Jan Potocki

RKOPIS ZNALEZIONY W SARAGOSSIE

2

ZawartoDziepierwszy.........................................................................................................................................7

HISTORIAEMINYIJEJSIOSTRYZIBELDY............................................................................................14

HISTORIAZAMKUKASSARGOMELEZ................................................................................................15

Dziedrugi.............................................................................................................................................18

HISTORIAOPTANEGOPASZEKO......................................................................................................21

Dzietrzeci............................................................................................................................................25

HISTORIAALFONSAVANWORDEN...................................................................................................26

HISTORIATRIVULCJAZRAWENNY.....................................................................................................31

HISTORIALANDOLFAZFERRARY.......................................................................................................33

Dzieczwarty........................................................................................................................................37

Dziepity.............................................................................................................................................39

HISTORIAZOTA..................................................................................................................................41

Dzieszsty...........................................................................................................................................46

DALSZYCIGHISTORIIZOTA.............................................................................................................46

Dziesidmy.........................................................................................................................................55

DALSZYCIGHISTORIIZOTA.............................................................................................................55

Dziesmy............................................................................................................................................62

OPOWIADANIEPASZEKA...................................................................................................................64

Dziedziewity..................................................................................................................................65

HISTORIAKABALISTY.........................................................................................................................67

Dziedziesity.......................................................................................................................................73

HISTORIATYBALDADELAJACQUIERE...............................................................................................75

HISTORIAPOWABNEGODZIEWCZCIAZZAMKUSOMBREROCHE..................................................77

Dziejedenasty.....................................................................................................................................81

HISTORIAMENIPALICEJCZYKA..........................................................................................................81

HISTORIAFILOZOFAATENODORA.....................................................................................................83

Dziedwunasty.....................................................................................................................................85

HISTORIAPANDESOWNY,NACZELNIKACYGANW..........................................................................86

HISTORIAGIULIAROMATI.................................................................................................................92

Dzietrzynasty......................................................................................................................................95

DALSZYCIGHISTORIINACZELNIKACYGANW...............................................................................95

DALSZYCIGHISTORIIGIULIAROMATI.............................................................................................95

HISTORIAKSINICZKIMONTESALERNO..........................................................................................99

3

Dzieczternasty..................................................................................................................................103

HISTORIAREBEKI.............................................................................................................................104

Dziepitnasty....................................................................................................................................111

DALSZYCIGHISTORIINACZELNIKACYGANW.............................................................................112

HISTORIAMARIIDETORRES............................................................................................................113

Dzieszesnasty....................................................................................................................................118

DALSZYCIGHISTORIINACZELNIKACYGANW.............................................................................118

DALSZYCIGHISTORIIMARIIDETORRES.......................................................................................118

Dziesiedemnasty...............................................................................................................................125

DALSZYCIGHISTORIIMARIIDETORRES.......................................................................................125

Dzieosiemnasty................................................................................................................................129

DALSZYCIGHISTORIINACZELNIKACYGANW.............................................................................131

HISTORIAHRABIEGODEPEAVELEZ..............................................................................................132

Dziedziewitnasty.............................................................................................................................139

HISTORIAGEOMETRY......................................................................................................................140

Dziedwudziesty.................................................................................................................................150

DALSZYCIGHISTORIINACZELNIKACYGANW.............................................................................151

Dziedwudziestypierwszy..................................................................................................................155

HISTORIAYDAWIECZNEGOTUACZA...........................................................................................156

Dziedwudziestydrugi.......................................................................................................................159

DALSZYCIGHISTORIIYDAWIECZNEGOTUACZA.......................................................................159

Dziedwudziestytrzeci.......................................................................................................................165

DALSZYCIGHISTORIIVELASQUEZA...............................................................................................165

Dziedwudziestyczwarty...................................................................................................................168

DALSZYCIGHISTORIIVELASQUEZA...............................................................................................169

Dziedwudziestypity........................................................................................................................174

DALSZYCIGHISTORIIVELASQUEZA...............................................................................................175

Dziedwudziestyszsty......................................................................................................................181

DALSZYCIGHISTORIINACZELNIKACYGANW.............................................................................181

Dziedwudziestysidmy....................................................................................................................192

DALSZYCIGHISTORIINACZELNIKACYGANW.............................................................................192

HISTORIAKSINEJMEDINASIDONIA.................................................................................................194

Dziedwudziestysmy.......................................................................................................................198

DALSZYCIGHISTORIINACZELNIKACYGANW.............................................................................199

4

DALSZYCIGHISTORIIKSINEJMEDINASIDONIA........................................................................199

HISTORIAMARGRABIEGODEVALFLORIDA....................................................................................201

Dziedwudziestydziewity................................................................................................................207

DALSZYCIGHISTORIINACZELNIKACYGANW.............................................................................207

DALSZYCIGHISTORIIKSINEJMEDINASIDONIA........................................................................207

HISTORIAHERMOSITA.....................................................................................................................211

Dzietrzydziesty..................................................................................................................................221

Dzietrzydziestypierwszy..................................................................................................................223

DALSZYCIGHISTORIIYDAWIECZNEGOTUACZA.......................................................................223

DALSZYCIGHISTORIINACZELNIKACYGANW.............................................................................226

Dzietrzydziestydrugi........................................................................................................................230

DALSZYCIGHISTORIIYDAWIECZNEGOTUACZA.......................................................................231

DALSZYCIGHISTORIINACZELNIKACYGANW.............................................................................233

HISTORIALOPEZASUAREZ...............................................................................................................235

HISTORIARODZINYSUAREZ............................................................................................................236

Dzietrzydziestytrzeci........................................................................................................................238

DALSZYCIGHISTORIIYDAWIECZNEGOTUACZA.......................................................................238

DALSZYCIGHISTORIINACZELNIKACYGANW.............................................................................240

DALSZYCIGHISTORIILOPEZASUAREZ..........................................................................................240

Dzietrzydziestyczwarty....................................................................................................................245

DALSZYCIGHISTORIIYDAWIECZNEGOTUACZA.......................................................................245

DALSZYCIGHISTORIINACZELNIKACYGANW.............................................................................247

DALSZYCIGHISTORIILOPEZASUAREZ..........................................................................................247

Dzietrzydziestypity.........................................................................................................................251

DALSZYCIGHISTORIIYDAWIECZNEGOTUACZA.......................................................................251

DALSZYCIGHISTORIINACZELNIKACYGANW.............................................................................253

DALSZYCIGHISTORIILOPEZASUAREZ..........................................................................................253

HISTORIADONROQUEBUSQUERA.................................................................................................255

HISTORIAFRASQUETYSALERO........................................................................................................258

Dzietrzydziestyszsty.......................................................................................................................265

DALSZYCIGHISTORIIYDAWIECZNEGOTUACZA.......................................................................265

DALSZYCIGHISTORIINACZELNIKACYGANW.............................................................................266

DALSZYCIGHISTORIILOPEZASUAREZ..........................................................................................266

Dzietrzydziestysidmy.....................................................................................................................269

5

Dzietrzydziestysmy........................................................................................................................273

DALSZYCIGHISTORIIYDAWIECZNEGOTUACZA.......................................................................273

Dzietrzydziestydziewity.................................................................................................................276

DALSZYCIGHISTORIIYDAWIECZNEGOTUACZA.......................................................................277

Dzieczterdziesty................................................................................................................................283

Dzieczterdziestypierwszy.................................................................................................................285

HISTORIAMARGRABIEGOTORRESROVELLAS................................................................................287

Dzieczterdziestydrugi......................................................................................................................290

DALSZYCIGHISTORIIMARGRABIEGOTORRESROVELLAS............................................................291

HISTORIAMONSIGNORARICARDIILAURYCERELLI,ZWANEJMARGRABINPADULI....................291

Dzieczterdziestytrzeci......................................................................................................................296

DALSZYCIGHISTORIIMARGRABIEGOTORRESROVELLAS............................................................296

Dzieczterdziestyczwarty..................................................................................................................302

DALSZYCIGHISTORIIMARGRABIEGOTORRESROVELLAS............................................................302

Dzieczterdziestypity.......................................................................................................................305

DALSZYCIGHISTORIIMARGRABIEGOTORRESROVELLAS............................................................306

Dzieczterdziestyszsty.....................................................................................................................309

DALSZYCIGHISTORIIYDAWIECZNEGOTUACZA.......................................................................310

Dzieczterdziestysidmy...................................................................................................................313

DALSZYCIGHISTORIINACZELNIKACYGANW.............................................................................313

Dzieczterdziestysmy......................................................................................................................318

DALSZYCIGHISTORIINACZELNIKACYGANW.............................................................................318

HISTORIACORNADEZA....................................................................................................................319

HISTORIADIEGAHERVASAOPOWIADANAPRZEZSYNAJEGO,POTPIONEGOPIELGRZYMA........320

Dzieczterdziestydziewity...............................................................................................................323

DALSZYCIGHISTORIIDIEGAHERVASA,OPOWIADANYPRZEZSYNAJEGO,POTPIONEGOPIELGRZYMA....................................................................................................................................323

Dziepidziesity..............................................................................................................................327

DALSZYCIGHISTORIIDIEGAHERVASA,OPOWIADANYPRZEZSYNAJEGO,POTPIONEGOPIELGRZYMA....................................................................................................................................327

Dziepidziesitypierwszy...............................................................................................................332

HISTORIABAEJAHERVASA,CZYLIPOTPIONEGOPIELGRZYMA..................................................332

Dziepidziesitydrugi.....................................................................................................................340

DALSZYCIGHISTORIINACZELNIKACYGANW.................................................................................340

DALSZYCIGHISTORIIPOTPIONEGOPIELGRZYMA......................................................................341

6

Dziepidziesitytrzeci....................................................................................................................345

DALSZYCIGHISTORIIPOTPIONEGOPIELGRZYMA......................................................................345

HISTORIAKOMANDORATORALVY..................................................................................................345

Dziepidziesityczwarty.................................................................................................................351

DALSZYCIGHISTORIINACZELNIKACYGANW.............................................................................351

Dziepidziesitypity.....................................................................................................................360

DALSZYCIGHISTORIINACZELNIKACYGANW.............................................................................360

Dziepidziesityszsty...................................................................................................................367

DALSZYCIGHISTORIINACZELNIKACYGANW.............................................................................367

Dziepidziesitysidmy..................................................................................................................373

DALSZYCIGHISTORIINACZELNIKACYGANW.............................................................................373

Dziepidziesitysmy.....................................................................................................................378

DALSZYCIGHISTORIINACZELNIKACYGANW.............................................................................378

Dziepidziesitydziewity..............................................................................................................383

DALSZYCIGHISTORIINACZELNIKACYGANW.............................................................................383

Dzieszedziesity............................................................................................................................386

DALSZYCIGHISTORIINACZELNIKACYGANW.............................................................................386

Dzieszedziesitypierwszy.............................................................................................................390

DALSZYCIGHISTORIINACZELNIKACYGANW.............................................................................390

Dzieszedziesitydrugi...................................................................................................................393

HISTORIAWIELKIEGOSZEJKAGOMELEZW...................................................................................394

Dzieszedziesitytrzeci...................................................................................................................397

DALSZYCIGHISTORIISZEJKAGOMELEZW..................................................................................397

Dzieszedziesityczwarty...............................................................................................................400

DALSZYCIGHISTORIISZEJKAGOMELEZW..................................................................................400

Dzieszedziesitypity....................................................................................................................404

DALSZYCIGHISTORIISZEJKAGOMELEZW..................................................................................404

HISTORIARODUUZEDW...............................................................................................................405

Dzieszedziesityszsty..................................................................................................................408

DALSZYCIGHISTORIISZEJKAGOMELEZW..................................................................................408

Zakoczenie.........................................................................................................................................409

Dodatek...............................................................................................................................................413

DALSZYCIGHISTORIINACZELNIKACYGANWZDNIACZTERDZIESTEGOSIDMEGOWEDUGWERSJIAVADOKO............................................................................................................................413

7

Dziepierwszy

JakooficerwojskfrancuskichuczestniczyemwobleniuSaragossy.Wkilkadnipozdobyciumiasta,zapuciwszysiwdoodlegdzielnic,zwrciemuwagnaniewielki,adniezbudowanydomek,ktrego,jakmisizrazuzdawao,Francuziniezdylijeszczespldrowa.

Zdjtyciekawoci,zbliyemsiizastukaemwdrzwi.Okazaosi,enieszamknite,pchnemjewiclekkoiwszedemdorodka.Woaem,szukaemnieznalazemnikogo.Odniosemwraenie,ewntrzeogooconejestzcenniejszychprzedmiotw;

nastoachiwszafachpozostayjedyniebahedrobiazgi.Tylkonapododze,wkcie,zauwayemkilkazapisanychzeszytw.Przejrzaemichzawarto.Bytorkopishiszpaski;jakkolwiekbardzosaboznaemtenjzyk,toprzeciezdoaempoj,emznalazrzeczzajmujc:rkopiszawierahistorieokabalistach,zbjcachiupiorach.Lekturaniezwykychopowiecizdaamisinaderstosowndlaoderwaniaumysuodtrudwwojennejwyprawy.Osdziwszy,erkopisutracinazawszeprawowitegowaciciela,bezwahaniawziemgozesob.

