republika e kosovës, republik of kosova qeveria...

WE

AP

Mod

el A

ctivitie

s

Emri i projektit:

Studimi hidrologjik dhe krijimi i softverit WEAP për pellgun Lepenc dhe Morava e Binçes

Maj 2011, Kosovë

Schweizerische Eidgenossenssenschaft

Confédération suisse

Confederazione Svizzera

Confederazium svizra

Sëiss Cooperating Oficce Kosovo

Republika e Kosovës, Republik of Kosova

Qeveria - Government

Zyra e kryeministrit - Office of the Prime Minister

PËRMBAJTJA

I. Prezantimi i Përgjithshëm i modelit WEAP ..................................................................... 9

II. Paraqitja e Aktiviteteve të Modelit WEAP në Projekt & objektivi i këtyre aktiviteteve .. 10

III. Aktivitetet e Modelit WEAP ....................................................................................... 11 III.1. Krijimi i Modelit WEAP – Plan-veprimi themelorë ........................................... 11

Arkitektura e Modelit WEAP ......................................................................................... 11 Futja e të Dhënave në Modelin WEAP .......................................................................... 15

III.2. Sistemi për furnizim me ujë: ............................................................................... 23

IV. Rezultatet & Interpretimi i plan-veprimit themelorë ........................................... 29

A. Bilanci Ujor – Sistemi i Moravës së Binçës dhe Lepencit ..................................... 29 1) Lakorja e Mbushjes së Rezervoarit dhe interpretimi. ...................................... 29 2) Hyrjet dhe daljet e ujit në rezervoar ................ Error! Bookmark not defined. 3) Kapaciteti i rezervoarit Perlepnica ................................................................... 31

TABELAT

Tabela 1 : Të dhënat statistikore – Projeksioni i Popullsisë (Vlerat në një mijë njerëze) ….. 13

Tabela 2 : Vendi i kërkesës – Ferizaji PËS ….. 14

Tabela 3: Vlerat e Rrjedhës-M në pellgun Lumor Perlepnica ….. 17

Tabela 4: Stacioni Hidrometrik Konqul në lumin Morava e Binçes ….. 17

Tabela 5: Sasia mujore e ujit për KRUK Hidromorava ….. 24

Tabela 6: Sasitë mujore shumëvjeçare (m3/s) ….. 26

Tabela 7: Sasitë mujore shumëvjeçare (m3) ….. 26

Tabela 8: Paraqitja tabelare e lakores kumulative të shfrytëzimit të rezervoarit ….. 29

Tabela 9: Paraqitja tabelare e sasive mujore të shfrytëzimit të ujit (m3) ….. 31

Tabela 10: Sasitë e nxjerrjeve - kaptimeve mujore të shfrytëzimit të ujit (m3/s) ….. 31

Tabela 11: Mungesa e sasive të ujit për shfrytëzuesit e ujit(l/s) ….. 32

Tabela 12: Mungesa e sasive të ujit për shfrytëzuesit e ujit (m3/s) ….. 32

Tabela 13: Besueshmëria e vendit të kërkesës (për çdo vend të kërkesës) (Përqindja) ….. 33

Tabela 14: Paraqitja tabelare e prurjeve kryesore sipas prezantimit WEAP..... 34

Tabela 15: Rastet e paraqitjes se prurjeve ….. 35

SKICAT

Skica 1 : Pellgu Lumor Morava e Binçes dhe Lepenc –skema WEAP ….. 9

Skica 2 : Simbolet WEAP të Pellgut Lepenc dhe Morava e Binçes ….. 10

Skica 3 : Shembulli i Elementeve WEAP ….. 10

Skica 4 : Supozimi Kyç Furnizimi me Ujë të Pijshëm Ferizaj ….. 13

Skica 5 : Supozimi Kyç Industria ….. 14

Skica 6: Karakteristikat e rezervoarit Perlepnica ….. 16

Skica 7: Avullimi në sipërfaqen e Liqenit Perlepnica ….. 16

Skica 8: Rrjedha-M e nevojshme në Lumin Perlepnica ….. 17

Skica 9: Të dhënat e rrjedhës së përroskës për stacionet hidro-metrike për Konçul dhe Kromirjan , në

lumin e Morava e Binçës …..18

Fig 10. Pozitat e kaptimeve të ujit, Impianti i Pastrimit të Ujit (IPU) dhe qytetit të Ferizajit ….. 21

Fig 11. Pozitat e kaptimeve të ujit për qytetin Kaçanik ….. 22

Fig 12. Pozitat e kaptimeve të ujit për qytetin Hani i Elezit ….. 22

Fig 13. Pozitat e kaptimeve të ujit për qytetin e Vitisë ….. 23

Fig 14. Pozitat e kaptimeve të ujit për qytetin e Gjilanit ….. 23

Fig 15. Pozitat e kaptimeve të ujit për qytetin Dardanë ….. 24

Fig 16. Sasite e marrjes së ujit për KRUK – Hidromorava ….. 25

Skic. 17. Lakorja Mbushëse – Rezervoari Perlepnica … 26

Skica 6 : Hyrjet dhe Daljet WEAP për rezervoarin Perlepnica ….. 27

Skica 19 : Shpërndarja mujore e vëllimit të ujit në akumulacion - mesatare shumëvjeçare ….. 28

Skica 20 : Lakorja kumulative e shfrytëzimit të rezervoarit ….. 29

Skica 21 : Shpërndarja mujore shumëvjeçare e vëllimit të ujit në akumulacion ….. 29

Skica 22 : Lakorja kumulative e shfrytëzimit të rezervoarit ….. 30

Skica 23 : Nivelet e ujit në akumulacion – periudha mesatare shumëvjeçare ….. 30

Skica 24 : : Nivelet e ujit në akumulacion – periudha shumëvjeçare ….. 30

Skica 25 : Sasitë mujore të shfrytëzimit të ujit ….. 31

Skica 26 : Mungesa e sasisë së ujit (m3/s) ….. 32

Skica 27 : Besueshmëria e shfrytëzuesit (%) ….. 33

Skica 28 : Prurjet kryesore sipas prezantimit WEAP – Periudha mesatare shumevjeçare ….. 34

