raport podsumowujący badanie sytuacji prawnej w zakresie...

TORO – w poszukiwaniu skutecznych metod wsparcia instytucji ekonomii społecznej

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Raport podsumowujący badanie sytuacji prawnej

w zakresie wspierania działalności organizacji

pozarządowych i instytucji ekonomii społecznej

Warszawa, maj 2011 r.



2

1. Wprowadzenie

Æ Badanie sytuacji prawnej w zakresie wspierania działalności organizacji pozarządowych

i instytucji ekonomii społecznej zostało przeprowadzone w ramach projektu „TORO

w poszukiwaniu skutecznych metod wsparcia ekonomii społecznej” współfinansowanego

ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego

Kapitał Ludzki. Projekt realizowany jest przez Miasto Stołeczne Warszawa

w partnerstwie z Fundacją Gospodarczą im. K. Marcinkowskiego w Ciechanowie, WYG

International Sp. z o.o., Bankiem Ochrony Środowiska S.A., Polsko-Amerykańskim

Funduszem Pożyczkowym Inicjatyw Obywatelskich, Wspólnotą Roboczą Związków

Organizacji Socjalnych, Stowarzyszeniem Interwencji Prawnej, Stowarzyszeniem

Niemiecko-Polskiej Współpracy Socjalnej.

Æ Niniejszy raport jest podsumowaniem badania przeprowadzonego przez WYG

International. Raport został opracowany przez: Adriannę Niedoszewską (analiza prawa

krajowego), Magdalenę Wolińską (opis metodologii i przebiegu realizacji badania),

Simon Roberts’a (analiza sytuacji prawnej w Anglii) oraz Tomasza Schimanka

(opracowanie koncepcji i metodologii badań, przeprowadzenie pozostałych analiz

i opracowanie całości raportu). W realizacji badań uczestniczył także Mateusz Przywara.

Realizatorzy badania składają podziękowania Petérowi Bodó za informacje pomocne

w opracowaniu analizy sytuacji prawnej na Węgrzech. Nadzór formalny i merytoryczny

nad realizacją badania pełnili: Andrzej Dziurdzik i Tomasz Gierwatowski.

2. Cel i założenia badania

Æ Celem badania sytuacji prawnej w zakresie współpracy organizacji pozarządowych

i instytucji ekonomii społecznej było dostarczenie realizatorom projektu „TORO”

informacji, wniosków i rekomendacji przydatnych do osiągnięcia kluczowych rezultatów

projektu: stworzenia instrumentu finansowania organizacji pozarządowych i instytucji

ekonomii społecznej, opracowania wieloletniego programu współpracy samorządu

Warszawy z organizacjami pozarządowymi i instytucjami ekonomii społecznej oraz

wypracowania mechanizmu wsparcia dla tych podmiotów w prowadzeniu działalności

pożytku publicznego.



3

Æ Badanie dotyczyło trzech obszarów: prawa krajowego polskiego, prawa lokalnego M. St.

Warszawy oraz prawa europejskiego. Przy czym sytuacja prawna w badanym obszarze –

z wyjątkiem sfery pomocy publicznej – nie jest regulowana na poziomie unijnym,

a każdy z krajów członkowskich ma własne, często wypracowywane przez dziesiątki lat

regulacje prawne i praktykę ich stosowania. Niemożliwa jest zatem analiza prawna na

poziomie unijnym, stąd realizatorzy uznali, że należy przeprowadzić analizę rozwiązań

prawnych w dwóch różnych krajach członkowskich Unii Europejskiej. Wybór padł na

Anglię, która znajduje się w czołówce krajów unijnych stosujących innowacyjne formy

współpracy samorządów z partnerami społecznymi. Drugim krajem uwzględnionym

w analizie są Węgry, przede wszystkim z powodu wielu podobieństw do sytuacji

w Polsce, a także z uwagi na nowatorskie rozwiązania stosowane w tym kraju w zakresie

pożytku publicznego. Uzupełnieniem wiedzy o rozwiązaniach zagranicznych będzie

raport dotyczący Niemiec przygotowany przez Wspólnotę Roboczą Związków

Organizacji Socjalnych.

Æ Instytucje ekonomii społecznej (IES) wykorzystują działalność gospodarczą dla realizacji

celów społecznie użytecznych; przy czym, z uwagi na istotny kontekst współpracy

z samorządem, cele społecznie użyteczne zostały zawężone do celów pożytku

publicznego, który, w każdym z trzech poddanych analizie krajów, jest zdefiniowany.

Z kolei ze względu na różnice pomiędzy prawem polskim, angielskim i węgierskim,

a także brak definicji instytucji ekonomii społecznej w każdym z tych trzech systemów

prawnych realizatorzy badania przyjęli założenie, że w analizie nie będą wyróżniać

konkretnych form prawnych, w jakich mogą działać IES, a wykorzystają dwa typy

działalności, która może być przez te instytucje prowadzona: niekomercyjnej działalności

pożytku publicznego oraz działalności gospodarczej służącej realizacji celów pożytku

publicznego. Formy prawne, w jakich mogą działać IES, będą uwzględniane jedynie

w kontekście powiązanych z daną formą uprawnień i/lub ograniczeń dotyczących

prowadzonej działalności.

3. Metodologia badania

Æ Badanie sytuacji prawnej w Polsce, Anglii, na Węgrzech i w M. St. Warszawa zostało

przeprowadzone w oparciu o analizę danych zastanych, poszerzoną o kilka

indywidualnych wywiadów pogłębionych (11 wywiadów) w celu uzyskania dodatkowej

i pogłębionej wiedzy o ewentualnych praktycznych barierach związanych ze

stosowaniem prawa krajowego i lokalnego w Warszawie.



4

Æ W badaniu sytuacji prawnej w Anglii i na Węgrzech wykorzystano analizę

obowiązujących aktów prawnych, opracowań dotyczących ich praktycznego stosowania

oraz raportów i wyników badań dotyczących działalności organizacji trzeciego sektora

i ich relacji z sektorem publicznym.

Æ W badaniu sytuacji prawnej w Polsce wykorzystana została analiza obowiązujących

aktów prawnych, opracowań dotyczących ich praktycznego stosowania oraz raportów,

wyników badań dotyczących działalności organizacji trzeciego sektora i ich relacji

z sektorem publicznym oraz wyniki indywidualnych wywiadów pogłębionych

z przedstawicielami organizacji pozarządowych, przeprowadzonych w ramach badania.

Æ W badaniu sytuacji prawnej w M. St. Warszawa wykorzystana została analiza

obowiązujących aktów prawa lokalnego dotyczącego relacji samorządu i organizacji

pozarządowych, wyników badań dotyczących działalności organizacji trzeciego sektora

i ich relacji z sektorem publicznym w Warszawie oraz wyniki indywidualnych

wywiadów pogłębionych z przedstawicielami organizacji pozarządowych,

przeprowadzonych w ramach badania.

Æ Podstawą wytypowania organizacji do badania była lista dotacji przyznanych przez

Urząd Miasta i poszczególne dzielnice w 2010 roku, udostępniona przez Centrum

Komunikacji Społecznej (CKS). W przypadku badania dotyczącego środowiska

prawnego uwzględniono najważniejsze obszary, w których przyznawane były dotacje.

Najwięcej dotacji przyznano w czterech sferach: edukacja i oświata, kultura, sprawy

społeczne i zdrowie oraz sport i rekreacja. Z każdego z tych obszarów losowo wybrano

trzy organizacje (dwie podstawowe i jedną rezerwową). Obok tego są także dwa obszary,

w których przyznano znacznie mniej dotacji niż w obszarach kluczowych. Są to dotacje

przyznane przez CKS oraz dotacje w sferze ochrony środowiska. W tych dwóch

obszarach losowo wybrano pod dwie organizacje do badania (jedną podstawową i jedną

rezerwową). W efekcie powstała lista dziesięciu organizacji, z którymi przeprowadzone

miały zostać wywiady oraz sześciu organizacji rezerwowych. W trakcie realizacji

badania okazało się, że niemożliwe jest przeprowadzenie wywiadów z kilkoma

organizacjami z listy podstawowej i rezerwowej, stąd lista rezerwowa zostało poszerzona

o kilka dodatkowych organizacji. W efekcie zbadano przedstawicieli 11 organizacji,

zróżnicowanych pod względem obszarów działania, skali i form prowadzonej

działalności:



5

Organizacje pozarządowe, których przedstawiciele wzięli udział w wywiadach

Caritas Diecezji Warszawsko-Praskiej

Fundacja Ave

Fundacja Azylu pod Psim Aniołem

Fundacja Civis Polonus

Fundacja Drabina Rozwoju

Komitet Ochrony Praw Dziecka

Polski Związek Niewidomych Okręg Mazowiecki

Stowarzyszenie "Dom Tańca"

Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom "Gniazdo"

Towarzystwo Krzewienia Kultury Fizycznej - Ognisko TKKF Chomiczówka

Towarzystwo Przyjaciół Warszawy



6

Æ W badaniu uwzględniono następujące kwestie:

Kwestia kluczowa

1. Współpraca i/lub wsparcie działalności pożytku publicznego ze strony sektora

publicznego, w szczególności samorządów

Kwestie pomocnicze

1.1. Z kim może współpracować i kogo może wspierać samorząd?

1.2. W jakich obszarach, sferach?

1.3. W jakich formach?

1.4. Na jakich warunkach, jakie są istotne ograniczenia w tym zakresie?

1.5. Jakie są dobre praktyki i/lub innowacyjne rozwiązania w zakresie współpracy

i/lub wsparcia?

Kwestia kluczowa

2. Współpraca i/lub wsparcie działalności gospodarczej służącej celom pożytku

publicznego ze strony samorządu miejskiego

Kwestie pomocnicze

2.1. Z kim może współpracować i kogo może wspierać samorząd?

2.2. W jakich obszarach, sferach?

2.3. W jakich formach?

2.4. Na jakich warunkach, jakie są istotne ograniczenia w tym zakresie?

2.5. Jakie są dobre praktyki i/lub innowacyjne rozwiązania w zakresie współpracy

i/lub wsparcia?



7

4. Przebieg realizacji badania

Æ Badanie było realizowane w okresie od stycznia do początku maja 2011 roku. W ramach

badania zostały przeprowadzone: analiza danych zastanych i indywidualne wywiady

pogłębione. Szczegółowe informacje, dotyczące poszczególnych metod badawczych,

zostały zawarte w rozdziale dotyczącym metodologii.

Æ W styczniu została opracowana koncepcja badań oraz scenariusz do wywiadów

indywidualnych, znajdujący się w załączniku 1. do niniejszego raportu. Zarówno

koncepcja badania, jak i scenariusz wywiadu zostały skonsultowane ze wszystkim

partnerami projektu „TORO”. W styczniu rozpoczęła się także analiza dokumentacji

w zakresie prawa krajowego i lokalnego.

Æ W lutym wytypowane zostały organizacje do wywiadów indywidualnych, które zostały

przeprowadzone w lutym i w pierwszym tygodniu marca. Z uwagi na okres ferii

zimowych pierwotna lista organizacji została poszerzona o kilka kolejnych organizacji z

listy przekazanej przez CKS. Wywiady przeprowadzane były z reguły z członkami

zarządów organizacji przez przygotowanych wcześniej badaczy. Wywiady odbywały się

w siedzibach organizacji, średni czas przeprowadzenia wywiadu to ok. 80 minut.

W lutym kontynuowana była także analiza dokumentacji w zakresie prawa krajowego

i lokalnego.

Æ W marcu dokonano wstępnej analizy wyników wywiadów indywidualnych, na podstawie

której przygotowano prezentację przedstawioną liderowi i partnerom projektu „TORO”.

Zakończona została także analiza prawa krajowego i lokalnego, a uruchomiana została

analiza dokumentów dotyczących sytuacji prawnej w Anglii i na Węgrzech.

Æ W kwietniu przeprowadzona została analiza zagraniczna, a na podstawie wyników analiz

cząstkowych i wyników wywiadów indywidualnych przygotowany został raport

podsumowujący badanie. Raport został przekazany liderowi i partnerom Projektu na

początku maja 2011 roku.

Æ Jedynym napotkanym problemem w trakcie realizacji badania była nieobecność osób

kompetentnych w organizacjach (ze względu na okres ferii zimowych). Żadna

z organizacji nie odmówiła udziału w badaniu, ale niektóre proponowały przełożenie

wywiadów na okres późniejszy, wykraczający poza ustalone ramy czasowe dla

przeprowadzenia badania. Powodem przesunięcia w czasie wywiadów była nieobecność

osób kompetentnych w organizacjach w chwili przeprowadzania wywiadów. W tego typu

przypadkach wywiady nie zostały przeprowadzone.



8

5. Wyniki badania

5.1. Sytuacja prawna w Polsce – prawo krajowe

Æ Analizie poddane zostały następujące akty prawne: ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r.

o działalności pożytku publicznego i wolontariacie, ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r.

Prawo zamówień publicznych, ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych,

ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r.

o stowarzyszeniach, ustawa z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach, ustawa z dnia 8

marca 1990 r. o samorządzie gminnym.

Æ Dodatkowo w ramach analizy uwzględniono Sprawozdanie z funkcjonowania ustawy

o działalności pożytku publicznego i wolontariacie za 2008 r., badanie Monitoring

współpracy za 2009 r. oraz raport badawczy pn. „Diagnoza problemów funkcjonowania

organizacji pożytku publicznego” z 2008 r.

Æ Z kolei indywidualne wywiady pogłębione zostały przeprowadzone z przedstawicielami

11. organizacji pozarządowych, korzystających w 2010 roku z dotacji M. St. Warszawy.

Celem wywiadów było pozyskanie informacji o tym, jak przedstawiciele trzeciego

sektora oceniają współpracę w zakresie działalności pożytku publicznego z Miastem

Stołecznym Warszawa, co ich zdaniem zasługuje na pozywaną ocenę, a co wymaga

dalszych prac, prowadzących do ulepszania dotychczasowych rozwiązań. Jednocześnie w

trakcie wywiadów starano się ustalić wiedzę przedstawicieli organizacji pozarządowych

na temat przepisów prawa, które określają zasady prowadzenia działalności pożytku

publicznego oraz stanowią podstawy dla zasad współpracy samorządu miejskiego

z trzecim sektorem.

Æ Punktem wyjścia do analizy dokumentów, tj. aktów prawnych o zasięgu krajowym, była

ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. To ona m.in. definiuje

pojęcie działalności pożytku publicznego, określa zasady współpracy organów

administracji publicznej, a więc np. samorządu z organizacjami pozarządowymi, zawiera

enumeratywną listę sfer zadań publicznych zaliczanych do działalności pożytku

publicznego.

Æ Warto jednak zaznaczyć, że także ustawa o pomocy społecznej oraz ustawa o finansach

publicznych zawierają przepisy bezpośrednio odnoszące się do współpracy i/lub

wspierania działalności pożytku publicznego przez jednostki samorządu terytorialnego.



9

Æ Przedmiotem współpracy pomiędzy samorządami a organizacjami pozarządowymi jest

działalność pożytku publicznego. Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy o działalności pożytku

publicznego i wolontariacie „działalnością pożytku publicznego jest działalność

społecznie użyteczna, prowadzona przez organizacje pozarządowe w sferze zadań

publicznych określonych w ustawie.”

Æ Poniżej zaprezentowane zostały wyniki badania w podziale na działalność pożytku

publicznego i działalność gospodarczą służącą celom pożytku publicznego.

5.1.1. Współpraca i/lub wsparcie działalności pożytku publicznego ze strony samorządu

Æ Zasady, na jakich odbywa się prowadzenie działalności pożytku publicznego oraz

współpraca i/lub wsparcie tej działalności ze strony samorządu, określa ustawa

o działalności pożytku publicznego i wolontariacie (art. 1 ust. 1 pkt. 1). Stanowi ona

również (art. 5), iż jednostki samorządu terytorialnego prowadzą działalność pożytku

publicznego współpracując z:

§ organizacjami pozarządowymi,

§ osobami prawnymi i jednostkami organizacyjnymi, działającymi na podstawie

przepisów o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej

Polskiej, o stosunku Państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych

oraz o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, jeżeli ich cele statutowe

obejmują prowadzenie działalności pożytku publicznego,

§ stowarzyszeniami jednostek samorządu terytorialnego,

§ spółdzielniami socjalnymi,

§ spółkami akcyjnymi i z ograniczoną odpowiedzialnością ,

§ klubami sportowymi będącymi spółkami działającymi na podstawie przepisów

ustawy z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie (Dz. U. Nr 127, poz. 857 i Nr 151,

poz. 1014).



10

Æ Warunkiem podjęcia przez jednostki samorządu terytorialnego współpracy z wyżej

wymienionymi podmiotami jest to, że:

§ nie działają one w celu osiągnięcia zysku,

§ przeznaczają całość dochodu na realizację celów statutowych,

§ nie przeznaczają zysku do podziału między swoich członków, udziałowców,

akcjonariuszy i pracowników.

Æ Działalność pożytku publicznego może być prowadzona jako:

Æ Warto także podkreślić, że zgodnie z ustawą o finansach publicznych i ustawami

o samorządzie gminnym i powiatowym samorządy lokalne mogą współpracować

z organizacjami pozarządowymi w zakresie tych zadań pożytku publicznego, które są

zadaniami własnymi gminy czy też powiatu.



11

Æ W kontekście zagadnienia dotyczącego tego, z kim samorząd miejski może podejmować

współpracę w ramach działalności pożytku publicznego warto przywołać zapisy ustawy

o pomocy społecznej. Przede wszystkim należy podkreślić, że pomoc społeczna –

zgodnie z ustawą o działalności pożytku publicznego i wolontariacie – jest sferą zadań

publicznych należących do działalności pożytku publicznego. Tak więc podejmowane

w jej ramach zadania są zaliczane do działalności pożytku publicznego. Natomiast

organów administracji samorządowej (np. samorządu miejskiego) odpowiedzialne są za

organizację pomocy społecznej, współpracując w tym zakresie z organizacjami

społecznymi i pozarządowymi, Kościołem Katolickim, innymi kościołami, związkami

wyznaniowymi oraz osobami fizycznymi i prawnymi (art. 2 ust. 2 ustawy o pomocy

społecznej). Oznacza to, że jednostki samorządu terytorialnego mają obowiązek

zapewnienia realizacji zadań z zakresu pomocy społecznej i mogą w tym zakresie

współpracować z wymienionymi wyżej organizacjami i podmiotami. Współpraca ta

jednak nie obejmuje:

§ ustalania uprawnień do świadczeń, w tym przeprowadzania rodzinnych

wywiadów środowiskowych,

§ opłacania składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne,

§ wypłaty świadczeń pieniężnych.1

Æ Do 2010 roku samorządy terytorialne mogły stosować odrębny tryb zlecania zadań

z zakresu pomocy społecznej wynikający z ustawy o pomocy społecznej i rozporządzeń

wykonawczych do tej ustawy. Po nowelizacji ustawy o działalności pożytku publicznego

i o wolontariacie z marca 2010 roku tryb zlecania zadań wynikający z tej ustawy

rozciągnięty został także na zdania z zakresu pomocy społecznej.

Æ Podsumowując należy więc stwierdzić, iż na bazie obowiązujących przepisów samorząd

lokalny może współpracować z przedstawicielami trzeciego sektora, o których mowa

w ustawie o działalności pożytku publicznego i wolontariacie, niezależnie,, czy

realizowane przez nich działania prowadzone są w ramach nieodpłatnej i/lub odpłatnej

działalności pożytku publicznego. Kwestią zasadniczą jest w tym przypadku przedmiot

współpracy, a więc to, że odbywa się ona w określonych w art. 4 ust. 1 ustawy

o działalności pożytku publicznego i wolontariacie sferach zadań publicznych.

1 - art. 25 ust. 1 i 2 ustawy o pomocy społecznej



12

Æ Przedstawiciele organizacji, które uczestniczyły w badaniu, generalnie pozytywnie

ocenili istniejące prawo regulujące współpracę samorządów z organizacjami

pozarządowymi. W trakcie rozmów z przedstawicielami organizacji pozarządowych,

które w ubiegłym roku współpracowały z samorządem Miasta Stołecznego Warszawy,

można było usłyszeć, że co do zasady samorząd może współpracować ze wszystkimi

przedstawicielami trzeciego sektora i nie ma w tym zakresie żadnych istotnych

ograniczeń. Pytani o podstawy prawne współpracy wskazywali na ustawę o działalności

pożytku publicznego i wolontariacie. Niemniej wspominali również ustawę o pomocy

społecznej, ustawę o fundacjach, czy prawo o stowarzyszeniach, określających, kto może

być wspierany w zakresie działalności pożytku publicznego. Według opinii badanych,

istniejące ustawy tworzą dobre podstawy dla współpracy samorządu i organizacji

pozarządowych prowadzących działalność pożytku publicznego.

Æ Wiedza na temat ustaw i rozporządzeń regulujących wzajemne relacje samorządu

i organizacji pozarządowych jest jednak dość pobieżna, przedstawiciele organizacji nie

potrafili wskazać konkretnych zapisów cytowanych przez siebie ustaw, często nie

wiedzieli, czy pewne kwestie regulowane są prawodawstwem krajowym, czy wynikają

z prawa lokalnego. Charakterystyczne jest także, że badani nie wymieniali ustaw

o samorządzie gminnym i powiatowym, z których wynikają zadania własne samorządów

lokalnych, będące przedmiotem współpracy. Świadczy to o dość powierzchownej wiedzy

na ten temat posiadanej przez organizacje.

Æ Respondenci wywiadów nie zidentyfikowali istotnych barier podmiotowych dotyczących

współpracy z samorządem. Jednak zwrócili uwagę na kilka kwestii ograniczających

dostęp do współpracy czy wsparcia samorządu niektórym organizacjom. Zwrócono np.

uwagę na niemożność podjęcia współpracy z samorządem przez różnego rodzaju grupy

nieformalne. Jak powiedział jeden z respondentów „(…) [grupy nieformalne – przyp.

autorów] nie chcą tworzyć organizacji, bo nie czują się na siłach, żeby udźwignąć

formalno-prawny charakter tej organizacji, ale mają różne ciekawe pomysły i chcieliby

na ich realizację zdobyć trochę pieniędzy. (…) chcą wycieczkę zorganizować i na to są

pieniądze w Urzędzie Miasta, można je zdobyć, ale trzeba mieć osobowość prawną, i to

jest przeszkodą.” Jednocześnie ten sam rozmówca stwierdził, że „(…) często grupy

nieformalne mogą uzyskać wsparcie organizacji, ja nie słyszałem, żeby jakaś grupa

nieformalna, która chciała zrobić fajny projekt, nie znalazła partnera pozarządowego.”

W tym kontekście można było też usłyszeć, iż grupy nieformalne „(…) nie powinny

dostawać pieniędzy publicznych. Po prostu, zdecydowanie się z tym zgadzam, i nie



13

należy o to walczyć, by one dostały. Muszą mieć umocowanie prawne, bo trzeba mieć

możliwość ich kontrolowania.”2

Æ Sfery zaliczane do działalności pożytku publicznego określone są w art. 4 ust. 1 ustawy

o działalności pożytku publicznego i wolontariacie. Przepis ten zawiera enumeratywną

listę 33. zakresów/obszarów, które stanowią działalność pożytku publicznego. Tak więc

zarówno organizacje pozarządowe, jak i podmioty wskazane w art. 3 ust. 3 ustawy,

realizując na bazie swoich statutów zadania w ramach jednej bądź kilku wskazanych

w art. 4 ust. 1 sfer, prowadzą działalność pożytku publicznego.

Æ Według danych za 2008 r. najliczniejszą grupę wśród organizacji stanowiły

stowarzyszenia, z których najwięcej (10 765) zarejestrowanych było w województwie

mazowieckim. Również na Mazowszu zarejestrowanych było najwięcej fundacji (3 350)

w 2008 r.3.

Æ Według badania SOF-1 z 2008 r. najważniejsze dziedziny działalności statutowej

fundacji, stowarzyszeń i innych organizacji społecznych to:

§ sport, turystyka, rekreacja, hobby – tę dziedzinę wskazywało 38,3% podmiotów

§ pomoc społeczna i socjalna – 24,0%

§ kultura i sztuka – 11,0%

§ edukacja i wychowanie – 7,6%

§ ochrona środowiska – 4,2%

§ ochrona zdrowia – 4,1%

§ rozwój lokalny w wymiarze społecznym i ekonomicznym – 3,6%

§ wsparcie dla instytucji, organizacji pozarządowych i inicjatyw obywatelskich –

1,5%

§ prawo i jego ochrona, prawa człowieka – 1,5%

§ działalność naukowa-badawcza, badania naukowe – 1,0%

§ rynek pracy, aktywizacja zawodowa – 1,0%

§ sprawy zawodowe, pracownicze, branżowe – 0,9%

2 - warto zauważyć, że nowelizacja ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie z 2010 roku wprowadziła formułę inicjatywy lokalnej, która umożliwia wspieranie przez samorządy działań grup nieformalnych 3 - monitoring ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie z 2008 r.