PopewnymczasiezmuszenibylimyopuciSaragoss.Nieszczciemznalazemsizdalaodgwnegokorpusuarmiiiwrazzmoimoddziaemwpademwrcenieprzyjaciela.Mniemaem,ewybiamojaostatniagodzina.Gdydotarlimytam,dokdnasprowadzono,Hiszpaniezaczliodbieranamnaszerzeczy.Prosiemopozwoleniezatrzymaniajednegotylkoprzedmiotu,ktryzresztniemgprzedstawiadlanichadnejwartoci,amianowicieznalezionegoprzezemnierkopisu.Pocztkoworobiliminiejakietrudnoci,nakonieczwrcilisioraddokapitana.Ten,rzuciwszyokiemnazeszyty,osobiciemipodzikowazaocaleniedziea;doktregoprzywizywawielkwag,rkopisbowiemzawierahistorijednegozjegoprzodkw.Wyjaniem,wjakisposbwszedemwposiadaniecennychzeszytw.Hiszpanwzimniedoswejkwatery,dobrzesizemnobchodziizatrzymanaduszypobyt.Uproszonyprzezemnie,tumaczyrkopisnajzykfrancuski,jazawierniezapisywaemjegosowa.

HrabiaOlavidezjeszczeniebysprowadziosadnikwdogrSierraMorena.Strometopasmo,ktreoddzielaAndaluzjodManszy,zamieszkiwaliwwczaskontrabandzici,rozbjnicyikilkuCyganw,oktrychmwiono,epoerajciaazabitychwdrowcw.Stdnawetposzohiszpaskieprzysowie:

LasgitanasdeSierraMorenaquierencarnedehombres.Niedonatym.Podrny,ktryodwaysizapuciwtdzikokolic,napastowanybywa,jakmwiono,przeztysiczneokropnoci,naktrychwidokdraanajzimniejszaodwaga.Syszapaczliwegosymieszajcesizhukiempotokw,rdpowistuburzymamiygobdneogniki,aniewidzialnercepopychaywbezdenneprzepacie.

8

Wprawdziemonabyoczasamiznalenatejstrasznejdrodzejakvent,czylisamotngospod,aleduchy,bardziejdiabelskienisamioberyci,zmusiytychostatnichdoustpieniaimmiejscaioddaleniasiwkraje,gdziejedyniegossumieniaprzerywaimspoczynek,azdwojgazegojednowybierajcoberyciwoleliztymdrugimmiedoczynienia.GospodarzzAndujarwiadczysiw.JakubemzKomposteli,ewopowiadaniachtychniemaadnegofaszu;dodanawet,epachokiwitejHermandadyzawszewymawiajsiodwycieczekwgrySierraMorena,podrnizajednaJaenlubEstremadur.

Odpowiedziaemmunato,etakiwybrmoeprzypadadosmakupodrnymzwyczajnegorodzaju,alegdykrldonFilipVraczyzaszczycimniegodnocikapitanawgwardiiwalloskiej.witeprawahonorunakazujmiudasinajkrtszdrogdoMadrytu,chociabybyaonazarazemnajniebezpieczniejsza.

ModypanieodpargospodarzWaszaMiodozwolimizwrciuwag,ejeelikrlzaszczyciwasstopniemkapitana,zanimnajlejszymechnieuczynitegosamegozaszczytubrodzieWaszejMioci,susznymbyobyprzedewszystkimdadowodyroztropnoci,tymbardziejeskorozeduchyrazsidojakiegomiejscaprzywi

Bybymijeszczewicejnabredzi.alespiemkoniaostrogamiiwtedydopierozatrzymaemsi,gdymsdzi,emniejusowajegoniedojd.Natenczas,obrciwszysi.dostrzegemgowywijajcegorkamiiwskazujcegomidrognaEstremadur.SucymjLopezimulnikMoskitospogldalinamnielitociwymwzrokiem,ktryzdawasipotwierdzaprzestrogioberysty.Udawaem,jakobymnicztegonierozumia,izapuciemsimidzyzarola,tamgdziepniejzaoonoosadnazwanLaCarlota.

Niemiejscu,gdziedzistoidompocztowy,znajdowaosiwwczasschronienie,dobrzeznanemulnikominazwaneprzeznichLosAlcornoques.czyliKorkoweDby,poniewadwapiknedrzewategorodzajuocieniayobfiterdo,ocembrowanebiaymmarmurem.Byatojedynawodaijedynycie.jakimonabyonapotkaodAndujaradogospodyVentaQuemada,obszernejiwygodnej,chociawystawionejpordpustyni.Waciwiemwicbytostaryzamekmauretaski,ktrymargrabiaPeaQuemadakazawyporzdziistdnazwanogoVentaQuemada.MargrabiawynajgonastpniepewnemumieszczaninowizMurcji,ktrytuzaoynajznaczniejsznacaymtrakciegospod.PodrniwicwyjedaliranozAndujar,spoywaliwLosAlcornoqueszapasy,jakiezesobprzywieli,iudawalisinanoclegdoVentaQuemada.Tamczstoprzepdzalinastpnydzie,aebyprzygotowasidoprzebyciagrizaopatrzywnowezapasy.

Takibyplanimojejpodry.

AlewaniegdyzblialimysidoKorkowychDbwiwspominaemLopezowiopotrzebieposiku,spostrzegem,eMoskitozniknamwrazzmuem,objuczonymwszystkimizapasami.Lopezodrzekmi,emulnikpozostakilkastajzanami,abypoprawicoprzyjukach.Czekalimynaniego,postpilimykilkakrokwnaprzd,potemznowuzatrzymalimysi,woalimy,wrcilimytsamdrog,abygowynale,alewszystkonaprno.

Moskitoznikiuniszsobnaszenajdroszenadzieje,tojestcaynaszobiad.Jasamtylkobyemnaczczo,LopezbowiemprzezcayczaszajadaserzToboso,ktrywzizesobnadrog,mimoto

9

jednakbynajmniejniebyweselszyodemnieimruczaprzezzby,egospodarzzAndujarmiasusznoiepewniezeduchyporwaybiednegoMoskita.

PrzybywszydoLosAlcornoques,ujrzaemprzyrdlekoszyknakrytywinnymliciem:musiaywnimbyowoce,zapomnianeprzezjakiegopodrnego.Ciekawiepogryemwerkizprzyjemnociznalazemczterypiknefigiipomaracz.OfiarowaemdwiefigiLopezowi,alepodzikowami.mwic,emoezaczekadowieczora.Zjademwicsamwszystkoinastpniechciaemnapisiwodyzerda.Lopezwstrzymamnie,dowodzc,ewodaszkodzipoowocach,ipodamitrochpozostaegomujeszczealikantu.Przyjempoczstunek,alezaledwieuczuemwinowodku,gdymdoznanagegocinieniaserca.Nieboiziemiazakrciymisiprzedoczymaibybymniezawodniezemdla,gdybyLopezniebymipopieszynapomoc.Otrzewimnie,mwic,eniepowinienemsidziwiiestantenpochodzizczczociiznuenia.Wistocie,nietylkoodzyskaemsiy,alenawetczuemsiwstanienadzwyczajnegopodniecenia.Okolicazdawaasipoyskiwatysicznymibarwami,przedmiotyzaiskrzyysiwmychoczach,jakgwiazdypodczasletniejnocy,ikrewzaczamibigwatownie,zwaszczanaszyiiskroniach.

Lopezwidzc,emprzyszeddosiebie,jznowurozwodzinarzekania:

NiestetymwidlaczegonieporadziemsifraGeronimodelaTrinidad,mnicha,kaznodziei,spowiednikaiwyroczninaszejrodziny!Niedarmojestonszwagrempasierbabratowejojczymamojejmacochy,atakbdcnaszymnajbliszymkrewnym,niepozwala,abycokolwiekstaosiwdomubezjegoporady.Niechciaemgosuchaidobrzemiteraz.Jakeczstomipowiada,eoficerowiezgwardiiwalloskiejsnarodemheretyckim,coatwopoznapoichjasnychwosach,bkitnychoczachiczerwonychpoliczkach,bouczciwichrzecijanieskoloruMadonnyzAtocha,malowanejprzezwitegoukasza.

Wstrzymaemtenpotokzuchwalstw,rozkazujcLopezowi,abypodamidubeltwkipozostaprzykoniach,podczasgdysamchciaemsiwdrapanajednzokolicznychskawnadziei,eodkryjzabkanegoMoskita.NatesowaLopezzalasizamiirzucajcsidomychng,zaklinanaimionawszystkichwitych,abygoniezostawiasamegowtakniebezpiecznymmiejscu.Chciaemwicsamprzypilnowakoni,ajegoposanawyszukanieMoskita,aletenzamiarjeszczebardziejgoprzestrasza.Nakoniecprzytoczyemmutyledobrychprzyczyn,ewreszciepozwolimiodeji,dobywszyzkieszeniraca,poczarliwiesimodli.

Wierzchokigr.naktremiaemzamiarwej,byybardziejoddalone,nimisitonapierwszyrzutokawydawao,izaledwiepogodziniepochoduzdoaemsinaniedosta.Stanwszynaszczycie,ujrzaempodsobdzikipustpaszczyzn,adnegoladuludzi,zwierztlubjakiegozabudowania,adnejdrogiprcztej,ktrprzyszedem,idokoaguchemilczenie.Przerwaemjewoaniem;echomitylkoodpowiedziaowoddali.Nakoniecwrciemdorda,znalazemmegokonia,przywizanegododrzewa,aleLopezLopezznikbezadnegoladu.

Miaemdwiedrogiprzedsob:albowrcidoAndujar,albopucisiwdalszpodr.Uskutecznieniepierwszegozamiarunieprzyszomiwcalenamyl,dosiademwickoniai,puciwszygowycignitymkusem,podwchgodzinachprzybyemnadbrzegiGwadalkwiwiru,ktrytamwcalenieroztaczasitymspokojnymiwspaniaymkorytem,jakieoblewamurySewilli.Gwadalkwiwirprzywypywiezgrpdzibystrympotokiembezdnaibrzegwituczefaleoskay,ktremucochwilawbieguzawadzaj.

10

DolinaLosHermanoszaczynasiwmiejscu,skdGwadalkwiwirrozlewasipopaszczynie.Dolinawzianazwodtrzechbraci,ktrychwsplnaskonnodorozbojwczyadalekowicejnistosunkipokrewiestwa.Miejscetodugobyowidowniniecnychichpostpkw.Ztrzechbracidwchpojmanoiprzywejciudodolinymonabyowidzieciaaich.bujajcesinaszubienicach;trzeciza,imieniemZoto,uciekzwizieKordowyi,jakmwiono,schronisiwpasmoAlpuhary.

Dziwnewiecirozpowiadanoodwchpowieszonychbraciach.Wprawdzieniemwiono,etoupiory,aleutrzymywano,enierazwnocyciaaich.oywioneszataskpotg,odwizujsizszubieniciniepokojyjcych.Thistorizatakpewnuwaano,epewienteologzSalamankinapisaobszernytraktat.wktrymdowodzi,ewisielcysczymwrodzajuwampirw,czegojunierazwwieciewidzianoprzykady,takenakoniecnajsilniejwtpicyzmuszenibyliuwierzy.Chodziytakepogoski,epotpiononiewinnietychdwchskazanychiemszczcsizapozwoleniemnieba,drczpodrnychiwdrowcw.WielenasuchaemsiotymwKordowie;zdjtyciekawocizbliyemsiwicdoszubienicy.Widokjejbytymobrzydliwszy,epodczasgdywiatrbujaohydnymitrupami,strasznespyszarpayimwntrznociiobskubywayzostatkwciaa.Zezgrozodwrciemoczyizapuciemsiwgry.

Trzebaprzyzna,edolinaLosHermanoszdawaasinaderprzyjazndlazbjeckichprzedsiwzi,zewszdbowiemzabezpieczaazoczycommiejscaschronienia.Cochwilazatrzymywaypodrnegoskayodwalonezgrlubodwiecznedrzewa,wywrconeprzez,burze.Wwielumiejscachdrogaprzecinaaoyskopotokuimijaagbokiejaskinie,ktrychzowieszczywidoknieufnoobudza.

Przebywszytdolin,wszedemwdrugidostrzegemgospod,wktrejmiaemszukaprzytuku,alezdalajupowierzchownojejnicdobregominiewrya.Rozpoznaem,eniebyookienaniokiennic,dymniebuchazkomina,adnegoruchudokoaniebyowidaiadenpiesnieoznajmiamojegoprzybycia.Stdwniosem,egospodatajestjednztych,jakie,wedugpowiecioberystyzAndujar,opuszczonoraznazawsze.

Imwicejzbliaemsidogospody,tymmilczeniegbszymmisizdawao.Nareszcieprzybyemiujrzaemprzywejciuskarbonkprzeznaczondozbieraniajamun,naktrejwyczytaemnastpujcynapis:

"Panowiepodrni,mdlciesiprzezmiosierdziezaduszGonzalezazMurcji,dawnegogospodarzazVentaQuernada.Nadewszystkozamijajcietomiejsceipodadnymwarunkiemnieprzepdzajcietunocy."

Postanowiemmiaooczekiwaniebezpieczestw,jakiminapiszagraa,wcaleniedlatego,abymniebyprzekonanyoistnieniuduchw,aledlatego,jakdalszycigtejhistoriipokae,ewcaymmoimwychowaniunajwicejzwrconouwaginawyrobieniewemniepoczuciahonoru,ahonor,jaksdziem,poleganatym,aebynigdynieokazywatrwogi.

Socejeszczeniezupeniezaszoikorzystaemzostatnichjegopromieni,abyobejrzetomieszkanie,prawdmwic,nietyledlazabezpieczeniasiprzeciwpotgompiekielnym,jakraczejdlawynalezieniajakiejywnoci,gdytadrobnostka,ktrznalazembywLosAlcomoquea,zaledwienachwilmogawstrzyma,alenigdyzaspokoigodu,jakimnietrawi.Przeszedemprzezkilkaizbiobszernychkomnat.Wikszczzdobiamozaikadowysokociczowieka,sufityzapokrywaywspaniaerzeby,jakimiprzedlatysusznieszczycilisiMaurowie.Zwiedziemkuchnie,

11

poddaszaipiwniceteostatniewykutebyywskale,niektreznichczyysizpodziemiami,ktrezdawaysidalekowgbgrprzeduaaleposikunigdzieznaleniemogem.Wreszcie,gdypoczosizmierzcha,poszedempokonia,ktrydotdstaprzywizanynapodwrzu,zaprowadziemgodostajni,gdziemspostrzegwizksiana,samzaudaemsidoizby,gdziestaondzneko,jedyneposanie,jakiezostawionowcaejgospodzie.Pragnemzasn,alenadaremnie,atujaknaprzekornietylkojada,aleiwiataniemogemwynale.

