ramaz sayvarelidze
TRANSCRIPT
r.sayvareliZe
metafizikuri paradigma fsiqologiasa da fsiqoTerapiaSi
(saleqcio kursis masala)
fsiqologiuri codnis ganviTarebis im etaps, roca fsiqikad miCneuli iyo
metafizikuri realoba - suli, d.n.uznaZem metafizikuri fsiqologia uwoda.
istorikosebi am etaps xSirad aRweren mxolod, rogorc aramecnieruli
cnobierebis mravalsaukunovan Secdomas. Tu metafizikur fsiqologias
fsiqoTerapiis TvaliT SevxedavT, SeiZleba aseT calsaxa Sefasebaze uari vTqvaT
iseve, rogorc xalxur medicinas ver vafasebT Sav-TeTr ferebSi - xalxuri
warmodgenebi miTologiuria, magram maT fonze aRmoCenili samkurnalo
saSualebebi dResac xSirad hkarnaxoben farmakologias wamlebis
gaumjobesebis gzebs. fsiqoTerapiaSic ganuwyvetliv iWreboda da axlac iWreba
is fsiqologiuri teqnikebi, romlebic metafizikur paradigmaSi aRmocenda aTeuli
saukuneebis win. eseigi, metafizikuri fsiqologiis av-kargi bolomde dadgenili
araa. metafizikuri periodis fsiqologiuri praqtika didi xnis ganmavlobaSi
akumulirdeboda da dRes iseT formebs sTavazobs mecnierebas, romelic xSirad
aris siaxlis Semcveli. amitom, dRevandelobisTvisac Rirebulia yuradRebis
gamaxvileba fsiqologiis da fsiqoTerapiis metafizikur paradigaze.
pirvelyofili kulturebidan dawyebuli da Staineris TeosofiiT damTavrebuli
sulis gagebas sxvadasxva kulturaSi erTi saerTo aqvs - suli yvelgan miCneulia
damoukideblad arsebul realobad, sadac ar moqmedebs bunebis (berZnulad -
phisis) kanonebi - sivrcis, drois, energiis, kauzalobis, sicocxlisa da sikvdilis.
Sesabamisad, am realobas metafizikurs uwodeben (berZn. meta ta phisika
niSnavs “fizikis Semdgoms”, anu zebunebrivs; termini Cv.w.-mde I saukuneSi
pirvelad ixmara andronik rodoselma aristoteles im TxzulebaTa dasaxelebad,
sadac laparakia yofierebis goniT sawvdom arsze). metafizikur realobaSi
gadamwyveti aris ara kanoni, aramed azri da neba.
im realobaSi, romelsac Cven empiriuls veZaxiT, suli SegrZnebis
organoebSi ar gveZleva. amave dros, kacobrioba arsebobis yvela etapze
r.sayvareliZe. metafizikuri paradigma fsiqoTerapiaSi
miiCnevda rom suli arsebobs da amaze afuZnebda Tavis msoflmxedvelobas.
konkretulad ra igulisxmeba am cnebaSi? ram Seqmna misi Camoyalibebis
safuZveli? ra rols TamaSobda es cneba adamianebis cxovrobis wesSi? rogor
icvleboda es kategoria droisa da kulturis mixedviT da ra rCeboda masSi
ucvleli? ra mimarTebaa am kategoriasa da im drois fsiqologiur teqnikebs Soris,
romliTac mkurnalobdnen avadmyofs? am da sxva msgavs kiTxvebze pasuxs,
upirveles yovlisa, istoria iZleva.
Tavi I. fsiqoTerapiis elementebi pirvelyofil kulturebSi
$ 1. pirvelyofili kulturis istoriuli aspeqti
kacobriobis istorias mecniereba aRadgens arqeologiuri masaliT,
eTnografiuli, kulturis Tu werilobiTi ZeglebiT, enebis analiziT, zogjer -
Tanamedrove naklebad ganviTarebuli xalxebis im eTnografiuli
TaviseburebebiT, romelic warsulTan analogiis saSualebas iZleva.
1836 wels kopenhagenis nacionaluri muzeumis mcvelma qristian
tompsonma arqeologiur masalebSi napovni iaraRebis mixedviT gamohyo sami
epoqa - qvis, brinjaos da rkinis saukuneebi. sul male damkvidrda evolucionizmi
adamianis istoriis gaazrebaSi, rac gamyarda anTropologiuri monacemebiT
(berZn. anthropos - adamiani, logos - sityva, sazrisi, swavleba; antropologia aris
mecniereba adamianis warmoSobasa da ganviTarebaze, romelic
xelmZRvanelobs fizikuri agebulebis TaviseburebebiT).
arqeologiuri masalis mopovebis da daTariRebis Semdeg mkvlevarebi
mividnen daskvnamde, rom adamianis pirveli winapari, avstralopiTeki
(anTropologiur saxeobaTa dasaxelebebi dakavSirebulia samarxis gaTxris
geografiul adgilTan) cxovrobda 2 milioni wlis (20 000 saukunis) win mamontisa
da martorqis aw gadaSenebul saxeobebTan erTad. igi ukve gansxvavdeboda
primatebisgan imiT, rom or fexze idga da xmarobda iaraRs - xis, Zvlis Tu qvis
natexebs, ris gamoc am periodidan iwyeben qvis xanis aTvlas. qvis xanaSi
gamohyofen uZvelesi qvis xanas, anu paleoliTs (berZn.: palaios - uZvelesi da
lithios - qva), romelic grZeldeba gviani paleoliTis dasasrulamde (X aTaswleuli
2
r.sayvareliZe. metafizikuri paradigma fsiqoTerapiaSi
Cv.w-mde). am periodSi evolucia ganicada adamianis anTropologiurma tipma -
warmoiqmna piTekantropi (500 000 wlis, anu 5 000 saukunis win), sinanTropi
(4 000 saukunis win), neandertaleli (2 000 saukunis win) da kromanioneli
adamiani (400 saukunis win). es ukanaskneli aRar Seclila, Cvenc igive
anTropologiur tips vekuTvniT.
arqeologiur masalebSi napovni qveda ybis da Tavis qalis formebi
(romlebic miuTiTeben sametyvelo aparatisa da tvinis ganviTarebaze) iZlevian
im varaudis safuZvels, rom sinanTrops, winamorbedebisgan gansxvavebiT,
adamianuri metyvelebis da azrovnebis sawyisi niSnebi ukve hqonda. xolo
Tanamedrove tipis metyveleba da, Sesabamisad, azrovnebac, Camoyalibda
kromanionelTan.
Cv. welTaRricxvamde, daaxloebiT, 120 - 50 saukunidan iwyeba mezoliTi
(berZn.: mesos - Sua), roca adamianma Seqmna mSvil-isari, moiTviniera
cxovelebi. qvis xanis yvelaze gviandeli periodia neoliTi (berZn.: neos - axali),
romelic TariRdeba Cv.w-mde 80-30 saukuniT. am periodSi adamianma xeli
mihyo miwaTmoqmedebas da mecxoveleobas, qvis iaraRis damuSavebas da
daxvewas, Seqmna Tixis WurWeli, moqsova naWeri. am periodis bolos
adamianma gaakeTa brinjaos iaraRi, riTac dasabami mieca brinjaos xanas (30-
10 saukune Cv. w-mde). xolo Cv. w-mde me-10 saukunidan iwyeba rkinis xana.
iaraRis kriteriumze dayrdnobili periodizacia universaluri araa. igi,
ZiriTadad, eyrdnoba pirveli gaTxrebis masalebs. mogvianebiT Catarebulma
gaTxrebma aCvena, rom dedamiwis sxvadasxva nawilSi adamianebi
sxvadasxva dros xmarobdnen qvas, brinjaos Tu rkinas. am klasifikaciis
fardobiTobaze miuTiTebs eTnografiuli masalac. afrikis, amerikisa Tu avstraliis
miyruebul adgilebSi dResac cxovroben tomebi, romelTa cxovrebisa da
warmoebis wesi qvis xanas Seesabameba.
$ 2. sulis gageba pirvelyofil kulturaSi
1. sulis moazrebis da suliT mkurnalobis istoriuli “asaki”
3
r.sayvareliZe. metafizikuri paradigma fsiqoTerapiaSi
adamians cxovelisgan yvelaze mkafiod ganasxvavebs is, rom enobrivi
komunikaciis procesSi igi ayalibebs msoflmxedvelobas - SexedulebaTa
sistemas samyarosa da sakuTar Tavze. msoflmxedvelobis pirveli formebi
mocemulia religiuri warmodgenebis saxiT. pirvel religiur Sexedulebebze
msjeloben miwaSi napovni samarxebiT, ritualuri naxatebiT, sagnebiT da
nagebobebiT. sayuradReboa, rom ukve 2 000 saukunis win neandertalelebi
marxavdnen micvalebulebs, Tanac marxavdnen gverdze dawolili mZinaris
pozaSi, umeteswilad, aRmosavleT - dasavleTis xazis gaswvriv. Tu damarxvis
faqts religiuri mizezis garda higienuri motivi SeiZleba hqonoda, aRmosavleT-
dasavleTze orientacia SeuZlebelia aixsnas sxva ramiT, mzis kultis elementebis
garda. imave epoqas miekuTvneba zogi samarxi, sadac cxovelis Zvlebia
Catanebuli micvalebulTan. es totemizmis da magiis elementebze miuTiTebs
(inlisuri totem-i ajvibas indielebis “ototemisgan” modis, sadac is niSnavs “mis
Tems, sagvareulos”; es is cxoveli an mcenarea, romelsac mTeli gvari winaprad
Tvlis, scems Tayvans da krZalavs masze xelis aRmarTvas).
mezoliTisa da gviani paleoliTis xanaSi (daaxloebiT 200 000 wlis win)
Cndeba gamomsaxvelobiTi xelovnebis pirveli nimuSebi, romlebic Seicaven
informacias imdroindel cxovrebasa da cnobierebaze. magaliTad, am naxatebis
siuJetebSi cxovelebis da maTTan dakavSirebuli ritualebis siWarbe savaraudos
xdis, rom maTi Semqmnelebi nadirobiT irCendnen Tavs da totemisturi rwmenis
matareblebi iyvnen.
safrangeTis teritoriaze napovni gviani paleoliTis droindel anu,
daaxloebiT, 400 saukunis winandeli gamoqvabulis kedelze aris adamianis
gamosaxuleba, romelsac cxovelis tyavi aqvs mosxmuli. avstraliis Tu afrikis
aborigenebi dRes ganviTarebis im etapze arian, romelzec safrangeTSi napovni
tyavmosxmuli adamianis figura iyo. pirvelyofili kulturis mqone am tomebSi
cxovelis tyavis gadacmis ufleba aqvs Samans, romelsac “SeuZlia” cxovels
gauigivdes. es analogia saSualebas iZleva vigulisxmoT, rom ormoci aTasi wlis
winandel gamovabulSic kedelze gamoxatuli aris jadoqri, Samani. radgan
Samanuri praqtika dResac axasiaTebs bevr eTnoss, eTnografiuli masala
saSualebas iZleva movaxdinoT arqauli Samanuri praqtikis rekonstruqcia. es
4
r.sayvareliZe. metafizikuri paradigma fsiqoTerapiaSi
CvenTvis mniSvnelovania imdenad, ramdenadac viciT, rom Samanis erTerTi
funqcia mkurnaloba iyo. Samani mkurnalobda, ZiriTadad, im meTodebiT, rasac
dRes fsiqoTerapiuls vuwodebT. Sesabamisad, fsiqoTerapiuli mkurnalobis
arqauli formebi Samanis institutSi aris saZebneli. zemoTqmulis gamo
savaraudoa, rom fsiqoTerapiuli praqtikis asaki, daaxloebiT, 400 saukunea.
2. animizmisturi paradigma religiaSi
cnobierebis religiuroba ukve gulisxmobs, rom mas sulis kategoria
gaaCnia. erTerTi farTedEgavrcelebuli mosazreba aris, rom adreul religiur
warmodgenebs safuZvlad edo, egreT wodebuli, animizmi. religiis istoriis pirveli
stadiis aRsaniSnad termini “animizmi” (laT. anima, animus-idan, rac
samSvinvels da suls niSnavs) mecnierebaSi eduard bernet tailorma (1832-
1917) daamkvidra. igi animizms, anu sulTa arsebobis rwmenas Tvlida
“religiurobis minimumad”. animizmi gulisxmobs, rom gasulierebulia yvelaferi,
gansakuTrebiT is, rasac cvlilebis unari gaaCnia - adamiani, misi sxeulis
nawilebi, cxovelebi, mcenareebi, geografiuli adgilebi, bunebis Zalebi da ciuri
sxeulebi.
tailors miaCnda, rom uZvelesi adamianis ZiriTadi kiTxvebi iyo: ra
gansxvavebaa cocxal da mkvdar sxeuls Soris? ra aris sifxizlis, Zilis, eqstazis,
avadmyofobis da sikvdilis mizezi? ras warmoadgenen sizmrebi da xilvebi?
uZvelesi adamiani am kiTxvebs pasuxobda “sulis” cnebiT.
3. “sulis” gaazreba
sulis animistur gagebaze mdidar masalas iZleva eTnografia da ligvistika.
yvela enaSi aris iseTi sityva, romelsac qarTulSi Seesabameba “suli”. am fonze
sainteresoa is msgavseba, rasac sulis gagebaSi xSirad avlenen erTmaneTisgan
kardinalurad gansxvavebuli (magaliTad, animisturi da qristianuli) kulturebi.
sulxan-saba orbeliani wers: “nergnica sulierad iTqmian, rameTu aqvT
maT moZraobisa da aRorZinebiTisa da Teslovnebisa Zali. xolo s u l i p i r u t y
5
r.sayvareliZe. metafizikuri paradigma fsiqoTerapiaSi
v T a, romel ars samSvinveli, sisxlisaobiTi da sicocxliT ganmatfelobiTi,
moZraobiTi, nivTierisa Zalisa moqmedeba da grZnobisa qoneba; xolo k a c T a
s u l i - sityvieri, arseba-gonieri, usxeulo, ucnauri, sityvieri da ukvdavi, arseba-
wvlili, usaxo, xati da msgavsi RvTisa; s u l i a n g e l o z i - sityvieri da gonieri
da meore naTeli....; s u l i w m i d a - dambadebeli amaT yovelTa, pirveli
naTeli da miuwvdomeli; qarnica sulad uTqvamT”. sityva “sulis” es ganmarteba
“leqsikon qarTulSi” aqvs motanili sulxan-sabas. ganmarteba qristianuli
kulturaSia Camoyalibebuli, Tumc vnaxavT, rom cxovelebis, adamianebis,
“qarni”-s da religiuri personaJebis sulier arsebebad gaazreba xSirad sxva
religiebis farglebSic gvxvdeba, rac religiuri cnobierebis saerTo Zirebze
miuTiTebs. sruliad gansxvavebul, magram sayuradRebo suraTs qmnis
sxvadasxva enebSi arsebuli “sulis” omonimebi (erTi sityviT sxvadasxva
mniSvnelobebis aRniSvna).
tasmanielebTan suli da Crdili erTi sityviT aRiniSneba, radgan iTvleba,
rom micvalebulis suli Crdilis an aCrdilis saxiT evlineba cocxlebs (aCrdils Crdilis
ieric aqvs). asevea indielebis bevr tomSi. am omonimias Sesabamisi rwmena
udevs safuZvlad, kerZod - rom adamianis suli mis CrdilSicaa. basutus tomSi
miaCniaT, rom Tu niangma kbilebi Caaso mdinaris piras mimavali adamianis
Crdils, igi adamiansac CaiTrevs. am warmodgenebis fonze damRupvelad
iTvleba Crdilis dakargva. pirvelyofil tomebSi da evropul folklorSic farTed aris
gavrcelebuli Tqmulebebi adamianis Sesaxeb, romelmac Crdili dakarga, rac
sabediswero xdeba Tqmulebis personaJisTvis, radgan Crdilis dakargva sulis
(Sesabamisad - sicocxlis) dakargvis tolfasia.
cnobilia evropul da aRmosavlur enebSi dafiqsirebuli kavSiri (maT Soris,
omonimia) sulsa da sunTqvas Soris (SeadareT Sesabamisi sityvebi inglisiur da
rusul enebSi; aseve - qarTuli, sadac “sunTqvis” sinonimebia “sulis kveTa” da
“sulTqma”). aseve erTi sityviT aRniSnaven am or realobas dasavleT
avstralielebi, netelas xalxi kaloforniaSi da a.S. sunTqvasa da suls Soris mWidro
kavSiris rwmena uxvadaa sxvadasxva kulturaSi.
mTel rig xalxTa warmodgeniT micvalebulidan amodis sunTqva, rogorc
suli. floridis indielebi momakvdavi mSobiares saxis win ikaveben
axaldabadebuls, rom masSi gadavides dedis Zala da sibrZne. igive mosazrebiT
6
r.sayvareliZe. metafizikuri paradigma fsiqoTerapiaSi
Zvel romSi momakvdavis axlobeli cdilobda misi ukanaskneli amosunTqvis
SesunTqvas. sunTqvasTan sulis dakavSireba bunebrivia, ramdenadac sunTqva
sicocxlis niSania, xolo suli sicocxlis mizezi. es logika safuZvels moklebuli ar
unda iyos im fonze, rom suli sxva sasicocxlo procesebTanac aqvT
dakavSirebuli.
suls xSirad ukavSireben pulsacias da guliscemas. warmodgena, rom suli
gulSia, gavrcelebuli iyo msoflios TiTqmis yvela xalxSi (qarTul enaSi analogiuri
faqti Seiswavla akademikosma a.frangiSvilma). suli da sisxlis kavSirs aRiareben
karenebi da papuasebi. analogiuri azriT gamsWvalulia ebrauli da arabuli
filosofia.
sulis cnebaSi sunTqvis, sisxlis, gulis da aCrdilis gaerTianebas garkveuli
warmodgenebi udevs safuZvlad. magaliTad, nikaraguas aborigenebs miaCniaT,
rom momakvdavi adamianis piridan suli amodis faqizi substanciis mqone
adamianis magvari arsebis saxiT. igi ar kvdeba, kvdeba sxeuli. am arsebas Tan
miaqvs adamianis guli. tirolis glexebs aqamde swamT, rom momakvdavis
piridan suli mcire Rrubelis saxiT amodis.
4. sikvdili da avadmyofoba
yvela tipis religiuri kultura miiCnevs, rom sxeulSi sulis Casaxleba aZlevs
sxeuls sicocxles. Sesabamisad, miaCniaT, rom sikvdili sxeulisgan sulis
wasvlaa. sikvdil-sicocxlis amgvari gaazreba aris sulis kategoriis safuZveli.
adamianis avadmyofoba an gonebis dakargva samxreT
avstralielebisTvis imis niSania, rom es adamiani sulma miatova. fijis
aborigenebic aseve Tvlian, magram miaCniaT, rom suli daZaxilze SeiZleba
mobrundes da... uZaxian avadmyofis suls misi gankurnebis mizniT. CrdiloeT
amerikis algonkinel indielebs miaCniaT, rom adamianis avadmyofobis mizezi
Crdilis dakargvaa (rac isev sulis dakargvas niSnavs) da misi dabrunebis
Semdeg unda frTxilad iyos, sanam Crdili masSi ar ganmtkicdeba. CrdiloeT aziis
Turanebi da TaTrebic Tvlian, rom avadmyofobis dros suli tovebs sxeuls. igive
mosazrebas vxvdebiT budistur tomebSi, sadac adamians suls lama ubrunebs
axloblebis garemocvaSi. birmaSi karenebi pepelasaviT iWeren avadmyofisgan
7
r.sayvareliZe. metafizikuri paradigma fsiqoTerapiaSi
Zilis dros gafrenil suls, uZaxian, sTavazoben mas sakvebs, tkbileuls da a.S.
CrdiloeT gvineis zangebs miaCniaT, rom fsiqikuri daavadebac imis Sedegia,
rom sulma miatova adamiani. es zogadi modeli konkretul “diagnozsac”
gulisxmobs, romlis drosac unda dadgindes jer is, Tu romelma sulma miatova
sxeuli da Semdeg is, Tu sad aris amJamad igi.
gavrcelebulia rwmena, rom erT arsebaSi sxvadasxva sulia - sxvadasxva
sityvebiT aRiniSneba suli, romelic sicocxles warmoSobs, romelic saflavis Tavze
trialebs, Crdilis bneli suli da naTeli suli, sarkesa Tu wyalSi areklili suli da a.S.
erT adamianSi sulTa simravlis modeli gvxvdeba rogorc primitiul xalxebSi,
aseve gviani periodis filosofosebTan (klasikuri magaliTia aristotele).
