2 3

Voordat u gaat wandelen ...

InleidingHet Wandelplatform-LAW heeft in samenwerking met de Nederlandse Spoorwegeneen serie wandelingen van station naar station samengesteld. Deze NS-wandel-tochten volgen meestal een gedeelte van een Lange-Afstand-Wandelpad (LAW).De route ‘De Horsten’ volgt een deel van het Marskramerpad deel 3, een 120 kmlange route van Amersfoort naar Den Haag. De NS-wandeling de Horsten is 17kilometer lang. U begint de tocht bij NS-station Den Haag Centraal en eindigt bijNS-station Voorschoten. Halverwege is het mogelijk om de route in te korten tot11 kilometer. Op de meeste landgoederen mogen honden alleen aangelijnd mee,maar op landgoed De Horsten is een hond helemaal niet toegestaan. Honden-bezitters moeten daarom de afkorting nemen, die landgoed De Horsten laat liggen(zie onderbroken lijn op de kaart). Van 1 september tot 1 april is Landgoed DeHorsten op maandag gesloten. In dat geval kunt u alleen de kortere route lopen(zie onderbroken lijn op de kaart).

De Horsten is een verrassende wandeling door een groen lint van Den Haag viaWassenaar naar Voorschoten. De stad is dichtbij, maar door een aaneenschakelingvan bos, parken en landgoederen wandelt u door zeer gevarieerde natuur. Vanafhet station loopt u zo het Haagse Bos in. Langs Huis ten Bosch, door voormaliglandgoed Reigersbergen en Park Marlot naar de kastelen Wittenburg en Oud-Wassenaar. Op de koninklijke landgoederen De Horsten (verplicht entreebewijs tekoop bij kaartautomaat) bevinden zich het voormalig jachthuis van Prins Frederik - nu in gebruik als theepaviljoen - en landgoed Eikenhorst, woonplaats van prinsWillem-Alexander, prinses Máxima en prinses Amalia.

RoutebeschrijvingDe beschrijving van de route is in kleinere stukken opgedeeld. Deze stukjes wordenmet wit-rode blokjes aangegeven. De tekst van de routebeschrijving wordt afgewisseld met korte stukjes achtergrondinformatie over bezienswaardigheden,natuur en landschap. Deze informatie is rood gedrukt en wordt met nummers aangeduid. De nummers in de tekst vindt u terug op het kaartje.

Markering van de routeDe route is bewegwijzerd met wit-rode bordjes, stickers en verfstrepen. U treft dewit-rode markeringen aan op verkeersborden, hekwerken, paaltjes en soms opbomen. Op de aftakroute is een NS-logo in de markering verwerkt. Er is met nameop die punten gemarkeerd waar twijfel over de juiste route zou kunnen ontstaan;bij of vlak na splitsingen of kruisingen. Waar routebeschrijving en markering verschillen, blijft u zoveel mogelijk de markering volgen. Tussentijdse veranderingenin het terrein worden op deze manier ondervangen.

Foto op voorpagina: Paleis Huis ten Bosch

De markering is op de volgende wijze aangebracht:

dit is de route verkeerde richting

aan- of aftakroute verandering van richting

De markering van de route wordt onderhouden door vrijwilligers van hetWandelplatform-LAW.

Horeca onderwegEr zijn diverse horecagelegenheden langs de route te vinden. Eerst bij station Den Haag Centraal en na 3 km Koffiehuis Ten Bosch (dagelijks geopend).Na 4 km volgt Motel Bijhorst (Van der Valk, dagelijks geopend); let op, het ligt niet direct aan de route. Na 10 km komt u langs restaurant Huize Den Deyl (geopend donderdag en vrijdag gehele dag en zondag- en dinsdagmiddag) en na 11 km theehuis De Horsten (maandag en dinsdag gesloten).

Treinreis terugVolgens de dienstregeling van 2004 vertrekt er vanaf station Voorschoten tenminste 2x per uur een trein naar station Leiden Centraal (vertrek spoor 4) ennaar station Den Haag Centraal (vertrek spoor 1). Tevens rijdt er op werkdagen 2x per uur een trein naar station Den Haag Centraal waarbij u moet overstappenin Den Haag Laan van NOI. Bel voor nadere inlichtingen 9292 OV Reisinformatie0900 - 9292 (€ 0,50 per minuut) of kijk op internet: www.9292ov.nl of www.ns.nl.

