odlewnicwto współczesne - polska i Świat

39
ISSN 1898-7257

Upload: instytut-odlewnictwa

Post on 22-Mar-2016

236 views

Category:

Documents


6 download

DESCRIPTION

Kwartalnik naukowo-techniczny nr 2/2009

TRANSCRIPT

Page 1: Odlewnicwto Współczesne - Polska i Świat

2/2009 ISSN 1898-7257

W numerze m.in.:

Nos elektroniczny jako •nowoczesnenarzędzieidentyfikacjiodorów

Wybórinformacji •z czasopism naukowo-technicznych

Wirtualne muzeum - metal w •historiiczłowieka

INSTYTUT ODLEWNICTWA

ODLEWNICTWO WSPÓŁCZESNE - POLSKA I ŚWIAT

MODERN FOUNDRY - POLAND AND THE WORLD

Page 2: Odlewnicwto Współczesne - Polska i Świat

1

G ODLEWNICTWO WSPÓŁCZESNE - POLSKA I ŚWIAT 2/2009 HG ODLEWNICTWO WSPÓŁCZESNE - POLSKA I ŚWIAT 2/2009 H

Kwartalnik naukowo-techniczny Rocznik 2, nr 2/2009

ODLEWNICTWO WSPÓŁCZESNE - POLSKA I ŚWIAT

BADANIA I STUDIA

K. Perszewska, J. Faber: Nos elektroniczny jako nowoczesne narzędzie identyfikacji odorów..... 3

NORMALIZACJA W ODLEWNICTWIE

Informacje o normach ...................................... 8

INFORMACJA NAUKOWO-TECHNICZNA

Wybór informacji z czasopism naukowo-technicz-nych ................................................................. 9

SZKOLENIA – KONFERENCJE – SEMINARIA – SPOTKANIA

II Międzynarodowa Konferencja "Innowacje w odlewnictwie ciśnieniowym" ....................... 24

Szkolenie pt.: „Eksploatacja i obsługa pie-ców indukcyjnych tyglowych. Topienie żeliwa i staliwa".......................................................... 27

Z HISTORII ODLEWNICTWA

J.J. Sobczak, J. Krokosz, A. Gil: Wirtualne muzeum - metal w historii człowieka............................. 30

PUBLIKACJE

Nowości wydawnicze ..................................... 35

STUDIES AND RESEARCH

K. Perszewska, J. Faber: I. Electronic nose as a modern tool for identification of odours............. 3

STANDARDIZATION IN THE FOUNDRY PRACTICE

Information on standards ................................. 8

SCIENTIFIC AND TECHNICAL INFORMATION

A choice of information from the scientific and technical journals ............................................. 9

TRAINING – CONFERENCES – SEMINARS – MEETINGS

The Second International Comnference on "Inno-vations in Die Casting".................................... 24

Training on "Operation and maintenance of cru-cible induction furnaces. Melting of cast iron and steel"............................................................... 27

FROM THE HISTORY OF FOUNDING

J.J. Sobczak, J. Krokosz, A. Gil: A Virtual Muse-um - Metal in the History of Mankind ............. 30

PUBLICATIONS

Publishing novelties ....................................... 35

1

Page 3: Odlewnicwto Współczesne - Polska i Świat

2

G ODLEWNICTWO WSPÓŁCZESNE - POLSKA I ŚWIAT 2/2009 HG ODLEWNICTWO WSPÓŁCZESNE - POLSKA I ŚWIAT 2/2009 H

Wydawca:

INSTYTUT ODLEWNICTWA

w Krakowie

REDAKTOR NACZELNY:

Andrzej BALIŃSKI

ZESPÓŁ REDAKCYJNY:

Jerzy SOBCZAK, Jerzy TYBULCZUK, Joanna MADEJ, Marta KONIECZNA, Patrycja RUMIŃSKA

RADA PROGRAMOWA:

Zbigniew RONDUDA (Przewodniczący), Mariusz HOLTZER (Z-ca Przewodniczącego), Tadeusz BOGACZ, Józef DAŃKO, Zbigniew GÓRNY, Adam TABOR,

Andrzej JOPKIEWICZ, Janusz MIKLASZEWSKI, Mariusz URBANOWICZ

ADRES REDAKCJI:

„Odlewnictwo Współczesne – Polska i Świat” 30-418 Kraków, ul. Zakopiańska 73

tel. (012) 26-18-381, fax. (012) 26-60-870 http://www.iod.krakow.pl

e-mail: [email protected]

WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE

Żadna część czasopisma nie może być powielana czy rozpowszechniana bez pisemnej zgody posiadacza praw autorskich.

Printed in Poland

ISSN 1898-7257

Page 4: Odlewnicwto Współczesne - Polska i Świat

3

G ODLEWNICTWO WSPÓŁCZESNE - POLSKA I ŚWIAT 2/2009 HG ODLEWNICTWO WSPÓŁCZESNE - POLSKA I ŚWIAT 2/2009 H

G Z

HIS

TO

RII

OD

LEW

NIC

TW

A H

G ODLEWNICTWO WSPÓŁCZESNE - POLSKA I ŚWIAT 2/2009 H

G B

AD

AN

IA I

STU

DIA

H

3

NOS ELEKTRONICZNY JAKO NOWOCZESNE NARZĘDZIE IDENTYFIKACJI ODORÓW

Katarzyna Perszewska, Janusz Faber

WstępOdory są to związki chemiczne, powstające w środowisku w różnych warunkach i odczuwane

przez ludzi jako nieprzyjemne. Dotychczasowa metoda oceny ich stężenia była subiektywna i opie-rała się na indywidualnej ocenie odczuwania substancji zapachowych przez wytypowaną grupę ludzi (olfaktometria dynamiczna). Z uwagi na zróżnicowaną wrażliwość ludzi na zapachy, przyjmuje się, że próg wyczuwalności węchowej SPWW, czyli minimalne stężenie danego związku wyczuwane przez zmysł powonienia, jest stężeniem, przy którym zapach jest wyczuwany przez 50% osób w grupie reprezentatywnej dla populacji. Jest to bardzo uogólniony sposób oceny stężenia odorów w środowi-sku. Wybór wykwalifikowanej kadry osób, według kryteriów wrażliwości osobniczej na zapachy, nigdy nie da możliwości obiektywnego porównywania otrzymanych wyników. Problem identyfikacji odorów wynika z szybkiej zmiany ich stężenia w czasie i przestrzeni, co utrudnia prowadzenie badań w te-renie. Często niewyczuwalne przez ludzi zapachy mogą być szkodliwe, a zapachy wyczuwalne zu-pełnie neutralne. Dlatego prowadzono badania w celu skonstruowania urządzenia zapewniającego obiektywny pobór i analizę związków odorotwórczych. Obecnie najnowocześniejszym chromatogra-fem gazowym spełniającym te wymagania jest nos elektroniczny. Pomiary wykonywane przy pomocy nosa mogłyby stać się jednym z wyznaczników stopnia zanieczyszczenia naszego środowiska.

Co to jest nos elektroniczny?Elektroniczny nos to zespół detektorów chemicznych reagujących na różne rodzaje cząstek

zawartych w otoczeniu, jak np.: obecność specyficznych wiązań chemicznych, kwasowość, zasado-wość, zdolność do stabilizacji sąsiednich dipoli itd. Przyrząd ten jest alternatywnym rozwiązaniem w dziedzinie pomiarów węchowych próbek powietrza. W połączeniu z komputerowym systemem roz-poznawania umożliwia bardziej obiektywną analizę sensoryczną. Elektroniczny nos uczy się poprzez praktykę i nabiera doświadczenia.

Rys. 1. Schemat poboru próbki przez nos elektroniczny

O

1a. Pobór próbki 1b. Transport próbki na kolumnę

Page 5: Odlewnicwto Współczesne - Polska i Świat

4

G ODLEWNICTWO WSPÓŁCZESNE - POLSKA I ŚWIAT 2/2009 HG ODLEWNICTWO WSPÓŁCZESNE - POLSKA I ŚWIAT 2/2009 H

Umożliwia identyfikację substancji chemicz-nych przy niskich stężeniach. Porcje zapachów są pobierane przy użyciu pompy zamontowanej w nosie i transportowane na kolumnę chroma-tograficzną typu DB5. Na cykl pracy urządzenia składają się fazy: pobierania próbki zapachu, jej analizy oraz oczyszczania (regeneracji) aparatu. Poziom wykrywalności zawiera się w przedziale ppm, ppb, a nawet ppt, jeśli urządzenie wypo-sażone zostało w funkcje wzbogacania. Czujni-kiem elektrycznym może być przewodzący poli-mer (przekształcona polianilina lub polipirol) albo kryształ tlenku metalu (najczęściej SnO2). Czujnik pokryty jest cieniutką warstewką innej substancji, której zadaniem jest wychwycenie i „przyklejenie” lotnego składnika z powietrza. Polimer lub tlenek reaguje na to zmianą oporności elektrycznej, dzięki czemu otrzymujemy informację chemiczną przetworzoną na sygnał elektryczny.

Ostatnio jako czujniki stosuje się również tzw. mikrowagi kwarcowe. Są to kryształy, w któ-rych zmienia się częstotliwość drgań, gdy zaad-sorbują się na ich powierzchni cząsteczki lotnego związku. Analiza zapachu trwa jedynie 10 s i nie wymaga przy tym specjalnie przygotowanych próbek. Układ pomiarowy nosa elektronicznego umożliwia identyfikację wybranych mieszanin ga-zów oraz wyznaczenie ich składu ilościowego.

Nos elektroniczny w Instytucie Odlewnic-twa w Krakowie

Instytut Odlewnictwa w Krakowie posiada przenośne urządzenie zNose® model 4300 (rys. 2), które jest przenośnym chromatografem gazo-wym, co umożliwia bezpośrednie prowadzenie badań zapachów w terenie. W porównaniu do starszych modeli obecnych na rynku charaktery-zuje się mniejszą masą i rozmiarami, szerszymi możliwościami pomiarowymi oraz szybkim cza-sem analizy w czasie rzeczywistym. Umożliwia również wykrywanie związków zapachowych w glebie, wodzie oraz innych materiałach cie-kłych.

Rys. 2. Model 4300 Portable zNose

Urządzenie posiada wysoce sprawny detek-tor w postaci kryształu kwarcowego SAW (Sound Acoustic Wave), wykrywający związki i już śla-dowe ich ilości (rząd ppb). Spektrum możliwości zastosowań nosa elektronicznego jest bardzo szerokie. Przykładowo, czujnik chemiczny zNo-se wykrywa bomby w stanie ciekłym – tzw. TATP, a także inne tradycyjne materiały wybuchowe. Z tych względów stosowany jest powszechnie w kryminalistyce, w walce z terroryzmem oraz przez NASA do poszukiwania życia na innych planetach. Jest także jedynym urządzeniem, któ-re otrzymało walidację US EPA oraz The White House Office of National Drug Control Policy.

Zalety i wady nosa elektronicznegoGłówną zaletą nosa elektronicznego jest

miniaturyzacja i wysoka trwałość jego czujni-ków, co umożliwia uzyskanie obiektywnych, powtarzalnych i bardzo dokładnych pomiarów. W przeciwieństwie do nosów biologicznych e-nosy nie ulegają adaptacji ani zmęczeniu, co umożliwia jednoczesną analizę jakościową i ilościową. Wobec postępującego rozwoju tech-nicznego interpretacja wyników staje się prosta i szybka, a zakres zastosowania wciąż się po-szerza. Nieocenioną zaletą jest szybka (pomiar praktycznie w czasie rzeczywistym do 10 s) iden-tyfikacja śladowych ilości mieszanin związków chemicznych.

Page 6: Odlewnicwto Współczesne - Polska i Świat

5

G ODLEWNICTWO WSPÓŁCZESNE - POLSKA I ŚWIAT 2/2009 H

Nosy elektroniczne stały się obiektywnymi narzędziami prowadzenia badań w zakresie odo-rymetrii. Dotychczasowe metody sensoryczne opierały się na węchowej ocenie próbek wyko-nywanej przez wyszkolone panele specjalistów. Taki sposób analizy mieszanin substancji zapa-chowych charakteryzował się dużą subiektyw-nością, był kosztowny i trudny do stosowania na szeroka skalę. Dzięki relatywnie niskim cenom, możliwości pracy w trybie on-line, niewielkim wymaganiom użytkowym i wyżej wymienionym zaletom nosa elektronicznego badania te mogą stać się o wiele bardziej efektywne.

Nieliczne wady nosa elektronicznego to wysoka specjalizacja w identyfikacji zapachów i stacjonarność starszego typu modeli, których nie mają już najnowsze modele. Pośrednim man-kamentem jest też brak uregulowań prawnych, które umożliwiłyby szersze wykorzystanie e-nosa do celów ochrony środowiska.

Uciążliwość zapachowaGazy pochodzenia antropogenicznego swo-

je źródło mają w procesach produkcyjnych, takich jak: przemysł chemiczny, energetyczny, papier-niczy, farmaceutyczny, metalurgiczny, przetwór-stwa węgla i ropy, spożywczy i in. oraz w wyniku spalania paliw, wytwarzania odpadów bytowych i ścieków. Tworzące się wówczas połączenia zło-wonne powodują nieprzyjemne odczucia wyzwa-lające reakcje obronne organizmu.

Na rysunku 3 przedstawiono główne gałęzie przemysłu powodujące największą uciążliwość zapachową.

Rys. 3. Skargi na zapachową uciążliwość przemysłu

Page 7: Odlewnicwto Współczesne - Polska i Świat

6

G ODLEWNICTWO WSPÓŁCZESNE - POLSKA I ŚWIAT 2/2009 H

Wydzielające się w wyżej wymienionych ro-dzajach przemysłu substancje toksyczne powo-dują u ludzi szereg dolegliwości, takich jak: zmę-czenie, senność, nadpobudliwość, oparzenia skóry i błon śluzowych, kaszel, duszności. Może dojść również do skrajnych sytuacji związanych z zagrożeniem życia objawiających się zwęże-niem źrenic, światłowstrętem, sinicą, utratą świa-domości, drgawkami, śpiączką.

