raport i shpejtË vlerËsimi pas pËrmbytjes sË...

RAPORT I SHPEJTË VLERËSIMI PAS PËRMBYTJES SË SHKAKTUAR NGA LUMI VJOSË ‐ Shkurt 2015

13 Shkurt 2015

RAPORT I SHPEJTË VLERËSIMI PAS PËRMBYTJES SË SHKAKTUAR NGA LUMI VJOSË

Faqe 2 nga 28

Përmbajtja

1. Rreth këtij raporti ............................................................................................................................... 3

2. Rreth ngjarjes / subjekti i raportit ...................................................................................................... 5

3. Karakteristika të rrjetit hidrografik të lumit Vjosë ............................................................................. 7

4. Karakteristikat klimatike të pellgut të Vjosës .................................................................................... 8

5. Përmbytjet në Shqipëri dhe vlerësimi i përmbytjes së shkurtit 2015 ............................................... 9

6. Konstatime përfundimtare .............................................................................................................. 15

7. Shtojca .............................................................................................................................................. 17


Faqe 3 nga 28

1. Rreth këtij raporti

Ky raport u hartua si vrojtim i shpejtë i gjendjes së përmbytjes të shkaktuar nga lumi Vjosë në zonën fushore dhe të deltës së tij, në periudhën 31 janar – 5 shkurt 2015. Ai ka si qëllim të identifikojë, në mënyrë të shpejtë, disa nga pasojat e përmbytjes, reagimin qytetar dhe çështjet që çuan në shtrirjen e përmbytjes në shkallën që ajo ndodhi.

Në këtë raport jepen disa të dhëna historike, të cilat do mund të shërbejnë për të krahasuar ndodhitë e ndryshme, shkaqet dhe ndryshueshmërinë në pasojat që kanë shkaktuar.

Raporti nuk shërben si një studim shkencor, por më shumë si një dokument profesional për të interesuarit të cilët dëshirojnë të thellohen më tej në vlerësimin e gjendjes dhe të masave që duhen marrë në të ardhmen.

Raporti u hartua nga Molnar Kolaneci dhe Xhemal Mato, me ndihmën e Eduart Cani, dhe është i ndërtuar në pjesën vlerësuese, të fakteve dhe shoqërohet me një video të xhirimeve në terren.

Vizita fakt‐mbledhëse dhe raporti u mbështet nga Qendra Rajonale e Mjedisit (REC) Shqipëri, në kuadër të programit SENiOR‐A “Mbështetje për Organizatat Mjedisore të Shoqërisë Civile në Shqipëri”.

Ky publikim paraqet pikëpamjet e autorit/autorëve mbi këtë temë. Këto pikëpamje nuk janë adoptuar apo aprovuar nga Qendra Rajonale e Mjedisit (REC) dhe nuk duhet të shihen si qëndrime të REC apo të Ambasadës Suedeze në Shqipëri. REC Shqipëri nuk garanton saktësinë e të dhënave të këtij publikimi dhe nuk mban përgjegjësi për përdorimin e këtij publikimi.


Faqe 4 nga 28

Metodologjia e punës

Puna u ndërtua në dy drejtime të aktiviteteve: puna në terren dhe puna në zyrë.

• Puna në terren konsistoi në hetimin e zonës së përmbytur në bazë të dokumentacionit vizual (video, fotografi) dhe audiovizual (intervista me njerëzit lokalë dhe përfaqësues të autoriteteve vendore). Interesi u fokusua në zonat urbane, në zonat pjellore dhe në aktivitete të tjera ekonomike. Një tjetër fushë që u vrojtua ishte dhe mjedisi ujor, ku puna konsistoi në përcaktimin e një kufiri paraprak të zonës së përmbytur, duke përdorur një GPS. Qëllimi kryesor ishte dokumentimi i ndikimit të përmbytjes së datës 1 shkurt 2015 në mjedis.

• Puna në zyrë u fokusua në interpretimin e fakteve dhe të imazheve, në hartimin e raportit dhe në ndërtimin e materialeve informative fakt‐nxjerrëse. Ndikimi i këtij vërshimi u krahasua me përmbytjet historike, bazuar në dokumente informuese (bibliografi, programe televizive, gazeta dhe buletine).


Faqe 5 nga 28

2. Rreth ngjarjes / subjekti i raportit

Në periudhën 31 janar – 5 shkurt 2015, si pasojë e reshjeve të shumta të shiut1, lumenjtë në pjesën jug‐perëndimore të vendit dolën nga shtretërit e tyre duke shkaktuar përmbytje masive në Qarkun e Fierit, të Vlorës dhe të Beratit. Përmbytjet ishin më të theksuara në zonën fushore dhe në deltën e lumit Vjosë, ku rreth 17.000 ha tokë u mbulua nga uji në një lartësi që në disa vende shkonte deri në 3 metra.

