René DaniëlsEssay – Roland Groenenboom Yael BaRtanaDeze sokken niet WitRolanD schimmelmuseum JeugDuniveRsiteitagenDa

#04 summeR 2012

Beste Bezoeker,

een nederlandse zomer biedt altijd een diversiteit aan mogelijkheden - regen, wind, zon en storm kunnen binnen dezelfde 24 uur plaats vinden. misschien is dit verschijnsel de inspiratiebron voor ons zomerprogramma in het van abbemuseum. De tentoonstellingen lopen uiteen van de wonderlijke uitingen van de eindhovense schilder René Daniëls via de conceptuele strengheid en humor van John Baldessari naar de helderheid van historische speculatie in de films van Yael Bartana. naast deze solo-tentoonstellingen zijn andere hoogtepunten een nieuwe kijk op de erfenis van de avant-garde in de jaren 1920 en de ‘kammerspiel’ van de verschillende historische reconstructies in de time machines tentoonstelling.

ik hoop dat u geniet van de diversiteit van wat we te bieden hebben en de tijd neemt om in het cafe of boekhandel te zitten en te denken over de relaties tussen de verschillende tentoonstellingen en wat zij doet vermoeden over onze eigen tijd en de leeftijd en haar relatie tot het verleden. een museum is altijd een bijzondere ruimte waarin nieuwe gedachten zich kunnen vormen en nieuwe inzichten in beeld kunnen komen. Deze taak gaat verder op een nieuwe manier in de 21e eeuw en onze gidsen leiden u met plezier rond en delen graag met u in de unieke ervaring van een bezoek aan het van abbemuseum.

charles esche

Dear visitor,

A Dutch summer always offers a diversity of possibilities - rain, wind, sun and storm can hap-pen within the same 24 hours. Perhaps it is this phenomenon that has inspired our summer programme in the Van Abbemu-seum. The exhibitions vary from the wondrous expression of the Eindhoven painter René Daniëls to the conceptual rigour and humour of John Baldessari and further to the clarity of historical speculation in the films of Yael Bartana. Alongside these solo exhibitions, highlights include a new look at the legacy of the avant-garde in the 1920s and the ‘Kammerspiel’ of different historical recreations in the Time Machines exhibition.

I hope you will enjoy the diver-sity of what we have to offer and spend time sitting in the café or bookshop to reflect on the rela-tionships between the different exhibitions and what they might suggest about our own day and age and its relationship to the past. A museum has always been a space apart in which new thoughts can take shape and new understandings come into focus. This task continues in new ways in the 21st century and our guides will be very happy to show you round and share with you the unique experience of a visit to the Van Abbemuseum.

Charles Esche

Yae

l Ba

rta

na, M

ur I

wie

ża, 2

009

(co

llect

ie V

an

Ab

bem

useu

m).

Vid

eo s

till,

(Co

urte

sy A

nnet

Gel

ink

Ga

llery

Am

ster

da

m).

René Daniëls een tentoonstelling is ook altijd een deel van een groter geheel 12.05.2012 – 23.09.2012

Deze tentoonstelling geeft een overzicht van de veelzijdigheid en complexiteit van het oeuvre van René Daniëls (eindhoven, 1950). zij toont, buiten de werken uit zijn oeuvre tot 1988, voor het eerst een ruime keuze uit zijn recente werk en archiefmateri-aal. Daarnaast is de invloed van muziek op zijn werk terug te vinden in de presentatie eindhoven niet eindhoven - René Daniëls, kunst en tegencultuur.

De titel een tentoonstelling is ook altijd een deel van een groter geheel komt uit een ongedateerde tekst van René Daniëls (eind-hoven, 1950) en onderstreept de complexi-teit en veelomvattendheid van zijn oeuvre. een andere manier om deze complexiteit te duiden is aan de hand van de woorden van filmmaker Jean-luc godard, die ooit antwoordde op de vraag of een film een begin, midden en einde zou moeten bevat-ten: ‘Ja, maar niet noodzakelijkerwijs in die volgorde.’

hoewel tekenen en schrijven altijd belang-rijke activiteiten zijn geweest voor Daniëls, is het schilderij einddoel. al het andere is een aanloop, een werkproces om tot com-plexe, gelaagde schilderijen te komen. Door schetsen en aantekeningen (het ‘voorwerk’) te tonen, licht de tentoonstelling een tip van de sluier op van het ontstaansproces en de vele inspiratiebronnen die zijn werk kent. maar het is niet de opzet om het werk tot op het bot te ontleden en te verklaren. immers, het is Daniëls’ bedoeling om de beschou-wer te verrassen door hem de complexiteit stukje bij beetje zelf te laten ontdekken.

René DaniëlsAn Exhibition is Always Part of a Greater Whole 12.05.2012 – 23.09.2012

This exhibition provides an exten-sive overview of the work of René Daniëls (Eindhoven, 1950). For the first time paintings from the 1970s and 1980s are presented along-side the artist’s recent work and previously unseen archive mate-rial. In addition, the presentation Eindhoven niet Eindhoven - René Daniëls, Art and Counter Culture shows the profound influence of music and counterculture on Daniëls’ career.

The title An Exhibition is Always Part of a Greater Whole is taken from an undated text by Daniëls and alludes to the complex nature of an artistic oeuvre. The film director Jean-Luc Godard evokes this idea when he said, having been asked if a film should have a beginning, middle and end: ‘Yes, but not necessarily in that order.’

Although drawing and writing have always been important activities for Daniëls, painting has always been his primary focus. Other media served as prepara-tion for the complex layering of his paintings. By displaying sketches and notes, the exhibition seeks to give insight in the artist’s creative process and the many sources of inspiration of his work. The point however, is not to over-analyse the genesis of Daniëls’ practice. After all, his aim was to surprise the viewer, leaving us to discover meaning, little by little.

