Przygotowała: Joanna Wieczorek

Rozdział I: Polska i świat w XII–XIV wieku

Zadanie

Dopisz przydomki do imion synów Bolesława Krzywoustego :

1. Władysław .............................Wygnaniec

2. Bolesław ……………………Kędzierzawy

3. Mieszko...................................Stary

4. Henryk.................................... Sandomierski

5. Kazimierz.................................Sprawiedliwy

Władysław Herman pod koniec swojego panowania podzielił Polskę między siebie i swoich synów

Zbigniewa oraz Bolesława. Dopisz nazwy dzielnic, które otrzymał każdy z nich.

a) Władysław Herman: ................................. Mazowsze

b) Zbigniew: ....................................................Wielkopolska, Kujawy

c) Bolesław: ........................................................Małopolska, Śląsk

Podaj nazwy trzech grup społecznych, na które ze względu na posiadany majątek i prawa,

dzieliła się ludność miast w Polsce Piastów.

a) ...................................................................... patrycjat

b) ....................................................................pospólstwo

c) ......................................................................plebs

Na podstawie poniższej informacji zapisanej przez Jana Długosza oraz posiadanych wiadomości

odpowiedz na pytania.

„W ten sposób zatem przywrócono Polsce z Bożą pomocą berło królewskie i zaszczytną godność króla,

których była pozbawiona niemal przez 200 lat.”

a) O czyjej koronacji informuje przytoczona wypowiedź?

koronacja Przemysła II

b) Gdzie ( podaj nazwę miasta) i kiedy (podaj datę roczną) ona nastąpiła?

Gniezno, 1295 r.

c) Podaj imię i nazwisko arcybiskupa, który dokonał koronacji?

Jakub Świnka

*Podaj imiona biskupów prowadzących misje chrystianizacyjne na Pomorzu za panowania

Bolesława Krzywoustego.

a) ..................................................................... a) Bernard (Hiszpan)

b) .................................................................... b) Otto lub Otton (z Bambergu)

*Polska zjednoczona przez Władysława Łokietka pod koniec jego panowania składała się tylko

z dwóch dużych, luźno ze sobą związanych dzielnic. Podkreśl je.

Pomorze Gdańskie, Wielkopolska, Śląsk, Mazowsze, Małopolska, Pomorze Zachodnie

* Do każdego z podanych zabytków kultury, sztuki i architektury dopisz wiek, w którym

powstały.

a) płyta wiślicka - ..................................................................................XII wiek

b) księga henrykowska - .......................................................................XIII wiek

c) Bogurodzica - .....................................................................................XIII wiek

d) kolumny kościoła norbertanek w Strzelnie - .....................................XII wiek

e) „Kronika polska” Wincentego Kadłubka - .........................................XIII wiek

f) Drzwi Gnieźnieńskie - .......................................................................... XII wiek

Przeczytaj dokładnie tekst a następnie na jego podstawie odpowiedz na poniższe pytania.

„W XIII wieku w życiu religijnym Polski wystąpił nowy czynnik, potężnie podkreślający

nierozdzielność ziem dawnego królestwa. Czynnikiem tym był kult św. Stanisława. Stracony biskup

za życia odegrał ujemną rolę polityczną . W paręset lat później legenda o nim walnie dopomogła

krajowi. Poszły w zapomnienie i nikogo już nie obchodziły stare spory Śmiałego z możnowładztwem.

Wielki talent literacki Wincentego Kadłubka stworzył i narzucił umysłom wizję ofiary, poniesionej

przez biskupa za cały kraj, nadał sprawie zupełnie nowe znaczenie, uczynił z niej ideę. Stała się ona

samodzielną wartością i tak tylko powinna być traktowana. Stanisław ze Szczepanowa żywy,

rzeczywisty - ten, który działał w stuleciu XI - i wyobrażenie o nim powszechnie przyjęte w wieku

XIII to dwa odrębne tematy naszej historii. Wskutek gorliwych zabiegów duchowieństwa polskiego

papież Innocenty IV ogłosił biskupa Stanisława świętym, w dekrecie kanonizacyjnym przytaczając

wiadomości zaczerpnięte z kroniki Kadłubka. Stało się to 17 września 1253 r. Na uroczystości

zjechali do Krakowa wszyscy polscy książęta i biskupi. Kościołowi polskiemu przybył jeden dla

całego kraju patron, będący w dodatku rdzennym Polakiem.”

