revista dielli demokristian nr. 41: vjenë, qershor 2020
TRANSCRIPT
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
1
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
2
Sheumln Neumlneuml Tereza
FAQJA E TRETEuml
Martesa dhe familja sot mundeumlsi apo utopi3
SPECIALE
Adem Demaccedili - lideri i shqiptareumlve 6
EKSKLUZIVE
Bretkosa neuml ujin qeuml valon 8
VEumlSHTRIME
Pandemia COVID-19 dhe remitancat 12
Ccedilmimi qeuml paguhet peumlr lirineuml e shtypit 15
Kombi si Shpirt Kolektiv 18
HISTORI
Gjergj Kastrioti atlet i liriseuml 21
Nikaj-Meumlrturi 22
Masakra e Tivarit dhe rishkrimi i historiseuml 25
Qeveria e Durreumlsit dhe ccedileumlshtja kombeumltare 28
Pavareumlsia e Kosoveumls dhe veprimtareumlt 31
Kisha Katolike Shqiptare 35
KULTUREuml
Veumlshtrim kritik mbi vepreumln e Gjeccedilovit 37
At Gjergj Fishta poet kombeumltar 40
Jeton Kelmendi ldquoNjeuml ardhje tjeteumlrrdquo 42
Edhe njeuml monografi e thukeumlt 44
Ndihmeseuml me reumlndeumlsi peumlr etnokultureumln 46
Poezia e re shqipe e migracionit 48
Eksplorim poetik peumlr Mirditeumln 50
Leteumlr armikut 52
Poezi nga Tahir Bezhani 53
SPORT
Dy ekipet e Arbeumlriseuml kampione 54
FJALA JONEuml Teuml nderuar lexues
kemi keumlnaqeumlsineuml t‟jua peumlrcjellim numrin e dyzet e njeuml teuml revisteumls soneuml dhe tuaj bdquobdquoDielli Demokristian‟‟ Qeuml nga 1 qershori i vitit 2010 peumlrgjateuml dhjeteuml viteve ju informojmeuml peumlr aktivitetet e zhvilluara neuml javeumlt dhe muajt qeuml leumlmeuml pas jo veteumlm neuml Austri por dhe meuml gjereuml Poashtu vullnetarisht qeuml nga viti 2012 po beumljmeuml teuml mundur botimin e njeuml verzioni teuml shkurteumlr edhe neuml gjuheumln gjermane Peumlr meuml tepeumlr kemi neuml funksion faqen toneuml neuml internet wwwdielli-demokristianat ndeumlrsa kemi hapur njeuml faqe peumlr komunikim me ju neuml platformeumln e rrjetit social bdquobdquoFacebook‟‟ me emrin Dielli Demokristian Pra ju mireumlpresim
Revista bdquobdquoDielli Demokristian‟‟ neuml Vjeneuml keumlsaj radhe sjell shkrime nga bashkeumlpuneumltoreumlt e shumteuml nga Austria Gjermania Shqipeumlria Kosova Mali i Zi etj Edhe keumlteuml hereuml do teuml keni mundeumlsi teuml lexoni peumlr ngjarje me reumlndeumlsi shoqeumlrore Nga aktivitetet kulturore vlen teuml veccedilohen ato neumln organizimin e Lidhjes seuml Shkrimtareumlve edhe Krijuesve Shqiptareuml neuml Austri bdquobdquoAleksandeumlr Moisiu‟‟ (wwwmoisiueu)
Peumlr sa i peumlrket sportit ka peumlrfunduar sezoni i radheumls i Ligeumls Shqiptare teuml Futbollit neuml Austri (wwwfutbollishqiptareu) Shumeuml e suksesshme vlereumlsohet edhe pjeseumlmarrja peumlr teuml shtatin vit me radheuml e garimit teuml klubit teuml shahut Arbeumlria (wwwarberiaat) i cili tashmeuml kateumlr vite peumlrfaqeumlsohet me dy ekipe Keumlteuml sezon Arberia arriti teuml shpallet kampion neuml teuml dy ligat ku garonte deri meuml tani duke beumlreuml qeuml sezonin e ardhshem teuml luajeuml me njeuml ekip neuml ligeumln e pareuml teuml Vjeneumls ndeumlrsa me ekipin e dyteuml neuml ligeumln e treteuml teuml Vjeneumls Eumlshteuml ky suksesi meuml i madh i deritanisheumlm i shahut ekipor shqiptar neuml diasporeuml
Neuml keumlteuml numeumlr do teuml mund teuml lexoni edhe intervista veumlshtrime opinione ese fejtone dhe analiza qeuml merren me zhvillimet politike ekonomike kulturore dhe shoqeumlrore neuml hapeumlsirat shqiptare dhe me gjeumlreuml Peumlr meuml shumeuml lidhur me ne dhe temat qeuml kemi ngritur edhe meuml tutje ju mund teuml na shkruani neuml adreseumln toneuml neuml internet diellidemokristiangmailcom Numri i radheumls i revisteumls neuml formeuml elektronike bdquobdquoDielli Demokristian‟‟ do teuml editohet neuml muajin shtator teuml vitit 2020
Keumlshilli redaktues falenderon teuml gjitheuml ata qeuml ndihmuan neuml realizimin dhe botimin e keumlsaj reviste periodike e sidomos ata qeuml deumlrguan shkrimet e tyre si dhe mbeumlshteteumlsit taneuml moral Si dhe deri meuml tani edhe ky numeumlr eumlshteuml peumlrpiluar dizajnuar dhe botuar neuml saje teuml puneumls dhe angazhimit vullnetar teuml aktivisteumlve taneuml neuml Vjeneuml pa asnjeuml kompensim financiar dhe si i tilleuml do teuml shpeumlrndahet neuml neuml mijeumlra adresa elektronike teuml lexuesve neuml teuml kateumlr aneumlt e boteumls
Lexim teuml keumlndsheumlm ZVR-Zahl 604548200 Vereinskonto BAWAG PSK Empfaumlnger Albanischer Kulturverein bdquoDielli Demokristian‟‟ IBAN AT331400003610134318 BIC BAWAATWW
Kopertina Besim Xhelili Teuml drejat e autorit diellidemokristian
Ideator dhe themelues i revisteumls Anton Marku
Keumlshilli redaktues Bashkeumlpuneumltoreuml Kristina Pjetri-Tunaj Agim Deda Lush Culaj Lush Neziri Akil Koci Ndue Ukaj Mark Gjuraj Anita Marku Sareuml Gjergji
Mark Marku Hazir Mehmeti Valentina Pjetri-Sokoli Vilson Kola
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
3
Faqja e treteuml
Don Lush Gjergji Prishtineuml
Martesa dhe familja sot mundeumlsi apo utopi
Disa shkaqe dhe fenomene teuml
shkuroreumlzimeve sot Teuml gjitheuml sot shohim deumlgjojmeuml
kemi njohuri fatkeqeumlsisht edhe
peumlrvoja teuml hidheumlta teuml ndarjeve
largimeve dhe shkateumlrrimit teuml
kuroreumls me keumlteuml edhe teuml familjes
Kjo e keqe po peumlrhapet ndeumlr ne
Shqiptareumlt si neuml trojet tona po
ashtu edhe neuml diasporeuml Deumlshtimi
neuml marteseuml neuml jeteumln familjare ka
pasoja teuml shumeumlfishta personale
por edhe shoqeumlrore Meuml teuml goditurit nga ky fenomen janeuml teuml
pambrojturit dhe teuml pafajshmit
feumlmijeumlt qeuml rriten me prindeumlr teuml
ndareuml pra pa prindeumlr pa
kujdesin shembullin
ngrohteumlsineuml dashurineuml e edukimit
prindeumlror bartin neuml jeteuml plageuml
shpesh teuml pasheumlrueshme dhe
shumeuml teuml rrezikshme qeuml i
ldquokushteumlzojneumlrdquo gati gjithnjeuml
Njeuml feumlmijeumlri dhe rini me
ngarkesa pa siguri dhe dashuri
pamundeumlson edukimin dhe jeteumln
neuml harmoni krijon zbrazeumlti qeuml
veumlshtireuml mund teuml mbulohen meuml
voneuml
Gjeumlra e pareuml qeuml na bie neuml mend
eumlshteuml kjo Pa njeri nuk as familje
as shoqeumlri Prandaj faktori numeumlr
njeuml peumlrgjegjeumlsia e keumlsaj dukurie
kaq teuml shpeshteuml mjaft teuml deumlmshme eumlshteuml gjithsesi njeriu i
cili si duket ka halle dhe
veumlshtireumlsi me vetvete pastaj edhe
meuml tepeumlr me teuml tjereumlt me aneumltareumlt
e familjes dhe teuml shoqeumlriseuml
Teuml gjitheuml shtrojmeuml pyetje peumlrse
si deri kur do teuml jeteuml keumlshtu si
dhe ccedileumlshtje tjera a ka meuml kuptim
martesa familja apo ndoshta
duhet ta ldquogjejmeumlrdquo ndonjeuml formeuml tjeteumlr si p sh bashkeumljeteseumln si alternativeuml teuml
kuroreumls dhe familjes apo edhe zgjidhje meuml rreumlnjeumlsore qeuml njereumlzit sot mos teuml martohen fare
Peumlr ata qeuml ende besojneuml neuml kuptimin e jeteumls neuml dashuri prandaj neuml kuroreuml dhe
neuml familje pyetja eumlshteuml pak ndryshe cilat janeuml shkaqet e ndarjeve prishjeve teuml
kuroreumls sot
Nga studimet e shumta psikologjike sociologjike pedagogjike psikiatrike
mund teuml themi keumlshtu
Shkaku i pareuml eumlshteuml mungesa e peumlrgatitjes dhe afteumlsiseumlpeumlr njeuml jeteuml teuml re dhe
ndryshe neuml kuroreuml qeuml kryesisht shpjegohet neuml dy meumlnyra
Karakteri tepeumlr i forteuml i ccediliftit martesor qeuml mbeumlshtete neuml egoizeumlm dhe egocentrizeumlm teuml theksuar uneuml uneuml dhe veteumlm uneuml ose te ne neuml
ldquobajraktarizeumlmrdquo
Mentaliteti materialist konsumist dhe hedonist trupor dhe epshor i njeriut qeuml
udheumlhiqet veteumlm neuml pasione apo impulse seksuale qeuml i jep reumlndeumlsi aneumls
materiale puneumls fitimit pasuriseuml suksesit karriereumls ndeumlrsa i leuml aneumlsh vlerat
dhe virtytet njereumlzore dhe familjare
Objektivizimi apo vegeumllsimi i paleumls tjeteumlr si njeuml lloj ldquolodrerdquo ldquomallirdquo gjeumlsendi
mosafteumlsia peumlr flijim vuajtje pritje si dhe deumlshira peumlr zgjidhje teuml shpejta pa
kurrfareuml keumlshillimi dhe udheumlzimi
Ateizmi praktik ku mungon feja ose jeta sipas qeumlndrimeve dhe parimeve me Zotin dhe si pasojeuml e keumlsaj ccedilalon edhe jeta me teuml afeumlrmin me njeumlri-tjetrin Njeuml
pjeseuml e njereumlzve besojneuml sot mund teuml themi ndoshta edhe shumica por nuk
jetojneuml sipas besimit ndeumlrsa teuml tjereumlt jetojneuml pa ndonjeuml orientim dhe peumlrcaktim
fetar pra neuml ateizeumlm praktik apo neuml indiferentizeumlm fetar
Shqeteumlsimet apo tensionet peumlr gjendjen e re neuml marteseuml qeuml nuk i peumlrgjigjet
keumlrkesave deumlshirave eumlndrrave synimeve idealeve qeuml janeuml krijuar si dhe
mungesa e liriseuml dhe pavareumlsiseuml qeuml me fjaleuml tjera mund ta themi edhe keumlshtu
mospeumlrputhja mes deumlshirave dhe idealeve dhe jeteumls seuml peumlrditshme
Stresi si shqeteumlsim neuml vazhdimeumlsi mungeseuml e koheumls bisedimit dialogut
komunikimit qeuml njeriun e ngulfat ia merr koheumln ngadaleuml edhe zemreumln dhe jeteumln Kjo po deumlshmohet neuml trajta teuml ndryshme edhe neuml koheumln e koronavirusit
pandemiseuml seuml diteumlve tona mbylljes dhe kufizimeve teuml leumlvizjes puneumls peumlr t‟u
mbrojtur nga kjo seumlmundje ngjiteumlseduke treguar qeuml sa pak jemi meumlsuar teuml jemi
njeumlri afeumlr tjetrit edhe meuml pak njeumlri me tjetrin peumlr tjetrin seuml bashku peumlr
peumlrballimin e ccedileumlshtjeve jeteumlsore Parimi bazeuml dhe jeteumlsor eumlshteuml ky teuml jetosh
dometheumlneuml teuml komunikosh Teuml jetosh dhe komunikosh dometheumlneuml teuml
dashurosh neuml marreumldheumlnie gjithnjeuml dinamike dhe kreative Pra trinomi
vendimtar eumlshteuml ky jeta komunikimi dashuria
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
4
Mungesa e komunikimit intim
trup psike dhe shpirt qeuml njeriun e
beumlneuml teuml ldquocopeumltuarrdquo ose seuml paku jo
teuml harmonizuar lodhja e tepeumlrt neuml
puneuml dhe neuml jeteuml monotonia apo
meumlrzia neuml jeteumln e peumlrditshme pa
ndonjeuml risi freski befasi Dashura eumlshteuml gjithmoneuml aktive
dhe kreative dhe neumlse teuml mungon
aktiviteti dhe kreativiteti dije qeuml
seuml shpejti do ta hetosh qeuml teuml
mungon mbi teuml gjitha dashuria
Mungesa e sinqeritetit lidhja
mendje gojeuml zemeumlr trekeumlndeumlshi
peumlr komunikim teuml mireumlfillteuml ndeumlr-
njereumlzor ndeumlr-gjinor qeuml
mbeumlshtetet neuml dy burime neuml teuml
veumlrteteumln dhe dashurineuml
Dallimi i personalitetit dhe
interesat e ndryshme pa ndonjeuml
gatishmeumlri peumlr ballafaqim
ndryshim begatim teuml ndeumlrsjelleumlt
Dikush martohet peumlr t‟i ikur
vetmiseuml dikush peumlr teuml pasur
feumlmijeuml peumlr teuml ploteumlsuar zbrazeumltiteuml
e jeteumls seuml meumlparshme peumlr siguri
neuml seumlmundje dhe neuml pleqeumlri
Motivi i veteumlm i jeteumls pra edhe i jeteumls neuml marteseuml neuml familje eumlshteuml
dhe duhet gjithmoneuml teuml jeteuml veteumlm
njeuml Dashuria
Martesa dhe familja sot
mundeumlsi apo utopi
Pas keumltij peumlrshkrimi teuml shkurteuml
dhe panoramik shtrohet pyetja
jeteumlsore martesa dhe familja sot
a eumlshteuml mundeumlsi apo veteumlm utopi
Ja dhjeteuml meumlnyreuml peumlr ta sheumlruar
dhe ruajtur kuroreumln e marteseumls
neumlpeumlrmjet saj familjen neuml
dinamikeumln e jeteumls dhe zbatimin e
dashuriseuml si teuml vetmes fuqi qeuml
njeriun e beumlneuml teuml lumtur
1 Komunikimi i ploteuml
(trup psike dhe shpirt) i
qarteuml sinqerteuml dhe
vazhduesheumlm mes ccediliftit
martesor me gatishmeumlri peumlr bisedim dialog dhe
komunikim pa
peumlrjashtime dhe
paragjykime apo theumlneuml
edhe figurativisht hapja
dhe peumlrdorimi i teuml gjitha
kanaleve teuml
komunikimit
2 Lidhja e vazhdueshme fizike trupore martesore si shprehje e
nderimit faleumlnderimit miqeumlsiseuml dashuriseuml si keumlrkim neuml dy jo meuml neuml
njeuml ndash uneuml Martesa ka njeuml logjikeuml teuml thjeshteuml dhe jeteumlsore uni
drejtohet kah ti dhe bashku krijojmeuml diccedilka krejt teuml re shumeuml teuml bukur
ndash ne Prandaj uneuml ndash ti ndash ne eumlshteuml formula magjike e jeteumls neuml
bashkeumlshorteumlsi
3 Kalimi i koheumls seuml bashku kurdo dhe kudo teuml jeteuml e mundshme peumlr njeuml
relaksim sa meuml teuml mireuml si puna sheumltitja udheumltimi loja pushimi
argeumltimi Koha e peumlrbashkeumlt na mundeumlson dhe lehteumlson edhe jeteumln e
peumlrbashkeumlt peumlr t‟u njohur pranuar dhe dashur meuml mireuml dhe meuml
shumeuml ashtu si jemi pa idealizime dhe neumlnccedilmime
4 Marreumldheumlnie neuml dashuri reciprocitet qeuml dometheumlneuml gjithnjeuml japim
dhe gjithnjeuml marrim dashuri si burim i pashtersheumlm peumlr jeteumln
martesore Neumlse kufizohesh veteumlm neuml marrje ateumlhereuml neuml njeuml meumlnyreuml
je ldquohajnrdquo sepse nuk jep asgjeuml dhe pretendon gjithccedilka askush nuk
mundet gjithnjeuml veteumlm teuml jep as veteumlm teuml marreuml por na nevojitet
reciprociteti
5 Keumlrkimi i faljes dhe falja pa teuml cilat nuk ka fare jeteuml edhe meuml pak jeteuml
neuml bashkeumlshorteumlsi dhe neuml familje Kush nuk di apo nuk do teuml keumlrkojeuml
falje dhe teuml falin nuk di as teuml jetojeuml edhe meuml pak teuml jetojeuml neuml dashuri
Kjo eumlshteuml e pamundshme pa jeteumln e peumlrbashkeumlt shpirteumlrore sepse
gjithnjeuml jemi meumlkatareuml pra nevojtareuml teuml faljes dhe veteumlm me fuqineuml
jeteumln me Zotin kemi fuqi edhe teuml keumlrkojmeuml falje edhe teuml falim
gjithmoneuml edhe njeumlri-tjetrin
6 Marreumldheumlnia personi me person para se teuml jeteuml ajo burri me grua si
njeumlsi duke peumlrkujtuar dhe peumlrforcuar gjithnjeuml e meuml shumeuml arsyet e jeteumls seuml peumlrbashkeumlt Neuml jeteumln e dashuriseuml asgjeuml nuk ruhet neuml meumlnyreuml
pasive me bllokim apo pasivizim por duhet gjithnjeuml te kemi motive
teuml reja peumlr teuml qeneuml seuml bashku si feumlmijeumlt edukimi i tyre e tashmja dhe
e ardhmja meuml e lumtur
7 Kujdesi peumlr vetveten neuml ccedildo kuptim fizik neuml pamje veshmbathje
paraqitje meumlnyreumln e teuml folurit psikik neuml karakterin e qeteuml dhe teuml
geumlzuesheumlm neuml veumlmendje dhe kujdes peumlr gjeumlra teuml reja dhe teuml bukura neuml
bashkeumlsi dhe shpirteumlror neuml peumlrparimin e vlerave dhe virtyteve teuml
feseuml shpreseumls dhe dashuriseuml peumlr teuml qeneuml njeumlri peumlr tjetrin gjithnjeuml risi
dhe befasi e keumlndshme
8 Vlereumlsimi i problemit ose problemeve me koheuml dhe bashkarisht qeuml
prej teuml vogleumls mos teuml vijeuml deri te e madhja Si ushtrim mund teuml jeteuml
edhe ky ldquoNdalu para pasqyreumls dhe shikoje vetveten Neumlse dukesh i
lodhur dhe i meumlrzitur ndoshta problem je tirdquo Mos teuml keteuml neuml
bashkeumlshorteumlsi ldquofshehteumlsirdquo gjeumlra qeuml ldquombulonirdquo fshihni sepse ato njeuml
diteuml mund teuml dalin neuml shesh dhe teuml shkaktojneuml ndarjen e kuroreumls Teuml
keni gjithnjeuml e meuml shumeuml iniciativa dhe plane teuml peumlrbashkeumlta qeuml u
ndihmojneuml qeuml teuml jeni seuml bashku
9 Fol peumlr vetveten e jo peumlr teuml tjereumlt me paragjykime dhe peumlrgojime qeuml
shkaktojneuml veteumlm deumlme dhe meumlkate duke dashur qeuml tjetri teuml jeteuml gjithnjeuml bashkeumlbisedues dhe bashkeumljetues Trupi ndryshon me koheuml
dhe me mosheuml por njeriu eumlshteuml njeuml jeteuml neuml vazhdimeumlsi Ateumlhereuml fol
trego komuniko si je si ndihesh ccedilka teuml peumllqen ccedilka teuml pengon ccedilka teuml
frikeumlson
10 Fol peumlr jeteumln dhe planin e peumlrbashkeumlt peumlr teuml kaluareumln e bukur teuml
tashmen qeuml e keni krijuar dhe peumlr teuml ardhmen qeuml e pritni
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
5
Disa porosi teuml Neumlneumls Tereze peumlr
ne dhe koheumln toneuml
Qeuml ky shkrim shqyrtim dhe
analizeuml e marteseumls familjes dhe
shoqeumlriseuml seuml sotme teuml mos duket i
erreumlt deri diku edhe negativ
pesimist pa shpreseuml dua t‟i citoj disa theumlnie dhe porosi teuml
jashteumlzakonshme teuml Neumlneumls
Tereze peumlr ne dhe peumlr koheumln toneuml
Dashuria sheumlron vetmineuml
Dashuria eumlshteuml e natyrshme si
frymeumlmarrja
Kush nuk jeton peumlr Zotin dhe peumlr
teuml afeumlrmin nuk jeton fare
Varfeumlria meuml e keqe eumlshteuml mungesa
e dashuriseuml
Gjeumlra teuml vogla me dashuri teuml
madhe Geumlrbula e boteumls peumlrendimore
eumlshteuml vetmia
Mos e humbeuml kurreuml dureseumln dhe
shpreseumln
Zoti na ka krijuar peumlr teuml dashur
dhe peumlr teuml dhuruar dashuri
Nuk ka dashuri teuml veumlrteteuml pa falje
Dashuria fillon neuml familje seuml pari
vjen familja pastaj vendi qyteti
ccedildo gjeuml tjeteumlr
Familja e cilat lutet seuml bashku jeton neuml dashuri
Dashuria nuk ka nevojeuml peumlr fjaleuml
teuml mira as peumlr shpjegime Ajo
eumlshteuml thjesht dashuri ndash jeteuml
Ccedildo vepeumlr e dashuriseuml na afron
kah Zoti
Urtia meuml e madhe e jeteumls eumlshteuml
dashuria
Dashuria eumlshteuml mrekulli dhe
mrekullia eumlshteuml dashuri
Dashuria eumlshteuml mjekmi meuml i mireuml peumlr ccedildo njeri
E keqja meuml e madhe e boteumls seuml
sotme eumlshteuml indiferentizmi
Pa dashuri dhe flijim jeta srsquoka
kuptim
Veteumlmdashuria do ta
shpeumltojeumlboteumln
Veprat e dashuriseuml janeuml vepra teuml
paqes
Kush nuk dashuron nuk jeton
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
6
Speciale
Imer Lladrovci Stuttgart
Adem Demaccedili- lideri i pakontesuesheumlm shpirteumlror i shqiptareumlve neuml Jugosllavi
1
Adem Demaci u lind me 26 shkurt 1936 Sivjet ne
sheumlnojmeuml 84 vjetorin e lindjes seuml tij Neuml momentin kur
vdiccedil neuml gusht teuml vitit 2018 ai ishte neuml mosheumln 82 vjeccedil
kishte 60 vjet aktivitet politik kombeumltar dhe ploteuml 28
vite teuml kaluara neumlpeumlr kazamatet jugosllave peumlr lirineuml e
Kosoveumls dhe teuml tokave teuml tjera shqiptare neumln sundimin
jugosllav duke u kthyer keumlshtu neuml njeuml prijeumls teuml
pakontestuesheumlm shpirteumlror mbareumlkombeumltar
Peumlr sakrificeumln e tij supreme neuml altarin e liriseuml kombeumltare
eumlshteuml cileumlsuar si Mandela i Kosoveumls por neuml fakt ai
kishte beumlreuml burgje meuml shumeuml se lideri jugafrikan Neuml
Europeuml ai ishte pa dyshim i burgosuri meuml i madh dhe meuml
me influenceuml Europa neuml vitet 1990 e nderoi me ccedilmimin
Saharov peumlr politikeumln e tij inteligjente dhe humane qeuml neuml
themel kishte veteumlflijimin pothuajse 30 vjeccedilar Me njeuml
biografi teuml tilleuml politike Demaccedili nuk mund teuml cileumlsohet
ndryshe veccedilse njeuml martir
Jugosllavia e Titos dhe e pasardheumlsve teuml tij tek ai shihte
njeriun meuml teuml rreziksheumlm peumlr ekzistenceumln e saj keumlshtu qeuml neuml vitin 1974 arrestohet dhe deumlnohet peumlr teuml treteumln
hereuml edhepse organet e shtetit jugosllav keumlteuml hereuml nuk
qeneuml neuml gjendje tbdquoia faktonin asnjeuml ldquomeumlkat‟‟ asnjeuml
formeuml teuml aktivitetit politik qeuml do ta penalizonte ateuml E
megjithateuml ai u deumlnua peumlr teuml dyteumln hereuml me deumlnimin meuml
teuml larteuml teuml mundsheumlm me 15 vjet burg Deri me 21 prill
teuml vitit 1990 Demaccedili qeumlndroi neuml burg duke u liruar neuml
ateuml pranvereuml dramatike peumlr krijeseumln e Versajit si i
amnestuar nga kryetari i ateumlhersheumlm i Jugosllaviseuml
slloveni Drnovshek Neuml keumlteuml moment atij i kishin
mbetur meuml pak se gjashteuml muaj peumlr teuml kryer deumlnimin drakonik prej 15 vitesh
Adem Demaccedili jashteuml grilave teuml burgut peumlrjetohej si njeuml
rrezik permanent me rrjedhoja fatale peumlr shtetin e
sllaveumlve teuml jugut qeuml padrejteumlsisht brenda kufijve teuml tij
kishte peumlrfshireuml pothuajse gjysmeumln e territorit etnik teuml
Shqipeumlriseuml natyrale dhe mbi dy milioneuml shqiptareuml peumlr teuml
cileumlt Adem Demaccedili u kthye neuml njeuml shenjeumltor e apostull teuml
veumlrtet lirie I tilleuml ai mbeti deri neuml fund teuml jeteumls seuml tij
Neuml historineuml politike teuml boteumls neuml shekullin XX janeuml teuml pakeumlt personalitetet qeuml mund teuml krahasohen me Demaccedilin
neuml rrafshin e angazhimit peumlr njeuml ide dhe ideal Peumlr 60
vjet me rradheuml ai kurreuml nuk iu peumlrkul Serbiseuml dhe
ideologjiseuml seuml saj kundeumlrshqiptare Ndoneumlse Demaccedili peumlr
performanceumln e tij politike pas daljes nga burgu jo rralleuml
eumlshteuml kritikuar si njeuml lider qeuml neuml ccedildo rrethaneuml ka qeumlmtuar
mundeumlsiteuml e shmangies seuml lufteumls seuml armatosur duke iu
drejtuar shumeuml hereuml serbeumlve si veumlllezeumlr duke
argumentuar se ata duhet teuml beumljneuml presion mbi qeverineuml
e tyre qeuml teuml lirohet nga barra e reumlndeuml e Kosoveumls neuml
momentet kur rinia kosovare neuml mesin e viteve 1990
ndeumlrroi strategjineuml e lufteumls nga rezistenca pasive paqeumlsore neuml rezistenceuml teuml armatosur peumlrmes UCcedilK-seuml
ishte Adem Demaccedili ai qeuml doli i pari publikisht neuml
peumlrkrahje teuml lufteumls seuml saj Neumlse ldquoveumlllezeumlrit serbeuml‟‟ nuk
ishin neuml gjendje teuml ndeumlrmerrnin diccedilka peumlr ndryshimin e
gjendjes keumlteuml gjeuml do ta beumlnin shqiptareumlt peumlrmes formave
teuml reja teuml rezistenceumls dhe lufteumls seuml armatosur Neuml
momentet meuml kritike ai u beuml peumlrfaqeumlsuesi politik i saj neuml
Prishtineuml
2
Angazhimi politik i Adem Demaccedilit peumlr ccedillirimin
kombeumltar teuml shqiptareumlve teuml robeumlruar filloi neuml mosheuml shumeuml teuml re Mund teuml thuhet se qeuml neuml feumlmijeumlrineuml e
hershme qysh neuml shkolleumln fillore mund teuml identifikohen
prirjet e tij politike atdhetare Ai e filloi shkolleumln neuml njeuml
koheuml kur Kosova ishte neumln pushtimin italian por ky
pushtim solli shkollat e para shqipe dhe njeuml valeuml teuml re e teuml
fuqishme teuml ringjalljes seuml ndjenjeumls kombeumltare Meumlsueseuml
teuml shumteuml nga Shqipeumlria londineze kishin veumlrshuar
Kosoveumln dhe ata beumlneuml njeuml puneuml teuml madhe Veteuml Adem
Demaccedili eumlshteuml shprehur disa hereuml me nderimin meuml teuml
madh peumlr meumlsuesit e tij Peumlr keumlteuml ka shumeuml deumlshmi Ky
fakt tregon njeumlkoheumlsisht se instinkti atdhetar nuk eumlshteuml dicka qeuml meumlsohet neuml mosheuml teuml pjekur por eumlshteuml njeuml
mekanizeumlm shpirteumlror qeuml fillon e krijohet neuml klimeumln
familjare teuml refuzimit absolut teuml pushtimit neuml njeuml mosheuml
tepeumlr teuml re Neumlna Shqipeumlri eumlshteuml e peumlrjetshme ndryshe
nga neumlna biologjike i thoshte neumlna e tij birit teuml saj teuml
veteumlm Me njeuml neumlneuml teuml tilleuml qeuml do ta peumlrballonte ccedildo
veumlshtireumlsi me stoicizeumlm ai u meumlsua ta dojeuml Shqipeumlrineuml
natyrale para seuml gjithash ateuml teuml jashtmen teuml pushtuareumln
dhe teuml neumlnshtruareumln me njeuml pasion atdhetar teuml
pashembullt neuml koheumln toneuml I frymeumlzuar nga meumlsuesit neuml
shkolleuml peumlr keumlteuml dashuri dhe i frymeumlzuar nga neumlna neuml shteumlpi Adem Demaccedili u kthye neuml meumlsuesin dhe
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
7
frymeumlzuesin e madh teuml riniseuml shqiptare peumlr Shqipeumlrineuml e
bashkuar
Neuml Europeuml Adem Demaccedili eumlshteuml perceptuar si figura meuml
pregnante e nacionalizmit shqiptar jo e njeuml nacionalizmi
primitiv e agresiv ballkanik por e njeuml nacionalizmi
mbrojteumls teuml substanceumls kombeumltare shqiptare sepse shqiptareumlt klasifikoheshin nga organizatat qeuml mbronin
popujt si popull i rrezikuar Me politikeumln e tij teuml
pakompromis dhe para seuml gjithash me gatishmeumlrineuml e
tij personale peumlr ccedildo lloj flijimi Adem Demaccedili ishte
njeriu qeuml i duhej Kosoveumls neuml keumlteuml udheumlkryq teuml ri historik
neuml fund teuml shekullit XX ai ishte neuml fakt i vetmi njeri neuml
Kosoveuml qeuml mund teuml mobilizonte njeuml maseuml kritike
njereumlzish qeuml ishte neuml gjendje peumlr teuml peumlrmbysur situatat
Dhe kjo peumlrmbysje e madhe mund teuml vinte veteumlm nga
njeuml krah politik i cili jo veteumlm s‟e peumlrjashtonte lufteumln e
armatosur por ateuml e nxirrte neuml plan teuml pareuml Njeuml politikeuml
pa krahun e saj teuml armatosur neuml rrethanat e ateumlhershme neuml Kosoveuml kur Serbia kishte koncetruar forca teuml meumldha
ushtarake dhe teknikeuml teuml madhe lufte neuml Kosoveuml ishte
njeuml faktor qeuml shpeumlrfillej e manipulohej lehteumlsisht nga
Beogradi Ateuml krah teuml politikeumls qeuml peumlrfshinte neuml
strategjineuml e ccedillirimit nga Serbia edhe lufteumln e armatosur
si peumlrbeumlreumls themelor meuml seuml miri e peumlrfaqeumlsonte Adem
Demaccedili Neuml fund teuml fundit dhe paraqitja e UCcedilK-seuml lidhet
direkt me politikeumln e tij dhe pakeumlnaqeumlsineuml me vendimet
e Konferenceumls seuml Dejtonit qeuml solli njeuml zgjidhje qeuml e
favorizoi elementin serb neuml Bosnje e Hercegovineuml dhe e
shpeumlrfilli ploteumlsisht faktorin shqiptar neuml Kosoveuml Me keumlteuml konferenceuml mori fund peumlrfundimisht politika e
iluzioneve pacifiste qeuml ccedillirimin e Kosoveumls e kishte
definuar si njeuml proces ekskluzivisht politik duke e
peumlrjashtuar neuml meumlnyreuml decidive lufteumln e armatosur si
elementin meuml qeneumlsor neuml rrugeumln e veumlshtireuml teuml ccedillirimit teuml
Kosoveumls nga Serbia
Neuml dhjetor teuml vitit 1995 u neumlnshkrua Marreumlveshja e
Dejtonit neuml Ohajo teuml Shteteve teuml Bashkuara teuml Amerikeumls
nga boshnjakeumlt kroateumlt e serbeumlt si paleuml ndeumlrluftuese e
Serbiseuml e Kroaciseuml si garantues teuml saj neuml njeuml aneuml dhe neuml aneumln tjeteumlr nga fuqiteuml e meumldha qeuml keumlrkonin t‟i jepnin
fund lufteumls seuml peumlrgjakshme neuml Bosnjeuml njeuml marreumlveshje
kjo qeuml nuk i solli qeteumlsi peumlr asnjeuml diteuml teuml vetme deri meuml
tani shtetit teuml ri teuml konfederuar teuml Bosnjeumls dhe
Hercegovineumls Edhe sot ky shtet peumlrjeton kriza
permanente ekzistenciale dhe mund teuml thuhet me ploteuml
gojeumln se BeH eumlshteuml njeuml shtet qeuml pa driteumln e jeteumls me vese
teuml lindura me teuml meta kongjenitale qeuml u dizajnuan neuml
Dejton neuml vitin 1995 Viteve teuml fund gjithnjeuml e meuml tepeumlr
po shtohen zeumlrat neuml Pereumlndim qeuml e keumlrkojneuml njeuml Dejton
II Po me Kosoveumln ccedil‟u beuml Ajo sbdquou peumlrmend fare neuml keumlteuml
konferenceuml sepse keumlshtu kishte keumlrkuar Sllobodan
Millosheviqi i cili duke qeneuml se me neumlnshkrimin e tij
neuml keumlteuml marreumlveshje i kishte siguruar asaj validitet
kujtoi se keumlshtu peumlrfundimisht do ta nxirrte Kosoveumln
keumlteuml vateumlr neuralgjike teuml Ballkanit nga rendi i diteumls seuml
politikeumls ndeumlrkombeumltare qeuml merrej me zgjidhjen e
krizave teuml mprehta politike neuml boteuml Dhe ky synim ogurzi i
kasapit albanofag teuml Ballkanit veumlrtet do teuml kthehej neuml njeuml
fakt teuml kryer e teuml dhembsheumlm historik sikur neuml Kosoveuml
me UCcedilK-neuml nuk do teuml kishte ndryshuar kursi i politikeumls
pacifiste e cila e peumlrmbysi situateumln qeuml me aksionet e
para largvajteumlse teuml 26 prillit teuml viti 1996 Veteumlm kateumlr
muaj pas Konferenceumls seuml Dejtonit historia e re e shqiptareumlve mori njeuml ktheseuml teuml forteuml e teuml papritur qeuml tre
vite meuml voneuml do teuml ccedilonte neuml bombardimin e Jugosllaviseuml
seuml Millosheviccedilit dhe ccedillirimin definitiv teuml Kosoveumls nga
soldateska serbe
Siccedil e thameuml meuml sipeumlr Adem Demaccedili u beuml peumlrfaqeumlsuesi i
pareuml politik i UCcedilK-seuml neuml njeuml koheuml qeuml asnjeuml politikan e
intelektual shqiptar neuml Kosoveuml nuk kishte guxim madje
as ta shqiptonte keumlteuml akronim Kishte vite qeuml Demaccedili e
kishte keumlrceumlnuar Beogradin me opcionin e kryengritjes
seuml armatosur por ishte shpeumlrfillur jo veteumlm nga
gjakpireumlsi serb qeuml kishte neuml dispozicion njeuml ushtri teuml fuqishme por edhe nga faktori ndeumlrkombeumltar qeuml hapur
ishte shprehur i keumlnaqur me njeuml zgjidhje minimal peumlr
Kosoveumln si autonomi politike krahinore Neuml keumlteuml
moment historik paraqitet neuml skeneumln politike edhe njeuml
hereuml neuml meumlnyreuml madheumlshtore Adem Demaccedili si peumlrkraheumls
i guximsheumlm i UCcedilK-seuml qeuml peumlrbeumlnte njeuml alternativeuml e
domosdoshme e peumlrpjekjeve teuml shqiptareumlve peumlr
pavareumlsineuml e Kosoveumls
Ai peumlr asnjeuml moment nuk ngurroi dhe as u tremb neuml
mbrojtjen politike qeuml i beumlri neuml keumlto momente delikate krijeseumls seuml re qeuml quhej UCcedilK Ne nuk do ta dimeuml kurreuml
sakteumlsisht se ccedilfareuml do teuml kishte ndodhur me teuml neumlse ajo
nuk do teuml kishte gjetur njeuml njeri teuml peumlrmasave teuml Adem
Demaccedilit qeuml e mbrojti ateuml UCcedilK-neuml si njeuml faktor
vendimtar neuml Kosoveumln e shkelur dhe teuml neumlnshtruar por
eumlshteuml meuml se e sigurt qeuml UCcedilK-ja pa njeuml zeuml teuml fuqisheumlm si
Adem Demaccedili do ta kishte pasur shumeuml veumlshtireuml neuml njeuml
ambient teuml tilleuml si shoqeumlria kosovare e koheumls qeuml ishte
peumlrshkuar thelleumlsisht nga iluzionet peumlr njeuml ndeumlrhyrje nga
jashteuml pa radikalizimin e politikeumls kosovare ndaj Serbiseuml
pushtuese Kishte ardhur momenti qeuml djelmeumlria shqiptare teuml rrokte armeumlt e lufteumls
Dy vite pas vdekjes seuml Adem Demaccedilit ende nuk dihet
shumeuml peumlr disa aspekte teuml rolit teuml Adem Demaccedilit neuml ateuml
qeuml quhet veprimtari ilegale neuml dhjetvjeccedilarin dramatik
1990-2000 Njeuml gjeuml eumlshteuml e sigurt keumlteuml e ka theumlneuml edhe
me gojeumln e tij pas greveumls seuml vitit 1994 neuml bdquoRilindjeldquo se
jo ccedildo gjeuml neuml lufteumln peumlr pavareumlsi kundrejt Serbiseuml duhej
beumlreuml peumlr driteuml teuml diellit Angazhimi politik legal pa
peumlrmaseumln tjeteumlr teuml tij veprimin neuml ilegalitet mbetet njeuml
angazhim shterrp pa rezultate neuml rrethana pushtimi
Keumlrkuesit e ardhsheumlm teuml Janusit politik Adem Demaccedili do
teuml zbulojneuml dimensione teuml reja teuml keumltij martiri qeuml gjitheuml
energjiteuml e jeteumls seuml tij i vuri neuml sheumlrbim teuml kombit e
atdheut teuml tij
Autori eumlshteuml shef i Konsullateumls seuml Peumlrgjithshme teuml
Republikeumls seuml Kosoveumls neuml Stuttgart
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
8
Ekskluzive
Mag phil Dr Kurt Gostentschnigg Graz
Bretkosa neuml ujin qeuml valon
ose kur teoriteuml e konspiracionit beumlhen realitet
Njeuml plak po rrinte para kasolles seuml
vet neuml bregun e njeuml liqeni dhe po
filozofonte mbi jeteumln kur pa njeuml
bretkoseuml neuml breg E kapi keumlteuml
bretkoseuml e solli neuml kasolle dhe e
futi neuml njeuml tenxhere me ujeuml qeuml
valonte Bretkosa keumlrceu e tmerruar nga tenxherja u hodh
jashteuml kasolles dhe u zhduk neumlpeumlr
shkurre Njeuml diteuml tjeteumlr plaku po
rrinte seumlrish para kasolles seuml vet
dhe mendonte mbi jeteumln Iu
kujtua bretkosa e cila me siguri
ishte djegur keq por i kishte
shpeumltuar situateumls me kurajeuml peumlr teuml
vazhduar jeteumln Neuml keumlteuml moment
burri pikasi peumlrseumlri njeuml bretkoseuml
neuml breg E zuri dhe e mori me
vete neuml kasolle Meqeuml keumlteuml hereuml nuk kishte gati ujeuml qeuml valonte e
vuri bretkoseumln neuml njeuml tenxhere me
ujeuml teuml ftohteuml dhe e vendosi
mbisobeuml Pastaj ndezi zjarrin Me
ccediludi plaku vuri re se bretkosa neuml
tenxhere rrinte e qeteuml Uji nxehej
gjithnjeuml e meuml shumeuml derisa filloi
teuml valonte Mireumlpo bretkosa rrinte
e qeteuml edhe neuml ujin e nxehteuml dhe
nuk beumlnte peumlrpjekje peumlr t‟i
shpeumltuar situateumls keumlrceumlnuese Plaku u geumlzua peumlr darkeumln e
papritur dhe vazhdoi teuml
filozofonte mbi jeteumln duke
rrufitur me shije supeumln e tij teuml
bretkoseumls
Neuml keumlteuml artikull nuk gjenden teuml
dheumlna burimesh por shumeuml fjaleuml
kyccedile Kush keumlrkon do teuml gjejeuml
gjithccedilka neuml internet Eumlshteuml e
reumlndeumlsishme qeuml secili teuml beumljeuml veteuml
keumlrkime dhe teuml formojeuml mendimin e vet Njeuml keumlshilleuml peumlr ata qeuml duan
teuml beumljneuml keumlrkime ndiqe gjurmeumln e
paraseuml dhe shmangiu mediave
mainstream dhe platformave mainstream si p sh Wikipedia Mbi veten time si
njeri uneuml shkruaj neuml koshienceumln e Hyjnores seuml pafundme dhe teuml Shpirtit teuml
pavdeksheumlm si dhe neuml koshienceumln e rizgjimit hapeumlsinor-kohor neuml boteumln
materiale keumlshtuqeuml uneuml shpresoj gjithmoneuml meuml teuml mireumln sepse di peumlr teuml mireumln
e peumlrjetshme dhe pres gjithnjeuml meuml teuml keqen sepse di peumlr teuml keqen kalimtare
Politikisht nuk qeumlndroj as majtas as djathtas por tek njeriu dhe njereumlzia Uneuml
nuk e vlereumlsoj meuml fare sistemin e korruptuar teuml partive por derisa ka ende parti do teuml votoj gjithmoneuml peumlr teuml keqen meuml teuml vogeumll aktuale sipas mendimit
tim Ata qeuml nuk lejojneuml meuml teuml peumlrccedilahen nga marionetat e fuqive teuml fshehta do
teuml kuptojneuml peumlr se po e kam fjaleumln Gjitheuml teuml tjereumlt qeuml janeuml ende viktima teuml
paditura teuml shpeumllarjes seuml peumlrditshme teuml trurit gjateuml gjitheuml jeteumls neumlpeumlrmjet
shkollimit dhe mediave teuml kontrolluara nga shteti do teuml meuml shajneuml ndash gjithnjeuml
sipas boteumlkuptimit teuml tyre ideologjik ndashose si ldquoteuml majteumlrdquo ose si ldquoteuml djathteumlrdquo
Neuml fillim teuml vitit 2019 kisha filluar me kumtesat e mia neuml YouTube mbi Jogeumln
Integrale teuml Sri Aurobindo-s dhe teuml Neumlneumls (Mirra Alfassa) kur diccedilka meuml ndaloi
teuml vazhdoja Si mund teuml flisja me kompetenceuml mbi realitetin e peumlrgjithsheumlm teuml
boteumlve meuml teuml larta dhe meuml teuml brendshme pa pasur njeuml ide mbi ngjarjet konkrete
neuml boteumln e jashtme dhe mbi forcat qeuml fshihen pas tyre Ekzistenca e seuml mireumls dhe seuml keqes ishte e qarteuml peumlr mua por nuk kisha asnjeuml ide se kush ishin teuml
mireumlt dhe kush teuml keumlqijteumlNeuml mars 2019 uneuml kisha ende besim tek demokracia
ndarja republikane e pushteteve dhe sistemi i partive sepse u peumlrkisja ende
ldquodeleve neuml gjumeumlrdquo Njeuml vit meuml voneuml neuml mars 2020 meuml neuml fund kuptova se neuml
teuml veumlrteteuml nuk shtrohej ccedileumlshtja cileumln parti teuml votojmeuml por peumlr heqjen e teuml gjitha
partive peumlr teuml mundeumlsuar pushtetin direkt teuml popullit teuml pakteumln neuml teori Ngaqeuml
peumlr njeuml pushtet direkt teuml popullit mund teuml flitet veteumlm neuml rastin e qytetareumlve
madhoreuml teuml cileumlt janeuml ccedilliruar nga shpeumllarja e trurit qeuml nga djepi gjer neuml vig neuml
njeuml demokraci teuml simuluar Uneuml meumlsova gjithashtu meuml neuml fund se ata teuml cileumlt
prezantoheshin nga mediat mainstream si teuml keumlqijteuml ishin neuml teuml veumlrteteuml teuml
mireumlt dhe anasjelltas Eumlshteuml e qarteuml se askush nuk eumlshteuml veteumlm i mireuml ose i keq Ne bartim teuml dyja tendencat brenda nesh Por me kalimin e koheumls beumlhet e
dukshme se cileumlt njereumlz ndjekin cileumln nga teuml dyja tendencat
Keumlshtu fillova teuml informohesha peumlrtej mediave mainstream dhe njeumlra meuml ccedilonte
tek tjetra derisa peumlrfundova shpejt tek lloj-lloj teuml ashtuquajturash ldquoteori teuml
konspiracionitrdquo teuml cilat quanin gjithccedilka teuml mundur p sh njeuml agjendeuml satanike
teuml njeuml rendi teuml ri boteumlror jashteumltokeumlsoreuml udheumltime neuml koheuml etj Meuml neuml fund u
beumlra i veteumldijsheumlm se kishte dy pozicione ekstreme teuml papajtueshme nga njeumlra
aneuml refuzimi i peumlrgjithsheumlm i teorive teuml konspiracionit dhe nga ana tjeteumlr
pranimi i peumlrgjithsheumlm i konspiracioneve gjithnjeuml e gjithkund E pyeta veten
A qeumlndron e veumlrteta diku neuml mes apo nuk mund teuml keteuml kompromis lidhur me
njeuml temeuml aq kontroverse Neuml qofteuml se veteumlm njeumlri nga teuml dyja ekstremet eumlshteuml i veumlrteteuml ndash ateumlhereuml cili Neuml qofteuml se teoriteuml e konspiracionit dalin si teuml veumlrteta
Njereumlzita do t‟i kuptojneuml dhe a do teuml mund t‟i durojneuml ato
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
9
Kritika kryesore ndaj teorive teuml
konspiracionit ndash njeuml nocion i
krijuar nga CIA ndash eumlshteuml se ato
shpjegojneuml rrethana komplekse
dhe teuml ndeumlrlikuara neumlpeumlrmjet
teorive thjeshteumlzuese E pyes
veten Pse e veumlrteta duhet teuml jeteuml e ndeumlrlikuar Ajo mund teuml jeteuml edhe
e thjeshteuml Duke marreuml parasysh
njeuml peumlrqendrim teuml tilleuml teuml pamaseuml
teuml pushtetit gjateuml shekujve ose
madje mijeumlvjeccedilareumlve ndash pse nuk
mund teuml keteuml njeuml konspiracion