5. sizmari, transi da moCvenebebi
sizmars TiTqmis yvela arqauli kultura miiCnevs, rom Zilis dros sxeulidan
suli droebiT gadis. am mosazrebis argumenti yvelgan aris sizmari da misi
Sinaarsi, sadac adamiani naxulobs sxvadasxva adgilebs. radgan am dros sxeuli
uZravadaa (risi mowmeeebic garSemo uxvada arian), adamians miCnia, rom
sizmarSi mogazurobs suli. Tu didxans ar dabrunda Zilis dros wasuli suli,
adamiani SeiZleba daavaddes an daiRupos. saerTod, es niSnavs, rom sizmari,
avadmyofoba da sikvdili erTi procesis variantebia.
amerikeli indielebi Tvlidnen, rom mZinare suli tovebs adamianis sxeuls
misTvis mimzidveli sagnebis saZebnelad. adamianma sizmarSi sulis mier
nanaxi sagnebi gaRviZebis Semdeg aucileblad unda SeiZinos, raTa maTze
danatrebulma sulma meore dRes ar miatovos sxeuli, rasac avadmyofoba da
sikvdili mohyveba. axalzelandielebi Tvlian, rom Zilis dros sxeulidan gasuli suli
mogzaurobs megobrebis sanaxavad, maT Soris micvalebulTa samyaroSi.
sizmrebSi xSirad figurireben micvalebulebi, visac realobaSi veRar xvdeba
adamiani. savaraudoa, rom es faqti aiZulebda adamians suli daekavSirebina
imqveyniur samyarosTan.
animisturi azrovnebisTvis sizmarSi sulis mogzauroba imdenadaa realobis
nawili, rom moqmedebs cxovrebis wesze. birmaSi mdinareebze Wimaven
8
r.sayvareliZe. metafizikuri paradigma fsiqoTerapiaSi
Tokebs, radgan miaCniaT, rom suls ar SeuZlia wyalze gadasvla da Rame
mZinareTa sulebis Tavisuflad sasiarulod Tokis aseTi xidebia saWiro.
ZilSi sulis mogzaurobis ideis gamo bevrgan akrZalulia mZinaris
gaRviZeba - suli ver moaswrebs dabrunebas da adamiani SeiZleba daavaddes
an mokvdes. analogiuri modeli uxvad gvxvdeba maRali civilizaciis kulturebSic,
magaliTad vedantasa Tu kabalaSi. amave modeliT aris ganpirobebuli evropel
xalxebSi gavrcelebuli rwmena, rom cudia mZinaris gadabruneba, radgan sulma
SeiZleba veRar icnos sxeuli ukan dabrunebis dros.
sxeuls suli tovebs transis mdgomareobaSic, rac animisturi
azrovnebisTvis arsebiTad ar gansxvavdeba Zilisgan. transSi sxeulidan gamosuli
sulis mogzaurobis Tema xSirad gvxvdeba sxvadasxva xalxis miTologiasa da
folklorSi, rac miuTiTebs am warmodgenis arqaulobaze. magaliTad,
skandinavuri legenda belad ingimundze gavuwyebs, rogor gadawyvita man
islandiaSi wasvla. man sami fineli daamwyvdia sami dRiT da mosTxova enaxaT
islandia. isini Cavardnen samdRian transSi, “gaagzavnes” sulebi samogzaurod
da sulebis dabrunebis Semdeg mouTxres ingimunds islandiis Sesaxeb. amis
Semdeg ingimundma gadawyvita gamgzavreba.
moCvenebaze TiTqmis igive iTqmis, rac sizmarze. e.tailori Tvlis, rom
pirvelyofili sazogadoebis wevrisTvis sizmrisa da moCvenebis Sinaarsebi iseve
realuria, rogorc fxizeli aRqmis xati. saerTod, primitiuli tomebis macxovreblebi
bevr da cxovel sizmrebs xedaven da miiCneven realobad, Semdeg uyvebian
erTmaneTs rogorc cxovrebiseul movlenas. tailori Tvlis, rom avadmyofobis,
narkotikuli zemoqmedebis, daRlilobis an emociuri egzaltaciis mdgomareobebs,
romelSic halucinatoruli gancdebi advilad Cndeba, pirvelyofilebi anomaliad ar
ganicdian. am mdgomareobaSi nanaxze Semdeg msjeloben sxvebTan erTad,
rac yvela sazogadoebaSi xels uwyobs, rom gamravldnen sulTa mxilvelebi.
yovelive es zrdis moCvenebebis sixSires. amitom moCvenebebi, iseve rogorc
sizmrebi, mniSvnelovan adgils ikaveben pirvelyofilTa cxovrebaSi.
6. sulis ieri
9
r.sayvareliZe. metafizikuri paradigma fsiqoTerapiaSi
mosazrebidan, gardacvlilTa sulebs sizmris an moCvenebis saxiT xedavs
adamiani, logikurad gamomdinareobda, rom suls aqvs ieri. sizmrebisa da
moCvenebebis gamocdilebidan gamomdinare animistur kulturaSi iTvleba, rom
sxeulisgan gaTavisuflebuli suli isev sxeulis iers iRebs da swored amis wyalobiT
aris cnobadi. amdenad, suli amqveyniuri garegnuli niSnebis matarebeli aris im
qveynad. am logikiT xelmZRvanelobs avstralieli aborigeni, roca moklul mters
aWris im TiTs, romliTac, Cveulebriv, Subi ukaviaT tyorcnis dros. avstralieli Tvlis,
rom mtris suls im qveynad aRar eqneba TiTi, anu Subis (Sub-moCvenebis)
tyorcnis unari da zians veRar miayenebs mas imqveyniur cxovrebaSi
(SesaZlebelia, adre igive logika iyo Cadebuli mklavis moWris tradiciaSi, romelic
kavkasiis mTis xalxebSia gavrcelebuli). maRali kulturis qveynebSic xSirad
aqceven yuradRebas sulis sxeulebriv iers. Cinelebi gvianobamde
gansakuTrebul sasowarkveTaSi mohyavda Tavis mokveTiT sikvdils, radgan
miaCndaT, rom maTi suli imqveynadac Tavis gareSe wardgeboda da ver
iqneboda cnobadi.
sulis sxeulebrivi ieris ideac aCens Sebrunebul logikas, kerZod - rom
gamosaxuleba imis sulis matarebelia, rasac gamosaxavs. Tu naxati imis sulis
matarebelia, vis gamosaxulebasac igi warmoadgens, naxatis dazianebiT an
ganadgurebiT SeiZleba xelvyoT (davazianoT an movklaT) naxatze gamosaxuli
arseba. am modelidan logikuri xdeba rwmena, rom cudi niSania, Tu adamianis
sarkeSi yurebis dros sarke (anu adamianis gamosaxuleba am sarkeSi) gatyda.
savaraudoa, rom swored es rwmena ganapirobebs magiis bevr formulas -
sarkis akrZalvas zogierT kulturaSi, naxatisa Tu kerpis saxiT RvTaebis
gamosaxvis akrZalvas da sxva.
7. suli da fizikuri garemo
ieris garda suls sxva kavSirebic aqvs fizikur samyarosTan, magaliTad - suli
nawilobriv damokidebulia fizikur pirobebze. zemoT ukve moviyvaneT
magaliTi, romelSic suls Tokis xids uWimaven wyalze gadasasvlelad. CrdiloeT
amerikis indielebi saxls bades avleben garSemo, rom RamiT daicvan Tavi
daZinebuli mezoblebis moxetiale sulebisgan. kongos zangebi erTi weli ar
10
r.sayvareliZe. metafizikuri paradigma fsiqoTerapiaSi
hgvian micvalebulis saxls, rom amtvrianebiT ar Seawuxon gardacvlilis suli.
amave motiviT ar asufTaveben tinkinelebi saxls axal wels, radgan am dros
micvalebulTa sulebi sadResaswaulod brundebian axloblebTan.
8. sulis masa
fizikur realobasTan sulis kavSiris kidev erTi aspeqtia sulis masa, rac xSirad
gvxvdeba sxvadasxva kulturaSi. pirvelyofil tomebSi farTed gavrcelebuli
Cveulebaa, rom iatakze nacari dayaron, raTa gamoCndes sulebis da
demonebis nafexurebi. zogjer sawolis Cazneqva mianiSnebs, rom avadmyofi
bavSvis gverdiT gardacvlili dedis suli dawva. tonganelebisTvis adamianis suli
haeriviT masis mqonea. zogan sinaTlis, zogan orTqlis an eTeris magvari
substancia aris miCneuli sulis substanciad. am SemTxvevebSi sulic sxeulad
ganixileba, oRond msubuq da aramkvriv sxeulad. garda animisturi kulturisa
uxvad aris amgvari ideebi klasikur berZenul Tu qristianul filosofiaSi.
sxvadasxva ganviTarebis xalxebSi sxvadsxva formiT gvxvdeba idea, rom suls
aqvs wona. es idea aRwevs Tanamedrove spiritualur moZRvrebebamde, sadac
wonac dasaxelebulia - 3 an 4 uncia (wonis inglisuri erTeuli), anu 85,05 an
113,4 grami.
9. sulis urTierTobebi
suli aramarto amqveyniuri fizikuri TavisebebiT xasiaTdeba, aramed
urTierTobebiTac. imqveynad amqveyniuri urTierTobebis gagrZelebis idea
udevs safuZvlad Cveulebas, rom micvalebuls saflavSi Caatanon sagnebi,
romelsac igi amqveynad xmarobda. am rwmenas adasturebs yvela qveynis da
yvela civilizaciis samarxi, gansakuTrebiT, Tu igi warCinebul pirs ekuTvnoda.
saflavSi im sagnebis Cadeba, romelsac micvalebuli amqveynad xmarobda (es
tradicia arc TanamedroveebisTvis aris ucxo), ganpirobebuli iyo rwmeniT, rom
imqveynad mas igive urTierToba eqneba am sagnebTan.
11
r.sayvareliZe. metafizikuri paradigma fsiqoTerapiaSi
micvalebulisTvis sxva adamianebis msxverplad Sewirvac dakavSirebulia
rwmenasTan, rom SewirulTa sulebi micvalebulTan iseTive urTierTobas
gaagrZeleben, rac amqveynad hqondaT. amitom, msxverplad iwireboda
micvalebulis msaxurebi, monebi, colebi. fijis kunZulebze 1839 wels
aborigenebma daaRrCves 80 qali, radgan brZolaSi daiRupnen maTi qmrebi,
romlebsac imqveynad sWirdebodaT moyvaruli meuRleebi. sayuradReboa, rom
kulturis ganviTarebasTan erTad am, Tanamedrove TvalsazrisiT, barbarosuli
ritualebis gavrceleba daklebis magivrad matulobda. cnobilia, rom ganviTarebis
garkveul etapamde evropis, aziis, afrikis da amerikis materikis TiTqmis yvela
civilizaciaSi beladis an mefis gardacvalebisas mas msxverplad swiravdnen
meomrebs, ymebsa da colebs. sul ukanasknel periodamde indoeTSic, sadac
xSirad codvad aris miCneuli mweris mokvlac ki, wvavdnen qvrivebs gardacvlili
meuRlisaTvis. rogorc Cans, adamianis mokvla micvalebulisTvis
msxverplSewirvaa da amitom ar miiCneoda codvad. es modeli axasiaTebs
yvela msxerplSewirvas - RmerTisTvis adamianis, cxovelis Tu sakvebis
msxerplad mitana codvad ar iTvleboda da gulisxmobda, rom maTTan RmerTs
igive urTierToba eqneba, rac amqveyniur cxovrebaSi aris dakanonebuli. es
paraleli, micvalebulis sulisa da RmerTis mimarT erTnairi damokidebuleba kidev
erTxel gvaxsenebs im mosazrebas, rom religiur cnobierebaSi SeiZleba RmerTis
idea sulis, kerZod - micvalebulTa sulis ideidan iRebdes dasabams.
imqveyniuri cxovrebisTvis adamianis Sewirva yovelTvis micvalebulis
axloblebs ar ukavSirdeboda. idaanebTan iTvleboda, rom kacs imqveynad
imdeni yma eyoleba, ramden adamiansac moklavs igi amqveynad. xSirad isini
monas yidulobdnen marto imisTvis, rom moeklaT. daiakebTan igive idea
Camoyalibda rwmenaSi, rom imqveyniur msaxurTa ricxvi ganpirobebulia
amqveynad kacis mier mokveTili Tavebis raodenobiT. amitom, adamianis
Rirsebis gamoxatuleba iyo misi saxlis win aRmarTuli mokveTili Tavebis goraki.
amerikel indielebTan analogiur “funqcias” asrulebda saxlis win gamokidebuli
skalpebi. msgavsi Cveuleba bevr kulturaSi dasaturdeba.
10. cxovelis suli
12
r.sayvareliZe. metafizikuri paradigma fsiqoTerapiaSi
sainteresoa cxovelis sulis Tema. animisturi cnobiereba cxovelze xSirad
iseve msjelobs, rogorc adamianze, risi radikaluri gamovlenac aris totemizmi.
xSirad iseve, rogorc cnobil adamians miewereba xolme gvaris dawyeba,
winaparad moiazreba cxoveli, ufro zustad - cxovelis suli. es totemisturi
damokidebuleba Semdeg cxovelis gaRmerTebis safuZveli xdeba, risi elementic
aris TiTqmis yvela religiaSi. adamians mokluli cxovelis sulis iseve eSinia, rogorc
micvalebuli adamianis sulis. monadire xSirad patiebas iTxovs momavali
msxverplisgan nadirobis win da Semdeg mis suls Tavad swiravs msxverlps,
rom Tavidan aicilos misi ganrisxeba. Crdilo-amerikeli indielebi xSirad eridebian
gvelis mokvlas, radgan misi sulis SurisZiebis eSiniaT, zogjer - aRmerTeben
mas. Tu indieli daglija daTvma, igulisxmeba, rom man sxva daTvis Suri iZia.
amitom moklul daTvs sTxoven patiebas, xSirad mSvidobis yalionsac ewevian
masTan erTad - Txrian pirSi anTebul yalions da suls uberaven. cxovelebis
mimarT analogiur damokidebulebas vawydebiT afrikis da aziis xalxebSic. sul
cota xnis win koriakebi daTvs an mgels rom moklavdnen, tyavs aZrobdnen da
gadaacmevdnen erTerT Tanasoflels. mere mis garSemo iwyebdnen ritualur
cekvas da simRerebs, romlebSic arwmunebdnen cxovels, rom daTvis sikvdili
maTi, koriakebis brali ki ar aris, aramed viRac rusi aris damnaSave. zogierT
ganviTarebul kulturaSi moklul cxovelTan urTierTobas xumrobis saxe aqvs
miRebuli, rac savaraudos xdis, rom arqaul periodSi mas Tayvans scemdnen
(aseve SeiZleba ganvixiloT cxovelTa saxeebiT Warbi qarTuli berikaobac,
romelsac bevri analogi arsebobs sxvadasxva qveyanaSi).
yovelive es da sxva mravali faqti miuTiTebs, rom cxovelSi igulisxmeba
iseTive suli, rogorc adamianSia - iseTive survilebi, gansjis, sizmrebis Tu
moCvenebebis xilvis, imqveyniur samyaroSi gardasvlis iseTive unari.
grelandielebi fiqrobdnen, rom avdmyofi adamianis suli jadoqarma
SeiZleba Secvalis kurdRlis, iremis an bavSvis suliT. assamaSi kukis toms
miaCnia, rom maT mier mokluli yvela cxoveli imqveynad misi sakuTreba
iqneba iseve, rogorc omSi mokluli adamiani. analogiuri warmodgenebi aqvT
zulusebs. bevr pirvelyofil sazogadoebaSi micvalebuls iseve atandnen mis
sayvarel cxovelebs (gansakuTrebiT, cxenebs), rogorc cols da msaxurebs.
CrdiloeT amerikaSi gardacvlil bavSvebTan marxavdnen ZaRls, raTa misi suli
13
r.sayvareliZe. metafizikuri paradigma fsiqoTerapiaSi
bavSvs daexmareboda saiqios gzis povnaSi. actekebTan ZaRls klavdnen, rom
misi suli micvalebulTa samyarosken gzis gakvalvaSi daxmareboda patronis
suls. analogiuri tradiciebi gvxvdeba aziisa da evropis bevr qveynaSi. cxovelTa
sulebis ukvdavebaze msjeloben piTagora da platonic. antikur warmodgenebSi
ki ukve iyofa - “anima” cxoveluri suli (romelic adamiansac aqvs; qarTulad mas
samSvinveli ewodeba) “animusisgan”, anu specifiurad adamianis sulisagan.
11. mcenaris, sagnis da adgilis suli
ramdenadac mcenare iseve, rogorc cxoveli, ibadeba, izrdeba da kvdeba,
masac miewereboda sulis garkveuli saxe. mcenareuli sulis Tema gavrcelebuli
iyo uZveles periodSi, Sua saukuneebSic da dResac araa daviwyebuli. mcenaris
suli xSirad cxovelisas utoldeboda. karenTa toms miaCnia, rom adamianis
analogiurad mcenaris avadmyofobac misi sulis wasvlis Sedegia. amitomac
brinjis cudi mosavalis dros specialuri ritualebi ewyoba brinjis sulis ukan
mosabruneblad.
am tipis magaliTebi srul suraTs mainc ver qmnis imis Taobaze, Tu rogor
warmoedgina pirvelyofil adamians mcenaris suli. faqtia, rom mcenareebs
(yvavilebis garda) ar ayolebdnen micvalebuls imqveynad gamoyenebisTvis.
meores mxriv, farTed aris gavrcelebuli rwmena, rom adamianis suli gadadis
mcenareSi (misi anareklia sasaflaoze yvavilis an xis dargva da movla, xesTvis
Txovna - “natvris xe”, an farTed gavrcelebuli wminda tyis kulti).
pirvelyofil cnobierebaSi vxvdebiT aramarto cxovelebis da mcenareebis,
aramed sagnebis sulebs. sulierad ganixileba qva, joxi, iaraRi, mdinare, mTa da
a.S. maTi gasuliereba vlindeba imaSi, rom TiToeul maTgans adamiani sityviT
mimarTavs, xandaxan ritualiTac ki, gulisxmobs maTSi azrovnebis da nebis
mqone arsebas. amis erTerTi safuZveli SeiZleba iyos sizmari - sizmarSi
adamiani xom xedavda sxva adamianis samossac, iaraRsac, sxvadasxva
sagnebs da landSafts, ufro zustad - maT gamosaxulebas, anu maT suls.
amitom, mas es sizmriseuli STabeWdilebebi hkarnaxobdnen, rom sagnebis suli
arsebobs. es rwmena gansakuTrebiT iyo gavrcelebuli birmaSi, fijis kunZulebze
da CrdiloeT amerikaSi. am ukanasknelis ajibves tomSi Tvlidnen, rom sagnebis
14
r.sayvareliZe. metafizikuri paradigma fsiqoTerapiaSi
sulebi iseve gadasaxldebian imqveynad, rogorc adamianTa sulebi. es rwmenac
gulisxmobs, rom imqveyniuri samyaro amqveyniuris analogia.
gavrcelebulia mniSvnelovani adgilis ganxilva specifikuri sulis
samflobelod. amgvari warmodgenebi dRemde yvela xalxSia SemorCenili
(SeadareT - “adgilis deda” an “fuZisa da Weris angelozi” saqarTveloSi). adgilTa
sulebi SeiZleba keTilganwyobili iyvnen, SeiZleba - ara. amitom, maT msxverpls
swiravdnen iseve, rogorc micvalebulebs an RmerTebs.
12. usxeulo sulebi
Cven aqamde ganvixilavdiT miwieri arsebebisa Tu sagnebis gasulierebas,
rogorc animizmis gamovlinebas. animizmis etepzec da, gansakuTrebiT, mis
Semdeg religiebSi aRiareben iseT sulebs, romlebsac sxeuli ar gaaCniaT.
animistur kulturaSi aseTebi arian micvalebulTa sulebi, boroti da keTili sulebi.
mogvianebiT Cndebian demonebi, angelozebi, RmerTebi. yvela maTgans
adamianis msgavsad aqvs Semecnebis unari, survilebi da emociebi.
adamianisgan gansxvavebiT maT ara aqvT sxeuli da amdenad - arian
ukvdavebi da floben mistikur Zalas.
13. “sulis” cnebis fsiqologiuri safuZvlebi pirvelyofil kulturaSi
ganxiluli masalaSi yvelaze ufro saintereso aris is, riTac gansxvavdeba
sulis cneba animistur kulturaSi gviandelTan SedarebiT. erTerT amgvar
gansxvavebad SeiZleba miviCnioT is, rom animisturi cnobierebisTvis suli iseve
aris mocemuli empiriul gamocdilebaSi, rogorc nebismieri sxva realoba, igi
dakvirvebadia, kerZod - mas xedaven sizmrebSi da halucinaciebSi.
aRsaniSnavia, rom animisturi cnobierebis saerTo niSnebs vnaxulobT
TiToeuli kontinentis aborigenul mosaxleobaSi, anu maTTan, vinc adre
erTmaneTisgan geografiulad da kulturulad izolirebuli iyo. es savaraudos xdis,
rom sulis kategoria Camoyalibebis etapze iseTi faqtorebis gavlenas ganicdida,
romelic ar daiyvaneba kulturaTSoris kontaqtebze.