14

§ religia – 0,4%

§ działalność międzynarodowa – 0,5%

§ pozostała działalność – 0,4%.4

Æ Pytani o zakres przedmiotowy współpracy z samorządem lokalnym respondenci

odwoływali się do ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie, która

wskazuje sfery zadań publicznych, realizowane w ramach działalności pożytku

publicznego. Według badanych, sfera zadań pożytku publicznego wyczerpuje możliwości

działań podejmowanych przez organizacje, natomiast podkreślali oni, że to nie oznacza,

że wszystkie te sfery faktycznie są przedmiotem współpracy samorządu i organizacji

pozarządowych. Samorząd wybiera z listy określonej w ustawie te zadania, które uznaje

– z różnych względów – za istotne. W tym kontekście badani nie wspominali

o ograniczeniu wynikającym z zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego.

Æ Jeśli chodzi o formy współpracy jednostek samorządu terytorialnego (np. samorządu

miejskiego) z trzecim sektorem to, co do zasady można ją podzielić na współpracę

o charakterze:

a) finansowym, np. w formie dotacji przekazywanych przez samorząd organizacjom

pozarządowym na realizację zadań z zakresu działalności pożytku publicznego

b) niefinansowym, np. udział przedstawicieli trzeciego sektora w różnego rodzaju

gremiach, ciałach konsultacyjnych i opiniotwórczych.

Æ W szczególności formy współpracy jednostek samorządu terytorialnego z trzecim

sektorem określa art. 5 ust.2 i 8 ustawy o działalności pożytku publicznego

i wolontariacie. Zgodnie z nim współpraca ta może przyjmować następujące formy:

4 - tamże



15

Lp.

Możliwe formy współpracy jednostek samorządu terytorialnego z

organizacjami pozarządowymi i podmiotami wskazanymi w art. 3 ust 3

ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie

1. ZLECANIE REALIZACJI ZADAŃ

PUBLICZNYCH

Przedmiotem zlecenia są zadania

realizowane w ramach

działalności pożytku

publicznego, o których mowa w

art. 4 ustawy o działalności

pożytku publicznego i

wolontariacie

2. WZAJEMNE INFORMOWANIE SIĘ O

PLANOWANYCH KIIERUNKACH

DZIAŁALNOŚCI

Przekazywanie informacji o

przygotowywanych programach,

identyfikowanych problemach w

obszarze działalności pożytku

publicznego, które wymagają

wsparcia

3. KONSULTOWANIE AKTÓW

NORMATYWNYCH

OGÓLNOKRAJOWYCH I

MIEJSCOWYCH

Dotyczących działalności

statutowej

organizacji/podmiotów

Dotyczących działalności

pożytku publicznego z radami

pożytku publicznego,

tworzonymi przez samorząd

miejski

4. TWORZENIE WSPÓLNYCH ZESPOŁÓW

O CHARAKTERZE DORADCZYM I

INICJATYWNYM

W skład takich zespołów

wchodzą przedstawiciele:

- organizacji/podmiotów, o

których mowa w art. 3 ust 3

ustawy o działalności pożytku

publicznego i wolontariacie

- samorządu miejskiego



16

Lp.

Możliwe formy współpracy jednostek samorządu terytorialnego z

organizacjami pozarządowymi i podmiotami wskazanymi w art. 3 ust 3

ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie

5. REALIZACJA INICJATYW

LOKALNYCH

Na wniosek mieszkańców miasta

bądź organizacji, podmiotu, o

którym mowa w art. 3 ust. 3


publicznego, w zakresie

określonym w tej ustawie

6. REALIZACJA PROJEKTÓW/UMÓW

PARTNERSKICH

Zgodnie z art. 28a ustawy z dnia

6 grudnia 2006 r. o prowadzeniu

polityki rozwoju

7. UDZIELANIE POŻYCZEK,

GWARANCJI, PORĘCZEŃ

Dotyczy to organizacji

pozarządowych i podmiotów, o

których mowa w art. 3 ust. 3


publicznego i wolontariacie oraz

obejmuje wyłącznie zadania

realizowane w zakresie

działalności pożytku publicznego

8. PRAWO DO UŻYTKOWANIA NA

SZCZEGÓLNYCH WARUNKACH

NIERUCHOMOŚCI, NIEODPŁATNE

UDOSTĘPNIANIE LOKALI,

MATERIAŁÓW, SPRZĘTU I URZĄDZEŃ

Samorząd miejski może

nieodpłatnie udostępnić

organizacjom/podmiotom będące

jego własnością nieruchomości,

lokale i sprzęt w celu realizacji

zadania publicznego

powierzonego bądź wspieranego

organizacjom/podmiotom



17

Æ Głębszej analizie poddano w badaniu współpracę jednostek samorządu terytorialnego

z trzecim sektorem w formie: zlecania realizacji zdań publicznych, realizacji inicjatyw

lokalnych oraz projektów/umów partnerskich.

Æ Zgodnie z obowiązującymi przepisami ustawy o finansach publicznych (art. 221 ust.1)

niedziałające w celu osiągnięcia zysku podmioty spoza sektora finansów publicznych,

a więc m.in. organizacje pozarządowe, mogą otrzymywać z budżetu jednostki samorządu

terytorialnego (np. Miasta Stołecznego Warszawy) dotacje celowe na cele publiczne

należące do zadań tej jednostki. W przypadku samorządu gminnego zadania te określone

są w ustawie o samorządzie gminnym. Na wykonanie tych zadań gmina może zawierać

umowy m.in. z organizacjami pozarządowymi zgodnie z art. 9 ustawy o samorządzie

gminnym.

Æ Dotacje celowe na cele publiczne, należące do zadań samorządu, określane są w uchwale

budżetowej jednostki samorządu terytorialnego i podzielone na te, które planuje się

w danym roku budżetowym udzielić jednostkom sektora finansów publicznych, jak i tym

spoza tego sektora (np. organizacjom/podmiotom realizującym zadania z zakresu

działalności pożytku publicznego)5. Ustawa o finansach publicznych w art. 221 ust. 2

stanowi również, że zlecanie zadań publicznych i udzielanie dotacji z zakresu

działalności pożytku publicznego następuję zgodnie z zasadami określonymi w ustawie

o działalności pożytku publicznego i wolontariacie. Ta ostatnia natomiast wskazuje, że

zlecanie realizacji zadań publicznych może odbywać się w następujących formach:

5 - art. 214 i art. 215 ustawy o finansach publicznych



18

Æ Z badania „Monitoring współpracy w 2009 r.” wynika, iż zdecydowanie częściej

samorządy stosują formę wspierania (dofinansowania) realizacji zadań publicznych

aniżeli powierzania, czyli pełnego finansowania wykonywania zadań publicznych przez

organizacje.

Æ Zlecanie zadań publicznych przedstawicielom trzeciego sektora odbywa się, co do

zasady, w drodze otwartego konkursu ofert. Możliwe jest również zastosowanie w tym

przypadku zasad i trybu przepisów o partnerstwie publiczno-prywatnym albo zapisów

umów międzynarodowych, dotyczących bezzwrotnych środków ze źródeł zagranicznych.

Nowelizacja ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie z 2010 roku

wprowadziła również instytucję tzw. „małych grantów”, czyli zlecania przez samorząd,

poza konkursem, realizacji zdań publicznych o charakterze lokalnym lub regionalnym

w odpowiedzi na ofertę organizacji pozarządowej lub pomiotu, o którym mowa w jej art.

3 ust. 3, jeżeli finansowanie bądź dofinansowanie zadania publicznego nie przekracza

kwoty 10 000 zł, a termin realizacji zadania nie jest dłuższy niż 90 dni. Przy czym

w danym roku kalendarzowym łączna kwota „małych grantów” przyznanych przez

jednostkę samorządu terytorialnego tej samej organizacji pozarządowej lub podmiotowi,

o którym mowa w art. 3 ust. 3 ustawy nie może przekroczyć 20 000 zł.

Æ Ogólne zasady przeprowadzania otwartych konkursów ofert określają przepisy ustawy

o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, a precyzować je mogą zapisy prawa

miejscowego w ramach programu współpracy pomiędzy jednostkami samorządu

terytorialnego a trzecim sektorem, który co roku opracowywany jest przez samorząd we

współpracy z przedstawicielami trzeciego sektora.

Æ Wspomniana nowelizacja ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie

wprowadziła również możliwość finansowego udziału samorządów lokalnych

w realizacji inicjatyw mieszkańców w ramach tak zwanej inicjatywy lokalnej. Umożliwia

ona wystąpienie przez mieszkańców do samorządu z wnioskiem o pokrycie kosztów

takich inicjatyw, przy czym mieszkańcy mogą złożyć taki wniosek bezpośrednio lub za

pośrednictwem organizacji pozarządowych.

Æ Współpraca samorządu z trzecim sektorem może się też odbywać w ramach zawartych

między nimi umów partnerskich. W tym zakresie zastosowanie ma art. 28a ustawy

o zasadach prowadzenia polityki rozwoju. Istotny w tym przypadku jest fakt, że

jednostka samorządu terytorialnego może zawrzeć umowę partnerską wyłącznie z tą

organizacją/podmiotem, który został przez nią wybrany, z zachowaniem przejrzystości

i równego traktowania podmiotów. W praktyce oznacza to obowiązek poszukiwania

partnerów np. z trzeciego sektora w drodze ogłoszenia otwartego naboru partnerów



19

w dzienniku ogólnopolskim lub lokalnym oraz w Biuletynie Informacji Publicznej,

a także uwzględnienia przy wyborze partnerów: zgodności działania potencjalnego

partnera z celami partnerstwa, oferowanego wkładu potencjalnego partnera w realizację

celu partnerstwa, doświadczenia w realizacji projektów o podobnym charakterze,

współpracę z beneficjentem w trakcie przygotowania projektu. Samorząd zobowiązany

jest również do podania do publicznej wiadomości informacji o wybranych partnerach

oraz zakresie ich zadań w ramach zawartej umowy partnerskiej.

Æ Warto też wspomnieć, iż badania dotyczące współpracy samorządu terytorialnego

z trzecim sektorem w 2009 r. wykazały, iż od 2003 r., tj. od wejścia w życie ustawy

o działalności pożytku publicznego i wolontariacie, o ile „(…) w zakresie współpracy

finansowej mamy do czynienia z kontynuacją wcześniejszego wzrostu intensywności

współpracy (jednak przy zmniejszającym się tempie tego wzrostu), o tyle w dziedzinie

współpracy pozafinansowej dotychczasowy trend wzrostowy uległ zahamowaniu.”6

Zwrócono na przykład uwagę na to, że w 2009 r. „(…) zarówno w zakresie

konsultowania, jak i tworzenia zespołów obserwujemy w stosunku do roku 2008

niewielkie, 2-punktowe spadki.”7 Co jednak ciekawe, w raporcie z Monitoringu ustawy o

działalności pożytku publicznego i wolontariacie z 2008 r. najmniejszy procent urzędów

współpracujących z sektorem pozarządowym zarówno w formie finansowej, jak

i niefinansowej odnotowano m.in. w województwie mazowieckim (po 52,4%).

Æ Badani przedstawiciele organizacji zwracali uwagę przede wszystkim na możliwości

współpracy finansowej samorządów i organizacji pozarządowych określane przez ustawę

o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. To pole współpracy wydaje się

z ich punktu widzenia najbardziej użyteczne i oczekiwane. Stwierdzali przy tym, że

formuła powierzania realizacji zadań pożytku publicznego (100% dofinansowania)

przewidziana przez ustawę praktycznie nie jest stosowana przez samorządy. Większość

badanych pozytywnie oceniła formułę otwartego konkursu, która jest podstawą zlecania

zadań przez samorządy lokalne. Jednak pojawiły się również opinie, że formuła ta ma

także negatywne konsekwencje dla organizacji. Najpoważniejszą z nich jest niepewność,

co do wyników konkursu i możliwość nie otrzymania dotacji z bardzo błahych powodów,

np. „braku podpisu na jednej ze stron wniosku”. To utrudnia organizacjom utrzymanie

ciągłości prowadzonych działań, „na czym cierpią przede wszystkim podopieczni

organizacji”. Badani nie wskazywali innych form współpracy finansowej, np. udzielania

6 - wyniki badania Monitoring współpracy, 2010 r. 7 - tamże



20

przez samorządy lokalne pożyczek dla organizacji realizujących projekty służące ich

mieszkańcom.

Æ Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie stanowi, iż współpraca

jednostek samorządu terytorialnego z organizacjami i podmiotami, o których mowa w art.

3 ust. 3 winna odbywać się z zachowaniem następujących zasad8:

8 - art. 5 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie



21

Æ Na zasadę partnerstwa powołuje się także ustawa o pomocy społecznej9. Celem

ustawodawcy jest więc zagwarantowanie na gruncie prawa jak najwyższej jakości

współpracy jednostek samorządu terytorialnego z przedstawicielami trzeciego sektora.

Warto pamiętać o tym, iż zasady te mają zastosowanie zarówno w przypadku współpracy

finansowej jak i niefinansowej.

Æ Analiza obowiązujących przepisów nie wskazuje na istnienie barier, które ograniczałyby

lub uniemożliwiały podejmowanie współpracy na wyżej wymienionych

warunkach/zasadach. Opisane wcześniej formy współpracy jednostek samorządu

terytorialnego z trzecim sektorem łączą się z tymi zasadami, co z punktu widzenia prawa

stanowić powinno gwarancję ich przestrzegania:

Lp.

Możliwe formy współpracy jednostek

samorządu terytorialnego z

organizacjami pozarządowymi i

podmiotami wskazanymi w art. 3 ust 3


publicznego i wolontariacie

Zasady współpracy jednostek

samorządu terytorialnego z

organizacjami pozarządowymi i

podmiotami wskazanymi w art. 3

ust 3 ustawy o działalności

pożytku publicznego i

wolontariacie

1. ZLECANIE REALIZACJI ZADAŃ

PUBLICZNYCH

o pomocniczość

o suwerenność stron

o partnerstwo

o efektywność

o uczciwa konkurencja

o jawność

2. WZAJEMNE INFORMOWANIE SIĘ O

PLANOWANYCH KIIERUNKACH

DZIAŁALNOŚCI

o pomocniczość


o partnerstwo

o efektywność


o jawność

9 - art. 2 ust. 2



22

3. KONSULTOWANIE AKTÓW

NORMATYWNYCH

o pomocniczość


o partnerstwo

o efektywność


o jawność

4. TWORZENIE WSPÓLNYCH ZESPOŁÓW

O CHARAKTERZE DORADCZYM I

INICJATYWNYM

o pomocniczość


o partnerstwo

o efektywność


o jawność

5. REALIZACJA INICJATYW

LOKALNYCH

o pomocniczość

o partnerstwo

o efektywność

o jawność

6. REALIZACJA PROJEKTÓW/UMÓW

PARTNERSKICH

o pomocniczość


o partnerstwo

o efektywność


o jawność

7. UDZIELANIE POŻYCZEK,

GWARANCJI, PORĘCZEŃ

o pomocniczość


o partnerstwo

o efektywność


o jawność



23

8. NIEODPŁATNE UŻYCZANIE LOKALI,

SPRZĘTU

o pomocniczość


o partnerstwo

o efektywność


o jawność

Æ Badani przedstawiciele organizacji jednak dość krytycznie ocenili przestrzeganie

wspomnianych zasad w praktyce, odnosząc to przede wszystkim do współpracy z M. St.

Warszawa (opinie te zamieszczone zostały w części poświęconej prawu lokalnemu).

Jednak warto zauważyć, że znajomość tych zasad jest także niewielka po stronie

organizacji pozarządowych. Większość respondentów nie umiała samodzielnie ich

nazwać. Dopiero przytoczenie poszczególnych zasad przez prowadzącego wywiad

wywoływało komentarze respondentów. Wydaje się więc, że – przynajmniej z punktu

widzenia organizacji – zasady współpracy określone w ustawie o działalności pożytku

publicznego i o wolontariacie mają praktycznie niewielkie znaczenie.

Æ Pomimo tych krytycznych uwag, większość badanych stwierdzała, że to właśnie

Warszawa może być dobrym przykładem współpracy samorządu i organizacji

pozarządowych. Jak to określił jeden z respondentów „Warszawa jest swoistym

prekursorem, jeśli chodzi o rozwijanie współpracy pomiędzy samorządem a sektorem

pozarządowym. Z doświadczeń Warszawy korzystał np. Kraków czy Białystok”.

Dodatkowo badani wskazali dwa interesujące przykłady współpracy, których opisy

znajdują się poniżej:

§ W stolicy Szwajcarii opracowany został program dla urzędników, którzy

współpracują wyłącznie z organizacjami pozarządowymi oraz animują lokalne

społeczności do tworzenia organizacji. Praca tych urzędników polega na

pomaganiu w opracowywaniu statutu organizacji, a następnie w codziennej pracy

organizacji. Jest to wyspecjalizowane, miejskie centrum wsparcia dla organizacji

pozarządowych.



24

§ W dzielnicy Ochota od 5,6. lat jest urzędnik, którego wyłącznym zadaniem jest

współpraca z organizacjami pozarządowymi. Osoba ta: koordynuje organizację

spotkań trzeciego sektora, zbiera informacje o wszystkich konkursach

ogłoszonych na terenie Miasta Stołecznego Warszawa, organizuje konsultacje

mailowe różnych dokumentów, konsultacje prawne, księgowe, organizuje

branżowe spotkania organizacji. Jest to osoba, która z jednej strony rozumie

specyfikę pracy w urzędzie, a z drugiej jest rzecznikiem organizacji

pozarządowych i doskonale orientuje się w mechanizmie współpracy pomiędzy

samorządem miejskim a trzecim sektorem.

Æ Podobnych do wskazanych przez badanych przykładów dobrej współpracy samorządów

lokalnych i organizacji pozarządowych jest w Polsce więcej. W kilkunastu co najmniej

gminach działają centra wsparcia dla organizacji pozarządowych funkcjonujące

w strukturach samorządowych (np. w Gdyni) czy też finansowanych przez samorząd

a prowadzonych przez organizacje pozarządowe (np. w Iławie). W wielu samorządach

lokalnych w strukturach samorządu są wyznaczone osoby do kontaktów z organizacjami

pozarządowymi, tak zwani pełnomocnicy ds. organizacji pozarządowych. Programy

współpracy z organizacjami pozarządowymi uchwala zdecydowana większość

samorządów lokalnych, większość również zleca realizację zadań publicznych

organizacjom pozarządowym. Kilka samorządów lokalnych uruchomiło także pożyczki

dla organizacji pozarządowych, najczęściej udzielane organizacjom, które realizują

projekty finansowe z innych źródeł, np. EFS. Takie pożyczki udzielane były lub są m.in.

przez Jastrzębie Zdrój, Podkowę Leśną, Tłuszcz, Elbląg czy Cieszyn. Samorządy inicjują

również tworzenie różnego rodzaju mniej lub bardziej formalnych ciał dialogu

obywatelskiego, nowelizacja ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie

z 2010 roku dała w tym zakresie możliwość powoływania przez samorządy lokalne

gminnych/powiatowych rad działalności pożytku publicznego.

5.2.2. Współpraca i/lub wsparcie działalności gospodarczej służącej celom pożytku

publicznego ze strony samorządu

Æ Organizacje pozarządowe oraz podmioty, o których mowa w art. 3 ust. 3 ustawy

o działalności pożytku publicznego i wolontariacie mogą prowadzić działalność

gospodarczą, czyli część swoich zadań realizować jako przedsiębiorcy. Najistotniejsze

jest, że działalność ta nie może pokrywać się z przedmiotem statutowej działalności

odpłatnej prowadzonej przez daną organizację/podmiot.



25

Æ Oznacza to więc, iż działalność gospodarcza musi dotyczyć innych sfer zadań

publicznych aniżeli te, które prowadzone są w organizacji/podmiocie w ramach

działalności odpłatnej. Może ona także wykraczać poza te sfery i obejmować różnego

rodzaju usługi, dostawy i roboty budowlane.

Æ Odpłatna działalność statutowa pożytku publicznego może być prowadzona na

następujących warunkach:

§ pobierane wynagrodzenie za działalność pożytku publicznego nie może

przewyższać kosztów tej działalności, czyli np. koszt dystrybucji wydawnictw

opracowanych w ramach projektu finansowanego z dotacji samorządu miejskiego

nie może być wyższy aniżeli realny koszt produkcji i wysyłki tego wydawnictwa;

§ przeciętne miesięczne wynagrodzenie osoby zatrudnionej10 przy wykonywaniu

statutowej działalności odpłatnej pożytku publicznego, za okres ostatnich trzech

miesięcy, nie przekracza 3-krotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia

w sektorze przedsiębiorstw za poprzedni rok (obecnie jest to kwota 10 303,86 zł).

Jeżeli któryś z tych warunków zostanie naruszony, to działalność odpłatna pożytku

publicznego stanowi działalność gospodarczą.

Æ W przypadku fundacji działalność gospodarcza może być prowadzona pod warunkiem

przeznaczenia na tę działalność środków majątkowych11 fundacji o wartości nie

mniejszej niż 1000 zł12 oraz zamieszczenie w statucie zapisów o możliwości prowadzenia

przez fundację działalności gospodarczej. W przypadku stowarzyszeń możliwość

prowadzenia działalności gospodarczej wynika wprost z ustawy Prawo

o stowarzyszeniach.13

Æ Organizacja pozarządowa podejmująca działalność gospodarczą musi oddzielnie

zarejestrować ją w KRS i nabywa niejako podwójnego charakteru w ramach jednej osoby

prawnej, która jest zarówno organizacją pozarządową i przedsiębiorcą. Zyski z

prowadzonej działalności gospodarczej mogą być przeznaczane wyłącznie na działalność

statutową organizacji.

10 - zarówno na podstawie umowy o pracę, jak i umowy cywilno-prawnej (art. 9 ust. 2 ustawy

o działalności pożytku publicznego i wolontariacie) 11 - zalicza się do nich: pieniądze, papiery wartościowe, rzeczy ruchome i nieruchome oddane na własność fundacji 12

- art. 5 ust. 5 ustawy o fundacjach 13 - wyjątkiem są tzw. stowarzyszenia zwykłe, których wyłącznym źródłem finansowania działalności są składki członkowskie.



26

Æ Z kolei działalność pożytku publicznego może być także prowadzona przez spółdzielnie

socjalne oraz spółki akcyjne i spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz kluby

sportowe będące spółkami działającymi na podstawie przepisów ustawy o kulturze

fizycznej, które: nie działają w celu osiągnięcia zysku oraz przeznaczają całość dochodu

na realizację celów statutowych oraz nie przeznaczają zysku do podziału między swoich

członków, udziałowców, akcjonariuszy i pracowników.

Æ W przypadku współpracy i wsparcia działalności gospodarczej na bazie obowiązujących

przepisów jednostka samorządu terytorialnego może współpracować z przedstawicielami

trzeciego sektora, o których mowa w ustawie o działalności pożytku publicznego

i wolontariacie. Tutaj podobnie, jak w przypadku nieodpłatnej i odpłatnej działalności

pożytku publicznego kwestią zasadniczą jest przedmiot współpracy, a więc fakt, że

odbywa się ona w określonych w art. 4 ust. 1 ustawy sferach zadań publicznych.

Æ Jednak formuła otwartego konkursu ofert, zakończonego przyznaniem dotacji na

realizację zadania publicznego, w praktyce stosowana jest wyłącznie w zakresie

działalności pożytku publicznego, prowadzonej w formule działalności statutowej. Takie

zawężenie nie wynika wprost z przepisów ustawy, która nie zabrania prowadzenia

działalności pożytku publicznego w formule działalności gospodarczej; więcej,

nowelizacja ustawy z 2010 roku wprowadziła do grona organizacji prowadzących

działalność pożytku publicznego z możliwością ubiegania się o status pożytku

publicznego tak zwane spółki non profit, które, co do zasady, są podmiotami

gospodarczymi. Ograniczenie formuły konkursowej do działalności statutowej wynika

z przyjętej powszechnie doktryny, że działalność statutowa organizacji nie może być

realizowana w formule działalności gospodarczej, a ta ostatnia ma mieć charakter jedynie

pomocniczy, uzupełniający w stosunku do działalności statutowej.