Z powodu tych zagrożeń dla zdrowia i ży-cia wskazany powinien być monitoring pomiaru odorów. Ma to znaczenie także w podnoszeniu komfortu życia ludzi narażonych na ekspozycję szkodliwych substancji. W tym celu coraz czę-ściej jest używany nos elektroniczny.

Zastosowanie nosa elektronicznego Najczęściej wykorzystuje się nos elektro-

niczny w przemyśle spożywczym. Spowodowa-ne jest to zapewne względami ekonomicznymi i coraz większymi wymaganiami konsumentów. Różne modele (mniej lub bardziej uniwersalne) wykorzystywane są do badania świeżości takich wyrobów, jak: ryby, mięso, wędliny czy majonezy oraz oceny procesów dojrzewania serów, bana-nów, pomidorów itp.

Szczególnie interesujące i przydatne są ba-dania zanieczyszczeń żywności, w tym przez gazowe produkty uwalniające się z plastikowych opakowań – np. folie PCV wydzielające chlor w podwyższonej temperaturze. Obecnie główne obszary zastosowań to: palarnie kawy, przemysł przetwórczy, produkcja i rozlewnia napoi, mle-czarnie, zakłady mięsne i browary.

Sztuczny nos może być zastosowany wszę-dzie tam, gdzie substancje zapachowe są istot-ne dla procesu produkcji. Dotyczy to zwłaszcza różnych gałęzi przemysłu. Przy użyciu e-nosa można kontrolować jakość, identyfikować bądź sortować surowce i wyroby finalne, oceniać ich stopień starzenia podczas magazynowania, wy-krywać na rynku wyroby podrobione w przemyśle kosmetycznym, petrochemicznym, papierniczym, spirytusowym czy chemicznym.

Na rysunku 4 przedstawiono schematycz-nie najważniejsze dziedziny nauki i przemysłu, w których może być wykorzystywany e-nos.

Rys. 4. Zastosowanie nosa elektornicznego

Produkuje się również nosy, które kontrolują jakość powietrza w pomieszczeniach użytkowych (bankach, sklepach, salach konferencyjnych). W zależności od wyniku decydują, czy rozpylić substancje zapachowe. Ma to ogromne zna-czenie w zakresie walki ze złowonnymi gazami w środowisku pracy. Ze względów bezpieczeń-stwa stosowane są na lotniskach, dworcach, w transporcie drogowym na przejściach granicz-nych. W tych miejscach ich zadaniem jest wykry-wanie substancji niebezpiecznych (np. niektórych rodzajów narkotyków), szybka identyfikacja pro-duktów przemycanych oraz monitoring jakości powietrza. Dzięki niezawodności i powtarzalno-ści otrzymywanych wyników e-nosy stosowane są do zabezpieczania śladów na miejscu prze-stępstwa czy detekcji gazów bojowych.

Rozwija się i w przyszłości pewnie stanie się czymś powszechnym wykrywanie wielu cho-rób i schorzeń przy użyciu nosa elektronicznego. Obecnie prowadzi się badania m.in. nad wykry-waniem szczególnie trudnego do zdiagnozowa-nia raka płuc poprzez identyfikację pochodnych alkanów i benzenu.

Największym sektorem zastosowania nosa elektronicznego będzie w przyszłości ochrona środowiska naturalnego. Już obecnie wykorzy-stuje się e-nosy do badań czystości powietrza wokół miejsc szczególnie wyróżniających się

Page 8: Odlewnicwto Współczesne - Polska i Świat

7

G ODLEWNICTWO WSPÓŁCZESNE - POLSKA I ŚWIAT 2/2009 H

dużym zanieczyszczeniem przemysłowym. Umożliwi to ocenę toksycznego zagrożenia dla ludzi i przyrody pod względem obecności takich substancji, jak: siarkowodory, amoniak, tiole, sul-fidy, aminy aromatyczne, alkohole i kwasy alifa-tyczne, fenole, ketony, aldehydy, estry, toluen, ksylen. Do głównych miejsc poddawanych takim analizom będą należeć na pewno: składowiska odpadów komunalnych, oczyszczalnie ścieków komunalnych, cukrownie, miejsca produkcji kwa-su fosforowego oraz przede wszystkim hodow-li zwierząt. Nos elektroniczny może umożliwiać skuteczny monitoring jakości powietrza, wody i gleb miejsc najbardziej narażonych na skaże-nie.

Elektroniczny nos jest wciąż „organem” o wiele prostszym niż jego biologiczne pierwo-wzory. Ma jednak większą czułość i może wykryć substancję o stężeniu, którego ludzki węch czy smak nie wyczuwa. Dlatego może stać się urzą-dzeniem, które w przyszłości ułatwi wykonanie wielu analiz i umożliwi prowadzenie skutecznego monitoringu zanieczyszczeń.

Zastosowanie e-nosa w odlewnictwiePodczas niektórych z procesów odlewni-

czych wydzielają się nieprzyjemne dla otocze-nia zapachy. Dotyczy to szczególnie odlewania wyrobów w formach wykonanych z piasków po-wlekanych różnego rodzaju żywicami (fenolo-wymi, uretanowymi, formaldehydowymi itp.) lub formach woskowych. Zapachy te często rozcho-dzą się poza granice zakładów stanowiąc często znaczną uciążliwość dla okolicznych mieszkań-ców.

W przypadku kilku rozmaitych źródeł odorów w okolicy trudno jest jednoznacznie zidentyfiko-wać najbardziej uciążliwe, także ze względu na ich ulotność. Przenośny e-nos umożliwia pobór zanieczyszczonego powietrza i jego analizę wraz z identyfikacją związków zapachowych na miej-scu oraz w czasie rzeczywistym, dzięki czemu możliwe jest prześledzenie zasięgu występowa-nia uciążliwości w danych warunkach pogodo-wych.

Porównując związki występujące w próbce pobranej na terenie odlewni z wynikami analiz

próbek pobranych w jej otoczeniu można określić zasięg jej oddziaływania na otoczenie.E-nos może być także pomocny przy doborze mniej uciążliwych zapachowo dla ludzi i otocze-nia składników spoiw, utwardzaczy czy pokryć ochronnych.

LiteraturaKośmider J., Mazur-Chrzanowska B., Wy-1. szyński B.: Odory, Wydawnictwa Naukowe PWN, Warszawa, 2002. Makles Z., Galwas-Zakrzewska M.: Złowon-2. ne gazy w środowisku pracy, Bezpieczeństwo pracy, (red.) CIOP - PIB, Warszawa, 2005, nr 9, s. 12–16.Turek P., Chmielewski J.: Nos elektroniczny 3. jako nowoczesne narzędzie w ocenie jakości wyrobów, Zeszyty Naukowe. Prace z zakre-su towaroznawstwa przemysłowego, Akade-mia ekonomiczna w Krakowie, 2006, nr 718, s.147–160.Kruszelnicka I.: Olfaktometria dynamiczna 4. - metoda oznaczania substancji zapacho-wych, Ekologia przemysłowa, Technologie, Wydawnictwo Elamed, Katowice, 2008, nr 2, s. 54–55.

Page 9: Odlewnicwto Współczesne - Polska i Świat

8

G ODLEWNICTWO WSPÓŁCZESNE - POLSKA I ŚWIAT 2/2009 H

PN-EN 60204-1:2006/A1:2009 Bezpieczeństwo maszyn - Wyposażenie elektryczne maszyn - Część 1: Wymagania ogólne; (oryg.); Data publikacji: 2009-04-02

PN-EN 583-6:2009 Badania nieniszczące - Ba-dania ultradźwiękowe - Część 6: Dyfrakcyjna technika czasu przejścia jako sposób wykrywa-nia i wymiarowania nieciągłości; (oryg.); Data publikacji: 2009-04-29Zastępuje: PN-ENV 583-6:2005

PN-EN ISO 3452-5:2009 Badania nieniszczące - Badania penetracyjne - Część 5: Badania pene-tracyjne w temperaturach wyższych niż 50 stopni C; (oryg.); Data publikacji: 2009-04-02

PN-EN ISO 3452-6:2009 Badania nieniszczące - Badania penetracyjne - Część 6: Badania pene-tracyjne w temperaturach niższych niż 10 stopni C; (oryg.); Data publikacji: 2009-04-02

PN-EN 15690-2:2009 Miedź i stopy miedzi - Oznaczanie zawartości żelaza - Część 2: Metoda płomieniowej absorpcyjnej spektrometrii atomo-wej (FAAS); (oryg.); Data publikacji: 2009-04-22Zastępuje: PN-H-04720-05:1982, PN-H-04721-13:1990, PN-H-04725-09:1991

PN-EN 1173:2009 Miedź i stopy miedzi - Ozna-czenia stanów materiału; Data publikacji: 2009-04-03Zastępuje: PN-EN 1173:2008

PN-EN 15063-2:2009 Miedź i stopy miedzi - Oznaczanie głównych składników i zanieczysz-czeń metodą fluorescencyjnej spektrometrii rentgenowskiej z dyspersją fal (XRF) - Część 2: Metoda rutynowa; Data publikacji: 2009-04-21Zastępuje: PN-EN 15063-2:2006

PN-EN 15079:2009 Miedź i stopy miedzi - Ana-liza metodą optycznej spektrometrii emisyjnej ze wzbudzeniem iskrowym (S-OES); Data publikacji: 2009-04-20Zastępuje: PN-EN 15079:2007

PN-EN 10343:2009 Stale do ulepszania ciepl-nego do zastosowań konstrukcyjnych - Warunki techniczne dostawy; (oryg.); Data publikacji: 2009-04-22

PN-EN 10088-5:2009 Stale odporne na korozję - Część 5: Warunki techniczne dostawy prętów, walcówki, drutu, kształtowników i wyrobów o po-wierzchni jasnej ze stali nierdzewnych do zasto-sowań konstrukcyjnych; (oryg.); Data publikacji: 2009-04-29

PN-EN ISO 17852:2009 Jakość wody - Ozna-czanie rtęci - Metoda atomowej spektrometrii flu-orescencyjnej; Data publikacji: 2009-05-04Zastępuje: PN-EN ISO 17852:2008

INFORMACJE O NORMACH

G N

OR

MA

LIZ

AC

JA W

OD

LEW

NIC

TW

IE H

Normy opublikowane

Normy wycofane

PN-EN 1173:2008 Miedź i stopy miedzi - Ozna-czenia stanów materiału (oryg.);Data wycofania: 2009-04-03Zastąpiona przez: PN-EN 1173:2009

Opracowała: Agnieszka Fiutowska

Page 10: Odlewnicwto Współczesne - Polska i Świat

9

G ODLEWNICTWO WSPÓŁCZESNE - POLSKA I ŚWIAT 2/2009 H

Opracowała: Agnieszka Fiutowska

WYBÓR INFORMACJI Z CZASOPISM NAUKOWO-TECHNICZNYCH

G IN

FOR

MA

CJA

NA

UKO

WO

-TE

CH

NIC

ZN

A H

01. ZAGADNIENIA OGÓLNEZ GIFA 2007Giesserei 2007, Jg. 94, H.6, s. 90–145.

Krótkie informacje o firmach prezentujących się na wystawie GIFA 2007. Przedstawiono mię-dzy innymi informacje o: producencie próżnio-wych maszyn ciśnieniowych i podzespołów do nich - firma VDS SA Vacuum Diecasting Service (Szwajcaria), f-mie RAG Trading GmbH - produ-cencie półproduktów koksowych (różne gatunki koksu), f-mie Chem Trend GmbH - producen-cie materiałów pomocniczych dla odlewnictwa ciśnieniowego, f-mie Foseco GmbH - producen-cie filtrów, f-mie Linn High Therm GmbH - produ-cencie pieców wysokotemperaturowych do ob-róbki cieplnej, f-mie Krauss GmbH - producencie stali szlachetnych, automatowych, mosiądzów i urządzeń do tego celu, f-mie Janke GmbH - pro-ducencie urządzeń do usuwania zalewek, f-mie Quarzwerke GmbH - producencie materiałów for-mierskich, f-mie Space - producencie urządzeń do przeróbki materiałów formierskich, f-mie Bal-zer - producencie pieców do topienia. Zaprezen-towano także Instytut Konstrukcji Modeli i Form który organizuje szkolenia. Ponadto zaprezento-wano f-mę Handlings System GmbH producenta robotów /A.W./

High-Tech w mieście pielgrzymek. Jedna z odlewni w Iranie wykonuje odlewy na euro-pejskim poziomie jakości. Giesserei 2007, Jg. 94, H. 6, s. 284–287, bibliogr. 3 poz. Zsfg.

W artykule przedstawiono krótką charakte-rystykę irańskiego przemysłu motoryzacyjnego pod kątem produkcji odlewów motoryzacyjnych. Przemysł ten rozwija się bardzo dynamicznie; odlewy produkowane są w oparciu o zachod-nie licencje i eksportowane między innymi do Niemiec, Włoch, Japonii. Omówiono produkcję

odlewów w odlewni Toos Ind. Mfg. Co. Opisano szczegółowo kontrolę produkowanych odlewów oraz badania nieniszczące w oparciu o analizę rezonansową (system SR20AT). Kontrola od-lewów zintegrowana jest z procesem produkcji. W odlewni prowadzona jest systematyczna kon-trola procesu produkcji i parametrów jej przebie-gu. /A.W./

Podstawy do zrozumienia dyrektyw UE i ich oddziaływania na odlewników ciśnieniowych Ameryki Północnej. Die Cast.Eng. 2007, Vol. 50, nr 2, s. 32–34, bi-bliogr. 3 poz.