4 5

Beschrijving van de wandeling

Vanaf NS-station Den Haag Centraal (uitgang Malieveld) loopt u naar deBezuidenhoutseweg. Oversteken en rechtsaf (dus niet linksaf, dat is het wit-rood gemarkeerde Visserspad). Volg het pad langs de Bezuidenhoutseweg.Bij een schuine kruising met LAW-wegwijzer gaat u schuin linksaf, eenschelpenpad langs het water. Ga bij de verkeersweg linksaf en direct rechts-af om het viaduct (langs de Malietoren) over rijksweg A12 over te steken.Volg rechtdoor het voet/fietspad, het Haagse Bos in.

Vijver in het Haagse Bos

76

Haagse BosHet Haagse Bos, ook wel de groene long genoemd, verbindt de Haagse binnen-stad met de landgoederen van Wassenaar. Omdat er vroeger veel wild leef-de, vormde het een ideaal jachtdomein, waar de graven van Holland zichkonden uitleven. Vanaf 1820 werd het omgevormd tot een park. Dankzijzorgvuldig beheer van Staatsbosbeheer is het tegenwoordig nog steeds eenaantrekkelijk groengebied met een gevarieerde flora.

Circa 40 meter voorbij een brug houdt u op een driesprong rechts aan; bij devolgende driesprong weer rechts. Loop steeds rechtdoor en negeer zijpaden.Aan het einde gaat u rechtsaf naar een verkeersweg (Laan van NO-Indië).Steek hier recht over en blijf het voetpad langs de vijver volgen. Na 350meter, als het pad vlak voor het water eindigt, gaat u linksaf, over een (hoog)bruggetje. Ga direct rechtsaf en neem het pad langs de vijver dat naar linksbuigt. Even verder gaat u rechtsaf over een bruggetje, en daarna het eerstevoetpad linksaf. Loop steeds rechtdoor; op de kruising, waar u tegen een hoekvan de afrastering van Huis Ten Bosch aanloopt, volgt u het pad schuin naarrechts over het fietspad tot aan de oprijlaan van paleis ‘Huis ten Bosch’.

Huis ten BoschIn de 17e eeuw liet stadhouder Frederik Hendrik een zomerverblijf in hetHaagse Bos bouwen voor zijn echtgenote Amalia van Solms. Huis ten Boschwerd een sober huis in renaissancestijl, dat in 1734 werd voorzien van eenbarokke gevel (te zien vanaf het toegangshek). Willem V gaf er een Aziatischtintje aan door een Chinese en Japanse kamer aan te brengen in het paleis.Tijdens de Franse overheersing verbleef Lodewijk Napoleon er in de zomer,maar daarna werd het een tijdlang weinig gebruikt. Pas in 1981 vestigde

koningin Beatrix zich er met haar gezin. De vijver van Huis ten Bosch heeftinmiddels een legendarische betekenis gekregen, omdat prins Willem-Alexander in januari 2001 er zijn vriendin Máxima tijdens het schaatsen tenhuwelijk vroeg.

Ga rechtdoor en volg het fietspad, dat uitkomt op een klinkerweg (LeidseStraatweg). Volg deze weg en passeer aan de rechterhand appartementen-gebouw Chateau Bleu. Na een bruggetje maakt de weg een bocht naarlinks; direct na de bocht gaat u rechtsaf bij een wandelwijzer met Clingen-route en Voorderoute (als u ruim 100 meter rechtdoor loopt, bereikt uKoffiehuis ten Bosch). Via een wandelpad loopt u landgoed Reigersbergen in (u verlaat hier de wit-rode markering van het Visserpad).

Landgoed ReigersbergenOoit was Reigersbergen een oude 17e eeuwse boerderij, die zijn naam ont-leende aan de jonge reigers die er werden gevangen en vervolgens in deprovisiekast van de eigenaar verdwenen. Nadat het landhuis in 1943 doorde Duitsers werd verwoest, herinneren alleen het landgoed, de weilandenen de muren van de kruidentuin nog aan vroeger tijden. Tijdens de najaars-storm van 2000 verdween ook de eeuwenoude boom uit de Gouden Eeuw.U treft alleen nog het hek aan dat om de restanten heen is gezet.

Ga na 50 meter op een splitsing linksaf; even verderop loopt u langs eenmuur aan uw rechterhand. Het klinkerpad maakt een haakse bocht naarrechts, waarna u een bruggetje oversteekt. Ga na 75 meter linksaf, weerover een bruggetje. Negeer een brug naar rechts en volg het pad met aanweerszijden een sloot. U komt uit op een iets groter pad met fietspad.

