raport koŃcowy z badaŃ - oze.utp.edu.ploze.utp.edu.pl/pliki/opracowania_strategie/projekt stan oze...

PROJEKT WSPÓŁFINANSOWANY PRZEZ UNIĘ EUROPEJSKĄ W RAMACH EUROPEJSKIEGO FUNDUSZU SPOŁECZNEGO

Diagnoza stanu przedsiębiorstw sektora odnawialnych źródeł energii (OZE)

i instytucji wspierających rozwój sektora OZE mających siedzibę na terenie województw

pomorskiego i kujawsko-pomorskiego.

RAPORT KOŃCOWY Z BADAŃ

Diagnoza stanu przedsiębiorstw sektora odnawialnych źródeł energii (OZE)

i instytucji wspierających rozwój sektora OZE mających siedzibę na terenie województw


Kwidzyński Park Przemysłowo - Technologiczny Sp. z o.o. Górki 2012

RAPORT KOŃCOWY Z BADAŃ

Wydawca:Kwidzyński Park Przemysłowo - Technologiczny Sp. z o.o.Górki 3, 82-500 Kwidzynwww.kppt.pl

VEGA Studio Adv. Tomasz Müllerul. Grudziądzka 22/3A, 82-500 Kwidzynwww.grupavega.pl

Opracowanie merytoryczne:EU-Consult Sp. z o.o.ul. Wały Piastowskie 1, 80-855 Gdańskwww.eu-consult.pl

Zdjęcia:M. Plakwicz, archiwum Kwidzyńskiego Parku Przemysłowo-Technologicznegoarchiwum VEGA Studio Adv.

Opracowanie graficzne i przygotowanie do druku: Remigiusz Dalecki

Koordynator wydania:Joanna Müller

ISBN 978-83-63075-45-3

Publikacja została przygotowana w ramach projektu „Nadwiślańskie Obserwatorium Gospodarcze”. Publikacja jest współfinasowana przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach projektu systemowego Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości „Poprawa jakości usług świadczonych przez instytucje wspierające rozwój przedsiębiorczości i innowacyjności” Poddziałanie 2.2.1 Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki.

Diagnoza stanu przedsiębiorstw sektora odnawialnych źródeł energii (OZE) i instytucji wspierających rozwój sektora OZE mających siedzibę na terenie województw

pomorskiego i kujawsko-pomorskiego.Raport końcowy z badań

2 3



4 5

STRESZCZENIE RAPORTU

Podstawą podejmowania działań mających na celu wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii jest ograniczona wielkość zasobów naturalnych, ich rosnące ceny i związane z ich wykorzystaniem, po-nadnormatywne zanieczyszczenie środowiska oraz rosnący popyt na energię.

Odnawialne źródła energii pochodzą z natural-nych powtarzających się procesów przyrodniczych. Uzyskiwane są z odnawialnych niekopalnych źródeł energii (wody, wiatru, promieniowania słonecznego, geotermalna, fal, prądów i pływów morskich, ener-gia wytwarzana z biomasy stałej, biogazu i biopaliw ciekłych).

Odnawialne źródła energii postrzegane są jako najskuteczniejsza metoda wpływająca na ochronę klimatu. Obecnie sektor odnawialnych źródeł energii w Polsce nie posiada odrębnej ustawy. Regulacje z zakresu energetyki, planowania przestrzennego i innych procedur natury administracyjno-prawnej rozproszone są w wielu aktach rangi ustawowej oraz wykonawczej. Ponadto, projekt Ustawy Prawa Energetycznego jest nadal niewystarczający, po-nieważ nie usuwa istniejących barier rozwoju rynku odnawialnych źródeł energii. Do 6 lutego 2012 roku trwają konsultacje społeczne. Pojawiają się głosy krytyczne dotyczące braku gwarantowanej ceny minimalnej wykupu energii ze źródeł odnawialnych i spadku wartości świadectw pochodzenia o ok. 30%.

Łączna moc zainstalowana w energetyce odnawialnej w Polsce wyniosła na koniec 2011 roku 3082, 043 MW. Najwięcej nowych mocy przybyło w energetyce wiatro-wej - aż 436,089 MW. Drugie miejsce zajęły instalacje wykorzystujące biomasę, tu przybyło 53,490 MW. O 20,643 MW wzrosła moc elektrowni biogazowych, a o 14,346 MW elektrowni wodnych. Pojawiło się także więcej instalacji działających na zasadzie współspalania.

Największe nadzieje w Polsce, na szerokie wykorzy-stanie odnawialnych źródeł energii, rokuje energetyka wiatrowa. Zarówno w województwie pomorskim, jak i kujawsko-pomorskim wykorzystywana jest energia wiatru, wody, biomasa i biogaz oraz znajdują się elektrownie realizujące technologię współspalania.

Rozwój sektora OZE napotyka wiele barier, do których należy: niestabilność prawa, brak pełnej liberalizacji rynku energii oraz brak proefektywno-ściowej i proinnowacyjnej polityki wspierania odna-wialnych źródeł energii. W województwie pomorskim i kujawsko-pomorskim do barier rozwoju sektora OZE należą ograniczenia przestrzenno-środowiskowe, infrastrukturalne, systemowe i ekonomiczne.

Przeprowadzone badania miały charakter różnorodny pod względem metodologicznym oraz technicznym. Zastosowano triangulację metod oraz danych: trian-gulacja metod polega na wykorzystaniu w ramach jednej tematyki badawczej różnych metod oraz technik



SPIS TREŚCI

Spis tabel i wykresów...................................................................................................................................................8WPROWADZENIE.................................................................................................................................................10GŁÓWNE ZAŁOŻENIA I CELE RAPORTU.............................................................................................................111. ANALIZA DESK RESEARCH............................................................................................................................13

1.1. Charakterystyka wybranych źródeł energii odnawialnej........................................................................141.2. Zalety wykorzystania odnawialnych źródeł energii w Polsce...............................................................161.3. Rynek energii odnawialnej w Polsce na tle innych krajów......................................................................231.4. Rynek energii odnawialnej w województwie pomorskim i kujawsko-pomorskim..................................251.5. Regulacje prawne...................................................................................................................................341.6. Bariery rozwoju energetyki odnawialnej w Polsce..................................................................................40

2. WYWIAD BEZPOŚREDNI...............................................................................................................................472.1. Metodyka badania i kryteria ewaluacyjne..............................................................................................482.2. Analiza i interpretacja wyników badania...............................................................................................492.3. Przedsiębiorstwa sektora OZE................................................................................................................502.4. Instytucje wspierające rozwój sektora OZE............................................................................................62

3. ANALIZA SWOT..............................................................................................................................................754. ANALIZA PEST...............................................................................................................................................795. CASE STUDY..................................................................................................................................................836. WARSZTAT HEURYSTYCZNY.........................................................................................................................937. PANEL EKSPERTÓW........................................................................................................................................998. BADANIE DELFICKIE...................................................................................................................................1039. WNIOSKI I REKOMENDACJE.......................................................................................................................107Bibliografia.......................................................................................................................................................110ZAŁĄCZNIKI.....................................................................................................................................................113

6 7

badawczych. Zabieg ten ma na celu uzyskanie wiary-godniejszych oraz bardziej wszechstronnych wyników. Chodzi przede wszystkim o uniknięcie jakichkolwiek błędów podczas zbioru danych oraz ich późniejszej analizy. Triangulacja danych natomiast polega na wzięciu pod uwagę podczas wnioskowania danych, informacji pochodzących z wielu źródeł – w tym wypadku analiza desk research oraz wyniki uzyskane z badań własnych.

Badanie obejmowało dwie metody badań społecznych: metodę jakościową oraz metodę ilościową. Badanie ilościowe polega na zbiorze danych, które możliwe są do przedstawienia w formie parametrów liczbowych, opisujących dane zjawisko społeczne. Podstawową techniką w niniejszej ewaluacji jest badanie ankietowe, do której zalicza się wywiad bezpośredni, który został przeprowadzony w ramach niniejszego badania. Ba-danie jakościowe natomiast polega na zbiorze danych o charakterze nieilościowym.

W niniejszym badaniu użyto następujących technik badawczych:

» analiza desk research,

» wywiad bezpośredni,

» analiza SWOT,

» analiza PEST,

» case study,

» warsztat heurystyczny,

» panel ekspertów,

» badanie delfickie.

SPIS TABEL I WYKRESÓW

Tabela 1. Odnawialne źródła energii w Polsce (stan na 31.12.2011)..............................................................19

Tabela 2. Pozyskanie i zużycie energii wg źródeł wytwarzania w wybranych krajach (1000 toe).................22

Tabela 3. Udział nośników energii odnawialnej w łącznym pozyskaniu energii ze źródeł odnawialnych

w 2010 r..........................................................................................................................................23

Tabela 4. Diagnoza OZE w poszczególnych województwach w Polsce..........................................................26-30

Tabela 5. Udział OZE w województwie pomorskim i kujawsko-pomorskim na tle Polski (%)........................31

Tabela 6. Potencjalne obszary największych zastosowań poszczególnych źródeł energii odnawialnej oraz

perspektywy...................................................................................................................................33

Tabela 7. Bariery rozwoju energetyki odnawialnej według Związku Pracodawców „Forum Energetyki

Odnawialnej”..............................................................................................................................41-43

Tabela 8. Cele oraz pytania badawcze wywiadu bezpośredniego..................................................................48

Tabela 9. Grupy respondentów oraz ich liczebności.......................................................................................49

Tabela 10. Formy wsparcia finansowego przedsiębiorstw sektora OZE........................................................56

Tabela 11. Potencjał źródeł energii wg przedstawicieli przedsiębiorstw sektora OZE..................................59

Tabela 12. Analiza SWOT................................................................................................................................76-77

Tabela 13. Analiza PEST rozwoju sektora OZE...............................................................................................80-81

Tabela 14. Bariery w funkcjonowaniu przedsiębiorstw sektora OZE..............................................................94

Tabela 15. Proponowane dobre praktyki dla przedsiębiorców OZE...............................................................96

Tabela 16. Rekomendacje ekspertów............................................................................................................101

Wykres 1. Najważniejsze korzyści dla społeczeństwa wynikające z korzystania z OZE................................18

Wykres 2. Główne bariery w rozwoju OZE w Polsce......................................................................................40



Wykres 3. Profil sektora OZE w kontekście statusów formalno prawnych jego podmiotów.........................50

Wykres 4. Profil sektora OZE w kontekście liczby osób zatrudnionych w ramach jego podmiotów..............51

Wykres 5. Cele rozwojowe przedsiębiorstw OZE (odnawialne źródła energii)...............................................52

Wykres 6. Czynniki mające największy wpływ na rozwój przedsiębiorstw sektora OZE...............................53

Wykres 7. Aspekty mające największy wpływ rozwój przedsiębiorstw OZE.................................................54

Wykres 8. Potrzeby przedsiębiorstw OZE w kontekście zdobywania przewagi konkurencyjnej....................55

Wykres 9. Źródła energii odnawialnej, w których kierunku w najbliższych latach będzie rozwijał się sektor

OZE...............................................................................................................................................58

Wykres 10. Ocena zmian kondycji przedsiębiorstw OZE w najbliższych latach.............................................60

Wykres 11. Profile działalności doradczej firm wspierających sektor OZE....................................................62

Wykres 12. Usługi doradcze mające największy wpływ na rozwój sektora OZE..........................................63

Wykres 13. Ocena poziomu rozwoju i przydatności usług doradczych oraz doradczo-technicznych dla sektora

OZE..............................................................................................................................................64

Wykres 14. Aspekty rozwojowe przedsiębiorstw sektora OZE, do których przyczyniają się usługi doradcze....65

Wykres 15. Kwestie, na które kładziony jest nacisk podczas działań promocyjnych....................................69

Wykres 16. Ocena zdania: Uważam, że przedsiębiorstwa z sektora OZE szybko i skutecznie się rozwijają.......70

Wykres 17. Ocena zdania: Uważam, że przedsiębiorstwa z sektora OZE są w coraz lepszej kondycji technologicznej,

innowacyjnej oraz finansowej.....................................................................................................70

Wykres 18. Ocena zdania: Uważam, że współpraca przedsiębiorstw OZE z firmami doradczymi przyczynia

się do rozwoju rynku energii odnawialnej..................................................................................71

Wykres 19. Ocena zdania: Uważam, że przedsiębiorstwa OZE w większym zakresie powinny korzystać

z doradztwa technicznego...........................................................................................................72

8 9

WPROWADZENIE

Bezpośrednią pochodną rozwoju gospodarczego jest wzrost zapotrzebowania na energię. Od niej w dużym stopniu zależy produkcja, która wpływa na zatrudnienie i dochody gospodarstw domowych. Ograniczoność konwencjonalnych źródeł energii1, powodowane przez nie zanieczyszczenie środowi-ska naturalnego, a także wzrost ich cen powodują, że celowe staje się przeniesienie akcentu na alternatywne źródła energii, do których należy energia odnawialna.

Sektor energetyki odnawialnej należy do najbardziej dynamicznie rozwijającej się branży europejskiej oraz światowej gospodarki. Pomimo posiadania przez nasz kraj znacznych zasobów odnawialnych źródeł energii, w Polsce tempo wzrostu tego sektora jest

umiarkowane. W okresie spowolnienia gospodarcze-go energetyka odnawialna mogłaby mieć ogromne znaczenie w procesie podnoszenia innowacyjności naszej gospodarki oraz wzrostu jej konkurencyjności. Sektor energetyki odnawialnej kreuje bowiem nowe miejsca pracy – szacuje się, że nawet 350 tys. nowych miejsc pracy może powstać w tym sektorze w Polsce do roku 2020. Ponadto, inwestycje w energetykę od-nawialną to konieczność podyktowana obowiązkiem ochrony klimatu, a także sposób na modernizację polskiego systemu energetycznego i uniezależnienie się od importu energii. Aby osiągnąć te cele konieczne jest stworzenie stabilnego i efektywnego systemu wsparcia dla rozwoju odnawialnych źródeł energii. W porównaniu z takimi krajami jak Dania, Niemcy czy Chiny, Polska nadal raczkuje pod względem produkcji czystej energii2.

Do głównych zalet wdrażania odnawialnych źró-deł energii należą: zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego, decentralizacja krajowego sektora energetycznego, nowe miejsca pracy, poprawa stanu środowiska naturalnego oraz rozwój regionalny. Jednocześnie energia ze źródeł odnawialnych jest droższa niż z konwencjonalnych. Nie zawsze są one opłacalne ekonomicznie.

Wyzwaniem dla energetyki XXI wieku jest opar-cie jej na czystych, trwałych, bezpiecznych, opartych na rachunku ekonomicznym, odnawialnych źródłach. Jest to zarówno wyzwanie dla Polski jak i wyzwanie dla rozwoju województwa pomorskiego i kujawsko-pomorskiego.



Przedmiotem niniejszego raportu jest komplek-sowe wykonanie badań i ekspertyz dotyczących diagnozy stanu przedsiębiorstw sektora odnawial-nych źródeł energii (OZE) i instytucji wspierają-cych rozwój sektora OZE mających siedzibę na terenie województw pomorskiego i kujawsko-po-morskiego. Celem raportu jest przebadanie przedsię-biorstw sektora OZE i instytucji wspierających ich rozwój w województwie pomorskim i kujawsko-pomorskim pod kątem weryfikacji liczby podmiotów prowadzą-cych działalność w branży OZE, możliwości i jakości usług doradztwa technicznego OZE, kondycji małych i średnich przedsiębiorstw (MSP) branży OZE, możliwo-ści rozwoju, oczekiwań inwestycyjnych i rozwojowych MSP pod kątem sektora OZE. Do celów raportu należy także: rozpoznanie zmian poziomu konkurencyjności i trendu rozwojowego sektora OZE badanych regio-nów, poznanie skali i kierunków zmian struktury sektora OZE, dostarczenie skutecznego narzędzia pomocne-go w opracowaniu polityki wsparcia przedsiębiorstw w regionach, dostarczenie wiedzy o potrzebach wo-jewództwa pomorskiego i kujawsko-pomorskiego w zakresie korzystania z usług doradztwa technicznego OZE. Aby osiągnąć założone cele przeprowadzona została analiza danych na temat sektora odnawialnych źródeł energii w województwie pomorskim i kujawsko-pomorskim oraz wykonane zostało badanie rynku usług doradztwa

technicznego oraz kondycji sektora OZE. Raport został podzielony na trzy, integralnie ze sobą powiązane części.

Pierwszą część raportu stanowi analiza zrealizo-wana metodą desk research, która polega na ana-lizie istniejących, dostępnych danych pochodzących z dostępnych źródeł, ze szczególnym uwzględnieniem danych odnoszących się do województwa pomorskiego i kujawsko-pomorskiego.

Druga część raportu została oparta na badaniu przedsiębiorstw, które świadczą usługi doradcze i wspierające rozwój sektora OZE w województwie pomorskim i kujawsko-pomorskim. W tej części ra-portu zawarte zostały także badania kondycji sektora OZE w analizowanych województwach.

Trzecia część raportu to analiza SWOT dotycząca przedsiębiorstw OZE w województwie pomorskim i kujawsko-pomorskim.

Raport kończą wnioski i rekomendacje dla przed-siębiorstw sektora odnawialnych źródeł energii i instytucji wspierających rozwój sektora OZE mają-cych siedzibę na terenie województw pomorskiego i kujawsko-pomorskiego.

GŁÓWNE ZAŁOŻENIA I CELE RAPORTU

10 11

1. We wszystkich rozpatrywanych scenariuszach przewiduje się, że po 2020 roku następować będzie zmniejszanie udziału paliw konwencjonalnych: ropy naftowej, gazu ziemnego i węgla. – A. E. Gutowska, Biomasa jako surowiec energetyczny (w: ) Energia odnawialna. Jak z niej korzystać? Podlaska Fundacja Rozwoju Regionalnego, Białystok 2007, s. 3.

2. Raport „Pracując dla KLIMATU. Zielone miejsca pracy w Polsce”, Greenpeace, http://www.greenpeace.org/poland/PageFi-les/351912/pracujac-dla-klimatu.pdf - w raporcie przedstawiona została analiza zmian na rynku pracy w przypadku realizacji dwóch scenariuszy energetycznych: rządowej Polityki energetycznej Polski do 2030 roku oraz [R]ewolucji energetycznej dla Polski, przygotowanej przez Instytut Energetyki Odnawialnej we współpracy z Instytutem Badań Kosmicznych i Termodynamiki Technicznej DLR w Stuttgarcie.

ANALIZA DESK RESEARCH

1.

Zgodnie z definicją Międzynarodowej Agencji Ener-

getycznej (IEA) energia odnawialna jest otrzymywa-

na w wyniku naturalnych i wciąż uzupełnianych pro-

cesów3. Wśród odnawialnych źródeł energii wyróżnia

się te, które są dostępne globalnie oraz lokalnie

tzn. w poszczególnych krajach lub regionach. Odna-

wialnymi źródłami energii ogólnie dostępnymi jest

energia słoneczna w postaci promieniowania słonecz-

nego oraz energia wnętrza skorupy ziemskiej, czyli

energia geotermalna. Natomiast lokalnie dostępne

odnawialne źródła energii spełniają ten warunek

w określonych położeniach na kuli ziemskiej4.

Odnawialne źródło energii, według Projektu Usta-

wy o OZE z dnia 20 grudnia 2011 roku (Rozdział

1, art. 2, punkt 15) zostało zdefiniowane jako ener-

gia wiatru, energia promieniowania słonecznego,

energia aerotermalna, energia geotermalna, energia

hydrotermalna, hydroenergia, energia pozyskiwana

z biomasy, energia pozyskiwana z gazu pochodzą-

cego ze składowisk odpadów, oczyszczalni ścieków

i źródeł biologicznych (biogaz), energia pozyskiwa-

na z biogazu rolniczego oraz energia pozyskiwana

z biopłynów.

Wiatr jest przekształconą formą energii słonecznej.

Wykorzystanie energii wiatru jest możliwe dzięki

rozwojowi technologicznemu w zakresie siłowni

wiatrowych. Turbiny wiatrowe przekształcają ener-gię wiatru na energię mechaniczną, a następnie

na elektryczną. Inwestycje w energetykę wiatrową,

mimo wymaganych dużych nakładów finansowych,

stają się atrakcyjne nawet przy nie najkorzystniejszych

warunkach wiatrowych panujących na terenie Polski5.

W pełni odnawialna i darmowa energia, będąca

zasługą naszej gwiazdy – Słońca – to energia pro-mieniowania słonecznego. Najbardziej istotne

wielkości opisujące promieniowanie słoneczne to:

usłonecznienie, czyli średnia liczba godzin słonecznych

w okresie (dotyczy roku), w którym przewidujemy

eksploatację systemu słonecznego, natężenie pro-

mieniowania słonecznego, napromieniowanie całko-

wite to sumy energii promieniowania słonecznego.

Na przeważającym obszarze Polski opłacalne jest

wykorzystanie kolektorów słonecznych do podgrze-

wania ciepłej wody użytkowej. Rozwiązania pasywne

i produkcja energii elektrycznej z udziałem fotowol-

taiki to dziedziny, których upowszechnienie i rozwój

ze względów finansowych odbywa się wolniej6.

Energia aerotermalna to energia o charakterze

nieantropologicznym, magazynowana w postaci cie-

pła w powietrzu na danym terenie. Z kolei energia geotermalna to energia o charakterze nieantropolo-

gicznym skumulowana w postaci ciepła pod powierzch-

nią ziemi. Dotychczasowe wyniki badań wskazują

na możliwości wykorzystania energii geotermalnej

w niektórych obszarach na terenie Polski, natomiast

możliwości wykorzystania energii geotermicznej są

praktycznie na terenie całego kraju. Nie wszędzie

jednak jest ono opłacalne7.

Energia hydrotermalna definiowana jest jako

energia o charakterze nieantropologicznym skumulo-



waną w postaci ciepła w wodach powierzchniowych.

Energia spadku rzek to hydroenergia.

Energia pozyskiwana z biomasy polega na

wykorzystaniu biomasy, czyli ulegającej biodegradacji

części produktów, odpadów lub pozostałości pocho-

dzenia biologicznego z rolnictwa, łącznie z substan-

cjami roślinnymi i zwierzęcymi, leśnictwa i związanych

działów przemysłu, w tym z chowu i hodowli ryb oraz

akwakultury, a także ulegającej biodegradacji części

odpadów przemysłowych i komunalnych. W Polsce

wśród OZE największe znaczenie ma biomasa, która

może być używana na cele energetyczne w proce-

sach bezpośredniego spalania (np. drewno, słoma,

osady ściekowe), przetwarzana na paliwa ciekłe

(np. estry oleju rzepakowego, alkohol) bądź gazowe

(np. biogaz rolniczy, biogaz z oczyszczalni ścieków,

gaz wysypiskowy). Wykorzystanie biomasy na cele

energetyczne może stymulować w Polsce rozwój wsi

i rolnictwa8.

Energia pozyskiwana z gazu pochodzącego

ze składowisk odpadów, oczyszczalni ścieków

i źródeł biologicznych (biogaz) oparta jest na

biogazie. Jest to gaz pozyskiwany z biomasy w wy-

łączeniem zbóż pełnowartościowych, w szczególności

z przeróbki odpadów zwierzęcych lub roślinnych,

oczyszczalni ścieków oraz składowisk odpadów.

Kolejnym źródłem energii odnawialnej jest energia

pozyskiwana z biogazu rolniczego. Biogaz rolniczy

to paliwo gazowe otrzymywane w procesie fermen-

tacji metanowej surowców rolniczych, produktów

ubocznych rolnictwa, płynnych lub stałych odchodów

zwierzęcych, produktów ubocznych lub pozostałości

z przetwórstwa produktów pochodzenia rolniczego

lub biomasy leśnej, z wyłączeniem gazu pozyskanego

z surowców pochodzących z oczyszczalni ścieków

oraz składowisk odpadów.

Źródłem odnawialnym mogą być także biopłyny,

czyli paliwa ciekle wytworzone z biomasy, wykorzystane

w celach energetycznych, innych niż w transporcie, w tym

do wytwarzania energii elektrycznej i ciepła lub chłodu.

Cechą wspólną tych wszystkich źródeł jest ich

odnawialność. Energia odnawialna zastępuje kon-

wencjonalne źródła energii w kilku obszarach, do

których zalicza się:

» wytwarzanie energii,

» ogrzewanie wody i pomieszczeń,

» paliwa wykorzystywane w transporcie,

» wytwarzanie energii w rejonach położonych z dala

od sieci energetycznej.

Możliwości oraz stopień wykorzystania energii

odnawialnej zależą od wielu czynników np. uwarun-

kowań geograficznych, zasobów naturalnych, stopnia

rozwoju gospodarczego, innowacyjności gospodarki,

prowadzonej polityki energetycznej, świadomości

ekologicznej społeczeństwa.

Wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii jest

elementem zrównoważonego rozwoju, zdefiniowanym

w „Strategii zrównoważonego rozwoju Polski do roku

2025” jako prawo do zaspokojenia aspiracji rozwojowych

obecnej generacji bez ograniczania praw przyszłych

pokoleń do zaspokojenia ich potrzeb rozwojowych.

Z definicji wynika, że rozwój gospodarczy i cywiliza-

cyjny obecnego pokolenia nie powinien się odbywać

kosztem wyczerpywania zasobów nieodnawialnych

i niszczenia środowiska, dla dobra przyszłych pokoleń,

które też będą posiadały prawo do swego rozwoju.

14 15

3. About IEA, Directorate of Sustainable Energy Policy and Technology, http://www.iea.org/about/spt.asp 4. W. Ciechanowicz, S. Szczukowski, Paliwa i energia XXI wieku szansą rozwoju wsi i miast. Oficyna Wyd. WIT, Warszawa 2006.5. K. Nalepa, Możliwości wykorzystania energii wiatru (w: ) Energia odnawialna.., op. cit., s. 38.6. K. Kuklo, Energia słoneczna – dostępność, możliwości wykorzystania, korzyści (w: ) Energia odnawialna…, op. cit., s. 27.7. J. Piechocki, Wykorzystanie energii geotermalnej (w: ) Energia odnawialna…, op. cit., s. 12.

8. A. E.Gutowska, Biomasa jako surowiec energetyczny, (w: ) Energia odnawialna…, op. cit., s. 3-4.

1.1. Charakterystyka wybranych źródeł energii odnawialnej

Uregulowania środowiskowe Unii Europejskiej, które nakazują Polsce szersze korzystanie z odnawialnych źródeł energii spowodowały konieczność rozwoju ich potencjału. Główną zaletą wykorzystania odna-wialnych źródeł energii i ich rosnącej popularności jest ich niewyczerpywalność oraz nieszkodliwość dla środowiska.

Mimo, że w Polsce wzrasta wykorzystywanie odna-wianych źródeł energii oraz istnieje szansa powstania rynku shalegas, a także planuje się uruchomienie po roku 2020 pierwszych elektrowni jądrowych, to głów-nym filarem naszej gospodarki energetycznej przez najbliższe dziesięciolecia nadal, choć jego wydobycie systematycznie spada, będzie węgiel. Stanowi on 65% zużycia energii pierwotnej w Polsce. Drugim pod względem wielkości wydobycia nośnikiem był węgiel brunatny z udziałem osiągającym 17%. Udział gazu ziemnego w pozyskaniu przekroczył 5%, natomiast ropy naftowej wyniósł 1%. Pozostałe - w znacznej mierze odnawialne nośniki energii - stanowiły ponad 11%. Nośnikami energii, których pozyskuje się coraz więcej są pozostałe nośniki energii, w tym głównie biomasa9.

W kontekście istotnego czynnika wspomagające-go rozwój gospodarczy, jakim jest bezpieczeństwo energetyczne rozwój rynku energii odnawialnej i poszukiwanie innych, innowacyjnych form energii stanowią kluczowe wyzwanie dla polskiej gospodarki.

Bezpieczeństwo energetyczne to jeden z wy-

znaczników suwerenności. W przyjętym przez polski rząd dokumencie „Polityka energetyczna Polski do 2030 roku”10 bezpieczeństwo energetyczne zostało

zdefiniowane jako „zapewnienie stabilnych dostaw paliw i energii na poziomie gwarantującym zaspoko-jenie potrzeb krajowych i po akceptowanych przez gospodarkę i społeczeństwo cenach, przy założeniu optymalnego wykorzystania krajowych zasobów su-rowców energetycznych oraz poprzez dywersyfikację źródeł i kierunków dostaw ropy naftowej, paliw ciekłych i gazowych”. W polskiej polityce energetycznej prze-widuje się wzrost zapotrzebowania na energię z 93,2 Mtoe* w 2010 roku do ponad 118 Mtoe w roku 2030.

Bezpieczeństwo energetyczne to dostępność energii

rozpatrywana przez pryzmat poziomu cen surowców energetycznych oraz gwarancji niezawodności dostaw. Bezpieczeństwo energetyczne występuje wówczas, gdy z jednego źródła uzyskuje się nie więcej niż 20-30% zużywanego surowca. Tymczasem Polska ok. 70% konsumowanego gazu importuje z Rosji lub kontrolowanymi przez Rosję gazociągami. W tym kontekście należy mówić o niskim stopniu bezpie-czeństwa energetycznego Polski. Do niskiego stopnia bezpieczeństwa energetycznego Polski przyczyniła się ponadto budowa Gazociągu Północnego, która spowodowała, że Polska straciła pozycję ważnego państwa tranzytowego.

Poziom bezpieczeństwa energetycznego Polski na-

leży analizować zgodnie z kilkoma kryteriami, do któ-rych należą: dywersyfikacja krajowej bazy paliwowej i źródeł zaopatrzenia w surowce energetyczne, stan tech-niczny infrastruktury energetycznej oraz możliwość ma-gazynowania paliw. Za główne cele polityki energetycznej w Polsce w obszarze paliw przyjęto racjonalne i efektywne gospodarowanie złożami węgla znajdującymi się na teryto-rium Polski, zwiększenie stopnia dywersyfikacji źródeł do-



staw ropy naftowej oraz gazu ziemnego. Uwzględniony został także rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii, w tym biopaliw oraz rozwój konkurencyjnych rynków paliw i energii.

W „Polityce energetycznej Polski do roku 2030” plany wykorzystania odnawialnych zasobów energii zostały wskazane jako działania priorytetowe. Rozwój energetyki odnawialnej ma istotne znaczenie dla re-alizacji podstawowych celów polityki energetycznej. Zwiększenie wykorzystania tych źródeł niesie za sobą większy stopień uniezależnienia się od dostaw energii z importu. Energetyka odnawialna to zwykle niewielkie jednostki wytwórcze zlokalizowane blisko odbiorcy, co pozwala na podniesienie lokalnego bezpieczeństwa energetycznego oraz zmniejszenie strat przesyłowych.