Dalja e lumit Vjosë filloi në pikën e fillimit të kanalit të ujërave të larta të Levanit, për t’u shtrirë më poshtë në drejtim të detit, në komunën e Novoselës e deri në fshatrat e Fierit.

Sipas të dhënave paraprake nga Emergjencat Civile, sipërfaqja e përmbytur është rreth 5.000 ha tokë dhe janë rreth 1.100 banesa të përmbytura. Në zonë është bërë evakuuimi i rreth 400 personave.

Figura 1 ‐ Harta e shtrirjes së përafërt, sipas dëshmive të përmbytjes (google map)2

Në zonën e përmbytur, si rezultat i shumë faktorëve, lëvizja e ujit ishte jo natyrore. Kështu, autostrada Levan – Vlorë krijoi bllokim të ujit dhe drejtimin e tij sipas vijës së autostradës. Në

1 Sipas buletinit të IGJEUM, në zonën e Vjosës ishte parashikuar dhe ra rreth 200 mm shi për 24 orë. Buletini http://www.geo.edu.al/skedaret/1422790772‐BM‐36ore‐2015.02.01.pdf

2 Gjurma e hartës është për të treguar përafërsisht shtrirjen e përmbytjes. Ndërkohë, në brendësi të gjurmës kishte zona të lira nga uji, kryesisht në kuotat 4‐6 m dhe në varësi të bllokadave që krijojnë rrugët. Për këtë, kjo hartë duhet marrë si treguese për hulumtim të mëtejshëm në terren.


Faqe 6 nga 28

disa zona, si në fshatin Kashisht, uji nuk erdhi drejtpërdrejt nga Vjosa, e cila kalon pranë, por nga pjesa e pasme e fshtatit. Po ashtu, pjesë të ngritura të zonës në rreth 4‐6 m nuk u përmbytën nga uji.

Harta e mësipërme nuk pretendon të japë një shtrirje të saktë të përmbytjes, por ajo tregon se shtrirja e saj ishte në një sipërfaqe prej 20‐24.000 hektarësh, me intensitet më të lartë në fshatrat pranë rrjedhës së lumit, si Fitore, Ferras, Pishë‐poro, Poro dhe në fshatin e ri të Darëzezës.

Në këtë vështrim të parë, dy elementë vërehen menjëherë dhe kanë të bëjnë me faktin se nuk është marrë asnjë hartë satelitore e përmbytjes, për të faktuar shtrirjen dhe intensitetin e përmbytjes. Ky fakt mund të konsiderohet si mësimi i parë i nxjerrë dhe një rekomandim i fortë institucional për të futur si pjesë të procedurës këtë element të rëndësishëm në vlerësimin e gjendjes.

Përmbytja nuk pati pasoja në njerëz, por pati pasoja të mëdha në asete dhe gjënë e gjallë. Një numër i madh banesash u dëmtuan dhe orenditë u shkatërruan. Gjithashtu, një numër i konsiderueshëm bagëtish u mbytën.3

Më poshtë jepen disa pamje nga përmbytja, të marra nga burime të ndryshme elektronike dhe nga Drejtoria e Përgjithshme e Emergjencave Civile.

Figura 2 – Pamje nga përmbytja e muajit shkurt 2015 – pamje nga Emergjencat Civile

3 Të dhënat e sakta pritet të raportohen pas verifikimeve nga Emergjencat Civile


Faqe 7 nga 28

3. Karakteristika të rrjetit hidrografik të lumit Vjosë

Lumi Vjosë, me sipërfaqe të përgjithshme të pellgut ujëmbledhës prej 6710 km2 dhe gjatësi 272 km, është lumi më i madh në Shqipërinë e Jugut dhe një nga lumenjtë më të mëdhenj të vendit.

Fillimin e vet lumi Vjosë e ka jashtë territorit të Shqipërisë, në shpatin jugor të maleve të Voljakalldit, që shtrihen në jug të vargmaleve të Pindit në Greqi. Vjosa, para se të futet në Shqipëri, merr ujërat e Vojdomares (nga e majta) dhe, pak pasi futet në territorin shqiptar, derdhet dhe dega kryesore e Sarandaporos nga territori grek. Jashtë territorit të Shqipërisë, sipërfaqja e pellgut ujëmbledhës të Vjosës është 2085 km2, e cila përfaqëson 31.1% të sipërfaqes së përgjithshme të pellgut ujëmbledhës të Vjosës, ndërsa gjatësia në territorin grek është 85.6 km.