3

2

1

1110

Ga een tiental meters naar links en vervolgens rechtsaf, een pad langs een brede sloot. Aan uw linkerhand ligt landhuis Marlot.

Steek een brede asfaltweg (Marlotlaan) over en volg de weg langs hetwater. Aan het einde rechtsaf en op een asfaltweg linksaf (Hoogwerflaan).Aan het einde van de weg weer linksaf, Zijdelaan. Vlak voor de drukke verkeersweg (Leidsestraatweg) gaat u rechtsaf via een witte stenen trap hetviaduct op. Boven gaat u linksaf via het fietspad het viaduct over en aan heteinde van het viaduct linksaf terug naar de verkeersweg. Ga bij ANWB-bord2418/2 linksaf en bij de verkeerslichten aan de andere kant van het viaductweer linksaf (richting Wassenaar-Zuid).

U passeert aan de rechterkant een oprit “Beukenhorst-privé”. Volg de stoeplangs de rand van het park. Neem na circa 300 meter een pad rechtsaf,Sparrenlaantje, en volg het fietspad door het bos. Bij een scherpe bocht naarrechts, net voorbij een bordje ‘Opengesteld’, gaat u linksaf het voetpad in,met links een hek. Net vóór een bankje neemt u het eerste pad rechtsaf.Negeer na 30 meter een pad rechts en ga op de splitsing rechtsaf. Op eensplitsing bij een bankje gaat u linksaf en aan het einde weer linksaf. Aan uwlinkerhand passeert u Kasteel De Wittenburg.

Kasteel WittenburgTegenwoordig doet het kasteel dienst als ontvangstcentrum voor hetbedrijfsleven. Tegen het eind van de 19e eeuw werd het kasteel gebouwdmet sloopmateriaal van diverse historische panden. In 1948 nam couturierEdwin Dolder zijn intrek in het kasteel. Aan hem was de eer gegund om de japon te maken voor koningin Juliana, die ze bij haar inhuldiging in september 1948 zou dragen. De opdracht werd uitgevoerd in de toren

4

van het kasteel, omdat deze helemaal kon worden afgesloten. Zo werd het nieuwsgierige pottenkijkers onmogelijk gemaakt om stiekem door hetsleutelgat te kijken.

Voorbij het landgoed gaat u op een viersprong linksaf. Negeer een voetpadrechts, houd bij een splitsing rechts aan en ga aan het einde rechtsaf. Opeen tegelpad langs de Bremhorstlaan rechtdoor (weg gaat over in Teylinger-horstlaan) en aan het einde linksaf, Kerkeboslaan. Op een kruising rechtsaf,Stoeplaan, en op een driesprong links aanhouden, Van der Oudermeulenlaan.Bij een splitsing van de weg houdt u rechts aan, Laan van Hoogwolde (klinkerweg). Waar de weg een haakse bocht naar rechts maakt, gaat ulinksaf, landgoed Rust en Vreugd in.

U kunt de route hier circa 6 km inkorten; de afkorting is noodzakelijk voor mensenmet een hond, omdat een hond niet toegestaan is in landgoed De Horsten. Ga indat geval rechtsaf, Houtlaan. Steek Rijksstraatweg N44 over, even rechtdoor en danlinksaf, Raaphorstlaan. Na circa 1 km rechtsaf over fietspad. Steek na 800 meterVeenwatering over en volg de Horst- en Voordelaan. Aan uw linkerhand passeert u de toegangspoort van Landgoed De Horsten, waar u weer bij de route komt. Garechtdoor, dus bij P-23979 met bocht naar links richting Voorschoten, Wassenaar enDuivenvoorde.

Volg de oprijlaan en ga circa 10 meter na een flauwe bocht naar rechts,linksaf een onverhard voetpad in. Bij een weide met hek volgt u zo langmogelijk een smal pad, met hek en weide aan uw linkerhand. Het pad draaitrechtsom langs een vijver aan uw linkerhand. Op de splitsing linksaf; loopzoveel mogelijk evenwijdig aan de bosrand tot aan een brede sloot. Evenrechts en dan via het bruggetje de sloot oversteken. Volg het zandpad, ga

1312

na 20 meter linksaf en volg het pad direct langs de bosrand en het water.Ga rechtsaf met het pad de bocht om, kruis een schelpenpad en ga evenverder weer met de bocht mee naar rechts. Nu links aanhouden, houtenbruggetje oversteken en rechtdoor. Volg het slingerende pad en ga op eengeasfalteerd fietspad linksaf (Van Ommerenlaan).

