MAVZU: MARKETING VA UNING

RIVOJLANISHINI ASOSIY BOSQICHLARI.

REJA:

KIRISH.

1. Marketingning asosiy rivojlanish

bosqichlari.

2. Marketingni rivojlanish tarixi.

3. Marketing konsepsiyasi

evolyutsiyasi.

Xulosa.

Foydalanilgan adabiyotlar.

KIRISH

Bozor munosabatlarining ravnaq topishida, yerkin

raqobat va aholi turmush farovonligini ta’minlashda

marketing faoliyati muhim ahamiyat kasb etadi.

Hozirgi vaqtda dunyo bo‘yicha marketingning ikki

mingdan ortiq ta’rifi mavjud. Bu bir tomondan,

«Marketing» tushunchasining juda murakkabligi

hamda ko‘p qirraliligidan dalolat bersa, ikkinchi

tomondan esa, marketing bo‘yicha turli oqimdagi juda

ko‘p maktablar, biznes guruhlari va jamoatchili

mavjudligini ko‘rsatadi.

Marketing faoliyatini

birinchielementlari

reklama

narxsotish

Djon Harvi

Djons

Amerika

marketing

assotsiatsiyasi

I.K.Belyaevskiy Jan-Jak

Lamben

«Marketing

tadbirkorlikning

tayanch omilidir.

Bu

nafaqat yoqilgi,

balki kema

komandasidir.»

«Marketing»

shunday

jarayondan

iboratki, uning

yordamida

uylangan g‘oya

rejalashtiriladi

va amalga

oshiriladi,

sotishni, ayrim

shaxslar va

tashkilotlarni

maqsadlari

ayirboshlash

yordamida

qondiriladi».

«Marketing – bu

bozorni o‘rganish

va tartibga

solish,

boshqarish

tizimidir».

«Marketing

tashkilotlar va

kishilarni xoxish

va ehtiyojini

tovarlar va

xizmatlarni

yerkin

raqobatli

ayirboshlashni

ta’minlash yo‘li

orqali

yo‘naltirilgan

ijtimoiy»,

«Marketing – bu

bir vaqtning

o‘zida biznes

falsafasi va

faol jarayondir».

MARKETING IJTIMOIY – IQTISODIY

KATEGORIYALARI

1• muhtojlik

2• ehtiyoj (xoxish)

3• talab

4• xarid qilish (ayirboshlash, bitim)

5• aniq tovar va xizmatlarni iste’moli (ishlatilishi)

Muhtojlik – kishinibiron bir narsanietishmasligini xis

etishidir.

Talab – bu xarid quvvatiga ega bo‘lgan ehtiyoj.

Ehtiyoj – indevidshaxsningmadaniy

darajasiga asosanmaxsus shaklga

muhtojlikdir.

Tovar – buehtiyojni yokimuhtojlikni

qondira oladiganhamda bozorgaolib chiqilgan

narsalar.

Marketingni asosiy

kategoriyalari

Marketingni asosiy

kategoriyalari

Bozor Ehtiyoj

TovarTovarAyirboshlash

QondirilganlikQondirilganlik

MARKETINGNI RIVOJLANISH TARIXI

Yillar Marketingda ro‘y

bergan o‘zgarishlar

1902 yil AQSH da mustaqil

ravishda marketing

kursini o‘qitish boshlandi.

1908 yil Ilk bor tijorat marketing

tashkiloti tuzildi.

AQSHning yirik sanoat

kompaniyalarida birinchi

marketing bo‘limlari

tashkil etildi.

1920 yil Xalqaro savdo palatasi tashkil

topdi.

1926 yil AQSHda Milliy marketing va

reklama assotsiatsiyasi tashkil

topdi; uning

asosida keyinchalik Amerika

marketing jamiyati tuzildi va u 1973

yilda

Amerika marketing assotsiatsiyasi

deb qayta nomlandi.

1930-1940

yillarda

Dunyoning ko‘pgina iqtisodiy

rivojlangan davlatlarida milliy

marketing

assotsiatsiyalari tashkil topdi.

1950-1960

yillarda

Xalqaro marketing fedyeratsiyasi,

Jamoatchilik fikrlari masalalari va

marketing bo‘yicha Evropa jamiyati

hamda Evropa marketing

Akademiyasi kabi xalqaro marketing

tashkilotlari tuzildi.