Në territorin shqiptar Vjosa futet si një lumë i formuar dhe kalon në ultësirën ndërmjet vargmaleve të Nemërçkës nga veriperëndimi dhe maleve të Leskovikut e të Grabovës nga verilindja. Pasi hyn në territorin shqiptar e deri në Dragot, lumi Vjosë ka formuar një luginë të shoqëruar me tarraca në të dy brigjet, ose në njërin apo tjetrin krah sipas rastit. Shtrati në këtë pjesë është i ngushtë dhe brigjet e tij përbëhen prej konglomeratesh plot zgavra. Në sektorin Këlcyrë‐Dragot, Vjosa futet në një luginë të tipit erozional, me drejtim lindje‐perëndim, ku pret tërthorazi një radhë strukturash antiklinale si vargmalet Nemërçkë‐Dhëmbel nga mali i Trebeshinës dhe më poshtë malet Lunxhëri‐Golik nga mali i Shëndëllisë. Këtu lugina është në formën “V” dhe në përgjithësi është simetrike. E veçanta e kësaj pjese është fakti që masivi gëlqeror i antiklinalit Nemërçkë‐Dhëmbel, si dhe ai Trebeshinës e i Shëndëllisë, drenojnë ujërat e tyre në Grykën e Këlcyrës direkt e në Vjosë, ku nga më të shquarit është ai i quajturi burimi “Uji i Zi” me prurje disa m3/s.

Zona hidrografike e Vjosës, pas Dragotit dhe pas bashkimit me lumin Drinos e deri në derdhjen në det, karakterizohet nga një luginë më e gjerë. Në vendet ku ndërpret gëlqerorët, Vjosa ka krijuar gryka të ngushta, siç është ajo e Dorëz‐Kalivaç, e cila është rreth 4 km e gjatë dhe rreth 150 m e gjerë. Më poshtë grykës së Poçemit, shtrati i Vjosës zgjerohet shumë dhe pjerrësia e tij zvogëlohet, duke krijuar mundësi për depozitime zhavorresh dhe ranore. Pas derdhjes së lumit Shushicë e deri në det, shtrati i lumit vjen gradualisht duke u ngushtuar, me gjarpërime dhe brigje të thella.

Në Vjosë derdhen degë të shumta. Përveç dy degëve kryesore, Drinos dhe Shushicës, që në fakt, për nga madhësia e pellgut ujëmbledhës si dhe nga sasia e ujit që transportojnë, janë lumenj më vete, ka dhe një sërë përrenjsh me sipërfaqe deri në 300 km2, që derdhen në trungun e Vjosës. Kështu, nga hyrja në territorin shqiptar deri në Dragot, në Vjosë derdhen


Faqe 8 nga 28

përrenjtë e Çarshovës (90.8 km2), Langaricës (337 km2), Lemnicës (103 km2), Dishnicës (173 km2) nga ana e djathtë, si dhe përroi i Zagorisë (171.6 km2) në krahun e majtë.

Vetë lumi Drinos, ashtu si dhe Vjosa, fillimin e tij e ka në Greqi. Në territorin grek, sipërfaqja ujëmbledhëse e Drinos është 256 km2, çka përfaqëson 19.4 % të të gjithë pellgut ujëmbledhës të Drinos, ndërsa gjatësia e tij është 23 km. Degët kryesore që derdhen në lumin e Drinos janë përroi i Suhës (264.9 km2) nga krahu i djathtë dhe përroi i Kardhiqit (181.9 km2) nga krahu i majtë. Një nga veçoritë kryesore nga pikëpamja hidrografike për lumin e Drinos, është fakti që një pjesë e ujërave të pellgut ujëmbledhës të tij kalojnë në rrugë nëntokësore, nëpërmjet masivit gëlqeror të Malit të Gjerë, për furnizimin e burimit të “Syrit të Kaltër” në Bistricë, jashtë pellgut të vetë Drinos.

Lumi Drinos ka një lartësi mesatare të pellgut që luhatet nga 687 deri në 746 m mbi nivelin e detit, pjerrësi të pellgut (shpateve) nga 21 deri në 28 % dhe një gjerësi mesatare të pellgut nga 10.1 deri në 15.7 km.

Lumi Shushicë është dega e dytë e Vjosës për nga madhësia. Fillimin e tij e ka nga Zhuri i Kuçit, por në të vërtetë si lumë tamam, Shushica e ka fillimin pas Buronjave të Kuçit. Dy përrenjtë kryesorë që derdhen në Shushicë janë përroi i Vranishtit në krahun e majtë dhe përroi i Smokthinës në krahun e djathtë. Edhe Shushica dallohet për furnizim të kënaqshëm me ujëra nëntokësore karstike, siç është zona e Kurveleshit.

Lumi Shushicë, gjatë shtrirjes së tij, ka një lartësi mesatare të pellgut ujëmbledhës që luhatet nga 759 deri 540 m mbi nivelin e detit, pjerrësi të pellgut që varion nga 21 deri në 28 % dhe gjerësi mesatare të pellgut nga 8.8 deri në 10.1 km.