Na circa 250 meter verlaat u bij een hek het landgoed en loopt rechtdoor.Steek de drukke verkeersweg (Rust en Vreugdlaan) over, ga rechtsaf en looplangs de berm. Na ongeveer 300 meter gaat u linksaf landgoed Wiltzanckin. Steek de brug over, volg het schelpenpad (fietspad) en passeer een uit-kijkpunt. Neem het tweede voetpad links bij een bankje. Voorbij het eerstedeel van een vijver kruist u een voetpad; ga hier scherp linksaf. Steek desloot over en ga net vóór een grotere brug rechtsaf en volg het klinkerpadlangs het water. Ga bij een stenen brug rechtsaf het fietspad op. Op eenkruising linksaf. Neem het eerste wandelpad naar links, een schelpenpad.Even later ligt aan uw linkerhand een landgoed (Backershagen).

BackershagenVerscholen in het groen ligt de theekoepel van Backershagen, ook wel‘geheimzinnige koepel’ genoemd, omdat de trap naar de eerste etage verscholen zit achter een paneel. Het verderop gelegen witte Backershagen-huis werd in 1765 door eigenaar Cornelis Backer met diverse waterpartijenomgetoverd in een waar lusthof. In 1772 werd het landgoed uitgebreid meteen Engelse tuin en het Hertenhuisje, waarvan nu nog de Delfts aardewerkentegeltjes te zien zijn. Na een verwoestende brand in 1974 werd het huisgeheel in oorspronkelijke staat hersteld.

Net voorbij het landgoed gaat u op een fietspad rechtdoor. Passeer een hek en ga linksaf een weggetje (Paauwlaan) in. Na 200 meter rechtsaf,het achterste bruggetje over en het voetpad op, een onverhard wandelpad.Na een volgend bruggetje gaat u op het fietspad linksaf. Ga na een prieeltjerechtsaf richting Raadhuis de Paauw. Direct na een brug linksaf, een pad tus-sen vijver en raadhuis en volg het water. Na circa 300 meter gaat u linksaf, brug over de vijver. Ga na 75 meter in een woonwijk rechtsaf(Prinses Marielaan).

Aan het einde rechtsaf, Lange Kerkdam. Loop deze uit naar de verkeersweg.Steek bij de verkeerslichten over en ga linksaf over het fietspad; het gaatover in een ventweg langs de N448. Na circa 400 meter komt u bij eenwoonwijk; steek de provinciale weg over en loop naar de poort van land-goed Raaphorst. Loop door de poort en houd daarna rechts aan.

5

1514

Landgoed De HorstenDe Horsten bestaat uit drie landgoederen: Raaphorst, Ter Horst enEikenhorst. De drie landgoederen werden als koninklijke eenheid beschouwdvanaf het moment dat de vermogende Prins Frederik (broer van koningWillem III) het landgoed had gekocht en in 1816 met zijn gezin in landhuisDe Paauw ging wonen. U komt eerst langs Theepaviljoen de Horsten, waarjachttrofeeën aan de muur eraan herinneren dat dit ooit het jachthuis vande prins was. Hij gaf opdracht tot het opwerpen van een twintig meter hogeheuvel tegen de duinrand, die beplant werd met seringen. En zo ontstondDe Seringenberg, die u even later passeert. Koningin Wilhelmina zou hiervroeger hebben geschilderd. Eikenhorst is de laatste tijd veel in het nieuwsgeweest, omdat prins Willem-Alexander, prinses Máxima en prinses Amaliaer tegenwoordig wonen.

Net voorbij het woonhuis aan de linkerkant dient u een toegangskaartje te kopen voorkoninklijke landgoederen De Horsten (á € 1, bij automaat of iets verderop bij kassa).In het landgoed mag geen markering worden aangebracht; volg dus nauwkeurigde beschrijving en de route op de kaart. De Horsten is verboden voor (aangelijnde)honden en is van 1 september tot 1 april op maandag gesloten (zie verkorte route).