boteumlror Neuml qofteuml se mund teuml keteuml
njeuml teuml tilleuml ateumlhereuml duhet teuml
merremi me teuml sepse neuml fund teuml
fundit beumlhet fjaleuml peumlr fatin toneuml teuml
peumlrbashkeumlt Dua teuml peumlrcjell keumltu
njeuml citat i cili besohet teuml jeteuml nga Bertold Brecht-i ldquoCcedilmenduria
beumlhet e padukshme kur ajo ka
marreuml peumlrmasa mjaft teuml meumldhardquo
Me keumlteuml shkon gjithashtu theumlnia
ldquoNjeuml geumlnjeshteumlr e cila peumlrseumlritet
mjaft shpesh dikur beumlhet e
veumlrteteumlrdquo A eumlshteuml ky shpjegimi peumlr
faktin se shpeumllarja e trurit teuml
maseumls eumlshteuml kaq e suksesshme
saqeuml teuml ashtuquajtureumlve
ldquokonspiracionisteumlrdquo nuk u besohet qysh prej fillimit Aktualisht
pyetja e madhe e fatit teuml
njereumlzimit eumlshteuml A ka njeuml agjendeuml
teuml fshehteuml teuml elitave Neuml qofteuml se
po A ka veteumlm njeuml apo disa teuml
cilat konkurrojneuml me njeumlra-
tjetreumln A nuk eumlshteuml i vendosur qeuml
prej koheumlsh Rendi i Ri Boteumlror
A do teuml vazhdojeuml Rendi i Ri
Boteumlror i vjeteumlr i njeuml skllaveumlrimi
teuml pashpirt apo do teuml keteuml seuml shpejti njeuml Rend teuml Ri Boteumlror teuml
ri teuml njeuml lirie shpirtploteuml
Kemi teuml beumljmeuml me njeuml lufteuml
informacioni neuml teuml cileumln na
prezantohen disa narrativa Ccedildo
narrativeuml ka neumlnnarrativa teuml cilat
dallohen neuml detaje nga njeumlra-
tjetra Ndeumlrkoheuml njohim peseuml
narrativa
Seuml pari Narrativa mainstream se
qeveria kujdeset peumlr teuml mireumln e popullit dhe na tregon gjithmoneuml
teuml veumlrteteumln neumlpeumlrmjet mediave
mainstream p sh neuml koheumln e
krizeumls seuml koronavirusit
Seuml dyti Narrativa e Rendit teuml Ri
Boteumlror Satanik teuml vjeteumlr neuml teuml
cilin popullsia boteumlrore
skllaveumlrohet dhe reduktohet p
sh neumlpeumlrmjet koronavirusit teuml
menduar fillimisht si vdekjeprureumls por pastaj teuml zbutur nga ndeumlrhyrja e
forcave teuml mira i cili duhet teuml sheumlrbejeuml tani si kal i Trojeumls peumlr heqjen e teuml
drejtave themelore ose neumlpeumlrmjet njeuml arme biologjike e cila kamuflohet si njeuml
vaksinim i detyruesheumlm
Seuml treti Narrativa e Rendit teuml Ri Boteumlror Satanik teuml ri neuml teuml cilin krokodili i
vjeteumlr (tri Romat US-demokrateumlt Obama Clinton Merkel globalizmi
fashizmi i majteuml) zeumlvendeumlsohet nga krokodili i ri meuml i madh dhe meuml i forteuml (QAnon Trump Putin Xi Fuqia Tripolare nacionalizmi fashizmi i djathteuml)
Seuml kateumlrti Narrativa e Rendit teuml Ri Boteumlror Spiritual teuml mundeumlsuar nga elita e
pushtetit shpirteumlrisht e zgjuar rreth QAnon-it Trump-it Putin-it Xi-ut Fuqiseuml
Tripolare e cila po e shfuqizon shtetin e thelleuml satanik neuml gjitheuml boteumln neuml teuml
cilin individi familja dhe kombi mund teuml shpalosen neuml liri harmoni dhe paqe
(p sh me energji teuml lireuml mjekeumlsi teuml re etj) duke ekzistuar ende rreziku i
kthimit prapa neuml egoizeumlm dhe i rikthimit teuml seuml keqes peumlr sa koheuml natyra
njereumlzore nuk eumlshteuml shndeumlrruar parimisht neuml njeuml hyjnore
Seuml pesti Narrativa e Manifestimit Supramental dhe e Jeteumls Hyjnore neuml Tokeuml
teuml mundeumlsuara nga Avatari Kalki Dy-Njeuml Sri Aurobindo dhe Neumlna (Mirra
Alfassa) neuml teuml cileumln nuk ka meuml mundeumlsi peumlr teuml keqen zhvilllimi beumlhet nga njeuml
e veumlrteteuml neuml njeuml teuml veumlrteteuml meuml teuml larteuml dhe nga njeuml peumlrsosuri neuml njeuml peumlrsosuri meuml teuml madhe si dhe pavdekshmeumlria e trupit eumlshteuml njeuml fakt duke njohur koheumln e
keumltij realizimi pra teuml ashtuquajtureumln ldquoOreuml teuml Pereumlndiseumlrdquo veteumlm Hyjnorja veteuml
Mund teuml ndodheuml qeuml seuml pari do teuml ccedilajeuml njeuml narrativeuml para se teuml realizohet njeuml
tjeteumlr Uneuml peumlr vete dise tek cila nga keumlto peseuml narrativa kam besim teuml ploteuml
Gjendja neuml gjitheuml boteumln po beumlhet gjithnjeuml e meuml serioze Neuml qofteuml se vazhdojmeuml
teuml mbyllim syteuml ateumlhereuml ne luajmeuml lojeumln e eliteumls seuml pushtetit e cila si pakiceuml
absolute sundon neuml meumlnyreuml perfide dhe manipuluese mbi popullin shumiceumln
absolute Na kaneuml futur tashmeuml neuml thes por ai nuk eumlshteuml i mbyllur ende Ne
mund teuml dalim ende dhe teuml vendosim veteuml peumlr fatin toneuml Por ne duhet teuml zgjohemi shpejt dhe teuml bashkohemi Ne jemi shumica Nuk duhet t‟i lejojmeuml
meuml eliteumls seuml pushtetit teuml na peumlrccedilajeuml neuml majtas dhe djathtas ndeumlrsa ajo ndash gjithnjeuml
sipas interesave teuml saj aktualeuml ndash teuml financiojeuml dhe peumlrkraheuml njeuml hereuml njeumlreumln paleuml
dhe njeuml hereuml paleumln tjeteumlr Keumlteuml e ka beumlreuml neuml teuml gjitha lufteumlrat e meumldha neuml teuml
kaluareumln Veteumlm njeuml shembull Kush e ka financuar ngritjen e Adolf Hitler-it
dhe e ka luftuar ateuml neuml fund Ne duhet t‟i quajmeuml gjeumlrat dhe aktoreumlt me emrin e
tyre dhe t‟i zbulojmeuml pa meumlshireuml teuml gjitha geumlnjeshtrat me teuml cilat na kaneuml
budallallepsur Ccedilfareuml duam ne peumlr feumlmijeumlt taneuml Liri apo skllaveumlrim Kjo eliteuml
e pushtetit dhe e financeumls e cila ka bashkuar neuml njeuml agjendeuml teuml fshehteuml
dhjetravjeccedilare ose madje shekullore financat ushtrineuml industrineuml shkenceumln
arsimin dhe mediat neuml njeuml kompleks gjigant ka prej koheumlsh mjetet peumlr teuml na veumlneuml pa meumlshireuml neumln zgjedheuml meuml pak me teuml keq ndash kjo do teuml ishte humbje
energjie ndash por meuml shumeuml me teuml mireuml keumlshtu qeuml shumica prej nesh nuk e veumlneuml
re aspak se janeuml beumlreuml sklleveumlr teuml pavullnet teuml sistemit teuml vendosur sipas deumlshireumls
seuml eliteumls seuml pushtetit Ne jetojmeuml qeuml prej disa vjeteumlsh ose madje dekadash neuml
njeuml demokraci teuml rremedhe neuml njeuml liri teuml rremeGeorge Orwell dhe Aldous
Huxley na beumljneuml teuml fala
A nuk vihemi shpesh neuml jeteuml para dilemeumls teuml shtiremi peumlr t‟iu peumlrshtatur
mainstream-it peumlr shkak teuml interesit teuml lindur nga lufta peumlr ekzistenceuml apo teuml
mbetemi vetvetja peumlr hir teuml detyrimit ndaj veumlrteteumlsiseuml seuml brendshme Vendimi
peumlr keumlrkimin e seuml veumlrteteumls neuml koheumln toneuml do teuml thoteuml deumlrrmimi midis mokrave
teuml lakmiseuml seuml pangopshme peumlr fitim teuml teuml pakteumlve dhe teuml shfryteumlzimit teuml pameumlshirsheumlm teuml teuml shumteumlve ose lufta donkishoteske me mullinjteuml e ereumls teuml
frymeumls seuml pashpirt teuml koheumls e cila po shitet tek kapitalizmi i koncerneve
neosocializmi ose ekofashizmi dhe e cila neuml sulmin e saj kundeumlr individit
familjes ose kombit synon gjithnjeuml e meuml shumeuml njeuml diktatureuml totalitare
boteumlrore Njeuml rrezik i tilleuml eumlshteuml meuml i madh sesa asnjeumlhereuml meuml pareuml neuml historineuml
e njereumlzimit sepse mjetet peumlr realizim nuk kaneuml qeneuml asnjeumlhereuml meuml pareuml aq teuml
shumta dhe aq efektive sa sot Kur mendoj peumlr mundeumlsiteuml e inteligjenceumls
artificiale e internetit teuml gjeumlrave e realitetit virtual dhe teuml peumlrzier (angl Virtual
and Mixed Reality) e transhumanizmit (angl transhumanism) e kontrollit teuml
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
10
mendjes dhe koshienceumls (angl
MKULTRA monarch mind
control) e 5G-seuml Social
Engineering-ut Genetic
Engineering-ut Bio Engineering
Geo Engineering-ut e survejimit
total Thinktank-eve dhe lozhave satanizmit me ritualet e tija teuml
flijimit teuml feumlmijeumlve etj dhe peumlr
bashkimin e mundsheumlm teuml teuml
gjitha keumltyre fijeve neuml sheumlrbim teuml
njeuml agjende teuml fshehteuml ateumlhereuml meuml
ccedilohet brenda vetes tmerri i
veumlrteteuml teuml cilin mund ta ndalojeuml
veteumlm koshienca ime peumlr
Hyjnoren dhe Shpirtin
Kush e kupton lojeumln satanike e
cila beumlhet neuml kurrizin toneuml dhe guxon teuml ngrejeuml zeumlrin neuml publik
denigrohet peumlrjashtohet i
mbyllet goja dhe neuml rastin
ekstrem burgoset dhe torturohet
Peumlrseumlri njeriu ka frikeuml teuml thoteuml
mendimin e vet teuml peumlrgjigjet peumlr
teuml veumlrteteumln E pyes lexuesin Kur
ti sheh se feumlmija yt i dashur burri
yt i dashur gruaja jote e dashur
teuml afeumlrmit e tu teuml dashur dhe
shokeumlt e tushoqet e tua teuml dashur(a) flejneuml neuml erreumlsireuml ndash
ccedilfareuml do teuml beumlsh T‟i leumlsh teuml
vazhdojneuml teuml flejneuml neuml erreumlsireumln e
padijes T‟i zgjosh neuml driteumln e
dijes neuml teuml cileumln ti jeton tashmeuml
veteuml Qeuml para disa muajsh kur
kam pareuml se neuml cilin drejtim teuml
rreziksheumlm po zhvillohet bota
kam vendosur teuml beumlj puneuml
sqaruese neuml kuadrin e mundeumlsive
teuml mia modeste
Megjithateuml disa nuk reagojneuml neuml
meumlnyreuml teuml keumlndshme kur dikush
u prish gjumin e shtrenjteuml Po
paguaj ndash si gjitheuml teuml tjereumlt neuml
situateumln time ndash njeuml ccedilmim peumlr
puneumln time sqaruese Duhet teuml
duroj sulmet nga teuml afeumlrmit
shokeumlt kolegeumlt e puneumls dhe teuml
njohurit teuml cileumlt ende nuk janeuml teuml
gatsheumlm teuml hapin syteuml dhe teuml
ballafaqohen me teuml veumlrteteumln lakuriq Prandaj meuml quajneuml teuml
gjitheumlditur idiot konspiracionist
ose nazist ose teuml gjitha bashkeuml
Bile njereumlz peumlr teuml cileumlt kisha
menduar gjithmoneuml se meuml donin
ose meuml ccedilmonin ose ishin shokeumlt e
mi ose meuml kaneuml kundeumlrshtuar
haptazi duke meuml sulmuar
pjeseumlrisht neuml meumlnyreuml shumeuml teuml
ashpeumlr ose thjesht meuml kaneuml kthyer shpineumln neuml heshtje duke ndeumlrprereuml
marreumldheumlniet me mua Keumltu meuml kujtohen veteumlm keumlto fjaleuml teuml urta ldquoShoku i
mireuml neuml diteuml teuml veumlshtirardquo dhe ldquoTani ndahet shapi nga sheqerirdquo Kush meuml mbron
tani sidomos kur ai ka njeuml mendim ndryshe nga uneuml meuml eumlshteuml veumlrtet afeumlr si
shok dhe i afeumlrm neuml zemeumlr Gjitheuml teuml tjereumlt nuk meuml mungojneuml Secili neuml rrugeumln
e vet
Nuk eumlshteuml absolutisht problem peumlr mua teuml quhem deri neuml fund teuml jeteumls sime
idiot konspiracionist etj derisa teuml dalin teuml gjitha teoriteuml e konspiracionit si teuml
gabuara dhe teuml keteuml njeuml fund teuml mireuml peumlr ne teuml gjitheuml Por zhvillimi i muajve teuml
fundit tregon gjithnjeuml e meuml shumeuml se keumlto teori teuml konspiracionit kaneuml shumeuml teuml
ngjareuml teuml jeneuml teuml veumlrteta Ndeumlrkoheuml disa nga keumlto kaneuml daleuml tashmeuml si teuml veumlrteta
Uneuml guxoj teuml parathem se me kalimin e koheumls seuml ardhshme ndash muaj vite nuk e
di se sa do teuml zgjaseuml ndash edhe shumica e teorive teuml tjera teuml konspiracionit do teuml
dalin teuml veumlrteta
Eumlshteuml shumeuml meuml keq sesa mund ta imagjinojmeuml Marionetat qeveritare teuml
shtetit teuml thelleuml neuml ccedildo vend po demaskohen veteuml duke vazhduar teuml ndjekin
agjendeumln e Rendit teuml Ri Boteumlror teuml Bill Gates George Soros Bilderberg Fabian Society Skull amp Bones teuml iluminateumlve dhe masoneumlve teuml Rockefeller-
ve dhe Rothschild-eumlve neuml formeumln evaksinimit dhe teuml ccedilipimit me detyrim 5G-
seuml heqjes seuml paraseuml neuml doreuml shproneumlsimit shkateumlrrimit teuml shtreseumls seuml mesme
geumlnjeshtreumls seuml ndryshimit teuml klimeumls teuml beumlreuml nga njeriu shkeumlmbimit teuml
popullsiseuml globalizmit sulmit ndaj individit familjes dhe kombit etj
megjitheumlse qendrat e pushtetit satanik Vatikani dhe Urdhri i Jezuiteumlve City of
London dhe Washington DC ndash Roma e Pareuml Roma e Dyteuml dhe Roma e Treteuml
ndash janeuml shfuqizuar tashmeuml nga Trump-i Putin-i dhe Xi-u gjeuml teuml cileumln e kaneuml
veumlneuml re veteumlm ata qeuml ndjekin zhvillimin me veumlmendje
Mireumlpo lajmi i mireuml eumlshteuml se neuml fund do teuml fitojeuml e mira sepse fitorja e seuml mireumls eumlshteuml njeuml puneuml e vendosur nga niveli meuml i larteuml hyjnorPor kjo nuk do teuml thoteuml
se ne duhet teuml rrimeuml me duar neuml preheumlr Neuml qofteuml se secili nga ne nuk
kontribuon diccedilka neuml keumlteuml fitore ateumlhereuml ai neuml fund do teuml mbahet ndeumlr humbeumlsit
Tani beumlhet fjaleuml qeuml secili prej nesh teuml shikojeuml neuml brendeumlsineuml e vet dhe teuml gjejeuml
paqen neuml vetvete teuml cileumln e deumlshiron peumlr njereumlzimin dhe boteumln Seuml pari vjen e
brendshmja dhe meuml pase jashtmja sepse jashteuml mund teuml shfaqet veteumlm ajo qeuml
gjendet brenda
Para se teuml beumlhet veumlrtet mireuml do teuml beumlhet si duket edhe njeuml hereuml shumeuml keq
Lufta e Treteuml Boteumlrore neuml formeumln e njeuml lufte hibride teuml shtetit teuml thelleuml kundeumlr
gjitheuml njereumlzimit ka filluar qeuml prej koheumlsh prej dekadash shekujsh ose mijeumlvjeccedilareumlsh Patrioteumlt rreth Q-seuml Trump-it Putin-it dhe Xi-ut Fuqiseuml seuml re
Tripolare teuml cileumlt i vijneuml njereumlzimit neuml ndihmeuml janeuml duke e mundur shtetin e
thelleuml neuml teuml gjitha vendet e boteumls meuml shumeuml neumln tokeuml peumlr ccedillirimin e
qindramijeumlra feumlmijeumlve nga bazat e neumlndheshme meuml seuml shumti ushtarake ndash disa
fjaleuml kyccedile pedofili Adrenochrom rituale satanike teuml flijimit teuml feumlmijeumlve ndash
keumlshtu qeuml ne pothuajse nuk veumlmeuml re asgjeuml Mediat mainstream teuml paguara dhe
teuml drejtuara nga shteti i thelleuml detyra kryesore e teuml cilave qeumlndron neuml peumlrccedilarjen
e popullit neuml majtas dhe djathtas bardheuml dhe zi burreuml e grua etj sigurisht qeuml
nuk raportojneuml mbi keumlteuml ose e denigrojneuml si teori konspirative
Tani e ka radheumln Gjermania Fati i kombit gjerman eumlshteuml me reumlndeumlsi meuml teuml
madhe peumlr Evropeumln dhe gjitheuml boteumln Veteumlm pasi teuml jeteuml rregulluar peumlrfundimisht ccedileumlshtja gjermane dhe pikeumlrisht neuml kuptimin e njeuml traktati paqeje
teuml fuqive aleate Shtetet e Bashkuara Rusia dhe Britania e Madhe me
Perandorineuml Gjermane teuml rivendosur teuml vitit 1914 mund teuml keteuml njeuml paqe
boteumlrore teuml veumlrteteuml teuml qeumlndrueshme dhe teuml garantuar nga Fuqia Tripolare Pas
zgjidhjes seuml ccedileumlshtjes gjermane mund teuml zgjidhen gjithashtu teuml gjitha ccedileumlshtjet e
tjera kombeumltare teuml hapura si ccedileumlshtja kurde ose ccedileumlshtja shqiptare me
ndeumlrmjeteumlsimin e Trump-it Putin-it dhe Xi-ut
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
11
Ka ardhur koha peumlr secilin prej
nesh teuml informohemi peumlrtej
mediave mainstream neuml meumlnyreuml
alternative mbi teuml gjitha temat e
reumlndeumlsishme teuml mendojmeuml veteuml
teuml mbajmeuml qeumlndrim dhe t‟i
qeumlndrojmeuml mendimit toneuml P sh mund teuml mendohemi peumlr pyetjen
pse politikaneumlt para se teuml
kandidojneuml dhe teuml zgjidhen peumlr
postet meuml teuml larta shteteumlrore
ftohen neuml takimet e fshehta teuml
Bilderberg-ut Ne mund teuml
mendohemi gjithashtu njeuml hereuml
peumlr dometheumlnien e nocionit
ldquoopoziteuml e kontrolluarrdquo peumlr
kuptimin e demokraciseuml partiake
ose peumlr qeumlllimin e mireumlfillteuml teuml
censureumls neuml mediat mainstream dhe mediat sociale
Peumlrveccedil keumlsaj mund teuml pyesim pse
numeumlrohenteuml gjitha rastet e
vdekjes pra edhe ato teuml cilat nuk
kaneuml vdekur nga por me
koronavirusin dhe pse peumlrhapin
qeveriteuml e gati teuml gjitha shteteve
dhe mediat mainstream frikeuml dhe
panik neuml popullsi kur mortaliteti i
peumlrgjithsheumlm nuk eumlshteuml meuml i larteuml sesa neuml vitet meuml pareuml Se teuml
moshuarit me paraseumlmundje
vdesin nga njeuml valeuml gripi dihet
apo jo A nuk dihet gjithashtu se
ldquonormaliteti i rirdquo i cili po na
shitet neuml meumlnyreuml diabolike dhe
karakterizohet nga frika detyrimi
i mbajtjes seuml maskeumls bdquosocial
distancingldquo izolimi me aneuml teuml
karantineumls dhe ndarja e dhunshme
e feumlmijve nga prindeumlrit e urdheumlruar nga njeuml WHO
(Organizata Boteumlrore e
Sheumlndeteumlsiseuml) e cila i neumlnshtrohet
Bill Gates-it dhe industriseuml
farmaceutike po na privon nga teuml
drejtat tona njereumlzore si dhe
dobeumlson sistemin imunitar dhe
mund teuml vraseuml njereumlz A mund teuml
jeteuml kriza e koronavirusit veteumlm
njeuml mashtrim gjigant boteumlror
Neumlse po ateumlhereuml pse
Tani keumlrkohen burra trima dhe
gra trime meuml shumeuml sesa asnjeuml
hereuml meuml pareuml sepse beumlhet fjaleuml
peumlr asgjeuml meuml pak sesa peumlr lirineuml
dhe ekzistenceumln e secilit prej
nesh e njeriut familjes dhe
kombit Gjermaneumlt po na tregojneuml
se si beumlhet sepse ata janeuml neuml
rrezik shumeuml teuml madh Austriakeuml
dhe shqiptareuml ndiqeni shembullin e tyre ngrihuni dhe dilni paqeumlsisht peumlr
ldquosheumltitjerdquo teuml paparalajmeumlruar neuml rrugeuml mundeumlsisht njeumlkoheumlsisht neuml shumeuml
vende me theumlnien e Thomas Jefferson-it neuml zemeumlr ldquoAty ku populli e ka frikeuml
qeverineuml sundon tirania Aty ku qeveria e ka frikeuml popullin sundon liriardquo
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
12
Veumlshtrime
Shkruan Shpeumltim Shujaku Germin
Sa do teuml ndikojeuml pandemia COVID-19 neuml remitancat e pranuara nga diaspora
Ndoneumlse peumlr momentin e teumlreuml forca dhe fokusi global eumlshteuml neuml funksion teuml
luftimit dhe parandalimit teuml peumlrhapjes seuml virusit COVID-19 neuml aspektin
sheumlndeteumlsor shumeuml eksperteumlve financiareuml dhe ekonomisteuml po analizojneuml edhe
pasojat e mundshme qeuml ky virus mund teuml keteuml neuml ekonomineuml boteumlrore
Reumlnia ekonomike nga efekti i virusit COVID-19 pritet teuml shkaktojeuml recesion
neuml Amerikeuml Eurozoneuml dhe Japoni Kina do teuml keteuml rritjen meuml teuml vogeumll teuml
sheumlnuar ndonjeumlhereuml dhe poashtu potencialisht njeuml total prej $27 trillion teuml
humbur neuml prodhim - qeuml i bie sa ekuivalenti i teumlreuml Prodhimit teuml Brendsheumlm
Bruto (GDP-seuml) teuml Mbreteumlriseuml seuml Bashkuar1
Pasojat ekonomike teuml COVID-19 pritet teuml ndjehen edhe tek diaspora joneuml
Kjo eumlshteuml tashmeuml evidente neuml shtetet si Gjermania Greqia Italia dhe Zvicra
vende keumlteuml neuml teuml cilat kemi peumlrqeumlndrimin meuml teuml madh teuml Diasporeumls Shqiptare
Neuml Gjermani Instituti IFO peumlr hulumtime ekonomike sipas njeuml analize teuml
beumlreuml seuml fundmi vlereumlson qeuml humbjet ekonomike neuml keumlteuml shtet do teuml variojneuml
nga 72 neuml rast se kriza do teuml zgjaseuml 2 muaj deri neuml 206 neuml skenarin meuml
teuml keq neumlse kriza do teuml vazhdojeuml peumlr 3 muaj Peumlrqindjet e tilla shndeumlrruar neuml
vlera monetare tregojneuml humbje qeuml mund teuml variojneuml nga euro255 miliardeuml deri
neuml euro729 miliardeuml neuml skenarin meuml teuml keq Kriza poashtu do teuml shkaktojeuml njeuml
vrimeuml prej euro200 miliardeuml neuml buxhetin publik duke leumlneuml anash benefitin peumlr
1 Orlik T Rush J Cousin M amp Hong J (2020) Coronavirus Could Cost the Global
Economy $27 Trillion Here‟s How Retrieved by bloombergcomgraphics2020-coronavirus-
pandemic-global-economic-risk
pakos ekonomike2 Poashtu rreth
18 milioneuml persona mund teuml
humbasin vendin e puneumls ndeumlr teuml
cileumlt mund teuml keteuml edhe shumeuml nga
Diaspora joneuml
BAK Economics njeuml think-tank
nga Zvicra ka vlereumlsuar se
parashikimet peumlr rritjen ekonomike
neuml Zviceumlr do teuml peumlsojneuml zvogeumllim
prej 15 neuml 13 Neuml periudheumln
mesatare Sekretariati i shtetit peumlr
Puneumlt Ekonomike (SECO) ka
brenga peumlr tregun kapital dhe
ndeumlrprerjen e zingjirit teuml furnizimit
industrial Zviceran dhe korporatave
ndeumlrkombeumltare me vend-ndodhje neuml
Zviceumlr Meuml 14 mars qeveria zvicerane ka zotuar CHF10
miliardeuml ($106 miliardeuml) neuml pakon
emergjente peumlr teuml ndihmuar
ekonomineuml3
Neuml Itali poashtu sipas Statista
Research Department neuml
parashikimet beumlra nga muaji mars
2020 eumlshteuml vlereumlsuar qeuml Prodhimi i
Brendsheumlm Bruto (PBB eng GDP)
e shtetit Italian do teuml zvogeumllohet peumlr -3 neuml fund teuml kateumlrmujorit teuml
pareuml teuml keumltij viti ndeumlrsa neuml
kateumlrmujorin e dyteuml pritet qeuml kjo
shifeumlr teuml bie deri neuml -5 teuml PBB peumlr
shkak teuml ndikimit teuml virusit
COVID-19 neuml ekonomineuml e vendit
Meuml tutje eumlshteuml parashikuar qeuml
2 Posaner J (2020) Coronavirus could slash
German economy by over 20 percent study
Retrieved by
httpswwwpoliticoeuarticlestudy-
coronavirus-could-slash-german-economy-
by-over-20-percent 3 (2020) Coronavirus the situation in
Switzerland Retrieved by
httpswwwswissinfochengcovid-
19_coronavirus--the-situation-in-
switzerland45592192
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
13
sektoreumlt e tekstilit transportit ajror dhe me tren hotelieria restauranteumlt
emisionet televizive dhe ngjarjet sportive do teuml peumlsojneuml reumlnien meuml teuml madhe
ekonomike Qeveria Italiane ka zotuar $28bn peumlr teuml lehteumlsuar ngarkseumln
ekonomike teuml pandemiseuml Kjo pako ekonomike do teuml ndihmojeuml kompaniteuml
pronareumlt e shteumlpive me pagesa teuml kredive dhe personat qeuml rrezikojneuml teuml
humbin vendet e tyre teuml puneumls4
Kriza ekonomike e vitit 2008 dhe ndikimi i saj ne remitenca Kriza ekonomike neuml vendet Evropiane medoemos do teuml pasqyrohet edhe neuml
ekonomineuml vendore neuml Kosoveuml e Shqipeumlri pasi qeuml BPP-teuml e teuml dy keumltyre
vendeve kaneuml njeuml varshmeumlri relative neuml remitancat qeuml vijneuml nga Diaspora
Bazuar neuml teuml dheumlnat e Bankeumls Boteumlrore shtetet neuml zhvillim neuml vitin 2019
kaneuml pranuar mbi 500 miliardeuml dollareuml peumlrmes remitencave Neuml shtetet si
Kosova dhe Shqipeumlria remitancat peumlrbeumljneuml njeuml ndeumlr komponenteumlt kryesoreuml
neuml Prodhimin e Brendsheumlm Bruto i cili shkon vazhdimisht neuml rritje mireumlpo
neuml njeuml periudheuml jo shumeuml teuml largeumlt me rastin e krizeumls globale ekonomike teuml
vitit 2008 remitencat filluan teuml bien drastikisht Neuml Kosoveuml u desh teuml kalonin
5 vite deri sa vlera monetare e remitancave teuml kthehej neuml shumeumln qeuml ishte
para vitit 2008 ku reumlnia meuml e uleumlt ishte ajo e vitit 2011 kur shuma e remitencave ishte euro492m (-19 krahasuar me vitin 2008) Neuml Shqipeumlri kriza
ekonomike e vitit 2008 poashtu kishte pasoja teuml meumldha neuml aspektin e
remitencave qeuml u pranuan neuml vend Pas vitit 2009 impakti i krizeumlz
ekonomike boteumlrore filloi teuml shfaqej edhe neuml Shqipeumlri peumlr faktin qeuml shumica
e Diasporeumls punojneuml neuml shtetet Evropiane ekonomia e vendit peumlsoi njeuml shok
negativ teuml jashteumlm kryesisht nga eksportet remitancat dhe rrjedha e
investimeve kapitale teuml huaja Faktikisht qeuml nga ajo koheuml Shqipeumlria
asnjeumlhereuml nuk ka arritur qeuml teuml rikthehet prapeuml neuml pikeumln ku ishte para vitit
2008 duke sheumlnuar neuml vitin 2013 pikeumln meuml teuml uleumlt neuml aspektin e remitancave
teuml pranuara Prej vitit 2014 neuml Shqipeumlri ka pasur njeuml rritje graduale teuml
remitancave teuml pranuara megjithateuml njeuml rritje e tilleuml ishte me margjina shumeuml teuml vogla5
Kriza e fundit e pandemiseuml COVID-19 efektin pareumlsor neuml aspektin e
remitencave do ta keteuml tek burimi i remitancave pra pjeseumltareumlt e Diasporeumls
Ata neuml rastin meuml teuml mireuml janeuml detyruar teuml punojneuml nga shteumlpia pronareumlt e
bizneseve janeuml detyruar t‟i mbyllin bizneset e tyre peumlrkoheumlsisht teuml tjereuml janeuml
detyruar teuml marrin pushim teuml detyruar me pageseuml jo teuml ploteuml ndeumlrsa neuml rastin
meuml teuml keq disa edhe kaneuml humbur vendet e tyre teuml puneumls Rrjedhimisht
afteumlsia e keumltyre personave peumlr teuml deumlrguar para neuml atdhe tek familjet e tyre
zvogeumllohet duksheumlm dhe padyshim qeuml meuml seuml keqi do teuml peumlsojneuml ato familje
teuml cilat burim teuml veteumlm teuml teuml ardhurave i kaneuml remitancat qeuml ata i pranojneuml nga familjareumlt e tyre nga jashteuml
Fig World Bank Remitencat persionale te pranuara (US$)
4 (2020) Forecasted short-term impact of coronavirus (COVID-19) on gross domestic product
(GDP) in Italy in the 1st and 2nd quarter of 2020 Retrieved by
httpswwwstatistacomstatistics1101019forecasted-impact-of-coronavirus-covid-19-on-gdp-
in-italy 5Sherifi C Turan G (2018) Global Financial Crises The Impact on Albanian Economic
Growth Retrieved by httparchivesciendocomEJESejes20184issue-1ejes-2018-
0032ejes-2018-0032pdf
Kufizimi i koheumls seuml leumlvizjes e neuml
raste ekstreme edhe kufizimi i
teumlreumlsisheumlm i leumlvizjes beumln qeuml disa
nga familjet ta keneuml teuml pamundur
fare qeuml teuml realizojneuml transaksionet e
tyre monetare peumlrmes bankave dhe
ndeumlrmjeteumlsve teuml tjereuml financiareuml Neuml Kosoveuml dhe Shqipeumlri ende
zhvillimi teknologjikonline i
sheumlrbimeve financiare eumlshteuml neuml
hapa fillestar krahasuar me vendet
e zhvilluara andaj transaksionet me
para teuml gatshme neuml situata teuml tilla si
pandemia neuml teuml cileumln ne gjendemi
beumlhet shumeuml e veumlshtireuml peumlr teuml mos
theumlneuml e pamundur fare Keumlsaj
fatkeqeumlsie duhet t‟i shihet edhe ana
e meumlsimit qeuml mund teuml nxjerrim nga
kjo situateuml psh neuml veteumldijeumlsimin e popullit neuml Kosoveuml e Shqipeumlri rreth
sheumlrbimeve financiare teuml formeumls
elektronike e njeumlkoheumlsisht neuml
motivimin e institucioneve
financiare qeuml teuml zhvillojneuml e
avansojneuml sheumlrbimet e tilla duke
marreuml parasysh faktin qeuml
mbulueshmeumlria e rrjetit teuml internetit
neumlpeumlr shteumlpiteuml e keumltyre dy vendeve
eumlshteuml ndeumlr meuml teuml lartat neuml Evropeuml
Banka Boteumlrore vlereumlson qeuml ndeumlr
hapat e pareuml qeuml autoritetet publike
duhet teuml ndeumlrmarrin janeuml
Remitencat duhet teuml trajtojneuml
institucionet financiare sic janeuml
agjenciteuml e transferave bankat etj si
sheumlrbyes themelor dhe qeuml teuml ju
zbusin cfareumldo ndikimi negativ neuml
funksionalitetin operacional teuml
keumltyre sheumlrbyesve teuml mbeumlshtesin industrineuml e remitencave me
instrumente teuml duhura qeuml
menaxhojneuml kredibilitetin dhe
riskun e likuidetit6
Me dateuml 12 prill Qeveria neuml detyreuml
e Kosoveumls ka nisur poashtu njeuml
iniciativeuml teuml lehteumlsimit teuml gjendjes
aktuale teuml krijuar neuml Kosoveuml
peumlrmes seuml cileumls ka hapur njeuml
xhirollogari zyrtare neuml Bankeumln
Qendrore teuml Kosoveumls ku pjeseumltareumlt nga Diaspora mund teuml kontribuojneuml
financiarisht sipas mundeumlsive teuml
tyre
6 Garcia Mora A Rutkowski M (2020)
Remittances in times of the coronavirus ndash
keep them flowing
Retrieved by
httpsblogsworldbankorgpsdremittances-
times-coronavirus-keep-them-flowing
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
14
Pandemia COVID-19 ka filluar teuml shfaq efektet e krizeumls ekonomike e cila
manifestohet neuml meumlnyra teuml ndryshme tek vendet e ndryshme vareumlsisht nga
peumlrbeumlrja e PBB-seuml (meuml sakteumlsisht vareumlsia e vendeve respektive nga eksportet
apo importet e malleumlrave) Shtetet e varura nga eksporti dhe investimet janeuml
ato qeuml peumlsojneuml meuml seuml shumti nga kriza teuml tilla kurse vendet si Kosova dhe
Shqipeumlria qeuml janeuml vende teuml varura nga importet dhe remitancat kaneuml pasoja teuml njeuml krize globale teuml natyreumls sekondare ku me ccedil‟rast rriten cmimet
ushqimore Shumeuml familje neuml Kosoveuml kaneuml si burim teuml veteumlm financiar
deumlrgesat nga diaspora Zvogeumllimi apo edhe ndeumlrprerja e keumltij burimi do teuml
ndikojeuml direkt neuml fuqineuml blereumlse dhe mireumlqenien e qytetareumlve Prandaj reumlnia
e remitancave neuml muajt dhe vitet e ardhshme duhet teuml trajtohet me seriozitet
nga institucionet relevante neuml meumlnyreuml qeuml teuml ruhet stabiliteti social dhe
ekonomik i vendit
Shpeumltim Shujaku eumlshteuml i angazhuar si Menaxher Financiar tek organizata jo-
qeveritare Germin Germin eumlshteuml organizateuml lidere neuml fusheumln e angazhimit teuml
Diasporeumls Shqiptare neuml vendet ameuml Ai ka studiuar neuml Fakultetin Ekonomik
praneuml Universitetit teuml Prishtineumls Peumlrpos puneumls profesionale ai eumlshteuml poashtu i angazhuar neuml Federateumln e Ragbit teuml Kosoveumls si Drejtor i
Komunikimit
Linqet e materialit teuml peumlrmbledhur httpswwwbloombergcomgraphics2020-coronavirus-pandemic-global-economic-risk
httpswwwhistoryextracomperiodmodernfinancial-crisis-crash-explained-facts-causes
httpswwwbbccomnewsbusiness-51706225
httpswwwbloombergcomnewsarticles2020-03-24german-economy-heads-for-steep-
recession-on-coronavirus-impact
httpswwwpoliticoeuarticlestudy-coronavirus-could-slash-german-economy-by-over-20-
percent
httpswwwswissinfochengcovid-19_coronavirus--the-situation-in-switzerland45592192
httpswwwswissinfochengcovid-19-monitor_swiss-concern-shifts-to-economic-fallout-of-
coronavirus45671640
httparchivesciendocomEJESejes20184issue-1ejes-2018-0032ejes-2018-0032pdf
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
15
Opinione
Dr Gjovalin Gjeloshi Tiraneuml
Ccedilmimi qeuml paguhet peumlr lirineuml e shtypithellip
ldquoCcedilfareuml zonje e mrekullueshme
dhe ccedilfareuml historie mahniteumlserdquo ndash
keumlshtu do teuml shprehej Peter Zoehrer drejtor i Forumit
Europian peumlr Lirineuml e Besimit
peumlr Austrineuml i cili moderonte njeuml
takim teuml disa koheumlve meuml pareuml neuml
Tiraneuml pas fjaleumls seuml gazetares seuml
njohur libaneze May Chidiac e
cila sot eumlshteuml ministre e Shtetit
peumlr Zhvillim Administrativ neuml
Liban
Zonja May edhe pse me keumlmbeumln
dhe doreumln e majteuml protezeuml qeumlndroi neuml podium neuml keumlmbeuml pa
u mbeumlshtetur as neuml bastunin e saj
duke elektrizuar dhe emocionuar
teuml gjitheuml pjeseumlmarreumlsit neuml salleuml
ldquohellip14 vjet meuml pareuml kam paguar
njeuml ccedilmim teuml larteuml si rezultat i
theumlnies seuml teuml veumlrteteumls Fola e
shkruajta kundeumlr regjimit teuml
Libanit dhe regjimi meuml ldquogostitirdquo
me njeuml bombeuml neuml makineumln time
Si rrjedhojeuml humba krahun dhe keumlmbeumln e majteumlhellip liria nuk vdes
kurreuml peumlr mua Neuml Liban ne
deumlshmojmeuml njeuml ktheseuml teuml papritur
teuml ngjarjevehellip‟‟
Kjo eumlshteuml heroineuml e gjalleuml e liriseuml
seuml shtypit ndeumlrkoheuml qeuml historia
njeh me shumiceuml raste prej atyre
gazetareumlve qeuml e paguan ccedilmimin e
liriseuml seuml shtypit jo veteumlm thjeshteuml
me pushime nga puna por edhe
me burgime apo gjymtime ekstreme si rasti i meumlsipeumlrm e
deri edhe me kokeuml apo edhe me
copeumltim teuml kufomeumls siccedil ishte rasti
i gazetarit saudit me shteteumlsi
amerikane E veumlrteta drejteumlsia
eumlshteuml humane e shenjteuml por eumlshteuml
e shtrenjteuml e ka ccedilmimin e madh
Dhe jo kushdo eumlshteuml i gatsheumlm teuml pranojeuml qeuml teuml paguaj ccedilmime teuml tilla neuml
rastin konkret peumlr lirineuml e shtypit
-Neumlse do teuml meuml keumlrkoni qeuml teuml peumlrkufizoj me njeuml fjaleuml situateumln e medias neuml
Shqipeumlri thoteuml eksperti i medias gazetari Lutfi Dervishi do teuml peumlrgjigjesha
ldquomireumlrdquo Neumlse do teuml meuml keumlrkoni qeuml ta them me dy fjaleuml do teuml perifrazoja ldquoJo
mireumlrdquo Eumlshteuml ldquomireumlrdquo se kemi meuml shumeuml se dy duzina mediash teuml peumlrditeumlshme
mbi 60 radio rreth 200 operatoreuml kablloreuml mbi 600 portale Por ldquojo mireumlrdquo
eumlshteuml peumlrmbajtja e tyre Eumlshteuml ldquomireumlrdquo se rreth 18 milion shqiptareuml kaneuml
llogari neuml fb nga 27 milion e meuml pak qeuml eumlshteuml popullsia neuml vend Por ldquojo
mireumlrdquo sepse gjitheuml kjo mori ldquolexuesishrdquo marrin informacione por jo lajme
Neuml koheumln e sotme lajmi i rremeuml nuk eumlshteuml meuml i panjohur dhe fakti se
ldquoqarkullojneuml lajme teuml rremerdquo nuk peumlrbeumln meuml lajm Prej koheumlsh qeuml lindi
shtypi eumlshteuml quajtur ldquopushteti i kateumlrtrdquo por sot tek ne ajo beumln lojeumln e
pushteteve
Para disa koheumlsh dikush nga departamenti i gazetariseuml neuml Universitetin
Shteteumlror teuml Tiraneumls i keumlrkoi prof Hamit Boriccedilit studjuesit teuml gazetariseuml
shqiptare qeuml teuml beumlnte njeuml deklarateuml publike pak a shumeuml teuml tilleuml se shtypi
shqiptar neuml koheumln e komunizmit ka geumlnjyer i ka sheumlrbyer sistemit komunist
nuk ka pasqyruar teuml veumlrteteumln etj etj Dhe a doni ta dini se si iu peumlrgjigj
profesori keumlrkeseumls Thjeshteuml me njeuml pyetje po shtypi sot a nuk boton teuml
paveumlrteta a nuk i sheumlrben pushtetit apo interesave teuml pronareumlve teuml medias
Neuml teuml veumlrteteuml ai nuk po mbronte teuml shkuareumln por po kritikonte teuml tashmen
dhe nuk po kishte shpreseuml peumlr njeuml teuml ardhme ndryshe teuml shtypit Nuk dimeuml peumlr
teuml ardhmen se sa do teuml jeteuml numri i pikeumlve qeuml do teuml grumbullojeuml shtypi sa i takon theumlnies seuml fjaleumls seuml lireuml lajmeve teuml veumlrteta investigimeve kurajoze dhe
konsolidimit teuml vendit teuml tij si pushtet i kateumlrt por dimeuml dhe shohim se shtypi
sot eumlshteuml larg pritshmeumlrive teuml publikut teuml atyre qeuml neuml meumlngjese meumlsyjneuml
kioskat ku marrin gazeteumln e tyre teuml preferuar e qeuml mund t‟i keteuml zhgeumlnjyer
prej koheumlsh me peumlrmbajtjen e saj
Koheumlt e fundit neuml njeuml media audiovizive neuml Shqipeumlri u peumlrfunduan peumlrpara
afatit kontratat me disa gazetareuml qeuml drejtonin emisione investigative
kritikuese ndaj qeveriseuml Pavareumlsisht justifikimeve qeuml u thaneuml nga pronari i
medias neuml fjaleuml publiku nuk haneuml bareuml Fshati qeuml duket nuk don kallauz Nga
ana tjeteumlr mbeten neuml keumlmbeuml prej vitesh dhe shtohen akoma meuml shumeuml
emisione qeuml hiqen si teuml paanshme por qeuml drejtueseumlve teuml emisioneve u shkeumllqejneuml syteuml kur foleumlsit neuml panel shprehen kundeumlr opoziteumls apo
justifikojneuml me ccedil‟teuml munden skandalet e njeumlpasnjeumlshme teuml qeveriseuml Ose
gazetareumlt qeuml drejtojneuml emisionet ndeumlrhyjneuml drejpeumlrdrejt peumlr teuml krijuar opinion
si tek teuml ftuarit ashtu edhe tek publiku Megjithateuml peumlr t‟u kthyer tek
gazetareumlt emisionet e teuml cileumlve u mbylleumln peumlr t‟u theumlneuml atyre qeuml t‟a keneuml peumlr
ndereuml qeuml emisionet e tyre kaneuml shqeteumlsuar dikeumlnd deri te qeveria po sjelleuml neuml
ndihmeuml prap ikoneumln e gazetariseuml libaneze qeuml citoi njeuml koleg teuml sajin Ai ishte
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
16
pushuar nga puna prej pronarit teuml
medias ku punonte peumlr shkak teuml
pasqyrimit me besnikeumlri teuml
ngjarjeve neuml ateuml vend dhe diteumln e
ndeumlrprerjeve teuml marreumldheumlnieve
financiare tha neumlse shkarkimi im
eumlshteuml ndeumlshkimi im se pasqyrova neuml media revoltat popullore ndash jam
krenar peumlr keumlteuml
Edhe neuml vende teuml tjera teuml
Ballkanit Pereumlndimor situata e
pavareumlsiseuml seuml medias noton
pothuaj neuml teuml njeumljtat ujeumlra
Politika biznesi dhe pushteti
vijojneuml teuml mbeten ldquopadroneumltrdquo e
veumlrtet teuml medias Peumlrsa i takon
Shqipeumlriseuml nga rreth 25 gazeta teuml
peumlrditeumlshme qeuml botohen teuml gjitha deklarohen se janeuml me humbje e
megjithateuml botohen Ccedildo gazeteuml
shitet seuml paku neumln koston e
prodhimit Por edhe po teuml shitet
me koston apo edhe me ateuml
fitimin minimal prap humbja do
teuml jeteuml e konsiderueshme peumlr
shkak teuml tirazhit teuml uleumlt qeuml shiten
Statistikat peumlr Shqipeumlrineuml thoneuml se
nuk kalon shifra 70-80 mijeuml
kopje qeuml mund teuml jeteuml tirazhi i peumlrgjithsheumlm i teuml gjtha gazetave teuml
peumlrditshme Natyrisht qeuml shifra e
shitjeve neuml njeuml diteuml eumlshteuml akoma
meuml e uleumlt Kjo si rrjedhjojeuml e
numrit teuml pakeumlt teuml popullsiseuml Nuk
e peumlrmireumlsion keumlteuml shifeumlr as oreksi
i madh i shqiptareumlve peumlr teuml lexuar
lajme apo peumlr t‟u marreuml me
politikeumln e kafeneve Kjo neuml njeuml
maseuml teuml madhe eumlshteuml edhe kostoja
e reumlnies seuml besueshmeumlriseuml seuml atyre qeuml shkruajneuml gazetat sepse
lexuesi shqiptar ka 30 vjet qeuml po
edukohet tashmeuml me natyreumln e
lajmeve gjeografineuml e shkrimeve
nivelin dhe cileumlsineuml e tyre
Lexuesi e shikon peumlrditeuml se
gazetari dhe gazetat sot janeuml larg
seuml teuml shkruarit teuml seuml veumlrteteumls dhe
se ato neuml shumiceumln e rasteve
