research reportdspace.cas.upm.edu.ph/jspui/bitstream/123456789/512/1/h... · 2020. 9. 9. ·...
TRANSCRIPT
-
RESEARCH REPORT
(Ulat sa Saliksik)
Silya Elektrika
Ang Pagsusuri sa Epekto ng EPIRA sa Kakayahan ng Rural Electric Cooperatives
sa Pagpapadaloy ng Elektripikasyon sa Kanayunan
Zheanne Aeson M. Dantis
BA Political Science
Second Semester, AY 2011-2012
-
DEDIKASYON
Ang Ulat sa Saliksik na ito ay inaalay ko, una, sa aking pamilya na patuloy na
sumusuporta at gumagabay sa akin. Nagpapasalamat ako sa aking dakilang ama,
Engr. Alfred Abeleda Dantis, na nag-ambag ng kanyang kaalaman tungkol sa paksang
ito. Nagpapasalamat rin ako dahil siya ang sumama sa akin sa buong panahong iniukol
ko sa pangangalap ng datos at pagsulat ng saliksik na ito. Gayundin, nagpapasalamat
ako sa aking ina, Zenaida Matira Dantis, na siyang pinagkunan ko ng inspirasyon at
lakas sa aking pagsusulat. Lubusan rin akong nagpapasalamat sa aking mga kapatid
na nagbigay sa akin ng inspirasyon at motibasyon upang makagawa ng mahusay na
pananaliksik.
Hindi ko rin nakakalimutan ang aking “awesome” na barkada na kasama kong naghirap
sa aming paggawa ng aming mga sariling saliksik. Sila ang naging taga-tulak ko sa mga
panahong tila ba sinusubok ako kung matatapos ko ang pananaliksik na ito. Salamat sa
inyo!
Higit sa lahat, lubusan akong nagpapasalamat sa kanilang nag-ambag ng kaalaman
upang maging possible ang pag-aaral na ito: sa mga ekspertong aking nakapanayam,
at sa mga konsyumer na lumahok sa aking pananaliksik.Iniaalay ko ang saliksik na ito
sa mga mamamayan ng Occidental Mindoro na walang pag-iimbot na lumahok sa
ginawa kong pananaliksik.
Ang saliksik na ito ay para sa mga taga-Occidental Mindoro, at sa mga mamamayan ng
iba pang probinsya, na patuloy na nagtitiis sa hindi magandang sistema ng pakuryente
sa bansa. Kasama ninyo akong umaasa na darating rin ang araw, magkakaroon rin ng
liwanag ang ating buhay at bahay.
-
TALAAN NG MGA NILALAMAN
Introduksyon 1
Panimula 1
Pangkalahatang Katanungan 2
Partikular na mga Katanungan 2
Sakop at Limitasyon 2
Metodolohiya 4
Disenyo ng Pananaliksik 4
Pagpili ng Case Study 4
Pagsasampling at Pangangalap ng Datos 4
Pag-aanalisa ng Datos 7
Mga Etikang Pagsasaalang-alang sa Pananaliksik 7
Rebyu ng mga Kaugnay na Literatura 9
Layunin ng Reporma 9
Mga Istratehiya ng Reporma 11
Mga Polisiyang Nakapaloob sa Reporma at Karanasan 12
sa Ibang Bansa
Mga Pangunahing Hakbang sa Pagpapatupad 15
Ang mga Rural Electric Cooperatives (RECS) sa Ilalim 15
-
ng EPIRA
Balangkas ng Pag-Aanalisa 17
Depenisyon ng mga Terminolohiya 19
Mga Resulta 21
Pagsusuri at Diskusyon 39
Konklusyon at Rekomendasyon 42
Batis 47
Apendiks
Key Informant Interview Guide 50
Focus Group Discussion Guide 56
Survey Questionnaire 57
Free, Prior, Informed Consent Form 59
-
1
UNANG KABANATA: INTRODUKSYON
Panimula
Ang Electric Power o Pakuryente ay isa sa mga pinakamahalagang sangkap ng
kaunlaran sapagkat ito ay kailangan ng mga industriya ng produksyon at kalakal na
siyang nagpapasok ng salapi sa kaban ng bayan. Sa kasalukuyan, itinuturing din na
ang kuryente ay isa sa mga pangunahing pangangailangan sa pang-araw-araw na
nagdudulot ng kaalwanan sa maraming aktibidad ng mga mamamayan. Hindi magiging
maunlad ang ekonomiya ng ating bansa kung walang maayos, mura at mabisang
sistema ng Pakuryente.
Upang matiyak ang pagsulong ng kaunlaran sa buong bansa, sa pangangasiwa
ng National Electrification Administration ay itinatatag ng pamahalaan ang mga Rural
Electric Cooperatives na siyang nagpapadaloy ng kuryente sa mga maralitang lugar na
hindi binibigyang pansin ng mga pribadong mamumuhunan noong dekada 60. Ang Mga
RECs ay non-stock at non-profit kaya ang panimulang puhunan ay ipinautang ng
pamahalaan na binabayaran naman sa taripa ng mga kasapi-konsyumer na mga
kamay-ari ng RECs. Nang lumaon ay tinustusan din ng pamahalaan ang
pagpapalaganap ng pakuryente sa mga malalayong sitio at barangay na nasasakupan
ng RECs dahil hindi makayanan ng mga ito ang gastusin para sa mga pasilidad na
kailangan.
Sa kadahilanang ang pagpapakuryente ay naging matinding pabigat sa
pananalapi ng Pilipinas, naging pangunahing kundisyon ang Reporma sa pagkamit ng
utang mula sa mga International Financing Institutions kaya napilitang ipasa ng
pamahalaan ang RA 9136 o Electric Power Industry Reform Act (EPIRA) noon ika-8 ng
Hunyo, 2001 - na naglalayong makapagtatayo ng maaasahang suplay ng elektrisidad
na may maayos na kalidad sa murang halaga, sa pamamagitan ng pagpapaigting ng
pribadong puhunan kaakibat ng pagkalas sa mga monopliya upang maging patas ang
kompetisyon sa pamilihan o merkado (RA 9136).
-
2
Sa pag-iral ng Reporma sa Industriya ng Pakuryente, ang mga RECs ay
nalantad sa merkadong kinabibilangan ng malalaking pribado, sa tunggaliang idinikta
ng market cost efficiency o tubo sa puhunan. Kung hindi makakasabay ang mga RECs
sa tugtog ng Reporma, maaaring masakripisyo ang kaunlaran sa mga kanayunan.
Pangkalahatang Katanungan: Ano ang epekto ng Reporma sa Pakuryente sa
kakayahan ng Rural Electric Cooperatives na maisulong ang elektripikasyon sa
kanayunan?
Partikular na mga katanungan:
1. Anu-ano ang mga batayan kaya napasama ang RECs sa hanay ng Private
Distribution Utilities (PDU) na napailalim sa Reporma sa Industriya ng
Pakuryente?
2. Anu-ano ang epekto ng pagiging non-stock at non-profit ng RECS sa
kakayahang tumugon sa alituntunin ng EPIRA?
3. Ano ang kinalaman ng katangian ng prangkisa ng RECs sa pagpapalakas ng
kalidad at seguridad ng paserbisyo?
4. Ang umiiral na kompetisyon ba sa mga kompanyang sumasali sa EPIRA ay
may kaugnayan sa maayos na serbisyo ng pakuryente sa komunidad?
Sakop at Limitasyon
Ang pananaliksik na ito ay sumasaklaw sa pag-aaral sa naging epekto sa
performance - particular sa kakayahang magpadaloy ng kaunlaran sa kanayunan; ng
isang Rural Electric Cooperative, ang Occidental Mindoro Electric Cooperative (o
OMECO) sa loob ng sampung taon na pag-iral o implementasyon ng Reporma sa
Pakuryente na isinabatas sa Republic Act No. 9136 noong June 2001 at kilala din
bilang EPIRA.
-
3
Ang mga datos at impormasyong nakalap ay mula sa kaalaman, kaisipan o
impresyon ng mga ekspertong kalahok sa magkakahiwalay na Key Informant Interview
(o KII) na ginanap sa buwan ng Enero hanggang Pebrero, 2012 na pinalawak naman
ng mga impormasyong nakalap mula sa isang Focus Group Discussion na ginanap
noong ika-22 ng Enero sa opisina ng OMECO sa San Jose, Occidental Mindoro na
nilahokan ngmga representante ng iba’t-ibang sector ng konsyumer ng kooperatiba.
Binigyang din ng konsiderasyon ang mga impormasyon mula sa 413
partisipanteng konsyumer ng OMECO sa survey na ginanap sa mga bayang
nasasakupan ng prangkisa. Ang mga partisipante ay pinili, at random, mula sa mga
konsyumer na naserbisyohan na ng hindi bababa sa 15 taon pabalik mula 2011.
Ang mga ahensyang pinanggalingan ng mga ekspertong kalahok sa KII ay
kinabibilangan ng: Department of Energy (DOE); National Power Corporation – Small
Power Utilities Group (NPC-SPUG); National Electrification Administration (NEA), at
Occidental Mindoro Electric Cooperative (OMECO) at University of the Philippines –
National Engineering Center (UP-NEC). Ang impormasyon galing sa NEA ay natanggap
sa pamamagitan ang e-mail at telepono.
Wala nang iba pang pinaggalingan ng mga impormasyon, maliban sa mga
babasahin at naka-post sa mga websites ng internet.
Wala ding ginawang pagtitiyak kung ang mga partisipante sa survey ang
mismong nag-mamay-ari ng koneksyon ng serbisyo mula sa OMECO.
-
4
IKALAWANG KABANATA: METODOLOHIYA
Disenyo ng Pananaliksik
Ang mananaliksik ay gumawa ng applied research, sa partikular ay evaluation
research. Gumamit siya ng case study upang pag-aralan ang isang rural electric
cooperative na nasa probinsya ng Occidental Mindoro at ang pamayanang binibigyan
nito ng serbisyo, upang makapagbigay ng mas konkreto at partikular na pag-aanalisa
sa kanilang kalagayan matapos ang pagpasa ng Electric Power Industry Reform Act o
EPIRA.
Pagpili ng Case Study
Ang REC ay napili batay sa katangian ng prangkisa nito, at sa katayuan o
kalagayan ng operasyon noong Disyembre 2011 na maaring maging representante sa
kundisyon ng karamihan ng mga RECs na nasa isolated islands na din ng
sinusuplayan ng NPC-SPUG.
Minabuti ng mananaliksik sa ang REC na mapipili ay dapat may katamtamang
lamang na ganda ng operasyon at pinansya subalit may mahusay na teknikal na
kakayahan upang ang resulta ng pananaliksik ay matuon sa istraktura ng EPIRA at
hindi sa pansariling kataangian ng REC.
Isa pang naging batayan ay ang kaalwanan ng transportasyon at haba ng biyahe
mula sa Metro Manila at probinsiya ng REC upang madaling isagawa ang pagdayo sa
lugar ng kooperatiba sa pagganap ng survey.
Pagsasampling at Pangangalap ng Datos
-
5
Ang mananaliksik ay gumamit ng survey, key informant interview (KII) at focus
group discussion (FGD) upang ganap na maintindihan kung: (1) natupad ba ng EPIRA
ang layunin nito na magkaloob sa mga konsyumer ng mura at de-kalidad na kuryente,
(2) naging plataporma ba ang EPIRA upang magkaroon ng patas na kompetisyon ang
mga players sa industriya ng pakuryente, at (3) ano ang naging impact nito sa
ekonomiya sa kanayunan sa Occidental Mindoro.
Ang paggamit ng KII ay naaangkop upang higit na maunawaan ang kalagayan
ng pakuryente sa kanayunan. Sa pamamagitan ng pakikipanayam sa mga eksperto,
mas nabigyang linaw ang mga teknikal na aspeto ng kalagayan ng mga RECs. Ang
mga ekspertong kinapanayam ng mananaliksik ay pinili base sa kanilang kaalaman ukol
sa EPIRA, reliability, at availability. Base na rin sa mga criteria na nabanggit, ang
mananaliksik ay kumapanayam ng tig-isang eksperto mula sa Department of Energy,
National Power Corporation-Small Power Utilities Group, University of the Philippines-
National Engineering Center, at Occidental Mindoro Electric Cooperative.