Paweł Jasienica, Polska Piastów, Warszawa 1985, s. 163.

a) Jaki czynnik w XIII wieku wspierał dążenia do zjednoczenia Polski?

a) Był nim kult św. Stanisława

b) Kto (podaj funkcję oraz imię tej osoby) i kiedy (podaj dzień, miesiąc, rok) dokonał kanonizacji

biskupa Stanisława?

b) Papież Innocenty IV 17 września 1253 roku

c) Jakie znaczenie dla polskiego Kościoła miała kanonizacja biskupa Stanisława?

c) Kościołowi polskiemu przybył jeden dla całego kraju patron, będący rdzennym Polakiem

*Podaj nazwę urzędników posiadających następujące uprawnienia w monarchii

wczesnopiastowskiej X - XII wieku.

a) dowodził wojami - ....................... .............................................. wojewoda

b) rządził dużym, ważnym grodem - ............................................. kasztelan (komes)

c) przygotowywał pisma w imieniu władcy - ............................... kanclerz

d) zarządzał piwnicą władcy z trunkami - ..................................... cześnik

e) dbał o zaopatrzenie stołu władcy w żywność- .......................... stolnik

f) nosił przed władcą miecz podczas uroczystości - ...................... miecznik

g) zajmował się stajnią i stadniną władcy - .................................. koniuszy

Uzupełnij tabelę przedstawiającą postanowienia testamentu Bolesława Krzywoustego.

Nazwa dzielnicy Książę, do którego należała dzielnica

(imię i przydomek)

Dzielnica senioralna oraz Śląsk Władysław II Wygnaniec

Mazowsze z częścią Kujaw

Bolesław Kędzierzawy

Wielkopolska Mieszko III Stary

Ziemia sandomierska Henryk Sandomierski

Nie uwzględniony w testamencie

Kazimierz Sprawiedliwy

Uzupełnij daty roczne koronacji lub imiona i przydomki królów z dynastii Piastów.

a) 1333 r. - .............................................. Kazimierz Wielki

b) 1295 r. ........ - Przemysł II

c) 1076 r. - ............................................... Bolesław Śmiały (Szczodry)

d) Władysław Łokietek 1320 r.

Uzupełnij poniższą tabelę dotyczącą stosunków polsko-krzyżackich w XIII i XIV w.

Data Wydarzenie Piast związany z

wydarzeniem (imię

i przydomek)

1226 Sprowadzenie Krzyżaków do

Polski

Konrad Mazowiecki

1309

(1308)

zajęcie Pomorza Gdańskiego przez

Krzyżaków

Władysław Łokietek

1320 -

1321

Pierwszy sąd papieski nad

Krzyżakami

Władysław Łokietek

1331 Bitwa pod Płowcami Władysław Łokietek

1339 Drugi sąd papieski nad

Krzyżakami

Kazimierz Wielki

1343 Pokój w Kaliszu Kazimierz Wielki

Połącz terminy z ich objaśnieniami wpisując odpowiednią cyfrę w wykropkowane miejsca.

a) statuty - (.....) zbiory norm prawa zwyczajowego wydawane przez władcę

b) prawo składu - (.....) średniowieczny przywilej gwarantujący, że towar przewożony przez

miasto będzie wystawiony na sprzedaż dla miejscowych kupców

c) monarchia patrymonialna - (.....) forma ustrojowa polegająca na uznaniu państwa za

prywatną własność panującego

d) przymus drogowy - (...) obowiązek korzystania przez kupców ze ściśle określonych

szlaków bez możliwości ominięcia danego miasta

Polska Kazimierza Wielkiego jest określana monarchią stanową, w skład której wchodziły

cztery stany. Podaj ich nazwy.

duchowieństwo

rycerstwo (szlachta)

mieszczaństwo

chłopi (kmiecie)

*Uzupełnij tabelę dopisują c do przytoczonych opisów ciężarów prawa książęcego nazwę

daniny lub posługi.

Rodzaj ciężaru

prawa

książęcego

Opis Nazwa

Daniny Danina w zbożu od

jednostki gruntowej

czyli określającej

powierzchnię

poradlne

Daniny Danina od gospodarstwa podymne

(podworowe,

narzaz)

Daniny Danina od sprzężaju czyli

wołu

powołowe

Posługi

Obowiązek ugoszczenia

przejeżdżającego

wraz z drużyną księcia

Stan, stancja

Posługi Obowiązek udostępniania

koni i wozów księciu i

jego urzędnikom

podwoda

Posługi Służba wartownicza w

grodach

stróża

*

Najazdy tatarskie

na

Polskę

w XIII wieku

Nazwiska wodzów

tatarskich

dowodzących

najazdem

Daty roczne

najazdów

I najazd Tatarów na

Polskę

Ordu 1241

II najazd Tatarów na

Polskę

Bajdar 1259 - 1260

III najazd Tatarów na

Polskę

Teleboga/Nogaj 1287 - 1288

* Podaj datę(miesiąc, rok) zjazdu monarchów w Krakowie oraz władców pięciu państw

biorących w nim udział.

a) data zjazdu (miesiąc, rok) - ................................ wrzesień 1364 r.