mbrojneuml interesat e njeumlrit apo
tjetrit grup Dhe ccedilka eumlshteuml meuml e
reumlndeumlsishmja lexuesi e dineuml mire se pas ccedildo gazete ka njeuml
financues teuml cilit i interesojneuml
interesat e veta dhe jo teuml publikut
Peumlr numeumlr teuml banoreumlve them se
Shqipeumlria zeuml vendin e pareuml jo
veteumlm neuml rajon peumlr numrin e
madh teuml gazetave peumlr frymeuml teuml
popullsiseuml Sipas Predrag
Vujoviccedil drejtor i shkolleumls seuml Marreumldheumlnieve me Publikun dhe Komunikimit
neuml Serbi nga 10 gazeta teuml peumlrditshme qeuml dalin neuml Serbi veteumlm njeuml e
peumlrditshme i ndjekeuml standartet profesionale Dhe vazhdon ldquosituata nuk ka
qeneuml kurreuml keumlshtu Kemi meuml pak gazeta teuml pavarura dhe meuml shumeuml gazeta qeuml
i sheumlrbejneuml pushtetit dhe koorporataverdquo Peumlr njeuml moment neumlse e
zeumlvendeumlsojmeuml emrin Predrag njeuml emeumlr tipik sllav me emrin Pjeteumlr apo Petrit
shqiptar teuml krijohet peumlrshtypja se ky konstatim i peumlrket Shqipeumlriseuml veccedilse numri 10 i gazetave neuml Serbi duhet zeveumlndeumlsuar me numrin 25 aq sa eumlshteuml
edhe numri i teuml peumlrdishmeve qeuml dalin tek ne
Por liria e shtypit sipas eksperteumlve nuk mungon veteumlm neuml vendet ku
peumlrshkalleumlzohet dhuna drejt lufteumls por edhe aty ku mendojmeuml se kemi paqe
Peumlr gazetaren Chidiac fjala vjen neuml Arabineuml Saudite psh nuk ka lufteuml civile
si neuml Siri a gjetkeuml por njeumlkoheumlsisht nuk ka as liri shtypi Por liria e shtypit
do teuml vijonim ne nuk mungopn veteumlm neuml Turqi ku sundon njeuml regjim i
njohur autokrat e qeuml simulon veteuml ldquogrushte shtetirdquo por edhe neuml regjime
ldquodemokratikerdquo qeuml propagandojneuml me bolleumlk liri e mireumlqeumlnie siccedil eumlshteuml ai i
Tiraneumls apo Beogradit Nuk mund ta masim lirineuml e shtypit me numrin e
madh teuml mediave teuml teuml gjitha llojeve qeuml dalin e qarkullojneuml neuml njeuml vend por me ato ccedilfareuml shkruajneuml e peumlrhapin dhe me sakteumlsineuml e lajmeve qeuml botojneuml me
numrin e madh teuml televizioneve me studio televizive teuml kushtueshme por me
ateuml se ccedilfareuml diskutohet apo lexohet neuml ato studio Nuk mund ta masim lirineuml e
shtypit me numrin e madh teuml revistave teuml luksit ku botohen veteumlm faqe teuml
modeumls pornostare vendet ku mund teuml pushohet kushtuesheumlm etj dhe pak e
aspak pasqyrohet jeta e peumlrditeumlshme e njeuml kombi problemet ekonomike
sociale e psikologjke niveli i arsimimit apo sheumlrbimit sheumlndeteumlsor
Pavareumlsisht se si mund t‟i keteuml marreumldheumlniet me shtypin sot qeuml eumlshteuml
president Trump neuml librin e tij ldquoArti i marreumlveshjesrdquo mes teuml tjerave ka
shkruar ldquoE vetmja gjeuml qeuml ka garanci peumlr t‟i nxitur politikaneumlt teuml veprojneuml eumlshteuml shtypi - ose meuml sakteuml frika nga shtypi Mund teuml ushtroni ccedilfardolloj
presioni teuml beumlni lloj-lloj keumlrkesash e keumlrceumlnimesh teuml dhuroni shuma teuml
meumldha parash peumlr fushateumln e tyre dhe zakonisht nuk beumljneuml asnjeuml ndryshim
Por neumlse krijoni mundeumlsineuml qeuml shtypi teuml shkruaj keq peumlr ta qofteuml edhe neuml njeuml
publikim teuml panjohur shumica e politikaneumlve do teuml hidhen neuml veprimrdquo
Por qeuml shtypi teuml luaj veumlrteteuml keumlteuml rol dmth ta keneuml frikeuml ldquoteuml keumlqinjteumlrdquo (neumln
keumlteuml epitet po i bashkoj uneuml teuml gjitheuml ata qeuml meritojneuml teuml shruhet keq peumlr ta)
shoqeumlria duhet teuml keteuml gazetareuml apo intelektualeuml qeuml nuk tremben prej ccedilmimit
qeuml do teuml u duhet ndoshta teuml paguajneuml peumlr denoncimin e tyre neuml shtyp Terreni
meuml i peumlrshtatsheumlm ku mund teuml kultivohet e zhvillohet ldquobima e seuml keqesrdquo eumlshteuml ajo tokeuml (vend komb) ku teuml mireumlt rrineuml duarkryq ku shoqeumlria nuk ka
neuml krye teuml tyre lidereuml teuml veumlrteteuml ku kompromisi me teuml keqen ka daleuml neuml plan
teuml pareuml Por qeuml teuml veprojneuml teuml mireumlt shtypi duhet teuml jeteuml i pari qeuml duhet teuml
beumlhet fidanishtja e rritjes seuml fidaneumlve teuml mireuml Shtypi nuk duhet teuml refuzojeuml
botimin e shkrimeve ku denoncohet e keqja ccedilfardo interesash qeuml teuml preken
Madje jo veteumlm kaq ai duhet teuml marreuml neuml mbrojtje artikullshkruesin qeuml pati
guximin teuml ngrihet kundeumlr seuml keqes dhe jo ta sheseuml ateuml ldquopeumlr peseuml parerdquo Neumlse
shtypi nuk e ben keumlteuml ateumlhere si do t‟a meritojeuml cileumlsimin ldquopushteti i kateumlrtrdquo
neuml njeuml shoqeumlri demokratike Keumlsisoj ai rezulton jo ldquoi kateumlrtirdquo por as ldquoi
kateumlrmbeumldhjetirdquo pushtet sepse ai spostohet prej pushtetit teuml paraseuml pushtetit
teuml korrupsionit krimit pushtetit teuml fitimeve luksit etj etj
Nuk ka pak raste kur pronareumlt e mediave e masin lirineuml e tyre me cakun ku
fillon ldquoe drejta e pushtetit politik peumlr teuml prekur lirineuml e interesave teuml tyre
personalerdquo dhe jo lirineuml e teuml drejteumls peumlr teuml informuar opinionin publik Neuml
keumlto raste kultivohet ldquoe drejta negativerdquo e liriseuml seuml shtypit Seuml paku peumlr
Shqipeumlrineuml ky fenomen eumlshteuml shumeumlzuar vitet e fundit Sipas analisteumlve qeuml i
ndjekin dhe komentojneuml keumlto statistika pjesa deumlrmuese e gazetave dhe
televizioneve private shqiptare janeuml neuml proneumlsi teuml biznesmeneumlve qeuml nuk kaneuml
biznes teuml pareuml median Kryesisht janeuml firma teuml fuqishme ndeumlrtimesh etj qeuml
me median e tyre mbrojneuml seuml pari interesat personale por jo teuml shoqeumlriseuml Ka
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
17
neuml Tiraneuml media qeuml qytetareumlt
kaneuml filluar t‟i emeumlrtojneuml
ldquoPerandori mediashrdquo Teuml tilla si
ldquoPerandoria Klanrdquo ldquoTop Chanalrdquo
apo edhe ndonjeuml gazeteuml e shkruar
qeuml peumlrdoret peumlr teuml mbuluar
biznese teuml tjera Prej vitesh ka pronareuml mediash qeuml hyjneuml neuml
zyreumln e kryeministrave si neuml
shteumlpineuml e tyre Qeuml emeumlrojneuml
drejtoreuml zeumlveumlndeumlsministra e
ambasadoreuml me shumiceuml por
edhe ministra pavareumlsisht
peumlrvojeumls dhe zoteumlsiseuml qeuml kaneuml peumlr
teuml drejtuar Dhe keumlteuml e beumljneuml si me
kryeministra teuml djathteuml ashtu
edhe teuml majteuml
Ateumlhereuml sa janeuml teuml gatsheumlm keumlta njereumlz (qeuml kaneuml mediat pas vetes)
qeuml teuml paguajneuml peumlr lirineuml e veumlrteteuml
lirineuml pozitive teuml shtypit Neumlse
dhjetra gazetareuml meuml seuml paku
humbin puneumln burimin e
mbajtjes seuml familjes s tyre teuml tjereuml
si libanezja Chidiac humbin
gjymtyreumlt e trupit si ccedilmim se
kaneuml theumlneuml teuml verteteumln apo meuml
keq kur vriten e zhduken duke
paguar ccedilmim capital keumlto soj mediash qeuml kemi ne neuml Shqipeumlri
nuk paguajneuml si ccedilmim peumlr
theumlnien veteumlm teuml seuml veumlrteteumls asnjeuml
qindarkeuml qeuml peumlrfitojneuml prej
pushtetit Nuk paguajneuml ldquoasnjeuml
diteuml mangutrdquo neuml pushimet e luksit
apo nuk refuzojneuml qofteuml edhe njeuml
darkeuml neuml shoqeumlrineuml e
pushtetareumlve neumlpeumlr hotelet e
shtrenjta
Natyrisht qeuml qeveria ka pjeseumln e
hallkave teuml sajeuml neuml zinxhirin e
liriseuml seuml medias neuml vendin e veteuml
dhe se politika e sajeuml duhet teuml
peumlrmireumlsohet vazhdimisht neuml keumlteuml
drejtim Peumlr mua qeveri-shtyp
nuk duhet teuml rrineuml as afeumlr as larg
Afeumlr-ngrohen larg-ftohen Teuml dya
janeuml teuml deumlmshme ldquoNgrohjardquo na
beumln paleuml ftohja na beumln qeuml teuml
luleumlzojeuml kritika jodashamireumlse e
peumlr interesa meskine Qeveriteuml le teuml beumljneuml puneumln e tyre por neuml keumlteuml
kontekst mediat duhet teuml luftojneuml
teuml peumlrmireumlsojneuml imazhin e tyre
dhe teuml mos ankohemi se ldquona
mungojneuml liriteuml pozitiverdquo kur neuml
shumeuml raste tentojmeuml teuml kemi ldquoliri
negativerdquo Neuml keumlteuml rast shtypi ka
shkareuml nga misioni i vet Ateumlhereuml
ccedildo njeri duhet teuml keteuml njeuml gazeteuml peumlr teuml mbrojtur interesat e veta
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
18
Mag phil Dr Kurt Gostentschnigg Graz
Kombi si Shpirt Kolektiv (pjesa e dyteuml)
Njeuml krahasim i pareuml i ccedileumlshtjes shqiptare me ccedileumlshtjen indiane neuml driteumln e Jogeumls Integrale teuml Shri Aurobindos
Peumlr temeumln toneuml teuml peumlrgjithshme me reumlndeumlsi janeuml theumlniet e
Shri Aurobindos dhe teuml Neumlneumls mbi nivelet universale teuml
Koshienceumls pjeseumlt e Qenies seuml njeriut dhe Qenien
Kolektive7Neuml organizimin e pjeseumlve teuml Qenies ka dy
sisteme teuml cilat janeuml njeumlkoheumlsishtaktivedhe janeuml teuml
ndeumlrthurura me njeumlri-tjetrin njeuml sistem vertikal dhe njeuml
sistem koncentrik8Sistemi vertikal eumlshteuml si njeuml shkalleuml e cila peumlrbeumlhet nga nivelet e ndryshme teuml Koshienceumls
duke i renditur nga meuml i uleumlti Jokoshienca deri tek meuml i
larti Sat-Ccedilit-TapasShakti-Ananda (sanskr sat-cit-
tapasśakti-ānanda)Hemisfera Meuml E Larteuml mbreteumlria e
Frymeumls seuml peumlrkryer e teuml peumlrhershme ndahet nga
Hemisfera Meuml E uleumlt ku Fryma9 eumlshteuml e mbuluar nga
MentaljaMendja VitaljaJeta dhe
MateriaFizikjaTrupi neumlpeumlrmjet nivelit ndeumlrmjeteumlsues
teuml Mbimentales e cila peumlrfshin edhe disa nivele teuml tjera
ndeumlrmjeteumlsuese Hemisfera Meuml E Larteuml dhe Nivelet
Ndeumlrmjeteumlsuese seuml bashku peumlrbeumljneuml Mbikoshienceumln e cila peumlrbeumlhet nga nivelet meuml teuml larta teuml Koshienceumls mbi
Mendjen e zakonshme nga e cila Koshienca Meuml E Larteuml
zbret poshteuml neuml nivelet meuml teuml uleumlta teuml Qenies peumlr teuml
zhvilluar ngadaleuml njeriun spiritual nga gjendja e gjysmeuml-
kafsheumls mentale Mbikoshienca peumlrfshin nivelet peumlrtej
Mentales dmth Realitetin Suprem teuml quajtur Sat-Ccedilit-
TapasShakti-Ananda Teuml Qeneuml-Koshienceuml-Forceuml-
Lumturi dhe Supramentalen si dhe ndash neuml rend zbriteumls ndash
nivelet meuml teuml larta teuml Mentales dmth Mbimentalen
Mentalen Intuitive Mentalen E Ndriccediluar dhe Mentalen
Meuml Teuml Larteuml
Qenia Hyjnore E Vetme ka kateumlr aspekte Teuml Qeneuml
(Sat) Koshienceuml (Ccedilit) Forceuml (TapasShakti) dhe
Lumturi (Anandeuml) Hyjnorja Qenia Supreme nga e cila
teuml gjitheuml vijneuml neuml teuml cileumln teuml gjitheuml janeuml dhe tek e cila teuml
gjitheuml kthehen eumlshteumlTeuml Qeneuml-Koshienceuml-Forceuml-
Lumturi(Sat-Ccedilit-TapasShakti-Ananda) Ajo
manifestohet si Teuml Qeneumlt e pafund esenca e seuml cileumls
7Sri Aurobindo (2003) The Future Evolution of Man The Divine Life
upon Earth Compiled with a Summary and Notes by P B Saint-Hilaire
Twin Lakes Lotus Press (shqip Shri Aurobindo (2014) Evolucioni i
ardhsheumlm i njeriut Jeta hyjnore neuml Tokeuml Veteumlbotim me njeuml hyrje teuml
holleumlsishme teuml botuesit dhe peumlrkthyesit Kurt Gostentschnigg neuml ccedileumlshtje
peumlrkthimore dhe terminologjike si dhe neuml biografineuml dhe vepreumln e
autorit) The Psychic Being (1999) Soul Its nature mission and
evolution Selections from the works of Sri Aurobindo and The
Mother Twin Lakes Lotus Press (shqip Qenia Psikike (2014)
Shpirti natyra misioni dhe evolucioni i tij E peumlrpiluar nga veprat e
Shri Aurobindos dhe e NeumlneumlsVeteumlbotim me njeuml hyrje teuml holleumlsishme teuml
botuesit dhe peumlrkthyesit Kurt Gostentschnigg neuml ccedileumlshtje peumlrkthimore dhe
terminologjike si dhe neuml biografineuml dhe vepreumln e autoreumlve) Our Many
Selves (2002) Practical Yogic Psychology Selections from the works
of Sri Aurobindo and the Mother Compiled with an Introduction by A
S Dalal Twin Lakes Lotus Press CWSAVeumlll 25 The Human Cycle
and The Ideal of Human Unity 8 Lidhur me paragrafeumlt vijueseumlshih Our Many Selves (2002) f xix-
xxxv dhe 11-103 9bdquoFrymeumlldquo neuml kuptimin e Shpirtit Teuml Veteumlm Teuml Peumlrgjithsheumlm e
Hyjnores e Pereumlndiseuml e Zotit
eumlshteuml Koshienca me Forceumln e saj teuml brendaqeneumlsishme
Esenca e Koshienceumls eumlshteuml Lumturi
veteumlgeumlzimldquoSatccedilittapasananda eumlshteuml njeuml Teuml Qeneuml e
peumlrhershme e cila jemi ne pastaj njeuml Koshienceuml e
peumlrhershme e cila veumlshtron puneumlt e saja brenda nesh
dhe teuml tjereumlve njeuml vullnet i peumlrhersheumlm ose njeuml Forceuml e
peumlrhershme e asaj Koshience e cila shprehet neuml veprimtari teuml pafund njeuml Lumturi e peumlrhershme e cila i
geumlzohet vetvetes dhe teuml gjitha veprimtarive teuml saja Ajo
veteuml si Meuml E Larta eumlshteuml e qeumlndrueshme e
pandryshueshme e pakoheuml e pahapeumlsireuml dhe e qeteuml neuml
pafundeumlsineuml e veprimtarive teuml saja jo e ndryshuar nga
ndryshimet e tyre jo e ndareuml nga shumeumlsia e tyre jo e
zmadhuar ose e zvogeumlluar nga zbaticat dhe baticat neuml
detrat e koheumls dhe hapeumlsireumls jo e ccediloroditur nga
kontradiktat e tyre teuml dukshme ose e kufizuar nga
kufizimet e tyre teuml synuara nga Hyjnorja
Satccedilittapasananda eumlshteuml uniteti i shumanshmeumlriseuml seuml gjeumlrave teuml manifestuara harmonia e peumlrhershme e teuml
gjitha variacioneve dhe kundeumlrshtive teuml tyre peumlrsosuria
e pafund e cila i justifikon kufizimet e tyre dhe eumlshteuml
qeumlllimi i papeumlrsosmeumlrive teuml tyrerdquo10
Supramentalja eumlshteuml Koshienca E Seuml Veumlrteteumls dija
hyjnore Koshienca dhe Forca meuml e larteuml hyjnore teuml
cilat veprojneuml neuml univers Ajo eumlshteuml njeuml parim i
Koshienceumls i cili qeumlndron sipeumlr Mendjes dhe ekziston e
vepron neuml teuml veumlrteteumln dhe unitetin themelor teuml gjeumlrave
dhe jo sikurse Mendja neuml shfaqjet dhe ndarjet e tyre
fenomenale Karakteri i saj fundamental eumlshteuml dije neumlpeumlrmjet identitetit me aneuml teuml seuml cileumls njihet Vetja Teuml
Qeneuml-Koshienceuml-Forceuml-Lumturi HyjnoreSat-Ccedilit-
TapasShakti-Ananda dhe gjithashtu e veumlrteta e
manifestimit Sipas Shri Aurobindos termi
ldquoSupramentalerdquo do teuml thoteuml njeuml nivel mbikoshient i
Qenies qeuml ndodhet jo veteumlm sipeumlr Mendjes por edhe
peumlrtej asaj sepse ai eumlshteuml radikalisht i ndrysheumlm nga ajo
Supramentalja eumlshteuml peumlrtej dhe e ndryshme jo veteumlm neuml
lidhje me Mendjen e zakonshme por edhe neuml krahasim
me nivelet mbikoshiente teuml Mendjes dmth me
Mentalen Meuml Teuml Larteuml Mentalen E Ndriccediluar Mentalen Intuitive dhe Mbimentalen Ndeumlrsa teuml gjitha keumlto nivele
mbikoshiente teuml Mendjes janeuml peumlrzierje teuml driteumls dhe
erreumlsireumls teuml dijes dhe padijes Supramentalja eumlshteuml
Koshienca E Seuml Veumlrteteumls totalisht pa
padijeldquoSupramentalja eumlshteuml neuml esenceumln e saj teuml
mireumlfillteuml njeuml Koshienceuml E Seuml Veumlrteteumls gjithnjeuml e lireuml
nga padija njeuml koshienceuml e cila eumlshteuml themeli i
ekzistenceumls soneuml aktuale natyrale ose evolucionare dhe
nga e cila natyra brenda nesh peumlrpiqet teuml arrijeuml tek
veteumldija dhe boteumldija dhe tek njeuml koshienceuml e drejteuml dhe
10
Sri Aurobindo (1970) The Synthesis of Yoga Pondicherry Sri
Aurobindo Ashram f 395 keumltu dhe neuml vijim e peumlrkthyer nga autori
Kurt Gostentschnigg nga anglishtja neuml shqipe
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
19
njeuml peumlrdorim i drejteuml i ekzistenceumls soneuml neuml univers
Supramentalja ngaqeuml eumlshteuml njeuml Koshienceuml E Seuml
Veumlrteteumls e zoteumlron keumlteuml dije teuml brendaqeneumlsishme dhe
keumlteuml fuqi teuml ekzistenceumls seuml veumlrteteuml Rrjedha e saj eumlshteuml e drejteuml dhe mund teuml shkojeuml direkt tek qeumlllimi i saj Fusha
e saj eumlshteuml e gjereuml dhe mund teuml beumlhet madje e
pakufishme sepse natyra e saj e mireumlfillteuml eumlshteuml dije
Ajo nuk duhetteuml fitojeuml dije por e zoteumlron ateuml neuml teuml
drejteumln e vet Hapat e saj nuk janeuml nga padija neuml njeuml
driteuml teuml papeumlrkryer por nga njeuml e veumlrteteuml neuml njeuml teuml
veumlrteteuml meuml teuml madhe nga njeuml perceptim i drejteuml neuml njeuml
perceptim meuml teuml thelleuml nga intuita neuml intuiteuml nga
ndriccedilimi neuml ndritshmeumlrineuml absolute dhe teuml pakufi nga
gjereumlsiteuml rriteumlse neuml pafundeumlsineuml e mireumlfillteuml Neuml kulmin e
saj ajo zoteumlron plotdijen hyjnore dhe plotfuqineuml hyjnore Neuml leumlvizjen e sajteuml shkalleumlshkallshmeevolucionare teuml
veteumlmanifestimit neumlpeumlrmjet seuml cileumls ajo do teuml zbulojeuml neuml
fund larteumlsiteuml e veta meuml teuml larta ajo duhet teuml jeteuml neuml
natyreumln e saj teuml mireumlfillteuml esencialisht e lireumlnga padija
dhe gabimi Ajo niset nga e veumlrteta dhe drita dhe leumlviz
gjithmoneuml neuml teuml veumlrteteuml dhe driteumlrdquo11
Midis Supramentales dhe Mentales ka shkallare meuml teuml
larta teuml Mendjes teuml cilat gjenden peumlrmbi Mendjen toneuml
normale dhe ccedilojneuml tek Supramentalja Keumlto stade nivele
teuml njeumlpasnjeumlshme ose fuqi graduale teuml Qenies janeuml teuml
fshehura neuml pjeseumlt tona mbikoshiente Neuml njeuml rend zbriteumls shkallaret e Mentales Seuml Spiritualizuar janeuml si
vijon Mbimentalja me kateumlr nivelet e saja teuml cilat janeuml
Mbimentalja Supramentale Mbimentalja E Mireumlfillteuml
Mbimentalja Intuitive dhe Mbimentalja Mentale si dhe
tri forcat mbimentale Mentalja Intuitive Mentalja E
Ndriccediluar dhe Mentalja Meuml E Larteumlteuml cilatvendosin
kalimin nga Mbimentalja neuml Mentale
Ndeumlrsa Supramentalja eumlshteuml Koshienca totale E Seuml
Veumlrteteumls Mbimentalja si delegatja e Koshienceumls
Supramentale neuml padijen kozmike i teumlrheq poshteuml ndarazi teuml veumlrtetat duke u dheumlneuml atyre njeuml identitet teuml
veccedilanteuml Mbimentalja eumlshteuml ldquonjeuml ekran i ngjashmeumlriseuml
seuml pangjashme neumlpeumlrmjet teuml cilit Supramentalja mund
teuml veprojeuml neuml meumlnyreuml indirekte mbi njeuml injoranceuml
erreumlsira e seuml cileumls nuk do teuml mund teuml duronte ose teuml
merrte ndikimin direkt teuml njeuml drite supreme Pikeumlrisht
projektimi i keumlsaj Mbimentaleje teuml ndritshme mundeumlson
difuzionin e njeuml drite teuml zvogeumlluar neuml padije dhe hedhjen
e keumlsaj hijeje teuml kundeumlrt e Jokoshienceumls e cila kapeumlrdin
gjitheuml driteumlnneuml vetvete Ngaqeuml Supramentalja ia
transmeton Mbimentales teuml gjitha realitetet e saja por
ia leuml asaj trsquoi formulojeuml ato neuml njeuml leumlvizje dhe neuml peumlrputhje me njeuml koshienceuml teuml gjeumlrave e cila eumlshteuml ende
njeuml vizion i seuml veumlrteteumls dhe megjithateuml njeumlkoheumlsisht njeuml
prind i pareuml i injoranceumlsrdquo12 Neuml njeuml leteumlr drejtuar njeuml
sad‟haku13 Shri Aurobindo shkruan ldquo Mbimentalja e
njeh Teuml Vetmin si mbeumlshtetjen esenceumln dhe fuqineuml
fundamentale teuml teuml gjitha gjeumlrave por neuml lojeumln e saj
11
Sri Aurobindo (1989) The Supramental Manifestation
Pondicherry Sri Aurobindo Ashram f 41 v 12
Sri Aurobindo (1970) The Life Divine Pondicherry Sri Aurobindo
Ashram f 278 v 13
Njeuml njeri qeuml peumlrpiqet peumlr veteumlrealizim duke u angazhuar neuml
praktikimin eSad‟haneumls (sanskr Sādhanā) ose Jogeumls
dinamikekarakteristike ajo e veuml theksin neuml fuqineuml e saj
ndareumlse teuml shumeumlsiseuml dhe provon trsquoia japeuml ccedildo fuqie ose
ccedildo aspekti shansin e tij teuml ploteuml teuml manifestimit duke u
mbeumlshtetur neuml teuml qeneumlt njeuml themelor peumlr teuml shmangur disharmoni ose konflikt Ccedildo Pereumlndi siccedil eumlshteuml krijon
boteumln e saj por pa konflikt me teuml tjerat Ccedildo aspekt ccedildo
ide ccedildo forceuml e gjeumlrave mund teuml ndihet neuml energjineuml ose
shkeumllqimin e vet teuml ploteuml teuml veccediluar dhe teuml peumlrpunojeuml
vlerat e veta pa krijuar disharmoni sepse Mbimentalja
zoteumlron sensin e pafundeumlsiseuml dhe neuml pafundeumlsineuml e
veumlrteteuml (jo hapeumlsinore) janeuml teuml mundura shumeuml
pafundeumlsi peumlrputheumlserdquo14
Intuita eumlshteuml njeuml fuqi e Koshienceumls afeumlr dhe e afeumlrme
me dijen origjinale neumlpeumlrmjet identitetit Ccedilka eumlshteuml vizion direkt intim neuml Mentalen Intuitive beumlhet ndriccedilim
neuml Mentalen E Ndriccediluar dhe mendim-dije neuml Mentalen
Meuml Teuml LarteumlKjo Intuiteuml e veumlrteteuml dhe autentike duhet
dalluar nga njeuml fuqi e arsyes mentale e cila mund teuml
ngateumlrrohet shumeuml lehteuml me teuml nga ajo fuqi e arsyetimit
teuml peumlrfshireuml qeuml e arrin konkluzionin e saj me njeuml hop
dhe nuk ka nevojeuml peumlr hapat e zakonsheumlm teuml mendjes
logjike Meqeuml zakonisht intuiteuml do teuml thoteuml fuqia e
kuptimit teuml gjeumlrave neuml meumlnyreuml teuml menjeumlhershme pa
pasur nevojeuml peumlr njeuml argumentim koshient Neuml keumlteuml
kuptim teuml zakonsheumlm intuita mund teuml mbeumlshtetet neuml njeuml
ndjesi ose mund teuml jeteuml njeuml arsyetim i shpejteuml neumlnkoshient dukeu bazuar neuml shenja subtile teuml cilat nuk
kuptohen neuml meumlnyreuml koshiente Por termin ldquoIntuiteumlrdquo i
cili ka njeuml konotacion shumeuml meuml teuml thelleuml Shri
Aurobindo e peumlrdor neuml lidhje me nivelin mbikoshient
poshteuml Mbimentales dhe sipeumlr Mentales SeumlNdriccediluar
Mentalja Intuitive ldquoeumlshteuml gjithnjeuml diccedilka qeuml hidhet direkt
nga njeuml identitet i fshehur Kur koshienca e subjektit
takohet me koshienceumln neuml objekt ateumlhereuml ajo depeumlrton
neuml teuml dhe sheh ndien ose vibron me ateuml teuml veumlrteteuml qeuml ajo
e kontakton dhe pastajprej forceumls seuml takimit Intuita
hidhet jashteuml si njeuml shkeumlndijeuml ose rrufe Ose kur koshienca edhe pa njeuml takim teuml tilleuml shikon brenda
vetes dhe ndien atje neuml meumlnyreuml direkte e intime teuml
veumlrteteumln ose teuml veumlrtetat teuml cilat gjenden neuml brendeumlsi ose
kontakton forcat e fshehura prapa dukjes seuml jashtme
ateumlhereuml shpeumlrthen gjithashtu njeuml driteuml intuitive Ose kur
koshienca takohet me Realitetin Suprem ose Realitetin
Spiritual teuml gjeumlrave dhe qenieve dhe peumlrjetonprej
kontaktit njeuml bashkim me teuml ateumlhereuml shkeumlndija rrufeja
ose flaka e perceptimit intim teuml seuml veumlrteteumls shkreptin neuml
thelleumlsiteuml e sajardquo15
Mentalja E Ndriccediluar eumlshteuml njeuml mendje e driteumls spirituale dhe e veumlshtrimit teuml brendsheumlm Eumlshteuml njeuml shqiseuml
spirituale e cila kap diccedilka nga substanca e seuml veumlrteteumls
Veprimi i saj i cili shoqeumlrohet nga veumlrshimi poshteuml i njeuml
drite teuml brendshme teuml dukshme mund teuml ndriccedilojeuml deri neuml
njeuml fareuml grade pjeseumlt e qenies seuml njeriut nga Mentalja
mbi Vitalen deri neuml qelizat e Trupit Keumltu teuml
menduariteumlshteuml veteumlm njeuml funksion dyteumlsor peumlr teuml
shprehur ccedilfareuml po veumlshtrohet ldquoQarteumlsia e inteligjenceumls
drita e saj e qeteuml e diteumls i hap vend ose i neumlnshtrohet njeuml
14
Sri Aurobindo (1970) Letters on Yoga I f 244 15
Sri Aurobindo (1970) The Life Divine f 946 v
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
20
shkeumllqimi intensiv dhe njeuml ndriccedilimi teuml Frymeumls Njeuml lojeuml e
shkreptimave teuml seuml veumlrteteumls dhe fuqiseuml spirituale hyn me
forceuml nga lart neuml koshienceuml dhe i shton ndriccedilimit teuml qeteuml
e teuml madh dhe zbritjes seuml gjereuml teuml paqes teuml cileumlt e karakterizojneuml ose shoqeumlrojneuml veprimin e parimit meuml teuml
larteuml spiritual njeuml zjarr teuml forteuml teuml realizimit dhe njeuml
ekstazeuml dalldiseumlse teuml dijesrdquo16
Mentalja Meuml E Larteuml eumlshteuml njeuml nivel i pareuml i Koshienceumls
Spirituale njeuml mendim-mentale e ndritshme neuml teuml cileumln
njeriu beumlhet vazhdimisht dhe ngushteumlsisht koshient peumlr
Veten dhe Teuml Vetmin si dhe normalisht di dhe sheh me
keumlteuml koshienceuml Tipari i saj eumlshteuml njeuml njohje automatike e
spontane me karakter kozmik njeuml lloj teumlreumlsie i
veumlshtrimit teuml seuml veumlrteteumls me njeuml shikim teuml veteumlm dhe me formulime teuml mendimit njeuml realizim efektiv i
perceptimeve teuml saja me aneuml teuml veteumlfuqiseuml seuml ideseuml Ky
mendim nuk eumlshteuml njeuml dije e fituar por veteumlzbulimi i
urteumlsiseuml seuml peumlrjetshme Ideteuml e saja mbillen neuml zemeumlr dhe
jeteuml si njeuml forceuml e cila duhet teuml peumlrpunohet ldquoFuqia e
Mentales Meuml Teuml Larteuml spirituale dhe forca e saj e ideve
modifikohen dhe pakeumlsohen gjateuml hyrjes seuml tyre neuml
mendeumlsineuml toneuml Prandaj ato nuk mjaftojneuml peumlr trsquoi
zhdukur gjitheuml keumlto kundeumlrshtime dhe peumlr teuml krijuar njeuml
Qenie Supramentale Mireumlpo ato mund teuml realizojneuml njeuml
shndeumlrrim teuml pareuml i cili mundeumlson njeuml ngjitje teuml
meumltejshme dhe njeuml zbritje meuml teuml fuqishme Ato mund teuml peumlrgatisin njeuml integrim teuml meumltejsheumlm teuml qenies neuml njeuml
forceuml meuml teuml larteuml teuml koshienceumls dhe dijesrdquo17
Megjitheumlse teuml ndara dhe teuml ndryshme Mentalja Vitalja
dhe Fizikja janeuml teuml ndeumlrlidhura dhe ndeumlrveprojneuml
Prandaj ato u japin shkas neumlnndarjeve teuml dallueshme neuml
keumlto pjeseuml kryesore teuml QeniesMentale ose Mendje ka
veccedilaneumlrisht kuptimin e asaj pjese teuml natyreumls e cila ka teuml
beumljeuml me njohjen dhe inteligjenceumln me ideteuml perceptimet
mentale reagimet e mendimit ndaj gjeumlrave me leumlvizjet
dhe formimet veumlrtet mentale vizionin dhe vullnetin mental etj qeuml janeuml pjeseuml e inteligjenceumls seuml njeriut
Mentalja e zakonshme peumlrbeumlhet nga tri pjeseuml kryesore
Mentalja e Mireumlfillteuml Mentalja Vitale dhe Mentalja
FizikeMentalja E Mireumlfillteuml ndahet neuml tri pjeseuml
Mentalja Menduese ose intelekti e zeumlneuml me ide dhe dije
neuml vetvete Mentalja Dinamike e zeumlneuml me nxjerrjen
jashteuml teuml forcave mentale peumlr realizimin e ideve
Mentalja Shpreheumlse e zeumlneuml me shprehjen e ideve neuml
jeteumlMentalja Vitale ose mendja e deumlshireumls eumlshteuml njeuml lloj
ndeumlrmjeteumlseje midis Vitales dhe Mentales Seuml Mireumlfillteuml
Funksioni i saj nuk eumlshteuml teuml mendojeuml dhe teuml arsyetojeuml teuml
perceptojeuml teuml shqyrtojeuml teuml zbulojeuml ose teuml vlereumlsojeuml gjeumlra por teuml planifikojeuml teuml eumlndeumlrrojeuml ose teuml imagjinojeuml
se ccedilka mund teuml beumlhet Mentalja Vitale eumlshteuml njeuml mendje
e vullnetit veprimit dhe deumlshireumls dinamike dhe merret
me shijim dhe pasje forceuml dhe zbatim me geumlzim dhe
vuajtje dheumlnie dhe marrje rritje dhe zgjerim etj
Mentalja Vitale eumlshteuml e peumlrzier me Vitalen Prandaj ajo
nuk qeveriset si Mentalja Menduese nga arsyeja por
nga impulset dhe deumlshirat e Vitales Ajo peumlrpiqet t‟i
justifikojeuml dhe arsyetojeuml veprimet teuml cilat bazohen neuml
16
Po aty f 944 17
Po aty f 944
impulset dhe deumlshirat e VitalesMentalja Fizike merret
veteumlm me gjeumlra fizike Ajo kufizohet nga pamja dhe
peumlrvoja fizike e gjeumlrave i mentalizon eksperiencat e
kontaktit me jeteumln e jashtme dhe me gjeumlrat dhe nuk shkon peumlrtej tyre Mentalja Fizike eumlshteuml e peumlrzier me
Fiziken dhe merr pjeseuml neuml karakteristikat e Koshienceumls
Fizike si plogeumlshti erreumlsireuml dhe peumlrseumlritje mekanike teuml
cilat manifestohen neuml Mendjen Fizike si mpirje mentale
konservatizeumlm dyshim dhe mendime obsesiveMentalja
Mekanike e lidhur ngushteumlsisht me Mentalen Fizike
peumlrseumlrit pa dobi gjithccedilka qeuml ka ndodhur Karakteristika e
saj eumlshteuml ajo e njeuml makine qeuml eceumln pa ndeumlrprerje sa hereuml
qeuml neuml teumlshfaqen mendime
Qenia Vitale ose natyra e jeteumls peumlrbeumlhet nga deumlshirat sensacionet ndjenjat pasionet impulset energjiteuml e
veprimit dhe nga gjitheuml loja e instinkteve posesive dhee
teuml tjerave teuml lidhura me teuml si inati frika lakmia epshi
etj Energjia e jeteumls Prana(sanskr prāṇa) e cila
gjalleumlron trupin eumlshteuml njeuml aspekt i VitalesVitalja
peumlrbeumlhet nga tri pjeseuml kryesore Vitalja Meuml E Larteuml
Vitalja E MesmeVitalja E Mireumlfillteuml dhe Vitalja Meuml E
UleumltVitalja Meuml E Larteuml eumlshteuml Vitalja Mentale dhe
Vitalja Emocionale teuml marra bashkeumlVitalja Mentale u
jep emocioneve deumlshirave pasioneve sensacioneve ose
leumlvizjeve teuml tjera teuml Qenies Vitale njeuml shprehje mentale
neumlpeumlrmjet teuml menduarit teuml folurit ose ndonjeuml meumlnyre tjeteumlrVitalja Emocionale eumlshteuml vendi i ndjenjave teuml
ndryshme si dashuria (njereumlzore) geumlzimi hidheumlrimi
urrejtja etjVitalja E Mesme ose Vitalja E Mireumlfillteuml
eumlshteuml dinamike e ndjeshme dhe e pasionuar Ajo eumlshteuml
vendi i deumlshirave dhe reagimeve meuml teuml forta vitale si
ambicia krenaria frika lavdidashja teumlrheqjet dhe
shtytjet deumlshirat dhe pasionet e teuml gjitha llojeve Peumlrveccedil
keumlsaj ajo eumlshteuml fusha e shumeuml energjive vitaleVitalja
Meuml E Uleumlt peumlrbeumlhet nga leumlvizjet meuml teuml vogla teuml jeteuml-
deumlshireumls dhe jeteuml-reagimeve njereumlzore Ajo merret me
deumlshirat dhe ndjenjat meuml teuml vogla si deumlshira peumlr ushqim deumlshirat seksuale peumllqimet dhe mospeumllqimet mburrja
zeumlnkat deumlshira peumlr leumlvdateuml zemeumlrimi dhe deumlshirat e
tjera teuml vogla teuml ccedildo llojiVitalja Fizike eumlshteuml ajo pjeseuml e
Vitales e cila eumlshteuml e drejtuar ploteumlsisht ndaj gjeumlrave
fizike dhe eumlshteuml e mbushur me deumlshira lakmi dhe
keumlrkesa peumlr keumlnaqje neuml nivelin fizik
(vijon)
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
21
Gjon Keka Graz
Gjergj Kastrioti atlet i liriseuml seuml Arbeumlriseuml
Gjergj Kastriot Skeumlnderbeu nuk ishte veteumlm ldquoAtlet i Krishtitrdquo i shpallur nga
Papa Kaliksti por ai ishte atlet edhe neuml kuptimin fizik Ai kishte trup teuml
zhvilluar teuml njeuml atletiku dhe shumeuml autoreuml e kronisteuml teuml koheumls e theksojneuml
keumlteuml neuml studimet e tyre Por mbi teuml gjitha peumlrveccedil zhvillimit muskulor trupor
qeuml kishte ai ishte edhe njeuml ldquoatlet i lufteumls peumlr lirirdquo ose meuml mireuml mund teuml them
ishte ldquoAtlet i Liriseumlrdquo Neuml lufteuml me akrobacionet e tij dhe strategjineuml e tij teuml
njohur ai korrte fitore neuml teuml gjitha fushat Dhe siccedil meumlsojmeuml nga peumlrvoja liria
keumlrkon atleteuml peumlr teuml mbeumlrritur te qeumlllimi i realizimit teuml saj Por jo veteumlm atleteuml edhe patrioteuml e liridasheumls sepse njeuml shoqeumlri apo individ qeuml nuk e do
lirineuml ai kurreuml nuk mund teuml beumlhet atlet i Liriseuml
Skenderbeu neuml Krujeuml
Edhe atleteumlt e liriseuml e kaneuml derdhur gjakun e tyre neuml rreumlnjeumlt e pemeumls seuml
kombit teuml tyre Kjo peumlr faktin se neumlpeumlrmjet sakrificave teuml tyre neuml rritjen e
Pemeumls seuml Kombit atdheu i tyre ka arritur teuml keteuml shkeumllqimin e driteumls dhe teuml
zhvillimit teuml seuml mireumls seuml peumlrbashkeumlt
Veteumlm mohuesit renegateumlt teuml veumlllazeumlruarit me pushtuesin turk neuml fakt ata
kaneuml neuml zemrat e tyre varrin dhe jo jeteumln e lirineuml ata e peumlrdhosin petkut e
pasteumlr arbeumlror dhe identitetin kombeumltar europian teuml Arbeumlriseuml Zemra e njeuml
shoqeumlrie e njeuml arbeumlrori teuml veumlrteteuml ose eumlshteuml zemeumlr e vulosur me Lirineuml Kastriotiane ose nuk mund teuml jeteuml zemeumlr e njeuml arbeumlrori teuml veumlrteteuml
Skeumlnderbeu ishte ldquoAtlet i Liriseumlrdquo sepse shkronjat e arta teuml Liriseuml i kishte teuml
shkruara neuml brendeumlsineuml e zemreumls seuml tij Gjergj Kastrioti nuk kishte frikeuml nga
sakrifica e madhe peumlr teuml veumlrteteumln dhe drejteumlsineuml ai neuml fakt hoqi doreuml nga liria
e tij neuml momentin kur ndeumlrmori planin e tij teuml madh neuml rikthim peumlr teuml
shpeumltuar lirineuml e Arbeumlriseuml Kjo do teuml thoteuml se ai e vendosi shpirtin dhe veten
neuml teumlreumlsi si flijim peumlr atdheun edhe pse planin e rikthimit e kishte beumlreuml neuml
meumlnyreuml teuml peumlrsosur Edhe peumlrkundeumlr rreziqeve teuml shumta si nga armiqteuml e
jashteumlm ashtu edhe nga ata teuml
brendsheumlm ai mbeti njeuml lider
vizionar njeuml strateg njeuml arbeumlror
besnik i udheumls seuml eteumlrve dhe njeuml
engjeumlll mbrojteumls i themeleve teuml
shtetit teuml Arbeumlriseuml qeuml tashmeuml ishte
rimeumlkeumlmbur dhe unifikuar
Skeumlnderbeu luftoi me guxim dhe
ushtarakisht pro libertate Arberia
et Europa pra peumlr lirineuml e Arbeumlriseuml
dhe teuml Europeumls Kjo e beumln ateuml njeuml
engjeumlll mbrojteumls teuml atdheut teuml
peumlrbashkeumlt europian dhe teuml
civilizimit teuml saj Faleuml liriseuml seuml tij
qeuml i kishte hedhur rreumlnjeumlt neuml zemreumln
e tij e gjitheuml Arbeumlria sepse ai ishte
shpresa e vetme vendi neuml koheumln e
tij geumlzonte lirineuml e veumlrteteuml peumlr teuml jetuar vepruar dhe punuar si
arbeumlror i veumlrteteuml europian Virtytet
e tij konstante e shpaloseumln ateuml jo
veteumlm si njeuml ldquoAtlet teuml Liriseumlrdquo por
edhe si njeuml vizionar e ligjbeumlreumls peumlr
teuml mireumln e vendit teuml tij Veumlrtet po teuml
analizohet neuml teumlreumlsi vepra dhe jeta e
tij neuml sheumlrbim dhe mbrojtje deri neuml
fund teuml jeteumls seuml tij teuml Arbeumlriseuml dhe
Europeumls ateumlhereuml ai del teuml jeteuml edhe
njeuml ldquoAtlet i Liriseumlrdquo njeuml atlet i
famsheumlm inclytus Athleta jo veteumlm i Arbeumlriseuml por edhe i teumlreuml kontinentit
europian ndeumlrsa peumlr shumeuml
historianeuml studiues dhe shkrimtareuml
teuml ndrysheumlm europianeuml Gjergj
Kastriot Skeumlnderbeu ishte Mburoja
Gideoni Athleta Christi
Shpeumltimtari Makabeu etj
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
22
Ylli Prebibaj Tiraneuml
Nikaj-Meumlrturi neuml veumlshtrimin e disa hulumtuesve teuml huaj (pjesa e treteuml)
III
Trasheumlgimia kulturore dhe
natyrore neuml dekadat e para teuml
shekullit XX-teuml
Trasheumlgimia kulturore neuml Nikaj-
Meumlrtur ploteumlson mozaikun e
kultureumls kombeumltare neumlpeumlrmjet
eposit teuml kreshnikeumlve toponimiseuml
arkitektureumls seuml kullave gjameumls seuml
burrave veccedilorive dialektore etj
Krahina nuk u doreumlzua ndaj situatave teuml kobshme ekonomike
qeuml kishte kaluar por vijoi teuml
ruante mrekullisht ndeumlr breza
keumlto referenca identitare
Konsideratat qeuml ndeshim shpesh
se zona teuml caktuara neuml viset
shqiptare u detyruan t‟i
neumlnshtroheshin kulturalisht
sunduesve teuml huaj ndoshta duhen
rivlereumlsuar peumlr aq koheuml sa ldquovisaret kombeumltarerdquo i kemi teuml mireumlruajtura
neuml krahina teuml tjera po shqiptare
siccedil eumlshteuml krahina e Nikaj-
Meumlrturit
Kufiri i sajuar meuml 1913 krijoi
pengesa peumlr zhvillimin e shtetit teuml
ri shqiptar shkaktoi uri dhe
vdekje Gjakova ishte treg peumlr
banoreumlt e fiseve teuml Nikajve
Meumlrturit Gashit Krasniqes
Tropojeumls dhe Pukeumls teuml cileumlt kur peumlrpiqeshin teuml kalonin neuml aneumln
tjeteumlr teuml kufirit rriheshin ose
qeumllloheshin E vetmja alternativeuml
peumlr ta mbeti rrugeumltimi kateumlrditor
peumlr neuml Shkodeumlr (Swire 2005
134) Nga pikeumlpamja kulturore
kjo situateuml ishte njeuml pengeseuml
shumeuml serioze peumlr sigurimin e
mjeteve teuml domosdoshme teuml
puneumls peumlr mbajtjen gjalleuml teuml
traditeumls kulturore Neuml librin Golgota Shqiptare autori shkruan
rreth njeuml episodi kriminal teuml ushtriseuml serbe ku ndaj 70 katolikeumlve nga Nikajt
qeuml po shkonin neuml pazar u krye njeuml masakeumlr e peumlrgjakshme (Freundlich 2010
31)
Keumlta maleumlsore pavareumlsisht mjerimit ekonomik qeuml ishte i duksheumlm e mbajteumln teuml
gjalleuml identitetin kulturor Rapsodeumlt nikajmeumlrturas vijuan leumlvrimin e eposit dhe
keumlngeumlve shekullore neumlpeumlrmjet lahuteumls teli i seuml cileumls peumlr arsyet qeuml peumlrmendem
meuml lart nuk ishte industrial por fije e njeuml bishti kali Keumlshtu ldquoLahuta ndeumlr
malcina ku peumlrdoret (Malcia e Madhe Dukagjini Nikajt e Meumlrtur e megjeuml me
Jugosllavineuml asht e vetmja e dashtun vegeumll muzikore me teuml cileumln zemra e
popullit i shpreheuml ndjesiteuml e veta ma teuml xetat e ma teuml thellatrdquo (Hylli i Driteumls
1931 550) Mbi reumlndeumlsineuml qeuml ka njeuml trasheumlgimi e tilleuml kulturore F Cordignanos neumlnvizon se ldquoKush e ka rujt rodin zakonet gojdhanat shkurt
gjithccedilka asht vizar shpirtuer i kombitrdquo (Hylli i Driteumls 1931 551) Protokolli i
mikpritjes nuk i ka shpeumltuar veumlzhgimit teuml Nopces i cili e peumlrshkruan keumlshtu