Analizowano treść dyrektyw EU, które mogą obowiązywać odlewników ciśnieniowych cynku przy eksporcie odlewów do krajów europejskich. W sposób klarowny omówiono następujące dy-rektywy: o zużytym wyposażeniu elektrycznym i elektrotechnicznym; o ograniczeniu ilości sub-stancji szkodliwych; o zakończeniu użytkowania pojazdów. Omawiano także prawo do rejestracji, oceny i autoryzacji materiałów chemicznych, któ-remu towarzyszyć mają przepisy obowiązujące od lata 2007 roku. Stopy zaliczone są do sub-stancji chemicznych. Zespół ekspertów przy EU prowadzi ocenę ryzyka zagrożenia substancjami chemicznymi. Stwierdzono, że stopy ciśnieniowe cynku produkowane według norm ASTM odpo-wiadają warunkom określonym jako dopuszczal-ne w dyrektywach EU. Pierwiastki takie jak kadm i ołów stanowią szkodliwe zanieczyszczenia, ale ponieważ obecność ich w stopach powoduje ko-rozję między ziarnami ilość ich utrzymywana jest na najniższym możliwym do otrzymania pozio-mie. /M.Z./

Identyfikacja „złych" klientów i sposób roz-wiązania problemu. Giessere-Prax. 2007, nr 4, s.119–120.

Artykuł pośrednio dotyczy rachunku kosztów i opłacalności przyjmowania zleceń przez przed-siębiorstwa (odlewnie). Rozważania prowadzone

Page 11: Odlewnicwto Współczesne - Polska i Świat

10

G ODLEWNICTWO WSPÓŁCZESNE - POLSKA I ŚWIAT 2/2009 H

02. ZASTOSOWANIE KOMPUTERÓW W ODLEWNICTWIEZ

Za pomocą komputera można rozwiązać trud-ne problemy. Giesserei 2007, Jg. 94, H. 6, s. 304–307.

W artykule w formie reportażu przedstawio-no historię firmy MAGMA opracowującej oprogra-mowanie komputerowe na potrzeby odlewnictwa. Opisano rosnącą popularność i dużą użyteczność tego oprogramowania nie tylko w Niemczech ale i za granicą. To są programy przyjazne w obsłudze i dlatego stały się tak popularne i są stosowane powszechnie. Programy MAGMA można wkom-ponować w struktury technik informacyjnych w odlewni. Z ich pomocą można konstruować od-lewy o większym stopniu skomplikowania i wyeli-minować przynajmniej częściowo różne sposoby łączenia, na przykład spawanie. MAGMA to opro-gramowanie inteligentne pozwalające optymali-zować konstrukcje. /A.W./

Optymalizacja kształtu, co to takiego? Nauka wynikająca z obserwacji procesów wzrostu flory i fauny. Giesserei 2007, Jg. 94, H. 5, s. 88–89, bibliogr. 5 poz.

Artykuł dotyczy optymalizacji konstrukcji od-lewanych. Do tego celu wykorzystuje się metodę elementów skończonych oraz modele pakietu CAD, a także algorytmy komputerowe. Podstawą algorytmów jest naśladowanie procesów wzrostu z przyrody, gdzie mamy do czynienia z optymal-nym zużyciem energii przekształcania i optymal-

Dla branży w branży. Oprogramowanie SAP dla odlewni. Giesserei-Erfrahrungsaust. 2007, nr 3, s. 20–23.

Opisano zastosowanie i scharakteryzowano nowe oprogramowanie SAP do administrowania pracą odlewni i sterowania procesami technolo-gicznymi przebiegającymi w odlewni. To nowe oprogramowanie może funkcjonować we współ-pracy z dostępnymi na rynku typami oprogramo-wania służącymi do administrowania odlewnią. Oprogramowanie to można dopasować do indy-widualnych potrzeb odlewni (np. określania zga-ru metalu w procesie topienia). /A.W./

03. OCHRONA ŚRODOWISKA I BHPO

Płuczki do oczyszczania spalin w celu utrzy-mania równowagi. Giesserei 2007, Jg. 94, H. 6, s. 250–251.

Opisano działalność firmy VSS Umwelttech-nik, która działa w obszarze ochrony środowiska i wykonuje urządzenia do oczyszczania spalin, wyziewów i ścieków dla różnych gałęzi przemy-słu. Dla przemysłu odlewniczego produkuje prze-ważnie płuczki. W artykule scharakteryzowano krótko różne ich rodzaje. Podano zastosowanie. Firma zajmuje się także doradztwem i proponuje rozwiązania indywidualne. /A.W./

są pod kątem oceny klienta i sposobu podejścia do niego. Przeprowadzono krótkie rozważania na temat kosztów, które często leżą po stronie klienta. Dlatego też sam fakt uzyskania dodat-niej sumy na pokrycie kosztów stałych odlewni nie wystarczy i nie gwarantuje funkcjonowania przedsiębiorstwa. Trzeba uwzględnić także wą-skie gardła. O decyzji realizacji zlecenia klienta nie powinny decydować wyłącznie dane rachun-kowości szczególnie, jeśli może się on przyczy-nić do pozyskania nowych klientów.

nym zużyciem materiału. Optymalizacja kształtu polega na uwzględnieniu wszystkich możliwych przypadków obciążenia i doboru kształtu pod ką-tem przenoszenia sił, co pozwala na uzyskanie sztywnych materiałooszczędnych konstrukcji. Transponowanie z natury rozwiązań technicz-nych nosi nazwę bioniki. Jednym z pierwszych zakładów, który te zasady zastosował w prze-myśle była firma Heidenreich+Harbeck. Zasady bioniki dają istotne wskazówki konstrukcyjne, je-śli chodzi o dobór kształtu konstrukcji i jej zasto-sowanie. Opisano kilka przykładów konstrukcji, w których zastosowano zasady bioniki w celu optymalizacji kształtu. /A.W./

Page 12: Odlewnicwto Współczesne - Polska i Świat

11

G ODLEWNICTWO WSPÓŁCZESNE - POLSKA I ŚWIAT 2/2009 H

Więcej bezpieczeństwa w odlewniach dzięki wskazówkom bhp na komputerze Giesserei 2007, Jg. 94, H.5, s. 100–103.

Artykuł dotyczy efektywnego i skuteczne-go szkolenia w zakresie bhp w odlewni. Omó-wiono praktyczne zastosowanie oprogramowa-nia „Uweb 2000” Jest to system ochrony pracy, w którym ujęto zasady postępowania z zakresu bhp na poszczególnych stanowiskach w odlewni oraz zasady postępowania w przypadku zagro-żenia. System ten wykorzystuje sieć internetową w przedsiębiorstwie i w ten sposób umożliwia indywidualne szkolenie z zakresu bhp na każ-dym stanowisku pracy, przy komputerze. Każdy pracownik szkoli się w zakresie wiedzy jemu po-trzebnej. /A.W./

W

04. WYTYCZNE PROJEKTOWANIA TECHNOLOGII

ODLEWNICZYCH

Na wszelki wypadek. Racjonalne wykonywa-nie odlewów dzięki dokładnej technice zasi-lania. Giesserei-Erfahrungsaust. 2007, nr 5, s. 4–6; 8.

Artykuł dotyczy sposobu zasilania (zastoso-wania pomocniczych materiałów zasilających), w tym między innymi zastosowania izolujących egzotermicznych wkładek "kalminex" i "kalmin", wykonywanych metodą próżniową, do układów zasilających. Dotychczas takie wkładki stoso-wano w technologii formowania ręcznego, ale z czasem rozszerzono ich produkcję na potrzeby formowania maszynowego. Początkowo stoso-wano wkładki przy produkcji odlewów staliwnych a z czasem także i przy produkcji odlewów żeliw-nych. Tego typu wkładki muszą być dostosowane do sposobu topienia i stosowanych do metalu do-datków, np. modyfikatorów. W artykule omówio-no także sposób umieszczania i zakładania tych wkładek, a także własności jakie muszą spełniać w przypadku urządzeń do formowania pod wyso-kimi naciskami. Istotna jest ich duża wytrzyma-łość. W artykule omówiono technologię "Kalpur"

Współczesne technologie odlewnicze i oprzy-rządowanie dla pozapiecowej obróbki i roz-lewania stopów z zastosowaniem techniki MGD. Processy lit'ja 2007, nr 1–2, s. 54–61, sum.

Podano przegląd specjalistycznego oprzy-rządowania dla przemysłu odlewniczego jaki stanowią pompy elektromagnetyczne, stanowi-ska i mieszalniki z dozownikami dla topienia, wy-trzymywania oraz obróbki pozapiecowej i elek-tromagnetycznego rozlewania metali i stopów. Przedstawiono zasadę działania takiego oprzy-rządowania, podkreślono istotne szczegóły jego budowy i eksploatacji. Podano podstawowe pa-rametry techniczne urządzeń magnetodynamicz-nych i przedstawiono technologiczne schematy ich stosowania w przemyśle odlewniczym i me-talurgicznym. Dzięki tym urządzeniom możliwe jest także stosowanie zabiegów metalurgicznych i dozowanie zalewania stopów Al i Zn do kokil i form ciśnieniowych oraz odlewania pod niskim ciśnieniem. Ponadto wymieniono nowatorski sys-tem zalewania i zasilania „RASLIT LEMD”, tech-nologię otrzymywania stopów kompozytowych, monotektycznych na osnowie miedzi, technolo-gię przygotowania i odlewania stopów na osno-wie cyny i ołowiu, otrzymywanie żelazostopów z manganem, krzemem i chromem, technologię odtleniania stali ciekłymi odtleniaczami i inne. /M.Z./

- odlewania bez układu wlewowego. Omówiono też: złożone systemy zasilania, który charakte-ryzują się małą objętością zasilania i nadają się do małych powierzchni odlewów; zasilanie z za-stosowaniem zasilaczy VS umieszczanych na trzpieniach sprężynujących, co zapobiega dosta-niu się masy formierskiej do zasilacza. /A.W./

Page 13: Odlewnicwto Współczesne - Polska i Świat

12

G ODLEWNICTWO WSPÓŁCZESNE - POLSKA I ŚWIAT 2/2009 H

05. TECHNOLOGIA ODLEWANIA DO FORM PIASKOWYCH T

Podwyższenie poziomu i jednorodności wła-ściwości metalu w objętości kształtowego od-lewu. Processy lit'ja 2007, nr 1–2, s. 66–70, bibliogr. 7 poz. sum.

Objaśniono podstawowe problemy związane ze skurczem przy zalewaniu metali. Opisano opra-cowane w Ukraińskiej Akademii Nauk metody rozwiązywania wybranych problemów, takich jak: prasowanie węzłów metali bez ingerowania w objętości odlewu w celu prawidłowego zasila-nia odlewu; zastosowanie nadlewu z łatwotopli-wym, ciekłym stopem międzydendrytycznym; od-lewanie z zastosowaniem systemu składającego się z wlewów i nadlewów (proces RASLIT); kom-pensacja skurczu przy krzepnięciu dyspersyjną fazą gazową; odlewanie porcjowane pod niskim ciśnieniem. Analizując te problemy ilustrowano je przykładami z praktyki.

Proces „IZAKT” aktywacji bentonitów odlew-niczych.Lit. Proiz. 2007, nr 4, s. 17–20, bibliogr. 6 poz sum.

Opisano technologię podwójnej aktywacji bentonitów o nazwie „IZAKT-proces”. Polega ona na aktywacji i podwyższeniu wytrzymałości w strefie kondensacji wilgoci mas formierskich. Proces został opatentowany w 1995 roku. Wskaźnik wytrzymałości masy w strefie konden-sacji wilgoci określa skłonność masy do tworze-nia przypaleń na odlewach, do niszczenia masy formierskiej przy formach bezskrzynkowych i nie-dostatecznie zabezpieczonych. Optymalną strefę kondensacji wilgoci uzyskuje się przy stosowaniu bentonitów z dużą ilością montmorylonitu, a więc z dużą ilością wymiennych kationów. Ponieważ w Rosji jest mało takiego bentonitu, stosuje się aktywowane bentonity wapniowe. Do aktywowa-nia stosuje się kalcynowaną sodę, co powoduje zamianę jonów wapnia i magnezu na sodowe. Często jednak spada po tym wytrzymałość masy. Środkiem zaradczym może być proces IZAKT.

Współczesne pokrycia rdzeniowe stosowane w celu podwyższenia jakości odlewów żeliw-nych. Lit. Proiz. 2007, nr 4, s. 21–24.

Dzisiaj przy przygotowaniu rdzeni stosuje się żywice fenolowo-uretanowe utwardzane za pomocą katalizatora aminowego. Jest to jedna z najbardziej rozpowszechnionych technologii produkcji rdzeni. Kłopoty jednak sprawiają niskie właściwości ognioodporne piasku kwarcowego i nieliniowy charakter rozszerzalności cieplnej masy rdzeniowej oraz stosunkowo niska odpor-ność cieplna spoiw fenolowo-uretanowych. Te niskie właściwości powodują powstawanie wad związanych z przenikaniem metalu do rdzenia. Specjaliści z FOSECO opracowali dokładny mo-del tych zjawisk i wyprodukowali szereg ogniood-pornych pokryć i dodatków do mas rdzeniowych. Zalecono stosowanie pokrycia Rheotec XL.

Zalety procesu Cold-Box fenolowo-uretano-wego w porównaniu z procesami utwardzania na goraco przy produkcji rdzeni i procesów No-Bake w porównaniu z technologią mas piaskowo-gliniastych przy produkcji form. Litejshhik Rossii 2007, nr 8, s. 34–36.

Rozpatrywano aspekty, które należy uwzględniać przy ocenie zalet procesu Cold-Box fenolowo-uretanowego w porównaniu z procesa-mi Hot-Box przy produkcji rdzeni oraz w zakresie procesów wykonywanie form w technologii No- Bake w porównaniu ze stosowaniem mas pia-skowo-gliniastych. Analizę tą przeprowadzono w wyniku nacisku jaki jest wywierany na rosyjski przemysł odlewniczy. Przedstawiane porówna-nia powinny zadowolić różne wymagania pro-

Pozwala on podwyższyć wytrzymałość masy o 35% w strefie kondensacji wilgoci w porówna-niu z aktywacją sodą kalcynowaną nawet przy stosowaniu bentonitów niskiej jakości. W drugim etapie procesu tworzą się kompleksowe związ-ki typu żelatynowego prawie ze wszystkimi ka-tionami metali. Korzystny wpływ wykazują tutaj polifosfaty. Podano kolejność wprowadzania ak-tywatorów w procesie IZAKT. /M.Z./

Page 14: Odlewnicwto Współczesne - Polska i Świat

13

G ODLEWNICTWO WSPÓŁCZESNE - POLSKA I ŚWIAT 2/2009 H

Efektywne suszenie pokryć wodnych. Giesserei-Prax. 2007, nr 3, s. 86–87.