15
r.sayvareliZe. metafizikuri paradigma fsiqoTerapiaSi
tailori Tvlis, rom animisturi modeli imdenad axlosaa imasTan, rasac
grZnobis organoebi gvidastureben, imdenad racionaluria da kargad ergeba
bevr movlenas, rom arqaulobis miuxedavad, masTan religiis da mecnierebis
dapirispirebis miuxedavad, misi kvali dRemde arsebobs kulturasa da kulturuli
adamianis cnobierebaSi. Tu sulis arseboba dRevandeli scientisturi (mecnieruli)
kulturis matarebeli adamianisTvisacaa misaRebi, advili warmosadgenia
ramdenad daeyrdnoboda am cnebas pirvelyofili adamiani, romelsac ar unda
hqonoda sakuTari sulieri procesebis “undoblobis”, anu TviTdakvirvebaSi
mocemuli gancdebis eWvqveS dayenebis safuZveli. amitom, bevri mkvlevari
(upirveles yovlisa, TviT tailori) varaudobs, rom pirvelyofili adamianisTvis
erTnairad realuri unda yofiliyo aRqmis, sizmris da halucinaciis Sinaarsebi,
radgan TviTdakvirvebaSi aRqmas, sizmars da halucinacias erTnairad axlavs
realobis gancda.
adamiani introspeqciis (sakuTar gancdebze dakvirvebis) unaris mqone
arsebaa. mis introspeqciul gamocdilebaSia: 1) adamianis gareT arsebuli
realobis eqsteroceptuli gancdebi; 2) adamianis sxeulis mdgomareobis
introceptuli gancdebi guliscemis, sunTqvis, tkivilis, moZraobis Tu sxva
sxeulebrivi procesebis Sesaxeb; 3) adamianSi realurad arsebuli intenciis,
midrekilebis gancda imis mimarT, rac jer ar arsebobs, magaliTad -
moTxovnileba, survili, emocia, neba da a.S. 4) aw ararsebuli warsuli
gamocdilebis gancdebi, romelTagan Sedgeba mexsiereba; 5) sakuTari azris,
varaudis gancda saganTa da movlenaTa Sesaxeb; 6) gancdebi, romlebsac
realobis grZnoba ar axlavs - fantazia, ocneba, momavlis warmodgena da a.S.
7) gancdebi, romlebsac realobis grZnoba axlavs, magram isini realobasTan
logikur SesabamisobaSi ar arian, risi magaliTicaa sizmari da halucinacia, anu
fantaziis specifiuri saxe realobis gancdiT, romelSic bunebis kanonebi
ugulvebelyofilia. es introspeqciuli masala saerToa yvela adamianisTvis.
amave dros, adamiani yovelTvis cdilobda da cdilobs garkveul logikaSi
moeqcios miRebuli STabeWdilebebi. savaraudoa, rom pirvelyofili adamiani
ecdeboda erTian logikur sistemaSi gaerTianebina zemoT CamoTvlili
introspeqciuli STabeWdilebebi. Tu misTvis realuri iyo yvelaferi, rasac axlda
realobis gancda, is logikur sirTuleebs waawydeboda - saerTo logika ar
16
r.sayvareliZe. metafizikuri paradigma fsiqoTerapiaSi
eZebneba realobis grZnobiT gaerTianebul eqstero-introcefcias da sizmrebs. am
sirTulis daZlevis ori gza arsebobda - an erTerTi STabeWdilebis adeqvaturoba
unda uaryofiliyo (magaliTad, sizmrisa da halucinaciebis realobaze uaris Tqma,
rogorc Cven vakeTebT; induri filosofia aRqmaSi mocemul realobas miiCnevs
iluziad), an aRiarebuliyo ori gansxvavebuli bunebis mqone obieqturi realoba -
erTis mxriv, fizikur anu sxeulebriv kanonebze da, meores mxriv, eqstra-fizikur
anu sulier kanonebze agebuli realobebi (pirvelyofili adamianis
damokidebuleba).
usxeulo arsebaTa moqmedebas adamiani akvirdeboda sizmrebisa da
halucinaciebis siuJetebSi - aq aRar moqmedebda sivrcisa da drois, gaSualebuli
mizez-Sedegobriobis da forma-Sinaarsis erTianobis kanonebi. adamiani,
romelic sxeulebriv samyaroSi nabij-nabij gadaadgildeboda, sulier samyaroSi
(sizmarSi) myisierad faravda didi sivrces an dafrinavda; igi fizikuri Zalisxmevis
gareSe, mxolod azris gaelvebis Sedegad angrevda an agebda qalaqebs; is
SeiZleba yofiliyo misTvis Cveul sxeulSi an gadasaxlebuliyo savsebiT uCveulo
formaSi da a.S. sakuTari pirovnebis im nawils, romelic am ze-bunebriv
samyaroSi imyofeboda maSin, roca mis sxeuls eZina, pirvelyofilma adamianma
uwoda suli.
Tanamedrove zrdasrul adamians erTi Tavisebureba ganasxvavebs
bavSvis da pirvelyofili adamianisgan - igi ar ujerebs realobis gancdas,
azrovnebas ufro endoba. amgvari orientaciis da sizmris realobasTan
winaaRmdegobis gamo mas miaCnia, rom misi xilvebi realobis suraTi araa, isini
an miniSnebaa realobaze, an, saerTod, cnobierebis TamaSia da meti araferi.
amisgan gansxvavebiT, patara bavSvi da animisturi cnobiereba realobad Tvlis
yvelafers, rasac realobis gancda axlavs Tan, maT Soris - sizmriseul da
halucinatorul xilvebs. cnobierebis adreuli formebis istoriasa da ontogenezSi
dadasturebuli es Taviseburebebi, savaraudoa, rom safuZvlad edeba sulis
msoflmxedvelobriv gaazrebis saerTo niSnebs sxvadasxva kulturaSi.
amasTanave, animisturi kulturis specifika imaSia, rom adamianma
sakuTari moZraobis dakvirvebadi mizezebi (azrebi, survilebi) gadaitana sxva
sxeulebis moZraobis asaxsnelad da, amis Sedegad, maTSi sulis arseboba
dauSva. am “paradigmis” gaCena bunebrivia - adamiani xom yvelaze ufro
17
r.sayvareliZe. metafizikuri paradigma fsiqoTerapiaSi
Tavdajerebuli sakuTari qcevis axsnisas iyo. amitom, logikuria, adamians
daeSva, rom yvela movlenis determinanti am movlenis sulia.
* * *
im animisturi msoflmxedvelobidan, rom fizikur realobas ganapirobeben
metafizikuri sulebi, logikurad gamodinareobda cxovrebis strategia - sxeulTa
samyarosTan dakavSirebuli praqtikuli problemebis gadaWrisTvis adamians
unda moexdina gavlena sulTa samyaroze, romelic Semdeg Secvlida fizikur
sinamdviles. am gziT cdilobda adamiani mieRo misTvis sasurveli amindi,
nayofieri nadiroba an mosavali. amave gziT ebrZoda igi daavadebebs da
sikvdilsac ki. metafizikuri sinamdvilis aseTi dakavSireba praqtikul
problemebTan ukve gulisxmobda, rom unda Seqmniliyo sulTa samyarosTan
urTierTobis “teqnologia” da misi Semsruleblis socialuri instituti. amgvari
instituti Seiqmna. sxvadasxva kulturaSi mas sxvadasxva saxeli hqonda -
jadoqari, magi, Samani, mkurnali, grZneuli da a.S. msjelobis gaadvilebisTvis
mas Samani vuwodoT, radgan am praqtikis saxelad dRes damkvidrebulia
termini “Samanizmi”.
$ 3. pirvelyofili kulturis fsiqologiuri praqtika - Samanizmi
1. Samanizmis arsi
“Samanizmi... warmoadgens eqstazis erTerT arqaul teqnikas,
amasTanave - mistikas, magias da “religias” am sityvis farTe mniSvnelobiT”
(m.eliade). Samani magic aris da eqimbaSic. igi mkurnalobs, rogorc eqimbaSi,
da, amav dros, fakiriseul saswaulebsac uCvenebs. fsiqoTerapiis TvaliT Tu
SevxedavT, savaraudoa, rom SemTxveviTi ar unda iyos saswaulmoqmedis da
mkurnalis erT pirovnebaSi gaerTianeba - saswauli aCens rwmenas, romelic
sWirdeba fsiqoTerapiul mkurnalobas. amave dros, Samani zebunebriv
ZalebTan urTierTobis unaris demonstraciasac axdens - “aTvinierebs” stiqiebs,
warmarTavs msxverplSewirvas, micvalebulTa sulebi “gadahyavs” sxva
samyaroSi da a.S.
18
r.sayvareliZe. metafizikuri paradigma fsiqoTerapiaSi
Samanizmis terminSi erTiandeba sxvadaxva religiuri rwmena, romelSic
centralur adgils ikavebs Samanis figura. igi qarizmatuli pirovnebaa, romelsac
aqvs transSi gadasvlis, avadmyofTa gankurnebis, bunebis Zalebis marTvis,
cxovelebsa da frinvelebTan urTierTobis, Tu micvalebulTa samyarosTan
kontaqtis unari. Samans “zurgs umagrebs” mis sazogadoebaSi gavrcelebuli
miTologia, romelic, ZiriTadad, asaxulia zepir gadmocemebSi. am miTebis
tradiciuli personaJia Samani, romelic adamianTa da sulebis mediatoria - maTi
urTierTobis gamSualebeli. Samanis damxmare sulebic arseboben, romlebic
Citebis, Tevzebis da sxva miwieri cxovelebis saxes iReben (es fragmenti, albaT,
totemisturi azrovnebis Taviseburi gavlenaa). miTebSi Samanis erTerTi ZiriTadi
funqcia - mkurnaloba, warmodgenilia, rogorc Samanis an misi damxmare
sulebis brZola avadmyofobis sulTan. avadmyofobis suls Samani edaveba,
eCxubeba, aSinebs, Seulocavs da a.S. iTvleba, rom am gziT Samani adamianis
suls arTmevs avadmyofobas da ubrunebs patrons, rac am ukanasknelis
gamojanmrTelebas iwvevs. ase Tvlis Samanic da pacientic. am Tvalsazriss
orive maTganSi ayalibebda miTologia. miTologiis erTianobis miuxedavad
Samansa da pacients Soris aris gansxvaveba - Samanis monaTxrobidan
gamomdinare avadmyofi gulisxmobs, rom Samani ibrZvis misi sulisTvis. xolo
transSi myofi Samani uSualod xedavs da ganicdis am “brZolas”.
Samanizmi, viwro gagebiT, aris movlena, romelic amJamad gavrcelebulia
cimbirsa da centralur aziaSi. terminic tungusuri “Saman”-idan modis, romelic
sxva enebSi rusulidan gavrcelda. amave dros, yvela eqimbaSi, an yvela magi
Samani araa. Samans Tavis specializacia aqvs. “Samani aris specialisti
transisa, romlis drosac misi suli, rogorc iTvleba, tovebs sxeuls imisTvis, rom
avides zecaSi an CaeSvas jojoxeTSi” (eliade). Samani ar qmnis religiur
ideologias, igi yvela ideologias iTavsebs. amitom eliade Tvlis, rom Samanizmi
ufro mistikuri fenomenia, vidre religiuri, romelic bevr religiaSia mocemuli
eqstaturi kulturis saxiT. meores mxriv, sayuradReboa, Tu ra iTvleba Samanis
sulis sxeulidan gamosvlad da ra saSualebebs iyenebs igi amisTvis. am
sakiTxebze gansakuTrebiT TvalsaCino masalas iZleva Samanad gaxdomis
principebi.
19
r.sayvareliZe. metafizikuri paradigma fsiqoTerapiaSi
2. Samanad gaxdoma
cimbirsa da Crdilo-aRmosavleT aziaSi Samanad gaxdomis gzebi aris: 1)
profesiis gadacema memkvidreobiT; 2) SerCeva bunebrivi midrekilebis,
spontanuri mowodebis mixedviT. aris sxva variantebic, magram eqstazis
bunebrivi gamocdileba yvelgan aucilebelia. yazaxebTan da yirgizebTan
Samans sofeli irCevs yvela axalgazrdidan, gansakuTrebiT - gardamaval asakSi
myofi oboli da nevrotuli axalgazrdebidan. Samanistur sazogadoebaSi epilefsiuri
an isteriuli Seteva RmerTebTan Sexvedrad aris miCneuli. bevrgan adamiani
Samanad xdeba mexis dacemis Semdeg. eqstaturi gamocdilebis qveS
igulisxmeba STambeWdavi sizmrebi, transi, halicunaciebi da a.S. Samanobis
kandidatis es spontanuri eqstaturi gancdebi Zveli Samanis didaqtikis (miTebis,
simboloebis da sulTa geneologiis swavlebis) saSualebiT xdeba kontrolirebadi.
yovelive es gadaaqcevs nevrotiks misi sazogadoebis mier aRiarebul Samanad.
3. Samanis iniciacia
Samanis iniciacia iseve, rogorc yvela iniciacia (laT. initiare - ziareba
sakulto saidumloebasTan; iniciacia garkveul rituals gulisxmobs da xSirad
ukavSirdeba axali socialuri statusis miRebas religiur ierarqiaSi) atarebs
iniciaciis procedurebis saerTo semantikas: tanjva, sikvdili da aRdgoma axal
arsebad. Samanis avadmyofoba cxovrebiseuli tanjvis analogiaa. cnobierebis
dakargva - sikvdili. am etaps xandaxan sxeulis nawilebad simboluri daWris
ceremonia axlavs Tan. SamanobasTan ziarebis yvelaze gavrcelebuli ritualebia
ganmartoeba gaudabnoebul adgilas (imqveyniuri samyaros simboloa) da
akrZalvebi, romelic kandidats micvalebulTan aigivebs - yofna saWmelis da
wylis gareSe; saxeze ferflis wasma da micvalebulTa niRabis tareba
moCvenebasTan misamsgavseblad; simboluri dakrZalva taZarSi; hipnoturi Zili
da sasmeli, romelic cnobierebas akargvinebs adamians; tkivilis ugulvebelyofa.
am mdgomareobidan dabrunebuli neofitebi xSirad iqcevian ise, rogorc
mexsiereba dakarguli adamiani - Tavidan swavloben siaruls, Wamas, Cacmas.
isini iReben axal saxels da swavloben axal (Samanur) “enas”.
20
r.sayvareliZe. metafizikuri paradigma fsiqoTerapiaSi
garemomcvelebic mas xSirad ise uyureben, rogorc im qveynidan mosul
moCvenebas. xandaxan, iniciaciis etaps axlavs analogiuri Sinaarsis sizmrebi,
sadac damatebulia zecad asvlis da qvesknelSi CaSvebis, an gardacvlil
SamanebTan gasaubrebis siuJetebi. es eqstaturi gancdebi Samanis
momzadebis erTerTi safexuria.
avstraliel aborigenebSi Samanad aRiareba xdeba mas Semdeg, rac misi
suli or-sam dRes “dahyofs sulTa samyaroSi”. kondebis qurumi amgvar
aRiarebas aRwevs ToTxmetdRiani transis Semdeg. iTvleba, rom transis
mdgomareobaSi misi erTerTi suli uzenaes RvTaebasTan midis. Tanamedrove
iakuteli Samanebi hyvebian, rom Samanobis msurveli 3-7 dRe “kvdeba” -
sakvebis gareSe, uwylod da uZravad wevs iurtaSi. transSi igi xedavs, rom misi
sxeuli rkinis CangliT an rkinis frinvelis mier iglijeba nawilebad, Tvalebi vardeba
budeebidan, sxeuli icleba siTxisgan; sxeulis naglejebs Wamen sxvadasxva
daavadebis boroti sulebi, rac aZlevs momaval Samans maTi mkurnalobis
unars. amis Semdeg frinveli Samanis Zvlebs agrovebs da kravs rkiniT. es ukve
axali adamiania. Samanobis kandidati (neofiti) am xilvebis Semdeg iRviZebs.
iakutiis sxvadasxva tomSi analogiuria xilvebis Sinaarsi, sadac ramodenime
ZiriTadi Tema figurirebs: sxeulis daqucmaceba da aRdgena; ritualuri sikvdili,
romelsac aRdgoma mohyveba; miTologiuri frinvelic mniSvnelovani figuraa
Samanur warmodgenebSi. analogiuri Temebi (avadmyofobaTa, xeebis da
stiqiebis sulebi, daqucmaceba da aRdgena, samkurnalo codnis miReba)
gvxvdeba avamis samoedebis (nencebis), tungusebis, buriatebis da sxvaTa
sainiciacio transSi.
cimbiris Samanebis am eqstatiuri siuJetebis analogiuri Temebi gvxvdeba
avstraliel SamanebTan. iq zebunebrivi arseba neofits arTmevs da ucvlis
Signeuls ukeTesiT, amatebs magiur kristalebs (an/da gvels), micvalebulTa
sulebi modian da aswavlian mas mkurnalobas. aRsaniSnavia, rom magiur
kristals (kvarcis kristals) avstralieli aborigenebi “gayinul Suqad” Tvlian, romelic
sxeulSi Samanis Sinagan sinaTled gadaiqceva. es warmodgena sainteresoa
ramodenime TvalsazrisiT. jer erTi, Sinagani sinaTle mraval gviandel mistikur
praqtikaSi gvxvdeba - mistikasTan dakavSirebul procedurebs xSirad axlavs Tan
Sinagani sinaTlis realurad gancda (bevr religiur sistemaSi mistiuri Zalis mqone
21
r.sayvareliZe. metafizikuri paradigma fsiqoTerapiaSi
pirs “ganaTlebuls” an “naTeli sulis matarebels” uwodeben). SeiZleba, am
introspeqciuli fenomenis axsnis aucileblobam gaaCina magiuri kristalis miTi da
Semdeg - Sesabamisi xilva. meorec, magiuri kristali ganviTarebul religiebSi
xSirad aris zebunebrivi ZaliT aRWurvili adamianis atributi, rac Samanuri
modelis gvaindel versiad SeiZleba ganvixiloT.
sxeulis iniciaciuri danawileba aseve gvxvdeba amerikis tomebSi, afrikasa
da indoneziaSi. CrdiloeT amerikaSi maias tomis Samanobis kandidati xdeba
Semdegi ritualis monawile: mas “klaven” wamlebis wveniT, mere
“anawileben”, ris Semdegac igi aRdgeba Samanad. rogorc vnaxeT, xSirad es
procedura aris ara ritualis, aramed xilvis siuJeti. sxeulisgan amgvari
gaTavisuflebis erTerTi logikuri fenomenologiuri Sedegia sakuTari ConCxis xilva
- Samani transSi sxeulidan xorcis mocilebis Semdeg xedavs mxolod sakuTar
ConCxs, romlis TiToeul Zvals asaxelebs igi “Samanebis enaze”. amitom xSiria,
rom ConCxis suraTi gadaiqceva Samanis sxeulis moxatulobad.
sikvdili, anu sxeulidan sulis amoReba da mere misi (sxeulis) “ganaxleba”
aris eskimos neofitis xilvebSic. am proceduris Semdeg xilvebSi maswavlebeli
mas gadascems “angagoks” - saidumlo sinaTles da cecxls, romelsac momavali
Samani ganicdis mTel sxeulSi, gansakuTrebiT, TavSi, mis Rrma centrSi. es
lokalizacia Zalian sainteresoa im fonze, rac dRes viciT - siTbos (miT umetes,
simxurvalis) gancda dakavSirebulia sisxlZarRvebis gafarToebasa da sisxlis
mimoqcevis gaZlierebasTan. siTbos gancdis tvinis siRrmeSi lokalizacia
savaraudos xdis, rom Samanuri procedurebis dros intensiuri xdeboda tvinis
qerqqveSa struqturebis kveba.
Samanuri koncefciis mixedviT iTvleboda, rom siTbosa da sinaTlis sxeulsa
da TavSi lokalizaciis Semdeg Samans uCndeboda sibneleSi uxilavi sagnebis,
warsulisa da momavlis, micvalebulebis da sulebis xilvis unari. sayuradReboa,
rom am Sinagani Suqis Sesaxeb laparaki aris gviandel mistikur moZRvrebebSic
- upaniSadebSi, iogas teqnikaSi, “micvalebulTa tibetur wignSi”, qristianul
Teologiasa da mistikaSi. yovelive es savaraudos xdis, rom mistikuri sinaTlis da
simxurvalis gancda religiuri eqstazis aucilebeli fenomenebia Samanobidan
dawyebuli da rTuli religiuri sistemebiT damTavrebuli.
22
r.sayvareliZe. metafizikuri paradigma fsiqoTerapiaSi
Samanuri xilvis iseTi elementi, rogorc aris pirovnebis gaTavisufleba
xorcisagan, sainteresoa rogorc religiis istoriisTvis, ise fsiqoTerapiisTvis,
ramdenadac amgvari xilvebis fonze icvleba Samanis janmrTeloba.