Należy jednak dodać, że na ogół rozwój OZE nie

poprawia w znaczący sposób bezpieczeństwa energe-tycznego ze względu na brak możliwości dysponowania

mocą. Wytwarzanie energii ze źródeł odnawialnych cechuje się niewielką lub zerową emisją zanieczyszczeń, co zapewnia pozytywne efekty ekologiczne. Rozwój energetyki odnawialnej przyczynia się również do rozwoju słabiej rozwiniętych regionów, bogatych w zasoby energii odnawialnej11.

Po przyjęciu przez Polskę proekologicznych do-

kumentów politycznych i rozwiązań prawnych rola odnawialnych źródeł energii w naszym kraju stale wzrasta.

Do głównych przesłanek aktywnego rozwoju odnawialnych źródeł energii należą:» racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych,» redukcja emisji CO2 sektora energetycznego,» poprawa bezpieczeństwa energetycznego (zmniejszenie uzależnienia od importu energii),» poprawa efektywności energetycznej oraz możliwość obniżenia cen energii,

16 17

9. Dane GUS za 2010 rok. 10. Polityka energetyczna Polski do 2030 roku, Ministerstwo Gospodarki, Załącznik do uchwały nr 202/2009 Rady Ministrów z dnia 10 listopada 2009 r.

* megatony oleju ekwiwalentnego

11. „Polityka energetyczna Polski do 2030 roku”, Ministerstwo Gospodarki.

1.2. Zalety wykorzystania odnawialnych źródeł energii w Polsce



» tworzenie nowych miejsc pracy,» rozwój regionalny, mający na celu osiągnięcie większej społecznej i ekonomicznej spójności pomiędzy poszczególnymi regionami Unii Europejskiej,» aktywizacja lokalnych społeczności, » zrównoważony rozwój,» napływ nowoczesnych technologii,» wzrost konkurencyjności gospodarki.

Odnawialne źródła energii postrzegane są jako

najskuteczniejsza metoda wpływających na ochro-nę klimatu. Potwierdzeniem są np. wyniki raportu przeprowadzonego przez TNS OBOP w 2009 roku w ramach Ogólnopolskiego Programu na rzecz Zrów-noważonego Rozwoju Społeczności Lokalnych, według którego dla 64% Polaków najważniejszą korzyścią dla społeczeństwa wynikającą z korzystania z odnawial-nych źródeł energii (OZE) jest ochrona środowiska naturalnego (por. wykres 1).

Z wykorzystaniem OZE wiążą się korzyści społeczne, do których zalicza się12:

» aktywizację lokalnej przedsiębiorczości i tworzenie nowych miejsc pracy (w fazie realizacji inwestycji oraz jej eksploatacji), głównie w małych i średnich przedsiębiorstwach obsługujących lokalną społeczność,

» wykorzystanie nieużytkowanych dotychczas za-sobów i lokalnych źródeł energii. Daje to możliwość generowania nowych źródeł dochodów dla miesz-kańców, poprzez np. usługi doradcze i konsultacyjne, obsługę administracyjną, księgową, bankową nowo powstałych firm,

» poprawę warunków życia mieszkańców poprzez zdecydowane obniżenie negatywnego oddziaływania gospodarki na środowisko oraz poprawę warunków zaopatrzenia w energię,

» wzrost przychodów mieszkańców i gmin,

18 19

» zapewnienie dostępu do energii mieszkańcom obszarów peryferyjnych o zabudowie rozproszonej, do których dostawa energii za pośrednictwem sieci energetycznych jest bardzo kosztowna,

» promocję i poprawę wizerunku gminy, jako wdraża-jącej nowoczesne, przyjazne środowisku technologie.

Do podstawowych korzyści ekonomicznych wykorzy-

stania OZE należy zmniejszenie kosztów wytwarzania ciepła oraz pobudzanie rozwoju lokalnej gospodarki.

Największe nadzieje w Polsce na szerokie

wykorzystanie odnawialnych źródeł energii rokuje energetyka wiatrowa. Zważywszy na fakt, że jeszcze w 2001 roku nie było w Polsce farm wiatro-wych, należy podkreślić, że produkcja energii z wiatru charakteryzuje się najszybszym tempem przyrostu ze wszystkich wykorzystywanych w naszym kraju odna-wialnych źródeł energii. W latach 2001-2008 nastąpił

prawie 60-krotny wzrost produkcji energii z wiatru13. Obecnie w Polsce znajduje się ponad 500 elektrowni wiatrowych. Drugie miejsce zajmują elektrownie wodne, a trzecie pod względem wytwarzanej mocy – elek-trownie biomasowe14 (por. tabela 1).

Koszt technologii wykorzystującej energię wiatru jest stosunkowo niski w porównaniu z innymi nośnikami energii. Niskie są również koszty eksploatacji farm wiatrowych.

W przypadku wykorzystania energii wiatru do

wyprodukowania danej ilości energii potrzebna jest zdecydowanie mniejsza powierzchnia niż w przypadku źródeł konwencjonalnych (trzykrotnie mniejsza niż dla energii z węgla), jak również pięciokrotnie mniejszy jest stosunek energii włożonej w proces produkcyjny do energii wyprodukowanej. Jeśli chodzi o zagospoda-rowanie przestrzenne terenów pod siłownie wiatrowe to mogą być one wykorzystywane do celów rolniczych.

12. Regionalna strategia energetyki ze szczególnym uwzględnieniem źródeł odnawialnych, Zarząd Województwa Pomorskiego, Gdańsk, sierpień 2006, s. 26-27.

13. R. Nagaj, Energetyka wiatrowa w Polsce. Diagnoza i perspektywy rozwoju, Studia i Prace Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania nr 22, Szczecin 2011, s. 82.

14. OZE oprócz zalet, na które zwrócona została tutaj uwaga, posiadają także wady – zob.: punkt 3. Analiza SWOT niniejszego raportu.

Źródło: http://agroenergetyka.pl/?a=article&id=478.

Wykres 1. Najważniejsze korzyści dla społeczeństwa wynikające z korzystania z OZE.

Źródło: Urząd Regulacji Energetyki, http://www.ure.gov.pl/uremapoze/mapa.html.

Tabela 1. Odnawialne źródła energii w Polsce (stan na 31.12.2011).

Rodzaj elektrowniIlość

instalacjiMoc [MW]

elektrownie wiatrowe 526 1616,361

elektrownie wodne 746 951,389

elektrownie biomasowe 19 409,679

elektrownie biogazowe 171 103,487

wytwarzające z promieniowa-nia słonecznego

6 1,124

elektrownie realizujące technologię współspalania

47dla instalacji współspalania nie

można określić mocy

nie wiem

inne

nie ma żadnych zalet

zrównoważony rozwój regionu

mniejsze niebezpieczeństwo awarii energetycznej

zmniejszenie zużycia energii elektrycznej

niższe ceny energii

ochrona środowiska naturalnego



Turbiny wiatrowe mogą stanowić interesujący element krajobrazu. Poza tym istnieje możliwość umiejscawiania siłowni w bezpośrednim sąsiedztwie odbiorców energii, co pozwala osiągnąć minimalne straty przesyłu. Gene-ralnie lokalizacja małych elektrowni wykorzystujących odnawialne źródła energii w pobliżu odbiorców pozwala zminimalizować straty przesyłu oraz może stanowić czynnik aktywizujący w rozwój regionów.

Jeśli chodzi o zalety wytwarzania energii w elektrowniach wodnych to przede wszystkim nie wytwarzają one ścieków ani nie emitują spalin i py-łów. Zaletą jest również tworzona ochrona przeciwpowo-dziowa oraz możliwość regulowania stosunków wodnych w najbliższej okolicy. Elektrownie wodne wpływają na rozwój turystyki, ponieważ sztuczne zbiorniki wodne mogą służyć do uprawiania sportów wodnych i rybo-łówstwa. Często stanowią cenny element krajobrazu.

Kolejnym pod względem możliwości efektyw-

nego wykorzystania na terenie Polski źródłem odnawialnej energii jest biomasa. Mimo, że podczas spalania wytwarzany jest CO2, jest to bezpieczne źródło energii. Emisja ta jest równoważona pochłanianiem CO2 przez rośliny, które z kolei odtwarzają biomasę w procesie fotosyntezy. Ostatecznie współczynnik emisji CO2 oraz podtlenku azotu jest bliski zeru, zaś ilość wytwarzanych związków azotu jest pięciokrotnie mniejsza w stosunku do spalania oleju napędowego. Do zalet należy zaliczyć także fakt zagospodarowania odpadów drzewnych nienadających do wykorzystania w przemyśle oraz marnowanych nadwyżek żywności15.

Inwestycje w odnawialne źródła energii np. w farmy

wiatrowe czy kolektory oznacza korzyści dla rozwoju ekonomicznego i gospodarczego regionu, w którym są zlokalizowane. Skutkuje to korzyściami dla lokal-nych społeczności, determinowanych zmniejszeniem wydatków na energię i możliwością przeznaczenia ich na inne potrzeby gmin. Rozwój rynku OZE oznacza dla regionów korzyści związane z ochroną środowiska (redukcja emisji CO2 do atmosfery).

Rynek odnawialnych źródeł energii daje możliwości

aktywizowania województw w zakresie podejmowa-nia inicjatyw proekologicznych jako kluczowych dla zrównoważonego rozwoju poszczególnych regionów.

15. Ibidem.

20 21



22 23

Udział energii odnawialnej w zużyciu energii pier-wotnej zarówno w Polsce, jak i w UE systematycz-nie wzrasta. Udział pozyskania energii odnawialnej w pozyskaniu energii ogółem wyniósł w 2010 roku 8,93%, natomiast w zużyciu energii ogółem 6,42% (por. tabela 2).

Polska jest jednym z największych producentów energii pierwotnej w Unii Europejskiej (8,3% w 2009 r.). Wśród państw członkowskich UE wyższe pozyskanie wykazuje Wlk. Brytania, Francja i Niemcy16. W Unii Europejskiej do najczęściej wykorzystywanego źródła energii należy energia wiatru. Następne w kolejności są: gaz, ropa naftowa, węgiel i elektrownie wodne.

Według danych GUS w 2010 r. pozyskano w Polsce 287640 TJ* z odnawialnych źródeł energii, co stano-

wi 10,2% pozyskanej energii pierwotnej ogółem (2814840 TJ*).

W Polsce wzrasta pozyskanie i zużycie energii odna-

wialnej z biomasy oraz wiatru, natomiast wykorzysta-

nie energii wody nie wykazuje tendencji wzrostowej.

W grupie analizowanych krajów liderem w zakresie wy-

korzystania zarówno energii wiatrowej, geotermalnej

jak i biomasy są Niemcy. We Francji wykorzystywana

jest przede wszystkim energia wodna oraz wiatrowa.

W Hiszpanii dominuje zużycie energii wiatrowej, natomiast

w Wielkiej Brytanii wzrasta znaczenie biomasy i energii

wiatrowej. Największą pozycję bilansu energii odnawialnej

w Polsce w 2010 r.17, według danych GUS, stanowiła energia

biomasy stałej. Jej udział w pozyskaniu wszystkich nośni-

ków energii odnawialnej wyniósł 85,36% (por. tabela 3).

Źródło: Energy balances of OECD Countries, IEA 2010.

Tabela 2. Pozyskanie i zużycie energii wg źródeł wytwarzania w wybranych krajach (1000 toe).

Wyszcze-gólnienie

Rok Niemcy Hiszpania FrancjaWielka

BrytaniaPolska

Pozyskanie energii ogółem

2006 136406 31306 137227 186908 77933

2007 137535 30254 135289 176553 72512

2008 133533 30436 137272 166813 71358

2009 127089 29720 129501 158912 67524

Zużycie energii ogółem

2006 341223 141479 267377 218985 97033

2007 3 31794 14869 264389 210259 96706

2008 334704 138812 267200 208143 97883

2009 318529 126520 256217 196762 93987

Pozyskanie energii

odnawialnej

2006 19907 9131 16297 3874 4765

2007 25938 996 17142 4364 4850

2008 26703 10402 19306 4578 5402

2009 27690 11905 19553 5107 6029

Geotermalnej

2006 181 8 114 1 13

2007 212 8 109 1 10

2008 246 8 116 1 13

2009 474 9 111 1 14

Biomasy

2006 8473 4205 8940 943 4325

2007 9804 4231 8925 1016 4416

2008 10398 4281 9549 1095 4738

2009 11215 4315 9793 1307 5189

Wiatrowej

2006 2641 2004 188 363 22

2007 3415 2371 349 454 45

2008 3489 2833 489 610 72

2009 3323 3248 679 800 93

Wodnej

2006 1714 2227 4830 395 176

2007 1798 2342 4997 438 202

2008 1801 2024 5485 444 185

2009 1605 2264 4914 453 204Udział pozy-

skania energii odnawialnej

w pozyskaniu energii ogółem

w %

2006 14,59 29,17 11,88 2,07 6,14

2007 18,86 32,95 12,67 2,47 6,69

2008 20,00 34,18 14,06 2,74 7,57

2009 21,79 006 15,10 3,21 8,93

Udział pozyskania

energii odnawialnej

w zużyciu energii ogółem w %

2006 5,83 6,45 6,10 1,77 4,91

2007 7,82 6,93 6,48 2,08 5,02

2008 7,98 7,49 7,23 2,20 5,52

2009 8,69 9,41 7,63 2,60 6,42

Źródło: Energia ze źródeł odnawialnych w 2010 roku, GUS, Warszawa 2011, s. 28.

Tabela 3. Udział nośników energii odnawialnej w łącznym pozyskaniu energii ze źródeł odnawialnych w 2010 r.

Wyszczególnienie Udział procentowy

energia biomasy 85,36

biopaliwa ciekłe 6,65

woda 3,65

wiatr 2,08

biogaz 1,67

pompy ciepła 0,31

energia geotermalna 0,20

odpady komunalne 0,04

promieniowanie słoneczne 0,03

16. Gospodarka paliwowo-energetyczna 2009-2010, GUS, Warszawa 2011, http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/PUBL_pbs_gosp_paliw_energ_2009-2010.pdf17. Energia ze źródeł odnawialnych w 2010 roku, GUS, Warszawa 2011, s. 28, http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/PUBL_se_energia_zrodla_odnawialne_2010.pdf

1.3. Rynek energii odnawialnej w Polsce na tle innych krajów

* teradżul



24 25

Łączna moc zainstalowana w energetyce odna-wialnej w Polsce wyniosła na koniec 2011 roku 3082, 043 MW. Najwięcej nowych mocy przybyło w energetyce wiatrowej - aż 436,089 MW. Drugie miejsce zajęły instalacje wykorzystujące biomasę, tu przybyło 53,490 MW. O 20,643 MW wzrosła moc elektrowni biogazowych, a o 14,346 MW elektrowni wodnych. Pojawiło się także więcej instalacji działających na zasadzie współspalania18.

Konieczność sprostania dyrektywom UE, które

wyznaczają cele udziału zielonej energii elektrycznej i biopaliw na 2010 r. oraz systematycznemu wzrosto-wi cen konwencjonalnych nośników energii, w tym przede wszystkim ropy naftowej i gazu wpłynęło na rozwój w Polsce produkcji zielonego ciepła z biomasy

i z kolektorów słonecznych. Energetyka odnawial-na rozwija się w Polsce przy dużym poparciu społecznym. Większość Polaków zdecydowanie pozytywnie ocenia inicjatywy zmierzające do wzrostu wykorzystywania OZE.19

Według raportu przygotowanego przez firmę Ernst & Young, Polska wciąż zajmuje wysoką - dwunastą pozycję w rankingu pod względem inwestowania w energetykę wiatrową, jednak atrakcyjność ta, w porównaniu z sierpniem 2011 roku, nieco spadła (Polskę wyprzedziły Irlandia i Brazylia). Najwięcej energii wiatrowej wykorzystuje Niemcy, Hiszpania, Włochy i Francja20. Zdaniem specjalistów z Ernst & Young, potencjał rynku energetyki wiatrowej zlokalizowanej na lądzie jest w Polsce relatywnie wysoki (10. miejsce w rankingu). Generalną pozycję obniża jednak brak wyraźnych możliwości budowy morskich farm wiatro-wych (tworzenie tego typu jednostek jest w planach niektórych inwestorów, ale nie w najbliższym czasie)21.

Jak wynika z raportu opublikowanego przez serwis

EurObserv’ER, w Europie coraz więcej energii po-wstawało w 2010 roku z biomasy. Poziom wykorzy-stania biomasy przez kraje Unii Europejskiej wzrósł o 8% w stosunku do roku 2009. Z raportu wynika, że Polska pod względem ilości spalanej biomasy znaj-duje się na 5. miejscu (produkcja energii na poziomie 5,9 Mtoe). Na pierwszym miejscu były Niemcy (ok. 12,2 Mtoe), a następnie Francja (10,5 Mtoe), Szwecja (9,2 Mtoe) oraz Finlandia (7,7 Mtoe). Finlandia zanotowała największy wzrost poziomu wykorzysta-nia biomasy. W 2010 r. wyprodukowano w Finlandii 18,6% więcej energii pochodzącej z biomasy, niż w 2009 roku, co było podyktowane koniecznością zmniejszenia przez emisji CO2 22.

W tabeli 4 zawarta została diagnoza OZE w poszczegól-nych województwach w Polsce. Wśród odnawialnych źródeł energii wyróżnione zostały:

elektrownie biogazowe, w tym: BGO – wytwarzające z biogazu z oczyszczalni ścieków,

BGR – wytwarzające z biogazu rolniczego,

BGS – wytwarzające z biogazu składowiskowego,

BGM – wytwarzające z biogazu mieszanego,

elektrownie biomasowe, w tym:BME – wytwarzające z biomasy z roślin energetycznych,

BMG – wytwarzające z biomasy z odpadów leśnych,

rolniczych, ogrodowych,

BMK – wytwarzające z biomasy ze stałych odpadów

komunalnych m.in. z oczyszczalni ścieków,

BMP – wytwarzające z biomasy z odpadów przemysło-

wych drewnopochodnych i celulozowo-papierniczych,

BMM – wytwarzające z biomasy mieszanej,

elektrownia geotermalna:GEO – elektrownia geotermalna,

wytwarzające z promieniowania słonecznego:PVA - wytwarzające z promieniowania słonecznego,

elektrownie wiatrowe, w tym:WIL – elektrownia wiatrowa na lądzie,

WIM – elektrownia wiatrowa na morzu,

elektrownie morskie, w tym:WMA – wytwarzające z pływów morskich,

WMB – wytwarzające z falowania z powierzchni wody,

elektrownie wodne, w tym:WOA – elektrownie wodna przepływowa do 0,3 MW,

WOB - elektrownie wodna przepływowa do 1 MW,

WOC - elektrownie wodna przepływowa do 5 MW,

WOD - elektrownie wodna przepływowa do 10 MW,

WOE - elektrownie wodna przepływowa powyżej

10 MW,

WOF – elektrownia wodna szczytowo-pompowa lub

przepływowa z członem pompowym,

elektrownie realizujące technologie współ-spalania, w tym:

WSB - realizujące technologie współspalania (paliwa

kopalne i biomasa),

WSG - realizujące technologie współspalania (paliwa

kopalne i biogaz).

18. Urząd Regulacji Energetyki, http://www.ure.gov.pl/uremapoze/mapa.html19. Inwestycja w przyszłość. Rynek energetyki odnawialnej w Polsce. Planowane inwestycje w latach 2009-2011, Rachelski& Wspólnicy 2009, s. 10.20. The state of renewable energy energies in Europe in 2010, 10th EurObserv’ER Report, s. 14.21. Rynek energii odnawialnej, http://www.reo.pl/raport-renewable-energy-country-attractiveness-indices---polska-energetyka- wiatrowa-traci-pozycje22. Rynek energii odnawialnej, http://www.reo.pl/raport-solid-biomass-barometer-2011

1.4. Rynek energii odnawialnej w województwie pomorskim i kujawsko-pomorskim



26 27* dla instalacji współspalania nie można określić mocy * dla instalacji współspalania nie można określić mocyŹródło: Opracowanie własne na podstawie http://www.ure.gov.pl/uremapoze/mapa.html.

Tabela 4. Diagnoza OZE w poszczególnych województwach w Polsce. Tabela 4. Diagnoza OZE w poszczególnych województwach w Polsce.

zachodniopomorskie pomorskie kujawsko-pomorskieilość moc [MW] ilość moc [MW] ilość moc [MW]

elektrownie biogazowe, w tym:

17 7,965 10 9,35 11 7,215

BGO 4 1,478 2 1,033 3 2,102BGR 4 3,913 4 4,76 1 2,126BGS 9 2,574 4 3,557 7 2,987BGM

elektrownie biomasowe, w tym:

0 0 1 0,329 4 97,4

BME

BMG 1 0,329 2 7,4BMK

BMP 1 42BMM 1 48elektrownia geotermalna 0 0 0 0 0 0

GEO

wytwarzająca z promieniowania słonecznego

0 0 0 0 0 0

PVA

elektrownie wiatrowe, w tym:

28 488,912 21 141,425 192 207,874

WIL 28 488,912 21 141,425 192 207,874WIM

elektrownie wodne, w tym: 66 12,753 106 33,299 53 211,019

WOA 59 4,263 86 6,339 41 2,205WOB 4 2,54 15 8,932 6 3,414WOC 3 5,95 4 11,353 3 11,2WOD 1 6,675 1 8WOE 2 186,2WOF

elektrownie realizujące technologię współspalania*, w tym:

2 0 3 0 3 0

WSB 2 3 2WSG 1RAZEM 113 509,63 141 184,403 263 523,508 * dla instalacji współspalania nie można określić mocy

Źródło: Opracowanie własne na podstawie http://www.ure.gov.pl/uremapoze/mapa.html.

warmińsko-mazurskie podlaskie mazowieckieilość moc [MW] ilość moc [MW] ilość moc [MW]


7 3,054 4 2,771 27 12,721

BGO 5 1,912 3 2,071 6 1,764

BGR

BGS 2 1,142 1 0,7 21 10,957BGM


2 0,72 1 88,149 3 102,58

BME

BMG 1 0,22

BMK

BMP 1 0,5 2 100,5BMM 1 88,149 1 2,08elektrownia geotermalna 0 0 0 0 0 0

GEO


0 0 0 0 1 0,011

PVA 1 0,011elektrownie wiatrowe, w tym:

18 187,075 9 79,05 28 20,07

WIL 18 187,075 9 79,05 28 20,07WIM


WOA 76 5,746 12 0,809 19 1,567

WOB 8 4,369 2 0,42

WOC 3 5,8

WOD

WOE 1 20WOF


0 0 0 5 0

WSB 5WSG

RAZEM 114 206,764 26 170,779 86 157,369



28 29

* dla instalacji współspalania nie można określić mocy

wielkopolskie lubuskie dolnośląskieilość moc [MW] ilość moc [MW] ilość moc [MW]


14 10,692 5 2,492 11 7,803

BGO 6 5,076 2 0,6 5 2,558BGR 1 0,526 2 1,392 1 0,9BGS 7 5,09 1 0,5 5 4,345BGM


1 1,5 1 1,8 1 100

BME

BMG 1 1,8

BMK

BMP

BMM 1 1,5 1 100elektrownia geotermalna 0 0 0 0 0 0

GEO


0 0 0 0 0 0

PVA

elektrownie wiatrowe, w tym:

76 238,38 5 12,6 3 0,315

WIL 76 238,38 5 12,6 3 0,315WIM


WOA 23 1,706 31 0,988 59 6,601WOB 2 1 13 10,585 21 11,636WOC 5 8,69 9 15,356 11 28,279

WOD 2 17,305

WOE

WOF 1 91,33elektrownie realizujące technologię współspalania*, w tym:

4 0 0 0 3 0

WSB 4 3WSG

RAZEM 125 261,968 65 135,151 111 171,939 * dla instalacji współspalania nie można określić mocy

opolskie śląskie łódzkieilość moc [MW] ilość moc [MW] ilość moc [MW]


3 1,312 28 17,922 6 7,195

BGO 2 0,862 12 5,609 2 2,989

BGR 1 0,526

BGS 1 0,45 14 11,187 4 4,206BGM 1 0,6elektrownie biomasowe, w tym:

0 0 2 1,65 0 0

BME

BMG 2 1,65

BMK

BMP

BMM

elektrownia geotermalna 0 0 0 0 0 0

GEO


0 0 3 0,093 0 0

PVA 3 0,093elektrownie wiatrowe, w tym:

3 31,65 11 4,3 90 144,315

WIL 3 31,65 11 4,3 90 144,315WIM


WOA 17 1,619 27 2,477 37 2,31WOB 4 3,18 1 0,36

WOC 12 22,71 2 7,563

WOD

WOE 2 33,6WOF


1 0 12 4 0 0

WSB 1 11 4WSG 1RAZEM 40 60,471 86 64,402 135 161,383

Tabela 4. Diagnoza OZE w poszczególnych województwach w Polsce. Tabela 4. Diagnoza OZE w poszczególnych województwach w Polsce.

* dla instalacji współspalania nie można określić mocy * dla instalacji współspalania nie można określić mocyŹródło: Opracowanie własne na podstawie http://www.ure.gov.pl/uremapoze/mapa.html. Źródło: Opracowanie własne na podstawie http://www.ure.gov.pl/uremapoze/mapa.html.



30 31

świętokrzyskie małopolskie podkarpackie lubelskieilość moc [MW] ilość moc [MW] ilość moc [MW] ilość moc [MW]


3 1,34 10 3,337 9 4,039 5 2,82

BGO 2 0,98 4 1,124 6 2,275 3 1,12BGR 1 1,2BGS 1 0,36 6 3,337 3 1,764 1 0,5BGM


2 12,7 0 0 1 0,58 1 2,6

BME

BMG 1 1,9 1 0,58BMK

BMP 1 2,6BMM 1 10,8elektrownia geotermalna 0 0 0 0 0 0 0 0

GEO


0 0 1 1 0 0 1 0,021

PVA 1 1 1 0,021elektrownie wiatrowe, w tym:

12 4,406 9 2,064 18 52,355 3 1,5

WIL 12 4,406 9 2,064 18 52,355 3 1,5WIM

elektrownie wodne, w tym:

36 2,135 49 176,215 13 208,384 23 1,57

WOA 35 1,685 32 2,8 10 0,659 22 1,2WOB 1 0,45 6 3,215 1 0,825 1 0,37WOC 8 19,45

WOD 1 8 1 8,3

WOE 1 50

WOF 1 92,75 1 198,6elektrownie realizujące technologię współspalania*, w tym:

1 5 0 0 2 0 2 0

WSB 1 5 2 2WSG

RAZEM 54 25,581 69 182,616 43 265,358 35 8,511

Zarówno w województwie pomorskim, jak i kujawsko-pomorskim wykorzystywana jest energia wiatru, wody, biomasa i biogaz. Znajdują się także elektrownie realizujące technologię współspalania. W województwie kujawsko-pomorskim dominującą energią odna-wialną jest energia wiatru. Liczba elektrowni wia-trowych w województwie kujawsko-pomorskim stanowi 36,5% wszystkich elektrowni wiatrowych w Polsce. Pod względem mocy jednak jest to niecałe 13% mocy uzyskiwanej z energii wiatru w Polsce. W województwie zachodniopomorskim bowiem, mimo że liczba elektrowni wiatrowych jest mniejsza, wytwarzają one 30% całej energii, jaka uzyskiwana jest z energii wiatru w Polsce.

W województwie pomorskim wśród liczby instala-

cji OZE dominuje liczba elektrowni wodnych – 14% wszystkich elektrowni wodnych w Polsce. Ale ich moc jest niewielka – stanowią tylko 3,5% mocy wy-twarzanej przez elektrownie wodne w Polsce. Ponad

22% mocy z elektrowni wodnych stanowią instalacje w województwie kujawsko-pomorskim (por. tabela 5). W obu analizowanych województwach nie ma elek-trowni wytwarzającej energię z promieniowania słonecznego.

W 2006 roku Zarząd Województwa Pomorskiego przystąpił do opracowania „Regionalnej strategii energetyki z uwzględnieniem źródeł odnawialnych w województwie pomorskim na lata 2007-2025”. Dokument ten został przyjęty przez Sejmik Woje-wództwa Pomorskiego w 23 października 2006 roku jako „Regionalna strategia energetyki ze szczególnym uwzględnieniem źródeł odnawialnych”23 (RSE). Na sku-tek dynamicznie zmieniającej się sytuacji gospodarczej konieczne stało się rozpoczęcie prac nad aktualiza-cją RSE. Rozpoczęły się one w 2009 roku (uchwała nr 80/179/09). Istotne zmiany dotyczyły uwzględnienia problemów dotyczących sektora elektroenergetycznego w województwie pomorskim. Przede wszystkim wzięto pod uwagę fakt, że województwo pomorskie należy do

23, Regionalna strategia energetyki ze szczególnym uwzględnieniem źródeł odnawialnych, Zarząd Województwa Pomorskiego, Gdańsk, sierpień 2006.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie http://www.ure.gov.pl/uremapoze/mapa.html.

Tabela 5. Udział OZE w województwie pomorskim i kujawsko-pomorskim na tle Polski (%).

Rodzaj elektrowni % instalacji % wytwarzanej mocy [MW]

województwo pomorskie

elektrownie wiatrowe 3,99 8,75

elektrownie wodne 14,21 3,5

elektrownie biomasowe 5,26 0,08

elektrownie biogazowe 5,85 9,03

elektrownie realizujące technologię współspalania

6,38dla instalacji współspalania nie można określić mocy

województwo kujawsko-pomorskie

elektrownie wiatrowe 36,5 12,86

elektrownie wodne 7,1 22,18

elektrownie biomasowe 21,05 23,77

elektrownie biogazowe 6,43 6,97

elektrownie realizujące tech-nologię współspalania

6,38dla instalacji współspalania nie można określić mocy

Tabela 4. Diagnoza OZE w poszczególnych województwach w Polsce.

* dla instalacji współspalania nie można określić mocyŹródło: Opracowanie własne na podstawie http://www.ure.gov.pl/uremapoze/mapa.html.



dużych importerów energii. W województwie produkuje

się tylko 30% całkowitego zapotrzebowania na energię

elektryczną. Pozostała część jest importowana. Poza

tym stan infrastruktury sieci elektroenergetycznych

nie zapewniał efektywnego funkcjonowania rynku

energii elektrycznej. Konieczne stało się poszukiwanie

stabilnych i systemowych źródeł energii.

Powstał dokument „Aktualizacja Regionalnej Strate-

gii Energetyki z uwzględnieniem źródeł odnawialnych

w województwie pomorskim do roku 2025 w za-

kresie elektroenergetyki”, a następnie „Program

rozwoju elektroenergetyki z uwzględnieniem

źródeł odnawialnych w województwie pomorskim

do roku 2025”.