Samantala, ang FGD ay mas nakapagbigay-kulay sa pang-araw-araw na
kalagayan ng kanayunan na naging bunga ng pagsasabatas ng EPIRA. Ang
mananaliksik ay pumili ng pitong partisipante sa FGD base sa mga sumusunod na
criteria: pagiging bahagi ng komunidad bago at matapos ang implementasyon ng
EPIRA (1991 hanggang kasalukuyan) – samakatuwid ay may kaalaman sa isyu at
maaasahan na magbibigay ng tamang impormasyon (reliable). Gayundin, isinaalang-
alang ang availability nila para maging partisipante. Mula sa mga pumasa sa criteria ay
nag-random sampling upang makapili ng sampung kalahok. Subalit, mula sa sampung
nagkumpirmang makakarating ay pito lamang ang nakapunta sa itinakdang petsa at
oras ng focus group discussion.
Ang paggamit naman ng survey ay naging mainam upang malaman ang
bahagdan o antas ng kaunlaran sa kanayunan sa paningin ng mga mamamayan nito
matapos ang implementasyon ng EPIRA. Mula sa mga opisyal na nakalistang
konsyumer ng OMECO ay pinili ang mga kalahok, tig-isang konsyumer kada household,
na nasa komunidad na mula noong 1991 hanggang sa kasalukuyan. Mula sa listahan,
nag-random sampling ang mananaliksik upang malaman kung sino ang ilalahok sa
-
6
survey. Ang pagsasarbey sa komunidad ay ginawa mula ika-20 ng Enero, 2012
hanggang ika-8 ng Pebrero, 2012. Nagkaroon ng 413 na partisipante ang survey.
Table 1 Disenyo ng Pagsasaliksik
Grupo ng mga Datos Pinagmulan Pamamaraan
Kasalukuyang kalagayan
ng Industriya ng
Pakuryente
Kalagayan ng RECs bago
at matapos ang 10 taong
pagpapatupad sa EPIRA
Kalagayan ng ekonomiya
sa kanayunan
Mga eksperto mula sa:
Department of Energy
National Power
Corporation – Small
Power Utilities Group
University of the
Philippines – National
Engineering Center
Occidental Mindoro
Electric Coop. (OMECO)
Key Informant
Interview
Presyo at kalidad ng
pakuryente sa kanayunan
Kalagayan ng ekonomiya
sa kanayunan
Mga konsyumer mula sa
OMECO
Focus group
discussion
Survey
Mga isyu, kontrobersya at
problema sa
implementasyon ng
EPIRA
Pahayagan, online news,
news at forum, websites,
organizational reports
Document and
website data
collection
-
7
Pag-aanalisa ng Datos
Gumamit ang mananaliksik ng open coding upang maipangkat ang mga datos at
makita ang mga recurring na tema sa bawat salin (transcript) ng interbyu at focus group
discussion. Matapos nito ay gumawa ng case analysis at cross case analysis ang
mananaliksik upang mas maitampok pa ang mga dominanteng tema sa interbyu at
FGD. describe what u did when u did cross case
Sa pag-aanalisa ng mga datos na kinalap sa pamamagitan ng document at
website data collection, gumamit ang mananaliksik ng content analysis.
Ang mga datos na nalikom mula sa survey ay ginamitan ng kuwantitatibong
mapaglarawang pagtatasa (quantitative descriptive analysis) upang makapagbigay ng
kwantitatibong detalye ng pananaliksik, at upang makapag-ambag sa impormasyong
nakalap mula sa KII at FGD.
Mga Etikang Pagsasaalang-alang sa Pananaliksik
Isinaalang-alang ng mananaliksik ang seguridad at kapakanan ng mga kalahok
na indibidwal, grupo, at komunidad sa pagsasagawa ng pananaliksik. Tiniyak din ng
mananaliksik ang paggalang sa privacy, awtonomiya, at dignidad ng mga kalahok.
Bilang pagsasaalang-alang sa seguridad, kapakanan, at mga karapatan ng mga
kalahok na indibidwal sa isinagawang key informant interview, focus group discussion,
at survey, tiniyak ng mananaliksik ang lubos na kabatiran na mga noo’y magiging
kalahok pa lamang ang kanilang malaya, maagap at may kabatirang pagbibigay
pahintulot (free prior informed consent) na sumali sa ginagawang pananaliksik.
Dahil wala namang bulnerable (vulnerable) na partisipante sa KII at FGD, walang
agarang pahamak na nakita ang mananaliksik para sa mga kalahok. Ipinaalam sa
kanila na sila ay walang pinansyal o materyal na benepisyong matatanggap kapalit ng
kanilang pagbibigay pahintulot. Ipinaalam rin sa kanila ang kanilang mga karapatan: na
-
8
maari nilang ipatigil ang panayam o FGD kahit anong oras, na maaari nilang hindi
sagutin ang lahat ng tanong, at maaari rin nilang bawiin ang kanilang pahintulot kahit pa
napirmahan na nila ang consent form. Itinanong rin sa kanila kung maaaring irecord ang
panayam o FGD at kung maaaring banggatin sa pananaliksik ang panayam o FGD.
Sineguro ng mananaliksik sa mga kalahok sa KII na sa kanyang salikisik, siya ay
hindi magsasagawa ng pagbubunyag na maaring mag-uugnay sa sino mang
pinanggalingan ng mga maseselang impormasyon. Sa pagsasaliksik at paglalathala ng
mga nakalap na kaalaman at kalakip na mga aral mula sa mga ito, sineguro rin na ang
ang mga impormasyong naibahagi ay ginamit lamang sa partikular na paksa ng
pananaliksik, ayon na rin sa malayang kasunduan ng mga partisipante at mananaliksik.
Ganito rin ang pagbibigay kaseguruhan ng mananaliksik sa mga kalahok ng FGD.
Sa mga nagsagot ng survey, ipinabatid na pananatilihing konpidensyal ang
kanilang katauhan at gagamitin lamang para sa saliksik ang nasabing survey.
-
9
IKATLONG KABANATA: REBYU NG MGA KAUGNAY NA LITERATURA
Laging may dahilan ang ano mang pagbabago. Maaring ito ay kusang loob tungo
sa pag-unlad o kaya naman ay itinakda ng mga may impluwensya bilang kundisyon sa
ano mang hangarin. Sa mga bansang may papaunlad o bumabangong ekonomiya, ang
malawakang Reporma ay kundisyong itinakda ng World Bank para makapangutang ng
pondong pantustos sa pangangailangan (Bacon, 1999). Sa hanay ng mga bansang
naghihikahos ay kasama ang Pilipinas.
Sabihin nang pwersahan ang pagpasok sa Reporma dahil dikta ng mga
International Financing Institutions (IFIs), subalit kung susuriin ay talagang kailangan
ang Reporma sa Pakuryente upang makabangon ang ating ekonomiya o kung hindi
man ay makatulong sa pagpapagaan sa problemang-pananalapi ng bansa.
Matatandaang lantarang katuwiran ng pamahalaan sa pagsasabatas ng Reporma ay
ang mabigat na adhikaing mabayaran ang pagkakautang ng National Power
Corporation (o NPC) na nagkakahalaga noon ng USD 16.3 bilyon noon pang 2001 na
kung kalian ang Php 43 = USD 1 (Reyes, 2011).
Layunin ng Reporma
Ang Reporma sa Industriya ng Pakuryente ng Pilipinas ay isinabatas sa RA 9136
– Electric Power Industry Reform Act (o EPIRA) noong ika-8 ng Hunyo, 2001. Ito ay
“naglalayong: (1) seguruhin at pabilisin ang pagpapakuryente sa kabuuan ng bansa; (2)
seguruhin na may matataas na kalidad, maaasahan at matatag ang supply ng kuryente
sa abot-kayang halaga, at (3) pangalagaan ang interes ng publikong nagbabayad at
umaasa sa serbisyo ng mga utilities at providers ng elektrisidad” (RA 9136, Sec.2a-2k)
Dahil sa Reporma, ang enerhiyang-kuryente na dating paserbisyo ay itinuring na
produktong-kalakal na may masalimoot na kakaibahan o kakanyahan bilang
commodity. Ang enerhiyang-kuryente ay hindi naiimbak at nalilikha lamang habang may
kumukunsumo. Dapat isiping ang kakayahang gumawa at makapagpadaloy ng
kuryente o capacity ay mula sa mga makinarya at pasilidad ay dapat na laging
-
10
makakatumbas sa demand – na dahilan kung bakit kailangan ng malaking puhunan. Sa
ganoon, ang industriya ay may katangiang na likas sa isang monopolya na kailangang
buwagin ng Reporma.
Ang polisiya tungo sa pagpapakuryente sa buong bansa ay nakatuon sa
programa para sa kaunlaran ng pamumuhay at ekonomiya. Ayon sa pag-aaral ng World
Bank noong 1998 sa limang (5) Rural Electric Cooperatives o RECs, ang singhalaga ng
pakuryente para sa ilaw lamang ng isang kabahayan o household ay USD 137.50 kada
buwan (World Bank, 2002). Napakuryentehan na ang lahat ng mga potensyal na
kabahayan sa mga mauunlad na komunidad, subalit itinatayang nasa tatlong (3)
milyong potensyal pa sa mga probinsya at kanayunan noong matapos ang December
2010 ayon sa National Electrification Administration ( o NEA) na siyang tagapangasiwa
sa pagpapakuryente sa mga kanayunan. Ang ekonomiya ay uunlad ng hindi bababa sa
USD 4.95 bilyon sa isang taon kung mapapailawan ang mga potensyal na kabahayan
pa lamang. Isipin pa ang ekonomiyang dulot ng pakuryente na siyang nagpapa-ikot ng
makinarya ng produksyon!
Ang katuparan ng ikalawang layunin ng Reporma para sa mura subalit
maasahan at may mataas na kalidad na pakuryente ay lubos na nakasalalay sa dami
ng maibebentang kuryente sa isang lugar na makapagpapababa ng singilin sa
paserbisyo na may subing kita na hihikayat sa mga mamumuhunan sa industriya.
Ayon sa mga ginawang pag-aaral sa mga bansang sumailalim sa kahalintulad na
Reporma kung may parehong antas sa buwis at polisiya sa mga bayarin sa dalawang
bansa, pipiliin ng kapitalista ang bansang may higit na malaking merkado na kanyang
pagkikitaan (Amerighi & De Feo, 2008) dahil sa balik ng tubong kinakailangan para sa
malaking kapital na mahirap likupin sa mahihirap o hindi pa maunlad na pamayanan.
Ang mga mamamayang naninirahan sa mga naturang lugar ay mahihirapang umasa sa
pangalawang layunin ng EPIRA kung walang gagawing sapat na hakbang ang
pamahalaan upang itaguyod ang social justice and equity.
Ang pagtanggap ng mga mamamayan sa isang Reporma ay nakasalalay sa
kaagapay na pagmamalasakit sa lipunan. Ayon kay Dubash (2002) ang Reporma sa
-
11
Pakuryente ay kadalasang may kaakibat na pag-aalis ng subsidiya na magpapataas sa
taripa upang makamit ang ipisyenteng operasyon kaya ang resultang singilin ay
makapagpapahirap sa mamamayan, kaya kailangang may nakalapat na istratehiya ang
implementasyon upang maiwasan ang oposisyon mula sa mga konsyumer.
Bagama’t malawak ang sakop ng ikatlong layunin na pangalagaan ang interes ng
mga konsyumer na umaasa sa paserbisyo ng industriya, ang kabuuan ay nakatali sa
iba pang sugnay na itinalaga ng EPIRA bilang pamamaraan o kasangkapan sa
pagpapatupad ng Reporma. Sa pagkakataong ito ay naraarapat na ikahon lamang
muna sa Prinsipyo ng Taripa ang paglalahad dito.
Napakaraming prinsipyo at metodolohiya ng pagsusulit sa taripa, subalit ang
pinakamahalaga ay ang “Used and Useful Principle” o pagbawi lamang ng mga
gastusing ginamit para sa paserbisyo at gastusing napakinabangan ng mga konsumer.
