RAZVOJ SVETSKE POLJOPRIVREDE

• Svetsku poljoprivredu danas karakterišu dve krajnosti:

1. Hiperprodukcija hrane i tržišni viškovi u razvijenim industrijskim zemljama;

2. Nestašica hrane, nedovoljna ishranjenosti i glad u nekim zemljama u razvoju (pre svega u Africi)

Poljoprivreda u razvijenim zemljama

Sjedinjene Američke Države

• Ekonomski i agrarno►najrazvijenija zemlja sveta; 300 miliona stanovnika• 374 miliona hektara obradivog zemljišta• 2 miliona farmi• Poljoprivredom se bavi oko 1,8% aktivnog stanovništva• Prosečna površina farme je 180ha• Zemljište nije ograničavajući faktor razvoja (resurs u

izobilju)

•►KRUPNA ROBNA POLJOPRIVREDNA PROIZVODNJA

Sjedinjene Američke Države

• Regionalizacija – gajenje onih vrsta koje mogu dati maksimalni prinos u određenom regionu

• Visoka produktivnost rada u poljoprivredi:

Br. stanovnika za koje američki farmer proizvodi hranu:

Godina Ukupno stanov. SAD Inostranstvo

1820 4,1 3.8 0,3

1920 8,3 6,9 1,4

1990 96,0 75,3 20,7

2000 120,0 90,0 30,0

Sjedinjene Američke Države

• Duga tradicija kooperativnih farmi sa ciljem:– Snižavanja troškova proizvodnje,– Preraspodele profita– Obezbeđenje neophodnih a teško dostupnih usluga i

roba,– Mogućnost zarade na osnovu koordinacije prilikom

nabavke i prodaje,– Iskorišćavanje prednosti tržišta i konkurencije,– Zajednička deoba rizika;

Sjedinjene Američke Države

• Program pomoći putem dohotka i cena (uspostavljanje zaštitnih cena za nekoliko osnovnih poljopri. proizvoda)

• Mreža lokalnih stručnih službi• Razvijanje novih tehnologija, pre svega

informacione i biotehnologije,• Razvoj naučnih institucija i univerziteta• Povećana investiranja u istraživanje i razvoj

Kanada

• Poljoprivredna velesila• Sever ►Arktička klima (hladno i vlažno područje

sa neplodnim zemljištem)• Jug ►plodna nizija sa odličnim uslovima za

proizvodnju pšenice i stoke• 2ha obradive površine po glavi stanovnika• Program pomoći putem cena i dohotka (sličan

američkom programu)• Program upravljanja ponudom ili tržišno

ograničenje ponude.

Australija

• Značajan proizvođač i izvoznik hrane• Nepovoljni klimatski uslovi (visoke prosečne

temperature, male količine padavina ►potreba za navodnjavanjem)

• Tržišna politika i tržišne direkcije, posebno u kontroli izvoza imaju značajnu ulogu u poljoprivrednoj politici

• Politika oporezivanja u poljoprivredi bazirana je na progresivnim poreskim stopama

• Preovladava slobodna trgovina poljoprivrednim proizvodima.

Evropska Unija

• 5 miliona stanovnika• Zakon koncentracija i centralizacije

(ukrupnjavanje poseda)• Prosečna veličina farme oko 20ha• Paralelno funkcionisanje porodičnih (mešovitih)

gazdinstava (pretežno mediteranske zemlje) i srednjih i velikih specijalizovanih gazdinstava (zemlje Beneluksa, Nemačka, Danska, Francuska, V. Britanija...).

Evropska Unija

• CAP (Common Agricultural Policy) Zajednička agrarna politika

• Promenila usmerenje od podsticanja proizvodnje ka podsticanju dohotka farmera

• Promena CAP-a u 2003. godini se odnosi uglavnom na održivi razvoj i ruralni razvoj poljoprivrede (na osnovu Agende 2000)

Evropska Unija

• Problemi sa kojima se suočava politika ruralnog razvoja EU:– Ekonomski – niži nivo dohotka u ruralnim

područjima, ostarelo radno stanovništvo;– Socijalni – relativno visoka nezaposlenost u

rur. Oblastima, depopulacija, nedostatak osnovnih usluga;

– Ekološki – potreba za pozitivnim doprinosom životnoj sredini

Evropska Unija

• Agenda 2000 predstavlja evropski pogled na budućnost ruralnog razvoja.

