaykipaq imata kanan yaĉakuyanchik nir: “Kañaris llaqtayninchikpaq ishkay “Miy Unay Kashanta” yaĉakuyanchikllapa”.

Wamrakunawan parlashun shumaq tukur yaĉakunanpaqllapa:

ALLIN KAWSAYNINCHIKKUNA

Ukninchik rimatin upallala uyakushunllapa.

Imata rimanarqa yaĉachikuq willamatinchik rimashun.

Imatapis rurarqa yanapanakushunllapa.

YaĈakuna

Ĉakpachiy

15 min

Page 4: Quechua sesion1 comprension de textos en quechua

4

Miy Unay Rimana “Mama Waka” shutiqtaq wamrakunata rikachishun

Wamrakunata willashun Unay Rimanapaq illakunata alli chapananpaqllapa. Shamuq tapukuykunawan nannichishun:

Ĉawpi

yaĈahiy

2 h

Page 5: Quechua sesion1 comprension de textos en quechua

5

¿Imata kay illapi rikayankillapa? ¿Imanutaq chay warmiqa? ¿Shipashraqchu mamanachu? ¿Imanutaq runaqa? ¿Pitaq kanqa? ¿Maypitaq kanqa? ¿Imata chay warmisitaqa chay runituwan rurayanqa? Qaqa illanta rikachir tapuy: ¿Imanulla chay qaqaqa? ¿Pitaq kanqa chay qaqa warnimullaqa? ¿Imanutaq rikarishakanqa? Chiynupa tapuyarqa willay: ¿Pipaqtaq parlamashun? ¿Imata parlamashun? ¿Imanutaq yaĉayanki?

Wamrakuna nawpaq yarpushanta willamatinchikqa qillqashun, chaymanta yaĉanapaq miyqan wamra nishan tarpachisha Unay Rimana nishanwan. Kanan shuypiqa tapuy: ¿Imanutaq chiqata kashanta yaĉachunman?

Chayqa…

¿Imata nawichayanchik? ¿Imapaq nawichashun?

Chiñama llaqtapaq miy unay rimananta.

Yaĉanapaq imanu miy unay Kañaris runakuna kawsashanta.

Yaĉanapaq imapataq chay unay rimanata kamakachisha kanqallapa.

Chaymantaqa “Mama Waka” unay rimanata tukuy wamrakunata aypachishun paykunaraq upallala –chapar chapar– nawichinampaqllapa. Nuqanchikna unay rimanata wamrakunapaq shumaq nawichashun. Yarpachishun wamrakunaqata upallala uyakunanpaqllapa. Willashun uk wamrana masinkunapaq unay rimanata nawichanqa.

Chintaq wamrakunata tapur pullalla kayta untachishunllapa. Willashun qillqana nishanta chapar willamanapaq.

Wamrakunawan pullalla qashan kay tapukuykunata untachishunllapa:

Page 6: Quechua sesion1 comprension de textos en quechua

6

¿Pipaq

willamayanchik? ¿Imata willayanchik?

¿Imapaq chay qillqanata

kamakachisha kanqallapa?

Qillqana 1

Mama Wakapaq

–Kusa shumaq shipash kaqshi.

–Payla “Wayra Punqu” qaqa yatanlata wasinman riyaranshi.

–Runa shupakaq yupayllata uyapakuranshi.

–Wayra qaqaman apakuran warminpaq munar.

–Wayra rumipaq shipashta tikraranshi.

–Parlamanapaq imanu Wayra kusa shumaq shipashta rumipaq tikraran mana warmin kanatin.

Qashan chiynulla rurashun kay qillqanapaqpis.

Wamrakunawan pullalla qashan kay tapukuykunata untachishunllapa:

Page 7: Quechua sesion1 comprension de textos en quechua

7

¿Pipaq

willamayanchik? ¿Imata willayanchik?

¿Imapaq chay qillqanata

kamakachisha kanqallapa?

Qillqana 1

Mama Wakapaq

–Kusa shumaq shipash kaqshi.

–Payla “Wayra Punqu” qaqa yatanlata wasinman riyaranshi.

–Runa shupakaq yupayllata uyapakuranshi.

–Wayra qaqaman apakuran warminpaq munar.