Po terenach nadmorskich, najlepsze warunki w kraju

do rozwoju energetyki wiatrowej panują w wojewódz-

twie kujawsko-pomorskim - ok. 30% powierzchni

charakteryzuje się najlepszymi warunkami wiatrowymi

(1500-2000 kWh/m2/rok). Potencjał rynkowy, czyli

realny do uzyskania, oszacowany został na poziomie

produkcji energii rzędu 9 421 513, 8 MWh/rok = 9,4

TWh/rok, co w całości pokryłoby zapotrzebowanie

na energię elektryczną województwa.

Województwo kujawsko-pomorskie posiada duże

możliwości rozwoju odnawialnych źródeł energii,

jednak nie we wszystkich rodzajach OZE potencjał

rynkowy jest na tyle znaczny, by mógł w sposób

widoczny wpłynąć na bilans energetyczny regionu.

32 33

24. Energia wiatru a ochrona wartości kulturowych i przyrodniczych na przykładzie województwa kujawsko-pomorskiego, Górzno 9-10 grudnia 2010, Kujawsko-Pomorskie Biuro Planowania Przestrzennego i Regionalnego we Włocławku, http://www.fzpp.ehost.pl/assets/files/BiuroPlanowaniaPrzestrzennegoWloclawek.pdf

Źródło: Opracowanie własne na podstawie „Program rozwoju elektroenergetyki z uwzględnieniem źródeł odnawialnych w województwie pomorskim do roku 2025”, Projekt, Gdańsk 2010.

Tabela 6. Potencjalne obszary największych zastosowań poszczególnych źródeł energii odnawialnej oraz perspektywy.

Rodzaj energii Potencjalny obszar największych zastosowań/perspektywy

Energia słońca

Instalacje z kolektorami słonecznymi podgrzewającymi wodę (konwersja fototermiczna pasywna i aktywna) oraz instalacje o małej mocy elektrycznej z ogniwami fotowoltaicznymi (konwersja fotowolta-iczna)

Energia wiatru Farmy wiatrowe

Energia wodyPonieważ poziom wykorzystania energii kinetycznej mas wody w województwie pomorskim jest wysoki, nie przewiduje się znaczące-go wzrostu wykorzystania tej energii w przyszłości

Energia biomasyWytwarzanie energii elektrycznej. Wzrost znaczenia w przyszłości plantacji roślin energetycznych (głownie wierzba energetyczna, rze-pak, żyto)

Energia biogazuWytwarzanie energii elektrycznej i ciepła. Duży potencjał produkcji i wykorzystania biogazu pochodzenia rolniczego na cele energetyczne

Energia geotermalnaNa obecnym etapie rozwoju technologii zasoby geotermalne wykorzy-stanie jedynie do celów ciepłowniczych

Poza tym ewentualny rozwój energetyki wiatrowej

powinien w większym stopniu uwzględniać walory

przyrodnicze i krajobrazowe24.

Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii

w województwie kujawsko-pomorskim uwzględnione

zostało w „Strategii Rozwoju Województwa Kujawsko-

Pomorskiego na lata 2007-2020”. O energii odnawialnej

mowa jest także w „Programie ochrony środowiska

z planem gospodarki odpadami województwa kujawsko

– pomorskiego 2010”. W programie określony został cel

średniookresowy do 2014 roku: „Zwiększenie produkcji

energii pochodzącej z odnawialnych źródeł energii

(OZE) zgodnie z krajową polityką energetyczną kraju”.

Wykorzystanie energii odnawialnej w wojewódz-

twie kujawsko-pomorskim scharakteryzowano także

w „Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa

Kujawsko Pomorskiego na lata 2007-2013”.

Poszczególne źródła energii odnawialnej w wojewódz-

twie pomorskim i kujawsko-pomorskim (potencjalne

obszary największych zastosowań, perspektywy

produkcji i wykorzystania) zostały przedstawione

w tabeli 6.

Najważniejszą kwestią w prognozowaniu możliwości

wykorzystania odnawialnych źródeł energii zarówno

w województwie pomorskim jak i kujawsko-pomorskim

jest po pierwsze, określenie możliwych do pozyskania

odnawialnych źródeł energii na terenie województw,

a po drugie określenie ich opłacalności ekonomicznej.



1.5. Regulacje prawne

Za początek rynku odnawialnych źródeł energii

w Polsce przyjmuje się lata dziewięćdziesiąte XX wie-

ku. Od tamtego czasu status i zakres wykorzystania

odnawialnych źródeł energii regulowany był i nadal

jest w wielu aktach prawnych.

Największe znaczenie dla energetyki ma Ustawa

z dnia 10 kwietnia 1997r . Prawo Energe-

tyczne, w której pojawiła się pierwsza definicja

OZE (art. 3 pkt. 20). Ustawa ta nakłada na określone

w niej przedsiębiorstwa energetyczne obowiązek zaku-

pu energii oraz ciepła ze źródeł niekonwencjonalnych

i odnawialnych.

Ustawa Prawo Energetyczne określa zasady kształ-

towania polityki energetycznej państwa, zasady

i warunki zaopatrzenia i użytkowania paliw i energii,

w tym ciepła oraz działalności przedsiębiorstw energe-

tycznych, a także określa organy właściwe w sprawach

gospodarki paliwami i energią. Celem ustawy jest

tworzenie warunków do zrównoważonego rozwoju

kraju, zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego,

oszczędnego i racjonalnego użytkowania paliw i ener-

gii, rozwój konkurencji, przeciwdziałania negatywnym

skutkom naturalnych monopoli, uwzględnianie wymo-

gów ochrony środowiska, zobowiązań wynikających

z umów międzynarodowych oraz równoważenie intere-

sów przedsiębiorstw energetycznych i odbiorców paliw

i energii. W rozporządzeniu wykonawczym określono

wymagania do klasyfikowania energii jako wytwo-

rzonej ze źródeł odnawialnych na potrzeby wsparcia

tzw. zielonymi certyfikatami oraz zakres obowiązków

spoczywających na podmiotach sprzedających energię

elektryczną odbiorcom końcowym. Do ustawy Prawo

Energetyczne wydane jest rozporządzenie wykonaw-

cze Ministra Gospodarki z dnia 14 sierpnia 2008 r.

34 35

25. http://www.pigeo.org.pl/?menu=przegladaj&id=138.26. http://agroenergetyka.pl/?a=article&id=237.

w sprawie szczegółowego zakresu obowiązków uzyska-

nia i przedstawienia do umorzenia świadectw pocho-

dzenia, uiszczenia opłaty zastępczej, zakupu energii

elektrycznej i ciepła wytworzonych w odnawialnych

źródłach energii oraz obowiązku potwierdzania danych

dotyczących ilości energii elektrycznej wytworzonej

w odnawialnym źródle energii. Rozporządzenie określa

zakres stosowania źródeł odnawialnych do kwalifi-

kowania energii wsparciem systemem wsparcia oraz

określa w związku z przyjętym systemem wsparcia

obowiązki na podmioty sprzedające energię elektryczną

odbiorcom końcowym25.

Przepisy Prawa Energetycznego nakładają na przed-

siębiorstwa energetyczne zajmujące się wytwarzaniem

energii elektrycznej lub jej obrotem i równocześnie

sprzedające tę energię odbiorcom końcowym obo-

wiązek zakupu energii elektrycznej wytworzonej

w odnawialnych źródłach energii. Wspomniany obo-

wiązek nakazuje takim przedsiębiorstwom nabywać

„energię elektryczną w odnawialnych źródłach ener-

gii”, czyli tzw. zielone certyfikaty i przedstawiać je do

umorzenia albo uiszczenia opłaty zastępczej. Powyższe

obowiązki zostały skonkretyzowane w licznych rozpo-

rządzeniach wykonawczych. Aktualnie, udział ilościowy

sumy energii elektrycznej wynikającej ze świadectw

pochodzenia, które przedsiębiorstwo przedstawiło do

umorzenia lub uiszczona przez nie opłata zastępcza

w całkowitej sprzedaży energii elektrycznej odbiorcom

końcowym w 2010 roku wyniesie nie mniej niż 10,4 %

i będzie wzrastać aż do poziomu 12,9 % w roku 2017.

Wspieranie działań mających na celu całkowitą

lub częściową zamianę konwencjonalnych źródeł

energii na źródła niekonwencjonalne, w tym źródła

odnawialne zawarte zostało w Ustawie z dnia

18 grudnia 1998r. o wspieraniu przedsięwzięć

termodernizacyjnych. W rezolucji z dnia 8 lipca

1999r. w sprawie wzrostu wykorzystania energii

ze źródeł odnawialnych Sejm RP uznał, że użytkowa-

nie odnawialnych źródeł energii umożliwia osiągnięcie

korzyści ekologicznych, gospodarczych i społecznych

oraz stwierdził, że wzrost wykorzystania energii

ze źródeł odnawialnych powinien stać się inte-

gralnym elementem zrównoważonego rozwoju

państwa26.

Ważnym aktem prawnym rangi ustawowej jest

Ustawa o biokomponentach i biopaliwach cie-

kłych z dnia 25 sierpnia 2006 r. z późniejszymi

zmianami. Ustawa ta określa m.in. zasady wykonywania

działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania

biokomponentów w tym biopaliw ciekłych na własny

użytek przez rolników oraz w zakresie wprowadzania

do obrotu biokomponentów i biopaliw ciekłych. Do

ustawy wydane jest rozporządzenie wykonawcze Rady

Ministrów z dnia 15 czerwca 2007 r. w sprawie naro-

dowych celów wskaźnikowych na lata 2008 – 2013.

Narodowe Cele Wskaźnikowe przedstawiają minimalny

udział biokomponentów i innych paliw odnawialnych

w ogólnej ilości paliw ciekłych i biopaliw ciekłych zuży-

wanych w ciągu roku kalendarzowego w transporcie,

liczony według wartości opałowej. Minimalny udział

biokomponentów i innych paliw odnawialnych w ogólnej

ilości paliw zużywanych w transporcie w danym roku,

określony został odpowiednio jako: 6,2% (2011); 6,65%

(2012); 7,10% (2013). Podmiotami zobowiązanymi do

realizacji Narodowych Celów Wskaźnikowych zgodnie

z Ustawą są przedsiębiorcy wykonujący działalność

gospodarczą w zakresie wytwarzania, importu lub

nabycia wewnątrz wspólnotowego paliw ciekłych

lub biopaliw ciekłych, którzy sprzedają lub zbywają

je w innej formie na terytorium Polski lub zużywają

na potrzeby własne.



M. Plakwicz

Raport końcowy z badań

36 37

Po roku 2000 sformułowano dokument wynikający

z realizacji obowiązku wynikającego z rezolucji sejmu

RP z 1999 r. w sprawie wzrostu wykorzystywania

energii ze źródeł odnawialnych. Jest to Strategia

Rozwoju Energetyki Odnawialnej, w którym

za cel strategiczny postawiono zwiększenie udziału

energii ze źródeł odnawialnych w bilansie paliwowo-

energetycznym kraju do 7,5% w 2010 roku i do 14%

w 2020 roku w strukturze zużycia nośników pier-

wotnych oraz rozporządzenie Ministra Gospodarki

z 19 grudnia 2005r. w sprawie szczegółowego

zakresu obowiązków uzyskania i przedstawienia

do umorzenia świadectw pochodzenia, uiszczenia

opłaty zastępczej oraz zakupu energii elektrycznej

i ciepła wytworzonych w odnawialnych źródłach

energii, konkretyzujące wspomniane obowiązki

określone w Prawie Energetycznym.

Założenia do rozwoju energetyki odnawialnej zo-

stały określone również w dokumentach: Polityka

energetyczna Polski do roku 2030 (przyjętym

przez Radę Ministrów w dniu 10 listopada 2009 r.) oraz

w Programie dla elektroenergetyki (przyjętym

przez Radę Ministrów w dniu 28 marca 2006 r.).

Polityka energetyczna Polski do roku 2030 (PEP2030)

należy do strategicznych dokumentów w zakresie

rozwoju OZE. Jest to dokument przygotowany przez

Ministerstwo Gospodarki i przyjęty w dniu 10 listo-

pada 2009 przez Radę Ministrów. Dokument zawiera

długoterminową strategię rozwoju sektora energetycz-

nego, prognozę zapotrzebowania na paliwa i energię

oraz program działań wykonawczych do 2012 r. We-

dług Ministerstwa Gospodarki realizacja wskazanych

w dokumencie rozwiązań pomoże zaspokoić rosnące

zapotrzebowanie na energię, rozwijać infrastrukturę

wytwórczą i transportową, zniwelować uzależnienie

od zewnętrznych dostaw gazu ziemnego i ropy naf-

towej oraz wypełnić międzynarodowe zobowiązania

w zakresie ochrony środowiska27.

Podstawowymi celami mającymi znaczenie dla

rozwoju zielonej energetyki jest wzrost udziału wyko-

rzystywanej energii pochodzącej z OZE w całkowitym

zużyciu energii, a także ograniczenie eksploatacji

lasów w celu pozyskiwania biomasy i zrównoważone

wykorzystania obszarów rolniczych. Dokument kładzie

również nacisk na rozwój wykorzystania biopaliw na

rynku paliw transportowych w ramach „Wieloletniego

programu promocji biopaliw i innych paliw odnawialnych

w transporcie na lata 2008 –2014”. udział biopaliw na

rynku paliw transportowych w 2020 roku powinien

wynieść 10%28.

Do strategicznych dokumentów należą także: Kra-

jowy Plan Działania w zakresie energii ze źródeł od-

nawialnych (KPD) oraz Kierunki Rozwoju Biogazowni

Rolniczych w Polsce na lata 2010-2020.

Krajowy Planu Działań (KPD) w zakresie

odnawialnych źródeł energii jest realizacją zo-

bowiązania wynikającego z art. 4 ust. 1 dyrekty-

wy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE

w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł

odnawialnych zmieniającej i w następstwie uchylającej

dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE29. KPD jest

także zgodny ze schematem ustalonym przez Komi-

sję Europejską (KE). Dokument zawiera prognozę

rozwoju OZE opartego głównie o biomasę i energe-

tykę wiatrową. Uwzględnia również uwarunkowania

geograficzno-ekonomiczne Polski, rozwój technologii

na świecie oraz ograniczenia wynikające z Krajowego

Systemu Energetycznego30.

Kierunki Rozwoju Biogazowni Rolniczych

w Polsce na lata 2010-2020 to dokument strategiczny

opracowany został przez Ministerstwo Gospodarki

przy współpracy z Ministerstwem Rolnictwa i Rozwo-

ju Wsi. Jego zasadniczym celem jest optymalizacja

systemu prawno-administracyjnego w zakresie zakła-

dania biogazowni rolniczych w Polsce oraz wskazanie

możliwości współfinansowania tego typu instalacji

ze środków publicznych, zarówno krajowych jak

i Unii Europejskiej, dostępnych w ramach krajowych

i regionalnych programów operacyjnych. Ponieważ

biogazownie będą powstawać głównie w gminach

wiejskich oraz w tych gdzie występują duże zasoby

areału, z którego można pozyskiwać biomasę, to sta-

nowią harmonizację działań z priorytetami Wspólnej

Polityki Rolnej Unii Europejskiej.

Odrębnym źródłem prawa regulującym kwestie

energetyki są umowy międzynarodowe. Należy

do nich Traktat Karty Energetycznej z 1994 roku,

który w art. 19. Aspekty ochrony środowiska nałożył

na sygnatariuszy obowiązek uwzględniania rozwoju

i wykorzystania odnawialnych źródeł energii oraz pro-

tokół Karty Energetycznej, który dotyczy efektywności

energetycznej i aspektów ochrony środowiska. W Polsce

akty te weszły w życie dnia 23 lipca 2001 r. Istotnym

dokumentem, mającym dotyczącym wypełnienia ce-

lów Protokołu z Kioto jest Zielona Księga, Europejska

strategia na rzecz zrównoważonej, konkurencyjnej

i bezpiecznej energii z dnia 8 marca 2006.

27. http://energetyka.wnp.pl/rzad-przyjal-polityke-energetyczna-polski-do-roku-2030,93733_1_0_0.html.28. Inwestycja w przyszłość. Rynek energetyki odnawialnej w Polsce, op. cit., s. 24.29. Stowarzyszenie Energii Odnawialnej, http://www.seo.org.pl/f_prawo_r.php?id_pr=25&id_c=030. http://www.mg.gov.pl/node/11137



38 39

Zakres wykorzystywania energii ze źródeł odna-

wialnych w krajach członkowskich Unii Europejskiej

regulowany jest dokumentami i aktami norma-

tywnymi Unii Europejskiej, które ustalają cele

ogólne i szczegółowe dotyczące obowiązku osiągania

ustalonych wskaźników udziału energii ze źródeł odna-

wialnych w ogólnym zużyciu tej energii. Bezpieczeństwo

energetyczne, konkurencyjne systemy energetyczne

oraz ochrona środowiska przyrodniczego stanowią dla

UE priorytetowe cele w zakresie zrównoważonego

rozwoju, na których opierają się unijne regulacje

prawne w dziedzinie energetyki.

Podstawowymi dokumentami i aktami prawnymi

UE w tym zakresie są31:

» Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/

WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania

stosowania energii ze źródeł odnawialnych, zmieniająca

i w następstwie uchylająca dyrektywy 2001/77/WE

oraz 2003/30/WE (Dz.Urz.WE L 140 z 05.06.2009),

» Biała Księga – Energia dla przyszłości: Odnawialne

źródła energii (1997), Zielona Księga – Ku europejskiej

strategii bezpieczeństwa energetycznego (2001),

» Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady

nr 2001/77/WE z dnia 27 września 2001 r. w sprawie

wspierania produkcji na rynku wewnętrznym energii

elektrycznej wytwarzanej ze źródeł odnawialnych

(Dz.Urz.WE L 283 z 27.10.2001),

» Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady

nr 2003/30/WE z dnia 8 maja 2003 roku w sprawie

wspierania użycia w transporcie biopaliw lub innych

paliw odnawialnych (Dz.Urz.WE L 123 z 17.05.2003).

Dnia 23 kwietnia 2009 roku przyjęta została przez

Parlament Europejski i Radę dyrektywa 2009/28/WE

w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł

odnawialnych. Ze względu na postanowienia nowej

dyrektywy 2009/28/WE, opartej na bardziej kom-

pleksowym, ponadbranżowym podejściu do promocji

odnawialnych źródeł, konieczne będzie przeprowadzenie

kolejnych zmian legislacyjnych idących znacznie dalej

niż dość obszerna nowelizacja ustawy Prawo Ener-

getyczne, uchwalona przez Sejm 8 stycznia 2010r.,

dotycząca warunków przyłączenia OZE (i innych źródeł)

do sieci elektrycznej i wsparcia produkcji i wykorzy-

stania biogazu. Rząd w przyjętym dnia 7 grudnia

2010r. dokumencie strategicznym „Krajowy Plan Działania

w zakresie energii ze źródeł odnawialnych”, zapowie-

dział implementację przepisów unijnych z zakresu

OZE poprzez uchwalenie nowej odrębnej ustawy

o odnawialnych źródłach energii. Zgodnie z zapowie-

dzianą koniecznością transpozycji Dyrektywy 2009/28/

WE wiele przepisów regulujących rynkiem odnawialnych

źródeł energii wkrótce ulegnie zmianie32.

Do 2020 roku wszystkie kraje Unii Europejskiej

muszą razem spełnić założenia tzw. pakietu energe-

tycznego 3 x 20:

» zmniejszenie emisji CO2 o 20%,

» zwiększenie udziału energii ze źródeł odnawialnych

do 20%,

» zwiększenie efektywności energetycznej o 20%

do 2020 roku.

Dla Polski, mimo iż posiada duży potencjał, jeżeli

31. Energia ze źródeł odnawialnych w 2010 roku, GUS, Warszawa 2011, s. 9-10, http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/PUBL_se_energia_zrodla_odnawialne_2010.pdf32. Polska Izba Gospodarcza Energii Odnawialnej, http://www.pigeo.org.pl/?menu=przegladaj&id=138

chodzi o rozwój inwestycji w odnawialne źródła energii,

jest to zadanie ambitne i trudne. Resortem wiodącym

w zakresie odnawialnych źródeł energii jest Ministerstwo

Gospodarki. Informacje na temat dofinansowania OZE

ze środków krajowych znajdują się na stronie Naro-

dowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki

Wodnej. 17 listopada 2011 roku w Ministerstwie Go-

spodarki odbyła się debata publiczna „Energy-mix dla

Polski w zakresie energii ogółem i energii elektrycznej”,

poświęcona przygotowaniom Narodowego Programu

Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej. Kolejnej debaty

publicznej na temat udziału różnych źródeł energii

w bilansie energetycznym będzie można się spodziewać

we wrześniu 2012 r.33

Dnia 22 grudnia 2011 roku Ministerstwo

Gospodarki przedstawiło Projekt ustawy

o odnawialnych źródłach energii. Ustawa ma

stanowić jednocześnie wdrożenie Dyrektywy

2009/28/WE. Dyrektywa określa34:

» zasady wykonywania działalności gospodarczej

w zakresie wytwarzania energii z OZE (wymagania,

tryb uzyskania koncesji),

» warunki i zasady przyłączania do sieci instalacji OZE,

» mechanizmy i instrumenty wspierające wytwarzanie

energii z OZE („zielone certyfikaty”, obowiązek zakupu

energii z OZE przez przedsiębiorstwa energetyczne),

» zasady opracowania i realizacji krajowego planu

działania i monitorowania rynku energii z OZE,

» warunki i tryb nabywania uprawnień instalatora

mikroinstalacji.

Projekt ustawy musi przejść fazę konsultacji społecz-

nych, a następnie tryb uchwalania ustaw przez Sejm

i Senat. Konsultacje społeczne ustalono na minimalny

okres. Obecnie trwają uzgodnienia międzyresortowe

dotyczące ustawy o odnawialnych źródłach ener-

gii. Zgodnie z założeniami, ustawa miałaby wejść

w życie w dniu 1 stycznia 2015 roku. Projekt ustawy

ma na celu promowanie OZE tak, aby Polska w roku

2020 uzyskiwała 15% energii ze źródeł odnawialnych

i 20 % w 2030 roku. Projekt tymczasem zawiera bariery

dla rozwoju rynku OZE i nie porządkuje rynku energe-

tycznego. Należą do nich: brak okresu przejściowego

i utrzymania zasad systemu wsparcia dla już funkcjo-

nujących elektrowni oraz rezygnacja z gwarantowanej

ceny zakupu energii z odnawialnych źródeł. Poza tym,

według Polskiego Stowarzyszenia Energetyki Wiatrowej

(PSEW), do wad projektu należy nieuzasadniona dys-

kryminacja energetyki wiatrowej. W ustawie brak jest

konkretnych rozwiązań i wskaźników, które zapewniłyby

stabilny rozwój sektora OZE m.in. w oparciu o ener-

getykę wiatrową, która jest nie tylko w pełni czystą,

ale przede wszystkim, najbardziej wydajną i stabilną

w rozwoju technologią OZE. W pełni należy się zgodzić

z PSEW, że temat ten jest na tyle ważny, że zasługuje

na wypracowanie najlepszych rozwiązań, które stworzą

stabilne podstawy do rozwoju sektora czystej energii

w Polsce, aby deklaracje Ministerstwa, że zamierze-

niem rządowego projektu ustawy o odnawialnych

źródłach energii jest zagwarantowanie stabilnego

systemu wsparcia dla inwestorów zainteresowanych

rozwojem energii odnawialnej, nie pozostały jedynie

pustym sloganem35.

33. Rynek Energii Odnawialnej, http://www.reo.pl/przyszlosc-polskiego-energy-mix-potrzebne-inwestycje-za-100-mld-euro.34. Fundacja Poszanowania Energii, http://www.fpe.org.pl/27.12.aspx. 35. http://energetyka.wnp.pl/ustawa-o-oze-zaszkodzi-odnawialnym-zrodlom-energii,158883_1_0_0.html



40 41

Konieczność sprostania dyrektywom UE, które wyzna-czają cele udziału zielonej energii elektrycznej i biopaliw na 2010 r. oraz systematycznemu wzrostowi cen konwencjo-nalnych nośników energii, w tym przede wszystkim ropy naftowej i gazu wpłynęło na rozwój w Polsce produkcji zielonego ciepła z biomasy i z kolektorów słonecznych. Energetyka odnawialna rozwija się w Polsce przy dużym poparciu społecznym. Większość Polaków zdecydowanie pozytywnie ocenia inicjatywy zmierzające do wzrostu wykorzystywania OZE. Energia odnawialna postrzegana jest jako najskuteczniejsza metoda z wpływających na ochronę klimatu36. Pomimo tak wielu zalet energetyki wiatrowej jej rozwój w Polsce napotyka na wiele barier.

W Polsce wykorzystanie odnawialnych źródeł energii

pozostaje na stosunkowo niskim poziomie. Wynika to m.in. z tego, że inwestycje w proekologiczne rozwiązania energetyczne zarówno w skali makro

(np. w gminie), jak i mikro (z perspektywy indywi-dualnego użytkownika) napotykają wiele barier. Jak wynika z raportu TNS OBOP, główną z nich, w opinii Polaków, jest brak inicjatywy np. ze strony władz gmi-ny, a także brak środków na finansowanie tego typu inwestycji oraz brak wiedzy na temat odnawialnych źródeł energii (por. wykres 2). Według Polskiego Stowarzyszenia Energetyki Wiatrowej (PSEW), naj-ważniejszą barierą w rozwoju OZE w Polsce jest rze-czywisty brak woli politycznej, aby rozwijać te źródła na taką skalę, jaka powinna wynikać z zobowiązań Polski wobec UE. Z tej bariery wynikają wszystkie inne bariery. W Polsce potrzebna jest ustawa o OZE, ale obecny „Projekt ustawy o odnawialnych źródłach energii” nie daje wsparcia i staje się barierą rozwoju zielonych technologii w Polsce37. Opóźnienia we wprowadzaniu skutecznych i efektywnych regulacji to jedna z barier rozwoju ener-getyki odnawialnej przedstawionego w raporcie Związku

Źródło: http://agroenergetyka.pl/?a=article&id=478.

Wykres 2. Główne bariery w rozwoju OZE w Polsce.

nie wiem

inne

nie dostrzegam żadnych barier

brak współpracy z lokalnymi dostawcami

niechęć mieszkańców do tego typu inwestycji w gminie

brak wiedzy na temat korzyści wynikających z wykorzystania OZE

brak informacji o takich możliwościach

brak możliwości otrzymania dofinansowania na takie inwestycje

brak inicjatywy ze strony władz gminy

36. Inwestycja w przyszłość. Rynek energetyki odnawialnej w Polsce. Planowane inwestycje w latach 2009-2011, Rachelski& Wspólnicy 2009, s. 10.37. Zob.: Centrum informacji o rynku energii, http://www.cire.pl/item,59202,6,0,0,0,0,0,projekt-ustawy-o-odnawialnych-zrodlach- energii-z-dnia-20-grudnia-2011-r.html

Źródło: http://pkpplewiatan.pl/wydawnictwa/_files/publikacje/lewiatan_energ_www.pdf, s. 29-33.

Tabela 7. Bariery rozwoju energetyki odnawialnej według Związku Pracodawców „Forum Energetyki Odnawialnej”.

Bariera Przyczyna bariery Rekomendacje

» Brak prawnego wdrożenia dyrek-tywy 2009/28/WE o promocjistosowania energii ze źródeł odna-wialnych i brak postępów praczgodnie z harmonogramem wyni-kającym z dyrektywy

» Brak nadania priorytetu politycz-nego regulacjom w zakresieenergetyki odnawialnej, słabośćkadrowa (zaledwie kilka etatów) i organizacyjna Wydziału ds. OZE w Ministerstwie Gospodarki oraz słabe jego umocowaniew strukturze organizacyjnejMinisterstwa

» Powołanie Pełnomocnika Rządu ds. Odnawial-nych Źródeł Energii w randze sekretarza stanu w Ministerstwie Gospodarki.

» Utworzenie Departamentu Energetyki Odna-wialnej w Ministerstwie Gospodarki.

» Powołanie Zespołu Międzyresortowego ds. Energetyki Odnawialnej z udziałem partnerów społecznych.

» Brak kompleksowej ustawyo energii ze źródeł odnawianychjako zasadniczego instrumentuprawnego wdrożenia dyrektywy2009/28/WE

» Brak nadania priorytetu politycz-nego regulacjom w zakresieenergetyki odnawialnej, słabośćkadrowa (zaledwie kilka etatów)i organizacyjna Wydziału ds.OZE w Ministerstwie Gospodarkioraz słabe jego umocowaniew strukturze organizacyjnejMinisterstwa

» Uchwała Sejmu zobowiązującarząd (Ministra Gospodarki) do przesłania do Laski Marszałkowskiej, po uzgodnieniach mię-dzyresortowych i konsultacjach, projektu ustawy do końca czerwca 2011 wraz z deklaracją Sejmu o gotowości jej uchwalenia do końca bieżącej kadencji.

Bieżące ryzyko regulacyjne:

» Brak transparentności procesu legislacyjnego.

» Brak rzetelnych analiz i oceny skutków zmian regulacyjnych ex-ante/ex-post.

» Brak respektowanego kalenda-rza wprowadzenia zmian w prawie polskim na skutek zmian prawa wspólnotowego.

» Niestabilne otoczenie regulacyj-ne powoduje realne zagrożenie w realizacji, a w szczególności finan-sowaniu projektów inwestycyjnych w sektorze wytwarzania zielonej energii.

» Skomplikowanie przepisów prawnych poprzez kolejne nowe-lizacje i brak spójności z aktami wykonawczymi powodujący trudności w interpretacji, problemy w stosowaniu oraz ryzyko w okre-ślaniu strategii rynkowych przez niezależnych producentów zielonej energii i producentów urządzeń dla energetyki.

» Częste zmiany i nietransparent-ność tworzenia ustawy Prawoenergetyczne i rozporządzeń wy-konawczych do tej ustawy

» Wprowadzenie do Krajowego Planu Działań na rzecz energii ze źródeł odnawialnych harmono-gramu rzeczowo-finansowego, odpowiedzialności organów administracji państwowej za jego reali-zację oraz rozliczanie ich z jego wykonania.

» Wprowadzenie obowiązku monitorowania ex-post skutków wprowadzenia aktów prawnych w zakresie energetyki odnawialnej.

» Wprowadzenie spójności w stanowieniu prawa polskiego i wspólnotowego.

» Uchwalenie i wdrożenie nowej ustawy o odna-wialnych źródłach energii, zawierającej większość zasadniczych kwestii prawnych w jednym doku-mencie właściwym dla całego sektora, z ew. wyłączeniem biopaliw transportowych

1.6. Bariery rozwoju energetyki odnawialnej w Polsce



42 43Źródło: http://pkpplewiatan.pl/wydawnictwa/_files/publikacje/lewiatan_energ_www.pdf, s. 29-33.