Tymczasemimnocstawaasiciemniejsza,tymmojemyliprzybierayczarniejszbarw.Todumaemonagymznikniciumoichdwchsucych,lubznowuosposobach,jakimimgbymsiposili.Mylaem,ezodzieje,naglewyszedszyzkrzakwlubjakiejpodziemnejkryjwki,schwytaliLopezaiMoskita,mniezabalisizaczepi,widzcmojpostawojskow,ktraimbynajmniejnieobiecywaatakatwegozwycistwa.

Moliwocizaspokojeniagodunajbardziejmniezajmoway;widziaemkozynagrach,bezwtpieniaipasterzmusiasiprzynichznajdowainiepodobiestwembyo,ebyniemiaprzysobiemlekaichleba.Nadtoliczyemtakenamojstrzelb.AlezanicwwiecieniebybymwrcidoAndujar,takdaleceobawiaemsiwystawinaszyderskiezapytaniaoberysty.Postanowiembezwahaniapucisiwdalszdrog.

Gdywszystkieteuwagibyyjuwyczerpane,niemogemwstrzymasiodpowtrzeniawpamiciznanejhistoriifaszerzwmonetiwieluinnychwpodobnymrodzaju,ktrymikoysanomojedziecinnelata.Rwnieprzychodziminamylnapisumieszczonynaskarboncedojamun.Nieprzypuszczaem,aebydiabeskrcikarkoberycie,aleniemogemsobiewytumaczyjegosmutnegozgonu.

Takimsposobemwrdguchejciszymijaygodziny,gdynaglezadraemnaniespodziewanygosdzwonu.Usyszaemdwanacieuderze,ajakwiadomo,zeduchymajwadztylkoodpnocydopierwszegopianiakoguta.Wistocie,mogembyzdziwiony,gdyzegarniebipoprzednichgodzinidwikjegottnimiwuszachgrobowo.Pochwiliotworzyysidrzwiizbyiujrzaemwchodzcczarnposta,alebynajmniejniestraszn,byatobowiempikna,pnagaMurzynkazdwiemapochodniamiwrkach.

Murzynkazbliyasi,zoyamigbokiukonitymisowyodezwaasiwczystymhiszpaskimjzyku:

Senorkawalerze,dwiecudzoziemki,ktreprzepdzajnocwtejgospodzie,prosz,abyraczypodzieliznimiwieczerz.Raczudasizamn.

PopieszyemzaMurzynkiprzeszedszykilkakorytarzy,znalazemsiwrzsistoowieconejkomnacie,pordktrejstastztrzemanakryciami,uginajcysipodjaposkporcelanikarafkamizgrskiegokrysztau.Wgbikomnatywznosiosiwspaniaeoe.KilkaMurzynekkrztaosipilniewedlesuby,alenaglerozstpiysiwdwaszeregiiujrzaemwchodzcedwiekobiety;peich,zrililiiutkana,wspanialeodbijaaodhebanowejbarwyichsuebnic.Obiemodekobietytrzymaysizarce.Ubranebyydodziwnie,przynajmniejtakmisiwydawao,aczkolwiekpniej,wdalszychmoichpodrach,przekonaemsi.ebytozwykystrj,jakiegouywanonawybrzeachberberyjskich.Ubirtenskadasiwaciwietylkozkoszuliistanika.Koszulawgrnejpoowiebyapcienna,odpasazauszytazgazyzMequinez,tkaniny,ktrabyaby

12

zupenieprzezroczysta,gdybyszerokiewstgijedwabne,jedneobokdrugichspywajce,niezasaniaywdzikw,ktretylepodtymlekkimpokryciemzyskiway.Stanikbezrkaww,bogatoperamihaftowanyizdobnywdiamentowezapinki,szczelniewizinieysteono.rkawyzaodkoszuli,takegazowe,zwizanebyynaplecach.Kosztownebransoletypokrywayichramiona.Nkitychnieznajomych,nkipowtarzamktrewinnybyybypokrzywioneizakoczoneszponami,gdybybyydozychduchwnaleay,przeciwnie,skrywaydrobnepaluszkiwwykwintnychwschodnichpapuciach.Obrczkibrylantoweotaczayjeprzykostkach.

Nieznajomezbliyysikumniezuprzedzajcymumiechem.Kadaznichbyawodmiennymrodzajudoskonapiknoci.Jednawysoka,smuka,olniewajca.drugazaagodnaibojaliwa.Kibiirysystarszejnapierwszyrzutokazadziwiayregularnoci.Modsza,pulchniutka,miaaniecowysunitewargi,a}ejprzymruoneoczyprzysonitebyyrzsaminiezwykejdugoci.Starszatymisowyodezwaasidomniewczystymkastylijskimnarzeczu:

Senorkawalerze,dzikujemycizauprzejmo,zjakraczyeprzyjtskromnwieczerz.Mniemam,eczujeszjejpotrzeb.

Sowaterzekaztakzoliwymumiechem,ewtejchwiliposdziemjorozkazuprowadzeniamegomuazzapasami.Wkadymjednakrazieniemonabyosigniewa,stratamojasowiciebyawynagrodzona.

Siedlimydostouitasamanieznajomarzeka,przysuwajcnaczyniezjaposkiejporcelany:

Senorkawalerze,znajdziesztuollapodrid,zoonzmiswszelkiegorodzajuoprczjednego,gdymyjestemywierne,czyli,wyraniejmwic,muzumanki.

Piknacudzoziemkoodpowiedziaembezwtpieniaprawdwyrzeka;komususzniejprzystoimwiowiernoci?Jesttoreligiasercprawdziwiekochajcych.Wszelako,zanimzaspokoiciemjgd,raczcieuczynitonaprzdzmojciekawociipowiedzciemi,ktojestecie.

Jedztymczasem,senorkawalerzeodparapiknaMauretankadlaciebieniemamyadnychtajemnic.NazywamsiEmina,amojasiostraZibelda.MieszkamywTunisie,alenaszarodzinapochodzizGrenadyiniektrzyznaszychkrewnychzostaliwHiszpanii,gdziepokryjomuwyznajwiarojcw.PrzedtygodniemopuciymyTunisiwyldowaymynapustymbrzegu,bliskoMalagi.NastpniemidzyLojaiAntequeraprzebyymygry,wreszciedostaymysitutaj,abyzmieniubirizabezpieczysiprzeciwposzukiwaniom.Widziszzatem,senor,enaszapodrjestwantajemnic,ktrpowierzamytwojejuczciwoci.

Zapewniempiknepodrniczki,ezmojejstronyniemajsiczegoobawia,izaczemsiposila,wprawdzieniecoarocznie,zawszejednakzpewnegorodzajuwymuszonelegancj,ojakiejnigdyniezapominamodyczowiek,gdysamjedenznajdujesiwtowarzystwiekobiet.

Gdyspostrzeono,empierwszygdzaspokoiiezabieramsidotego,conazywajwHiszpaniilosdulces,piknaEminarozkazaaMurzynkom,abymipokazay,jaksiwichojczynietaczy.Zdawaosi.eadenrozkazniemgbydlanichprzyjemniejszy.Wypeniygozywoci,ktranawetcokolwiekprzechodziawswawol.Zapewneniebybymnigdywstaniepooykocatymplsom,gdybymniebyzapytapiknychnieznajomych,czyonetakeczasamioddajsitejrozrywce.Zacaodpowiedpowstayikazaysobiepodakastaniety.Taniecichprzypominabolero

13

wywodzcesizMurcjiifof,taczonwAlgarve.Ci,ktrzyzwiedzalitekraje,atwomogsobiegowyobrazi,jednakenigdyniezdoajpojuroku,jakidodawaymuwdzikidwchAfrykanek,osoniteprzezroczystymifadami,spywajcymiponadobnychkibiciach.

Przezpewienczasspokojnieprzypatrywaemsizachwycajcymtancerkom,nakoniecporuszeniaich,corazgwatowniejsze,odurzajcydwikmauretaskiejmuzyki,zmysyrozognioneobfitymposikiem,wszystkotorazemmimowolnieporwaomniewnieznanydotdobd.Wistocieniewiedziaem,czytokobiety,czytepodstpnejakiewidziada.Niemiaemspojrze,niechciaemnicwidzie,zakryemdonioczyiwtejchwiliuczuem,etracprzytomno.

Obiesiostryzbliyysidomnieiujymniezarce.Eminatroskliwiedowiadywaasiomojezdrowie,uspokoiemj.Zibeldatymczasempytaa,cotozamedalion,ktryspoczywanamoichpiersiachzapewnewizerunekkochanki?

Jesttoklejnotodpowiedziaemktrymamodmatkiiktregoobiecaemnigdyniezdejmowa.Zawieraonczstkprawdziwegokrzya.

NatesowaZibeldacofnasiizblada.

Trwoyszsimwiemdalejaprzeciezeduchytylkolkajsikrzya.Eminaodpowiedziaazasiostr:

Senorkawalerze,wiesz,ejestemymuzumankami,iniepowinienedziwisiprzykroci,jakmimowolniemojejsiostrzesprawie.Wyznaj,etegosamegodoznaamuczucia:przykronam,enajbliszy(naszkrewnywyznajewiarChrystusa.TamowacizadziwiaalewszaketwojamatkarodzisizGomelezw.Mytakenaleymydotejrodziny,ktrawiedzierdswjodAbencerragwalesidmynatejsofie,awicejciopowiem.

Murzynkioddaliysi.Eminaposadziamniewkciesofyipodwinwszynogipodsiebie,usiadaprzymnie.Zibeldapooyasizdrugiejstrony,wsparanamojejpoduszce,itakbliskobylimyjednooddrugiego,enaszeoddechyrazemsimieszay.Eminazdawaasidumaprzezchwil;nastpnie,rzucajcnamniewejrzeniepeneuczucia,wziamniezarkiwtesowazacza:

Wcaleniepragnukrywaprzedtob,kochanyAlfonsie,enieprostyprzypadeknastusprowadza.

Czekaymytunaciebie,agdyby,powodowanybojani,obrainndrog,bybynazawszepostradanaszszacunek.

Pochlebiaszmi.piknaEminoodrzekem.Nierozumiem,dlaczegocitakzajmujemojaodwaga.

TwojaosobanadernaszajmujemwiadalejMauretankaalemoemniejcitobdziepochlebia,gdysidowiesz,ejestepierwszymmczyzn,jakiegowyciuspotykamy.Dziwicimojesowaizdajeszsipowtpiewaoichprawdzie.Obiecaamciopowiedziehistorinaszychprzodkw,alezapewnelepiejbdzie,gdyzacznodwasnej.

14

HISTORIAEMINYIJEJSIOSTRYZIBELDY

OjcemnaszymjestJazirGomelez,wujdejapanujcegodziwTunisie.Niemiaymybrata,nieznaymynigdyojca,aponiewaodnajmodszychlatzamknitebyymywmurachseraju,zbywaonamnanajmniejszymowaszejpcipojciu.Naturajednakobdarzyanasniewypowiedzianskonnocidomiocii,wbrakuinnychosb,pokochaymysiwzajemnie.Przywizanietozaczosiodpierwszychlatdziecinnych.Zalewaymysizami,gdychcianonaschocianachwilrozdzieli.Gdyjednznasskarcono,drugawybuchaapaczem.Wdziebawiymysiprzyjednymstoliku,awnocypodzielaymyjednoposanie.

Totakyweuczuciezdawaosirazemznamiwzrastainowychsinaoraoprzezokoliczno,oktrejciopowiem.Miaamwtedyszesnacielat,amojasiostraczternacie.Oddawnazauwayymy,enaszamatkapilnieprzednamichowaniektreksiki.Zpocztkuzwracaymynatomaouwagi,itakdojuznudzoneksikami,naktrychnasczytauczono,alezwiekiemprzyszanamciekawo.Wypatrzyymy

chwil,gdyzakazanaszafkabyaotwarta,iszybkoporwaymymaytomik,ktryopisywamiostkiMednunaiLejli,tumaczonezperskiegoprzezBenOmara.Tozachwycajcedzieo,ognistymibarwamimalujcerozkoszemioci,zapalionaszemodegowy.Niemogymyichzrozumie,niewidzcnigdyosbwaszejpci,alepowtarzaymysobienowedlanaswyraenia.Przemawiaymymowkochankwinakonieczapragnymykochasiichsposobem.JawziamnasiebierolMednuna,siostrazamojaLejli.Naprzdowiadczyamjejmojnamitno,ukadajckwiatywbukiecie(jesttorodzajwzajemnegoporozumieniasiwcaejAzjiuywany),nastpnierzucaamjejpeneogniaspojrzenia,padaamprzedninakolana,caowaamladyjejstp,zaklinaamwietrzyk,abyjejmojealezanosi,ichciaamgorozpomienigorcymiwestchnieniami.

Zibelda.wiernanaukommistrza,naznaczyamischadzk.Upadamjejdokolan,caowaamjporkach,oblewaamzamijejnogi.Kochankamojazpocztkulekkioprstawiaa,pochwilijednakdozwalaamiukrakilkapocaunkwiwreszciepodzielaazupeniewrzcemojeuczucia.Duszenaszezdawaysirazemzlewaidoskonalszegoszczcianiepojmowaymy.