Skica 29 : Rastet e paraqitjes së prurjeve në vitet hidrologjike ….. 35

SHKURTESAT

AER Agjencioni Evropian për Rindërtim

AKMM Agjencia e Kosovës për Mbrojtjen e Mjedisit

AKM Agjencioni Kosovar i Mirëbesimit

BE Bashkimi Evropian

DANIDA Agjencioni Ndërkombëtar Danez për Zhvillim

ESK Enti i Statistikave të Kosovës

GTZ Bashkëpunimi Teknik Gjerman

IHMK Instituti Hidrometeorologjik i Kosovës

KFOR Forcat Paqeruajtëse të NATO-s në Kosovë

ZK Zyra e Kryeministrit

MMPH Ministria e Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinor

NP Ndërmarrje Publike

ZZBK Zyra Zvicerane për Bashkëpunim në Kosovë

PKVM Plani i Kosovës për Veprim në Mjedis

PSKAM Plani Strategjik i Kosovës për Administrimin e Mbeturinave

QKMF Qendra Komunale e Mjekësisë Familjare

UA Udhëzim Administrativ

UNMIK Misioni i Kombeve të Bashkuara në Kosovë

ZRRUM Zyra Rregullatore për Ujë dhe Mbeturina

QKMF Qendra e Klinikës së Mjeksisë Familiare

KTA Agjencioni i Mirëbesimit te Kosoves

PKVM Plani Kombëtar për Veprimin në Mjedis

PKMM Plani Kombëtar për Menaxhimin e Mbeturinave

PMMM Plani për Menaxhimin e Mbeturinave në Mjedis

MM Menaxhimi i Mbeturinave

WEAP Sistemi i Planifikimit dhe Vlerësimit të Ujërave

GIS Sistemi Informativ Gjeografik

Rrjedha-M Rrjedha Mjedisore

RËSC Kompania e Ujësjellësit Rajonal

Kontakt personat e Grupit Konsultues:

Kujtim ZENA

KOSOVË

Studimi hidrologjik dhe ndërtimi i WEAP

softuerit për pellgun Lepenc dhe Morava e Binçes

Z y r a e K r y e m i n i s t r i t d h e

Z y r a Z v i c e r a n e p ë r B a s h k ë p u n i m n ë

K o s o v ë

N° - 2

Draft Raporti Rezultatet nga Modeli WEAP

Përpiluesi: Kujtim ZENA

Adresa

Rruga “Vllezërit Gërvalla”

Bllok V, Hyr, II, Nr,13 Bregu i Diellit

Prishtinë - Kosovë

Telefoni(mob): +377 - (0)44- 2698219

Faxi: XXXXXX

E-Mail: [email protected]

[email protected]

Emri i Projektit: Studimi hidrologjik dhe ndërtimi i WEAP softuerit për pellgun e lumit Lepenc

dhe Morava e Bimçës

Projekti : 2

Shteti: KOSOVË

Perfituesi Konsulenti

Emri: Ministria e Mjedisit Kujtim ZENA

dhe Planifikimit Hapësinor

(MMPH);

Adresa: Pallati i Shtypit - Rilindja Rr. “Vëllezerit Gervalla”

10 000 Prishtinë Bregu i Diellit

KOSOVË Prishtinë - Kosovë

Numri i tel.: +381-38-211 804 +377 (0) 44 - 269219

+381(0) 38 225 286

Numri i faksit: +xxxx

E-maili: [email protected]

Kontakt personi: Z. Baton Begolli nga Zyra e Kryeministrit Konsulenti z. Kujtim Zena

Këshilltarë për Ujë dhe Mjedis

Nënshkrimet: _____________________ ______________________

Data e raportit: 09/05/2011

Periudha raportuese: Dhjetor 2010 - Maj 2011

Përpiluesi i raportit:

Kujtim ZENA, Ing. dip. Nder . _______________ _____________

[emri& mbiemri] [nënshkrimi] [data]

Project Number: 2 Prime Minister Office / Sëis Office / May 2011 / page 9 / 38

I. PREZANTIMI I PËRGJITHSHËM I MODELIT WEAP

Modelin e Sistemit WEAP e krijoi SEI (Instituti për Mjedis i Stokholmit) për të

mundësuar vlerësimin e çështjeve të planifikimit dhe menaxhimit që lidhen me

zhvillimin e resurseve ujore. Modeli WEAP mund të aplikohet si në sistemin

komunal, ashtu edhe atë bujqësorë dhe mund të adresoj një sërë çështjesh duke

përfshirë analizën e kërkesës, ruajtjen e ujit, të drejtat në ujë dhe prioritetet e

shpërndarjes, simulimin e rrjedhës, punën e rezervoarit, kërkesat e ekosistemit

dhe analizat e kostos-përfitimit të projektit.

Modeli WEAP ka dy funksione kryesore:

Simulimi i proceseve natyrore hidrologjike (p.sh. evapotranspiracioni,

derdhjet dhe infiltrimi i) për të mundësuar vlerësimin e

disponueshmërisë së ujit brenda një ujëmbledhësi.

Simulimi i aktiviteteve antropogjene të mbivendosura në sistemin natyral

për të ndikuar në resurset ujore dhe shpërndarjen e tyre (n.m.tj. kërkesa

për ujë konsumues dhe jo-konsumues) për të mundësuar vlerësimin e

ndikimit të shfrytëzimit të ujit për njerëz

.

Për të mundësuar simulimin e shpërndarjes ujore, elementet që përbëjnë

sistemin e kërkesës-furnizimit me ujë dhe marrëdhëniet e tyre hapësinore

karakterizohen për ujëmbledhësit nën shqyrtim. Sistemi përfaqësohet për burime

të saj të ndryshme (p.sh., ujërat sipërfaqësor, nëntokësor);, tërheqja,

transmisioni, rezervoarët dhe objektet e trajtimit të ujërave të zeza, dhe

kërkesës ujore (p.sh., sektorët e përcaktuar sipas shfrytëzuesve por që zakonisht

përfshijnë indsutrinë, minierat, ujitjen, funrizimin shtëpiak, etj

Struktura e të dhënave dhe shkalla e hollësive mund të përshtaten për t’iu

përgjigjur kërkesave të një analize të veçantë, vështirësive të imponuara nga të

dhënat e kufizuara. Një ndërlidhje grafike e lehtëson vizualizimin e tipareve fizike

të sistemit dhe paraqitjen e tyre brenda ujëmbledhësit.