Artykuł dotyczy pokryć wodnych nakłada-nych na formy i rdzenie. Pokrycia generalnie na-kłada się w celu wygładzenia powierzchni form i rdzeni oraz w celu zapobieżenia niepożądanym reakcjom między materiałem formierskim (rdze-niowym) a metalem. Suszenie pokryć wodnych wymaga większego nakładu energetycznego, niż na przykład suszenie pokryć na bazie alkoholu (odpowiednio: 0,72 i 0,27 kWh/kg). Opisano krót-ko mechanizm suszenia pokryć. Wspomniano o metodach suszenia: konwencjonalnej i w pod-czerwieni. Opisano krótko konstrukcję suszarek firmy ELPO GmbH. /A.W./

Efektywna i ekonomiczna produkcja masy rdzeniowej o niezmiennie wysokiej jakości. Giessere-Prax. 2007, nr 5, s. 189–191.

Artykuł dotyczy transportu, przeróbki i przy-gotowania masy rdzeniowej do produkcji rdzeni wysokiej jakości. Opisano transport materiału wyjściowego, jakim jest nowa masa względnie regenerat. Transport odbywa się drogą pneuma-tyczną. Opisano przebieg transportu i konstrukcję urządzeń do tego celu (transporter zbiornikowy, ciśnieniowy SP-HL). Opisano konstrukcję urzą-dzenia a także scharakteryzowano jego dane techniczne. Przeróbka polega na mieszaniu masy z różnymi spoiwami i wykorzystaniu auto-

dukcyjne przy stosunkowo małych inwestycjach i małych wydatkach na kierowanie procesami, a także zapewnić dobrą jakość odlewów i popra-wę warunków ekologicznych produkcji. Zauto-matyzowane linie formierskie No-bake, strzelar-ki z minimalnym czasem cyklu pracy, piece do automatycznego zalewania form, oczyszczanie odlewów - to przykłady inwestycji, które dają możliwość optymalizacji procesu produkcji przy małych stratach. Autorzy uważają, że wprowa-dzenie technologii Cold Box i No Bake w rosyj-skich odlewniach przyniesie wzrost jakości odle-wów i pozwoli w krótkim czasie osiągnąć poziom światowych standardów. /M.Z./

matycznych dozowników i systemów ważących. Opisane urządzenia mają bardzo dużą dokład-ność. Po odpowiednim przygotowaniu i zważeniu namiaru masy masa jest podgrzewana a następ-nie podawana do „ostatecznego” mieszalnika STATORMIX w celu przygotowania masy do pro-dukcji rdzeni. Opisano ten mieszalnik i sposób jego eksploatacji. /A.W./

Zastosowanie spoiw nieorganicznych INOTEC w seryjnej produkcji odlewów z me-tali lekkich. Giessere-Prax. 2007, nr 5, s. 192–194.

Przedstawiono zastosowanie spoiwa nie-organicznego INOTEC z grupy spoiw ECO-CURE. Spoiwo to jest połączeniem płynnego składnika w postaci zmodyfikowanego roztworu krzemu i wysokomineralizowanych dodatków tzw. „promotorów”. Utwardzanie masy następu-je przez oddziaływanie ciepła. Czas utwardzania i stabilność rdzeni podczas składowania można optymalizować przez usunięcie wilgoci w stru-mieniu ciepłego powietrza. W przypadku tego spoiwa istnieje możliwość indywidualnego jego dopasowania do potrzeb klienta przez zmianę wyżej wymienionych „promotorów”. Stosowanie nieorganicznych spoiw jest ekologiczne a ponad-to zastosowanie rdzeni z tymi spoiwami poprawia jakość odlewów, a rdzenie są łatwiejsze do wy-bijania. /A.W./

06. TECHNOLOGIA ODLEWANIA CIŚNIENIOWEGO T

Dobre połączenia. Lepsza produkcja odlewów ciśnieniowych przez zainstalowanie senso-rów w formie. Giesserei-Erfahrungsaust. 2007, nr 5, s. 52–54.

Artykuł dotyczy elektronicznej rejestracji (kontroli) procesu odlewania ciśnieniowego przez zainstalowanie odpowiednio czułych sensorów na przykład do rejestracji przebiegu frontu cie-kłego metalu podczas wypełniania formy. Sensor rejestruje zmianę prędkości podczas poszcze-gólnych faz wypełniania. Jednym z ważniejszych

Page 15: Odlewnicwto Współczesne - Polska i Świat

14

G ODLEWNICTWO WSPÓŁCZESNE - POLSKA I ŚWIAT 2/2009 H

T

07. TOPIENIE

Nowe piece do topienia aluminium są energo-oszczędne i o małej emisyjności spalin. Giesserei 2007, Jg. 94, H. 6, s. 74–75.

Firma ZPF-therm zaproponowała na GIFA 2007 nową konstrukcję pieców do topienia alu-minium, które podczas eksploatacji emitują małą ilość spalin i są energooszczędne. Nowe pie-ce odpowiadają wymogom nowo zatwierdzo-nych przepisów z zakresu ochrony środowiska. W przypadku odlewni aluminium i producentów odlewów z tych stopów problem jest o tyle ważny, gdyż produkcja odlewów ze stopów aluminium jest duża, rzędu 800 000 ton/rok. Wydane rozpo-rządzenia zmuszają producentów do przestawie-nia produkcji na nowe, oszczędne piece o małej emisyjności. Nowe piece mają specjalną kon-strukcję, której istotą jest betonowa komora spa-lania. Grube pokrycie funkcjonuje jako warstwa ochronna między stalowym pancerzem, warstwą izolacyjną z jednej strony a agresywnym ciekłym aluminium z drugiej. Ponadto grube pokrycie słu-ży do akumulacji ciepła, pozwala na utrzymanie wysokiej temperatury w piecu. Spaliny z pieca są dopalane a dłuższe ich przebywanie w komorze spalania pozwala na lepsze wykorzystanie pieca pod względem cieplnym. /A.W./

Żeliwiak Highjet-TDI. Giesserei 2007, Jg. 94, H. 6, s. 76, 78.

Artykuł dotyczy prowadzenia procesu żeliwiako-wego ze szczególnym uwzględnieniem wzbo-gacania dmuchu żeliwiakowego w tlen i wpływu tych działań na proces żeliwiakowy. Szczególną

Alternatywna koncepcja pieca dla odlewni aluminium. Giesserei 2007, Jg. 94, H. 6, s. 206–210, 212–213, Zsfg.

Przedstawiono nową koncepcję pieca do topienia aluminium. Jest to piec tyglowy z ele-mentami grzewczymi umieszczonymi w płaszczu ochronnym, nie wchodzącym w reakcję z ciekłym metalem. W piecu o pojemności użytkowej 800 kg zainstalowano dwa elementy grzewcze o mocy 7 kW. Jako bazowy materiał tygla zastosowano "Fused Silica", który jest materiałem ogniotrwa-łym na bazie wiązanego cementem amorficzne-go SiO2. Dużo uwagi poświęcono oszczędności energii i procesom topienia indukcyjnego. Omó-wiono eksploatację nowego pieca. /A.W./

Technologia "Aljet CSI" z wyrównywanym ci-śnieniem tlenu. Giesserei 2007, Jg. 94, H. 6, s. 244–249.

Artykuł dotyczy procesu żeliwiakowego, w którym tlen podawany jest za pomocą lanc. Dotychczas stosowana technologia "Aljet CSI" nie była ekonomicznie opłacalna, gdyż podczas

parametrów jest temperatura formy, ma ona duży wpływ na zachowanie się metalu podczas wypeł-niania. Rejestracja prędkości przepływu metalu pozwala na określenie czynników jakie mają na nią największy wpływ. Do kontroli procesu odle-wania ciśnieniowego stosuje się także inne sen-sory, np. do kontroli poziomu próżni we wnęce formy. Stosuje się też sensory do pomiaru wilgot-ności. /A.W./

uwagę zwrócono na nową metodę podawania dmuchu wzbogacanego w tlen, a mianowicie „Hi-ghjet-TDI”. Metoda polega na podzieleniu poda-wanego do żeliwiaka dmuchu na dwa strumienie i podawane częściowo przez inżektor a częścio-wo przez dysze powietrzne. W metodzie "TDI" tlen podawany jest przez dysze Lavall’a do komo-ry dyszy napędowej (przyspieszającej przepływ dmuchu), a ustalona wcześniej ilość dmuchu jest regulowana wielkością podciśnienia na zaworze inżekcyjnym. Ustalony wcześniej udział dmu-chu pierwotnego regulowany jest podciśnieniem „dmuchu inżekcyjnego”. To ustala się za pomocą zaworów zasuwanych i w ten sposób dostarcza się różne ilości tlenu z systemu TDI. Pozostała część dmuchu pierwotnego, o mniejszej pręd-kości, pozostaje w strefie topienia. Stosowanie technologii TDI umożliwia lepsze mieszanie tlenu z powietrzem w różnych proporcjach. Opisano praktyczne stosowanie metody TDI. /A.W./

Page 16: Odlewnicwto Współczesne - Polska i Świat

15

G ODLEWNICTWO WSPÓŁCZESNE - POLSKA I ŚWIAT 2/2009 H

jej stosowania (podawania przez lance tlenu) wy-stępowały wahania ciśnienia tlenu w wyniku jed-noczesnego zamykania się bądź otwierania się lanc tlenowych. Zmodernizowana technologia "Aljet CSI" polega na tym, że lance podające tlen pracują w sposób przerywany, przesunięty w fa-zie. Wahania ciśnienia nie występują. Scharakte-ryzowano proces żeliwiakowy z zastosowaniem zmodernizowanej technologii "Aljet CSI". /A.W./

Brykietowanie wiórów żeliwnych. Giesserei 2007 Jg. 94 H. 5 s. 70–72, 74, Zsfg.

Wióry żeliwne, poddawane przed zasto-sowaniem brykietowaniu, są wartościowym su-rowcem jako materiał wsadowy. Brykiety żeliw-ne stanowią odrębny typ materiału wsadowego. Brykietowanie wiórów stwarza nowe możliwości dodatkowego przetwarzania odpadów i ich wyko-rzystania. Cena wiórów waha się od 30 do 100 Euro/t. Brykiety mogą być wykorzystane w żeli-wiakach, a przy odpowiednich zasadach kompo-nowania wsadu także w piecach średniej i sie-ciowej częstotliwości. Dobrze wykonane brykiety mają właściwości złomu kawałkowatego. Dodat-kową zaletą brykietów jest ich łatwość składowa-nia i transportu. Odpady z procesu brykietowania w postaci materiałów chłodząco-smarujących można ponownie wykorzystać. Dzisiaj dysponu-jemy urządzeniami za pomocą, których można wykonać brykiety o dużej wytrzymałości. Wióry żeliwne należy sortować według ich jakości i sto-sownie do tego przetwarzać. /A.W./

Odlewane z kamienia wyroby kształtowe o wysokiej odporności, neutralne w stopach kolorowych metali i topnikach. Processy lit'ja 2007, nr 1–2, s. 114–116, sum.

Przedstawiono krótką charakterystykę i dzie-dziny zastosowania, a także wyniki badań prze-mysłowych i eksploatacyjnych odlewanego, to-pionego materiału typu flogopitu. Wykonywane są z tego materiału kanały do pomp elektromagne-tycznych, kanały pieców indukcyjnych do topienia stopów aluminium. Kanały te są odporne na ko-rozje w środowisku ciekłych stopów aluminium.

Zakres eksploatacji pieców zwiększa się o 30 do 35%. Skraca się okres prac remontowych, a wy-dłuża okres między remontami. Materiał ten wy-kazuje odporność na działanie chloru w wysokiej temperaturze oraz na działanie stopów magne-zu. Powstaje możliwość zbudowania urządzeń do elektrolizy o wysokiej szczelności. Pozwoliło to zwiększyć produkcję magnezu i zmniejszyć straty chloru. /M.Z./

Badanie wpływu wybranych parametrów na zawartość wodoru przy obróbce ciekłej stali w agregatach typu piec-kadź. Litejshhik Rossii 2007, nr 7, s. 19–23.

Badano zawartość wodoru w stali stopo-wej na stanowiskach piec-kadź typu ASEA-SKF, gdzie prowadzona jest pozapiecowa rafinacja i obróbka próżniowa. Odlewa się wlewki ze stali stopowych o pojemności od 21 do 500 ton. Opi-sano dwie metody badań zawartości wodoru w stali i wybrano metodę „Gidris" jako bardziej dokładną i nowoczesną. Przedstawiono wyniki pomiarów zawartości wodoru w stali przed i po obróbce. Obserwowano wzrost zawartości wodo-ru po obróbce próżniowej. Dopiero zastosowanie odtleniania próżniowo-węglowego powodowa-ło ponowne jego obniżenie do poziomu zawar-tości przed obróbką. Następnie badano wpływ wilgotności powietrza na zawartość wodoru we wlewkach. Przedstawiono zmianę tej zawartości na wykresach w zależności końcowego ciśnienia próżni, od czasu działania próżni, od wilgotności i temperatury powietrza. /M.Z/.

08. OCZYSZCZANIE I WYKAŃCZANIE ODLEWÓW O

Powierzchnie „na miarę”. Usuwanie zalewek i wykańczanie powierzchni odlewów ciśnie-niowych ze stopów aluminium. Giesserei-Erfahrungsaust. 2007, nr 7+8, s. 8–11.