ldquoqeumlndrimi i meumltejsheumlm disa diteumlsh neuml Curraj teuml Epeumlr i peumlrket periudhave meuml teuml
keumlndshme teuml udheumltimit tim neumlpeumlr Shqipeumlrirdquo Meuml tej ai veumlren se ldquobanoreumlt e
Currajt (Nikaj) neuml vitin 1908 krahas atyre teuml Meumlrturit u peumlrkisnin njereumlzve
meuml teuml mireuml qeuml kam hasur neuml Shqipeumlrirdquo (Nopsca 2009 207-208)
Harteuml Curraj Epeumlr 1930
Ndeumlrkoheuml pas shpalljes seuml Republikeumls Shqiptare meuml 1925 konstatojmeuml rishtazi
njeuml interesim peumlr zoneumln por tashmeuml neuml fusheumln e njohjes me veccediloriteuml natyrore
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
23
Neuml objektiv ishte tashmeuml
evidentimi i resurseve turistike
hapeumlsireumls gjeografike dhe
itinerareve qeuml lidhin zonat me njeumlra-tjetreumln Disa ekspedita
studimore u ndeumlrmoreumln nga qarqe
profesionale austriake dhe
italiane
Studimi hartografik i peumlrgatitur
nga Instituti Gjeografik Mbreteumlror
Italian meuml 1930 i peumlrket njeuml prej
punimeve meuml teuml mira neuml leumlmin
hartografik si peumlr shkak teuml
peumlrmbajtjes por edhe si produkt shkencor i njeuml prej instituteve meuml
teuml mireumlnjohura ndeumlrkombeumltare
Harta me emeumlrteseuml ldquoCurraj
Epeumlrrdquo na sjell teuml dheumlna
gjuheumlsore topografike dhe
gjeografike peumlr Currajt dhe
rajonet kufitare Kjo eumlshteuml njeuml
harteuml profesionale e peumlrgatitur
mbi kritere qartazi shkencore ajo
i peumlrket vitit 1930 dhe ruhet neuml
fondin e hartave neuml Bibliotekeumln
Kombeumltare neuml Tiraneuml (Insituti Gjeografik Mbreteumlror Italian i
Firenceumls 1930)
Neuml vitin 1930 Gazeta ldquoVullneti i
Popullitrdquo shkruan mbi
eksplorimin e maleve neuml veri teuml
Shqipeumlriseuml nga ana e kateumlr
alpinisteumlve austriake Udheumltimi i
tyre ishte neumln patronazhin e
Seksionit Akademik teuml Isnabrukut Alpinisteumlt kryen
ngjitje neuml Majeumln e Ndeumlrmajeumls
Malin e Thateuml Lugun e
Ndeumlrmajeumls Qafeumln e Pejeumls
Shtegun e Dhenve etj Shoqeumlria
alpine qeuml ndeumlrmori keumlteuml mision neuml
Shqipeumlrineuml e Veriut ishte njeuml
institucion i mireumlnjohur peumlr koheumln
neuml teuml cileumln ishin aktivizuar
alpinisteumlt e Gjermaniseuml dhe
Austriseuml ajo ishte themeluar meuml
1774 dhe kishte 200 000 ndjekeumls (Vullneti i Popullit 1930 1)
Gjashteuml vjet meuml voneuml Hylli i
Driteumls pasqyron njeuml ekspediteuml teuml
disa autoriteteve austriake Neuml
shkrimin ldquonji udheumltim neuml Alpet e
Shqipeumlriseuml seuml Veriutrdquo jepen teuml
dheumlna rreth keumlsaj ekspedite neuml
peumlrbeumlrjen e seuml cileumls ishin Dr Fritz
Lemperg Fehring Steirmark
zonjusha Maria Kainz dhe Severin Kainz Ata mbeumlrriteumln neuml
Shkodeumlr meuml 13 korrik 1936 ku u priteumln me nderime shteteumlrore dhe vijuan
rrugeumltimin teuml shoqeumlruar nga meumlsuesi Rrok Zojzi
Rruga e ndjekur prej tyre ishte Selimaj Lugu i Valboneumls Maja e Hekurave Qafa e Droccedileumls Qereqi Curraj Epeumlr Qafa e Ndeumlrmanjeumls Shala Thethi etj Neuml
fund teuml rrugeumltimit Dr Lemperg ishte shprehur ldquopo pse ju shqiptareumlt nuk
bani reklameuml peumlr keumlto fareuml bukurisheuml qeuml kenirdquo (Hylli i Driteumls 1937 177)
Turisteumlt shton ai janeuml meumlrziteuml veccedil me udheumltime neuml Zviceumlr nga ana tjeteumlr
Shqipeumlrineuml e cileumlson njeuml vend teuml bukur Ai sugjeronte peumlrmireumlsimin e shtigjeve
e ndeumlrtimin e kasolleve alpine Itineraret meuml teuml peumlrshtatshme peumlr t‟u vizituar
konsiderohen
ShkodeumlrndashBogeuml-Xhaj-Pult-Theth
ThethndashCurrajndashSelimajndashRrogam
Tropojeuml-SelimajndashCurrajndashThetheuml
Theth- Qafeuml e Pejeumls-lepush
Sipas tyre do ishte me vend ndeumlrtimi i njeuml qendre botanike e cila teuml peumlrfshijeuml
hapeumlsireumln ThethndashSelimaj-Maja e Hekurave-Curraj-Kakija e Nikajve (Hylli i
Driteumls 1937 179)
IV
Peumlrfundime
Neuml keumlteuml punim trajtuam kontributin e disa hulumtuesve teuml huaj sa i takon
krahineumls seuml Nikaj-Meumlrturit rendit shoqeumlror traditave veccedilorive kulturore dhe
natyrore Hulumtimet dhe botimet e tyre peumlrbeumljneuml njeuml fond teuml dobisheumlm peumlr pasqyrimin e seuml kaluareumls shqiptare ndeumlr shekuj
Neuml keumlto kushte peumlrkthimi dhe botimi i tyre i ploteuml duke respektuar
besnikeumlrisht punimet autentike do e pasuronte meuml tej fondin shqiptar
albanologjik Gjykojmeuml se njeuml nismeuml serioze neuml keteuml drejtim duhet teuml
peumlrfshihet neuml axhendeumln e institucioneve akademike neuml Shqipeumlri dhe neuml
Kosoveuml
Ndeumlrmjet hulumtuesve teuml huaj gjykojmeuml qeuml veprat e Nopccediles dhe Lambertzit
zeumlneuml njeuml vend kryesor peumlr shkak teuml formimit teuml tyre akademik dhe
hulumtimeve teuml gjata qeuml kaneuml kryer Konsiderata joneuml mbeumlshtetet edhe nga interesimi i instituteve shkencore apo shteumlpive botuese teuml mireumlnjohura
ndeumlrkombeumltarisht peumlr botimin e veprave teuml tyre
Reumlndeumlsia e hulumtuesve teuml huaj qeumlndron neuml trajtimin e gjithansheumlm teuml
fenomeneve shoqeumlrore teuml asaj kohe duke trajtuar si aspektet pozitive dhe ato
negative Shmangja e problematikave neuml trajtimet shkencore me peumlrjashtim teuml
atyre qeuml autoreumlt i provojneuml si shtrembeumlrime janeuml pa bazeuml shkencore
Keumlta autoreuml kaneuml krijuar njeuml fond teuml papeumlrseumlritsheumlm studimesh si peumlr krahineumln
e Nikaj-Meumlrturit por edhe peumlr albanologjineuml shqiptare pa teuml cilin nuk do teuml
mundeshim sot teuml kishim teuml shkruar shumiceumln e tematikave qeuml secili syresh ka
trajtuar Neuml keumlto kushte ata zeumlneuml vend teuml posaccedileumlm neuml literatureumln e peumlrjetshme shqiptare
BIBLIOGRAFIA
Burimet arkivore
AQSH F 78
Fondi arkivor i Biblotekeumls Kombeumltare
Organet e Shtypit
Burimi i Kanunit teuml Lekeuml Dukagjinit Prej Dr Franz Baron Nopcsa peumlrktheu F Asallani neuml
Dialeumlria Nr 4 Wien 1920
G Stadtmuller Historija e Shqipeumltare Nr 1-2 Shtypshkronja Franccedileskane Shkodeumlr 1942
Hylli i Driteumls Nr 7-8 Shtpshkronja Franccedileskane Shkodeumlr 1933
Hylli i Driteumls Nr 4 Shkodeumlr 1937
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
24
F Cordignano Kryevepra e A Gjergjit neuml
zhvillim teuml historis shqyptare neuml Hylli i
Driteumls Nr 10 Shkodeumlr 1931
Vullneti i Popullit Interesimi i turistave
gjermane peumlr bukuriteuml e maleve shqiptare
Tiraneuml 1930
Botimet historiografike
Anton Berisha Maximilian Lambertzi peumlr
Epikeumln Gojore Shqiptare neuml Gjurmime
Albanologjike Nr 16 Insituti
Albanologjik i Prishtineumls Prishtineuml 1987
Dom Ernesto Cozzi Studime Etnologjike
teuml Shqipeumlriseuml Srsquoepeumlrme Botimet Fishta
Lezheuml 2017
Ermanno Armao Localitagrave chiese fiumi
monti e toponimi varii di unrsquoantica carta
dellrsquoAlbania Settentrionale Istituto per L‟
Europa Orientale Roma 1933
Franz Baron Nopsca Shqipeumlria Katolike e
Veriut Faik Konica Prishtineuml 2009
Giuseppe Valentini Ligji i maleve
shqiptare nga relacionet e Misionit
Sheumltiteumls teuml Jezuit neuml Shqipeumlri 1880-1932
Plejad Tiraneuml 2007
Joseph Swire Shqipeumlria ngritja e njeuml
mbreteumlrie Dituria Tiraneuml 2005
John Monaghan Peter Just Antropoligjia
SocialndashKulturore Ideart Tiraneuml 2007
Leo Freundlich Golgota e Shqipniseuml
aktakuzeuml kundeumlr shfaroseumlsve teuml popullit
shqiptar Prishtineuml 2010
Maximilian Lambertz Raport mbi
studimet e mia linguistike neuml Shqipeumlri nga
mesi i majit deri neuml fund teuml gushtit 1916
Botimet Franceskane Shkodeumlr 2011
Ndoc Nikaj Kujtime teuml nji jeteumls seuml
kalueme Plejad Tiraneuml 2003
P Fulvio Cordignano S J La Poesia
Epica Di Confine NellrsquoAlbania Del Nord
I Parte Studio Critico-Letterario
Tipograia Liberia Emiliana
EditriceVenezia 1943
Steacutephane Voell Das nordalbanische
Gewohnheistsrecht Curupira Germany
2004
Theodor Ippen Shqipeumlria e Vjeteumlr
Parathanje nga Dr Ardian Klosi Maluka
Tiraneuml 2002
Ylli Prebibaj Diplomacia shqiptare e
viteve 1920-1925 neuml fokusin e shtypit teuml
koheumls neuml Revisteumln Shkencore
Ndeumlrkombeumltare Diskutime Nr 14 Tetoveuml
2015
Zymer Ujkan Neziri Studime peumlr
Folklorin II Epika Gojore dhe
Etnokultura Instituti Albanologjik i
Prishtineumls Prishtineuml 2008
Harta
Harteuml ldquoCurraj Epeumlrrdquo Riliev i bamun meuml
1930 Insituti Gjeografik Mbreteumlror Italian
i Firenceumls (shih fondi i hartave neuml
Biblotekeumln Kombeumltare Tiraneuml)
Uebe
httpwwwbkshalkatalogulibrarywww
opacwwwrootbeginnerindex_alhtml
wwwsmithsonianmagcom
(Fund)
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
25
Dr Nail Draga Ulqin
Masakra e Tivarit dhe rishkrimi i historiseuml
(Me rastin e 75-vjetorit 1945-2020)
Ndeumlr ngjarjet tragjike teuml popullit
shqiptar qeuml ka teuml beumljeuml me Lufteumln e
Dyteuml Boteumlrore eumlshteuml Masakra e
Tivarit e cila ka ndodhur me 1
prill 1945 Neuml keumlteuml masakeumlr teuml
realizuar nga njeumlsiteuml ushtarake teuml
Jugosllaviseuml aty janeuml likuiduar njeuml
numeumlr i madh shqiptareumlsh nga
Kosova me peumlrmasat e
gjenocidit teuml cileumlt ishin
mobilizuar peumlr teuml ndjekur okupatoreumlt gjermaneuml neuml pjeseumln
pereumlndimore teuml ish-Jugosllaviseuml
Mobilizimi i tyre neuml Kosoveuml ka
pasur njeuml prapavi teuml caktuar
politike sepse si qellim kishte
spastrimin e Kosoveumls nga
shqiptareumlt peumlr teuml realizuar neuml
praktikeuml pushtetin ushtarak i cili
ishte vendosur nga data 8 shkurt
1945 duke beumlreuml riokupimin e
Kosoveumls pa peumlrfillur parimet e Karteumls seuml Atlantikut me pasoja
peumlr shqiptareumlt qeuml eumlshteuml deumlshmuar
neuml vitet vijuese
Me 1 prill u beumlneuml 75- vite (1945-
2020) nga Masakra e Tivarit ku u
likuiduan neuml meumlnyreumln meuml mizore
shqiptareumlt nga Kosova Sipas teuml
dheumlnave del se ky numeumlr shkon
minimalisht nga 1560 shqiptareuml
ndeumlrsa sipas disa peumlrllogaritjeve
arrineuml deri neuml 3764 persona Fjala eumlshteuml peumlr shqiptareumlt teuml cileumlt ishin
teuml mobilizuar si regruteuml ne aradhat
partizane peumlr teuml ndjekur armikun
peumlrfundimisht nga territori i ish-
JugosllaviseumlPor edhe pas
shteumldhjeteuml e peseuml vjeteumlve kjo
tragjedi ende nuk eumlshteuml ndriccediluar
nga studiuesit e ndryshem nga vet
fakti se gjateuml periudheumls seuml sistemit
komunist marrja me njeuml ngjarje teuml
tilleuml ishte e pa preferueshme dhe me pasoja peumlr autoreumlt
Edhe pse ne popull dihej peumlr keteuml tragjedi dhe peumlrshperitej peumlr numrin e teuml
vrareumlve sakteumlsisht pak kush dinte teuml dheumlna teuml sakta sepse arkivat peumlr
shqiptareumlt ishin neumln embargo madje dokumenteumlt gjegjeumlse ka mundeumlsi qeuml janeuml
zhdukur nga ato teuml cileumlt kaneuml realizuar keteuml masakeumlr
Deumlshmi autentike e atyre qeuml peumlrjetuan masakren Por veteumlm pas deumlshtimit teuml sistemit monist dhe vendosjes seuml pluralizmit nga
viti 1990 opinioni i gjeumlreuml filloi teuml njihej meuml ne detaje peumlr keteuml masakeumlr e ate
duke iu falenderuar deumlshmitareumlve autentik teuml cileumlt kishin shpeumltuar nga kjo
kasaphane tipike naziste e beumlreuml nga pjeseumltareumlt e aradhave partizane jugosllave
gjoja ldquonacional-ccedillirimtarerdquo Dhe janeuml keumlto individ teuml cileumlt e peumlrjetuan personalisht keteuml masakeumlr teuml cileumlt kaneuml dheumlneuml kujtimet e tyre peumlr keteuml kalvar teuml
shqiptareumlve nga mobilizimi i tyre neuml Kosoveuml dhe rrugeumltimi ne relacionin
Prizren-Kukeumls-Shkodeumlr-Tivar
Ndeumlr ta beumln pjeseuml edhe Azem Hajdini-Xani i cili opinionit i ka dhuruar librin
ldquoTragjedia e Tivaritrdquo botuar neuml Shtutgard neuml Gjermani neuml vitin 1990 dhe meuml
pas ribotuar neuml Prishtineuml neuml vitin 1998 Po ashtu ky autor ka botuar edhe njeuml
botim tjeteumlr me titull rdquoMasakra e Tivaritrdquo-Memoare Prishtineuml 1998 duke
prezentuar deumlshmi autentike teuml personave teuml cileumlt kaneuml mbetur gjalleuml Edhe pse
ne ndeumlrkoheuml janeuml botuar edhe disa studime nga autor teuml tjereuml peumlr keteuml
masakeumlr(MPirraku UButka etj) botimi i keumltyre materialeve nga autori i cili e ka peumlrjetuar drejteumlpeumldrejt keteuml masakeumlr peumlr momentin sheumlrben si leumlndeuml bazeuml
dhe e domosdoshme peumlr teuml trajtuar keteuml tragjedi teuml beumlreuml nga komunistet ne prag
teuml peumlrfundimit teuml Lufteumls seuml Dyteuml Boteumlrore sepse arkivat ende janeuml teuml mbyllura
peumlr hulumtuesit shqiptareuml
Nisja nga Prizreni peumlr neuml Tivar Peumlr teuml beumlreuml ploteumlsimin e Armateumls IV teuml Jugosllaviseuml peumlr neuml Frontin VP teuml
bregdetit teuml Adriatikut ne saje teuml teuml dheumlnave teuml publikuara del se ne mars dhe
prill teuml vitit 1945 u deportuan 22017 lufteumltareuml shqiptareuml nga Kosova Ata janeuml
deportuar ne formacione ushtarake teuml cilat quhen eshalone qe gjateuml muajve
mars-prill 1945 nga Prizreni peumlr neuml Tivar gjithsejt ishin gjashteuml eshalone teuml
tilla Keumlshtu neuml mars janeuml deportuar tre eshalone eshaloni i pareuml me 3700 lufteumltareuml niset nga Prizreni meuml 2431945 dhe arrin neuml Tivar meuml 2931945
eshaloni i dyteuml meuml 4700 lufteumltareuml niset nga Prizreni meuml 2631945 dhe arrineuml
neuml Tivar meuml 3131945 dhe eshaloni i treteuml me 2700 lufteumltareuml shqiptareuml niset
nga Prizreni me 2731945 dhe arrin neuml Tivar meuml 1 prill 1945 Ndeumlrsa gjateuml
muajit prill janeuml deportuar edhe tre eshalone teuml tjera eshaloni i pareuml me 1506
lufteumltareuml niset nga Prizreni meuml 19 prill 1945 eshaloni i dyteuml me 2601 lufteumltareuml
niset nga Prizreni meuml 20 prill 1945 dhe eshaloni i treteuml me 1216 lufteumltareuml niset
nga Prizreni meuml 24 prill 1945Ndeumlrsa meuml pas nga Prizreni niset njeuml eshalon i
veccedilanteuml me 5323 lufteumltareuml shqiptar nga Maqedonia ne diteumlt e para teuml prillit teuml
vitit 1945
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
26
Pse po largoheshin lufteumltareumlt
nga Kosova Duke marreuml parasysh se
operacionet luftarake kundeumlr nazistave gjermaneuml ne Lufteumln e
Dyteuml Boteumlrore kishin marreuml fund
nga fundi i viti 1944 me teuml drejt
beumlheumlt pyetja se pse i deportuan
lufteumltareumlt shqiptareuml nga Kosova
Peumlrgjigja ishte e qarteuml sepse
planifikohej njeuml hakmarrje ndaj
shqiptareumlve teuml Kosoveumls peumlr
humbjen qe kishin peumlrjetuar
formacionet ushtarake teuml
partizaneumlve jugosllaveuml ne lufteumln ndaj lufteumltareumlve teuml Shaban
Polluzheumls Ndeumlrsa nga ana tjeteumlr
si qellim ishte largimi nga
Kosova i atyre lufteumltareumlve teuml cileumlt
mund teuml beumljneuml rezistenceuml peumlr
vendosjen e pushtetit ushtarak
serb gjegjeumlsisht ripushtimin serb
teuml Kosoveumls ne saje teuml vendimeve
teuml meuml vonshme
Teuml mobilizuarit iu ngjanin
robeumlrve Edhe pse teuml gjitheuml teuml tubuarit nga
aneuml teuml ndryshme teuml Kosoveumls
kishin premtime se do teuml
deportoheshin me statusin e
lufteumltareumlve peumlr teuml ndjekur armikun
ne vijen e frontit neuml veripereumlndim
teuml Adriaktikut(Isteumlr-Slloveni) nga
momenti i pareuml neuml Prizren u verejt
se do teuml jeteuml teumlreumlsisht
ndrysheNeumlse deri aty ata ishin teuml
armatosur dhe teuml peumlrcjellur me oficereuml shqiptareuml meuml tu nisur nga
Prizreni peumlrcjelljen e moren
oficeret serbo-malazez ndeumlrsa po
ashtu u detyruan peumlr teuml doreumlzuar
armet me pretekst se rruga eumlshteuml e
gjateuml dhe do teuml lodheni pa nevojeuml
pra ata u nisen nga Prizreni teuml
paarmatosur teuml pa ushqyer teuml
lodhur teuml paveshur dhe ne kushte
higjenike teuml papeumlrshtatshme Ishte
ky eshaloni i dyteuml qeuml eumlshteuml nisur
nga Prizreni meuml 26 mars ku pjeseumltareumlt e tij do teuml peumlrjetojneuml
gjenocid teuml pa pareuml ne qytetin e
Tivarit teuml Ri
Gjateuml rrugeumls atyre iu ndalohej
dalja nga kolona qofteuml peumlr teuml pireuml
ujeuml apo kryer nevoja fiziologjike
Kush kishte guxim teuml vepronte
ndryshe e peumlsonte me jeten sepse
pushkatohej neuml vend Nga njeuml
sjellje e tilleuml e oficereumlve peumlrcjelles teuml cileumlt vrisnin kur kishin deumlshireuml
e flisnin fyerjet meuml vulgare ndaj shqiptareumlve tash teuml gjitheuml e kishin teuml qarteuml se
nuk janeuml meuml lufteumltareuml por iu ngjanin robeumlrve teuml lufteumls Dhe nga njeuml situateuml e
tilleuml dramatike gjateuml rrugeumls deri ne Shkodeumlr numri i teuml vrareumlve kishte arritur
deri neuml 800 lufteumltareuml teuml cileumlt janeuml gjuajtur neuml lumin Dri Buneuml etj
Pamjet e Tivarit paralajmeumlronin masakren Me teuml arritur neuml Tivarin e Ri eumlshteuml veumlrejtur njeuml moblizim i madh i popullateumls
vendore ku me ta ishin seuml bashku edhe njeumlsiteuml ushtarake teuml Brigadeumls seuml Dhjeteuml
Malazeze teuml armatosur ne ccedildo aspekt athua se janeuml duke pritur njeumlsiteuml e
armikut U pa qarteuml komploti dhe gracka e pregatitur por ata prisnin veteumlm
shkasinNe qendeumlr teuml Tivarit teuml Ri pasi i kaneuml udheumlruar peumlr teuml pushuar ne afeumlrsi
teuml tyre ishte njeuml krua ku shqiptareumlt shprehen keumlrkeseumln peumlr teuml pireuml ujeuml por
oficereumlt reaguan ashpeumlr duke mos iu mundeumlsuar dhe fyer ata neuml aspektin
nacional duke vrareuml tre shqiptareuml ndeumlrsa nga plumbat e tyre kishin vrareuml
ldquogjojardquo njeuml ushtareuml malazias Ky ishte njeuml tjeteumlr pretekst peumlr teuml vrareuml shqiptareuml andaj peumlr keteuml ldquovepeumlr ldquo e cila nuk ishte beumlreuml nga shqiptareumlt ata pushkatuan 100
ushtareuml shqiptareuml sikurse nazisteumlteumlt gjermaneuml koheuml meuml pareuml Nga kjo e papritur
shqiptareumlt ishin teuml vetdijsheumlm se njeuml tragjedi e tilleuml nuk do teuml peumlrfudnoj meuml
kaq sepse ishin teuml rrethuar nga teuml gjitha aneumlt
Ndeumlrtesa e Monopolit teuml Duhanit ferri i shqiptareumlve
Ata meuml pas ne koloneuml i detyruan teuml ecin dhe i vendosen ne objektin e
Monopolit teuml Duhanit neuml afeumlrsi teuml portit Ishte kjo njeuml ndeumlrteseuml tre kateumlshe ku i
detyruan teuml hyjneuml brenda ndeumlrsa teuml tjereumlt u vendosen neuml oborr pra teuml gjitheuml
grumbull e jo ne koloneuml sepse keumlshtu mundeumlsia peumlr t‟i shfarosur ishte meuml e
madhe Dhe nuk ka vonuar shumeuml ne teuml gjitheuml shqiptareumlt si brenda ne ndeumlrteseuml
e neuml oborr eumlshteuml qitur me teuml gjitha mjetet luftarake rreh dy oreuml dhe neuml oborr dhe shesh ku ishin rreth 3000 veta nuk mbeti njeumlri i gjalleuml neuml keumlmbeuml sepse u beuml
kasaphaneuml e veumlrteteuml dhe kudo u beuml lumeuml gjaku E teumlreuml kjo masakeumlr ka zgjatur
rreth njeuml oreuml e gjysmeuml duke filluar neuml ora 14 teuml dateumls 1 prill 1945 Pateumln fat teuml
shpetojneuml veteumlm ata qe ishin ne katin e larteuml teuml ndeumlrteseumls dhe disa nga eshaloni
i pareuml teuml cileumlt peumlr momentin ishin neuml Tivarin e Vjeteumlr Por tragjedia nderpritet
duke iu falenderuar njeuml automobili i cili brenda kishte disa veumlzhgues
amerikaneuml teuml cileumlt meuml gjaseuml kishin deumlgjuar teuml shteumlnat e armeumlve dhe kishin
ardhur peumlr teuml pareuml vendin e ngjarjeumls Por kriminelet iu doleumln peumlrpara dhe i
binden teuml largoheshin dhe teuml vazhdojneuml rrugeumln peumlr neuml Ulqin Pra nga frika se
do teuml zbulohet krimi ata u detyruan ta nderpresin plojeumln Ishte kjo njeuml rasteumlsi
qeuml teuml shpeumltojneuml disa lufteumltareuml kosovareuml teuml cileumlt do teuml jeneuml deumlshmitareuml teuml keumlsaj masakre edhe pse qeumlllimi i forcave shfaroseumlse teuml partizaneumlve jugosllaveuml ishte
peumlr t‟i vrareuml teuml gjitheuml peumlr teuml mos pasur deumlshmitareuml
Mungojneuml varret e teuml masakruarve
Me pas u mobilizuan teuml gjitheuml qytetareumlt si pleq gra teuml rinj puneumltor e ushtareuml
peumlr teuml pastruar oborrin peumlr teuml humbur gjurmet e keumlsaj vepre mizore Me
kamion kaneuml ngarkuar teuml vrareumlt dhe teuml plagosurir peumlr t‟i deportuar neuml varreza teuml
ndryshme kolektive Madje neuml keteuml transport kaneuml angazhuar edhe ata
shqiptareuml teuml cileumlt kaneuml mbetur gjalleumlEnde nuk dihet se ku janeuml bartur kufomat
dhe varrosur ata Beumlhet fjaleuml peumlr disa vende si ne Tivarin e Vjeteumlr Tugjemil
Zalef dhe ne njeuml shpelleuml neuml malin e Vollujiceumls praneuml detit Por nuk ka dilemeuml
se pjeseumln meuml teuml madhe teuml tyre e kaneuml gjuajtur neuml det
Beumlheumlt pyetja sa janeuml vrareuml ne keumlteuml masakeumlr e sa kaneuml mbetur gjalleuml Pasi nuk
ka teuml dheumlna arkivore andaj i vetmi burim eumlshteuml A Hajdini-Xani i cili thoteuml se
teuml gjalleuml kemi mbetur 810 individeuml ndeumlrsa nga Kosova janeuml nisur 4700
lufteumltareuml nga del se gjateuml rrugeumls dhe ne keteuml masakeumlr janeuml vrareuml e zhdukur 3
890 shqiptareuml teuml Eshalonit teuml dyteuml dhe 420 teuml Eshalonit teuml pareuml pra gjithsej 4
310 individ kaneuml humbur jeteumln ccedileumlshtje qeuml mbesin peumlr hulumtime
Neuml keumlteuml regji shfaroseumlse ka pasur raste qeuml individ teuml ndrysheumlm teuml shpeumltojneuml dhe
teuml ikin neuml drejtime teuml ndryshme por edhe aty neumlse janeuml zbuluar janeuml likuidur
sepse teuml gjitheuml shqiptareumlt janeuml cileumlsuar si armiq nga pushteti ushtarak Ka raste teuml veccedilanta qeuml kosovareumlt janeuml strehuar e mbajtur nga familje shqiptare duke iu
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
27
shpeumltuar jeteumln si ne Tivar Aneuml teuml
Malit dhe Krajeuml ku peumlr raste teuml
tilla egzistojneuml deumlshmi autentike
Tragjedia e cila u hesht peumlr vite
teuml teumlra
Me teuml peumlrfunduar lufta dhe kthimi
i lufteumltareumlve kosovareuml neuml shteumlpiteuml
e tyre kjo ngjarje mori dheneuml por
ishte me pasoja neumlse keumlrkohej e
veumlrteta pse ndodhi ajo Madje ata
teuml cileumlt e peumlrjetuan ishin teuml
keumlrceumlnuar neumlse debatojneuml ne
lidhje mbi keteuml ngjarje e jo meuml teuml
keumlrkojneuml qeuml ajo teuml ndriccedilohet neuml teumlreumlsi
Dhe si peumlr ironi teuml fatit pas keumlsaj
masakre ajo u hesht nga ato teuml
cileumlt eumlshteuml dashur teuml flasin dhe ta
informojneuml opinionin e gjeumlreuml peumlr
keteuml gjenocid teuml beumlreuml nga
partizaneumlt jugosllaveuml duke
keumlrkuar peumlrgjegjeumlsi nga ana e
tyre
Por ndodhi qeuml peumlr keumlteuml masakeumlr te mos flasin kaudrat shqiptare
qofteuml nga Kosova apo nga
Shqipeumlria por peumlr teuml pareumln hereuml teuml
deklarohet A Rankoviqi neuml
Kongresin Themelues teuml PKS meuml
8-12 maj 1945 i cili neuml mes
tjerash ka theumlneuml se rdquoudheumlheqeumlsit e
eshalonit e nxiteumln revolteumln midis
shqiptareumlverdquo duke planifikuar teuml
vrisnin ldquo40 shqiptareuml peumlr njeuml
luftareuml teuml vrareumlrdquo duke vazhduar se ldquoudheumlheqesit taneuml hapeumln zjarr
dhe i vraneuml 300 shqiptareumlrdquo Njeuml e
dheumlneuml e tilleuml edhe pse e
minimizuar shumeuml hereuml deumlshmon
se njeuml masakeumlr e tilleuml ka egzistuar
dhe eumlshteuml realizuar nga forcat
partizane jugosllave qeuml ishin teuml
Brigadeumls seuml Dhjeteuml Malazeze
duke mbetur informata e vetme
zyrtare peumlr keumlteuml masakeumlr
Por edhe pse njeuml nismeuml teuml tilleuml neuml rrugeuml institucionale peumlr teuml
prezantuar dhe hulumtuar teuml
veumlrteteumln eumlshteuml beumlreuml nga Azem
Hajdini si pjeseumlmarreumls i keumlsaj
masakre nga viti 1966 e meuml pas
ccedildo gjeuml mbeti veteumlm ne nismeuml
sepse pushtetit jugosllav teuml koheumls
nuk i ka interesuar e veumlrteta peumlr
keumlteuml tragjedi sepse ishin veteuml
serbo-malazezeumlt teuml cileumlt ishin
skenaristeumlt dhe regjisoreumlt e keumlsaj maskare e cila ishte meuml e madhja
neuml peumlrfundim teuml Lufteumls seuml Dyteuml Boteumlrore ne Evropeumln Juglindore
Peumlrgjegjeumlsia e udheumlheqjes seuml Shqipeumlriseuml
Edhe pse kaneuml kaluar 75 vite nga masakra e Tivarit deri meuml tash nuk kemi pasur rast teuml lexojmeuml diccedilka konkrete neuml lidhje mbi keumlteuml tragjedi nga strukturat
qeveritare teuml Shqipeumlriseuml Madje kjo tragjedi nga ana e tyre eumlshteuml heshtur duke
mos u sheumlnuar as neuml kalendarin e ngjarjeve historike sepse ata janeuml teuml
veteumldijsheumlm peumlr peumlrgjegjeumlsineuml qeuml mbajneuml Sepse si teuml lejohet qeuml teuml kalojneuml
neumlpeumlr territorin e Shqipeumlriseuml eshalone teuml teumlra qytetareumlsh kosovareuml teuml peumlrcjellur
nga ushtarakeumlt serbo-malazez gjoja peumlr teuml marreuml pjeseuml neuml ndjekjen
peumlrfundimtare teuml armikut neuml Isteumlr e Slloveni kur Lufta e Dyteuml Boteumlrore kishte
marrur fund
Objekti i Monopolit teuml Duhanit neuml Tivar-vendi i masakreumls teuml 1prillit 1945
Nuk ka dilemeuml se ishte ky njeuml veprim monstruoz dhe antikombeumltar i
udheumlheqjes seuml Shqipeumlriseuml seuml koheumls e cila ka peumlrgjegjeumlsi peumlr masakren e Tivarit Por neumlse analizojmeuml rrethanat e koheumls qeuml meuml voneuml eumlshteuml njoftuar
opinioni i gjeumlreuml as qeuml eumlshteuml pritur diccedilka konkrete nga udheumlheqja e Shqipeumlriseuml
ose me konkretisht nga ajo e PKSH sepse keumlta ishin si filialeuml e komunisteumlve
jugosllaveuml dhe ishin teuml indoktrinuar nga ideologjia komuniste si rralleuml kush neuml
Evropeumln Juglindore Sepse nga ajo koheuml e deri neuml vitin 1948 me jugosllaveumlt
kaneuml punuar seuml bashku peumlr teuml eliminuar armiqet ideologjikeuml ku egzistojneuml
deumlshmi teuml pakontestueshme sepse individeuml teuml ndrysheumlm shqiptareuml janeuml
arrestuar neuml Shqipeumlri dhe iu janeuml doreumlzuar jugosllaveumlve teuml cileumlt kaneuml
peumlrfunduar meuml pasoja tragjike
Tivari 1945 sikurse Srebrenica 1995 Nuk ka dilemeuml se Masakra e Tivarit e vitit 1945 eumlshteuml pothuaj identike me
masakren e Srebreniceumls neuml vitin 1995 e beumlreuml nga forcat ushtarake serbe ndaj
rreth 8 000 boshnjakeumlve Por keumltu egziston veteumlm njeuml dallim sepse krimi neuml
Tivar eumlshteuml beumlreuml pa pranineuml e forcave ndeumlrkombeumltare ndeumlrsa neuml Srebreniceuml
eumlshteuml beumlreuml neuml prani teuml tyre teuml cileumlt ishin gjoja me mision peumlr teuml mbrojtur keteuml
popullateuml Njeuml rast i tilleuml analogjik ka edhe teuml veccedilanteumln tjeteumlr sepse viktimat e
Tivarit edhe sot janeuml pa varre teuml identifikuara ndeumlrsa ata teuml Srebreniceumls janeuml
identifikuar sepse janeuml gjetur neuml varrezat kolektive meuml ccedil‟rast eumlshteuml beumlreuml
rivarrimi i tyre
Pllaka peumlrkujtimore e cila mungon
Ka ardhur koha qeuml neuml lidhje mbi masakren e Tivarit teuml formohet njeuml komision i veccedilanteuml praneuml Qeveriseuml seuml Kosoveumls peumlr teuml zhvilluar njeuml takim me peumlrfaqeumlsuesit
e Qeveriseuml seuml Malit teuml Zi Nuk ka dilemeuml se ngjarja tragjike e vitit 1945 nuk
mund ta ngarkojeuml me peumlrgjegjeumlsi pushtetin aktual neuml Mal teuml Zi por angazhimi
neuml drejtim teuml ndriccedilimit teuml keumlsaj masakre do teuml ishte neuml favor teuml pushtetit aktual
neuml rrethana teuml reja shoqeumlrore e politike
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
28
Edhe pse kaneuml kaluar 75 vjet nga
kjo masakeumlr ende nuk ka teuml
dheumlna neuml lidhje mbi varret e teuml
masakruarve andaj eumlshteuml obligim moral dhe civilizues qeuml neuml vendin
ku eumlshteuml beumlreuml masakra teuml ngrihet
njeuml memorial apo teuml vendoset njeuml
pllakeuml peumlrkujtimore neuml tre gjuheuml
peumlr teuml njohtuar opinionin e gjeumlreuml
mbi keumlteuml ngjarje tragjike neuml vitin
1945 qeuml ka ndodhur neuml qytetin e
Tivarit
Peumlrfundim
Ndoneumlse kaneuml kaluar 75-vite nga
data e 1 prilit 1945 kur u
masakruan shqiptareumlt nga
Kosova nga ana e strukturave
ushtarake jugosllave teuml koheumls
realizuar sipas njeuml skenari me
qellime shfaroseumlse ndaj
shqiptareumlve nga Kosova ajo
masakeumlr ia kalon ldquoNateumls seuml Sheumln
Bartolomeutrdquo teuml Parisit teuml vitit
1573 qeuml eumlshteuml sinonim peumlr vrasjet
masive teuml kundeumlrshtareumlve ideologjikeuml
Peumlr keumlteuml tragjedi neuml koheumln e
monizmit nuk eumlshteuml guxuar teuml
flitet as teuml shkruhet se pasojat
ishin teuml meumldha Ccedildo informateuml
ishte neuml heshtje sepse politika
komuniste e koheumls si mision
kishte eliminimin e krimeve duke
mos i publikuar ato por e veumlrteta
nuk ka mundur teuml heshtet
Veteumlm pas reumlnies seuml monizmit teuml
mbijetuarit por edhe disa studiues
kaneuml filluar teuml shkruajneuml artikuj e
botime teuml veccedilanta e po ashtu janeuml
peumlrgatitur edhe emisione
televizive Eumlshteuml fatkeqeumlsi qeuml peumlr
keumlteuml masakeumlr nuk ka asnjeuml sheumlnim
neuml librat e shkollave fillore teuml
mesme e universitare sidomos
nga leumlnda e historiseuml dukuri e cila
nuk mund teuml arsyetoheumlt me asgjeuml
Neuml lidhje me keteuml ngjarje tragjike
Keumlshilli Kombeumltar i Shqiptareumlve
neuml Mal teuml Zi neuml Ulqin meuml 30-31
mars teuml vitit 2013 ka organizuar
Konferenceumln shkencore
rdquoMasakra e Tivarit-1945rdquo me
pjeseumlmarrje teuml studiuesve nga
Kosova Shqipeumlria e Mali i Zi
Pas prezantimit teuml kumtesave peumlr
keumlteuml ngjarje (teuml cilat ende nuk janeuml botuar) pjeseumlmarreumlsit meuml pas kaneuml shkuar e
vizituar vendin e krimit teuml Monopoli i Duhanit (31 mars) Ishte ky takimi i
pareuml nga peumlrfaqeumlsuesit e njeuml subjekti teuml shqiptareumlve ku kaneuml marreuml pjeseuml edhe
ish teuml mbijetuar e keumlsaj masakre nga Kosova duke deumlshmuar neuml meumlnyreuml autentike peumlrjetimet e keumlsaj tragjedie
Pasi neuml lidhje me keumlteuml masakeumlr nuk ka asnjeuml teuml dheumlneuml neuml vendin e ngjarjes
duhet beumlreuml ccedilmos qeuml neuml keteuml vend teuml ngrihet njeuml memorial i shkruar neuml tre gjuheuml
kushtuar keumlsaj ngjarje tragjike Njeuml memorial i tilleuml duhet teuml jeteuml monument i
kujteseumls peumlr teuml kaluareumln tashmeumln dhe teuml ardhmeumln peumlr teuml njohtuar opinionin e
gjeumlreuml mbi keteuml masakeumlr qeuml ka ndodhur neuml qytetin e Tivarit Neuml rrethana teuml reja
kur tash Kosova eumlshteuml shtet i pavarur i takon qeveriseuml seuml saj teuml inicojeuml njeuml
ccedileumlshtje teuml tilleuml me pushtetin neuml Malin e Zi
Pjeseumlmarreumlsit e Konferenceumls shkencore te Monopoli i Duhanit neuml Tivar (31 mars 2013)
Andaj ka adhur koha qeuml historia teuml rishkruhet dhe teuml thuhet e veumlrteta peumlr keumlteuml
tragjedi duke eliminuar qasjen ideologjike e pranishme edhe neuml diteumlt tona Neuml
keumlteuml aspekt eumlshteuml obligim profesional teuml hulumtohen arkivat sekrete teuml UDB-eumls
jugosllave peumlr teuml hequr hipotekat nga e kaluara ideologjike qeuml do teuml jeteuml neuml
favor teuml faktografiseuml shkencore si kudo neuml boteumln demokratike
prill 2020
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
29
Prof Dr Lush Culaj Prishtineuml
Qeveria e Durreumlsit dhe ccedileumlshtja kombeumltare
Gjendja neuml Shqipeumlri pas peumlrfundimit teuml Lufteumls seuml Pareuml Boteumlrore ishte e tendosur
Neuml Paris duhej teuml fillonte Konferenca e Paqes Ishte i domosdosheumlm themelimi i
njeuml qeverie teuml re e cila do ti peumlrfaqeumlsonte interesat e vendit neuml vend dhe praneuml
Fuqive teuml Meumldha Peumlr keumlteuml arsye Kongresi i Durreumlsit formoi njeuml qeveri teuml
peumlrkohshme Neuml Kongres qeuml i hapi punimet meuml 25 dhjetor 1918 moreumln pjeseuml 50 peumlrfaqeumlsues nga Shqipeumlria por megjithateuml nuk moreumln pjeseuml peumlrfaqeumlsuesit e
krahinave teuml pushtuara Kryetar i Qeveriseuml u zgjodh Turhan Pasheuml Mehmeti
ndeumlrsa neumlnkryetar Preng Bibeuml Doda
Kongresi i Durreumlsit u shpreh jo veteumlm peumlr pavareumlsineuml e Shqipeumlriseuml seuml 1913-s por
edhe peumlr rishikim e kufijve neuml favor teuml sajNeuml ato rrethana tejet teuml ndeumlrlikuara teuml
brendshme dhe teuml jashtme njeuml veprimtari gjithaq e suksesshme e Qeveriseuml seuml
Durreumlsit ishte e pamundurNevoja urgjente e mbrojtjes seuml atdheut e detyroi
Qeverineuml e Durreumlsit qeuml neuml fillim teuml ndahet neuml dysh a) delegateumlt e jashteumlm peumlr neuml
Konferenceumln e Paqes teuml kryesuar nga kryeministri Turhan Pasheuml Mehmeti dhe b)
delegateumlt e tjereuml qeuml merreshin me puneumlt e brendshme neuml Durreumls
Shqipeumlria ndodhej neuml keumlteuml gjendje si rezultat i mungeseumls seuml aleateumlve dhe peumlr shkak
teuml pozicionit teuml lakmuesheumlm gjeografik Qeumlndrimet e mbajtura ndaj ccedileumlshtjes
kombeumltare teuml Qeveriseuml seuml Durreumlsit duhet shikuar neuml kontekstin e realiteteve qeuml
ekzistonin ateumlhereuml neuml kontekst teuml gjendjes seuml brendshme neuml vend si dhe neuml
kontekst teuml zhvillimeve ndeumlrkombeumltare
Peumlr Shqipeumlrineuml veccedil tjerash brengoseumls ishte edhe Traktati i Fshehteuml i Londreumls i 26
prillit 1915 Peumlrfaqeumlsuesit italianeuml neuml Paqen e Versajeumls keumlrkonin me ccedildo kusht qeuml
marreumlveshja e fshehteuml e Londreumls teuml zbatohej neuml favor teuml sajKonferenca e Versajeumls
u mbajt nga 1811919 gjer meuml 2111920 Motoja e keumlsaj konference ishte dheumlnia fund e gjendjes seuml lufteumls ndeumlrmjet paleumlve teuml konfrontuara shteteve teuml Antanteumls neuml
njeumlreumln aneuml dhe atyre teuml Bllokut Qendror neuml aneumln tjeteumlr Konferenca qeuml neuml fillim u
kthye neuml areneuml grindjesh neuml mes teuml vet fuqive fituese peumlr shkak teuml ndarjes seuml
placcedilkeumls seuml lufteumls Qeveria e Durreumlsit ishte neuml poziteuml tejet teuml veumlshtireuml neuml planin e
brendsheumlm meqeuml ishte njeuml qeveri sa peumlr formeuml neumln okupimin ushtarak teuml Italiseuml e
pa njeuml pushtet efektiv peumlr ta qeverisur vendin Ndeumlrkaq edhe neuml aspektin
ndeumlrkombeumltar ishte neuml poziteuml po ashtu teuml veumlshtireuml ngase Austro-Hungaria e cila e
kishte ndihmuar ccedileumlshtjen shqiptare e kishte humbur lufteumln Franca dhe Anglia i
peumlrkrahnin fqinjeumlt e shqiptareumlve kurse presidenti Wilson nuk i kuptonte sa duhet
problemet e Evropeumls Ekuilibri i meumlparsheumlm i forcave neuml rrafshin ndeumlrkombeumltar
prej nga mund teuml peumlrfitonte ccedileumlshtja shqiptare ishte prishur teumlreumlsisht neuml deumlm teuml saj
Dy shtetet fqinje ballkanike si fituese teuml lufteumls jo veteumlm qeuml deumlshironin ti ruanin trojet shqiptare teuml aneksuara meuml pareuml por lakmonin edhe territore teuml tjera
Duke mos pasur aleateuml teuml tjereuml mbrojteumls Qeveria e Durreumlsit u mbeumlshtet pikeumlrisht
neuml peumlrkrahjen italiane me shpreseuml se do teuml peumlrfitonte neuml favor teuml ccedileumlshtjes
kombeumltare Por pesha e Italiseuml si faktor ishte e vogeumll neuml krahasim me shtetet tjera
fituese qeuml i mbeumlshtesnin pretendimet jugosllave dhe greke Shqiptareumlt neuml Versajeuml
do t‟i peumlrfaqeumlsonin disa delegacione por delegacioni kryesor ishte ai i Qeveriseuml seuml
Durreumlsit neuml peumlrbeumlrje Turhan Pasheuml Mehmeti kryetar imzot Luigj Bumccedili
Mehmet Konica Luigj Gurakuqi Mihajl Turtulli dhe Mustafa Kruja Neuml keumlteuml
delegacion pateumlr Gjergj Fishta merrte
pjeseuml si ekspert Shqipeumlria merrte
pjeseuml neuml Konferenceumln e Paqes neuml
Paris neuml kategorineuml e kateumlrt dhe veteumlm
me leteumlrkeumlmbim ose neuml rast se e ftonte njeumlra nga peseuml Fuqiteuml kishte teuml
drejteuml ta deumlrgonte veteumlm njeuml delegat
Keumlrkesat qeuml Qeveria e Durreumlsit i
kishte paraqitur Konferenceumls seuml
Versajeumls ishin
1) Ti kthehet shtetit shqiptar
pavareumlsia teuml cileumln e kishte njohur dhe
garantuar Konferenca e Londreumls e
vitit 1913
2) Ti kthehen shtetit shqiptar viset shqiptare qeuml i ishin dheumlneuml Malit teuml Zi
me vendimet e Kongresit teuml Berlinit
dhe teuml Konferenceumls seuml Londreumls teuml vitit
1913
3) Ti kthehen shtetit shqiptar viset
shqiptare qeuml i ishin dheumlneuml Serbiseuml me
vendimet e Konferenceumls seuml Londreumls teuml
vitit 1913
4) Ti kthehen shtetit shqiptar viset
shqiptare qeuml i ishin dheumlneuml Greqiseuml me
vendimet e Konferenceumls seuml Londreumls seuml vitit 1913
Kryeministri i Greqiseuml neuml Paris
pretendonte realizimin e eumlndrreumls
greke duke e paraqitur Shqipeumlrineuml
Jugore si tokeuml greke Me pretendimet
e tyre u paraqiteumln edhe Mbreteumlria
SKS dhe Italia Situata e krijuar peumlr
delegacionin shqiptar neuml shkurt-mars
1919 me leumlnien meumlnjaneuml teuml keumlrkesave
teuml tij e detyroi keumlteuml delegacion qeuml meuml
7 mars 1919 ti dilte Konferenceumls me njeuml parashtreseuml tjeteumlr me synim
ritheksimin e keumlrkesave teuml tij duke u
bazuar neuml parimin e kombeumlsiseuml Me
keumlteuml rast delegacioni propozoi
organizimin e njeuml plebishiti popullor
qeuml do teuml shtrihej mbi teuml gjitha
territoret kontestuese neuml mes
Shqipeumlriseuml dhe teuml vendeve fqinje