Æ Oznacza to, że organizacje pozarządowe, w ramach prowadzonej działalności

gospodarczej, mogą realizować zadania publiczne na podobnych zasadach co inne

podmioty gospodarcze, a więc zgodnie z procedurami Prawa zamówień publicznych.

Dotyczy to także instytucji ekonomii społecznej, w tym spółdzielni socjalnych czy też

spółdzielni pracy.

Æ Wyraźnie należy podkreślić, że choć spółdzielnie socjalne mogą w świetle ustawy

o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie ubiegać się o dotacje samorządowe

na realizacje zadań publicznych w trybie otwartego konkursu ofert, to mogą realizować te

zadania wyłącznie w ramach prowadzonej działalności statutowej,



27

Æ Badane organizacje miały niewielką wiedzę na temat wsparcia działalności gospodarczej

służącej celom pożytku publicznego przez państwo. Generalnie stwierdzały, że IES

mogą korzystać z dotacji samorządowych na działalność pożytku publicznego i ubiegać

się o zlecenia w ramach zamówień publicznych, ale wiedza na temat szczegółów tych

możliwości oraz ich umocowań prawnych była znikoma.

Æ Większość badanych organizacji miała zresztą dużo wątpliwości dotyczących

działalności gospodarczej prowadzonej przez organizacje pozarządowe. Podjęcie

działalności gospodarczej wiąże się z większymi kosztami obsługi księgowej, a także,

w przypadku niektórych organizacji, skutkuje obniżeniem dofinansowania realizowanych

przez nie zadań (np. PFRON obniża procent dofinansowania w przypadku organizacji

pozarządowych prowadzących działalność gospodarczą). Jak stwierdziła jedna

z respondentek „Nie chcemy sobie komplikować życia, bo przy prowadzeniu takiej

liczby placówek, jaką my prowadzimy, byłoby dość skomplikowane prowadzenie

dodatkowej księgowości dla tej działalności gospodarczej, specjalne rejestrowanie się

(…)”.

Æ Działalność gospodarcza przez badane organizacje jest traktowana przede wszystkim

jako dodatkowe źródło dochodów, a nie jako forma czy sposób realizacji celów

statutowych. Niektórzy z respondentów twierdzili, że działalność organizacji

pozarządowych służącą celom społecznie użytecznym nie da się w ogóle pogodzić

z jednoczesnym prowadzeniem przez nie działalności gospodarczej.

Æ Zasadniczą formą współpracy w zakresie działalności gospodarczej służącej celom

działalności pożytku publicznego powinno być zlecanie przez jednostki samorządu

terytorialnego realizacji zadań publicznych. Odbywać się ono powinno przy

zastosowaniu ustawy Prawo zamówień publicznych. Oznacza to, że te organizacje

i podmioty (o których mowa w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego

i wolontariacie), które prowadzą działalność gospodarczą w sferze publicznej (o której

mowa w art. 4 tej ustawy) mogą, na równi z innymi przedsiębiorcami, brać udział

w przetargach ogłaszanych przez jednostki samorządu terytorialnego. Może to mieć

szczególne znaczenie w postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego,

w których stosowane będą tzw. kryteria społeczne, które w znacznym stopniu mogą być

spełnione właśnie przez organizacje pozarządowe i podmioty, działające w sferze

działalności pożytku publicznego.



28

Æ W tym miejscu warto też przytoczyć wnioski dotyczące przyczyn niskiego udziału

trzeciego sektora w rynku zamówień publicznych. Interesujące jest to, iż zostały one

sformułowane w oparciu o dane z 2006 r. i, jak pokazało niniejsze badanie, są nadal

aktualne: „(…) Tak niski udział trzeciego sektora w rynku zamówień publicznych wynika

z kilku czynników. Pierwszym z nich są powody formalne - większość organizacji

pozarządowych nie może uzyskać zleceń, gdyż nie prowadzi działalności gospodarczej.

Ze względu na koszty oraz dodatkowe obowiązki, spora część organizacji nie rejestruje

się w Krajowym Rejestrze Sądowym jako przedsiębiorcy. Kolejnym powodem jest łatwe

do zaobserwowania zjawisko braku zabiegania o zlecenia. W przeciwieństwie do

podmiotów nastawionych na zysk, organizacje pozarządowe w znakomitej większości nie

poszukują aktywnie zleceń ze strony administracji publicznej. Organizacje, jeśli w ogóle

prowadzą działalność gospodarczą, to w pewnym, wybranym przez siebie zakresie,

zwykle na rzecz klientów indywidualnych. Nie traktują one sektora publicznego jako

potencjalnego zleceniodawcy. W rezultacie znakomita większość zleceń, które pojawiają

się w statystyce, to tak naprawdę ukryte dotacje. (…) Powyższe oznacza, że w chwili

obecnej, poza pojedynczymi wyjątkami, sektor pozarządowy praktycznie nie uczestniczy

w rynku zamówień publicznych udzielanych przez władze lokalne.”14

Æ Jeśli chodzi o warunki/zasady, na jakich funkcjonuje współpraca i/lub wsparcie

działalności gospodarczej służącej celom pożytku publicznego to należy ponownie

wskazać na zapisy art. 5 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego

i wolontariacie. Niemniej jednak uznać należy, iż podstawowymi zasadami takiej

współpracy są: uczciwa konkurencja, efektywność i jawność. Ich przestrzeganie

zapewniają także przepisy ustawy Prawo zamówień publicznych, która wymienia m.in.

następujące zasady przygotowania i prowadzenia postępowania o udzielenie zamówienia

publicznego:

§ uczciwa konkurencja (art. 7 ust. 1)

§ równe traktowanie wykonawców (art. 7 ust. 1)

§ jawność (art. 8 ust. 1).

14 - „Zamówienia publiczne dla podmiotów ekonomii społecznej”, M. Guć, 2006



29

Æ Prawo zamówień publicznych nie pozwala na preferowanie żadnych podmiotów

ubiegających się o zamówienia publiczne, gdyż byłoby to naruszenie zasad, o których

mowa powyżej. Jednak wprowadzone do prawa zamówień publicznych w 2009 roku

dwie tak zwane klauzule społeczne umożliwiają uwzględnianie zamawiającym kryteriów

społecznych. Pierwsza z nich umożliwia stosowanie przez zamawiającego preferencji

dotyczących wykonawców, stosujących instrumenty wspomagające pracowników,

w szczególności należących do grup wykluczonych z rynku pracy.15

Zgodnie z ustawą

zamawiający może określić w opisie przedmiotu zamówienia wymagania związane

z realizacją zamówienia, dotyczące:

§ zatrudnienia osób:

- bezrobotnych lub młodocianych w celu przygotowania zawodowego, o których

mowa w przepisach o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy,

- niepełnosprawnych, o których mowa w przepisach o rehabilitacji zawodowej

i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych,

- innych niż w/w określone, o których mowa w przepisach o zatrudnieniu

socjalnym lub we właściwych przepisach państw członkowskich Unii

Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego,

§ utworzenia funduszu szkoleniowego, w rozumieniu przepisów o promocji

zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, w którym wpłaty pracodawców stanowić

będą co najmniej czterokrotność najniższej wpłaty określonej w tych przepisach;

§ zwiększenia wpłat pracodawców na rzecz funduszu szkoleniowego, w rozumieniu

przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, do wysokości

określonej co najmniej czterokrotność najniższej wpłaty określonej w tych

przepisach.

Æ Druga klauzula społeczna umożliwia zamknięcie ubiegania się o zamówienie publicznie

wyłącznie do wykonawców, u których ponad 50 % zatrudnionych pracowników stanowią

osoby niepełnosprawne w rozumieniu przepisów o rehabilitacji zawodowej i społecznej

oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych lub właściwych przepisów państw

członkowskich Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego.16

15 - art. 29, ust. 4 ustawy Prawo zamówień publicznych 16 - art. 22, ust. 2 ustawy Prawo zamówień publicznych



30

Æ Z punktu widzenia podmiotu publicznego (np. samorządu), chcącego uwzględnić

społeczne korzyści przy zamówieniu publicznym możliwe do zastosowania jest także

udzielenie zamówienia publicznego, którego wartość nie przekracza wyrażonej w złotych

równowartości kwoty 14 tysięcy euro, gdyż nie wymaga ono stosowania ustawy prawo

o zamówieniach publicznych.17

Inny sposób, który potencjalnie może wchodzić w grę, to

zastosowanie trybu zapytania o cenę, który można stosować wyłącznie w przypadku

nieskomplikowanych, powszechnie dostępnych dostaw i usług o ustalonych standardach

jakościowych, których wartość jest mniejsza niż równowartość 137 000 lub

211 000 euro, w zależności od statusu zamawiającego. Charakter zapytania o cenę polega

na tym, że zamawiający może zaprosić do składania ofert wybranych przez siebie

wykonawców, ale zamawiający powinien zaprosić wykonawców w liczbie zapewniającej

konkurencję, nie mniej niż pięciu.18

5.2. Sytuacja prawna w Polsce – prawo lokalne M. St. Warszawy

5.2.1. Współpraca i/lub wsparcie działalności pożytku publicznego ze strony samorządu

Æ Podstawy relacji samorządów terytorialnych i organizacji prowadzących działalność

pożytku publicznego określa ustawa o działalności pożytku publicznego. Zgodnie

z utrwaloną doktryną administracja publiczna, w tym samorządowa, może podejmować

działania wynikające z przepisów prawnych. Skutkiem tego samorządy w Polsce rzadko

realizują działania niewpisane wprost w obowiązujące ustawy, obawiając się

negatywnych konsekwencji takiego postępowania. Potwierdza to praktyka i wyniki

kontroli regionalnych izb obrachunkowych, które w pełni stosują wspomnianą doktrynę.

Stąd też zdecydowana większość samorządów kształtuje współpracę z organizacjami

pozarządowymi niewykraczającą poza ramy ustawowe.

Æ Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie określa podstawowe formy

współpracy samorządu z organizacjami pozarządowymi, ale z jednej strony nie jest to

katalog zamknięty, z drugiej nie są to formy obligatoryjne (art.5, ust.2). Współpraca,

o której mowa w ust. 1, odbywa się w szczególności w formach:

17 - art. 4, ust. 8 ustawy Prawo zamówień publicznych 18 - art. 69-73 ustawy Prawo zamówień publicznych



31

§ zlecania organizacjom pozarządowym oraz podmiotom wymienionym w art.

3 ust. 3 realizacji zadań publicznych na zasadach określonych w ustawie;

§ wzajemnego informowania się o planowanych kierunkach działalności;

§ konsultowania z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi

w art. 3 ust. 3 projektów aktów normatywnych w dziedzinach dotyczących

działalności statutowej tych organizacji;

§ konsultowania projektów aktów normatywnych dotyczących sfery zadań

publicznych, o której mowa w art. 4, z radami działalności pożytku publicznego,

w przypadku ich utworzenia przez właściwe jednostki samorządu terytorialnego;

§ tworzenia wspólnych zespołów o charakterze doradczym i inicjatywnym,

złożonych z przedstawicieli organizacji pozarządowych, podmiotów

wymienionych w art. 3 ust. 3 oraz przedstawicieli właściwych organów

administracji publicznej;

§ umowy o wykonanie inicjatywy lokalnej na zasadach określonych w ustawie;

§ umów partnerstwa określonych w ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach

prowadzenia polityki rozwoju (Dz.U. z 2009 r. Nr 84, poz. 712 i Nr

157, poz. 1241).

Æ Najważniejszym i podstawowym dokumentem określającym szczegółowo relacje

samorządu terytorialnego i organizacji pozarządowym jest roczny program współpracy

(art. 5a), który jest prawem lokalnym uchwalanym przez władzę uchwałodawczą danej

jednostki samorządu terytorialnego. Z zapisu ustawy jasno wynika, że uchwalenie

programu współpracy jest obowiązkiem samorządu. Ubiegłoroczna nowelizacja ustawy

wprowadziła również obowiązek konsultowania projektu programu z organizacjami

pozarządowymi. Wprowadziła również nieco bardziej szczegółowy opis zawartości

programu współpracy. Warto również przypomnieć, że ustawa daje samorządom

możliwość (nie obowiązek) uchwalania dodatkowo także wieloletnich (do 5 lat)

programów współpracy.



32

Æ Program współpracy jest rodzajem zobowiązania samorządu do realizowania

konkretnych form współpracy z organizacjami pozarządowymi oraz wydatkowania

określonych środków na realizację tych form. Warto jednak podkreślić, że program

współpracy nie jest dokumentem ograniczającym samorząd; może on podejmować także

inne formy współdziałania niż te, które zostały zapisane w programie współpracy.

Æ Analizie poddano program współpracy M. St. Warszawy z organizacjami pozarządowymi

za 2010 rok, gdyż realizacja programu na rok 2011 w chwili przeprowadzania badania

dopiero się rozpoczęła.

Æ Program współpracy M. St. Warszawy w 2010 roku z organizacjami pozarządowymi

i podmiotami, o których mowa w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r.

o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, został przyjęty uchwałą Rady

Miasta z dnia 9 października 2009 roku19. Projekt programu został skonsultowany

z organizacjami pozarządowymi, skupionymi w Forum Dialogu.

Æ Cele Programu to:

1. kształtowanie lokalnego społeczeństwa obywatelskiego i wspomaganie rozwoju

społeczności lokalnych oraz rozwoju metropolitarnego, w tym:

a) organizowanie i wspieranie działań społecznych i inicjatyw obywatelskich na

rzecz miasta i rozwoju więzi lokalnych,

b) rozwijanie poczucia przynależności do społeczności lokalnej miasta,

c) umacnianie w świadomości społecznej poczucia odpowiedzialności za siebie,

swoje otoczenie, wspólnotę lokalną oraz jej tradycję,

d) promocję postaw obywatelskich i prospołecznych,

e) zwiększenie udziału mieszkańców w rozwiązywaniu problemów lokalnych,

f) tworzenie warunków do zwiększenia aktywności społecznej mieszkańców

miasta,

19 - Uchwała nr LXIII/1956/2009 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 8 października 2009 r. w sprawie przyjęcia programu współpracy M. St. Warszawy w 2010 roku z organizacjami pozarządowymi i podmiotami, o

których mowa w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie



33

g) tworzenie warunków do wyrównywania szans życiowych niepełnosprawnych

członków społeczności miasta, w każdym aspekcie życia społeczności

i rozwoju osobistego,

h) przeciwdziałanie dyskryminacji i wykluczeniu społecznemu,

i) wspieranie tworzenia infrastruktury społecznej;

2. podnoszenie skuteczności i efektywności działań w sferze zadań publicznych;

3. wzmocnienie pozycji organizacji i zapewnienie im równych z innymi podmiotami

szans w realizacji zadań publicznych, przez wspieranie oraz powierzanie im zadań,

z jednoczesnym zapewnieniem odpowiednich środków na ich realizację;

4. realizację zadań publicznych określonych w ustawie, dotyczących obszarów

wymienionych w § 28;

5. prowadzenie nowatorskich i efektywnych działań na rzecz miasta oraz tworzenie

systemowych rozwiązań dla ważnych problemów społecznych;

6. uzupełnienie działań Miasta w zakresie nieobjętym przez struktury samorządowe;

7. zwiększenie aktywności organizacji pozarządowych w wykorzystaniu środków

pozabudżetowych na rzecz mieszkańców Warszawy;

8. przygotowanie projektów partnerskich zgodnie z art. 28a ustawy o zasadach

prowadzenia polityki rozwoju.

Æ Współpraca Miasta z organizacjami pozarządowymi obejmuje formy finansowe

i niefinansowe. Formy finansowe to:

§ powierzenie wykonania zadania publicznego w otwartym konkursie ofert wraz

z udzieleniem dotacji na sfinansowanie jego realizacji,

§ wsparcie zadania publicznego w otwartym konkursie ofert wraz z udzieleniem

dotacji na dofinansowanie jego realizacji,

§ zawarcie porozumień partnerskich z organizacjami pozarządowymi w celu

wspólnej realizacji projektów finansowanych ze środków pozabudżetowych

z uwzględnieniem trybu wyboru partnerów, o którym mowa w art. 28a ust. 4

ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju.



34

Æ Program przewiduje również możliwość powierzenia realizacji zadania publicznego

w innym trybie niż otwarty konkurs ofert, w szczególności chodzi o stosowanie

zamówień publicznych. Powierzenie zadania lub wsparcie jego realizacji może także

nastąpić w trybie właściwym dla partnerstwa publiczno-prywatnego.

Æ Specyfiką Warszawy jest to, że współpraca odbywa się na dwóch poziomach: Miasta

i dzielnic. Poziom Miasta jest złożony, gdyż współpraca w praktyce realizowana jest

przez poszczególne biura merytoryczne, np. biuro polityki społecznej czy biuro polityki

zdrowotnej.

Æ Program określa także terminy ogłaszania otwartych konkursów ofert, tryb rozpatrywania

i oceny złożonych ofert, skład komisji oceniających oraz kryteria oceny merytorycznej

złożonych ofert.

Æ Informacje o rozstrzygnięciach konkursów podawane są do wiadomości publicznej

poprzez Internetową Księgę Dotacji, zawierającą listę wszystkich złożonych ofert

i przyznanych dotacji oraz podawanie w Internecie do publicznej wiadomości listę

organizacji realizujących zadania publiczne. Organizacje uczestniczące w konkursie ofert

otrzymują szczegółową informację z uzasadnieniem odrzucenia oferty.

Æ Warto zwrócić uwagę na to, że Program nie przewiduje możliwości uzupełniania

złożonych ofert na etapie oceny formalnej czy merytorycznej, nie przewiduje również

żadnej formy odwołania od decyzji o przyznaniu lub nieprzyznaniu dotacji. Nie jest także

jasno określone, jakie wiadomości powinny znaleźć się w informacji przekazywanej

organizacjom uczestniczącym w konkursie. Nie jest więc oczywiste, czy na przykład

powinny znaleźć się tam szczegółowe przyczyny odrzucenia oferty na etapie oceny

formalnej oraz merytorycznej, czy informacja uwzględniająca jedynie ogólne powody

odrzucenia oferty.

Æ Program wyraźnie określa, że dotacje mogą być przyznane jedynie na realizacje zadań

własnych Miasta, mieszczących się w dwudziestu czterech obszarach priorytetowych

wymienionych w Programie. Są to, m.in. działania podejmowane w ramach

upowszechniania kultury zmierzające do zdobycia przez Miasto tytułu Europejskiej

Stolicy Kultury w 2016 roku, działania podejmowane w ramach rozwoju wspólnoty

samorządowej, działania z zakresu kultury i sztuki, oświata i wychowanie,

upowszechnianie kultury fizycznej, działania na rzecz rozwoju lokalnej

przedsiębiorczości, ochrona i promocja zdrowia, przeciwdziałanie uzależnieniom,

działania na rzecz osób bezdomnych.



35

Æ Środki z dotacji nie mogą być wykorzystane na: zadania i zakupy inwestycyjne, zakup

gruntów, działalność gospodarczą, działalność polityczną i religijną.

Æ Określone zadanie może być finansowane lub dofinansowywane jedynie ze środków

przeznaczonych na jeden konkurs organizowany przez biuro lub dzielnicę.

Æ Interesującym rozwiązaniem jest prowadzenie otwartego konkursu ofert na wsparcie

zadań publicznych skierowanych do mieszkańców Warszawy, realizowanych przez

organizacje w ramach programów finansowanych ze środków pozabudżetowych. Taką

możliwość przewidział Program na rok 2010 i została ona w praktyce wykorzystana

przez Miasto. Dotacje mają charakter dofinansowania projektów realizowanych na rzecz

mieszkańców Warszawy finansowanych ze środków pozabudżetowych Miasta, przede

wszystkim chodzi o Europejski Fundusz Społeczny. W 2010 roku przyznano 19 takich

dotacji.

Æ W 2010 roku w otwartych konkursach ofert złożonych zostało 4 577 ofert, z czego 925

(ok. 20%) odrzucono z przyczyn formalnych, 1 260 ofert (prawie 35% ofert, które

przeszły ocenę formalną) odrzucono z przyczyn merytorycznych, a 11 organizacji

wycofało swoje oferty. Przyznano łącznie 2 381 dotacji na łączną kwotę ponad 130

milionów złotych.



36

Æ Najwięcej dotacji przyznanych zostało w czterech sferach: edukacja i oświata, kultura,

sprawy społeczne i zdrowie oraz sport i rekreacja. Obok tego są także dwa obszary,

w których przyznano znacznie mniej dotacji niż w obszarach kluczowych. Są to dotacje

przyznane przez Centrum Komunikacji Społecznej oraz dotacje w sferze ochrony

środowiska.

Æ Współpraca niefinansowa Miasta z organizacjami pozarządowymi realizowana jest

w następujących formach:

§ zapraszanie przedstawicieli organizacji pozarządowych na spotkania, konferencje,

seminaria, wizyty organizowane przez Miasto,

§ pośredniczenie Miasta w nawiązywaniu przez organizacje kontaktów

z organizacjami z miast, z którymi Miasto ma zawarte porozumienia

o współpracy,

§ zawieranie porozumień o pozafinansowej współpracy z organizacjami

pozarządowymi,

§ wspomaganie technicznie, szkoleniowe i informacyjne organizacji

pozarządowych,

§ ułatwianie dostępu do użytkowania lokali będących w dyspozycji Miasta,

§ obejmowanie przez Prezydenta Miasta honorowym patronatem działania lub

programy prowadzone przez organizacje,

§ prowadzenie podstrony internetowej poświęconej organizacjom w ramach strony

Urzędu Miasta20,

§ umieszczanie informacji o organizacjach w materiałach informacyjnych

i promocyjnych Miasta.

Æ Jedną z najważniejszych, pozafinansowych form współpracy, jest stałe konsultowanie

lokalnych polityk prowadzonych przez Miasto z organizacjami pozarządowymi. Odbywa

się ono poprzez Forum Dialogu Społecznego i Komisje Dialogu Społecznego. Forum

i Komisje działają na podstawie programów współpracy Miasta z organizacjami

pozarządowymi.

20 - podstrona dostępna jest pod adresem internetowym: http://ngo2.um.warszawa.pl



37

Æ Forum Dialogu Społecznego jest stałą platformą dialogu pomiędzy Miastem

a organizacjami pozarządowymi. Jego głównym zadaniem jest współtworzenie

i opiniowanie kierunków działań władz Miasta w zakresie współpracy z organizacjami

pozarządowymi, współtworzenie i opiniowanie corocznych programów współpracy

z organizacjami pozarządowymi, a następnie dokonywanie oceny realizacji tych

programów. Forum służy także wymianie informacji, doświadczeń i wiedzy pomiędzy

samymi organizacjami pozarządowymi, a także pomiędzy przedstawicielami organizacji

i Miasta. W skład Forum wchodzą przedstawiciele Komisji Dialogu Społecznego

i Dzielnicowych Komisji Dialogu Społecznego oraz Pełnomocnik Prezydenta M. St.

Warszawy ds. współpracy z organizacjami pozarządowymi. Od 2011 r. w pracach Forum

mogą brać udział przedstawiciele powołanej w 2011 roku Warszawskiej Rady

Działalności Pożytku Publicznego. Forum współpracuje również z Miastem w tworzeniu

strategii i programów społecznych, czego przykładem jest Społeczna Strategia

Warszawy. Obsługę organizacyjną spotkań Forum Dialogu Społecznego zapewnia

Centrum Komunikacji Społecznej Urzędu M. St. Warszawy.

Æ Komisje Dialogu Społecznego tworzone są przez organizacje pozarządowe i Miasto.

Działają w bardzo wielu dziedzinach zadań publicznych i mają charakter inicjatywno-

doradczy. Komisje działają przy poszczególnych biurach urzędu Miasta, a ich głównym

zadaniem jest konsultowanie dokumentów i projektów aktów prawnych w zakresie

merytorycznym właściwym dla danej Komisji. Obecnie (początek 2011 roku) działa 28

Komisji przy 11. biurach Urzędu Miasta. W skład komisji wchodzi po jednym

przedstawicielu zainteresowanych organizacji oraz co najmniej jeden przedstawiciel

biura Urzędu M. St. Warszawy, przy którym działa dana komisja. Komisje mają

charakter otwarty.

Æ Dzielnicowe Komisje Dialogu Społecznego działają na poziomie dzielnic Warszawy.

W każdej dzielnicy może działać jedna dzielnicowa komisja, która skupia zainteresowane

organizacje realizujące zadania w różnych dziedzinach na rzecz mieszkańców M. St.

Warszawy na terenie określonej stołecznej dzielnicy. W skład dzielnicowej komisji

wchodzi również co najmniej jeden dzielnicowy urzędnik. Obecnie działa 12

dzielnicowych komisji. Wszystkie organizacje, które mają ochotę włączyć się w prace

dzielnicowej komisji, mogą zgłosić akces do już istniejącej lub, jeśli w ich dzielnicy

jeszcze takiej komisji nie ma, razem z innymi organizacjami (musi być ich przynajmniej

pięć) zgłosić do burmistrza wniosek o powołanie dzielnicowej komisji.