Niepamitam,jakdugobawiynastenamitnesceny,aleniebawemgwatownonaszychuczuznaczniesiuspokoia.Powziymychdoniektrychnauk,szczeglniezadoznajomocirolin,ktrychprzymiotypoznawaymyzdziesawnegoAverroesa.Matkamoja,wprzekonaniu,enigdyniemonadosiuzbroiprzeciwnudomseraju,zprzyjemnocispogldaananaszezatrudnieniaichccnamuatwinauk,kazaasprowadzizMekkiwitniewiast,zwanHazareta,czyliwitwitych.HazaretauczyanasprawProrokaiwykadaanamnaukitymczystymimelodyjnymjzykiem,jakiegouywadzijednotylkopokolenieKoreisz.NiemogymydosijejnasuchainiebawemumiaymyprawiecayKorannapami.Nastpniematkaopowiadaanamhistorinaszejrodzinyiudzielianammnstwopamitnikw,zktrychjednebyypisanepoarabsku,innezapohiszpasku.

DrogiAlfonsie,nieuwierzysz,jaknamzbrzydawaszareligia,jakznienawidziymyjejkapanw.Zdrugiejzatostronykolejeinieszczciarodziny,ktrejkrewwyachnaszychpyna,niesychanienaszajmoway.RazunosiymysinadSaidemGomelezem,ktrycierpiamczestwawwizieniachinkwizycji,toznowunadjegosynowcemLeissem,ktrydugiczasprowadziwgrachyciedzikiei

15

maorneodyciazwierztdrapienych.Takieopisyobudziywnaspodziwdlamczyzn,chciaymyichwidzieiczstowstpowaymynatarasogrodowy,abychozdalekaspostrzecmarynarzynajeziorzeGolettalubwiernych,pieszcychdokpieliHamamNef.ChocianiezapomniaymynaukzakochanegoMednuna,jednakodtdnigdyjuwicejichniepowtarzaymy.Mniemaamnawet,ewuczuciumoimdlasiostrywygasazupenienamitno,gdywtemnowywypadekprzekonamnie,esimyliam.

PewnegodniamatkanaszaprzyprowadzianamjakksinzTafiletu,kobietwpodeszymwieku.Przyjymyjjakmonanajlepiej.Poskoczonychodwiedzinachmatkaoznajmiami,eksinadamojejrkidlaswegosyna,mojazasiostraprzeznaczoriajestzaonjednemuzGomelezw.Wiadomotagromemnasrazia.Naprzdniemogymysowajednegowymwi,pniejnieszczcietegorozdzieleniatakywostanonamprzedoczyma,emysioddaynajgwatowniejszejrozpaczy.WyrywaymysobiewosyicayserajnapeniaymynaszymikrzykamiNareszcie,gdyoznaki.naszejbolecizaczyprzechodziwszalestwo,matkanasza,przelka,obiecaanasnieprzymuszaizarczyanamwolnozostaniadziewcztamilubzalubieniategosamegomczyzny.Tezapewnieniatrochnasuspokoiy.

Wkrtcepotemmatkaprzyszanampowiedzie,emwiaznaczelnikiemnaszejrodzinyietenzezwoli,abymybyypolubionejednemumowi,zwarunkiem,abytenmaonekpochodzizrodzinyGomelezw.

Nicnatonieodrzekymy,alemylposiadaniajednegomazkadymdniembardziejnamsiumiechaa.Dotdniewidziaymyanistarego,animodegomczyzny,chybabardzozdaleka;aleponiewamodekobietyzdawaynamsiprzyjemniejszenistare,pragnymyprzeto,abynaszmaonekbytakemody.Spodziewaymysi,enampotrafiwytumaczyniektreustpyzksikiBenOmara,ktrychsameniebyymywstaniezrozumie.

TuZibeldaprzerwaasiostrzeiciskajcmniewobjciach,rzeka:

KochanyAlfonsie,czemuniejestemuzumaninem!Jakebyabymszczliwa,widzccinaonieEminy,uczestniczcwwaszejrozkoszyiczcsizwamiwucisku!Wnaszymdomu,podobniejakwrodzinieProroka,potomkowiepokdzielimajtakiesameprawa,jakliniamska,odciebiewiczaleyzostanaczelnikiemnaszejrodziny,ktrajuchylisikuupadkowi.Dobyobydotegootworzysercewitympromieniomnaszegowyznania.

Sowatetakmisiwydaypodobnedopokusdiabelskich,ewypatrywaemtylko,czyniedojrzladwrokwnapiknymczoleZibeldy.Przebknemkilkaswowitocimojejreligii.Obiesiostrycofnysiodemnie.TwarzEminyprzybraawyrazpowagi,poczympiknaMauretankatakdalejmwia:

SenorAlfonsie,zbytwieleopowiadaamosobieiZibeldzie.Niebyotomoimzamiarem:usiadamobokciebie,abycipowiedzieszczegydotyczcerodzinyGomelezw.zktrychpochodziszprzezkobiety.Oto,oczymchciaam,abysidowiedzia:

HISTORIAZAMKUKASSARGOMELEZ

16

PierwszymnaczelnikiemnaszejrodzinybyMasudBenTaher,bratJusufaBenTaher,ktrywkroczydoHiszpaniinaczeleArabwinadaswojenazwiskogrzeGebalTaher,czyli,jakwywymawiacie,Gibraltar.Masud,wieleprzyczyniwszysidopowodzeniaarabskiejbroni,otrzymaodkalifaBagdaduzwierzchnictwonadGrenad,ktresprawowaadomierciswegobrata.Bybynatymurzdzieduejpozosta,gdynaderbyszanowanytakprzezmuzumanw,jakiprzezmozarabw,czylichrzecijanpodpanowaniemMaurwpozostaych,alemiapotnychnieprzyjaciwBagdadzie,ktrzygooczerniliprzedkalifem.Dowiedziasi,ezgubajegojestnieuchronna,isampostanowisioddali.ZebrawicgarstkwiernychizapucisiwAlpuhary,ktre,jakwiesz,sdalszymcigiempasmaSierraMorenyioddzielajkrlestwoGrenadyodkrlestwaWalencji.

Wizygoci,naktrychzdobylimyHiszpani,nieprzedarlisinigdywAlpuhary;wikszaczdolinbyazupenieopuszczona.Tylkotrzyznichzamieszkiwalipotomkowiedawnegoluduiberyjskiego,zwaniTurdulami.NieznalionianiMahometa,anitwojegoProrokaNazarejskiego;zasadyichreligiiiprawzawartebyywpieniach,ktreojcowiedzieciomprzekazywali.Mieliniegdyksigi,aletezczasemzupeniewyginy.

MasudowadnTurdulamiraczejperswazjnisi,nauczysiichjzykaiwpoiwnichzasadyislamu.Obaludyzmieszaysiprzezwzajemnemaestwaitemutozlaniuszczepw,jakotepowietrzugr,winnemyzmojsiostrtoywionpe,jakaodznaczacrkiGomelezw.MonawprawdzieiuMaurwnapotkawielebiaychkobiet,aletezwyklesblade.

Masudprzyjtytuszejkairozkazawzniewarownyzamek,ktrynazwaKassarGomelez.Bardziejsdzianiwadcaswegopokolenia,Masuddlakadegobyprzystpny,drzwijegozarwnodlawszystkichsiotwieray,tylkowostatnipitekkadegomiesicaegnasizrodzin,schodzidozamkowegopodziemiaitamzamknitycaytydzieprzepdza.Teznikaniadaypowddorozmaitychwnioskw.Jedniutrzymywali,eszejkprowadzirozmowyzDwunastymImamem,ktrymazjawisinakocuwiata;drudzyza,eAntychrystsiedziuwizionywpodziemiu;ostatniwreszciedowodzili,esiedmiubracipicychtamspoczywawrazzeswymwiernympsemKalebem.Szejkwcalenatedomysyniezwaairzdziswoimludem,jakdugomusistarczyo.Nakoniecwybranajroztropniejszegozcaegopokolenia,mianowagonastpc,oddamukluczodpodziemia,asamschronisidopustelni,gdziejeszczeydugielata.

Nowyszejkrzdziwduchuswegopoprzednikairwnieznikaostatniegopitkukadegomiesica.Tenstanrzeczytrwadopty,dopkiKordowanieotrzymaaswoichkalifw,zupenieniezawisychodwadcwBagdadu.NatenczasgraleAlpuhary,ktrzybraliczynnyudziawtychzmianach,zaczliosiedlasinarwninach,gdziewkrtcezasynlipodnazwiskiemAbencerragw.Inniza.ktrzypozostaliwierniszejkowizKassarGomelezu,zatrzymalimianoGomelezw.

TymczasemAbencerragowiezakupilinajbogatszeposiadociwkrlestwieGrenadyinajwspanialszepaacemiasta.Zbytekichzwrcipowszechnuwag.Powzitopodejrzenie,epodziemieszejkwzawieranieprzebranebogactwa,aleniktniebywstaniesprawdzitegoprzypuszczenia,gdysamiAbencerragowienieznalirdaswychskarbw.Wreszcie,gdypiknetekrlestwacignynasiebiegniewboy,Allachoddajewrceniewiernych.ZdobytoszturmemGrenadiwkilkadnipotemsawnyGonzalwzKordowynaczeletrzechtysicyHiszpanwwkroczywAlpuhary.HatemGomelezbywtedyszejkiemnaszegopokolenia.WyszedwicnaprzeciwGonzalwaiwrczymukluczeodzamku.Hiszpanzadakluczyodpodziemia,szejkitemunatychmiastprzynis.Gonzalwosobiciezszeddopodziemia,zamiastskarbwznalazgrobowieci

17

kilkastarychksig,drwigonozczczychdomyswswoichrodakwipopieszynapowrtdoValladolid,dokdgowzywaymioimiostki.

AdowstpienianatronKarolapokjtrwawnaszychgrachnieprzerwanie.SefiGomelezbywtedyszejkiem.Czowiektenzniewiadomychprzyczyndoniscesarzowi,eodkryjemuwantajemnic,jeeliKarolzechceprzysawAlpuharyjakiegoznakomitegoHiszpana,wktrympokadacaezaufanie.Zanimdwatygodnieupyno,donRuizzToledojakoposecesarskistawisiuGomelezw,aleznalazszejkanieywego.Zamordowanogowwiliprzyjazduposa.DonRuizzaczprzeladowakilkaosb,alewnet,znudzonyprnymiusiowaniami,powrcinadwrcesarski.

TymsposobemtajemnicaszejkwprzeszadomordercySefiego.Czowiekten,nazwiskiemBillahGomelez,zgromadzistarszychpokoleniaiprzedstawiimpotrzebzabezpieczeniatakwanejtajemnicy.PostanowionodopucidosekretukilkuczonkwrodzinyGomelezw,takjednak,abykadyznichwiedziatylkooczstcetajemnicy.Wybranipowinnidadowodyroztropnoci,wiernociinieustraszonejodwagi.

TutajZibeldaznowuprzerwaasiostrze,mwic:

KochanaEmino,czyniesdzisz,eAlfonsbybyprzetrwatewszystkieprby?Ach,ktmieotymwtpi!DrogiAlfonsie,jakaszkoda,eniejestemuzumaninem;bezwtpieniastabysipanemnieprzeliczonychskarbw.

Tozupeniewygldaonanowpokus.Duchciemnoci,niemogczncimirozkosz,starasiobudziwemniedzzota.AletymczasempikneMauretankiprzytuliysidomnieiuczuemwyraniedotknicieciaywych,niezacieni.PochwilimilczeniaEminatakdalejmwia:

KochanyAlfonsie,wieszdobrzeoprzeladowaniach,jakichdowiadczyonaszepokoleniezapanowaniaFilipa,synaKarolowego.Porywanodzieci,wychowywanojewwierzeChrystusaioddawanoimmajtkirodzicw,ktrzyniechcieliporzuciwyznaniaojcw.WtedytojedenzGomelezwzostaprzyjtydoteketuderwiszww.Dominikaidostpigodnociwielkiegoinkwizytora

TuusyszelimypianiekogutaiEminaprzestaamwi.Kogutjeszczerazzapia.Czowiekprzesdnybybysispodziewa,edwiepiknocinagledymnikiemulec.Tojednakwcalenienastpio,wszelakodziewcztazaspiysinagleipogryywdumaniach.

Eminapierwszaprzerwaamilczenie.

LubyAlfonsierzekajudniezaczyna,zbytdrogiesgodziny,ktremoemyztobprzepdzi,abymymiaytrwonijenaopowiadaniudawnychdziejw.Niemoemyzostatwymimaonkami.chybaeuznaszprawoProroka.Alewolnocibdziewidzienaswenie.Przystajesznato?

Zgodziemsinawszystko.

NiedonatymrzekaEminazwyrazemnajwyszejgodnociniedonatym,kochanyAlfonsie;trzebajeszcze,byprzysignanajwitszezasadyhonoru,enigdyniezdradzisztajemnicynaszychimion,naszegoistnieniaitegowszystkiego,cowieszonas.Czyodwayszsiprzyjnasiebietakiezobowizanie?

18

Przyrzekemspeniwszystko,czegoodemniedano.

TodobrzerzekaEmina.Teraz,siostro,przynieczarpowiconprzezMasuda,naczelnikanaszegopokolenia.

PodczasgdyZibeldaposzapozakltczar.Eminauklkaiodmawiaaarabskiemodlitwy.Zibeldawrciazczar,ktramisizdawaawyrnitazjednegowielkiegoszmaragdu.Obiesiostryumoczyywniejustairozkazaymiodrazuwychyliresztnapoju.Byemposuszny.Eminapodzikowaamizaulegoiczulemnieuciskaa.PotemZibeldaprzylgnadomoichustidugoniemogasiodnichoderwa.Wreszcieobieopuciymniemwic,eniebawemznowuJeujrzietymczasemradz;mi,abymstarasiczymprdzejzasn.