W artykule przedstawiono urządzenie do śrutowania ciągłego działania współpracujące z przenośnikiem taśmowym firmy Roesler GmbH. Przeznaczone ono jest do oczyszczania obudów

Page 17: Odlewnicwto Współczesne - Polska i Świat

16

G ODLEWNICTWO WSPÓŁCZESNE - POLSKA I ŚWIAT 2/2009 H

silników i obudów przetworników mierniczych od-lewanych ciśnieniowo ze stopów Al. Urządzenie to ma za zadanie usunąć zalewki i równomier-nie oczyścić powierzchnie. Proces oczyszczania jest prowadzony tak, że podczas krótkiego cyklu (12 s) obudowy się nie dotykają. Podstawowym ele-mentem urządzenia są wydajne koła odśrodkowe typu „Hurricane” Opisano urządzenie i jego eksplo-atację. Dodatkowo urządzenie można wyposażyć w system odbioru odlewów i stację przeróbki śru-tu. /A.W./

Szeroki obszar zastosowania. Oczyszczanie ultradźwiękami form i odlewów. Giesserei-Erfahrungsaust. 2007, nr 7+8, s. 12–13.

Artykuł dotyczy oczyszczania, z zastoso-waniem ultradźwięków, form i odlewów ciśnie-niowych, armatury i odlewów motoryzacyjnych a także kokil i rdzennic. Stosując ultradźwięki można usunąć różnego typu zanieczyszczenia, jak na przykład: pozostałości masy, tłuszcze, resztki oddzielacza, oleje, rdzę nie ryzykując uszkodzenia powierzchni tak, jak w przypadku metod tradycyjnych. Stosowanie ultradźwięków pozwala na wyeliminowanie rozbierania form do oczyszczania. Łatwe jest oczyszczanie miejsc trudnodostępnych: kanałów odpowietrzających, prowadnic, otworów. Stosowano częstotliwość ultradźwięków 20–30 kHz. Jako medium czysz-czące stosowane są roztwory wodne. O składzie chemicznym decyduje rodzaj oczyszczanego tworzywa. Do generowania ultradźwięków stoso-wane są generatory cyfrowe. Opisano je pokrót-ce. /A.W./

Tylko brud nie rozpuszcza się w powietrzu. Śrutowanie suchym lodem w odlewni. Giesserei-Erfahrungsaust. 2007, nr 7+8, s. 41–43.

Opisano proces oczyszczania: kokil, skrzy-nek formierskich, form ciśnieniowych suchym lo-dem. Kulki suchego lodu rzucane są na oczysz-czane powierzchnie (temperatura grudek - minus 79°C). Opisano zalety oczyszczania suchym lo-dem. Czyszczenie tą metodą jest dokładne i nie powoduje uszkodzeń powierzchni. /A.W./

Automatyczne i odporne na zużycie stano-wisko do śrutowania. Usuwanie zgorzeliny przez śrutowanie w odlewach formowanych ręcznie. Giesserei-Erfahrungsaust. 2007, nr 5, s. 14–19.

W odlewni Voestalpine w Linzu zainstalowa-no urządzenie do śrutowania, oczyszczania ze zgorzeliny dużych odlewów formowanych ręcz-nie. Odlewy umieszczane są na specjalnym stole w obszarze działania koła rzutowego oczyszczar-ki. Podczas oczyszczania odlewy są obraca-ne lub przesuwane liniowo. W artykule opisano konstrukcję oczyszczarek (budowę stanowisk do oczyszczania) i ich eksploatację. /A.W./

09. METALOZNAWSTWO I OBRÓBKA CIEPLNAM

Wibracja jako sposób podwyższania jakości odlewanych półwyrobów. Processy lit'ja 2007, nr 1–2, s. 46–53, bibliogr. 8 poz. sum.

Badano jak wpływa wibracja na strukturę i właściwości odlewanych półwyrobów. Wykaza-no, że obróbka wibracyjna wlewka stali gatunków: 20, 60 i H18N9T, żeliwa szarego SCz18 i stopu aluminium AK5M2 powoduje rozdrobnienie struk-tury dendrytycznej i mikrostruktury. Po obróbce wibracyjnej zanika struktura transkrystaliczna, a budowa faz staje się korzystna dla użytkownika - dla staliwa dotyczy to przemiany drugorzędo-wej fazowej, dla żeliwa powoduje rozdrobnienie eutektyki grafitowej. W stopach aluminium uzy-skuje się także rozdrobnienie struktury i równo-mierne rozłożenie faz eutektycznych. Obróbka wibracyjna podwyższa o 15 do 50% właściwości plastyczne staliwa i o 50 do 100% stopów alumi-nium. /M.Z./

Page 18: Odlewnicwto Współczesne - Polska i Świat

17

G ODLEWNICTWO WSPÓŁCZESNE - POLSKA I ŚWIAT 2/2009 H

Wpływ prądu elektrycznego na krystalizację stopów aluminium zawierających żelazo. Litejshhik Rossii 2007, nr 8, s. 12–15.

Nakładanie na ciekły i krystalizujący stop pola elektrycznego pozwala efektywnie sterować ruchem metalu i procesem przenoszenia masy i ciepła oraz jego strukturą i właściwościami. Ba-dano mikrostrukturę siluminu zawierającego że-lazo przy działaniu na krzepnący stop zmiennego prądu elektrycznego. Wybrano silumin AK7 o za-wartości żelaza 1,0 i 2,0%. Prąd doprowadzano do formy piaskowej. Odlewano pręty o średnicy 30, długości 300 mm. Wydzielenia faz zawiera-jących żelazo zmieniały swoją budowę z pasmo-wej na zwartą. Opisano teoretycznie zachodzące zjawiska w czasie działania prądu zmiennego na krystalizację stopów, w tym wzrost zarodków i ich krytyczny promień oraz współczynnik Peltie-go. Porównano różnice przy krystalizacji stopów

Badania elektronowo-mikroskopowe oraz analiza mikrorentgenospektralna brązu pod-danego w stanie ciekłym obróbce nanosekun-dowymi impulsami elektromagnetycznymi. Litejshhik Rossii 2007, nr 7, s. 33–36, bibliogr. 3 poz.

Przedstawiane w artykule wyniki badań są kontynuacją uprzednio publikowanych ba-dań pod mikroskopem elektronowym i analizy mikrorentgenospektralnej brązów poddanych w stanie ciekłym obróbce nanosekundowymi impulsami elektromagnetycznymi. Badano brąz o zawartości 6% Sn. Omówiono jak zmieniają się fazy brązu po różnym czasie oddziaływania impulsów elektromagnetycznych oraz zawartość rozpuszczonych w tych fazach pierwiastków. Stwierdzono, że pod działaniem omawianych im-pulsów w sposób istotny zmieniają się parame-try krystalizacji, właściwości fizyko-mechaniczne i eksploatacyjne brązu ołowiowego. Zmienia się także charakter procesu rozpuszczania ołowiu w poszczególnych składnikach struktury brązu ołowiowego, stosunki ilościowe faz i dyspersyj-ność eutektoidu. /M.Z./

o zawartości 1,0 i 2,0% Fe. Oceniono anizotropię właściwości próbek przy podłużnym i poprzecz-nym oddziaływaniu prądu elektrycznego. Oce-niono jak się zmienia faza β-Al5SiFe, charakter wiązań i ułożenie atomów. /M.Z./

10. ŻELIWO I ODLEWY ŻELIWNE Z

Badanie procesu penetracji metalem masy formierskiej przy produkcji dużych odlewów żeliwnych odlewanych do form z mas wią-zanych chemicznie. Badania na próbkach. Część 1. Fonderie Fond.d'Aujourd. 2007, nr 264, s. 12–27, bibliogr. 4 poz. res., sum., Zsfg.

Odlewnie produkujące duże odlewy muszą liczyć się z penetracją formy ciekłym metalem. Z reguły ważące kilka ton odlewy odlewane są do form piaskowych wiązanych chemicznie. For-my i rdzenie penetrowane są ciekłym metalem i w związku z tym obróbka wykańczająca trwa długo i jest droga. Przy odlewaniu odciążników (przeciwwag) obróbka wykańczająca sięga 15-20% kosztów odlewu. Wydaje się więc słuszne prowadzenie badań nad ograniczeniem penetra-cji ciekłym metalem w tego typu odlewach. W ba-daniach tych chodzi o stwierdzenie co powoduje powstawanie tego zjawiska i znalezienie środków zaradczych by zjawisko to ograniczyć. Celem pracy było opracowanie modelu matematyczne-go penetracji w dużych odlewach odlewanych do form z mas wiązanych chemicznie. Oznaczało to określenie parametrów, które wpływają na pene-trację i znalezienie rozwiązania zapobiegającego penetracji. Ze względu na dużą liczbę parame-trów i liczność ich odmian opracowano plan ba-dań najbardziej istotnych parametrów na małych próbkach, przy zachowaniu odpowiedniej propor-cji ciężaru masy formierskiej i odlewu. Do badań wykorzystano klin schodkowy. Na podstawie uzy-skanych wyników zaprojektowano eksperyment, w którym ujęto oddziaływanie najistotniejszych parametrów. Przeprowadzono trzy rodzaje ba-dań: odlewanie żeliwa w celu bezpośredniej ob-

.

Page 19: Odlewnicwto Współczesne - Polska i Świat

18

G ODLEWNICTWO WSPÓŁCZESNE - POLSKA I ŚWIAT 2/2009 H

serwacji penetracji; badanie wzrostu objętości masy i ubytku spoiwa przez badanie procesu rozszerzalności cieplnej (Hot Distortion Tester); ocenę zachowania się pokrycia przy obciążeniu cieplnym za pomocą kamery na podczerwień. Analiza powyższych wyników pozwoliła na wy-jaśnienie zjawisk penetracji, powstawania żyłek i chropowatości.

Wpływ gazowej fazy na proces nawęglania. Litejshhik Rossii 2007, nr 7, s. 23–26, bibliogr. 7 poz.

We współczesnych odlewach praktycznie całe żeliwo topione w piecach indukcyjnych otrzymu-je się przy stosowaniu wsadu złożonego z dużej ilości złomu stalowego i różnych rodzajów nawę-glaczy. Dlatego proces nawęglania żeliwa należy do ważnych operacji metalurgicznych. Wiadomo, że procesy rozpuszczania węgla nie zachodzą w pełni i wtedy zachodzi wydzielanie grafitu szu-mowego w grubych ściankach odlewów z żeliwa szarego i sferoidalnego. W realnych warunkach istnieją dwa procesy nawęglania: dyfuzyjny i za pośrednictwem fazy gazowej. Przy uczestnictwie fazy gazowej węgiel przechodzi do stopu w sta-nie atomowym, co eliminuje możliwość powsta-wania wydzieleń grafitu szumowego. Podano podstawy termodynamiczne procesu nawęgla-nia. Na podstawie tej teorii wprowadzano równo-cześnie z nawęglaczem, materiały będące źró-dłem CO2 w postaci węglanów metali: CaCO3, BaCO3 i MgCO3, dysocjujące w temperaturze powyżej 900 ºC z wydzielaniem CO2. Słuszność takiego założenia potwierdziły opisane próby i doświadczenia przemysłowe. W wytopach prze-mysłowych stwierdzono, że do nawęglaczy na-leży wprowadzać 30% kawałków marmuru za-wierające 90% CaCO3. Wyniki tych doświadczeń pozwala potwierdzić założenie, że morfologia faz grafitu w żeliwie topionym indukcyjnie zależy od mechanizmu nawęglania. /M.Z./

Problemy technologiczności projektowania i produkcji ciężkich odlewów matryc kuzien-nych. Slevarenstvi 2007, Roc. 45, cis. 4, s. 156–160, bibliogr. 4 poz. sum.

Omówiono trudności napotykane przy anali-zie procesu odlewania matryc kuziennych o du-żych wymiarach. Celem prowadzonych badań był dobór materiału na stosowane w praktyce matry-ce kuzienne. Szczególnie ważnym był problem zwrócenia uwagi na obszary stwarzające proble-my przy projektowaniu odlewów matryc i wpro-wadzenie zmian w ich konstrukcji oraz zalecenie optymalnej technologii odlewania. Wyniki prowa-dzonych badań potwierdzają słuszność tendencji stosowania żeliwa sferoidalnego na matryce ku-zienne jako materiału bardziej odpowiedniego niż staliwo. /M.Z./

11. STALIWO I ODLEWY STALIWNES

Otrzymywanie odlewanych dysków o struktu-rze ziarnistej.Lit. Proiz. 2007, nr 4, s. 25–26, sum.

Badano wpływ przeróbki plastycznej na usu-nięcie porowatości odlewów dysków ze staliwa żaroodpornego, otrzymywanych drogą beztyglo-wego przetapiania elektrody bezpośrednio do formy na stanowisku UWNZ-1. Przy indukcyj-nym przekuwaniu powstaje duża ilość klasterów w metalu przewyższając o cały rząd wielkości ilość klasterów powstających przy przetapia-niu tyglowym. Przy chłodzeniu z tą samą pręd-kością z obu procesów topienia otrzymuje się z klasterów strukturę ziarnistą. Po izostatycznym przekuwaniu uzyskuje się w odlewach wysokie właściwości plastyczne. Zwiększa się pewność i stabilność pracy tych odlewow. Stanowisko UWNZ-1 służy do odlewania łopatek. W zależno-ści od szybkości chłodzenia formy wodą uzyski-wano różną wielkość ziaren w mikrostrukturze. Gęstość stopu określano przez ważenie po za-gęszczeniu metalu izostatycznym prasowaniem

Page 20: Odlewnicwto Współczesne - Polska i Świat

19

G ODLEWNICTWO WSPÓŁCZESNE - POLSKA I ŚWIAT 2/2009 H

w atmosferze gazowej, przy ciśnieniu 200 atmos-fer w ciągu 4 godzin, w temperaturze 200–730ºC. Porowatość stopu zależy od rodzaju makrostruk-tury. Doświadczenia wykazały przydatność izo-statycznego prasowania na gorąco i izostatycz-nego przekuwania dla zmniejszenia porowatości. /M.Z./

Charakterystyka połączeń spawanych w mo-dyfikowanym staliwie Cr-Ni-Nb odlewanym odśrodkowo. Prz.Odl. 2007, T. 57, nr 6, s. 280–284, bibliogr. 7 poz., rez., sum., Zsfg.