Tabela 7. Bariery rozwoju energetyki odnawialnej według Związku Pracodawców „Forum Energetyki Odnawialnej”. Tabela 7. Bariery rozwoju energetyki odnawialnej według Związku Pracodawców „Forum Energetyki Odnawialnej”.

Źródło: http://pkpplewiatan.pl/wydawnictwa/_files/publikacje/lewiatan_energ_www.pdf, s. 29-33.


» Brak pełnej liberalizacji rynku

energii elektrycznej z powodu

utrzymywania regulacji cen detalicz-

nych dla gospodarstw domowych

oraz brak promocji mikroźródeł

wykorzystujących lokalne odnawial-

ne źródła energii.

» Niestabilna polityka regulacyjna

URE

» Ustawa Prawo energetyczne

» Całkowite, ustawowe zniesienie regulowania cen

energii elektrycznej. Ceny energii dla rynku odbior-

ców powinny mieć charakter rynkowy

i być rezultatem relacji podaży i popytu w wyniku

konkurencyjnego działania wytwórców i dostawców

energii.

» Promocja przez Narodowy Fundusz Ochrony

Środowiska i Gospodarki Wodnej inteligentnych

sieci łącznie z możliwością stosowania mikroźródeł

zarówno do produkcji energii elektrycznej,

jak i ciepła oraz wsparcie możliwości magazynowa-

nia energii.

» Brak proefektywnościowej i proin-

nowacyjnej polityki wspierania OZE

» Nieuzasadnione obejmowanie

instrumentami wsparcia zamortyzo-

wanych źródeł energii odnawialnej

(duże elektrownie wodne) oraz

nieuzasadniona wysoka intensyw-

ność wsparcia dla procesów współ-

spalania biomasy (w szczególności

leśnej) z węglem elektrowniach

systemowych. Kosztem wszystkich

odbiorców energii zwiększane są

dochody takich wytwórców energii,

bez efektu zwiększania wielkości

produkcji energii odnawialnej lub

bez inwestycji w nowe moce.

» Brak spójnego z innymi systema-

mi wsparcia, wieloletniego

i efektywnego systemu wsparcia

inwestycji w OZE ze środków gro-

madzonych w NFOŚiG z tytułu opłat

zastępczych.

» Polityka energetyczna w zakresie

OZE

» Ustawa Prawo energetyczne

» Priorytety funduszy ekologicznych

» Zmiana zasad wspierania inwestycji OZE zielo-

nymi certyfikatami. Wspieranie przez zdefiniowany

ustawowo okres tylko nowych lub modernizowa-

nych OZE. Zachęci to do modernizacji starych źró-

deł energii i utrzyma opłacalność rozwoju nowych.

» Poszerzenie obecnego programu kredytów z do-

tacjami na kolektory słoneczne dla osób fizycznych

i wspólnot mieszkaniowych o inne małe technologie

energetyki odnawialnej, takie jak geotermalne

pompy ciepła, małe elektrownie wiatrowe, kotły na

biomasę, systemy fotowoltaiczne.


» Nierówno prawne traktowaniew systemie prawnym energety-ki rozproszonej w stosunku do scentralizowanej (korporacyjnej).Wsparcie dla energetyki odna-wialnej oferowane ustawą Prawo energetyczne dociera głównie do wielkoskalowej energetyki oraz tradycyjnych Przedsiębiorstw energetycznych i nie jest zrówno-ważone szczególnym wsparciem dla energetyki rozproszonej, nie poprawiając konkurencyjności małych źródeł i nie sprzyjając tworzeniu niezależnychprzedsiębiorstw – wytwórcówenergii.

» Skomplikowany system wspar-cia i niska przejrzystość Prawa energetycznego

» Zbyt silne wsparcie dla scen-tralizowanego wykorzystania biomasy leśnej kosztem (ogra-niczanie atrakcyjności rynkowej)zdecentralizowanego wykorzy-stania agrobiomasy w systemach lokalnych

» Zbyt mały wpływ sektora energetyki rozproszonej i samo-rządów terytorialnych na kolejne nowelizacje oraz na przygotowa-nie dokumentów strategicznych dla energetyki (polityki energe-tycznej)

» Niedostatek prawnych instru-mentów wsparcia w sektorze zielonego ciepła

» Brak prostych podatkowych instrumentów wsparcia przezna-czonych bezpośrednio dla odbior-cy końcowego zielonej energii elektrycznej i zielonego ciepła

» Niedostateczne wykorzystanie instrumentów planowania ener-getycznego na rzecz wzmocnie-nia pozycji gmin oraz lokalnych odbiorców i odbiorców

» Włączenie obszaru regulacji dotyczących OZE w Prawie energetycznym do kompleksowej ustawy o odnawialnych źródłach energii obej-mującej szerzej sektor zielonego ciepła i uwzględniającego w sposób szczególny małe źródła OZE i generację rozproszoną oraz zawarcie zagadnień priorytetowego włączenia mikroźródeł w nowej ustawie o inteligentnych sieciach.

» Wyeliminowanie nieefektywności w syste-mie wsparcia OZE, w tym silniejsze wsparcie energetycznego wykorzystania agrobiomasy odpadowej (np. słomy) w stosunku do drewna leśnego.

» Rozwijanie i poszerzenie możliwości stosowa-nia sprawdzonych systemów wsparcia małych źródeł, w tym w szczególności dotacji z fundu-szy ekologicznych (np. program kredytów z dotacjami NFOŚiGW dla osób instalujących kolektory słoneczne), także w obszarach ob-jętych zasadami pomocy publicznej de mini-mis – dla przedsiębiorstw (np. zawiadujących obiektami zbiorowego zamieszkania takimi jak sanatoria hotele).

» Szerokie wprowadzenie systemu ulg podatko-wych (PIT, CIT)jako najprostszego i najszerzej dostępnego oraz efektywnego kosztowo syste-mu wsparcia dla inwestujących w OZE.

» Brak harmonogramu osiągnię-cia krajowych celów pakietu klimatyczno-energetycznego w dokumentach programowych takich jak „Polityka energetyczna Polski do 2030 roku” oraz „Krajo-wy Plan Działań na rzecz energii ze źródeł odnawialnych”.Zwiększa to niepewnośćpodejmowania decyzji inwesty-cyjnych oraz prowadzenia bieżą-cej działalności gospodarczej.

» Dokumenty programowe

» Przygotowanie bilansów scenariuszy zapotrze-bowania na energię elektryczną, ciepło i paliwa transportowe oraz prognoz cenowych.

» Jasne określenie harmonogramu realizacji ce-lów 3x20% oraz roli, jaką w polityce klimatycz-no-energetycznej w Polsce mają do spełnienia OZE.



44 45

Pracodawców „Forum Energetyki Odnawialnej” przygo-towanego wspólnie z Polską Konfederacją Pracodawców Prywatnych Lewiatan (por. tabela 7). Ponieważ w sektorze produkcji urządzeń dla OZE pojawiać się będzie coraz więcej przedsiębiorstw, to brak likwi-dowania barier na wstępnym etapie podejmowania działalności gospodarczej może doprowadzić do ich nawarstwiania się. Bariery dotyczące problemów przedsiębiorstw sektora odnawialnych źródeł energii oraz instytucji wspierających rozwój sektora OZE został opra-cowany z wykorzystaniem wyników analiz wykonanych na potrzeby Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych Lewiatan.

Ponieważ sektor odnawialnych źródeł energii oparty jest w dużym stopniu na nowo powstających przed-siębiorstwach można przedstawić diagnozę i postulaty w odniesieniu do praktyki procedur prawno-admini-stracyjnych. Zalicza się do nich następujące bariery38:

» dualizm rejestracji – osoby fizyczne rejestrują się w ewidencji gminnej, a spółki w KRS; brakuje jednego rejestru przedsiębiorców, istnieją dwie różne proce-dury: administracyjna i cywilna w sądzie;

» braki w możliwości rejestracji działalności gospo-darczej przez internet39;

» istnieje quasi one stop shop do rejestracji– dla osób fizycznych, który polega na tym, że gmina albo KRS muszą przesłać dokumenty pocztą do właściwych organów w odpowiedniej kolejności, a te organy wysyłają decyzje albo zaświadczenia o rejestracji o nadanym numerze też pocztą do przedsiębiorcy. Przesyłanie ww. dokumentów pocztą może trwać w praktyce kilka tygodni, a nawet parę miesięcy;

» przewlekłość postępowania – nieprzestrzeganie określonych w ustawach terminów dotyczących re-jestracji czy wysyłki dokumentów, co oznacza stratę

czasu i koszty. Bariery w rozwoju sektora OZE dotyczą ponadto systemu wsparcia, który nie jest sprzyjający dla niezależnych producentów. Problem ten dotyczy przede wszystkim małych elektrowni wodnych, małej energetyki wiatrowej, fotowoltaiki, mikrobiogazowni oraz producen-tów energii elektrycznej na własne potrzeby. Do wad systemu przedsiębiorcy zaliczają zbyt wysokie koszty jednostkowe (transakcyjne) korzystania z systemu wsparcia (zobowiązań ilościowych plus zielonych certyfikatów/świadectw pochodzenia wyprodukowanej energii) przez mniejszych, niezależnych producentów energii.

Do kolejnych barier zalicza się wspomnianą już nie-stabilność prawa oraz brak pewności co do możliwości zbytu świadectw pochodzenia w okresie amortyzacji elektrowni (obecny system kończy się na roku 2017, propozycja nowego rozporządzenia wydłuża go tylko do 2020). Poza tym preferowane są niektóre technologie OZE niewymagające inwestycji w nowe moce i wsparcia (duża energetyka wodna, współspalanie). Jednocześnie brakuje wsparcia dla innych technologii tworzących nowe moce.

Barierą jest również brak publicznie dostępnych długoterminowych informacji dotyczącej cen energii i prognoz, co utrudnia sporządzanie biznesplanu. Do wad zaliczyć należy również brak prostych rozwiązań, które wspierałyby małych i indywidualnych producentów energii40.

Producenci urządzeń dla sektora odnawialnych źródeł energii zwracają uwagę na barierę w posta-ci trudności, jakie sprawia skorzystanie w Polsce z krajowego systemu akredytowanych laboratoriów i jednostek certyfikujących wyroby (JCW). Do proble-mu dotyczącego producentów urządzeń dla sektora OZE jest brak objęcia szczegółową klasyfikacją PKD produkowanych urządzeń i wyrobów oraz wprowadza-nia ich na rynek inwestycji w energetyce odnawialnej i ich eksportu 41.

38. Lista barier rozwoju energetyki odnawialnej według Związku Pracodawców „Forum Energetyki Odnawialnej”, http://pkpplewiatan.pl/wydawnictwa/_files/publikacje/lewiatan_energ_www.pdf, s. 30.39. Z następujących powodów: nie wszystkie gminy są zelektronizowane, wymagany jest podpis elektroniczny; brak formularzy do rejestracji w urzędach skarbowych i ZUS; brak stosownych rozwiązań prawnych, np. rozporządzenia Ministra Finansów40. Lista barier rozwoju energetyki odnawialnej.., op. cit., s. 24..41. Ibidem, s. 26-27.

WYWIADBEZPOŚREDNI

2.



Kolejną częścią kompleksowego badania ewaluacyj-nego jest zbiór danych ilościowych, dostarczających wartościowych informacji na temat stanu przedsię-biorstw korzystających lub potencjalnie korzystających z sektora OZE, a także opinii ich pracowników na temat odnawialnych źródeł energii. Badanie przeprowadzono za pomocą metody ilościowej, techniką bezpośredniego wywiadu z wykorzystaniem kwestionariusza ankiety (PAPI – Paper and Pencil Interview).

Technika wywiadu bezpośredniego określana jest

jako tradycyjny sposób zbioru danych ilościowych. Polega ona na zbieraniu informacji przy pomocy standaryzowanego kwestionariusza ankiety, który jest zarazem narzędziem badawczym. Ankieter za-daje pytania kwestionariuszowe ustnie, a następnie uzyskawszy odpowiedź od respondenta, zapisuje ją na przygotowanym w tym celu kwestionariuszu. Pytania są opracowane na podstawie wskaźników dotyczących sformułowanych problemów badawczych. Każdy wskaźnik stanowi ekwiwalent empiryczny kwestii zawartej w problemie badawczej i odpowiada na konkretne pytanie badawcze.

Przebieg tego typu badania składa się z paru eta-pów: formułowania problemów badawczych, określa-nia wskaźników, konstrukcji narzędzia badawczego

(pytań kwestionariuszowych), zbioru danych oraz ich analizy. Ten przedostatni wyróżniony etap polega na przeprowadzaniu wywiadu z wyselekcjonowanym respondentem przez przeszkolonego ankietera. Oso-ba prowadząca wywiad odczytuje pytania na głos, a następnie zapisuje odpowiedzi na standaryzowanym kwestionariuszu. Dopuszczalna była również forma zbioru danych poprzez wypełnienie kwestionariusza ankiety bezpośrednio przez respondenta.

Wybór metody ilościowej podyktowany został ce-lami badania oraz pytaniami badawczymi. Celem, do którego realizacji wybrano metodę wywiadu bezpo-średniego brzmi następująco: realizacja badania rynku usług doradztwa technicznego. Tabela nr 8 zawiera cel oraz przypisane mu pytania badawcze, na które odpowiedzi dostarczył wywiad bezpośredni.

Każde pytanie badawcze znalazło w kwestionariu-szu odniesienie w postaci jednego bądź paru pytań kwestionariuszowych. Podczas badania wzięto pod uwagę następujące kryteria ewaluacyjne:

» trafność,» skuteczność,» użyteczność,» trwałość.

48 49

Zgodnie z założeniami raportu badawczego, prze-badanych zostało 406 osób – pracowników przedsię-biorstw OZE oraz 80 pracowników firm oferujących usługi doradcze. Wywiady przeprowadzano w przed-siębiorstwach – miejscach najbardziej dogodnych dla respondentów.

Kolejnym etapem badania, zaraz po zbiorze danych, jest ich analiza. Dostarcza ona bowiem odpowiedzi na postawione pytania, a także ocze-kiwane wnioski i rekomendacje.

2.2. Analiza i interpretacja wyników badania

Uzyskane dane poddano następnie obróbce oraz wnioskowaniu. Działania te umożliwiły zinterpreto-wanie otrzymanych informacji oraz odniesienie ich do sytuacji sektora OZE na terenie województw: pomorskiego oraz kujawsko-pomorskiego. Badanie przeprowadzone na 80 przedsiębiorstwach świad-czących usługi doradcze dla sektora OZE miało na celu diagnozę stanu rynku usług doradztwa technicznego. Natomiast terenowe badanie, któ-re za zadanie miało określenie kondycji sektora OZE objęło łącznie 406 przedstawicieli przedsię-biorstw tego sektora, a w tym 400 firm.

Przedstawione poniżej wyniki dotyczą dwóch opi-sanych prób respondentów. W celu uzyskanie więk-

szej przejrzystości ustrukturyzowane zostały one według grup respondenckich oraz aspektów sektora OZE, które miały za zadanie naświetlić. Wyniki wzbogacono o wykresy oraz tabele, które czynią je bardziej klarownymi i czytelnymi. Każdy obiekt tego rodzaju posiada wyczerpujący opis oraz interpretację zawartych w nim danych.

Cel badawczy Pytania badawcze

Realizacja badania rynku usług doradztwa technicznego i publikacja wyników w formie raportu

Jakie usługi doradztwa technicznego mogą przyczynić się do rozwoju przedsiębiorstw z sektora OZE?

Jaki mogą mieć wpływ na stan przedsiębiorstw odnawialnych źródeł energii?

Jakie są cele rozwojowe przedsiębiorstw doradztwa technicznego i metody działania?

Jaki jest główny zakres tematyczny działalności przedsiębiorstw doradztwa technicznego dla sektora OZE?

Jakie instytucje wspierają rozwój przedsiębiorstw OZE?

Źródło: Opracowanie własne.

Tabela 8. Cele oraz pytania badawcze wywiadu bezpośredniego

Grupa respondentów Liczebność próby

1) Przedstawiciele przedsiębiorstw świadczących usługi doradcze dla sektora OZE 80

2) Przedstawiciele przedsiębiorstw sektora OZE 406


Tabela 9. Grupy respondentów oraz ich liczebności

2.1. Metodyka badania i kryteria ewaluacyjne



2.3. Przedsiębiorstwa sektora OZE

Pierwszą grupą badaną, która zostanie omówiona oraz wyniki z badania, które zostaną przedstawione i zinterpretowane, jest populacja przedsiębiorców, pracowników wyższego szczebla sektora OZE. Łącz-nie przebadano 400 przedsiębiorstw tegoż sektora wywodzących się z województwa kujawko-pomor-skiego oraz województwa pomorskiego. Zanim jednak zaprezentowane zostaną wyniki z badania ilościo-wego warto scharakteryzować próbę badaną, której jednostką badawczą były same przedsiębiorstwa. Chodzi tu o typy podmiotów gospodarczych - jest to informacja wartościowa nie tylko z punktu widzenia metodyki przeprowadzonego badania, ponieważ daje cenną informację na temat profilu sektora, który jest przedmiotem badania. Wykres nr 3 prezentuje rozkład procentowy typów podmiotów gospodarczych z uwagi na ich status formalno-prawny.

Jak widać wyraźnie na wykresie, najpopularniej-szą formą prowadzenia działalności w sektorze odnawialnych źródeł energii w województwach kujawsko-pomorskim oraz pomorskim jest spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Ponad połowa (53,5%) przebadanych firm posiada taki status. Znacznie mniej, aczkolwiek na drugim miejscu pod względem liczebności, jest jednooso-

bowych działalności gospodarczych (17,7%). Takie podmioty gospodarcze trudno nazwać przedsiębior-stwami, ale tworząc tak liczną grupą, jest to znaczna siła gospodarcza posiadająca wpływ na sektor OZE. Spółek akcyjnych wśród przebadanych firm znalazło się 13,5%. Pozostałe kategorie odnotowały znacznie mniej wskazań, których liczebności ukształtowały się następująco: spółka jawna (6,8%), spółka cywilna (6,5%) oraz spółka komandytowa (0,5%). Inny od wymieniony typ działalności formalno prawnej stanowi 1,5% przebadanej próby.

Powyższe odsetki charakteryzują podmioty gospo-darcze pod kątem formy prawnej, jednak nie dają informacji na temat tego, ile owe przedsiębiorstwa zatrudniają pracowników (pomijając kategorię jed-noosobowej działalności gospodarczej, która stanowi 17,7% próby). Dlatego też podczas przeprowadzania wywiadów wzięto pod uwagę fakt liczebności osób, które zatrudniane są przez poszczególne firmy. Na-rzędzie badawcze zawierało pytanie o liczbę osób zatrudnionych na pełen etat w przedsiębiorstwie OZE. Wśród zbadanych przedsiębiorstw dominują te z najmniejszą liczebnością pracowników – w 60% firm zatrudnionych na pełen etat jest od 1 do 10 osób. Należy jednak nadmienić, że 17,7%

50 51

Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań przedsiębiorstw sektora OZE [n=406].

Wykres 3. Profil sektora OZE w kontekście statusów formalno prawnych jego podmiotów.

Spółka z o.o. Jednosobowa działalność

gospodarcza

Spółka akcyjna

Spółka jawna Spółka cywilna

Inna Spółkakomandytowa


Wykres 4. Profil sektora OZE w kontekście liczby osób zatrudnionych w ramach jego podmiotów.

1-10 osób 11-50 osób

z próby badanej stanowią jednoosobowe działalności gospodarcze. Na tej podstawie wnioskować można, że 42,3% to przedsiębiorstwa zatrudniające 2-10 pracow-ników. Średnie przedsiębiorstwa, posiadające w swej strukturze powyżej 10 ale mniej niż 50 pracowników, to 21,1% z próby badanej. Zatem prawie ¼ przebadanych podmiotów to firmy o znacznych zasobach kadro-wych. 9,5% próby, to przedsiębiorstwa zatrudniające powyżej 51 osób, jednak nie przekraczające pułapu 250 pracowników. Niewiele mniej, bo 9,2% stanowią duże firmy, posiadające zaplecze w postaci ponad 250 pracowników. Łącząc dwie ostatnie kategorie można stwierdzić, że 18,7% podmiotów gospodarczych to firmy o znacznych zasobach ponad 50 pracowników.

Powyższa charakterystyka daje obraz sektora,

w który liczbowo przeważają małe firmy, zatrudniające na pełen etat nie więcej niż 10 osób. Są to zazwyczaj firmy działające lo-kalnie, w obrębie których rotacja kadr jest zazwyczaj mała. Dużych firm, zatrudniających duże grupy ludzi, jest w regionie zaledwie 9,2%. Taki rozkład wiąże się z mniejszymi możliwościami rozwojowymi sektora w obrębie dwóch wziętych pod uwagę w trakcie badania lokalizacji. Wiąże się to z tym, że zatrudnianie małej liczby osób świadczy o ograniczo-nym zasięgu działania oraz, co jest z tym powiązane, o ograniczonych możliwościach finansowych. Sektor składający się w przeważającej części z małych i średnich przedsiębiorstw ma ograniczone

możliwości rozwoju, ponieważ nie posiada wystarczających nakładów. Często firmy sta-wiają sobie inne priorytety, których osiągnięcie odbywa się kosztem działalności związanej z profilem ich działalności. Przykładem może być tu wprowadzenie nowych technologii zwią-zanych z pozyskiwaniem energii z odnawial-nych źródeł, które przegrywa z innymi celami z uwagi na wysoki koszt oraz długi okres zwra-cania się inwestycji. Są to działania długofalowe, a w obecnej sytuacji kryzysu gospodarczego przed-siębiorcy stawiają na zysk krótkoterminowy. Dlatego rozwój jest możliwy w obrębie licznej grupy małych i średnich przedsiębiorstw, ale pod warunkiem, że osoby zarządzające nimi będą widziały wymier-ne korzyści. Takimi korzyściami mogą być np. ulgi w opłatach, podatkach, promocje lub dofinansowania.

Następnym punktem niniejszej analizy są cele roz-wojowe przedsiębiorstw OZE województw kujawsko-pomorskiego oraz pomorskiego. Należy pamiętać, że próbę badaną stanowiły przedsiębiorstwa mające w założeniu przynależność do sektora OZE. Dlatego też kafeteria pytania o cele uwzględnia rodzaje źródeł energii odnawialnej. Respondenci zostali poproszeni o to, aby wskazać źródło, w kierunku którego przedsiębiorstwo, które reprezentują za-mierza rozwijać się w najbliższym czasie (pytanie dawało możliwość wielokrotnego wyboru). Wykres nr 5 stanowi wizualizację otrzymanych wyników.

51-250 osób powyżej 250 osób

2.3. Przedsiębiorstwa sektora OZE



Inne cele w kategorii odnawialnych źródeł energii stanowią kategorię, którą wskazało najwięcej an-kietowanych (33,7%). Największą popularnością w omawianych lokalizacjach cieszą się: energety-ka wiatrowa (30,3%) w rozumieniu między innymi farm wiatrowych, oraz energia pozyskiwana ze słońca, tak zwana solarna (29,7%). Popularność, jaką cieszy się energetyka bazująca na wietrze, związana jest z uwarunkowaniem naturalnym Pomorza: północna część Polski posiada warunki do tego, by czerpać tego typu energię.

Trochę mniejszym odsetkiem wskazań charakteryzuje się energia wodna (20,6%). W tym wypadku istnieją przesłanki by twierdzić, że zasoby umożliwiające wy-twarzanie energii za pomocą wody właściwie się już wyczerpały i możliwość działań przedsiębiorstw na tym polu są obecnie znacznie ograniczone. Najmniejszą liczbę wskazań odnotowała biomasa (13,2%), energia geotermalna (10,3%), a także biogaz (8,9%). Są to kierunki, w których zmierzać będzie najmniejsza część przedsiębiorstw OZE.

Równie ważnymi z punktu widzenia użyteczności, jak sam cel oraz kierunek rozwoju, są czynniki wa-runkujące rozwój przedsiębiorstw OZE. Chodzi tutaj o bodźce, które w największym stopniu wpływają na

rozkwit sektora OZE w omawianych regionach.

W kwestionariuszu ankiety pojawiło pytanie, które miało zmierzyć właśnie tę cechę sektora OZE za pomocą pytania, które kafeteria obejmowała wytypowane przez badacza kategorie w toku przeprowadzonego ówcześnie desk research.

Wykres nr 6 obrazuje strukturę bodźców mających

znaczenie w rozwoju przedsiębiorstw działających

w zakresie sektora OZE. Wyniki te zostały otrzymane

w skutek zadania respondentom pytania o możliwości

wielokrotnego wyboru, dlatego suma wszystkich czyn-

ników nie równa się 100. Trzy bodźce uzyskały duże odsetki wskazań zbliżone do połowy populacji badanej. Są to: konkurencyjność cen (46,8%), bezpieczeństwo energetyczne (42,3%) i wzrost popytu na elektryczność (42%). Konkurencyjność cen można rozumieć jako elastyczność kreowania cen oraz szansę na skuteczne konkurowanie na rynku. Bezpieczeństwo energetyczne stanowi niezwykle

istotny czynnik, szczególnie obecnie, kiedy jest to ter-

min nadużywany w mediach, empiryczny odpowiednik

niepewny. Fakt posiadania bezpieczeństwa energetycz-

nego jest dla przedsiębiorstwa pożądanym stanem,

dzięki któremu możliwy jest rozwój. Wzrost popytu na

elektryczność to trzeci czynnik, który spowodowany jest

rozwijającą się gospodarką. Jest on również powiązany

z terminem bezpieczeństwa energetycznego.

52 53


Wykres 5. Cele rozwojowe przedsiębiorstw OZE (odnawialne źródła energii).

Biogaz

Energia geotermalna

Biomasa

Energetyka wodna

Energia słoneczna

Energetyka wiatrowa

Inne


Wykres 6. Czynniki mające największy wpływ na rozwój przedsiębiorstw sektora OZE.

Inne

Współpraca z parkami naukowo- technologicznymi

Szeroki dostęp do korzystania z pomocy firm doradczych

Dostę do dodatkowych środków finansowych

Dostęp do technologi zwiększającej wydajność

Wzrost popytu na elektryczność

Bezpieczeństwo energetyczne

Konkurencyjność cen

Pozostałe bodźce wpływające na rozwój przed-siębiorstw OZE stanowią dość oczywiste elementy warunkujące możliwość rozkwitu. Dostęp do techno-logii, które umożliwiają zwiększenie wydajności (31,3%) oraz dostęp do dodatkowych środków finansowych (27,2%) stanowią istotne ułatwienia na drodze rozwoju danej firmy. W tym wypadku oba te czynniki również są ze sobą ściśle powią-zane, a konkretnie – zachodzi pomiędzy nimi relacja przyczynowo-skutkowa. Otrzymanie dodatkowych dotacji bowiem, często skutkuje pozyskaniem i wprowadzeniem do użycia innowacji technologicznych poprawiających wydajność.

Szeroki dostęp do usług firm doradczych jako decy-

dujący o rozwoju wytypowało 21,9% respondentów. Jak się zatem okazuje mniej niż ¼ przedstawicieli przedsiębiorstw OZE widzi potrzebę pomocy w postaci różnorodnego doradztwa lub doradztwa technicznego. W dalszej części raportu zawarty jest punkt widzenia drugiej strony – przedstawicieli firm świadczących usługi doradcze w ramach sektora OZE.

Ciekawą kwestią jest stosunkowo niski na tle innych bodźców odsetek wskazań możliwości współpracy z parkami naukowo technologicznymi (17,4%) jako czynnika warunkującego rozwój. Taki wynik można tłumaczyć niewiedzą i bra-kiem zorientowania przedstawicieli sektora OZE w specyfice działalności tego typu jednostek. Polega ona bowiem na pomocy podmiotom gospodarczym w zakresie paru wymienionych powyżej warun-ków, które uchodzą za istotne. Jest to wskazów-ka ku temu, że bardzo przydatną okazałaby się pewnego rodzaju kampania informacyjno-mar-ketingowa, której zadaniem byłoby skuteczne wypromowanie i zaznajomienie osób decyzyjnych z tego sektora z działalnością instytucji takich jak parki naukowo-technologiczne.

Pozostając przy temacie rozwoju przedsiębiorstw,

warto poddać analizie aspekty rozwojowe, których potrzebę wyrażają przedstawiciele tychże podmiotów gospodarczych. Podczas przeprowadzania wywiadu



ankieter zadawał następujące pytanie: Jakie aspekty rozwojowe są najbardziej potrzebne w Pani/Pana przedsiębiorstwie? Było to pytanie wielokrotnego wy-boru, a otrzymane rezultaty przedstawia wykres nr 7.

Największą potrzebą w kontekście aspektów rozwojowych jest dostęp do innowacji i nowych technologii – wyraża ją 43% respondentów. Kolej-nym pod względem częstości występowania jest aspekt związany z inwestowaniem w kapitał ludzki. Szkolenia dla pracowników wskazało 34,1% osób. Zauważalnym i dość licznym jest aspekt wsparcia instytucji samorządowych (28,1%). Przedsiębiorcy OZE zdają się dostrzegać potrzebę działań ze strony władz, które stawiałyby sobie za cel pomoc sekto-rowi odnawialnych źródeł energii. Obecnie 40,5% respondentów ocenia te działania i pomoc płynącą ze strony władz średnio, 26,6% zaś słabo. Blisko ¼ (24%) twierdzi, że warunkiem potrzebnym w ich firmie jest dostęp do wykwalifikowanej kadry. Mamy tutaj znowu do czynienia z inwestowaniem w kapitał ludzki, jednak tym razem z innej perspektywy. Chodzi tutaj o dostępność już wyszkolonych, kompetentnych pracowników.

Pozostałe aspekty, określone jako potrzebne w rozwoju przedsiębiorstwa, uzyskały poniżej 20%. Dostęp do badań, który jest powiązany i koresponduje z dostępem do innowacji i nowych technologii, wyty-powało 16,3%. Taki sam odsetek ankietowanych dostrzega potrzebę działalności klastrowej, w której ramach miałaby miejsce współpraca po-między podmiotami gospodarczymi sektora OZE. Idea klastra polega na współpracy przedsiębiorstw pomiędzy sobą oraz innych instytucji działających w ramach jednego sektora, branży, gałęzi gospo-darki. Niesie ona za sobą (przynajmniej powinna) korzyści dla wszystkich wchodzących w relację kooperacji. Oznacza to, że przedsiębiorstwa na co dzień ze sobą konkurujące, nawiązują szerszą współpracą w jakimś wspólnym celu, przez co ich pozycja umacnia się w kontekście ponadlokalnym,

międzynarodowym. Pozytywnym wydaje się więc

fakt, że ponad 16% dostrzega potrzebę tego typu

współpracy, mogącej przynieść szereg korzyści nie

tylko dla przedsiębiorstw, ale i całego sektora energii

odnawialnej. Aspektami najrzadziej typowanymi przez

respondentów okazało się wsparcie ze strony insty-

54 55


Wykres 7. Aspekty mające największy wpływ na rozwój przedsiębiorstw OZE.