38

Æ Bieżącym monitoringiem realizacji programu zajmuje się Pełnomocnik we współpracy

z Forum oraz kierującymi właściwymi merytorycznie komórkami organizacyjnymi

Urzędu M. St. Warszawy. Oceną realizacji Programu zajmuje się Pełnomocnik ds.

współpracy oraz Forum Dialogu Społecznego. Pełnomocnik, wraz z Forum,

przygotowuje i składa Prezydentowi sprawozdanie z realizacji programu do dnia 30

kwietnia 2011 roku.

Æ Pełnomocnik ds. współpracy z organizacjami pozarządowymi podlega Prezydentowi

Miasta i powoływany jest jego zarządzeniem21. Do najważniejszych zadań Pełnomocnika

należy: organizowanie współpracy o charakterze pozafinansowym z organizacjami

pozarządowymi, współpraca z Forum i Komisjami Dialogu Społecznego, realizowanie

polityki M. St. Warszawy w zakresie współpracy z organizacjami pozarządowymi

(w oparciu o Uchwałę Nr LXII/1789/2005 Rady M. St. Warszawy z dnia 24 listopada

2005 r. w sprawie przyjęcia Strategii Rozwoju Miasta Stołecznego Warszawy do 2020

r.), prowadzenie spraw związanych z ujednolicaniem procedur obowiązujących

w poszczególnych komórkach organizacyjnych Urzędu M. St. Warszawy w zakresie

współpracy z organizacjami pozarządowymi, w szczególności w zakresie udzielania

dotacji, pełnienie roli mediatora pomiędzy organizacjami pozarządowymi a Warszawą,

w sytuacjach konfliktowych koordynowanie działań komórek organizacyjnych Urzędu

M. St. Warszawy w zakresie współpracy z organizacjami pozarządowymi,

przygotowywanie projektów rocznych programów współpracy M. St. Warszawy

z organizacjami pozarządowymi. Obsługę organizacyjno-biurową Pełnomocnika

zapewnia Centrum Komunikacji Społecznej Urzędu M. St. Warszawy.

Æ Organizacje pozarządowe są podmiotami uprawnionymi do pozyskania na

preferencyjnych warunkach lokalu użytkowego z zasobów M. St. Warszawy –

z pominięciem procedury konkursowej lub przetargowej – na prowadzenie działalności

charytatywnej, kulturalnej, naukowej, opiekuńczej, leczniczej, oświatowej, badawczo-

rozwojowej, wychowawczej, sportowej lub turystycznej, jeżeli cele te realizowane są

przez podmioty, dla których są to cele statutowe i których dochody przeznaczone są w

całości na działalność statutową. W szczególności dotyczy to organizacji pożytku

publicznego, jeśli lokal wynajmowany jest na cel prowadzonej działalności pożytku

publicznego, z zastrzeżeniem, że lokale te nie mogą być usytuowane na parterach ciągów

21 - Zarządzenie Nr 3384/2006 Prezydenta M. St. Warszawy z dnia 11 kwietnia 2006 roku zmienione

Zarządzeniem Nr 4024/2010 Prezydenta M. St. Warszawy z dnia 5 stycznia 2010 roku



39

handlowo-usługowych. Rozpatrzenie wniosku o przyznanie lokalu użytkowego dla

organizacji leży w kompetencjach Zarządu Dzielnicy M. St. Warszawy właściwego dla

lokalizacji lokalu. Lokale wynajmowane są na czas określony – do 3 lub do 10 lat.

Wystawiane do najmu lokale użytkowe reprezentują różny stan techniczny; w przypadku

wykonania remontu należy on do przyszłego najemcy. Rozliczenie kosztów remontu

odbywa się na podstawie zawartego z wynajmującym porozumienia remontowego.

Rozliczenie udokumentowanych nakładów podwyższających trwale wartość lokalu

następuje w systemie miesięcznym, z zastrzeżeniem, że łączna ich wartość nie może

przekroczyć sześciomiesięcznych opłat czynszowych w okresie 5 lat22.

Æ W 2011 roku Prezydent Miasta powołał również Warszawską Radę Działalności Pożytku

Publicznego, do której zadań należy:

§ opiniowanie projektów strategii rozwoju odpowiednio powiatów lub gmin;

§ opiniowanie projektów uchwał i aktów prawa miejscowego dotyczących sfery

zadań publicznych, o której mowa w art. 4, oraz współpracy z organizacjami

pozarządowymi i podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 ustawy, w tym

programów współpracy z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami

wymienionymi w art. 3 ust. 3 ustawy;

§ wyrażanie opinii w sprawach dotyczących funkcjonowania organizacji

pozarządowych oraz podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3 ustawy;

§ udzielanie pomocy i wyrażanie opinii w przypadku sporów między organami

administracji publicznej a organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami

wymienionymi w art. 3 ust. 3 ustawy;

§ wyrażanie opinii w sprawach dotyczących zadań publicznych, w tym zlecania

tych zadań do realizacji przez organizacje pozarządowe oraz podmioty

wymienione w art. 3 ust. 3 ustawy, oraz w sprawach rekomendowanych

standardów realizacji zadań publicznych.

22 - Uchwała nr LVI/1668/2009 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 28 maja 2009 r. w sprawie zasad najmu lokali użytkowych w domach wielolokalowych na okres dłuższy niż 3 lata i nie dłuższy niż 10 lat oraz wyrażenia zgody na zawarcie, po umowie zawartej na czas oznaczony, kolejnej umowy najmu z tym samym najemcą oraz Zarządzenie nr 3323/2009 Prezydenta Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 14 lipca 2009r.

w sprawie zasad najmu lokali użytkowych w domach wielolokalowych na okres do lat 3 oraz szczegółowego trybu oddawania w najem lokali użytkowych w domach wielolokalowych na okres dłuższy niż 3 lata i nie dłuższy niż 10 lat zmienione Zarządzeniem nr 3869/2009 Prezydenta Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 18 listopada 2009r.



40

W skład Rady wchodzi 20 osób: siedmiu przedstawicieli Prezydenta M. St. Warszawy –

wskazanych przez Prezydenta M. St. Warszawy, trzech przedstawicieli Rady M. St.

Warszawy – wskazanych Radę M. St. Warszawy, dziesięciu przedstawicieli organizacji

pozarządowych – wskazanych przez komisje dialogu społecznego i dzielnicowe komisje

dialogu społecznego23.

Æ Jednym z istotnych obszarów współpracy Miasta i organizacji pozarządowych jest

Społeczna Strategia Warszawy - Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych na

lata 2009-2020 została uchwalona przez Radę M. St. Warszawy 18 grudnia 2008 roku.

Wyznacza ona kierunki działania Miasta, m.in. w zakresie pomocy społecznej, oświaty,

zdrowia, kultury, bezpieczeństwa i rozwoju miasta. Organizacje pozarządowe były

włączone w proces przygotowania Strategii, a obecnie uczestniczą w monitorowaniu jej

wdrażania w ramach Rady Społecznej Strategii Warszawy oraz w przygotowaniu

programów operacyjnych do Strategii w ramach interdyscyplinarnych zespołów

zadaniowych24

.

Æ Przedstawiciele badanych organizacji wskazali na podstawowy dokument prawa

lokalnego określający wzajemne relacje, czyli program współpracy. Część z nich

wspominała również o Społecznej Strategii Warszawy jako dokumencie wyznaczającym

merytoryczne kierunki współpracy. Organizacje wskazywały na dwa, główne pola

współpracy z Miastem: zlecanie zadań publicznych i konsultowanie miejskich polityk

publicznych. Przy czym szczegółowa znajomość rozwiązań proponowanych w tych

polach przez program współpracy jest dość pobieżna, większość organizacji koncentruje

się na dokumentacjach poszczególnych konkursów ogłaszanych przez Miasto.

Æ Badani przedstawiciele organizacji generalnie pozytywnie ocenili współpracę Miasta

z organizacjami pozarządowymi, podkreślając w szczególności uporządkowany tryb

zlecania zadań, a także działalność Pełnomocnika i Forum Dialogu Społecznego. Jednak

oceniając zasady, na których powinna się opierać współpraca Miasta z organizacjami

pozarządowymi respondenci zgłosili kilkanaście uwag:

23 - Uchwała nr XCII/2693/2010 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 7 października 2010 r. w sprawie

określenia trybu powoływania członków oraz organizacji i trybu działania Warszawskiej Rady Działalności

Pożytku Publicznego, a także terminów i sposobu zgłaszania kandydatur na członków tej Rady oraz Zarządzenie

nr 317/2011 Prezydenta Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 25 lutego 2011 r. w sprawie utworzenia

Warszawskiej Rady Działalności Pożytku Publicznego 24 - więcej na temat Strategii na stronie internetowej: http://strategia.um.warszawa.pl



41

Zasada Opinie respondentów

POMOCNICZOŚĆ - „Dziwi fakt, że Miasto, czy to na poziomie dzielnic, czy na

poziomie ogólnym nie korzysta z potencjału ludzkiego organizacji;

próbuje realizować rozmaite przedsięwzięcia własnymi siłami lub

w oparciu o przetargi; tymczasem jest wiele inicjatyw, które

można zrobić wspólnie, myślę o organizacji różnych imprez, które

można wzbogacić udziałem organizacji trzeciego sektora. Nie było

chyba woli Miasta, by z takiego rozwiązania skorzystać. Nigdy

jeszcze organizacje nie były tak zainteresowane tego rodzaju

współpracą; były nastawione na „szarpanie” grantów. Teraz, kiedy

wszystko okrzepło, kiedy są widoczne te organizacje, które

działają permanentnie (nie powstaje wiele nowych - ten proces

zatrzymał się dosyć wyraźnie), to taka forma wykorzystania

potencjału organizacji do wspólnych przedsięwzięć i promowania

się Miasta poprzez działania organizacji, byłaby bardzo pożądana”;

- „Miasto wypełnia swoją misję, uregulowaną zapisami prawnymi

w stosownych ustawach, dzięki współpracy z placówkami

organizacji pozarządowych, a my, jako organizacje, mamy środki i

możemy swe zadania realizować z pomocą Miasta”;

- „raczej jest tak, że część zadań została wydzielana dla organizacji

pozarządowych, Miasto nie rezygnuje ze swoich wpływów i nie

mówi: „teraz możecie coś zrobić sami”;

- „w ograniczonym stopniu i na pewno w dziedzinach, które są dla

Miasta mało istotne albo nieopłacalne, czyli pomoc społeczna

wypchnięta do organizacji pozarządowych, bo wiadomo, co się

ogólnie dzieje. A z drugiej strony – np. w dziedzinie edukacji to

jedynie. czas wolny młodzieży, ale żadne kwestie związane ze

sposobem nauczania (tryb, programy edukacyjne, szkolenie

nauczycieli)”.



42

PARTNERSTWO - „Miasto powinno mieć żelazną listę organizacji, z którymi

wszystko uzgadnia, konsultuje, które zaprasza na posiedzenia Rady

i inne tematyczne spotkania, zebrania – to mogłoby być pomocne”;

- „formalnie Miastu niczego nie można zarzucić, ale widać, że to

nie jest partnerska współpraca, tylko miłość z przymusu”;

- „niektóre umowy są przewidywalne, a niektóre kompletnie

nieprzewidywalne: nie wiadomo, kiedy zostanie ogłoszony

konkurs, nie wiadomo, ile ich będzie – czyli cały czas jest

olbrzymia sfera, w której Urząd Miasta i władze dają sobie prawo

do wolności w realizacji zadań i narzucania warunków; reszta musi

się do tego dostosować, działać profesjonalnie w sposób

zorganizowany, usługa musi być w wysokim standardzie, ale przy

wielkiej niewiadomej środków i wpływów; to nie jest do końca

ok. „;

- „jeśli chodzi o partnerstwo – to średnio; są wprawdzie Komisje

Dialogu Społecznego, ale ich działalność ogranicza się tak

naprawdę do tego, co robią organizacje pozarządowe; zatem nie

ma partnerstwa w duchu ustawy o realizacji zadań publicznych, nie

można również mówić o partnerstwie w obszarach takich, jak

edukacja (chętnie podam różne przykłady); organizacje, w ramach

Komisji Dialogu Społecznego, zaproszone są po to, żeby

wypowiadać się na temat konkursów dotyczących tych organizacji,

natomiast właściwie rezygnuje się z ich głosu, bądź marginalizuje

się ten głos np. w sprawie wypracowywania strategii społecznej

rozwoju Warszawy, czyli w dyskusjach kluczowych. Odbywały się

wprawdzie konsultacje urzędników z częścią organizacji

pozarządowych działających w Komisji Dialogu Społecznego,

z niektórymi komisjami tematycznymi – ale nie bardzo wiadomo,

według jakiego klucza. Dokument z założeniami strategii „wisiał”

na stronie z prośbą o skonsultowanie; kiedy wyraziłam swoją

opinię – okazało się, że jest już po terminie konsultacji”.



43

JAWNOŚĆ - „istotną kwestią jest otrzymywanie informacji zwrotnej,

dotyczącej oceny merytorycznej ofert, i nie chodzi tutaj

o lakoniczną informację np. niewystarczająca ilość środków, czy

brak aprobaty zespołu oceniającego, ale o szczegółowe

uzasadnienie negatywnej oceny merytorycznej”;

- „część konkursów jest ogłaszana na początku roku, część na

koniec roku, niektóre w połowie roku, nie ma chociażby

przybliżonych terminów tych konkursów, np. w którym kwartale;

trzeba skupiać się na sprawdzaniu, monitorować”;

- „nigdy nie jest tak, że na poziomie składania załączników do

umowy jest informacja, kiedy umowa będzie podpisana; taka

informacja jest istotna, bo wiem, że my od tego momentu

realizujemy zadanie; na pytanie, kiedy – otrzymujemy odpowiedź,

zobaczymy, jak się biuro prawne, jak się cała reszta wyrobi… jak

się wyrobi, to będzie szybko, jak się nie wyrobi to będzie późno”.

- „kompletnie nie wiem, kto decyduje o wysokości wkładu

własnego w danym konkursie organizacji pozarządowych: czasami

jest 10%, czasami jest 20%, w tym rzeczowy wkład, czasami

wolontariuszy. Czasami jest 20%, czasami jest 50% całego

wkładu, kto o tym decyduje, jak to się kształtuje– tego nie wiemy”;

- „w Warszawie jest jawne, jak są dystrybuowane środki na

organizacje pozarządowe; jak się porównuje z innymi urzędami

w całej Polsce, to tu jest najlepiej z tą sprawą”.

Æ Badani mówili także, że to, iż współpracować z miastem mogą wszystkie organizacje,

o których mowa w ustawie o działalności pożytku publicznego, nie oznacza, że jest to

w całości społecznie użyteczne. Zwracano uwagę bowiem na to, że Miasto powinno

koncentrować się na wsparciu tych przedstawicieli trzeciego sektora, którzy „(…)

działają w bardzo istotnych obszarach, w których nie działa Miasto; gdyby nie

organizacje, to by się nic w mieście nie działo (…)”. Chodzi o to, by organizacje

działające w szczególnie istotnych, z punktu widzenia samorządu miejskiego, sferach

działalności pożytku publicznego nie konkurowały o środki z organizacjami, które

zajmują się mniej istotnymi sferami. Niemniej można też było usłyszeć: „(…) nie



44

wszystkie organizacje dostają pieniądze. Jest walka o pieniądze na przeciwdziałanie

przemocy w rodzinie, są cztery podmioty, o które urząd dba, bo one są trochę wizytówką

Miasta, a dla reszty już środków nie starcza. Dostęp do udziału w konkursach

(i konsultacje na ten temat) jest równy, ale nie wszyscy są tak samo zaangażowani.

W końcu okazuje się, że tylko niektóre podmioty, mała grupa, dostaje pieniądze.”

Æ Do barier badani zaliczali także to, że w przypadku wielu projektów wspieranych przez

samorząd miejski wymagany jest tzw. wkład własny organizacji. Jego wielkość jest różna

w zależności od sfery pożytku publicznego, w której projekty są realizowane, a także od

dzielnicy, w której projekt/zadanie ma być wdrażany. Niemniej można powiedzieć, iż

najczęściej wysokość wkładu własnego waha się od 5% do 25% ogólnej wartości

projektu/zadania. Wiele organizacji, które nie prowadzą działalności gospodarczej oraz

działają w obszarach związanych z rehabilitacją społeczną zarówno dzieci jak

i dorosłych, ma trudności z pozyskaniem sponsorów prywatnych, a wygenerowane

w ramach 1% środki są niewielkie – często muszą rezygnować z podejmowana

współpracy z samorządem. Nie są one bowiem w stanie zapewnić wymaganego udziału

wkładu własnego nawet w sytuacji, w której może on mieć również charakter wkładu

rzeczowego. W tym kontekście zwrócono też uwagę, iż „(…) jeżeli mamy projekt i ten

projekt składa się z dofinansowania plus wkład własny finansowy lub rzeczowy, to ja nie

mam, w czasie trwania umowy, możliwości manewrowania wkładem własnym; (…)

piszę maila do opiekuna projektu, w którym informuję, że chciałabym wkład finansowy

zamienić na rzeczowy; za każdym razem aneksujemy umowy – co trwa ok. miesiąca”.

Istotna jest również inna opinia respondentów „My we wszystkich obszarach możemy

składać osobne projekty, nie znam takich, które byłyby łączone obszarami. Myślę, że

powinna być szansa połączenia: pomoc społeczna, rehabilitacja – są tak pojemnymi

pojęciami, że taką możliwość stwarzają(…).” To ograniczanie dotyczące składania ofert

w zakresie pojedynczej sfery zadań publicznych z jednej strony stanowi istotne

obciążenie dla organizacji, których potencjał kadrowy jest ograniczony i przekłada się to

zapewne na rzeczywiste możliwości aplikowania tych organizacji o środki na zadania

realizowane w różnych sferach działalności pożytku publicznego. Z drugiej natomiast

strony może eliminować często bardziej innowacyjne, efektywniejsze i skuteczniejsze

rozwiązania.



45

Æ Badani wskazywali obszary, które, według nich, nie są wystarczająco wspierane przez

Miasto, np. edukacja, turystyka czy też współpraca międzypokoleniowa.

Æ Nie bez znaczenia dla sfer, w jakich organizacje mogą realizować działania we

współpracy z samorządem miejskim, jest także, zdaniem respondentów, wielkość

środków przeznaczanych na poszczególne obszary. Wiąże się to często ze źródłami,

z których środki na dofinansowanie realizacji poszczególnych zadań z zakresu

działalności pożytku publicznego, są pozyskiwane. I tak na współpracę w zakresie

pomocy rodzinom oraz osobom w trudnej sytuacji życiowej oraz wyrównywanie szans

tych rodzin i osób, środki finansowe pozyskuje się z tzw. środków alkoholowych, czyli

korkowego płaconego przez placówki prowadzące sprzedaż alkoholu. W efekcie,

w dużych dzielnicach, gdzie takich placówek jest mniej, a potrzeby w zakresie pomocy

rodzinom oraz osobom w trudnej sytuacji życiowej znaczne, wielkość dostępnych

środków, w przeliczeniu na jednego mieszkańca, jest mniejsza aniżeli w dzielnicach

małych, usytuowanych bliżej centrum miasta, gdzie placówek sprzedających alkohol jest

więcej. Takie podejście powoduje również to, że w niektórych dzielnicach miasta

realizuje się zadania, które nie są bezpośrednio związane z potrzebami lokalnymi,

a w innych brakuje na takie potrzeby środków.

Æ W tym kontekście warto również przytoczyć następującą opinię: „(…) ja uważam to jest

taka psychologia, czyli to, że w dziedzinie kultury dajemy duże dotacje, a w dziedzinie

edukacji dajemy małe, nie mówiąc o tym (…), że dotacje na edukację są dotacjami na

edukację dzieci. Mimo całej wielkiej rozmowy i wpisywania w Strategię społeczną, że

chodzi o edukację różnych pokoleń, to Warszawa, jako nowoczesne, rozwijające się

miasto, uwzględnia jedynie edukację dzieci.” Wygląda więc na to, że jakość, a także

skala projektów realizowanych w różnych sferach działalności pożytku publicznego jest

w Warszawie mocno zróżnicowana, chociażby ze względu na średnią wielkość dotacji

przyznawanych na wdrażanie realizowanych w nich zadań.

Æ W trakcie wywiadów indywidualnych przedstawiciele organizacji pozarządowych

koncentrowali się głównie na opisie współpracy finansowej z samorządem miasta

w oparciu o konkursy dotacyjne. Nieliczne osoby mówiły o korzystaniu z tzw. „małych

grantów”. Potwierdza to wcześniej formułowane wnioski z monitoringu współpracy,

mówiące o tym, że „(…) w 2009 r., ponad 80% z nich zlecało organizacjom zadania

publiczne, przede wszystkim w formie otwartych konkursów ofert (…)”·. Przy czym np.

w 2008 r. w województwie mazowieckim ogółem zorganizowano 147 otwartych

konkursów ofert na powierzanie realizacji zadań publicznych i 589 konkursów na

wspieranie realizacji zadań publicznych. Dla porównania w tym samym roku największa



46

liczba konkursów na powierzanie wyniosła 382 a najmniejsza 3 125. Natomiast

największa liczba konkursów na wspieranie wyniosła w tamtym czasie 782 a najmniejsza

112. Jednocześnie nie bez znaczenia jest fakt, iż „(…) w województwie mazowieckim

działa najwięcej podmiotów trzeciego sektora i w związku z tym jest największa

„konkurencja” wśród organizacji w zabieganiu o środki finansowe.”26 Warto w tym

miejscu powtórzyć za autorami raportu z Monitoringu ustawy o działalności pożytku

publicznego i wolontariacie z 2008 r., iż trzykrotnie większa liczba konkursów na

wspieranie zadań publicznych niż na ich powierzanie „może to stanowić barierę dla

małych organizacji pozarządowych, które mają trudności ze zdobyciem wkładu

własnego.”

Æ Najwięcej uwag dotyczyło jednakże procesu oceny formalnej i oceny merytorycznej

składanych ofert. Co prawda opracowane zostały procedury konkursowe, ale są one -

zwłaszcza pod względem formalnym - bardzo rygorystyczne np. „(…) trzeba umieścić

podpis, a jeśli się go nie umieści, to wniosek odpada (…)” albo „(…) załączenie

papierowych statutów, KRS-ów, sprawozdań finansowych jest absurdem, chociażby

ekologicznym, bo przecież każda organizacja składa ich kilkadziesiąt; my w ciągu roku

składamy 80 wniosków, z tego na 50-60 dostajemy dofinansowanie; co oznacza, że i tak

zużywamy dużo papieru; pewne oświadczenia, weryfikowane później, przy

podpisywaniu umowy można by załatwiać przy pomocy internetu; agendy krajowe,

myślę tutaj o ministerstwach, one już to rozumieją doskonale i teraz w FIO wystarczy

załączyć KRS aktualny. Natomiast na poziomie samorządów absurdalny porządek jest

przez prawników miejskich szalenie broniony”.

Æ Procedury konkursowe nie przewidują możliwości poprawienia błędów formalnych, ich

popełnienie skutkuje więc bezwzględnym odrzuceniem oferty. Zapewne jest to związane

z chęcią radzenia sobie z dużą podażą wniosków na terenie Miasta Stołecznego

Warszawa. Jednakże jest to rozwiązanie kontrowersyjne dla badanych, ponieważ to, że

organizacja popełniła błąd formalny przy składaniu oferty niekoniecznie stanowi

o nieodpowiedniej jakości jej działalności merytorycznej.

25 - „Monitoring ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie z 2008 r.”. W przypadku danych

dotyczących województwa mazowieckiego należy pamiętać, że w regionie tym, a konkretnie w Warszawie,

liczba podmiotów ogłaszających konkursy ofert jest większa, gdyż mają tu swoje siedziby wszystkie

ministerstwa oraz przeważająca część urzędów centralnych 26 - tamże



47

Æ Procedury konkursowe ulegają także częstym zmianom. To sprawia, że „(…) młode

organizacje, które dopiero się tworzą, są tym przerażone.” To samo dotyczy tzw. „małych

grantów”, gdzie również trzeba przygotować ofertę na obowiązującym formularzu,

załączyć właściwe załączniki; aczkolwiek sama możliwość ubiegania się o te granty

oceniana jest bardzo pozytywnie.

