PRAVNI FAKULTET

Predmetni nastavnik:Doc. dr Marinko Kresojambkresoja@gmail.comRETORIKA

UVOD U PREDMETNU MATERIJU

Ako eli da ti dete ivi s bogovima, poduavaj ga filozofiji, a ako eli da ivi s ljudima, poduavaj ga retorici. (Sokratov uenik Antisten, fragm. 173).Re, reitost, govor, beseda, retorika, besednitvo, elokvencija, oratorstvo itd, i tsl... koliko li je jo ovima slinih rjei kojima bi se mogla opisati jedna od najudesnijih ljudskih osobina i djelatnosti, odnosno ili upravo onu po kojoj se ovjek razlikuje od svih drugih stvorenja-vrsta.Tu blagodet da mogu meusobno da se sporazumjevaju pomou rijei ili, kako bi se savremenim rjenikom-moderno reklo, da verbalno komuniciraju, od davnina je jedan broj ljudi prihvatio kao poklon s neba, kao vazduh ili vodu, i njime se koristio u izvornom obliku, dok su drugi vodili rauna o tome kako da upotrebljavaju tu dragocjenu sposobnost i mo.Postoji li melodija slaa od dobro usklaenog govora? Koja je pesma bolje uobliena od umetniki oblikovane reenice? Koji je to glumac, koji oponaa stvarnost, zabavniji od govornika koji se hvata u kotac sa stvarnim sluajevima? pitao se Ciceron. Ko moe elokventnije od govornika podsticati na vrlinu, ko otrije odvraati od poroka, ko ee koriti zlotvore, ko lepe hvaliti dobre? iji napad moe snanije slomiti pohlepu, ija uteha moe nenije utiati bol? (Avramovi Sima, (2009), RHETORIKE TECHNE Vetona Besednitva i javni nastup; Sl. glasnik Edicija Retorika, Beograd).Da bi se tako neto, napred navedeno, postiglo neophodna je nadarenost a i ogroman rad, elja i nastojanje da se postigne zacrtani cilj. Oni koji su prirodno obdareni krasnorejem esto se oslanjaju samo na svoj talenat. Naravno, oni gree. To je isto kao kad neko svoje bogatstvo troi uludo. Srena je okolnost ta to mnogi besednitvo razumeju, kao vjetinu i umjetnost, svjesni injenice da su, bez obzira na talenat, neophodni veliki rad i ogromna ulaganja da bi se na pravi nain ovladalo govornikom vjetinom.Zbog toga su se meu prvim udbenicima u istoriji ovjeanstva nali upravo prirunici besjednitva: mnogi grki pisci su sastavljali djela pod nazivom Rhetorike techne Vjetina besjednitva-, a o nekima od njih se sauvalo prlino podataka. Ovo su bili alternativni nazivi za prve grke udbenike besednitva. Tako je s prvim svitanjem obrazovanog ovjeanstva, kako to ponekad zovu grku civilizaciju, sazrijevala misao da dobar govor treba treba da se oslanja na odreene principe i pouke koje se mogu uiti i nauiti. Tako se ve grki jezik obogauje novim terminima.Besjednitvo je za najvee rimske autoritete u ovoj oblasti, Cicerona i Kvintilijana, bilo ars bene dicendi vjetina (umjetnost) dobrog govora. Za Koraksa, grkog uitelja besjednitva i prvog poznatog pisca Rhetorike techne, ono je sredstvo uvjeravanja rijeima, a istu ideju su Rimljani izrazili kao ars persuadendi-vjetina ubjeivanja. uveni sofista Gorgija, i mnogi drugi iza njega, su dobrog besjednika odreivali kao nekoga ko vodi due rjeima-, ili psihagoga-, kako su kasnije govorli Platon i Ciceron. Za Aristotela je retorika uiteljica uvjeravanja i nagovaranja, sredstvo za iznalaenje uvjerljivog u svakom datom sluaju.Pored napred navedenih pojmova i pristupa u objanjavanju Retorike kao vjetine govora, koje su osmislili antiki autoriteti, to je u osnovi i danas aktuelno, mnogo drugih mudrih ljudi je izreklo mnotvo lijepih i zanimljivih opaski, kao to su:Reitost je poezija proze (ameriki pesnik Vilijam Brajant).Reitost je slikovito izraavanje misli (Blez paskal).Najdublje su lepote i istine reene uvek u nekoliko rei (Jovan Dui).Retorka je moni instrument obmane (Don Lok).Viva vox docet iva re ui.Reitost je i ma i tit (Milo uri).Prava i blagovremena re moe menjati sudbinu (Slobodan Seleni).Retorika je jezik obuen u odelo. Cilj govornitava je trojak: da se osvoje srca, da se poui i da se gane (Ciceron).Retorika je opta teorija proze (Jovan Sterija Popovi).Zadatak i dunost retorike je da primenjuje razum na matu kako bi pokretala volju (Fransis Bekon).Retorika je Afroditina erka koja vara smrtnike (Sapfo).Retorika je vetina prilagoavanja ideja ljudima i ljudi idejama.Mnoge od napred navedenih misli i odrednica ne vode ba preterano rauna o moguim razlikama izmeu pojmova: reitost, besjednitvo, retorika.Meutim, poetkom XX vijeka u ve poprilinu leksiku guvu unosi se jo jedan srodni, anglosaksonski termin public speakcing-. Ovaj termin kao da je zatvorijo krug i ponovo poeo da vraa osnovu s teorije besjednitva na govorniku praksu.Sve su ovo razlozi, povodi i nastojanja da se Retorika objasni, pojmovno odredi ali da se pokua napraviti razlika izmeu nje i besjednitva.Retorika je predmet danas na svim pravnim fakultetima i ona je osnova za takmienje i presti u besjednitvu meu studentima, srednjokolcima ili bolje reeno mladim ljudima koji koristei teoriju i iskustva svojih starijih kolega dolaze do spoznaje o koristi retorike kao naune discipline i prakse.