René Daniëls, Grammofoon 1978 collectie Van Abbemuseum. Foto: Peter Cox

René Daniëls, aan het werk in het Van Abbemuseum 2012. Foto: Peter Cox

René Daniëls en het Van AbbemuseumRené Daniëls en het van abbemuseum hebben al lange tijd een bijzondere band met elkaar. Daniëls groeit op in de nabij-heid van het van abbemuseum. in 1978 heeft hij er zijn eerste eenmanstentoonstel-ling en in 1986 volgt een overzicht van zijn werk uit de jaren 1976-1986. al vroeg koopt het museum werken aan voor de collectie.

in december 1987 wordt Daniëls getroffen door een hersenbloeding die zijn leven en zijn carrière als kunstenaar ingrijpend verandert. De vele honderden tekeningen, schetsen en notities en de ruim negen-tig schilderijen die zich – al dan niet in voltooide staat – in zijn atelier bevinden worden ondergebracht in de stichting René Daniëls. op verzoek van de stichting heeft het van abbemuseum dit materiaal geregistreerd, gedocumenteerd, gecon-serveerd en opgeslagen. inmiddels is dui-delijk dat dit ‘archief’ een enorme rijkdom aan beelden en ideeën bevat. De tentoon-stelling die het van abbemuseum in 1998 aan het oeuvre van Daniëls wijdt, maakt al in beperkte mate gebruik van dit archief. ook in andere presentaties zijn selecties hieruit getoond. in de huidige tentoonstel-ling is voor het eerst een ruime keuze uit dit materiaal opgenomen, wat de kijker de gelegenheid biedt om nieuwe relaties te leggen, zowel binnen het oeuvre van Daniëls als binnen de context waarin het werk ontstaan is.

Eindhoven niet EindhovenRené Daniëls, kunst en tegencultuurals muziekliefhebber, met een bijzondere interesse in muziekstijlen als punk, new wave en no wave, draait Daniëls in de late jaren zeventig en vroege jaren tachtig hard muziek als hij aan het werk is in zijn studio. vaak zijn het lP’s die veel van zijn vrienden (nog) niet kennen.

René Daniëls and the van abbemuseumRené Daniëls and the Van Abbe-museum have long had a special relationship. Daniëls (Eindhoven, 1950) grew up near the museum and in 1978 he had his first solo exhibition here, followed in 1986 by a retrospective of work from 1976 - 1986. The museum also acquired works for the collection at an early stage.

After his stroke in December 1987, the many hundreds of sketches, drawings, notes and paintings in his studio – both finished and uncompleted works – were assembled in the René Daniëls Foundation. The Van Abbemu-seum recorded, documented, conserved and stored this mate-rial at the Foundation’s request. It has since become clear that this archive contains an enormous wealth of ideas and images. Daniëls’ 1998 exhibition at the Van Abbemuseum drew on ele-ments of this archive and parts of it have been exhibited in sub-sequent presentations. However, for the first time this exhibition includes a broad selection of archival material, giving the viewer the opportunity to make new connections, both to Daniëls’ oeuvre and to the context in which the work was created.

eindhoven niet eindhoven René Daniëls, art and counter cultureDaniëls was an avid follower of the punk, new wave and no wave scenes of the 1970s and 1980s, and frequently listened to loud music while working in his studio. Often these were LPs that his friends had not yet heard.

René Daniëls, Aux Déon, 1985.

met hun 8mm camera’s filmen Daniëls en zijn vrienden optredens van bands als tal-king heads, Wayne county and the electric chairs, lou Reed, the slits, John cale, the stranglers en the sex Pistols. een van de belangrijkste podia voor de tegencultuur in nederland in de jaren zeventig en jaren tachtig, de effenaar in eindhoven. het is niet verwonderlijk dat in het vroege werk van Daniëls voorwerpen zoals camera’s, gram-mofoonplaten en skateboards terugkeren.

gezien het belang van de muziek en deze tegencultuur voor zijn werk omvat de ten-toonstelling de documentaire presentatie eindhoven niet eindhoven – René Daniëls, kunst en tegencultuur waarin in de centrale ruimte van de oudbouw aandacht wordt besteed aan het belang van de alternatieve muziek voor het culturele klimaat in eindho-ven in de jaren zeventig en tachtig. kunst- en muziekinstellingen, zoals poppodium de effenaar, De Fabriek (een van de eerste kun-stenaarsinitiatieven in nederland), het apol-lohuis (een experimentele instelling rond kunst en geluid) en het van abbemuseum, spelen in die tijd met hun avant-garde pro-grammering een belangrijke rol in het ont-staan en de ontwikkeling van dit bijzondere culturele klimaat, dat zowel een lokaal als nationaal publiek genereert.

Publicatieonder de titel René Daniëls – De woorden staan niet op hun juiste plaats is bij de ten-toonstelling een omvangrijke publicatie verschenen, uitgegeven door nai uitgevers. met veel afbeeldingen in kleur en niet eer-der gepubliceerde foto’s presenteert het boek een chronologisch overzicht van Dani-els werk en zijn persoonlijke geschiedenis, aangevuld met drie interviews uit 1983 en speciaal voor deze publicatie geschreven teksten die een nieuw licht werpen op zijn oeuvre.

With 8mm cameras, Daniëls and his friends filmed the concerts of bands such as Talking Heads, Wayne County and the Electric Chairs, Lou Reed, The Slits, John Cale, The Stranglers and The Sex Pistols. In the 1970s and 1980s, one of the most important venues for counterculture in the Netherlands was the Effenaar, in Eindhoven. It is therefore not surprising that Daniëls’ early work incorporates objects such as cameras, records and skateboards.