4. Samanis janmrTeloba
Samanad avadmyofi pirovnebis arCeva ar niSnavs, rom Samani
avadmyofia. rogorc wesi, Samanuri praqtika xels uwyobs TviT Samanis
gamojanmrTelebas (anu - Samanis pacienti TviT Samanicaa, rasac ase xSirad
vxvdebiT fsiqoTerapiis istoriaSi). Samanebi hyvebian, rom Samanobis dawyebis
Semdeg isini ukeTesad grZnoben Tavs. roca raime mizeziT maT am praqtikis
saSualeba ara aqvT, janmrTelobis mdgomareoba uuaresdebaT.
Samanis janmrTelobis gaumjobesebis niSnebia is, rom Samani mis
TanasoflelebTan SedarebiT ufro mdgradia daavadebebis mimarT, ukeTesad
marTavs sakuTar mdgomareobas, epilefsiur Setevasac ki - winaswarganzraxviT
SeuZlia misi dawyebac da dasrulebac. Samanis transi gansxvavdeba
Cveulebrivi isteriuli an epileftoiduri gulyrisgan. xalxiT savse iurtaSi igi ritualur
cekvas asrulebs sakmaod didi tvirTiT - mis tansacmelze dakidebuli rkinis
samkaulebi iwonian, daaxloebiT, 15 kilograms. miuxedavad imisa, rom Samani
am cekvas transSi asrulebs da Tvalebi daxuWuli aqvs, igi arasodes arafers da
aravis ar ejaxeba da poulobs yvelafers, rac unda. transis procesis marTvis es
unaric avadmyofobis CarCoebSi ver Tavsdeba.
Cveulebriv mdgomareobaSi Samani Tanasoflelebisgan gansxvavdeba
yuradRebis Zlieri koncetraciis unariT da maRali amtanobiT. igi energiuli da
“inteligenturi” personaa. amave dros, mas aqvs Zlieri da moqnili sxeuli. masSi
igrZnoba upiratesobis gancda, oRond igi arasodes araa qedmaRali.
mexsierebac mas gacilebiT ukeTesi aqvs vidre sxvebs, rac gamoixateba tomis
zepiri folkloris codnaSi. iakutebis Samanis leqsikoni 12 000 sityvas Seicavs,
roca Tanasoflelebis leqsikoni - 4 000 sityvas.
23
r.sayvareliZe. metafizikuri paradigma fsiqoTerapiaSi
xolo maSin, roca Samani iZulebulia droebiT Sewyvetos praqtika, mas
usustdeba sakuTari mdgomareobis marTvis Cveva da avadmyofobis
simptomebi matulobs. amdenad, aqtiuri Samanis fsiqologiuri tipi da suliT
avadmyofi erTmaneTisgan gansxvavdeba. sudanis tomebi ar scemen pativs
adamians, romelic avadmyofuria Cveulebriv mdgomareobaSi, transis gareSe.
Samanis fizikur da sulier janmrTelobas iTxoven avstralieli tomebic.
fsiqoTerapiis istoriisTvis, ra Tqma unda, sainteresoa rogor inkurneboda
Samanis pacienti, magram aranakleb sainteresoa is, Tu ris Sedegad
umjobesdeba TviT Samanis janmrTeloba. Samanis pacientis gankurneba
advilad SeiZleba aixsnas imiT, rac dRes vicT sugestiis, kerZod, placebo-efeqtis
Sesaxeb. rac Seexeba Samanis gamojanmrTelebas, es ufro rTuli asaxsnelia.
savaraudoa, rom am saidumlos gasaRebi transSia, radgan transis
gaiSviaTebisas, Samani isev ubrundeboda avadmyofur mdgomareobas.
amasTan dakavSirebiT yuradRebas imsaxurebs sxvadasxva kulturaSi
gameorebuli Samanis iniciaciis xilva, rom Samani kargavs xorcs.
es fragmenti sayuradReboa, radgan aCens erT varauds. SeiZleba am
proceduriT amoqmedebulia fsiqikis is zogadi kanoni, rom erTi gancdis Semdeg
naklebad mosalodnelia pirvelTan logikur winaaRmdegobaSi myofi gancdebis
gaCena. sxvagvarad rom vTqvaT, erTi gancda aCens ganawyobas, romelic
zrdis masTan logikur SesabamisobaSi myofi gancdebis albaTobas da amcirebs
Seusabamo gancdebisas. aqedan gamomdinare, Tu Samanma “ixila” rogor
dakarga sxeuli, am xilviT Seqmnilma ganwyobam unda uarhyos sxeulidan
(somadan) momdinare stimulacia, radgan fsiqikisTvis am pirovnebas “sxeuli
aRar gaaCnia” da amgvari stimulacia ar unda arsebobdes. somaturi
stimulaciidan am gziT ganTavisufleba SesaZlebelia aRmoCndes Samanis
gamojanmrTelebis erTerTi faqtori, rogorc fsiqosomaturi kavSirebis Sesustebis
meqanizmi.
Samanuri iniciaciis es Tavisebureba savaraudos xdis, rom gviandel
kulturebSi wamoyenebuli sulis xorcisgan ganTavisuflebis religiur-filosofiuri
ideali SeiZleba am eqstatur teqnikidan iRebdes dasabams. Tu am versiiT
vixelmZRvanelebT, unda davuSvaT, rom es religiuri ideali realurad gulisxmobs,
rom fsiqika ar unda iRebdes sxeulebriv (introcefciul) SegrZnebebs, romlebic
24
r.sayvareliZe. metafizikuri paradigma fsiqoTerapiaSi
warmarTaven sxva gancdebis, gansakuTrebiT - emociebis mimdinareobas. am
varauds amyarebs isic, rom “sulis mdgomareobis” Semowmeba xdeba sxeulis
ugrZnoblobiT cecxlis, yinvisa Tu xmlis mimarT. sxeulebrivi gancdebisgan
ganTavisufleba aCenda sulisa da pirovnebis Tavisuflebis gancdas. SeiZleba
amiTaa ganpirobebuli, rom Soreuli aRmosavleTisa Tu iudaizmze dafuZnebul
religiebSi idealad gvevlineba “ganTavisufleba” (qristianobaSi am cnebam
socialuri mniSvnelobac miiRo, rac ver Tavsdeboda religiis logikur sistemaSi).
5. Samanis swavleba
Samanis swavleba mimdinareobs Cveulebriv mdgomareobasa da transSi.
transul xilvebSi RvTaeba, micvalebulTa sulebi an cxovelebi uziareben Samans
cxovrebis wesis Tu mkurnalobis saidumloebebs. amave dros, Cveulebriv
mdgomareobaSi neofits Samanobas aswavlis Zveli Samani. neofits sakraluri
Zala “gadaecema” transSi. mas mfarvelobas xSirad ucxadebs totemuri cxoveli.
zogjer Samanis Zalis wyaro xdeba ZilSi micvalebulTa gamocxadeba. CrdiloeT
amerikis tomebSi Samans Zalas gadascems xilvebSi masTan misuli “mwvane
qondriskaci” - Samanebis mfarveli suli (magiur Zalas qondriskacTan gviani da
ufro ganviTarebuli kulturebic akavSirebdnen). am gamocxadebebs Samani
xandaxan ramodenime wlis ganmavlobaSi elodeba.
“Cveulebrivi” swavlebis saintereso magaliTs warmoadgens karibis
tomebis tradicia. mas Semdeg rac dadasturdeba, rom neofitebs aqvT eqstaturi
xilvebis unari, iqmneba jgufi, rogorc wesi, 6 axalgazrdisgan, romlebic
sacxovreblad gadadian izolirebulad mdgar qoxSi. isini muSaoben Samanis
Tambaqos nakveTze, asruleben sxva samuSaoebsac. maT emsaxureba 6
gogona “qali-instruqtoris” xelmZRvanelobiT. qalebi amarageben axalgazrdebs
Tambaqos wveniT, romelsac gamudmebiT svamen neofitebi. swavleba
grZeldeba 24 dRe da Rame. swavlebis 3 dRe-Ramis Semdeg 3 - dasvenebaa.
swavleba xdeba RamiT: neofitebi wreSi cekvaven cxovelTa moZraobis
imitaciiT, mRerian, Semdeg ismenen maswavleblis monaTxrobs cxovelebze,
keTil da borot sulebze, umaRles arsebaze - Semoqmedze, romlis nebazec aris
damokidebuli neofitebis caSi asvla. dRisiT moswavleebi hamakebSi isveneben,
25
r.sayvareliZe. metafizikuri paradigma fsiqoTerapiaSi
ixseneben maswavleblis naambobs da Tvalebs isresen wiTeli wiwakis wveniT,
raTa ixilon sulebi. swavlebis periodSi moswavleebi arafers ar Wamen,
mudmivad ewevian sigaras, ReWaven Tambaqos foTlebs da svamen Tambaqos
wvens. cekviT daRliloba, marxviT dasusteba da TambaqoTi intoqsikacia xdeba
imis piroba, rom neofits ewyeba xilvebi. samdRiani Sesvenebis Semdeg isini
swavloben Ramurad gadaqcevas. Semdeg maswavlebeli sxvadasxva
simaRleze abams Tokebs da moswavleebi balansireben maTze. swored am
dros iwyeba pirveli xilvebi samyaroTa (Samanebi sxvadasxva samyaros
aRiareben) sazRvrebis gadalaxviT. transis am mdgomareobidan moswavle
maswavlebels gamohyavs Sxamiani WianWvelebis dadebiT. garkveuli periodis
Semdeg moswavleebi jdebian mbrunav saqanelaze da trialSi ciuri sferoebis
xilvebi uCndebaT. amasTanave gamoiyeneba mcenare, romelic Zlier cieb-
cxelebas iwvevs. sxeulis kankali aCens tanis daSlis adre naxseneb grZnobas,
rac borot sulebs miewereba. amis Semdeg moswavle aRwevs mizans - ewyeba
cad amaRlebis xilva. cad amaRlebis gancda TiTqmis yvela Samanur praqtikis
saboloo mizania. am miznis miRwevis Semdeg iTvleba, rom neofiti ukve
daeufla Samanis xelovnebas.
6. Samanis ena
TiTqmis yvelgan aRiniSneba, rom Samani maswavleblisgan swavlobs
“Samanebis enas”. am enis funqciaa komunikacia cxovelebTan, sulebTan,
demonebTan da micvalebulebTan. am enas cxovelebis enas eZaxian, radgan
igi... cxovelTa da Citebis xmebis imitaciaa. sainteresoa Tarjimnis instituti -
zogjer Samans axlavs Tarjimani, romelic xmamaRla warmoTqvams Samanis
mier CurCuliT an “cxovelTa enaze” naTqvams. es kargad miuTiTebs ra didi
mniSvneloba aqvs Samanur mkurnalobaSi imas, rom avadmyofma da misma
axloblebma kargad gaigon Samanis sulis mogzaurobis yvela detali. es elementi
gulisxmobs, rom samkurnalo efeqtis miRebaSi monawileobs sugestiis
meqanizmi.
sxvadasxva tomebis ritualebSi Samani gvelis an sxva magiuri cxovelis
SeWmis Sedegad eufleba Citebis enas (gavixsenoT qarTuli analogia -
26
r.sayvareliZe. metafizikuri paradigma fsiqoTerapiaSi
gvelismWameli mindia, romelsac esmis cxovelTa ena). iTvleba, rom caSi
mfrinavi Citi aris micvalebulis sulis WurWeli. Citis Tema Warbad aris
warmodgenili Samanis gaazrebaSic da garegnobaSic, radgan igi micvalebulTa
sulebTan unda Sevides urTierTobaSi. karibis kunZulebze Samans webos
usvamen da Citis frTebs awebeben, rom man caSi afrena SeZlos; analogiebi
iZebneba cimbiris, CrdiloeT amerikis da indoneziis SamanizmSic. Samanis Zala
mis mfarvel sulebSia, romlebic, umeteswilad, cxovelTa da micvalebulTa sulebs
warmoadgenen. amitomaa, cxovelTa enis codna SamanisTvis aucilebeli. xSiria
Samanis cxovelad gardaqmnis ritualic, rasac Tan axlavs Samanis gamowyoba
cxovelis tyavSi (gavixsenoT safrangeTSi napovni 40 aTasi wlis winandeli
gamosaxuleba, sadac cxovelis tyavSi gamowyobis gamo gauigives igi
Samans). cxovelis tyavis mosxmaSi sakraluri azris Cadeba axasiaTebs rogorc
bevr animistur kulturas, aseve bevr ganviTarebul kulturasac. magaliTad,
sufiebSi gavrcelebuli iyo sakraluri Zalis mqone adamianis gamowyoba vefxvis
tyavSi (am faqtma saqarTveloSi garkveuli interpretaciebisken ubiZga
“vefxvistyaosniT” dainteresebul mkvlevarebs).
7. Samanis adgili tomSi
CrdiloeT amerikaSi sakraluris sxva msaxurebisgan (qurumi, magi,
jadoqari) Samani gansxvavdeba swored imiT, rom flobs eqstaturi
“mogzaurobis” teqnikas. es Samans aniWebs upiratesobas. igi jadoqris avi
Tvalisganac icavs adamianebs. Samanma rom Tqvas jadoqarze “danaSauli
Caidinao”, sofeli jadoqars moklavs.
CrdiloeT aziis iukagirebs swamT, rom yoveli gvari dasabams iRebs
Samanisgan. wina saukuneSi isini pativs scemdnen gardacvlili Samanebis Tavis
qalebs - aTavsebdnen xis CarCoSi da inaxavdnen saxlSi. yvelafers win uZRoda
winaswarmetyveleba Samanis Tavis qalaze (maTi simZimiT irkveoda “ho” Tu
“ara” dasmul kiTxvebze). danarCeni Zvlebi nawildeboda naTesavebSi, sxeuls
aSrobdnen Sesanaxad. amave dros keTdeboda xis figurebi winapari Samanis
pativsacemad. es faqtebi miuTiTebs, rom am tomebSi Samanis funqcia ufro
27
r.sayvareliZe. metafizikuri paradigma fsiqoTerapiaSi
mniSvnelovani iyo, vidre praqtikuli problemebis gadaWraa. sakais da
jakunebis Samanebs sikvdilis Semdeg ar marxaven, platformaze toveben.
semangebTan Samanebs marxaven TaviT saflavis zemoT. yovelive es
efuZneba rwmenas, rom Samani gansakuTrebuli vinmea da misi suli midis
zecaSi maSin, roca sxva danarCenebisa - qvesknelSi.
8. Samanis urTierToba RmerTebTan
Samanis RmerTebTan urTierToba Taviseburia. prezident reigans
apaCebis tomis Samanma uTxra “Cemo TeTro Zmav, albaT ar damijereb,
magram me yovlisSemZle var. me arasodes ar movkvdebi. Tu Tofidan mesvri,
tyvia... ar momayenebs mcire ziansac ki... Tu me momindeba vinmes mokvla,
sakmarisia xeli gaviSviro da Sevexo mas da is mokvdeba. Cemi Zliereba
RmerTis Zlierebis tolia”. es sityvebi mianiSnebs, rom dRevandeli Samanic ki
sakuTar Tavs RmerTis tolad ganicdis.
buriatebis erTerTi gadmocemis mixedviT RmerTma boTlSi momawyvdia
gogonas suli da TiTiT daucva boTls Tavi. Samani hara girgeni gadaiqca yviTel
obobad da saxeze ukbina... RmerTs. RmerTma xeli aiqnia da gogona
gaTavisuflda. karibis tomebi hyvebian pirvel Samanis Sesaxeb, romelic avida
caSi da daemuqra RmerTs. RmerTma xmals daavlo xeli da gadmoagdo is
cidan. amis Semdegia, rom Samanebi caSi mxolod eqstazis Sedegad adian.
analogiuri janyi Samanisa RmerTis winaaRmdeg xSirad meordeba sxvadasxva
xalxebSi da religiebis adreul variantebSi (iseTi personaJebi, rogoricaa
RmerTTan morkinali iakobi iudaizmSi, berZnuli promeTe Tu qarTuli amirani,
albaT adreuli Samanisturi kulturis gavleniT SeiZleba aixsnas, romlisTvisac ucxo
ar iyo imis daSveba, rom adamiani SeiZleba SeebrZolos RmerTs, radgan
RmerTisa da Samanis suli arsebiTad ar gansxvavdeba erTmaneTisgan,
gansxvavdeba mxolod siZlieriT).
Samanis amgvari “siTamame” RmerTebTan, albaT, im ideiTac aris
gamowveuli, rom Samanur miTologiaSi Samanizmi RmerTisgan iRebs saTaves.
xSir SemTxvevaSi mzis RmerTi gansxeuldeba arwivSi, romelic afexmZimebs
qals da ase ibadeba pirveli Samani. zogjer Samani xdeba TviT qali. arwivis
28
r.sayvareliZe. metafizikuri paradigma fsiqoTerapiaSi
saxis umaRlesi RvTaeba xSirad warmoSobs Samans. iakutebTan es RvTaeba
warmodgeba orTaviani arwivis saxiT.
is, rom Samani sakuTar Tavs RmerTis tolad ganicdis, ar unda ganvixiloT
Samanis sxva Taviseburebebidan izolirebulad. kerZod, transis praqtikis
gaiSviaTebisas uaresdeba Samanis rogorc janmrTeloba, aseve TviTSefasebac.
Sesabamisad, savaraudoa, rom transSi mimdinare fsiqo-fiziologiuri procesebi
garkveul kavSirSia im gancdasTan, romelic Samans RmerTTan gatolebis
safuZvels aZlevs.
9. Samanis sulis mogzauroba
Samanis xilvebisTvis specifikuria, rom misi suli mogzaurobs imqveyniur
samyaroSi, qveynebSi, romlebic mdebareobs zecaSi da miwis qveS.
micvalebulTa cxovreba iq iseTivea, rogorc miwaze, mxolod erTi gansxvavebiT -
Sebrunebulia dro, roca aq zamTaria iq zafxulia da piriqiT (iseve, rogorc
sizmarSi - sizmris realuri dro Ramea, xolo warmosaxuli - dRe).
sulebTan urTierTobis aRwerili gzebis garda ritualebsa da xilvebSi
gvxvdeba iseTi “saSualebebic”, rogoric aris qaRaldis gveliT an cisartyeliT asvla
caSi (savaraudoa, rom am saSualebebiT zecaSi asvla Samanis xilvis siuJetia).
cisartyelis es miTiuri funqcia gvxvdeba polineziaSi, indoneziaSi, iaponiaSi da
sxva mraval qveyanaSi. indur, mesopotamiur da iudaistur miTologiaSi
cisartyelis Svidi feri Svid zecasTan da kosmosis wvdomis Svid gzasTan aris
gaigivebuli. RvTisken mimavl gzad gaazrebuli babilonis godolis Svidi sarTuli
cisartyelis Svid ferad iyo SeRebili. apokalipsSic RvTis taxti cisartyeliT aris
garemoculi. civilizaciaTa gansxvavebis miuxedavad analogiuri modeli avstraliel
aborigenebTanac gvxvdeba. am TemasTan aris kavSirSi Samanis magiur
zinzilakebze feradi bafTebis Sebmis tradicia. Turqebi da uigurebi Tvlidnen, rom
Samani am bafTebiani zinzilakiT, romelsac “zecis xids” anu “cisartyelas”
eZaxian, adis zecaSi. aRsaniSnavia, rom zinzilakebis xma xSirad axlavs
eqstazis mdgomareobaSi Sesvlis rituals.
cisartyelis Tema sainteresoa kidev erT, kerZod, nimbis TemasTan
dakavSirebiT. bevr ganviTarebul religiur kulturaSi iTvleba, rom mas, visac
29
r.sayvareliZe. metafizikuri paradigma fsiqoTerapiaSi
sxvadasxva zebunebrivi unari aqvs, aqvs imis unaric, rom sxvis Tavze dainaxos
nimbi, romelic Sedgeba cisartyelis ferebisgan. gansakuTrebuli Zalis mqone
pirebis nimbs Cvelebrivi adamianebic xedaven (gavixsenoT qristianuli Tu
budisturi gamomsaxvelobiTi xelovnebis Zeglebi). es paraleli savaraudos xdis,
rom ferebis speqtris xilva saerTod axlavs meditaciur xilvebs miuxedavad imisa,
xilvis Sinaarss calkeuli pirovneba warmoadgens Tu “gza” zecisken. amdenad,
gansakuTrebul mdgomareobaSi ferebis speqtris aRmoceneba tipiuria yvela
kulturisTvis, arqaulidan dawyebuli.
transSi mogzaurobis saSualeba mxolod cisartyela araa. Samanis
qvesknelSi, an zecaSi Sesvla xSirad xdeba karis gavliT, romelsac Tu
SemTxveviT “Seexo” Samani, is Zalas dakargavs da gaRviZebis Semdeg
mokvdeba.