Æ Poważne zastrzeżenia budzi także, wśród przedstawicieli sektora pozarządowego, ocena

merytoryczna składanych ofert. Ciągle – według nich zdarzają się problemy z jakością

tego procesu. Wiele czasu poświęca się dyskusjom na temat tego, kto powinien oceniać

oferty pod względem merytorycznym. Zwraca się też uwagę na nierówny rozkład sił

przedstawicieli samorządu miejskiego i sektora pozarządowego, gdzie, z uwagi na to, iż

przewodniczącymi komisji konkursowych są przedstawiciele samorządu, mają oni

jednocześnie głos decydujący w przypadku różnicy ocen pomiędzy przedstawicielami

samorządu a trzeciego sektora. Teoretycznie możliwy jest udział ekspertów w ocenie

merytorycznej ofert, ale w praktyce brakuje środków finansowych na włączenie ich w ten

proces. „Organizacjom pozarządowym w Warszawie jest bardzo trudno oddelegować

swoich przedstawicieli, bo z reguły większość organizacji aktywnych składa wnioski,

więc do komisji są delegowane osoby przypadkowe, albo takie, które nie żyją trybem

współpracy z miastem. Cały czas odnoszę wrażenie, że ocena wniosków jest w jakimś

procencie przypadkowa.” Można też było usłyszeć „Wybór wniosków w konkursach jest

wypadkową humoru składu komisji oceniającej, itd. (…)”. Jednakże pojawił się i taki

głos: „(…) Uważam, że przepisy są po to, by pewne rzeczy zdefiniować i móc je

kontrolować..Jest to niezbędne, bo nie można publicznymi pieniędzmi szastać. Nie

można brać pieniędzy, na co się chce i bez żadnych formalności, wszystko musi być

uregulowane prawnie. Uważam, że należy, w ramach konkursów oczywiście, promować

tych, którzy maja najlepsze wyniki”.

Æ Zwracano też uwagę na to, iż organizacje nie otrzymują protokołów z oceny

merytorycznej wniosków, co należy uznać za istotne uchybienie proceduralne, zwłaszcza

w kontekście obowiązujących dzisiaj standardów.

Æ W przypadku współpracy niefinansowej badani wskazywali na pozytywną rolę Forum

Dialogu Społecznego i Komisji Dialogu Społecznego oraz konsultacji społecznych.

Jednak i tu także pojawiło się kilka krytycznych uwag:



48

§ pomimo zgłaszania uwag przez organizacje, nie są one uwzględniane przez

urzędników samorządowych, z drugiej przyznają

§ zbyt mało czasu na konsultacje, często brakuje czasu na dokładną lekturę

przesłanych dokumentów,

§ brak potencjału ludzkiego po stronie organizacji, który mógłby uczestniczyć

w pracach Forum i Komisji, brak czasu.

Æ Badani, mówiąc o formach współpracy niefinansowej, zwracali również uwagę na

możliwość korzystania z lokali, pomieszczeń i sprzętu będącego własnością samorządu

miejskiego. Przy czym podkreślali, że oczekiwaliby w tym zakresie bardziej

preferencyjnych i dłuższych umów najmu lokali, a także znacznie większej liczby lokali,

które byłyby objęte preferencjami dla organizacji. Respondenci wspominali także

o współpracy przy tworzeniu Społecznej Strategii Warszawy oraz o włączaniu się

w rozmaite imprezy organizowane przez samorząd miejski.

Æ Respondenci zwracali też uwagę na zbiurokratyzowanie procesu podpisywania umów,

który wpływa na harmonogram, a w efekcie czasem także na jakość realizowanego

zadania. Dla niektórych z nich proces ten „trwa zbyt długo i ciągle trzeba donosić jakieś

oświadczenia, papierki, dokumenty”.

Æ Według badanych brakuje także standardów współpracy z sektorem pozarządowym.

Wiele zależy od potencjału komórek organizacyjnych, które w urzędzie zajmują się daną

sferą działalności pożytku publicznego. Każda z nich ma swoje zasady współpracy

i w efekcie, w większości przypadków, wszystko zależy od tzw. czynnika ludzkiego.

Æ Jednym z lepszych rozwiązań, które należałoby stosować w większym zakresie jest

realizacja projektów kilkuletnich. To pozwala na stopniowe rozwijanie potencjału

organizacji, która specjalizuje się we wdrażaniu zadania/zadań w danej sferze, a także

zapewnia jej poczucie stabilności i wpływa na efektywność oferowanego wsparcia.

Æ Badani wskazywali także na to, że użytecznym działaniem byłoby stworzenie możliwości

wsparcia finansowego z budżetu Miasta remontów i adaptacji lokali przekazywanych

organizacjom w użytkowanie przez Miasto. Często bowiem okazuje się, że lokale te

wymagają takich działań, a organizacje nie mają na to wystarczających środków.

Możliwości takiego dofinansowania byłaby więc korzystna dla organizacji (możliwość

prowadzenie działalności na odpowiednim poziomie) i dla Miasta (inwestycja w lokal

miejski).



49

5.2.2. Współpraca i/lub wsparcie działalności gospodarczej służącej celom pożytku

publicznego ze strony samorządu

Æ Analiza dostępnej dokumentacji nie wykazała, aby Miasto miało wydzieloną politykę

współpracy z instytucjami ekonomii społecznej. W programie współpracy Miasta

z organizacjami pozarządowymi jest, co prawda, wymieniony jako jeden z celów

współpracy „wspieranie i promowanie ekonomii społecznej”, ale w 2010 roku Miasto

w tym zakresie nie realizowało żadnego wydzielonego konkursu. Na liście organizacji,

które otrzymały dotacje z Miasta w 2010 roku także nie ma np. spółdzielni socjalnych

czy też spółek non profit.

Æ W wykazie umów zawartych w 2010 roku przez Miasto z wykonawcami realizującymi

zadania publiczne w trybie zamówień publicznych powyżej 14. tysięcy euro na 4 017

udzielonych zamówień jest tylko 30 udzielonych organizacjom pozarządowym.

Zamówienia dotyczyły świadczenia usług opiekuńczych, profilaktyki społecznej, szkoleń

oraz druku. Dotychczas Miasto w tym trybie nie udzieliło zamówienia żadnej spółdzielni

socjalnej. Być może Miasto do zlecania zadań IES stosuje tryb do 14 tysięcy euro, ale nie

można tego stwierdzić, bo Miasto nie prowadzi jednego rejestru tego typu zamówień. Nie

stwierdzono również, aby Miasto dotychczas korzystało z istniejących w prawie

zamówień publicznych klauzul społecznych.

Æ Działania wspierające rozwój instytucji ekonomii społecznej oraz ułatwiające ich relacje

z Miastem znajdują się, jako planowane, w Module Ekonomia Społeczna Społecznej

Strategii Warszawy.

Æ Badanym organizacjom trudno było wskazać sytuacje, w którym samorząd miejski

zlecałby organizacji pozarządowej prowadzącej działalność gospodarczą realizację

jakiegoś zadania. W świadomości sektora pozarządowego przeważa przekonanie, że

organizacje mogą realizować zadania wyłącznie w drodze otwartych konkursów ofert.

Zamawianie realizacji usług od organizacji pozarządowych przy zastosowaniu ustawy

Prawo zamówień publicznych nie jest praktykowane. Powodem takiego stanu rzeczy

może być to, iż do tej pory w Warszawie do rozdysponowania w drodze dotacji dla

organizacji pozarządowych było relatywnie dużo środków. To spowodowało swoistą

bierność trzeciego sektora w zakresie podejmowania działalności gospodarczej, która

pozwalałaby na generowanie środków finansowych przeznaczanych na działalność

statutową.



50

Æ Respondenci badania nie potrafili wskazać form współpracy i wsparcia działalności

gospodarczej, służącej celom działalności pożytku publicznego. Pytani o możliwość

ubiegania się o zamówienia publiczne stwierdzali, że nie słyszeli o takiej możliwości,

czasami też wyrażali zdziwienie, iż zlecanie realizacji zadań może w przypadku

organizacji pozarządowych odbywać się w oparciu o inny, aniżeli otwarty, konkurs ofert

sposób. W związku z niewielką wiedzą i zainteresowaniem działalnością gospodarczą

respondenci brak współpracy samorządu i IES nie postrzegali jako istotnego problemu.

Æ Jako dobry przykład współpracy jeden z respondentów wskazał przykład wdrażany

wkrajach Europy Zachodniej. Chodzi o prowadzenie sklepów dla rodzin dysfunkcyjnych,

które oferują produkty kupowane przez te rodziny za otrzymywane na ten cel bony.

Samorząd określił sklepy, które taką działalnością na terenie miasta się zajęły. Ponadto,

w ośrodkach pomocy społecznej są osoby, które identyfikują uprawnionych do takiego

wsparcia. Mogą oni także korzystać z pomocy lekarzy specjalistów wskazujących

produkty, które powinni nabywać ze względu na stan zdrowia.

Æ Z dobrych przykładów krajowych należy odnotować stosowanie przez samorządy

(na razie w ograniczonej skali) klauzul społecznych, zapisanych w ustawie Prawo

zamówień publicznych, a także (częstsze) powierzanie zamówień do 14. tysięcy euro

instytucjom ekonomii społecznej. Inne działania to prowadzenie przez samorządy

różnych form wsparcia dla instytucji ekonomii społecznej, głównie poprzez udzielenia

informacji o możliwościach wsparcia ich działalności. Zdarzają się również przypadki

prowadzenia przez samorządy ośrodków wsparcia spółdzielni socjalnych (Ruda Śląska -

powiat) oraz centrów rozwoju ekonomii społecznej (Wielkopolskie Centrum Ekonomii

Solidarności w Poznaniu - miasto).



51

5.3. Regulacje prawne dotyczące organizacji prowadzących działalność pożytku

publicznego, działalność gospodarczą służącą celom pożytku publicznego

oraz ich współpracy z samorządami w Anglii

5.3.1. Wprowadzenie

Æ W Anglii, podobnie jak we wszystkich demokracjach, na państwie ciąży

odpowiedzialność za dostarczanie usług, które zaspokajają podstawowe potrzeby

społeczne, usług pożytku publicznego. Odrębną kwestią jest, że katalog i zakres usług

pożytku publicznego jest różnie definiowany, podobnie, jak różne są metody i sposoby

ich świadczenia.

Æ Specyfiką Anglii jest to, że począwszy od XVII wieku państwo stopniowo przejmowało

na siebie coraz to nowe zadania pożytku publicznego, przede wszystkim w zakresie

edukacji, pomocy społecznej i ochrony zdrowia, zastępując wcześniejszą aktywność

kościołów, organizacji społecznych czy też prywatnych fundacji. Ta tendencja umocniła

się po II wojnie światowej, kiedy to Anglia i cała Wielka Brytania rozwijała się

dynamicznie pod względem gospodarczym, przeznaczając nadwyżki budżetowe na

rozbudowywanie systemów usług publicznych i systemu bezpieczeństwa socjalnego.

Æ Kres tym tendencjom przyniósł koniec lat 70. XX wieku i kryzys państwa opiekuńczego,

nie tylko zresztą na Wyspach Brytyjskich. Okazało się, że państwo nie jest w stanie

samodzielnie skutecznie zaspokajać potrzeb społecznych. Wielka Brytania jako pierwsza

rozpoczęła program głębokich reform, służących m.in. decentralizacji administracji

publicznej i przekazywaniu przez państwo zadań podmiotom niepublicznym. Zaczęto

poszukiwać tak zwanej „trzeciej drogi”, innego sposobu zaspokajania potrzeb,

alternatywnego dla dotychczasowego modelu państwa opiekuńczego. Poszukiwania te

zaowocowały zainteresowaniem organizacjami pozarządowymi, w tym także

wykorzystywaniem przez organizacje instrumentów ekonomicznych do realizacji celów

społecznych. To właśnie w podmiotach należących do tak zwanego trzeciego sektora,

leżącego między państwem a gospodarką, zaczęto w Anglii dostrzegać sposób na

dotychczasowe problemy i niedomagania państwa. Od tego czasu organizacje

pozarządowe i instytucje ekonomii społecznej stopniowo zaczynają odgrywać coraz

większą rolę w realizacji zadań pożytku publicznego, także tych, które wcześniej były

domeną państwa.



52

Æ Te tendencje mogą obecnie ulec wzmocnieniu wskutek realizacji, stworzonego w 2010

roku, rządowego programu, znanego pod nazwą Big Society („Wielkie Społeczeństwo”).

Program zakłada bardzo szeroki zakres zadań publicznych, które mają być przejmowane

przez społeczeństwo i jego organizacje.

Æ Specyfiką angielską jest również common law (prawo zwyczajowe), które opiera się na

precedensach i praktyce; stąd mniejsze znaczenie niż w Polsce regulacji ustawowych,

a znacznie większe orzeczeń sądowych czy też różnego rodzaju kodeksów, standardów,

wytycznych i zaleceń dotyczących praktycznego działania. Dotyczy to również sfery

pożytku publicznego i podmiotów trzeciego sektora.

5.3.2. Działalność pożytku publicznego

Æ W Anglii nie ma ustawowej definicji organizacji pozarządowej, czy też trzeciego sektora.

Organizacje pozarządowe określane są mianem independent sector (sektor niezależny)

lub voluntary organisations (organizacje wolontarystyczne). W praktyce tymi terminami

określa się organizacje kierujące się zasadą realizacji wartości, które przeznaczają

wypracowane przez siebie nadwyżki na realizację tych wartości (celów społecznych,

ekologicznych lub kulturalnych).27

Tak rozumiany trzeci sektor obejmuje wiele różnych

form aktywności, w tym także niesformalizowanych i nigdzie nierejestrowanych. Szacuje

się, że w całej Wielkiej Brytanii działa od 600 do miliona podmiotów zaliczanych do

trzeciego sektora (w zależności od przyjętych kryteriów przynależności), z czego ponad

połowa działa w Anglii. Najbardziej rozpowszechnioną formą organizacji

pozarządowych są unincorporated associations (stowarzyszenia nierejestrowane) nie

mające osobowości prawnej, do których założenia wymagane jest jedynie porozumienie

stron zakładających stowarzyszenie. W tej formie działa wiele małych, lokalnych

organizacji, np. stowarzyszenia mieszkańców, amatorskie kluby sportowe, chóry, kasy

oszczędnościowe, itp.

Æ Drugą formą organizacji pozarządowej są trusts (odpowiedniki polskich fundacji), które

w podstawowej postaci także nie mają osobowości prawnej, ale mogą ją uzyskiwać.

Tworzenie i działalność trusts określają dwie ustawy: Trustee Acts z 1925 i 2000 roku.

Trzecią formą są companies limited by guarantee (kompilacja polskiej spółki

27 - „The future role of the third sector in social and economic regeneration: interim report”, HM Treasury,

Cabinet Office, 2006



53

z ograniczoną odpowiedzialnością ze stowarzyszeniem zarejestrowanym, z założenia

przeznaczona dla działalności niedochodowej), których tworzenie i działanie reguluje

Companies Act z 2006 roku. Czwarta forma to industrial and provident societies

(branżowe towarzystwa wzajemne), których działalność regulują: Industrial and

Provident Societies Acts z 1965 i 2002 roku.

Æ Od 2006 roku można także tworzyć nową formę prawną: charitable incorporated

organisation (organizacja dobroczynna posiadająca osobowość prawną). Formę tę

wprowadziła ustawa Charities Act z 2006 roku.

Æ Podstawową i najważniejszą grupą podmiotów należących do trzeciego sektora są charity

organisations (organizacje dobroczynne), przy czym pojęcie „charity” jest znacznie

szersze niż polskie określenie „dobroczynny” i, najogólniej rzecz ujmując, odpowiada

naszemu pojęciu pożytku publicznego.

Æ Organizacje dobroczynne definiowane są jako formalne struktury organizacyjne, odrębne

formalnie i instytucjonalnie od sektora publicznego i prywatnego (rynku), nie

wypłacające zysku swoim udziałowcom ani właścicielom. W ich działaniach ważną rolę

odgrywa wolontariat, a działalność nie wiąże się wyłącznie z korzyścią członków, ale

szerszym zakresem korzyści publicznych.28

Uzyskanie statusu charity wiąże się ze

spełnianiem trzech podstawowych warunków: realizowaniem celów wskazanych przez

państwo, oferowaniem usług dostępnych dla ogółu społeczeństwa, przeznaczaniem

zysków wyłącznie na działalność charity lub reinwestycje w rozwój organizacji. Pod

wieloma względami takie rozumienie organizacji dobroczynnych jest zbieżne z polską

definicją organizacji pożytku publicznego. W Anglii działa ponad 125 tysięcy organizacji

dobroczynnych, co stanowi blisko ¾ organizacji dobroczynnych działających w całej

Wielkiej Brytanii.

Æ Aktualne ramy prawne obowiązujące dla organizacji charytatywnych obejmują szereg

dokumentów ustawodawczych oraz innych przepisów przyjętych przez około 100

ostatnich lat. Główne regulacje dotyczą:

§ uzyskiwania statusu charity i działalności Charity Commission (Komisji ds.

dobroczynności), które reguluje ustawa o organizacjach dobroczynnych z 1993

roku znowelizowana w 2006 roku (Charities Act 2006),

28 - „The UK Voluntary Sector Almanac. The state of the sector 2007”, Reichardt, O, Wilding, K, and Kane, D.,

London, NCVO, 2007



54

§ kwestii podatkowych związanych z działalnością pożytku publicznego, które

nadzoruje i reguluje HM Revenue and Customs (Królewski Urząd Podatkowy

i Celny),

§ rachunkowości i księgowości, zawartych w Statement of Recommended Practice

(Modelowe Zasady Rachunkowości).

Æ Działalność pożytku publicznego regulują także inne akty prawne, odnoszące się do

specyficznych sfer z nią związanych, np. opieki zdrowotnej, opieki socjalnej,

zatrudnienia, antydyskryminacji, praw człowieka, etc. Ustawy określają bardzo ogólne

zasady i warunki działania organizacji dobroczynnych i realizacji przez nie zadań

publicznych. Szczegółowo te kwestie określane są w różnego rodzaju wytycznych,

kodeksach czy też wzajemnych porozumieniach zawieranych pomiędzy organami

publicznymi a organizacjami dobroczynnymi.

Æ Status organizacji dobroczynnej (charity) nadawany jest przez Charity Commission

(Komisja ds. dobroczynności). Jest to ciało rejestrujące i regulujące działalność

organizacji dobroczynnych w Anglii i Walii. Komisja jest niezależna od rządu oraz od

organizacji dobroczynnych, jest częścią służby cywilnej. Choć jest finansowana

z budżetu państwa, jednak rząd nie ma bezpośredniego wpływu na jej decyzje. Pośredni

wpływ polega na wyznaczaniu przez rząd członków Rady czuwającej nad działaniami

Komisji, ale po przeprowadzeniu otwartego konkursu na te stanowiska. Charity

Commission odpowiedzialna jest również za przeprowadzanie badań sektora

dobroczynnego, świadczy porady prawne dla organizacji, przeprowadza postępowania

wyjaśniające, kiedy działalność organizacji wzbudza zastrzeżenia. Odpowiada za

monitorowanie organizacji dobroczynnych, jak również nadzoruje prawo, któremu

podlegają. Dodatkowo ma możliwość przeprowadzania kompleksowych analiz, bo

dysponuje wyczerpującymi danymi (każda organizacja musi wykonać roczne

sprawozdanie i przesłać je do komisji).

Æ W angielskim prawie charity (pożytek publiczny) ma znaczenie specyficzne. Mimo braku

definicji prawnej termin ów nabrał konkretnej treści w orzecznictwie sądowym. W czasie

prac nad ustawą o dobroczynności z roku 2006 pojawiła się propozycja zdefiniowania

pożytku publicznego, jednak z uwagi na trudności, jakie w orzecznictwie sądowym

sprawiała ta definicja, parlament postanowił, że nie sprecyzuje pojęcia pożytku

publicznego. Pozostawił również zadanie dokonywania interpretacji działalności pożytku

publicznego w zakresie kompetencji Komisji ds. dobroczynności.



55

Æ Ustawa o dobroczynności precyzuje warunki działalności pożytku publicznego. Po

pierwsze, aby działać jako organizacja dobroczynna trzeba działać w celu pożytku

publicznego. Przed wejściem w życie ustawy organizacje dobroczynne nie musiały w

żaden sposób udowadniać celu działalności pożytku publicznego. Dotyczyło to

organizacji zajmujących się przeciwdziałaniu ubóstwu, działających na rzecz edukacji

i religii. Obecnie domniemanie, że tego typu działania są zawsze działaniami pożytku

publicznego nie wystarczy, organizacja musi wykazać, że działa na rzecz pożytku

publicznego.

Æ Ustawa o dobroczynności określa 13 celów działalności pożytku publicznego. Są to

pewne obszary działania, które Komisja ds. dobroczynności już wcześniej uznała za

obszary działalności pożytku publicznego. Nie jest jednak tak, że każda organizacja,

która działa w danym obszarze, automatycznie otrzymuje status organizacji

dobroczynnej: należy bowiem wykazać, że działania organizacji niosą ze sobą pożytek

dla całego społeczeństwa. Wspomniane cele pożytku publicznego są następujące:

§ zapobieganie lub łagodzenie ubóstwa,

§ rozwój edukacji,

§ rozwój religii,

§ rozwój zdrowotny i zabezpieczenie życia,

§ rozwój obywatelskości i rozwój wspólnoty,

§ rozwój sztuki, kultury, nauki i dziedzictwa narodowego,

§ rozwój sportu amatorskiego,

§ rozwój praw człowieka, rozwiązywania sporów zbiorowych, promowanie

współżycia zbiorowego, równości i różnorodności,

§ rozwój ochrony środowiska,

§ wspieranie praw człowieka, rozwiązywanie konfliktów, promocja harmonii

religijnej czy rasowej oraz równości i różnorodności,

§ wspieranie osób w trudnej sytuacji życiowej z powodu wieku, złego stanu zdrowia,

niepełnosprawności, trudności finansowych lub innych powodów,

§ rozwój dobrostanu zwierząt,

§ promowanie efektywności sił zbrojnych lub skuteczności policji, straży pożarnej

i służb ratowniczych oraz pogotowia ratunkowego,



56

§ inne cele, które wynikają z ustaw lub które są tożsame z celami powyżej

wymienionymi.

Æ Komisja ds. dobroczynności, analizując działalność pożytku publicznego oraz

orzecznictwo sądowe, stara się stworzyć pewne ogólne ramy działania dla wszystkich

organizacji dobroczynnych. Robi to w formie wytycznych, określających różne sfery

działalności organizacji. W styczniu 2008 r. Komisja opublikowała ogólne wytyczne na

temat pożytku publicznego „Ogólne wytyczne a pożytek publiczny”, w których zawarła

główne zasady działalności pożytku publicznego. W grudniu 2008 r. stworzono na

przykład przewodnik z wytycznymi, tym razem dla sprecyzowanej grupy organizacji tj.

organizacji przeciwdziałających ubóstwu, wspierających edukację i religię oraz dla

organizacji pobierających opłaty.29

Æ Organizacja ubiegająca się o status charity po złożeniu do Komisji ds. dobroczynności

wniosku wraz z kompletem dokumentów czeka na decyzję, podczas gdy Komisja bada

konkretny przypadek. Gdy Komisja jest pewna, że organizacja spełnia wymogi,

przyznaje jej numer rejestracji i wciąga do rejestru. Po zarejestrowaniu organizacji

główny ciężar dbania o realizację celów pożytku publicznego spoczywa na zarządzie

organizacji, który dba również o wypełnianie wytycznych Komisji ds. dobroczynności.

Raz w roku organizacje publikują raporty roczne, przedstawiają również sprawozdania

finansowe oraz wykazują, w jaki sposób wypełniały wymogi działalności pożytku

publicznego w okresie mijającego roku. Decyzje Komisji o rejestracji organizacji lub jej

odmowie podlegają apelacji. Instancją odwoławczą od decyzji Komisji jest powstały

niedawno Trybunał ds. organizacji dobroczynnych. Od decyzji Komisji można odwołać

się również do sądu powszechnego.

Æ Korzyści płynących z posiadania statusu organizacji dobroczynnej jest wiele, m.in.

organizacje posiadają uprzywilejowany status podatkowy. Wydatki na cele pożytku

publicznego tych organizacji są zwolnione z podatku, organizacje nie płacą podatków od

nieruchomości, opłat sądowych, itp. Podatek od wartości dodanej (VAT) jest płacony

przez organizacje, których obrót przekracza 70 tysięcy funtów w danym roku

podatkowym. Niektóre transakcje, dokonywane przez organizacje lub na ich rzecz, są

zwolnione z VAT, w tym większość dotacji. Ważnym elementem jest również reputacja,

jaką zdobywają zarejestrowane organizacje dobroczynne, dzięki której łatwiej pozyskuje

się fundusze czy wolontariuszy, oraz nawiązują współpracę z rządem i samorządami.