The importance of music and counterculture are explored in the documentary presentation Eindhoven niet Eindhoven - René Daniëls, Art and Counter Culture, in the central space of the Old Building. This highlights the signifi-cance of the alternative music scene for the cultural climate in Eindhoven in the 1970s and 1980s. Art and music institutions such as the Effenaar stage for pop music, De Fabriek (one of the first artists’ initiatives in the Netherlands), the Apollohuis (an experimental insti-tute for art and sound) and the Van Abbemuseum all appear in the film. These venues played an important role, with their avant-garde programmes attracting both a local and national public.

PublicationThe exhibition is accompanied by an extensive publication entitled The Words Are Not in Their Proper Place, published by NAi Publish-ers. Richly illustrated with newly commissioned essays, the book presents a chronology of Daniëls’ work, casting new light on his oeuvre. The book also features previously unpublished photos, as well as a personal biography including three interviews given by the artist in 1983.

Publicatie René Daniëls - De woorden staan niet op hun juiste plaats. NAi Uitgevers.

eindhoven niet eindhoven - René Daniëls, kunst en tegencultuur. Stills uit 8mm films van René Daniëls en Marleen Gijsen. Lou Reed, Philips Ontspanningscentrum (POC), Eindhoven, 1978.

In 1987 maakt het werk van René Daniëls (Eindhoven, 1950) een belangrijke ontwikkeling door. Eén van zijn bekende geabstraheerde tentoonstellings-ruimtes, geschilderd in perspectief, bevat naast de gebruikelijke kleurvlakken een aantal pianoachtige vormen en een kapstokachtige constructie van micro-foons. Half verscholen in de coulissen staat een schaduwfiguur. Dit wekt de hooggespannen verwachting dat hier een optreden plaats zal vinden. Daniëls noemt het werk dan ook De terugkeer van de performance.

In datzelfde jaar schildert hij de reeks Lentebloesem, schilderijen met hierop vertakkingen die doen denken aan plattegronden of boomtakken waarlangs woorden en zinnen zijn geschreven die verwijzen naar tijden en plaatsen. Ook deze groep schilderijen zou je als een doorontwikkeling van de geabstraheerde ruimtes kunnen zien, van perspectivisch vooraanzicht naar plattegrond. In één van deze werken plaatst hij langs de vertakkingen titels van doeken vanaf zijn academietijd tot het moment van schilderen van het betreffende werk.

Beide voorbeelden lijken een apotheose in de ontwikkeling van zijn schilde-rijen met geabstraheerde ruimtes en als zodanig ook een nieuw begin aan te kondigen. Daniëls is op dat moment een van de meest prominente Neder-landse kunstenaars van zijn generatie en heeft zowel nationaal als internatio-naal in vele tentoonstellingsruimtes geëxposeerd. In 1986 krijgt hij zijn eerste grote overzichtstentoonstelling in het Van Abbemuseum. Dat hij vervolgens het jaar erop een nieuwe weg inslaat met voornoemde werken is dus verklaarbaar en dat deze de aanloop zouden zijn naar een vol-gende ontwikkeling in zijn werk lijkt aannemelijk. Met de status die Daniëls

essay

Verse trees, verse leaves, verse thoughts1

Roland groenenboom

het boek is samengesteld door Roland groenenboom en bevat teksten van Jan van adrichem/martijn van nieuwenhuyzen, Dominic van den Boogerd, Pam emmerik, Roland groenenboom, Paul sztulman, anna tilroe en Dirk van Weelde. De publicatie bevat 184 pagina’s, prijs € 29,50.

Magazinetegelijkertijd met de presentatie eindhoven niet eindhoven – René Daniëls, kunst en tegencultuur verschijnt het eerste magazine uit de reeks Betrayal takes two, dat onder de titel ehv-nY is samengesteld door René Daniëls, marleen gijsen en anderen. ehv-nY laat de bijzondere relatie zien tussen het eindhoven en new York van de jaren zeven-tig en tachtig. Deze steden waren in die tijd van groot belang voor de ontwikkeling van het werk en de carrière van René Daniëls. ehv-nY geeft een beeld van het werk (foto’s, tekeningen, schetsen, aantekeningen, stills van 8mm films) dat René Daniëls in relatie met new York maakte. met foto’s en korte teksten van carlos van hijfte, ton van gool en truus de groot (nasmak, Plus instru-ments). het uitgebreide voorwoord is van Remko scha, geluidskunstenaar en in die jaren mededirecteur van het apollohuis. het magazine omvat 84 pagina’s, prijs € 15,00.

Beide publicaties zijn verkrijgbaar in de museumshop.

The book is edited by Roland Groenenboom with texts by Jan van Adrichem/Martijn van Nieuwenhuyzen, Dominic van den Boogerd, Pam Emmerik, Roland Groenenboom, Paul Sztul-man, Anna Tilroe and Dirk van Weelden. The publication con-tains 184 pages, price € 29,50

magazineThe first magazine in the series Betrayal Takes Two, entitled EHV-NY, will be available during the presentation Eindhoven niet Eindhoven - René Daniëls, Art and Counterculture. This magazine, composed by René Daniëls, Mar-leen Gijsen and others, shows the special relationship between Eindhoven and New York in the seventies and eighties and the importance of these cities for the development of the work and career of René Daniëls.

EHV-NY provides an overview of the work (photographs, drawings, sketches, notes and stills from Super 8-movies) that René Daniëls made in relation to New York with photographs and short texts by Carlos van Hijfte, Ton van Gool and Truus de Groot (Nasmak, Plus Instruments). The extensive preface is written by Remko Scha, sound artist and former co-direc-tor of the Apollohuis. The magazine contains 84 pages, price € 15.00

Both publications are available in the Museumshop.