At upang maging equitable o patas ang taripa, ang “Cost Causation Principle” o
paniningil ng angkop sa kung sino ang naging dahilan ng gastusin ay dapat
nakaagapay. Mahalagang mabawi ng mamumuhunan ang kanyang capital at gastusin
kaakibat ng makatuwiran at sapat na ganansya upang maipagpatuloy ang episyenteng
pasaserbisyo (Berg & Tschirhart, 1988). Ang pagsusuri at pagpapahintulot sa tamang
antas ng taripa ay pananagutan ng Energy Regulatory Commission (o ERC) sa
sambayanang Pilipino, at inaasahang ang komisyon ay mananatiling patas at
idependyente sa patupad sa maselang tungkuling ito.
Mga Istratehiya ng Reporma
Sa ikasasakatuparan ng Reporma, naging mahalagang tuntunin at istratehiya na:
(1) itakdang lubos na pananagutan sa publiko na seguruhing lantad at makatuwiran ang
halaga ng kuryente sa rehimen ng malaya at patas na kompetisyon upang makamit ang
ekonomiya sa mataas na efficiency ng operasyon at pagsusulong sa karapatan ng
konsyumer sa pagpili ng paserbisyo, at pag-igtingin ang kaangatan ng mga produktong
Pilipino sa pandaigdigang kalakal; (2) palakasin ang pasok ng pribadong puhunan,
partisipasyon sa mga kaakibat na risks, at mapalawak ang ownership base sa mga
-
12
sektor ng power generation, transmission at distribution; (3) seguraduhin ang patas at
walang pagkiling na trato sa mga sektor ng publiko at pribado habang isinasaproseso
ang Reporma sa industria ng pakuryente, at (4) isulong ang paggamit ng katutubo at
new and renewable na yamang-enerhiya upang mabawasan ang pagsandal sa
inaangkat na enerhiya (RA 9136).
Mga Polisiyang Nakapaloob sa Reporma at Karanasan sa Ibang Bansa
Ang kababangit na litanya ay mga batayang Polisiyang bumabalangkas sa
Reporma na magkakaugnay at umiinog sa: (1) Pagsasapribado upang makapangalap
ng kailangang puhunan; (2) Kompetisyon sa merkado o pamilihan para sa interes ng
mamamayan at pamahalaan; (3) Regulasyon tungo sa kaseguraduhan, katatagan sa
industriya at episyenteng paserbisyo nito, at panghuli ang (4) Mabuting pamamahala o
“Governance”. Sa konsepto ay inaasahan ang tungalian ng mga polisiyang nabanggit
sa magkabilang interes sa panig ng nagbebenta at bumibili ng serbisyo ng bawat sektor
sa industriya.
At tulad ng nasaad sa panimula, ang Privatization ang natatanging pagpipilian ng
bansa upang magkamit ng pagkakataong maibangon ang ekonomiya. Makatotohanan
at totoong ang tulak ng International Financing Institutions (IFIs) sa pagsasapribado ay
hindi matanggihan ng mga bansang umaasa sa pangungutang o donasyong pondo
(Leeds, 1991; Bergeron, 1991). Ang Privatization ay dapat ituring na paraan lamang sa
pagkamit ng katatagan sa oras ng krisis sa politika at ekonomiya at hindi ang siyang
layunin dito. Samakatuwid ang tagumpay ng polisiya ay masusukat lamang sa naging
bunga kumpara sa ultimong layunin ng pagsasatupad nito (Aharoni, 1991; Domberger &
Piggott, 1986; Vernon 1991).
Ibig sabihin ang Privatization ay pagsasalin ng pag-aari o pangangalakal ng
pamahalaan o Government-Owned Enterprises sa pribadong sektor patungo sa mas
higit na kapakinabangan ng mamamayan – sa mga kadahilanang hindi na kayang
tustusan ng pamahalaan ang paserbisyo dahil sa kakapusan ng pondo o kaya’y upang
mabawasan ang pagkalugi ng pamahalaan dahil sa hindi maayos na pagganap ng
-
13
anumang ahensya. Sa bandang huli, ang kapakanan ng mamamayan o Public Welfare
pa din ang dapat isinasaalangalang dito.Mahalagang maititik ang pananagutan ng
pinagsalinan ng pagmamayari: na dapat ay laging ligtas na maipagpalagay na may
hangarin at kakayahang itong mapagbuti ang pagganap dahil nakataya din ang interes
niya dito (Vernon, 1991; Yotopoulos, 1989; Jones et al, 1991). Ang pribado ay dapat na
maging episyente sa pagbibigay ng tama at angkop na paserbisyo upang kumita ng
maayos.
Dapat ding isa-isip na ang pribadong kapitalista ay maghahangad ng
masaganang kita at tubo sa kanyang negosyo kaya’t maaaring maisakripisyo niya ang
kapakanan at interes ng lipunan. Hindi malayong magsamantala sa halagang sisingilin
nya katumbas ng kanyang produkto o paserbisyo. May panganib din na sa paglaon ay
maipasalin ang dating publikong monopolyo sa isang pribadong monopolyo kung
pagkakaisahan ang mga pribadong namumuhunan.
Upang lumawak at dumami ang pribadong puhunan sa industriya, kailangang
may kaseguruhan o kaya’y insentibo ang mga kapitalista – katulad ng pagtalikod ng
pamahalaan sa pagtustos sa nasabing industriya subalit may pagsasaalang-alang ang
pa rin sa interes at kapakanan ng publiko. Ito ay batay sa naging pag-aaral ni Nankani
(1990) sa Chile, Malaysia at Sri Langka.
Ang kasagutan dito ay kompetisyon na siyang magbibigay ng pagkakataaon sa
konsumer na mamili ng produkto o paserbisyo sa may tamang halaga ayon sa
presyong kanyang babayaran. Ito ay nangangahulugan ng pagbubuwag sa isang
industriyang vertically integrated o pagmamay-ari ng magkasunsong mga sektor sa
pakuryente: generation; transmission; distribution, at supply na pinaghiwalay ng EPIRA.
Mula sa mga resulta ng pag-aaral nina Zhang et al (2006), “napatunayang
lubhang napakahalaga ng tunay na kompetisyon sa pagpaangat ng antas ng
paserbisyo mula sa mga namumuhunan sa larangan ng kakayahang tumugon sa
paglaki ng volume ng enerhiya at kapasidad sa pagpapakuryente, sa mahusay na
pagkilos ng mga manggagawa at mahusay na paggamit ng puhunan” Kung gayon, ang
kompetisyon ay pinakamabisang sangkap sa pagsulong ng kapakanan ng publiko tungo
-
14
sa pagpapababa sa taripa ng kuryente at pagpapabuti ng kalidad ng maasahang
paserbisyo.
Subalit mahalaga pa rin ang Regulation sa pagtiyak sa kapakanan ng Publiko
lalo na kung nagiging napakalawak na ang pagmamay-ari ng mga pribado sa
repormadong industriya, lalo na kung mahina ang kompetisyon (Shirley and Nellis,
1991; Zhang et al, 2006). Ang regulasyon ang siyang magwawasto sa gawi ng
industriya kapag ang ibang istraktura ng Reporma ay nabigo. Kailangang ang
balangkas ng regulasyon at sariling istraktura nito ay walang-pasubaling nakatutok
laban sa pang-aabuso ng mga manlalaro sa industriya.
Ayon naman kina Bakovic et. al. (2003) kailangan din ang mahigpit na
pagbabantay para sa patas na Kompetisyon sa pamamagitan ng mga istrakturang
pipigil sa pang-aabuso sa merkado. May awtoridad na dapat nagsasagawa nito na
hiwalay sa tungkulin ng Regulasyon dahil ang Regulasyon ang siyang magpapairal ng
direct at indirek na pagtutuwid sa industriya sa layuning mapakamit ang tamang galaw
ng mga istraktura at manlalaro – kasama na ang pagpataw ng taripa, pagpapatupad sa
kalidad ng serbisyo, entry-dispatch guidelines at pagkontrol sa bilang ng manlalaro sa
Industriya (Reiche et al, 2006).
At mula kay Dubash (2002), ang bahagi ng balangkas na mag-uugnay sa lahat
ng istraktura ng Reporma ay ang wastong pagsasapamahala o good governance. Ito ay
nagbibigay daan sa mas mabisa at epektibong pagdedesisyon sa mga isyu sa Reporma
ng pagpakuryente. Ito rin ay nagtatakda ng isang predictable at politically viable na
patakaran para sa pribadong pamumuhunan. Ang governance ay kaugnay sa mga
processo tungkol sa Polisiya; Regulasyon, at aspetong panlipunan at pangkalikasan.
Maraming bansa ang sumailalim sa katulad ding Reporma. Sa mga papaunlad
pa lamang na mga bansa tulad ng El Salvador ang Reporma ay hindi nakapagpaangat
ng ekonomiya na taliwas sa mithiin, sa kadahilanang hindi angkop ang mga
pamamaraan dulot ng kulturang politiko, kung saan naisalin ang monopoly mula
pamahalaan sa piling pribado (Lara, 2006); tulad din sa Cameroon na hindi naihanda
ang mga kakayahan ng mga ahensya sa istraktura ng Reporma (Pineau, 2004). Higit sa
-
15
lahat, ang pagkabigo ng Reporma sa California (Dubash, 2002) na siyang huwaran ng
EPIRA ng Pilipinas. Mayroon din mga naging matagumpay na Reporma tulad ng sa
Chile. Ang naging kaibahan lamang doon ay ang pagsasaalang-alang sa pwersa ng
pamilihan. Ang mga dumanas ng kabiguan ay mga bansang napilitan lang na maki-
ayon sa napausong paghakbang tungo sa Reporma.
Isang katanungan ang dapat pag-isipan: Ang EPIRA ba ng Pilipinas ay
sumusunod sa bakas ng nabigong Reporma ng pakuryente sa California na siyang
naging modelo nito?
Mga Pangunahing Hakbang sa Pagpapatupad
Upang maging matagumpay ang Reporma “kailangan at mahalagang: (1)
itaguyod ang maayos at lantad at pagsasapribado ng mga ari-arian at mga
pagkakautang ng National Power Corporation (o NPC); (2) magtatag ng mabisa at
lubos na malayang Regulatory Body at mga sistema upang mapangalagaan ang mga
kusumidor at mapalakas ang kompetisyon sa operasyon sa pamilihan ng pakuryente, at
(3) itaguyod ang episyenteng paggamit ng enerhiya at iba pang pamamaraan sa
Demand Side Management (o DSM) (RA 9136).
Ang mga Rural Electric Cooperatives (RECS) sa Ilalim ng EPIRA
Ang mga Rural Electric Cooperatives (RECs) ay isa sa mga industry players sa
distribution na naapektuhan ng mga Reporma. Sila ay mga non-stock at non-profit na
mga kooperatiba na siyang nagsasagawa ng pagpapakuryente tungo sa kaunlaran sa
kanayunan sa pangangasiwa ng National Electrification Administration (NEA) ng
pamahalaan (PD 269), datapwa’t binigyan ng option na maging stock at profit
cooperative sa bandila ng Cooperative Development Authority sa ilalim din ng Reporma
sa industriya (RA 9136).
-
16
Ang mga RECs ay itinatag sa hangaring magpalaganap ng pakuryente sa lahat
ng kanayunang nasasakop ng kanyang prangkisa nang walang pasubali sa viability –
ay may taripang cash flow reimbursement basis upang mabawi ang pambayad sa mga
utang na ipinantustos sa pamumuhunan o Capex, pantugon sa operasyon o Opex at
mga buwis. Ang NEA ay naatasang magpautang para sa Capex at magbigay ng
subsidiya mula sa pondo ng pamahalaan para sa pagpapalawak ng mga ng linya,
bilang instrumento ng pamahalaan tungo sa pagpapaunlad sa kanayunan (National
Electrification Administration, n.d.). Ang karagdagang puhunan ng mga RECs ay
nagmumula lamang sa ibinabayad ng mga kasaping konsyumers.
Ang mga RECs na nasa malalaki at mauunlad na mga isla ay
nakikipagkompetisyon sa pamilihan sa mga major power grids subalit ang mga RECs
sa mga maliliit at maralitang mga isla ay umaasa sa Missionary Electrification ng NPC-
SPUG kung saan ang presyo ng generation ay may subsidiya ng Universal Charge for
Missionary Electrification (o UCME) na binabalikat ng lahat ng konsyumer ng kuryente
sa buong bansa (Department of Energy, n.d.). Darating ang panahon na ang mga
kosyumer ay tututol na sa pagpasan ng subsidiya para sa UCME. Ang NPC-SPUG
naman ay nakatakda ding buwagin sa ilalim ng EPIRA (RA 9136).