4. Karakteristikat klimatike të pellgut të Vjosës

Për vetë shtrirjen e madhe që ka pellgu ujëmbledhës i Vjosës, që nga kufiri deri në derdhje në detin Adriatik, është e kuptueshme që dhe zonat klimatike në të cilat përfshihet ky pellg do të jenë të ndryshme. Sidoqoftë, ndikimi i detit deri në thellësi të luginës së Vjosës shfaqet nëpërmjet efektit zbutës të erërave që fryjnë nga deti dhe pasqyrohet në tipare të veçanta klimatike të pellgut të Vjosës. Përgjithësisht, mbizotëron klima mesdhetare me të gjitha aspektet e veçanta të saj, si klima mesdhetare fushore, kodrinore, paramalore dhe malore. Në gjysmën e ftohtë të vitit, aktiviteti ciklonar është më i theksuar dhe shoqërohet me mot me vranësira dhe reshje, që në stinën e dimrit në zonën lindore janë në forme bore. Stina e dimrit karakterizohet dhe nga reshje intensive, shpesh në formë të shtrëngatave të shiut. Në periudhën e ngrohtë të vitit, sidomos në stinën e verës, kemi një mbizotërim të motit anticiklonar, me temperatura të larta dhe me sasi të vogël reshjesh deri në thatësirë, që ndikon në zvogëlimin e rezervave ujore. Me gjithë këtë, lumi Vjosë, në krahasim me lumenjtë e tjerë të vendit, dallohet për një qëndrueshmëri të lartë të rezervave ujore edhe gjatë periudhës së ngrohtë të vitit.

Një nga elementët klimatikë, që ndikon direkt në ujshmërinë e një rajoni, pa dyshim që janë reshjet atmosferike. Në pellgun ujëmbledhës të Vjosës kemi zonat hidrografike të Drinos dhe të Shushicës, të cilat dallohen për sasi të mëdha reshjesh në gjithë rajonin jugor të Shqipërisë. Këtu reshjet më të shumta bien në vargmalet që kufizojnë Vjosën nga perëndimi ‐ në malet e Lungarës, të Çikës, në malin e Gjerë, në Malësinë e Kurveleshit, ku reshjet mesatare vjetore i kalojnë kudo vlerat 1500 mm dhe arrijnë deri në 2300 mm shi në vit. Reshje vjetore të shumta ka edhe masivi Dhëmbel‐Trebeshinë‐Nemërçkë. Duke kaluar në shpatin e djathtë të Vjosës, vërehet një zvogëlim i theksuar dhe i menjëhershëm i reshjeve. Kjo ndodh pasi masat ajrore


Faqe 9 nga 28

të ngopura me lagështirë, që vijnë nga deti, shkarkojnë pjesën më të madhe të reshjeve në brezin e parë të vargmaleve përballë detit (mali i Çikës, mali i Gjerë) dhe më pas në brezin e dytë (Lunxhëri‐Bureto). Pjesa e mbetur shkarkon në shpatin e djathtë lindor të Vjosës. Kështu, ndërsa në Kuç e Nivicë bien rreth 2300 mm në vit, në Kardhiq bien 2310 mm, në Gjirokastër 1860 mm, në Llongo rreth 2000 mm, në shpatin lindor vërehen shtresa me të vogla reshjesh si në Leskovik 1170 mm, në Gërmenj 1250 mm, në Peshtan 968 mm, në Përmet 1250 mm dhe në Këlcyrë 1290 mm.

Figura 3 ‐ Shtrirja e lumit Vjosë (google map)

5. Përmbytjet në Shqipëri dhe vlerësimi i përmbytjes së shkurtit 2015

Shqipëria karakterizohet si një vend që preket në mënyrë të shpeshtë nga fenomeni i përmbytjeve. Kryesisht, lumenjtë që kanë shkaktuar deri më sot përmbytje të përmasave të konsiderueshme, janë lumenjtë Drini‐Buna dhe Vjosa. Para pak vitesh, vëmendja ishte përqendruar në veri, në zonën e Drinit dhe të Bunës, ku përmbytjet janë të një karakteri të përzierë, ku përveç faktorëve natyrorë ndikim ka dhe aktiviteti njerëzor nëpërmjet administrimit të kaskadës hidroenergjetike mbi lumin Drin.

Megjithëse intensiteti dhe shpeshtësia e përmbytjeve do të rritet nga shpyllëzimet pa kriter, përmbytjet në Shqipëri mund të karakterizohe,n kryesisht, si fenomen natyror dhe që lidhen më tepër me kushtet mbizotëruese gjeomorfologjike dhe klimatike. Në këto kushte, zgjidhja e problemit duhet të kërkohet më tepër në masat për zbutjen e efekteve të përmbytjeve, të tilla si rritja e magazinimit të ujit nëpërmjet ndërtimit të rezervuarëve dhe mbrojtjen e tokave të ulëta nga argjinaturat.