ballkanike neuml Kosoveuml e Ccedilameumlri
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
30
Delegacioni keumlrkonte qeuml neuml keumlto treva me autorizimin e Konferenceumls teuml vendoset
njeuml kontingjent trupash amerikane peumlr periudheumln derisa teuml peumlrfundonte refe-
rendumi
Vlen teuml theksohet fatkeqeumlsisht se peumlrfaqeumlsuesit amerikaneuml ccedileumlshtjen shqiptare neuml
peumlrgjitheumlsi dhe ateuml teuml Kosoveumls neuml veccedilanti asokohe nuk e njihnin sa duhet Madje
ateuml e njihnin me ngjyra teuml erreumlta siccedil e paraqiste literatura e shkruar nga autoreuml teuml vendeve fqinje Edhe forca e tyre politike nuk ishte e fuqishme sepse fjaleumln
kryesore e kishin Franca dhe Anglia Megjithateuml SHBA-ja dhe presidenti Wilson
e dhaneuml kontributin e tyre neuml suaza teuml mundeumlsive duke u mbeumlshtetur neuml parimin e
popujve peumlr veteumlvendosje
Delegacioni qeveritar peumlrpiqej me ccedildo kusht ta paraqiste neuml meumlnyreuml sa meuml teuml denjeuml
neuml Konferenceuml ccedileumlshtjen shqiptare Veteuml kryeministri dhe kryetari i delegacionit
qeveritar vendosi qeuml delegacionit ti printe imzot Luigj Bumccedili ndeumlrsa sekretar teuml
ishte Gjergj Fishta
Meuml 9 dhjetor 1919 peumlrfaqeumlsuesit e Angliseuml Franceumls dhe SHBA-seuml i njohin Italiseuml
sovranitetin e ploteuml mbi Vloreumln dhe krahineumln e saj
Pallati i Versajes ku u mbajteuml Konferenca e Paqes neuml Paris pas Lufteumls seuml Pareuml Boteumlrore
Meuml 13 janar Konferenca vendosi qeuml ti keumlnaqte apetitet e Jugosllaviseuml Italiseuml dhe
Greqiseuml Dy diteuml meuml voneuml Luigj Bumccedili i drejtohet kryetarit teuml Konferenceumls seuml
Paqes duke shprehur protesteumln kundeumlr keumltyre vendimeve qeuml nuk peumlrputhen me teuml
drejteumln peumlr veteumlvendosje teuml popujve
Keumlrkesat e pareshtura teuml Qeveriseuml seuml Durreumlsit neuml Konferenceumln e Paqes 1919-1920
qeuml trevat e shkeumlputura nga Kongresi i Berlinit i vitit 1878 dhe Konferenca e Londreumls e vitit 1913 ti bashkoheshin shtetit ameuml nuk gjeteumln mbeumlshtetje nga
shtetet vendimmarreumlse neuml keumlteuml konferenceuml Paqja e Versajeumls e sanksionoi nga
pikeumlpamja ndeumlrkombeumltare copeumltimin e meumlhersheumlm teuml trojeve shqiptare
Konferenca e Parisit 1919-1920 e ndryshoi harteumln politike teuml Evropeumls Aziseuml e
AfrikeumlsAktiviteti i delegacionit toneuml qeveritar neuml Paris ishte jashteumlzakonisht i
dendur gjateuml diteumlve teuml Konferenceumls por mundeumlsiteuml e ndryshimit neuml favor teuml
shqiptareumlve ishin teuml kufizuara
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
31
Prof Dr Sabile Keccedilmezi-Basha Prishtineuml
Pavareumlsia e Kosoveumls dhe veprimtareumlt ilegaleuml teuml Leumlvizjes Kombeumltare Shqiptare 1945-1999
Synimi peumlr Bashkimi Kombeumltar neuml Kosoveuml dhe neuml trojet tjera shqiptare neumln Jugosllavi nuk eumlshteuml i njohur veteumlm
neuml dekadat e fundit teuml shekullit XX Si projekt politik
daton qeuml prej Lidhjes seuml Prizrenit peumlr teuml vazhduar edhe
gjateuml lufteumlrave qeuml solleumln pavareumlsineuml e Shqipeumlriseuml
Mbijetoi si ide e fuqishme neuml hapeumlsirat tjera gjeografike
ku jetonin shqiptareumlt qeuml mbeteumln jashteuml Shqipeumlriseuml seuml
1912-eumls
Komiteti peumlr Mbrojtjen e Kosoveumls18 pjeseumlmarrja e
Hasan Prishtineumls neuml Konferenceumln e Parisit peumlr teuml keumlrkuar
bashkimin e Kosoveumls me shtetin shqiptar19 Lidhja e Dyteuml e Prizrenit20 Konferenca e Bujanit21 peumlrfshirja neuml
18
Komiteti ldquoMbrojtja Kombeumltare e Kosoveumlsrdquou themelua neuml
ilegalitet teuml ploteuml meuml 1 maj1918 dhe meuml 7 neumlntor1918 u vendos
peumlrfundimisht neuml Shkodeumlr nga figurat teuml shquara atdhetare si Bajram
CurriHoxha Kadri Prishtina SaliNivica Hasan PrishtinaBedri
Pejani Qamil Bala SaliRama HafizIsmet Dibra etj Qeumlllimi pareumlsor i
keumlsaj organizate politike kombeumltare ishte mbrojtja e shtetit teuml pavarur
shqiptar peumlr demokratizimin e tij peumlr ccedillirimin e Kosoveumls dhe teuml
viseve teuml tjera shqiptare teuml Jugosllaviseuml qeuml ishin teuml shkeumlputura
padrejteumlsisht meuml 1913 dhe peumlr bashkimin e tyre me Shqipeumlrineuml 19
Neuml rrethana teuml tilla delegacioni i Qeveriseuml Shqiptare shkoi neuml Paris
dhe propozoi dy memorandume Me memorandumin e pareuml keumlrkohej
qeuml teuml korrigjohen vendimet e Kongresit teuml Berlinit dhe teuml Konferenceumls
seuml Londreumls neuml lidhje me tokat shqiptare teuml cilat mbeteumln jashteuml kufijve
teuml Shqipeumlriseuml Kur nuk u miratua memorandumi i pareuml u soll i dyti me
teuml cilin keumlrkohej qeuml SHBA-ja t‟i administronte keumlto vise qeuml mbeteumln
jashteuml kufijve teuml vitit 1913 Edhe pse ccedileumlshtja shqiptare u diskutua neuml
Konferenceumln Paqeumlsore keumlrkesat e shqiptareumlve nuk u moreumln parasysh
Neuml Konferenceumln Paqeumlsore teuml Parisit Shqipeumlria u pranua si shtet i
pavarur me kufijteuml e vitit 1913 teuml cilat peumlrputhen me kufijteuml e
Shqipeumlriseuml seuml sotme Kjo nuk e pengoi Italineuml qeuml edhe meuml tej ta mbajeuml
neumln kontroll Vloreumln me viset aneumlsore derisa kryengritja e shqiptareumlve
e vitit 1920 i detyroi trupat italiane qeuml teuml teumlrhiqen nga Shqipeumlria 20
Lidhja Shqiptare e Prizrenit(1878 - 1881) zyrtarisht filloi me
tubimin e 300 peumlrfaqeumlsuesve teuml teuml gjitha krahinave shqiptare neuml
kuvendin shqiptareuml teuml mbajtur neuml Prizren meuml 10 qershor1878 Neuml
takim kishte edhe boshnjakeuml nga Bosnja dhe Sanxhaku (Shqiptareuml teuml
asimiluar) Qeumlllimi i takimit ishte formimi i njeuml shteti autonom
shqiptar qeuml do teuml mbulonte vilajetet osmane teuml PrizrenitShkodreumls
Manastirit dhe Janineumls Lidhja ishte leumlvizja e pareuml e madhe e
organizuar politikisht adminstrativisht dhe ushtarakisht peumlr teuml krijuar
njeuml rajon teuml bashkuar shqiptar qysh nga deumlshtimi i forcave teuml
Skeumlnderbeut neuml Mesjeteuml 21
Konferenca e Bujanit eumlshteuml mbajtur neuml komuneumln e Bujanit (sot neuml
komuneumln e Lipjanit Kosoveuml) prej dateumls 31 dhjetor1943 e deri meuml 2
janar1944 neuml kulleumln e Sali Manit bajraktarit teuml Krasniqes qeuml ndodhej
praneuml bazeumls seuml Shtabit Kryesor teuml UNCcedil teuml Kosoveumls dhe teuml Komitetit
Krahinor peumlr Kosoveuml e Rrafshi i Dukagjinit ku moreumln pjeseuml
49delegateuml qeuml peumlrfaqeumlsonin teuml gjitha viset dhe shtresat shoqeumlrore teuml
Kosoveumls Midis pjeseumlmarreumlsve kishte komunisteuml nacionalisteuml dhe
atdhetareumlt teuml tjereuml demokrateuml peumlrfaqeumlsues teuml Forcave teuml Armatosura teuml
riniseuml e teuml gruas antifashiste etj[1]Bunjaj si njeuml vend pritje e
peumlrfaqeumlsuesve teuml dy kombeumlsive (shqiptareumlve dhe serbeumlve) qeuml keumlrkonin
njeuml marreumlveshje peumlr parandalimin e konflikteve teuml meumltejshme
programet e teuml gjitha organizatave ilegale neuml Kosoveumln e pas Lufteumls seuml II Boteumlrore lufta e UCcedilK-eumls dhe
vazhdimeumlsia e keumlsaj ideje neuml diskursin e soteumlm politik
eumlshteuml shenjeuml peumlr njeuml aspirateuml qeuml ka qeumlndruar paralel me
teuml gjitha peumlrpjekjet politike teuml shqiptareumlve
Mireumlpo ndeumlr sfidat meuml teuml meumldha ishte viti 1945 dhe
periudha qeuml pason Ishte koha kur shqiptareumlt pa
deumlshireumln e tyre mbeteumln neuml kuadeumlr teuml Serbiseuml e teuml ish-
Jugosllaviseuml Nuk ishte hera e pareuml qeuml shqiptareumlve iu
mohua njeuml e drejteuml e ligjshme e tyre por ky do teuml jeteuml
mashtrimi meuml i madh qeuml komunisteumlt jugosllaveuml ua beumlneuml shqiptareumlve22 Neuml Konferenceumln e Treteuml teuml PKJ-seuml peumlr
Kosoveuml23 (meuml 1945) kryetar i Qeveriseuml seuml Serbiseuml
BllagojeNeshkoviqi shqiptareumlve i‟u kishte premtuar se
posa teuml qeteumlsohet reaksioni neuml Shqipeumlri do teuml
rregullohet ccedileumlshtja e bashkimit teuml Kosoveumls me
Shqipeumlrineuml Andaj rezistenca ishte fati yneuml historik
ndeumlretnike Neuml keumlteuml konferenceuml moreumln pjeseuml 49 delegateuml qeuml
peumlrfaqeumlsonin popullin e Kosoveumls dhe forcat politike teuml rreshtuara te
Fronti Antifashist Nacional-ccedillirimtar i Kosoveumls Konferenca shqyrtoi
tri diteuml radhazi problemet qeuml dilnin nga lufta kundeumlr pushtuesit Ajo
zgjodhi kryesineuml prej 9 vetash Mehmet Hoxha (kryetar) Rifat Berisha
(neumlnkryetar) Pavle Joviqeviccedilin (neumlnkryetar) Xheladin Hana (aneumltar)
Fadil Hoxha (aneumltar) Hajdar Dushi (aneumltar) Zekeria Rexha (aneumltar)
Milan Zeccedilarin (aneumltar) dhe Ali Shukriu (aneumltar) Konferenca e
Bujanit doli me njeuml dokument peumlrfundimtar neuml rezoluteumln e miratuar
neuml konferenceuml thuhet Kosova dhe Rrafshi i Dukagjinit eumlshteuml krahineuml
e banuar me shumiceuml nga populli shqiptar i cili si gjithmoneuml ashtu
edhe sot deumlshiron me u bashkue me Shqipeumlrineuml 22
Letra e Titos u botua neuml dhjetor teuml vitit 1942 neuml gazeteumln ldquoProleterrdquo
me titull ldquoCcedileumlshtja kombeumltare neuml Jugosllavi neuml driteumln e Lufteumls
Nacionalccedillirimtarerdquo Neuml mes tjerash neuml lidhje me ccedileumlshtjen shqiptareumlve
thuhej se ldquoCcedileumlshtja e Maqedoniseuml ccedileumlshtja e Kosoveumls e Metohiseuml
ccedileumlshtja e Malit teuml Zi ccedileumlshtja e Kroaciseuml ccedileumlshtja e Slloveniseuml ccedileumlshtja e
Bosnjeumls e Hercegovineumls do teuml zgjidhet lehteuml ashtu siccedil deumlshirojneuml teuml
gjitheuml sepse do ta zgjidheuml populli kurse keumlteuml teuml drejteuml e fiton ccedildo
popull me pushkeuml neuml doreuml neuml keumlteuml lufteumln e sotme Nacionalccedillirimtarerdquo 22
Arkivi i KQ teuml LKJ-seuml BeogradTrecaPokrainskaKonferencia KPJ
zaKosovo i Metohiu (Konferenca e Treteuml Krahinore e PKJ-seuml peumlr
Kosoveuml e Metohi) u mbajt meuml 28 mars teuml vitit 1945 neuml Prishtineuml Kjo
Konferenceuml qeuml shtyreuml peumlr meuml voneuml peumlr shkak teuml vrasjes seuml sekretarit teuml
Komitetit Krahinor Milladin Popoviqit me 13 mars teuml vitit 1945
Referati politik i Bllakoje Neshkoviqit premtohet ccedileumlshtja e Kroaciseuml
ccedileumlshtja e Slloveniseuml ccedileumlshtja e Bosnjeumls e Hercegovineumls do teuml zgjidhet
lehteuml ashtu siccedil deumlshirojneuml teuml gjitheuml sepse do ta zgjidheuml populli kurse
keumlteuml teuml drejteuml e fiton ccedildo popull me pushkeuml neuml doreuml neuml keumlteuml lufteumln e
sotme Nacionalccedillirimtarerdquo 23
Arkivi i KQ teuml LKJ-seuml BeogradTreca Pokrainska Konferencia KPJ
zaKosovo i Metohiu (Konferenca e Treteuml Krahinore e PKJ-seuml peumlr
Kosoveuml e Metohi) u mbajt meuml 28 mars teuml vitit 1945 neuml Prishtineuml Kjo
Konferenceuml qeuml shtyreuml peumlr meuml voneuml peumlr shkak teuml vrasjes seuml sekretarit teuml
Komitetit Krahinor Milladin Popoviqit me 13 mars teuml vitit 1945
Referati politik i BllakojeNeshkoviqit premtohet bashkimi i Kosoveumls
me Shqipeumlrineuml 28 mars 1945 Prishtineuml
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
32
Deri voneuml historiografia shqiptare nuk u mor me keumlto
ngjarje jo veteumlm pse okupuesi u kujdes qeuml t‟i shpallte
tema tabu siccedil e pateumln shpallur teuml tilleuml teumlreuml rezistenceumln
shqiptare kundeumlr robeumlriseuml por edhe ngaqeuml ende nuk
ishte mbyllur fleta e fundit e keumlsaj historie e cila
vazhdoi teuml rridhte gjithnjeuml e meuml bujsheumlm neuml viset etnike
shqiptare
Kur u festua 100- vjetori i shpalljes seuml pavareumlsiseuml teuml
shtetit shqiptar e qeuml njeumlkoheumlsisht sheumlnon edhe
fatkeqeumlsineuml po teuml kaq viteve teuml copeumltimit teuml Shqipeumlriseuml
neuml disa shtete ballkanike ccedileumlshtja kombeumltare shqiptare
konsiderohej deri diku e mbyllur ngase Kosova eumlshteuml
shpallur shtet demokratik e i pavarur ndeumlrsa statusi i
shqiptareumlve neuml Maqedoni e neuml Mal teuml ZI duksheumlm eumlshteuml
avancuar
Pas vitit 1945 Kosova peumlrseumlri u robeumlrua Shqiptareumlt
peumlrseumlri vendoseumln teuml qeumlndronin dhe teuml rezistonin Edhe meuml tutje neuml rend teuml obligimeve historike mbeti obligimi
dhe qeumlllimi suprem i leumlvizjes ilegale-ccedillirimi i trojeve teuml
mbetura neumln sundimin e huaj dhe bashkimi i tyre me
shtetin ameuml Kjo deumlshmon se lufta e armatosur qeuml niseumln
djemteuml e vashat meuml teuml mira teuml Kosoveumls meuml 1998 i kishte
rreumlnjeumlt qysh meuml hereumlt dhe nga programi i Lidhjes seuml
Prizrenit kur populli shqiptar u ngrit si njeuml peumlr t‟a
ccedilliruar vendin e peumlr tbdquou veumlneuml krah popujve teuml Evropeumls
dhe teuml Ballkanit me shtetin e veteuml kombeumltar
Ccedileumlshtja e Kosoveumls neuml veccedilanti dhe e shqiptareumlve neuml peumlrgjitheumlsi neuml Jugosllavi pas peumlrfundimit teuml LDB-seuml
konsiderohej si ccedileumlshtje e mbyllur Qeveria e re e
Jugosllaviseuml pinjolleuml i pushtetit teuml vjeteumlr vazhdonte me
peumlrpjekje teuml ethshme qeuml neuml ccedildo pore teuml jeteumls teuml shuante
ccedildo ndjenjeuml kombeumltare dhe liridasheumlse Edhe pse
presionet vazhdonin populli gjeti njeuml meumlnyreuml tjeteumlr teuml
rezistenceumls qeuml ishte shumeuml meuml kuptimplote ama ishte
edhe e rrezikshme
Neuml ilegalitet teuml thelleuml filluan teuml vepronin organizatat e
shumta patriotike ilegale shqiptare si Leumlvizja Nacional Demokratike Shqiptare (LNDSH)24 Besa Kombeumltare
(BK)25 dhe disa teuml tjera pak meuml teuml vogla26 Leumlvizja
patriotike shqiptare ilegale neuml Kosoveuml kishte njeuml shtrirje
teuml madhe neuml koheuml dhe neuml hapeumlsireuml qeuml peumlrfshinte vitet
1945-1998 me aktivitete dhe me problematikeuml teuml
larmishme me momente kulmore dhe hereuml-hereuml
shpeumlrthyese qeuml dilte nga suazat e ilegalitetit si neuml vitet
1968 1981 1989 dhe neuml fund meuml 1997-1999 kur iu vu
balleuml peumlr balleuml regjimit teuml Beogradit27
Interesimi i shprehur nga bashkeumlsia ndeumlrkombeumltare peumlr
ccedileumlshtjen e pazgjidhur shqiptare mund teuml thuhej se kishte
24
Arkivi i Kosoveumls Dosja LNDSH Procesi gjyqeumlsor i Halim Spahiseuml
Gjnr 1745 25
Qerim Lita Referat peumlr Komitetet Nacional Demokratike Shqiptare
Prishtineuml 2009 20-22
Referat o 26
Arkivi i KQ teuml LKJ-seuml Beograd fondi Kosova (Komiteti
Krahinor i LKK) Dokument (top sekret) Sekretariati Krahinor i
Puneumlve teuml Brendshme nr 40001 27
Sabile Keccedilmezi-Basha Organizatat dhe grupet ilegale neuml Kosoveuml
1981-1989 Prishtineuml 2003 31
ndodhur menjeumlhereuml pas prishjeve teuml marreumldheumlnieve teuml
Jugosllaviseuml me llagerin e shteteve socialiste (Byroja
Informative) teuml vitit 1948 demonstratave studentore teuml
vitit 1968 e 1981 dhe duksheumlm vjen neuml shprehje pas vitit
1989 Ky interesim i shtuar kishte ndodhur peumlr shumeuml
arsye
1 Fundi i shembjes seuml sistemit komunist meuml 1989-1990 2 Fundi i Lufteumls seuml Ftoheumlt i viteve 1989-1990 qeuml
sheumlnonte fillimin e njeuml epoke teuml re neuml politikeumln
evropiane qeuml pasohet me formimin e shteteve teuml reja
kombeumltare neuml Ballkan dhe neuml Evropeumln Lindore e
Juglindore28 dhe
3 Riorganizimi i Leumlvizjes ilegale Kombeumltare Shqiptare
neuml rezistenceumln aktive ushtarake ndash UCcedilK
Natyrisht se teuml gjitha keumlto ngjarje pateumln jehoneuml pozitive
edhe neuml Kosoveuml dhe tek shqiptareumlt qeuml peumlr njeuml teuml drejteuml teuml
natyrshme historike (bashkim kombeumltar) ishin
angazhuar qeuml nga Lidhja Shqiptare e Prizrenit e keumlndej Por ktheseumln meuml teuml madhe Leumlvizja Ilegale Kombeumltare
Shqiptare e arrineuml meuml 1981 dhe e peumlrfundon neuml fund
shekull 20 neuml koheumln kur zeuml fill formimi i Ushtriseuml
Ccedillirimtare teuml Kosoveumls dhe e teumlreuml lufta kuroreumlzohet me
ccedillirimin e saj Kjo edhe eumlshteuml periudha meuml e
reumlndeumlsishme eumlshteuml peumlrmbyllje kulminante e njeuml
leumlvizjeje teuml gjateuml ilegale neuml Kosoveuml dhe neuml trojet tjera
shqiptare teuml ish- Jugosllaviseuml
Do theksuar se edhe brenda organizatave politike teuml
koheumls kishte dallime rreth artikulimit programor se cila ishte platforma meuml e mundshme dhe meuml e peumlrshtatshme
qeuml duhej teuml peumlrdorej peumlr rrethanat e koheumls peumlr teuml ardhur
deri te njeuml strategji e peumlrbashkeumlt veprimi Dallimet
konsistonin neuml ateuml se si duhej t‟i qaseshin zgjidhjes seuml
ccedileumlshtjes kombeumltare ngase veprimtaret e ilegales
asnjeumlhereuml neuml qeumlndrimet e tyre nuk ishin dogmat por
vareumlsisht prej rrethanave kombeumltare e ndeumlrkombeumltare
krijonin edhe qeumlndrimet e tyre Keumlteuml teuml dheumlneuml meuml seuml miri
e deumlshmon evoluimi i qeumlndrimeve rreth zgjidhjes seuml
statusit teuml Kosoveumls neuml situata teuml caktuara qeuml do i
paraqes teuml peumlrmbledhura neuml tre opsione si 1 Bashkimi i teuml gjitha tokave shqiptare me Shqipeumlrineuml
2 Bashkimi i teuml gjitha trojeve shqiptare neuml njeuml republikeuml
brenda Jugosllaviseuml dhe
3 Republika e Kosoveumls29
Qeuml teuml tri keumlto opsione teuml shtruara nga veprimtareumlt e
ilegales teuml Leumlvizjes Kombeumltare neuml periudha teuml
ndryshme kohore kishin edhe barteumlsit e vet ideor
Opsionin e pareuml peumlr bashkimin e trojeve shqiptare me
Shqipeumlrineuml neuml programin e saj e kishte parapareuml
LNDSH30 LRBSH31 OMLK32 dhe Leumlvizja Nacionale
28
Syleuml Ukshini Po aty 12 29
Ethem Ccedileku Kosova Neuml sfondin e diplomaciseuml Jugosllave dhe teuml
Shqipeumlriseuml 1945-1981 Prishtineuml 2009 303 30
Procesi gjyqeumlsor Prizrenit dos Gjnr 1745 Programi Politik i
Leumlvizjes Nacional Demokratike Shqiptare Arkivi i Kosoveumls dos
Formimi i ONDSH 1946 31
Programi i Leumlvizjes Revolucionare peumlr Bashkimin e Tokave
Shqiptare 1964 Gjykata e Qarkut Prishtineuml Leumlndeuml penale politike
(Arkivi i Kosoveumls)
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
33
peumlr Ccedillirimin e Kosoveumls dhe Viseve tjera shqiptare neuml
Jugosllavi33 Opsionin e dyteuml e kishte parapareuml
organizata ldquoPartia Marksiste-Leniniste Shqiptare neuml
Jugosllavirdquo34 e cila neuml programin e saj parashihte
bashkimin e teuml gjitha trojeve ku shtriheshin shqiptareumlt neuml
njeuml republikeuml neuml kuadeumlr teuml RSFJ-seuml
Megjithateuml veprimtaria dhe mendimi politik i
shqiptareumlve neuml Kosoveuml nuk u zhvillua ccedil‟lirsheumlm si
pasojeuml e statusit politik e juridik teuml popullit shqiptar neuml
Jugosllavi si pasojeuml e pengesave qeuml vinin nga represioni
i madh nga Republika e Serbiseuml dhe Lidhja Komuniste e
Jugosllaviseuml e cila nuk pranonte alternativeuml tjeteumlr teuml
zhvillimit e teuml mendimit politik si pasojeuml e gjendjes seuml
veumlshtireuml ekonomike arsimore e kulturore dhe si pasojeuml e
faktit se angazhimi politik peumlr Pavareumlsineuml e Kosoveumls
zhvillohej nga veprimtareumlt qeuml vepronin neuml ilegalitet35
Opsioni i treteuml apo zanafilla e ideseuml peumlr Republikeumln e Kosoveumls ishte shpalosur fillimisht me demonstratat e
vitit 196836 Por si meuml e sforcuar u paraqit neuml formeuml teuml
ploteuml neuml periudheumln e demonstratave teuml vitit 198137
e
198938 Kosova-Republikeuml pas shumeuml bisedimeve neuml
mes teuml veprimtareumlve teuml Leumlvizjes Kombeumltare ilegale
ishte keumlrkeseuml e teuml gjitha grupimeve ilegale pas vitit
1968 1981 1989 qeuml meuml voneuml do teuml beumlhet keumlrkeseuml e
gjitheuml popullit shqiptar neuml Kosoveuml dhe neuml viset e tjera
jugosllave teuml banuara me shqiptareuml
Barteumlse kryesore e keumlsaj keumlrkese pa dyshim se ishte fillimisht OMLK ku gjateuml muajit qershor 1981Hydajet
Hyseni Mehmet Hajrizi e Nezir Myrtaj me grupin e tyre
teuml fshehteuml leumlshuan neuml qarkullim platformeumln peumlr
organizimin e meumltejmeuml me titull ldquoTeza rreth Frontit
Popullor peumlr Republikeumln e Kosoveumlsrdquo Neuml keumlto teza jepen
argumentet qeuml flasin se Kosoveumls i takon statusi i
Republikeumls neuml Federateuml se ajo eumlshteuml e arritshme dhe se
populli i Kosoveumls ka potencial teuml luftojeuml peumlr fitimin e
saj
Meuml 17 janar 1982 neuml Untergrupenbah teuml Gjermaniseuml u vraneuml 3 aktivisteumlt meuml teuml dalluar teuml koheumls Jusuf Geumlrvalla
Kadri Zeka dhe Bardhosh Geumlrvalla ku nga disa teuml dheumlna
thuhej se neuml ateuml takim ishte arrit bashkimi i keumltyre dy
organizatave (OMLK dhe Leumlvizja Nacionale peumlr
Ccedillirimin e Kosoveumls dhe Viseve tjera shqiptare neuml
Jugosllavi)
Por njeuml muaj meuml voneuml meuml17 shkurt 1982 neuml Turqi
peumlrfaqeumlsues teuml dy grupimeve patriotike teuml fshehta Sabri
32
Programi Politik ldquoNeuml rrugeuml drejteuml liriseumlrdquo 1977-1978 Arkivi personal
ndash Mehmet Hajrizi Mehme tHajrizi Histori e njeuml organizate politike
dhe demonstratat e vitit 1981 Toena Tiraneuml 2008 f 119 33
Programi Politik i Leumlvizja Nacionale peumlr Ccedillirimin e Kosoveumls dhe
Viseve tjera shqiptare neuml Jugosllavi 34
Arkivi i Kosoveumls dos Gjykata e Qarkut-Prishtineuml PPnr 15282
PPnr19882 PP Nr6682 35
Po aty f 139 36
Arkivi i Kosoveumls Dos Programi Politik i Demonstratave 1968
Prishtineuml 1968 37
Arkivi i Kosoveumls Procesi gjyqeumlsor i grupit teuml pareuml teuml studenteumlve qeuml
moreumln pjeseuml neuml Demonstratat e vitit 1981 d PPnr 5881 Gjykata e
Qarkut Prishtineuml 38
Protestat gjitheumlpopullore Kosoveuml 1989
Novosella dhe Abdullah Prapashtica (teuml arratisur politik
nga Kosova) neuml prezenceuml edhe teuml ambasadorit teuml
Shqipeumlriseuml neuml Turqi Bujar Hoxha shpallin teuml formuar
Leumlvizjen peumlr Republikeumln Socialiste Shqiptare neuml
Jugosllavi (LRSSHJ) Ndeumlrsa me 15 maj teuml vitit 1982
edhe zyrtarisht neuml Zviceumlr peumlrfaqeumlsuesi i grupit teuml treteuml
patriotik (OMLK) Xhafer Shatri deklaron hyrjen neuml LRSSHJ
Qeumlllimi i LRSSHJ ishte qeuml teuml arrihet formimi i
Republikeumls seuml Kosoveumls neuml kuadeumlr teuml federateumls jugosllave
ku do teuml peumlrfshiheshin viset e banuara me shumiceuml
shqiptareuml 1985 Neuml pjeseumln e pareuml e vitit 1985 Keumlshillat
bazeuml teuml LRSHJ-seuml dhaneuml mendimet me shkrim peumlr
programin e meumltejmeuml teuml LRSSHJ-seuml Komiteti Qendror i
LRSHJ-seuml duke u bazuar neuml to dhe neuml ldquoTezatrdquo e
lartpeumlrmendura adaptoi Programin e pareuml teuml saj Me keumlteuml
rast iu ndeumlrrua edhe emri nga LRSSHJ neuml LPRK
(Leumlvizja Popullore peumlr Republikeumln e Kosoveumls)
Leumlvizje Popullore peumlr Republikeumln e Kosoveumls e cila lindi
nga bashkimi i tri organizatave ilegale patriotike
shqiptare eumlshteuml njeuml hallkeuml e reumlndeumlsishme e leumlvizjes
Kombeumltare Shqiptare neuml Kosoveuml por edhe neuml viset e
tjera shqiptare teuml robeumlruara39rdquo
Me ngjarjet e viteve 1989 e keumlndej qeuml pasuan neuml ish-
Jugosllavi me njeuml meumlnyreuml filloi edhe dekompozimi i
federateumls jugosllave ndeumlrsa shqiptareumlt si andej e keumlndej
kufirit i‟u rikthyen qyteteumlrimit teuml vet pra bashkeumlsiseuml seuml qyteteumlrimit evropian40
Mireumlpo pas ndryshimeve teuml shumta politike qeuml pasuan
neuml mes viteve 89-99 teuml shekullit teuml kaluar veprimtareumlt e
Leumlvizjes Kombeumltare Shqiptare qeuml vepronin neuml ilegalitet
por edhe ata qeuml vepronin neuml parti teuml ndryshme politike
legale qeuml u formuan gjateuml keumlsaj periudhe duke e par dhe
hetuar ndikimin e faktorit teuml brendsheumlm dhe teuml atij
ndeumlrkombeumltareuml neuml qeumlndrimet e veta filluan teuml beumlnin
korrigjime neuml qasje dhe neuml organizim
Programet politike e kombeumltare dhe mjetet e format e
lufteumls me teuml cilat parashihej teuml arriheshin qeumlllimet e saja
neuml esenceuml kishin mbetur teuml pandryshueshme gjateuml gjitheuml
historiseuml seuml leumlvizjes kombeumltare Por forma meuml e larteuml e
rezistenceumls lufta e armatosur ndoneumlse ishte pjeseuml e
programeve por edhe e praktikeumls historike teuml leumlvizjes
kombeumltare arriti teuml zbatohej neuml teumlreuml kuptimin dhe
gjereumlsineuml e saj veteumlm neuml vitet e neumlnteumldhjeta teuml shekullit
teuml kaluar ateumlhereuml kur u krijuan kushtet e brendshme dhe
teuml jashtme peumlr teuml kur u poqeumln faktoreumlt subjektiveuml dhe
objektiveuml teuml leumlvizjes Brezat e meumlparsheumlm teuml leumlvizjes
ilegale nuk mund ta beumlnin keumlteuml neuml Jugosllavineuml stabile e me prestigj ndeumlrkombeumltar dhe neuml rrethanat e lufteumls seuml
ftohteuml Megjithateuml lufta ccedillirimtare peumlrgatitej dhe
zhvillohej shkalleuml-shkalleuml peumlrballeuml valeumlve teuml egra teuml
dhuneumls qeuml ushtronte pushtuesi
39
Xhavit Haliti httpkosovareforumotioncomt1445p15-kush-ishte-
lpk-dhe-roli-i-saje-ne-uck 10 janar 2017 40
Po aty 317
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
34
Ky besim dhe ky angazhim i pa kursyer i ilegales dhe
besimi i madh neuml popullin e vet ndikoi qeuml teuml formohej
edhe UCcedilK-ja ngase ccedildo organizateuml ilegale neuml ish
Jugosllavi neuml programet e tyre peumlrveccedil zgjidhjes
paqeumlsore teuml ccedileumlshtjes shqiptare ato parashihnin edhe
zgjidhjen me lufteuml andaj dalja neuml skeneuml e UCcedilK-seuml nuk
ishte e rasteumlsishme dhe se ishte krahu meuml i natyrsheumlm i Leumlvizjes Kombeumltare neuml Kosoveuml qeuml nga viti 1945 Lufta e
Kosoveumls neumln udheumlheqjen e UCcedilK-seuml dhe ndihma e
madhe nga faktori ndeumlrkombeumltar qeuml solleumln lirineuml qeuml sot
popullata e Kosoveumls e geumlzon deumlshmon dhe provon se
ishte vepra meuml madhore e teuml gjitheuml atdhetareumlve qeuml u
angazhuan peumlr Pavareumlsineuml e saj duke mos kursyer as
jeteumln e tyre
Ky organizim i ri dhe kjo qasje e re politike e ushtarake
me koheuml kishte kaluar barrierat ideologjike dhe nuk e
shihte meuml veten pre teuml asnjeuml ideologjie Bile peumlr hir teuml
interesave meuml madhore kombeumltare gati teuml gjitheuml ish teuml burgosurit politikeuml neuml vitet e 89-99 me daljen nga burgu
kishin aderuar neuml radheumlt e LDK-seuml e parti teuml tjera teuml
formuara legalisht veteumlm e veteumlm qeuml teuml beumlnin unitetin
kombeumltar edhe meuml teuml fuqisheumlm Ka ndodhur edhe kjo se
meuml voneuml kur po ata iu bashkonin radheumlve teuml UCcedilK-seuml
paraprakisht deklaronin se nuk i takonin asnjeuml partie se
peumlr ta ekzistonte veteumlm UCcedilK-ja si faktor politik e
ushtarak i Kosoveumls
Veteumlm kur teuml studiohet mireuml thelleumlsisht e shkenceumlrisht
kjo periudheuml do teuml kuptohet meuml mireuml e meuml drejt e teumlreuml situata politike e ushtarake neuml teuml cileumln kaloi Kosova
Edhe pse kjo situateuml e reumlndeuml me kalimin e viteve do teuml
davaritej neuml Kosoveuml do teuml ndihej reumlndeuml pesha e
represionit teuml egeumlr serb por edhe meuml tej tek populli
shqiptareuml do teuml rritej besimi te SHBA-teuml e Evropa si
kodi meuml i pathyesheumlm peumlr lirineuml dhe sigurineuml globale
Bashkeumlsia ndeumlrkombeumltare shfaqet si forceuml rrezatuese peumlr
zgjidhjen e problemit teuml shqiptareumlve neuml ish-Jugosllavi
ngase ata (shqiptareumlt) pa dashjen e tyre kishin ngelur
larg saj Angazhimin e madh qeuml beumlneuml forcat kombeumltare
peumlr tu kthyer aty neuml Evropeuml nuk ishte i lehteuml ashtu siccedil ishte menduar neuml fillim teuml viteve teuml 90-ta Ajo madje
shpesh acaroi edhe kancelariteuml evroperendimore
Reumlndeumlsia e keumlsaj politike dhe e keumlsaj lufte meuml voneuml
kishte sheumlnuar ngritje graduale pozitive mund teuml thuhej
qeuml nga Rezoluta e Parlamentit Evropian (1989) e deri te
peumlrkrahja e Planit Gjitheumlpeumlrfshireumls teuml MartiAhtisarit41
Zgjidhja e ccedileumlshtjes seuml Kosoveumls e cila ishte edhe sfida e
fundit e madhe qeuml kishte mbetur neuml Ballkan pas
shpeumlrbeumlrjes seuml Jugosllaviseuml respektivisht beumlrja e
pavareumlsiseuml seuml Kosoveumls mbi bazeumln e Planit teuml Ahtisarit i
cili peumlrbeumln njeuml zgjidhje kompromisi eumlshteuml njeuml sproveuml peumlrfundimtare peumlr politikeumln e jashtme teuml Bashkimit
Evropian teuml SHBA-ve dhe e Bashkeumlsiseuml ndeumlrkombeumltare
neuml peumlrgjitheumlsi
41
Marti Ahtisari Plani gjitheumlpeumlrfshireumls Gazeta Koha ditore 3 shkurt
2007 Prishtineuml
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
35
Hazir Mehmeti Vjeneuml
Kisha Katolike Shqiptare vateumlr neuml sheumlrbim teuml njeriut dhe kombit
30 vjet nga krimi serb i helmimit teuml feumlmijeumlve shqiptareuml neuml Kosoveuml
Kisha Katolike Shqiptare vateumlr neuml sheumlrbim teuml njeriut dhe kombit Feumlmijeumlt e helmuar u trajtuan me zemeumlrgjereumlsi e
profesionalisht nga personeli kishtar Tani e 30 vjet meuml pareuml njeuml rifreskim kujtese Policia sekrete serbe placcedilkiteuml barnat
dhe keumlrceumlnon shenjteumlrit neuml sheumlrbim Neuml biseda informative Don Lush Gjergji Urdhri i policiseuml serbe teuml ndalohet
dheumlnia e ndihmave feumlmijeumlve teuml helmuar Kardinali kroat Franjo Kuharic ldquoMendojmeuml se sulmi ndaj Kisheumls Shqiptare neuml
Kosoveuml mbi gjitheuml eumlshteuml akt jo civilizues A eumlshteuml ndihma e dheumlneuml teuml seumlmureumlve teuml tjereuml krim
Viti 1990 neuml Kosoveuml do sheumlnohet si vit i disa ngjarjeve
teuml reumlnda neuml jeteumln e Kosoveumls mbi teuml gjitha peumlrjetimi i
dhuneumls seuml papareuml neuml shkolla Njeumlri nga aktet meuml
kriminale nga teuml gjitha aktet e dhuneumls neuml Kosoveuml ishte
helmimi i feumlmijeumlve shqiptareuml Neuml keumlto rrethana u vuneuml
neuml leumlvizje i teumlreuml populli Nga ajo koheuml do shkeumlpusim pak
rreshta peumlrkujtimi mbi aktivitetin e Kisheumls Katolike
Shqiptare me theks teuml veccedilanteuml neuml Ferizaj dhe Binccedileuml e
sheumlnuar neuml shtypin kroat Kisha Katolike Shqiptare ishte
pjeseuml e keumlsaj leumlvizje neuml mbrojtje dhe ndihmeuml teuml feumlmijeumlve
teuml helmuar nga pushtuesit serb Ajo ishe beumlreuml qendeumlr ku
trajtoheshin teuml helmuarit qendeumlr e furnizimit me bareumlra dhe material sanitar peumlr shumeuml qendra teuml Kosoveumls
Qendeumlr e mbledhjes seuml sheumlnimeve dhe fakteve mbi
helmimin e feumlmijeumlve Keumlto fakte do prezantohen neuml
mjete informimi simpoziume konferenca neuml
vazhdimeumlsi Kisha Katolike Shqiptare ishte shpresa e
ndihmeumls e strehimit ldquoSeuml pari meuml vrisni mua pastaj
veumlllezeumlrit e mi teuml strehuar keumlturdquo tha prifti patriot Porosi
shekullore ndaj veumlllaut Nga sheumlnimet e koheumls po japim
sekuenceuml nga diteumlt e para teuml helmimeve masive neuml
Ferizaj dhe Kosoveuml
Neuml pamundeumlsineuml e krijuar nga intervenimi i policiseuml serbe u beuml e veumlshtireuml deri e pamundur dheumlnia e
ndihmeumls feumlmijeumlve teuml helmuar neuml Ambulanten Rajonale
teuml Ferizajt Neuml keumlto rrethana duhej meuml shumeuml se kurreuml
veprimi organizativ qeuml feumlmijeumlt e helmuar me ccedildo kusht
teuml trajtohen Dr Paulina Lumezi neuml bashkeumlpunim me
kolegeumlt e saj dr Besim Hoxha dr Hajdin Ymeri dha
ideneuml peumlr ngritjen e njeuml ambulante improvizuese brenda
kisheumls Kjo ide u mbeumlshet edhe nga teuml tjereumlt dr Safet
Beqiri dr Xheladin Reqica dr Agim Bytyccedili drTefik
Idrizi drSkender Hyseni U bisedua Don Lush Gjergji
dhe personelin e Kisheumls Katolike Shqiptare duke pareuml nevojeuml teuml ngutshme peumlr ndihmeuml feumlmijeumlve shqiptareuml teuml
helmuar Seuml bashku me personelin sheumlndeteumlsor nga
Shteumlpia e Sheumlndetit neuml Ferizaj vendosin teuml improvizojneuml
ambulanceuml peumlr trajtim mjekeumlsor brenda hapeumlsireumls seuml
kisheumls Dihej se policia serbe pengonte trajtimin neuml
Ambulanten Rajonale e cila ishte e ngarkuar me
pacienteuml pengonte bartjen e teuml helmuarve deri aty dhe
qendra tjera mjekeumlsore jashteuml Ferizajt Kjo edhe
vendoset ku peumlrgjegjeumlse peumlr ambulanten brenda kisheumls
u caktua Motra Viktoria e cila do jeteuml neuml sheumlrbim teuml
vazhduesheumlm me peumlrkushtim Motra Viktoria seuml bashku
me dr Paulina Lumezin dhe dr Hajdin Ymeri mori pjeseuml neuml punimet e Simpoziumit neuml Zagreb i organizuar
me 9 qershor 1990 me temeuml nga helmimet neuml Kosoveuml
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
36
Neumln llupen e pushtuesi serb u vu aktiviteti neuml Kisheumln
Katolike Shqiptare sulmet e saj ishin teuml peumlrditshme dhe
shumeuml agresive nga e cila placcedilkiteumln teuml gjitha bareumlrat
maltretohen mjekeumlt sheumlrbyesit dhe teuml seumlmureumlt Kjo
gjendje u pasqyrua edhe neuml shtypin e koheumls Neuml biseda
informative ftohet edhe Don Lush Gjergji teuml cilin e
urdheumlrojneuml peumlr ndeumlrprerje teuml trajtimit teuml helmuarve neuml kisheuml
Shtypi kroat ldquoVecernji Listrdquo ldquoFokusrdquo ldquoGlas Koncilardquo
dhe gazeta tjera peumlrcillnin ngjarjet neuml Kosoveuml mes tyre
u dallua me regjistrimin dhe shkrimet drejtpeumlrdrejteuml nga
helmimet e feumlmijeumlve shqiptareuml neuml Kosoveuml gazeta ldquoGlas
Koncilardquo e cila ishte e lidhur me aktivisteuml humanisteuml
dhe sheumlrbimet humanitare preneuml Kisheumls Katolike
Shqiptare neuml Kosoveuml Shoqeumlriteuml shqiptare e kroate
bashkeumlrendonin aktivitet dhe ishin kundeumlr politikeumls
serbe lufteumlnxiteumlse neuml Kosoveuml Kisha Katolike Kroate
udheumlhiqej nga Kardinali Franjo Kuharic i cili kishte takime teuml vazhdueshme me veprimtareumlt shqiptareuml jo
veteumlm neuml Kroaci Dr Besnik Bardhi dhe rrethin e tij teuml
bashkeumlveprimtareumlve Ferhat Ymeri Sali Krasniqi Talat
Gjinolli Flora Brovina e shumeuml teuml tjereuml
Kroaci Deumlshmi peumlr helmimet neuml Kosoveuml
Murgesha nga Kroacia shkruan njeuml leteumlr peumlr gazeteumln
kroate ldquoGlas Koncilaldquo 6 maj 1990 ldquoPeumlr ccedildo diteuml na
sjellin nga disa teuml helmuar Spitali i kthen neuml shteumlpi
sepse qenka ldquomireumlldquo kurse atyre mundimi neuml lukth u
rikthehet peumlsojneuml ngeumlrccedile neuml keumlmbeuml veumlshtrimi i syve eumlshteuml si para frymarrjes seuml fundit Nuk mund teuml ecin
duhet teuml mbahen Para dy diteumlve njeuml vajzeuml e kaneuml
varrosur Duket se helmi ishte i hedhur para shteumlpiseuml
sepse teumlreuml familja ishte helmuar Veccedilse helmimi nuk
ndikon njeumlsoj te secili Neuml TV nuk e kaneuml treguar keumlteuml
Murgeshat tona japin ampula ldquobedoksin‟‟ dhe tableta
ldquonovalgetol‟‟ por keumlto na kaneuml mbaruar sepse peumlr
shkak teuml helmimit teuml madh janeuml harxhuar neuml barnatoret
e Ferizajit dhe Gjilanit Se si do daleuml kjo veteumlm zoti e
di Sa lot janeuml derdhur keumlto diteuml neuml rrethinat tonardquo
Viziteuml 25 vjet meuml pas
Kjo para se gjithash neuml Ferizaj dhe Binccedileuml ku sheumlrbenin
disa Motra nderi nga Kroacia me vite teuml tera neuml misionin
e tyre sheumlrbyes fetar e human Mes tyre Jela Gojevic
dhe Marjana Gojevic teuml cilat u dhaneuml ndihmeuml feumlmijeumlve
teuml helmuar shqiptareuml Neuml takimin toneuml pas tridhjeteuml
vjeteumlve Motra Jela Gojevic i kishte teuml freskeumlta peumlrjetimet
e saja nga skenat e dhembshme e teuml helmuarve qeuml
keumlrkonin ndihmeuml Ajo me modesti nuk deumlshironte teuml
lavdeumlrohet se ka beumlreuml diccedil teuml madhe ka beumlreuml detyreumln ndaj
zotit dhe njeriut ldquoPo ishte koheuml e reumlndeuml vinin feumlmijeuml teuml
seumlmureuml Ne iu ofronim ndihmeuml me ato mjete qeuml kishim
neuml shteumlpineuml toneuml teuml peumlrbashkeumlt kishim podrumin ku
mbanim materiale dhe kishim mundeumlsi teuml japim ndihmeuml Kishte diteuml qeuml vinin shumeuml nxeumlneumls nga Ferizaj Prizreni
dhe gjitheuml Kosova pasi nuk kishin mundeumlsi teuml keumlrkonin
ndihmeuml neuml objekte tjera Ndihmeuml teuml madhe dha Nue
Gjergji Ne nuk e dinim peumlr ccedilfareuml seumlmundje ishte fjala
por e shihnim se feumlmijeumlt ishin teuml seumlmureuml disa nga teuml
cileumlt reumlndeuml Meuml kujtohet se forcat policore serbe erdheumln
dhe grabiten teuml gjitha barnat dhe materialet qeuml duheshin
peumlr dheumlnie teuml ndihmeumls Kjo ndodhi dy hereuml (ldquo sve do
nul‟‟) Me dateuml 9 gusht 1990 ldquoGlas Koncila‟‟ shkruan
rreth sulmit teuml forcave serbe neuml Kisheumln Katolike
Shqiptare dhe grabitje e bareumlrave maltretimet e
personelit dhe teuml helmuarve
Ipeshkvi Nikeuml Prela keumlrkon intervenim neuml mbrojtje
teuml drejtave teuml njeriut
Ipeshkvi i Bashkiseuml Katolike Shqiptare neuml Kosoveuml
deumlrgon nga Ferizaji informateuml me 6 gusht 1990 teuml gjitha
qeverive teuml republikane krahinore dhe asaj federative
me rastin e incidentit teuml shkaktuar nga policia serbe
Agjentet e puneumlve teuml brendshme teuml peumlrcjell me njeumlsitet
speciale teuml armatosura teuml policiseuml me 4 gusht teuml keumltij
viti (1990) pa paralajmeumlruar dhe pa vendim peumlrkateumls
peumlrkundeumlr protesteumls seuml ashpeumlr teuml ipeshkeumlviseuml kontrollojneuml shteumlpineuml e zotit dhe kisheumln e Ferizajt dhe
banesat e motrave teuml nderit neuml Binqeuml neuml meumlngjes rreth
oreumls 0630 neuml teuml njeumljteumln koheuml grabisin bareumlrat e