Dahil sa istraktura ng pagmamay-ari, sa anyo ng pamumuhunan at sa karalitaan
sa prangkisa ng mga RECs, masasabi kayang naaangkop ang EPIRA sa
ikapagpapadaloy ng kaunlaran sa kanayunan? Makikitang ang prinsipyo sa
pagpapataas ng pangkalahatang kalidad ng paserbisyo ay taliwas sa konsepto ng
pagbababa ng singilin sa mga lugar na maliliit lamang ang pamilihan at ang
mamumuhunan ay tiyak na maghahangad ng masaganang balik-kita ng kanilang salapi.
-
17
IKA-APAT NA KABANATA: BALANGKAS NG PAG-AANALISA
Kung susuriin ang Reporma sa Pakuryente, ang ultimong layunin nito ay ang
pagseguro sa kapakanan ng bayan sa pamamagitan ng pagpapaunlad ng ekonomiya
na idudulot ng pagsugpo sa kalugihan ng pamahalaan na mula sa direktang
produksyon at pagpapadaloy ng kuryente, at ang kaakibat na paglago ng industriya ng
produksyon at komersyo.
Ang Electric Power o Pakuryente ay isa sa mga pinakamahalagang sangkap ng
kaunlaran sapagkat ito ay kailangan ng mga industriya ng produksyon at kalakal na
siyang nagpapasok ng salapi sa kaban ng bayan. Sa kasalukuyan, itinuturing din na
ang kuryente ay isa sa mga batayang pangangailangan sa pang-araw-araw na
nagdudulot ng kaalwanan sa maraming aktibidad ng mga mamamayan. Hindi magiging
maunlad ang ekonomiya ng ating bansa kung walang maayos, mura at mabisang
sistema ng Pakuryente (Udah, E. B., 2010). Ito ay pangunahing dahilan kung bakit ang
kaunlaran ay nakasentro lamang sa mga piling lungsod at pamayanan.
Ang kakulangan sa serbisyo ng pakuryente sa kanayunan ang nagtutulak sa
paglikas ng mga mamamayan patungo sa mga urbanisadong pamayanan upang
makakita ng hanap-buhay at makaranas ng kaginhawahan (International Chamber of
Commerce – World Business Organization, n.d.). Ang di-mapigilang migrasyon ang
nagpapasikip sa mga mauunlad na komunidad at siya namang nagiging dahilan ng
samu’t saring problemang nakakapigil sa kaunlaran.
Sinasabing ang pagkakaroon ng kuryente ay tumutulong sa pangkabuuang pag-
unlad sa bansa at ang antas ng paggamit ng enerhiya ng mga sektor ng konsyumer ay
sagisag ng kauunlaran ng ekonomiya. Ang pakuryente ay may mahalagang papel sa
balansyadong pag-unlad sa larangan ng agrikultura at mga industriya ng produksyon
kaya kinakailangang tugunan ang maayos at maasahang kalidad ng kuryente sa
makatarungang presyo at ang epektibong paggamit nito. Malakas gumamit ng kuryente
ang mga mauunlad na pamayanan subalit ang mga yamang pang-ekonomiya ay nasa
kanayunan na kailangang mabigyan ng pagkakataong makinabang sa mga
teknolohiyang umamasa sa kuryente. Dapat na isabay ang pagpapaunlad sa
-
18
kanayunan tungo sa kaunlaran ng ekonomiya ng buong bayan (National Power
Corporation, n.d.) at bilang aspeto ng social justice na tumutugon sa pagsupil sa
energy-poverty, na kung saan ang isang pamilya ay walang kakayahang abutin ang
enerhiyang kailangan sa pang-araw-araw na pamumuhay. (Walsh, 2011)
Ang pagpapalaganap ng maayos at abot-kayang enerhiya sa mga kanayunan
ang maselang misyon ng mga RECs, na nasakupan din ng Reporma sa Pakuryente.
Nakasalalay kung ganoon sa balangkas at mga istraktura ng Reporma ang kaunlaran
sa kanayunan.
Ang simpleng pagpapakuryente sa kanayunan ay hindi sapat upang
makapaghatid ng pag-unlad sa ekonomiya o paglawak ng komersyo. Mahalaga ang
maasahan at walang putol na suplay ng kuryenteng na magsusulong sa makaabagong
teknolohiyang pang-impormasyon, komunikasyon, edukasyon, kalusugan at
transportasyon na siyang salalayan ng paglago ng hanap-buhay (Niez, A, 2010) Ayon
sa Modernization Theory, inaasahang ang paggamit ng akmang teknolohiya sa mga
lesser-developed na pamayanan (e.g. mga kanayunan) ay maghahatid ng pagginhawa
ng ekonomiya (economic growth).
Inaasahang sa pamamagitan ng EPIRA ay magdudulot ng mahusay na kalidad
(angkop sa pinaggagamitna at walang brownout), episyente at murang pakuryente na
kailangan para sa kaunlaran. Marapat na ang merkado ng pakuryente na nilikha ng
nakapaloob na liberalisasyon at kompetisyon sa reporma ay makakatugon sa
pangangailangan ng buong kapuluan upang maseguro ang pag-unlad ng ekonomiya.
Sa pagtuon sa balangkas ng EPIRA at partikular sa prangkisa ng mga RECs,
susuriin ang mga polisiyang batayan ng Reporma sa pagliberalisa at pagsasapribado
ng sektor ng pakuryente, at kung naging epektibo ang nasabing mga pamamaraan
upang magkaroon ng malayang kompetisyon sa nasabing sektor. Hangaring
mapatunayan na tama ang istratehiya sa ginawang liberalisasyon sa industriya. Higit
sa lahat, masusuri din kung ang Reporma sa industriya ay makapagtataguyod sa Rural
Electrification.
-
19
Sa paningin ng mga konsyumer ay masasabing naging mabisa ang
pagpapatupad sa EPIRA sa loob ng nakaraang sampung (10) taon pag-iral nito kung: 1)
Napabilis at naging ang pagpapakuryente sa mga kanayunan sa buong bansa; 2)
Umunlad ang kalidad ng paserbisyo sa kuryente sa technical na sukat nito (reliability
and parametric quantities), at 3) Naging makatuwiran ang antas ng taripa na
inaasahang magiging bunga ng pagsasapribado, liberalisasyon at kompetisyon.
Sa hanay ng mga Rural Electric Cooperatives, maituturing na episyente sa
pagpapalaganap ng kaunlaran and Reporma kung: 1) Nakapapagdulot ito ng katatagan
at seguridad sa operasyon habang isinasaalan-alang ang non-stock at non-profit na
istraktura ng ng mga kooperatiba, at kadukhaan sa kanilang mga prangkisa, 2) Hindi
nakasagabal ang Reporma sa pagpapatuloy ng pagpapalawak ng pakuryente sa mga
maralitang pook ng kanayunan, at 3) Ang taripa ng kuryente ay nakatulong sa
pagtataguyod ng pag-unlad ng ekonomiya sa mga probinsiya.
Sa aspetong panlipunan, masasabing naging makatarungan ang Reporma sa
Pakuryente kung: 1) Naging instumento ang EPIRA upang mapairal ang tamang
paglalapat ng mga benepisyo at pasanin ayon sa kakayahan at pangangailangan ng
lahat ng sektor sa industriya – kasama na rin ang mgas konsyumer, at 2) Nakinabang
ng lubos ang mga mamamayan mula sa paggamit ng mga katutubo at likas na yaman
sa kanilang lugar na maaring gamitin sa paglikha ng kuryente.
Depinisyon ng mga Terminolohiya
Kalidad. – Ang kuryente o paserbisyo sa kuryente ay masasabing nasa wasto o may
magandang kalidad kung maaasahan ang patuloy na pagdaloy nito at
nasa tamang antas ang parametro tulad ng boltahe at frequency na naka-
angkop sa mga pinaggagamitan nito.
Energy poverty. – Ito ay sitwasyon na kung saan ang isang pamilya ay walang
kakayahang abutin ang enerhiyang kailangan sa pang-araw-araw na
-
20
pamumuhay na maaring dulot ng kakapusan sa pinansya o kakulangan ng
pisikal na pasilidad.
Episyente. – Sinasabing episyente ang pagganap ng isang sektor sa industriya ng
pakuryente, o ng buong industriya kung ang paserbisyo ng kuryente ay
may kalidad at nabibili sa pinakamurang halaga.
Istraktura. – Ang istraktura ay kabuuan ng batayang polisiya, gabay, proseso at iba’t
ibang mekanismo na sinusunod sa pagpapatupad ng Reporma sa
pakuryente. Maari ding sa paggamit ay mangahulugang anyo,
oryentasyon at kakanyahang pangnegosyo ng REC o ibang kompanya.
Missionary Electrification. – Ito ay programa sa EPIRA na nakadisenyo upang magbigay
ng mura kaysa totoong presyo ng kuryente sa pamamagitan ng mga
subsidiyang mula sa pamahalaan o kontribusyon ng mga mamamayan na
ipinantutustos na pampuno sa tunay na presyo nito, o ang pagtustos ng
pamahalaan sa mga proyektong nagpapalawak sa pasilidad ng
pakuryente upang hindi maging bahagi ng singilin ang puhunan dito.
Occidental Mindoro. – Sa pagtukoy sa nasabing probinsya, nangangahulugan ito sa
mga lugar na nasasakop ng prangkisa ng Occidental Mindoro Electric
Cooperative, Inc. (OMECO) at hindi kabilang ang mga bayan ng Looc at
Lubang na nasa prangkisa ng ibang REC.
Pribatisasyon. – Ito ang pagsasalin ng pag-aari ng pamahalaan sa pribado upang
mahikayat ang pagdagsa ng pribadong kapital na magdudulot ng free
kompetisyon sa Industriya ng Pakuryente. Kung minsan ay nagagamit din
ang “pagsasapribado” sa ganitong kahulugan.
Reporma – Ito ay pagbabago sa industriya (ng pakuryente). Ang EPIRA ay nagagamit
ding kapalit nito.
-
21
IKALIMANG KABANATA: MGA RESULTA
Matapos ang masusing pagsasaliksik ang mga sumusunod na impormasyon ay
nakalap mula sa Key Informant Interview (KII) na nilahukan ng mga eksperto sa
Industriya; Focus Group Discussion (FGD) at Survey (Sarbey) na nilahukan naman ng
mga mga konsyumers ng REC.
Ang Nagbunsod sa EPIRA at Layunin Nito
Mula sa mga ekspertong partisipante sa isinagawang panayam (o KII) ng
mananaliksik, konsiderasyong pampinansya o financial consideration ang dahilan sa
pagsasabatas at pagpapairal sa EPIRA at may may tatlong pangunahing puntos ang
nais tugunan ng EPIRA: Una ay ang mataas na presyo ng kuryente dulot na rin ng
patuloy na pagtaas ng rate ng NPC na siyang default supplier sa buong bansa;
Pangalawa ay ang mismong katangian ng industriya ng pakuryente na lubhang capital-
intensive kaya kinailangang mangutang ang NPC ng napakalaking halaga upang
makahabol ang kanyang operasyon sa hinihingi ng industriya, at ang Pangatlo ay ang
epekto ng Asian Financial crisis na pumigil sa mga mamumuhunan sa mga industriya
dahil sa pagbagsak ng ekonomiya.
Sinabi pa sa KII na ang Reporma sa Pakuryente ay pagtugon sa energy poverty
sa pamamagitan ng pagbibigay access o paglalapit sa mga mamamayan sa mga
pasilidad ng kuryente at ang pagbababa ng presyo ng singilin sa paserbisyo upang
maging abot-kaya sa mga karaniwang mamamayan na nangangailangan nito sa pang-
araw-araw na pamumuhay.
Hindi lubos ang kaalaman ng mga konsyumer tungkol sa layunin ng EPIRA.
Makikita sa Table 2 na 40% ng kalahok sa sarbey ay kapos sa kalaman subalit 51%
ang kahit paano ay may katamtamang antas ng kaalaman sa EPIRA. Nasa 6% lamang
ang nagsabing lubos ang kanilang kaalaman tungkol sa Reporma. Ang over-all
-
22
weighted mean (1.59) ay tumutukoy na sa pangkalahatan ay kulang ang kaalaman ng
mga konsyumer tungkol sa buong layunin ng Reporma, sa naging batayan ng
pagsasabatas nito at kung paano ito ipatutupad.