Ngjarja e fundit e ndodhur në lumin Vjosë ka sjellë në vëmendje faktin që problemet e përballimit të fenomeneve të përmbytjeve duhen trajtuar në mënyrë serioze dhe trajtimi i tyre duhet parë në aspektin gjithëpërfshirës ose, siç njihet në terminologjinë përkatëse, “menaxhimi integral i basenit lumor”. Para se të kalojmë në analizën dhe nxjerrjen e disa faktorëve shqetësues të fenomenit të përmbytjes, po përshkruajmë shkurtimisht


Faqe 10 nga 28

karakteristikat e ngjarjes se fundit, të ndodhur në lumin e Vjosës, parë edhe në këndvështrimin historik.

Fenomeni i ngjarjeve ekstreme në lumin Vjosë ndodh shpesh, por nga ato që mbahen mend dhe që në një fare mase kanë shkaktuar dëme ekonomike, përmenden ngjarjet e dimrit 1962‐1963, nata e ndërrimit të viteve 1970‐1971, dhjetori 2005 dhe e fundit 1 shkurti 2015. Përpara ngjarjes së këtij viti, ngjarja më ekstreme, përsa i përket parametrave hidrologjike, janë ato të vitit 1970‐1971, por ngjarjet e vitit 1962‐1963 kanë pasur kohëzgjatje më të madhe dhe shtrirja e përmbytjes ka qenë gjithashtu më e madhe (ndikimi në pothuaj të gjithë lumenjtë e Shqipërisë).

Tab. 1. Karakteristikat e përmbytjeve 1962‐1963.

Lumi Zona e përmbytur (ha) Kohëzgjatja (ditë)

Seman 30,000 35

Vjosë 22,000 20

Rekordet e niveleve maksimale për Vjosën, përpara kësaj ngjarje, i përkisnin vitit 1970, ndërsa për degën më të madhe të saj, lumin Drino, ky rekord i takon 16 nëntorit të vitit 1962. Nga të dhënat e mediave, që i referoheshin burimeve të ndryshme zyrtare, rezultoi se sipërfaqja e përmbytur në ngjarjen e 1 shkurtit 2015 arriti vlerën 17.000 hektarë4.

Nga rikonjicioni i kryer nga ana jonë, disa ditë pas ngjarjes së 1 shkurtit 2015, rezultoi se ky rekord për pjesën e Vjosës është thyer. Si pikë referimi është marrë vendmatja hidrometrike e Përmetit, ku pavarësisht faktit se pajisjet matëse të instaluara nuk punonin, në bazë të gjurmëve të gjetura dhe dëshmive me fotografitë e marra, u arrit të përcaktonim me një saktësi të pranueshme nivelin maksimal. Në vendmatjen e Çarshovës, që është stacioni i parë hidrometrik i Vjosës, në territorin e Shqipërisë, prurja maksimale e datës 1.02.2015 shkatërroi bazamentin e betonit që ishte ndërtuar para 30 vjetësh. Në vendmatjet e tjera ishte e pamundur të përcaktohej niveli maksimal, sepse nuk funksiononte asnjë pajisje matëse dhe ato vendmatje janë larg zonave të banuara. Në vendmatjen e Mifolit nuk mund të gjykohet për nivelin e arritur (marrë nga mediat apo fotografi të ndryshme) për shkak se lumi Vjosë ka dalë nga shtrati përpara se të mbërrijë në Urën e Mifolit. Pra, analiza e ngjarjes së 1 shkurtit 2015 është bërë për vendmatjen e Përmetit, e cila në fakt ka qenë një vendmatje cilësore në bazë të vrojtuesve të kualifikuar që ka pasur dhe ka aktualisht. Në lumin Drinos, në vendmatjen e Urës se Leklit, niveli maksimal i arritur nuk e tejkaloi nivelin maksimal të vitit 1962, por arriti vetëm rreth 15 cm nën këtë nivel historik. Po të kemi parasysh faktin që, në ngjarjen e vitit 2015 lumi Drinos ka dalë nga shtrati përpara se të vinte në Urën e Leklit, atëherë nuk mund të themi me siguri që ky rekord nuk u tejkalua nga ngjarja e 2015‐ës.