Wsparcie Parków Naukow-Technologicznych

Wsparcie instytucji otoczenia biznesu

Działalność klastrowa i współpraca z innymi przedsiębiorcami

Dostęp do badań

Dostęp do wykwalifikowanej kadry

Wsparcie instytucji samorządowych

Szkolenia dla pracowników

Dostęp do innowacji i nowych technologi


Wykres 8. Potrzeby przedsiębiorstw OZE w kontekście zdobywania przewagi konkurencyjnej

Inne

Wsparcie instytucji samorządowych oraz instytucji otoczenia biznesu

Szkolenia dla pracowników

Rozwój działań marketingowych

Dostęp do innowacji

Dostęp do nowych technologi

Dostęp do nowych rynków zbytu

tucji otoczenia biznesu (9,9%) oraz, po raz kolejny,

wsparcie parków naukowo technologicznych (6,4%). Wspominając o potrzebach przedsiębiorstw

OZE w kontekście rozwojowym, należy również nad-mienić o potrzebach związanych ze zdobywaniem przewagi konkurencyjnej przez te przedsiębiorstwa.

Godną uwagi kwestią jest opinia przedstawicieli

sektora OZE na temat poziomu konkurencji obec-

nej w tymże sektorze. Respondentów poproszono

o ocenę na pięciostopniowej skali konkurencji, gdzie

1 oznaczało konkurencję bardzo dużą, 3 – śred-

nią, zaś 5 bardzo małą. Średnia ocena wyniosła

2,1 i oznacza, że konkurencja w sektorze OZE oce-

niana jest jako umiarkowanie duża. Jeżeli chodzi

o rozkład odpowiedzi przez poszczególnych respon-

dentów to aż 43,5% określa ją jako dużą, natomiast

27,3% jako bardzo dużą (łącznie 70,8%). 25,3%

uważa, że kształtuje się ona na poziomie średnim,

zaś mały odsetek (nieprzekraczający 10%) uważa ją

za niską i bardzo niską.

Skoro konkurencja w sektorze OZE przez kompe-

tentne w tej materii osoby oceniana jest jako wysoka,

jakie wobec tego ci sami respondenci dostrzegają

potrzeby, których zaspokojenie mogłoby być pomoc-

ne w zwiększeniu atrakcyjności na rynku własnego

przedsiębiorstwa.

Największą potrzebą przedsiębiorców z sektora

OZE okazuje się dostęp do nowych rynków zbytu. Wskazało na nią 37,2% respondentów. Oznacza to, że firmy z sektora odnawialnych źródeł energii mają z jakichś powodów ograniczony dostęp do rynków innych niż regionalny i potrzebują pomocy w tej kwestii. Bardzo duży odsetek ankietowa-nych – łącznie 40,4% – wskazuje na potrzebę dostępu do innowacji i nowych technologii. Jest to czynnik warunkujący nie tylko wzrost konkurencyj-ności, ale i rozwój podmiotu gospodarczego. Należy zaznaczyć, że obie kwestie mają na siebie wpływ i są wzajemnie powiązane: rozwinięta, innowacyjna firma jest atrakcyjna na rynku i na odwrót – firma mająca wielu klientów posiada środki, które mogą być przeznaczane na dalszy rozwój.



Zaskakującym może wydawać się fakt, że w kon-tekście konkurencyjności tak mało wskazań (9,2%) uzyskała potrzeba związana z rozwojem działań marketingowych. Może być ona niedostrzegana przez wielu respondentów z powodu specyfiki branży, w obrębie której działają. Dla wielu pojęcie marketingu kojarzy się z reklamami w telewizji czy w kolorowych magazynach i nie widzą oni zastosowania tego typu środków w dziedzinie, jaką się zajmują. Również nie kojarzone bezpośrednio z wzrostem konkurencyjności przedsiębiorstwa jest szkolenie pracowników, które uzyskało 9%.

Kolejnym zaskoczeniem w prezentowanych wyni-

kach jest niski odsetek (2,6%) respondentów, którzy wskazują na wsparcie instytucji samorządowych oraz instytucji otoczenia biznesu. Czynnik ten wydaje się być postrzegany jako mało istotny z punktu widzenia wzrostu atrakcyjności oferty przedsiębiorstwa na rynku. Warto jednak nadmienić jak bardzo ważny jest to bodziec, który co prawda działa pośrednio, ale może przyczynić się do znacznego podwyższenia konkurencyjności danej firmy. Doradztwo przyczynia się do zwiększenia efektywności oraz jakości działań w danej dziedzinie. Ponadto wsparcie instytucji sa-morządowych oraz instytucji otoczenia biznesu nie

ogranicza się do doradztwa, ale również przybiera inne formy, np. udzielenie dotacji czy organizacja szkoleń dla pracowników danej branży.

Odnośnie wsparcia o charakterze finansowym warto wspomnieć, że obecnie w ramach sektora OZE funkcjonuje szereg programów czy funduszy, z których mają możliwość korzystać przedsiębiorstwa. Jest to wsparcie bardzo przydatne, szczególnie przy obecnych uwarunkowaniach gospodarczych. Dlatego też respondentów zapytano, czy ich firmy kiedykol-wiek korzystały z tego rodzaju wspomożenia. Tabela nr 10 zawiera wszystkie wzięte pod uwagę programy oraz fundusze, a także odsetki respondentów, któ-rzy potwierdzili skorzystanie z poszczególnej formy wsparcia.

Na wstępie analizy wyników otrzymanych w toku tego pytania należy zaznaczyć, iż było to pytanie dające re-spondentowi opcję wielokrotnego wyboru. Oprócz wy-mienionych powyżej form wsparcia finansowego (zwrotnego oraz bezzwrotnego), w kafeterii uwzględniono odpowiedź żadne, które uzyskało 52,2% wskazań. Oznacza to, że ponad połowa przebadanych przedsiębiorstw OZE nie ko-rzystała z jakiejkolwiek formy wspomożenia

56 57


Tabela 10. Formy wsparcia finansowego przedsiębiorstw sektora OZE

Forma wsparcia finansowego Odsetek

respondentów1. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2,8

2. Regionalny Program Operacyjny województwa pomorskiego/kujawsko- pomorskiego

1,5

3. Program Inteligentna Energia dla Europy 1,3

4. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej 5,3

5. Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka 2,8

6. Kredyt bankowy 28

7. Mechanizm Finansowy EOG 0,3

8. Program Operacyjny Kapitał Ludzki 4,9

9. Inne 2,3

W sumie 49,2%

o charakterze finansowym. Najwięcej badanych firm skorzystało ze zwrotnego mechanizmu wsparcia finansowego jakim jest kredyt ban-kowy (28%). Bez wątpienia jest to najpopular-niejszy sposób zyskania środków finansowych. Ma on jednak, jak już wspomniano, formę zwrotną,

co oznacza, że przedsiębiorstwo zyskuje fundusze

na pewien okres, jednak po czasie musi je zwrócić

z dodatkowym odsetkiem. Pozostałe formy wsparcia, najczęściej bezpłatnego z różno-rodnych funduszy oraz programów nie cie-szą się zbytnią popularnością. 5,3% respon-dentów przyznało, że ich firma korzystała z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, zaś 4,9% zadeklarowa-ło otrzymaną pomoc w ramach współfinan-sowanego przez Unię Europejską Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Ten pierwszy

mechanizm wsparcia jest państwową instytucją,

której długofalowe zadanie stanowi poprawa zdro-

wia uwarunkowanego ekologicznie, które jest ele-

mentem jakości życia. Środkiem i krótkotermi-

nowym celem jest zaś finansowanie inwestycji

w zakresie ochrony środowiska oraz dostosowywa-

nie obszarów z tym związanych do standardów Unii

Europejskiej. Jednym z takich celów jest dofinan-

sowywanie inwestycji powiązanych z odnawialnymi

źródłami energii. Jeśli chodzi natomiast o Program

Operacyjny Kapitał Ludzki (2007-2013) to środki na

jego realizację pochodzą głównie z Europejskiego

Funduszu Społecznego (85%). Jego głównym celem

jest „umożliwienie pełnego wykorzystania potencja-

łu zasobów ludzkich poprzez wzrost zatrudnienia

i potencjału adaptacyjnego przedsiębiorstw

i ich pracowników (…)”42. Zatem jest to forma

wspomożenia finansowego kładącego nacisk na

wykorzystanie środków w celach związanych

z podniesieniem kwalifikacji pracowników i inwestycji

w zasoby ludzkie.

Jeżeli chodzi o pozostałe inicjatywy, to żadna z nich

nie została wskazana przez więcej niż 3% responden-

tów. Pomimo tego warto poświęcić im trochę więcej

miejsca i wspomnieć o ich celach. Program Opera-

cyjny Innowacyjna Gospodarka (2007-2013) został

wskazany przez 2,8% ankietowanych. Jest on, tak jak

Program Operacyjny Kapitał Ludzki, jednym z sześciu

krajowych programów Strategicznych Ram Odniesie-

nia, na którego realizację środki pochodzą głownie

z funduszy europejskich. Głównym celem jest pod-

niesienie innowacyjności polskiej gospodarki poprzez

szereg celów szczegółowych (m.in. zwiększenie in-

nowacyjności przedsiębiorstw oraz zwiększenie roli

nauki w rozwoju gospodarczym)43. Dokładnie tyle

samo osób wskazało inną unijną inicjatywę – Program

Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (2007-2013).

42. Program Operacyjny Kapitał Ludzki, www.kapitalludzki.gov.pl, data dostępu: 11.02.2012 r.43. Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka, www.poig.gov.pl, data dostępu: 11.02.2012 r.



Program przewiduje różnorodne działania w zakresie ochrony środowiska, energetyki, transportu, ochro-ny zdrowia, szkolnictwa wyższego, a także kultury i dziedzictwa narodowego. Jego cel stanowi poprawa atrakcyjności inwestycyjnej Polski oraz jej regionów, co ma się dokonać poprzez rozwój infrastruktury technicznej przy jednoczesnej dbałości o środowisko naturalne oraz kulturowe44. Tak więc jest to program przeznaczony m.in. dla sektora OZE. Na uwagę za-sługuje jeszcze Program Inteligentna Energia dla Europy. Jest to długoletni program zainicjowany przez Komisję Europejską, który zakłada działania w sek-torze energii. Jego głównym celem jest zapewnienie Europie bezpieczeństwa energetycznego, zwiększenie konkurencyjności przemysłu europejskiego oraz dzia-łalność proekologiczną – przeciwdziałanie zmianom klimatycznym45.

Następnym elementem analizy danych uzyskanych

w toku wywiadu bezpośredniego są kierunki zmian w województwie kujawsko-pomorskim oraz w wo-jewództwie pomorskim w obrębie sektora OZE. Czy występują w nim jakieś dostrzegalne trendy oraz jakie są przewidywania respondentów związanych zawodo-

wo z omawianym sektorem co do jego przyszłości? Chcąc uzyskać odpowiedź na te pytania, poproszono respondentów o wytypowanie źródeł energii odnawial-nej, w których kierunku w najbliższych latach będzie rozwijał się rynek OZE. Wykres nr 9 przedstawia rozkład odpowiedzi na to pytanie.

Najwięcej przedstawicieli sektora OZE do-strzega potencjał w energetyce wiatrowej (42,9%). Jest to związane z uwarunkowaniem naturalnym terenów obu województw, któ-re są jednostkami terytorialnymi analizy. To w stronę energii pozyskiwanej za pomocą wiatru zdaniem respondentów sektor OZE będzie zmierzał w przeciągu najbliższych lat. Wskazywali oni przyszłe inwestycje w farmy wiatrowe, a także wspominano o możliwości postawienia wiatraków wod-nych na morzu. 16,9% uważa, że z biegiem czasu wzrośnie wykorzystanie bioma-sy. Chodzi tutaj o pozyskiwanie energii z różnego rodzaju odpadów organicznych, któ-re następnie podlegają spalaniu i dostarczają energię.

58 59

44. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko, www.pois.gov.pl, data dostępu: 11.02.2012 r.45. Inteligentna Energia – Europa, www.kape.gov.pl, data dostępu: 11.02.2012 r.


Wykres 9. Źródła energii odnawialnej, w których kierunku w najbliższych latach będzie rozwijał się sektor OZE

Energia geotermalna

Biogaz

Energia słoneczna

Energetyka wodna

Biomasa

Energetyka wiatrowa

Jedynym problemem w pozyskiwaniu energii o pochodzeniu biomasowym może być ograniczony dostęp do tego źródła. Ankietowane osoby jako kie-runek rozwoju typowały również: energetykę wodną (13,1%), energię słoneczną (10,6%), biogaz (9,8%) oraz energię geotermalną (5,8%). Jeżeli chodzi o energię słoneczną to jako główny sposób pozyskiwania jej wskazywano montaż kolektorów słonecznych.

Powyższe wyniki, które wyrażają kierunek rozwoju

sektora OZE w omawianych lokalizacjach, postanowiono wzmocnić o jeszcze jeden wskaźnik, który pozwolił się upewnić czy pierwszy nie został obarczony błędem. Dlatego też respondentów poproszono o ocenę na skali 3-stopniowej potencjału każdego odnawialnego źródła energii, gdzie 1 oznaczał najmniejszy potencjał, 2 – średni potencjał, zaś 3 – duży potencjał.

Tabela nr 11 przedstawia ocenę potencjału poszcze-gólnych typów energii czerpanej ze źródeł odnawialnych w kontekście rozwoju sektora OZE w najbliższych latach. Znowu energia wiatrowa uzyskała największą notę (2,8 – bardzo wysoki potencjał). Pomimo tego, że jeden typ energii wyraźnie się wyróżnia, to pozo-stałe mają zbliżone do siebie oceny. Taki wynik można interpretować jako ocenę zbliżoną do średniej, ale stosunkowo wysoką. Oznacza to, że prawie wszyscy respondenci oceniają wszystkie rodzaje odnawialnej energii jako takie, które posiadają potencjał.

Narzędzie badawcze zawierało również pytania o charakterze otwartym. Jedno z nich traktowało o głównych kierunkach rozwoju przedsiębiorstw OZE i wymagało od respondenta podania tych kie-runków. Drugie pytanie natomiast polegało na wyty-powaniu trzech głównych zmian i trendów w branży energetycznej.

Odpowiedzi na pierwsze pytanie były bardzo jed-

norodne i głównie opierały się na trzech rodzajach energii z odnawialnych źródeł:

» energia wiatrowa,» biomasa,» energia słoneczna,» energia geotermalna.

Kolejność wymienianych typów energii nie miał

znaczenia. Ponownie najczęściej wskazywano na energetykę wiatrową (energia wiatrowa, farmy wia-trowe, wiatraki, turbiny wiatrowe, itd.). Bardzo często respondenci twierdzili, że biomasa jest obiecującym kierunkiem rozwoju sektora OZE.

Jeżeli chodzi o drugie pytanie dotyczące głów-

nych zmian oraz trendów w branży energetycznej, to należy zaznaczyć, że często padała odpowiedź, iż respondent nie dostrzega tego typu tendencji. W ramach tego pytania często podkreślano obecną


Tabela 11. Potencjał źródeł energii wg przedstawicieli przedsiębiorstw sektora OZE.

Źródło energii

Średnia (skala 1-3: 1 – najmniejszy potencjał,

2 – średni potencjał, 3 – duży potencjał)

1) Energia wiatrowa 2,8

2) Energia wodna 2,4

3) Biomasa 2,3

4) Biogaz 2,2

5) Energia słoneczna 2,1

6) Energia geotermalna 2



wartość idei ochrony środowiska i nacisk, jaki jest obecnie kładziony na tę kwestię. Wspominano często o powrocie do energetyki jądrowej i planów budowy elektrowni jądrowej.

Z najczęstszych odpowiedzi sformułowano nastę-pujące kategorie:» inwestycje w energetykę wiatrową,» „powrót” do energii atomowej,» inwestycje w energię słoneczną,» inwestycje w energię geotermalną,» inwestycje w biomasy,» ochrona środowiska, » inne.

Badanie miało również w założeniu zmierzyć poglądy

respondentów na temat przedsiębiorstw, z którymi są

związani zawodowo: na temat ich obecnej sytuacji,

planów na przyszłość oraz prognoz. Jest to wskaźnik,

który również świadczy o ogólnym kierunku, w którym

podąża sektor OZE.

Obecnie większość respondentów sytuację

swojego przedsiębiorstwa ocenia jako dobrą,

natomiast 13,9% jako bardzo dobrą. Jedynie

5,5% powiedziało, że jest ona słaba, a 1,5%,

że bardzo słaba. Reszta ankietowanych (21,2%)

oceniła ją jako średnią. Aby zweryfikować stan

dzisiejszy pod kątem prognoz na przyszłość, zapytano

o to, czy uważają, że kondycja ich przedsiębiorstw

w ciągu dwóch najbliższych lat ulegnie zmianie, a jeśli

tak to o jakim charakterze. Wykres nr 10 przedstawia

uzyskane odpowiedzi.

Obraz przyszłości przedsiębiorstw działających

w sektorze OZE w oczach ich właścicieli oraz

pracowników wyższego szczebla maluje się

pozytywnie. Blisko połowa z nich (49,9%)

uważa, że na przestrzeni dwóch przyszłych

lat zmieni się ona na lepsze. 8,5% jest zdania,

że zdecydowanie się polepszy. Stosunkowo

duża grupa respondentów (31,9%) nie prze-

widuje żadnych zmian w kondycji firmy, zaś

9% myśli, że jej stan się pogorszy. Zaledwie

0,7% uważa, że pogorszy się zdecydowanie.

60 61


Wykres 10. Ocena zmian kondycji przedsiębiorstw OZE w najbliższych latach

Tak, zdecydowanie się polepszy

Tak, polepszy się

Nie ulegnie zmianie

Pogorszy się Zdecydowanie się pogorszy

Na wykresie widać wyraźnie, że respondenci nie

chcieli dawać skrajnych odpowiedzi. Pomimo tego

wyraźną różnicę liczebną w stanowiskach widać na

poziomie środkowych odpowiedzi. Świadczą one na

korzyść pozytywnej wizji przyszłości przedsiębiorstwa.

W zestawieniu z oceną obecnej sytuacji badanych

podmiotów gospodarczych można wysnuć w pełni

uzasadniony wniosek, że respondenci przy ocenie

przyszłej kondycji sugerują się i opierają na obecnej

sytuacji. Oznacza to, że pomimo kryzysu ich sytu-

acja ekonomiczna nie jest najgorsza, posiadają oni wystarczającą liczbę klientów oraz zleceń.

Godnym uwagi zagadnieniem jest kwestia rotacji kadry. Czy przedsiębiorstwa, które podlegały badaniu mają w planach zatrudnienie oraz czy w ostatnim czasie zwalniali pracowników. Respondentów zapy-tano również o to, czy planują rozszerzenie swojej działalności na rynki zagraniczne.

Pytanie o zatrudnienie dodatkowych pracowników

w ciągu najbliższych sześciu miesięcy przyniosło ciekawe wnioski. Okazuje się, że rozwój w kierunku kadro-

wym planuje 49,6% przedsiębiorstw, nie planu-je – 39,8%, natomiast niezdecydowanych jest 10,8% respondentów. Warto zauważyć, że pytanie dotyczyło pracowników dodatkowych, dlatego wynik ten należy uznać za niski. Jeżeli chodzi o zwalnianie pracow-ników, to zaledwie 13,5% przyznało się do zwolnienia pracownika w przeciągu ostatnich sześciu miesięcy.

W niniejszym podrozdziale opisano wyniki badań

przeprowadzonego metodą ilościową, techniką wy-wiadu bezpośredniego na próbie 406 przedstawicieli przedsiębiorstw działających w zakresie sektora OZE w województwie kujawsko-pomorskim oraz pomor-skim. Omówiono m.in. charakterystykę badanej próby, cele rozwojowe przedsiębiorstw, ich potrzeby oraz prognozy. Poruszono również zagadnienie pomocy i form wsparcia sektora OZE. Ważną formą wsparcia jest świadczenie usług doradczych w szerokim pojęciu oraz doradczo-technicznych. Następny podrozdział zawiera analizę danych uzyskanych z drugiej części wywiadu bezpośredniego – przeprowadzonego na próbie 80 respondentów będących przedstawicielami firm/instytucji prowadzących działalność doradczą oraz doradczo-techniczną.



Zaraz po przedsiębiorstwach sektora OZE analizie podlegał stan oraz działalność firm, które wspierają funkcjonowanie tegoż sektora poprzez świadczenie usług doradczych.

Pierwszą kwestią wziętą pod uwagę podczas analizy jest charakterystyka próby badanych przedsiębiorstw pod kątem rodzaju usługi doradczej i techniczno doradczej, jaką oferują przedsiębiorstwom z sektora OZE. Wskazania poszczególnych profili przedstawia wykres nr 11.

Ponad połowa (51,3%) firm doradczych działa na polu pozyskiwania dofinansowań. Jest to naj-liczniejsza grupa przedsiębiorstw, pozostałe są zróżnicowane pod względem liczebności. Firmy posiadające w swej ofercie usługi typu Pre-feasi-bility Study, które można tłumaczyć jako wstępne studium wykonalności, stanowią 21,3%. Polega ono na określeniu potencjalnych barier i problemów, które realizatorzy mogą napotkać w trakcie trwania projektu oraz określeniu środków przeciwdziałania

tego typu trudnościom. Niewiele mniejszy udział w puli przebadanych przedsiębiorstw mają te oferujące przygotowanie nowych inwestycji (20%). Zdecydowanie mniej jest firm, którym powierza się wyszukiwanie nowych technologii (5%) oraz wsparcie w negocja-cjach (2,5%). Taki zakres tematyczny oraz ilościowy działalności przedsiębiorstw doradztwa rzuca światło na sytuację panującą obecnie na regionalnym rynku OZE. Ponieważ jest on spowodowany w dużej mierze popytem na poszczególne usługi konsultingowe, daje ogląd na to, jakie potrzeby mają przedsiębiorstwa OZE oraz na jakie aspekty związane z nowymi i trwającymi inwestycjami kładą nacisk. Przede wszystkim, co również wykazał analizowany w dalszej części raportu panel ekspertów, brakuje środków finansowych na projekty związane ze stosowaniem odnawialnych źródeł energii. Zazwyczaj są to inwestycje długoterminowe – stosun-kowo drogie, a zwracają się dopiero po długim czasie użytkowania. Dlatego też najczęściej poszukiwaną,i co za tym idzie, oferowaną pomocą jest doradz-two w zakresie pozyskiwania dofinansowania. W drugiej kolejności przedsiębiorcy sektora OZE

62 63

Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań przedsiębiorstw świadczących usługi doradcze dla sektora OZE [n=80].

Wykres 11. Profile działalności doradczej firm wspierających sektor OZE.

Pozyskiwanie finansowania

Pre-feasibiity Study

Przygotowanie nowych inwestycji

Wyszukiwanie nowych technologii

Wsparcie w negocjacjach

stawiają na wstępne studium wykonalności. Jest to działanie, które swoje zastosowanie odnajduje również w kontekście nowych projektów, inwestycji. Polega na ocenie potencjalnych problemów oraz opracowa-niu ich najbardziej optymalnych rozwiązań. Działanie takie umotywowane jest minimalizacją ewentualnych skutków możliwych do zaistnienia barier. Ważną formę wsparcia stanowią również konsultacje pomagające w przygotowaniu nowych inwestycji (20%). Szeroko sformułowana kategoria zawiera w sobie wszelkie konsultacje dotyczące etapu wstępnego inwestycji, na etapie jej planowania.

Wykres nr 11 pokazuje jakiego rodzaju usługi do-radcze oferowane są przez najmniejszą liczbę firm działających w tej branży. Okazuje się, że nie ma zbytniego popytu na wsparcie w wyszukiwaniu nowych technologii. Jest to o tyle zrozumiałe, że znalezienie oraz zastosowanie takich technologii, choć opłacalne długoterminowo, wymaga znacznych nakładów finan-sowych na początku. Dlatego też rzadko innowacyjne rozwiązania znajdują zastosowanie w firmach sektora OZE. Tendencja ta jest charakterystyczna jednak nie tylko dla omawianej branży – poziom zastosowania

nowych technologii jest niski w kontekście europejskim również w innych gałęziach polskiej gospodarki. Bardzo niski odsetek (2,5%) firm świadczących usługi z zakresu wsparcia podczas negocjacji dowodzi o mniejszym nacisku na umiejętności miękkie w sektorze OZE.

Tematyczny zakres usług doradczych, świadczonych

przedsiębiorstwom z sektora OZE ma wpływ na rozwój tych przedsiębiorstw. Przedstawicieli firm doradczych, które oferują swe usługi przedsiębiorstwom sektora OZE zapytano, jakie według nich usługi doradcze mają największy wpływ na rozwój omawianego sektora. Rozkład odpowiedzi na to pytanie obrazuje wykres nr 12. Na wykresie widać wyraźnie, że zakres tematyczny usług doradczych, które według przedstawicieli firm posiadających je w swojej ofercie mają największy wpływ na rozwój przedsiębiorstw OZE, pokrywa się z rodzajem usług, które najczęściej świadczą te firmy. Zaskakujący jest fakt, że w zestawieniu nie znalazło się doradztwo typu Pre-feasibility Study (nie uzyskało ono ani jednego wskazania). Oznacza to, że pomimo tego, iż cieszy się ono dużą popular-nością, to nie jest postrzegane jako czynnik posiada-jący istotny wpływ na rozwój przedsiębiorstw. Wyniki

Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań przedsiębiorstw świadczących usługi doradcze dla sektora OZE [n=80]..

Wykres 12. Usługi doradcze mające największy wpływ na rozwój sektora OZE..

Pozyskiwanie finansowania

Przygotowanie nowych inwestycji

Wyszukiwanie nowych technologii

Wsparcie w negocjacjach

Inne

2.4. Instytucje wspierające rozwój sektora OZE



kategorii pozyskiwania finansowania (56,3%) oraz przygotowania nowych inwestycji (21,3%) pokrywają się z ich popularnością. Wydaje się, że nie docenia-ne są usługi doradcze związane z wyszukiwaniem nowych technologii. Ponieważ stosowanie nowych technologii jest oczywistym czynnikiem rozwojowym, a doradztwo w tym zakresie daje szansę bardziej kompleksowych poszukiwań potencjalnych innowacji. Jednak popularność tego typu usług jest nikła (5%) w porównaniu do znaczenia mu przypisywanego (17,5%).

Istotną kwestią jest ogólny poziom rozwoju oraz

efektywności usług doradczych i doradczo-technicznych dla sektora OZE. Narzędzie badawcze uwzględniło sześć zdań wyrażających opinie na temat tych dwóch kwestii. Brzmiały one następująco: usługi doradcze i doradczo-techniczne są bardzo przydatne, a przedsię-biorcy dostrzegają ich zalety; przedsiębiorcy z sektora OZE powoli zaczynają dostrzegać przydatność usług doradczych i doradczo-technicznych; przedsiębiorcy sektora OZE neutralnie podchodzą do tego typu usług; przedsiębiorcy rzadko dostrzegają plusy usług doradczych i doradczo-technicznych; przedsiębiorcy

nie dostrzegają plusów tego typu usług; inne lub brak odpowiedzi. Należy nadmienić, iż z wymienionych stwierdzeń, dwa świadczące o negatywnym stosunku przedsiębiorców OZE względem usług doradczych oraz doradczo-technicznych nie odnotowały żadnych wskazań. Oznacza to, że wśród przedstawicieli firm /instytucji wspierających sektor OZE powszechne jest spostrzeżenie o zainteresowaniu ich usługami.

Większość respondentów (60%) zda-je się dostrzegać rosnące zainteresowanie współpracą przedsiębiorstw sektora OZE z firmami świadczącymi usługi doradcze i doradczo-techniczne. Twierdzą oni, że przedsta-wiciele omawianych przedsiębiorstw coraz częściej widzą przydatność oraz pomoc płynącą z skorzystania z doradztwa. Dokładnie 25% uważa, że ich działal-ność doradcza spotyka się z uznaniem, a ich klienci dostrzegają zalety płynące z współpracy. Łącznie 85% respondentów postrzega swoją branżę jako taką, do której potencjalni klienci mają pozytywny stosunek i przejawiają gotowość kooperacji. Nieco mniej, bo 8,8% przedstawicieli

64 65


Wykres 13. Ocena poziomu rozwoju i przydatności usług doradczych oraz doradczo-technicznych dla sektora OZE.

usługi doradcze i doradczo techniczne są bardzo przydatne a przedsiębiorcy dostrzegają ich zalety

przedsiebiorcy z sektora OZE powoli zaczynają dostrzegać przydatność usług doradczych i doradczo-technicznych

przedsiębiorcy z sektora OZE neutralnie podchodzą do tego typu usług

inne lub brak odpowiedzi

firm/instytucji wspierających sektor OZE, uważa, że przedsiębiorcy z tegoż sektora przejawiają neutralny stosunek względem ich dziedziny.

Powyższe wyniki świadczą o przekonaniu większo-

ści przedstawicieli jednostek oferujących doradztwo oraz doradztwo techniczne na temat tego, że profity płynące z ich działalności i współpracy z sektorem OZE są dostrzegane przez przedsiębiorców. Jedynie 8,8% z nich nie jest tego pewna, ale również nie neguje takiego stanu rzeczy – wyraża opinię na temat neutralnego podejścia przedsiębiorców OZE. Jeszcze mniejsza część (6,2%) ma inną opinię lub w ogóle wstrzymała się od deklaracji. Zaznaczyć należy, iż wybór zdań wyrażających poszczególne osądy oparty był na osobistych doświadczeniach, obserwacjach uczestniczących respondentów mających zawodowo styczność z przedstawicielami sektora OZE.

Rozkład odpowiedzi obrazuje sytuację na rynku usług doradczych dla sektora OZE. Poglądy przed-stawicieli tych usług świadczą o wzrastającym po-pycie na doradztwo oraz doradztwo techniczne tego rodzaju. Rozwijająca się gospodarka, przybywające obostrzenia oraz przepisy prawne, a co za tym idzie

wzrost skomplikowania procedur pociągają za sobą potrzebę porady, konsultacji z firmą zewnętrzną, która wyspecjalizowana jest w doradztwie danego typu. Wzrost biurokracji nie jest jedynym aspektem rozwijającej się gospodarki – implikuje ona również nowe możliwości dofinansowań z pul różnego rodza-ju funduszy. Dla przedsiębiorstw jest to szansa na uzyskanie wsparcia finansowego, bardzo pomocnego w dobie kryzysu gospodarczego. Jednak aby takie środki zostały przyznane, konieczne jest przebrnięcie szeregu etapów formalnych. Generuje to kolejną po-trzebę, której zaspokojeniem zajmują się właśnie firmy doradcze/konsultingowe oraz instytucje wspierające.