Tyledziwnychwypadkw,cudownychopowiadainieprzewidzianychwraedaobymiprzezcanocnadczymrozmyla,alemuszwyzna,eobiecanesnynadewszystkomniezajmoway.Szybkowicrozebraemsiigdymsijupooynaprzygotowanedlamnieoe,zauwayemzprzyjemnoci,eposaniejestszerokieiejakdlasnwzanadtojestmiejsca.Alezaledwiemiaemczasuczynituwag,gdynieprzezwycionysenosiadmipowiekiiwszystkiezudynocypochwyciywnetmojezmysy.Cochwilabdziemwcorazinnychfantastycznychurokach,amylmoja,niesionanaskrzydachdzy,mimowolniestawiaamnierdafrykaskichserajw,odsaniaawdzikiukrytewichzakltychmurachipograawtoninieopisanychrozkoszy.Czuem,eni,ajednakmiaemwiadomo,eniesennewidziadacisnwmoichobjciach.Gubiemsiwnieskoczonejprzestrzeninajszaleszychzudze,aledobrzepamitam,ezawszeznajdowaemsiwtowarzystwiemoichpiknychkuzynek.Zasypiaemnaichonieibudziemsiwichobjciach.Niepomn,ilerazydoznaemtychczarownychprzemian

Dziedrugi

Nareszcieocknemsinaprawd.Socepaliomipowiekiiztrudemzdoaemjepodnie.Ujrzaemniebo,znajdowaemsiwicnawolnympowietrzu,alesenciymijeszczenaoczach.Niespaemju,ajednakniebyemzupenierozbudzony.Okropneobrazyprzesuwaysiprzedmoimumysem.Trwogamniezdja.Zerwaemsinagleiusiadem.

Gdzieznajdwyrazy,abyopisagroz,jakamnowadna?LeaempodszubienicLosHermanos.TrupydwchbraciZotaniewisiay,alespoczywaypoobumoichstronach.Bezwtpieniacanocmidzynimiprzepdziem.Spoczywaemnapotarganychpostronkach,resztkachkoraznaodamkachszkieletwinaohydnychachmanach,ktrepozgniciuciaodpadyodkoci.

Mniemaem,epijeszczeieprzykrysenmnietoczy.Przymknemoczy,zaczemprzypominasobiewraeniaminionejnocy.Wtempoczuemszpony,wpijajcemisiwbok.Spostrzegemspa,ktryspadnamnieipoerajednegozmoichtowarzyszwnoclegu.Bl,jakimiteszponysprawiy,rozbudzimniezupenie.Sukniemojeleayobokmnie,poczemsiczymprdzejubiera.Kiedymjubyubrany,chciaemwyjzszubienicznejzagrody,alebramabyazamknitaiotworzyjejadnymsposobemniemogem.Musiaemwicwdrapasinatosmutneogrodzenie.Dostawszysinawierzch,oparemsiosupszubienicyijemdokoaspogldanaokolic.Znaemjutomiejsce.

19

Wistocie,znajdowaemsiprzywejciudodolinyLosHermanos,niedalekoodbrzegwGwadalkwiwiru.

Gdytakwodziemnaokoobdnymioczyma,spostrzegemdwchpodrnychnadrzek,zktrychjedenprzygotowywaniadanie,drugizatrzymazacugledwakonie.Byemtakuszczliwionyzwidokuludzi,enatychmiastzaczemkrzycze:Agur!Agur!coznaczypohiszpasku"Dziedobry"lubte"Jaksimasz?"

Dwajpodrni,spostrzegszytegrzecznoci,jakieimktozwierzchokaszubienicywiadczy,osupieliprzezchwil,aleniebawemdosiedlikoniicotchupopdzilidoAlcornoques.Woaem,ebysizatrzymali,alenaprno:imgoniejkrzyczaem,tymprdzejumykaliigbiejzapuszczaliostrogi.Gdywreszciezupeniestraciemichzoczu,przedewszystkimpomylaemoopuszczeniumegostanowiska.Zeskoczyemnaziemiiupadajc,niecosipotukem.

KulejcdostaemsinadbrzegGwadalkwiwiru;zastaemtamprzygotowaneniadanie,ktregodwajpodrniztakimpopiechemodbiegli.Posiektenprzyszedmiwsampor,byembowiemnaderwycieczony.Znalazemgotujcsijeszczeczekolad,esponjadomoczonewalikancie,chlebijaja.

Zaczemodpokrzepieniasi.anastpniejemprzywodzinapamiwypadkiubiegejnocy.Wspomnieniamojepowikaysizupenie,dobrzejednakpamitaem,emdasowohonorunadotrzymanietajemnicy,ipostanowiemwiciedochowaprzysigi.Usunwszyrazpodtymwzgldemwszelkwtpliwo,zaczemzastanawiasinaddalszymmoimlosem,czylinaddrog,ktrmiaemobra.Terazbardziejnikiedykolwieksdziem,ewiteprawahonorunakazujmiudasiprzezSierraMoren.

Dziwnemoesiwydawa,ezajmowaemsitylesprawamimojegohonoruatakmaowypadkamipoprzedniejnocy,aletensposbmyleniabyskutkiemmegowychowania,jaktosipokaewdalszymcigutegoopowiadania.Tymczasemwracamdomojejpodry.

Bardzobyemciekawydowiedziesi,codiablipoczlizmoimkoniem,ktregozostawiemwVentaQuemada;poniewazadrogatamtdymiwypadaa,postanowiemwstpidogospody.MusiaempiechotprzebycadolinLosHermanosoraznastpn,wktrejznajdowaasiventa,itakbyemzmczony,emzniecierpliwocioczekiwachwili,wktrejodzyskammegokonia.Wistocie,znalazemgowtejsamejstajni,gdziemgowczorajzostawi.Dzielnymjgniadoszniestracizwykejwesooci,apopoyskujegoskrypoznaem,ektopilnemiaonimstaranie.Niemogempoj,ktositymzajmowa,aletylejuwidziaemnadzwyczajnychrzeczy,eniewartosibyonadtjedndugozastanawia.Bybymnatychmiastpucisiwdrog,gdybyminiebyaprzyszachtkarazjeszczeobejrzegospod.Znalazemizb,wktrejsinaprzdpooyem,alepomimonajusilniejszychposzukiwaniemogemwyszukakomnaty,gdziepoznaempikneMauretanki.Znudziymnieteprneprzepatrywaniaktw,dosiademwickoniaiudaemsiwdalszpodr.

KiedymsiobudzipodszubienicLosHermanos,socepoowybiegujudochodzio,odtegoczasudwiegodzinyzuyemnaprzybyciedoventy;takwic,gdymnastpnieparmilujecha,trzebabyopomyleonowymschronieniu,aleniewidzcnigdzieadnegodachu,postpowaemdalej.Wreszciedostrzegemwdaligotyckkaplic,oktropieraasimaachatka,zpozoruwygldajca

20

napustelni.Wszystkotoleaowdoznacznymoddaleniuoddrogi,alegdygdzaczmnieprzyciska,niewahaemsizboczywnadzieiposiku.

Przybywszyprzywizaemkoniadodrzewa,zapukaemdodrzwipustelniiujrzaemwychodzcegozakonnikanaderczcigodnejpostaci.Ucisnmniezojcowsktroskliwociirzek:

Wejd,mjsynu,czymprdzej,nieprzepdzajnocypodgoymniebem,strzesipokus,gdyPanodsunodnasswojprawic.

Podzikowaempustelnikowizadobro,jakmiowiadczy,inapomknemmuogodzie,ktrymnietrawi.

Myltymczasemozbawieniuduszy,mjsynuodpariddokaplicy,klknijimdlsiprzedkrzyem.Japomylopotrzebachtwegociaa;alemusiszpoprzestanaskromnymposiku,najakistabiednchatkpustelnika.

Poszedemdokaplicyiwistociepoczemsimodli,gdynietylkoesamnigdyniebyembezbonikiem,alenawetniepojmowaem,emogistnieludzieniewierzcy.Wszystkotopochodziojeszczezesposobw,jakimimniewychowano.

Wkwadranspniejpustelnikprzyszedpomnieiwprowadzidochaty,gdzieznalazemdoporzdnenakrycie.Nawieczerzskadaysiwyborneoliwki,kardymarynowanewoccie.soszcebulhiszpaskisucharyzamiastchleba;wreszcieznalazasibutelkawina,ktregopustelnikniepi,aleuywajedyniedoofiarymszywitej.Dowiedziawszysiotym,zostawiemrwniewinonietknite,

Podczasgdysizprzyjemnociposilaem,weszadochatytakstraszliwaposta,jakiejdotdjeszczenigdywyciuniewidziaem.Bytoczowiek,jaksizdawao,mody,aleodstraszajcejchudoci.Wosymianajeone,jednookowykuteiwieojeszczerozkrwawione.Zustwychodzimujzykpokrytypian.Okrywaagodoporzdnaczarnasuknia,aleniemianasobieanikoszuli,aniadnychspodni.

Okropnezjawisko,niemwicanisowa,skulone,usiadowkciei,niewzruszonejakposg,jedynymokiemwpatrywaosiwkrucyfiks,ktryoburczciskao.Spoywszywieczerz,zapytaempustelnika,cotozaczowiek.

Synumjodparstarzecjesttooptany,zktregowypdzamduchyczartowskie.Straszliwajegohistoriajasnymjestdowodemwadzy,jakaniociemnociprzywaszczysobienadtnieszczliwokolic.Opowiadaniejegomoesiprzydakutwemuzbawieniu,rozkawic,abyzacz.

Mwicto,obrcisidooptanegoirzek:

Paszeko!Paszeko!wimitwegoOdkupicielanakazujciopowiedzietwojhistori.Paszekozaryczaokropnieitaksiodezwa:

21

HISTORIAOPTANEGOPASZEKO

UrodziemsiwKordowie,gdzieojciecmjywdobrobycie.Matkamojaprzedtrzemalatyumara.Ojcieczpocztkuzdawasiniepocieszony,alegdypokilkumiesicachwypadomujechadoSewilli,zakochasitamwmodejwdowienazwiskiemKamilladeTormes.Kobietatanieuywaadobrejsawyiprzyjacielemegoojcastaralisiodwrcigoodtejznajomoci;alewanie,jakbyimnaprzekor,ojciecoenisizniwedwalatapomiercipierwszejony.lubodbysiwSewilliiwkilkadnipotemojciecmjwrcidoKordowyznowmaonkisiostrjej,Inezill.

Mojamacochazupenieodpowiadaawieciom,jakieoniejkryy.Przybywszydonaszegodomu.zaczarzucanamnieczuespojrzenia.Niepowidsijejtenzamiar,natomiastjaszaleniezakochaemsiwjejsiostrze,Inezilli.Namitnomojawkrtcetaksiwzmoga,eupademojcudongibagaem,abymijdazaon.Ojciecpodnismniezdobrociirzek:

Zakazujci,synumj,myleotymmaestwie,atodlatrzechprzyczyn:naprzd,niewypada,abysistaszwagremswegoojca;powtre,witeprawakocielneniepozwalajnatakiemaestwa;potrzecie,niechc,abyenisizInezill.

Ojciec,wyuszczywszymitetrzypowody,odwrcisiodemnieiodszed.Powrciemdoswegopokojuioddaemsigwatownejrozpaczy.Macochamoja,dowiedziawszysiodojcaotym,cozaszo,przyszadomnieiupewniamnie,eniepotrzebniesimartwi,bochocianiemogbymaonkiemInezilli,tonicnieprzeszkadza,abymstasijejcortejo,czylikochankiem,ieonacatsprawbierzenasiebie.Zarazemjednakmwiaoswejmiocidomnieioofierze,jakczyni,ustpujcsiostrzepierwszestwa.Suchaemskwapliwietychsw,pochlebiajcychmemuuczuciu;znajcjednakeskromnoInezilli,niespodziewaemsinigdy,abymojenadziejekiedykolwiekzostayspenione.

WkrtcepotemojciecmjwybrasiwpodrdoMadrytu,gdziepragnwyrobisobieposadcorregidoraKordowy,izabrazesobonijejsiostr.Podrtamiaatrwatylkodwamiesice,aledlamnie,ktryjednegodniabezwidokuInezilliniemogemprzepdzi,czastenwydawasiniesychaniedugi.Przykocudrugiegomiesicaotrzymaemodojcalist,wktrymrozkazywami,abymwyjechanajegospotkanieioczekiwagowVentaQuemada,uwejciadoSierraMoreny.KilkatygodniwprzdyniebybymmiazapucisiwSierraMoren,alewtenczaswaniedopierocopowieszonodwchbraciZota,zgrajaposzawrozsypkiniewspominanooadnychniebezpieczestwach.

WyjechaemwicokoodziesitejzranazKordowyiprzybyemnanoclegdoAndujar,donajgadatliwszegooberystywcaejAndaluzji.Kazaemsobiezastawiobfitwieczerzispoywszypoow,drugzachowaemnadalszpodr.

NazajutrzposiliemsiresztkamiowejwieczerzywLosAlcornoquesinawieczrprzybyemdoVentaQuemada.Niezastaemjeszczeojca,aleponiewawyraniekazamiczekanasiebie,zgodziemsinatotymchtniej,eznalazemobszerniwygodngospod.Oberysta,ktryj

22

trzyma,niejakiGonzalezzMurcji,dobryczowiek,chowielkipaliwoda,obiecamisporzdziwieczerzgodngrandapierwszejklasy.Podczasgdyjprzyrzdza,udaemsinaprzechadzknadbrzegiGwadalkwiwiru,awrciwszy,istotnieznalazem,ewieczerzaniejestbezzalet.