4 Informacion ky i marrë nga deklarat në terren nga autoritetet. Sipërfaqja zyrtare nuk është përcaktuar ende.


Faqe 11 nga 28

Figura 4 ‐ Foto nga pikat e matjes (stacionet hidrometrike)

Stacioni Çarshovë

Stacioni Përmet


Faqe 12 nga 28

Stacioni Tepelenë dhe Stacioni i Drinos / Ura e Leklit

Duke iu referuar vëzhgimit në vendmatjen e Përmetit, u arrit në konkluzionin që niveli i arritur i takon vlerës 9 m në hidrometër (laten treguese), që në fakt nuk ekzistonte, por që u përcaktua nga ana jonë në bazë të gjurmës që kishte lënëe tabela e vendosur në bllokun e betonit për nivelin historik të vitit 1970 (shiko foton më poshtë). Në fakt, tabela prej llamarine ishte tej mase e amortizuar dhe ishte aty prej më shumë se 45 vjetësh. Niveli i vitit 1970 ishte 8.58 m dhe për krahasim po japim në tabelën 2 më poshtë nivelet maksimale ndër vite për vendmatjen e Përmetit dhe atë të Tepelenës (si vendmatje me kohëzgjatjen më të madhe). Nga të dhënat e niveleve përpara ngjarjes së fundit, është bërë një analizë statistikore për të përcaktuar periudhën e përsëritjes së niveleve maksimale në vendmatjen e Përmetit, rezultatet e të cilës jepen në grafikun 1 si më poshtë.


Faqe 13 nga 28

Figura 5 – Pamje nga stacioni hidrometrik i Përmetit, në momentin e nivelit maksimal të datës 01.02.2015

Tab. 2 Nivelet e Vjosës me periudhë përsëritjeje të ndryshme, Përmet

Përsëritja në vjet

10 20 50 100

Niveli në cm 676 757 861 939

Niveli mbi nivelin e detit

224.94 225.75 226.79 227.57

Nga të dhënat e kësaj tabele, rezulton se niveli maksimal i vitit 1970 i përket një periudhe përsëritjeje 1 herë në 50 vjet (861 cm sipas llogaritjeve dhe 858 cm niveli i vrojtuar). Ngjarja e vitit 2015, që ishte 900 cm, e tejkalon këtë rekord dhe mund të thuhet se niveli i datës 1 shkurt 2015 i takon një periudhe përsëritjeje prej rreth 75 vjetësh. Tashmë në bllokun e betonit të vendmatjes se Përmetit duhet rivendosur tabela në kuotën e re të rekordit historik. Njëkohësisht, është mirë që edhe tabela e nivelit historik të lumit Drinos të rinovohet, sepse edhe ajo është shumë e amortizuar dhe tashmë e kreu rolin e saj si shenjë dalluese për ngjarjet ekstreme dhe, për këtë arsye, duhet të mirëmbahet.


Faqe 14 nga 28

Graf. 1 Nivelet maksimale kronologjike të vrojtuara, Përmet (në metra mbi nivelin e detit)


Faqe 15 nga 28

6. Konstatime përfundimtare

Në përfundim të vlerësimit, u konstatua se:

1. Sistemi modern i monitorimit të lumit Vjosë nuk funksiononte rregullisht. Ndërkohë që janë zbatuar projekte për plotësimin e kësaj nevoje dhe janë instaluar pajisjet. Ky sistem do të mundësonte kohë për parandalimin e pasojave.

2. Në kuadrin e rikonjicionit të fenomenit të përmbytjeve shkaktuar nga ngjarja e këtij viti, u konstatuan disa veçori, që në fakt njihen jo vetëm nga specialistët e hidroteknikës dhe të hidrologjisë, por edhe nga vetë banorët e zonave të përmbytura. Është fjala për sistemin mbrojtës të lumenjve në përgjithësi dhe në veçanti të lumit Vjosë ose, siç njihet me termin teknik, sistemi i argjinaturave. Ky sistem, minimalisht, duhej të mirëmbahej dhe, nga ana tjetër, duhet t’i nënshtrohet ose më mirë duhej t’i ishte nënshtruar një rishqyrtimi të kushteve teknike, në kuadrin e ngjarjeve që po ndodhin shpesh në lumenjtë tanë. Në fakt, kjo detyrë do të duhej të zgjidhej nga një institut i sistemit të bujqësisë, i cili është mbyllur padrejtësisht që në vitin 1997 (Instituti i Studimeve dhe Projektimeve të Veprave Kulluese dhe Ujitëse ISPVKU). Lëvizja pa kriter e popullsisë e ka bërë më të mprehtë domosdoshmërinë e rishikimit të këtij problemi. Tashmë, kjo detyrë nuk i takon vetëm sistemit të bujqësisë, por në situatën aktuale, aktorë të rëndësishëm duhet të jenë organizmat e reja që kanë të bëjnë me planifikimin e territorit dhe me çështjet e urbanizimit të territorit.