Table 2
Ugnayan ng Pagpapakuryente at Kaunlaran
Naipaliwanag sa KII ang kaugnayan ng pagpapakuryente sa kaunlaran na
sinang-ayunan din sa FGD habang natukoy sa sarbey na bagaman malawak na ang
napaserbisyuhan sa OMECO, hindi pa kumpleto ang pagpapadaloy ng serbisyo sa mga
kanayunan at para sa pangkalahatan ay hindi ito naging daan sa pag-unlad ng
pamumuhay na taliwas sa inaasahan.
Ayon sa KII, ang pagpapakuryente ay mahalaga "para sa pagpapabilis ng
kaunlaran sa pamamagitan ng modernisasyon" dahil mas mapapahusay at magiging
mabilis ang trabaho kapag may kuryente kung "mapapalitan ng electric-powered
machines ang mechanical-driven system". Ang pakuryente ay hindi lamang para sa
-
23
kaginhawahan sa pamumuhay ng mga tao kundi para sa pag-unlad ng
industriyalisasyon at komersyo. Ang solusyon sa problema sa energy poverty na
adhikain ng United Nations at siyang dapat na maging sukatan ng kaunlaran ng
komunidad na maihahatid lamang ito sa pamagitan ng abot-kayang halaga ng kuryente
subalit may tamang kalidad na angkop sa pinaggagamitan.
Makulay ang paliwanag sa FGD: "Walang kaunlaran kung walang kuryente”. Ang
tuloy-tuloy at reliable o maaasahan ang pagpapakuryente ay sandalanng mga negosyo.
"Kasi kapag nagbuwelo na ang ekonomiya, kailangang ituloy-tuloy na iyan kaya sa
kasalukuyang sitwasyon ay mahihirapan ang ekonomiyang lumago dahil sa kakapusan
ng suplay ng kuryente sa probinsiya ng Occidental Mindoro”. Samantala, ang
kalawakan ng paserbisyo ng pakuryente sa Occidental Mindoro ay inilarawan ng mga
konsyumer sa kasunod na Table – 3.
Table – 3
-
24
Ayon sa resulta ng sarbey na ipinakita sa Table – 3, 54% ang nagsabi na hindi
lahat ng kanilang kamag-anak sa mga sitio ay narating na ng pakuryente at hindi rin
lahat sa kanila ay may magaan na antas ng pamumuhay. 18% din ang nagsabi na mas
marami na sa kanilang kamag-anak sa mga sitio ang may serbisyo na ng kuryente at
mas magaan na ang pamumuhay. 25% ang tumugon na lahat ng kanilang mga kamag-
anak may serbisyo na ng kuryente at talagang magaan na ang pamumuhay. Ang over-
all weighted mean (1.64) ay indikasyong matibay na mas marami na pang mga sitio ang
wala pang paserbisyo ng kuryente at hindi magaan ang pamumuhay ng mga kamag-
anak ng mga konsyumer na naninirahan sa mga sitio na wala pang kuryente.
Social Justice Component
Lahat ng mga eksperto sa KII ay sumasang-ayon na may social justice
component ng EPIRA sa ilalim ng Missionary Electrification na mekanismo sa
pagpapababa sa presyo ng kuryente at susi sa pagpasok ang mamumuhunan para sa
ikauunlad ng mga isolated islands dahil "hindi uunlad ang bansa kung salat sa
pamumuhay ang mga mamamayan at walang economic activities sa mga probinsiya".
Lumutang na ang Missionary Electrification ay tugon sa hindi pagkakabenta ng
mga assets ng NPC sa mga isolated islands. Dahil dito ay malaki ang naging
pangangailangan sa Universal Charge for Missionary Electrification upang matupad ng
gobyerno ang tungkulin nitong pagpapa-kuryente sa mga lugar na hindi napasukan ng
pribadong mamumuhunan, mula sa perang inaambag ng lahat ng konsyumer ng
kuryente sa buong bansa na nakapaloob sa kanilang electric bill. Ayon din sa KII ay
hindi lamang sa UCME kumukuha ng pondo para sa pagpapakuryente sa mga
nasabing lugar kundi maging sa pondo mula sa national budget.
Sitwasyon Bago ang Panahon ng EPIRA
-
25
Bago dumating ang panahon ang EPIRA ay mayroon ng monopolyo sa
industriya, ayon sa sa KII, kahit mayroon nang vertical separation o unbundled na ang
industriya na ang ibig sabihin ay hiwa-hiwalay na ang pagmamay-ari o ownership sa
mga sektor ng generation, transmission at distribution. Ang generation daw ay dapat
mag-produce ng kuryente habang ang transmission naman ay ang nagde-deliver ng
kuryente ng bultuhan sa mga distributor na ang siyang magde-deliver ng kuryente sa
mga end-users. Sa panahong bago dumating ang EPIRA na ang generation at
transmission ay nasa ilalim ng NPC.
Sa simula naman ay walang masyadong involvement sa mga RECs ang DOE at
tanging sa pagpaplano para sa major grids at pagmomonitor ng supply at demand
lamang nakapokus ang ahensya. Bago pa ang EPIRA, ang mga RECs (at ibang mga
DUs) naman ay nakikipagkontrata na sa mga pribadong planta (IPPs) dahil daw mas
murang sumingil ang mga IPPs dala ng mas maliit na administrative, operation and
management cost at mas mura ang fuel kaysa sa NPC.
Subalit ayon sa KII ay nalugi sa operasyon ang IPP sa Occidental Mindoro, hindi
nakabawi sa puhunan nila hanggang di-umano ay napilitang magsagawa ng economic
shutdown. Hindi kasi nakasabay ang tema ng kontrata sa IPP sa naging hugis ng
industriya bago pa man mag-EPIRA at lalo na noong sa loob na ng Reporma.
Pumasok ang IPP sa kontratang mas mababa ang singil kaysa sa NPC-SPUG – na
may tustos ng subsidiya mula sa pamahalaan kapalit ang karapatan bilang 25-taong
eksklusibong pribadong power supplier dahil sa pag-asang mabilis na lalago ang
merkado. Sa kasalukuyan ay wala pang makapasok na ibang pribadong planta sa
OMECO habang sa kasalukuyan ay usapin pa sa korte ang pagwawalang-bisa sa
nasabing kontrata. Ang IPP kailan man ay hindi naging kwalipikado upang matustusan
mula sa subsidiya dahil sa teknikalidad sa proseso sa ginawang paghirang sa naturang
IPP bilang tanging pribadong suplayer para sa OMECO.
Pinagdiinan naman ng FGD sa kanilang lahatang pagsang-ayon na hindi
maganda ang sitwasyon ng kuryente sa kanilang lugar sa panahong bago pumasok ang
-
26
EPIRA dahil sa suplay mula sa NPC-SPUG at IPP. Halos araw-araw daw na walang
kuryente kaya napipilitan na lamang silang gumamit ng kandila o kaya ay gasera.
Ekspektasyon sa EPIRA
Dahil sa ganitong sitwasyon sa pakuryente bago dumating ang Reporma, ang
mga konsyumer ay umaasa sa magandang benepisyong idudulot ng batas EPIRA.
Mula sa Table 4, sa susunod na pahina, na hango sa sarbey ay nakitang 9% ng mga
partisipanteng konsyumer ang may negatibong ekspektasyon habang 19% ang
umaasang walang magiging pagbabago sa pakuryente sa aspeto ng: Presyo; Brown-
out; Kalidad ng kuryente, at Paserbisyo ng REC. Halos 69% ang umaasa sa
magandang benepisyo o magging bunga ng Reporma. Batay sa over-all weighted mean
ng mga kasagutan (2.52), sumasampa ang ekspektasyon nila sa antas na may
“magandang ibubunga ang EPIRA”. sa apat (4) na aspetong tinukoy sa sarbey.
Isa sa sukatan ng episyensya ng systema ay ang kalidad ng kuryente. Ayon sa
sarbey (Table 4), 70% ang umamaasang gaganda ang kalidad nito samantalang 21%
ang nagsabing walang magiging pagbabago. 5% naman ang umaasang mas lalala pa
ang sistema dahil sa EPIRA.
Tungkol naman sa sinasabing pagbaba sa presyo ng kuryente, ipinakita din ng
Table 4 na 17% ng partisipante sa sarbey ang umaasang mas tataas pa ang presyong
kuryente, na siyang inaasahan dahil sa patuloy na pagtaas ng fuel. 15% ang tumaya na
hindi magbabago ang presyo samantalang 65% ang umaasang kung hindi man
bumaba ang presyo ay magiging makatuwiran naman ito.
-
27
Table 4
Idinagdag naman ng mga eksperto sa KII na sa teorya ay tamang isipin na
bababa ang presyo at magiging episyente ang industriya kung may kompetisyon na
kaakibat ng mahusay na regulasyon na siyang magbibigay proteksyon sa mga
konsyumer na walang kakayahang bantayan o ipaglaban ang kanilang interes.
Subalit dapat isipin na ang patuloy na pagtaas ng presyo ng inaangkat na fuel
ang siyang pangunahing dahilan ng pagtaas ng presyo ng kuryente kaya kinilala ng
batas na ang paggamit ng renewable energy o pagtatayo ng mga pribadong planta na
hindi gumagamit ng fossil fuel (petrolyo) tulad ng solar, wind, biomas, hydro at iba pang
teknolohiya ang pangmatagalang istratehiya sa pagpapababa ng presyo ng kuryente.
Lubhang mahal ang kapital para sa mga nasabing teknolohiya at hindi pa
naipapatupad nang malawakan ang istratehiya. Sa Occidental Mindoro naman ay wala
pang resource assessment study o mga pag-aaral sa mga maaring pagtayuan ng mga
-
28
planta, at hindi pa rin malinaw ang mga gabay na polisiya at tuntunin tungkol sa
insentibo sa pagtatayo ng ganitong uri ng planta sa mga probinsiya sa mga isla.
Kaalaman o Pagkakaunawa sa EPIRA
Sa pitong kalahok ng FGD, dalawa ang nagpahayag ng pagkakaintindi sa EPIRA
bilang isang proseso ng pagsasapribado ng industriya ng pakuryente mula sa
pagmamay-ari ng gobyerno. Subalit hindi lahat ng konsyumer ay nakakaintindi sa
kabuuan ng EPIRA dahil at hindi naman kasi talaga maiintindihan ng "common tao" ang
teknikalidad ng batas kung hindi epektibo ang pagpapalaganap ng mga impormasyon
tungkol dito. Ang karamihan ng mga konsyumer ng REC ay walang pakialam sa
teknikalidad ng EPIRA at ang mahalaga lamang sa kanila ay ang nakikita nilang resulta.
Ang Pribatisasyon sa Sektor ng Generasyon Bilang Stratehiya sa Ilalim ng EPIRA
Ayon pa rin sa mga eksperto sa KII, ang susi ng reporma ay nakasalalay sa
pagsasapribado sa NPC na nakatutok upang mabawasan ang pangingibabaw o
dominance nito sa generation. Mas episyente kung pribado ang hahawak sa sektor ng
generation. Sinimulan na pribatisasyon tungo sa liberalisasyon sa bisa ng EO125 o IPP
Program of the Philippines noong dekada 1990 at pinag-igting lamang sa EPIRA
ngayong milenyo ng 2000.
May lumutang din na pananaw na ang pagsasapribado ng NPC ay pagsunod
lamang sa dikta ng World Bank. Sa dahilang umuutang ang pamahalaan sa World Bank
kaya natural lamang at kailangang sumunod ang pamahalaan sa mga utos ng banko.
Subalit lumabas din sa buong pagtimtimbang sa KII na ang pribatisasyon nga ang
solusyon sa kakulangan ng supply at mataas na presyo ng kuryente dahil ito ang
-
29
esensya ng EPIRA sa disenyo ng restructuring: Ang pagsasalin ng pagmamay-ari sa
pamamagitan ng pribatisasyon at pagbabago sa oryentasyon ng pagnenegosyo tungo
sa malayang kompetisyon. Ang pagsasapribado sa NPC ay mag-aalis ng monopolyo ng
pamahalaan sa generation sektor upang pumasok naman ang mga pribado at lumikha
ng malayang kompetisyon sa Industriya. Kaya inaasahan na bababa ang presyo dahil
sa mas magiging episyente supply na magiging resulta naman ng pagkakaroon ng mas
maayos na makina at kumpetisyon sa merkado dahil sa liberalisasyon.