PosiliwszysipoleciemGonzalezowiprzygotowaminocleg.Zmieszasiipowiedziakilkaniedorzecznychsw.Nakoniecwyzna,egospodajestnawiedzanaprzezduchy.Onsamwrazzrodzinprzenosisinanocdopobliskiejwioskipooonejnadbrzegiemrzeki;dodate,ejeelipragnprzepdzinocwSpokoju,umiecimojekowpobliuswego.

Propozycjaoberystyzdaamisinaderniestosowna,powiedziaemmuwic,ebysobieposzedspa,gdziechce,iebymiprzysamoichsucych.Gonzalezniesprzeciwiasi;odszedkrccgowiwzruszajcramionami.

Moisucypochwilinadeszli;syszelijuoprzestrogachoberystyichcielimnienakoni,aebymprzepdzinocwpobliskiejwiosce.Przyjemichradydoszorstkoirozkazaemprzygotowasobieposaniewtympokoju,wktrymspoywaemwieczerz.Bezsprzeciwu,jakkolwiekniechtnie,spenilitopolecenieikiedykobyojupocielone,znowuzeIzamiwoczachzaczlimniezaklina,abymponiechamylinocowaniawgospodzie.Zniecierpliwionyichprzestrogami,pozwoliemsobienakilkagestw,ktreskoniyichdoucieczki.Zatwociobszedemsibezichpomocy,miaembowiemzwyczajsamsirozbiera,wszelakoprzekonaemsi,ebardziejtroszczylisiomnie,anielisobienatozasugiwaemswympostpowaniem:pozostawiliprzymoimkuzapalonwiec,drugzapasow,atakedwapistoletyikilkaksiek.Teostatniemiaymiwypenigodzinyczuwania,wistociebowiemstraciemjuochotdosnu.

Kilkagodzinjeszczeprzepdziem,toczytajc,toprzewracajcsiwku,gdynagleusyszaemdwikdzwonu,czyliraczejzegarabijcegopnoc.Zdziwiemsi,tymbardziejempoprzednichgodzinniesysza.Niebawemdrzwisiotworzyyiujrzaemmojmacochwlekkimdezabilu,zewiecwrku.Zbliyasidomnienapalcach,gestemnakazujcmilczenie,postawiawiecnastoliku,usiadanamoimku,wziamojrkmidzyswojedonieiwtesowazacza:

DrogiPaszeko,nadeszachwila,wktrejmogspeniuczynionciobietnic.Przedgodzinprzybylimydotejkarczmy.Twjojciecudasinanocdowioski,aleja,dowiedziawszysi,etujeste,otrzymaampozwoleniezostaniazmojsiostr.Inezillaczekanaciebie.Niczegocinieodmwi,alepomnijowarunkachtwegoszczcia.TykochaszInezill,ajakochamciebie.Znastrojgadwojeniepowinnokosztowaszczciazkrzywdtrzeciego.Chc,abymywszyscytrojespaliwjednymku.Pjdzemn.

Mojamacochaniedaamiczasunaodpowied;wziamniezark,poprowadziaprzezwielekorytarzyadodrzwiostatnichijaspogldaprzezdziurkodklucza.Kiedydosijunapatrzya,rzeka:

Wszystkoidziedobrze,samsiprzekonaj.WistocieujrzaemzachwycajcInezill;spoczywaawku,alenicwniejniebyozezwykejskromnoci.Wyrazjejoczu,przypieszonyoddechrozpalonepoliczki,caapostawawszystkotowskazywao,eoczekujenanadejciekochanka.Kamilla,pozwoliwszymisinapatrzy,rzeka:

Zostatu,kochanyPaszeko;skoroczasnadejdzie,przyjdpociebie.

23

Gdyweszadokomnaty,znowuprzyoyemokodozamkaiujrzaemtysicrzeczy,ktrenieatwoprzychodzimiopisa.Kamillarozebraasistarannieipooywszysidokaswejsiostry,rzekadoniej:

NieszczsnaInezillo,czylinaprawdpodaszkochanka?Biednedziecko!Nicniewieszoblu,jakicizada?Rzucisinaciebie,przyciniezrani

Uznawszy,edostateczniejupouczyaswwychowank,Kamillaotworzyadrzwi,zaprowadziamniedokaswejsiostryipooyasirazemznami.Cmogpowiedzieotejnieszczsnejnocy?Dosignemszczytwgrzechuirozkoszy.Walczyemzsennociiznatur,byjaknajduejprzecignpiekielneuciechy.Nakonieczasnem,anazajutrzobudziemsipodszubienicbraci.Zota,ktrychtrupyleaypoobumoichstronach.

Tupustelnikprzerwaoptanemuirzekzwracajcsidomnie:

Cwic,mjsynu,cootymmylisz?Mniemam,edoznabyniesychanejtrwogi,gdybynagleznalazsimidzydwomawisielcami.

Obraaszmnie,mjojczeodparemszlachcicniepowinienniczegosilka,zwaszczagdymazaszczytbykapitanemwgwardiiwalloskiej.

Ale,mjsynuprzerwapustelnikczysyszae,abykomuwydarzyasikiedypodobnaprzygoda?

Zastanowiemsiprzezchwil,poczymodrzekem:

JeelitakaprzygodaprzytrafiasisenorowiPaszeko,mogabardzoatwowydarzysiiinnym.Osdztolepiej,jeeliraczyszmurozkaza,abymwidalej.

Pustelnikobrcisidooptanegoirzek:

Paszeko!Paszeko!wimitwojegoOdkupicielanakazujcimwidalej.

Paszekozaryczastraszliwieitakdalejrozpowiada:

Napumaryuciekaemspodszubienicy.Wlokemsi,samniewiedzcdokd,nareszciespotkaempodrnych,ktrzyulitowalisinademniodprowadzilidoVentaOuemada.Zastaemoberystimoichsucychwielceomniezakopotanych.Zapytaemich.czywistocieojciecmjprzepdzinocwpobliskiejwiosce.Odpowiedzieli,edotychczasniktjeszczezmojejrodzinynieprzyby.

NiemogemduejwytrzymawVentaOuemadaipowrciemdoAndujar.Przyjechaemjupozachodziesoca;penobyoludziwgospodzie,posanomiwicwkuchni.Pooyemsi,alenadaremnieusiowaemzasn;okropnocipoprzedniejnocyciglestawaymiprzedumysem.Naogniskukuchennympostawiemzapalonwiec,aletanaglezgasaiuczuem,jakdreszczmiertelnykrewmicinawyach.Zaczomniecocignzakodriniebawemusyszaemcichygosprzemawiajcywtesowa:

Toja,Kamilla,twojamacocha,drzzimnaDrogiPaszeko,zrbmimiejscepodkodr.Pochwilidrugigosprzerwa:

24

Toja,Inezilla,pozwlmiwejdotwegoko.Imnietakezimno.

Iwnetpoczuem,jakzimnarkagaszczemniepodbrod.Zebraemwszystkiesiyikrzyknem:

Preczodemnie,szatanie!

Nacoobagosyznowucichoodpowiedziay;

Jakto?wypdzasznas?czyliniejestenaszymmem?Zimnonam,rozpalimytrochognianakominku.

Wistocie,wkrtcepotemlekkipomykzabysnnaogniskukuchennym.Gdyniecosirozjanio,otworzyemoczyiujrzaemjunieKamilliInezill,aledwchbraciZota,wiszcychwkominie.

Natenstrasznywidokodszedemprawieodzmysw;wyskoczyemzka,rzuciemsiprzezoknoizaczemuciekawpole.Przezchwilmniemaem,emuciekszczliwieodtychwszystkichokropnoci,aleobrciwszysispostrzegem,ewisielcygonilizamn.Puciemsicorazprdzejiwkrtcezostawiemupiorydalekozasob.Aleradomojaniedugotrwaa.Obrzydestworzeniazaczyobracasikoemnarkachinogachiwjednejchwilimniedocigny.Jeszczeprbowaemucieka,nakoniecsimizabrako.

Wtedypoczuem,ejedenzwisielcwchwytamniezakostklewejnogi,chciaemmujwydrze,alewtemdrugistanmiwpoprzekdrogi.Zatrzymasi,wytrzeszczynamnieokropneoczyiwywalijzykczerwonyjakelazozogniadobyte.Bagaemomiosierdzienaprno.Jednrkporwamniezagardo,drugzawydartowanieoko,ktredotdniemoesizagoi.Wmiejsceokawsunswjrozpalonyjzykizaczmilizamzgtak,eryczaemzboleci.

Natenczasdrugiwisielec,ktryschwycimniezalewnog,wzisitakedoszponw.Naprzdzaczmnieechtapodpodeszwnogi,zaktrmnietrzyma,nastpniepiekielnypotwrzdarzniejskr,powycigawszystkienerwy,oczycizekrwiijprzebieraponichpalcamijakgdybyponarzdziumuzycznym.Widzcjednak,ewcaleniewydajprzyjemnychdladwikw,zapuciszponypodmojekolano,pozahaczacignanapazuryizaczjeskrca,zupeniejakgdybynastrajaharf.Nakoniecjgranamojejnodze,zktrejutworzyrodzajpsalterionu.Syszaemjegodiabelskimiech,apiekielnewyciatowarzyszyymoimprzeraliwymkrzykom.Wuszachzattniymizgrzytaniapotpiecw:zdawaomisi,emiadwzbachwszystkiefibrymojegociaa;wreszciestraciemprzytomno.

Nazajutrzpasterzeznalelimnienapoluiprzynielidotejpustelni.Wyspowiadaemsizgrzechwiustpotarzaznalazemniejakulgwcierpieniach.

Potychsowachoptanieczaryczastraszliwieiumilk.Natenczaspustelnikzabragosirzek:

Przekonywaszsi,modziecze,opotdzeszatana,mdlsiwicipacz.Alejujestpno,wypadasinamrozczy.Nieofiarujcinanocmojejceli,gdykrzykiPaszekaniedaybycizasn.Id.posiwkaplicy,tampodosonkrzyaznajdzieszopiekprzeciwzymduchom.

Odpowiedziaempustelnikowi,ebdspaltam,gdziemusipodoba.Zanielimymaekopolowedokaplicyipustelnikodszed,yczcmidobrejnocy.

25

Znalazszysisamjeden,zaczemprzywodzinapamiopowiadaniePaszeka.Wistocie,podpewnymiwzgldamiprzypominaoonomojewasneprzygodyiwaniezastanawiaemsinadtym,gdypnocuderzya.Niewiedziaem,czytopustelnikdzwoni,czylitezabrzmiaodiabelskiehaso.Wtedyusyszaem,ektoskrobiedodrzwi.Podszedemizapytaem:

Ktotam?

Cichygosodpowiedziami:

Zimnonamotwrztomytwojedrogiekochanki.

Ajake,przeklciwisielcyzawoaemidciepreczdowaszychszubienic!nieprzeszkadzajciemispa!

Natocichygosznowusiodezwa:

Drwiszsobieznas,bosiedziszwkaplicy,alepjdnotudonasnadwr.

Suwamwtejchwili!szybkoodpowiedziaem.Porwaemzaszpadichciaemwyj,alec,kiedyzastaemdrzwizamknite.Powiedziaemtoupiorom,ktreanisowanierzeky.Pooyemsiwicispaemadobiaegodnia.

Dzietrzeci

Obudziemsinagospustelnika,ktryzdawasiniesychaniecieszy,widzcmniezdrowegoiwesoego.Uciskamniezezamiwoczachirzek:

Synumj,dziwnerzeczydziaysitejnocy.Powiedzprawd:czyprzepdzienocwVentaQuemadaiczymiaetamdoczynieniazpotpiecami?Jeszczemonazemuzaradzi.Klknijustpotarza,wyznajtwojewinyiczypokut.

Upominamnietakdodugo,poczymzamilkiczekanamojodpowied.

Ojczemjrzekemwaniespowiadaemsi,wyjedajczKadyksu,aodtegoczasu,niesdz,abympopenijakigrzechmiertelny,chybawenie.WprawdzienocowaemwVentaQuemada,alejeelimtamcowidzia,mamswojepowody,dlaktrychniechcotymwspomina.

Pustelniknapozrzdziwisimocnotodpowiedzi;

wyrzucami,edaemsiuwieszatanowipychy,ikonieczniechciamnieprzekonaoniezbdnejpotrzebiespowiedzi.Wkrtcejednak,widzc,eniezomnietrwamwmoimpostanowieniu,udobruchasi.porzucitonapostolski,jakimdomnieprzemawia,irzek:

Synumj,dziwimnietwojaodwaga.Powiedzmi,ktojeste,ktociwychowaiczywierzyszwduchy.Zaspokj,prosz,mojciekawo.

26

Ojczerzekemzaszczycaszmnietchcibliszegopoznaniamojejosobyibdprzekonany,eumiemjceni.Pozwl,abymwsta,awtedyprzyjddopustelniiopowiemciwszelkieszczegymniedotyczce,jakichsamtylkozadasz.Pustelnikznowumnieuciskaiodszed.Ubrawszysiposzedemdopustelni.Zastaemstarcawarzcegokoziemleko,ktremipoda!wrazzcukremichlebem,samzapoprzestanakilkugotowanychkorzonkach.Skoczywszyniadanie,pustelnikobrcisidooptanegoirzek:

Paszeko!Paszeko!wimieniutwojegoOdkupicielarozkazujcizaprowadzikozynagr.

Paszekozaryczastraszliwieiodszed.

Natenczaswtesowazaczemopowiadawasneprzygody:

HISTORIAALFONSAVANWORDEN

Pochodzzestaroytnejrodziny,ktrajednaknieobfitowaawznakomitychmw,ajeszczemniejwdostatki.Caynaszmajtekstanowiorycerskielenno,zwaneWorden,wchodzcewskadobwoduburgundzkiegoipooonerdgrardeskich.