De tentoonstelling is georganiseerd in samenwerking met Museo Nacional Centre de Arte Reina Sofía, MadridThe exhibition is organised in cooperation with Museo Nacional Centre de Arte Reina Sofía, Madrid.

gen dat hij – met dezelfde humor van toen – deze begrippen nieuwe inhoud wil geven. Maar de schaduwfiguur bevindt zich wel nog steeds op afstand van de microfoons, waardoor de terugkeer van de performance, de actie van de kunstenaar, aarzelend blijft: de beelden zijn sterk, maar hij lijkt nog zoekende te zijn hoe verder te gaan met zijn werk, hoe hij zich opnieuw zou kunnen verhouden tot de wereld door middel van zijn werk. En hoe hij die afstand tot die wereld zou kunnen verkleinen en hier weer volop in zou kunnen staan.

Even terug naar 1983, als Daniëls – in Helmond en samen met Rob Scholte, Hewald Jongenelis en Roland Sips – een wandschildering over vier muren realiseert onder de titel Dutch Gravity, Hollandse zwaartekracht, waarin ‘gra-vity’ ook als ‘graffiti’ uitgesproken kan worden. Het met spuitbussen gemaakte werk is dan ook een reactie op de graffiti kunstenaars die in die tijd opkomen. De titel moet wel een woordspeling van Daniëls zijn, omdat hij zich in zijn werk hier vaak van bediende en nu nog steeds. Daniëls heeft in 1981 al eerder wandschilderingen gemaakt voor groepstentoonstellingen in het Apollohuis en De Fabriek in Eindhoven, waarbij hij – vanwege de karakteristieken van dit medium – een directere beeldtaal en een minder gelaagde stijl moest hanteren dan het schilderen met olieverf in felgekleurde, transparante lagen op doek. Die ervaring lijkt hij nu toe te passen op zijn doeken die hij met zijn linker-hand moet maken en ook in de recente wandtekeningen die hij sinds 2010 voor zijn solotentoonstellingen realiseert.

Als we zijn laatste twee wandtekeningen nader bekijken dan zien we dat in de wandtekening voor zijn tentoonstelling in het Reina Sofía in Madrid (2011 – 2012) de figuur goeddeels is ingevuld met zwarte spuitverf. Er hangt hem een fles boven het hoofd met hierin verwijzingen naar plaats en tijd, waaronder de geboortedatum van de kunstenaar en de datum van zijn hersenbloeding. Deze figuur is, net als in alle andere recente werken, een rechtopstaande, passieve figuur. Dit is in de wandtekening voor zijn tentoonstelling in het Van Abbemu-seum radicaal veranderd. De fles hangt niet langer als een dreiging boven het hoofd van de figuur, maar bevindt zich voor de figuur, als ware het de ruimte tussen zijn twee benen. In de fles staan de namen van steden geschreven waar hij in de jaren tachtig is geweest om zijn werk tentoon te stellen, en die hij voor de opnamen van de recente documentaire opnieuw heeft bezocht. Hij lijkt te willen zeggen dat hij opnieuw in de wereld staat, dat hij deze steden opnieuw zal bewandelen. De meest cruciale verandering ten opzichte van andere recente werken is echter dat de anders zo statische schaduwfiguur voor het eerst een handeling verricht: de persoon bukt zich en raapt een stekker op,

dan heeft als kunstenaar zijn de verwachtingen voor nieuw werk groot en de druk die dat met zich meebrengt om altijd maar weer de lat hoger te leggen en beter te presteren hoog. De vraag wat de terugkeer van de performance in zal houden en waar de vertakkingen in de Lentebloesem schilderijen naar toe zullen groeien en welke vruchten deze zullen dragen blijft onbeantwoord als René Daniëls op kerstavond 1987, 37 jaar oud, wordt getroffen door een hersenbloeding. De gevolgen hiervan zijn een gedeeltelijke verlamming van de rechterkant van zijn lichaam en het verlies van zijn spraakvermogen, waardoor op dat moment de te verwachten ontwikkeling, de nieuwe vertakkingen en vruchten, uitblijven.

Na jaren van revalidatie en tekenen in schetsboeken begint Daniëls in 2006 aan een nieuwe reeks doeken. Deze zijn bescheiden van formaat en uitge-voerd met viltstift en spuitbus doordat hij met fysieke beperkingen te kampen heeft: hij moet voortaan met zijn linkerhand werken omdat die nog goed genoeg functioneert om mee te kunnen tekenen, al kost het hem moeite. Dit heeft vanzelfsprekend uiterlijke veranderingen tot gevolg voor het werk, dat voorheen technisch virtuoos was, met rake verfstreken en subtiele transpa-rante kleurlagen. Opvallend is dat Daniëls in zijn recente werk voornamelijk teruggrijpt op dat van voor zijn hersenbloeding, vooral De terugkeer van de performance en Lentebloesem uit 1987, om dit als uitgangspunt te nemen voor nieuwe ideeën.

Zijn beeldtaal van nu heeft cartoonachtige kwaliteiten, terwijl het enigmati-sche van het vroegere werk door het samenbrengen in één doek van verschil-lende ideeën en betekenissen nog steeds aanwezig is. Het is opmerkelijk dat in elk recent werk een symbool voorkomt dat hij al in 1981 op een klein doek schildert: een grotere planeet met hieraan, verbonden door een directe lijn en een gezamenlijke baan, een kleinere planeet. Op de grotere planeet schrijft hij nu meestal ‘aarde’ en de kleinere planeet lijkt op hemzelf te duiden. Daniëls gebruikt dit symbool tegenwoordig ook als zijn handtekening en schrijft er vaak de letters ‘RD’ – René Daniëls – bij. Dit impliceert dat hij zijn relatie met de wereld duidt als zijnde een toeschouwer van buitenaf, terwijl hij via zijn recente werk opnieuw de relatie met de wereld zoekt door elementen uit zijn vroegere werk te nemen en deze in een nieuwe context te plaatsen. De schaduwfiguur in de coulissen van het schilderij uit 1987 staat vanaf 2006 vol-ledig in beeld, vaak gecombineerd met de bundel microfoons en vergezeld van de woorden ‘The Most Contemporary Picture Show’ of ‘Performance’. Deze woorden zijn naast verwijzingen naar vroegere schilderijen tevens aanwijzin-