–Wayra rumipaq shipashta tikraranshi.

–Parlamanapaq

imanu Wayra kusa shumaq shipashta rumipaq tikraran mana warmin kanatin.

Qillqana 2

Wayrapaq

–Wayraqa uk runa kusa rukitunash.

–Aqchanqa shapranqa kusa yuraqshi.

–Unaylla maytapis purinshi.

–Kusa shilya raĉapanqa.

–Imanulapi shilyanta samar sirakunshi.

–Willamanapaq imanutaq Wayra nir.

–Kañaris llaqtanchikpaq miy unay yaĉayninta yaĉanapaq.

Qillqanakunata ishkayninta rikachir wamrakunata tapushun: ¿Ishkaynintin chiyllatachu parlamayanchik? ¿Imapi paykunanullaqa kanqa? ¿Ishkaynintinpi wayrapaq chiyllatachu willamayanchik? ¿Imapi ukman ukmanqa kanqa?

Wamrakunata nannichishun riqchiq qillqana rurinpi kaqkunata rikananpaq: qillqana shutinta, illakunata, qallarichiq rimanakunata, ĉaki rimanakunata ima.

¿Imanutaq kay qillqanaqa? ¿Imanutaq kay qillqanaqa?

Shutinqa: “Mama Waka”.

Kimsa illakuna: uk shipash, suqu runitu, uk rumi ima.

Qallariyan “Miy unay” nir parlamanapaq imanu Wayra kusa shumaq shipashta rumipaq tikraran nir.

Shutinqa: “Wayra”

Uk illala: Wayrapaq.

Kay rimanakuna: “Uk runitush…”, “Kusa rukitunash…”, Aqchanmapis…”, “Uk llakipaq shilyitash…”, ima willamayanchik imanutaq Wayra nir.

Page 8: Quechua sesion1 comprension de textos en quechua

8

Chintaq tapushun: ¿Imapaq nawpaq qillqanata kamakachiskanqallapa? ¿Uknintaqa imapaq qillqashakanqallapa? Qillqanakunapaq ĉakinpi ĉurashun: ¿Imapaq kay qillqanata kamakachishakanqalla?

¿Imapaq kay qillqanata kamakachishakanqalla?

¿Imapaq kay qillqanata kamakachishakanqalla?

Miy Unay Rimanata parlamanapaq

Kusa shumaq shipash imanashanta parlamanapaq.

Willamanapaq imanutaq Wayraqa nir.

Wamrakunata willachishun llaqtanchikmanta unay runakuna yaĉashanta ama qunqanampaqllapa ama pinqakur yaĉakunanpaqllapa ima. ¿Allinchu suqu runakunaqa yaĉashanqa kanqa? ¿Allinchu nuqanchik yaĉanapaq kanqa? ¿Imapaq? ¿Ima mushuqta kanan waranqa yaĉakushaykillapa? ¿Imanutaq yaĉakushani? ¿Imata ruraranchik yaĉakunapaqqa?

Yuqshiy

20 m

Page 9: Quechua sesion1 comprension de textos en quechua

9

Wayra

Wayrashi uk runa kusa rukituna, aqchanmapis shapranmapis kusa

yuraqna nir parlanllapa Kañarismanta yuyaq mamitakunaqa ruku

runitukunaqa.

Unayllashi maytapis purir yaĉasha.Qiru rurinkunata

kasha rurinkunata puritin uk llakipaq shilyitashi raĉapanqa.

Chaynu puriyarqa imanupiqa samanshi shilya

raĉapanta kaĉpananpaq. Chaynu tar sirakunankaman

wayraqa–minchita shamuyarpis– qasiran ninllapa.

Kañaris Llaqtapaq Miy Unay Yaĉayninkuna. Jesús Eloy Reyes Huamán

Qiĉwapi Qillaq

Qillqanakuna

Page 10: Quechua sesion1 comprension de textos en quechua

10

Mama WaKa

May unayshi uk kusa shumaq shipash qaqa qichqanta payla –puchkakuqnu

wasinman– riyaq kasha. Chaynu riyatinqa runa shukapaq yupayllata

uyaranshi. Ikiman chapakutinshi nipita ikinpi rikaranchu. Chaynu qashan

qashanshi runa shukapaqta uyapakuranshi.