3. U konstatua se parametrat teknikë të dy autostradave që rrethojnë lumin Vjosë, Levan‐Tepelenë dhe Levan‐Vlorë, nuk kanë marrë parasysh zonën ku ato janë vendosur. Është e palejueshme që autostrada e përfunduar në vitin 2013, Levan‐Tepelenë, të përmbytet nga Vjosa. Normalisht, projektuesit e kësaj autostrade duhet ta kishin në termat e referencës mbrojtjen nga lumi Vjosë. Gjithashtu, dhe autostrada tjetër Levan‐Vlorë ka bërë dy ndërhyrje të gabuara, për mendimin tonë, në zonën ku është përmbytur. Së pari, ura e autostradës mbi lumin Vjosë, që ndodhet rreth 3 km më poshtë Urës së Mifolit, duhet të lejonte kalimin e prurjeve maksimale dhe jo të krijonte mufatje deri në rrezikimin e vetë urës (filmime nga riparimet e urës pas ngjarjes së përmbytjes). Nga ana tjetër, autostrada ngrihet si një argjinaturë nëpër një tokë bujqësore, me një sistem drenazhimi të kolauduar. Pajisja e autostradës me një sistem tombinosh e ka çorganizuar këtë sistem drenazhimi dhe, në disa raste, ka krijuar një rrjedhje të kundërt të sistemit të drenazhimit (filmime). Jemi të mendimit që projekti i autostradës duhej të ishte certifikuar nga Ministria e Bujqësisë.

4. Gjatë inspektimit në zonën e përmbytjeve, doli që fshati Darëzezë ishte fshati që e pësoi me shumë, sidomos në tokat bujqësore. Ndërtimi i fshatit Darëzezë ka rezultuar i gabuar dhe ky konstatim, që ndoshta nuk është se është zbuluar nga ana jonë. Dihet që fshati Darëzezë e Re (ky është emri origjinal) është një fshat me një histori shumë të re, i ndërtuar në fund të viteve ‘80. Në fakt banorët e saj janë nga fshati Darëzezë, që ndodhej në pjesën që do të përmbytej nga rezervuari i hidrocentralit të Banjës pranë Gramshit dhe që janë shpërngulur në këtë zonë bregdetare. Territori ku është ngritur fshati Darëzezë e Re ka qenë në fakt një sektor i fermës, ku kishte disa godina shërbimesh të ndryshme si SMT, Hidrovori i Povelcës etj, por jo godina banimi. Ky territor është në kuota nga më të ultat të të gjithë fushës dhe mjaft vulnerabël nga çdo lloj dalje e lumit Vjosë.

5. Në pothuaj të gjithë gjatësinë e lumit Vjosë, në pjesën fushore, ka patur një aktivitet shumë të madh të marrjes së zhavorreve nga lumi (shiko shtojcat për disa fakte), të cilat e kanë tjetërsuar thelbësisht shtratin, brigjet dhe rrjedhën normale të tij. Karrierat, përveç se shumë aktive, kanë qenë të vendosura shumë pranë njëra–tjetrës, duke e kthyer lumin në një kantier të madh, me shumë dinamika. Në fshatin Kashisht, bankinat mbrojtëse në lumë kanë dalë


Faqe 16 nga 28

jashtë funksionit dhe ky investim (tani i çuar dëm) është i nevojshëm të ribëhet në anën tjetër të lumit, për të mbrojtur tokën.

6. Si pasojë e ndërhyrjeve për marrjen e zhavorreve, lumi ka ushtruar presion në krahët e tij dhe në disa prej zonave ka marrë sipërfaqe të madhe të tokës bujqësore, siç tregohet dhe në fshatin Kashisht, ku është humbur pothuaj 1,5 ha tokë (shiko shtojcat). Këto ndërhyrje janë të dukshme në të gjithë gjatësinë e lumit dhe sipërfaqja e humbur është e konsiderueshme.

7. Përmbytjet rrezikojnë të ndosin ujrat nëntokësore, të cilat në të gjithë ultësirën përdoren për qëllime të ndryshme përfshi pirjen. Për këtë arsye një monitorim i gjendjes së basenit nën ujor që përdoret nga fshtarta është e nevojshmë të ndërmerret me urgjence5;

8. Në të gjithë zonën është rritur dukshëm shkalla e rrezikut që shkakton përmbytja. Lëvizjet e banorëve dhe aktiviteti ekonomik afër lumit dhe në zonat pronë të ujit, është shtuar dukshëm, ndaj dhe pasojat janë shumëfishuar në asete dhe bagëti.

Disa nga detyrat që duhen pasur parasysh në të ardhmen, në mënyrë që të zbutet efekti negativ i përmbytjeve:

1. Përafrimi dhe më pas zbatimi i Direktivës Evropiane të Përmbytjeve, që është në vazhdimësi të Direktivës Kuadër të Ujit, e cila kërkon bërjen e një vlerësimi paraprak të rrezikut të përmbytjeve në Shqipëri, çka nënkupton një sërë përshkrimesh dhe dokumentacionesh për çdo lumë, në aspektin e përmbytjeve në të kaluarën.