Kompetisyon sa Ilalim ng EPIRA
Sa usapin tungkol sa kompetisyon sa ilalim ng EPIRA, sinabi sa KII na hindi
naturally competitive ang sektor ng generation. Ito daw ay potentially competitive
lamang dahil sa pagiging capital-intensive nito. Bihira ang pumapasok sa industriya
dahil napakalaki ng puhunang kailangan at napakalaki ng pagbabakasakali na itataya
ng mamumuhunan. Gayun pa man, naniniwala ang mga eksperto na magkakaroon
lamang ng kompetisyon sa generation kung lahat ng DU ay magkakaroon na ng
kakontratang NPP. Marami nang pumapasok sa industriya ng pakuryente sa mga main
grids kagaya ng malalaking kompanya na traditionally ay hindi naman kabilang sa
industriya kaya mas nakakapili na daw ng supplier o provider sa mas maaasahan at sa
mas murang presyo ng kuryente ang mga konsyumer.
Nabanggit din sa KII na may kakontratang IPP ang REC sa Occidental Mindoro
noon pa mang 1990s na tumawid hanggang sa rehimen ng EPIRA at sa ngayon ay
naka-eonomic shut-down ito. Ngunit ayon sa 45% ng mga partisipante sa sarbey ang
nagsabing hindi mahusay o hindi katangap-tangap ang naturang pribadong planta sa
OMECO. Nakakagulat na may 30% ang nagsabing walang pribadong planta
samantalang 15% lang ang nagpahayag na mahusay ang pribadong planta.
Matutunghayan sa kasunod na Table 5 ang resulta ng sarbey tungkol sa pagtanggap
-
30
ng mga konsyumer sa performance ng mga planta, magkasama ang IPP at NPC-
SPUG.
Table 5
Mula pa din sa Table 5, 52% ng kalahok sa sarbey ang pumuna na hindi
katanggap-tanggap ang ipinamalas ng NPC at 8% ang hindi alam na may NPC habang
29% ang natutuwa sa ipinamalas ng NPC. 50% naman sa mga partisipante ang
sumang-ayon na kunin na ng OMECO ang operasyon ng mga planta habang 20% ang
naniniwalang walang idudulot na magandaang benepisyo ang nasabing mungkahi at
21% ng mga konsyumer ang nagsabing dapat manatili ang mga planta sa
kasalukuyang mga nagmamay-ari. Lumalabas na hindi kumbinsido sa performance ng
mga planta (ang over-all weighted mean na 1.52) – mapasa-pribado man o NPC. Mas
malamang pa ang pagkiling ng mga konsyumers na maging pag-aari ng OMECO ang
mga planta.
Ang Regulasyon sa Transmisyon at Distribusyon sa Ilalim ng EPIRA
-
31
Bagaman ang pribatisasyon at liberisasyon sa merkado ang pangunahing
stratehiya sa EPIRA, sinabi sa KII na ang mga maliliit o captive konsyumer ay
kailangang proteksyonan sa pamamagitan ng regulasyon. Ang regulasyon din ang
pipigil sa pang-aabuso sa merkado. Minabuti ng batas na isa-ilalim ang mga sektor ng
transmisyon at distribusyon, pati na rin ang pagbabawal sa ugnayan sa pag-itan sektor
na magdudlot ng mabigat na konsentrasyon ng merkado sa sino mang kompanya sa
generasyon. Ang DOE ay naman ay inutusang sumubaybay sa supply ng kuryente at
tiyakin na may kaakibat na gabay at polisiya ang bawat ahensya sa enerhiya. Ang ERC
naman ay pinananagot sa at pagtatakda o regulasyon sa presyo ng kuryente.
Tungkulin naman daw ng mga RECs at PDUs na makipagkontrata sa
generasyon upang mapadaluyan ng kuryente ang buong prangkisa nito at gumawa ng
mga hakbang para maging abot-kaya at may tamang kalidad ang kuryente para sa mga
konsyumer ayon sa KII.
Paghahambing sa RECs at PDUs: Aspeto ng Pagnenegosyo at Pagmamay-ari
Hindi maiiwasang ipaghambing ang mga RECs at PDUs kaya naging paksa sa
KII ang matingkad na pagkakaiba ng dalawa: ang pagiging non-stock at non-profit ng
mga RECs samantalang profit-oriented naman ang mga Pribadong DUs. Ipinaliwanag
ng KII na mahirap lumago ang mga REC dahil kapos sila sa puhunan at kinakailangang
magpalawak ang mga RECs para bumuti ang kanilang operasyon.
Ang kagandahan naman sa panig ng mga konsyumer ng mga RECs, ayon sa KII
ay nakakatulong magpababa ng presyo ng kuryente ang pagiging non-profit ng RECs.
May ibang paraan naman sa EPIRA kung gustong maging stock at profit oriented ang
REC – magrehistro bilang korporasyon tulad ng PDU o tumawid sa CDA. Nasa mga
-
32
myembro-konsyumer lamang nito ang desisyon. Makikita sa Table 6 ang tayo ng mga
konsyumer dito.
Table 6
Para sa mga konsyumers at ayon sa over-all weighted mean (1.8) sa aspetong
ito ng sarbey ay nagsasabing hindi interesadong tumawid ang mga konsyumers ng
RECs patungo sa CDA. 32% lamang ang sumang-ayon, 22% ang kumontra habang
41% ang umaming hindi sila interesado sa CDA.
Ang mga PDU naman, ayon sa KII ay mas may kakayahang tumugon kung
usaping pinansya ang pag-uusapan. Maituturing daw kasing mas credit-worthy ang mga
ito dahil na rin sa pagiging pribado at profit-oriented at mas matatag ang mga PDUs
kaysa RECs dahil ang mga RECs ay nagsisimula pa lamang na magpalawak at
magpahusay ng kanilang kalagayan o kakayahan. Inamin naman ng KII na sa
pangkalahatan ay mas maganda ang kalidad ng pakuryente at walang masyadong
-
33
brownout sa mga komunidad na siniserbisyuhan ng PDUs dahil may malalaking
merkado sa prangkisa nila na atraktibo sa Pribadong Kapitalista sa Generasyon at
ibang negosyo na siyang naghatid ng episyesya. Ang merkado ang siyang
nagpapababa naman sa presyo ng kuryente.
Ang nasabing kaibahan sa katangian ay dahil umano sa imbalance of
development o hindi balanseng kaunlaran sa pag-itan mga main grids at isolated
islands kaya "Mahirap ikumpara [ang RECs at PDUs] dahil magkaiba sila ng setting".
Subalit kung function at resources ang pag-uusapan ay magkatulad lamang ang
dalawa: Ang PDU ay may mga mamumuhunan na tumataya ng kapital samantalang
ang REC naman ay umuutang sa NEA para sa puhunan. agkatulad din ang
pamamaraan sa pagkalkula ng kanilang mga rates kaya hindi dapat pag-ibahin ang
trato sa dalawa. Ang pagkakaiba lang talaga ay ang uri ng merkado, na dala ng
katangian ng prangkisa.
Pakikisangkot ng mga Konsyumer ng REC sa mga Isyu sa Pakuryente
Nang tanungin ang mga kalahok sa FGD kung may reklamo pa sila sa
kasalukuyang sitwasyon ng pakuryente, magkakaiba ang kanilang naging sagot. May
nagsabing wala silang reklamo subalit mas marami ang nagsabing mayroon. Ayon sa
mga walang reklamo ay sanay na rin daw sila sa unstable na sitwasyon ng pakuryente
subalit ayon naman sa mga sumagot ng may reklamo, ang kawalan ng kuryente raw ay
isang sitwasyon na hindi kinasasanayan kaya hindi maiaalis sa mga konsyumer na
magreklamo. Iba-iba ang reklamo ng mga konsyumer kagaya ng kawalan ng pabatid
kapag may mga adjustments sa presyo na biglaan pa raw kung singilin.
Bilang pag-aalam sa nabanggit ng FGD, lumabas sa sarbey na ang
pakikisangkot ng mga konsyumer ng OMECO sa mga isyu sa pakuryente ay may
kakulangan din at makikita ito sa over-all weighted mean (1.81) na indikasyon na hindi
-
34
aktibo ang pakikisangkot nila. 38% ng mga partisipante ang umaming hindi sila
nakikisangkot sa mga isyu habang 28% lang ang talagang nakikisangkot. 30% naman
sa kanila ay nakikinig lang at hindi aktibong nakikisangkot. Ipinapakita sa Table 7 ang
detalye ng antas ng pakikisangkot ng mga kosyumer sa mga isyu ng pakuryenteng
lubos na nakakaapekto sa kanila.
Table 7
Karanasan sa Ilalim ng EPIRA at mga Reklamo ng mga Konsyumer
Gayun pa man, ang karaniwang reklamo na pinaka-maugong ay patungkol sa
paulit-ulit na brownout kahit may pa-anunsyo mang ipinahahatid ang OMECO sa
pamamagitan ng mga programa sa radyo. Ayon sa FGD ay madalas niyang maitanong
kung bakit mas maganda ang pakuryente sa ibang lugar partikular na sa Estados
Unidos at mga bansa sa Europa. Kapag madalas na walang kuryente, nagrereklamo
raw sila sa OMECO at madalas ay itinuturo sila sa supplier ng kuryente. Isa ito sa mga
-
35
bagay na hindi daw maintindihan ng mga konsyumer: "Pag may brown-out bakit n'yo
(OMECO) sisisihin ang generators (NPC-SPUG) eh sa inyo (OMECO) kami
nagbabayad?"
Ipinapakita sa Table 8 ang persepsyon ng mga konsyumers sa Occidental
Mindoro sa naging bunga ng EPIRA sa loob ng sampung (10) taon na pag-iral nito.
Table 8
Sa usaping presyo ng kuryente: persepsyon sa sarbey na hindi patas ang naging
pagtaas (35%) ng presyo ng kuryente; walang pagbabago sa presyohan (40%), at
makatuwiran ang naging pagtataas (20%). Sa brown-out naman: 38% ang nagsabing
lumala; 33% ang nagsabing walang pagbabago, at 26% ang sumagot na nabawasan
ang brown-out sa kanilang lugar. Sa kalidad ng pakuryente: 18% ang nagsabing lalong
sumama ang kalidad ng kuryente; 53% ang nakaranas ng walang pagbabago,
samantalang 24% ang nagpatotoong gumanda ang kalidad ng pakuryente. Sa
-
36
pangkalahatan, ang weighted mean na 1.90 ay nagpapatibay na walang pagbabago sa
pakuryente sa nakalipas na sampung taon ng EPIRA sa Occidental Mindoro ayon sa
mga konsyumers.
Habang sa mga prangkisa na nasa major grids, Ang pribatisasyon sa
generasyon at regulasyon sa sekor ng transmisyon at distribusyon ay nagbunga ng
malayang kompetisyon. Sa nangyaring liberisasyon, nakakapili na ng provider o
supplier na mas mura ang benta ng kuryente ang mga PDUs at RECs at mga
konsyumer na lubhang malalakas gumamit. Ang mga ordinaryong konsyumer din ay
nakikinabang sa pamamagitan ng paglakas ng episyensya ng mga distributors. Gayun
pa man sa aktwal raw ay hindi bumababa ang presyo ng kuryente para sa mga end-
users o mga konsyumer dahil sa patuloy na pagtaas sa presyo ng petrolyo.
Subalit naipahayag din sa KII na naging sagabal sa pagsasaayos ng paserbisyo
ang kabiguan na maisapribado ng mga planta sa mga isla dahil di-umano sa mga isyu
ng profitability para sa mga mamumuhunan kaya maituturing na bigo ang EPIRA sa
karamihan ng mga RECs na nasa isla. Kasama na dito ang OMECO.