Zakonisht, modeli WEAP aplikohet me konfigurimin e sistemit për të simuluar

vitin e fundit “themelorë” (në rastin tonë ai do të jetë viti 2010), për të cilin

disponueshmëria e ujit dhe kërkesat mund të përcaktohet me besim. Modeli

pastaj përdoret për të simuluar plan-veprime alternative (p.sh., të ardhmet e

mundshme në bazë të besueshme të bazuar në propozimet “çfarë nëse”) për të

vlerësuar ndikimin e zhvillimit të ndryshme dhe opsionet e menaxhimit.


II. PARAQITJA E AKTIVITETEVE ME MODELIN WEAP NË PROJEKT & OBJEKTIVI I KËTYRE AKTIVITETEVE

Ky raport është përgatitur për studimin e projektit “Siguria e Ujit për Kosovën

Qendrore”, të implementuar për të ndihmuar Qeverinë e Kosovës për të

përmirësuar planifikimin dhe menaxhimin e pellgjeve të saj lumore, duke siguruar

për qëllim demonstrimi një model përsëritës për menaxhim dhe planifikim të

integruar të pellgjeve lumore.

Ky model do të merr parasysh statusin e Kosovës si një shtet kandidat potencial

në BE dhe me këtë nevojën për të lëvizur drejt përafrimit me tërësinë e ligjeve

(acquis) të BE, duke përfshirë por jo kufizuar në Direktivën Kornizë Ujore. Ekipi

do të përdor për aktivitete të modelimit softverin WEAP për modelim, i cili është i

pranuar në botë për të menaxhuar këtë lloj të studimeve.

Pastaj, WEAP-i do të përdoret për të përcaktuar plan-veprimin skenarin e

tanishme bilancin e ujit përkatëse në situatën në 2010; Kjo rezultatet do të

korrespondojnë me skenar bazë që do të shërbyer në bazë për studimet e

skenare të tjera (si kërkesa për ujë do të vlerësojë në 2010-2035 periudhe dhe

cila do të jetë ujë në dispozicion për të kënaqur të gjitha kërkesat).

Në fakt, WEAP aplikimit të zonës së studimit rasti me skenare të zhvilluara, duke

detajuar parashikimet përkatëse të ardhmen e bilancit të ujit dhe të strategjive të

mundshme të përshtatjes. Qëllimi i këtij sintezë është që të organizojë në një

vend të gjitha tiparet e spikatur e zhvillimin e aplikacioneve WEAP për secilën

nga faqet studimin e rastit.

.

Atëherë WEAP-i do të përdoret për të përcaktuar plan-veprimin e tanishëm të

bilancit ujor që i përgjigjet gjendjes në vitin 2010; Këto rezultate do të

korrespondojnë me plan-veprimin themelorë i cili do të shërbej si bazë për

studime të plan-veprimeve tjera (sido të vlerësohet kërkesa për ujë nëperiudhën

2010-2035 dhe sa do të ketë ujë në dispozicion për të përmbushur të gjitha

kërkesat).

Në fakt, aplikacioni i WEAP-it të zonës së studimit të rastit me plan-veprime të

përpiluara, duke detajuar projeksionet përkatëse të bilancit ujor në të ardhmen

dhe strategjitë e përshtatjes së mundshme. Qëllimi i kësaj sinteze është që të

organizohen në një vend të gjitha tiparet e spikatura për krijimin e aplikacioneve

WEAP për secilën nga vendet e rastit të studimit

Për këtë mission janë identifikuar tre objektivat kryesorë:

1. Të ngritet kapaciteti dhe aftësitë me softverin WEAP i ekipit studjues dhe

të përpilohet drafti, për funksionimin e aplikacionit WEAP për secilin

vend të rastit të studimit (plan-veprimet janë testuar),

2. Të identifikohen plan-veprimet konceptuale që kanë të bëjnë me stratgjitë

e prështatjeve të mundshme për secilin vend të rastit të studimit dhe të

fillohet me përpilimin e plan-veprimeve për përdorimin WEAP,

3. Të krijohet vegla për analiza shumëkriterëshe për t’i dhënë prioritet

strategjive të përshtatjes duke pasur parasysh ndjeshmërinë kryesore

rreth ujërave.


Secili prej këtyre objektivave është realizuar gjatë misionit, siç do të diskutohet në më shumë detaje më poshtë.

WEAP shkarkimet dhe aplikacionet e licencimit janë në dispozicion në faqen e

internetit WEAP: http://ëëë.WEAP21.org.

Licenca e përdorur për këtë projekt është nën emrin e shfrytëzuesit: “Naser

Bajraktari, Departamenti i Ujërave, Ministria e Mjedisit dhe Planifikimit

Hapësinor, Kosovë”.

Zakonisht, licenca 2 vjeçare është falas për organizatat jo-profitabile, qeveritare

ose akademike të stacionuar në një vend në zhvillim.

III. AKTIVITETET E MODELIT WEAP

III.1. KRIJIMI I MODELIT WEAP – PLAN-VEPRIMI THEMELORË

Misioni i ekipit ka qenë i suksesshëm në krijimin e aplikacionit funksional WEAP

për gjendjen e tanishme (2010), i quajtur “plan-veprimi themelorë”.

Në modelin WEAP ju duhet të përcaktoni dy intervale të ndryshme kohore për të

cilat po e krijoni modelin: “Llogaritjet aktuale” dhe “Periudha e Parashikimit”. Ekipi

i caktuar për plan-veprimin “Llogaritjet aktuale; të të dhënave 2010 në bazë të

të dhënave hidrologjike prej 1948 deri 1972 dhe të cilat paraqesin bazën e

infrastructures aktuale (2010) dhe për periudhë të zgjedhur kohore – intervali

2011-2035. interval. “Llogaritjet aktuale” paraqesin përkufizimin kryesor të

sistemit të ujit siç ekziston tani, dhe formon themelin e të gjitha analizave të plan-

veprimit.

Aktivitetet WEAP përfshijnë:

- krijimin e paraqitjes skematike;

- përfshirja e kërkesave për shfrytëzim të ujit shtëpiak, industrial dhe

bujqësor dhe klimës dhe parametrave hidrologjik;

- marrja e rezultateve të aktivitetit të modelimit (shfaqje fleksibile e

rezultateve të modelit në grafika, harta dhe tabela) dhe interpretimin e

tyre;

ARKITEKTURA E MODELIT WEAP

Skica 7 : Pellgjet Morava e Binçes dhe Lepenc - WEAP skematik


Pamja skematike është pike-nisje për aktivitetet WEAP. Ndërlidhja grafike është përdorur për të vizualizuar

tiparet fizike të sistemit të ujësjellësit dhe sistemit të kërkesës.