10. avadmyofis mkurnaloba
avadmyofis mkurnaloba Samanis ZiriTadi funqciaa Sua da CrdiloeT
aziaSi. avadmyofobis mizezad, ZiriTadad, miCneulia “sulis motaceba” an sulis
mier gzis dakargva. amitom, mkurnaloba daiyvaneba imaze, rom Samanma
unda moZebnos suli da daubrunos avadmyofis sxeuls. avadmyofobis mizezad
zogjer miCneulia avadmyofis tanSi romelime magiuri sxeulis moxvedra, an
boroti sulis Casaxleba (am SemTxvevaSi mkurnaloba mdgomareobs im sagnis
amoRebaSi, an boroti sulis gandevnaSi). xandaxan, orive mizezi erTdrouladaa -
sakuTari sulic tovebs da, amav dros, boroti sulic saxldeba sxeulSi.
indielebis azriT, avadmyofidan sulis gaqcevis mizezi SeiZleba
sxvadasxvanairi iyos: SeiZleba is gadaibiron micvalebulebma, romlebsac
eSiniaT Crdilebis qveyanaSi marto wasvla; SeiZleba Zilis dros sxeulidan
gamosul sulsac aebnes gza.
Crdilo-aziur xalxebSi gavrcelebulia rwmena, rom adamians aqvs sami, an
Svidi suli. maTSi erTerTi suli adamianis sikvdilis Semdeg micvalebulTa
30
r.sayvareliZe. metafizikuri paradigma fsiqoTerapiaSi
qveyanaSi midis an SeiWmeba boroti demonebis mier (adamianis sxva sulebi
am dros adian caSi, rCebian miwaze moCvenebebad da a.S.). zogierT tomSi
swored am saimqvenio sulis dakargva iwvevs daavadebas cocxal adamianSi.
zogjer Samanma unda daadginos romelis sulis dakargviT aris gamowveuli
daavadeba. vinaidan Samans aqvs sulis danaxvis da masze zemoqmedebis
unari, avadmyofis gankurnebac Samanis saqmea.
eskimosebTan sulis dakargvasTan erTad avadmyofobis mizezad
miCneulia tabus (abortis gakeTeba, moxarSuli xorcis Wama da a.S.) darRveva.
amitom sulis ZebnasTan erTad Samanis samkurnalo procedurebSi Sedis jgufuri
aRsareba (rac ase popularulia gviandel religiebsa da fsiqoTerapiaSi).
“diagnozs”, romlidanac Semdeg gamomdinareobs mkurnaloba, svams
Samani. igi specialuri balaxebis, cekvis da sxva teqnologiebis gamoyebeniT
vardeba transSi da aRmocenebuli xilva mas hkarnaxobs avadmyofobis
“mizezs”.
upirveles yovlisa, Samani eZaxis suls, Txovs mas daubrundes saxls,
aRuwers rogor moelian mas ojaxis wevrebi, cxeni, ZaRli. Samani am dros
gverdiT iyenebs avadmyofis axloblebs, Tanatolebs, ojaxis wevrebs. igi izidavs
suls saWmel-sasmeliTac. Tu es Zaxili Sedegiani ar aRmoCnda, buriatebis
Samani gadadis transis mdgomareobaSi da iwyebs sulis “Zebnas” soflebSi,
tyeebSi, stepebSi, zRvis stiqiaSic ki. Tu iqac ar aris suli, iTvleba, rom igi
demonebma moitaces. maSin Samani mimarTavs msxverlpSewirvas. Tu
amanac ar gaWra, avadmyofis suls sxva adamianis (msxverplis) suliT ucvlis
demonebs. Samani mas (msxverpls) waarTmevs suls, waiRebs micvalebulTa
samefoSi da gacvlis avadmyofis sulSi (cxadia, yovelive es eqstaturi gancdebis
siuJetia). amis Semdeg avadmyofi janmrTeldeba da msxverpli kvdeba.
seansebi yovelTvis Rame tardeba avadmyofis saxlSi. orive icavs garkveul
akrZalvebs - Tavs arideben urTierTobas menstruaciis mqone an fexmZime
qalTan, xorceulis da marilianis Wamas. xandaxan am akrZalvebs icavs
avadmyofis ojaxic. Samani locviT da meditaciiT, aseve, sxeulis ganwmendiT
aris dakavebuli - dila-saRamos banaobs, guls irevs da a.S. seansis dasrulebisas
Samani Zalian daRlilia. is svams 2-3 litra wyals da Rrma ZiliT iZinebs. Samanis
momsaxureba fasiania, ufasod is mxolod sakuTar ojaxs mkurnalobs.
31
r.sayvareliZe. metafizikuri paradigma fsiqoTerapiaSi
abakanel TaTrebTan Samanis seansi grZeldeba 5-6 saaTs. am dros
Samani axorcielebs eqstatur mogzaurobas Soreul qveynebSi, sadac igi eZebs
wamals avadmyofisTvis. analogiuri seansi gvxvdeba CukCebSi, sadac Samani
mogzaurobs sulebTan rCevis misaRebad. igive transuli ritualia ugro-finebTan.
yazaxebTan da yirgizebTan mTavaria boroti sulis gandevna avadmyofisgan.
amisTvis mkurnali vardeba Samanur transSi - xdeba ugrZnobi cecxlis da danis
dartymebis mimarT, anu aRwevs “sulis” mdgomareobas da amiT iZens boroti
sulebis SeSinebis Zalas.
tremiunganeli Samani ukravs zinzilakebsa da gitaraze sanam ar
Cavardeba eqstatur mdgomareobaSi. sxeulis mitovebis Semdeg misi suli
estumreba jojoxeTs da iq eZebs avadmyofis suls. gamoRviZebis Semdeg
Samans avadmyofis suli muStSi aqvs momwyvdeuli da marjvens yuridan
Sehyavs avadmyofSi.
Samanizmis praqtikaSi did adgils ikavebs transis intoqsikaciiT
gamowveva. sokoebis intoqsikaciiT eqstazis miRweva gavrcelebulia cimbirSi.
sxva regionebSi igive funqcias asruleben narkotikebi da Tambaqo.
vasiuganis tomebSi odnav gansxvavebuli proceduraa. aq Samani
damxmare sulebs agzavnis avadmyofis gaqceuli sulis mosabruneblad. am xnis
manZilze Samani gitaraze ukravs da hyveba misi damxmaris Tavgadasavals.
es rituali erT an ramodenime saRamos grZeldeba. eniseis napirebze myofi
tomebis Samani avadmyofis qoxSi zinzilakebs ukvravs, sanam ar miaRwevs
transamde. Semdeg Samani iwyebs xtunvas, rac miuTiTebs, rom igi mowyda
miwas da mifrinavs Rrublebisken. transSi gadasuli Samani xmamaRla hyveba
Tu ras xedavs. Semdeg igi sulebTan erTad “brundeba” qoxSi. es procedura
ramodenimejer meordeba, sanam Samani avadmyofis sulTan erTad ar
dabrundeba. ostiakebTan Samanis eqstaturi monaTxrobi savsea miTologiuri
siuJetebiT. Samani xSirad mimarTavs fakirul saswaulebs, rac misi nanaxis
realobis da mkurnalobis unaris rwmenas amyarebs. aRsaniSnavia, rom
eskimosebTan procedurebSi aqtiurad arian CarTuli soflis macxovreblebi, isini
berZnuli qoros analogiur funqcias asruleben Samanis mier mowyobil
warmodgenaSi.
32
r.sayvareliZe. metafizikuri paradigma fsiqoTerapiaSi
iakutebTan mniSvnelovania, Tu romeli boroti sulia avadmyofobis mizezi.
maTTan brZolaSi Samani Zalian iRleba, xSirad ufro itanjeba, vidre avadmyofi.
aRsaniSnavia, rom iakutebis Samani iZinebs avadmyofis qoxSi da Semdeg
mZinare mdgomareobaSi iwyebs “cxovelebis eniT” Zaxils, zinzilakebis dakvras
da simReras, romelSic mimarTavs RmerTebs da sulebs. Semdeg igi CxubiT da
bilwsityvaobiT, xelebis da mujlugunebis kvriT “agdebs” avadmyofobis mizezs
qoxidan. sabolood Samani saWiroebs ganwmendas, risTvisac mas terfebze
adeben nakverCxlebs. Samans ZaluZs gaqceuli sulis dabuneba, radgan misi
sulic igive bunebisaa - SeuZlia datovos sxeuli. mas SeuZlia avadmyofSi
Casaxlebuli boroti sulis gandevna, radgan misi sulic saxldeba sxvagan,
mogzaurobs, wvdeba casac da jojoxeTsac. es “sulieri” Tavisufleba, aqtiuroba,
eqstaturoba misi sisustis mizezicaa, boroti sulebis gavleniT igi avadmyofuri
xdeba TviTonac da sxvisi mkurnalobis Semdeg esaWiroeba “reabilitacia”.
mkurnaloba Samanur kulturaSi uSualod gamomdinareobs avadmyofobis
gagebidan. avadmyofobis, iseve rogorc sikvdilis mizezi sulieri bunebisaa. mtris,
metoqis an cxovelis sulma SeiZleba gamoiwvios adamianis daavadeba.
magaliTad, Cirokis indielebs miaCniaT, rom monadiris revmatizmi mis mier
mokluli iremis sulma gamoiwvia. am diagnozis Sesabamisia mkurnalobac.
Samani (jadoqari, eqimbaSi) Tavis SelocvebSi uZaxis im cxovelebis, kerZod
ZaRlebis sulebs, romlisac iremis suls eSinia. oTx nawilad dayofil SelocvaSi
Samani uZaxis ZaRlis suls aRmosavleTidan, CrdiloeTidan, dasavleTidan da
samxreTidan. TiToeuli mxaridan mosul ZaRls miaqvs avadmyofobis erTi nawili.
am Selocvebs SeiZleba axldes balaxebis nayenebis gamoyeneba. Samanis
mier mistiuri logikiT da intuiciiT napovni es balaxebi xandaxan sasargeblo
Tvisebebisaa, magram umravles SemTxvevaSi isini ar arian samkurnalo. Tu
avadmyofi gamojanmrTelda, Samani iRebs gasamrjelos. Tu uaryofiTia rezultati,
es Samans iSviTad braldeba. mkurnalobis marcxi ixsneba mtruli sulis ufro meti
ZaliT.
Samanur diagnostikas da mkurnalobas Taviseburi logika aqvs, Tumc l.
levi-briuli am tipis azrovnebaSi logikis wesebs ver xedavs da mas pra-logikurs
uwodebs. droSi erTmaneTis mezobeli movlenebi pirvelyofili cnobierebis mier
mizez-Sedegad aRiqmeba. levi-briuli azrovnebis am wesSi mxolod
33
r.sayvareliZe. metafizikuri paradigma fsiqoTerapiaSi
“participaciis” (Tanamonawileobis) princips xedavs da amis gamo uaryofs mis
logikurobas. aseTive analizis Sedegad mravali mkvlevari midis daskvnamde,
rom pirvelyofili adamiani movlenebs (arsebebs) Soris mizez-Sedegobrivi
kavSirs xedavs, an maT identurad miiCnevs, Tu am movlenebsa da arsebebs
msgavsi niSnebi aqvT (maT Soris, erTdroulobis). SeiZleba iTqvas, rom es aris
ontologiis analogiiT Canacvlebis principi, rac ganviTarebuli kulturebisTvisac ar
aris ucxo. gansakuTrebiT mkafiod Cans es principi rogorc arqaul, ise gviandel
da Tanamedrove magiis kultebSi.
afrikeli zangebis tomSi jadoqari dauswreblad Seulocavs pirovnebas, Tu
xelT aqvs misi tansacmlis nagleji an Tmis kululi. zustad aseve iqceva
Tanamedrove Semlocveli. analogiis am princips farTe gasaqani eZleva
sicocxlis, avadmyofobisgan misi dacvis an mkurnalobis dros. rogorc wesi,
adamiani Tavis sicocxles ukavSirebda raime myar sagans (liToni, qva, Tma,
frCxili). iTvleboda, rom Tu misi sulis matarebeli sagani daculia, daculi iqneba
misi sicocxlec (azrovnebis am stereotipis anarekli Cans Zvel aRTqmaSic -
samsonis Zala mis TmebSia; aseTive stereotipi Semoinaxa rusulma zRaparmac
ukvdavi kaSCeis Sesaxeb, romlis sicocxle liTonis nemsSia; amave stereotipis
gavleniT adamianebi atareben amulets, aSinebT beWdis Tvalis gatexva da
a.S.). aseve adamianis sulis matareblad iTvleba misi gamosaxuleba (amitomaa
cudis momaswavebeli sarkis damsxvreva, roca masSi iyureba adamiani;
amitom krZalavs zogierTi religia adamianebis da wmindanebis grafikul
gamosaxvas; Sua saukuneebSi evropeli jadoqrebi adamianze
zemoqmedebisTvis cvilis figuras iyenebdnen da a.S.), saxeli (amitom aris
tabuirebuli RmerTis an beladis saxeli bevr kulturaSi), misi sagnebi (germaneli
glexi bavSvis monaTvlamde saxlidan ar agdebs arafers, rom mters ar
Cauvardes xelSi da ar imoqmedos mounaTlav bavSvze) da a.S.
pirvelyofil kulturaSi gakeTebuli daSvebidan, rom suli SeiZleba
sxvadasxva saganSi iyos moTavsebuli, gamomdinareobs, rom adamianis
sxeulic sulis mxolod erTerTi WurWelia. am logikidan gamomdinareobs
daavadebac da Samanis praqtikac. daavadeba aris pacientis sulis
gadaadgileba, maT Soris, moxvedra borot sulebTan, mkurnaloba - Samanis
34
r.sayvareliZe. metafizikuri paradigma fsiqoTerapiaSi
sulis mier pacientis sulis povna, an Widili borot sulebTan pacientis sulis
gamosaxsnelad da misi moyvana patronTan.
Samanis procedurebi TiTqmis igivea wvimis moyvanis, Rrublebis
SeCerebis, mdinareebSi yinulis gadnobis, nadirobaSi iRblianobis, mSobiarobis
Tu sxva problemebis gadaWris dros (erTaderTi, sadac Samani ar ereva, aris
omi, romlis drosac igi belads emorCileba).
aRsaniSnavia, rom am kulturisTvis suli bunebis iseTive nawilia, rogorc
sxeuli (rogorc vnaxeT, xSirad materializebulic ki aris). sikvdilis Semdeg suli
sxeulisgan Tavisufldeba. metafizikuri paradigma gulisxmobs, rom sxeulis
gareSe sulSi Tavisufldeba bunebis kanonebis gadalaxvis unari (sizmarSi xom
bunebis kanonebi irRveva). es niSnavs, rom zebunebrivi ZaliT aRiWurveba
micvalebulis sulic. amdenad, arqauli cnobierebisTvis micvalebuli cocxalze ufro
Zlieria. amitom yvela Zveli kultura gansakuTrebul pativs scems micvalebulis
suls (CineTSi es kulti religiis adgils ikavebs). arqaul periodSi, amasTanave,
igulisxmeboda, rom micvalebulebs surT Suri iZion cocxlebze mis mimarT
Cadenili codvebis gamo da agresiulebi arian cocxlebisadmi. amitom,
micvalebulis eSiniaT da swiraven msxverpls, rogorc RmerTs. am procedurebSi
da, saerTod, micvalebulTa sulebTan urTierTobaSi centraluri figuraa Samani.
11. Samanizmi sxvadasxva kulturaSi
sxvadasxva regionebSi Samanizms gansxvavebuli saxe aqvs. es
gansxvavebebi sayuradReboa rogorc imiT, rom zogierTi versia gvxvdeba
gviandel kulturebSi, aseve imiT, rom SeiZleba davinaxoT metafizikuri
paradigmis saerTo konturebi.
Crdilo amerikisgan gansxvavebiT samxreT amerikis indielebSi
avadmyofobis mizezad naklebad ganixileba sulis gaqcevis versia, ufro metad
ucxo sulebis mier sxeulSi magiuri sagnebis Canergvis versiaa gavrcelebuli.
mkurnalobisas es sagnebi gamowoviT gamoaqvs Samans avadmyofis tanidan.
aris mkurnalobis sxva versiac - XVIII saukuneSi seansis dros Samani katalefsiur
mdgomareobaSi ugonod vardeboda iatakze da damswreebi aZlevdnen mas
kiTxvebs avadmyofobis mizezebze, kerZod - romelma sulma daavada
35
r.sayvareliZe. metafizikuri paradigma fsiqoTerapiaSi
adamiani. samxreT da CrdiloeT amerikaSi, okeaniasa da cimbirSi Samanuri
transis Tanmxlebi movlenaa ugrZnobloba - Samani SiSveli fexebiT dadis
cecxlze an ylapavs gaxurebul nakverCxlebs. meores mxriv, misi sulieroba
SeiZleba yinvis mimarT mdgradobiTac Semowmdes.
samxreT-aRmosavleT aziaSi Samani avadmyofis gansakurnavad uxmobs
“RvTis Zmebs”, romelTa ucnob enaze simReris xmebi ismis xolme Semdeg
qoxidan. isini arkveven daavadebis mizezs da mkurnalobis saSualebebs. am
dros Samani transSia. aqac dgas caSi asvlis sakiTxi. caSi Samani mis TiTebSi
CaxlarTuli ZafebiT “adis”. aqac mkurnalobis mniSvnelovani komponentia
kvarcis kristalebi, romlebSic “RvTis Zmaa” Casaxlebuli. iniciaciis dros aqac
figurirebs magiuri karebis Tema.
Samanis transul simReraSi vlindeba is, Tu ra gancdebi aqvs Samans. am
dros is ambobs, rom aqvs Sinagani sinaTlis gancda, rom mTeli misi sxeuli aris
Tvali da xedavs yvela mimarTulebiT. eskimosebis Samani xSirad sazogadoebis
moTxovnis gareSec, sakuTari siamovnebisTvis Sedis eqstazSi da sulebTan
saubrobs
malakas naxevarkunZulis (indoCineTis samxreTiT) adgilobrivi
macxovreblebis qoxSi dgas ori mcire piramida kibeebiT - cad asvlis simbolo.
malais Samanizmis specifika imaSia, rom SamanSi mkurnalobis dros
“gadmodis” tomis winapris, pirveli Samanis - vefxvis suli. amis Sedegad
Samani gadadis aracnobier mdgomareoba “lupa”-Si da iZleva pasuxs
damswreTa SekiTxvebze. benuas tomis Samani vefxvis sulis masSi
gadmosaxlebamde daJinebiT uyurebs sanTlis als, radgan iTvleba, rom iq
saxldeba suli pirvelad. alSi eZebs Samani avadmyofobis mizezsac.
mentaveebis (indonezia) Samani sulebTan saubrobs imisTvis, rom gaigos ra
sWirs avadmyofs da ra balaxi uwamlebs mas, sxva dramatuli
komponentebisgan misi xilvebi Tavisufalia.
kunZul borneos zogierT tomSi matriarqatis niSnebia, rac imaSi
gamoixateba, rom Samani iTvleba “didi dedis” memkvidred. amitom Samani
qalia an hermofroditi kaci. am ukanasknelTa upiratesoba ixsneba imiT, rom
isini aerTianeben casac (mamri) da miwasac (mdedri), warmoadgenen
dapirispirebulTa RvTaebriv gamTlianebas. maTSi gadadian mxolod RmerTebi
36
r.sayvareliZe. metafizikuri paradigma fsiqoTerapiaSi
(da ara micvalebulTa sulebi). sakraluri mniSvnelobisaa yvela saxis seqsualuri
aqti maTTan.
Samanis atributi xSiradaa navi. indoneziaSi gavrcelebulia Cveuleba, rom
avadmyofoba moaqcion xisgan gamoTlil mcire figuraSi da navSi Camdgari
gaatanon wyals. sxvagan navi figurirebs, rogorc Samanis samyaroebSi
mogzaurobis saSualeba. bevr xalxebSi gavrcelebulia micvalebulis navSi
Casvenebis, an wylisTvis gatanebis tradicia, rac dakavSirebulia sulis
wayvanasTan samSobloSi, saidanac wamovida suli. am “horizontaluri modelis”
gverdiT aris “vertikaluri modeli” - sulebi cxovroben maRal mTebze an caSi.
miTebSi Cveulebrivi adamianebi, rogorc wesi, moZraoben horizontalur
sibrtyeSi, an qvesknelSi. vertikalurSi - moZraoben (dafrinaven) Samanebi.
melaneziaSi avadmyofobis mizez suls mkurnali xedavs kristalis an wylis
xangrZlivi yurebis Sedegad. Semdeg Zafze ikideba simZime da mkurnali
CamoTvlis micvalebulebs. roca xsendeba is micvalebuli, romlis sulmac
gamoiwvia avadmyofoba, simZime iwyebs qanaobas. roca mkurnali suls
ekiTxeba, ras isurvebda msxverpalad - Tevzs, cxovels Tu adamians, suli imave
gziT iZleva pasuxs. avadmyofobis suli SeiZleba daepatronos yvelas, Samanis
garda.
indoevropelebTan ufro rTuli magiko-religiuri struqturebia, romlebic
Samanizmze mTlianad ar daiyvaneba, Tumca maTSi Samanizmis elementebi
aris. indoevropelTa religiur preistoriaze mcire informaciaa. dRes moRweul
sistematizirebul religiur struqturebSi aris eqstaturi teqnikebi, romlebSic
ikiTxeba Samanizmis gavlena. skandinaviuri odinis sxeuli mkvdris magvari roca
iyo, frinvelad gadaqceuli misi suli wvdeboda Sor qveynebs. es tipiuri Samanuri
motivia. jojoxeTSi (romelic xSirad cxrasarTuliani aris, zecis analogiurad)
“orfeosuli” Casvla Zalze xSirad gvxvdeba, maT Soris odinis miTSic (odini
skandinaviuri miTologiis RmerTia, uigivdeba germanul vodans. mas Tayvans
scemdnen germanuli tomebi - frankebi, saqsebi, anglebi, vandalebi, goTebi;
Cv.w-iT I saukuneSi taciti vodans merkuris saxeliT ixseniebs; fiqroben, rom
genezisSi igi RmerT-jadoqari, Samani iyo; odinic magiuri Zalis da eqstaturi
teqnikis mflobelia).