• Istaknuti su, između ostalog, noseći stubovi CAP-a:

• Prvi stub: konkurentna i održiva multifunkcionalna poljoprivreda

• Drugi stub: ruralna ekonomija

Poljoprivreda u istočno-evropskim zemljama, SSSR-u i

Kini

SSSR

• Posle oktobarske revolucije (1917. god) u Sovjetskom Savezu je proklamovana Nova ekonomska politika (NEP)

• Krajem 20-ih godina partijsko rukovodstvo zemlje, sa Staljinom na čelu, napušta NEP, i uvodi administrativno-birokratske metode u rešavanju naraslih problema.

• Posle II svetskog rata ovi teorijski stavovi postali su politička praksa u svim socijalističkim zemljama.

SSSR

• Nekoliko pokušaja unapređenja poljoprivredne proizvodnje u SSSR-u u posleratnom periodu:

• Hruščovljev plan (1953)• Brežnjevljev plan (1982) – “Prehrambeni

program do 1990”• Nisu dali očekivane rezultate• Perestrojska Gorbačova – zasnovana na

reprivatizaciji sovhoza i kovhoza

Kina

• Posle Revolucije 1950. god. Kina je imala oko 450 miliona stanovnika

• 1950-1979. god. 20-30 miliona stanovnika je umrlo od gladi.

• Danas ►preko 1 milijardu stanovnika

• Od 1980. god. glad je eliminisana

• <9 ari obradivog zemljišta po stanovniku

Kina

• Uspela da unapredi proizvodnju sprovođenjem privredno ekonomske reforme:– Razvoj sistema porodične odgovornosti i

transformacija narodnih komuna u ekonomske organizacije;

– Povećanje učešća investicija u poljoprivredu– Povećanje subvencija u poljoprivredi– Specijalizacija proizvodnje– Razvoj lokalnih tržišta i industrije na selu– Unapređenje procesa mehanizacije i hemizacije– Racionalnije korišćenje razvojnih faktora

Kina

• Osnovni problemi u agrarnoj politici:

• Usitnjenost zemljišta

• Nedovoljnost obradivog zemljišta

• Nezainteresovanost proizvođača za kratkoročnu proizvodnju

• Sve naglašeniji procesi raslojavanja na selu

Bivše socijalističke zemlje

• Najbitnije karakteristike poljoprivrede su bile:– Zanemarivanje poljoprivrede– Fetišiziranje državne svojine i krupne robne proizvodnje– Diskriminacija privatne svojine i sitne robne proizvodnje– Niska ulaganja– Niska iskorišćenost razvojnih faktora– Neodgovarajuća povezanost primarne polj.proiz., prerade i

prometa– Nedovoljna motivisanost proizvođača– Zanemarivanje značaja i uloge tržišta– Prenaglašenost administrativnog sistema upravljanja– Usporen razvoj nauke i tehnologije– Neefikasna agrarna politika

Proces tranzicije i transformacija agrosektora

• Izgradnja tržišnog modela privređivanja u agrosektoru tranzicionih ekonomija polazi od neophodnosti realizacije sledećih reformskih procesa:

– Liberalizacija tržišta– Restrukturiranje agrosektora– Reforma dofarmerskog i postfarmerskog sektora – Stvaranje adekvatne tržišne infrastrukture

Azijski kontinent

• Raznovrsna klima• Većina zemalja je prihvatila industrijalizaciju kao metod

privrednog razvoja• Višak vrednosti iz poljoprivrede je prelivan u druge

privredne grane• Ovakva politika dovela je do nerazvijenosti, velike

zavisnosti od inostranstva, neravnomerne raspodele dohotka i bogatstva, visoke stope inflacije i nezaposlenosti...

• Mere vlada u poslednjih nekoliko godina daju pozitivne efekte.

• Epicentar gladi na našoj planeti preselio se iz azijskih u afričke zemlje.

Afrički kontinent

• Kontinent gladi• Nepovoljni klimatski i zemljišni uslovi• Stopa rasta poljoprivredne proizvodnje je niska• Obrazovni, kulturni i tehnički nivo većine

stanovništva je na niskom nivou• Neprimerena industrijalizacija ovih zemalja• Ne postoji mehanizam zaštite poljoprivredne

proizvodnje• Poreske obaveze u funkciji zaštite domaće

industrije

Latinoameričke zemlje

• Pretežno su izvoznici poljoprivrednih proizvoda a uvoznici industrijskih

• Poljoprivredno najrazvijenije zemlje ove regije su Brazil i Argentina

• Neiskorišćenost prirodnih resursa

• Visoka nezaposlenost, inflacija, socijalna beda i siromaštvo

• Industrijalizacija na račun poljoprivrede