1980

yillarning

ikkinchi

yarmida

Mamlakatimizning

iqtisodiyot yo‘nalishidagi

oliy ta’lim

muassasalarida

marketing kursi o‘qitila

boshlandi.

1990

yillarning

oxirlarida va

hozirgi

kunlarda

Mamlakatimizda

marketing bo‘yicha

xorijiy adabiyotlar o‘zbek

tiliga

tarjima qilingan holda

va shu fan bo‘yicha

darslik, qo‘llanma

hamda

risolalar O‘zbekistonlik

mualliflar tomonidan

MARKETING KONSEPSIYASI EVOLYUTSIYASI.

Yillar Konsepsiy

a

Asosiy

g`oya

Asosiy

maqsadi

Asosiy

vosiya

1860-1920 Ishlab

chiqarish

Imkoniyat

i boricha

ishlab

chiqarish

Tannarx,

mehnat

unumdorl

igi

Ishlab

chiqarish

ni

takomilla

shtirish,

sotish

hajmini

ustirish

1920-1930 Tovar Sifatli

tovarlarni

ishlab

chiqarish

Tovar

siyosati

Iste’mol

tovarlari

xossalarin

i

takomilla

shtirish

1930-1950 Sotish Sotish

tarmoqlar

i va

kanalini

rivojlanti

rish

Sotish

siyosati

Tovarlar

sotish

intensifik

atsiyasi

1960-1980 An’anaviy

marketing

Iste’molchi

ga nima

kerak

bo‘lsa

o‘shani

Marketing

miks

kompleksi,

Maqsadli

bozorni

xoxish-

ehtiyojlari

ni

1960-1980 An’anaviy

marketing

Iste’molchi

ga nima

kerak

bo‘lsa

o‘shani

ishlab

chiqarish

Marketing

miks

Kompleksi,

iste’molchi

ni tadqiq

qilish

Maqsadli

bozorni

xoxish-

ehtiyojlari

ni tadqiq

etish

1980-1995 Ijtimoiyax

loqiy

marketing

Jamiyat

talablarini

hisobga

olgan

holda

iste’molchi

ga kerak

bo‘lgan

tavrlarni

ishlab

chiqarish

Marketing

miks

kompleksi,

ishlab

chiqarilad

igan tovar

va xizmat

ijtimoiy va

ekologik

oqibatlarn

i tadqiq

Maqsadli

bozorni

xoxish-

ehtiyojlari

-ni

qondirish

1995

yildan shu

davrgacha

Marketingn

i

o‘zaro

alokaviy

konsepsiyas

i

Biznes

bo‘yicha

shyeriklar

va

iste’molchil

arni

kondiradiga

n tovarlar

ishlab

chiqarish

Marketing

miks

kompleksi,

integratsiya

va

taxlil,

koordinatsi

ya

uslubi

Maqsadli

bozorni

xoxish-

ehtiyojlarini

qondirish

marketing konsepsiyasi «ishlab chiqarish

konsepsiyasi» - «mahsulot ustunligi»

tarzida belgilanadi, bunda eng muhim

masala yaxshi tovar ishlab chiqarish va

uni xaridorga arzon narxlarda sotish deb

hisoblanadi.

Konsepsiya shiori - «imkoni boricha

ko‘proq tovar ishlab chiqar, chunki bozor

talabi cheksiz». Shunisi diqqatga

sazovorki, bizning iqtisodiyotimiz hozirgi

davrda hammadan ko‘ra ibtidoiy

marketing kotseptsiyasiga yaqin turadi

Birinchi davr

Keyingi davr

«sotish konsepsiyasi» nomini oldi.

Bunda firmaning mahsulotini

«mana tovar tayyor, kelavyering

va savdolashing» shiori bilan

sotishni mo‘ljallash birinchi

o‘ringa chiqadi. Tovar va savdo

marketinggi konsepsiyalari

mahsulot ishlab chiqarish hali

syeriyali, ya’ni yalpi tus olmagan

davrda maydonga kelgan edi.