Odlane odśrodkowo odcinki tulei przecięto prostopadle do osi i poddano próbie spawalno-ści. Z połączeń spawanych, w kierunku wzdłuż osi rury wycięto próbki do badań wytrzymałościo-wych a próbę rozciągania wykonano w tempe-raturze 820°C. Powierzchnie prostopadłe do osi rury z połączeń spawanych poddano badaniom makro- i mikrostrukturalnym. Stwierdzono, że uzyskane połączenia są ciągłe, bez wad gazo-wych i skurczowych. W strefie przetopionej uzy-skano silnie rozdrobnioną strukturę, a w strefie wpływu ciepła obserwowano liczne dyspersyjne wydzielenia. Pojawienie się dyspersyjnych wy-dzieleń w strefie wpływu ciepła ma zasadniczy wpływ na właściwości wytrzymałościowe i pla-styczne uzyskanych połączeń.

Opracowanie technologii modyfikowania cie-kłego staliwa 20 GL na odlewy dla kolejnic-twa.Litejshhik Rossii 2007, nr 7, s.17–19.

Badano działanie kilku modyfikatorów dla staliwnych odlewów dla kolejnictwa klasy 20GL. Odlewy te należą do IV grupy jakości i podlega-ją obróbce cieplnej hartowania i odpuszczania. Rodzaje i właściwości odlewów zestawiono ta-belarycznie. Odlewy te pracują w niskich tem-peraturach w warunkach cyklicznych, niesyme-trycznych obciążeń. Podstawową przyczyną przedwczesnych pęknięć jest duża ilość wtrąceń niemetalicznych. Badano modyfikatory zawiera-jące magnez, pierwiastki ziem rzadkich, wapń i aluminium. Jako optymalny ustalono modyfikator

12. STOPY METALI NIEŻELAZNYCH I ODLEWY

Z TYCH STOPÓW S

Wpływ głębinowej obróbki stopu strumie-niem plazmy na proces rafinacji, strukturę i właściwości stopów aluminium. Processy lit'ja 2007, nr 1–2, s. 3–8, rez.

Przedstawiono wyniki badań wpływu głębo-kościowej obróbki stopu strumieniem plazmy na budowę, strukturę i właściwości odlewów ze sto-pów aluminium. Badania takie wykazały, że wgłęb-na obróbka stopów aluminium i miedzi strumie-niem plazmy pozwala nagrzewać stop w procesie rafinowania. Równocześnie zawartość wodoru w stopach zmniejsza się o 70–80%, a ilość wtrą-ceń niemetalicznych maleje około 2,0 do 2,3-krotnie. Wytrzymałość na rozciąganie wzrasta o 14 do 20%, a wydłużenie o 35 do 54%. Ilość odlewów brakowych zmniejsza się o 20–30%, a uzysk dobrych odlewów wzrasta o 7 do 13%. Obróbka ta pozwala na zmniejszenie 3 do 4-krotne ilości zużywanego topnika lub na jego zupełne usunięcie z procesu obróbki ciekłego metalu, przez co poprawiają się warunki ekolo-giczne w odlewni. /M.Z./

Postęp w rozwoju cienkościennych odlewów ze stopów cynku. Die Cast. Eng. 2007, Vol. 50, nr 2, s. 30–31, bi-bliogr. 2 poz.

Przedstawiono wyniki badań nowego sto-pu cynku. Stop ten był opisany w referatach na kongresach NADCA w 2006 i 2007 roku. Nowy stop zawiera 4,5% Al i 0,006% Mg oraz szereg innych pierwiastków w ilościach śladowych. Ma on o 40% wyższą lejność od stopu 7 (stop typu ZAMAK), uważanego dotychczas za stop o naj-wyższej lejności. Badania prowadzono w odlewni Brillcast Inc. Badano właściwości mechaniczne i odlewnicze tego stopu. Wnęka na próbę lejno-ści miała przekrój od 0,75 do 0,5 i 0,25 mm. For-

z pierwiastkami ziem rzadkich, ale bez aluminium (30% Si, 30% Pierwiastków Ziem Rzadkich) oraz modyfikator zawierający bar (30% Ba, 60% Si).

Page 21: Odlewnicwto Współczesne - Polska i Świat

20

G ODLEWNICTWO WSPÓŁCZESNE - POLSKA I ŚWIAT 2/2009 H

ma była ogrzewana elektrycznie i wyposażona w monitor i termopary. Otrzymane wyniki ba-dania lejności wykazały, że można otrzymywać z nowego stopu odlewy ultracienkościenne. Złom z tego stopu może być przetapiany ze stopami nr 3 i 7, ponieważ jego skład chemiczny nie odbiega w sposób istotny od stopów ZAMAK. /M.Z./

Symulacja komputerowa odlewu ciśnienio-wego kołyski silnika ze stopu magnezu, od-pornego na wysokie ciśnienie. Die Cast. Eng. 2007, Vol. 50, nr 1, s. 44, 45–48, bibliogr. 1 poz.

W poprzednim okresie występowała tenden-cja zastępowania żeliwnych odlewów motoryza-cyjnych odlewami ze stopów aluminium. Dzięki temu można było uzyskać około 30% oszczęd-ności masy odlewu. Następnym krokiem będzie zamiana odlewów konstrukcyjnych ze stopów aluminium odlewami ze stopów magnezu. Dzisiaj stopy magnezu stosowane są przede wszyst-kim na odlewy typu „kosmetycznego”, a odlewy konstrukcyjne ze stopów magnezu wykonywane są dla przemysłu lotniczego. W celu spełnienia wymagań rynku motoryzacyjnego odlew kon-strukcyjny ze stopu magnezu odlewano pod wy-sokim ciśnieniem. Przykładem może być proces pionowego odlewania próżniowego pod wysokim ciśnieniem. Zastosowanie tego procesu powinno zapewnić wysokie właściwości mechaniczne i mi-nimalną ilość powietrza zatrzymanego w formie i dzięki temu ograniczyć wady porowatości w od-lewie. W artykule opisano proces komputerowej symulacji badania możliwości zamiany odlewu kołyski silnika ze stopów aluminium stopem ma-gnezu. Dla zbudowania siatki dla odlewu i formy ciśnieniowej zastosowano metodę elementów skończonych. W granicach siatek symulowano dziesięć procesów cykli termicznych dlatego, aby symulowana forma mogła osiągnąć zrównowa-żony stan cyklicznych zmian termicznych, które można było analizować. Następnym etapem była symulacja przepływu strumienia metalu z zasto-sowaniem parametrów wtrysku dostarczonych przez producenta maszyn. Omawiano poszcze-gólne etapy symulacji i wynikające z nich zmiany. /M.Z./

Materiały pomocnicze do masy formierskiej stosowane na odlewy ze stopów magnezu. Lit.Proiz. 2007, nr 5, s. 15–18, sum.

Przy odlewaniu stopów magnezu w formie piaskowej duże znaczenie ma ochrona stopu przed utlenianiem w zakresie temperatury zale-wania i krystalizacji. W wyniku wysokiej aktywno-ści chemicznej magnez reaguje z wilgocią formy, powstaje tlenek magnezu i wydziela się wodór. Towarzyszy temu intensywne palenie się magne-zu i może nastąpić eksplozja. W takim przypad-ku jakość odlewu nie odpowiada wymaganiom, ponieważ procesy utleniania w formie powodują powstawanie wad powierzchniowych, takich jak: przypalenia, duże pęcherze i pustki. Aby zapo-biec tym zjawiskom wprowadza się do masy for-mierskiej specjalne dodatki. Nie są one jednak wystarczające. Aby rozwiązać te problemy bada-no specjalnymi metodami metalurgicznymi stopy magnezu: mechanizm ochronnego działania, tok-syczność i higroskopijność środków ochronnych oraz ich destrukcję przy ogrzewaniu formy pia-skowej przez zalewany metal. Zastosowanie no-wych materiałów zapobiegających przypaleniom wielkogabarytowych odlewów ze stopów Mg za-pewnia otrzymanie wysokiej jakości powierzchni odlewów o masie od 15 do 350 kg. Materiały te produkowane są przez FSUE-VIAM i przezna-czone są dla stopów Mg-Al-Zn, Mg-Zn-Zr i Mg-Zr- Pierwiastki Ziem Rzadkich. /M.Z./

13. SYSTEMY ZAPEWNIENIA JAKOŚCI, STATYSTYCZNA KONTROLA PROCESU

(SPC), CERTYFIKACJA, KONTROLA JAKOŚCI, BADANIA ODBIORCZE

S

Wspomagane laserem badanie powierzchni odlewów symetrycznych, obrotowych. Giesserei 2007, Jg. 94, H. 6, s. 256, 258.

Artykuł dotyczy automatycznej kontroli odle-wów, dla których wymagana jest wysoka jakość, na przykład odlewy elementów układów hamul-

Page 22: Odlewnicwto Współczesne - Polska i Świat

21

G ODLEWNICTWO WSPÓŁCZESNE - POLSKA I ŚWIAT 2/2009 H

Umowa w ramach systemu zapewnienia jako-ści. Część 1: Z punktu widzenia kupującego i sprzedawcy. Giesserei 2007, Jg.94, H. 6, s. 308–310, bibliogr. 1 poz.

Omówiono następujące zagadnienia praw-ne odnośnie systemu zapewnienia jakości i to zarówno od strony kupującego, jak i sprzedają-cego: 1. Sens i istota uzgodnienia odnośnie sys-temu zapewnienia jakości; 2. Zależność między uzgodnieniem w systemie zapewnienia jakości a umową ramową i umową dotyczącą zachowania tajemnicy; 3.Istotne treści systemu zapewnienia jakości z punktu widzenia zakupów; 4. Jakiego typu ryzyko może wyniknąć z uzgodnień systemu zapewnienia jakości dla sprzedawcy? /A.W./

cowych. F-ma W+R GmbH opracowała automa-tyczne urządzenie "Sensor Disc" do kontroli po-wierzchni i wymiarów. Urządzenie to pracuje we współpracy z linią produkcyjną i jest stosowane w praktyce. Podzielone jest ono na cztery sta-nowiska: przyjmowania i odbioru odlewów, i dwa stanowiska kontrolne. Urządzenie posiada układ do badania optycznego odlewów, który rozróż-nia 150 typów odlewów poddawanych kontroli. Przejmowanie odlewów do poszczególnych sta-nowisk odbywa się automatycznie. Jeżeli pod-czas kontroli następuje spiętrzenie badanych odlewów to automatyczny system odpowiednio koryguje dane pomiarowe. Za pomocą lasera i odpowiednio skonstruowanych sensorów ba-dany jest naskórek odlewów w 6 płaszczyznach. Układ sensorowo-optyczny skanuje poszczegól-ne płaszczyzny. Urządzenie jest bardzo dokładne i pozwala mierzyć powierzchnie wewnętrzne, za-krzywienia i kanały, i to na głębokości do 2 mm. Za pomocą tego urządzenia można wykryć także wady, takie jak: zalewki i żyłki. /A.W./

Większa liczba filtrów "widzi" lepiej. Badanie pęknięć i struktury za pomocą prądów wiro-wych. Giesserei-Erfahrungsaust. 2007, nr 7+8, s. 14–17.

Opisano badania nieniszczące powierzchni i struktury odlewów dla przemysłu motoryzacyj-nego i lotniczego. Za pomocą prądów wirowych można wykryć otwarte wady powierzchni i bez-pośrednio pod nią. Specjalna sonda przemiesz-cza się w jednakowej odległości od powierzchni z jednakową prędkością. Zasada pomiaru polega na pełnym skanowaniu powierzchni. W artykule opisano badania prądami wirowymi elementów skomplikowanych, które były dotychczas badane metodą magnetyczną, a ocena tych wyników ba-dań była subiektywna, bo jest oceną wzrokową i nie wszystkie istotne wady, pęknięcia zostają uchwycone. Natomiast badanie za pomocą prą-dów wirowych od pewnej określonej granicy jest powtarzalne i pewne. Powierzchnia skanowana jest z dużą prędkością. Wykrywane są rysy, pęk-nięcia o długości 3 mm na głębokości 0,7 mm i szerokości 0,1 mm. Badanie struktury za po-mocą prądów wirowych jest możliwe dla wszyst-kich kształtów z tym, że próbkę należy umieścić nieruchomo w jednej lub kilku cewkach. Badany przedmiot musi przewodzić prąd lub wykazywać przenikalność magnetyczną. /A.W./

Mobilność decyduje. Zapewnienie jakości w modelarni przy produkcji dużych odlewówGiesserei-Erfahrungsaust. 2007, nr 6, s. 64–67.

W artykule opisano pracę modelarni w od-lewni "Voestalpine" (Linz Austria), w której do nie-dawna stosowano modele drewniane zaformowy-wane wielokrotnie. Czasami była konieczna ich mała modernizacja. Ostatnio zaczęto stosować specjalne oprogramowanie komputerowe oraz frezarki sterowane numerycznie. Zastosowanie nowoczesnych urządzeń zwiększyło dokładność wymiarową. Skrócono w ten sposób czas ich wy-konania. Firma "Faro" zaoferowała nowoczesne urządzenie pomiarowe do kontroli jakości mode-li. Kontrola pomiarów polega na skanowaniu po-wierzchni przy wykorzystaniu lasera. /A.W./

Page 23: Odlewnicwto Współczesne - Polska i Świat

22

G ODLEWNICTWO WSPÓŁCZESNE - POLSKA I ŚWIAT 2/2009 H

Systemowe podejście do określenia różno-rodności jasnych gazowych pustek. Litejshhik Rossii 2007, nr 7, s. 8–10.

Jest to artykuł podsumowujący wykład kom-puterowy, opracowany celem ułatwienia techno-logom „walki” z brakami w odlewniach i przed-stawienia metod ich likwidacji. Jeżeli technolog zobaczy na płaszczyźnie odlewu pęcherz lub jamę o gładkiej świecącej powierzchni, to po-winien zwrócić uwagę na jej rozmiar, kształt i rozłożenie na odlewie. Pozostałe informacje znaleźć można na schemacie zamieszczonym w artykule. W schemacie tym podzielono te wady według wielkości, rozłożenia, kształtu i wymiaru. Na czwartym poziomie zebrano przyczyny poja-wienia się tych wad. Analiza danych w artykule pozwala ustalić drogi konieczne do usunięcia wy-stępowania braków. /M.Z./

Konstrukcja form na odlewy ciśnieniowe i jej wpływ na pojawienie się wad w odlewach. Slevarenstvi 2007, Roc. 45, cis. 2–3, s. 81–86, bibliogr. 7 poz. sum.