… and Europe will be stunnedsolotentoonstelling Yael Bartana

24.03 – 26.08.2012

…and europe will be stunned van de nederlands-israëlische kunstenares bestaat uit een trilogie van video’s over de Jewish Renaissance movement in Polen (JRmiP) die pleit voor de terugkeer van 3,3 miljoen Joden naar Polen. De video-installatie, die in première ging in het Poolse nationale pavil-joen tijdens de 54e Biënnale van venetië in 2011, bestaat uit drie films: mary koszmary (2007, collectie van abbemuseum), mur i wieża (2009, collectie van abbemuseum) en zamach (2011).

het laatste werk werd in 2011 door outset aan het van abbemuseum en het museum of modern art in Warschau geschonken. samen met de films wordt een archief getoond met een verkenning van de historische en esthe-tische referenties die in de films naar voren komen. ook liggen er manifesten van de JRmiP klaar om mee te nemen en bezoekers worden aangemoedigd zich aan te melden bij de beweging.

… and europe will be stunnedYael Bartana Solo exhibition 24.03 – 26.08.2012

…and Europe will be stunned by the Israeli Dutch artist Yael Bar-tana comprises a trilogy of vid-eos centred on the Jewish Renais-sance Movement in Poland (JRMiP) that calls for the return of 3.3 million Jews to Poland. The video installation, which premiered at the Polish national pavilion as part of the 54th Venice Biennale in 2011, consists of three films: Mary Koszmary (2007, collection Van Abbemuseum), Mur I wieża (2009, collection Van Abbemuseum) and Zamach (2011).

This last video is donated by Outset to the Museum of Modern Art in Warsaw and the Van Abbe-museum. Alongside the films will be an archive display, produced specially for this exhibition that explores the historical and aes-thetic references that appear in the films. Elsewhere, manifestos of the JRMiP will be available to take away whilst visitors will also be encouraged to sign up to the movement.

Yael Bartana, Mary Koszmary, 2007 (collectie Van Abbemuseum).

vermoedelijk om die in het stopcontact te steken. Boven de tekening staat met grote letters E LEK TRI, van elektriciteit, energie. Achter de figuur cirkelen langspeelplaten dynamisch in het rond. Daniëls’ vragen van de laatste jaren met betrekking tot zijn verhouding tot de wereld en zijn eigen werk van voor 1988 lijken in dit werk een antwoord te vinden. De tekening is helder en tref-zeker en de verhouding tussen beeld en taal abstracter dan in het meeste werk van de afgelopen jaren. De positie en inhoud van de fles2, de houding van de figuur, de letters E LEK TRI, de dynamische LPs... alles duidt op actie. De len-tebloesem is al weer enige jaren uitgegroeid tot vruchten, maar de kunstenaar lijkt zich met dit werk op te maken voor een nieuwe stap. Tijd voor verse trees, verse leaves, verse thoughts... Het publiek houdt de adem in en kijkt vol span-ning toe hoe de figuur de stekker opraapt. Is dit de langverwachte terugkeer van de performance?

Roland Groenenboom is freelance curator en samensteller van de tentoonstelling René Daniëls: Een tentoonstelling is ook altijd een deel van een groter geheel.

an english version of this essay is available at www.vanabbemuseum.nl

1. Ibid. Uit de collage Untitled (Verse Eggs), 1987. Daniëls combineert hierin telkens het Nederlandse woord ‘verse’ met een Engels woord. De verwarring die dit oplevert geldt ook voor Engelse lezers: ‘verse’ betekent in die taal namelijk ‘vers’ in de zin van couplet.

2 Ibid. In werken uit 1983 en 1984 refereert Daniëls regelmatig aan het begrip ‘geniale zones’, een woordspeling op ‘genitale zones’. De positie van de fles, met de hals naar beneden als het ware tussen de benen van de figuur geplaatst, in combinatie met de steden waar Daniëls zijn artistieke genialiteit heeft getoond zouden hier ook nu weer naar kunnen verwijzen.

zaaloverzicht René Daniëls: Een tentoonstelling is ook altijd een deel van een groter geheel. Van Abbemuseum 2012. Foto: Peter Cox.

De films

mary koszmary (vertaling: nachtmerrie) is de eerste film in de trilogie. slawomir siera-kowski, een jonge Poolse intellectueel en de leider van de JRmiP, spreekt het bijna lege Decennial stadion in Warschau toe en roept Joden op om terug te keren naar Polen. Door gebruik te maken van de structuur en de gevoeligheid van een propagandafilm, stelt de retoriek van mary koszmary heden-daags antisemitisme en vreemdelingenhaat in Polen aan de kaak, net als het verlangen onder de Poolse intelligentsia naar het Joodse verleden en de zionistische droom van terugkeer naar israël. De tweede film mur i wieża (vertaling: muur en toren) vindt plaats op het voormalige terrein van het getto van Warschau. in de film komen de leden van de JRmiP naar de Poolse hoofd-stad om een kibboets te bouwen, welke tegelijkertijd is ingebed in en geïsoleerd van de omringende gemeenschap. De hoge mate van realisme en de emotionele sound-track benadrukken de conflicten die horen bij een nederzettingenbeleid – in zowel het verleden, heden of de mogelijke toekomst.