Simbolet e përdorura në modelin WEAP mund të shihet në Skicën 2:


Skica 8 : Simbolet WEAP të Pellgjeve Lepenc dhe Morava e Binçes

për prurje të lumenjve :Lumi

për nxjerrje : Vend ii Kërkesës, Lidhja e

Transmisionit dhe Rrjedha Kthyese

për rezervoar : Rezervoari

për Rrjedha Mjedisore : Kërkesa e Rrjedhës

për stacionet shimatëses : Njehësori i

rrjedhës

Skica 9 : Shembulli i Elementeve WEAP

Llejerët GIS (. shape files) janë shtuar si sfond, për konfigurim të lehtë të

sistemeve ujore për të lehtësuar të kuptuarit vizual të tyre.

Lumenjtë kryesorë (simboli i linjës së kaltër) nga Pellgu Lumor Lepenc janë:

Nerodime, Prroji Dimces. Dhe nga Pellgu Lumor Morava e Binçës janë: Letnica,

Perlepnica, Kamenica dhe Hodonoci.

Rezervoarët (simboli i trekëndëshit të gjelbër) janë: Perlepnica në Lumin


Perlepnica dhe në Pellgun Morava e Binçës.

Nyjet e kërkesave kryesore të shqyrtuara në model (pikët e kuqe) janë:

- Nxjerrjet e ujërave sipërfaqësor për njësitë e ujitjes: Nuk ka sisteme të

organizuara për ujitje për të dy pellgjet, prandaj nuk është e paraqitur në

këtë studim për modelin WEAP;

- Nxjerrjet e ujërave sipërfaqësor për zonat kryesore të furnizimit me ujë

të pijshëm: Ferizaj, Kaçanik, Hani i Elezit dhe Shterpce janë në pellgun

e Pelencit, dhe Vitisë, Gjilanit, Dardanisë, të cilat janë vendbanime në

pellgun lumor Morava.

- Nxjerrjet e ujërave sipërfaqësor për industri: Nuk ka ndonjë industri e

cila furnizohet me ujë prej ujërave sipërfaqësor. Fabrika e Vajit Ferizaj,

është privatizuar dhe pronari nga Podujeva, është duke e cmontuar dhe

zhvendosur fabrikën në Podujevë. Fabrika e Bukës Ferizaj dhe fabrika e

gypave të metalit po ashtu nga Ferizaji, I shfrytëzojnë ujërat nëntokësor

me puse vetanake.

Kur të krijohet pika e kërkesës, është shumë me rëndësi të ceket shkalla e

prioritetit për shpërndarje të ujit

Modeli do të përpiqet të furnizoj prioritetin e kërkesës më të lartë, pastaj

duke kaluar në prioritet më të ulët derisa të gjitha kërkesat të plotësohen

për resurset që përdoren

Për plan-veprim themelorë, ekipi e caktoi prioritetin e kërkesës në vijim:

1, për furnizim me ujë të pijshëm dhe

kërkesat e rrjedhës

2, për industri

3, për ujitje

Cdo kërkesë ujore lidhet me resurset e funrizimit (duke përdorur Lidhjen e

Transmisionit – simboli i linjës së gjelbër) dhe një pjesë e ujërave të shfrytëzuara

sipas kërkesës kthehet prapa, zakonisht në lum (Rrjedha kthyese – simboli i

linjës së kuqe).


FUTJA E TË DHËNAVE NË MODELIN WEAP

Aktivitet tjetër kyç i modelimit WEAP ishte të shtoheshin të dhënat përkatëse në

modelin WEAP duke pasur parasysh arkitekturën e sistemit ujor të paraqitur më

lartë.

Të dhënat e futura janë si vijojnë:

- të dhënat e matura ose të mirënjohura;

- të dhënat e bazuara në supozime.

Supozimet janë bërë për arsyet në vijim:

- vështirësitë e hasura për mbledhje të të dhënave të mundshme

ekzistuese ;

- thjeshtësimi i modelit WEAP;

- njohuria e pakët për sistemin e studjuar të ujit.

Për implementim të këtij aktiviteti të modelimit, ekipi i ka integruar parametrat

themelorë në modelin e krijuar, si:

- Supozimet Kyçe

- Vendet e Krijuara

- Hidrologjia

- Furnizimi dhe Resurset.

a) Supozimet Kyçe :

Supozimet kyçe janë variablat e përcaktuara nga shfrytëzuesit që mund të

referencohen për analizim të sistemit ujor.

Është me rëndësi të sigurohet se njësitë (për shembull m3 për muaj ose m3 për

vit, etj.) e vlerës së parametrave për supozimet kyçe t’i përgjigjet njësive të

cekura për variablat që gjenden në trungun e të dhënave WEAP.

Lidhur me supozimet kyçe të kërkesës ujore:

I. Për furnizim me ujë të pijshëm janë caktuar katër parametrat në vijim:

- konsumimi për kokë banori (në mc/vit)

- efikasiteti teknik i rrjetit (në përqindje)

- numri i popullsisë

- rrjedha kthyese (në përqindje).


Skica 10 : Supozimet Kyçe të Furnizimit me Ujët të Pijshëm Ferizaj

Vlerat që janë paraqitur në modelin WEAP janë si vijon:

- konsumimi për kokë banori është 150 l/ditë;

- efikasiteti i rrjetit është 60%; 40% e ujit nuk arrin te konsumatorët;

- numri i banorëve (popullsisë) së Ferizajit.

Këto vlera janë mbledhur nga Kompanitë e Ujësjellësit Rajonal të Ferizajit

dhe Gjilanit (KUR Ferizaj dhe Gjilan) .

Të dhënat për numrin e popullsisë, konsumit ditor, efikasitetit të rrjetit

(humbjeve) janë mbledhur nga kompanitë e ujësjellësit rajonal për kto dy

rajone.

Nga kjo kemi nxijerrë këto statistika për numrin e popullisë në këto qytete,

për vitin 2010,siç shihet në Tabelën 1.