barnatores seuml motrave teuml nderit gjegjeumlsisht bareumlra peumlr teuml
seumlmureumlt nga teuml gjitha besimet dhe kombeumlsia teuml cileumlt
vazhdimisht kaneuml ardhur teuml varfeumlrit apo neuml mungeseuml teuml
bareumlrave neuml barnatore I vetmi qeuml reagon me njeuml
deklarateuml ishte Kardinali kroat Franjo Kuhariq Ai i del
neuml mbrojtje Kisheumls Shqiptare neuml Kosoveuml i cili e quan akt
jo civilizues ldquoMendojmeuml se ky akt jo civilizues eumlshteuml
sulm mbi gjitheuml Kisheumln Shqiptare neuml Kosoveuml dhe mes tjerash pyet A eumlshteuml dheumlnia e ndihmeumls teuml seumlmureumlve
krim
Neuml takimet me sheumlrbyesit e asaj kohe na ndihmoi
gazetari e publicisti i njohur Rexhep Rifati Edhe vet
ishte i lidhur neuml aktivitetet qeuml zhvilloheshin neuml rrethanat
tejet teuml reumlnda Edhe familja e tij e kishte peumlsuar nga
helmi serb i hedhur Teuta vajza e Rifatit asokohe
nxeumlneumlse e fillores helmohet reumlndeuml bashkeuml me shoqet e
shokeumlt e saja me 5 prill 1990 Edhe sot e keumlsaj dite
deumlgjohet mbi pasojat qeuml laneuml helmimet krim serb i pa
ndeumlshkuar
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
37
Kultureuml
Mark Palnikaj Tiraneuml
Veumlshtrim kritik mbi vepreumln e Gjeccedilovit ldquoKanuni i Lek Dukagjinitrdquo
Peumlr vepreumln e Gjeccedilovit janeuml
mbajtur shumeuml simpoziume dhe
takime qysh nga vdekja tragjike e
tij neuml vitin 1929 madje peumlr
vepreumln e tij janeuml mbajtur takime
studimore edhe neuml teuml gjalleuml teuml tij
Gjeccedilovi gjateuml jeteumls seuml tij 55 vjeccedilare zhvilloi njeuml aktivitet
atdhetar por edhe shkencor duke
na leumlneuml njeuml trasheumlgimi teuml pasur neuml
fusha si arkeologjia etnografia
folklori etj duke mbledhur keumlngeuml
valle gojeumldheumlna mitologjike gjeuml
e gjeumlza fjaleuml teuml urta proverba dhe
materjale teuml tjera teuml cilat u botuan
neuml fillim teuml shekullit teuml kaluar neuml
revsteumln ldquoVisaret e Kombitrdquo Neuml
harkun kohor prej gjashteuml vitesh
nga viti 1904 deri neuml vitn 1910 ai botoi 5 vepra dhe peumlrkthime
Gjateuml regjimit komunist neuml
Shqipeumlri megjith lufteumln e madhe
qeuml u zhvillua kundeumlr feseuml dhe
veccedilanarisht ndaj klerit katolik
vepra e Gjeccedilovit u vlereumlsue duke i
njohur meriteumln e krijimit teuml
Arkeologjiseuml Shqiptare duke e
dekoruar me rastin e 50 vjetorit teuml
shpalljes seuml pavarsiseuml neuml vitin 1962 me Urdheumlrin ldquoPeumlr
Veprimtari Patriotikerdquo teuml klasit III
dhe duke botuar peumlr jeteumln dhe
veprimtarineuml e tij njeuml monografi
me titull ldquoShtjefeumln Gjeccedilovi Jeta
dhe Vepratrdquo e shkruar nga Ruzhdi
Mata shtypur neuml shtypshkronjeumln
ldquoMihal Durirdquo Tiraneuml 1982
Peumlrballeuml vepreumls kolosale atdhetare
dhe shkencore teuml Gjeccedilovit edhe
ai regjim u detyrue t‟i njifte shum nga meritat e tij Pushka e
Gjeccedilovit u vendos neuml Muzeun
Historik Kombeumltar neuml Tiraneuml
qysh neuml vitin 1970 Presidenti Rugova me dateumln 10 qershor 2003 e ka
dekoruar At Shtjefeumln Gjeccedilovin me ldquoMedaljen e Arteuml teuml Lidhjes seuml Prizrenitrdquo
Eumlshteuml detyra joneuml qeuml teuml identifikojmeuml dhe teuml nxjerrim neuml driteuml vepreumln e ploteuml teuml
keumltij kollosi teuml atdhetariseuml dhe teuml letrave shqipe dhe teuml sensibilizojmeuml organet
peumlrkateumlse shteteumlrore dhe politike neuml Shqipeumlri dhe neuml Kosoveuml peumlr teuml veumlneuml neuml
vendin qeuml meriton figureumln e keumltij patrioti teuml madh
Tema ime do teuml jeteuml e peumlrqeumlndruar nga njeuml keumlndveumlshtrim kritik por
njeumlkoheumlsisht edhe dashamireumls dhe jo denigrues peumlr vepreumln madhore ldquoKanuni i
Lek Dukagjinitrdquo qeuml e ka beumlreuml teuml pavdeksheumlm emrin e autorit teuml sajeuml
Edhe pse janeuml shkruar me qindra artikuj studimoreuml mbi keumlteuml vepeumlr duke e
etiketuar neuml forma nga meuml ekstremet nga cileumlsimi si njeuml kryevepeumlr deri neuml
mallkim teuml sajeuml si njeuml vepeumlr qeuml beumln teuml ekspozohen aneumlt meuml teuml erreumlta teuml realitetit
shqiptar vazhdojneuml akoma teuml shkruhen pa fund studime dhe referate peumlr teuml
Analizeumln meuml teuml sakteuml dhe teuml koncentruar teuml keumlsaj vepre e ka beumlreuml neuml hyrje teuml
botimit teuml pareuml teuml sajeuml korifeu i letrave shqipe Ateuml Gjergj Fishta
Neuml sesionin shkencor qeuml u mbajt neuml Zllakuqan me dateuml 25 korrik 2017 jam
paraqitur me njeuml temeuml me titull ldquoGjakmarrja neuml vepreumln e Shtjefeumln Gjeccedilovitrdquo
Aty kam folur me holleumlsi peumlr problemin e gjakmarrjes dhe trajtimin e keumltij fenomeni nga Kanuni i Lek Dukagjinit Tema eumlshteuml e botuar dhe mund teuml
gjeumlndet me lehteumlsi prandaj sot nuk do ta trajtoj aspak keumlteuml temeuml
Neuml vitin 1960 neuml revisteumln shkencore ldquoBuletin i Universitetit Shteteumlror teuml
Tiraneumlsrdquo Seria Shkencat Shoqeumlrore volumi II faqe 95 eumlshteuml botuar njeuml
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
38
studim mjaft serioz nga studjuesja
ruse J V Ivanova mbi vepreumln
ldquoKanuni i Lek Dukagjinitrdquo
Neuml vijim teuml studimit teuml saj kjo studjuese neuml faqen 96 peumlr teuml
kuptuar meuml mireuml vepreumln e
Gjeccedilovit ajo ka shtruar tre pyetje
Cileumls koheuml i peumlrkasin informatat
qeuml sjell ai neuml vepreumln e tij
Neuml ccedilfar trualli ka vepruar Kanuni
i Lek Dukagjinit
Neuml ccedilfareuml rrethanash konkrete
historike ka lindur Kanuni dhe neuml
cilat ambiente shoqeumlrore ka patur
fuqi
Teuml tria keumltyre pyetjeve ajo eumlshteuml
rrekur t‟u japeuml peumlrgjigje nga
keumlndveumlshtrimi i sajeuml qeuml peumlr hir teuml
seuml veumlrteteumls peumlr areumlsye teuml
rrethanave politiko shoqeumlrore teuml
koheumls nuk mund ti shmangej
krejteumlsisht ndikimit teuml ideologjiseuml
zyrtare teuml koheumls qeuml ishte regjimi
komunist
Neuml temeumln time do teuml peumlrpiqem edhe uneuml teuml jap versionin tim peumlr
keumlto tri pika pa kopjuar ideteuml ose
pikpamjet e keumlsaj studjueseje teuml
nderuar
Nga teuml dheumlnat e publikuara deri
sot pranohet qeuml sheumlnimet peumlr
kanunin e Lek Dukagjinit rreth
dy mijeuml faqe doreumlshkrime
Gjeccedilovi i mblodhi nga viti 1907
deri neuml vitin 1915 neuml famullineuml e Gomsiqes ku punoi rreth 8 vjet
Informatat qeuml sjell neuml keumlto
sheumlnime u peumlrkasin keumltyre viteve
dhe vendi ku keumlto rregulla
zbatoheshin ishin kryesisht
krahina rreth e rrotull famulliseuml seuml
tij dhe neuml Mirditeuml
Mbledhja por sidomos
kodifikimi i ndareuml neuml nene dhe
kapituj teuml veccedilanteuml eumlshteuml njeuml puneuml shkencore qeuml ka keumlrkuar shum
koheuml dhe mund nga autori dhe
eumlshteuml njeuml meriteuml e
jashteumlzakonshme e tij
Zonat ku zbatohej kanuni me
emrin Lek Dukagjini ishin
kryesisht zonat katolike neuml fiset e
Maleumlsiseuml seuml Madhe Nikaj
Meumlrturi Shala dhe Shoshi 12
bajrakeumlt e vegjeumll teuml Pultit Thaccedili
Berisha Maleumlsia e Lezheumls dhe bajrakeumlt e Mirditeumls
Autorja qeuml citova meuml sipeumlr shkruan se ky kanun zbatohej edhe neuml Krasniqe
Gash Bytyccedil Has Lumeuml dhe disa vende teuml tjera me popullsi teuml besimit musliman gjeuml qeuml nuk eumlshteuml e veumlrteteuml
Neuml zonat me popullsi teuml besimit musliman krahas kanunit ka vepruar edhe
sheriati qeuml ishte njeuml e drejteuml qeuml e praktikonte pushtuesi turk neuml shum zona
Madje edhe neuml zonat me popullsi teuml besimit katolik qeuml peumlrmendeumlm meuml sipeumlr
ky kanun nuk ka vepruar kudo njeumllloj por ka dallime teuml theksuara
Dera e Gjo Markut e kodifikuar neuml keumlteuml peumlrmbledhje teuml Gjeccedilovit i ka patur ato
privilegje veteumlm neuml bajrakeumlt e Mirditeumls por jo neuml zonat e tjera
Neuml zonat me popullsi teuml besimit teuml krishtereuml dhe musliman fqinje me Mirditeumln
ka vepruar njeuml tjeteumlr kanun i njohur si ldquoKanuni i Skeumlndeumlrbeutrdquo Ky u mblodh
dhe u kodifikue nga Imzot Frano Ilia dhe u botue nga Arqipeshkvia e Shkodreumls
neuml vitin 1993 Zona e Kurbinit ku vepronte ky kanun eumlshteuml shum e peumlrzier nga
ana gjinore me popullsineuml e fiseve teuml Mirditeumls
Edhe studjuesi Xhemal Meccedili ka botuar njeuml peumlrmbledhje mbi teuml drejteumln
zakonore me titull ldquoKanuni i Lek Dukagjinit Varjanti i Pukeumlsrdquo
Neuml fakt Gomsiqja ku e mori leumlndeumln kryesore Gjeccedilovi peumlr vepreumln e tij eumlshteuml
quajtur historikisht pjeseuml administrative e Pukeumls edhe pse eumlshteuml me popullsi teuml
peumlrzier teuml fiseve nga Puka dhe Mirdita
Neumlse marrim parasysh ndryshimet e keumlsaj teuml drejte zakonore qeuml vepron neuml fise
pak meuml teuml largeumlta nga Gomsiqja si Nikajt Meumlrturi Berisha Shala Shoshi
Shkreli Keumllmendi Hoti Gruda etj ateumlhereuml rezulton qeuml ky kanun nuk eumlshteuml i
njeumlllojteuml neuml zonat qeuml peumlrmendeumlm
Edhe Xhafer Martini dhe Shefqet Hoxha kaneuml mbledhur teuml drejteumln zakonore
peumlr Dibreumln dhe Lumeumln krahina relativisht afeumlr me zoneumln ku Gjeccedilovi mblodhi
materialet peumlr vepreumln e tij
Me keumlto qeuml shkruam meuml sipeumlr marrin peumlrgjigje dy pyetjet e para ndeumlrsa peumlr pyetjen e treteuml duhet teuml ndalemi edhe pak Kur e ka zanafilleumln Kanuni asnjeumlri
nuk mund ta thoteuml me kompetenceuml fjaleumln e tij sepse fatkeqeumlsisht janeuml dy
shkaqe kryesore qeuml nuk e mundeumlsojneuml hedhjen driteuml mbi keumlteuml pikeuml Seuml pari neuml
Shqipeumlri pushtuesi turk gjateuml koheumls qeuml e mbajti teuml pushtuar ka djegur dhe
shkateumlrruar ccedildo gjeuml teuml shkruar dhe seuml dyti vendi yneuml ka qeumlneuml i neumlnshtruar disa
pushtuesve si romakeumlt serbeumlt bullgareumlt dhe neuml fund edhe turqit
Secili pushtues neuml koheumln e sundimit teuml tij ka zbatuar dhe ju ka imponuar ligjet
e veta popullsiseuml seuml neumlnshtruar Janeuml teuml njohura ligjet e Kostandinit teuml Madh teuml
Justinianit Kodi i Dushanit dhe disa ligje teuml tjera teuml cilat neuml periudha kohe teuml
peumlrcaktuara janeuml zbatuar neuml popullsineuml shqiptare Po ashtu gjateuml sundimit
rreth 500 vjeccedilar teuml pushtuesit turk zbatimi i disa ligjeve teuml pushtuesit ka qeumlneuml detyrim Edhe e drejta kishtare e shkruar neuml disa kapituj teuml Bibleumls duhet teuml
pranojmeuml qeuml neuml popullsineuml e krishtereuml ka patur ndikimin e vet
Nuk jemi neuml gjendje peumlr teuml peumlrcaktuar me sakteumlsi ndikimin e secilit nga keumlto
ligje cili ka meuml shum ndikim neuml Kanunin e Lek Dukagjinit por sipas
mendimit toneuml secili nga keumlto ka pak a shum njeuml fareuml ndikimi mbi teuml
Mbas vitit 2000 studjuesja italjane Luccedilia Nadin dhe studjuesi shqiptar Peumlllumb
Xhufi kaneuml publikuar Statutet e Shkodreumls nga njeuml kopje doreumlshkrim e ruajtur
neuml Biliotekeumln e Muzeut Correr neuml qytetin e Venecies
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
39
Ky dokument me rreth njeumlqind
faqe eumlshteuml shkruar rreth vitit
1479 dhe ka njeuml reumlndeumlsi teuml
jashtzakonshme peumlr studimin e seuml drejteumls penale dhe zakonore neuml
truellin Arbeumlror dhe peumlr keumlteuml
eumlshteuml shkruar dhe diskutuar
shumeuml neuml Shqipeumlri dhe jashteuml
sajeuml por uneuml e peumlrmenda keumlteuml peumlr
faktin se neuml asnjeumlrin nga nenet e
keumltij Statuti nuk peumlrmendet
gjakmarrja
Shkodra ka qeumlneuml qyteti kryesor
peumlr rrethinat ku ka vepruar Kanuni i Lek Dukagjinit dhe ne
nuk jemi neuml gjendje teuml themi se sa
kaneuml patur ndikim statutet e
Shkodreumls neuml popullsineuml e
rrethinave teuml sajeuml Nuk jemi neuml
gjendje as teuml themi me siguri se
kur ka filluar teuml shfaqet fenomeni
i gjakmarrjes neuml formeumln qeuml kishte
kur shkroi Gjeccedilovi vepreumln e tij
Neuml vepreumln e Gjeccedilovit nuk thuhet
se kur ka filluar teuml shfaqet fenomeni i gjakmarrjes neuml
meumlnyreuml teuml frikeumlshme siccedil ishte neuml
vitet e fundit teuml pushtimit turk
Mbetet detyreuml pareumlsore e
sudjueve taneuml peumlr teuml beumlreuml
keumlrkimet e nevojshme neuml arkivat
e ndryshme kryesisht neuml ato teuml
Romeumls Venecies dhe
Dubrovnikut peumlr teuml pareuml se si ka
evoluar ndikimi i kanunit neuml zonat ku ai pati ndikim
Kanuni neuml secilin lloj ose variant
zbatohet brenda njeuml njeumlsie jo
shumeuml teuml madhe qeuml njifet me
emrin fis ose bajrak
Fise quhen grupime pak a shum
teuml meumldha banoreumlsh qeuml e kaneuml
prejardhjen nga njeuml i pareumllindur
dhe kaneuml teuml gjith lidhje gjaku
midis tyre Nuk ka qeumlneuml zakon teuml
beumlheshin martesa brenda fisit as kur ishin larg njeumlzet breza Neuml
kanun ishte e ndaluar martesa
brenda fisit ldquoedhe neuml 400 brezardquo
mjaft qeuml lidhja e gjakut teuml ishte e
njohur dhe e konfirmuar mireuml
Bajraku eumlshteuml njeuml njeumlsi teritoriale
me banoreuml qeuml ishin teuml lidhur neumln
njeuml flamur por jo
domosdoshmeumlrisht kishin lidhje
gjaku midis tyre
Neuml disa punime eumlshteuml shkruar se bajrakeumlt dhe bajraktarin i krijoi pushtuesi
turk Kjo nuk me duket shum e besueshme sepse asnjeuml shtet nuk mund teuml
krijojeuml as fshtra as qytete as fise por ai mund teuml beumljeuml ndarje administrative mbi
bazeumln e fshatrave qyteteve apo fiseve dhe teuml krijojeuml llojin e administrateumls qeuml e vlereumlson meuml teuml vyer Organizimin administrativ mbi bazeuml bajraqesh pushtuesi
turk e ka peumlrdorur meuml seuml pari neuml shekullin XVIII Ai u ka njohur pushtetin
bajraktareumlve ju ka dheumlneuml disa kompetenca dhe ju ka njohur disa privilegje
dhe ka lejuar qeverisjen jo sipas ligjeve teuml shtetit por sipas teuml drejteumls zakonore
E drejta zakonore peumlsonte rregullime dhe ndryshime sa hereuml banoreumlt e shikonin
teuml areumlsyeshme Ndryshimi beumlhej nga mbledhja e teuml gjith pjeseumltareumlve teuml fisit ose
bajrakut duke marreuml pjeseuml siccedil thuhej ldquoburr peumlr shpirdquo ccedilka neumlnkuptonte qeuml teuml
ishte i pranisheumlm neuml kuvend nga njeuml pjeseumltar mashkull nga ccedildo familje e
komunitetit Vendimet merreshin me shumiceuml absolute me votim teuml hapur Ato
ishin teuml detyrueshme peumlr zbatim nga teuml gjith komuniteti pa peumlrjashtim peumlrfshireuml edhe parineuml Seuml bashku me vendimet peumlrcaktoheshin edhe sanksionet
peumlr cilindo qeuml nuk zbatonte vendimet e miratuara Masat shteumlrnguese kaneuml
qeumlneuml shumeuml teuml rrepta dhe fillonin nga gjobat qeuml mund teuml ishin me para ose me
shtrimin e drekave ose darkave peumlr teuml gjith komunitetin dhunimi publik duke e
detyruar fajtorin teuml merrte njeuml gur teuml reumlndeuml dhe ta transportonte i veteumlm neuml njeuml
distanceuml qeuml ata e shikonin teuml arsyeshme deumlbimi peumlr tre vjet ose peumlrgjithmoneuml
nga vendbanimi dhe shkateumlrrimi i teuml gjitha pronave dhe djegia e shteumlpiseuml Neuml
raste ekstreme ishte vrasja e personit fajtor ose vrasja kolektive Vrasja
kolektive ishte kur fajtori beumlnte njeuml krim qeuml fyente reumlndeuml nderin dhe dinjitetin e
fisit Neuml keumlteuml rast fajtori lidhej dhe vendosej neuml njeuml shesh dhe vritej duke e
qeumllluar teuml gjith me armeuml
Veumlndimet qeuml merreshin ishin neuml shum raste specifike veteumlm peumlr njeuml fis ose
bajrak dhe neuml keumlteuml kuptim Kanuni i njeumlrit fis mund teuml mos ishte i njeumlllojteuml me
ateuml teuml fisit tjeteumlr Edhe neuml Kanunin e hartuar nga Gjeccedilovi neuml shtojceumln qeuml eumlshteuml
vendosur neuml fund beumlhet fjaleuml peumlr vendime teuml fiseve ose teuml djelmniseuml teuml cilat
janeuml marreuml neuml kushte teuml caktuara peumlr probleme teuml caktuara Ky eumlshteuml shembulli
ilustrues meuml i mireuml qeuml Kanuni nuk ishte i shkruar njeumlhereuml e peumlrgjithmoneuml por
ishte neuml peumlrpunim dhe ndryshim teuml vazhduesheumlm dhe nuk ishte kudo i njeumljteuml
Edhe pse janeuml shkruar shumeuml studime mbi teuml drejteumln zakonore shqiptare gjateuml
afeumlr 150 vjeteumlve teuml fundit jam i mendimit se ka akoma shumeuml hapeumlsira teuml
pastudjuara dhe ka veumlnd peumlr studime teuml tjera teuml bazuara neuml teuml dheumlna arkivore dhe jo nga mbledhja gojore neuml komunitetet ku zbatohet
Shkrimi i teuml drejteumls zakonore mbi bazeumln e intervistave dhe tregimeve nga
banoreumlt e komuniteteve pa u thelluar neuml literatureuml dhe neuml dokumenta arkivore
jep njeuml produkt qeuml leuml shumeuml peumlr teuml deumlsheumlruar neuml lidhje me cileumlsineuml dhe
sakteumlsineuml e tij Gjeccedilovi ka meriteumln qeuml ishte i pari qeuml beumlri mbledhjen dhe
kodifikimin e keumlsaj teuml drejte zakonore por jam i mendimit se ajo duhet
studjuar me sy kritik dhe teuml ploteumlsohet me teuml dheumlna teuml reja nga studjues
profesionisteuml dhe institucione prestigjioze shteteumlrore ose nga shoqeumlria civile
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
40
Nikeuml Gashaj Podgoriceuml
At Gjergj Fishta poet kombeumltar
At Gjergj Fishta
At Gjergj Fishta (1871-1940) eumlshteuml poeti kombeumltar
dramaturg prozator estet publicist pedagog klerik dhe
politikan Lindi meuml 23 tetor 1871 neuml fshatin Fishteuml teuml
Zadrimeumls neuml paralagje teuml Shkodreumls Ndoqi shkollat
franccedileskane neuml Troshan dhe Shkodeumlr Meuml 1886 kur
ishte 15 vjeccedil u deumlrgua nga franccedileskaneumlt neuml Bosnjeuml- neuml
Sutjeskeuml Livno dhe Kresheveuml ku studioi teologji
filozofi dhe gjuheuml teuml huaja sidomos latinishten
italishten dhe kroatishten Atje ra neuml kontakt me
shkrimtarin boshnjak Geumlga Martiq dhe me poetin kroat Silvije Strahimir Kranjccedileviq teuml cileumlt i zgjuan talentin
letrar Fishta u frymeumlzua edhe nga shkrimet e
shkrimtarit franccedileskan Andria Kaccediliq-Mioshiq poet dhe
publicist dalmat po ashtu edhe nga veprat e poetit kroat
Ivan Mazhuraniq Fishta njihte edhe krijimet letrare teuml
poetit malazez Petar Petroviq Njegosh etj
Meuml 1894 u shugurua prift dhe u pranua neuml urdhrin
franccedileskan Po ateuml vit u kthye neuml Shqipeumlri dhe filloi
puneumln si meumlsues neuml kolegjin franccedileskan neuml Troshan e
meuml pas si famullitar neuml fshatin Gomsiqe
Fishta u emrua neuml vitin 1902 drejtor i Gjimnazit
Franccedileskan neuml Shkodeumlr i cili qysh prej themelimit teuml tij
neuml vitin 1861 drejtohej nga teuml huajt Me ardhjen peumlr
drejtor Fishta neuml shkolleuml beumlri shtiemen e gjuheumls shqipe
si gjuheuml meumlsimi Pra zeumlvendeumlsoi italishten me shqipen
peumlr hereuml teuml pareuml si gjuheuml neuml shkolleuml Neumln drejtimin e tij
shkolla mori njeuml hov teuml ri Shkolla e Pateumlr Gjergjit ndash
keumlshtu e quajshin shkodraneumlt Ajo u beuml qendra e
atdhetarvet ku neuml mbreumlmje mbledhshin djelmoshat e
qytetit peumlr teuml marreuml keumlshilla e meumlsime nga goja e
Mjeshtrit t‟ideseuml kombeumltare Gjergj Fishteumls Praneuml keumlsaj
shkolleuml Fishta formoi dhe njeuml grup amatoreumlsh Teatri e
me keumlta ccedilfaqi hereuml mbas here copa teuml ndryshme teuml
peumlrpiluara prej tij neuml Salonin e vogeumll t‟oborrit teuml
Shkodreumls teuml cilin ai veteuml me shijen e veteuml teuml pashoqe e
ndreqte e mirsonte e pikturonte ndash mbasi duhet dijteuml- se
ishte edhe njeuml piktor i mireuml Keumlshtu pra populli i Shkodreumls pati fatin teuml kishte neuml gji teuml vet qysh prej vitit
1907 njeuml teateumlr ndash mund t‟a quajmeuml - kombeumltar
Keumlto ccedilfaqje gjithmoneuml me subjekt shqiptar ngjalleumln njeuml
entuziazeumlm neuml zemrat e teuml gjitheumlve dhe emeri i pateumlr
Gjergjit u beuml ylli i riniseuml U krijua njeuml brez i ri me shpirt
e me zemeumlr shqiptar fanatik i ccedileumlshtjes kombeumltare
Njeuml kontribut jashteumlzakonisht teuml madh Fishta e dha si
kryetar i Komisionit peumlr hartimin e alfabetit teuml gjuheumls
shqipe neuml Kongresin e Manastirit (Bitoli i soteumlm- Maqedonia e Veriut) meuml 1908
Zoteumlsia e Fishteumls si poet i cili ka leumlneuml emeumlr pothuaj neuml teuml
gjitha gjiniteuml dhe zhanret e krijimtariseuml letrare shprehet
sidomos neuml kryevepreumln ldquoLahta e Malciseumlrdquo neuml teuml
tridhjeteuml keumlngeumlt e seuml cileumls poetizohet historia e popullit
shqiptar nga Lidhja e Pizrenit 1878 e deri neuml pavareumlrsineuml
e Shqipeumlriseuml meuml 1912 Neuml keumlteuml vepeumlr Fishta keumlndon
lufteumln e popullit shqiptar peumlr pavareumlsi teuml zhvilluar neuml dy
drejtime kundeumlr Perandoriseuml Osmane neuml periudheumln e
shthurjes seuml saj dhe lufteumln kundeumlr coptimit teuml truallit
etnik shqiptar nga Mali i Zi dhe nga Serbia
Gati e teumlreuml leumlnda me teuml cileumln Fishta ndeumlrtoi keumlteuml vepeumlr
eumlshteuml nxjerrur nga jeta e pasuria shpirteumlrore e popullit
shqiptar (Martin Camaj) Kot mundohen Grekeumlt e soteumlm
ndash thonte Faik Konica ndash teuml gjejneuml neuml leteumlrsin e vet njeuml
vepeumlr meuml teuml ploteumlsueme se ldquoLahuteumlnrdquo
Reumlndeumlsia e madhe e Fishteumls eumlshteuml si sekretar i
peumlrgjithsheumlm i delegacionit shqiptar neuml Konferenceumln e
Paqeumls neuml Paris meuml 1919 -1920 Po ashtu neuml zgjedhjet e
qershorit teuml vitit 1921 Gjergj Fishta zgjedhet deputet i Shkodreumls dhe neumlnkryetar i Parlamentit teuml Shqipeumlriseuml
Prandaj eumlshteuml me reumlndeumlsi angazhimi i tij politik peumlr
peumlrfaqeumlsimin dhe artikulimin me dinjitet teuml interesave teuml
popullit dhe teuml shtetit shqiptar
Fishta ka meriteuml teuml madhe peumlr mbrojtjen cileumlsore teuml
interesave teuml shtetit shqiptar dhe teuml mbrojtjes seuml drejtave
njereumlzore teuml veumlllezeumlve shqiptar jashteuml kufijve teuml
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
41
Shqipeumlriseuml si pjeseumltar i delegacionit shqiptar neuml
konferencat ballkanike 1930 neuml Athineuml 1931 neuml
Stamboll 1932 neuml Bukuresht dhe meuml 1933 neuml Selanik
Kontributi i madh i Fishteumls eumlshteuml si bashkeuml themelues
dhe antar i Shoqeumlriseuml letrare ldquoBashkimirdquo neuml Shkodeumlr
meuml 1899 qeumlllimi i seuml cileumls ishte zgjimi kombeumltar i
popullit me aneuml botimesh neuml gjuheumln amtare
Neuml vitin 1923 shoqnija ldquoRozafatrdquo organizoi neuml Shkodeumlr
njeuml ekspoziteuml pikturash kombeumltare Neuml keumlteuml ekspoziteuml
Fishta paraqiti 24 copeuml piktura origjinale teuml tij teuml punura
me njeuml mjeshtri aq teuml madhe sa disa prej tyre u miratuan
nga Akademia e Vjeneumls
Fishta seuml bashku me patriotin Luigj Gurakuqin formuan
ldquoKomisin Letrarerdquo neuml Shkodeumlr meuml 1916 e cila kishte
peumlr qeumlllim me i veuml themelet e njeuml gjuhe teuml peumlrbashkeumlt
letrare teuml shqipes
Fishta duke iu mbajteuml gjithnjeuml parimit teuml vet themelor se
shtypi acircsht arma macirc e mireuml peumlr teuml peumlrhapeuml mendimet e
mjeti macirc i peumlrdorshmi peumlr t‟i ccedileleuml syt popullit themeloi
revisteumln letrare filozofike dhe diturore ldquoHylli i Driteumlsrdquo
meuml 1913 Po ashtu meuml 1916 themeloi dhe drejtoi
gazeteumln politike-letrare rdquoPosta e Shqypnisrdquo Peumlrveccedil
keumltyre peumlr njeuml koheuml teuml gjateuml drejtoi dhe revisteumln ldquoZacircni i Shna Ndoutrdquo
Fishta njihet si poeti meuml popullor i shqiptareumlve si poeti
meuml i peumlrzeumlmeumlrt i keumltij populli Ai ka qeneuml figura
emblematike e gjuheumls dhe kultureumls shqipe dhe apostulli i
Atdheut teuml vet Prandaj ai eumlshteuml nderi dhe krenaria e
shqiptariseuml Ai e meriton keumlteuml nderim dhe vlereumlsim
Eumlshteuml njeuml boteuml e teumlreuml qeuml e ka nderuar si teuml tilleuml qeuml e ka
cileumlsuar si poetin meuml teuml madh teuml kombit shqiptar
Poeziteuml e tij epike lirike e satirike jo veteumlm u njofteumln u studiuen dhe u ccedilmuan neuml teumlreuml boteumln shqiptare duke leumlneuml
vrageuml teuml pashlyeshme por jehuan edhe neuml boteumln letrare
teuml jashtme tue e beuml teuml njoftur emrin shqiptar ndeumlr rrethet
intelektuale teuml boteumls seuml qyteteumlruar
Gjergj Fishteumln e nderoi dhe ngriti bota shqiptare por
dhe bota e jashtme duke i dheumlneuml atij dekorata e tituj
nderimi E dekoroi Mbreti i Austro-Hungariseuml me
Ritterkreuz (1912) Papa Piu XXII me Medaljen e
Meritimit (1925) Parija e Peumlrgj e Urdhnit Franccedileskan
me titullin Lector Jubilatus (1929) mbreti i Turqiseuml me
dekorateumln Mearij klII (1912) dhe Greqia me dekorateumln Foenix (1931)
Fishta meuml 1939 u zgjedh aneumltar i rregullt i Akademiseuml
Italiane teuml Shkencave dhe Arteve Kryetari i keumlsaj
Akademi Luigj Federzoni neuml telegramin qeuml i deumlrgoi
Ernest Koliqit si Ministeumlr i Arsimit teuml Shqipeumlriseuml neuml
raseumln e vdekjes seuml poetit me 30 dhjetor teuml vitit 1940
ndeumlr teuml tjerat u shpreh bdquobdquoAkademia e tyre humbi njeuml
ndeumlr pjestareumlt e vet meuml teuml shkeumllqyesheumlm
Eqrem Ccedilabej thekson bdquobdquoVepra e Fishteumls i ka rreumlnjeumlt neuml tokeumln e neuml jeteumln popullore teuml Shqipeumlriseuml ajo nuk do
t‟ishte ccedilka eumlshteuml pa njohjen e thelleuml teuml vendit nga ana e
poetit dhe nuk mund teuml kuptohet pa njohur veumlndin dhe
njereumlzit e Shqipeumlriseuml Veccedilse ccedil‟i fali vendi poetit ky ia
peumlrligji neuml trajteuml teuml fisnikeumlruar teuml artit Sepse vepra e tij u beuml pasqyra besnike fytyra e kthjellteuml e gjitheuml veumlrteteumlsiseuml
etnike trimeumlriseuml seuml ashpeumlr burreumlriseuml luftarake krenariseuml
raciale qeuml ka mundur teuml ruaj gjer sot jeta shqiptare‟‟
Lazgush Poradeci thoteuml bdquobdquoFishta eumlshteuml shkeumlmb i tokeumls
dhe shkeumlmb i shpirtit shqiptar‟‟ Ndeumlrsa Karl Gurakuqi
u shpreh bdquobdquoShqipeumlrineuml e deshti aq fort sa qe gjaacutell e peumlr teuml
cileumln shkricircni krejt jeteumln e vet Shqipeumlnia qe ideali i tij
peumlr tecirc punoi peumlr tecirc vuajti e me emnin e saj neuml gojeuml dha
frymeumln e fundit‟‟ Peumlr tecirc pat keumlndua
Dersaacute trsquomuendem me ligjrue
E saacute gjall me frymrsquoun jam
Kurr Shqipni srsquokam me trsquoharrue
Edhe nrsquovorr me trsquo peumlrmendrsquo kam
Prandaj emri i tij do teuml duhej teuml shkruhej me germa teuml
arteuml neuml historineuml kombeumltare sepse ka qeneuml kolosi i
historiseuml dhe kultureumls kombeumltare shqiptare
Mireumlpo sikurse eumlshteuml e njohur Fishta neuml periudheumln e
sistemit komunist peumlr arsye politike dhe ideologjike u
ndalua meuml se dyzet vjet nga meumlsimi neuml shkolla e neuml universitete si dhe nga botimi dhe studimi neuml trojet
shqiptare Shqipeumlri Kosoveuml Maqedoni Mal i Zi e
Lugineuml e Presheveumls Kjo ndaleseuml beumlri qeuml disa gjenerata
teuml mos kishin mundeumlsi ta njohin keumlteuml figureuml teuml madhe teuml
kultureumls shqiptare
Pas reumlnjes seuml komunizmit neuml Shqipeumlri Fishta peumlrseumlri
keumlthehet neuml institucione arsimore kulturore dhe
shkencore peumlr t‟u meumlsuar dhe studiuar por jo dhe sa
duhet Megjithateuml ekziston nevoja peumlr njohjen meuml teuml
mireuml teuml gjeneratave teuml reja me vepreumln e reumlndeumlsishme letrare-artistike teuml tij si dhe me kontributin e madh teuml
peumlrgjithsheumlm teuml Fishteumls peumlr kultureumln dhe ccedileumlshtjen
kombeumltare shqiptare
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
42
Mr Engjeumlll I Berisha Gjakoveuml
Doli nga shtypi veumlllimi meuml i ri poetik i autorit Jeton Kelmendi ldquoNjeuml ardhje tjeteumlrrdquo
Edicioni IWA ldquoBOGDANIrdquo maj 2020
Njeuml veumlllim poetik sikur e ka neuml
unin e tij autori teuml manifestohet
neuml koheuml neuml perspektiveumln e
trajtimit teuml dukurive qeuml e rrethojneuml njeriun dhe ky
kompleksivitet artistik me vlereuml i
sillet neuml teumlreuml opusin e tij tashmeuml
njeuml legjitimitet i njohur i keumltij
autori Kur lexon keumlteuml autor me
theks teuml veccedilanteuml neuml librin e fundit
teuml tij ldquoNjeuml ardhje tjeteumlrrdquo sa me
ngulm eumlshteuml rezistenca ndaj
pushtimit teuml veumlrteteumls sikur meumlton
teuml thoteuml poeti shikoje neuml fytyreuml teuml
veumlrteteumln vetvetiu demaskohet sheumlmtia
Jeton Kelmendi tanimeuml ka
strukturim teuml tij poetik ka ngjizje
qeuml e dallon nga shumeuml krijues
duke qeneuml neuml koherenceuml me ccedildo
varg qeuml shkruhet diku neuml boteuml
pasi qeuml ai jeton bashkeuml me
poezineuml boteumlrore novative dhe
sikur teuml thuash me metaforeumln e
universalizmit i peumlrkthyer neuml
shumiceumln e gjuheumlve qeuml i flet njereumlzimi peumlr t‟u beumlreuml emri e
poezia e tij gjuheuml komunikuese
artistike e humane
Ndoneumlse poezia eumlshteuml mjet shumeuml
i mireuml peumlr ta shprehur dashurineuml
reagimin pse jo sugjerimin nuk e
di te kush meuml tepeumlr se te poeteumlt
shprehet organikisht dhimbja po
aq sa dashuria Kelmendi shkaqet
qeuml beumlhen subjekt dobeumlsie neuml shoqeumlri aty ku jetojmeuml cileumlsohen
si pasojeuml e mendjes duke mos e
zoteumlrua cileumlsineuml toneuml qeuml na e faleuml
natyra Dhe keumlteuml e reflekton gati
neuml teumlreuml librin me identitetin e tij
shpirteumlror duke shpeumlrthyer ndaj
sajimeve qeuml na veshen teuml vrazhda
dhe ai eumlshteuml keumlrkues qeuml nga
poezia e pareuml ldquoNuk dilet neuml njeuml koheuml tjeteumlrrdquo duke keumlrkuar njeuml tjeteumlr koheuml njeuml
tjeteumlr dereuml me shpreseumln Ccedilka e konverton besimin neuml pabesi Keumlteuml pyetje e beumln
shpesh autori neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml keumltij libri kur shoqeumlria mbahet neuml
grimca dikush humbeumls e dikush fitues
Kopertina e librit ldquoNjeuml ardhje tjeteumlrrdquo
Dinjiteti krijues e studiues i Visar Zhitit nxjerr mendimin se ky libeumlr ldquoEumlshteuml
njeuml arritje neuml urbanistikeumln e poeziseuml ldquoUrbanistikerdquo thoteuml Zhiti ngase - poezia e tij eumlshteuml qytetare ndjehet neuml shteumlpineuml e vet jo veteumlm neuml Prishtineuml e
Tiraneuml Shkup e Ulqin e meuml gjereuml neuml Ballkan por dhe neuml Bruksel ku Jetoni
edhe jeton e punon neuml njeuml pjeseuml teuml mireuml teuml koheumls po keumlshtu dhe neuml metropole teuml
tjereuml teuml Europeumls ku ai shpesh ftohet neuml festivalet ndeumlrkombeumltare teuml poeziseuml
Zhiti ka mendimin se ldquoVargjet e reja teuml Jeton Kelmendit japin njeuml dritheumlrimeuml
teuml brendshme teuml thelleuml Ato sintetizojneuml dramacitetin e lufteumls me dikotomineuml e
fajtorit dhe teuml pafajsiseuml duke i kundeumlrveneuml vdekjes lirineuml dhe neuml mes eumlshteuml
fjala biblike ldquopageumlzimrdquo Pikeumlrisht kjo mbart shpreseumln e ringjalljes emrin dhe
mbiemrin e veteuml jeteumls
Veumlmendjn ndja keumltij krijuesi e kaneuml neuml spiranca teuml ngulura thelleuml krijues nga teuml gjitha kontinentet dhe gjuheumlt boteumlrore qeuml japin mendime teuml publikuara dhe teuml
bazuara neuml vrojtimin e tyre Poeti italian Dante Maffia thoteuml se ldquoJeton
Kelmendi ka njeuml personalitet teuml pasur interesat e tij janeuml teuml shumeumlfishta dhe si
pasojeuml poezia e tij eumlshteuml e mbushur aq sa ndonjeumlhereuml ke peumlrshtypjen qeuml kemi
teuml beumljmeuml me magjineuml e njeuml kamionccediline me zjarr qeuml kalon fushat e rrugeumlt e
peumlrhap zjarr neuml teuml gjitha drejtimet Eumlshteuml mjaft bukur kur Jetoni prek
ezoterizmin pa u ngopur nga hijeshia e seuml pa parashikueshmes shumeuml bukur
kur vena e tij surreale gjen shifreumln e peumlrshtatshme peumlr teuml treguar pasteumlrtineuml e
fantaziseuml seuml tij dhe e vendos brenda qarqeve teuml shkurtra aderimet ideale
fermentet e shpirtit deumlshiratrdquo
Susana Roberts nga Argjentina ka mendim teuml prereuml se ldquoJeton Kelmendi eumlshteuml njeuml poet bashkeumlkohor Shqiptar shumeuml i njohur dhe prolifik neuml median letrare
dhe teuml shkruar neuml Evropeuml ndaj keumlteuml mendim peumlr teuml e bindur se vepra e ti eumlshteuml
kapitale peumlr poezineuml neuml peumlrgjitheumlsirdquo
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
43
Autori Jeton Kelmendi
Janeuml me dhjeteumlra konstatime e
mendime teuml shkrimtareumlve boteumlroreuml qeuml janeuml shprehur dhe
kaneuml beumlreuml hulumtime kritike peumlr
poezineuml e tij pasi qeuml edhe eumlshteuml i
prezantuar neuml aq shumeuml gjuheuml dhe
shtete me botime teuml veccedilanta e
vuluminoze
Disa mendime tjera qeuml janeuml
dedikuar opusit poetik teuml Jeton
Kelmendit
Prof Emeritus Erneso Kahan
Nobelist peumlr paqe 1985 ldquoKelmendi eumlshteuml neo-modernist
neuml struktureumln formale teuml keumltyre
poezive Ai iu jep atyre fuqi teuml
jashteumlzakonshme qeuml e godasin
ndeumlrgjegjen njereumlzore dhe
zgjerohet me peumlrseumlritje
metaforike dhe e beumln keumlteuml me njeuml
kapacitet mbreseumlleumlneumls peumlr sintezeuml
Poezia e tij duket e bukur dhe
pushtuese si ajo e poeteumlve
madheumlshtoreuml Emri i keumltij autori do teuml jeteuml midis poeteumlve meuml teuml
reumlndeumlsisheumlm teuml shekullit 21rdquo
Prof Dr Lee Kuei-shien
(Tajvan) Kandidat Nobel peumlr
leteumlrsi ldquoKrijimi i poeziseuml nga
poeti kosovar Jeton Kelmendi neuml
njeumlreumln aneuml ai ka peumlrjetuar
historineuml e trishtuar teuml vendit dhe
familjes seuml tij dhe neuml aneumln tjeteumlr
ai ka zhvilluar arritjet e tij
akademike teuml cilat e beumljneuml ateuml teuml afteuml teuml hulumtojeuml qenien e jeteumls teuml
ndjekeuml kuptimin e esenceumls seuml
dashuriseuml dhe teuml mendojeuml peumlr
vizionin e seuml ardhmesrdquo
Ion Deaconescu Rumani ldquoI ndodhur neuml pragun e maturitetit teuml tij artistik
Jeton Kelmendi e ka pasuruar poezineuml e Europeumls (aq egoiste dhe
globalizuese) me vargun e tij jashteumlzakonisht teuml gdhendur e teuml latuar (porsi
njeuml diamant i ccedilmuar) me meditimet e tij interogative peumlr destinin e njeriut dhe teuml planetit duke e aureoluar dashurineuml emocionin dhe teuml bukureumln qeuml gjendet
neuml ccedildonjeumlrin prej nesh neuml koheumln kur duhej teuml vijeuml poeti dhe trsquoi nxjerreuml neuml driteuml
neumlpeumlrmjet fjaleumlve teuml lindura madje nga mishi e gjaku i tijrdquo
Libri ldquo Njeuml ardhje tjeteumlrrdquo ka neumlnteumldhjeteuml e peseuml poezi qeuml janeuml shkruar viteve teuml
fundit jo larg por gjateuml udheumltimeve teuml tij duke peumlrshkruar edhe ato ngjarje me
data dhe vende ku janeuml zhvilluar Gjeografia poetike tij eumlshteuml e globit dhe e
universit njereumlzor duke e beumlreuml shumeuml humane Seuml fundi koha kur njereumlzimi u
gjend neuml heshtje varri me epidemiologjineuml e fundit neuml pandemi poetit nuk i
shpeumlton dhimbja e shprehur nda keumlsaj kanosje teuml rrezikshme
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
44
Bedri Tahiri Prishtineuml
Edhe njeuml monografi e thukeumlt peumlr meumlsimin shqip neuml Austri
ldquoGjithmoneuml e kam imagjinuar parajseumln si njeuml lloj bibliotekerdquo (J Borges)
Monografia 2 ldquoMeumlsimi shqip neuml Austrirdquo
Meumlsuesi dhe veprimtari i palodhur i ccedileumlshtjes kombeumltare Hazir Mehmeti
tashmeuml eumlshteuml beumlreuml emeumlr i njohur edhe neuml fusheumln e krijimtariseuml publicistike-
letrare e teuml kultureumls neuml peumlrgjitheumlsi Disa vite meumlsimdheumlneumls shembullor e
veprimtar i dalluar neuml Kosoveuml meumlsues e pedagog i zellsheumlm hartues tekstesh
e abetaresh peumlr nxeumlneumlsit shqiptareuml neuml Vjeneuml e meuml gjer neuml meumlrgateuml publicist
tregimtar peumlrcjelleumls besnik i teuml gjitha ngjarjeve kulturore teuml meumlrgimtareumlve
pasqyrues i shumeuml teuml arriturave arsimore e shkencore neuml Austri e gjetkeuml si
dhe gjurmues e hulumtues i historiseuml soneuml neuml qendrat boteumlrore
Dhe krahas teuml gjitha keumltyre aktiviteteve neuml shpirtin e tij entuziast peumlrhereuml
gjeti vend edhe muza e krijimtariseuml artistike hulumtuese duke e ngacmuar boteumln e tij teuml brendshme qeuml me peneuml teuml skalis monumente peumlrjeteumlsie neuml
fusheumln e publicistikeumls derisa e nxori neuml driteuml librin meuml teuml ri rdquoSTUDIUES
AUSTRIAKEuml E SHQIPTAREuml NEuml AUSTRI- neuml gjuheuml art dhe kultureumlrdquo Neuml
fakt ky libeumlr teuml cilin autori ia peumlrkushton vajzeumls seuml tij tashmeuml teuml ndjereuml
shkenceumltares seuml papeumlrseumlritshme Vloreuml Mehmetit- Teumlrshani vjen si
vazhdimeumlsi e monografiseuml ldquoMeumlsimi shqip neuml Austrirdquo neuml teuml cileumln autori pati
peumlrfshireuml puneumln sistematike njeumlzet e peseuml vjeccedilare (1987-2012)
Pa kaluar as gjysmeuml viti nga ky autor i zellsheumlm e hulumtues i palodhsheumlm
na vjen dhurata tjeteumlr mjaft e ccedilmuar libri ldquoMEumlSIMI SHQIP NEuml AUSTRIrdquo-
Monografi II (2013-2018)
Ai sikur e ka ndjereuml keumlteuml si njeuml obligim ngase bdquobdquoVjena ishte qendeumlr ku laneuml
gjurmeuml shumeuml figura arti e shkence qeuml ishin me origjineuml shqiptare apo teuml tjereuml
qeuml u moreumln me historineuml kultureumln e gjuheumlsineuml shqiptare Deri meuml tani pak i
eumlshteuml kushtuar reumlndeumlsi keumltyre andaj ne dimeuml pak peumlr ta dhe veprat e tyre Neuml
peumlrgjitheumlsi na mungon tradita e shkrimeve Kjo beumlri qeuml teuml dihet pak mbi