Podczas przeprowadzonego badania poruszono również kwestię dotyczącą tego, do jakich aspektów rozwojowych przedsiębiorstw sektora OZE przyczyniają się usługi doradcze oraz doradczo-techniczne ofero-wane przez firmy/instytucje respondentów. Poniżej znajduje się rozkład odpowiedzi na to pytanie.

Pytanie w narzędziu badawczym umożliwiało udzie-

lenie odpowiedzi wielokrotnego wyboru. Aspekt technologiczny okazał się tym, do którego rozwoju działalność doradcza oraz doradczo-techniczna przy-


Wykres 14. Aspekty rozwojowe przedsiębiorstw sektora OZE, do których przyczyniają się usługi doradcze.

Rozwój technologiczny

Rozwój finansowy

Rozwój marketingowy

Rozwój kapitału

ludzkiego

Inne



66 67

czynia się najbardziej. Równo 80% respondentów wskazało na rozwój technologiczny. Według nieco mniejszego odsetka respondentów (78,8%) usługi konsultingowe wpływają na rozwój finansowy, zaś trochę poniżej połowy ankietowanych (40%) typuje rozwój na polu marketingowym. Najmniej responden-tów (23,8%) uważa, że na rozwój kapitału ludzkiego mają wpływ usługi doradcze.

Bardzo duży odsetek osób wskazujących aspekt

technologiczny rozwoju przedsiębiorstw może nieco dziwić, biorąc pod uwagę odpowiedzi na pytanie o popularność zakresu usług doradczych – usługi o profilu technicznym uzyskały jedynie 5% wskazań. Taki stan rzeczy może być tłumaczony pośrednim wpływem, jaki np. konsulting finansowy czy mający na celu pomoc w otrzymaniu dofinansowania, wywiera na rozwój przedsiębiorstwa sektora OZE. Firmy takie mogą nie korzystać z doradztwa służącego odna-lezieniu nowych, przydatnych dla nich technologii, ale za to skuteczna pomoc w zakresie ubiegania się o środki, może posiadaniem zaplecza umożliwiającego stosowanie innowacji technologicznych.

Na uwagę zasługuje również wyróżniony wysoką

liczbą wskazań (78,8%) aspekt rozwoju finansowe-go przedsiębiorstw sektora OZE, na który wpływ ma doradztwo. Większość firm oferujących swoje usługi konsultingowe doradza właśnie w sferze finansów: pozyskiwanie finansowania, przygotowanie nowych inwestycji. Dlatego jest to wynik dość oczywisty, aczkolwiek istotny i warto go zaznaczyć.

Trochę mniej niż połowa ankietowanych (40%) stwierdziła, że ich usługi mają rów-nież realny wpływ na rozwój marketingowy przedsiębiorstw sektora OZE. Obecna sytuacja gospodarcza oraz konkurencja na rynku zmuszają właścicieli firm do podjęcia działań o charakterze mar-ketingowym. Stąd to przekonanie oparte na osobistych doświadczeniach przedstawicieli firm doradczych.



68 69

tłumaczony może być profilem firm badanych. Należy pamiętać, że analizowane są tendencje wśród firm, które same świadczą pomoc konsultingową. Możliwe, że większość z nich posiada w swoich strukturach zasoby ludzkie zdolne do przeprowadzenia tego typu badań. Zaskakującym jest natomiast fakt tak licznych grup firm nie prowadzących badań w ogóle – w obu przypadkach powyżej 50%. Brak tego typu działań może wpływać na niedostosowanie oferty do potrzeb potencjalnych klientów z sektora OZE oraz mniejsza rentowność produktów.

Badanie preferencji klientów są typem badań

marketingowych. Ich celem jest dostosowanie oferty do ich potrzeb, a także wypracowanie odpowiedniej strategii marketingowej, która trafiałaby do poten-cjalnych współpracowników. Jak pokazały wyniki, mniej niż połowa firm doradczych prowadzi tego typu badania. W tym kontekście godne uwagi są kwestie, na które firmy te kładą największy nacisk podczas działań promocyjnych. Wykres nr 15 przedstawia odsetek wskazań na poszczególne aspekty.

Widać wyraźnie, że najwięcej firm doradczych oraz doradczo-technicznych swoją komunikację marke-tingową opiera na wysokiej jakości oferowanych usług. Jest to zrozumiała strategia – gra toczy się tu

o zdobycie klienta, dla którego największą wartością jest właśnie jakość produktu, ponieważ od trafnie postawionej diagnozy i czytelnego konsultingu zależy powodzenie jego przedsiębiorstwa.

Innowacyjność jako aspekt, na który kładzie się

nacisk podczas działań promocyjnych, wskazało 15%. Tak niewielki odsetek może być spowodowany tym, że nowe technologie słabo się sprzedają, po-nieważ pomimo tego, że niosą za sobą zdefiniowane profity, to kojarzą się zarazem z wysokimi kosztami. Poza tym polskie przedsiębiorstwa cechują się dużą zachowawczością – wolą sprawdzone technologie, niż eksperymenty na innowacyjnych rozwiązaniach. Takie nastawienie nie sprzyja jednak rozwojowi oraz implikuje spadek konkurencyjności po pewnym czasie.

Tyle samo firm doradczych oraz doradczo-technicz-

nych nie prowadzi w ogóle działań marketingowych. 11,3% stawia natomiast na niską cenę swoich usług. W obecnej sytuacji kryzysu gospodarczego jest pewna strategia, aczkolwiek w przypadku tego typu usług może być nieco ryzykowna. Powodem takiego stanu rzeczy jest powiązanie skojarzeniowe pomiędzy niską ceną a słabą jakością. Zaledwie 6,3% respondentów stawia na unikalność swojej oferty. Może być to rów-nież spowodowano tendencją zachowawczości. Jak się


Wykres 15. Kwestie, na które kładziony jest nacisk podczas działań promocyjnych.

Wysoka jakość Innowacyjność Brak działań marketingowych

Niska cena Akcentowanie unikalnych

cech

Kapitał ludzki również jest bardzo ważnym aspektem wpływającym na rozwój danego przedsiębiorstwa. Jednak nie uzyskał on więcej wskazań niż ¼ z próby badanej. Taki wynik spowodowany jest strukturą większości firm – zazwyczaj posiadają oni własnego specjalistę lub cały dział do spraw kadr, rzadko wy-najmując firmę z zewnątrz. Jest to zrozumiałe i niesie za sobą szereg korzyści: tacy wewnętrzni pracownicy lepiej znają współpracowników oraz ich kompetencje (zawodowe oraz osobiste), profil socjometryczny a także specyfikę danego przedsiębiorstwa. Czyni to ich użyteczniejszymi niż współpracowników z ze-wnętrznej firmy konsultingowej.

Omawiając opinie na temat wpływu na rozwój

przedsiębiorstw sektora OZE, warto poruszyć aspekt otwarcia firm konsultingowych na klientów oraz sposobów dostosowywania ich oferty do potrzeb klientów. Respondentom zadano pytanie dotyczą-ce prowadzenia badań preferencji klientów odno-śnie strategicznych usług ich firmy. Okazało się, że 51,3% przebadanych firm doradczych nie prowa-dzi, ani nie prowadziło w przeszłości takich badań. W przypadku 46,3% badania preferencji klientów były prowadzone przez pracowników tejże firmy, natomiast zaledwie 2,5% firm wspierających przed-

siębiorstwa sektora OZE zleciło badania firmom zewnętrznym. Jako powód nie prowadzenia tego typu badań ankietowani najczęściej wskazywali brak potrzeby. Powiązane z badaniami preferencji klientów w postaci przedsiębiorstw sektora OZE oraz z rozwo-jem finansowym są badania optymalizacji kosztów w kontekście kluczowych produktów. Przeprowadzone badanie wykazało, iż 57,5% firm doradczych oraz do-radczo-technicznych nie prowadzi tego typu diagnoz. 35% firm wspierających przedsiębiorstwa OZE prowadzi takie badania przy pomocy własnych pracowników, zaś 7,5% zleca je firmom zewnętrznym.

Małe zainteresowanie badaniami wśród firm/instytucji

wspierających doradczo sektor OZE jest spowodowa-ny brakiem takich praktyk w przeszłości. Diagnozy marketingowe oraz finansowe zlecane wykonawcom zewnętrznym znajdują swoje zastosowanie na polskim rynku od stosunkowo niedawna. Pierwsze firmy o pro-filu konsultingowym, oferujące swe usługi badawcze, zaczynały swoją działalność w latach dziewięćdziesią-tych, zaraz po transformacji ustrojowo-gospodarczej. Początkowo nie cieszyły się dużą popularnością, jednak w miarę rozwoju rzeczywistości kapitalistycznej zyskały na znaczeniu. Bardzo mały odsetek udziału w próbie badanej firm korzystających z usług badawczych

Przyjazność środowiskowa, ekologiczność



70 71

okazuje szczątkowy odsetek (1,3%) firm konsultingo-wych stawia przyjazność środowisku i ekologiczność. Taki wynik jest zapewne powiązany z profilem firm, których przedstawicielami są ankietowani.

Godną uwagi kwestią jest opinia respondentów

na temat sektora, dla którego usługi świadczą. Jest ona wymierna ponieważ opiera się na kontakcie z przedsiębiorstwami sektora OZE, w relacje z którymi ankietowani wchodzą na zasadzie klient-wykonawca/doradca.

Pierwszą opinia, którą zmierzyło narzędzie dorad-

cze, wyrażała zdanie na temat, że przedsiębiorstwa z sektora OZE szybko i skutecznie się rozwijają.

Powyższe wyniki pokazują, że prawie poło-wa (47,5%) zgadza się z pozytywną opinią na temat procesu rozwojowego sektora OZE. Dużo mniej respondentów, jednak prawie ¼ (22,6%), nie zgadza się z dobrym osądem rozwoju omawianego sektora. Więcej osób (30%) posiada stosunek neu-tralny do tej kwestii, wstrzymując się przed zajęciem jednoznacznego stanowiska. Warto zaznaczyć, że skrajnie niską ocenę wyraziło jedynie 1,3% przeba-danej próby. Sektor odnawialnych źródeł energii w Polsce ma zatem wśród firm kooperujących z nimi opinię szybko i efektywnie rozwijające-go się. Takie zdanie może być spowodowane powszechnym obecnie naciskiem na ekologię oraz propagowanie rozwiązań nieszkodliwych


Wykres 16. Ocena zdania: Uważam, że przedsiębiorstwa z sektora OZE szybko i skutecznie się rozwijają.

Zdecydowanie się zgadzam

Raczej się zgadzam

Ani się zgadzam, ani

się nie zgadzam

Raczej się nie zgadzam

Zdecydowanie się nie

zgadzam


Wykres 17. Ocena zdania: Uważam, że przedsiębiorstwa z sektora OZE są w coraz lepszej kondycji technologicznej, innowacyjnej oraz finansowej.


Raczej się zgadzam


się nie zgadzam



zgadzam

dla środowiska naturalnego.

Wyniki uzyskane z powyższego twierdzenia prze-kładają się na rezultaty otrzymane w wyniku oceny innej, korespondującej z powyższym twierdzeniem opinii. Mniej więcej tyle samo respondentów nie zajmuje określonego stanowiska co do osądu, że przedsiębiorstwa z sektora OZE są w coraz lepszej kondycji technologicznej, innowacyjnej oraz finansowej. Nieco więcej respondentów zgadza się z tą opinią, zaś bardzo mały odsetek ją neguje. Rozkład odpowiedzi na to twierdzenie obrazuje wykres nr 17.

Powyższy rozkład odpowiedzi działa na korzyść sektora OZE i kształtuje jego pozytywny obraz. Aż 47,5% raczej zgadza się z przytoczonym zda-niem, a 18,8% zdecydowanie się zgadza. Łącznie 66,3% ma pozytywną opinię o kondycji sektora OZE na polu technologicznym, innowacyjnym oraz finan-sowym. Trochę pond ¼ (26,3%) ankietowanych nie ma wyrobionego zdania na temat kondycji przedsiębiorstw, z którymi współpracuje. Jest to również pewna informacja, na podstawie której można wnioskować o niezorientowa-niu pracowników firm doradczych o sytuacji, w której się znajdują przedsiębiorstwa, z któ-rymi współpracują. Oprócz tego, możliwe jest tłumaczenie niechęcią do bezpodstawnych uogólnień na przykładzie jednego znajomego przedsiębiorstwa. Według zaledwie 7,5% przed-

stawicieli firm/instytucji doradczych oraz doradczo-technicznych kondycja finansowa, innowacyjna oraz technologiczna nie jest coraz lepsza. Warto nadmienić, że kategoria wyrażająca zdecydowany sprzeciw nie została wybrana przez żadnego respondenta.

Rozkład wskazań poszczególnych kategorii ozna-czających ocenę stopnia, w jakim zgadzają się an-kietowani z danym stwierdzeniem, daje podstawy do wnioskowania o pozytywnym obrazie poziomu rozwoju oraz aktualnej kondycji przedsiębiorstw z sektora OZE w województwa kujawsko-pomorskim oraz po-morskim. Czy ma on odzwierciedlenie w rzeczywisto-ści – na to pytanie odpowiedzi może udzielić badanie opierające się na obiektywnych danych (desk research).

Oprócz ustosunkowania się respondentów

względem opinii na temat ogólnego stanu sektora OZE, poproszono ich o to, aby określili swoje sta-nowisko odnośnie współpracy przedsiębiorstw OZE z ich firmami doradczymi bądź doradczo-technicz-nymi. Na etapie konstrukcji kwestionariusza ankiety ułożono dwa wymierne stwierdzenia, które wyrażają osądy dotyczące wpływu wspomnianej współpracy na rozwój rynku energii odnawialnej oraz faktu, że ta współpraca powinna się odbywać w większym zakre-sie. Odpowiedzi na pierwszą z opisanych zmiennych wizualizuje wykres nr 18.

Na wykresie powyżej widać wyraźnie, że rozkład typów zbliżony jest bardzo do omawianej uprzednio zmiennej dotyczącej oceny kondycji przedsiębiorstw


Wykres 18. Ocena zdania: Uważam, że współpraca przedsiębiorstw OZE z firmami doradczymi przyczynia się do rozwoju rynku energii odnawialnej.


Raczej się zgadzam


się nie zgadzam



zgadzam



72 73

OZE. Największa część ankietowanych (łącznie 71,3%) przedstawicieli firm doradczych, świad-czących swe usługi przedsiębiorstwom OZE, zgadza się z opinią, że ich praca opierająca się na kooperacji z klientami przyczynia się do rozwoju rynku energii odnawialnej. 27,5% respondentów nie ma zdania na powyższe twierdzenia, zaś 1,3% raczej się z nim nie zgadza. Tak duży odsetek osób mających pozytywne zdanie o rezultatach własnej pracy nie dziwi – każdy stara się spostrzegać efekty swojej pracy jako przydatne. Na uwagę zasługuje fakt, że nikt nie wskazał skrajnej odpowiedzi świadczącej na niekorzyść jakości współpracy.

Kolejne sformułowanie ma charakter bardziej ogól-ny i wyraża opinię na temat potrzeby zwiększenia zakresu korzystania z usług doradztwa technicznego przedsiębiorstw z sektora OZE. W tym wypadku ocena powyższego przedstawiona jest na wykresie nr 19.

Opinia na temat współpracy obydwu sektorów okazuje się być bardziej zdecydowana. Prawie po-łowa ankietowanych (42,5%) zdecydowanie deklaruje potrzebę przedsiębiorstw sektora OZE skorzystania z usług doradztwa technicz-nego, natomiast 27,5% raczej się z tym zgadza. Niezdecydowanych jest jedynie 22,5% respon-dentów, a 7,5% raczej się nie zgadza. Ponownie twierdzenie nie uzyskało negatywnych wskazań.

Powyższe wyniki uzyskane w toku pomiaru osądu na

skali pięciostopniowej dostarczają cennych danych na temat opinii przedstawicieli w osobach właścicieli

lub decyzyjnych pracowników wyższego szczebla firm świadczących usługi doradcze oraz doradczo-techniczne przedsiębiorstwom z sektora OZE. Osądy na temat branży OZE oraz współpracą z tą gałęzią gospodarki dają obraz stosunku oraz powszechności konkretnych poglądów na wymienione kwestia. Podsumowując, osoby zajmujące się doradztwem oraz specyficznym doradztwem technicznym z zakresu odnawialnych źródeł energii oceniają średnio (z przewagą liczebną na pozytywną stronę skali) poziom rozwoju omawianego sektora. Natomiast jeżeli chodzi to, czy współpraca z firmami doradczymi i korzystanie przez przed-siębiorstwa OZE z usług tego typu jest potrzebna i przyczynia się do rozwoju, to w obu przypadkach większość respondentów zgadza się z pozytywnymi osądami. Oznacza to, że w oczach pracowników dora-dzających w jakimś zakresie firmom OZE, sektor ten wymaga świadczeń doradczych. Wzrost korzystania z tych usług przyczyniłby się według nich do popra-wy efektywności oraz atrakcyjności działań, a także wzrostu konkurencyjności sektora OZE województwa pomorskiego oraz województwa kujawsko-pomorskiego na tle całego kraju. Należy jednak zaznaczyć, że są to tylko opinie osób z branży, która ma ścisłe powiązania i współpracuje z podmiotami sektora OZE. Nie musi ona dokładnie odzwierciedlać stanu faktycznego, jednak opiera się na empirycznych przesłankach w postaci zawodowych kontaktów bezpośrednich z ocenianym przedmiotem.


Wykres 19. Ocena zdania: Uważam, że przedsiębiorstwa OZE w większym zakresie powinny korzystać z doradztwa technicznego.


Raczej się zgadzam


się nie zgadzam



zgadzam

ANALIZASWOT

3.



Analiza SWOT46 jest jednym z najpowszechniej sto-sowanych narzędzi analizy strategicznej. Na podstawie analizy SWOT otrzymujemy zestaw:

» silnych stron, które należy wzmacniać,» słabych stron, które należy niwelować/ redukować,» szans, które należy wykorzystywać,» zagrożeń, których należy unikać.

W analizie mocnych i słabych stron oraz szans i zagrożeń, wynikających z wprowadzania lub pre-ferowania określonych odnawialnych źródeł ener-gii, należy uwzględnić szereg uwarunkowań, zarów-no po stronie producentów, jak i odbiorców energii. W tabeli 12 przedstawiona została analiza SWOT dotycząca najważniejszych czynników determinujących powstanie oraz rozwój odnawialnych źródeł energii w województwie pomorskim i kujawsko-pomorskim.

76 77

SZANSE ZAGROŻENIA

» napływ inwestorów zainteresowanych OZE

» zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego rejonach, w których występują, lub mogą wystąpić problemy z zaopatrzeniem w energię

» możliwość wykorzystania już zrealizowanych projektów do celów demonstracyjnych

» możliwość pozyskania finansowania zewnętrznego na preferencyjnych warunkach

» silne wzmocnienie sieci przesyłowych

» szersze wykorzystanie odnawialnych źródeł energii

» zwiększenie świadomości ekologicznej mieszkańców

» duże możliwości rozwoju rynku odbiorców

» możliwość rozwoju lokalnego rolnictwa – uprawa roślin energetycznych oraz produktów rolnych dla celów energetycznych

» możliwości szybkiego rozwoju plantacji roślin energetycznych oraz zagospodarowanie nieużyt-ków pod plantacje

» inwestycje nowe i modernizacje –możliwość korzystanie z różnych funduszy pomocowych

» Możliwości wprowadzenia współspalania węgla i biomasy w ciepłowniach średniej i mniejszej mocy oraz w lokalnych źródłach ciepła wzrost wy-magań dotyczących ochrony środowiska współspa-lania węgla i biomasy w ciepłowniach średniej i mniejszej mocy oraz w lokalnych źródłach ciepła

» wzrost wymagań dotyczących ochrony środowiska

» bariery rozwoju rynku OZE48

» brak uregulowań prawnych

» konflikty ekologiczne i problemy ze znacznym i trwałym zakłóceniem krajobrazu

» ograniczenia przestrzenne (ochrona przyrody, ochrona krajobrazu kulturowego, konkurencja o przestrzeń) np. NATURA 2000, strefy buforowe, zachowanie stref bezpieczeństwa

» konflikty w rozwojem turystyki

» ograniczenia infrastrukturalne

» ograniczenia systemowe

» ograniczenia ekonomiczne rozwoju OZE

» brak rozwoju wykorzystania OZE ze względów proceduralnych lub braku środków

» brak dostępności finansowania rozbudowy sieci przesyłowych i dystrybucyjnych

» wzrost kosztów przesyłu w zależności od przyjętego modelu opłat

» opór lokalnych społeczności

» ograniczona podaż biomasy i biopaliwa

» brak informacji o możliwości współfinansowania OZE

» obniżenie zapotrzebowania na ciepło w wyniku prowadzonych działań termomodernizacyjnych i pro-oszczędnościowych przez odbiorców może prowa-dzić, przy braku prac modernizacyjnych w źródłach i systemach przesyłu, do znacznego wzrostu jed-nostkowych cen produkcji energii

» zbyt mała dynamika wzrostu gospodarczego i poziomu inwestycji w regionie ogranicza rozwój sektorów OZE

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Regionalna strategia energetyki ze szczególnym uwzględnieniem źródeł od-nawialnych, op. cit.; Województwo Kujawsko-Pomorskie, Zasoby i możliwości wykorzystania odnawialnych źródeł energii, Kujawsko-Pomorskie Biuro Planowania Przestrzennego i Regionalnego we Włocławku, 2009.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Regionalna strategia energetyki ze szczególnym uwzględnieniem źródeł od-nawialnych, op. cit.; Województwo Kujawsko-Pomorskie, Zasoby i możliwości wykorzystania odnawialnych źródeł energii, Kujawsko-Pomorskie Biuro Planowania Przestrzennego i Regionalnego we Włocławku, 2009.

Tabela 12. Analiza SWOT.

Tabela 12. Analiza SWOT.

46. SWOT - S- strengths (mocne strony), W - weaknesses (słabe strony), O - opportunities (szanse potencjalne lub zaistniałe w otoczeniu), T - threats (zagrożenia prawdopodobne lub istniejące w otoczeniu) 47. Zalety OZE przedstawione zostały w punkcie 1.2. niniejszego raportu. 48. Zob. tabela 7 niniejszego raportu

SILNE STRONY SŁABE STRONY

» dobre warunki fizjograficzne dla rozwoju energii odnawialnej

» duży potencjał energii wiatru

» duże zasoby biomasy na cele produkcji biogazu

» poparcie społeczne dla rozwoju OZE

» zalety odnawialnych źródeł energii47, w tym korzyści społeczne, poprawa stanu środowiska naturalnego

» rozwijające się zaplecze przemysłowe, naukowe i badawcze w sektorze energetycznym

» istnienie instytucji wspierających rozwój sektora OZE

» poprawa relacji ekonomicznych (kosztowych) wynikających z zastosowania OZE

» rosnąca w dużym tempie ilość urządzeń regulacyjnych

» wyczerpywanie się zdolności obecnie istniejących sieci elektroenergetycznych

» konieczność rozwoju sieci elektroenergetycznych wymaga znacznych nakładów inwestycyjnych

» gorsza przewidywalność pracy odnawialnych źródeł energii (przede wszystkim energii wiatru)

» wzrost zapotrzebowania na energię

» słabo rozwinięty rynek energii

» wady OZE (m.in. w przypadku energii wiatru: błyski i hałas emitowane przez poruszające się turbiny, zagrożenie, jakie stanowią one dla przelatujących ptaków, dewastację naturalnego krajobrazu, wyso-kie koszty inwestycyjne; w przypadku energii wód: utrudnianie wędrówek ryb na tarło i rozwój narybku, likwidowanie miejsc lęgowych ptaków poprzez pod-noszenie się poziomu wód w rzece i naturalną erozję brzegów oraz zamieranie życia w zbiornikach na sku-tek ich zamulania i odtleniania; w przypadku energii biomasy: ryzyko zmniejszenia bioróżnorodności w przypadku monokultur roślin energetycznych, problem zanieczyszczeń powietrza popiołami, diok-synami i furanami, które mają działanie rakotwórcze, a emitowane są w trakcie spalania biomasy nasączo-nej pestycydami i pomieszanej z odpadami tworzyw sztucznych

ANALIZAPEST

4.

Uwarunkowania Czynniki uwarunkowań rozwoju sektora OZE

Polityczno-prawne

» brak długookresowej polityki w zakresie wspierania OZE» brak wsparcia rozwoju i promocji OZE» brak uregulowań prawnych i kompleksowej ustawy dot. OZE» skomplikowane przepisy prawne» niestabilne otoczenia regulacyjne» zobowiązania międzynarodowe Polski w zakresie zrównoważonego rozwoju, ochrony powietrza, przeciwdziałania zmianom klimatu, emisyjności produkcji energii elektrycznej oraz udziału energii pochodzącej z OZE» konieczność dywersyfikacji źródeł energii i poprawy bezpieczeństwa energetycznego» praktyki monopolistyczne wytwórców energii konwencjonalnej» lobby rolne przyczyniające się do priorytetowego traktowania wykorzystania biomasy» wzrost zainteresowania samorządów lokalnych rozwojem inwestycji wiatrowych, głównie ze względu na spodziewane przychody podatkowe» możliwości pozyskania dotacji» przepisy prawne i podatkowe

Ekonomiczne

» wahania cen paliw konwencjonalnych – wzrost cen ropy naftowej i gazu i szanse związane z gazem łupkowym» stabilne ceny węgla, który jest podstawowym nośnikiem energii» koszty eksploatacyjne związane z pozyskiwaniem energii z danego źródła daną technologią (opłacalność ekonomiczna)» koszty inwestycyjne związane z pozyskaniem danego źródła energii daną technologią (opłacalność ekonomiczna)» wzrost zapotrzebowania na energię elektryczną» koniunktura gospodarcza Polski i zamożność społeczeństwa» kryzys gospodarczy świata i Europy» dostępność środków finansowych na badania, inwestycje i promocję OZE» ryzyko kursowe (importowanie urządzeń wytwórczych)» brak stabilnych warunków ekonomicznych (w tym fiskalnych)» mała dostępność źródeł finansowania inwestycji» wysokie oprocentowanie kredytów na realizację inwestycji» tendencja do oszczędności w konsumpcji energii

Tabela 13. Analiza PEST rozwoju sektora OZE.

Tabela 13. Analiza PEST rozwoju sektora OZE.



80 81

Analiza PEST (STEP) to termin z dziedziny za-

rządzania strategicznego oznaczający metodę ana-

lizy otoczenia zewnętrznego (makrootoczenia).

PEST określa uwarunkowania polityczno-prawne,

ekonomiczne, społeczne i technologiczne otoczenia,

które może stanowić zagrożenie dla rozwoju badanego

zjawiska. Analizy te obejmują:

» analizę polityczną, do której zalicza się stabilność

polityczną, ochronę własności intelektualnej, środo-

wisko legislacyjne,

» analizę ekonomiczną m.in. cechy systemu eko-

nomicznego, perspektywy wzrostu gospodarczego,

przewagę konkurencyjną, kurs i stabilność krajowej

waluty, jakość infrastruktury,

» analizę społeczną czyli np. demografię, strukturę

społeczną,

» analizę technologiczną np. postęp technologiczny,

wpływ technologii na ofertę produktową, wpływ

technologii na strukturę kosztów.

Do analizy PEST, w aspekcie zrównoważonego

rozwoju, dodaje analizę czynników ekologicznych

(środowiskowych). Wówczas określana jest ona jako

analiza STEEP. Analiza ta, przy uwzględnieniu naj-

bardziej perspektywicznych w polskich warunkach

źródeł odnawialnych tzn. wiatru, biomasy, biogazu

i wody, została przedstawiona w tabeli 13.

Uwarunkowania Czynniki uwarunkowań rozwoju sektora OZE

Społeczne

» brak wiedzy na temat korzyści związanych z wykorzystaniem OZE» brak akceptacji społecznej dla niektórych odnawialnych źródeł energii ze względu na wady OZE» niedostateczna edukacja w zakresie OZE» rosnąca świadomość ekologiczna Polaków » brak ośrodków naukowo-badawczych zajmujących się prowadzeniem badań w zakresie OZE» wpływ na rynek pracy» wpływ na rynek turystyczny» wpływ na rozwój wysokich technologii» zmiana struktury demograficznej i wpływ na zapotrzebowanie na energię» struktura zasobów ludzkich i dostępność kadr

Technologiczne

» zły stan techniczny większości bloków energetycznych zainstalowanych w energetyce konwencjonalnej » słabo rozwinięta przesyłowa sieć elektroenergetyczna» brak powszechnie dostępnych informacji na temat OZE i możliwości technicznych ich wykorzystania» brak jasnych i niedyskryminacyjnych zasady podłączania nowych inwestycji do sieci» przenoszenie kosztów rozbudowy i modernizacji sieci na producentów „zielonej energii”» obawy dot. Importu częściowo zużytej technologii » skomplikowany system ubiegania się o wydanie technicznych warunków przyłączenia» długotrwałe procedury administracyjne uzyskiwania pozwoleń na realizację inwestycji oraz czasochłonne procedury planistyczne» ryzyko awarii technologii» stan infrastruktury» energochłonność na etapie wykorzystania i produkcji» zwiększenie sprawności energetycznej

Ekologiczne (środowiskowe)

» dostęp do odnawialnych źródeł energii i stabilność dostępności, » konflikty ekologiczne» problemy ze znacznym i trwałym zakłóceniem krajobrazu» ograniczenia przestrzenne uwarunkowane ochroną przyrody, krajobrazu kulturowego np. NATURA 2000» szansa na zmniejszenie emisji zanieczyszczeń» wpływ na istniejący system energetyczny

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Ocena strategii rozwoju energetyki odnawialnej oraz kierunki rozwoju energetyki wiatrowej wraz z propozycją działań, NFOŚiGW, Szczecin 2005, s. 12; Scenariusze rozwoju technologicznego kompleksu paliwowo-energetycznego dla zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego kraju, cz. 2 - Scenariusze opracowane na podstawie foresightu energetycznego dla Polski na lata 2005-2030, praca zbiorowa pod red. K. Czaplickiej-Kolarz, Główny Instytut Górnictwa, Katowice 2007, s. 85.

CASESTUDY

5.



84 85

Celem przeprowadzenia Case Study w niniejszym badaniu jest dokonanie identyfikacji dobrych prak-tyk z zakresu organizacji klastrów wspierających rozwój sektora OZE. Do analizy zostały w sposób celowy wybrane jednostki, które stanowią przykład dobrych praktyk dla badanego obszaru wojewódz-twa pomorskiego i kujawsko-pomorskiego. Na ich podstawie zostanie przeprowadzona kompleksowa analiza porównawcza, dzięki której będzie możliwe zrealizowanie celu głównego.