Mga Problema sa Panahon ng EPIRA
Sa kabuuan, aminado ang lahat ng mga ekperto at impormante na mabigat pa
ang problemang nakakabalakid sa EPIRA. Hindi pa nasolusyonan ang patron-client
relationships ng ilang RECs at lokal na opisyal ng gobyerno. Walang probisyon ang
batas na magwawasto sa mga problemang hatid ng mga outstanding contracts ng
RECs sa IPP na napagkasunduan bago ang panahon ng EPIRA. Hindi pa din
nawawala ang pag-abuso sa market power na pinagsasamantalahan ng ilang mga
kompanyang bahagi ng industrira.
Pinuna sa KII ang kawalan ng tiyak na direksyon at polisiya sa nakaambang pag-
aalis ng subsidiya mula sa UCME dahil sa pagiging “fit-all” na approach ng batas.
-
37
Kulang din sa partikular at detalyadong polisiya na dapat sana’y nakaangkop sa iba't
ibang kalagayan ng mga komunidad na maaapektuhan sa pagpapatupad ng batas.
Nang tanungin ang FGD kung ano ang nakikita nilang problema sa EPIRA, isa sa kanila
ay sumagot na nakikialam ang mga politiko sa industriya ng pakuryente. Isa pa ring
problema ang pagiging abusado ng pribadong supplier sa kanila.
Impresyon sa Batas
May ilan ang nagsasabing napakaganda ng batas habang isa naman ang
nagsabi na epektibo naman ang EPIRA sa aspeto ng transmisyon at distribusyon
subalit hindi nito nasolusyunan ang problema sa generasyon. Karamihan ay nagsabi na
hindi nakamit ng EPIRA ang ekspektasyon ng mga tao na mapapahusay ang kalidad ng
kuryente sa tamang halaga. Hindi naman daw naghahangad ang mga tao ng sobrang
babang halaga - yung tama lamang!
Isa sa apat na nakapanayam ng mananalikisik sa KII ang nagpahayag ng
halaga ng pagrepaso sa EPIRA. Mahalaga raw ito upang malaman kung nakamit ang
mga layunin ng batas, at kung hindi, ay upang malaman ang dahilan ng kabiguan at
mabigyan ng solusyon ang mga problema. Napakahalaga ng pagrerepaso dahil
hinihingi daw ito ng panahon sa kaakibat ng mataas na presyo ng kuryente at
pagrereklamo ng mga konsyumer.
Pagrepaso sa EPIRA
Masisilayan sa Table 9 sa kasunod na pahina na 7% ng mga partisipante ang
gustong panatiliin o huwag baguhin ang ano man sa EPIRA, 38% ang nais na baguhin
ang paraan ng implementasyon at 43% ang may nais na lubusang baguhin ang EPIRA.
Ang over-all weighted mean na 2.13 ay nagsasabing mas matibay ang kaagustuhan ng
mga partisipante na ‘Implementasyon lang ang baguhin” sa pagpapairal sa EPIRA.
-
38
Table 9
Tumutugma ang sarbey sa mungkahi ng mga eksperto sa KII at mga konsyumer
na kalahok sa FGD na dapat baguhin ang implementasyon ng batas upang maitugma
sa katangian ng bawat prangkisa.
-
39
IKA-ANIM NA KABANATA: PAGSUSURI AT DISKUSYON
Ang Reporma sa Industriya sa Pakuryente (EPIRA RA 9136) ay isinabatas
noong June 8, 2001 upang patatagin (stabilize) ang supply ng kuryente at gawing abot-
kaya ang halaga ng paserbisyo upang patuloy na matugunan ang pangangailangan ng
mga konsyumer at mga negosyong umaasa sa walang patid na pagdaloy nito.
Tinungtungan ng Reporma ang liberalisayon upang maakit ang mga pribadong kapital
na tumaya sa generasyon at maalis ang monopolyo sa industriya, sapagkat ang
malayang kompetisyon ang siyang magpapababa sa presyo at magtatakda ng
episyensya sa merkado.
Napag-alamang pumasok nga ang mga pribadong planta sa mga major grids sa
bansa, kung saan may malalaking merkado ang industriya, matapos maisapribado ang
NPC subalit nanatiling nakaasa sa NPC-SPUG ang karamihan ng mga RECs sa mga
isla dahil maliit lamang ang merkado sa kanilang prangkisa na hindi atraktibo para
pasukin ng mga kapitalistang naghahangad ng malaking kita.
Sa Occidental Mindoro ay masasabing nabigo ang EPIRA dahil sa balakid ng
ekslusibong kontrata sa pag-itan ng OMECO at IPP nito na pinagkasunduan bago pa
ang rehimen ng Reporma. Dahil “fit-all” o pangkalahatan ang approach ng batas, wala
itong probisyong mag-aayos sa mga problemang inabutan na ng implementasyon nito.
Hindi nakatulak ang malayang kompetisyon sapagkat hindi makapasok ang ibang
pribadong generasyon. Nagkataon pang nakatali ang presyo ng IPP nang mas mababa
pa sa singil ng NPC-SPUG na may subsidiya ng pamahalaan kaya ang patuloy na
pagtaas ng presyo ng petrolyo at ibang gastusin sa operasyon ng planta ay nagpalugi
sa IPP. Naiwan bilang default supplier ang NPC-SPUG kaya tanging ang patuloy na
pagtustos ng subsidiya mula sa UCME ang bahagyang nagpapababa sa presyo ng
kuryente. Dahil sa gustong makabawi ng IPP, hindi nito binibitawan ang karapatan sa
ekslusibong kontrata.
Inilalarawan ng karanasang ito ang kakulangan ng EPIRA sa mga mekanismong
dapat na tumutugon sa katangian ng bawat prangkisa. Alam ng batas na
-
40
pagsasapribado ang pangunahing istratehiya sa Reporma subalit sa kadahilanang ang
nasabing kontrata sa IPP ay mas nauna sa batas hindi ito dumaan sa mga prosesong
naitakda upang makakuha ng subsidiya mula sa UCME kaya ang patuloy na
pakikipagsabayan ng IPP sa NPC-SPUG ang nagpabagsak dito. Hindi naman
matatanggap ng mga konsyumer ng OMECO ang pagtataas ng singil upang profitable
ang IPP. Kailangang sa plantang sumisingil ng mas mura lamang kumuha ng suplay
ang OMECO. Kung hindi ito mabibigyan ng solusyon, hindi makakaalis ang NPC-SPUG
ayon sa batasat patuloy na magpapalugi ang pamahalaan habang nananatiling pasanin
pa din ng sambayanang konsyumer ang pantustos na UCME para sa Occidental
Mindoro.
Ang mga konsyumer sa Occidental Mindoro ay hindi aktibong nakikisangkot
samga isyung may kinalaman sa pakuryente. Hangad lamang nila ang tamang presyo
ng kuryente at patuloy (walang brownout) na suplay nito. Maliban sa mga reklamong
binibigkas lamang ay hindi nakitaan ng resilience na ipaglaban ang kanilang interes at
karapatan bilang konsyumer. Sa puntong ito, ang mahigpit na regulasyon sa
transmisyon at distribution na nakapaloob sa EPIRA lamang ang kanilang inaasahan.
Ang kakulangan ng interes na alamin at unawain ang kabuuan ng EPIRA sa panig ng
mga konsyumer ay hindi nakakatulong sa pag-aayos ng pakuryente sa buong
probinsya. Kinakitan naman sila ng pagpanig sa pagiging non-profit at non-stock ng
OMECO subalit hindi usapin para sa kanila kung pamahalaan man o pribado ang
nagmamay-ari sa mga sektor ng Industriya sa Pakuryente.
Ang inaasahang pagbaba ng presyo at patuloy (walang brown-out) na pagdaloy
ng kuryente na nakaangkop (Kalidad) sa pinaggagamitan nito ay hindi nakamit dahil
nga sa walang bagong plantang pumasok sa Occidental Mindoro. Kinikilala ng EPIRA
na ang paggamit ng renewal energy na likas sa mga prangkisa lamang ang makatugon
sa layuning ito. Nakakapanghinayang na wala pang naisasagawang pag-aaral sa mga
yaman ng probinsya patungo sa direksyon na ito. Malaki ang puhunan sa mga
teknolohiya ng generasyon na nabanggit subalit may tiyak na benepisyo para sa
papasok na pribadong kapitalista kung mabibigyan lamang ng pokus ng pamahalaan at
sa bandang huli ay ang mga konsyumer ang makikinabang.
-
41
Dahil sa sitwayon ng pakuryente at non-stock, non-profit na oryentasyon ng
OMECO ang pagpapalawak sa pasilidad ng distribusyon patungo sa mga liblib na
kanayunan na sinasabing nonviable ay iniaasa na lamang sa mga pondong ibinibigay
ng pamahalaan sapagkat magiging dagdag na pasanin pa ng mga konsyumer na
nagrereklamo na sa taas ng presyo ng kuryente ang ipapantustos dito. Kung
magpapatuloy ang problema sa pinansya ng pamahalaan lalo na at hindi nabibigyan ng
solusyon ang problema sa generasyon, nanganganib na mapagkakaitan ng paserbisyo
ang mga lugar na hindi pa nararating ng distribusyon. Kailangang makabuo ng
mekanismo upang magkaroon ng pagkakataon ang OMECO na kitain ang kailangang
pondo para sa mga pasilidad nang hindi naman magiging pabigat sa mga kasalukuyang
konsyumer nito.
Ang mga Private DUs na may masasaganang merkado sa loob ng kanilang
prangkisa nasa mga mauunlad na pamayanan ay tapos na sa pagpapalawak sa
kanilang pasilidad. Kung sakali man ay hindi problema ang mga ekspansyon dahil tiyak
na may kikitain sila dito at mayroong malaking revenue base na papasan sa gagastusin.
Sinasabing mas credit worthy ang mga PDUs dahil malaki ang demand sa kanilang
prangkisa kaya hindi usapin ang kapital, at ang katotohanan ay interesado ang mga
PDUs na sakupin ang teritoryo ng mga katabing RECs na may kahinaan dahil sa
kanilang prangkisa. May kakayahan ang PDUs na magpatayo ng sariling planta ng
generasyon at makakuha ng pribadong kakontrata sa generasyon dahil nakatitiyak na
kikita ang kapital ayon sa mga probisyon ng EPIRA. Mas higit ang pangangailangan ng
mga RECs na maging episyente upang patuloy na makipagkompetisyon sa mga PDUs.
Ang market cost economy sa rehimen ng EPIRA ay taliwas sa Total Electrification
Program na ipinag-uutos sa mga RECs.
Iminungkahi ang pagrerepaso sa EPIRA dahil sa kabiguang makamit ang mga
layunin nito subalit sa pagtantya ng mga eksperto at konsyumers ay nasa pamamaraan
at direksyon ng implementasyon ang nagiging problema.
-
42
IKA-PITONG KABANATA: KONKLUSYON AT REKOMENDASYON
Sa Occidental Mindoro, masyadong nakakasilaw ang naging kahinaan o
kakulangan sa pagtataguyod ng kompetisyon sa industriya dahil sa harang na pumigil
sa pagpasok ng bagong pribadong generation dulot ng matandang kontrata ng OMECO
sa kanyang IPP na pinasok bago ang panahon ng Reporma. Isa sa dapat na
napaghandaan sa pagtitik ng EPIRA ang mga kahalintulad na problemang
nakakaapekto sa kapakanan ng lipunan. Walang malinaw na jurisdiction ang mga
ahensya ng pamahalaan na maaring sumambot sa sitwasyon kaya sa malawakang
pagtingin ay tila walang EPIRA sa Occidental Mindoro maliban sa regulasyon sa taripa
ng distribusyon at access sa UCME na kahit naman paano’y nagdulot ng mumunting
kabawasan sa presyo ng kuryente.
Sa pagiging default supplier para sa OMECO at sa ibang mga RECs sa isla,
lalong nahirapan ang pinansya ng NPC-SPUG at ang UCME. Nasakripisyo din ang
pagtatayo ng mga karagdagang planta dahil sa mandato ng EPIRA sa eventual na
pagbubuwag sa ahensya. Ang inaasahang pagganda ng kalidad ng pakuryente sa
Occidental Mindoro ay hindi nakamit, bagkus ay mas lumala pa kaya naapektohan ang
mga negosyo na sana’y makakatulong sa pagpapaunlad sa ekonomiya at nagdusa ang
mga konsyumer ng pakuryente sa probinsiya.