aktivitet rreth meumlsimit dhe atyre kulturore neuml rrethet e gjeumlra teuml vendoreumlve
dhe veteuml shqiptareumlve Akoma kemi
pak shkrime rreth meumlsimit teuml gjuheumls
shqipe aktiviteteve kulturore dhe
historiseuml shqiptare neuml Austri Forma
meuml e mireuml qeuml neseumlr teuml dihet diccedilka
nga e sotmja eumlshteuml shkrimi Edhe
keumlteuml libeumlr e kuptoj si teuml tilleuml njeuml
gjurmeuml e sotme peumlr neseumlr peumlr gjeneratat qeuml do vijneumlrdquo- shprehet
veteuml autori
Libri ldquoMEumlSIMI SHQIP NEuml
AUSTRIndash Monografi II (2013-
2018)rdquo peumlrfshineuml njeuml periudheuml
kohore peseumlvjeccedilare mbushur
peumlrplot me ngjarje e aktivitete
kulturore andaj autori i
veumlmendsheumlm e me peumlrvojeuml peumlr ta
beumlreuml sa meuml atraktiv dhe teuml kapsheumlm
peumlr lexuesit kureshtareuml gjitheuml leumlndeumln e begateuml e ka konceptuar neuml
keumlta kapituj
-Shkollimi i shqiptareumlve neuml Austri
pas shpalljes seuml Pavareumlsiseuml seuml
Shqipeumlriseuml
-Marreumldheumlniet mes dy kombeve neuml
arsim
-Teuml dheumlna peumlr numrin e nxeumlneumlsve
oreumlve meumlsimore dhe teuml
meumlsimdheumlneumlsve
-Tekstet dhe materialet meumlsimore -Seminaret e meumlsuesve nga
Diaspora neuml atdhe
-Seminaret neuml Austri dhe neuml vendet
e rajonit
-Kuizet e dituriseuml
-Aktivitete teuml veccedilanta
-Aktivitete kulturore
-Aktivitete sportive
-Meumlsues e meumlsuese
-Ekskursione neuml vendlindje dhe
-Integrime e takime
Pra duke sheumltitur kujdessheumlm
neumlpeumlr kapitujt e librit ldquoMEumlSIMI
SHQIP NEuml AUSTRIndash Monografi II
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
45
(2013-2018)rdquo shohim se autori me njeuml pedanteri teuml pashoqe ka arritur teuml na
i prezantojeuml deri neuml holleumlsi veprimtariteuml kulturore botuese arsimore teuml
shoqatave klubeve e organizimeve teuml ndryshme neuml Austri Keumltu meumlsojmeuml
peumlr raportet e mira dhe shkeumlmbimet e peumlrvojave midis Ministrive Arsimore teuml Austriseuml dhe teuml Kosoveumls peumlr botimet e teksteve meumlsimore neuml teuml dy gjuheumlt
peumlr seminaret e ndryshme organizuar anekeumlnd trojeve shqiptare e neuml Austri e
neuml vende teuml tjera si dhe peumlr kuizet e shumta teuml dituriseuml teuml mbajtura brenda
viteve 2013-1018
Portretizimi i njeumlzet meumlsimdheumlneumlsve (meumlsuese e meumlsues) teuml dalluar shqiptareuml
neuml Austri jepet neuml kapitullin e njeumlmbeumldhjeteuml duke vazhduar meuml pastaj me
kapitujt ku pasqyrohen aktivitete teuml larmishme me pesheuml kombeumltare si
sheumlnimi i datave teuml reumlndeumlsishme historike Diteumls seuml Flamurit dhe Diteumls seuml
Pavareumlsiseuml seuml Kosoveumls aktiviteteve sportive teuml nxeumlneumlsve neuml Austri
peumlrurimeve teuml librave teuml ndrysheumlm ekskursioneve neumlpeumlr Trojet shqiptare takimeve teuml ndryshme e kuvendeve zgjedhore
Edhe kapitulli i fundit Integrime dhe takime del shumeuml interesant dhe
teumlrheqeumls Autori neuml meumlnyreuml telegrafike shkurt e qarteuml paraqet takimet qeuml ka
pasur me personalitete teuml veccedilanta si me Ministren e Arsmit teuml Austriseuml znj
Dr Elisabeth Gehrer ambasadorin Albert Rohan me pinjolleumlt e Habzbureumlve
Sandor e Margarete Habzburg drejtuesen e meumlsimit teuml gjuheumlve teuml huaja neuml
Austri mag Elfie Fleck ambasadorin e Shqipeumlriseuml neuml Vjeneuml Vili
Minarollin historianin Neol Malcolm Zonjeumln Vahide Hoxha piktorin
shqiptar Gazmend Freitag meumlsuesin veteran nga Dibra Petrit Marku
zeumlvendeumlskryetaren e Parlamnetit Evropian znj Ulrike Lunacek Anton Nikeuml
Berisha Prof Ismail Ccedileta Prof dr Johan Gunther prof dr Paul Smit lufteumltarin e liriseuml Muharrem Mehmetaj peumlrjetuesit e Mauthuzenit
amerikaneumlt Jeam Blackman dhe Pal Friedmann
Dhe e gjitheuml kjo puneuml do teuml dilte e zbehteuml fare po mos teuml shfryteumlzoheshin
edhe foto teuml ndryshme teuml cilat autori Hazir Mehmeti i ka peumlr zemeumlr Neumlse
gjithmoneuml eumlshteuml theumlneuml Njeuml foto flet sa njeumlmijeuml fjaleuml ateumlhereuml del se libri
ldquoMEumlSIMI SHQIP NEuml AUSTRIndash Monografi II (2013-2018)rdquo paskeumlsh vlereuml
teuml madhe njoheumlse informative edukative dhe meumlsimore
Neuml peumlrmbyllje autorit i deumlshirojmeuml sheumlndet e suksese teuml meumltejme neuml fusheumln e
krijimtariseuml e librit mireumlpritje nga lexuesit dhe bibliotekat tona
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
46
Prof Dr Zymer U Neziri Prishtineuml
Ndihmeseuml me reumlndeumlsi peumlr etnokultureumln e Hotit teuml Maleumlsiseuml seuml Madhe
Libri Shoqeumlria kulturore-artistike ldquoRapshardquo Drume Hot Maleumlsi e Madhe dyzet vjet teuml veprimtariseuml kryeredaktor dhe
peumlrgatitja peumlr shtyp prof dr Zymer Ujkan Neziri Tuz 2018 438 f
Libri Shoqeumlria kulturore - artistike ldquoRapshardquo Drume
Hot Maleumlsi e Madhe dyzet vjet teuml veprimtariseuml hapet
me Paratheumlnien e hartuar me shumeuml kujdes dhe me teuml
dheumlna teuml shumta nga Preumlleuml N Junccedilaj me titull ldquoDyzet
vjet teuml veprimtariseuml seuml shoqeumlriseuml kulturore-artistike
ldquoRapshardquo e Drumes seuml Hotit teuml Maleumlsiseuml seuml Madherdquo Neuml
vijim eumlshteuml Hyrja ldquoDeumlshmi peumlr dyzet vjet teuml
veprimtariseuml seuml shoqeumlriseuml kulturore-artistike ldquoRapshardquo e Drumes seuml Hotit teuml Maleumlsiseuml seuml Madhe‟‟
Foto nga aktivtetet e shoqateumls ldquoRapshardquo
Pjesa e pareuml e librit peumlrbeumlhet nga punimet studimore teuml
shkruara posaccedileumlrisht peumlr keumlteuml peumlrvjetor nga autoreuml teuml
njohur neuml disa fusha teuml albanologjiseuml gjuheumlsi folklori-
stikeuml etnologji etnomuzikologji dhe etnokoreografi
Pjesa e dyteuml e librit Aktivitete ka teuml dheumlnat kryesore teuml
puneumls gjateuml dyzet vjeteumlve teuml keumlsaj shoqeumlrie kulturore ndash
artistike pjeseumlmarrje neuml festivale teuml folklorit organizimi
i festivaleve teuml foklorit pjeseumlmarrje neuml manifestime
kulturore dhe organizime teuml manifestimeve kulturore Neuml pjeseumln e treteuml janeuml teuml renditura keumlngeumlt e keumlnduara
gjateuml dyzet vjeteumlve neuml SHKA ldquoRapsha‟‟ teuml lekturuara
me kujdes nga mr sc Marjan Lulgjuraj qeuml po ashtu
kaneuml reumlndeumlsi shumeuml teuml madhe peumlr trasheumlgimineuml toneuml
kulturore neuml fusheumln e lirikeumls dhe teuml epikeumls gojore teuml
Maleumlsiseuml seuml Madhe Neuml pjeseumln e kateumlrt janeuml renditur
vendimet reagimet mireumlnjohjet ccedilmimet dhe shkrimet e
gazetave Pasojneuml Pastheumlnia Regjistri i emrave teuml njereuml-
zve dhe Regjistri i emrave teuml vendeve
Pjesa e punimeve studimore fillon me fusheumln e gjuheumlsiseuml ku prin akad i asoc prof dr Gjovalin
Shkurtaj me punimin studimor shumeuml me interes ldquoE
folmja e Hotit dhe vlerat e saj dialektologjike e
etnolinguistikerdquo ku konstaton se teuml dheumlnat nxjerrin neuml
pah afrineuml shumeuml teuml madhe qeuml kaneuml teuml folmet e Maleumlsiseuml
seuml Madhe njeumlra me tjetreumln sa mund teuml flitet si peumlr njeuml teuml
folme teuml vetme me disa dallime e luhatje Teuml folmet e
Maleumlsiseuml seuml Madhe sipas tij dallohen prerazi nga teuml
folmet e tjera teuml grupit veripereumlndimor dhe teuml mbareuml gegeumlrishtes edhe peumlr arsye teuml ruajtjes seuml togjeve uo dhe
ua peumlr fjaleumlformim e leksik dhe peumlr raste teuml rralla teuml
rotacizmit kurse neuml teuml folmen e Hotit dallohen edhe
formimet e emrave farefisnoreuml teuml shkalleumls seuml treteuml
zanafillore togfjaleumlsha teuml qeumlndruesheumlm e frazeolo-
gjizma Nga fusha e folkloristikeumls prof dr Zymer
Ujkan Neziri paraqitet me punimin studimor ldquoEposi i
Kreshnikeumlve neuml fillim teuml shekullit XXI Maleumlsia e
Madhe me qendeumlr neuml Tuzrdquo ku neuml kuadeumlr teuml projektit
ballkanik E5 peumlr UNESCO (15 veumlllime) trajton
veumlllimin me keumlngeuml nga kjo aneuml teuml hulumtuara teuml sheumlnuara dhe teuml incizuara neuml vitet 2012-2014 Lahuta
(lavda) keumltu ende peumlrdoret si neuml koheumln e mbledheumlsit teuml
pareuml Nikolleuml Ivanaj (1905) ku kreshnikeumlt vazhdojneuml seuml
jetuari edhe neuml shek XXI Legjendariteti fantastikja
mitikja rreumlfimi i gjateuml epik Ora e Zana ende e mbajneuml
themelin e keumltyre keumlngeumlve Shquhen edhe formulat
figuracioni poetik pamjet poetike portretet e heronjve
dialogu dyluftimet tiparet etike e morale kodeksi i
nderit leksiku vendor etj
Nga fusha e folkloristikeumls edhe dr sc Ismail Doda
paraqitet me punimin studimor ldquoKeumlngeumlt kreshnike dhe baladat e rinjohjes neuml Hot Maleumlsi Madherdquo Gjateuml hu-
lumtimeve meuml 1988 neuml Drume teuml Epeumlrme ka mbledhur
dhe ka incizuar edhe dy keumlngeuml peumlr Mujon e Halilin dhe
dy balada qeuml trajtohen neuml keumlteuml punim realizimi i deumlshi-
rave dhe i planeve teuml personazheve beumlmat e tyre
mbajtja e beseumls fuqia shpreheumlse gjuheumlsore folklorike
dhe estetike e vargjeve interpretimi roli i kalit e
martesat me rreumlmbim Aga Imeri e rinjohja me gruan e
pareuml pas kthimit nga Spanja neuml Ulqin etj Autori veuml neuml
pah edhe risiteuml elementet e veccedilanta dhe teuml peumlrgjithshme
teuml keumlngeumlve neuml kuadrin gjitheumlkombeumltar dhe meuml gjereuml
Studiuesja prof dr Afeumlrdita Onuzi nga fusha e
etnologjiseuml paraqitet me punimin studimor ldquoXhubleta
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
47
shqiptare neumlpeumlr shekujrdquo Qeuml neuml fillim konstaton se
ndoshta asnjeuml veshje shqiptare nuk eumlshteuml konsideruar aq
simbolike sa ajo me xhubleteuml e peumlrdorur nga grateuml e
zoneumls alpine teuml Shqipeumlriseuml Veriore Veccediloriteuml e keumlsaj veshjeje kaneuml teumlrhequr veumlmendjen e shumeuml studiuesve
E veccedilanta qeumlndron kryesisht neuml prerjen e saj Mbi teuml
gjitha veshja me xhubleteuml ka njeuml sistem dekorativ
shumeuml teuml rralleuml ashtu si edhe repertori i motiveve por
simbolika e tyre fatkeqeumlsisht ende nuk eumlshteuml
transkriptuar pohon ajo dhe peumlrfundon se veshjet neuml
terakota janeuml me pamje fundi neuml formeuml keumlmbane (si e
xhubleteumls seuml maleumlsive shqiptare) teuml njohura qeuml neuml mijeuml-
vjeccedilarin e dyteuml para Krishtit
Dr sc Rovena Vata paraqitet me punimin studimor ldquoFrymimi shqip i kulteve i dokeve i zakoneve dhe i
simboleve kombeumltare neuml Hotrdquo Krahina e Hotit teuml
Maleumlsiseuml seuml Madhe eumlshteuml dalluar peumlr traditeuml kombeumltare
dhe kjo traditeuml vazhdon edhe sot e keumlsaj dite neuml ruajtjen
dhe neuml kultivimin e saj neuml ceremoniteuml e lindjes teuml
dasmeumls apo teuml vdekjes thoteuml ajo Kultet doket e zakonet
edhe neuml keumlteuml krahineuml ruhen si shtreseumlzime kulturore
peumlrgjateuml shekujve peumlrfundon ajo duke shtuar se tradita
eumlshteuml tregues i karakteristikave sociale dhe individuale
teuml njeriut teuml shijeve teuml tij estetike teuml karakterit teuml
mosheumls teuml gjiniseuml dhe teuml etniseuml edhe neuml Hot dhe neuml Ma-
leumlsineuml e Madhe
Nga etnomuzikologjia kemi punimin e ma sc Esat
Ruka ldquoVeumlshtrim etnomuzikor i repertorit neuml festivalet
folklorike teuml SHKA-seuml ldquoRapshardquo - Hot Maleumlsi e
Madhe Disa mendime rreth organizimit teuml festivaleve
folklorike kombeumltarerdquo ku flet peumlr organizimin e
festivaleve folklorike dhe konstaton se neuml rreth 80 teuml
programeve teuml tyre teuml performuara neuml skeneuml tingeumlllojneuml
jonet muzikore Por nga peumlrvoja joneuml organizative dhe
skenike thoteuml ai analizat dhe vlereumlsimet
etnomuzikologjike dhe etnoorganologjike janeuml teuml pakta Neuml keumlto veprimtari teuml dimensioneve teuml meumldha eumlshteuml e
nevojshme prania e specialisteumlve e eksperteumlve
folkloristeuml etnologeuml etnomuzikologeuml e koreologeuml dhe
kontributi i tyre analitik peumlrfundon autori
Nga etnokoreografia ma sc Dilaver Kryeziu paraqet
punimin ldquoSHKA ldquoRapshardquo e Hotit teuml Maleumlsiseuml seuml
Madhe organizuese e festivalit teuml madh folklorik neuml
Vitojeuml keumlngeumlt dhe vallet - epika dhe lirikardquo Krahina e
Maleumlsiseuml seuml Madhe ndryshon nga teuml gjitha krahinat
shqiptare sepse mbizoteumlron epika thoteuml ai Ndeumlr
pasuriteuml meuml teuml meumldha teuml keumlsaj zone konsiderohen teuml jeneuml keumlngeumlt dhe vallet maleumlsorccedile me epikeumln dhe me lirikeumln e
tyre sidomos vallet njeumlshe dhe dyshe Interpretimi
larushia kostumografike unike (xhubleta) indentifikojneuml
folklorin e Maleumlsiseuml seuml Madhe SHKA ldquoRapshardquo eumlshteuml
organizuese e festivalit teuml madh folklorik neuml Vitojeuml ku
keumlto vlera teuml meumldha etnolkuture pasqyrohet qeuml dyzet
vjet Haziz Hodaj kryetar i SHKA ldquoMaleumlsorirdquo shkruan
artikullin ldquoBinjakeumlzimi Veumlllazeumlrimi U bashkuam peumlr
t‟mos u ndareuml kurreumlrdquo duke theksuar qeuml neuml fillim se nga
viti 2002 SHKA-seuml ldquoMaleumlsorirdquo Gjonaj Has ka njeuml
moteumlr neuml Maleumlsineuml e Madhe ndash SHKA- neuml ldquoRapshardquo e Drumes seuml Hotit Sot gati dy dekada pas asaj kohe
thoteuml ai eumlshteuml i freskeumlt momenti i paraqitjes neuml skeneumln e
festivalit ldquoHasi jehon 2001rdquo teuml SHKA - seuml ldquoRapshardquo nga
Drumja e Hotit Ishte veumlllazeumlror jeteumlsimi i keumlsaj aspirate
peumlr binjakeumlzimin Propozimi u beuml neuml Gjonaj ndeumlrsa u konkretizua neuml Vitojeuml neuml gusht teuml vitit 2002 ateumlhereuml kur
ldquoRapshardquo organizoi festivalin e pareuml me SHKA-teuml shqi-
ptare aktive teuml Malit teuml Zi
Neuml vijim Agron Dizdari shkruan artikullin ldquoPeumlr miqteuml e
mi neuml SHKA ldquoRapshardquo Peumlr brezat neuml vazhdimeumlsirdquo dhe
fillon me mendimin se vallet e bukura epike dhe lirike
neuml ldquoRapsheumlrdquo janeuml punuar me mjeshteumlri qeuml teuml spikaseuml e
bukura e fuqishmja delikatesa harmonia burreumlria
dashuria pra shpirti i maleumlsorit ldquoRapshardquo i ka
kushtuar veumlmendje edhe instrumentisteumlve qeuml shoqeumlrojneuml keumlngeumlt e trimave dhe teuml burreumlreshave me tematikeuml nga e
kaluara e lavdishme dhe shqeteumlsimet e sotme Ideali dhe
ndjenja kombeumltare janeuml lajtmotivi kryesor i aktiviteteve
teuml tyre Kostumet popullore janeuml ruajtur me fanatizeumlm
Sa do teuml deumlshiroja qeuml puneumln e palodhur teuml keumlsaj shoqate
teuml nderohej me titullin ldquoNderi i Kombitrdquo peumlrfundon
autori
Ma sc Anton Lajccedilaj vjen me artikullin ldquoRoli i
meumlrgimtareumlve me banim neuml SHBA neuml peumlrkrahje teuml
SHKA-seuml ldquoRapshardquo Shumeuml shqiptareuml nga Maleumlsia e
Madhe me qendeumlr neuml Tuz moreumln rrugeumln e gurbetit shkruan ai Neuml mesin e tyre ishin edhe bashkeuml-
themeluesit e shoqateumls ldquoRapshardquo qeuml asnjeumlhereuml nuk e
harruan Ajo peumlr shumeuml rapshjaneuml ka qeneuml njeuml ideal
Meumlrgata neuml SHBA ishte mbeumlshteteumlsja e saj kryesore
financiare peumlr 40 vjet Meumlrgata rregulloi ldquoSkeneumls
verorerdquo neuml Vitojeuml meuml 2003 Meuml 2008 vazhdon ai
formuam ldquoFondin Humanitar Rapshardquo neuml Detroit kurse
meuml 2010 u formua edhe SHKA ldquoRapshardquo neuml meumlrgim neuml
kuadeumlr teuml Fondit me ish ndash aneumltareuml teuml ldquoRapsheumlsrdquo dhe me
pasardheumls rapshjaneuml teuml lindur dhe rritur neuml Amerikeuml
Pjesa vijuese e librit e peumlrgatitur me shumeuml zell e
vullnet teuml madh nga Preumlleuml Junccedilaj qeuml ka teuml dheumlna peumlr
dyzet vjet aktivitete teuml ldquoRapsheumlsrdquo eumlshteuml shumeuml e reumlndeuml-
sishme por edhe beumln teuml jeteuml model peumlr historikun e
shoqeumlrive teuml tjera kulturore - artistike Libri mbyllet me
ldquoPastheumlnierdquo dhe me regjistrin e emrave teuml njereumlzve e teuml
vendeve puneuml me shumeuml vlereuml nga Avdi Gashi dhe
Valon Fetahu Tekstet e librit janeuml shqyrtuar me shumeuml
peumlrkushtim nga Keumlshilli Botues po edhe nga recensuesit
e redaktoreumlt akad prof Zeqirja Ballata dr sc Ardian
Ahmedaja prof asoc dr Bashkim Lajccedili prof dr
Afeumlrdita Onuzi prof dr Zeqirja Neziri prof as dr Albin Sadiku mr sc Esat Ruka Kjo vepeumlr eumlshteuml
peumlrgatitur peumlr shtyp sipas standardeve teknike-shkenco-
re punimet studimore kaneuml shkurtore (abstrakte) fjaleuml
ccedileleumlsa peumlrfundim rezyme neuml gjuheumln angleze dhe
bibliografi Madje edhe artikujt kaneuml rezyme neuml gjuheumln
angleze peumlr hir teuml lexuesve teuml shumteuml neuml Evropeuml e neuml
SHBA Edhe fotografiteuml sjellin deumlshmi me shumeuml pesheuml
dhe e ploteumlsojneuml e e zbukurojneuml librin Shoqata
kulturore-artistike ldquoRapshardquo Drume Hot Maleumlsi e
Madhe 40 vjet teuml veprimtariseuml qeuml beumln teuml konsiderohet
ndihmeseuml me shumeuml reumlndeumlsi peumlr etnokultureumln shqiptare teuml Maleumlsiseuml seuml Madhe
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
48
Mimoza Hasani-Pllana Prishtineuml Kosoveuml
Poezia e re shqipe e migracionit
(fundshekulli XXndashfillimshekulli XXI)
Poezia e migracionit e publikuar neuml dekadat qeuml mbylleumln
dhe hapeumln shekujt XXdhe XXI eumlshteuml vazhdimeumlsi e
traditeumls seuml shkrimit teuml leteumlrsiseuml shqipe neuml diasporeuml
Poeteumlt e rinjeuml kosovareuml pateumln thuajse teuml njeumljtin fat me
shkrimtareumlt pararendeumls qeuml me veprat e shkruara neuml
diasporeuml laneuml gjurmeuml neuml leteumlrsineuml shqipe Neuml historineuml e
leteumlrsiseuml shqipe disa nga veprat emblematike janeuml produkt i puneumls seuml shkrimtareumlve teuml emigruar neuml koheuml teuml
ndryshme qeuml do teuml thoteuml se disapora shqiptare ndeumlr vite
dha kontribut teuml ccedilmuarpeumlr zhvillimin e leteumlrsiseuml
Neumlse keumlrkojmeuml gjurmeumlt e leteumlrsiseuml shqipe neuml kontinentin
europian neuml gjysmeumln e dyteuml teuml shek XIX dhe thuasje
deri neuml fund teuml shek XX qendrat meuml produktive dalin teuml
jeneuml Rumania Italia Bullgaria dhe Greqia Ndeumlrsa neuml
pjeseumln e fundit teuml shekullit XX neuml veccedilanti neuml dekadeumln e
fundit ndryshon edhe destinacioni i migracionit
shqiptar neuml veccedilanti atij kosovar Vitet 1990-2000 sheumlnojneuml numrin meuml teuml madh teuml emigranteumlve ndeumlr ta
edhe shkrimtareuml dhe intelektual kosovareuml qeuml detyrimisht
u zhvendoseumln nga atdheu drejt qendrave meuml teuml meumldha
europiane e boteumlrore Rritja e emigracioinit gjateuml keumlsaj
kohe ishte pasojeuml e ndryshimeve politike neuml ish-
Jugosllavi ku jeta zhvillohej larg ritmeve normale edhe
peumlr shumiceumlne vendeve ballkanike sidomos vendeve qeuml
peumlrbeumlnin ish-Jugosllavineuml Qendrat meuml produktive
letrare teuml fundshekullit XX dhe fillimshekullit XXI janeuml
Austria Gjermania Suedia dhe Zvicra Si neuml Kosoveuml
ashtu edhe neuml qendrat shqiptare neuml diasporeuml fundi i
shekullit XX sheumlnon prurjet meuml teuml meumldha neuml zhanrin e poeziseuml Andaj edhe korpusi i vepreumls poetike eumlshteuml i
gjereuml i pasuruar me veprat e autoreumlve teuml rinjeuml dhe me
veprat e autoreumlve teuml deumlshmuar
Neuml vazhdim nga keumlto kateumlr qendrat do teuml shohim veteumlm
kriimtarineuml e dy poeteumlve kosovareuml Beqeuml Cufaj
(Gjermani) dhe Anton Marku (Austri)
Beqeuml Cufaj neuml dekadeumln e fundit teuml shekullit XX botoi
dy peumlrmbledhje poetike Balada Budallqe (1994) dhe
205 (1996) Te peumlrmbledhja Balada Budallaqe kemi njeuml poetizim teuml dhimbjes individuale teuml peumlrqendruar
neumlsituata teuml vetmiseuml seuml madhe qeuml shprehin mallinpeumlr
humbjen dhe mungeseumln e njereumlzve teuml dashur si neuml elegji
dashurie peumlr veteumln e dyteuml Pastaj neuml keumlrkim teuml shenjave
teuml mbetura nga takimet e shkuara poeti beumln peumlrpjekje teuml
risjell kujtime dashurie neuml koheuml reale duke beumlreuml qeuml tema
e dashuriseuml teuml dominoj neuml shprehjet e tij poetike
Jeta qeuml na ndau pa na pyetur fare
Peumlr planet feumlmijeumlt lumturineuml
E shitur sheumltitoreve teuml jeteumls
Tashti qan peumlr mua dhe peumlr veten
Jemi neuml robeumlri sa hereuml ta kam theumlneuml S beumln teuml qajmeuml peumlr dashuriteuml e humbura
Atdheun e tradhtojmeuml
De Radeumln pyete e dashur teuml tregon
Pa atdhe s ka dashuri
Lumi i jeteumls shqip po eceumln (Cufaj 1994 33)
Peumlrmbledhja Balada
Budallqe plot me
figura metaforike
poetizon copeumlza jete
qeuml laneuml gjurmeuml personale dhe
nacionale Shenjat e
jeteumls te ky libeumlr dalin
edhe neuml formeuml titujsh
te kateumlr kapitujt qeuml
ndeumlrtojneuml struktureumln e
librit Keumlngeuml
tatuazhesh Elegji peumlr
veteumln e dyteuml
Meikjedhe Grafite
Teuml kateumlr titujt veumlneuml neuml
pah rikrijimin e situatave teuml lidhura
peumlr kujtimet e poetit e
teuml shkruara neuml poezi
Njeumlsoj peumlrmbledhja e dyteuml poetike 205 peumlrshkohet nga
gjuha e pasur e figurave si mundeumlsi peumlr teuml krijuar situata
teuml reja nga njeuml koheuml e shkuar qeuml do teuml thoteuml se figura neuml
keumlto poezi luan rolin e saj si fuqi peumlr teuml shprehur me
shkrim ngarkeseumln emocionale teuml poetit por edhe peumlr
teumlshkruarneuml leteumlr njeuml pjeseuml teuml realitetit duke krijuar njeuml
poezi ngjasheumlmsikur teumlshohim njeuml fotografi Peumlr ta provuar keumlteuml mendim neuml vazhdim sjellim njeuml gjendje
emocionale teumlshprehur me heshtje neumlpeumlrmjet figureumls seuml
reticcedilenceumls
O Zot Si sacutee kam njeuml eumlndeumlrr
tacutei shoh syteuml e shuar Po shuhem(Cufaj 1996 5)
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
49
Neuml teumlreumlsi figura si shprehje e zgjedhur peumlr krijimin e
poeziseuml te Cufaj ruan statusin e njeuml prej parimeve
themelore peumlr shkrimin e saj
Poeti kosovar Anton
Marku meuml 2010 neuml
gjuheumln shqipe dhe
gjermane botoi
peumlrmbledhjen poetike
Vizioni blu teuml
strukturuar neuml peseuml
kapituj Ngjyra e paqes
Njolla dielli Metafora e
liriseuml Tingulli i shiut
Shtegtim shpirteumlrash Pra libri Vizioni blu
peumlrveccedil peumlr lexuesin
shqiptar eumlshteuml i
peumlrkthyer edhe neuml
gjuheumln gjermane peumlr
lexuesin austriak
Marku emigrant neuml shtetin austriak teuml shkruarit e
poeziseuml e peumlrcepton si meumlnyreuml jete neumlpeumlrmjet seuml cileumls
autoreumlt shqiptareuml kaneuml sjelleuml njeuml frymeuml teuml re neuml leteumlrsineuml
e diasporeumls konkretisht neuml leteumlrsineuml austriake si peumlr nga
temat qeuml trajtojneuml stili i shkrimit apo qasja ndaj fjaleumls seuml shkruar si shenjeumlzim estetik Madje kjo qasje eumlshteuml
edhe njeuml ndeumlr arsyet kryesore qeuml leteumlrsia shqipe jo dhe
aq e njohur peumlr lexuesin austriak teuml vlereumlsohet ccedildo diteuml
e meuml shumeuml si vlereuml e shtuar Sipas Markut leteumlrsineuml
shqipe me leteumlrsiteuml e vendeve tjera europiane e peumlrafron
harmonia mes mendimeve larmia e narracionit
meditimi reflektiv apo mesazhi artistik por edhe pasuria
e figurave stilistike si metafora simboli krahasimi etj
Ky mendim mund teuml lexohet si proveuml teorike se poezia
e shkruar me gjuheuml figurative sikur edhe ajo qeuml shkruhet
me gjuheuml teuml zakonshme gjeneron kuptime teuml figurshme qeuml teuml zakonshmes i japin kuptim teuml jashteumlzakonsheumlm neumln
driteumln e reflektuar nga shpirti bota e poetit (Rrahmani
2003 119) Prandaj peumlr ta kuptuar poezineuml e Markut
eumlshteuml i pamjaftuesheumlm leximi i pareuml apo rileximi ajo
keumlrkon njeuml lexim alegorik peumlr ta kuptuar mesazhin e saj
Shenja teuml tilla alegorike jep poezia Neuml ikje e
karakterizuar edhe peumlr tonin melankolik
Nuk pateumlm koheuml
Koheumln ta presim
As ateumlhereuml kur liria ishte
E teuml gjitheumlve dhe e askujt
Mbi qiellin toneuml Ngadaleuml po digjet
Eumlndeumlrr dikur e pareuml
Para se teuml pereumlndojeuml
Do beumlhet meuml mireuml
Peumlr teuml keqen toneuml (Marku 2010 45)
Poeteumlt Cufaj dhe Marku neuml keumlto dy dekada arriteumln
komunikimin me publikunlexuesin shqiptareuml dhe teuml
huaj neuml veccedilanti ateuml gjermanfoleumls neumlpeumlrmjet shprehjes
poetike si njeuml fuqi peumlr teuml shkruar ndjesiteuml personale por
edhe situatat dramatike neumlpeumlr teuml cilat kaloi populli i Kosoveumls Pra poeteumlt krijuan njeuml lloj komunikimi teuml
veccedilanteuml neumlpeumlrmjet gjuheumls si elementi qendror i
ligjerimit teuml rregullteuml e qeuml te ligjeumlrimet poetike shtrihet
peumlrtej funksionit teuml shprehjes seuml thjeshteuml peumlr teuml marreuml
funksione teuml reja stilistike semiotike tematike (Hamit 2005) Sipas Hamitit kjo e fundit funksionon neuml disa
nivele me fillim neuml nivel lokal peumlr t`u shtrireuml neuml ateuml
universal keumlshtu qeuml gjuha merr fuqi peumlrcaktuese peumlr
stilin e poetit
Si peumlrfundim poezia e re e migracionit e dy dekadave teuml
theksuara meuml larteuml nxjerr neuml pah tendenceumln e poeteumlve
peumlr ruajtjen e vazhdueshme teuml lidhjes kulturore e letrare
me atdheun Poeteumlt qeuml peumlrmendeumlm dhe poeteuml tjereuml neuml
diasporeuml vepreumln e shkruar neuml qendrat europiane ku
jetonin e publikuan edhe neuml Kosoveuml si shenjeuml peumlr tu identifikuar me vendin e origjineumls brenda konceptit teuml
tjetrit teuml teuml huajit Keumlteuml keumlmbeumlnguleumlsi duhet ccedilmuar duke
paseuml parashysh se neuml Ballkan prej ku edhe vijneuml poeteumlt
shqiptareuml koncepti i tjetrit eumlshteumli debatuesheumlm neuml
vazhdimeumlsi Studiuesja bullgare Maria Todorova neuml
studimet e saj (derisa hulumtonte ontologjineuml e
Ballkanit) vlereumlson se sfidat politike kulturore dhe
historike qeuml kaneuml kaluar popujt gjateuml bashkeumljeteseumls
qindravjeccedilare neuml Ballkan vijneuml si pasojeuml e njohjes apo
edhe mosnjohjes seuml konceptit teuml tjetrit (Todorova
1999163-171)
Kur kemi parasysh faktin se leteumlrsia shqipe eumlshteuml njeuml
leteumlrsi e vogeumll dhe pak e njohur peumlrtej kufijve ballkanik
kuptojmeuml se poezia e migracionit kontribuoi
veccedilaneumlrisht neuml njohjen dhe promovimin e gjuheumls shqipe
vlerave letrare identitare e kulturore teuml Kosoveumls neuml
qendrat ku u zhvillua Po ashtu kontribuoi neuml krijimin e
urave kulturore me popujt e tjereuml emigrant dhe vendeumls
si dhe hapi rrugeuml peumlr njohjen e poeziseuml shqipe teuml
Kosoveumls neuml rrafshin ndeumlrkombeumltar duke prezantuar njeuml
segment teuml jeteumls shoqeumlrore para lexueseve teuml huaj
Refernca
Anton Marku Vizioni blu-Die blaue vision Klubi Letrar
bdquobdquoGjon Nikolleuml Kazazirdquo Gjakoveuml 2010
Beqeuml Cufaj Balada Budallaqe Rilindja Prishtineuml
1994
Beqeuml Cufaj 205 Dukagjini Pejeuml 1996
Maria Todorova Is the Other a useful cross-cultural
concept Some thoughts on its implication to the Balkan
regionrdquo Berghahn Books Internationale
Schulbuchforschung Vol 21 No 2 (1999)
Mimoza Hasani Pllana Shtegtimi i shqipes neuml Europeuml
OLYMP Prishtineuml 2019 Sabri Hamit Tematologjia ASHAK Prishtineuml 2005
Zejnullah Rrahmani Leximi dhe shkrimi Faik Konica
Prishtineuml 2003
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
50
Mr Sc e gjuhёsisё Prof Migena Arllati Gjakovё
Eksplorim poetik peumlr Mirditeumln
Refleksione rreth librit ldquoMirditeuml e mirditoreumlrdquo teuml autorit Hasan Hasani ndash Peumlrkola
Teuml vizitosh Mirditeumln keumlteuml
perleuml malore me bukuri teuml
rralla eumlshteuml jo thjesht njeuml rast
qeuml duhet shfryteumlzuar por njeuml
nder qeuml secili shqiptar do ta
konsiderojeuml teuml tilleuml sapo teuml
hedheuml hapat e pareuml neuml keumlteuml
vend Neuml ccedildo koheumlsi Mirdita
eumlshteuml konsideruar njeuml treveuml e
virgjeumlr peumlr nga bukuriteuml e rralla natyrore si dhe krahina
meuml e pashkelur nga keumlmba e
pushtuesit meuml e pabindura
ndaj ligjeve teuml huaja teuml
ardhura dhunsheumlm neuml shekuj
Sa hereuml qeuml bie fjala peumlr Mirditeumln meuml vjen ndeumlr mend
miss Edit Durham e cila pasi kishte beumlreuml njeuml xhiro fort teuml
gjateuml neumlpeumlr maleumlsiteuml e Shqipeumlriseuml seuml Veriut kish
vendosur teuml kthehet neuml Mirditeuml ku sikurse shkruan hasi
neuml njereumlz besnikeuml teuml afteuml peumlr teuml adhuruar diccedilka heroike qeuml ishin teuml gatsheumlm teuml ndiqnin parimet e tyre deri neuml
vdekje Udheumltarja angleze i peumlrshkruan me veumlrteteumlsi
keumlto mbresa neuml librin ldquoHigh Albaniardquo ku ndalet gjereuml e
gjateuml neuml kontekstin historik teuml krahineumls seuml shtrireuml peumlrmes
shtigjeve teuml thepisura teuml mbushura me mikpritje
Ereumlrat tronditeumlse teuml koheumlve kaneuml beumlreuml qeuml njereumlzit teuml
detyrohen teuml leumlvizin teuml shpeumlrngulen e teuml peumlrplasen neuml
aneuml teuml ndryshme teuml trojeve dhe kjo neuml teuml shumteumln e
rasteve ka sjelleuml si pasojeuml ndryshimin e emeumlrtimit teuml
familjes Nuk eumlshteuml aspak e lehteuml teuml niseumlsh nga fillimi
diku gjetkeuml njeuml rrjedheuml jete teuml ndeumlrprereuml detyruesheumlm neuml vendin e origjineumls por shumeuml meuml veumlshtireuml se kjo eumlshteuml teuml
ndryshosh qofteuml edhe veteumlm neuml veumlshtrim teuml jashteumlm neuml
pjeseuml teuml reumlndeumlsishme teuml qenies a peumlrkateumlsiseuml apo teuml
braktiseumlsh njeuml pjeseuml teuml konsiderueshme teuml identitetit teuml
trasheumlguar Shqiptareuml teuml zonave teuml ndryshme neumln
presionin dhunues teuml rrethanave e kaneuml beumlreuml keumlteuml duke
rifilluar njeuml jeteuml teuml re diku neuml njeuml tjeteumlr zoneuml por teuml jesh
mirditor do teuml thoteuml neuml jeteuml teuml jeteumlve teuml mbetesh i tilleuml
pavareumlsisht se ku do teuml t‟gjuajneuml dallgeumlt e jeteumls
Neuml Dushkajeuml teuml Gjakoveumls neuml fshatin Shqiponjeuml (ish Jabllaniceuml) ndodhet njeuml lagje teuml cileumln vendasit e quajneuml
Lagja e Peumlrkolajve Njereumlzit deumlshmojneuml se keumltu janeuml
vendosur Peumlrkolajt e ardhur nga Domgjoni i Mirditeumls
histori qeuml i peumlrket shekullit teuml 18-teuml Thuhet se i pari
Pren Kola me teuml veteumlt kish ndeumlrruar tri fshatra derisa u
vendos neuml Jabllaniceuml e konvertimi i feseuml do teuml ndodhte
rreth shtateuml dekada meuml voneuml Hasan Hasani - Peumlrkola
nuk eumlshteuml as meuml shumeuml e as meuml pak se pasardheumls prej
njeumlrit nga keumlta mirditoreuml Kur e pyet peumlr Mirditeumln atij i
ndizet bebja e syrit ndeumlrsa fjala nuk i bindet teuml
artikulohet e teuml daleuml neuml ajeumlr menjeumlhereuml pasi e pengon
emocioni Dhe thoneuml se emocioni nuk ka zeuml Autori
pra ka origjineuml teuml pasteumlr nga Mirdita ndaj kur i duhet teuml flaseuml peumlr vendin dhe njereumlzit e tij teuml origjineumls ndjen sikur
damareumlt neumln leumlkureuml i fryhen dhe gjaku turret furisheumlm
dejve ashtu si lumi Mat rrjedheumls seuml tij Ai eumlshteuml
domgjonas Sot e treqind vjet meuml pareuml kur teuml pareumlt e tij
u larguan prej andej siccedil duket kaneuml leumlneuml peng neuml tokeumln
mirditore diccedilka teuml madhe e cila i beumln edhe sot e keumlsaj
dite pinjolleuml si HASAN HASANI qeuml teuml keumlrkojneuml
ldquovuleumlnrdquo e veumlrteteumlsiseuml seuml origjineumls vuleuml qeuml tek ai thirret
PEumlRKOLA Edhe pse gjeneratat e meumlvonshme teuml
familjes seuml tij janeuml vendosur neuml Dushkajeuml teuml Gjakoveumls
Hasani e ka pasur Mirditeumln me vete qeuml kur ka qeneuml neuml koheumln e keumlngeumlve teuml djepit neuml rreumlfenjat neuml odeumln e
burrave neuml tregimet e ardhura brez pas brezi peumlr burrat
dhe trimat dhe keumlshtu me dhjeteumlra e qindra histori
mirditore kaneuml fjetur brenda tij duke ndeumlrtuar njeuml boteuml
meuml vete boteuml teuml cileumln do teuml vinte momenti teuml na e
shfaqte hapur neuml njeuml veumlllim teuml teumlreuml poetik
ldquoMirditeuml e mirditoreumlrdquo njeuml veumlllim prej 222 faqesh me
poezi kushtuar atij areali gjeografik human dhe
shpirteumlror teuml cilin autori e peumlrcakton qeuml neuml titull neuml fakt
eumlshteuml shumeuml meuml shumeuml se thjesht njeuml veumlllim poetik
Autori gdhend neuml teuml si teuml ishte njeuml peumlrmendore Mirditeumln e tij teuml cileumln e ka pasur brenda vetes gjitheuml
jeteumln mirditoreumlt e tij me teuml cileumlt ndan teuml njeumljteumln ADN
teuml njeumljteumln teuml djeshme me synimin peumlr teuml ndeumlrtuar
dimensionin e seuml sotmes Teuml sotmen pasi pikeumlrisht sot
me keumlteuml veumlllim autori na deumlshmon pashkeumlputshmeumlrineuml e
identitetit teuml tij E neseumlrmja tashmeuml veccedilse eumlshteuml e sigurteuml
sepse hallkat e zinxhirit janeuml lidhur dhe ato funksionojneuml
neuml favor teuml vazhdimeumlsiseuml seuml materies Peumlrpjekjet
autoriale teuml tij meuml kujtojneuml ldquopeumlrpeumllitjetrdquo e Pjeteumlr Budit
peumlr teuml deumlshmuar traditeumln bazuar neuml parimin atdhetar e
kulturor autentik ldquohellipTeuml mos gjindem i harruom keumlteuml jeteuml tue shkuomrdquo Dy vjet meuml pareuml Hasan Hasani botoi
monografineuml ldquoPeumlrkolajtrdquo libeumlr teuml cilin e konsideronte
obligim ndaj gjenezeumls ndaj pararendeumlsve e deri te keumlta
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
51
teuml sotmitOrigjina eumlshteuml peumlr njeriun si rreumlnja peumlr pemeumln
Sado qeuml pema teuml rritet e teuml leumlshojeuml degeuml sado teuml mbushet
sytha e lule gjithccedilka neuml teuml eumlshteuml rezultat i ushqimit qeuml
vjen nga rreumlnjeumltKeumlshtu edhe njeriu Sado teuml rritet e teuml madhohet neuml jeteuml kudo teuml shkojeuml e ccedilkado teuml beumljeuml
gjithmoneuml veprimi i tij do t‟i referohet rreumlnjeumlve nga ka
daleuml Peumlr shkrimtarin Hasan Hasani - Peumlrkola rreumlnja ka
leumlshuar ushqim neuml plot shtateuml dekada E kemi pareuml ateuml
neuml botime e vepra teuml shumta krijuese poetike e
studimore por kam bindjen se ky botim i fundit vjen si
ajo vera e vjeteumlr e ruajtur me kujdes peumlr koheuml dhe miq
teuml veccedilanteuml Dhe ja erdhi momenti qeuml brendia e ruajtur
brenda shpirtit skuteumls meuml teuml sigurteuml teuml njeriut teuml
shpeumlrthejeuml teuml daleuml nga vetvetja dhe teuml artikulohet qarteuml
neuml njeuml veumlllim teuml teumlreuml krijimesh poetike
Neuml fakt do t‟i mbetesha borxh autorit neumlse keumlteuml veumlllim
do ta quaja thjesht njeuml veumlllim poetik pasi libri veumlrtet
peumlrmban veteumlm poezi por me aneuml teuml leumlndeumls qeuml trajton ai
na veuml neuml preheumlr njeuml thesar teuml veumlrteteuml njeuml miniereuml e cila
sa meuml shumeuml geumlrmohet neuml teuml aq meuml shumeuml vazhdon teuml
befasojeuml dhe keumlnaqeuml me pasuriteuml e saj Si gjithmoneuml
shpirti i tij prej artisti teuml fjaleumls e beumln teuml ndjehet i
privilegjuar neuml shprehjen e ndjesive ndeumlrsa nga ana
tjeteumlr qenia e tij prej nipi e steumlrnipi mirditor e beumln teuml
ndjehet i ndjesheumlm dritheumlrues ndaj kulleumls seuml vjeteumlr
gurreumls seuml pashtershme teuml ujit brisk ajrit teuml flladitsheumlm qeuml duket sikur teuml ccedilan leumlkureumln reve teuml cilat peumlr pak mund t‟i
prekeumlsh me doreuml nga maja e kreshteumls varreve me gureuml
stralli teuml steumlrgjysh katragjysheumlrve e plot e plot
fragmenteve teuml tjera teuml keumlsaj bote teuml madhe mirditore
Duket sikur shpirti i poetit eumlshteuml i vogeumll peumlr t‟i nxeumlneuml teuml
gjitha keumlto aq meuml tepeumlr peumlr t‟i mbajtur brenda vetes neuml
vite e dekada Por damarin e tij e furnizon ajo rreumlnja qeuml
thameuml meuml sipeumlr rreumlnja teuml cileumln ai me keumlteuml veumlllim
poezisheuml po e ujit e po e ushqen bukur mireuml peumlr ta
rigjeneruar edhe njeumlhereuml ashtu siccedil i deumlshiron e gjitheuml
qeniaNeuml krijimtarineuml 50 vjeccedilare shkrimtari Hasan Hasani ka shkruar e ka theumlneuml bollsheumlm rreth shumeumlccedilkaje
qeuml ka qeneuml pjeseuml e frymeumlzimit teuml tij letrar dhe pjeseuml e
interesimit teuml tij studimor Por ldquoMirditeuml e mirditoreumlrdquo e
ka beumlreuml shpeshhereuml teuml ndjehet i vogeumll i pafuqisheumlm i
dritheumlruar sepse teuml gjitheuml ndjehemi feumlmjeuml ndjehemi teuml
vegjeumll kur kthehemi tek neumlna Dhe Mirdita peumlr teuml eumlshteuml
si neumlna gjeneza ushqimi (shpirteumlror) pavdekeumlsia
Udheumltimi poetik paraprihet nga udheumltimi fizik Pasi ka
prekur me gjymtyreumlt e tij ccedildo vend e ccedildo skuteuml peumlr teuml
cileumln kish deumlgjuar e kish imagjinuar vite me rradheuml pasi
ka pareuml me syteuml e tij ngjyreumln e qiellit dhe teuml tokeumls mirditore pasi ka nderuar djepat kullat dhe varret ai neuml
krah me muzeumln i peumlrvishet misionit teuml krijimit Autori e
peumlrshkruan poetikisht hap pas hapi relievin e keumlsaj zone
njeuml brez i gjereuml gjeografik qeuml nga Bjeshka e Kaccedilinarit
Ara e Skeumlnderbeut Munella Zepa Bjeshkeumlt e Oroshit
Valmori Kroi i Bardheuml e deri neuml majeumln e Kunoreumls
Lugina e Peumlrroit teuml Urakeumls njeuml seumlreuml shpellash si shpella
e Meumlrkurthit shpella Kusia e Ndue Gjonit Shpella e
Akullit dhe ajo e Steumlrqokeumlve liqeni i Konajt e plot e
plot teuml tjereuml Toponimia autoktone beumln qeuml peumlrjetimet neuml