Ojciecmj,majcstarszegobrata,musiapoprzestanamaejczstcedziedzictwa,ktramujednakwystarczaadoprzyzwoitegoutrzymaniawwojsku.SuypodczascaejwojnyosukcesjipozawarciupokojukrlFilipVzaszczycigostopniempodpukownikawgwardiiwalloskiej.

Wwojskuhiszpaskimobowizywapodwczaskodekshonorowy,ustalonyznadzwyczajndrobiazgowosci,ktrymjojciecjeszczezaniedostatecznyuwaa.Niemonamutegobrazaze,gdy,prawdmwic,honorpowinienbyduszyciawojskowego.WMadrycienieodbysiadenpojedynek,ebymjojciecnieukadawarunkw,askororazwyrzek,ezadouczynieniejestdostateczne,niktprzeciwtemuwyrokowiniemiastawioporu.Jeelizaszczeglniejszymtrafemktoniebyzupeniezadowolony,natychmiastmiadoczynieniazmoimojcem,ktryostrzemszpadypopierakadeswojezdanie.Nadtoojciecutrzymywawielkksig,wktrejzapisywahistorikadegopojedynkuzewszelkimiszczegami,izwyklewnadzwyczajnychrazachdoniejodwoywasiporad.

Cigletylkozajtyswoimkrwawymtrybunaem,ojciecmjdugozostawanieczuynapontymioci;nareszciewzruszyymusercewdzikimodejjeszczedziewczyny,UrakiGomelez,crkioidoraGrenady,pochodzcejzkrwidawnychkrlwtegokraju.Wsplniprzyjacielewkrtcezbliyliobiestronyiskojarzylimaestwo.

Ojciecmjpostanowizaprosinaweselewszystkichtych,zktrymikiedykolwieksipojedynkowa,aktrychmasirozumieniepozabija.Studwudziestudwchzasiadodostou;trzynastuniebyowMadrycie,omiejscuzapobytutrzydziestutrzech,zktrymibisiwwojsku,niemgpowziadnejwiadomoci.Matkaopowiadaami.enigdyniewidziaatakwesoejuczty,naktrejbyszczerotakpowszechniepanowaa.atwotemuuwierzyem,gdyojciecmiawyborneserceibylubianyprzezwszystkich.

27

Zeswejstronyojciecmj,silnieprzywizanydoHiszpanii,niebybynigdyopucisuby,gdybywedwamiesicepozawarciumaestwaniebyotrzymalistupodpisanegoprzezburmistrzamiastaBouillon.Donoszonomu,ejegobrat,zszedszybezpotomniezewiata,zostawimucaymajtek.Wietaniesychaniezmieszaamegoojcaimatkamwia,ewpadwtakieroztargnienie,iniemonabyojednegosowazniegowydoby.Nareszcierozoyksigpojedynkw,wyszukadwunastuludzi,ktrzyichmielinajwicejwcaymMadrycie,zaprosidosiebieiprzemwidonichwtesowa:

Drodzytowarzyszebroni,wiecie,ilerazyuspokoiemwaszesumienia,gdyhonorwaszzdawasibyzagroony.Dzisamjestemzmuszonyodwoasidowaszegowiata,lkamsibowiem,emjwasnysdniebybydojasny,araczej,euczuciestronnocistanobyminazawadzie.OtojestlistodburmistrzaBouillon,ktregowiadectwozasugujenaszacunek,jakkolwiekurzdniktenbynajmniejniepochodzizkrwiszlacheckiej.Wyrzeknijciewic,czyhonornakazujemizamieszkazamekmoichprzodkwlubteczydalejmamsuykrlowidonFilipowi,ktryobsypamniedobrodziejstwamiiwostatnichczasachwznisnawetdogodnocidowdcybrygady.Zostawiamlistnastoleisamodchodz;zapgodzinypowrcidowiemsiowaszympostanowieniu.

Tomwicojciecmjwyszedzpokoju.Gdywrciwpgodziny,zaczosigosowanie.Pigoswbyozazostaniemwsubie,siedemzazaprzeniesieniemwgryardeskie.Mjojciecbezszemraniaposzedzawikszoci.

MatkamojachtniebyabypozostaawHiszpanii.aletakdalecekochaaswegoma,ebeznajmniejszegoaluzgodziasinaopuszczenieojczyzny.Odtdzajtosijedynieprzygotowaniamidopodryiprzyjciemkilkuosb,ktrebymogyrdgrardeskichprzypominaHiszpani.Chocianiebyomniejeszczewtedynawiecie,jednakeojciec,bynajmniejniewtpicomoimprzybyciu,pomyla,eczaswyszukadlamnienauczycielafechtunku.WtymceluzainteresowasiGarciasemHierro,najbieglejszymfechtmistrzemwcaymMadrycie.Modzieniecten,znudzonyszturchacami,ktrecodziezbieranaPlazadelaCebada,chtnieprzystanapodanemuwarunki.Zdrugiejstronymatkamoja,niechccpuszczasiwpodrbezspowiednika,wybraaIigaVeleza,teologapatentowanegowCuenca,ktrymiamnienauczazasadreligiikatolickiejijzykahiszpaskiego.Wszystkieterozporzdzeniawzgldemmegowychowaniapoczyniononaptorarokuprzedmoimprzyjciemnawiat.

Skorowszystkojubyogotowedoodjazdu,ojciecmjposzedpoegnasizkrlemi,wedugzwyczajuprzyjtegonadworzehiszpaskim,uklknajednokolano,abymuucaowark;alenaglealtakmucisnserce,ezemdlaiodniesionogobezprzytomnocidodomu.NazajutrzposzedpoegnasizdonFernandemdeLara,ktrybynawczaspierwszymministrem.DonFernandoprzyjgonaderaskawieizawiadomi,ekrlwyznaczamudwanacietysicyrealwdoywotniejpensjiwrazzestopniemsargentegeneral,ktryodpowiadaszarygeneraamajora.Mjojciecbybypoowwasnejkrwiokupiszczcierzuceniasirazjeszczedostpmonarchy,aleponiewajusibypoegna,musiaprzetotymrazempoprzestanalistownymwyraeniugorcychuczuwdzicznoci,jakagowskroprzejmowaa.Nareszcie,niebezrzewnychez,opuciMadryt.WybradrogprzezKataloni,abyrazjeszczezwiedzipola.nakrrychdatyledowodwmstwa,ipoegnasizkilkudawnymitowarzyszami,ktrzydowodzilioddziaamiwojsk,rozstawionyminagranicy.StamtdprzezPerpignandostasidoFrancji.

28

CapodradoLyonuodbyjaknajspokojniej,alewyjechawszyzLyonukomipocztowymi,wyprzedzonyzostaprzezpowz,ktry,dalekolejwyadowany,pierwszyprzybydostacji.Niebawemmjojcieczajechatakeprzeddompocztowy,gdzieujrza,eupowozu,ktrygowyprzedzi,zmienianojukonie.Natychmiastwziszpadizbliywszysidopodrnego,prosioudzieleniemuchwilkirozmowynaosobnoci.Podrny,jakipukownikfrancuski,widzcmegoojcawgeneralskimmundurze,abymunieuchybi,takeprzypasaszpad.Weszliobajdogospodypooonejnaprzeciwdomupocztowegoizadaliosobnegopokoju.Gdyznalelisisami,mjojciectymisowyodezwasidopodrnego:

Senorkawalerze,powzpaskiwyprzedzimojkaret,usiujckonieczniepierwejzajechaprzedpoczt.Postpekten,jakkolwieksamprzezsiniejestzniewag,maprzeciedlamnieconiemiego,zczegoraczyszsisenorwytumaczy.

Pukownik,mocnozdziwiony,zwalicawinnapocztylionwizarcza,ebynajmniejsidotegoniemiesza.

Senorkawalerzeprzerwamjojciecnieuwaamtegobynajmniejzasprawzbytwielkiejwagiidlategopoprzestannapierwszejkrwi.

Tomwicdobyszpady.

WstrzymajsipannachwilrzekFrancuzmniemam,etowcaleniemoipocztylioniwyprzedzilipaskich,aleprzeciwnie,pascy,wlokcsiniedbale,pozostaliwtyle.

Mjojciecniecozamylisiirzekdopukownika:

Sdz,emaszsenorsuszno,igdybybywczeniejuczynimituwag,tojestzanimdobyemszpady,bezwtpieniabyobysiobyobezpojedynku;aleteraz,pojmujeszsenor,edoprowadzilimyrzeczydotegostopnia,ibezrozlewutrochykrwiniemoemysirozej.

Pukownikznalazzapewnetprzyczynzupeniedostatecznitakedobyszpady.Walkatrwaakrtko.Mjojciec,czujcsirannym,natychmiastzniyostrzeswejszpadyijprzepraszapukownika,emiagotrudzi,tenzawodpowiedziofiarowasweusugi,wymienimiejsce,gdziemonagoznalewParyu,poczymwsiaddopowozuiodjecha.

Mjojcieczpocztkuniezwaanaran,aleciaojegotakbyopoprzednimipokryte,enowytenciosuderzywdawnblizn.Pchnicieszpadypukownikaodkryopostrzamuszkietowy,poktrymkulajeszczepozostaa.Owtymrazemwydostasinawierzchidopieropodwumiesicznymokadaniuiprzewijaniurodzicemoipucilisiwdalszdrog.

Ojciec,przybywszydoParya,natychmiastpopieszyodwiedzimargrabiegod'Urfe(taksinazywapukownik,zktrymmiaspotkanie).Bytojedenzludzinajwicejpowaanychnadworze.Przyjmegoojcazniewypowiedzianuprzejmociiobiecaprzedstawiministrowi,jakotepierwszympanomfrancuskim.MjojciecpodzikowamuiprositylkooprzedstawienieksiciudeTavannes,ktrynawczasbydziekanemmarszakw,chciabowiemzasignbliszychwiadomociwzgldemtrybunauhonorowego,oktrymzawszemiawysokiewyobraenie,czstoonimrozpowiadawHiszpanii,jakoonadermdrymustanowieniu,iwszelkimisiamistarasi

29

zaprowadzigowtymkraju.MarszaekrwnieradbymemuojcuipolecigokawalerowideBelievre,pierwszemusekretarzowipanwmarszakwireferendarzowirzeczonegotrybunau.

Kawaler,czstoodwiedzajcmegoojca,spostrzegrazuniegokronikpojedynkw.Dzieototakdalecewydaomusijedynymwswoimrodzaju,eprosiopozwoleniepokazaniagopanommarszakom,ktrzypodzielilizdanieswegosekretarzaiposalidomegoojcazprob,abyraczydozwolinaodpis,ktrymiabynawieczneczasyzoonywaktachtrybunalskich.danietosprawioojcuniesychanprzyjemnoizradocinaodpiszezwoli.

PodobneowiadczeniaszacunkubezustannieuprzyjemniaymemuojcupobytwParyu;alewcaleinaczejdziaosizmojmatk.Postanowiaonaniezomnienietylkonieuczysipofrancusku,alenawetniesucha,gdyprzemawianotymjzykiem.Spowiednikjej,IigoVelez,ciglegorzkowymiewasiztolerancjikocioagalikaskiego,GarciasHierrozakoczykadrozmowzapewnieniem,eFrancuzistchrzamiiniezgrabiaszami.

NareszcierodzicemoiopuciliParyipoczterechdniachpodryprzybylidoBouillon.Ojciecdopeniakturozpoznaniaprzedurzdnikamiiobjswjmajtekwposiadanie.Dachnaszychprzodkwoddawnapozbawionybynietylkoobecnociswychpanw,aleidachwek;deszcztaksamolawpokoju,jaknapodwrzu,ztrnic,ebrukpodwrzawkrtcewysycha,podczasgdykauewpokojachciglesipowikszay.Tenzalewdomowegoogniskabardzopodobasimemuojcu,przypomniamubowiemoblenieLeridy,podczasktregotrzytygodnieprzepdzistojcpopaswwodzie.

Pomimotychmiychwspomniepostarasijednakoumieszczeniewsuchymmiejscukaswojejmaonki.Wobszernymbawialnympokojubykominflamandzki,przyktrympitnacieosbmogogrzasiwygodnie.Wystajcesklepienietegokominatworzyoniejakodach,podpartyzkadejstronydwiemakolumienkami.Zabitowicdymnikipodtymdachempostawionokomojejmatki,stolikijednokrzeso;poniewazapaleniskokominkabyowyszeojednstopwstosunkudopoziomupodogi,stanowioprzetowyspdonieprzystpndlapowodzi.

Ojciecosiedlisiwprzeciwnymkocupokojunadwchstoachspojonychdeskami,obazakapoczonomostem,umocnionymwrodkuczymwrodzajugroblizpakikufrw.Dzieotozostaoukoczonepierwszegodniapoprzybyciudozamku,adokadniewdziewimiesicypotemprzyszedemnawiat.

Podczasgdyzwielkgorliwocizajmowanosiwyporzdzeniemnaszegomieszkania,ojciecodebralist,ktryprzepenigoradoci.Wlicietymmarszaek,ksideTavannes,prosigoosdwpewnejsprawiehonorowej,ktracaemutrybunaowiwydaasinadertrudnadorozstrzygnicia.Ojciecztakradociprzyjtendowdszczeglniejszejaski,epostanowiwyprawiztegopowoduwielkibaldlassiadw.Aleponiewaniemielimyadnychssiadw,balprzetoskoczysinafandango,wykonanymprzezmegofechtmistrzaisenorFrask,pierwszgarderobianmojejmatki.

Ojciecmj,wodpowiedzinalistmarszaka,uprasza,abyraczonomuwprzyszociprzesyawycigizwyrokwtrybunau.Taaskazostaamuudzielonaiodtdnapocztkukadegomiesicaotrzymywawielkizwjpapierw,ktryprzezczterytygodniewystarczanadomowerozmowyi

30

pogawdkipodczasdugichwieczorwzimowychprzykominie,wleciezanadwchawkachprzypartychdozamkowejbramy.