Tabela 3 : Të dhënat statistikore – Projekti i Popullsisën (Vlerat në njëmijë njerëz)

- rrjedha kthyese nga ujërat e kanalizimit dhe humbjet nga rrjeti është

llogaritur të jenë 70%.


II. Për ujtiej, janë caktuar shtatë parametrat në vijim:

- Nuk ka sisteme të organizuara të ujitjes për të dy pellgjet, dmth nuk ka

ujitje.

III. Për industri, janë caktuar parametra në vijim:

- efikasiteti i bartjes (në përqindje)

- rrjedha kthyese (në përqindje) .

Skica 11 : Supozimet Kyçe Industria

b) Vendet e kërkesës: përshkrimi i sistemit të kaptimit të ujit dhe vendet e kërkesës për plan-veprimin themelorë

I. Furnizimi me ujë

Në WEAP “Vendet e Kërkesës” janë future funksione të ndryshme, me

përdorimin e supozimeve të shtuara në fazën e duke përdorur supozime shtuar

në fazën e Supozimet kryesore.

Për të përcaktuar kërkesat e furnizimit me ujë, ekipi e ka zgjedhur metodën e

modelit WEAP “Specifikimi i kërkesës vjetore dhe variacionit mujor”. Funksionet

e shfrytzuara për këtë metodë i referohen supozimit kyç dhe janë ilustruar në

tabelën e mëposhtme:

Tabela 4 : vendi i kërkesës – FUP Ferizaj


II. Ujitja

Ashtu siç e cekëm më lartë, për ujitjen e tokave bujqësore në pellgjet lumore Ibër

dhe Morava e Binçës nuk janë paraqitur skemat ujitëse, dhe nuk kemi

përditësuar të dhënat për ujtije.

III. Industria

Janë identifikuar disa shfrytëzues të ujit në industri. Fabrika e Gypave të Metalit

në Ferizaj shfrytëzon ujërat nëntokësor me puse vetanake, vetëm për qëllimet e

ndërmarrjes. Fabrika e Bukës në Ferizaj, po ashtu shfrytëzon ujërat nëntokësor

me puse vetanake, vetëm për nevojat e veta. Fabrika e Vajit ë Ferizaj, tani është

privatizuar dhe për një kohë të gjatë nuk punon, pas privatizimit pronari ka filluar

ti çmontoj të gjitha pajisjet, dhe ti zhvendos në komunën e tij në Podujevë (sipas

pronarit). Fabrika e Çimentos- Hani I Elezi është industri e cila gjendet në dalje të

kufirit të Kosovës, dhe shfrytëzon ujin duke e marrë direkt nga lumi Lepenc, me

rreth 1.4km para kalimit të kufirit të Kosovës, dhe nuk ka asnjë ndikim në regjimin

e ujërave sipërfaqësore në territorin e Kosovës dhe si I tillë nuk është marrë për

analizë në WEAP program.

c) Hidrologjia

Parametri i tretë i cili do të paraqitet në modelin WEAP është Hidrologjia.

Këtu shfrytëzuesi ka mundësinë të caktoj llojin e vitit të ujërave për plan-veprimin

themelorë. Viti i ujërave mund të jetë:

1. shumë i thatë

2. i thatë

3. normal

4. i lagësht

5. shumë i lagësht.

Ekipi ka konsideruar për plan-veprimin themelorë se viti 2010 është vit normal.

d) Furnizimi dhe Resurset

Sipas Pamjes së të Dhënave është e mundshme të futen të gjitha inputet

hidrologjike për modelin.

1) Lumi

Të dhënat hidrologjike të cilat jan shtuar në këtë fazë lidhur me rezervoarë,

hyrjes dhe daljes të Rrjedhës-M.

Rezervoari:

Në WEAP është modeluar Rezervoari Perlepnica. Për atë, tipet e ndryshme të

karakteristikave të rezervoarit janë shtuar në model.

shembujt e karakteristikave të rezervoarit janë:

1. kapaciteti i ruajtjes;

2. iruajtja fillestare;

3. lakoraj e lartësisë së vëllimit (raporti midis vëllimit të rezervoarit dhe

lartësisë);

4. neto avullimi (avullimi minus të reshurat në sipërfaqe të rezervoarit);


5. vëllimi në rezervoar i cili nuk është në dispozicion për shpërndarje.

Skica 6: Karakteristikat e rezervoarit Perlepnica

Skica 7: Avullimi në sipërfaqen e Liqenit Perlepnica

e) Kërkesat e Rrjedhës :

Elementi i kërkesës së rrjedhës (Rrjedha-Më) paraqet rrjedhën minimale në

pikën e lumit për të përmbushur rrjedhën mjedisore dhe shoqërore (për

rekreacion, navigim, cilësi të jit, biodiversitetit, etj.).


Në modelin tonë, pikët e rrjedhës-M i janë shtuar Pendës Perlepnica.

Tabela 3: Vlerat e Rrjedhës-M në Pellgun Lumor Perlepnica

Perlepnica

0.032 m3/s/muaj

Vlera e Rrjedhës-M për Lumin Perlepnica është vlerë e llogaritur nga ekipi

hidraulik dhe dy vlerat tjera janë vlera të parashikuara.

Skica 8: Rrjedha-M e nevojshme për Lumin Perlepnica

Stacionet Shimatëse të Rrjedhës:

Hyrjet dhe daljet

Rrjedhat historike të lumenjve (prej 1952 deri 1997), nga fusha jonë e studimit

ishin llogaritur nga ekipi hidraulik (me interpolim), duke pasur parasysh se vetëm

disa nga këto vlera ishin të disponueshme. Këto rrjedha janë futur në modelin

WEAP (për stacione të ndryshme hidrometrike), si Të Dhënat për Rrjedhën e

përroskave, në formatin .txt, duke përdorur funksioni ReadFromFile.

Tabela 4: Stacioni Hidrometrik Konqul në Pellgun Lumor Morava e Binçes

Shtylla e parë paraqet vitin, shtylla e dytë paraqet muajin dhe shtylla e tretë

paraqet rrjedhën (m3/s) e regjistruar në stacionin hidrometrik Konçul.

Skica 9: të dhënat e rrjedhës së përroskave për stacionet hidrometrike Konçul dhe

Kromirjan në pellgun lumor Morava e Binçes.