Na występowanie wad w odlewach ciśnie-niowych wpływa w istotny sposób konstrukcja for-my ciśnieniowej. Obejmuje ona system zasilania, odpowietrzania i chłodzenia. Na wady odlewów wpływają także inne czynniki, takie jak na przy-kład rodzaj maszyny ciśnieniowej, rodzaj stopu odlewanego i zabiegi metalurgiczne, którym stop został poddany, prawidłowość wykonania formy ciśnieniowej i właściwy dobór technologicznych parametrów odlewania, prawidłowość obsługi maszyny ciśnieniowej w czasie procesu zalewa-nia i jej utrzymanie. Artykuł rozpoczęto wykresem Savena, który łączy wady odlewu z przyczynami ich powstawania. Obszernie omówiono wady od-lewów ciśnieniowych: niedolewy, pęcherze, przy-palenia, deformacje, niedotrzymanie wymiarów. Zebrano także główne zasady konstrukcji form ciśnieniowych. /M.Z./

14. MASZYNY I URZĄDZENIAM

Sprężone powietrze do transportu, przedmu-chiwania, modyfikacji i oczyszczania. Sprę-żarka z regulowaną liczbą obrotów pozwoliła na zwrot kosztów jej inwestycji tylko przez za-oszczędzenie energii.Giesserei 2007, Jg. 94, H. 6, s. 240–243.

Omówiono eksploatację zmodernizowanej instalacji sprężonego powietrza i zastosowanie dwóch nowoczesnych sprężarek typu VSD(Va-riable Speed Driver). Sprężone powietrze stoso-wane jest na szeregu etapach produkcji odlewów w wielu urządzeniach stosowanych w odlewni, np. przy oczyszczaniu odlewów, przedmuchiwa-niu form, transporcie pneumatycznym. Zastoso-wanie w odlewni dwóch sprężarek f-my "Atlas Copco" pozwoliło na oszczędność energii rzędu 35% między innymi ze względu na możliwość re-gulacji liczby obrotów. /A.W./

Nowe koncepcje technologiczne z Uzwil. Giesserei 2007, Jg. 94, H. 6, s. 288–291.

Artykuł o charakterze reportażu dotyczy in-formacji na temat produkcji maszyn ciśnieniowych Buehler (Uzwil Szwajcaria). W firmie tej szcze-gólną uwagę zwraca się na precyzję wykonania i dobór stopów, materiałów wysokiej jakości, aby uzyskać niezawodność eksploatacyjną urządze-nia. Na szczególną uwagę zasługują maszyny z regulacją czasu rzeczywistego, które gwaran-tują precyzję i dokładność przebiegu produkcji odlewów. Firma Buehler produkuje maszyny pod kątem indywidualnych potrzeb klientów. Scha-rakteryzowano krótko nową koncepcję maszy-ny ciśnieniowej typu "Carat" o sile zwierania 1000 t. W koncepcji istotne jest to, że siła zwiera-nia przenoszona jest na płytę przez 4 hydraulicz-ne cylindry. /A.W./

Page 24: Odlewnicwto Współczesne - Polska i Świat

23

G ODLEWNICTWO WSPÓŁCZESNE - POLSKA I ŚWIAT 2/2009 H

Urządzenia do zabudowy w natarciu. Trans-port ciekłych metali. Giesserei-Erfahrungsaust. 2007, nr 7+8, s. 4–7.

Opisano systemy do transportu ciekłego metalu. Opisano typy urządzeń transportowych. Jednym z nich jest urządzenie podwieszane suw-nicowe, tzw. konstrukcja „wieńcowa”, do której za pomocą zaczepów podwieszane są małe kadzie wyposażone w pokrywę zamykaną hydraulicz-nie. Innym urządzeniem do przenoszenia kadzi są transportery widłowe wózków do wysokiego podnoszenia. Opisane systemy transportowe są urządzeniami wychylnymi i obrotowymi. Opisano ich różne wersje. Konstrukcje te - łatwe do za-budowy - opracowywane są przez firmę Schenk-Werkzeug Maschinenbau GmbH. /A.W./

Konserwacja i utrzymanie w ruchu urządzeń do śrutowania. Giessere-Prax. 2007, nr 4, s. 142–143.

Przedstawiono zagadnienie utrzymania w ruchu i konserwacji urządzeń do śrutowania, których niezawodność funkcjonowania jest istot-nym etapem produkcji odlewów. Przestoje tych urządzeń, ich awarie podnoszą koszty produkcji, gdyż odlewy nie mogą być wysłane. Utrzymanie tych urządzeń w ruchu należy do kosztów eksplo-atacji. Korzystne jest jeżeli konserwację prowa-dzi się zapobiegawczo. We wszystkich umowach należy przewidywać przestoje konserwacyjne, gdyż nie zawsze możliwe jest dostarczenie czę-ści zamiennych na czas. Firma "Brueck" oferuje części zamienne i części używane do urządzeń do śrutowania, a także usługi konserwatorskie. /A.W./

Opracowanie abstraktów:Aleksander Welkens, Maria ZgutWybór: Joanna Dziaduś, Joanna Madej

Page 25: Odlewnicwto Współczesne - Polska i Świat

24

G ODLEWNICTWO WSPÓŁCZESNE - POLSKA I ŚWIAT 2/2009 H

W dniach 6–8 maja 2009 roku w Karpaczu odbyła się II Międzynarodowa Konferencja pt: „Innowacje w odlewnictwie ciśnieniowym”. Orga-nizatorami konferencji byli: Sekcja Odlewnictwa Ciśnieniowego Zarządu Głównego STOP, Zarząd Główny STOP oraz Oddział Łódzki STOP, pod patronatem naukowym Instytutu Odlewnictwa w Krakowie.

W konferencji uczestniczyło 65 osób repre-zentujących odlewnie, wyższe uczelnie oraz do-stawców maszyn i urządzeń, materiałów i surow-ców stosowanych w odlewnictwie ciśnieniowym.

W czasie podzielonego na 3 sesje refera-towe spotkania, wygłoszono 8 referatów oraz 8 prezentacji.

W pierwszym dniu konferencji (w godzinach przedpołudniowych) uczestnicy zwiedzili odlew-nię ciśnieniową „ MONEVA” w Świebodzicach.

Obrady konferencji rozpoczęły sie po go-dzinie 16.00 powitaniem, przez prezesa Zarzą-du Głównego STOP kol. Macieja Asłanowicza, członków Komitetu Naukowego konferencji oraz przybyłych z kraju i zagranicy gości. Następnie kol. Maciej Asłanowicz, prowadzący pierwszą sesję, oddał głos prezesowi honorowemu STOP prof. Zbigniewowi Górnemu, który wygłosił refe-rat wprowadzający. Przedstawił w nim aktualny stan odlewnictwa metali nieżelaznych w Polsce oraz przypomniał uczestnikom w skrócie historię

II MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA „ INNOWACJE W ODLEWNICTWIE CIŚNIENIOWYM”

rozwoju tej specjalności odlewniczej w Polsce po drugiej wojnie światowej.

Następnie przewodniczący sekcji Odlewnic-twa Ciśnieniowego ZG STOP prof. Andrzej Biało-brzeski przedstawił stan aktualny i perspektywy rozwoju technologii odlewania ciśnieniowego.

Miłym akcentem, po wygłoszeniu referatu, było wręczenie profesorowi Andrzejowi Biało-brzeskiemu, przez przedstawicieli Instytutu Od-lewnictwa dr inż. Aleksandra Fajkiela i mgr Jo-annę Madej, listu gratulacyjnego oraz upominku z okazji 65-lecia urodzin i 40-lecia pracy.

Kolejnym referentem był właściciel firmy Kom-Odlew w Krakowie, p. dr Ryszard Skoczy-las, który przedstawił uczestnikom możliwości systemu MAGMASOFT w optymalizacji konstruk-cji formy ciśnieniowej dla odlewu samochodowej deski rozdzielczej ze stopu magnezu, w oparciu o wyniki symulacji odlewania systemem MAG-MASOFT.

Po tym wystąpieniu nastąpiła prezentacja firmy ALFATEC GmbH, którą prowadził p. Frings Colin.

Ostatnim referatem wygłoszonym w tym dniu był referat pana dr Aleksandra Fajkiela, mgr Piotra Dudka i dr inż. Marzeny Lech-Gregi pt: „Pęknięcia wkładek form ciśnieniowych, jako efekt naprężeń cieplnych”.

G S

ZKO

LEN

IA -

KON

FER

ENC

JE -

SEM

INA

RIA

- SP

OT

KA

NIA

H

W

Page 26: Odlewnicwto Współczesne - Polska i Świat

25

G ODLEWNICTWO WSPÓŁCZESNE - POLSKA I ŚWIAT 2/2009 H

Podsumowaniem pierwszej sesji była oży-wiona dyskusja na temat wygłoszonych prezen-tacji.

Pierwszy dzień konferencji zakończyła uro-czysta kolacja.

Druga sesja rozpoczęła się w czwartek 7 maja o godzinie 10.00.

W czasie tej sesji przedstawione zostały ko-lejno:

referat pt: „Wysokojakościowe odlewy ciśnie- -niowe z siluminów” autorstwa p. prof. Stani-sława Pietrowskiego (Politechnika Łódzka);prezentacja firmy STRIKOWESTOFEN Gro- -up, którą poprowadził pan Uwe Tietz (Striko-Westofen, Niemcy);referat pt: „Technologia Control Volume jako -najnowszy postęp dla usprawnienia symu-lacji odlewów” autorstwa p. mgr inż. Rafała Piecha (Metals & Minerals, Kraków);referat pt: „Pozyskiwanie środków na finan- -sowanie innowacji” autorstwa p. mgr Elżbiety Szymlet oraz p. mgr Marcina Anulewicza - Latałło (Instytut Odlewnictwa, Kraków);prezentacja firmy TRIBO-CHEMIE GmbH -przedstawiona przez p. Romana Schulza, p. Barbarę Bastion (Tribo-Chemie GmbH, Niemcy);referat pt: „Umocnienie ciśnieniowych odle- -wów kompozytowych na osnowie stopu Al-Si13Cu2 ciętymi włóknami węglowymi” pre-zentowany przez p. prof. Zbigniewa Konopkę (Politechnika Częstochowska, Częstocho-wa);

referat pt: „Maszyny i rozwiązania procesowe -w odlewnictwie ciśnieniowym” wygłoszony przez p. Marka Czyżewskiego (IDRA S.R.L., Włochy).Po krótkiej dyskusji zakończono sesję II.O godzinie 14.30 rozpoczęła się sesja III,

w której przedstawione zostały 2 prezentacje firm i referat.

W pierwszej kolejności odbyła sie prezenta-cja firmy FRECH POLSKA Sp. z o.o, którą popro-wadził p. Bernard Błaszczak (Frech Polska sp. z o.o, Praszka), następnie referat pt: „Wytyczne konstrukcji układu wlewowego form ciśnienio-wych” wygłosili panowie mgr inż. Tomasz Reguła i mgr inż. Krzysztof Saja (Instytut Odlewnictwa, Kraków), na zakończenie pan Wojciech Jasie-wicz (Komponenety dla Odlewnictwa, Piekary Śląskie) zaprezentował firmę PROMET z Czech.

W trakcie trwania III sesji powołano nowy skład sekcji Odlewnictwa Ciśnieniowego w osobach: dr inż. Aleksander Fajkiel - przewod-niczący, mgr inż. Wiesław Walczak - zastępca, mgr inż. Piotr Dudek - sekretarz.

Uczestnicy konferencji poza możliwością wysłuchania bardzo interesujących referatów i prezentacji mieli możliwość przeprowadzenia rozmów z referentami oraz przedstawicielami firm producentów maszyn, urządzeń i materiałów dla odlewnictwa ciśnieniowego. Otrzymali mate-riały reklamowe tych firm, zeszyt 4/2009 Przeglą-du Odlewnictwa oraz pamiątkową plakietkę.

Page 27: Odlewnicwto Współczesne - Polska i Świat

26

G ODLEWNICTWO WSPÓŁCZESNE - POLSKA I ŚWIAT 2/2009 H

Page 28: Odlewnicwto Współczesne - Polska i Świat

27

G ODLEWNICTWO WSPÓŁCZESNE - POLSKA I ŚWIAT 2/2009 H

SZKOLENIE PT.: "EKSPLOATACJA I OBSŁUGA PIECÓW INDUKCYJNYCH TYGLOWYCH. TOPIENIE ŻELIWA I STALIWA"

W odpowiedzi na zapotrzebowanie zgła-szane z odlewni Instytut zorganizował w dniach 26-27 marca br. szkolenie pt.: „Eksploatacja i obsługa pieców indukcyjnych tyglowych. Topie-nie żeliwa i staliwa (z uzyskaniem uprawnień do eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych lub dozoru)".

W szkoleniu wzięło udział 28 osób z 10 za-kładów, takich jak: Zespół Odlewni „RAFAMET” Sp. z o.o.- Kuźnia Raciborska, „LAWA” s.c. – Będzin, Krakodlew SA – Kraków, Zakłady Me-chaniczne WIROMET SA – Mikołów, Odlewnia Motoryzacyjna Sp. z o.o. – Andrychów, Odlewnia ELZAMECH Sp. z o.o. – Elbląg, Koluszki Foun-dry and Machinery Sp. z o.o. – Koluszki, Odlew-nia Żeliwa Lublin Sp. z o.o. – Lublin, Grupa GRE-MIX Sp. z o.o. – Oświęcim, Odlewnia BIAŁOGON Sp. z o.o. – Kielce.