29 - wszystkie wytyczne i poradniki dostępne są na stronie Komisji ds. dobroczynności:

www.charitycommission.gov.uk



57

Æ Obok przywilejów organizacje dobroczynne muszą wypełniać zobowiązania w zakresie

sprawozdawczości. W przypadku Anglii i Walii forma sprawozdań finansowych

i merytorycznych zależy od wielkości organizacji oraz rocznego dochodu. W myśl tego

systemu mniejsze organizacje przedstawiają informacje bardziej ogólne, natomiast

w przypadku największych organizacji sprawozdania muszą zawierać bardzo

szczegółowe dane i rozliczenia.

Æ Komisja ds. dobroczynności, obok funkcji rejestracyjnych, pełni również zadania

nadzorcze. Jeżeli organizacja nie jest w stanie wypełniać postawionych sobie zadań,

Komisja może podjąć określone kroki w celu naprawy zaistniałego stanu rzeczy. Komisja

ma prawo usunąć zarząd organizacji, a nawet orzec o wykreśleniu organizacji z rejestru

organizacji dobroczynnych. Może zdarzyć się tak, że Komisja uzna, iż organizacja nigdy

nie była dobroczynną, a błąd popełniono już w momencie rejestracji, i w rzeczywistości

organizacja nigdy nie powinna znaleźć się w rejestrze organizacji dobroczynnych.

W takim przypadku urząd skarbowy może wydać decyzję o zwrocie przez organizację

środków odpowiadających wykorzystanym przez nią ulg podatkowych.

Æ W ramach rządu działa biuro, wcześniej nazywane biurem trzeciego sektora (Office of the

Third Sector), od maja 2010 roku przekształcone w biuro ds. społeczeństwa

obywatelskiego (Office for Civil Society). Obecnie zajmuje się ono przygotowaniem do

wdrożenia wspomnianego wcześniej programu rządowego Big Society, a także

działaniami wspierającymi rozwój i wzmacnianie trzeciego sektora. Są to na przykład

programy promocyjne, edukacyjne, wsparcie finansowe, czy też wytyczne i poradniki

dotyczące zarządzania organizacjami i współpracy z sektorem publicznym.

Æ Inne regulacje dotyczące działalności organizacji dobroczynnych to przede wszystkim

ustawy i wytyczne dotyczące różnych form pozyskiwania funduszy i korzystania ze

zwolnień podatkowych. Przykładem może być korzystanie przez organizacje

dobroczynne z ofiarności publicznej. W Anglii dopuszczalne są dwie formy prowadzenia

zbiórek. Pierwsza, to zbiórki prowadzone w miejscach publicznych, druga, to

niedopuszczalne prawem w Polsce, zbiórki domowe. Aby przeprowadzić zbiórkę

publiczną należy mieć zgodę samorządu terytorialnego lub policji, po spełnieniu

określonych warunków, organizacja może uzyskać rządowe zwolnienie z konieczności

uzyskiwania pozwoleń na przeprowadzenie zbiórek.



58

Æ Organizacje dobroczynne mogą również korzystać z odpisów podatkowych od darowizn

przekazywanych przez osoby fizyczne. Mechanizm ten działa jednak inaczej niż

w Polsce. Darowizna jest opodatkowana, podatek w wysokości 20% wartości darowizny

jest płacony przez darczyńcę. Po spełnieniu określonych warunków, a przede wszystkim

przekroczeniu określonego pułapu dochodowego, darczyńca może ubiegać się o ulgi

podatkowe. Organizacja dobroczynna, która otrzymała darowiznę, występuje do urzędu

skarbowego o przekazanie jej zapłaconego podatku. Oznacza, to, że darczyńca

przekazuje na przykład organizacji kwotę 100 funtów, a organizacja otrzymuje

w konsekwencji 120 funtów. Dodatkowo, aby zachęcić do przekazywania darowizn,

w okresie od 2008 do 2011 roku rząd do każdego funta przekazanego w tej formie

dopłacał 3 pensy.

Æ Ciekawym rozwiązaniem w zakresie finansowania działań organizacji dobroczynnych

jest National Loterry (Loteria Krajowa). Z każdego kuponu loteryjnego za 1 funt 28

pensów przeznaczonych jest na cele dobroczynne. Pieniądze te rozdziela Wielki Fundusz

Loteryjny zarządzający podziałem środków na dobroczynność. Finansowanie ma

charakter uzupełniający do finansowania rządowego, wedle zasady, że środki

przeznaczane są na tego typu przedsięwzięcia, których nie finansuje rząd.

5.3.3. Współpraca organizacji dobroczynnych z sektorem publicznym

Æ Zgodnie z ustawą o organizacjach dobroczynnych rząd i samorządy terytorialne mogą

finansowo wspierać działania organizacji dobroczynnych, realizowane w ramach pożytku

publicznego. Wsparcie to może udzielone w różnych formach, w szczególności w postaci

dotacji, pożyczek, gwarancji finansowych lub wsparcia bezpośredniego beneficjentów

korzystających z programów realizowanych przez organizacje dobroczynne.

Æ Na poziomie rządu cel, zakres i formy wsparcia organizacji określa minister

odpowiedzialny za dany obszar pożytku publicznego, np. zdrowie czy zatrudnienie. Musi

przy tym określić następujące kwestie:

§ cele, na jakie pomoc może być wykorzystana,

§ okoliczności, w jakich świadczenia winny być zwrócone lub w inny sposób

zrekompensowane właściwemu ministrowi, a także sposób, w jaki należy tego

dokonać,



59

§ warunki składania raportów właściwemu ministrowi, dotyczących sposobu

wykorzystania pomocy,

§ zasady prowadzenia i udostępniania do kontroli wszystkich ksiąg rachunkowych

oraz innych rejestrów,

§ warunki prowadzenia badania (audytu) przez kontrolera lub generalnego audytora

w zakresie gospodarki, efektywności i skuteczności wykorzystania pomocy,

§ warunki przekazywania wsparcia przez organizację osobom indywidualnym.

Æ Samorządy terytorialne w Anglii współpracują z organizacjami dobroczynnymi

w ogólnych ramach, określonych przez ustawy i przez rząd. Jednak formy współpracy są

znacznie szersze niż na poziomie rządowym. Cechą charakterystyczną, odmienną od

polskiego podejścia, jest to, że samorządy w Anglii i ich przedstawiciele dość mocno

angażują się bezpośrednio w działania organizacji. Wynika to z tradycji, latami

tworzonych i utrwalanych mechanizmów współpracy. Przedstawiciele samorządu mogą

na przykład wchodzić do zarządów organizacji dobroczynnych objętych publicznym

nadzorem, mogą zasiadać w zarządach czy radach funduszy grantowych lub

stypendialnych prowadzonych przez organizacje, mogą wyznaczać swoich

reprezentantów do zarządów organizacji. Samorządy mogą wreszcie powoływać własne

organizacje dobroczynne i nie są one traktowane jako podmioty publiczne, gdyż muszą

realizować cele dobroczynne oraz mieć niezależny (również od samorządu) zarząd.

Æ Obok tego samorządy mogą wspierać finansowo działalność organizacji dobroczynnych,

wykorzystując w szczególności te formy, o których mówi ustawa o dobroczynności,

mogą także zlecać im realizację określonych usług pożytku publicznego na zasadach

ogólnych (zamówienia publiczne). Organizacje dobroczynne mogą także prowadzić

działalność w pewnych przestrzeniach publicznych bez konieczności uzyskiwania zgody

ze strony samorządu. Dotyczy to na przykład: parków, placów rekreacyjnych, parkingów,

publicznych muzeów, galerii, centrów rozrywki, urzędów gminnych, bibliotek, sal

koncertowych, miejsc pamięci, etc.

Æ Organizacje otrzymujące wsparcie finansowe od samorządów nie muszą spełniać

żadnych ogólnych kryteriów wstępnych, jednak z ustawy o dobroczynności wynika, że

organizacje charytatywne muszą podejmować wyłącznie działania pozostające w ramach

przedmiotu ich działalności (statutowe), muszą być niezależne od rządu, członkowie

zarządu muszą występować wyłącznie z interesie organizacji charytatywnej i jej

beneficjentów, członkowie zarządu muszą podejmować decyzje zgodne z ich

zobowiązaniami zachowania należytej staranności i ostrożności.



60

Æ Specyfiką Anglii jest przyjęty system compacts (porozumień) zawieranych pomiędzy

rządem lub samorządami, a różnymi podmiotami, które szczegółowo regulują obszary

wzajemnych relacji. W przypadku współpracy z organizacjami dobroczynnymi takie

porozumienie zostało zawarte pomiędzy rządem, samorządami i organizacjami

dobroczynnymi w 1998 roku. Określa ono podstawowe cele, zasady, formy i warunki

współpracy. Są one określone w, będącym załącznikiem do porozumienia, Kodeksie

Dobrych Praktyk Porozumienia (Compact Codes of Good Practice). Kodeks obejmuje

aktualnie pięć kluczowych obszarów relacji: finansowanie, dialog obywatelski,

wolontariat, społeczności lokalne oraz mniejszości etniczne. W 2010 roku rząd zawarł

zaktualizowane porozumienie z organizacjami dobroczynnymi na użytek rządowego

programu Big Society.30

Æ Na wzór porozumienia z 1998 roku samorządy lokalne zawierają własne porozumienia

z instytucjami publicznymi, działającymi lokalnie, i organizacjami dobroczynnymi local

compacts. Te lokalne porozumienia przejmują generalne zapisy znajdujące się

w porozumieniu rządowym, uszczegółowiając pewne kwestie w zależności od

uwarunkowań lokalnych. 99% samorządów lokalnych w Anglii ma takie lokalne

porozumienia. Można powiedzieć, że są to odpowiedniki polskich programów

współpracy pomiędzy samorządami a organizacjami pozarządowymi, choć wydaje się, że

istnieją trzy zasadnicze różnice: pierwsza polega na tym, że compats są wypracowywane

wspólnie, w trybie negocjacji i wzajemnego consensusu; druga, że zawierają one

wspólnie podjęte ustalenia dotyczące podziału środków samorządowych na poszczególne

sfery i zadania publiczne, a także standardy świadczenia usług w ramach tych zadań;

trzecia topologa na tym, że krąg podmiotów biorących udział w tworzeniu porozumienia

jest dość szeroki i obejmuje nie tylko samorząd i organizacje dobroczynne, ale także inne

lokalne instytucje publiczne. Do porozumień dołączane są wspólnie wypracowywane

plany realizacji, które wspólnie się wdraża i monitoruje. Local compacts obejmują różne,

finansowe i niefinansowe, formy współpracy instytucji publicznych działających lokalnie

i organizacji dobroczynnych.31

, przy czym dominują formy niefinansowe z uwagi na

ograniczone środki, jakimi dysponuje większość samorządów angielskich. Jedna trzecia

tych środków pochodzi z budżetu rządowego, stąd najczęściej współpraca finansowa

samorządu z organizacjami dobroczynnymi dotyczy tych obszarów, które są

subsydiowane przez rząd, np. edukacji. Formy niefinansowe to przede wszystkim

30 - więcej informacji o działaniach rządu na rzecz organizacji dobroczynnych na stronie internetowej biura ds.

społeczeństwa obywatelskiego: www.civilsociety.co.uk 31 - więcej na temat local compats na stronie internetowej: www.compactvoice.org.uk



61

wspólne planowanie rozwoju lokalnego, usług świadczonych na rzecz mieszkańców,

a także współpraca w realizacji działań na rzecz mieszkańców.

Æ Na poziomie rządowym wdrażany jest także National Programme for Third Sector

Commissioning (Narodowy Program Zleceń dla Trzeciego Sektora). Program jest

prowadzony przez IDeA (Improvement & Development Agency - Agencję ds. Poprawy

i Rozwoju LGA).32

Jego celem jest uporządkowanie i usprawnienie wsparcia i zlecania

usług organizacjom dobroczynnym przez agendy rządowe i samorządy. Program oferuje

przede wszystkim działania edukacyjne służące:

§ popularyzacji wspólnych zasad i dobrych praktyk,

§ lepszemu rozumieniu specyfiki działania trzeciego sektora przez urzędników

publicznych odpowiadających za zlecanie zadań publicznych,

§ szerszej świadomości radnych i urzędników sektora publicznego korzyści

płynących z zaangażowania trzeciego sektora w kształtowanie i świadczenie usług

publicznych,

§ polepszeniu umiejętności organizacji związanych z przygotowywaniem ofert

i udziałem w konkursach/przetargach trzeciego sektora, w szczególności

mniejszych organizacji.

Æ Wsparcie organizacji dobroczynnych w formie grants (dotacji) odbywa się na zasadach

konkursowych, zlecanie usług oparte jest o public procurement (zamówienia publiczne).

Główne obszary współpracy samorządów i organizacji dobroczynnych to edukacja,

zdrowie, sprawy społeczne, zatrudnienie, sport i bezpieczeństwo publiczne.

5.3.4. Ogólna sytuacja organizacji dobroczynnych

Æ W całej Wielkiej Brytanii działa ok. 170 tysięcy organizacji dobroczynnych (w Anglii ok.

120 tysięcy). Zatrudniają one blisko 670 tysięcy płatnych pracowników oraz ponad 20

milionów wolontariuszy. Łączne przychody organizacji dobroczynnych sięgają 35,5

miliarda funtów. Główne źródła przychodów to osoby indywidualne (darowizny, opłaty

za usługi, spadki), wpływy z tego źródła stanowią 37% przychodów, oraz działalność

statutowa (granty i kontrakty, przede wszystkim samorządowe), która stanowi 36%

wszystkich przychodów. Ze środków rządowych korzysta jedynie 22% organizacji,

32 - więcej na stronie internetowej: www.idea.gov.uk



62

w tym dla 13% organizacji środki rządowe stanowią ponad połowę wszystkich

przychodów. Podobnie, jak w Polsce także w Anglii następuje koncentracja środków w

nielicznej grupie dużych organizacji. Duże organizacje dobroczynne o przychodach

pomiędzy 1 mln a 10 mln funtów stanowią 2,4% wszystkich organizacji, natomiast

organizacje o dochodach poniżej 10 tysięcy funtów stanowią 53,2% wszystkich

organizacji.33

Æ W latach 2001-2007 Carity Commission przeprowadziła kontrolę blisko 900. organizacji

dobroczynnych. Większość z nich funkcjonowała w sposób efektywny i była dobrze

zarządzana. Jednak okazało się, między innymi, że:

§ 60% organizacji nie sprawdziło, czy członkowie zarządu mieli prawo

reprezentować swoje organizacje,

§ 53% organizacji nie posiadało odpowiednich rozwiązań na wypadek konfliktów

interesów,

§ 66% organizacji popełniało uchybienia w sprawozdaniach finansowych,

§ 21% organizacji nie posiadało odpowiedniego zarządzania finansowego i kontroli

finansowej,

§ 28% organizacji nie posiadało jasnej struktury zarządzania.34

Æ Kontrola wykazała także nieprawidłowości w relacjach samorządy – organizacje

dobroczynne, na przykład:

§ narzucanie organizacjom tworzonym lub nadzorowanym przez samorządy celów

i priorytetów publicznych,

§ pomijanie przez samorządy możliwości udzielania małych dotacji,

§ odpowiedzialność za współpracę z organizacjami rozproszona pomiędzy różne

departamenty i osoby w samorządzie,

§ tendencja do „rutynowego” finansowania tych samych organizacji

dobroczynnych,

§ opóźnienia w przekazywaniu środków, powodujące trudności z utrzymaniem

płynności finansowej przez organizacje.

33 - „The UK Civil Society Almanac 2010”: www.ncvo-vol.org.uk 34 - więcej na stronie: www.charitycommission.gov.uk



63

5.3.5. Działalność gospodarcza służąca celom pożytku publicznego

Æ Prawo nie definiuje i nie wyróżnia kategorii podmiotów wykorzystujących działalność

gospodarczą do realizacji celów pożytku publicznego. Taką działalność mogą

podejmować podmioty funkcjonujące w bardzo różnych formach prawnych. Od kilku lat

ta grupa podmiotów określana jest mianem social enterprises (przedsiębiorczość

społeczna). Choć pojawia się ono w dokumentach rządowych i różnego rodzaju

wytycznych, to jednak nie jest prawnie określone. Najczęściej pod tym pojęciem rozumie

się przedsiębiorstwa realizujące przede wszystkim cele społeczne, przeznaczające

nadwyżki dochodów głównie na te cele, niekierujące się maksymalizacją zysku

udziałowców i właścicieli.35

Æ Szeroko rozumianych przedsiębiorstw społecznych w całej Wielkiej Brytanii działa

ponad 60 tysięcy, mają obroty na poziomie ok. 24 miliardów funtów, zatrudniają około

800 tysięcy osób.36

Przedsiębiorstwa społeczne działają w niemal każdej branży: od

zdrowia i opieki społecznej do energii odnawialnej, od sprzedaży detalicznej do

recyklingu, pracy, sportu, mieszkalnictwa, edukacji, itd.

Æ Działalność gospodarcza może być prowadzona przez organizacje dobroczynne, a także

przez szereg innych podmiotów realizujących cele pożytku publicznego. Najważniejsze

z nich to:

§ wspomniane już industrial and provident society (branżowe towarzystwo

wzajemne), które mogą działać jako bona fide co-operative (spółdzielnia działająca

na rzecz swoich członków) oraz society for the benefit of the community

(towarzystwo dla dobra społecznego, które działa na rzecz szerszych odbiorców);

najczęściej z tych form prawnych korzystają spółdzielnie mieszkaniowe,

spółdzielnie pracy, spółdzielnie konsumenckie, rolnicze, kasy zapomogowo-

pożyczkowe, etc. Prowadzą one zarówno działalność usługową, jak i produkcyjną.

§ friendly society (towarzystwo pomocy wzajemnej), działające w oparciu o Friendly

Societies Act z 1992 roku,

§ company limited by shares (spółka akcyjna), działająca w oparciu o Companies

Act z 2006 roku,

35 - „Scoial Enterprise: a strategy for success”, dokument strategiczny rządu Wielkiej Brytanii z 2002 roku 36 - www.socialenterprise.org.uk



64

§ company limited by guarantee (formuła łącząca cechy polskiej spółki z o.o.

z polskim stowarzyszeniem zarejestrowanym), działająca w oparciu o Companies

Act z 2006 roku,

§ community interest company (spółka działająca na rzecz dobra wspólnoty), nowa

forma prawna istniejąca od 2005 roku, tworzona w oparciu o Companies Act

z 2004 roku; jest to swojego rodzaju połączenie spółdzielni i spółki z o.o.

Æ Najliczniejszą i największą pod względem potencjału członków i finansowego grupą

przedsiębiorstw społecznych są spółdzielnie. Potencjał brytyjskich spółdzielni szacowany

jest na ok. 33,5 miliarda funtów i na ok. 13 milionów członków.

Æ Instytucje ekonomii społecznej dostarczają towary i usługi przede wszystkim dla osób

niepełnosprawnych, dzieci i młodzieży, osób starszych. Instytucje ekonomii społecznej

tworzą także miejsca pracy dla osób zagrożonych wykluczeniem społecznym,

w szczególności ubogich. Podobnie, jak w Polsce, większość z nich prowadzi zarówno

działalność gospodarczą, jak i działalność pożytku publicznego. W tym drugim

przypadku, o ile zarejestrują się jako charity, to mają oczywiście pełnię uprawnień

związanych z posiadaniem tego statusu, mogą także otrzymywać wsparcie publiczne.

Æ Natomiast w zakresie działalności gospodarczej, instytucje ekonomii społecznej

traktowane są tak samo, jak inne firmy rynkowe, muszą się np. ubiegać na tych samych

zasadach o kontrakty publiczne. Co prawda, rząd brytyjski od kilku lat próbuje szukać

różnych możliwości preferowania instytucji ekonomii społecznej na gruncie zamówień

publicznych, ale dotychczas nie udało się wprowadzić systemowego rozwiązania w tym

zakresie, które nie naruszałoby przepisów unijnych. Rząd stara się przede wszystkim

promować ekonomię społeczną i zachęcać samorządy do uwzględniania w przetargach

tak zwanych wartości społecznych.

Æ W 2002 roku rząd przyjął strategię wsparcia rozwoju przedsiębiorczości społecznej –

Social Enterprise: a strategy for success i powołał wydział do spraw przedsiębiorczości

społecznej (Social Enterprise Unit) działający w ramach ministerstwa handlu

i przemysłu. Obecnie przedsiębiorczością społeczną zajmuje się wspomniane biuro ds.

społeczeństwa obywatelskiego.



65

5.3.6. Ciekawe rozwiązania w sferze współpracy sektora publicznego i trzeciego sektora

i ekonomii społecznej

Æ Charity Bank (Bank Dobroczynny), który udziela kredytów dla organizacji

dobroczynnych i przedsiębiorstw społecznych. Może w mniejszym stopniu niż w Polsce,

ale również w Anglii organizacje dobroczynne mają problemy z uzyskaniem kredytów na

rynku komercyjnym. Stąd pomysł utworzenia oddzielnego banku, który zajmowałby się

obsługą jedynie organizacji dobroczynnych, obecnie także instytucji ekonomii

społecznej. Bank utworzony został przez różne organizacje dobroczynne, ale jest także

wspierany finansowo przez biznes i rząd.37

Niejako na wzór Charity Bank rząd zamierza

stworzyć Big Society Bank, który będzie obsługiwał organizacje realizujące rządowy

program Big Society.

Æ W Anglii działa kilkanaście mniejszych lub większych banków i instytucji

parabankowych, udzielających kredytów i pożyczek organizacjom dobroczynnym

i przedsiębiorstwom społecznym. Aktywny jest na przykład Unity Trust Bank

(odpowiednik naszych SKOK)38

czy też międzynarodowy bank etyczny Triodos39

.

Æ Dla małych i średnich przedsiębiorców, w tym także społecznych, dostępna jest rządowa

Enterprise Finance Guarantee (Gwarancja Finansowania Przedsiębiorstw), która ułatwia

pozyskiwanie kredytów bankowych. Obok samej gwarancji przedsiębiorcy uzyskują

również pomoc doradczą w przygotowaniu biznes planu, pozyskaniu kredytu i jego

spłacie.40

Æ Inną formą wsparcia dla przedsiębiorców, w tym instytucji ekonomii społecznej, są

Enterprise Capital Funds (Fundusze Kapitałowe Przedsiębiorstw), które mają za zadanie

dokapitalizowanie słabszych obszarów rynku poprzez emisję akcji przy wykorzystaniu

finansowania rządu wraz z inwestycjami sektora prywatnego dla założenia funduszy

prowadzących działalność w ramach „luki kapitałowej”.41

.

37 - www.charitybank.org 38 - www.unity.co.uk 39 - www.triodos.com 40 - więcej na stronie internetowej: www.bis.gov.uk 41 - więcej na stronie internetowej: www.bis.gov.uk



66

Æ Interesującym rozwiązaniem są również Community Development Finance Institutions

(Instytucje Finansowe Rozwoju Społecznego). Są one finansowane przez osoby fizyczne

i przedsiębiorców, którzy z tego tytułu korzystają z odpisów podatkowych (5% kwoty

przekazanej w ciągu roku). Pieniądze w ten sposób pozyskiwane są przeznaczane na

pożyczki, na przedsięwzięcia służące rozwojowi lokalnemu.42

Æ W Anglii, a także Szkocji, dość dobrze rozwinięta jest samoregulacja organizacji

dobroczynnych. Przykładem może być powstała w 2006 roku Fundraising Standards

Board (Rada Standardów Pozyskiwania Funduszy).43 Jest to inicjatywa samych

organizacji, która wsparta została finansowo przez rząd brytyjski i rząd szkocki. Jej

zadaniem jest tworzenie, upowszechnianie i kontrolowanie przestrzegania standardów w

pozyskiwaniu funduszy przez organizacje dobroczynne. Są także stosowane ogólno

obowiązujące, lub branżowe czy też federacyjne, kodeksy dobrych praktyk, np.

w zakresie zarządzania organizacjami pożytku publicznego (Good Governance Code).

Ważną rolę, zwłaszcza w relacjach z sektorem publicznym, odgrywają również federacje

organizacji dobroczynnych, np. National Council for Voluntary Organisations

(NCVO)44

, zrzeszająca ponad 8 tysięcy organizacji czy też Association of Chief

Executives of Voluntary Organisations (ACEVO) zrzeszająca ponad 2 tysiące osób

zarządzających organizacjami dobroczynnymi.45

Podobnie silne reprezentacje istnieją w

sektorze przedsiębiorczości społecznej. Przykładem może być organizacja Co-operatives

UK (Spółdzielnie Wielkiej Brytanii), zrzeszająca ponad 500 członków.