–Mayqan runataq willakachimanayan– nir yarpuran shipashqa.

–¿Pitaq kanki?– nir qayakutinmapis qaqala yaĉaparan.

Mana nipipis rikaritin shipashqa qallanta urqur rumita aypar –utqa utqaylla– riq

ĉurakaran. Chintaq illaqmanta kusata wayra rikarimur warmitaqa –qallanta itakur–

qaqa aywanman aparanshi. Wayraqa uk runa qichqanman iqachiran. Chay runaqa

Wayra amunshi karan.

–Ama manchamaychu nuqami qamtaqa warmiypaq munashur kaymanqa

apamushushani– niran.

–Qallayta apamutki warmiyki kashqa– shipashqa niran.

Chaynu qallayta rir apamunankaman alsakashaq nirshi

yarpuran shipashqa.

Wayraqa unaylla shipash qallanta iqachiran.

Qallanta makyatinqa shipashqa arnikushanta mañana

allintachu yarparan. Wayraqa shipashta qashan qashan

tarikuyta kamaran nataq shipashqa –kusa suquna

runitu katin– millanar michkata willatinmapis

mana uyaranchu.

Chaymanta Wayraqa piñakur warmitaqa rumipaq tikraranshi. Chayshi, chay

qaqa aywanpiqa kanankaman uk rumi warminulla qallanta aypasha shayan. Chay

rumiqa Mama Waka shutin.

Kañaris Llaqtapaq Miy Unay Rimanankuna. Jesús Eloy Reyes Huamán

Qiĉwapi Qillaq

Page 11: Quechua sesion1 comprension de textos en quechua

11

¿Pipaq

willamayanchik? ¿Imata willayanchik?

¿Imapaq chay qillqanata kamakachisha kanqallapa?

Qillqana 1

Qillqana 2

Page 12: Quechua sesion1 comprension de textos en quechua

12

(Castellano)

AREA CURRICULAR DE COMUNICACION

Competencia Capacidad Indicadores de Desempeño

Comprende textos

escritos.

Infiere e interpreta el significado de

los textos escritos

Formula hipótesis sobre el tipo de texto y su contenido a partir de los indicios que le ofrece: imágenes, palabras conocidas, silueta del texto, índice, título.

Deduce el tema central de un texto de estructura simple, con o sin imágenes.

Deduce el propósito de un texto de estructura simple, con y sin imágenes.

En esta sesión los estudiantes, leerán dos textos con un alto contenido

cultural en su lengua originaria: una narración y una descripción, para

aprender a reconocer las marcas o indicios del texto, las cuales proporcionan

información que les permite anticipar, plantear hipótesis y recordar datos,

además de interactuar con el texto con mayor facilidad.

Page 13: Quechua sesion1 comprension de textos en quechua

13

ANTES DE LA SESION

Repasa, un día o minutos antes, las actividades que planificaste para evitar retrasos e imprevistos. No olvides de leer con anticipación los textos.

Prepara los materiales que emplearás y que utilizarán tus estudiantes.

MATERIALES O RECURSOS A UTILIZAR

1. Ficha de lectura individual para los estudiantes: texto 1: “Mama

Waka” y texto 2: “Wayra”. También debemos colocar los textos en papelotes para reconocer las pistas o indicios que contiene cada texto (título, palabras claves, ilustraciones, pie de página, etc).

2. Ficha de trabajo individual y papelógrafo de tabla con preguntas del texto 1 y texto 2.

3. Tiras de papel de colores, plumones y otros. 4. Lista de Cotejo.

Page 14: Quechua sesion1 comprension de textos en quechua

14

LISTA DE COTEJO

Competencia: Comprende textos escritos.

CAPACIDAD: Infiere e interpreta el significado de los textos escritos

Form

ula

hip

óte

sis

sobre

el

tipo d

e t

exto

y s

u c

onte

nid

o a

part

ir d

e los

indic

ios

que le

ofr

ece e

l te

xto

.

Deduce e

l te

ma c

entr

al de u

n

texto

de e

stru

ctu

ra s

imple

.

Deduce e

l pro

pósi

to d

e u

n

texto

de e

stru

ctu

ra s

imple

.

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10