b) władcy (imię, przydomek lub nazwisko):

- król Polski - ................................................... Kazimierz Wielki,

- cesarz niemiecki i król czeski - .................... Karol IV Luksemburg

- król Węgier - .............................................. Ludwik Andegaweński (Wielki lub Węgierski)

- król Cypru - .... Piotr Lusignan

*Ważnym wydarzeniem w walce o tron krakowski w okresie rozbicia dzielnicowego była

„zbrodnia gąsawska”. Podaj datę roczną tego wydarzenia, książąt biorących w nim udział

oraz podkreśl księcia krakowskiego, który został w wyniku tego wydarzenia zamordowany.

a) data wydarzenia (rok) - ............................................. 1227 r.

b) książęta (imięi przydomek) biorący udział

w wydarzeniu:

Leszek Biały,

Henryk Brodaty,

Konrad Mazowiecki,

Władysław Odonic

*Handel solą był źródłem znacznych dochodów Polski za panowania Kazimierza

Wielkiego. Z wymienionych miast podkreśl pięć, w których znajdowały się składy solne.

Olkusz, Chęciny, Kraków, Chrzanów, Oświęcim, Wiślica, Trzebinia, Sandomierz, Opatów,

Sławków, Tarnów, Nowy Sącz

*Uzupełnij tabelę dotyczącą udziału synów Bolesława Krzywoustego w krucjatach

przeciwko plemionom pogańskim w Europie Środkowo-Wschodniej.

Data roczna

krucjaty

Imię

i przydomek Piasta

biorącego udział

w krucjacie

Nazwa plemienia,

przeciwko

któremu była

krucjata

1147 Mieszko Stary Słowianie połabscy

1148 Bolesław

Kędzierzawy

Prusy

1166 Henryk Sandomierski Prusy

Zapisz, które z państw-sąsiadów Polski za panowania Władysława Łokietka były naszymi

sojusznikami , a które wrogami.

Czechy, Litwa , Węgry, Brandenburgia, Państwo Zakonu Krzyżackiego

a) sojusznicy Polski: Litwa, Węgry

b) wrogowie Polski: Czechy, Brandenburgia, Państwo Zakonu Krzyżackiego

a. b. c

a. Bolesław Krzywousty

b. Władysław Łokietek

c. Kazimierz Wielki

Wydarzenia za panowania: Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego

Przeczytaj tekst źródłowy, a następnie wykonaj zamieszczone pod nim polecenia.

Prawo składu miasta Krakowa

My, Władysław, z bożej łaski książę krakowski [...], wiadomym czynimy wszystkim, którzy

niniejszy list oglądać będą, że starając się o pożytki i korzyści miasta naszego Krakowa, dajemy

prawo] i pozwalamy naszym mieszczanom krakowskim, aby skład wszelkich towarów i rzeczy

sprzedażnych w wymienionym mieście posiadali, tak jak najlepiej i najpożyteczniej dla dobra

miasta będą [go] mogli ogłosić. Chcemy także i obiecujemy, aby wszyscy kupcy z jakichkolwiek

rejonów i krajów z towarami do rzeczonego miasta przybywający wszystkie ich przedmioty

handlu lub towary mogli gościom obcym lub jakimkolwiek innym kupującym sprzedawać,

wyjąwszy tylko miedź, która jeśli byłaby sprowadzona z Węgier lub ze Sącza, lub jakichkolwiek

innych rejonów, krajów lub miejsc, nie żadnemu obcemu, lecz tylko naszym mieszczanom

krakowskim powinna być sprzedawana, a rzeczeni kupcy w żaden sposób, jak tylko rzeczy i

towary sprzedawszy, przez wspomniane nasze miasto Kraków niech się przejeżdżać nie

ośmielają. Następnie dodajemy,

aby wyżej wymienieni kupcy z Węgier lub ze Sącza, lub z jakichkolwiek innych miast z miedzią

i innymi towarami ku Toruniowi pływać po wodach ani ich w kraju rozprowadzać nie śmieli,

jeśli przedtem wymieniona miedź i towary do Krakowa sprowadzone nie zostały złożone na

składzie i tamże naszym mieszczanom krakowskim sprzedane, jak wyżej zostało to wyrażone.

[...]

Sobańsk-Bondaruk Melania, Lenard S., Ćwiczenia źródłowe dla gimnazjum, Warszawa

2002, str. 119-120

Osiągnięcia Kazimierza Wielkiego:

np. reforma podatkowa – wprowadzenie tzw. poradlnego, bicie jednej monety – grosza,

ujednolicenie praw – dwa kodeksy dla Wielkopolski i dla Małopolski, założenie Akademii

Krakowskiej, wspieranie handlu.

Zadania na ocenę celującą.