Æ Interesującym rozwiązaniem jest także możliwość zakupu usług w organizacjach

dobroczynnych i instytucjach ekonomii społecznej za pośrednictwem beneficjentów.

Otrzymują oni dotacje od samorządów lub rządu z przeznaczeniem na wykupienie usług,

niezbędnych dla ich rozwoju i wyjścia z trudnej sytuacji życiowej (np. z ubóstwa,

bezrobocia, bezradności w opiece nad dziećmi). Sami beneficjenci decydują o tym, gdzie

wykupią te usługi, ale oferent musi spełnić podstawowe warunki dotyczące dostępu

i jakości ich świadczenia. Często są one wykupywane w organizacjach dobroczynnych

lub instytucjach ekonomii społecznej.

42 - więcej na stronie internetowej: www.cdfa.org.uk 43 - www.frsb.org.uk 44 - www.ncvo-vol.org.uk 45 - www.acevo.org.uk



67

Æ Na terenie Anglii działa także kilkaset Local Development Agencies (lokalne agencje

rozwoju)46, które pełnią rolę polskich centrów wsparcia dla organizacji pozarządowych.

Udzielają przede wszystkim wsparcia doradczego i szkoleniowego dla lokalnie

działających organizacji trzeciego sektora, a także wsparcia finansowego, są również

partnerem władz samorządowych. Mają różne formy prawne i zakres zadań, najczęściej

są współtworzone przez organizacje dobroczynne działające na danym terenie

i finansowane przez te organizacje oraz prywatnych darczyńców i samorządy.

W niektórych przypadkach samorządy współtworzą LDA.

5.4. Regulacje prawne dotyczące organizacji prowadzących działalność

pożytku publicznego, działalność gospodarczą służącą celom pożytku

publicznego oraz ich współpracy z samorządami na Węgrzech

5.4.1. Wprowadzenie

Æ Powojenna historia węgierskich i polskich organizacji pozarządowych jest dość zbliżona.

Podobnie, jak w Polsce, po II wojnie światowej na Węgrzech zlikwidowana została

instytucja fundacji, przetrwały jedynie organizacje sportowe, rekreacyjne i naukowe.

Pozostałe organizacje albo były likwidowane, albo zostały podporządkowane państwu.

Państwo zaczęło również tworzyć własne organizacje, np. związki zawodowe, Radę

Kobiet czy Radę Pokoju. Istotna różnica polega na tym, że w obszarze działań

obywatelskich na Węgrzech znacznie mniejszą rolę, niż w Polsce, odegrał Kościół.

Æ W podobnym czasie, jak w Polsce, na Węgrzech zaczęła odradzać się niezależna

aktywność obywatelska. Przyczyniło się do tego przyjęcie przez parlament węgierski

ustawy nr II. z 1989 roku o prawie do zrzeszania się (számú Törvény az egyesülési jogról)

oraz przywrócenie instytucji fundacji w węgierskim Kodeksie Cywilnym w 1987 roku.

Podobnie, jak w Polsce, istotną rolę we wsparciu rozwoju aktywności obywatelskiej

odegrały środki zagraniczne (prywatne i publiczne fundusze amerykańskie oraz Program

Phare).

46 - więcej na stronie internetowej: www.ervas.org.uk



68

Æ Istotne zmiany dla rozwoju węgierskiego trzeciego sektora wprowadzono w latach 1996

i 1997, kiedy powstawało prawo „jednego procenta” i ustawa o organizacjach pożytku

publicznego. Były one inspiracją dla wprowadzonej w Polsce w 2003 roku ustawy

o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.

Æ Od dwóch lat, z uwagi na trudną sytuację finansów publicznych, rząd węgierski

konsekwentnie ogranicza nakłady finansowe na działalność organizacji pozarządowych,

w niewielkim stopniu (nawet w porównaniu z Polską) organizacje węgierskie korzystają

ze środków EFS.

5.4.2. Działalność pożytku publicznego

Æ Węgierskie organizacje pozarządowe mają dwie podstawowe formy prawne: fundacja

(alapítvány) i stowarzyszenie (egyesület). Fundacje tworzone są na podstawie ustawy nr

IV. z 1959 r. – Kodeks Cywilny (törvényv a Polgári Törvénykönyvről). Ich formuła jest

zbliżona do rozwiązania znanego z polskiej ustawy o fundacjach. Fundacja nie jest

zrzeszeniem osób, a wydzielonym oświadczeniem woli celowym funduszem

majątkowym, który ma służyć interesom publicznym. Fundator musi wyznaczyć,

odpowiednią do realizacji celu, organizację zarządzającą przekazanym majątkiem lub

utworzyć oddzielną organizację.

Æ Stowarzyszenia działają w oparciu o ustawę nr II. z 1989 r. o prawie do zrzeszania się

oraz Kodeks Cywilny. Węgierskie stowarzyszenia mają znacznie szerszą formułę

działania niż polskie odpowiedniki. Prawo do zrzeszania się nie zawiera definicji

stowarzyszenia, określa natomiast ogólne ramy dla tworzenia i działania organizacji

obywatelskich. Ustawa definiuje podstawowe warunki, które musi spełniać tworzona

organizacja, np. posiadać członków czy też własny, niezależny zarząd. W praktyce

stowarzyszenia na Węgrzech są zróżnicowane pod względem zakresu i form działania.

Specyfiką węgierską jest także to, że stowarzyszenie może mieć charakter zamknięty, to

znaczy działać wyłącznie na rzecz swoich członków. Obok tego tworzone są

stowarzyszenia, które mają charakter otwarty i działają w interesie szerszym.

Stowarzyszenia i fundacje rejestrowane są w sądzie wojewódzkim, właściwym ze

względu na siedzibę organizacji.



69

Æ Podobnie, jak w Polsce po 1989 roku, z ogólnego systemu organizacji obywatelskich

wydzielone zostały organizacje działające w określonych celach. Otrzymały one własne

regulacje prawne i rządzą się własnymi, odrębnymi regułami. Dotyczy to partii

politycznych (ustawa nr III. z 1989 r.), kościołów i ich instytucji (ustawa nr IV. z 1990

r.), organizacji pracodawców i pracowników (ustawa nr XXII. z 1992 r. – Kodeks Pracy,

ustawa nr LV. z 1995 r.) oraz organizacji mniejszości narodowych (ustawa nr LXXVII.

z 1993 r.). Węgierską specyfiką jest wydzielenie, jako osobnej kategorii, organizacji

mniejszości narodowych, co związane jest z tym, że problemy mniejszości,

w szczególności mniejszości romskiej, są istotnym elementem życia publicznego

i społecznego Węgier.

Æ W 1993 roku, po zmianie Kodeksu Cywilnego, pojawiły się w prawie nowe formy

organizacji pozarządowych: korporacja publiczna, fundacja publiczna i spółka pożytku

publicznego. Korporacja publiczna mogła być utworzona w drodze ustawy i miała

charakter samorządu zawodowego, do którego przynależność była obowiązkowa.

Fundacja publiczna mogła być utworzona przez rząd, parlament, samorząd terytorialny

lub samorząd mniejszości narodowych dla realizacji zadań publicznych. Od 2006 roku tę

formę fundacji zniesiono, a utworzone wcześniej fundacje publiczne działają obecnie

w oparciu o ogólną formułę fundacji. Spółka pożytku publicznego była formą

stowarzyszenia majątkowego, którego celem nie jest wypracowanie zysku lub uzyskanie

korzyści majątkowych, ale zaspokajanie wspólnych potrzeb społecznych. W 2006 roku

zniesiono możliwość tworzenia i działania takich spółek; przekształcone one zostały

w spółki non profit, które nie są oddzielną formą prawną, a jedynie rodzajem spółki

z ograniczoną odpowiedzialnością (podobnie jak w Polsce). Do działalności spółek non

profit zastosowanie ma Kodeks Cywilny i ustawa nr IV. z 2006 r. o spółkach prawa

handlowego.

Æ Od 2003 roku wprowadzona została możliwość tworzenia fundacji partii politycznych

(projekty takiego rozwiązania dyskutowane są obecnie w Polsce). Fundacje „polityczne”

mogą być zakładane przez partie polityczne, które mają, w co najmniej dwóch kolejnych

kadencjach parlamentu, swoją frakcję. Fundacje powoływane są w celu rozwijania

kultury politycznej oraz prowadzenia działalności naukowej, popularnonaukowej,

badawczej i szkoleniowej.



70

Æ Poza klasycznymi formami organizacji pożytku publicznego istnieją jeszcze liczne takie

formy organizacyjne w węgierskim systemie prawnym, które nie są ani organami czy

instytucjami państwa, ani prywatnymi spółkami prowadzącymi działalność gospodarczą

nastawioną na zysk. Są to z jednej strony działające na styku państwa i sektora non profit

różnego rodzaju korporacje publiczne (wspólnoty górskie, spółki wodne, izby zawodowe

i branżowe, związki sportowe), a z drugiej strony działające na granicy sektora non profit

i gospodarki korporacje prywatne (wspólnoty mieszkaniowe, spółdzielnie mieszkaniowe,

spółki leśne i wspólnoty pastwiskowe, stowarzyszenia wzajemnego ubezpieczenia,

dobrowolne kasy zabezpieczenia emerytalnego czy ubezpieczenia zdrowotnego, kluby

i związki sportowe). Do tej grupy zaliczają się również spółdzielnie socjalne, które mogą

być tworzone od 2006 roku; przy czym spółdzielnie socjalne, w przeciwieństwie do

większości tych quasi rynkowych organizacji, mogą ubiegać się o status pożytku

publicznego w zakresie prowadzonej działalności pożytku publicznego.

Æ Prawo węgierskie nie definiuje pojęcia organizacji pozarządowej, przyjęte powszechnie

rozumienie tego określenia zwraca uwagę na dwie istotne cechy: długotrwałe działanie na

rzecz pożytku publicznego oraz przeznaczanie zysku wyłącznie na tę działalność. Jednak

co do zasady większość działających stowarzyszeń i fundacji to podmioty prawa

prywatnego (cywilnego), a nie publicznego. Stąd też na Węgrzech państwo próbowało

wprowadzić mechanizmy, które pozwalałyby weryfikować, na ile organizacje

rzeczywiście realizują cele pożytku publicznego. Próby oceny działalności pożytku

publicznego przez urzędy skarbowe podjęte na początku lat 90. XX wieku zakończyły się

niepowodzeniem. Stąd też w 1996 i 1997 roku wprowadzono szereg nowych rozwiązań,

mających na celu określenie działalności pożytku publicznego i uporządkowanie relacji

pomiędzy organizacjami ją prowadzącymi a państwem. Najważniejsze znaczenie ma

ustawa nr CLVI. z 1997 r. o organizacjach pożytku publicznego (Közhasznúsági

Törvény). Wprowadziła ona pojęcie pożytku publicznego oraz status organizacji pożytku

publicznego.

Æ Ustawa podzieliła organizacje pozarządowe na dwie kategorie: organizacje pożytku

publicznego i organizacje pożytku wzajemnego, przy czym nie dotyczy ona organizacji

pożytku wzajemnego, gdyż z zapewnionych przez nią dotacji budżetowych, ulg

finansowych i innych uprawnień mogą korzystać tylko organizacje pożytku publicznego.

Kategoria organizacji pożytku wzajemnego nie jest definiowania przez ustawę, są w niej

te podmioty, które nie należą do rynku, nie są częścią administracji publicznej

i jednocześnie nie spełniają warunków umożliwiających uzyskanie statusu pożytku

publicznego. Do tej grupy należą, m.in. partie polityczne, organizacje reprezentujące



71

interesy pracobiorców lub pracodawców, stowarzyszenia ubezpieczeniowe, dobrowolne

i wzajemne kasy emerytalne lub ubezpieczenia zdrowotnego, kluby sportowe i spędzania

wolnego czasu, spółki wodne czy gazowe, spółdzielnie, spółki pracownicze i takie

przedsiębiorstwa, które prowadzą raczej działalność społeczną, nie gospodarczą.

Æ Aby uzyskać status organizacji pożytku publicznego organizacja do tego uprawniona

musi zarejestrować się w sądzie. Ustawa określa podmioty, które mogą ubiegać się

o status opp. Są to przede wszystkim stowarzyszenia, fundacje, fundacje publiczne,

spółdzielnie socjalne wykonujące zadania pożytku publicznego, uczelnie niepubliczne,

spółki non profit. Organizacja ubiegająca się o status opp musi w swoich aktach

założycielskich lub statutach potwierdzić warunki niezbędne do uzyskania statusu. Są to

m.in. prowadzenie działalności gospodarczej służącej wyłącznie celom statutowym

i w rozmiarze niezagrażającym działalności statutowej, przeznaczanie zysku w całości na

realizację celów statutowych, brak działalności partyjnej i politycznej, służenie nie tylko

swoim członkom.

Æ Podstawowy warunek uzyskania statusu organizacji pożytku publicznego to realizowanie

trwałego celu pożytku publicznego. Cele te, a właściwie obszary działania, wymienione

są w ustawie, obecnie jest ich 24:

§ ochrona zdrowia, profilaktyka chorób, rehabilitacja zdrowotna,

§ działalność socjalna, prorodzinna, opieka nad osobami starszymi,

§ działalność naukowa i badawcza,

§ oświata i wychowanie, rozwój umiejętności, popularyzacja nauki,

§ działalność kulturalna,

§ ochrona dziedzictwa kulturowego,

§ ochrona zabytków,

§ ochrona bogactw naturalnych i praw zwierząt,

§ ochrona środowiska,

§ ochrona praw dziecka (dzieci i młodzieży), rzecznictwo praw dzieci,

§ wyrównywanie szans społecznych grup pozostających w niekorzystnej sytuacji,

§ ochrona praw człowieka i obywatela,



72

§ działalność na rzecz mniejszości narodowych i etnicznych, a także na rzecz

zagranicznych mniejszości węgierskich,

§ działalność sportowa (z wyjątkiem działalności sportowej prowadzonej w ramach

stosunku pracy lub innego stosunku cywilno-prawnego),

§ ochrona porządku publicznego i bezpieczeństwa transportu publicznego, ochotnicza

ochrona przeciwpożarowa, ratownictwo, zapobieganie katastrofom,

§ ochrona praw konsumenta,

§ rehabilitacja (zatrudnianie rehabilitantów),

§ kształcenie grup/warstw pozostających w trudnej sytuacji na rynku pracy, promocja

zatrudnienia – w tym wymiana pracowników,

§ integracja euroatlantycka,

§ działalność na rzecz organizacji pożytku publicznego – tylko dla organizacji pożytku

publicznego,

§ ochrona przeciwpowodziowa,

§ działalność na rzecz utrzymania i rozwoju dróg, mostów i tuneli przeznaczonych do

ruchu publicznego,

§ prewencja i ochrona ofiar przestępstw,

§ zapewnienie dostępu do publicznych usług elektronicznych.

Æ Organizacje pożytku publicznego (közhasznú szervezet) muszą zawrzeć w statucie

najmniej trzy spośród wymienionych powyżej celów.

Æ Inne warunki prowadzenia działalności pożytku publicznego dotyczą działalności

organów wewnętrznych organizacji, w tym organu kontroli, kwestii konfliktów

interesów, zbiórek publicznych, niezależność organizacji od polityki, zakazu podziału

zysków, jawności możliwości uzyskania wsparcia, zaciągania kredytów i inwestowania,

obowiązki prowadzenia ewidencji i sprawozdawczości. Uzyskanie statusu opp ma

charakter dobrowolny.

Æ Organizacje pożytku publicznego muszą przestrzegać wyżej wymienionych warunków

i zasad prowadzenia działalności pożytku publicznego oraz corocznie sprawozdawać się

merytorycznie i finansowo i udostępniać te sprawozdania do wiadomości publicznej.



73

Æ Rejestr organizacji pożytku publicznego prowadzi sąd właściwy do zarejestrowania danej

organizacji. O zarejestrowaniu w rejestrze organizacji pożytku publicznego sąd orzeka

poza kolejnością, w postępowaniu nieprocesowym. Sąd może odmówić zarejestrowania

w rejestrze pożytku publicznego tylko w takim przypadku, jeśli akt założycielski i jego

załączniki nie spełniają wymagań ustawowych, czyli wniosek jest formalnie wadliwy.

W przypadku odmowy rejestracji stronie przysługuje prawo wniesienia odwołania, które

jest rozpatrywane w sądowym postępowaniu procesowym.

Æ Nadzór nad organizacjami pożytku publicznego jest rozwiązany podobnie, jak

w przypadku ogólnego systemu nadzoru organizacji publicznych, zgodnie z którym

kontrole podatkowe przeprowadza Urząd Kontroli Podatkowej i Finansowej,

wykorzystanie dotacji budżetowych kontroluje Państwowa Izba Kontroli, a nadzór

prawny wykonuje prokuratura. Uprawnienia nadzorujące prokuratury obejmują również

egzekwowanie przepisów ustawy o organizacjach pożytku publicznego, w ramach

którego prokuratura może kontrolować spełnienie warunków podstawowych statusu

organizacji pożytku publicznego oraz przestrzeganie porządku działalności

i gospodarowania. Prokurator, w ramach ogólnych uprawnień kontrolnych, może

wystosować uwagi i ostrzeżenia do organizacji, może oprotestować decyzje organu

zarządzającego organizacji. Na podstawie posiadanych szczególnych uprawnień

w przypadku organizacji pożytku publicznego prokurator może złożyć wniosek do sądu

o przerejestrowanie organizacji do niższego stopnia statusu pożytku publicznego, albo

o wykreśleniu organizacji z rejestru pożytku publicznego. Taki wniosek prokurator może

złożyć tylko wtedy, jeśli organizacja nie przestała prowadzić działalności lub

wykorzystuje majątek niezgodnie z prawem. O wygaśnięciu statusu organizacji pożytku

publicznego sąd orzeka na wniosek prokuratora lub organizacji. Organizacja pożytku

publicznego jest zobowiązana w ciągu 60 dni złożyć wniosek o przerejestrowanie do

niższego stopnia statusu pożytku publicznego lub o wykreślenie z rejestru organizacji

pożytku publicznego, jeśli jej działalność nie spełnia któregoś z wymagań statusu

organizacji pożytku publicznego. Sąd, na wniosek organizacji lub prokuratora, orzeka

poza kolejnością w postępowaniu nieprocesowym. Od decyzji sądu stronie przysługuje

prawo wniesienia odwołania, które jest rozpatrywane w sądowym postępowaniu

procesowym.



74

Æ Rozwiązanie, którego nie ma w polskim prawie, to konieczność uwzględnienia w statucie

lub innych aktach wewnętrznych organizacji przepisów związanych z konfliktem

interesów. Te przepisy z jednej strony wykluczają z podejmowania decyzji osoby mające

interes w sprawie oraz ich krewnych, z drugiej zapobiegają tworzeniu się „układów”

między organem zarządzającym, nadzorczym oraz audytorem. Ustawa nakłada na

członków organów organizacji pożytku publicznego obowiązek zawiadomienia swojej

organizacji o pełnionych podobnych funkcjach w innych organizacjach pożytku

publicznego.

Æ Organizacja pożytku publicznego ma obowiązek ustanowić organ nadzorczy, jeśli jej

przychody przekraczają pięć milionów forintów. Upoważnienia organu nadzorczego są

dosyć szerokie, gdyż obejmują wszystkie obszary działalności i gospodarowania

organizacji. Organy nadzorcze powinny także zawiadamiać prokuraturę o uchylaniu się

przez władze organizacji od działań mających na celu usunięcie niezgodności działania

organizacji z prawem.

Æ Organizacje pożytku publicznego (opp) mogą otrzymywać bezpośrednie dotacje ze

środków publicznych, ich działalność pożytku publicznego jest zwolniona z podatku

dochodowego, darczyńcy przekazując środki na ich rzecz korzystają z ulgi podatkowej.

W ostatnich kilku latach państwo stopniowo ograniczało przywileje podatkowe

organizacji i ich darczyńców. Opp są także uprawnione do pozyskiwania 1% podatku

dochodowego od osób fizycznych. Podatnicy mogą również przekazywać kolejny 1%

swojego podatku na rzecz kościołów i związków wyznaniowych. Podatnicy, którzy chcą

przekazać swój 1% podatku, ale nie chcą tego zrobić poprzez opp, mogą swój 1%

przekazać państwu na realizację określonych zadań publicznych. Organizacje pożytku

publicznego mogą korzystać z pracy wolontariuszy.

Æ Organizacje świadczące usługi w ramach działalności statutowej muszą płacić podatek

VAT, choć nie są płatnikiem VAT-u i nie mogą go odzyskiwać, tak jak podmioty

gospodarcze. Obowiązek odprowadzania podatku od towarów i usług obejmuje również

darowizny w naturze, po których darczyńca jest zobowiązany odprowadzić takiej samej

wysokości podatek od towarów i usług, jak w przypadku sprzedaży tych produktów, a to

w bardzo istotny sposób ogranicza możliwości uzyskania środków przez organizacje

pożytku publicznego. System ulg również nie obejmuje zwolnienia od takich składek

o charakterze podatku, jakimi na Węgrzech są: składka kulturalna, składka na

aktywizację zawodową czy składka rehabilitacyjna.



75

Æ Organizacja pożytku publicznego może prowadzić działalność gospodarczą, służącą

realizacji celów pożytku publicznego, i tylko wówczas, gdy nie zagraża ona (ogranicza)

działalności nieodpłatnej. Ustawa ogranicza działalność organizacji pożytku publicznego,

polegającą na zaciąganiu i udzielaniu kredytów. Organizacja pożytku publicznego nie

może wyemitować weksli lub innych wierzycielskich papierów wartościowych. Dla

wspomagania swojej działalności gospodarczej organizacja nie może zaciągnąć kredytu

w takiej wysokości, która mogłaby zagrażać działalności pożytku publicznego. Kolejnym

ograniczeniem jest to, że dotacji budżetowej nie wolno wykorzystać do spłaty lub

zabezpieczenia kredytu. Te przepisy nie obowiązują spółek pożytku publicznego, gdyż te

spółki mogą prowadzić nastawioną na zysk działalność gospodarczą celem wspomagania

działalności pożytku publicznego. Organizacje mogą także realizować inwestycje

finansowe, pod warunkiem, że sporządzą regulamin inwestycyjny, zatwierdzony przez

władze organizacji.

5.4.3. Współpraca z sektorem publicznym

Æ Przepisy prawne, w tym także ustawa o pożytku publicznym – w przeciwieństwie do

polskiego odpowiednika – w niewielkim stopniu regulują sferę wzajemnych kontaktów

organizacji i sektora publicznego. Ustawa określa jedynie, że bezpośrednią dotację

z budżetu centralnego organizacje pożytku publicznego mogą otrzymać tylko na

podstawie pisemnej umowy, w której należy określić warunki i sposób rozliczenia.

Możliwość uzyskania dotacji powinna być podana do wiadomości w mediach

publicznych.

Æ Zasadniczy wpływ na stosunki rządu, samorządów i organizacji społecznych ma fakt, że

tylko te organizacje, które posiadają osobowość prawną, mogą w jakikolwiek sposób i na

jakimkolwiek polu współpracować z rządem czy też samorządem. Dodatkowo,

w pewnych obszarach uprzywilejowane są organizacje pożytku publicznego, tylko one

mogą korzystać z bezpośrednich dotacji z budżetu państwa, podobnie jak tylko one mogą

ubiegać się o zlecenie realizacji zadań publicznych przez samorządy. Inne formy

współpracy nie są ograniczone wyłącznie do organizacji pożytku publicznego, choć

w wielu przypadkach opp są mniej lub bardziej preferowane przez państwo.



76

Æ Rząd wspiera organizacje pozarządowe przede wszystkim w formie dotacji z budżetu na

realizację zadań publicznych w drodze konkursów oraz poprzez zlecanie zadań

publicznych w trybie zamówień publicznych. Organizacje węgierskie w niewielkim

stopniu korzystają z możliwości oferowanych przez fundusze strukturalne, z których

korzysta węgierski rząd. Współpraca odbywa się również w formach niefinansowych,

przede wszystkim poprzez konsultacje i działania promocyjne oraz edukacyjne

podejmowane przez rząd.

Æ Szczególną formą wsparcia organizacji pożytku publicznego jest Narodowy Fundusz

Obywatelski, pierwowzór polskiego Funduszu Inicjatyw Obywatelskich. Program jest

realizowany w oparciu o ustawę nr L. z 2003 r. o Narodowym Funduszu Obywatelskim.