in de laatste film van de trilogie, zamach (vertaling: moord), onderwerpt Bartana de droom van een multinationale gemeenschap aan de ultieme test. De film toont de begrafe-nisceremonie van sierakowski, de leider van de JRmiP, die gedood is door een onbekende moordenaar. De video laat de kijker ach-ter in onzekere staat over de status van de JRmiP: is het pure hallucinatie, een artistiek project of eerder een concrete en construc-tieve mogelijkheid voor de nabije toekomst van Polen, europa en het midden-oosten?

the films

Mary Koszmary (trans: Nightmare) opens the trilogy. Slawomir Siera-kowski, a young Polish intellectual and leader of the JRMiP, addresses a near empty Decennial Sta-dium in Warsaw calling for Jews to return to Poland. Deploying the structure and sensibility of a propaganda film, Mary Kosz-mary’s stirring rhetoric addresses contemporary anti-Semitism and xenophobia in Poland, the long-ing for the Jewish past amongst Polish intelligentsia and the Zion-ist dream of return to Israel. The second film in the trilogy Mur i wieża (trans: Wall and Tower) takes place on the former site of the Warsaw ghetto. The film sees members of the JRMiP come to the Polish capital to build a kib-butz, at once embedded and isolated from the surrounding community. The film’s combina-tion of heightened realism and emotive soundtrack plays out the inherent conflicts of settlement movements – whether in a past, present or potential future guise.

In the closing film of the trilogy, Zamach (trans: Assassination), Bar-tana puts the dream of a multina-tional community to the ultimate test. The film shows the funeral ceremony of Sierakowski, the leader of the JRMiP, who has been killed by an unidentified assas-sin. The viewer is left in a state of uncertainty over the status of the JRMiP: Is it pure hallucination, an artistic project, or rather a con-crete and constructive possibility for the future of Poland, Europe and the Middle East?

Publicaties

Bij de tentoonstelling hoort de publicatie a cookbook for Political imagination, gemaakt voor de Biënnale van venetië. het is een handleiding van politieke instruc-ties en recepten, geleverd door meer dan vijftig internationale auteurs. De tweede publicatie, …and europe will be stunned – the Polish trilogy, bevat een uitgebreide reeks stills uit de drie video’s, de teksten van de speeches uit de films en een aantal nieuwe essays van ariella azoulay en adi ophir, Boris groys, Joanna mytkowska en Jacqueline Rose.

Publications

The exhibition is accompanied by the publication A Cookbook for Political Imagination. It was made for the Venice Biennale, and is a manual of political instructions and recipes, delivered by more than 50 international authors. The second publication, …and Europe will be stunned – The Polish Trilogy, includes an exten-sive sequence of colour stills from the trilogy, transcripts of the speeches in the films and newly commissioned essays by Ariella Azoulay and Adi Ophir, Boris Groys, Joanna Mytkowska and Jacqueline Rose.

Yael Bartana, Zamach, 2011. Video still. Courtesy Annet Gelink Gallery, Amsterdam and Sommer Contemporary Art, Tel Aviv.

zaaloverzicht Yael Bartana, ...and Europe will be stunned, Van Abbemuseum 2012. Foto: Peter Cox.

Deze sokken niet witDe jaren twintig – de collectie in context 09.06.2012 – 11.11.2012

Deze sokken niet wit is een tentoonstelling met werken uit de collectie van het Van Abbemuseum, met een focus op de periode 1924-1929. Deze pe-riode, de roaring twenties, was er een van grote innovatie en bloei, en tegelijkertijd een periode van toenemende culturele conflicten, opkomend nationalisme en economische crisis. De periode heeft opvallend veel gelijkenissen met de huidige tijd waarin we leven.

De werken uit de collectie worden getoond in de context van ander materiaal, waaronder tekst - en beeldmateriaal uit de archieven van het Internationale Instituut van Sociale Geschiedenis (IISG) in Amsterdam. Zo waren de sokken van Theo van Doesburg niet wit, maar ’gris-perle’, aldus een Dada-document uit dit archief gericht aan de ‘Heren Journalisten’. Ook films, gebruiksvoorwer-pen uit die periode, en een wandelroute door een deel van Eindhoven vormen een onderdeel van het project. De tentoonstelling is samengesteld door het kunstenaarsduo Bik Van der Pol.

Met werken van onder meer Max Beckmann, Marc Chagall, Theo van Doesburg, Marcel Duchamp, Piet Mondriaan, Pablo Picasso, Charley Toorop, László Moholy-Nagy, Sigmar Polke, Lawrence Weiner, Andy Warhol.

moholy nagy, The Shooting Gallery, 1925. Collectie Van Abbemuseum. Foto: Peter Cox.

De

ze s

okk

en

nie

t wit.

De

jare

n tw

intig

- d

e co

llect

ie in

co

ntex

t

these socks not whiteThe 1920s – the collection in context09.06.2012 – 11.11.2012

These socks not white is an exhibi-tion with works from the collection of the Van Abbemuseum, focusing on the period 1924-1929. This period, the Roaring Twenties, was a period of great innovation and growth, but at the same time a pe-riod of increasing cultural conflict, rising nationalism and economic crisis. There are striking similarities between that period and the current moment.

The works in the collection are exhibited in the context of other textual and visual materials from the archives of the International Institute of Social History (IISG) in Amsterdam. For example, the socks of Theo van Doesburg were not white, but “gris perle”, according to a Dada document from this archive addressed to “Messrs. Journalists”. Films from that period, as well as utensils and a walking route through part of Eindhoven, also form part of the show. The exhibition has been organized by the artistic duo, Bik van der Pol.

The exhibition includes works by Max Beckmann, Marc Chagall, Theo van Doesburg, Marcel Duchamp, Piet Mondriaan, Pablo Picasso, Charley Toorop, László Moholy-Nagy, Sigmar Polke, Law-rence Weiner, and Andy Warhol.