MARKETING EVOLYUTSIYASI ILM SIFATIDA

Yillar Nazariy

asoslari

Uslublari Qo‘llash

sohasi

1900-1950

yillar

Tovar

haqida

o‘rganish,

taqsimlashg

a mo‘ljal

olish,

sotish va

eksport

nazariyasi

Kuzatish,

xaridni va

sotishni

tahlil kilish,

ehtimollarni

hisoblash,

iste’mol

paneli

Ommaviy

tovar ishlab

chiqarish,

qishloq

xo‘jaligi

tarmog‘i

1960 yil Sotish

haqida

o‘rganish,

tovarga,

sotish

hajmiga

mo‘ljal olish,

distribyuter

lik

Motivlar

tahlili,

faoliyatni

tadqiq

qilish,

modellashti

rish

Iste’mol

vositalari

iste’molchila

ri

1980-1990

yillar

Holatli tahlil,

menejment

funksiyasi

sifatida

marketing

haqida

o‘rganish,

raqobatni

tahlil

nazariyasi,

ekologiya

asoslar,

strategik

marketing

Pozitsiyalashtir

ish, klaster

tahlil,

iste’molchilar

tipologiyasi,

ekspertiza,

sabab-oqibat

tahlili

Iste’mol

vositalari,

ishlab

chiqarish

vositalari,

xizmat

sohasi, foyda

kurmaydigan

tashkilotlar

iste’molchilari

1990 yildan

shu

davrgacha

Tadbirkorlik

quroli va

funksiyasi sifati

marketing

haqida o‘rganish,

bozor

nazariyasi,

ta’sir nazariyasi,

ijtimoiy va

ekologik

samaraga mo‘ljal

Pozitsiyalashtiris

h, klaster

tahlil,

iste’molchilar

tipologiyasi,

raqobatchilar va

iste’molchilarni

xulq-atvori

modellari,

benchmarketing,

o‘yin nazariyasi

Ishlab chiqarish

vositalari,

iste’mol

vositalari, xizmat

sohasi, foyda

kurmaydigan

tashqilotlar,

davlat

tadbirkorligi

sohasidagi

iste’molchilar

Б/БХ/Б ЖАДВАЛИ

Биламан Билишни

хоҳлайман

Билиб олдим

1972 yilda F.Kotler

mikromarketing va

makromarketing

tushunchalarini

asoslab beradi. 1976

yilda Shelbi Xant

marketing

ayirboshlash jarayoni

haqida

ilm hisoblanishini

ko‘rsatdi.

Tez o‘zgaruvchan

bozor sharoitlari,

narxsiz raqobat

usullarining

rivojlanishi,

ishlab chiqarish

yuksak darajada

chaqqon

moslashuvchan,

yakka iste’molchiga

mo‘ljallangan, hajmi

kichik bozor sohalari,

bozor segmentlari va

ayrim

«so‘qmoq»larning

ko‘pligi unga xos

xuxusiyatlari.

. Tovarning «hayotiy

sikli» misli

ko‘rilmagan darajada

qisqaradi. Hozirgi

davrda yetakchi

yapon elektron

firmalari bozorga

o‘rtacha har uch oyda

bir

marta

mikrosxemalarning

yangi turini

chiqaradi.

Mahsulotlar

assortimentning

xilma-xilligi ortdi, bir

xil tashlash

tajribasidan voz

kyechilmokda.

XULOSA

Marketing ehtiyoj va muhtojlikni

ayriboshlash orqali qondirishga

qaratilgan inson faoliyatining turidir.

Marketing vujudga kelishining asosiy

sabablaridan biri - bu ishlab chiqarish

hajmining ortib borishi, yangi

tarmoqlarning vujudga kelishi, tovar

turining ko‘payishi va tadbirkorlar

o‘rtasida mahsulotni sotish

muammosining vujudga kelishidir.

Фойдаланилган адабиётлар:

И.А.Каримов, “Узбекистон иктисодий

ислохотларни чукурлаштириш йулида”, Т.:

“Узбекистон”, 1995 й.

И.А.Каримов, Т.А.Каримова, “Миллий модель

муаммолари”, Т.: “Узбекистон”, 1993 й.

Филипп Котлер, “Основы маркетинга”, М.:

“Прогресс”, 1990 г. 236-239 бетлар.

Дж.Эванс, Б.Берман, “Маркетинг”, М.:

“Экономика”, 1993 г. 296-298 бетлар

А.Солиев, А,Усмонов,“Маркетинг”,Т.:

“Узбекистон”,1995й.

www.ziyonet.uz