1) Rrjedha Kthyese

Rrjedha kthyese është përqindja e ujit të rrjedhës totale dhe kjo vlerë paraqet

sasinë e ujit që kthehet përsëri në lum ose ujëra nëntokësor. Shkalla duhet të

përmblidhet në 100%, pa marrë parasysh humbjet nga sistemi.

Për shembull, kur një vend i kërkesës furnizohet me ujë nga dy burime

(rezervuar dhe ujëra nëntokësor), ne kemi supozuar se 57% e daljeve kthehet

prapa në akuifer dhe 43% paraqesin rrjedhën kthyese në lum. Ky supozim

është bërë në bazë të Modelit Udhëzues WEAP, sepse nuk ka pasur të dhëna

lidhur me këtë aspekt.


III.2. SISTEMET E FURNIZIMIT ME UJË:

Sistemet e furnizimit me ujë në këto dy pellgje lumore janë të ndryshme. Ato

mund të jenë të rregulluara me rezervuar akumulues të ujit, pastaj kaptime të

ujërave sipërfaqësore në lumenj me rrjedhje direkte, dhe furnizim me ujëra

nëntokësore. Për të gjitha furnizimet me ujë nga ujërat sipërfaqësor (rredhje

direkte nga lumenjt dhe me akumulim) po i paraqesim në poshte për të gjithë

shfrytëzuesit.

A) Qyteti i Ferizajit. KRUK - Bifurkacioni

Furnizohet me ujë nga lumenjt e bjeshkëve të Nerodimes, merr ujë nga katër

lumenj me rrjedhje direkte. Që të katër kaptimet e ujit shkojnë në fabrikën

për trajtimin e ujërave në Pleshinë, dhe nga aty, që të katër burimet së

bashku furnizojnë qytetin e Ferizajit.

Burimet e ujit për dhe sasitë e nxierrjes apo kapjes, sipas KRUK Bifurkacioni

janë këto:

1. Lumi i Madh, Jezerc (80-90) l/s, apo (5480 - 6480) m³/ditë, që ka pellg

ujëmbledhës me sipërfaqe 33.73 km2 .

2. Lumi i Vogël, Nerodime (45-70) l/s, apo (3888 - 6048) m³/ditë, që ka pellg

ujëmbledhës me sipërfaqe 14.09 km2 .

3. Prroji i Sylës, Pleshinë (20-45) l/s, apo (1728 - 3888) m³/ditë, që ka pellg

ujëmbledhës me sipërfaqe 7.87 km2.

4. Prroji i Pukës, Pleshinë (10-25) l/s, apo (864 - 2160) m³/ditë, që ka pellg

ujëmbledhës me sipërfaqe 3.11 km2.

Të gjitha këto burime – kaptime të ujit, trajtohen në fabrikën për pastrimin e

ujërave të pijes në Pleshinë. Kapaciteti maksimal I pastrimit të kësaj fabrike

është 200 l/s, që do të thotë kjo fabrikë mund të trajtoj mbi 6.3 Mmc në vit,

mirëpo pr shkak të prurjes jo kontinuale (gjatë sezonës së verës me sasi më të

vogla) kjo fabrikë që nga fillimi I punës asnjëherë nuk ka mundur të prodhoj më

shumë se 5 Mmc në vit.

Qyteti i Kaçanikut dhe qyteti Hani I Elezit, nuk janë të përfshirë në KRUK –

Bifurkacioni. Në të dy qytetet uji menaxhohet nga drejtoritë komunale e jo nga

kompania regjionale për ujë – KRUK Bifurkacioni.


Fig 10. Pozitat e kaptimeve të ujit, Fabrika e Pastrimit të Ujit (FPU) dhe në Qytetin e

Ferizajit.

A) Qyteti i Kaçanikut

Sistemi i furnizimit me ujë në qytetin e Kaçanikut furnizohet nga dy burime

karstike te ujit. Sitemi i vjetër i furnizimit me ujë nga fshati Ivajë, me

kapacitet maksimal 8 l/s. Ndërsa në vitin të 1984 është ndërtuar dhe lëshuar

në funksion edhe sistemi i ri, i ndërtuar në Luboten te burimi Uji i Bardhë, me

kapacitet maksimal 30 l/s, i cili është I kyçur në sistemin e vjetër për furnizim

me ujë të qytetit të Kaçanikut. Në kohën më të gjatë të vitit rezervuari

akumulues i ujit të pijes kapërderdhet nga sasitë e tepërta.

Nga rezervuari deri tek qyteti, furnizohen edhe fshatrat përgjatë gypit

magjistral (Shtraza, Kovaqica, Runjevë, Bob). I gjithë gypi është nga

materiali Azbest Cimento.

Sipas drejtorit për shërbimet e ujit në komunën e Kaçanikut z. Enver Zharku,

më këtë system furnizohen rreth 2165 konsumatorë apo familje. Ndërsa

sipas numrit të banorëve furnizohen prej 15 deri 16 mij banorë.

Sipas statistikave pilot, për një familje kemi rreth 4-6 anëtarë, dhe nëse

kalkulojmë, për këtë sistem kemi 2165 familje x 5 anëtarë, kemi 10825

banorë.

Fig 11. Pozita e kaptimeve të ujit për Qytetin e Kaçanikut.


A) Qyteti Hani i Elezit

Furnizohet me ujë nga dy degë të lumit Lepenc, me rrjedhje direkte. Njëra

degë përdoret për pjesën perendimore të qytetit dhe furnizohet nga lumi

Kotila. Ndërsa pjesa lindore e qytetit furnizohet nga lumi I Dimcës.

Nga kaptimi i lumit Kotilna merren në mënyrë të vazhdueshme 15 l/s, ndërsa

nga kaptimi i Dimcës, merren 15 – 20 l/s, dhe mesatarisht 18 l/s. Ndërsa

totali I shfrytëzimit të ujit për të dy burimet është mbi 1.088 Mmc/vit (milion

metër kub /në vit)

Fig 12. Pozita e kaptimeve të ujit për qytetin Hani i Elezit.

B) Qyteti i Vitisë – KRUK Hidromorava

Sistemi i furnizimit me ujë në qytetin e Vitisë, furnizohet nga kaptimet e


ujërave sipërfaqësor të lumit Letnica, me rrjedhje direkte nga lumi.

Fig 13. Pozitat e kaptimeve të ujit për Qytetin e Vitisë

A) Qyteti i Gjilanit – KRUK Hidromorava

Qyteti i Gjilanit furnizohet me ujë nga dy vendburimi. Nga burimi i ujërave

karstike Banja dhe nga rezervoari akumulues Perlepnica.