Szkolenie, składające się z dwóch bloków tematycznych, otworzył zastępca dyrektora In-stytutu dr inż. J. Turzyński. Pierwszy blok obej-mował: aktualne kierunki rozwoju konstrukcji pieców indukcyjnych, informacje o eksploata-cji i obsłudze pieców indukcyjnych tyglowych z uwzględnieniem przepisów bhp, stopy odlew-nicze wytapiane w piecach indukcyjnych oraz metody ich wytapiania, ze szczególnym uwzględ-nieniem żeliwa sferoidalnego. Wykładowcą był mgr inż. A. Gwiżdż z Zakładu Stopów Żelaza In-stytutu Odlewnictwa.

W ramach tego bloku uczestnikom zapre-zentowano linię technologiczną LT ADI-350/1000 do obróbki cieplnej żeliwa ADI zainstalowaną w Instytucie Odlewnictwa oraz wytop żeliwa sfe-roidalnego w Przedsiębiorstwie Innowacyjnym Odlewnictwa Specodlew Sp. z o.o. Uczestnicy mieli również możliwość zapoznania się z nowo-czesnymi technologiami wykonywania odlewów prototypowych oraz urządzeniami znajdującymi się w Centrum Szybkiego Prototypowania, które zaprezentował jego kierownik mgr inż. P. Kowal-ski.

Zalewanie ciekłego stopu Al w urządzeniu Indutherm

Pokaz urządzenia Cyclone II

Drugi blok szkolenia prowadzony był przez przedstawicieli Komisji Kwalifikacyjnej przy Stowarzyszeniu Klub Techniki i Rozwoju - inż. A. Chrobaka, inż. Z. Dzierwę. Omówiono w nim: podstawowe wiadomości z zakresu prawa ener-getycznego, ochrony przeciwporażeniowej, za-sady postępowania przy ratowaniu osób pora-żonych prądem elektrycznym, organizację pracy przy urządzeniach elektroenergetycznych, zasa-dy bezpieczeństwa i ochrony pracy oraz ochronę przeciwpożarową.

W

Page 29: Odlewnicwto Współczesne - Polska i Świat

28

G ODLEWNICTWO WSPÓŁCZESNE - POLSKA I ŚWIAT 2/2009 H

Pod koniec drugiego dnia szkolenia przeprowadzony został ustny egzamin na uzyskanie upraw-nień, który wszyscy uczestnicy szkolenia zaliczyli pozytywnie.

Informujemy, że istnieje możliwość zorganizowania ww. szkolenia w II połowie 2009 roku, po ze-braniu odpowiedniej ilości zgłoszeń. Zainteresowanych szkoleniem prosimy o kontakt na e-mail: [email protected] lub [email protected].

Page 30: Odlewnicwto Współczesne - Polska i Świat

29

G ODLEWNICTWO WSPÓŁCZESNE - POLSKA I ŚWIAT 2/2009 H

Page 31: Odlewnicwto Współczesne - Polska i Świat

30

G ODLEWNICTWO WSPÓŁCZESNE - POLSKA I ŚWIAT 2/2009 H

G Z

HIS

TO

RII

OD

LEW

NIC

TW

A H

WIRTUALNE MUZEUM - METAL W HISTORII CZŁOWIEKA

Jerzy Sobczak, Jacek Krokosz, Andrzej Gil

Od pewnego czasu Instytut Odlewnictwa w Krakowie dysponuje urządzeniami szybkiego prototypowania do wykonywania części, modeli odlewniczych, elementów doświadczalnych itp. Bardzo często zdarza się, że zachodzi koniecz-ność odtworzenia zużytych elementów, których nabycie jest niemożliwe z różnych względów, a dokumentacja konstrukcyjna nie istnieje.

Ten proces napotyka bardzo często na duże trudności spowodowane skomplikowanym kształ-tem modelu technicznego i artystycznego lub w przypadku np. obiektów muzealnych niemoż-nością wykonania matrycy. Niejednokrotnie w przypadku tych ostatnich każda ingerencja „mechaniczna” może doprowadzić do utraty obiektu o bezcennej wartości.

Jedną z często stosowanych w przemyśle technik w zakresie wspomagania komputerowe-go jest inżynieria odwrotna (reverse engineering) stosowana także w dziedzinach humanistycz-nych takich, jak np. szeroko pojęte muzealnic-two. Wykonywanie kopii obiektów artystycznych i muzealnych czy zachowanie artefaktów, to tylko nieliczne przykłady w zakresie ochrony dziedzic-twa kulturowego człowieka.

Wierność odtworzenia elementu w przypad-ku braku modelu lub dokumentacji zależna jest głównie od dokładności „zdjęcia” (skopiowania) wymiarów z oryginału.

Naniesienie siatki pomiarowej na obiekcie w celu wykonania np. kopii niezbyt poprawia ten stan rzeczy i w tym przypadku dokładność od-tworzenia kształtu i wymiarów pozostawia wiele do życzenia.

Instytut Odlewnictwa w Krakowie wypeł-niając misję kultywacji dziedzictwa narodowego w zakresie ochrony dóbr materialnych, w tym przedmiotów wykonanych technikami odlewni-czymi, podjął kilka lat temu prace przyszłościowe związane ze stworzeniem wirtualnego muzeum, które miały na celu opracowanie ogólnych zasad i metodyki badań nad zachowaniem przyszłych

eksponatów w postaci zbioru danych do łatwej i elastycznej edycji i ekspozycji. Prace te zakoń-czyły się pozytywnym efektem, a aktualnie insty-tutowi specjaliści kontynuują działania w tym za-kresie, które pozwalają na opracowanie założeń projektu.

Rys. 1. Kokila z brązu (późna epoka brązu) i model bryłowy (skan) po skanowaniu 3D skanerem firmy

GOM Niemcy

Wytypowanie muzeów i nawiązanie współpracyJak wynika z przeprowadzonego w Inter-

necie rozpoznania w Polsce istnieje ponad 200 muzeów różnego typu. Archeologia, etnografia, sztuka współczesna to tylko kilka dziedzin w któ-rych specjalizują się muzea.

Na podstawie selekcji wybrano do ewentu-alnej współpracy ponad 100 muzeów, wysyłając zaproszenia do współpracy. Na propozycję odpo-wiedziały 24 muzea.Nawiązano wstępną współpracę z:

Muzeum na Zamku Królewskim na Wawelu, 1. Instytutem Prahistorii Uniwersytetu Adama 2. im. Mickiewicza w Poznaniu,Muzeum w Bielsku–Białej,3. Galerią Sztuki Współczesnej w Krakowie,4.

która zaowocowała wytypowaniem do digitaliza-

O

Page 32: Odlewnicwto Współczesne - Polska i Świat

31

G ODLEWNICTWO WSPÓŁCZESNE - POLSKA I ŚWIAT 2/2009 H

cji 3D kilku obiektów. Jeden z nich przedstawiono na rysunku 1.

Wytypowanie odlewów i digitalizacja 3D przy-kładowych odlewów

Digitalizację przeprowadzono za pomo-cą skanera optycznego 3D firmy GOM Niemcy (rys. 2), zaś obiekty przedstawiono na rysunkach 3–8.

Rys. 2. Skaner optyczny 3D firmy GOM Niemcy

Rys. 3. Kozak odlew z brązu (Zbiory Zamku Królew-skiego na Wawelu – Oddział Pieskowa Skała)

Rys. 4. Przykładowe skany rzeźby Kozaka przed połączeniem w całość

Rys. 5. Rzeźba Kozaka po digitalizacji i połączeniu skanów w całość przed naniesieniem tekstury

Page 33: Odlewnicwto Współczesne - Polska i Świat

32

G ODLEWNICTWO WSPÓŁCZESNE - POLSKA I ŚWIAT 2/2009 H

Rys. 6. Rzeźba Kozaka po naniesieniu tekstury

Wprowadzenie danych, opisu i rysunków bry-łowych do kart obiektów

Zgodnie z wcześniej opracowaną metodyką ba-dań każdy przeskanowany obiekt posiada kartę obiektu zawierającą dane charakterystyczne, ta-kie jak: nazwa, rodzaj materiału, wymiary gabary-towe, ilość skanów, czas procesu, właściciel.

Publikacja wyników i wykonanie przykłado-wej strony WWW

W ostatnim okresie czasu, tj. ok. 30 lat zna-czący postęp cywilizacyjny i techniczny, dzięki wykorzystaniu techniki komputerowej w różnych dziedzinach gospodarki spowodował, że możli-wym stało się to, co kiedyś było jedynie marze-niem.

Rys. 9. Przykładowa strona WWW z umieszczeniem odnośników do galerii i obiektu w technice 3D

W związku z planowanym projektem 18 li-stopada 2008 r. w Instytucie Odlewnictwa odbyło się seminarium zatytułowane ”Wirtualne muzeum – metal w historii człowieka” z udziałem ponad 50 osób. Uczestnikami byli historycy sztuki, pracow-nicy muzeów, odlewni artystycznych, instytutów naukowych, uczelni, w tym AGH i Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie i Warszawie.

Rys. 7. Miniatura Dzwonu Zygmunta na Wawelu

Rys. 8. Miniatura „Madonna” odlew współczesny (odlew i szczegół)

Dotyczy to również nauk humanistycznych w tym szeroko pojętego muzealnictwa. Wyko-nane skany obiektów muzealnych publikowane będą na stronach internetowych polskich muze-ów, dzieki czemu bedzie mozliwe ich wirtualne zwiedzanie. Przykładowy projekt graficzny strony WWW z umieszczeniem odnośników do galerii i obiektu w technice 3D przedstawia rysunek 9.

Page 34: Odlewnicwto Współczesne - Polska i Świat

33

G ODLEWNICTWO WSPÓŁCZESNE - POLSKA I ŚWIAT 2/2009 H

Celem seminarium było pokazanie uczestni-kom, jakie możliwości techniczne istnieją obecnie w wykorzystaniu wspomagania komputerowego dla muzealnictwa oraz wypracowanie kierunku współpracy w zakresie stworzenia wirtualnego muzeum.

Sugestie uczestników szkolenia pozwoliły opracować kierunek działania, w którym należy realizować tematykę "Wirtualne muzeum - metal w historii człowieka".

WnioskiZamierzeniem autorów proponowanego

projektu dotyczącego ochrony dziedzictwa kul-turowego jest stworzenie elektronicznej bazy danych artefaktów - odlewów archeologicznych znajdujących się w niektórych muzeach w Polsce w ramach e-społeczeństwa.

Jak wynika z przeprowadzonego rozeznania istnieją wprawdzie karty zabytków, są one jednak najczęściej prowadzone w sposób odręczny i za-wierają niejednokrotnie jedynie odręczne szkice. Takie podejście do zagadnienia należy uznać za przestarzałe i nie pasujące do obecnych moż-liwości szczególnie w zakresie wspomagania procesów technologicznych. Szeroko rozpo-wszechniona technika komputerowa we wszyst-kich dziedzinach życia pozwala na zupełnie inne rozwiązania w tym zakresie.

W proponowanym temacie, autorzy oprócz techniki komputerowej pragną wykorzystać moż-

liwości w zakresie digitalizacji 3D artefaktów muzealnych i umieszczenie tak przygotowanych rysunków bryłowych w opracowanych kartach zabytków, co stanowiłoby rozwiązanie na miarę XXI w. Dodatkowo opracowanie szczegółowej bazy danych mogłoby, w przyszłości, być wyko-rzystywane dla celów kryminalistyki w przypadku na przykład kradzieży muzealnych.

Proponowany temat w zakresie artefaktów odlewanych bądź kutych mógłby być wykorzysty-wany także dla zabytkowych obiektów kamien-nych, ceramicznych, drewnianych itp.

Przeprowadzone rozeznanie w temacie pracy statutowej, a także zorganizowane se-minarium w dniu 18 listopada 2008 r. pozwoliły wypracować ogólne zasady dalszego działania. Przewiduje się tu dwa rozwiązania:

opracowanie krótkich filmów przedstawiają-1. cych spacer po muzeum i oglądanie obiek-tów muzealnych w technice 3D,opracowanie interaktywnej mapy rozmiesz-2. czenia wszystkich muzeów w Polsce i od-nośników do istniejących stron, na których umieszczono by obiekty w technice 3D.Jak wynika z wniosków z seminarium bar-

dziej prawdopodobnym wydaje się rozwiązanie 2, niemniej aktualnie trwają ustalenia w tej kwe-stii.

Page 35: Odlewnicwto Współczesne - Polska i Świat

34

G ODLEWNICTWO WSPÓŁCZESNE - POLSKA I ŚWIAT 2/2009 H

Serdecznie zapraszamy do odwiedzenia naszego stoiska na Międzynarodowych Targach Poznańskich - Pawilon 5B, stoisko nr 89

Page 36: Odlewnicwto Współczesne - Polska i Świat

35

G ODLEWNICTWO WSPÓŁCZESNE - POLSKA I ŚWIAT 2/2009 H

G P

UBL

IKA

CJE

H

NOWOŚCI WYDAWNICZE

W wydawnictwie przedstawiono: stan aktualny i perspektywy rozwoju technologii odlewania ciśnieniowego, technologię Control Volume (usprawnienie symulacji procesu odlewania), wytyczne dotyczące konstrukcji wybranych elementów układu wlewowego, maszyny i rozwiązania procesowe dla odlewnictwa ciśnieniowego, możliwości produkcji wysokojakościowych odlewów ciśnieniowych z siluminów, zagadnienia dotyczące pęk-nięć wkładek form ciśnieniowych oraz umocnienia ciśnieniowych odlewów kompozyto-wych na osnowie stopu AlSi13Cu2 ciętymi włóknami węglowymi.

Wydawnictwo zawiera referaty prezentowane na II Międzynarodowej Konferencji Naukowej "Innowacje w odlewnictwie ciśnieniowym", która odbyła się w maju br. w Kar-paczu.

ISBN 978-83-88770-39-5

INNOWACJE W ODLEWNICTWIE CIŚNIENIOWYM. CZ. II

W

Page 37: Odlewnicwto Współczesne - Polska i Świat

36

G ODLEWNICTWO WSPÓŁCZESNE - POLSKA I ŚWIAT 2/2009 H

Page 38: Odlewnicwto Współczesne - Polska i Świat

37

G ODLEWNICTWO WSPÓŁCZESNE - POLSKA I ŚWIAT 2/2009 H

Page 39: Odlewnicwto Współczesne - Polska i Świat