‐ Në këtë kuadër, të bëhen hartat e përmbytjeve sipas skenarëve të ndryshëm probabilistikë, si dhe hartat e rrezikut të përmbytjeve që tregojnë pasojat e mundshme negative lidhur me skenarët e përmbytjeve, e shoqëruar me planet e menaxhimit të rrezikut të përmbytjeve. Ky proces është tashmë duke vijuar në Shkodër, ndaj përvoja atje mund të sillet dhe në lumenjtë e tjerë.

2. Institucioni që monitoron lumenjtë (ish Instituti Hidrometeorologjik, sot IGJEUM) duhet të riorganizohet, sepse në kushtet e sotme nuk është në gjendje, as financiarisht por as në aspektin e burimeve njerëzore (specialistë përkatës) të japë kontributin në këto çështje. Në rastin konkret të përmbytjeve të fundit nga lumi Vjosë, informacionet e detajuara nuk kanë arritur të regjistrohen dhe, për pasojë, mbetemi në nivelin e hipotezave dhe të perceptimeve.

5 Situata e vështirë e përmbytjes si pasojë e daljes nga shtrati i lumit Vjosë është pranuar edhe nga kreu i Drejtorisë Rajonale të Shëndetit Publik në Fier, Kreshnik Tërnova, i cili është njëherësh edhe anëtar i shtabit të emergjëncës civile. Tërnova ka ngritur shqetësimet rreth kësaj situate duke garantuar marrjen e masave për evitimin e problemeve që kanë të bëjnë me ndotjen e ujit të pijshëm. “Përmbytja ka shkaktuar bllokimin e puseve të ujit të pijshëm të stacioneve dhe nënstacioneve të pompave të ujit të ujësjellësave rajonal: Kafaraj, Ferras, Pishporo, Hambar, Selishte, duke ndërprerë kështu furnizimin me ujë të pijshëm të Komunës Frakull, të zonës së Levanit, Ferras, Bishan, Darëzezë, Hoxharë dhe Cakran. Në këto momente kërkohet një bashkëpunim i ngushtë me ndërmarrjen e Ujësjellësit Fier duke pasur parasysh: rritjen e nivelit të klorit rezidual në ujin e pijshem të depove të qytetit Fier në Qafë të Koshovicës, në mënyrë të tillë ku në pikat fundore klori rezidual të ketë nivelin 0.8 mg/l deri në 1mg/l; të rianalizohet edhe njëherë nga ana e Ujësjellësit Fier nëpërmjet laboratorit fiziko‐kimik pranë D.R.SH.‐së Fier, për të parë parametrat e klorit aktiv në rastet e përdorimit të hipoklorit të natriumit apo të hipoklorit të kalçiumit sipas standardit shtetëror”, ka pohuar Tërnova gjatë takimit të fundit të shtabit të emergjencës civile në Fier. (Burimi Investigimi.al; Zonat e përmbytura, në prag epidemie nga kafshët e ngordhura; date 07 Shkurt 2015)


Faqe 17 nga 28

7. Shtojca


Faqe 18 nga 28

Shtojca 1: Ndryshimet në shtratin e lumit pranë fshatit Kashisht (2004‐2013)


Faqe 19 nga 28


Faqe 20 nga 28


Faqe 21 nga 28


Faqe 22 nga 28

Shtojca 2: Ndërhyrjet në shratin e lumit nga veprimtaritë e marrjes së zhavorrit

Harta përmbledhëse më poshtë tregon pikat e marrjes së zhavorreve në lumë, në periudhën 2004‐2011. Më poshtë, këto pika tregohen më nga afë,r ku mund të shikohet ndryshimi i shtratit të lumit nga veprimtaria përkatëse.

Mesa shikohet nga vrojtimet satelitore, këto aktivitete e ndaluan veprimtarinë e tyre pas vitit 2011, përveç pikës 8 (2014), e cila është aktive në vitin 2014. Megjithatë, ndryshimi që kanë shkaktuar është i dukshëm.

Për t’i parë këto ndërhyrje, mund të përdorni programin Google Earth në opsionin e pamjeve historike nga viti 2004.


Faqe 23 nga 28

Pika 1 (pozicioni gjeografik 40.608442°; 19.517083°)



Faqe 24 nga 28

Pika 3 (pozicioni gjeografik 40.610986°, 19.511666°)



Faqe 25 nga 28




Faqe 26 nga 28



Faqe 27 nga 28

Shtojca 3: Ndërhyrja e autostradës në bonifikimin e zonës

Kalimi pranë fshatit Bishan (40.640305°; 19.448160°)


Faqe 28 nga 28

Kalimi pranë fshatit Fitore (40.634980°; 19.455056°)

raport i shpejtË vlerËsimi pas pËrmbytjes sË...

Documents