Në afërsi të akumulacionit Përlepnica, gjendet burimi Guri i Hoxhës i cili

bashkë me sasitë e ujit të akumulacionit Përlepnica, trajtohen në fabrikën

për pastrimin e ujit të pijes dhe përmes gypit sjellin ujin në qytetin e Gjilanit.

Burimi Guri i Hoxhës ka kapacitet prej 50 – 60 l/s (mesatarishtë 55 l/s).

Fig 14. Pozitat e e kaptimeve të ujit për Qytetin e Gjilanit.


A) Qyteti Kamenicës – KRUK Hidromorava

Qyteti i Dardanës (Kamenica), furnizohet direkt nga rrjedha e lumit Dardana.

Uji merret në lum, dërgohet në fabrikën e pastrimit të ujit dhe përmes

gravitetit dërgohen në qytetin e Dardanës.

Fig 15. Pozitat e kaptimeve të ujit për Qytetin e Dardanës.

A) Statistikat e prodhimit të ujit për KRUK Hidromorava.

Tabela 5: Sasitë mujore të marrjes së ujit për KRUK Hidromorava

Për FPU Përlepnica, burimi Guri i Hoxhës, kontribuon me sasi prej 55 l/s.


Ndërsa totali i prodhimit të sasive të ujit për vitin 2007, 2008 dhe 2009 mund të

shihen në grafikun e mëposhtëm.

Fig 16 Sasitë e marrjes së ujit për KRUK – Hidromorava.


IV. REZULTATET & INTERPRETIMI I PLAN-VEPRIMIT THEMELORË

Për të parë rezultatet e modelit të cilin e kemi krijuar, ne përdorim Ndërlidhjen

Pamore të Rezultateve. Ajo është parametri i tretë i WEAP-it dhe këtu është e

mundur për të parë rezultatet e paraqitura si tabelat, diagramet apo harta.

Tri pyetjet më të rëndësishme në kapitullin e rezultateve është: “Cili është bilanci ujor për Sistemet e Pellgjeve Lumore Lepenc dhe Morava e Binçes?

Për t’iu përgjigjur kësaj pyetjeje nevojitet të paraqiten hyrjet dhe daljet e

akumuluara mujore të rezervoarëve dhe interpretimi i tyre.

A. BILANCI UJOR – SISTEMET MORAVA E BINÇES DHE LEPENCI

A.1 Rezervoari Predvorica

1) LAKORJA E MBUSHJES SË REZERVOARIT DHE INTERPRETIMI..

Fig 17. Lakorja e Mbushjes – Rezervoari Perlepnica


Nga Skica 19. Paraqitet lakorja e mbushjes së rezervoarit Perlepnica. Në aksin x

- janë dhënë vlerat e vëllimeve në million metër kub, ndërsa në aksin y – është

paraqitur lartësia mbidetare e shtyllës së mbushjes së rezervoarit.

Siç duket edhe nga grafiku i mësipërm, rezervoari është i kirjuar në kuotën 560

mlm (metra, lartësi, mbidetare). Në kuotën 576 paraqitet niveli minimal i

shfrytëzimit, që d,m,th ka 900,000.00 m3 sasi të ujit të pa shfrytëzuar (vëllimi I

vdekur. Ndërsa në kuotën 596 m,l,m penda ka nivelin maksimal, me vëllim total

4.2 milion m3 ujë, ndërsa sasia e shfrytëzuar është 3.3 4.2 milion m3 ujë.

2) HYRJET DHE DALJET E UJIT NË REZERVOAR

Në grafikë dhe tabelën e mëposhtme, janë paraqitur të dhënat e vlerave të

sasive të ujit të cilat hyjnë dhe dalin nga rezervoari Perlepnica, për një periudhë

të gjatë të mesatareve shumëvjeçare.

Skica 12 : Hyrjet dhe daljet WEAP për Rezervoarin Perlepnica

Legend:

Legjenda paraqet hyrjet në rezervoar (+ vlerat) dhe daljet e

ndryshme nga rezervoari (- vlerat).


Tabela 6: Sasitë mujore shumëvjeqare në m3/s.

Tabela 7: Sasitë mujore shumëvjeqare in në m3.

1) KAPACITETI I REZERVOARIT PERLEPNICA

Sipas këtij grafiku, sasitë e ujit si të hyrat mesatare asnjëherë nuk e mbushin

rezervoarin. Nga grafiku duket se rezervoari në muajin prill ka nivelin maksimal

të vëllimit të tij me 3.92 Mmc (milion metër kub).

Skica 19: Shpërndarja mujore e vëllimit të ujit në akumulacion - mesatare

shumëvjeçare.


Skica 20 : Lakorja kumulative e shfrytëzimit të rezervoarit.

Tabela 8: Prezantimi tabular i lakoraes kumulative për shfrytëzimin e rezervoarëve

Skica 21 : Paraqitja tabelare e lakores kumulative të shfrytëzimit të rezervoarit. Perlepnica

Reservoir Storage Volume

Scenario: Reference, All months

Jan

2010

Jun

2010

Nov

2010

Apr

2011

Sep

2011

Feb

2012

Jul

2012

Dec

2012

May

2013

Oct

2013

Mar

2014

Aug

2014

Jan

2015

Jun

2015

Nov

2015

Apr

2016

Sep

2016

Feb

2017

Jul

2017

Dec

2017

May

2018

Oct

2018

Mar

2019

Aug

2019

Jan

2020

Jun

2020

Nov

2020

Apr

2021

Sep

2021

Feb

2022

Jul

2022

Dec

2022

May

2023

Oct

2023

Mar

2024

Aug

2024

Jan

2025

Jun

2025

Nov

2025

Apr

2026

Sep

2026

Feb

2027

Jul

2027

Dec

2027

May

2028

Oct

2028

Mar

2029

Aug

2029

Jan

2030

Jun

2030

Nov

2030

Apr

2031

Sep

2031

Feb

2032

Jul

2032

Dec

2032

May

2033

Oct

2033

Mar

2034

Aug

2034

Jan

2035

Jun

2035

Nov

2035

Thousand C

ubic

Mete

r

4,200

4,100

4,000

3,900

3,800

3,700

3,600

3,500

3,400

3,300

3,200

3,100

3,000

2,900

2,800

2,700

2,600

2,500

2,400

2,300

2,200

2,100

2,000

1,900

1,800

1,700

1,600

1,500

1,400

1,300

1,200

1,100

1,000

900

800

700

600

500

400

300

200

100

0

Nga Skica 21, kufizimi i pjesës së sipërme tregon se rezervoari është i mbushur,

një vijë e hollë vertikale e takuar me pjesën e sipërme tregon se rezervoari është

mbushur për një muaj. Po ashtu vija e hollë nën vëllimin e 900 mij mc, tregon se

rezervoariëështë zbrazur.