Gdyzapowiadaemjumojenarodzenie,ojciecciglerozmawiazmojmatkosynu,ktregosispodziewa,iowyborzeojcachrzestnego.MatkaobstawaazaksiciemdeTavanneslubtezamargrabid'Urfe;ojciecprzyznawa,ebyobytodlanaswielcezaszczytne,aleywiobaw,abycipanowieniesdzili,eczyninamzbytwielkizaszczyt.Powodowanyuzasadnionostronoci,zdecydowasinakawaleradeBelievre,ktryzeswejstronyzszacunkiemiwdzicznociprzyjzaproszenie.

Nakoniecprzyszedemnawiat.Wtrzecimrokuyciawywijaemjumaymfloretem,wszstymzastrzelaemzpistoletuniezmruywszyoka.Jumiaembliskosiedemlat,gdymjojciecchrzestnyprzyjechadonaswodwiedziny.KawalerodtegoczasuoenisibywTournaiipiastowatamurzdnamiestnikakonetabliiireferendarzasprawhonorowych.Pocztektychgodnociodnosisiadoczaswsdwboych,pniejprzyczonojedotrybunaumarszakwFrancji.

PanideBelievrebyanaderwtegozdrowiaimwizjdowdwSpa.Obojeniesychaniemniepolubili,aponiewaniemieliwasnychdzieci,uprosiliprzetomegoojca,abyimpowierzymojewychowanie,ktreniemogobydostateczniestarannewsamotnejokolicy,wjakiejmieszkalimy.Ojciecchtnieprzystanaichdania,zachconyzwaszczaurzdemreferendarzasprawhonorowych,ktrymuobiecywa,ewdomuBelievre'wzawczasuprzejmsizasadamimajcymiustalidalszemojepostpowanie.

Zpocztkuchciano,abymitowarzyszyGarciasHierro,gdyojciecmjzawszebyzdania,enajszlachetniejszypojedynekjestzeszpadwprawej;zpuginaemzawlewejrce.WeFrancjizupenienieznanotegorodzajuszermierki.PoniewajednakojciecprzyzwyczaisikadegoporankufechtowazGarciasempodmuremzamkowymitarozrywkastaasipotrzebnadlajegozdrowia,postanowizatemzatrzymafechtmistrzaprzysobie.

ZamierzanorwniewysazemnteologaIigaVeleza,aleponiewamatkanadalumiaatylkopohiszpasku,niepodobiestwemwicbyopozbawiajejspowiednikaznajcegotenjzyk.Takwicrozczonyzostaemzdwomaludmi,ktrychjeszczeprzedmoimurodzeniemprzeznaczononamoichnauczycieli.JednakedanomisucegoHiszpana,aebymwjegotowarzystwieniezapomniamowymacierzystej.

WyjechaemzojcemchrzestnymdoSpa,gdzieprzepdzilimydwamiesice;stamtdudalimysidoHolandiiinareszciewkocujesieniwrcilimydoTournai.KawalerdeBelievrewybornieodpowiedziazaufaniumegoojcaiprzezszelatnieszczdziwszelkichstara,abymniezczasemwyksztacinaznakomitegowojskowego.WkocuszstegorokumegopobytuwTournaiumarapanideBelievre.MjejopuciFlandriiprzenissidoParya,mniezaodwoanodorodzicielskiegodomu.

Podr,zpowodudeszczowejpory,miaemmczc.Gdywdwiegodzinypozachodziesocaprzybyemdozamku,zastaemwszystkichmieszkacwzebranychkoowielkiegokomina.Ojciec,jakkolwiekuszczliwionyzmegoprzyjazdu,bynajmniejnieobjawioznakradoci,lkajcsinaszwankwystawito,cowy,Hiszpanie,nazywacielagravedad;natomiastmatkaprzyjamniezezami.TeologIigoVelezprzywitamniebogosawiestwem,szermierzzaHierronatychmiastpoda

31

mifloret.Wnetuderzyemna.niegoizadaemmukilkapchni,ktredayobecnymwyobraenieomojejniepospolitejzrcznoci.Ojcieczbytbybiegymznawc,abyodtejchwiliniemiazastpiozibocinajwyszymrozczuleniem.

Zastawionowieczerziwszyscywesoozasiedlidostou.Powieczerzyznowuprzysunitosidokominaiojciecrzekdoteologa:

WielebnydonIigo,uczymitprzyjemno,przyniewielkksigzcudownymihistoriamiiprzeczytajnamktr.

Teologposzeddoswegopokojuiwkrtcewrcizogromnymfoliaem,oprawionymwbiaypergamin,ktrypokjuodstaroci.Otworzyksignachybitrafiizaczczytawtesowa:

HISTORIATRIVULCJAZRAWENNY

Byrazprzedlatywewoskimmiecie,zwanymRawenn,modzieniecimieniemTrivulcjo,przystojny,bogaty,aleprzytymnadzwyczajzarozumiay.Dziewcztaraweskiewygldayoknami,abygoujrzeprzechodzcego,aleadnaniemogasprawinanimwraenia.Jeelizaprzypadkiemktraprzypadamudosmaku,milczazobawy,eswymuczuciemuczynijejzbytwielkizaszczyt.NareszciewdzikimodejNinydeiGieraciskruszyyjegopychiTrivulcjoowiadczyjejswojmio.Ninanatoodpowiedziaa,ewielcejtymzaszczyca,aleeoddziecistwakochaswegokuzyna,TebaldadeiGieraci,iezapewnedomiercikochagonieprzestanie.NatniespodziewanodpowiedTrivulcjowyszed,dajcoznakinajzapalczywszejwciekoci.

Wtydziepotem,abyotowaniewniedziel,gdywszyscymieszkacyRawennydylidokatedrywitegoPiotra,TrivulcjorozpoznawrdtumuNin,wspartnaramieniukrewnego.Zawinsiwpaszczipospieszyzanimi.

Wkociele,gdzieniewolnobyotwarzypaszczemzakrywa,kochankowiemoglibyliatwospostrzec,eTrivulcjoichciga,aletakdalecezajcibylimioci,enawetnieuwaalinamsz,co,prawdmwic,wielkimjestgrzechem.

TymczasemTrivulcjousiadzanimiwawce,suchaichrozmowyipodniecawsobiezawzito.Natenczasksidzwstpinaambonirzek:

Milibracia,ogaszamwamzapowiedziTebaldaiNinydeiGieraci.Czyktozwasmacoprzeciwtemumaestwu?

Jasisprzeciwiam!krzyknTrivulcjoiwtejchwilizadaobojgukochankomkilkanaciecioswsztyletem.

Chcianogoprzytrzyma,aleznowuwzisidosztyletu,wymknsizkocioa,nastpniezmiastaiuciekdoWenecji.

Trivulcjobypysznyizepsutyprzezlos,aleduszmiatkliw;zgryzotysumieniazemciysizanieszczliweofiary.Tuasiodmiastadomiastaipdziyciewrozpaczy.Pokilkulatachkrewni

32

jegozaagodzilicasprawipowrcidoRawenny;aleniebytojutensammodzieniec,promieniejcyszczciemidumnyzeswojejurody.Zmienisitakdalece,ewasnamamkaniemogagopozna.

ZarazpierwszegodniapoprzybyciuTrivulcjozapytaogrbNiny.Powiedzianomu,erazemzkochankiemzostaapochowanawkocielewitegoPiotra,tuobokmiejsca,gdzieichzamordowano.Trivulcjoposzeddrcydokocioa,upadnagrbioblagorzewnymizami.Pomimotejboleci,jakiejnieszczliwyzabjcadoznawtejchwili,zyprzecieulyymunasercu;dawicswojkieszakrystianowiiotrzymapozwoleniewchodzeniadokocioa,kiedymusitylkospodoba.Odtdprzychodzikadegowieczoraizakrystiantaksidoniegoprzyzwyczai,eniezwracananajmniejszejuwagi.

PewnegowieczoruTrivulcjo,przepdziwszypoprzedninocbezsenn,zasnnagrobie,agdysiobudzi,znalazkocijuzamknity;postanowiwicmiaoprzepdzinocwmiejscu,ktretakzgadzaosizjegogbokimsmutkiem.Sucha,jakgodzinybiyjednazadrug,iaowatylko,ekadyostatnidwikniejestostatnichwiljegoycia.

Nareszciepnocuderzya.OtwarysidrzwidozakrystiiiTrivulcjoujrzazakrystiana,wchodzcegozlatarniwjednej,zmiotzawdrugiejrce.Niebytojednakzwyczajnyzakrystian,alekociotrup;miawprawdzieniecoskrynatwarzyiconaksztatzapadychoczu,aleokrywajcagokomapokazywaawyranie,enakociachzupenieniebyociaa.

Okropnyzakrystianpostawilatarninawielkimotarzuipozapalawiecejakdonieszporw;nastpniezaczzamiatakociiokurzaawki,przeszednawetkilkarazyobokTrivulcja,aleniezdawasigospostrzega.Nareszciezbliysidodrzwizakrystiiijdzwoniwsygnaturk;natendwikpodniosysigrobowce,wyszliumarli,owiniciwcauny,inapospnnutzawiedlilitanie.

Gdytakprzezjakiczasjuwypiewywali,jedenzumarych,odzianywkomistu,wstpinaambonirzek:

Milibracia,ogaszamwamzapowiedziTebaldaiNinydeiGieraci.PrzekltyTrivulcjo,czymaszcoprzeciwtemu?

Tuojciecmjprzerwateologowiizwracajcsidomnie,rzek:

Synumj,Alfonsie,czyzlkbysi,gdybybynamiejscuTrivulcja?

Drogiojczeodpowiedziaemsdz,ezlkbymsiniesychanie.

Natesowaojciecmjporwasiuniesionyszalonymgniewem,poskoczydoszpadyichciamnieniprzybidociany.

Obecnirzucilisimidzynasijakozdoaligouspokoi.Gdyusiadnaswoimmiejscu,spojrzanamniestraszliwieirzek:

Synuniegodnyojca,nikczemnotwojahabokrywapodpewnymwzgldempukgwardiiwalloskiej,wktrymcichciaemumieci.

Potychgorzkichwymwkach,przyktrychmylaem,eumrzewstydu,nastpiogbokiemilczenie.Garciaspierwszyjeprzerwaizwracajcsidomegoojca,rzek:

33

Czynielepiejbyoby,janiewielmonypanie,abyzamiasttegowszystkiegomonabyoprzekonasynaWaszejMioci,eniemanawiecieaniwidm,aniupiorw,aniumarych,ktrzypiewajlitanie.Tymsposobembezwtpienianiedrabynaichwspomnienie.

SenorHierroodpowiedziacierpkomjojcieczapominaszwapan,ewczorajmiaemzaszczytpokazywamuhistorioduchachnapisanwasnrkmegopradziada.

JabynajmniejodparGarciasniezadajfaszupradziadowijaniewielmonegopana.

Jaktorozumieszrzekojciec"bynajmniejniezadajfaszu"?Czywiesz,etowyraenieprzypuszczamonozadaniafaszumemupradziadowiprzezwapana?

JaniewielmonypaniemwidalejGarciaswiem,ejestemzbytmaoznaczcosob,abyjaniewielmonypradziadWaszejMiocimiawymagapomniejakiegokolwiekzadouczynienia.

Wtedymjojciec,przybrawszyjeszczestraszliwszpostaw,zawoa:

Hierro!niechciBgbroniodusprawiedliwie,gdyteprzypuszczajmonoobrazy.

WtakimrazierzekGarciaspozostajemitylkozpokorpoddasikarze,jakWaszaMiowimieniuswegopradziadaraczymiwymierzy.miemtylkobaga,abydlaochronygodnocimegozawodukaratazostaamiwyznaczonaprzeznaszegospowiednika;tymsposobembdmgjuwaazapokutkocieln.

Toniejestzamylrzekmjojciec,znacznieuspokojony.Pamitam,emkiedynapisamaytraktatozadouczynieniach,wraziegdybypojedynekniemgmiemiejsca;muszsinadtymgbiejzastanowi.

Ojcieczdawasizpocztkugbokorozmylanadtymprzedmiotem,aleprzechodzczjednychuwagdodrugich,zasnnareszciewswoimfotelu.MatkamojaiteologoddawnajuspaliiGarciasniebawemposzedzaichprzykadem.Natenczasjaodszedemdomegopokojuitakminpierwszydziepomoimpowrociedorodzicielskiegodomu.

NazajutrzzranafechtowaemsizGarciasem,nastpnieposzedemnapolowanie,powieczerzyza,gdywszyscyzasiedlikookomina,ojciecznowuposateologapowielkksig.Wielebnyprzynisj,otworzynachybitrafiizaczczyta,conastpuje:

HISTORIALANDOLFAZFERRARY

Wmieciewoskim,zwanymFerrar,yrazpewienmodzieniecimieniemLandolfo.Bytorozpustnikbezczciiwiary,ktryzgrozprzejmowawszystkichpobonychmieszkacw.Niegodziwiectenprzebywanajchtniejwtowarzystwiewszetecznychkobiet;znajewszystkie,adnajednakniepodobaamusitak,jakBiankadeRossi,poniewawszystkieinneprzewyszaawrozwizoci.

Biankanietylkobyarozpustna,chciwazotaizepsutawgbiserca,alenadtowymagaazawsze,abyjejkochankowieznialisidoniejhabicymipostpkami.PewnegodniazadaaodLandolfa.

34

abyzaprowadzijnawieczerzdoswejmatkiisiostry.LandolfonatychmiastposzeddomatkiiowiadczyJejtenzamiar,jakgdybynicwtymniewidzianieprzyzwoitego.Biednamatkazalaasi