LITERATURAAvramovi Sima, (2009), RHETORIKE TECHNE drugo izdanje- Vetina besednitva i javni nastup; Slubeni glasnik Srbije- Edicija Retorika- , BeogradAvramovi S. (1998), Isejevo sudsko besednitvo i atinsko pravo, BeogradAvramovi S., (2007), Uporedna pravna tradicija, BeogradJevti M., (2000), Putevima pravde-razgovori sa Veljkom Guberinom, BeogradBranislav . Nui (2011); Retorika nauka o besednitvu- edicija retorika; Slubeni glasnik Srbije,BeogradMili A. D. (2011): Srpski politiki govor modernog doba: Slubeni glasnik: Edicija- Retorika; BeogradDragana Bjeki, (2010), Metode istraivanja i naune komunikacije, Lui Z., ((2006), Ciceron i prirodno pravo, SarajevoRadovi V., (2004), Pravni aspekti u uenjima antike retorike, ZagrebRadonji R., (2006), Pravna retorika, PodgoricaStjuart Tabs (2010 original a u Srbiji 2013), Komunikacija Principi i konteksti, Image Clio, BeogradSva druga raspoloiva literatura koja je vezana za Retoruku, Besjednivo i Komunikacije, kako domaih tako i stranih autora.

TEME ZA SEMINARSKI RADBosna i HercegovinaBRKO DISTRIKTBOSNE I HERCEGOVINEInternacionalni univerzitetBrko distrikt BiH

M. Malia i I. Dindia bb. 76100 Brko Distrikt BiH internacionalniuniverzitet@gmail.com . . . 76100

1. Retorika i besednitvo2. Karakteristike usmenog govora3. Politika retorika4. Pravna retorika5. Poslovna retorika6. Pojava i razvoj retorike7. Specifinosti pojedinih vrsta govora8. Javni nastup i govornitvo9. Jeziki imid govornika10. Zakljuna beseda11. Marketinka retorika12. Javno besednitvo na sveanim skupovima13. Diplomatska retorika14. Retorika i portparol u policiji15. Retorika i estetika16. Retorika i voditelji emisija na TV17. Retorika i radio reporteri18. Advokatska retorika19. Retorika i poetika knjievnosti20. Retorika narodne knjievnosti

ISPITNA PITANJA

I grupa pitanja1. Kako biste definisali retoriku?2. Postoji li razlika izmeu retorike i besednitva?3. U emu je umetnost govora?4. ta su sinonimi?5. ta je to polisemija?6. Objasnite besedniku vetinu u sudu?7. Kakva je to pravna retorika?8. Koje su osobenosti sudske (forenzine) retorike?9. Koja je retorika starija: politika ili pravna?10. Koje su specifinosti politike retorike?

II grupa pitanja1. Koje su koristi od retorike?2. ta znai biti dobar orator?3. Nabrojte vrste besednitva?4. Ko su akteri sudske retorike?5. ta sve ulazi u pripremu advokata u smislu sudske retorike?6. ta znai pozdravni govor?7. Retorika prilikom interjua?8. Kakva je to novinarska retorika?9. ta su pregovori i koji je njihov znaaj u poslovnoj komunikaciji?10. Objasniti karakteristike poslovne retorike?

III grupa pitanja

1. Dijalog kao osnovni oblik poslovnog razgovora?2. Karakteristike poslovne komunikacije telefonom?3. Znaaj i karakteristike predizborne retorike?4. Kakva je to retorika politikog delovanja?5. Da li je sudska beseda polemina?6. ta psihologija istie da sudske besede tuioca i advokata omoguuju?7. Objasnite postupke razdvajanja?8. Koji su argumenti koji zasnivaju strukturu stvarnosti?9. Argumenti zasnovani na strukturi stvarnosti?10. Objasnite postupke vezivanja u retorici?

Teme za diplomski rad

1. Znaaj i karakteristike pravne retorike1. Priprema i izlaganje besjede-govora1. Znaaj i koristi od dobre advokatske retorike1. Vetina pregovaranju u poslovnim komunikacijama1. Osobine dobrog govornika u sudskoj retorici1. Subjekti govora i njihov znaaj za pravnu retoriku1. Policijski odnosi s javnou i retorika1. Znaaj retorike u obavljanju informativnih razgovora sa licima1. Etiko uvjeravanje u pravnom govornitvu1. Principi i protivurjenosti pravne argumentacije u retorici