37
r.sayvareliZe. metafizikuri paradigma fsiqoTerapiaSi
sayuradReboa germanuli tomebis erTi tradicia. Tu adamians unda rom
gaxdes winaswarmetyveli an poeti, igi winaswarmetyvelis an poetis saflavze
iZinebs, rom gardacvlilis suli Casaxldes masSi. analogebi iZebneba Samanebis
iniciaciaSic.
istoriuli da miTologiuri dokumentebic Warbad Seicaven Samanur
elementebs, gansakuTrebiT apolonTan dakavSirebuli personaJebi, romlebic
saberZneTSi CrdiloeTidan arian mosulebi. oRond, xsenebul SemTxvevebSi
eqstazis Samanur procedurebs, ZiriTadad, winaswarmetyvelebis funqcia
hqonda. SedarebiT metia Samanuri elementebi miTSi, sadac evridikes
dasabruneblad orfeosi qvesknelSi eSveba. aRsaniSnavia, rom orfeoss hqonda
“didi Samanis” sxva Tvisebebic - mkurnalobis, jadoqrobis, musikis, Seucnobelis
Secnobis unari, uyvarda cxovelebi, adamianTan RvTaebrivi sibrZnis momtani
iyo.
skviTebTan damarxvis ritualSi Sedioda kanafis dayra gaxurebul qvebze,
oxSivaris SesunTqva da ekstazSi Sesvla. am SemTxvevaSi eqstazSi Sesulis suli
micvalebulisas acilebda suleTSi. amgvar procedurebs herodotic aRwers da
altais Tanamedrove mkvidrebSic dasturdeba. rogorc cnobilia, skviTebis bevri
tradicia Semonaxulia kavkasiaSi, gansakuTrebiT - osebTan. Samanizmis
TvalsazrisiT mTis qarTvelebSi sayuradReboa “mesuleTxe” - qali an gogona,
romelic acilebs micvalebulis suls. SeiZleba micvalebuli gansxeuldes masSi da
misi piriT gvamcnos saTqmeli. am funqcias mesuleTxe transSi asrulebs. bevri
saerToa kavkasiis da iranis Samanur tradiciebSi. iranul warmodgenebSi
gamcilebeli micvalebuls esaWiroeba imisTvis, rom “bewvis xidze” borotma
sulebma ar sZlion da ar Caagdon qvesknelSi. amgvar gamcileblad sakuTar
Tavs miiCnevda mazdeanobis Semqneli zaratustra (zaraTuSTra). ra Tqma
unda, es xdeba eqstazSi, romlisTvisac damaxasiaTebelia “bewvis xidze”
gadasvlis Samanuri xilvebi. magram aris bevri sxva elementi, romelic
zaratustrasTan gansxvavdeba Samanizmisgan. yovel SemTxvevaSi, Zveli irani
icnobda kanafis kvamliT eqstazSi Sesvlis praqtikas. aseve cnobili iyo maTTvis
eqstazi RviniT Trobisagan. virafis sulma 7 dRiani Trobis Sedegad datova sxeuli
da imogzaura mazdeanur saiqioSi. iranuli sityva “bangha”, romelic kanafs
aRniSnavs, sxva ugro-finur enebSi gavrcelda rogorc bangis, an Samanuri sokos
38
r.sayvareliZe. metafizikuri paradigma fsiqoTerapiaSi
aRmniSvneli. analogebi bevr sxva enebSic iZebneba, rac iranis maRal religiur
avtoritetze miuTiTebs, rogorc eqstazis intoqsikaciiT miRwevis qveyanaze.
narkotikebiT transis miRweva Samanizmis vulgaruli variantia, es
gaiolebaa rTuli gzis. narkotikebze gadasvla rom eqstazis teqnikis daqveiTebaa
isic mianiSnebs, rom Crdilo-aRmosavlur SamanizmSi narkotikebi SedarebiT
gvian gamoCnda. narkotikebiT transis miRwevam gansakuTrebiT didi adgili
daikava islamur mistikaSi, Tumc wmindanebi ar sargeblobdnen surogatebiT.
bevr derviSs SeeZlo frinvelad “gadaqceva”, rac isev Samanizmis elementia.
Samanizmis Tanmxlebi saxea cad asvla “sicocxlis xis” saSualebiT. igive
saxes vxvdebiT birmaSi. sicocxlis xiT adis Samani caSi. am xesTan swiravdnen
msxverpls, romelic aseve am gziT adioda RmerTTan. amas axlavs qurumis
frinvelad qcevis warmodgenebi. Svidi nabijiT cad amaRleba gvxvdeba
budasTan. TiToeul zecas Seesabameba ioguri meditaciis safexuri. iTvleba, rom
budisti beri im zecaze xvdeba sikvdilis Semdeg, romel donezec SeCerda
meditaciaSi. indoelebis praqtikebSi didi adgili ukavia frenis unaris
ganviTarebas. patanjali iogiT miRweul erTerT uanrad asaxelebs frenis unars -
“...igi gadaadgildeba rogorc surs”. aq gzaa specifiuri - fsiqomentaluri disciplina.
amasTan dakavSirebiT sayuradReboa strabonis informacia “RrublebSi
mosiarule” adamianebze.
sayuradReboa induri “tapasi”-c - uCveulo Sinagani simxurvale, an
asketuri Zalisxmeva. misi Sinaarsi farTed iSleba rigvedaSi. Sedegi - asketi
naTelmxilveli xdeba, zogjer iqceva “RmerTad”. Sinagani simxurvale, romelic
axlavs magebis da Samanebis praqtikas, cecxlis flobis da fizikur kanonTa
daZlevis niSania, anu “gaxurebul” mags SeuZlia marTos samyaro. Warbi siTbo
gamomuSavdeba cecxlTan meditaciiT da sunTqvis SeCerebiT. oRond, iogas
ideologia (sabolood Serwyma aradiferencirebul absolutTan) savsebiT
gansxvavdeba Samanuri ideologiisgan.
rigvedaSi vawydebiT magaliTebs, sadac avadmyofis suls gankurnebisTvis
uZaxian. aseve, indoeTSi aRiarebulia Zilis dros sulis mogzauroba, sulis
dakargva da sxva warmodgenebi, romlebic tipiuria SamanizmisTvis.
ganviTareba hpova im variantmac, rom Samanis suls SeuZlia sxva sxeulSi
Sesvla. iogisTvis samadhisTan erTad arc narkotikebis gamoyeneba aris ucxo
39
r.sayvareliZe. metafizikuri paradigma fsiqoTerapiaSi
eqstaturi gancdebis misaRebad. iogas da Samanuri transis miznebi
gansxvavebulia - pirveli miiswrafvis kosmosis farglebs gareT, srul
ganusazRvrelobaSi gasvlisken; meore - sxvadasxva kosmiur samyaroebSi sulis
mogzaurobisken. Tumc, unda vivaraudoT, rom arsebobda Sualeduri formebi.
upaniSadebsa da tantrizmzSi uxvadaa Sinagani sinaTlis Tema, rac aseve xSirad
gvxvdeba Samanuri gancdebis aRweraSi.
budas erTerTi legendis mixedviT, gasxivosnebis (naTelxilvas miaxlebis,
Sinagani sinaTlis miRwevis) Semdeg igi mimdevarTa Tvalwin avida haerSi,
daanakuwa sxeuli, romlis nawilebi cvioda miwaze, da Semdeg xelaxla aRdga.
indur magiaSi es elementi imdenad aris gavrcelebuli, rom fakirebis
warmodgenis Cveuli nawili gaxda ymawvilis aSveba TokiT zecaSi da Semdeg
misi “daqucmaceba” daniT. igive elementi indoeTis garda gvxvdeba CineTSi,
Zvel meqsikaSi da Sua saukuneebis evropaSi, rasac aRweren XIV-XVII
saukuneebis mogzaurebi. savaraudoa, rom am ritualebSi saqme gvaqvs
Samanuri xilvebis sajaro sanaxaobad gadaqcevasTan. aq aris rogorc zecaSi
TokiT mogzaurobis, aseve sxeulisgan gaTavisuflebis gancdis simboloebi. tibetSi
iTvleboda, rom pirveli mefe TokiT Camovida cidan. Samanizmis elementebi
Warbadaa lamaizmSi, indo-tibetur tantrizmSi da bon-pos religiaSi, romelsac
bevri mkvlevari aigivebs daosizmTan. bon-pos qurums SamanTan bevri saerTo
aqvs - sulTa gadasvla, mediacia, zeciuri TokiT da zinzilakebiT mogzuroba da
sxva amgvari (mogvianebiT sulis “transportad” gadaiqca budisturi borbali).
mkurnaloba mdgomareobs avadmyofis sulis moZebnasa da dabrunebaSi.
lamaizmSi igive elementebi aqvs bodhisatvas (gasxivosnebuls).
lamaizmis da tantrizmis kulturebSi gvxvdeba atmosferos marTva, haerSi frena,
eqstaturi cekvebi, ConCxebis gamosaxulebac tansacmelze, rac cimbirul
Samanizms emsgavseba. es SeiZleba uSualo gavlenebiT ar iyos ganpirobebuli
da kavSirSi iyos im arqaul avtoqtonur warmodgenebTan, romlis mixedviTac,
magaliTad - Zvali sakraluria. tibetSi vxvdebiT demonebisa da cxovelebis mier
sxeulis daglejvis xilvasac (maT Soris budas sxeulis), rac Crdiloamerikel
SamanebTan gvxvdeboda. analogiuri Sinaarsis aris iogebis zogierTi fsiqologiuri
varjiSic.
40
r.sayvareliZe. metafizikuri paradigma fsiqoTerapiaSi
Samanizmis iseTi elementi, rogoricaa “mistiuri siTbo” Zvel vedur
teqstebSic aris dafisqsirebuli. igi mniSvnelovan adgils ikavebs ioga-tantrul
teqnikaSic. es siTbo gamoiwveva sunTqvis SeCerebiT da seqsualuri energiis
SekavebiT. zogierT indo-tibetur iniciaciaSi iogi mowmdeba imiT, Tu zamTris
RameSi ramden svel zewars gaaSrobs “Sinagani siTboTi”. analogiuria
manjurieli Samanis iniciacia. vxvdebiT am movlenas labradoris
eskimosebTanac. “cecxlze batonobis” ideac ar unda iyos gadatanili erTi
kulturidan meoreSi, radgan am kulturebis kontaqti ar dasturdeba. savaraudoa,
rom am ideis ganmeorebas sxva organuli sufuZveli aqvs. bevri msgavsebis
miuxedavad unda gaesvas xazi im gansxvavebas, rac arsebobs sulis primitiul
Samanur gagebasa da budisturi metafizikis koncefcias Soris.
lolebi, ta[ilandel]ebi da Cinelebi darwmunebulebi arian, rom pirveli
adamianebi Tavisuflad moZraobdnen casa da miwas Soris. “codvis” Semdeg
gza daiketa. sikvdilis Semdeg suli poulobs gzas zecisaken (aq figurirebs xidi,
xe, frena). amaSi mas Samani exmareba. gvxvdeba SiSveli fexebiT danis
kibeze siarulic da cxeniT mgzavrobac, rac saerTos poulobs centraluri aziis
SamanizmTan. Samanis moxarSva qvabSi da misi uvneblad darCena
gvagonebs cimbireli Samanis iniciaciur xilvebs. aris Samanis mier micvalebulis
codvili sulis gacilebac imqveynad demonebis agresiisgan mis gadasarCenad.
iTvleba, rom am misiiT gamuSves RmerTebma miwaze pirveli Samani.
eqstazis miRwevis uZvelesi saSualebebi iyo marxva, yuradRebis
koncentracia, cekva dacemamde. eqstaturoba mmarTvelis aucilebel atributad
iTvleboda daosistur da konfucianistur traqtatebSi da erqva dao. daos qurums
Cinurad uwodeben “frTian swavluls”. gansxvavebiT Samanizmisgan Cinur
variantSi eqstazas ar axlavs Sepyrobiloba, avadmyofuroba. daosizmSi eqstazis
gacilebiT meti arqauli teqnikaa asimilirebuli, vidre iogasa da budizmSi. daosel
Samans “dao-Si” hqvia, rac daosel mkurnals niSnavs. iniciaciis dros gvxvdeba
sxvadasxva tipiuri ritualebi, maT Soris, nakverCxlebze siarulic (“gaseirneba
cecxlis bilikze”). analogiuria gadasvla “xmlebis xidze”. orives winapirobaa
sulieri momzadeba. Cinur miTologiaSi gvxvdeba orfeuli motivebic, oRond
qvesknelSi xSirad dedis an Svilis amosayvanad "Cadis” xolme Cineli.
aRsaniSnavia, rom rogorc yvelgan, aseve CineTSic cxovelis tyavis Cacma
41
r.sayvareliZe. metafizikuri paradigma fsiqoTerapiaSi
niSnavs adamianis am cxovelad gadaqcevas, mis “me”-s eqstatur
gardaqmnas. am dros adamiani iZens cxovelis, oRond ara imdenad realuri
cxovelis, ramdenadac misi miTologiuri versiis Tvisebebs.
mongoleTSi Samanizmis damarcxeba meCvidmete saukuneSi scada
lamaizmma. sabolood Sereuli suraTi Camoyalibda. iaponiaSi Samani
umeteswilad qalia, Tanac xSirad - dabadebidan brma. maTi swavleba
grZeldeba samidan Svid wlamde. sruldeba - gogonas daqorwilebiT mfarvel
RmerTTan an sulTan. xandaxan, iniciaciis dros qorwinebaSi sulis funqcias
sakuTar Tavze iRebs RvTismsaxuri.
12. Samanizmis paraleluri miTebi, simboloebi da ritualebi
“cxeni” – miTologiaSi sulTa gadamyvania. amitom sxvadasxva qveynis
Samani xmarobs xis cxens. “mWedeli”-s profesia Samanis profesias fexdafex
mohyveba Tavis mniSvnelobiT. mWedlebs aqvT mkurnalobis da naTelxilvis
unari. misi sulis winaSe Samanic uZluria. isini xmauriT muSaoben da afrTxoben
borot sulebs. iakutur miTebSi mWedeli rkinasaviT awrTobs Samanis suls.
mWedels da Samans kidev erTi saerTo Tviseba aqvT - cecxlis moTviniereba,
rac gaxurebul rkinaze siarulis ritualSi gamoixateba. iniciaciur gaerTianebebSi
mWedelebis monawileoba dafiqsirebulia germaniasa da iaponiaSi. mWedeli
profesiuli magiis magaliTia. is xSirad demonur arsebad warmodgeba, radgan
eSmaki sunTqvs cecxliT, anu igi Samanis magvarad imorCilebs cecxls.
cecxlis damorCileba koncentrirebulia “magiuri simxurvalis” ideaSi. es
idea ar ekuTvnis marto Samanizms, igi mTeli magiisTvis aris damaxasiaTebeli.
bevri magi da jadoqari Seeqceva cxare da marilian saWmels Sinagani
simxurvalis gasaZlereblad. indusebi gansakuTrebiT Zlieri RvTaebebis epiTetSi
“cecxlovans”, “cecxlis mflobels” gulisxmoben. igive xdeba (mxurvali, mduRare)
magiuri ZaliT dajildovebulTa daxasiaTebisas. CrdiloeT amerikaSi Samanis
momzadebaSi aseTive funqcia aqvs ritualur abanos. abano da kanafis kvamli
am funqciiT gamoiyeneboda skviTebTanac. aqve gasaxsenebelia induri tapasi.
42
r.sayvareliZe. metafizikuri paradigma fsiqoTerapiaSi
zogierT miTSi Samani Tavis mxurvalebiT aduRebs wyals. amis meore mxarea
naxverCxlis simxurvalisa Tu yinvebis mimarT ugrZnobloba. Sinagnad gaxureba
niSania Samanis mier im mdgomareobis miRwevis, romlis drosac mas SeuZlia
Tavis funqciis Sesruleba. am mdgomareobaSi igi kargavs mgrZnobelobas danis
dartymis mimarTac. aris im daSvebis safuZveli, rom Sinagani simxurvalis
miRwevas xels uwyobs garkveuli balaxebis moweva.
cimbireli, eskimoseli da Crdlio-amerikeli Samanebi “dafrinaven”.
jadoqrebs da mkurnalebs es uanri miewereba yvela qveyanaSi, maT Soris
evropaSic. cnobilia, rom igive Tvisebas miaweren iogebs da fakirebs. xSirad am
mizniT jadoqari frinvelad gadaiqceva an imagrebs frTebs. amasve miuTiTebs
moZraobebi, Jestikulacia. umravles SemTxvevaSi es niSnavs mxolod gonebriv
aqts. rigveda ambobs “goneba - yvelaze swrafi frinvelia”. frenis atributi cad
amaRlebis mizans ukavSirdeba. es miTi, aseve ukavSirdeba sulieri avtonomiis
da Tavisuflebis ideas, romelsac Tan axlavs gonebis uZlevelobis da sulis
ukvdavebis ideebi. cocxlebs Soris mxolod Samanebs ZaluZT frena. sxva
adamianebs istoriuli codvis gamo mxolod sikvdilis Semdeg SeuZliaT cad asvla
da frena rogorc Cits, isic - mxolod maT suls. suli-Citis saxe gvxvdeba Zvel
egvipteSi, mesopotamiaSi da bevr sxva kulturaSi. winaparTa sulebi Citis saxiT
sxedan sicocxlis xeze. savaraudoa, rom es Tema ufro adrindelia, vidre TviT
Samanizmi. wmindanebis frenisa Tu levitaciis Tema uxvadaa qristianul
kulturaSic.
Samanuri xilvebis kidev erTi universaluri Temaa xidiT gadasvla
qvesknelSi. es Temac scildeba Samanizmis farglebs. am TemaSi Semodis
“viwro kari”, cis da miwis SemaerTebeli kibe, liana, xe an bewvis xidi xilvebSi
da miTologiaSi. samoTxis droSi am xidze yvela gadioda, ramdenadac ar
arsebobda sikvdili. Semdeg es xidi sulier samyaroSi darCa. masze codvianebi
ver gadadian. xidis Tema gvxvdeba qrisitianobaSic, magaliTad pavles xilvebi
samoTxesTan damakavSirebel bewvis xidze. arabuli TqmulebebSic aris xidi da
biliki. Sua saukuneebSi lanceloti gadadis xmlis xidze SiSveli fexebiT. xidze
gadasvlisas Tu karebSi gasvlisas gadamwyvetia siswrafe da simsubuqe -
sxeuliT da codvebiT damZimebuli suli vardeba qvesknelSi, Tu msubuqia -
43
r.sayvareliZe. metafizikuri paradigma fsiqoTerapiaSi
swvdeba cas, gansxivosndeba. es gmiris, Samanis an sxeulisgan Tavisufali
sulis xvedria.
xidis Temis Taviseburi variantia cad asasvleli kibis Tema. kibiT
adamianebic adian caSi da RmerTebic Camodian miwaze. malais arqipelagze
mzis RmerTs miwaze patiJeben, rom Camovides Svidsafexuriani kibiT.
daiakebis Samani mkurnalobisas avadmyofis qoxSi dgams kibes, rom suli
Camovides SamanSi Casasaxleblad. nepalSi micvalebulis kuboSi arWoben cxra
naWdevian (safexurian) joxs, rom suli avides zecaSi. kibis Tema Warbadaa
egviptesa da romis imperiaSi. Svidsafexuriani kibe figurirebs miTraistebis
misteriebSic, berZnebTanac. cad amaRlebis sxva saSualebebia cecxli an
kvamli, xe, mTa, Toki, liana, erTmaneTSi SerWobili isrebi, cisartyela, mzis sxivic
ki da a.S.
13. Samanizmi da Tanamedroveoba
Samanizmis paradigma Tanamedrove fsiqoTerapiisTvis mniSvnelovania
ramodenime mizeziT. jer erTi, sulis gagebis da masze manipulaciis teqnologiis
Semdgomi ganviTareba am paradigmis evolucias warmoadgens. Tanac,
SamanizmisTvis damaxasiaTebeli elementebi TiTqmis erTnairad aris
warmodgenili yvela religiur sistemaSi misi mistikuri nawilis saxiT. mistika ki
RvTismsaxurebis is formaa, romelic yvelaze farTed iyenebda fsiqologiur
teqnologiebs.