Roland schimmelThe Innocent Eye04.04 – 30.09.2012

Artist Roland Schimmel (Hooglan-derveen, 1954) was invited by the Van Abbemuseum to create a mural in the space of Het Oog (The Eye). This mural, The Innocent Eye, constantly changes under shifting natural light. Het Oog is a perfect location for Schimmel’s work, be-cause its curved wall captures and reflects daylight. The black suns in the painting interact with the daz-zling effect of the sun itself, which is visible above the wall in summer. A key element in Schimmel’s work is the functioning of the eye, and in particular the perception of after-images and halo-effects. The eye, like the brain, works not just as a passive recipient of information but also as an active selection and projection tool.

On June 21, the day the sun is clos-est to the earth, there is an official presentation in the presence of the artist and curator and writer Mark Kremer, who responds to The Innocent Eye.

het oog / Roland schimmel

Roland Schimmelhet onschuldige oog04.04 – 30.09.2012

Kunstenaar Roland Schimmel (Hooglanderveen, 1954) is door het Van Abbemuseum uitgenodigd een muurschildering te maken in de ruimte van Het Oog. Deze muurschildering, Het onschuldige oog / The Innocent Eye, verandert onder invloed van het wisselende daglicht voortdurend. De ruimte van Het Oog is uitermate geschikt voor zijn werk, om-dat de gebogen wand het daglicht opvangt en re-flecteert. De zwarte zonnen in de schildering gaan een interactie aan met het verblindend effect van de zon zelf, die in de zomermaanden boven de wand zichtbaar zal zijn. In het werk van Schimmel staat de werking van het oog centraal, met name de waarneming van nabeelden en halo-effecten. Het oog werkt net als het brein niet alleen als passieve ontvanger van informatie, maar ook als actief selectie- en projectie-instrument.

Omdat de zon een belangrijke plaats inneemt in het werk, vindt op 21 juni, de dag dat de zon het dichtst bij de aarde staat, een officieel presentatie-moment plaats. In aanwezigheid van de kunste-naar geeft curator en schrijver Mark Kremer een introductie en reactie op het werk.

Roland schimmel, Het onschuldige oog / The Innocent Eye. Van Abbemuseum, 2012. Foto: Perry van Duijnhoven

John Baldessari, I Will Not Make Any More Boring Art, 1971. Video Still. Collectie Van Abbemuseum.

John Baldessari videowerken / video works 1970 – 197718/02/2012 – 07/10/2012

In de toren van het museum zijn momenteel 23 vroege videowerken te zien van de Amerikaanse kunstenaar John Baldessari (1931) uit de collectie van het Van Abbemuseum.

In the museum tower 23 video works from the Van Abbe collection by American artist John Baldessari (1931) are on display.

gratis rondleidingelke zondagmiddag om 12.00 uur vindt een gratis rondleiding plaats. aanmelden kan vanaf 11.00 uur bij de infobalie, maximaal 2 personen per aanmelding. De rondleiding is gratis, toegang voor het museum dient wel betaald te worden.

Free tourEvery Sunday afternoon at midday we organise a free tour. Register from 11 am at the Information Desk, maximum of two people per registration. The tour is free but you do need to pay admission to the museum.

minirondleidingiedere dag houdt de cicerone (museumvraagbaak) om 14:00 uur een minirondleiding voor bezoekers. hij of zij geeft aanvul-lende informatie bij kunstwerken waar u iets extra’s van wilt weten. aanmelden via deinfobalie.

Mini tourEvery afternoon at 14:00h the cic-erone does a mini tour for visitors. He or she can provide additionalinformation with certain works of art that you are interested in. Register at the Information Desk.

van abbemuseumBilderdijklaan 10 – eindhoventel. +31 40 238 1000info@vanabbemuseum.nlwww.vanabbemuseum.nl

toegangvolwassenen €10 >10 personen, 65-plussers €8studenten / cJP-houders €5museumkaart gratisvereniging Rembrandt gratiskinderen t/m 12 jaar gratis

AdmissionAdults €10Groups >10, 65-plussers €8Students / CJP-card holders €5Museum card freeRembrandt association freeChildren 12 years and under free

openingstijden museum, café en shopdi - zo 11.00 – 17.00 uur1e do van de maand 11.00 – 21.00 uur

bibliotheekdi - vr 11.00 – 17.00 uur

Opening hoursmuseum , cafe and shopTu - Su 11.00 – 17.00 hFirst Thu of the month 11.00 – 21.00 h

libraryTu - Fr 11.00 – 17.00 h

colofonuitgave: van abbemuseumRedactie: ulrike erbslöh, mariët erica, nick aikensBijdragen van: christiane Berndes, ilse cornelis, galit eilat, charles esche, Diana Franssen, Roland groenenboom, Bik van der Polgrafisch ontwerp: 75BDrukwerk: Drukkerij lecturiscopyright: Pictoright van abbemuseum

ColophonPublication: Van AbbemuseumEditing: Ulrike Erbslöh, Mariët Erica, Nick AikensContributions by: Christiane Berndes, Ilse Cornelis, Galit Eilat, Charles Esche, Diana Franssen, Roland Groenenboom, Bik Van der PolGraphic Design: 75BPrinting: Drukkerij LecturisCopyright: Pictoright Van Abbemuseum

René Daniëls - een tentoonstelling is altijd een deel van een groter geheel is georganiseerd in samenwerking met museo nacional centre de arte Reina sofía, madrid en wordt mede mogelijk gemaakt door de Bankgiro loterij en ehv365.

…and europe will be stunned is mede tot stand gekomen door steun van kunstenisraël

het van abbemuseum wordt structureel en incidenteel o.a. ondersteund door de Bankgiro loterij, mondriaan Fonds, de provincie noord-Brabant en stichting Promotors van abbemuseum.