Jednostki poddane analizie stanowią:

» Nadwiślański Klaster Energii Odnawialnej» Klaster lotniczy-Rzeszów» Bałtycki Klaster Ekoenergetyczny» Klaster Energetyczny ESCO

Nadwiślański Klaster Energii Odnawialnej

Nadwiślański Klaster Energii Odnawialnej został założony w 2009 roku przy pomocy Kwidzyńskiego Parku Przemysłowo-Technologicznego. Do partnerów klastra zaliczyć można jednostki samorządów tery-torialnych (Starostwo Powiatowe w Kwidzynie oraz

Urząd Miasta Malborka), organizacje pozarządowe

(Powiślańska Lokalna Grupa Działania, Stowarzysze-nie Eko-inicjatywa), instytucje naukowe (Bałtycki Klaster Ekoenergetyczny, Centrum Badań Energii Odnawialnej UWM w Olsztynie, GreenerG), a także firmy z branży energetyki odnawialnej i poszano-wania energii.

Jako główne założenie oraz sens istnienia Nadwiślań-

skiego Klastra Energii Odnawialnej wymienić można działania komercjalizacyjne w ramach wdrażania innowacji oraz wzajemną wymianę zgromadzonego doświadczenia z zakresu poszanowania energii oraz energii odnawialnej.

Do bazowych działań podejmowanych przez kla-

ster zalicza się aktywną promocję działalności jego członków oraz marki „Nadwiślańskiego Klastra Energii Odnawialnej”. W ramach tych działań organizowane są profesjonalne specjalistyczne szkolenia krajowe i zagraniczne dotyczące odnawialnych źródeł energii. Prowadzona jest także działalność doradcza oraz kon-sultacyjna z ekspertami naukowymi z północnej Polski. Za sprawą działania klastra pracownicy naukowi mogą skorzystać z płatnych staży wśród zrzeszonych w klaster jednostek. Ponadto, małe i średnie przedsiębiorstwa z pomocą klastra mogą liczyć na wsparcie w zakresie aplikowania o przyznanie środków finansowych.

Klaster lotniczy – Rzeszów

Podkarpackie Powiązanie Kooperacyjne powstało w 2008 roku z inicjatywy aktualnego koordyna-tora – Stowarzyszenia B-4 oraz jednostki nauko-wo-badawczej, jaką jest Politechnika Rzeszowska im. Ignacego Łukasiewicza. Obecnie klaster zrzesza 16 przedsiębiorstw, 5 jednostek naukowo-badawczych oraz 5 stowarzyszeń zarówno w Polski jak i z Czech i Słowacji.

Koordynator klastra (Stowarzyszenie B-4) jest

niezależną organizacją pozarządową, której misją są działania podejmowane w ramach lokalnego rozwo-ju, a także pobudzanie potencjału zasobów ludzkich

w poszczególnych regionach poprzez zapewnienie wymianę informacji, wiedzy i doświadczenia.

W stowarzyszeniu działają ekonomiści, prawnicy,

socjologowie, psychologowie, doradcy zawodowi, a także specjaliści z zakresu przedsiębiorczości i zarządzania zasobami ludzkimi, którzy świadczą bezpłatne usługi dla członków Podkarpackiego Po-wiązania Kooperacyjnego. Oferowane jest między innymi ogólne doradztwo, organizowane są semi-naria dotyczące konkurencyjności oraz sposobów na pozyskanie kapitału zewnętrznego, a także wsparcie techniczne i organizacyjne projektów innowacyjnych. Korzystając z udziału jednostek badawczo-rozwo-jowych możliwe jest instruowanie przedsiębiorców

w ramach wykorzystania potencjału polskich uczelni, w szczególności Politechniki Rzeszowskiej w ramach innowacyjnego lotnictwa.

Stowarzyszenie prowadzi działalność doradczą

w przygotowywaniu dokumentacji projektowej inno-wacyjnych modernizacyjnych przedsięwzięć i inwesty-cji oraz w kwestii własności przemysłowej, nowych wyrobów włączając w to chronione lub wymagające ochronny rozwiązania techniczne lub wzornicze. Z pomocą specjalistów działających w ramach klastra dokonać można maksymalizacji kosztów ochrony własnej patentów, wzorów przemysłowych i znaków towarowych, a także wyznaczyć obszar ochrony działań aż po pomoc w wyborze kancelarii patentowej.



86 87

Oferowana jest także pomoc w gromadzeniu informa-cji na temat innowacyjnych rozwiązań technicznych i technologicznych, a także w walce z nieuczciwą konkurencją w kwestii prawa własności intelektualnej.

Współpraca z innymi grupami kooperacyjnymi

umożliwia wdrażanie innowacyjnych produktów oraz tworzenie nowych struktur badawczo-rozwojowych.

Od stycznia 2011 roku Stowarzyszenie B-4 prowadzi

projekt dla Podkarpackiego Powiązania Kooperacyjne-go „Ekologiczne, pneumatyczne systemy napędowe w lotnictwie ultralekkim” w ramach Programu Opera-cyjnego Innowacyjna Gospodarka, Priorytet V Dyfuzja innowacji, Działanie 5.1 Wspieranie rozwoju powiązań kooperacyjnych o znaczeniu ponadregionalnym. Mając na celu wsparcie rozwoju i konkurencyjności zrzeszo-nych w klastrze przedsiębiorstw poszerzą się zasoby infrastruktury badawczo-rozwojowej i przemysłowej włączając w to także park maszynowy. Zbudowana zostanie hala, w której będzie można prowadzić

działania badawczo-rozwojowe oraz przemysłowe, co ostatecznie doprowadzi do zintensyfikowania relacji między zrzeszonymi przedsiębiorstwami a sferą nauki.

Finalnym produktem realizacji projektu będzie

6 innowacyjnych proekologicznych niezależnych pro-duktów adresowanych do branży lotniczej:

» silniki pneumatyczne o roboczym oznaczeniu PNEO,» pojazd lotniskowy do transportu i tankowania motoszybowców,» ekologiczne systemy zasilania PNEO,» motoszybowiec z pneumatycznym silnikiem PNEO,» system doładowywania PNEO w trakcie lotu,» zbiorniki na sprężone powietrze.

Każdy produkt reprezentować będzie najwyższy światowy poziom, a większa część produkcji zostanie przeznaczona na eksport. Proekologiczność wytwo-rzonych produktów w znaczący sposób wpłynie na środowisko poprzez umożliwienie startu motoszybow-

ca bez udziału samolotu holującego oraz własnego napędu spalinowego. Również podczas całego czasu realizacji projektu nie będą wykorzystywane żadne substancje ani materiały szkodliwe dla środowiska.

Bałtycki Klaster Ekoenergetyczny

Bałtycki Klaster Ekoenergetyczny (BKEE) został utworzony ze wspólnej inicjatywy Instytutu Maszyn Przepływowych PAN, Uniwersytetu Warmińsko-Mazur-skiego, Politechniki Gdańskiej, Politechniki Koszalińskiej, Marszałków i Samorządów Województwa Pomorskie-go i Warmińsko-Mazurskiego, a także pomorskich i warmińsko-mazurskich podmiotów gospodarczych i stowarzyszeń. Klaster funkcjonuje na obszarze Polski północnej począwszy od Koszalina, poprzez Województwo Pomorskie skończywszy na wschodnich granicach Województwa Warmińsko-Mazurskiego.

Strategiczny cel klastra podobny jest do celu Nadwi-

ślańskiego Klastra Energii Odnawialnej, który znajduje się w strukturach BKEE. Głównym zamysłem jest skoordynowanie realizacji Regionalnych Strategii Ener-getyki w kwestii ekoenergii, gdzie największy nacisk kładziony jest na zwiększanie efektywności absorpcji regionalnych i centralnych funduszy Unii Europejskiej w makroregionie, a także na ułatwienie kontaktów w ramach współpracy międzyregionalnej UE.

Poprzez działalność klastra ma dojść do zdecydo-

wanego wzrostu wykorzystania odnawialnych źródeł energii, a w szczególności biomasy na cele energetyczne w północnej Polsce. Do celów strategicznych zaliczyć można także rozwój technologii odzysku biomasy z odpadów komunalnych i przemysłowych, zmniejszenie biologicznych zanieczyszczeń środowiska na wsiach oraz wprowadzanie nowych wdrożeń technologicznych i wytwórczych prowadzący do zwiększenia konkuren-cyjności zrzeszonych przedsiębiorstw.

Za cel szczególny uznać można wprowadzenie

idei kogeneracji rozproszonej, czyli symultanicznego wytwarzania energii cieplnej i elektrycznej w małej

i średniej skali, w oparciu o OZE, a w szczególno-ści o biomasę, a także energię wodną, słoneczną i wiatrową. W ramach działania klastra dąży się do zminimalizowania wykorzystania paliw kopalnych jako źródeł energii pierwotnej na rzecz korzystania z biopaliw oraz innych źródeł odnawialnych. Głów-nym celem w sferze surowcowej jest zwiększenie skali wykorzystania biomasy w celach pozyskiwania energii, rozwój plantacji energetycznych na terenach wiejskich, zmniejszenie zanieczyszczenia środowiska poprzez tworzenie biogazowni, wytwarzanie nawozów naturalnych oraz pobudzanie świadomości ekologicznej społeczeństwa.

Celem w sferze B+R jest rozwój nowych technologii

oraz stymulacja do konkurencyjności wśród producen-tów urządzeń dla bioenergetyki, a także kształcenie nowych specjalistów z branży ekoenergetycznej. W sferze wytwarzania energii elektrycznej i cieplnej cel stanowi intensyfikacja wzrostu poziomu zielonej energii, rozwój małych siłowni kogeneracyjnych na biomasę oraz wytwarzanie urządzeń wykorzystu-jących energię cieplną z biomasy.

Ogólna działalność Bałtyckiego Klastra Ekoener-

getycznego rozgrywa się w ramach realizacji działań na rzecz rozwoju gospodarczego makroregionu pół-nocnej Polski, czyli zwiększania relacji podmiotów, które odpowiadają za realizację konkretnych zadań i przekształcenia infrastrukturalne w energetyce z działalnością jednostek z branży B + R i uczelni wyższych.

Bałtycki Klaster Ekoenergetyczny posiada złożoną

strukturę, dzięki której każdy organ odpowiedzialny jest za wyznaczoną część działań i funkcjonowanie klastra.

Wymienić zatem można organy, takie jak:

» Rada Programowa BKEE - najwyższy organ klastra, który odpowiedzialny jest za wyznaczanie głównych kierunków działania klastra, a także za powoływanie



88 89

i odwoływanie członków Zarządu oraz zatwierdzanie jego planów.

» Zarząd, który kieruje działalnością klastra, kreuje tematykę projektów, pomaga w ich przygotowaniu i koordynuje je.

» Jednostka koordynująca, czyli Instytut Maszyn Przepływowych PAN, która posiada osobowość praw-ną i reprezentuje Konsorcjum BKEE w kontaktach zewnętrznych pełniąc rolę lidera konsorcjum.

» Zaplecze techniczne, które tworzą biura koordyna-cyjne: CZT „Pomorze”, CZT „RIMAMI”, Sieci Naukowej „EKO - ENERGIA”, Centrum Badań Energii Odnawial-nej przy Uniwersytecie Warmińsko - Mazurskim oraz administracja IMP PAN.

Jeśli chodzi o działalność klastra, adekwatnie do zasad Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) wyróżnia się działania w ramach działów:

Dział 01. Uprawy rolne, chów i hodowla zwierząt.Dział 28. Produkcja maszyn i urządzeń.Dział 35. Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych.Dział 72. Badania naukowe i prace rozwojowe.Dział 84. Administracja publiczna.

W ramach działania klastra zrealizowano wiele

projektów (także projektów wdrożeniowych) oraz utrzymuje się współpracę międzynarodową między innymi poprzez udział w wielu projektach, warsztatach, konferencjach oraz panelach dyskusyjnych. Wymienić można między innymi udział w 11 konferencjach, warsz-tatach i panelach dyskusyjnych międzynarodowych w Turku (Finlandia), Berlinie, Warszawie, Sztokholmie, Kołobrzegu, Brukseli, Omskolsdvik (Szwecja), a także w spotkaniu bilateralnym klastrów ekoenergetycznych Norwegii i Polski w Gdańsku.

Do najważniejszych projektów zaliczyć można między

innymi projekt badawczy pt. „Modelowe kompleksy

agroenergetyczne jako przykład kogeneracji rozpro-szonej opartej na lokalnych i odnawialnych źródłach energii.”, a także wymienić zrealizowane już projekty, takie jak budowa kompleksów agroenergetycznych w gminie Gołdap, Gniewino, Kępice, Górowo Iławeckie oraz w powiecie Lidzbark Warmiński, Nowe Miasto Lubawskie oraz w Kwidzynie.

Klaster Energetyczny ESCO

Klaster Energetyczny ESCO został założony w 2009 roku, gdzie funkcję koordynatora sprawuje Zespół Doradców Klastra Energetycznego Sp. z o.o.

Głównym celem działalności klastra jest wzajemna

współpraca przedsiębiorstw sektora odnawialnych źró-deł energii, organizacji zrzeszajacych przedsiębiorców, stowarzyszeń oraz jednostek naukowo-badawczych. Współpraca odbywa się na rzecz zwiększenia efek-tywności energetycznej zrzeszonych przedsiębiorstw oraz kształtowania ich postaw proenergetycznych. Podejmowane przez klaster działania mają na celu zmniejszenie emisji dwutlenku węgla za sprawą ob-niżenia zapotrzebowania na paliwa kopalne na rzecz zwiększenia wykorzystywania odnawialnych źródeł energii. Poprzez współpracę z jednostkami naukowo-badawczymi możliwa jest aktywna wymiana wiedzy oraz technologii pomiędzy partnerami klastra a be-neficjentami poprzez usługi doradcze. Dzięki temu możliwe jest efektywniejsze zarządzanie kadrami oraz potencjałem kształcenia, a także efektywniejsze po-zyskiwanie funduszy na rzecz realizowania wspólnych projektów. Poprzez otrzymywane wsparcie w ramach klastra dochodzi do wzrostu konkurencyjności sektora OZE na rynku zarówno krajowym, jak i zagranicznym.

Klaster składa się z organów, dzięki którym możliwe

jest efektywne zarządzanie dysponowanym potencja-łem. Wyróżnić można zatem organy takie jak:

Grupa Inicjatywna Klastra (Rada Klastra), do za-dań której należy zarządzanie kierunkami działania klastra, nawiązywanie współpracy, przyjmowaniem nowych partnerów oraz kształtowanie wizerunku.



90 91

przejawia się poprzez wzrost konkurencyjności oraz świadomości na temat podejmowanego tematu. Udział sektora naukowo-badawczego umożliwia stały przepływ wiedzy, informacji i doświadczeń, co w społeczeństwie informacyjnym stanowi podstawę do rozwoju nowoczesnych przedsiębiorstw.

Działania przedstawionych klastrów branży

OZE realizują się poprzez umacnianie współpracy

między przedsiębiorcami, partnerami klastrów oraz

jednostkami badawczo-rozwojowymi, co prowadzi do

utworzenia wspólnej ścieżki rozwoju inwestycyjnego.

Za sprawą prowadzenia działalności doradczej łatwiejsze

jest uzyskanie zewnętrznych środków finansowych,

dzięki którym możliwe jest wprowadzanie produktów

oraz usług na nowe rynki. Udział w klastrze ułatwia

także działalność promocyjną oraz nawiązywanie

kontaktów z partnerami zagranicznymi.

Nie można również zapominać o tym, iż klaster, jako forma zrzeszająca wiele podmiotów jest bardziej efektywna w działaniach, niż pojedynczo występu-jąca jednostka. Poprzez wzajemną współpracę przy wspólnych projektach powstają raporty oraz analizy, które wzbogacają całą branżę odnawialnych źródeł energii oraz stanowią materiał z którego korzystać mogą wszyscy zainteresowani. Popularyzacja sektora OZE dodatkowo wpływa na poszerzanie świadomości społecznej na temat ekoenergetyki oraz jej znaczenia we współczesnym świecie.

Poprzez rozbudowaną strukturę klastrów możliwy

jest odpowiedni podział obowiązków, dzięki któremu działania klastra są efektywne. Odpowiedzialność oraz zadania podzielone przez odpowiednie organy minimalizują dezorganizację oraz zwiększają sen-sowność prowadzonych działań oraz funkcjonowania

całego klastra.

Koordynator Klastra (Komitet Sterujący), który od-

powiada między innymi za realizację zadań zgodnie

z wytycznymi partnerów klastra, uchwalanie czasowych

planów działalności merytorycznej i finansowe, kiero-

wanie bieżącą działalnością klastra oraz koordynację

prac roboczych, funkcję reprezentatywną.

Grupy robocze, których zakres działalności obejmuje

między innymi inicjowanie projektów proenergetycz-

nych, które zakończone są wymianą wiedzy lub tech-

nologii, promowanie wykonywanych prac badawczych

w ramach klastra, organizowanie konferencji, forum

dyskusyjnych, warsztatów promujących dany projekt.

Biuro Klastra, które odpowiada za obsługę organiza-

cyjno-techniczną oraz administracyjno-prawną działań

podejmowanych w ramach funkcjonowania klastra.

Działania klastra obejmują uczestnictwo w projektach

z branży Badań i Rozwoju, między innymi w badaniu

przemysłowym nad utylizacją osadów ściekowych

w procesie utylizacji osadów ściekowych pochodzących

z różnych typów oczyszczalni ścieków oraz w badaniu

przemysłowym nad wykorzystaniem pompy ciepła do

produkcji energii elektrycznej.

Podsumowując rezultaty badania opierającego się

na studium przypadku można stwierdzić, że udział

w klastrze niesie ze sobą wiele benefitów, które poprzez

polepszanie kondycji zrzeszonych przedsiębiorstw

oddziałują pozytywnie na kondycję całej branży,

co przejawia się poprzez wzrost konkurencyjności

oraz świadomości na temat podejmowanego tema-

tu. Udział sektora naukowo-badawczego umożliwia

stały przepływ wiedzy, informacji i doświadczeń, co

WARSZTAT HEURYSTYCZNY

6.



94 95

Warsztat heurystyczny został przeprowadzony

na koniec całego procesu badawczego. Tematyka

warsztatów została dobrana w oparciu o pojawiające

się pytania w trakcie przeprowadzanych badań. Poprzez

warsztat heurystyczny możliwe jest wypracowanie

metod dojścia do głównych celów projektu, a także

na identyfikację środków zaradczych, które pomogą

w pokonywaniu barier w funkcjonowaniu przedsię-

biorstw sektora OZE.

To, co obecnie charakteryzuje polski sektor energe-

tyczny, to szybko rosnące zapotrzebowanie na energię,

a także starzejący się majątek wytwórczy, przemysłowy

i dystrybucyjny. Pogarsza się bezpieczeństwo dostaw

nośników energii i obniża się poziom niezawodności

dostaw energii spowodowany awariami systemów,

natomiast wymagania środowiskowe coraz bardziej

się zaostrzają.

Stopień wykorzystania odnawialnych źródeł ener-

gii zależy od zasobów oraz technologii. Największy

potencjał do wykorzystania w Polsce ma biomasa

(uprawy energetyczne, drewno opałowe, odpady

rolnicze, przemysłowe i biogaz) oraz energia wiatro-

wa. W dalszej kolejności plasuje się energia wodna

i geotermalna.

Pomimo krajowych programów wsparcia dla sektora

OZE (np. programu dla przedsięwzięć w zakresie od-

nawialnych źródeł energii i obiektów wysokosprawnej

kogeneracji ogłoszony przez NFOŚiGW ze środków

zgromadzonych w wyniku uiszczenia opłaty zastęp-

czej) eksperci podczas warsztatów wymienili szereg

problemów, jakie dotykają przedsiębiorstwa z branży

odnawialnych źródeł energii.

Jednym z głównych problemów przedsiębiorstw dzia-

łających w sektorze OZE jest problem z uzyskaniem do-

datkowego zewnętrznego źródła finansowania działalno-

ści. Jak podają eksperci, nieregularność dofinansowań w

znaczący sposób utrudnia planowanie oraz odpowiednie

dostosowywanie inwestycji. Pojedynczy przedsiębiorca

ma także często problem w poprawnym aplikowaniu

o przyznanie dotacji – brakuje fachowej wiedzy, infor-

macji, doświadczenia oraz umiejętności w tworzeniu

tego typu dokumentów. Często także przedsiębiorcy nie

orientują się w bieżąco prowadzonych projektach oraz

możliwościach oferowanych przez podmioty z branży.

Kolejną barierą, jaką można wymienić są znaczne

ograniczenia techniczne, które dodatkowo pociągają

za sobą bardzo wysokie koszty. Wymieniane były także

niedociągnięcia w infrastrukturze oraz zwiększające

się restrykcje w lokalizacji wiatraków argumentowane

najczęściej nieuatrakcyjnianiem krajobrazu. Istnieją

zapisy, które restrykcyjnie ograniczają możliwości

dokonywania inwestycji w energetykę wiatrową.

Przykładowo, w województwie kujawsko-pomorskim,

zostały wyznaczone sfery buforowe wzdłuż najważ-

niejszych cieków wodnych województwa – 10 km od

Wisły 8 km od Brdy i Drwęcy, 6 km od Noteci i Kanału

Bydgoskiego oraz co najmniej 1 km od siedzib ludzkich.

Sfery buforowe wydzielono także wokół obszarów

ochrony siedlisk ptaków (3 km) oraz wzdłuż ciągów

komunikacyjnych i linii wysokiego napięcia (3 długo-

ści łopat wirników turbin wiatrowych). Jak wyliczyli

przedsiębiorcy, pod wiatrakowe inwestycje zostało

do wykorzystania ok. 3 proc. terenu województwa.

Bardzo często wymieniany był również brak regulacji

prawnych związanych z OZE. Poruszony został temat

dotyczący projektu ustawy o odnawialnych źródeł

energii. Nowo ogłoszona ustawa o odnawialnych

źródłach energii jest obecnie na etapie konsultacji

społecznych.

W chwili obecnej, według Dyrektywy OZE główne

cele polskiej polityki energetycznej obejmują:

» założenie wzrostu udziału OZE w finalnym zużyciu

energii do co najmniej 15%w 2020 r.;

» osiągnięcie w 2020 r. 10% udziału biopaliw w rynku

paliw transportowych orazzwiększenie wykorzystania

biopaliw II generacji;

» ochronę lasów przed nadmiernym eksploatowa-

niem w celu pozyskiwania biomasy oraz zrówno-

ważone wykorzystanie obszarów rolniczych na cele

OZE, w tym biopaliw, tak aby nie doprowadzić do

konkurencji pomiędzy energetyką odnawialną i rol-

nictwem oraz zachować różnorodność biologiczną;

» wykorzystanie do produkcji energii elektrycznej

istniejących urządzeń piętrzących stanowiących

własność Skarbu Państwa;

» zwiększenie stopnia dywersyfikacji źródeł dostaw

oraz stworzenie optymalnych warunków do rozwoju

energetyki rozproszonej opartej na lokalnie dostęp-

nych surowcach.

Jednym z kluczowych elementów przepisów w nowej

ustawie są zmiany w funkcjonowaniu aktualnego mo-

delu wspierania energii ze źródeł odnawialnych – czyli

tzw. „zielonych certyfikatów”. Nowe przepisy zakładają

zachowanie części obecnego systemu certyfikacji,

a także jego zbliżenie do modeli funkcjonujących

w większości europejskich krajów. Planowane rozwią-

zania budzą sprzeciw wśród przedstawicieli branży

energetycznej, jak również inwestorów. Według eks-

pertów, projekt ustawy nie podąża za kryteriami idei

zrównoważonego rozwoju i wręcz zahamuje rozwój

odnawialnych źródeł energii.

Wskazywano także na takie aspekty, jak:

» brak ujednoliconych definicji;

» brak zasad rozliczania energii;

» brak ujęcia w ustawie dużych przemysłowych

odbiorców energii;

» zgodność systemu gwarancji pochodzenia energii

z OZE;

» zagrożenie związane z likwidacją obowiązku zakupu

energii;

» zmiana sposobu naliczania opłaty zastępczej, która

może doprowadzić do ograniczenia prawdopodobnych

dochodów dla nowych projektów OZE;

Bariery w funkcjonowaniu przedsiębiorstw sektora OZE

» problem z uzyskaniem dodatkowego zewnętrznego źródła finansowania działalności

» brak wiedzy i wsparcia w możliwościach rozwoju

» nieregularność dofinansowań

» ograniczenia techniczne

» niewystarczająca infrastruktura

» restrykcje dotyczące lokalizacji farm wiatrowych

» brak regulacji prawnych związanych z OZE


Tabela 14. Bariery w funkcjonowaniu przedsiębiorstw sektora OZE.



96 97

» możliwość braku odpowiedzi Operatorów Systemów

Dystrybucyjnych na wniosek o przyłączenie OZE do

sieci, co skutkować może uniemożliwieniem odwo-

łania się inwestora od decyzji OSD. Eksperci biorący udział w warsztacie wskazali także

na klika dobrych praktyk oraz rad, jakie mogą być stosowane wśród przedsiębiorców z sektora odnawial-nych źródeł energii. Przede wszystkim zalecane jest podejmowanie współpracy przedsiębiorców z jednostkami naukowymi. Szerszy dostęp do wiedzy i pomoc ekspertów może zapewnić przedsiębiorcom szereg korzyści. Poprzez usługi doradcze pełnione w ramach funkcjonowania klastrów ekoenerge-tycznych oraz parków naukowo-technologicz-nych możliwe jest uzyskanie pomocy w zakre-sie uzyskania zewnętrznego dofinansowania, a także konkretnych rozwiązań technologicz-nych. Proponowane wsparcie mogłoby być oferowane bezpłatnie, np. poprzez udział studentów ostatnich lat odpowiednich kierunków, dla których gratyfi-kacją byłaby możliwość gromadzenia niezbędnego doświadczenia. Zaleca się także utworzenie platformy współpracy oraz wymiany wiedzy za sprawą komputerowej bazy danych. Baza danych wyznaczyłaby kierunki rozwoju innowacyjnych metod pozyskiwania energii oraz mogłaby stanowić podstawę do działań zmierzających do opracowania

Strategii Wykorzystania Odnawialnych Źródeł

Energii. Dzięki bazie, każdy zainteresowany po-siadałby dostęp do specjalistycznych opracowań i badań prowadzonych przez osoby lub instytucje specjalizujące się we wdrażaniu systemów i techno-logii wykorzystujących OZE, co stanowiłoby także źródło informacji dla potencjalnych inwestorów.

Niezbędne wydają się także szkolenia oraz

warsztaty dla przedsiębiorców z sektora OZE. Z całą pewnością przydatne byłoby zorganizo-wanie kampanii informacyjnej oraz programów edukacyjnych dla społeczeństwa oraz dla przedsiębiorców, gdzie przedstawione byłyby konkretne dane ilościowe.

Przedstawione działania mają szansę być zrealizowane przez przedsiębiorców poprzez przystąpienie do klastra lub skorzystania z pomocy oraz potencjału parków nauko-wo-technologicznych. Baza ekspertów zlokalizowana w jednym miejscu może udzielić pomocy w pisa-niu wniosków o dofinansowanie, organizowane są także różnego rodzaju kursy oraz szkole-nia. Możliwość aktywnej wymiany informacji, wiedzy oraz doświadczenia sprzyja rozwojowi pojedynczych przedsiębiorstw, co podnosi ich konkurencyjność na rynku. Wspólnie podej-mowane inicjatywy są bardziej skuteczne, niż samodzielne akcje, łatwiejsza jest także

promocja.

Proponowane dobre praktyki dla przedsiębiorców OZE

» rozwój kontaktów między przedsiębiorstwami

» utworzenie platformy wymiany informacji

» bieżąca analiza sytuacji na rynku

» rozwijanie struktur umożliwiających wdrażanie informacji

» udział w szkoleniach, warsztatach, panelach itd.

» korzystanie z usług doradczych

» podejmowanie współpracy z jednostkami naukowymi

» wykorzystywanie możliwości otrzymania dofinansowania

» przystąpienie do klastra


Tabela 15. Proponowane dobre praktyki dla przedsiębiorców OZE.

PANEL EKSPERTÓW

7.



100 101

Panel ekspertów jest techniką, która pole-

ga na przeprowadzeniu wywiadu grupowego

z zespołem specjalistów w danej dziedzinie – w przy-

padku niniejszego badania byli to specjaliści z zakresu

odnawialnych źródeł energii. Rozmowa taka ma na

celu wydanie przez grupę ekspertów osądu na dany

temat oraz sformułowanie rekomendacji. Najczęściej

wywiad opiera się o wyniki przeprowadzonego ówcze-

śnie badania, którego rezultaty zaproszeni specjaliści

mają za zadanie skomentować.

Panel ekspertów, który odbył się w ramach niniej-

szego badania, przeprowadzony został z grupą pięciu

naukowców Uniwersytetu Gdańskiego, w których

zakresie zainteresowań badawczych oraz teoretycz-

nych mieści się tematyka związana z sektorem OZE.

Wywiad trwał ponad godzinę (1:10) oraz przyniósł

szereg ciekawych komentarzy i rekomendacji. Miał

on za zadanie uzupełnienie wyników otrzymanych

w toku badania ilościowego.

Wnioski

Podczas rozmowy z ekspertami badacz dysponował

narzędziem badawczym w postaci scenariusza wywia-

du, który jednak zawierał obszary tematyczne, które

należy poruszyć (nie konkretne pytania). Struktura

wywiadu była niestrukturalizowana, a w jego toku

poruszonych zostało wiele ciekawych kwestii. Jedną

z nich było słabe uwarunkowanie polskiej infrastruktury

oraz przepisów, które ograniczają przed rozwojem

sektor OZE w kraju oraz w omawianych lokalizacjach.

Jeżeli mówimy o czymś większym, to zdecydo-

wanie brakuje infrastruktury na poziomie krajowym

(respondent nr 2).

Poza tym kwestie uregulowań prawnych. Nie

mamy w końcu ustawy dotyczącej odnawialnych

źródeł energii (respondent nr 4).

Ale wiele zależy od polityki państwa. Im mniej

tego państwa tym lepiej i nie chodzi już o to, żeby

im pomagało, ale żeby nie przeszkadzało, a oni sobie

poradzą (respondent nr 3).

Tak, tak. Ona jest niedopracowana. Wydaje mi się, że

jest tam wiele szczegółów, które wymagają poprawy

(respondent nr 1; o nowej ustawie).

Eksperci wyrażali dość negatywne opinie

na temat uregulowań prawnych dotyczących

sektora odnawialnych źródeł energii. Pojawiło

się stwierdzenie, że nie ułatwiają one dzia-

łalności w tej branży, a wręcz ją utrudniają.