6

Seringenberg in landgoed De Horsten - Wim van der Ende

1716

Ga na 50 meter op een kruispunt met wegwijzer linksaf over een klinkerwegrichting theehuis en Seringenberg. Na ruim 500 meter ligt het theehuis aanuw rechterhand. Verlaat op een T-splitsing de klinkerweg en ga rechtsaf, padtussen de weilanden door. Voorbij het weiland linksaf; volg circa 1 km hetvoetpad dat onderlangs uitkijkpunt Seringenberg voert. Op een T-splitsinglinksaf, over een brug en verder over een klinkerweg. Na zo’n 800 meterslaat u rechtsaf een smal pad in, Molenpad. U volgt circa 1 km het Wilgen-laantje met enkele bruggetjes en bochten door de weilanden. Aan het eindegaat u bij een halfverharde weg rechtdoor. Neem bij een vijfsprong de klinkerweg naar links en ga circa 150 meter na een bruggetje rechtsaf debrug over. Op een kruising bij landgoed Ter Horst linksaf. U loopt met tweehaakse bochten naar rechts om het landgoed heen en gaat voorbij het landgoed bij een wandelwijzer linksaf richting Duivenvoorde.

Verlaat het landgoed bij de poort en ga bij de weg op een kade linksaf.Volg bij P-23979 de bocht naar links, richting Voorschoten, Wassenaar enDuivenvoorde. Via de tunnel gaat u onder het spoor door (Horst- en Voorde-laan). Bij P-21692 scherp linksaf slaan richting Voorschoten, Wassenaar; volghet fiets- en wandelpad naar rechts langs het spoor. Na circa 700 meter, bijeen bord ‘wandelweg’ (en geel-rood-geel markering) gaat u rechtsaf en na 5meter weer rechts. Volg het lange pad met een haakse bocht in het middentot aan een woonwijk van Voorschoten. Rechtdoor de Migchelbrinklaan in.Op de eerste kruising rechtsaf, Karel Doormanlaan, en meteen daarna links-af, B. Schimmelpenninck van der Oyelaan. Op de derde kruising linksaf,Papelaan. Aan het einde rechtsaf naar station Voorschoten. Haagse landgoederen

18 19

Nijverdal

Dieren

Leerdam

Woerden

Dordrecht

Ommen

Maastricht

Arnhem

Driebergen-Zeist

Baarn

Santpoort Noord

’s-Hertogenbosch

Hoorn

Cuijk

Weert

Sittard

NijkerkBussum-Zuid

Valkenburg

Veenendaal-de Klomp

Delft

GeldropEindhoven

Hoogeveen

Loppersum

Boxtel

Ede-Wageningen

Wijhe

Reuver

Castricum

UtrechtCentraal

Apeldoorn

Naarden-BussumZutphen

Holten

Boxmeer

AlmereMuziekwijk

Zoetermeer

Den Helder

Rhenen

Den Haag Centraal

Beginstations NS-wandeltochten seizoen 2004 - 2005Tot slot...

Wandelplatform-LAWOp deze wandeling heeft u kennis gemaakt met een stukje Lange-Afstand-Wandelpad (LAW). In ons land zijn circa 40 LAW’s, in lengte variërend van 80 tot488 km, beschreven en gemarkeerd. Alle activiteiten op het gebied van LAW’s inNederland worden gecoördineerd door het Wandelplatform-LAW. Daarnaast behartigt het platform de belangen van recreatieve wandelaars in Nederland.Binnen deze stichting werken twaalf organisaties samen. Wilt u meer informatie overLAW’s of heeft u opmerkingen over deze wandeltocht, schrijft of mailt u dan naar:Wandelplatform-LAW, Postbus 846, 3800 AV Amersfoort of slaw@wandelnet.nl

NS-wandeltochtenDe serie NS-wandeltochten bestaat uit 46 wandelingen, verspreid over Nederland,waaronder ook een aantal tweedaagse tochten. Onderstaande lijst geeft u eenindruk van de mogelijkheden in West-Nederland, wijzigingen voorbehouden. Meerinformatie over deze en andere wandelingen vindt u in Er-op-Uit!, te koop aan hetNS-loket, bij de ANWB, de VVV, op het postkantoor en in de boekhandel.

dagtochten beginstation lengteBieslandse Bos Delft 7 kmBuytenpark Zoetermeer 9 kmHollandse Biesbosch Dordrecht 16 kmKennemerduinen Santpoort Noord 15/16 kmMeijendel Den Haag CS 12 kmNoord-Hollands Duinreservaat Castricum 15 kmAlle prijzen en voorwaarden in deze folder gelden onder voorbehoud van wijzigingen en eventuele zet- en drukfouten.

De HorstenNS-wandeltocht

geldig vanaf april 2004