René Daniëls – An Exhibition is always a Part of a Greater Whole is organised in cooperation with MuseoNacional Centre de Arte Reina Sofía, Madrid and is made possible with the support of BankGiro Loterij and EHV365.

…and Europe will be stunned is realised in part by the support of KunstenIsraël

The Van Abbemuseum is supported structurally and incidentally by ao the BankGiro Loterij, Mondriaan Foundation, provincie Noord-Brabant and Stichting Promotors Van Abbemuseum.

praktische informatie / practical information

Museum JeugduniversiteitHOME en Van Abbemuseum

Vanaf september 2012 komen geschiedenis en kunst tot leven in de Museum Jeugduniversiteit. HOME (Historisch Openlucht Museum Eindhoven) en het Van Abbemuseum organiseren een achttal colleges in het kader van de Museum Jeugduniversiteit. Medewerkers van het mu-seum, academische wetenschappers en experts uit het vakgebied behandelen leuke, gekke, bijzondere of in-teressante onderwerpen die betrekking hebben op het collectiegebied van de musea. Kinderen in de leeftijd van 8-12 jaar krijgen de kans deze inspirerende mensen het hemd van het lijf te vragen en een kijkje achter de schermen te nemen. Samen met de kinderen worden de verschillende thema’s van alle kanten bekeken, zoals computerspelletjes als kunstwerk of spannende schatten die onder de stad verborgen liggen. Het collegejaar wordt afgesloten met een heus diploma.

Kijk op www.museumjeugduniversiteit.nl voor het complete programma en inschrijven.

feature

museum Youth university home and the van abbe-museum

History and art will come to life in the Museum Youth university fromSeptember 2012. HOME (Historic Open Air Museum Eindhoven) and the Van Abbemuseum are organis-ing eight lectures in connection with the Museum Youth university. Mu-seum employees, academics and professional experts will speak on interesting, special, curious or fun subjects related to the museum’s collection. Children aged 8-12 will have the opportunity to ask these inspirational people anything they want and take a look behind the scenes. The various themes will be examined from every aspect together with the children, such as computer games as works of art or exciting treasures hidden beneath the city. The academic year will be concluded with a real certificate.

See www.museumjeugduniversiteit.nlfor the complete programme and to enrol.

mus

eum

les

in h

et v

an

ab

be

mus

eum

. Fo

to: P

iete

r va

n d

e G

oo

r.

TEnTOOnSTEllingEn /ExHIBITIONS

René Daniëlseen tentoonstelling is ook altijd een deel van een groter geheel12.05.2012 – 23.09.2012René DaniëlsAn Exhibition is Always Part of a Greater Whole12.05.2012 – 23.09.2012

Yael Bartana… and europe will be stunned24.03.2012 – 26.08.2012Yael Bartana… and Europe will be stunned24.03.2012 – 26.08.2012

Deze Sokken niet WitDe jaren twintig - de collectie in context09.06.2012 – 11.11.2012These Socks Not WhiteThe 1920s - the collection in context09.06.2012 – 11.11.2012

Hollands Kabinetsara van der heideverlengd t/m 01.07.2012Dutch CabinetSara van der Heideextended until 01.07.2012

Het Oog: Roland Schimmelhet onschuldige oog02.04.2012 – 30.09.2012Het Oog (The Eye): Roland SchimmelThe Innocent Eye02.04.2012 – 30.09.2012

Bibliotheektentoonstellinguit de collectie: carl andre08.05.2012 – 31.07.2012Library exhibitionFrom the collection: Carl Andre08.05.2012 – 31.07.2012

John Baldessarivideowerken 1970 – 197718.02.2012 – 07.10.2012John BaldessariVideo Works 1970 – 197718.02.2012 – 07.10.2012

Time Machines Reloaded26.02.2011 – 04.11.2012Time Machines Reloaded26.02.2011 – 04.11.2012

Wandtekeningen Dan PerjovschiPermanente expositieWall drawings Dan PerjovschiPermanent exhibition

AcTiViTEiTEn / MuziEKACTIVITIES / MuSIC

luisteravond Frank de MunnikOndergronds verbonden - over René Daniëls, kunstenaars & muziekdo 7 juni 19:00 – 21:00 uurListening Course Frank de Munnik (Dutch Spoken)Ondergronds verbonden - Over René Daniëls, kunstenaars & muziekThu 7 June 19:00 – 21:00 h

lezing Andrea Fraser en presentatie open nr. 23 over autonomieza 16 juni 15:00 - 17:00 uLecture Andrea Fraser and presentation Open nr. 23 about autonomySa 16 June 15:00 - 17:00 h

Roland SchimmelPresentatie Het onschuldige oogdo 21 juni 19:00 uurRoland Schimmel Presentation The Innocent EyeThu 21 June 19:00 h

FAMiliE / KinDEREnFAMILY / CHILDREN

zomertoer01.07.2012 – 31.08.2012Summer Tour01.07.2012 – 31.08.2012

Kinderkunstclubiedere zaterdag, 14.00 – 16.00 uurChildren’s art clubEvery Saturday, 14.00 – 16.00 h

Familielunch & rondleidingiedere 1e zondag vd maand 11.00 uurFamily lunch & guided tourEvery first Sunday of the month 11.00 h

agenda juni - augustus

Deze gegevens kunnen veranderen, kijk voor meer informatie op vanabbemuseum.nl. Details are subject to change. Check vanabbemuseum.nl for up to date information.

René

Da

nië

ls, D

e te

rug

keer

va

n d

e p

erfo

rma

nce,

1987

. Co

llect

ie IV

AM

, Ins

titut

Va

lenc

ià d

’Art

Mo

der

n, G

ener

alit

at.