Skica 22 : Lakorja kumulative e shfrytëzimit të rezervoarit.


Perlepnica

Reservoir Storage Volume


0% 2% 3% 4% 5% 7% 8% 9% 11% 13% 14% 16% 17% 19% 21% 22% 24% 25% 27% 29% 30% 32% 33% 35% 37% 38% 40% 41% 43% 45% 46% 48% 49% 51% 53% 54% 56% 57% 59% 61% 62% 64% 65% 67% 69% 70% 72% 73% 75% 77% 78% 80% 81% 83% 85% 86% 88% 89% 91% 93% 94% 96% 97% 99%

Thousand C

ubic

Mete

r

4,200

4,100

4,000

3,900

3,800

3,700

3,600

3,500

3,400

3,300

3,200

3,100

3,000

2,900

2,800

2,700

2,600

2,500

2,400

2,300

2,200

2,100

2,000

1,900

1,800

1,700

1,600

1,500

1,400

1,300

1,200

1,100

1,000

900

800

700

600

500

400

300

200

100

0

From fig 22. Mund të konkludojmë se, rezervoari Përlepnica është i mbushur 36%

e viteve, ndërsa vetëm 1% e rasteve (viteve) është nën vëllimin e shfrytëzuar,

gjegjësisht kuota 576 m,l,m.

Skica 23 : Nivelet e ujit në akumulacion – periudha mesatare shumëvjeçare.

Skica 24 : Nivelet e ujit në akumulacion – periudha mesatare shumëvjeçare.

Niveli maksimal

Niveli Minimal

Niveli Minimal


A2. Shfrytëzuesit e ujit.

Shrytëzuesit kryesorë të cilët janë analizuar në këtë studim janë kryesisht,

shfrytëzues të ujit të pijes. Në pjesën e mëposhtme të këtij dokumenti do ti

paraqesim të gjithë shfrytëzuesit e këtij sektori.

1) Sasitë e shfrytëzimit të ujit

Skica 25 : Sasitë mujore të shfrytëzimit të ujit. Viti PWS

Shterpc PWS

Kacaniku PWS

H. Elezit PWS

Gjilani PWS

Ferizaji PWS

Dardana PWS

Supply Requirement (including loss, reuse and DSM)


January February March April May June July August September October Nov ember December

Thousand C

ubic

Mete

r

1,050

1,000

950

900

850

800

750

700

650

600

550

500

450

400

350

300

250

200

150

100

50

0

Tabela 9: Paraqitja tabelare e sasive mujore të shfrytëzimit të ujit (m3)

Tabela 10: Sasitë e nxierrjeve - kaptimeve mujore të shfrytëzimit të ujit (m3/s)


2) Mungesa e sasive të ujit për shfrytëzuesit

Skica 26 : Mungesa e sasive të ujit (m3/s). Viti PWS

Shterpc PWS

Kacaniku PWS

H. Elezit PWS

Gjilani PWS

Ferizaji PWS

Dardana PWS

Unmet Demand


January February March April May June July August September October Nov ember December

10^-

3 C

ubic

Mete

rs p

er

Second

24

24

23

23

22

22

21

21

20

20

19

19

18

18

17

17

16

16

15

15

14

14

13

13

12

12

11

11

10

10

9

9

8

8

7

7

6

6

5

5

4

4

3

3

2

2

1

1

0

Tabela 11: Mungesa e sasive të ujit për shfrytëzuesit të ujit (l/s)

Tabela 12: Mungesa e sasive të ujit për shfrytëzuesit e ujit (m3)


3) Plotësimi i nevojave të shfrytëzuesve

Skica 27 : Besueshmëria e shfrytëzuesve (%).

Dardana PWS

Ferizaji PWS

Gjilani PWS

H. Elezit PWS

Kacaniku PWS

Shterpc PWS

Viti PWS

Demand Site Reliability (for each Demand Site)

Reference

Perc

ent

100

95

90

85

80

75

70

65

60

55

50

45

40

35

30

25

20

15

10

5

0

Tabela 13: Besueshmëria e vendit të kërkesës (për çdo vend të kërkesës) (Përqindja)

Nga Skica 13 dhe Tabela 16 duket se Ferizaji ka besueshmërinë më të vogël të

furnizimit me ujë. Dmth Ferizaji plotëson vetëm 88% të nevojave për furnizim me

ujë, ndërsa për shfrytëzuesit tjerë gjendja është më e mirë.

1) Prurjet e lumenjeve

Në grafikun e mëposhtëm po paraqesim sasitë e prurjeve të lumenjve,

degëve dhe segmenteve, sipas ndarjes nga softueri WEAP, vetëm për

disa më kryesoret.


Skica 28 : Prurjet kryesore sipas prezantimit WEAP – Periudha mesatare shumëvjeçare.

Tabela 14: Paraqitja tabelare e prurjeve kryesore sipas prezantimit WEAP.


2) Rastet e prurjeve mesatare shumëvjeçare

Skica 29 : Rastet e paraqitjes së prurjeve në vitet hidrologjike.

Rastet e paraqitjes së prurjeve për vitet hidrologjike me lagështi, merren në

konsiderim vitet ku numri i rasteve të prurjeve është më i vogël se 25% e

rasteve. Viti hidrologjik me lagështi mesatare merret rasti kur prurjet kalojnë

ndërmjet 25 deri 75% e prurjeve të rastit. Dhe viti hidrologjik i cili konsiderohet si

vit i thatë, konsiderohen vitet kur prurjet e rastit janë më të mëdha se 75%.

Tabela 15: Rastet e paraqitjes së prurjeve

Lagësht Normal Thatë

Legjenda paraqet rrjedhën e lumenjve

dhe shkarkimin në stacionin shimatës

republika e kosovës, republik of kosova qeveria...

Documents