Bagama’t patuloy na napakalat sa liblib na kanayunan ang pakuryente, ang bilis
ay naka-asa lamang sa halaga ng grant at subsidy na itinutustos ng pamahalaan para
sa pagdudugtong ng mga pasilidad.
1. Anu-ano ang mga batayan kaya napasama ang RECs sa hanay ng Private
Distribution Utilities (PDUs) na napailalim sa Reporma sa industriya ng Pakuryente?
Ang mga RECs ay napasama sa saklaw ng EPIRA kahanay ng mga PDUs
dahil pareho silang umaasa sa paserbisyo ng NPC na kailangang isapribado ng
pamahalaan hindi lamang upang makasunod sa utos ng World Bank kundi upang
maisulong ang pagpasok ng ng mga pribado sa industriya na lilikha ng malayang
kompetisyon.Inaasahang ang liberisasyon ay magdudulot ng episyensya na
-
43
magpapababa sa presyo ng kuryente at patuloy na suplay na angkop sa
pangangailangan ng mga konsyumer.
Pareho lamang ang teknikal na function ng RECs at PDUs, ang bumili ng
bulto ng kanilang suplay upang maipaabot sa mga konsyumer. Tanging ang
oryentasyon sa negosyo (profit vs non-profit) at kapitalisasyon (stock vs non-stock)
ang kanilang pagkakaiba, na hindi kinilala ng batas EPIRA upang maging laganap
sa buong bansa ang Reporma sa Pakuryente.
2. Anu-ano ang epekto ng pagiging non-stock at non-profit ng RECs sa kakayahang
tumugon sa alituntunin ng EPIRA?
Dahil sa pagiging non-profit ng mga RECs ay nababawas ang component ng
taripa para sa tubo kaya ang singilin sa mga myembro-konsyumer ay mababa ng
5% hanggang 12% kung ikukumpara sa katulad na PDU. Ibig abihin ay break-even
lamang ang operasyon nito dahil ang pinapayagan ng Regulasyon ay akmang
pagbawi sa nagagastos sa epiyenteng operasyon lamang. Samakatuwid ay walang
ekstrang halagang naiipon ang mga RECs na maaring pantakip sa price shocks sa
industriya at mahalagang masingil ang lahat ng kuryenteng pinakyaw mula sa
generasyon.
Sa non-stock nature, walang pinagkukunan ng puhunan ang mga RECs kundi
ang maliit na bahagi sa taripa na ipangtutustos sa mga pamumuhunan na
kadalasang inuutang sa mga bangko at sa NEA. Nangangahulugan ito ng limitadong
kakyahan sa pagtugon sa mga quality standards ng EPIRA, lalo na sa
kinakailangang modernisasyon sa mga pasilidad, na mahihirapang pasanin ng mga
konsyumers na halos karaniwang bahayan (residential) lamang.
Sa ganitong anyo, kadalasang mababa ang credit worthiness ng mga RECs
at may kakapusan sa puhunan upang biglaang makatugon sa pangangailangan sa
ilalim ng masusing alintuntunin ng EPIRA.
-
44
3. Ano ang kinalaman ng katangian ng prangkisa ng RECs sa pagpapalakas ng
kalidad at seguridad ng paserbisyo?
Ang prangkisa ng mga RECs ay karaniwang nasa mahihirap na probinsiya na
kung saan ang merkado ay maliit lamang kaya hindi atraktibo para sa pribadong
mamumuhunan. Dahil dito, maliit lang ang revenue base na papasan sa pagbawi sa
puhunan para sa mga kailangan planta ng generasyon na makapagbibigay ng
seguridad sa patuloy napagdaloy ng kuryente na angkop sa uri ng demand.Dahil sa
manipis na economy of scale, kadalasang mas mataas ang presyo ng kuryente kung
sakali mang may pumasok na pribasong planta, kahit pa likas na yaman ng
probinsya ang fuel para sa planta.
Para sa hanay ng mga pribadong negosyo, mas pipiliin ng kapitalista ang
mga lugar na mauunlad na dahil malaki at matatag na ang merkado. Mas may
pagkakataong magpalaki pa sila ng negosyo dahil sa patuloy na pagbwelo ng
komersyo at mga industriya kung ikukumpara sa hindi pa maunlad na pamayanan.
Ang oportunidad sa prangkisa ay may malaking kinalaman sa desisyong magtaya
ng puhunan.
4. Ang umiiral na kompetisyon ba sa mga kompanyang sumasali sa EPIRA ay may
kaugnayan sa maayos na serbisyo ng pakuryente sa komunidad?
Sa mga mauunlad na pamayanan na kabilang sa mga main grids at ilang
malalaking isla na pinasok ng pribadong maraming kompanya generasyon
sinasabing may nakikitang magandang pagbabago sa serbisyo ngpakuryente kahit
pa di-umano’y hindi pa din lubos na naaalis ang pang-aabuso sa market power.
Kahit papaanoy may umiiral na ring kompetisyon na nakakatulong sa pagsasaayos
sa industriya sa pakuryente.
Subalit sa Occidental Mindoro na may problema dahil hindi makapasok ang
mga NPP at sa iba pang mga RECs na nagkaproblema sa implementasyon ng
generasyon – dahil sa uri ng NPP na nakapasok o dahil sa kaliitan ng merkado ay
-
45
walang nagtutungaliang pribado, ang lumang monopolyo pa din ay hindi nagpabuti
sa paserbisyo. Patuloy pa rin silang umaasa na darating din ang liberisasyon.
Mga Rekomendasyon
1. Yamang ang mga RECs ang tanging non-stock at non-profit na nasa distribusyon ng
kuryente na katulong ng pamahalaan sa National Economic Development sa
pamamagitan ng pagpapaunlad sa mga kanayunan o Rural Development
iminumungkahi na:
a) Mabigyang supporta ng mga sangay ng pamahalaan, kasama na ang mga
ang mga Local Government Units of LGU upang maging magkakaugnay o
coordinated ang lahat ng mga development thrust para sa bawat particular na
pamayanan, nang sa ganoon ay hindi naman masayang ang pinansya at
efforts na ginugugol dito;
b) Bigyang suporta ng mga ahensya ng pamahalaan ang pag-aaral sa paggamit
ng lokal na energy resources na potensyal na makapagpababa sa presyo ng
kuryente sa probinsiya at makahikayat ng mga bagong economic activities;
c) Tumulong ang pamahalaan sa direktang pagbababa sa presyo ng kuryente
sapamamagitan ng pagbawas sa mga buwis na bayarin ng mga RECs na
non-profit naman at katuwang nila sa pagpapaunlad ng pamayanan, at
d) Pagbibigay ng mga insentibo sa mga pumapasok na negosyo na lumilikha ng
hanap-buhay sa pamayanan.
2. Ang pagbuo ng epektibo at konkretong plano na pagtutulungang ipatupad sa mga
prangkisa ng RECs upang mabawasan ang pagsandal sa UCME na tinututulan na
ng mga mamamayan;
3. Ang pagsasagawa ng pag-aaral sa pagbuo ng mekanismo na susuporta sa mga
RECs upang magmamay-ari ng generasyon sa probinsiya sa paniniwalang mas
magiging mababa ang presyo ng kuryente dahil sa non-profit na orientasyon nito;
4. Ang paglilinaw ng mga functions at delineation ng mga Ahensyang nakatutok sa
pagpapatupad ng mga polisiya sa Industriya ng Pakuryente;
-
46
5. Ang pagsasaliksik para sa tamang istraktura ng Reporma na magiging epektibo sa
magkakaibang setting o katangian sa prangkisa ng bawat REC;
6. Ang pagtatalaga sa NEA ng direktang katungkulang magpatupad ng programang
pangkaunlaran sa ekonomiya na may koordinasyon sa iba’t-ibang ahensya ng
pamahalaan na ipapatupad ng mga RECs upang gumanda ang kanilang merkado,
at ang pagbibigay ng kaukulang suporta para dito, at
7. Ang malawakang pagrepaso sa naging performance ng industriya sa loob ng
sampung taong pag-iral ng EPIRA upang mabigyang solusyon ang mga naging
sagabal sa tagumpay nito.
-
47
BATIS
Aharoni, Y. (1991). On Measuring the Success of Privatization. Privatization and Control
of State-Owned Enterprises , 73-85.
Amerighi, O., & De Feo, G. (2008, January). Privatization and Policy Competition for
FDI. Département des Sciences Économiques, de l'Université catholique de
Louvain: unpublished discussion paper.
Bacon, R. (1999). Global Energy Sector Reform in Developing Countries: A Scorecard;
Report No. 219-99. Washington, D.C: UNDP/World Bank.
Bakovic, T., Tenenbaum, B., & Wool, F. (2003, September). Regulation by Contract: A
New Way to Privatize Distribution.
Berg, S. V., & Tschirhart, J. (1988). Natural Monopoly Regulation: Principles and
Practice. New York: Cambridge University Press.
Bergeron, ,. I. (1991). Privatization Through Leasing: The Togo Steel Case.
Privatization and Control of State-Owned Enterprises , 153-175.
Briola, J. (2009). From State Monopoly to de facto Electricity Oligarchy. People Against
Immoral Debt Vol. 13 No. 1 .
Cruz, I. (1993). Philippine Political Law. Central Lawbook Pub. Co.
Domberger, S., & Piggott, J. (1986). Privatization Policies and Public Enterprise: A
Survey. The Economic Record , 145-162.
Dubash, N. K. (2002). Power Politics: Equity and Environment in Electricity Reform.
Washington DC, Wahington, D.C.: World Resources Institute.
Dubash, N. K. (2002). Power Politics: Equity and Environment in Electricity Reform. In
THE CALIFORNIA ELECTRICITY CRISIS. Washington DC: World Resources
Institute.
-
48
Energy Regulatory Commission. (n.d.). ERC Rules on Calculation of Senior Citizens
Discount and Subsidy Rates by Distribution Utilities. unpublished.
Gilroy, L. (2010, March 16). Retrieved August 31, 2011, from Local Government
Privatization 101: Separating fact from fiction, privatization trends and the
services that should be privatized - Policy Brief 89:
http://reason.org/news/show/local-government-privatization-101
Home. (n.d.). Retrieved from Advocates of Science and Technology for the People:
http://www.agham.org
Jones, L. P., Tandon, P., & Vogelsang, I. (1991). Selling State-Owned Enterprises: A
Cost-Benefit Approach. Privatization and Control of State-Owned Enterprises ,
29-53.
Kahn, A., & Kamerman, S. (1989). Privatization and Welfare State. Princeton University
Press.
Leeds, R. (1991). Privatization Through Public Offerings: Lessons from Two Jamaican
Cases. Privatization and Control of State-Owned Enterprises , 86-125.
López, E. L. (2006, April 12). Social and Economic Impacts of the Privatization of
Electricity Distribution in El Salvador. Retrieved August 27, 2011, from Global
Policy Network : http://www.gpn.org
Maisse, M. (2003, June). Distributive Justice. Retrieved August 21, 2011, from Beyond
Intractability: http://www.beyondintractability.org/essay/distributive_justice
Nankani, H. B. (1990). Lessons in Privatization in Developing Countries. Finance and
Development , 43-45.
Pineau, P.-O. (2004). Transparency in the Dark – An Assessment of the Cameroonian
Electricity Sector Reform. unpublished.
Prokhorov, A. (1970). The Great Soviet Encyclopedia. New York: Macmillan Inc.
RA9136. (n.d.).
-
49
RA9994. (n.d.).
Reiche, K., Tenenbaum, B., & Torres de Mastle, C. (2006, July). Electrification and
Regulation: Principles and a Model Law. Energy and Mining Board Discussion
Paper No. 18 . unpublished.
Reyes, R. B. (2011). After 10 Years of Implementation: EPIRA Enriches “Voltage 5”.
unpublished leaflet.
Rothbard, M. N. (n.d.). Free Market. Retrieved August 24, 2011, from The Concise
Encyclopedia of Economics: http://www.econlib.org/library/Enc/FreeMarket.html
Shirley, M., & Nellis, J. (1991). Public Enterprise Reform: The Lessons of Experience.
Washington, DC.
Starr, P. (1988). The Meaning of Privatization. Yale Law and Policy Review 6 , 6-41.
Walsh, B. (2011, October 11). The Worst Kind of Poverty: Energy Poverty. Retrieved
February 26, 2012, from Time Magazine:
http://www.time.com/time/health/article/0,