Rząd co roku deklaruje przeznaczenie na Fundusz kwoty w wysokości równowartości

kwoty pozyskanej w ramach odpisu 1%. Niestety, podobnie jak w Polsce, środki te

muszą co roku zostać przyjęte w budżecie państwa przez parlament. W związku

z kryzysem gospodarczym od dwóch lat (2010, 2011) państwo przeznacza na Fundusz

o wiele mniej środków niż to wynika z ustawy.

Æ W przeciwieństwie do polskiego Funduszu Inicjatyw Obywatelskich dystrybucja

środków z Funduszu węgierskiego odbywa się w dwóch wymiarach: pierwszy – to

konkurs centralny, dla całego kraju, drugi – to konkursy regionalne.

Æ Sfera współpracy organizacji pozarządowych i samorządów nie jest regulowana przez

prawo. Ustawa nr LXV z 1990 roku o samorządach zawiera jedynie ogólną deklarację, że

w zakresie zadań własnych samorządy wspierają działalność zorganizowanych

mieszkańców i współpracują z nimi. W praktyce współpraca jest bardzo zróżnicowana

pod względem intensywności, zakresu i form. W dużym stopniu zależy to od woli

samorządu i aktywności lokalnych organizacji.



77

Æ Formy współpracy organizacji pozarządowych z samorządami obrazuje poniższy

schemat:

Æ Wiele samorządów tworzy w ramach swoich budżetów tzw. fundusze obywatelskie (civil

támogatási alap). Są to wydzielone środki na wsparcie organizacji pozarządowych,

których wydatkowanie odbywa się według różnych zasad i warunków, ustalanych

lokalnie, przy czym obowiązuje ogólna zasada konkursowa. Często sposób

wydatkowania funduszu obywatelskiego jest ustalany wspólnie pomiędzy samorządem

a organizacjami pozarządowymi. W wielu miejscach rozpisaniem i rozstrzygnięciem

konkursów związanych z tymi środkami zajmuje się wybrana grupa/rada (kuratórium)

organizacji społecznych.



78

Æ Realizacja samorządowych zadań publicznych przez organizacje może się odbywać na

różnych poziomach:

§ współpraca okazjonalna, najczęściej wiąże się z napisaniem i realizacją wspólnego

projektu lub jednorazowego wydarzenia, np. szkolenia, kampanii społecznej;

§ realizacja zadań na podstawie porozumienia o współpracy, reguluje, choć stosunkowo

luźno, zakres współpracy. Najczęściej takie porozumienia nie dotyczą wsparcia

finansowego, a obejmują niefinansowe formy współdziałania, np. wzajemne

informowanie się o swoich działaniach, konsultacje, wkład rzeczowy lub ludzki

w realizację wspólnych przedsięwzięć;

§ zawarcie umowy, w tym wypadku samorząd powierza organizacji pozarządowej

kompleksową realizację jakiegoś zadania, lub wykonanie części zadania. Ta forma już

określa sposób finansowania realizacji zadania, opisuje merytoryczne oczekiwania,

określa zabezpieczenia (gwarancje), możliwość monitorowania i ewentualne sankcje.

Æ Organizacje, ale tylko pożytku publicznego, mogą także otrzymać zlecenie na wykonanie

określonych usług lub dostawę towarów w ramach zadań własnych samorządu. W tym

zakresie stosuje się prawo zamówień publicznych.

Æ Znacznie powszechniejsze są niefinansowe formy współpracy samorządu i organizacji

pozarządowych, np. udostępnianie organizacjom lokali samorządowych, tworzenie

centrów wsparcia dla organizacji pozarządowych, konsultowanie lokalnych polityk

publicznych.47

Æ Współpraca organizacji pozarządowych i samorządów dotyczy najczęściej spraw

społecznych, ochrony zdrowia, edukacji i kultury.

47 - więcej na stronie internetowej: http://nonprofit.hu



79

5.4.4. Ogólna sytuacja organizacji pozarządowych

Æ Na Węgrzech działa aktywnie ok. 62. tysięcy organizacji pozarządowych, z czego prawie

połowa (ok. 30 tysięcy) posiada status pożytku publicznego. Najliczniejsze formy

organizacji to stowarzyszenia (ponad 38 tysięcy) oraz fundacje (ok. 24 tysięcy).

Organizacje zatrudniają ok. 78 tysięcy pracowników w pełnym wymiarze godzin oraz ok.

34 tysięcy osób zatrudnionych na pół etatu (razem 93 tysiące statystycznych pełnych

etatów). Współpracują z blisko 500. tysiącami wolontariuszy, w tym ok. 170. tysiącami

regularnie. Stowarzyszenia zrzeszają prawie 4 miliony członków.

Æ Przychody organizacji pozarządowych za rok 2008 wynosiły 964 miliardy forintów

(nieco ponad 14 miliardów złotych), co stanowiło ok. 3,8% produktu krajowego brutto.

Najważniejsze źródło przychodów to działalność własna (świadczenie usług, działalność

gospodarcza, składki, etc.), która stanowiła 46% całości przychodów sektora

pozarządowego. Środki publiczne (dotacje) stanowiły 41% ogółu przychodów, źródła

prywatne (osoby fizyczne i prawne) 13%.

Æ Na Węgrzech występują duże dysproporcje w przychodach organizacji. Na przykład

w Budapeszcie (stolica) działa ok. 24% wszystkich organizacji, ale ich przychody

stanowią 60% przychodów całego trzeciego sektora. Na terenach wiejskich działa ok.

25% wszystkich organizacji, ale ich przychody stanowią 7% przychodów wszystkich

organizacji.

Æ Organizacje, których przychód roczny nie przekracza 500 tysięcy forintów (ok. 7,5

tysiąca złotych) stanowią 45% ogółu organizacji pozarządowych, a ich przychody łączne

stanowią ok. 0,4% przychodów całego sektora. Natomiast organizacje mające roczne

przychody powyżej 50 milionów forintów (ok. 750 tysięcy złotych) stanowią 4%

wszystkich organizacji, ale ich przychody łączne to 81% przychodów całego sektora.48

Æ W 2009 roku z tytułu 1% Węgrzy przekazali organizacjom pożytku publicznego kwotę

10,6 miliarda forintów (ok. 157 milionów złotych), kościołom i związkom wyznaniowym

ok. 5,1 miliarda forintów (ok. 75,5 miliona złotych), a na zadania publiczne realizowane

przez państwo ok. 2 miliarda forintów (ok. 30 milionów złotych). W 2009 roku 1%

przekazało 1,8 miliona osób, co stanowiło 39% wszystkich podatników.

48 - źródło danych: Główny Urząd Statystyczny Węgier (HCSO): http://portal.ksh.hu



80

5.4.5. Działalność gospodarcza służąca celom pożytku publicznego

Æ Działalność gospodarczą może prowadzić większość organizacji pozarządowych

posiadających osobowość prawną. Mogą ją, w ograniczonym zakresie, podejmować

także organizacje pożytku publicznego. Jeżeli działalność gospodarcza prowadzona jest

w ramach celów pożytku publicznego, to zwolniona jest z podatku, jeżeli służy innym

celom, to jest opodatkowana na zasadach ogólnych. Zadania publiczne zlecane

organizacjom pozarządowym mogą być przez nierealizowane w ramach działalności

gospodarczej. Poza tym organizacje nie mają żadnych szczególnych przywilejów

dotyczących działalności gospodarczej. Podlegają w pełni podatkowi VAT, obowiązkom

związanym z zatrudnieniem osób, składkom na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.

W związku z tymi obciążeniami oraz możliwością realizacji zadań publicznych w ramach

działalności statutowej niewiele organizacji pozarządowych na Węgrzech podejmuje

działalność gospodarczą.

Æ Szczególną formą prowadzenia działalności gospodarczej służącej celom pożytku

publicznego są spółdzielnie socjalne (szociális szövetkezet). Formuła ich działania jest

zbliżona do polskich spółdzielni socjalnych, choć ich członkami mogą być jedynie osoby

fizyczne. Węgierska spółdzielnia socjalna tworzona może być przez minimum 7 osób

i służy dwóm celom: pierwszy, podobnie jak w Polsce, to integracja zawodowa

i społeczna osób zagrożonych społeczną marginalizacją; drugi to prowadzenie lokalnej

szkoły. Spółdzielnie socjalne zrzeszone są w Krajowym Związku Spółdzielni Socjalnych

(Szociális Szövetkezetek Országos Szövetsége).49

Æ Tradycyjne spółdzielnie nie mogą ubiegać się o status pożytku publicznego, co

powoduje, że w zasadzie skazane są wyłącznie na finansowanie ze składek członków

i z prowadzonej działalności gospodarczej. Ta sytuacja oraz obciążenia okresu socjalizmu

powoduje, że ruch spółdzielczy na Węgrzech jest bardzo słaby, a liczba spółdzielni

z roku na rok spada.

Æ Na Węgrzech nie ma instytucji finansowych czy banków, które w szerszej skali

oferowałyby kredyty lub pożyczki dla organizacji pozarządowych. Wynika to z jednej

strony z faktu, że dla banków organizacja pozarządowa jest klientem podwyższonego

ryzyka, z drugiej strony ze wspomnianych wcześniej prawnych ograniczeń w zakresie

zaciągania i spłaty kredytów. Dostępne możliwości pożyczek oferują przede wszystkim

podmioty prywatne lub organizacje pozarządowe (patrz cz. 5.4.6).

49 - http://szoszov.hu



81

5.4.6. Ciekawe rozwiązania w sferze współpracy sektora publicznego i trzeciego sektora

i ekonomii społecznej

Æ Od 2009 roku na Węgrzech działają pożyczki społecznościowe. System opiera się na

portalu noba.hu. Ci, którzy potrzebują pożyczki, składają internetowe wnioski, które

trafiają bezpośrednio do otwartego kręgu pożyczkodawców, z pominięciem pośredników.

Pożyczkobiorca ustala maksymalne oprocentowanie, na jakie jest gotowy się zgodzić.

Pożyczkodawcy następnie mogą przebijać swoje oferty, proponując coraz to niższe

odsetki. Za pierwszym razem można pożyczyć maksymalnie 4000 euro, za drugim limit

ten wzrasta do 12 000 euro. To jedyne ograniczenie, reszta jest kwestią negocjacji. Noba

ma około 800 użytkowników. Pożyczki zostały dotychczas między innymi wykorzystane

na rozpoczęcie akcji Freskófalu, mającej na celu wyciągnięcie ze skrajnej nędzy wioski

Bodvalenke, położonej na północy Węgier50 czy też zachęcenie węgierskich dzieci do

korfballu – rodzaju gry w piłkę, który narodził się we Flandrii.

Æ W ciągu ostatnich dziesięciu lat w wielu miejscach na Węgrzech powstały okrągłe stoły

obywatelskie (civil kerekasztal), fora, które oprócz wymiany informacji pomiędzy

organizacjami, ułatwiają również dialog z władzami samorządowymi. Przynosi to wiele

korzyści:

§ samorząd może łatwiej się komunikować z niejednorodnym i licznym sektorem

społecznym,

§ otwiera możliwość zawierania umów i otrzymania wsparcia przez organizacje, które nie

posiadają osobowości prawnej,

§ dzięki jednolitemu kanałowi komunikacyjnemu, społeczeństwo lepiej może wykorzystać

możliwość kontroli samorządu,

§ organizacje – członkowie okrągłego stołu – dysponują różnorodną wiedzą

specjalistyczną, którą można wykorzystać w rozwiązywaniu różnych problemów

(np. w samorządowym procesie decyzyjnym).

50 - więcej na stronie internetowej: http://noba.hu



82

Æ Na Węgrzech aktywna jest międzynarodowa organizacja wspierająca rozwój

przedsiębiorstw społecznych: NESsT (Nonprofit Enterprise and Self-sustainability

Team). Została ona założona w 1997 roku w Budapeszcie, obecnie działa w pięciu

krajach Europy Środkowej i Wschodniej (w Chorwacji, Republice Czeskiej, na

Węgrzech, w Rumunii i na Słowacji) oraz pięciu w Ameryce Południowej (w Argentynie,

Brazylii, Chile, Ekwadorze i Peru). NESsT oferuje wsparcie szkoleniowe oraz pożyczki

dla przedsiębiorstw społecznych. Dotychczas udzielił łącznie ponad 2 tysiące pożyczek,

w tym kilku dla węgierskich instytucji ekonomii społecznej. Na Węgrzech NESsT

organizuje również konkurs na najlepsze przedsiębiorstwo społeczne. NESsT prowadzi

także profesjonalne doradztwo biznesowe dla przedsiębiorstw społecznych i organizacji

pozarządowych w ramach Business Advisory Network – BAN.51

Æ W 2004 roku na Węgrzech, dzięki wsparciu Open Society Institute, powstała Mikrohitel

Zrt. (Mikrokredyt spółka z o.o.). Udziela ona m.in. mikropożyczek dla organizacji

pozarządowych. Wysokość pożyczki to kwota od 500 tysięcy forintów (ok. 7,5 tysiąca

złotych) do 3 milionów forintów (ok. 45 tysięcy złotych). Czas spłaty pożyczki od 3 do

12 miesięcy, oprocentowanie stałe: 13%, opłata manipulacyjna 1% rocznie. Organizacja

ubiegająca się o pożyczkę musi mieć określoną wysokość rocznych przychodów i działać

przynajmniej dwa lata.52

6. Wnioski i rekomendacje dotyczące dalszych działań w ramach Projektu

6.1. Najważniejsze wnioski

Æ Prawo krajowe, głównie ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie

daje dość dobre podstawy dla rozwoju współpracy samorządów z organizacjami

prowadzącymi działalność pożytku publicznego w formie działalności niekomercyjnej.

51 - www.nesst.org 52 - www.mikrohitelrt.hu



83

Æ Ustawa tworzy dobre podstawy prawne dla rozwijania różnych form współpracy

samorządów lokalnych z organizacjami pozarządowymi, zarówno w wymiarze

finansowym, jak i niefinansowym. Taka jest również opinia badanych organizacji

pozarządowych, choć należy zwrócić uwagę na to, że znajomość przez organizacje

szczegółowych rozwiązań zawartych w ustawie jest dość ograniczona.

Æ Na podstawie przeprowadzonego badania widać jednak, że w praktyce najistotniejsza jest

współpraca finansowa, zarówno dla organizacji pozarządowych, jak i samorządów

lokalnych. Pod tym względem pozytywnie należy ocenić istniejące konkursowe

procedury zlecania zadań publicznych. Organizacje wskazywały, że w praktyce

samorządy zbyt rzadko wykorzystują niektóre możliwości dawane im przez ustawę,

przede wszystkim chodzi o możliwość zawierania dłuższych (np. 2-3 letnich) umów

z organizacjami na realizację zadań publicznych.

Æ Warto zauważyć, że nowelizacja ustawy z 2010 roku wprowadziła szereg rozwiązań (np.

inicjatywa lokalna czy też centra wsparcia organizacji pozarządowych), które mogą być

wykorzystywane przez samorządy i organizacje, a które trudno na razie oceniać pod

względem użyteczności z uwagi na stosunkowo krótki czas ich stosowania w praktyce.

Æ Podstawowym mankamentem rozwiązań zawartych w ustawie o działalności pożytku

publicznego jest brak jasnych i jednoznacznych rozstrzygnięć dotyczących wsparcia

działalności pożytku publicznego prowadzonej w ramach działalności gospodarczej. Brak

takich regulacji jest z pewnością jedną z przyczyn tego, że podmioty publiczne, w tym

samorządy lokalne, nie podejmują działań służących wsparciu instytucji ekonomii

społecznej, a z drugiej strony organizacje pozarządowe niechętnie podejmują działalność

gospodarczą.

Æ Jeżeli chodzi o prawo lokalne Miasta Stołecznego Warszawy, czyli program współpracy

z organizacjami pozarządowymi, to zawiera on możliwości współpracy finansowej

i niefinansowej uwzględnione w ustawie o działalności pożytku publicznego

i o wolontariacie, a nawet wprowadza innowacyjne elementy, np. dofinansowanie

wkładów własnych projektów finansowanych ze środków pozabudżetowych czy też

rozbudowany mechanizm dialogu oparty o Forum Dialogu Społecznego i Komisje

Dialogu Społecznego.



84

Æ Generalnie program współpracy, jak i jego stosowanie, pozytywnie ocenione zostały

przez badane organizacje, choć pojawiło się szereg zastrzeżeń w tym zakresie. Trudno na

podstawie przeprowadzonego badania stwierdzić, na ile zastrzeżenia te mają

jednostkowych charakter, na ile dotyczą kwestii powszechniejszych, warto jednak je

odnotować:

§ preferowanie przez samorząd niektórych organizacji,

§ ograniczone możliwości wsparcia działań grup nieformalnych,

§ brak wsparcia w niektórych obszarach: turystyka, współpraca

międzypokoleniowa,

§ zbyt mało środków na edukację,

§ wsparcie koncentruje się na tych obszarach, w których aktywność Miasta jest

duża,

§ brak wymaganego wkładu własnego,

§ zbyt mało długoletnich umów,

§ brak możliwości wsparcia projektów interdyscyplinarnych,

§ nieproporcjonalne rozłożenie środków na poszczególne dziedziny w stosunku do

np. liczby mieszkańców potencjalnie objętych wsparciem,

§ zbyt rygorystyczne kryteria formalne ubiegania się o wsparcie bez możliwości

uzupełniania błędów czy też brakujących dokumentów,

§ niska jakość oceny merytorycznej,

§ nieprzekazywanie organizacjom wyników oceny merytorycznej,

§ brak czasu ze strony organizacji na udział we współpracy pozafinansowej,

§ niejasna polityka lokalowa,

§ fasadowość konsultacji,

§ zbiurokratyzowanie procesu współpracy,

§ brak jednolitych standardów współpracy z sektorem pozarządowym. Wiele zależy

od tego, jaki jest potencjał komórek organizacyjnych, które w Urzędzie Miasta

czy dzielnicy zajmują się daną sferą działalności pożytku publicznego. Każda

z nich ma swoje zasady współpracy i w efekcie, w większości przypadków,

wszystko zależy od tzw. czynnika ludzkiego.



85

Æ Badane organizacje przede wszystkim zainteresowane są współpracą finansową,

dodatkowo także pozyskiwaniem lokali od Miasta na zasadach preferencyjnych.

Æ Pojawiły się pomysły wsparcia ze strony Miasta w zakresie pozyskiwania niezbędnego

wkładu własnego oraz kosztów remontów/adaptacji lokali.

Æ W kontekście środków przekazywanych przez Miasto nie zostały zasygnalizowane

problemy dotyczące płynności finansowej, ale pojawiają się one w projektach

finansowanych ze środków unijnych.

Æ Dotychczas nie ma sprecyzowanej polityki Miasta dotyczącej współpracy

z organizacjami w zakresie prowadzonej przez nie działalności gospodarczej. Miasto nie

stosowało dotychczas np. klauzul społecznych w zamówieniach publicznych. Kilka

działań w tym zakresie zapisanych zostało natomiast w Społecznej Strategii Warszawy.

Æ Badane organizacje nie miały żadnych pomysłów na temat tego, jak taka polityka Miasta

mogłaby wyglądać, generalnie wiedza na temat działalności gospodarczej i ekonomii

społecznej jest wśród badanych niewielka.

Æ Jeżeli chodzi o rozwiązania prawne stosowane w Anglii i na Węgrzech, to warto przede

wszystkim zauważyć, że w jednym i drugim przypadku ciężar współpracy finansowej

z organizacjami pozarządowymi prowadzącymi działalność pożytku publicznego

przerzucony jest wyraźnie na rząd centralny. Samorządy dysponują w tym zakresie

ograniczonymi środkami, stąd ich współpraca z organizacjami pozarządowymi polega

przede wszystkim na współpracy niefinansowej i rozwijaniu dialogu obywatelskiego.

W tym zakresie angielskie compats czy węgierskie okrągłe stoły mogą być pomysłem do

naśladowania.

Æ Na Węgrzech i w Anglii nie ma także specjalnych preferencji dla instytucji ekonomii

społecznej, choć niewątpliwie rozwiązania angielskie sprzyjają rozwojowi tych

podmiotów, które mogą ubiegać się o status charity i wtedy korzystać ze specjalnych

uprawnień. Podobnie jest w przypadku spółdzielni socjalnych na Węgrzech, ale

przywileje związane ze statusem pożytku publicznego są tam znacznie mniejsze niż

w Anglii. Charakterystyczne jest także to, że spółdzielnie socjalne na Węgrzech zaczęły

powstawać mniej więcej w podobnym czasie, jak ich polskie odpowiedniki i wydają się

przeżywać podobne problemy jak polskie spółdzielnie socjalne.



86

Æ Na Węgrzech i w Anglii realizowane są rządowe programy wsparcia zarówno dla

organizacji pozarządowych, jak i instytucji ekonomii społecznej, mające charakter

bezzwrotny. Na Węgrzech państwo nie angażuje się we wsparcie zwrotne, w Anglii

natomiast tak, generalnie jest tam dobrze rozwinięta oferta pożyczek, kredytów

i poręczeń dla organizacji pozarządowych i instytucji ekonomii społecznej, którym być

może warto się bliżej przyjrzeć.

Æ Charakterystyczne jest także to, że zarówno węgierskie, jak i angielskie organizacje

pozarządowe dotykają podobne problemy, do tych, które trapią polski trzeci sektor, np.

problemy z finansowaniem działalności czy też spełnianiem różnych wymogów

sprawozdawczych,

6.2. Najważniejsze rekomendacje

Æ Generalną rekomendacją o charakterze ogólnym jest konieczność uporządkowania

w prawie krajowym kwestii związanych z działalnością gospodarczą służącą celom

pożytku publicznego, działalnością instytucji ekonomii społecznej oraz ich relacjami

z samorządami. Obecny stan prawny utrudnia rozwój przedsiębiorczości społecznej

i skutecznie hamuje zainteresowanie nią zarówno ze strony organizacji pozarządowych,

jaki i samorządów.

Æ Przedstawiciele Urzędu Miasta Stołecznego Warszawy powinni pochylić się na

zastrzeżeniami zgłoszonymi przez organizacje, dotyczącymi wdrażania programu

współpracy i ocenić w oparciu o posiadaną wiedzę i informacje, na ile mogą mieć

bardziej powszechny charakter, a w takim przypadku rozważyć możliwości rozwiązania

zidentyfikowanych problemów.

Æ Na tym etapie można stwierdzić z pewnością, że rozważenia wymaga kwestia

wprowadzenia możliwości uzupełniania dokumentów na etapie oceny formalnej (taka

możliwość istnieje np. w PO FIO), tym bardziej, że odpada na niej ponad 20% ofert. Być

może także należałoby doprecyzować zapisy dotyczące tego, w jakim czasie organizacje

otrzymują informacje o rozstrzygnięciu konkursu oraz jaki jest zakres tej informacji.

Pozwoliłoby to wyeliminować szerokie pole do różnych interpretacji w tym zakresie ze

strony urzędników miejskich i organizacji.



87

Æ Rozważenia wymaga także możliwość podjęcia przez Miasto dodatkowych działań

informacyjno-edukacyjnych skierowanych do organizacji w zakresie prawa krajowego

i lokalnego, bowiem ich znajomość wśród organizacji wydaje się być niewielka. W

szczególności dotyczy to prawa lokalnego, które stanowi Miasto. Może warto byłoby

uwzględnić możliwość przygotowania prostych w odbiorze materiałów informacyjnych,

które, językiem zrozumiałym dla organizacji, opisywałyby możliwości współpracy

zawarte w Programie.

Æ Co do instytucji ekonomii społecznej, to wydaje się, że dobrym pomysłem byłoby

rzetelne rozpoznanie przez Miasto, jakim potencjałem (ludzkim, finansowym,

rzeczowym) dysponują te podmioty i ile ich faktycznie działa na terenie Warszawy.

Umożliwi to racjonalne dostosowanie ewentualnych działań wspierających ze strony

Miasta do rzeczywistych potrzeb i możliwości.

Æ Miasto powinno również rozważyć możliwość wdrożenia działań dotyczących ekonomii

społecznej zawartych w Społecznej Strategii Warszawy.

Æ Z pewnością również użyteczne byłoby stopniowe wdrażanie przez Miasto

w zamówieniach publicznych istniejących klauzul społecznych z jednoczesnym

monitorowaniem ich wykorzystania.

Æ Z punktu widzenia rozwiązań, którym warto byłoby przyjrzeć się pod kątem

wykorzystania ich we współpracy Miasta z organizacjami pozarządowymi i IES są

z pewnością angielskie compats i węgierskie okrągłe stoły oraz instrumenty pożyczkowe

stosowane w Anglii, a także węgierskie lokalne fundusze obywatelskie.

raport podsumowujący badanie sytuacji prawnej w zakresie...

Documents