Samanizmis mniSvnelobis meore aspeqti dakavSirebulia imasTan, rom
rogorc TviT Samanizmi, ise misi elementebi dResac izidavs pacientebs. gvaqvs
Samanizmze dafuZnebuli fsiqoTerapiuli skolebic. Samanuri teqnologiis formebi
xSirad gvxvdeba dRes gavrcelebul seqtebSi, sadac adamianebi swored
fsiqologiuri problemebis gadasaWrelad midian.
mesame aspeqti dakavSirebulia imasTan, rasac Samanuri praqtika
gvaswavlis fsiqologiuri zemoqmedebis Sesaxeb. upirveles yovlisa, esaa
eqstralogikuri (paralogikuri) azrovneba, rogorc fsiqikuri zemoqmedebisTvis
xelsayreli niadagi. analogiebis mixedviT gaazreba da reagireba mxolod
44
r.sayvareliZe. metafizikuri paradigma fsiqoTerapiaSi
pirvelyofil kulturaSi ar gvxvdeba. amgvari reagireba axasiaTebT bavSvebs,
sxvadasxva sulieri darRvevis mqone adamianebs, garkveuli tipis pirovnebebs.
yvela adamians azrovnebis es stili uCndeba Zlieri emociis an fantazirebis dros.
Samanuri kultura fsiqikis am eqstralogikuri moqmedebis Seswavlis kidev erTi
empirikaa.
Samanuri praqtika aseve gviCvenebs, rom fsiqologiuri
zemoqmedebisTvis ufro didi mniSvneloba aqvs “pacientis” rwmenas, vidre
SeTavazebuli koncefciis WeSmaritebas. Samanizmi gviCvenebs imasac, Tu ra
mniSvneloba aqvs “Terapevtis” TviTSefasebas. vnaxeT is, Tu ra maRali
TviTSefaseba hqonda Samans. SeiZleba, es TviTSefaseba iyo rogorc misi,
aseve pacientis gamojanrTelebis erTerTi mniSvnelovani wyaro.
aseve Samanuri kulturis Tavisebur ganviTarebad SeiZleba miviCnioT
transis gamowvevis is kultura, romlis Tavisebur formebs warmoadgens stresis
marTvasTan dakavSirebuli autosugestiis varjiSebi (kue, Sulci, jakobsoni).
evropam transis gamowvevis es teqnologia aiRo Soreuli aRmosavleTis religiuri
sistemebidan, romlebic Samanis droindeli fsiqologiuri teqnologiebis
ganviTarebis Tanamedrove safexurad SeiZleba ganvixiloT. amasTanave,
Cndeba sakiTxi - iyenebs Tu ara Tanamedrove fsiqTerapia im teqnologiis mTels
speqtrs, rac arsebobda sxvadasxva Samanur kulturebSi? saeWvoa. albaT, amiT
unda aixsnas Tanamedrove fsiqoTerapevtTa interesi am kulturebis mimarT.
45
r.sayvareliZe. metafizikuri paradigma fsiqoTerapiaSi
Tavi 2. Soreuli aRmosavleTis sistemebi
Soreuli aRmosavleTis fsiqofizikuri varjiSebis uamravi sistema arsebobs.
maT bevri ram aqvT saerTo, Tumc gansxvavebebic bevria. sistemebis
mrvalferovneba ganpirobebulia ganviTarebis xangrZlivi istoriiT, mravalnairi
religiur-kulturuli konteqstiT da farTe geografiuli arealiT. am sistemebis
sxvadasxva varianti gavrcelebulia Soreuli aRmosavleTis mTel vertikalze.
CrdiloeTiT aris cimbiris da monRoleTis is segmenti, sadac dResac gavrcelebulia
Samanizmi (monRoleTSi - budizmic). Semdeg modis CineTi, iaponia da indoeTi
sadac fsiqofizikuri varjiSebis sistemaTa damuSavebam miaRwia umaRles
dones. vinaidan kontinentis am nawilSi mosaxleobis didi raodenobaa,
ramodenime religiam msoflio religiis masStabs miaRwia, xolo maTSi CarTuli
fsiqofizikur varjiSTa sistemebi msoflio kulturis sakuTrebad iqca (ramac
ganapiroba maTi elementebis gaCena fsiqoTerapiis praqtikaSi).
$ 1. Cinuri fsiqoteqnikuri sistemebi
1. istoriuli monacemebi
CineTSi, romlis mosaxleoba miliardze mets iTvlis, amJamad gavrcelebulia
sami religia - daosizmi, budizmi da konfucianeloba. CineTis pirveli saxelmwifo
Seiqmna XIV saukuneSi Cv. welTaRricxvamde. daosizmi aRmocenda iq 6-5
saukuneSi Cvens welTaRricxvamde. dao-s Sesaxeb moZRvrebis fuZemdebelad
iTvleba lao czi. moZRvrebis mixedviT mxolod bunebrivi kanonebis (daos) dacva
aZlevs adamians saSualebas, rom SeinarCunos sakuTari buneba. daos
kanonizirebuli teqstebi (dao can) Camoyalibda me-12 saukuneSi. amave
periodSi daosizmi daiyo or skolad: samxreTis da CrdiloeTisad. samxreTelebs
swamdaT bedis, winaswarmetyvelebdnen mas da cdilobdnen SeecvalaT igi
amuletebiT, TilismiT, SelocvebiT da locvebiT. isini cxovrobdnen saero
cxovrebiT, ojaxdebodnen, marxulobdnen mxolod zogierT dRes. es
mimdinareoba saTaves iRebda Zveli magebis, jadoqrebis da Samanebisgan.
46
r.sayvareliZe. metafizikuri paradigma fsiqoTerapiaSi
misi mimdevrebi adamianis Sinagan srulyofas ar aqcevdnen did yuradRebas da
moqmedebdnen garegani ritualebis da instrumentebis gamoyenebiT.
CrdiloeTis skolac iyenebda magebis gamocdilebas, magram amasTanave
iswrafvoda adamianis bunebis srulyofisken. misi mimdevrebi iyvnen berebi,
romlebic monastrebSi cxovrobdnen, icavdnen celibats, iyvnen vegetarianelebi,
ar svamdnen Rvinos. maTi moZRvrebis ZiriTad nawils Seadgenda miTiTebebi
meditaciaze, sunTqvis da fizikuri varjiSebze.
2. daosizmi
“dao” (Cinurad - RmerTi, sityva, logosi, gza) Zveli Cinuri filosofiis cnebaa,
romelic aRniSnavs mas, rasac ara aqvs saxeli da forma, rac mudmivia, erTiani,
droisgan damoukidebeli, uxmoa, uxilavi da Seumecnebeli, ganusazRvrelia da
srulyofili, mudmiv simSvidesa da moZraobaSia, yvela cvlilebis pirvelmizezia,
aris “yvela sagnis deda”, “yvelafris fesvi”, mxolod sakuTar Tavze aris
damokidebuli, aris Zala anu suli, romelic marTavs da moicavs samyaros. es
cneba xandaxan gamoiyeneba budas gzis, gasxivosnebis gzis, Zenis gzis da
sxva analogiuri cnebebis mniSvnelobiT. ufro farTed aris gavrcelebuli “daos”
gamoyeneba meTodis, saSualebis da gzis aRsaniSnavad.
daosistebis mier wamoyenebuli mizania ukvdavebis Zieba sakuTari
Zalebis an magiuri ritualebis daxmarebiT. maTTvis ukvdaveba sxeulis
ukvdavebasac niSnavda, radgan miaCndaT, rom usxeulod sulebi ar arseboben.
adamianSi isini mravali sulis arsebobas aRiarebdnen. sulebis ori jgufi iyo - sami
zeda da Svidi qveda. sikvdilis momentSi isini Sordebodnen erTmaneTs, mxolod
erTiani sxeuli iyo am sulebis da pirovnebis erTianobis safuZveli.
daos mimdevrebi Tvlidnen, rom ukvdavni iyvnen mxolod adamianebi,
romlebic aRwevdnen survilebis gareSe arsebobis mdgomareobas.
zogadsakacobrio eTikuri normebis dacva iyo ukvdavebis pirveli piroba. amis
msurvels unda Caedina 1200 keTili saqme Tundac erTi cudi saqcielis gareSe.
am saqcielebis dafiqsirebisTvis specialuri cxrilebic ki Seiqmna, romelsac
Semdeg farTed iyenebdnen konfucianelebi. iyo akrZalvebi yvelasTvis - 5
akrZalva: ar mokla, ar dalio Rvino, ar icruo, ar iqurdo, dauSvebelia sisxlis
47
r.sayvareliZe. metafizikuri paradigma fsiqoTerapiaSi
aRreva. amasaTanave savaldebuloa 10 sikeTe: mSoblebis pativiscema, batonis
da maswavleblis erTguleba, yvela cocxalis TanagrZnoba, gaWirvebulTa
daxmareba, cxovelTa da frinvelTa daxmareba, xidebis aSeneba, xeebis dargva,
saxlebis da Webis Seneba, ugnurTa darigeba.
ukvdavebis maZiebelTa mimarT erTerTi mTavari moTxovna iyo
vegetarianeloba. sxeuli daosistebisTvis mikrokosmia, romelSic makrokosmis
msgavasad materialur nawilebSi sulebi arian Casaxlebuli. maT sxeulSi 36 000
suli daasaxles, romlebic 3 an 6 nawilad jgufdebian da ukavSirdebian sxeulis
sxvadasxva nawils. sxeulis kveba saWiroa, raTa sulebma ar miatovon igi.
ukvdaveba aris sxeulSi sulebis mudmivi yofna. sxeulSi dabadebidanve saxlobs
“sami Wia”. erTi TavSi - “nirvanas sasaxleSi”. meore - mkerdSi, mesame -
qvemoT. isini ikvebebian marcvleuliT. amitom marxva sxeuls aTavisuflebs am
Wiebisgan, romlebsac sxeulis sikvdili undaT, raTa mere TviT gaTavisufldnen da
gadaiqcnen “aCrdilebad”.
daosistebisTvis ukvdavebis meore mniSvnelovani piroba iyo sulis
ganmtkiceba, rac miiRweva haeris SerwymiT esenciasTan “czin”. amis
miRwevis saSualebaa sunTqvis varjiSebi, moZraobiTi varjiSebi da, xandaxan,
wamlebi da masaJebi.
3. Cjen cziun (nemsiT Cxvleta-mowva) Terapia
misi gaCenis dro ucnobia. zustad arc qveyanaa cnobili, Tumc
umravlesoba CineTs Tvlis mis samSoblod. garkveuli wertilebis nemsiT Cxvleta
(akupunqtura), mowva da masaJi (akupresura) farTed gamoiyeneboda CineTSi,
koreaSi, vietnamsa Tu iaponiaSi. meores mxriv, londonis muzeumSi Semonaxul
egviptur papirusSi, romelic daTariRebulia 1550 wliT Cvens welTaRricxvamde,
mocemulia Cxvletis wertilebi. Tumc, faqtia, rom am meTodma CineTSi moipova
yvelaze farTe gavrceleba. 1026 wels Cveni welTaRricxviT CineTSi gaCnda
“brinjaos adamianis atlasi”, romelzec aRniSnuli iyo CJen-cziun wertilebi.
4. ciguni
48
r.sayvareliZe. metafizikuri paradigma fsiqoTerapiaSi
“ci”-s yvelasTvis misaRebi ganmarteba ar arsebobs. zogi eleqtrul
energiad miiCnevs, zogi - magniturad, zogi-siTbosad. istoriis mcodnisTvis es
metismetad viwro ganmartebebia. aseve viwroa cigunis miCneva janmrTelobis
gasaumjobesebeli varjiSebis an meditaciis sistemad.
“ci” samyaroSi arsebuli bunebrivi energiaa. aris zeciuri (aminds hqvia
tian ci), miwieri, yoveli cocxali arsebis da maT Soris adamianuri ci (armiis
moralur suls uwodeben “ci Si”-s, anu energiulobas). “gun”-iT aRiniSneba
yvelaferi, rac drosa da energiis daxarjvas gulisxmobs, anu varjiSebi. e.i.
“cigun” aris ci-sTan dakavSirebuli varjiSebi.
adamianis energia zecis da miwis energiis gavlenis qveSaa, amitom
bunebrivi gzebis, anu “daos” codna aucilebelia. adamianuri “ci”-s cirkulaciis
normalizacias emsaxureba akupunqtura, akupresura, meditacia, cigunis
varjiSebi da balaxebiT mkurnaloba. amave mizans emsaxureba sabrZolo
xelovnebis daufleba (risi magaliTsac iZleva Saolinis monasteri).
“ci”-s pirveli koncefcia mocemulia Cv. welTaRricxvamde 1122 wels
Seqmnil wignSi “i-czin”(cvalebadobaTa wigni). arqeologiuri masala miuTiTebs,
rom jer kidev 2690-2590 wlebSi Cv. welTaRricxvamde ukve gamoiyeneboda
qvis nemsebi. lao czi (1122-934 wlebi Cv. welTaRricxvamde) Tavis “dao de
czinSi” axsenebs sunTqviT varjiSebs - janmrTelobisTvis “saWiroa czis Wvreta
da sirbile”-o. aRsaniSnavia, rom am periodis warmodgenebi cigunze ar iyo
kavSirSi religiasTan.
III saukunidan Cinelebma aRmoaCines moZraobebis Terapiuli efeqti.
daaxloebiT, Cv.welTaRricxvis 60-iani wlebidan Cinelebma gaicnes induri
budizmi. induri varianti ufro religiuri iyo da Semecnebis da wvdomis, anu budas
mdgomareobis Seqmnis miznebs isaxavda.
$ 2. induri fsiqoteqnikuri sistemebi
1. istoriuli masala
49
r.sayvareliZe. metafizikuri paradigma fsiqoTerapiaSi
indoeTSi meoce saukunis bolos cxovrobda 800 milionamde adamiani,
romelTagan 83% indiusti, 11% musulmani da 6% sxva religiebis (qristianebi,
sikhebi da a.S.) mimdevrebi iyvnen.
induizmi indoeTis xalxebis sulieri cxovrebis sistemaa, romlis safuZvelia
sanskrituli kultura, da moicavs mecnierul, filosofiur, religiur-miTologiur,
esTetikur, sociologiur, samarTlebriv Tu eTikur codnas da normebs. nepalSi da
indoeTSi igi saxelmwifo religiaa. “induizmi”-s termini Semovida me-19
saukuneSi indoeTis religiur SexedulebaTa aRsaniSnavad. amitom, es cneba
amorfulia. masSi SeuZlebelia gamoiyos erTiani kredo, dogma, kanoni, taZari an
rituali.
savaraudoa, rom induizmi warmoiSva adreuli miwaTmoqmedebis kulturis
Camoyalibebis periodSi, me-10 aTaswleulSi Cven welTaRricxvamde. igi
apogeas aRwevs me-7 aTaswleulSi Cvens welTaRricxvamde uZvelesi drois
yvelaze didi civilizaciis dros, romelsac amJamad protoindurs uwodeben. es
civilizacia mdebareobda indoeTis CrdiloeTiT indsa da gangs Sua (savaraudoa,
rom swored am civilizaciis wiaRSi Seiqmna induizmis safuZveli - “vedebi”).
Cvens welTaRricxvamde 2 aTasi wlis SualedSi iwyeba am zesaxelmwifos
krizisi da mis mcxovrebTa nawili midis Sua da mcire aziaSi, aRmosavleT da
dasavleT evropaSi. veduri kulturis matareblebi sakuTar Tavs ariebs
(gasxivosnebulebs) uwodebdnen. es kulturologiuri termini iyo (mTvaris
RvTaebis mimdevrebs aRniSnavda) da ara - eTnografiuli. Zvel msoflioSi
indoelebis migraciam sanskritisa da veduri msoflmxedvelobis gavrceleba
gamoiwvia, razec miuTiTebs indoevropuli enebis naTesaoba. am kriteriumiT
gamodis, rom yvelaze axlos arielebTan arian iranelebi (induri vedebis da iranuli
avestas teqstebSi identuri adgilebic ki aris), mere slavebi (“ved” - codna),
Semdeg litvelebi, berZnebi, laTinelebi da bolos - kelturi, romanuli da germanuli
xalxebi.
vedebi (rac mecnierebebs niSnavs) Zvelinduri literaturis Zeglia, romelic
Cv.w-mde II aTaswleulis bolosa da I aTaswleulis dasawyisSi Seiqmna ariul
tomebSi. moicavs or nawils. maTgan pirveli (Sruti) moicavs 4 nawils -
aTharvedas, rigvedas, samavedas da iajurvedas. vedebSi mocemulia iseTi
disciplinebi, rogoricaa maTematika, astronomia, medicina da seqsologia,
50
r.sayvareliZe. metafizikuri paradigma fsiqoTerapiaSi
filologia (teqstologia, etimologia, fonetika, gramatika, ritorika, poetika),
pedagogika, samarTali da politologia, sociologia, filosofia kosmologiiT, logika,
fsiqologia, eTika, esTetika, Teologia da a.S. damatebiTi vedebi moicavdnen
medicinas (aiurveda), samxedro saqmes, musikas, qandakebasa da
arqiteqturas. Cvens welTaRricxvamde II-I aTaswleulis es codna xSirad
SesabamisobaSia codnis Tanamedrove donesTan. miTologiur-fsiqologiuri
paralelebis Semcvel nawilebs upaniSadebi ewodeba. upaniSadebs efuZneba
indoeTis fsiqologiuri praqtika.
induizi Cv. welTaRricxvmde I aTaswleulis bolos Secvala vedurma
brahmanizmma. mogvianebiT induizmi aRorZinda axal droSi da gaaerTiana
sxvadasxva induri religiuri warmodgenebi. adreuli etapi induisturi miTologiis
asaxulia “mahabharatasa” da “ramaianaSi”. dasawyisSi panTeonSi wamyvani
adgili ekava mama-RmerTs da RmerT-Semoqmeds (prajapati). Semdeg misi
adgili daikava brahmam, ZiriTadad, upaniSadebis (7-6 s. C.w-mde) filosofiuri
poeziis gavleniT, sadac brahma aris umaRlesi sawyisis, brahmanis
personifikacia.
2. vedeuri miTologia da fsiqologiuri koncefcia
induistur miTologiaSi wamyvani motivia magiuri Zala, romelic asketizmiT
miiRweva. sxeulis “mokvdineba” (tapasi) yvela survilis Sesrulebis, qveynis
Seqmnisa Tu dangrevis saSualebas iZleva. tipiuria am miTologiisTvis asketuri
da erotiuli sawyisebis Serwyma. brZeni-asketi RmerTebze Zlieria. pirveli
legendaluri brZenebis warmomSobi brahmaa, Semdeg es brZenebi
warmoSoben danarCen samyaros. ramdenadac adamiani aRwevs RmerTis
dones, adamianis da RmerTis brZolis Tema xSiria (maT Soris, “mahabharataSi”
arjunasa da Sivas brZola).
upaniSadebze damyarebulia Sastrebi, maT Soris ZiriTadia 6 - mimansa,
vedanta, niia, vaiSeSika, sankhia da ioga. “ioga-vasiSrha” filosofiur-poeturi
eposia, romelic 24 000 strofisgan Sedgeba. mahabharataSi mocemulia
umaRles sulier sawyisTan gaigivebis 4 xerxi an gza (ioga): raja-ioga (adamianis
faruli unarebs ganviTareba uzenaesi Zalis wvdomisTvis), karma ioga (SedegiT
51
r.sayvareliZe. metafizikuri paradigma fsiqoTerapiaSi
dainteresebis gareSe Cadenili saqcieli, rogorc uzenaesi Zalis wvdomis gza),
Jnani-ioga (cnobieri Semecneba, rogorc gza), bhathi-ioga (religiuroba, RvTis
siyvaruli da pativiscema, rogorc gza; zogierTi avtori am meoTxe gzas calke ar
gamohyofs, ramdenadac igi CarTulia danarCen samSi).
WeSmariteba induri filosofiisTvis araa faseuli, faseulia gaTavisufleba,
damoukidebloba WeSmaritebis wvdomis Sedegad. gaTavisufleba gulisxmobs
amqveeyniuri cxovrebisTvis sikvdils da upirobo arsebobis formiT yofnas.
pirovneba araa saboloo elementi, is mxolod gancdebis sinTezia, romelic
waiSleba gasxivosnebisas. iTvleba, rom Tavisuflebis miRwevis Semdeg
pirovnebis fsiqologiuri saWiroeba moxsnilia.