Ponadto specjalista zajmujący się OZE wyraził zdanie,

że nowa ustawa, która obecnie jest w początkowej

fazie, wydaje się być niedopracowana.

Kolejną kwestią, która została omówiona podczas

panelu ekspertów to zagadnienie udzielanych dofi-

nansowań na inwestycje w sektorze OZE.

Badacz: A jaki jest teraz poziom tych dofinansowań?

Słaby. Bardzo słaby (respondent nr 2).

Jest bardzo nieregularny i to bardzo utrudnia od-

biorcom indywidualnym i przedsiębiorcom dostoso-

wanie swoich inwestycji jak to wszystko wygląda

(respondent nr 1).

Zdanie ekspertów zdaje się potwierdzać wy-

niki przeprowadzonych badań. Jak się okazało

ponad połowa respondentów nie korzystała

z jakiegokolwiek wsparcia finansowego,

a większość z tych, którzy skorzystali – wybrali

kredyt bankowy. Bardzo niewielkie odsetki przeba-

danych przedsiębiorstw OZE korzystały z bezzwrotnych

mechanizmów wsparcia finansowego. Rekomendacją

specjalistów na tę barierę było przeprowadzenie kam-

panii informacyjnej, która przekazywałaby informacje

na temat możliwości skorzystania z tego typu dotacji

na nowe inwestycje.

Podczas analizy możliwości inwestycji przedsiębiorstw

województw pomorskiego oraz kujawsko-pomorskiego

w nowe technologie dające możliwość korzystania

z nowych źródeł energii odnawialnej, pojawiło się

rozróżnienie na inwestycje długo oraz krótkoterminowe

w tym kontekście.

Jeśli odpowiadamy na Pani pytanie, to też trze-ba mówić o rozwiązaniach krótko i długotermino-wych. Bo jeżeli mówimy o kształtowaniu postaw proekologicznych małych i średnich przedsiębiorstw i mamy ich przekonać, że jest to bardziej ekologicz-ne i powinni to wykorzystywać, to jest to zdecy-dowanie rozwiązanie długofalowe. Przy rozwiąza-niach krótkofalowych muszą być regulacje prawne i dofinansowania, coś co przekonuje przedsiębiorstwa.

Pojawia się zatem pomysł na strategię komunika-

cyjną kampanii informacyjnej, która mogłaby zostać przeprowadzona dla przedsiębiorców sektora OZE. Chodzi o to, żeby pokazać w jej ramach nie tylko te krótkoterminowe korzyści, ale również długotermi-nowe profity oraz wyższą ideę związaną z ochroną środowiska dla wspólnego dobra.

Kolejnym sposobem na przełamanie barier i aktywi-zację przedsiębiorców pod kątem rozwoju w kierunku odnawialnych źródeł energii jest oferowanie im korzyści w postaci innej niż środki. Fundusze przeznaczone na cel OZE są ograniczone, a celem jest zachęcenie przedsiębiorstw do inwestowania w tę gałąź gospo-darki. Dlatego też eksperci zaproponowali sposób perswazji, polegający na oferowaniu elementów promocji w zamian za proekologiczną działalność. Przykładowo, umieszczenie logo firmy lub publikacja wywiadu z prezesem w folderze promującym ekolo-giczny styl życia, itp.

W toku wywiadu z ekspertami wypracowali oni

rekomendacje dla instytucji, odpowiedzialnych za

wspieranie sektora OZE. Odbiorcą rekomendacji

może być park naukowo-technologiczne, jak i władze

województwa. Tabela nr 16, w której wymienione są

rekomendacje, które zostaną rozwinięte w ostatniej

części raportu (Wnioski i rekomendacje).

REKOMENDACJE EKSPERTÓW

1. Rola pośrednika pomiędzy nauką a biznesem

2. Współpraca z uczelniami

3. Świadczenie usług doradczych dla sektora OZE

4. Stosowanie pozafinansowych narzędzi zachęcających do rozwoju w kierunku nowych technologii i nowych źródeł energii

5. Oferowanie finansowych form wsparcia

6. Kampanie informacyjne

Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonego Panelu ekspertów.

Tabela 16. Rekomendacje ekspertów.

BADANIE DELFICKIE

8.



104 105

Jest metoda, która zalicza się do grupy me-

tod heurystycznych i polega na wykorzystaniu

wiedzy oraz opinii ekspertów.

Nazwę swą wzięła od greckiego miasta Delfy,

gdzie w starożytności funkcjonowała wieszczka

przepowiadająca przyszłość. Jest to bezpo-

średnio związane z celem metody, ponieważ za

zadanie ma ona określenie prawdopodobieństwa

lub czasu zajścia przyszłych zjawisk.

Badanie delfickie w przypadku badania,

którego dotyczy ten raport zostało przeprowa-

dzone zaraz po zakończeniu panelu ekspertów.

Respondenci w postaci specjalistów z zakresu

odnawialnych źródeł energii zostali poproszeni

o przewidywania i prognozy dla sektora OZE

w województwie kujawsko-pomorskim oraz

pomorskim.

W toku konsultacji oraz narad, eksperci wy-

typowali dwa możliwe scenariusze dla regional-

nych sektorów OZE (z uwagi na podobieństwo

uwarunkować obu regionów nie poczyniono

rozróżnienia):

I.

Z uwagi na uwarunkowania naturalne,

w województwach kujawsko-pomorskim oraz

pomorskim, sektor odnawialnych źródeł ener-

gii będzie rozwijał się w kierunku energetyki

wiatrowej.

Opis:

Na terenie województwa bardzo mocno rozwinie

się energetyka wiatrowa, zacznie powstawać

coraz więcej farm wiatrowych. W województwie

pomorskim zostanie wykorzystany potencjał

jakim jest dostęp do morza. Wiele przedsię-

biorstw dzięki posiadaniu własnych źródeł

energii staną się niezależne, a co za tym idzie,

bezpieczne energetycznie, co wpłynie pozy-

tywnie na lokalną gospodarkę.

Pomorska oraz kujawsko-pomorska energetyka

wiatrowa będzie konkurencyjna na tle całego

kraju. Oprócz tego dobra sytuacja ekonomicz-

na przedsiębiorstw umożliwi im inwestycje

i rozwój na polu innych odnawialnych źródeł

energii.

Okres realizacji: ok. 6-10 lat.

II.

Zachowawcze przedsiębiorstwa nie będą

widziały korzyści w rozwoju w kierunku odna-

wialnych źródeł energii, co spowoduje zastój

regionalnych gospodarek w tym zakresie.

Opis:

Panujący kryzys gospodarczy spowoduje sta-

gnację na lokalnym rynku OZE. Przedsiębiorstwa

będą walczyły o przetrwanie, co spowoduje

zastój w rozwoju technologicznym. Obecnie

używane technologie staną się przestarzałe

i niewystarczająco efektywne, pomimo tego

zła sytuacja gospodarcza będzie zniechęcała

przedsiębiorców do inwestycji w kierunku od-

nawialnych źródeł energii. Potencjał regionów

w tym zakresie zostanie niewykorzystany.

Okres realizacji: 4-7 lat.

WNIOSKII REKOMENDACJE

9.

Wniosek Rekomendacja TerminAdresat

rekomendacji

Brak odpowiedniej in-frastruktury na poziomie krajowym.

Brak adekwatnej infrastruktury OZE jest przyczyną niskiego poziomu wiedzy społeczeństwa w tym za-kresie. Zdaniem ekspertów rozwój infrastrukturalny jest podstawą dla rozwoju całego rynku OZE. Oznacza to, że tego typu działania powinny być podejmowane na poziomie gmin i poszczególnych województw, co w perspektywie całego kraju przyczyni się do wzrostu infrastruk-tury.

Działania powinny być wdra-żane systematycznie i w trybie pilnym.

Lokalne instytucje samorządowe, przed-siębiorstwa.

Niedopracowanie polityki państwa w zakresie wspiera-nia rozwoju rynku OZE.

Zaleca się ułatwienia specjalistom z zakresu OZE działań badawczych, poprzez dostęp do nowych techno-logii, innowacji oraz wsparcie w postaci dodatkowych środków finansowych.

Proces ciągły. Instytucje Rządowe.

Brak adekwatnych ustaw dotyczących odnawialnych źródeł energii.

Brak odpowiednich ustaw w za-kresie rynku odnawialnych źródeł energii nie tylko utrudnia rozwoj OZE w kierunku osiągnięcia pozio-mu innych państw europejskich, ale przede wszystkim stawia Polskę w złym świetlne w Unii Europejskiej. Eksperci podczas badania zadekla-rowali, że sprecyzowanie i wdrożenie ustaw OZE jest wa-runkiem koniecznym, który może zapewnić dobre funkcjonowanie omawianego sektora. Rekomenduje się więc o doprecyzowanie ustaw OZE pod względem ich użyteczności i funkcjonalności.

Działanie powinno być wdro-żone w trybie pilnym.

Instytucje Rządowe.



108 109

W określaniu perspektyw dotyczących wykorzystania

odnawialnych źródeł energii zarówno w województwie

pomorskim jak i kujawsko-pomorskim istotne jest

określenie możliwych do pozyskania odnawialnych

źródeł energii na terenie obu województw oraz

określenie ich opłacalności ekonomicznej.

W celu przejrzystego przedstawienia zgro-

madzonych wniosków zostały one zapre-

zentowane w formie tabelarycznej wraz

z zestawieniem proponowanych rekomendacji.

Wniosek Rekomendacja TerminAdresat

rekomendacji

Brak świadomości spo-łecznej w zakresie rynku OZE.

Rekomenduje się o uświadamianie społeczeń-stwa w kwestiach odnawial-nych źródeł energii począwszy od gimnazjum poprzez wszyst-kie etapy edukacji.

Działanie powinno być realizowane od przyszłe-go 2013 roku szkolnego.Dodatkowo przygoto-wanie kampanii rekla-mowych i społecznych powinno odbyć się jak najwcześniej, by mogły zostać wdrożone od 2013 roku.

Agencje rekla-mowe, instytucje rządowe, insty-tucje samorzą-dowe, instytucje otoczenia biznesu, przedsiębiorstwa, instytucje eduka-cyjne.

Brak znaczących dofi-nansowań w zakresie rozwoju rynku OZE.

Zaleca się przeznaczenie środ-ków finansowych na utwo-rzenie nowych stanowisk dla ekspertów OZE oraz dofinanso-wania w zakresie rozwoju tego rynku.

Proces ciągły.

Instytucje oto-czenia biznesu, instytucje samo-rządowe.

Brak adekwatnych narzę-dzi rozwoju rynku OZE w kontekście badań i nowych technologii.

Rozwój technologiczny powi-nien być wspierany nie tylko poprzez dofinansowania, ale także poprzez współpracę biznesu z nauką oraz współ-pracę między poszczególnymi uczelniami. Działania te mają zagwarantować aktywizacje przedstawicieli biznesu oraz zachęcić ich do rozwoju OZE.

Proces ciągły.

Przedsiębiorstwa, uczelnie wyższe, instytucje otocze-nia biznesu.

Brak usług doradczych dla rynku OZE.

Z przeprowadzonych badań wynika, że aktualnie brakuje firm doradczych, które świad-czyłyby usługi dopasowane do rynku OZE. Zaleca się wdroże-nie tego typu usług, poprzez zbadanie potrzeb rynku OZE na wspomniane działania.

Proces ciągły.Przedsiębiorstwa, firmy doradcze.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.



110 111

Bibliografia

1. About IEA, Directorate of Sustainable Energy Policy and Technology, http://www.iea.org/about/spt.asp

2. Centrum informacji o rynku energii, http://www.cire.pl/item,59202,6,0,0,0,0,0,projekt-ustawy-o-

odnawialnych-zrodlach-energii-z-dnia-20-grudnia-2011-r.html

3. Ciechanowicz W., Szczukowski S., Paliwa i energia XXI wieku szansą rozwoju wsi i miast. Oficyna Wyd.

WIT, Warszawa 2006

4. Energia wiatru a ochrona wartości kulturowych i przyrodniczych na przykładzie województwa kujawsko-

pomorskiego, Górzno 9-10 grudnia 2010, Kujawsko-Pomorskie Biuro Planowania Przestrzennego i Regio-

nalnego we Włocławku, http://www.fzpp.ehost.pl/assets/files/BiuroPlanowaniaPrzestrzennegoWloclawek.pdf

5. Energia ze źródeł odnawialnych w 2010 roku, GUS, Warszawa 2011http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/

gus/PUBL_se_energia_zrodla_odnawialne_2010.pdf

6. Gospodarka paliwowo-energetyczna 2009-2010, GUS, Warszawa 2011 http://www.stat.gov.pl/cps/rde/

xbcr/gus/PUBL_pbs_gosp_paliw_energ_2009-2010.pdf7. Energy balances of OECD Countries, IEA 20108. Fundacja Poszanowania Energii, http://www.fpe.org.pl/27.12.aspx9. Gutowska A. E., Biomasa jako surowiec energetyczny (w: ) Energia odnawialna. Jak z niej korzystać? Podlaska Fundacja Rozwoju Regionalnego, Białystok 200710. http://agroenergetyka.pl/?a=article&id=23711. http://energetyka.wnp.pl/rzad-przyjal-polityke-energetyczna-polski-do-roku-2030,93733_1_0_0.html12. http://energetyka.wnp.pl/ustawa-o-oze-zaszkodzi-odnawialnym-zrodlom-energii,158883_1_0_0.html13. Inteligentna Energia – Europa, www.kape.gov.pl14. Inwestycja w przyszłość. Rynek energetyki odnawialnej w Polsce. Planowane inwestycje w latach 2009- 2011, Rachelski& Wspólnicy 200915. Kuklo K., Energia słoneczna – dostępność, możliwości wykorzystania, korzyści (w: ) Energia odnawialna. Jak z niej korzystać? Podlaska Fundacja Rozwoju Regionalnego, Białystok 2007.16. Lista barier rozwoju energetyki odnawialnej według Związku Pracodawców „Forum Energetyki Odna- wialnej”, http://pkpplewiatan.pl/wydawnictwa/_files/publikacje/lewiatan_energ_www.pdf

17. Ministerstwo Gospodarki http://www.mg.gov.pl/node/1113718. Nagaj R., Energetyka wiatrowa w Polsce. Diagnoza i perspektywy rozwoju, Studia i Prace Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania nr 22, Szczecin 201119. Nalepa K., Możliwości wykorzystania energii wiatru (w: ) Energia odnawialna. Jak z niej korzystać? Pod- laska Fundacja Rozwoju Regionalnego, Białystok 200720. Piechocki J., Wykorzystanie energii geotermalnej (w: ) Energia odnawialna. Jak z niej korzystać? Podla- ska Fundacja Rozwoju Regionalnego, Białystok 2007.21. Polityka energetyczna Polski do 2030 roku, Ministerstwo Gospodarki, Załącznik do uchwały nr 202/2009 Rady Ministrów z dnia 10 listopada 2009 22. Polska Izba Gospodarcza Energii Odnawialnej, http://www.pigeo.org.pl/?menu=przegladaj&id=13823. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko, www.pois.gov.pl.24. Program rozwoju elektroenergetyki z uwzględnieniem źródeł odnawialnych w województwie pomorskim do roku 2025, Projekt, Gdańsk 2010.25. Raport „Pracując dla KLIMATU. Zielone miejsca pracy w Polsce”, Greenpeace, http://www.greenpeace. org/poland/PageFiles/351912/pracujac-dla-klimatu26. Regionalna strategia energetyki ze szczególnym uwzględnieniem źródeł odnawialnych, Zarząd Woje- wództwa Pomorskiego, Gdańsk, sierpień 2006.27. Rynek energii odnawialnej, http://www.reo.pl/raport-renewable-energy-country-attractiveness-indices--- polska-energetyka-wiatrowa-traci-pozycje28. Rynek energii odnawialnej, http://www.reo.pl/raport-solid-biomass-barometer-201129. Rynek Energii Odnawialnej, http://www.reo.pl/przyszlosc-polskiego-energy-mix-potrzebne-inwestycje-za-100-mld-euro

30. Stowarzyszenie Energii Odnawialnej, http://www.seo.org.pl/f_prawo_r.php?id_pr=25&id_c=031. The state of renewable energy energies in Europe in 2010, 10th EurObserv’ER Report

32. Urząd Regulacji Energetyki, http://www.ure.gov.pl/uremapoze/mapa.html

33. Województwo Kujawsko-Pomorskie, Zasoby i możliwości wykorzystania odnawialnych źródeł energii,

Kujawsko-Pomorskie Biuro Planowania Przestrzennego i Regionalnego we Włocławku, 2009.

Do jakich aspektów rozwojowych przedsię-biorstw sektora OZE przyczyniają się Pań-stwa usługi doradcze i doradczo-techniczne? (można zaznaczyć kilka odpowiedzi)

Co chcielibyście Państwo zmienić/polepszyć w swoich usługach?

1. Rozwój technologiczny2. Rozwój kapitału ludzkiego3. Rozwój finansowy4. Rozwój marketingowy5. Inne (jakie)……

1. polepszyć jakość 2. usprawnić metody dystrybucji 3. obniżyć cenę 4. usprawnić metody promocji 5. uczynić produkt/usługę bardziej innowacyjną 6. znaleźć nową niszę rynkową 7. wdrożyć więcej rozwiązań proekologicznych8. wprowadzić korzystniejsze warunki serwisu i gwarancji 9. Inne (jakie)……………………………………….

ZAŁĄCZNIKIWywiad bezpośredni z wykorzystaniem kwestionariusza ankiety z przedstawicielami

przedsiębiorstw świadczących usługi doradcze

Jakie usługi doradcze i techniczno-doradcze cieszą się największa popularnością?

W jaki sposób pozyskują Państwo klientów?

1. Przygotowywanie nowych inwestycji2. Wyszukiwanie nowych technologii3. Wsparcie w negocjacjach4. Studia wykonalności5. Pozyskiwanie finansowania6. Inne (jakie)………………………………

1. Poprzez naszą stronę internetową2. Posiadamy pracowników odpowiadających za pozyskiwanie klientów3. Ogłaszamy się w mediach4. Klienci sami się do nas zgłaszają5. Inne (jakie)………………………

Proszę ocenić poziom rozwoju i przydatności usług doradczych oraz doradczo-technicz-nych dla sektora OZE

Jakie usługi doradcze i doradczo techniczne dla przedsiębiorstw OZE najbardziej wpływa-jąca ich rozwój?

1. Usługi doradcze i doradczo techniczne są bardzo przydatne a przedsiębiorcy dostrzegają ich zalety2. Przedsiębiorcy z sektora OZE powoli zaczynają dostrzegać przydatność usług doradczych i doradczo technicznych3. Przedsiębiorcy z sektora OZE neutralnie podchodzą do tego typu usług4. Przedsiębiorcy rzadko dostrzegają plusy usług doradczych i doradczo technicznych5. Przedsiębiorcy nie dostrzegają plusów tego typu usług6. Inne lub brak odpowiedzi………….

1. Przygotowywanie nowych inwestycji2. Wyszukiwanie nowych technologii3. Wsparcie w negocjacjach4. Studia wykonalności5. Pozyskiwanie finansowania6. Inne (jakie)………………………………



112 113



114 115

Na podstawie Państwa wiedzy i doświadczenia proszę ocenić poniższe stwierdzenia w skali od 1 do 5, gdzie 1 oznacza- zupełnie się nie zgadzam, a 5-całkowicie się zgadzam.

Główny nacisk w działaniach promocyjnych usług doradczych i doradczo-technicznych kładziemy na:

Czy odnośnie strategicznych usług Państwa firmy były prowadzone badania preferencji klientów?

1. niską cenę 2. wysoką jakość 3. innowacyjność4. przyjazność środowiskową/ ekologiczność 5. akcentowanie unikalnych cech 6. brak działań marketingowych (dlaczego)………………………….7. inne (jakie?)

1. Tak, przez pracowników naszej firmy2. Tak, przez jednostkę zewnętrzną3. Nie, dlaczego……………………………

Czy odnośnie strategicznych produktów Pań-stwa firmy były prowadzone badania opty-malizacji kosztów?

Czy planują Państwo w ciągu najbliższych 12 miesięcy wprowadzić na rynek nowe usługi doradcze i doradczo-techniczne dla przedsiębiorstw OZE?

1. Tak, przez pracowników naszej firmy2. Tak, przez jednostkę zewnętrzną3. Nie, dlaczego……………………………

1. Tak, w przeciągu 12 miesięcy2. Tak, dłużej niż w ciągu 12 miesięcy3. Nie, dlaczego………………………

Jeżeli TAK, to jakie to będą usługi?……………………………………...………………………………………

Pytania otwarte:Proszę ocenić mocne i słabe strony rozwoju przedsiębiorstw OZE……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….……………………………………………………………………………………………………………………………………

W jaki sposób Państwa firma przyczynia się do rozwoju sektora OZE?……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….……………………………………………………………………………………………………………………………………

Nazwa firmy………………………………… Miejscowość i województwo……………………

Forma prawna:

a) spółka akcyjna b) spółka z o.o. c) spółka jawna d) spółka cywilna e) spółka komandytowa f) jednoosobowa działalność gospodarcza g) inna (jaka?)

Liczba osób zatrudnionych na pełen etat:

a. 1-10b. 11-50c. 51-250d. powyżej 250

Uważam, że przedsiębiorstwa z sektora OZE szybko i skutecznie się rozwijają

1 2 3 4 5

Uważam, że przedsiębiorstwa z sektora OZE są w coraz lepszej kondycji technologicznej, innowacyjnej oraz finansowej

1 2 3 4 5

Uważam, że współpraca przedsiębiorstw OZE z firma-mi doradczymi przyczynia się do rozwoju rynku energii odnawialnej

1 2 3 4 5

Uważam, że przedsiębiorstwa OZE w większym zakresie powinny korzystać z doradztwa technicznego

1 2 3 4 5

Wywiad bezpośredni z wykorzystaniem kwestionariusza ankiety z przedstawicielami przedsiębiorstw OZE

Proszę określić stan oraz kondycję Pani/Pana przedsiębiorstwa

Czy uważa Pani/Pan, że kondycja przed-siębiorstwa w ciągu dwóch najbliższych lat ulegnie zmianie?

1. Bardzo dobra2. Dobra3. Średnia4. Słaba5. Bardzo słaba

1. Tak, zdecydowanie się polepszy2. Tak,polepszy się3. Nie ulegnie zmianie3. Pogorszy się4. Zdecydowanie się pogorszy



116 117

Jakie czynniki w największym stopniu wpły-wają na rozwój przedsiębiorstw OZE w Pani /Pana województwie? (można wybrać kilka odpowiedzi)

W jakim kierunku rozwija się Pani/Pana przedsiębiorstwo? (można zaznaczyć kilka odpowiedzi)

1. Bezpieczeństwo energetyczne2. Wzrost popytu na elektryczność3. Konkurencyjność cen4. Dostęp do technologii zwiększającej wydajność5. Dostep do dodatkowych zasobów finansowych6. Współpraca z Parkami Naukowo -Technologicznymi7. Szeroki dostęp do korzystania z pomocy firm doradczych oraz doradczo -technicznych8. Inne (jakie)………………………………

1. Biomasa2. Biogaz3. Energetyka wiatrowa4. Energetyka wodna5. Energia słoneczna6. Energia geotermalna7. Inne (jakie)……………………………………

Jakie aspekty rozwojowe są najbardziej potrzebne w Pani/Pana przedsiębiorstwie? (można zaznaczyć kilka odpowiedzi)

Jakie są Pani/Pana zdaniem korzyści wynika-jące z inwestycji w sektor OZE? (można zaznaczyć kilka odpowiedzi)

1. Dodatkowe środki finansowe2. Dostep do innowacji i nowych technologii3. Szkolenia dla pracowników4. Dostęp do wykwalifikowanej kadry5. Działanośc klastrowa i współpraca z innymi przedsiębiorcami6. Wsparcie firm doradczych i doradczo -technicznych7. Wsparcie Parków Naukowo -Technologicznych i instytucji badawczo -naukowych8. Dostep do badań9. Wsparcie instytucji samorządowych10. Wsparcie instytucji otoczenia biznesu11. Inne (jakie)………………………………………

1. Ochrona środowiska naturalnego 2. Oszczędności w użytkowaniu energii3. Uniezależnienie od rosnących cen paliw kopalnych4. Nowe miejsca pracy5. Rozwój lokalny6. Bezpieczeństwo energetyczne7. Nie ma żadnych korzyści8. Inne (jakie)………………………………….

Jak ocenia Pani/Pan działania instytucji sa-morządowych na rzecz rozwoju sektora OZE?

Czy korzystali Państwo kiedykolwiek z następujących środków finansowania. (można zaznaczyć kilka odpowiedzi)

1. Bardzo dobrze2. Dobrze3. Średnio4. Słabo5. Bardzo słabo

1. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko2. Regionalny Program Operacyjny województwa pomorskiego/kujawsko -pomorskiego3. Program Inteligentna Energia dla Europy4. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej5. Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka6. Kredyt bankowy7. Mechanizm finansowy EOG8. Program operacyjny Kapitał Ludzki9. Żadne10. Inne (jakie)………………………………..

Uważa Pani/Pan, że konkurencja w branży w Pani/Pana województwie jest:

Jakie mają państwo potrzeby mające wpływ na osiąganie przewagi konkurencyjnej?

1. Bardzo duża2. Duża3. Średnia4. Mala5. Bardzo mała

1. Dostęp do nowych technologii2. Dostep do innowacji3. Dostęp do nowych rynków zbytu4. Szkolenia dla pracowników5. Rozwoj działań marketingowych6. Wsparcie instytucji samorządowych oraz instytucji otoczenia biznesu7. Inne (jakie)……………………………

Czy w ciągu najbliższych 6 miesięcy planują Państwo zatrudnić dodatkowych pracowników?

Czy w ciągu ostatnich 6 miesięcy zwalniali Państwo pracowników?

1. Tak, planujemy2. Raczej planujemy3. Raczej nie planujemy4. Nie planujemy5. Trudno powiedzieć

1. Nie2. TakZ jakiego powodu?......................................



W których źródłach odnawialnej energii widzi Pani/Pan największy potencjał w Pani /Pana województwie?

1. Energia wiatrowa1. Duży potencjał2. Średni potencjał3. Najmniejszy potencjał

2. Energia słoneczna1. Duży potencjał2. Średni potencjał3. Najmniejszy potencjał

4. Energia geotermalna1. Duży potencjał2. Średni potencjał3. Najmniejszy potencjał

5. Biomasa1. Duży potencjał2. Średni potencjał3. Najmniejszy potencjał

6. Biogaz1. Duży potencjał2. Średni potencjał3. Najmniejszy potencjał

Inne (jakie)……………1. Duży potencjał2. Średni potencjał3. Najmniejszy potencjał


118 119

Na podstawie państwa wiedzy i doświadczenia proszę ocenić poniższe stwierdzenia w skali od 1 do 5, gdzie 1 oznacza- zupełnie się nie zgadzam, a 5-całkowicie się zgadzam.

Uważam, że przedsiębiorstwa z sektora OZE szybko i skutecznie się rozwijają

1 2 3 4 5

Uważam, że przedsiębiorstwa z sektora OZE są w coraz lepszej kondycji technologicznej, innowacyjnej oraz finansowej

1 2 3 4 5

Uważam, że współpraca przedsiębiorstw OZE z firma-mi doradczymi przyczynia się do rozwoju rynku energii odnawialnej

1 2 3 4 5

Uważam, że przedsiębiorstwa OZE w większym zakresie powinny korzystać z doradztwa technicznego

1 2 3 4 5

Uważam, że system klasteringu w przypadku przedsię-biorstw OZE w moim województwie przyczyni się do ich znacznego rozwoju

1 2 3 4 5

Pytania otwarte

Jakie są Pani/Pana zdaniem trzy główne kierunki rozwoju przedsiębiorstw OZE w Pani/Pana województwie?1……………………………………. 2……………………………………. 3…………………………………….

Jakie są obecnie według Pana/Pani główne zmiany i trendy w branży energetycznej w Polsce i wojewódz-twie lubelskim? Proszę podać trzy najistotniejsze.1…………………………………… 2…………………………………… 3……………………………………

Nazwa firmy………………………………… Miejscowość i województwo……………………………

Forma prawna:

a) spółka akcyjna b) spółka z o.o. c) spółka jawna d) spółka cywilna e) spółka komandytowa f) jednoosobowa działalność gospodarcza g) inna (jaka?)

Proszę określić przychody firmyA. 0-1 mln złB. 1-5 mln złC. 5-10 mln złD. 10-20 mln złE. 20-100 mln złF. Powyżej 100 mln zł

Liczba osób zatrudnionych na pełen etat:

a. 1-10

b. 11-50

c. 51-250

d. powyżej 250

Czy planują państwo rozszerzenie działaności o rynki zagraniczne?

W jakim kierunku Państwa zdaniem będzie rozwijał się rynek OZE?

1. Tak (jakie rynki)……..2. Już działamy na rynkach zagranicznych (jakich)…………………….3. Nie4. Trudno powiedzieć

1. Biomasa2. Biogaz3. Energetyka wiatrowa4. Energetyka wodna5. Energia słoneczna6. Energia geotermalna7. Inne (jakie)………………………………………

Kiedy ostatni raz zatrudnili Państwo nowego pracownika?

Jakie inwestycje wdrożyli Państwo w firmie w ciągu ostatniego roku? (można zaznaczyć kilka odpowiedzi)

1. w zeszłym miesiącu2. 2-3 miesiące temu3. 4-5 miesięcy temu4. Pół roku temu5. Nie pamiętam6. Inne (kiedy)………………………….

1. Inwestycje w kadry2. Inwestycje w innowacje i nowe technologie3. Inwetsycje w działania marketingowe i promocyjne4. Inwestycje w modernizacje przedsiębiorstwa5. Inwetsycje finansowe (np. obligacje, akcje itp.)6. Inwestycje strategiczne o charakterze defensywnym (zmierzające do ochrony przedsiębiorstwa przed działaniem konkurencji)7. Inwestycje strategiczne o charakterze ofensywnym (umocnienie pozycji firmy)8. Inne (jakie)………………….


120

Kwidzyński Park Przemysłowo-Technologiczny Sp. z o.o.

Górki 3, 82-500 Kwidzyn

tel./fax: 55 279 70 79, tel.: 55 261 68 47

e-mail: [email protected]

www.kppt.pl

Starostwo Powiatowe

ul. Kościuszki 29b, 82-500 Kwidzyn

tel. 55 646 50 00


www.powiatkwidzynski.pl

Grudziądzki Park Przemysłowy Sp. z o.o.

ul. Budowlanych 7, 86-300 Grudziądz

tel. 56 45 06 113, fax: 56 45 06 103


www.gpp.grudziadz.pl

raport koŃcowy z badaŃ - oze.utp.edu.ploze.utp.edu.pl/pliki/opracowania_strategie/projekt stan oze...

Documents