3. iogas principebi
iTvleba, rom termin “ioga”-s etimologia warmodgeba zmna “iuj”-is
Ziridan, rac niSnavs “erTad Sekvras”, “marxvas”, “SeerTebas”. misi
monaTesave sityvebia laTinuri jungum, franguli joung da a.S. zogadad “iogaTi”
aRiniSneba nebismieri asketuri teqnika da meditaciis meTodi.
iogas sxvadasxva skolebi sxvadasxva meTodebs aniWeben upiratesobas.
maT Soris “klasikurad” iTvleba patanjalis “ioga-sutra”. aseve arsebobs
arasistemuri meTodebi, arabrahmanuli (budisturi, janaisturi) ioga da a.S.
dRemde grZeldeba diskusiebi patanjalis pirovnebis Taobaze. bevri mkvlevari,
maT Soris, Sua saukuneebis indoeli komentatorebi miiCneven, rom esaa cnobili
patanjalis gramatikis avtori, romelic cxovrobda Cv. welTaRricxvamde II
saukuneSi. magram am kamaTs didi mniSvneloba ara aqvs, radgan teqnikebi
patajalis ar Seuqmnia, isini saukuneebiT adre iyo Seqmnili. amdenad, patajalis
cxovrebis dro arafers gvetyvis iogas Seqmnis droze.
patajalis iogas filosofia “ioga-darSana” (“darSana” - mzera, dakvirveba,
warmodgena, Tvalsazrisi, swavleba da a.S.) erTerTia orTodoqsaluri filosofiuri
sistemebidan. orTodiqsalurad iTvleba brahmanizmTan TanxmobaSi myofi
sistema (eretikuli filosofia aqvs budizms da janaizms). indoeTis filosofiuri
sistemebi gansxvavdeba evropulisgan - isini, ZiriTadad, adamianis sulier
gamocdilebas aRweren. am filosofiur sistemebSi uxvadaa rCevebi asketizmis
52
r.sayvareliZe. metafizikuri paradigma fsiqoTerapiaSi
da Wvretis teqnikaze. patanjali araa arc filosofiis da arc teqnikebis avtori, igi
mxolod im procedurebis koregirebas da sistematizacias axdens, romlebic
patanjalimde didi xniT adre iyo cnobili indoeTis ezoTeruli wreebisTvis. rac
Seexeba filosofias, man mxolod sankhia gaafarTova - Seitana masSi Teizmi,
Tanac sakmaod zedapiruli, da amaSi dainaxa meditaciis umaRlesi fuqcia. adre
ioga mxolod mistikuri tradicia iyo, patanjalis Semdeg - filosofiuri sistema
gaxda.
sankhias da iogas sistemebs cota ram ganasxvavebs: 1) sankhia
aTeisturia, ioga Teisturi, ramdenadac aRiarebs umaRlesi RvTaebis, iSvaras
arsebobas; 2) sankhia xsnis erTaderT saSualebad miiCnevs metafizikur codnas,
ioga - meditaciis xerxebs aniWebs did mniSvnelobas.
induri tradicia sankhias ganixilavs uZveles koncefciad (darSanad), romlis
ZiriTadi marcvalia samSvinvelis (puruSas) CamoSoreba pirvelmateriisgan
(prakriti). sankhiasa da iogasTvis samyaro realuria (da ara - iluzoruli, rogorc,
magaliTad, vedantisTvis). oRond is arsebobas inarCunebs mxolod imdenad,
ramdenadac me-s (puruSas, suls) ara aqvs Secnobili sakuTari Tavi. rogorc ki
suli Seimecnebs, rom igi Tavisufalia, qreba amqveyniuri tanjva da Cagvra,
yvela qmnileba ubrundeba pirvelad kosmosamdel mdgomareobas.
idea, rom samyaros simtkice aris sulieri umecrebis Sedegi,
ganmsWvalavs mTel indur filosofiur azrovnebas. upaniSadebidan moyolebuli
indoeTi uaryofs samyaros, efemerulad da iluzorulad miiCnevs mas, Tumc ar
vardeba arc nihilizmSi, arc pesimizmSi. amqveyniuri (religiur enaze - profanuli)
cxovrebis sanacvlod indoeTis swrafva inacvlebs wmida, sulier cxovrebisaken
da amiT Tavisufldeba tanjvisgan, radgan tanjvis erTaderT mizezad amqveyniur
cxovrebaze mijaWvuloba miaCnia.
samyaro Camoyalibebis mudmiv procesSia. yovelive arsebuli odesme
gaCnda, ganicada cvlilebebi da mokvda, daiSala da gaqra. am bedis mqone
warmonaqmni ar SeiZleba iyos sakraluri, wminda, romelic Tavisufalia da
ukvdavi. amitom, adamianisTvis xsnas (tanjvisagan xsnas), ganwmendas
warmoadgens amqveyniurisgan gaTavisufleba, rasac ukvdavebac moaqvs.
indoeTis filosofiuri azrovneba swored sulis gaTavisuflebis gzebis ZiebiT aris
dakavebuli (Tu dasavleTisTvis amgvari Tavisufleba mxolod religiuri rwmenis
53
r.sayvareliZe. metafizikuri paradigma fsiqoTerapiaSi
gziT miiRweva, indoeTi Tavisuflebis miRwevis gzebis simravles ar zRudavs
romelime erTiT da Semecnebis yvelaze sapatio sagnad gaTavisuflebis gzebis
Zieba miaCnia).
rogorc fsiqoteqnika, aseve filosofia indoeTisTvis Rirebulia mxolod
imdenad, ramdenadac SeuZliaT adamianis gaTavisufleba tanjvisgan.
nebismieri adamianuri gamocdileba tanjviTaa ganpirobebuli (tanjva induri
teqstebSi yvela uaryofiT emocias gulisxmobs). “sxeuli tanjvaa, radgan igi
tanjvis WurWelia; grZnobis organoebi, grZnobis obieqtebi, SegrZnebebi -
tanjvaa, radgan warmoadgenen gzas tanjvisken; TviT siamovnebac ki tanjvaa,
radgan mas tanjva mosdevs” - naTqvamia “sankhia-sutrebi”-s komentarebSi.
miuxedavad aseTi poziciis sayovelTao gavrcelebisa, indoeTis arcerTi filosofiuri
skola sasowarkveTas ar eZleva. piriqiT, tanjva xdeba gaTavisuflebisken
swrafvis stimuli da, amdenad, mas dadebiTi Rirebulebac ki aqvs.
tanjulia yvelaferi, rac droSi arsebobs - RmerTidan mweramde. adamians,
gansxvavebiT RmerTebisa da sxva cocxali arsebebisgan, SeuZlia daZlios Tavis
mdgomareoba, daZlios karma da mospos tanjva - es, indoeTis yvela filosofiuri
da mistikuri mimdinareobisTvis saerTo rwmena gamoricxavs pesimizms da
sasowarkveTas. skolebi erTmaneTisgan gansxvavdebian mxolod arCeuli gziT -
tanjvisgan gaTavisufleba zogjer miiRweva codnis SeZeniT (magaliTad, vedantis
da sankhias moZRvrebebSi), zogjer - fsiqoteqnikuri saSualebebiT (iogasa da
budistur skolaTa umravlesobaSi).
niias skolisTvis mtkice argumentaciiT aRWurvili codna fenomenaluri
samyaros iluziidan gaTavisuflebis, realur “me”-sTan (puruSa atmani) Serwymis
saSualebas iZleva. es aris codna imis Sesaxeb, rom Cven samSvinvelSi
mocemuli fsiqomentaluri gamocdileba sulSi ar unda SegveSalos, radgan es
ukanaskneli aris “me”-s WeSmariti realoba (es ganasxvavebs profanul da
spiritualur codnas). misi wvdomis Sedegi aris gasxivosneba. am
transcedentaluri, metafizikuri codnis safuZveli iyo vedebi.
sankhia da ioga am princinebs savsebiT iziareben, filosofia maT saerTo
aqvT. gansxvaveba mxolod imaSia, rom sankhia sulieri damoukideblobis
miRwevisTvis sakmarisad Tvlis Semecnebas, gnoziss, xolo ioga askezis da
meditaciis gzas aRiarebs.
54
r.sayvareliZe. metafizikuri paradigma fsiqoTerapiaSi
am saerTo filososfiisTvis samSvinveli (puruSa) - cnobiereba da gancdebi
iseTive bunebisaa, rogorc materialuri samyaro, gansxvaveba mxolod substaciis
simkvriveSia. xolo suli (prakriti) arsebobis sxva donis, sxva bunebis movlenaa,
vidre dakvirvebadi realoba.
ioga ZiriTadad viTardeboda induizmis da budizmis farglebSi, Tumc TviT
ar warmoadgens religiur sistemas. misi mizania daimorCilos cnobierebis xuTive
mdgomareoba - swori da mcdari Semecneba, Zili, qvecnobieri, warmosaxva da
mexsereba. iogas klasikuri versiis avtoris patanjalis 8 safexuriani sistema
mowodebulia SeaCeros cnobierebis yvela formis muSaoba da moaxdinos
umaRlesi fsiqofizikuri integracia. swori pozis da sxeulis wonasworoba,
muskulebis, Sinagani organoebis da sunTqvis kontroli Sevida haTha iogaSi.
iogas bolo safexurs, “samefo iogas” ewodeba raja-ioga da miznad isaxavs
yuradRebis, warmosaxvis da sxva cnobierebis funqciebis CamoSorebas gare
sagnebidan da sakuTar Tavze koncentracias.
4. iogas rva safexuri
patanjalis mier gamoyofili I safexuri (iiama) gulisxmobs “fsiqikur
ganwmendas” - Tavis Sekavebas sibrazis da gaborotebisgan, emociebisgan,
zedmeti sqesobrivi cxovrebisgan da kvebisgan, sikeTes da mimteveblobas
yvela cocxali arsebisadmi, simarTles da cxovrebis wesis sxva momentebs.
Tavis Sekavebis unaris gamomuSaveba iTvleba fsiqikuri TviTregulaciis pirobad,
rac aucilebelia meditaciisTvis.
II safexuris (niiama) mizania fsiqikuris “gare ganwmenda” - Sinagani
organoebis mowesrigeba, moqmedebis neli tempi, Tavis Sekaveba zedmeti
moZraobebisgan, laparakisgan (metyveleba gonebis ganfantvaa).
Semdegi ori safexuri ganekuTvneba haTha iogas, romelic raja iogas
nawilad ganixileba. haTha aris sasicocxlo energiis (pranas) moqmedebis ori
gamovlineba - dadebiTis, mzis, siTbos “ha”-s (“ian”-CinurSi) da uaryofiTis,
mTvaris, sicivis “Tha”-s (“in”-CinurSi). haTha ioga organizmSi maT
harmonizacias axdens pozebis da sunTqvis regulaciiT.
55
r.sayvareliZe. metafizikuri paradigma fsiqoTerapiaSi
III safexuris mizania im pozebis (asanebis) gamomuSaveba, romlebSic,
patanjalis mixedviT, moxsnilia dapirispireba insa da ians Soris. Tanamedrove
klinikuri gamokvlevebi adastureben, rom asanebi axdens adamianze fizikur,
fsiqikur da Terapiul zemoqmedebas.
IV safexurze miiRweva sasicocxlo energiis harmonizacia swori sunTqvis
saSualebiT (pranaiama). emociebis da sunTqvis kavSiri didi xnis SemCneulia
(daZabuloba iwvevs sunTqvis Sekavebas; Sveba - Rrma sunTqvas da a.S.).
pranaiamas erTerTi mizania sunTqvis Cveuli ritmis Seneleba, rac sasicocxlo
funqciebis Senelebas gulisxmobs. ramaCaraka Tvlis (1915 w.), rom pranaiama
anelebs metabolizms. maRali rangis iogebi imdenad anelebdnen sunTqvas da
guliscemas, rom miwaSi droebiT damarxvas maTTvis vneba ar mohqonda.
patanjalis sistemis Semdegi safexurebi exeba fsiqikuri unarebis
ganviTarebas, anu raja-iogas. masze gadasvla iwyeba mxolod mas Semdeg,
rac adamiani dauflebulia haTha iogas.
V safexurze (pratiahara) iogis mizania Sesabamisi pozis da sunTqvis
fonze TviTCaRrmaveba, gaTavisufleba grZnobebisgan (meditacia).
Tanamedrove laboratoriebSi gakeTebuli biodenebis Canaweri miuTiTebs, rom
meditaciaSi, roca receftorebisgan moSorebulia yuradReba, iogis tvini aRar
reagirebs gare stimulaciaze. ramaCaraka am safexurze gamohyofs 2 etaps -
Tavisufali, Zaldautanebeli fiqrebi da mere sakuTari sxeulis gaqroba am
fiqrebidan.
VI safexurze (dharana) xdeba yuradRebis fiqsacia raime konkretul
warmosaxul obieqtze (es aris obieqtze pratiahara).
VII safexurze (dhiana) xdeba meditacia, koncentracia araxatovan da
abstraqtul ideebze - siyvaruli, siwminde da a.S. xatebis gaCena gamoricxulia.
yuradReba mimarTulia ideaze, azrze.
VIII da saboloo safexuri (samadhi) gulisxmobs WeSmaritebis wvdomis
sasiamovno grZnobas (dhiana+eqstazi). iTvleba, rom am mdgomareobaSi
adamiani srulyofilad flobs Tavis fizikur da fsiqikur unarebs.
5. budizmi
56
r.sayvareliZe. metafizikuri paradigma fsiqoTerapiaSi
budizmi - religiuri da filosofiuri moZRvrebaa, erTerTi (droSi pirveli)
msoflio religiaa qristianobasa da islamis gverdiT. budizmi yalibdeba Cv.
welTaRricxvamde 6-7 saukuneSi. misi damfuZnebeli aris indoeli princi sidharta
gautama. igi aseve cnobilia rogorc Sakiamuni (“brZeni Sakias tomidan”). es
realuri pirovneba cxovrobda CrdiloeT indoeTSi.
sidharThasTan ZiriTadia moZRvreba gardasaxvis, nirvanis da misi
miRwevis gzebis Sesaxeb. pirvelive aswleulebSi budizmi 18 skolad daiyo. I
saukunis bolos yalibdeba ori ZiriTadi skola: hanaiana (“mcire wre”) da
mahaiana (“didi wre”). hanaiana gadarCenis individualuri gzaa, mahaiana -
sxvebis samsaxuri. amave dros, mahaiana umaRles arsebaTa ierarqiulobis
aRiarebs, roca hanaiana mxolod gautamas scems Tayvans. budizmi
gansakuTrebul ayvavebas aRwevs 3-1 saukuneebSi Cv.welTaRricxvamde,
vrceldeba indoeTSi, CineTSi, tibetSi, monRoleTSi, samxreT-aRmosavleT da
centralur, Sua aziasa da cimbirSi. Cveni welTaRricxvis Sua saukuneebSi igi
indoeTidan gandevna aRorZinebulma induizmma (brahmanizmma). amJamad
misi mimdevrebis ricxvi 400 milions aRwevs.
budizmis filosofiac vedebs eyrdnoba. masSi asimilirebulia brahmanizami,
daosizmi da aRmosavleTis sxva religiebi. igi brahmanizmis reformirebis
mcdelobaa - sakulto praqtikis Semcireba, kasturi sistemis dangreva,
adamianTa Tanasworobis aRiareba da a.S. budizmi agebulia “oTx umaRles
WeSmaritebaze” - arsebobs tanjva, misi mizezi, ganTavisufleba da misi
miRwevis gza. tanjva moicavs yvela usiamovno emocias, rac survilebis
arsebobiTaa ganpirobebuli. ganTavisuleba, igive nirvana gare samyarosTan
pirovnebis urTierTobis gawyvetaa. arsebobs misi miRwevis “rva gza”: swori 1)
azrovneba, 2) metyveleba, 3) moqmedeba, 4) Semecneba, 5) cxovreba, 6)
Sroma, 7) gaxseneba da TviTdisciplina, 8) koncentracia. am gzebis miRwevas
uzrunvelyofs eTikuri normebis da fsiqofizikuri varjiSebis sistema. am
ukanasknelSi erTiandeba induri iogas, Cinuri daosizmis da Zveli magiuri
ritualebis elementebi. budizmSi ar vxvdebiT sulis ucvlelobis, RmerTis, rogorc
Semomqmedis da uzenaesi arsebis ideebs. RvTaebrivi Zalis matareblad
SeiZleba iqces nebismieri adamiani, Tu igi gaxda buda.
57
r.sayvareliZe. metafizikuri paradigma fsiqoTerapiaSi
nirvana (“Caqroba”) budizmSi da janaizmSi sulis gansakuTrebuli
mdgomareobaa, roca daZleulia miwieri survilebi da vnebebi, sruli simSvidea
arsebobisa da drois gareSe. igi aris tanjvebis miRma gasvla, sansaraseuli
(sansara - pirovnebisa da sulis gardaqmnebis tanjvis momgvreli usasrulo
procesi) gardaqmnebis Sewyveta. nirvanas cneba Cndeba induizmis teqstebSi,
magram gansakuTrebul adgils budizmSi ikavebs. igi cnobierebis umaRles
formad miiCneva, sanasaras sawinaaRmdego, budad qcevis pirobad, rac marto
adamians SeuZlia. masze raime gansazRvrulis Tqma SeuZlebelia, garda imisa,
rom es aris Tavisuflebis, simSvidis da netarebis mdgomareoba. iTvleba, rom
mTeli sisruliT es mdgomareoba miiRweva sikvdilis Semdeg, radgan suli
Tavisufldeba sxeulis da gare samyaros gavlenisgan. budizmi Tvlis, rom nirvana
SeiZleba sicocxleSic iyos miRweuli, radgan zemoxsenebuli pirobebis dacviT
SeiZleba cocxali adamianis sulic gaTavisufldes sansarasgan (anu gancdaTa
monacvleobisgan da samyaros cvalebadobis gancdisgan).
5.1. Can- da Zen budizmi
CineTSi budizmi Seerwya lao-czis moZRvrebas (daosizms) da
Camoyalibda Can-budizmad. iaponiaSi - CineTidan gadavida da miiRo Zen-
budizmis saxe. rogorc erT, ise meore SemTxvevaSi budizmi, gansakuTrebiT -
misi fsiqoteqnika mniSvnelovan cvlilebebs ganicdis. ZenSi satoris (nirvanas)
mdgomareobis Seqmnis ZiriTadi fsiqoteqnikuri instrumentia koani (iaponurad -
gamocana; CinurSi “gunan”-i). werilobiT dadasturebulia 2 000-mde koani.
koanSi ismis paradoqsuli kiTxva, romlis logikuri gadaWra SeuZlebelia. klasikuri
magaliTi: “ori xelis Semokvra aris taSi; ra aris erTi xelis Semokvra?”. mowafis
kiTxva: ”ra aris Zeni?”. maswavleblis pasuxi: “cecxlze dadgmuli mduRare
zeTi”. mowafis kiTxva: “arsebobs Tu ara debuleba, romelic arc WeSmaritia da
arc mcdari?”. moZRvaris pasuxi: “TeTr RrubelSi simaxinjis nasaxi araa” da a.S.
Zenis moZRvari yvelgan cdilobs moswavles agrZnobinos kiTxvis absurduloba
pasuxis absurdiT. cnobierebis logikiT es pasuxi gaugebaria. droTa
ganmavlobaSi, roca mowafe ukuagdebs logikas, igi SeiZleba daeuflos koanis
58
r.sayvareliZe. metafizikuri paradigma fsiqoTerapiaSi
gagebas, cnobierebis gasxivosnebis mZafr gancdas analitikuri logikis gareSe.
es gancda aris satori (iaponurad - gaRviZeba, gasxivosneba), romelSic
moxsnilia nebismieri dapirispireba, maT Soris - adamianisa da samyarosi.
* * *
metafizikur fsqologias aseve ganekuTvneba Zveli berZnuli religiuri da filosofiuri
traqtatebi, iudaisturi, qristianuli, musulmanuri da yvela is kultura, sadac
fsiqikad gagebulia suli. aristoteles “perifsiqe” (“sulis Sesaxeb”) aris traqtati,
sadac sulis metafizikuri gageba filosofiur formaSia moqceuli. fsiqologiis istoriis
saxelmZRvaneloebSi umeteswilad es da sxva filosofiuri Sromebi detalurad aris
motanili da naklebad aris naCvenebi am paradigmis eTnografiuli da religiuri
aspeqtebi. Cven swored am aspeqtebze gavamaxvileT yuradReba, radgan, jer
erTi – vTvliT, rom filosofiuri versia meoradia religiurTan mimarTebaSi; da
meore – filosofiur aspeqts bevrgan gaecnoba dainteresebuli mkiTxveli, religiuri
aspeqtis analizi ufro Zneli sanaxavia. mesame da umTavresi - Samanur da
Soreuli aRmosavleTis sistemebs amJamad daeTmo meti yuradReba, radgan iq
yvelaze mkafiodaa gamokveTili fsiqoTerapiis istoriisTvis mniSvnelovani
momentebi (Tumc Zalze saintereso fsiqotenikuri elementebi gvxvdeba
sxvaganac, magaliTad, berZnul da egviptur misteriebSi, iudaistur kabalaSi,
musulmanur sufizmSi da a.S.; maTze msjeloba gadavdoT momavlisTvis).
faqtiurad, fsiqoTerapia fsiqologiuri mecnierebis erTaderTi sferoa, sadac araTu
SenarCunda, aramed Zlierdeba interesi metafizikuri fsiqologiis mimarT, radgan
es fsiqologia moicavs fsiqoteqnikis unikalur arsenals.
59