vargje teuml duken sikur jehojneuml nga shekujtPoeziteuml teuml renditura njeumlra pas tjetreumls teuml japin peumlrshtypjen sikur
ngjasojneuml me pjeseuml bdquopuzzles‟ teuml cilat kur bashkohen siccedil
duhet krijojneuml njeuml pamje funksionale neuml teumlreumlsi
Gjeografia e vendbanimeve asnjeumlhereuml nuk jepet e
shkeumlputur nga njereumlzit prandaj teksti dhe konteksti vendi dhe personazhi funksionojneuml si njeuml binom ku njeumlra
pjeseuml s‟mund teuml funksionojeuml pa tjetreumlnPeumlrshkrimet e
natyreumls seuml rralleuml e mahniteumlse asnjeumlhereuml nuk vijneuml teuml
shkeumlputura nga historia qindra vjeccedilare ku edhe pylli
edhe guri edhe majat e maleve e kaneuml njeuml historiNeuml
fakt keumltu gjithccedilka eumlshteuml deumlshmitare e historiseuml Teuml jepet
peumlrshtypja se ngado qeuml ta kthesh kokeumln do teuml deumlgjosh
deumlshmi mbi teuml veumlrteta e beumlma trimeumlri e heroizma qeuml teuml
befasojneuml duke teuml detyruar t‟i peumlrpish me sy e vesheuml Aq
i veumlrteteuml eumlshteuml autori neuml peumlrjetimet e vargeumlzuara saqeuml neuml
lexim e sipeumlr mua m‟u krijua peumlrshtypja se isha bashkeumludheumltare neuml rrugeumltimin e tij Pa e tepruar them se
m‟u duk se i vizitova keumlto vende se i pasheuml me syteuml e
mendjes peumlrshkrimet monologjet betejat kujat gjeumlmat
e gjithccedilka teuml sendeumlrtuar aty
Teuml tre kapitujt teuml titulluar ldquoLibri i pareumlrdquo ldquoLibri i dyteumlrdquo
dhe ldquoLibri i treteumlrdquo kulmojneuml me poemeumln ldquoUneuml mirditorirdquo
e cila jo rasteumlsisht eumlshteuml leumlneuml neuml mbyllje teuml librit ldquoKeumlngeuml
peumlr vete dhe Peumlrkolajtrdquo e kthen autorin neuml subjekt dhe
subjektin neuml pikeumlreferim Krijuesi poet keumltu vendoset
teumlreumlsisht neuml poziteumln e peumlrfaqeumlsuesit teuml farefisniseuml duke i
dheumlneuml vetes teuml drejteumln teuml flaseuml dhe teuml deumlshmojeuml neuml emeumlr teuml tyre ldquoPeumlrkolajt nrsquoDushkajeuml peumlrhereuml dereuml e hapur peumlr
mikun bukeuml dhaneuml me zemeumlr ccedilerdhe e ngrohteuml peumlr
udheumltarin haleuml neuml sy peumlr armikunhelliprdquo Nuk mungojneuml
elementet e veteumlkeumlnaqeumlsiseuml jo thjesht peumlr linjeumln e
vazhdimeumlsiseuml por edhe peumlr kompletimin e keumlsaj vlere
letrare dhe trasheumlgimore qeuml ai si autor si Peumlrkolaj po
nxjerr neuml driteuml ldquoE di Peumlrkolajt e moccedileumlm tashmeuml
ndodhen neuml amshim zili ma kaneuml edhe trsquovdekur qesh i
pari qeuml shkela nrsquotrollin e trsquopareumlve nrsquoshtegtim uneuml hyu
nrsquoqiell i mekurhelliprdquoAutori si Peumlrkolaj qeuml eumlshteuml ndjen se
ka peumlrmbushur njeuml mision i cili e tejkalon duksheumlm misionin letrar Ky mision shkon peumlrtej shkrimit teuml njeuml
vepre letrare pasi bart neuml vete motivin keumlrkues peumlr
rinjohjen dhe rigjetjen e gjenezeumls mision qeuml ka teuml beumljeuml
me synimet e tij jeteumlsore dhe si teuml tilla ato nuk i
peumlrkasin veteumlm planit letrar por edhe planifikimit
jeteumlsor ldquoKeumlshtu u rrit ky plak srsquoe di nga Mirdita a
Dushkaja qeuml vargje shkroi me lothelliprdquo Notat
emocionale arrijneuml nivele kulmore kur autori gjithccedilka
nga e djeshmja dhe e sotmja e qenies seuml tij e lidh
pazgjidhshmeumlrisht neuml peumlrmbyllje kur bindsheumlm vulos
ldquoPinjoll Mirdite ndeumlr humbeumltira shkela nrsquoshtateumldhjetat
fjaleuml e varg guri neuml zemeumlr srsquomeuml gjunjeumlzuan kurreuml peumlrpjetat as tatpjetat Dushkaja mrsquou beuml emeumlr ndash Mirdita
mbiemeumlrrdquo
I teumlreuml veumlllimi mund teuml konsiderohet si njeuml eksplorim
poetik peumlr Mirditeumln ku ndeumlrthuren mes tyre
keumlndveumlshtrimet shumeumlplaneumlshe gjeografike historike e
personale Nga ky ldquoeksplorimrdquo qeuml na ofron autori
lexuesi mbetet i ngopur me peumlrjetimet letrare e
emocionale e nga ana tjeteumlr i rritet keumlrsheumlria qeuml ta
vizitojeuml dhe ta eksplorojeuml veteuml ateuml
Gjakoveuml 15 maj 2020
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
52
Anton Marku Vjeneuml
Leteumlr armikut
I dashuri C E di se teuml kaneuml shkruar letra me mijeumlra para meje e do teuml
teuml shkruajneuml dhe po aq pas Mbase nuk do t‟i lexosh teuml
gjitha por keumlteuml timen jam i sigurteuml se do e marreumlsh neuml
duar Dhe ja pse uneuml iu takoj atyre qeuml nuk e kalojneuml
jeteumln duke u fshehur pas hijes seuml tyre por qeuml i dalin asaj
peumlrballeuml Neuml aneumln tjeteumlr uneuml e shikoj shfaqjen teumlnde nga
perspektiva e keumlmbeumlsorit ti nga ajo e voziteumlsit uneuml
deumlshiroj teuml arrij sa meuml voneuml neuml cak ti sa me shpejt
Neuml keumlteuml shkrim nuk do ta peumlrmend emrin Ty qeuml na dole
neuml rrugeuml dhe na ndeumlrpreve udheumltimin neuml mes do teuml teuml
quaj thjeshteuml C Neuml vendin tim ishte njeuml grup muzikor me emrin teumlnd teuml cilin e adhuronin teuml gjitheuml Tash e teumlreuml
bota e urren emrin teumlnd saqeuml neuml keumlteuml gareuml nuk do teuml kesh
konkurenceuml teuml denjeuml neuml keumlteuml shekull Do teuml fitosh
bindsheumlm
Keumlta rreshta i kam shkruar sot por mendimet janeuml teuml
djeshme Pra ti qeuml vret e nuk dukesh ti qeuml jeteumln e ndave
neuml dy pjeseuml ateuml para dhe pas teje mbase tash pret qeuml kjo
koheuml teuml quhet epoka jote por jo ajo do teuml quhet bdquobdquoKoha
e Mospeumlrkuljes‟‟ Sado qeuml mund teuml tingeumlllojeuml e
ccediluditshme neuml njeuml meumlnyreuml ne teuml kemi ftuar veteuml Po po ne Pasi qeuml me paraardheumlsit tu nuk u moreumlm seriozisht
ateumlhereuml i bie qeuml ne ta kemi hapur dereumln me njeuml doreuml
Tash po provojmeuml qeuml me teuml dyjat ta mbyllim por kot
Por le t‟i themi gjeumlrat me rend Mbase do teuml doje teuml dije
meuml shumeuml peumlr boteumln qeuml gjete Neumlse po ja teuml tregoj uneuml
Tek ne peumlr shembull sa meuml shumeuml po zgjerohen teuml
drejtat e kafsheumlve aq meuml shumeuml po ngushtohen ato teuml
njereumlzve Rrugeumlve teuml qyteteve tona meuml tepeumlr bien neuml sy
grateuml e mbuluar se sa ato teuml zbuluara peumlrderisa meshkuj
fryejneuml buzeumlt me bdquobdquobotox‟‟ Shkurt neuml boteumln e teuml
peumlrgjumurve atje ku trupi eumlshteuml sheumlrbeumltor i shpirtit dhe jo e kundeumlrta teuml qeumlndrosh zgjuar eumlshteuml art neuml vete
Peumlr meuml tepeumlr janeuml disa gjeumlra qeuml duhet t‟i dimeuml veteumlm
uneuml dhe ti E kuptove Veteumlm ne teuml dy Ja peumlr shembull
ne ujin e bekuar po e mbajmeuml neuml shishe parfemi Me teuml
po speumlrkasim neumlnsqetullat jo bukeumln Pastaj e di ti se
natyra eumlshteuml ende dashmireumlse me ne Ajo na jep meuml pak
se sa i keumlrkojmeuml por meuml shumeuml se sa meritojmeuml Edhe sa
gjateuml nuk e di Ja uneuml peumlr shembull si besimtar i
neumlnshtrohem ploteumlsisht vullnetit teuml saj dhe teuml Pereumlndiseuml
Neuml ndeumlrkoheuml beumlj pjeseumln time teuml puneumls lutem
I dashuri C Sa i pameumlshirsheumlm qeuml je Po po u ndal furnizimi me ujeuml
rryma dhe internet Mos e thashteuml qielli Neuml keteuml rast
njeuml fqi imi nga kati i kateumlrt me njeuml grumbull tatuazhesh
neuml gjok me siguri do teuml ccedilmendej e do teuml ulurinte
bdquobdquogjithccedilka po por internetin jo Ateuml asesi Si do teuml ja
beumljmeuml pa facebook insta whatsbdquoup snpachat A jetohet
pa to Interneti do teuml jeteuml i fundit qeuml do teuml mund teuml
rreumlzohet Si Olimpi si bdquobdquoair force one‟‟ Ky ishull nuk
guxon teuml bjereuml‟‟ Ky tipi qeuml kur kishte filluar teuml merrej
me shitjen e patundhmeumlrive kishte gjithmoneuml e meuml
shumeuml para por gjithnjeuml e meuml pak koheuml E uneuml Uneuml tek
tash po i marr lakmi Albanit qeuml ka vite qeuml jeton bdquobdquooffline‟‟ Neuml bdquobdquogoogle‟‟ nuk mund teuml gjesh asnjeuml
fotografi teuml tij
Tani deteumlrat janeuml qeteumlsuar Veteumlm shiu i zgjon Ata nuk
e peumlrjashtojneuml mundeumlsineuml qeuml keumlteuml vit bota u dogj nga
zjarri qeuml veteuml e ndezi Sot eumlshteuml dita jote Ende po Por
do teuml vij dita joneuml ateumlhereuml edhe minjeumlt do teuml keneuml meuml
shumeuml se njeuml vrimeuml peumlr tu fshehur por ty nuk do teuml
mbetet asnjeuml Mund teuml beumlsh gjithccedilka por njeuml gjeuml nuk do
e arrish qeuml teuml beumlsh qeuml ne ta veumlmeuml veten neuml kryq teuml
vetkryqeumlzohemi Njereumlzimi ende beson neuml engjuj por ty duket se do teuml na duhet teuml teuml mundim teuml veteumlm
I dashuri armik
Shumiceumls pres nesh ti i mbylle gojeumln Neuml keumlto javeuml i
kemi pastruar lareuml e feumlrkuar duart meuml shpesh dhe meuml
gjateuml se asnjeumlhereuml meuml pareuml Neuml ora teteumlmbeumldhjeteuml nisin
duartrokitjet nga dritaret Teuml gjitheuml bashkeuml fetareuml meuml
pak teuml tilleuml dhe ateisteuml Ateuml qeuml nuk e arriti akush para
teje e beumlre ti Na bashkove neuml frikeuml vuajtje dhe
dhembje E rizbuluam dashurineuml peumlr njeumlri-tjetrin
Shpresoj teuml vazhdojmeuml keumlshtu edhe pas teje Do teuml doja
qeuml kjo teuml ishte e vetmja gjeuml qeuml do teuml trasheumlgonim nga ti
Duket se veteumlm gjyshja ime qeuml ka kaluar teuml njeumlqindatat
dhe teuml ngujuarit neuml bdquobdquoBig Brother‟‟ as sot neuml fund teuml
prillit ende nuk e kaneuml marreuml vesh se ti je duke beumlreuml
keumlrdineuml neumlpeumlr boteuml Mbase keumlshtu eumlshteuml meuml mireuml E diku
ende po luhet kampionati i futbollit
Kurreuml i yti
me peumlrsheumlndetje teuml ftohta
i papeumlrkuluri
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
53
Tahir Bezhani Gjakoveuml
Teuml vdeseumlsh i dehur
Ka koheuml qeuml mendohem Diteumln e nateumln shqeteumlsohem
Kur meuml turren aq zjarrsheumlm syteuml e tu
E neuml qenien time shprushin kujtime
Shikimet leumlneuml vrima teuml hapura
Kullojneuml loteumlt peumlrplasin ngrirjen e ashtit
Puthjet e njeuml kohe zjarr e shkrumb
Edhe tani ende ka zjarr neumln hirin e fjetur
Neuml shtratin e bukuriseuml seuml paharruar
Neuml dukje i fikur tymon e flet me mall
Si shikimet tua qeuml shpojneuml prore
Si gacat e mbuluara qeuml djegin shpirtin
Deumlshirat rrineuml neuml pritje gjithhereuml
Eja eja e putheumlm mos shiko e ndrojtur
Dehu dehu fort
S‟ka gjeuml meuml teuml bukur se vdekja i dehur
Po teuml takova viza vizeuml me vdekjen
Pa puthjen teumlnde nuk iki andej
O Khajam i shkreteuml
Si e pive gjitheuml ateuml vereuml neuml jeteuml
E mbete kurreuml i pa vdekur
Kur nateumln nuk flejneuml mendimet Pas lodhjes seuml diteumls
Tretur rrugeumlve teuml mundimshme teuml jeteumls
Prita i geumlzuar nateumln qeuml vjen me heshtjen
Me flladin e shlodhjes mashtruese pushim bebeumlzave
Qeshjet e nateumln janeuml gaz i diteumls seuml iku
Neuml shtratin tim shpesh jam trembur neuml eumlndrra
Krismat teuml lehta binin neuml dereumln e ccedilareuml pa rezeuml
Hije njereumlzish pa trajta zgeumlrdhiheshin
Donin dhunsheumlm teuml merrnin thesareuml teuml fshehur
Pa beumlreuml aspak lufteuml me shpirtin kryeneccedil
Teuml padoreumlzuarin e mendimeve teuml mia
Qeuml kishte kalleuml peseuml gishteumlrinjteuml e doreumls Peumlr teuml dheumlneuml driteuml neuml dhomeumln time
Nuk di kah iku nata kah u tret e papareuml
Mbeta i uritur nuk ia thasheuml dy-tre fjaleuml
Sillem veumlrdalleuml shtratit me dhimbjet qeuml s‟beumlzajneuml
Veteumlm flaka e gishteumlrinjteuml beumlneuml driteuml
Neuml mungeseuml teuml qirinjve teuml vjedhur
Sa meuml janeuml nxireuml thonjteuml e mishi rrjedh leumlng
A ka meuml bukur se teuml jetosh me vuajtjen e vuajtjes
Lufteuml mes njereumlzve peumlr pasuri e karrige
A ka meuml fisnikeumlri meuml thoni
Meuml thoni se ku ka
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
54
Sport
Dy ekipet e Arbeumlriseuml kampione
Vjeneuml 22 prill 2020 Neuml keumlto
koheumlra teuml jashteumlzakonshme vjen
njeuml lajm i mireuml sporti nga Vjena
Federata e Shahut e Vjeneumls
(httpswwwchess-viennaat)
mori vendimin lidhur me
peumlrfundimin e kampionatit teuml
shahut peumlr sezonin 20192020 duke shpallur edhe ekipin e dyteuml
teuml klubit Arbeumlria kampione neuml
ligeumln e kateumlrt teuml Vjeneumls (2
Klasse) Neuml teuml veumlrteteuml peumlr shkak
teuml situateumls seuml krijuar nga
pandemia nuk kishte kushteuml qeuml teuml
zhvillohej xhiroja e 9-teuml dhe e
fundit peumlr keumlteuml sezon neuml keumlteuml ligeuml
Ekipi i dyteuml i Arbeumlriseuml pas 8-teuml
xhirove teuml zhvilluara ishte neuml
vendin e dyteuml dhe peumlr tu shpallur kampion i nevojiteshin veteumlm
edhe 15 pikeuml nga 6 teuml mundshme
gjeuml qeuml ishte meuml se e realizueshme
Neuml lidhje me xhiron e mbetur
Federata e Shahut e Vjeneumls
vendosi qeuml teuml gjitha ndeshjet e
mbetura teuml regjistrohen me
rezultat teuml barabarteuml 33 Neuml keumlteuml
meumlnyreuml pas ekipit teuml pareuml teuml
klubit teuml shahut Arbeumlria i cili disa
javeuml meuml pareuml u shpall kampion neuml ligeumln e dyteuml teuml Vjeneumls edhe ekipi
i dyteuml arriti teuml fitojeuml kamionatin
neuml ligeumln peumlrkateumlse keumlshtu qeuml nga
sezoni i ardhsheumlm qeuml teuml dy ekipet
do teuml luajneuml njeuml rang meuml larteuml neuml
ligeumln e pareuml teuml Vjeneumls (ekipi i
pareuml) dhe neuml ligeumln e treteuml (ekipi i
dyteuml) Pas organizimit teuml turneut
ndeumlrkombeumltar bdquobdquoArbeumlria 1rdquo neuml
Vjeneuml neuml tetor teuml vitit teuml kaluar e
neuml teuml cilin moren pjeseuml 57
shahisteuml e shahiste nga 14 kombe teuml boteumls klubi i pareuml shqiptar i
shahut neuml diasporeuml po peumlrmbyll
keumlshtu me sukses teuml
shkeumllqyesheumlm keumlteuml sezon sportiv
Shoqata sportive dhe kulturore
bdquobdquoArbeumlria‟‟ u themelua neuml takimin
konstituiv mbajtur me 16 dhjetor
2012 neuml Vjeneuml me ccedil‟rast u
zgjodh edhe udheumlheqja e ngushteuml
e saj neuml keumlteuml peumlrbeumlrje Kadri Berbati (kryetar) Xhevat Xhemaili (neumlnkryetar)
Agron Ccedilika (trajnerkapiten) Anton Marku (sekretar) dhe Avdyl Gjocaj
(arkatar) Ajo u u regjistrua praneuml organeve peumlrgjegjeumlse austriake me 17 janar
2013 me numeumlr regjistrimi ZVR-Zahl 574405097
Neuml shtator teuml vitit 2013 klubit i shahut bdquobdquoArbeumlria‟‟ filloi garat neuml ligeumln e dyteuml teuml
Landit teuml Vjeneumls Duke pareuml interesimin e madh teuml shahisteumlve shqiptareuml me
banim teuml peumlrkohsheumlm neuml Austri peumlr hereuml teuml pareuml neuml historineuml e diasporeumls shqiptare neuml keumlteuml shtet mik nga sezoni 20162017 klubi i shahut bdquobdquoArbeumlria‟‟
garon me dy ekipe ekipi i pareuml neuml ligeumln e dyteumlteuml Federateumls seuml Shahut teuml Vjeneumls
dhe ekipi i dyteuml neuml ligeumln e kateumlrt teuml kryeqytetit austriak
Klubi ka vendosur dhe zhvilluar kontakte teuml rregullta dhe korrekte me zyrtareuml
teuml federateumls seuml shahut teuml Vjeneumls dhe klubet tjera Peumlr sukseset e tij kaneuml shkruar
gazeta teuml ndryshme neuml gjuheumln shqipe dhe gjermane
Disa nga shahisteumlt e klubit Arbeumlria
Peumlrveccedil garimit neuml ligeuml ky klub i shahut po tregohet aktiv edhe neuml
peumlrditshmeumlrineuml e aneumltareumlve teuml tij dhe dashamireumlve teuml tjereuml teuml shahut duke
mbajtur takime teuml rregullta me aneumltareumltsi dhe duke organizuar shkeumlmbime
peumlrvojash neuml shah me mysafireuml teuml nderit apo mjeshteumlr teuml ftuar nga vendlindja
Tradicionalisht klubi organizon turne neuml shah peumlr nder teuml festave kombeumltare
asaj teuml 28 neumlntorit diteumls seuml pavareumlsiseuml seuml Shqipeumlriseuml dhe 17 shkurtit diteumls seuml
pavareumlsiseuml seuml Kosoveumls Kjo tregon njeuml pjekuri teuml bashkatdhetareumlve taneuml keumltu neuml
Austri teuml cileumlt janeuml kreativeuml dhe peumlrmes sportit manifestojneuml ndjenjat e tyre teuml
atdhedashuriseuml por dhe i tregojneuml boteumls se sporti i lidh dhe afron popujt pa
marreuml parasysh prejardhjen e tyre Prandaj neuml keumlto turne marrin pjeseuml edhe teuml
ftuar teuml nacionaliteteve teuml tjera teuml cileumlt priten me mikpritje e bujari shqiptare
Klubi i shahut Arbeumlria mbeumlshtetet nga Rrjeti i Bizneseve teuml Diasporeumls
Shqiptare peumlr Austri ndeumlrrmarjet ldquoAlbakopierdquo ldquoBlakaj Fenster amp Tuumlren‟‟
ldquoTimi Transrdquo ldquoAlushajrdquo ldquoGashi Fenster amp Tuumlrenrdquo etj
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
2
Sheumln Neumlneuml Tereza
FAQJA E TRETEuml
Martesa dhe familja sot mundeumlsi apo utopi3
SPECIALE
Adem Demaccedili - lideri i shqiptareumlve 6
EKSKLUZIVE
Bretkosa neuml ujin qeuml valon 8
VEumlSHTRIME
Pandemia COVID-19 dhe remitancat 12
Ccedilmimi qeuml paguhet peumlr lirineuml e shtypit 15
Kombi si Shpirt Kolektiv 18
HISTORI
Gjergj Kastrioti atlet i liriseuml 21
Nikaj-Meumlrturi 22
Masakra e Tivarit dhe rishkrimi i historiseuml 25
Qeveria e Durreumlsit dhe ccedileumlshtja kombeumltare 28
Pavareumlsia e Kosoveumls dhe veprimtareumlt 31
Kisha Katolike Shqiptare 35
KULTUREuml
Veumlshtrim kritik mbi vepreumln e Gjeccedilovit 37
At Gjergj Fishta poet kombeumltar 40
Jeton Kelmendi ldquoNjeuml ardhje tjeteumlrrdquo 42
Edhe njeuml monografi e thukeumlt 44
Ndihmeseuml me reumlndeumlsi peumlr etnokultureumln 46
Poezia e re shqipe e migracionit 48
Eksplorim poetik peumlr Mirditeumln 50
Leteumlr armikut 52
Poezi nga Tahir Bezhani 53
SPORT
Dy ekipet e Arbeumlriseuml kampione 54
FJALA JONEuml Teuml nderuar lexues
kemi keumlnaqeumlsineuml t‟jua peumlrcjellim numrin e dyzet e njeuml teuml revisteumls soneuml dhe tuaj bdquobdquoDielli Demokristian‟‟ Qeuml nga 1 qershori i vitit 2010 peumlrgjateuml dhjeteuml viteve ju informojmeuml peumlr aktivitetet e zhvilluara neuml javeumlt dhe muajt qeuml leumlmeuml pas jo veteumlm neuml Austri por dhe meuml gjereuml Poashtu vullnetarisht qeuml nga viti 2012 po beumljmeuml teuml mundur botimin e njeuml verzioni teuml shkurteumlr edhe neuml gjuheumln gjermane Peumlr meuml tepeumlr kemi neuml funksion faqen toneuml neuml internet wwwdielli-demokristianat ndeumlrsa kemi hapur njeuml faqe peumlr komunikim me ju neuml platformeumln e rrjetit social bdquobdquoFacebook‟‟ me emrin Dielli Demokristian Pra ju mireumlpresim
Revista bdquobdquoDielli Demokristian‟‟ neuml Vjeneuml keumlsaj radhe sjell shkrime nga bashkeumlpuneumltoreumlt e shumteuml nga Austria Gjermania Shqipeumlria Kosova Mali i Zi etj Edhe keumlteuml hereuml do teuml keni mundeumlsi teuml lexoni peumlr ngjarje me reumlndeumlsi shoqeumlrore Nga aktivitetet kulturore vlen teuml veccedilohen ato neumln organizimin e Lidhjes seuml Shkrimtareumlve edhe Krijuesve Shqiptareuml neuml Austri bdquobdquoAleksandeumlr Moisiu‟‟ (wwwmoisiueu)
Peumlr sa i peumlrket sportit ka peumlrfunduar sezoni i radheumls i Ligeumls Shqiptare teuml Futbollit neuml Austri (wwwfutbollishqiptareu) Shumeuml e suksesshme vlereumlsohet edhe pjeseumlmarrja peumlr teuml shtatin vit me radheuml e garimit teuml klubit teuml shahut Arbeumlria (wwwarberiaat) i cili tashmeuml kateumlr vite peumlrfaqeumlsohet me dy ekipe Keumlteuml sezon Arberia arriti teuml shpallet kampion neuml teuml dy ligat ku garonte deri meuml tani duke beumlreuml qeuml sezonin e ardhshem teuml luajeuml me njeuml ekip neuml ligeumln e pareuml teuml Vjeneumls ndeumlrsa me ekipin e dyteuml neuml ligeumln e treteuml teuml Vjeneumls Eumlshteuml ky suksesi meuml i madh i deritanisheumlm i shahut ekipor shqiptar neuml diasporeuml
Neuml keumlteuml numeumlr do teuml mund teuml lexoni edhe intervista veumlshtrime opinione ese fejtone dhe analiza qeuml merren me zhvillimet politike ekonomike kulturore dhe shoqeumlrore neuml hapeumlsirat shqiptare dhe me gjeumlreuml Peumlr meuml shumeuml lidhur me ne dhe temat qeuml kemi ngritur edhe meuml tutje ju mund teuml na shkruani neuml adreseumln toneuml neuml internet diellidemokristiangmailcom Numri i radheumls i revisteumls neuml formeuml elektronike bdquobdquoDielli Demokristian‟‟ do teuml editohet neuml muajin shtator teuml vitit 2020
Keumlshilli redaktues falenderon teuml gjitheuml ata qeuml ndihmuan neuml realizimin dhe botimin e keumlsaj reviste periodike e sidomos ata qeuml deumlrguan shkrimet e tyre si dhe mbeumlshteteumlsit taneuml moral Si dhe deri meuml tani edhe ky numeumlr eumlshteuml peumlrpiluar dizajnuar dhe botuar neuml saje teuml puneumls dhe angazhimit vullnetar teuml aktivisteumlve taneuml neuml Vjeneuml pa asnjeuml kompensim financiar dhe si i tilleuml do teuml shpeumlrndahet neuml neuml mijeumlra adresa elektronike teuml lexuesve neuml teuml kateumlr aneumlt e boteumls
Lexim teuml keumlndsheumlm ZVR-Zahl 604548200 Vereinskonto BAWAG PSK Empfaumlnger Albanischer Kulturverein bdquoDielli Demokristian‟‟ IBAN AT331400003610134318 BIC BAWAATWW
Kopertina Besim Xhelili Teuml drejat e autorit diellidemokristian
Ideator dhe themelues i revisteumls Anton Marku
Keumlshilli redaktues Bashkeumlpuneumltoreuml Kristina Pjetri-Tunaj Agim Deda Lush Culaj Lush Neziri Akil Koci Ndue Ukaj Mark Gjuraj Anita Marku Sareuml Gjergji
Mark Marku Hazir Mehmeti Valentina Pjetri-Sokoli Vilson Kola
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
3
Faqja e treteuml
Don Lush Gjergji Prishtineuml
Martesa dhe familja sot mundeumlsi apo utopi
Disa shkaqe dhe fenomene teuml
shkuroreumlzimeve sot Teuml gjitheuml sot shohim deumlgjojmeuml
kemi njohuri fatkeqeumlsisht edhe
peumlrvoja teuml hidheumlta teuml ndarjeve
largimeve dhe shkateumlrrimit teuml
kuroreumls me keumlteuml edhe teuml familjes
Kjo e keqe po peumlrhapet ndeumlr ne
Shqiptareumlt si neuml trojet tona po
ashtu edhe neuml diasporeuml Deumlshtimi
neuml marteseuml neuml jeteumln familjare ka
pasoja teuml shumeumlfishta personale
por edhe shoqeumlrore Meuml teuml goditurit nga ky fenomen janeuml teuml
pambrojturit dhe teuml pafajshmit
feumlmijeumlt qeuml rriten me prindeumlr teuml
ndareuml pra pa prindeumlr pa
kujdesin shembullin
ngrohteumlsineuml dashurineuml e edukimit
prindeumlror bartin neuml jeteuml plageuml
shpesh teuml pasheumlrueshme dhe
shumeuml teuml rrezikshme qeuml i
ldquokushteumlzojneumlrdquo gati gjithnjeuml
Njeuml feumlmijeumlri dhe rini me
ngarkesa pa siguri dhe dashuri
pamundeumlson edukimin dhe jeteumln
neuml harmoni krijon zbrazeumlti qeuml
veumlshtireuml mund teuml mbulohen meuml
voneuml
Gjeumlra e pareuml qeuml na bie neuml mend
eumlshteuml kjo Pa njeri nuk as familje
as shoqeumlri Prandaj faktori numeumlr
njeuml peumlrgjegjeumlsia e keumlsaj dukurie
kaq teuml shpeshteuml mjaft teuml deumlmshme eumlshteuml gjithsesi njeriu i
cili si duket ka halle dhe
veumlshtireumlsi me vetvete pastaj edhe
meuml tepeumlr me teuml tjereumlt me aneumltareumlt
e familjes dhe teuml shoqeumlriseuml
Teuml gjitheuml shtrojmeuml pyetje peumlrse
si deri kur do teuml jeteuml keumlshtu si
dhe ccedileumlshtje tjera a ka meuml kuptim
martesa familja apo ndoshta
duhet ta ldquogjejmeumlrdquo ndonjeuml formeuml tjeteumlr si p sh bashkeumljeteseumln si alternativeuml teuml
kuroreumls dhe familjes apo edhe zgjidhje meuml rreumlnjeumlsore qeuml njereumlzit sot mos teuml martohen fare
Peumlr ata qeuml ende besojneuml neuml kuptimin e jeteumls neuml dashuri prandaj neuml kuroreuml dhe
neuml familje pyetja eumlshteuml pak ndryshe cilat janeuml shkaqet e ndarjeve prishjeve teuml
kuroreumls sot
Nga studimet e shumta psikologjike sociologjike pedagogjike psikiatrike
mund teuml themi keumlshtu
Shkaku i pareuml eumlshteuml mungesa e peumlrgatitjes dhe afteumlsiseumlpeumlr njeuml jeteuml teuml re dhe
ndryshe neuml kuroreuml qeuml kryesisht shpjegohet neuml dy meumlnyra
Karakteri tepeumlr i forteuml i ccediliftit martesor qeuml mbeumlshtete neuml egoizeumlm dhe egocentrizeumlm teuml theksuar uneuml uneuml dhe veteumlm uneuml ose te ne neuml
ldquobajraktarizeumlmrdquo
Mentaliteti materialist konsumist dhe hedonist trupor dhe epshor i njeriut qeuml
udheumlhiqet veteumlm neuml pasione apo impulse seksuale qeuml i jep reumlndeumlsi aneumls
materiale puneumls fitimit pasuriseuml suksesit karriereumls ndeumlrsa i leuml aneumlsh vlerat
dhe virtytet njereumlzore dhe familjare
Objektivizimi apo vegeumllsimi i paleumls tjeteumlr si njeuml lloj ldquolodrerdquo ldquomallirdquo gjeumlsendi
mosafteumlsia peumlr flijim vuajtje pritje si dhe deumlshira peumlr zgjidhje teuml shpejta pa
kurrfareuml keumlshillimi dhe udheumlzimi
Ateizmi praktik ku mungon feja ose jeta sipas qeumlndrimeve dhe parimeve me Zotin dhe si pasojeuml e keumlsaj ccedilalon edhe jeta me teuml afeumlrmin me njeumlri-tjetrin Njeuml
pjeseuml e njereumlzve besojneuml sot mund teuml themi ndoshta edhe shumica por nuk
jetojneuml sipas besimit ndeumlrsa teuml tjereumlt jetojneuml pa ndonjeuml orientim dhe peumlrcaktim
fetar pra neuml ateizeumlm praktik apo neuml indiferentizeumlm fetar
Shqeteumlsimet apo tensionet peumlr gjendjen e re neuml marteseuml qeuml nuk i peumlrgjigjet
keumlrkesave deumlshirave eumlndrrave synimeve idealeve qeuml janeuml krijuar si dhe
mungesa e liriseuml dhe pavareumlsiseuml qeuml me fjaleuml tjera mund ta themi edhe keumlshtu
mospeumlrputhja mes deumlshirave dhe idealeve dhe jeteumls seuml peumlrditshme
Stresi si shqeteumlsim neuml vazhdimeumlsi mungeseuml e koheumls bisedimit dialogut
komunikimit qeuml njeriun e ngulfat ia merr koheumln ngadaleuml edhe zemreumln dhe jeteumln Kjo po deumlshmohet neuml trajta teuml ndryshme edhe neuml koheumln e koronavirusit
pandemiseuml seuml diteumlve tona mbylljes dhe kufizimeve teuml leumlvizjes puneumls peumlr t‟u
mbrojtur nga kjo seumlmundje ngjiteumlseduke treguar qeuml sa pak jemi meumlsuar teuml jemi
njeumlri afeumlr tjetrit edhe meuml pak njeumlri me tjetrin peumlr tjetrin seuml bashku peumlr
peumlrballimin e ccedileumlshtjeve jeteumlsore Parimi bazeuml dhe jeteumlsor eumlshteuml ky teuml jetosh
dometheumlneuml teuml komunikosh Teuml jetosh dhe komunikosh dometheumlneuml teuml
dashurosh neuml marreumldheumlnie gjithnjeuml dinamike dhe kreative Pra trinomi
vendimtar eumlshteuml ky jeta komunikimi dashuria
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
4
Mungesa e komunikimit intim
trup psike dhe shpirt qeuml njeriun e
beumlneuml teuml ldquocopeumltuarrdquo ose seuml paku jo
teuml harmonizuar lodhja e tepeumlrt neuml
puneuml dhe neuml jeteuml monotonia apo
meumlrzia neuml jeteumln e peumlrditshme pa
ndonjeuml risi freski befasi Dashura eumlshteuml gjithmoneuml aktive
dhe kreative dhe neumlse teuml mungon
aktiviteti dhe kreativiteti dije qeuml
seuml shpejti do ta hetosh qeuml teuml
mungon mbi teuml gjitha dashuria
Mungesa e sinqeritetit lidhja
mendje gojeuml zemeumlr trekeumlndeumlshi
peumlr komunikim teuml mireumlfillteuml ndeumlr-
njereumlzor ndeumlr-gjinor qeuml
mbeumlshtetet neuml dy burime neuml teuml
veumlrteteumln dhe dashurineuml
Dallimi i personalitetit dhe
interesat e ndryshme pa ndonjeuml
gatishmeumlri peumlr ballafaqim
ndryshim begatim teuml ndeumlrsjelleumlt
Dikush martohet peumlr t‟i ikur
vetmiseuml dikush peumlr teuml pasur
feumlmijeuml peumlr teuml ploteumlsuar zbrazeumltiteuml
e jeteumls seuml meumlparshme peumlr siguri
neuml seumlmundje dhe neuml pleqeumlri
Motivi i veteumlm i jeteumls pra edhe i jeteumls neuml marteseuml neuml familje eumlshteuml
dhe duhet gjithmoneuml teuml jeteuml veteumlm
njeuml Dashuria
Martesa dhe familja sot
mundeumlsi apo utopi
Pas keumltij peumlrshkrimi teuml shkurteuml
dhe panoramik shtrohet pyetja
jeteumlsore martesa dhe familja sot
a eumlshteuml mundeumlsi apo veteumlm utopi
Ja dhjeteuml meumlnyreuml peumlr ta sheumlruar
dhe ruajtur kuroreumln e marteseumls
neumlpeumlrmjet saj familjen neuml
dinamikeumln e jeteumls dhe zbatimin e
dashuriseuml si teuml vetmes fuqi qeuml
njeriun e beumlneuml teuml lumtur
1 Komunikimi i ploteuml
(trup psike dhe shpirt) i
qarteuml sinqerteuml dhe
vazhduesheumlm mes ccediliftit
martesor me gatishmeumlri peumlr bisedim dialog dhe
komunikim pa
peumlrjashtime dhe
paragjykime apo theumlneuml
edhe figurativisht hapja
dhe peumlrdorimi i teuml gjitha
kanaleve teuml
komunikimit
2 Lidhja e vazhdueshme fizike trupore martesore si shprehje e
nderimit faleumlnderimit miqeumlsiseuml dashuriseuml si keumlrkim neuml dy jo meuml neuml
njeuml ndash uneuml Martesa ka njeuml logjikeuml teuml thjeshteuml dhe jeteumlsore uni
drejtohet kah ti dhe bashku krijojmeuml diccedilka krejt teuml re shumeuml teuml bukur
ndash ne Prandaj uneuml ndash ti ndash ne eumlshteuml formula magjike e jeteumls neuml
bashkeumlshorteumlsi
3 Kalimi i koheumls seuml bashku kurdo dhe kudo teuml jeteuml e mundshme peumlr njeuml
relaksim sa meuml teuml mireuml si puna sheumltitja udheumltimi loja pushimi
argeumltimi Koha e peumlrbashkeumlt na mundeumlson dhe lehteumlson edhe jeteumln e
peumlrbashkeumlt peumlr t‟u njohur pranuar dhe dashur meuml mireuml dhe meuml
shumeuml ashtu si jemi pa idealizime dhe neumlnccedilmime
4 Marreumldheumlnie neuml dashuri reciprocitet qeuml dometheumlneuml gjithnjeuml japim
dhe gjithnjeuml marrim dashuri si burim i pashtersheumlm peumlr jeteumln
martesore Neumlse kufizohesh veteumlm neuml marrje ateumlhereuml neuml njeuml meumlnyreuml
je ldquohajnrdquo sepse nuk jep asgjeuml dhe pretendon gjithccedilka askush nuk
mundet gjithnjeuml veteumlm teuml jep as veteumlm teuml marreuml por na nevojitet
reciprociteti
5 Keumlrkimi i faljes dhe falja pa teuml cilat nuk ka fare jeteuml edhe meuml pak jeteuml
neuml bashkeumlshorteumlsi dhe neuml familje Kush nuk di apo nuk do teuml keumlrkojeuml
falje dhe teuml falin nuk di as teuml jetojeuml edhe meuml pak teuml jetojeuml neuml dashuri
Kjo eumlshteuml e pamundshme pa jeteumln e peumlrbashkeumlt shpirteumlrore sepse
gjithnjeuml jemi meumlkatareuml pra nevojtareuml teuml faljes dhe veteumlm me fuqineuml
jeteumln me Zotin kemi fuqi edhe teuml keumlrkojmeuml falje edhe teuml falim
gjithmoneuml edhe njeumlri-tjetrin
6 Marreumldheumlnia personi me person para se teuml jeteuml ajo burri me grua si
njeumlsi duke peumlrkujtuar dhe peumlrforcuar gjithnjeuml e meuml shumeuml arsyet e jeteumls seuml peumlrbashkeumlt Neuml jeteumln e dashuriseuml asgjeuml nuk ruhet neuml meumlnyreuml
pasive me bllokim apo pasivizim por duhet gjithnjeuml te kemi motive
teuml reja peumlr teuml qeneuml seuml bashku si feumlmijeumlt edukimi i tyre e tashmja dhe
e ardhmja meuml e lumtur
7 Kujdesi peumlr vetveten neuml ccedildo kuptim fizik neuml pamje veshmbathje
paraqitje meumlnyreumln e teuml folurit psikik neuml karakterin e qeteuml dhe teuml
geumlzuesheumlm neuml veumlmendje dhe kujdes peumlr gjeumlra teuml reja dhe teuml bukura neuml
bashkeumlsi dhe shpirteumlror neuml peumlrparimin e vlerave dhe virtyteve teuml
feseuml shpreseumls dhe dashuriseuml peumlr teuml qeneuml njeumlri peumlr tjetrin gjithnjeuml risi
dhe befasi e keumlndshme
8 Vlereumlsimi i problemit ose problemeve me koheuml dhe bashkarisht qeuml
prej teuml vogleumls mos teuml vijeuml deri te e madhja Si ushtrim mund teuml jeteuml
edhe ky ldquoNdalu para pasqyreumls dhe shikoje vetveten Neumlse dukesh i
lodhur dhe i meumlrzitur ndoshta problem je tirdquo Mos teuml keteuml neuml
bashkeumlshorteumlsi ldquofshehteumlsirdquo gjeumlra qeuml ldquombulonirdquo fshihni sepse ato njeuml
diteuml mund teuml dalin neuml shesh dhe teuml shkaktojneuml ndarjen e kuroreumls Teuml
keni gjithnjeuml e meuml shumeuml iniciativa dhe plane teuml peumlrbashkeumlta qeuml u
ndihmojneuml qeuml teuml jeni seuml bashku
9 Fol peumlr vetveten e jo peumlr teuml tjereumlt me paragjykime dhe peumlrgojime qeuml
shkaktojneuml veteumlm deumlme dhe meumlkate duke dashur qeuml tjetri teuml jeteuml gjithnjeuml bashkeumlbisedues dhe bashkeumljetues Trupi ndryshon me koheuml
dhe me mosheuml por njeriu eumlshteuml njeuml jeteuml neuml vazhdimeumlsi Ateumlhereuml fol
trego komuniko si je si ndihesh ccedilka teuml peumllqen ccedilka teuml pengon ccedilka teuml
frikeumlson
10 Fol peumlr jeteumln dhe planin e peumlrbashkeumlt peumlr teuml kaluareumln e bukur teuml
tashmen qeuml e keni krijuar dhe peumlr teuml ardhmen qeuml e pritni
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
5
Disa porosi teuml Neumlneumls Tereze peumlr
ne dhe koheumln toneuml
Qeuml ky shkrim shqyrtim dhe
analizeuml e marteseumls familjes dhe
shoqeumlriseuml seuml sotme teuml mos duket i
erreumlt deri diku edhe negativ
pesimist pa shpreseuml dua t‟i citoj disa theumlnie dhe porosi teuml
jashteumlzakonshme teuml Neumlneumls
Tereze peumlr ne dhe peumlr koheumln toneuml
Dashuria sheumlron vetmineuml
Dashuria eumlshteuml e natyrshme si
frymeumlmarrja
Kush nuk jeton peumlr Zotin dhe peumlr
teuml afeumlrmin nuk jeton fare
Varfeumlria meuml e keqe eumlshteuml mungesa
e dashuriseuml
Gjeumlra teuml vogla me dashuri teuml
madhe Geumlrbula e boteumls peumlrendimore
eumlshteuml vetmia
Mos e humbeuml kurreuml dureseumln dhe
shpreseumln
Zoti na ka krijuar peumlr teuml dashur
dhe peumlr teuml dhuruar dashuri
Nuk ka dashuri teuml veumlrteteuml pa falje
Dashuria fillon neuml familje seuml pari
vjen familja pastaj vendi qyteti
ccedildo gjeuml tjeteumlr
Familja e cilat lutet seuml bashku jeton neuml dashuri
Dashuria nuk ka nevojeuml peumlr fjaleuml
teuml mira as peumlr shpjegime Ajo
eumlshteuml thjesht dashuri ndash jeteuml
Ccedildo vepeumlr e dashuriseuml na afron
kah Zoti
Urtia meuml e madhe e jeteumls eumlshteuml
dashuria
Dashuria eumlshteuml mrekulli dhe
mrekullia eumlshteuml dashuri
Dashuria eumlshteuml mjekmi meuml i mireuml peumlr ccedildo njeri
E keqja meuml e madhe e boteumls seuml
sotme eumlshteuml indiferentizmi
Pa dashuri dhe flijim jeta srsquoka
kuptim
Veteumlmdashuria do ta
shpeumltojeumlboteumln
Veprat e dashuriseuml janeuml vepra teuml
paqes
Kush nuk dashuron nuk jeton
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
6
Speciale
Imer Lladrovci Stuttgart
Adem Demaccedili- lideri i pakontesuesheumlm shpirteumlror i shqiptareumlve neuml Jugosllavi
1
Adem Demaci u lind me 26 shkurt 1936 Sivjet ne
sheumlnojmeuml 84 vjetorin e lindjes seuml tij Neuml momentin kur
vdiccedil neuml gusht teuml vitit 2018 ai ishte neuml mosheumln 82 vjeccedil
kishte 60 vjet aktivitet politik kombeumltar dhe ploteuml 28
vite teuml kaluara neumlpeumlr kazamatet jugosllave peumlr lirineuml e
Kosoveumls dhe teuml tokave teuml tjera shqiptare neumln sundimin
jugosllav duke u kthyer keumlshtu neuml njeuml prijeumls teuml
pakontestuesheumlm shpirteumlror mbareumlkombeumltar
Peumlr sakrificeumln e tij supreme neuml altarin e liriseuml kombeumltare
eumlshteuml cileumlsuar si Mandela i Kosoveumls por neuml fakt ai
kishte beumlreuml burgje meuml shumeuml se lideri jugafrikan Neuml
Europeuml ai ishte pa dyshim i burgosuri meuml i madh dhe meuml
me influenceuml Europa neuml vitet 1990 e nderoi me ccedilmimin
Saharov peumlr politikeumln e tij inteligjente dhe humane qeuml neuml
themel kishte veteumlflijimin pothuajse 30 vjeccedilar Me njeuml
biografi teuml tilleuml politike Demaccedili nuk mund teuml cileumlsohet
ndryshe veccedilse njeuml martir
Jugosllavia e Titos dhe e pasardheumlsve teuml tij tek ai shihte
njeriun meuml teuml rreziksheumlm peumlr ekzistenceumln e saj keumlshtu qeuml neuml vitin 1974 arrestohet dhe deumlnohet peumlr teuml treteumln
hereuml edhepse organet e shtetit jugosllav keumlteuml hereuml nuk
qeneuml neuml gjendje tbdquoia faktonin asnjeuml ldquomeumlkat‟‟ asnjeuml
formeuml teuml aktivitetit politik qeuml do ta penalizonte ateuml E
megjithateuml ai u deumlnua peumlr teuml dyteumln hereuml me deumlnimin meuml
teuml larteuml teuml mundsheumlm me 15 vjet burg Deri me 21 prill
teuml vitit 1990 Demaccedili qeumlndroi neuml burg duke u liruar neuml
ateuml pranvereuml dramatike peumlr krijeseumln e Versajit si i
amnestuar nga kryetari i ateumlhersheumlm i Jugosllaviseuml
slloveni Drnovshek Neuml keumlteuml moment atij i kishin
mbetur meuml pak se gjashteuml muaj peumlr teuml kryer deumlnimin drakonik prej 15 vitesh
Adem Demaccedili jashteuml grilave teuml burgut peumlrjetohej si njeuml
rrezik permanent me rrjedhoja fatale peumlr shtetin e
sllaveumlve teuml jugut qeuml padrejteumlsisht brenda kufijve teuml tij
kishte peumlrfshireuml pothuajse gjysmeumln e territorit etnik teuml
Shqipeumlriseuml natyrale dhe mbi dy milioneuml shqiptareuml peumlr teuml
cileumlt Adem Demaccedili u kthye neuml njeuml shenjeumltor e apostull teuml
veumlrtet lirie I tilleuml ai mbeti deri neuml fund teuml jeteumls seuml tij
Neuml historineuml politike teuml boteumls neuml shekullin XX janeuml teuml pakeumlt personalitetet qeuml mund teuml krahasohen me Demaccedilin
neuml rrafshin e angazhimit peumlr njeuml ide dhe ideal Peumlr 60
vjet me rradheuml ai kurreuml nuk iu peumlrkul Serbiseuml dhe
ideologjiseuml seuml saj kundeumlrshqiptare Ndoneumlse Demaccedili peumlr
performanceumln e tij politike pas daljes nga burgu jo rralleuml
eumlshteuml kritikuar si njeuml lider qeuml neuml ccedildo rrethaneuml ka qeumlmtuar
mundeumlsiteuml e shmangies seuml lufteumls seuml armatosur duke iu
drejtuar shumeuml hereuml serbeumlve si veumlllezeumlr duke
argumentuar se ata duhet teuml beumljneuml presion mbi qeverineuml
e tyre qeuml teuml lirohet nga barra e reumlndeuml e Kosoveumls neuml
momentet kur rinia kosovare neuml mesin e viteve 1990
ndeumlrroi strategjineuml e lufteumls nga rezistenca pasive paqeumlsore neuml rezistenceuml teuml armatosur peumlrmes UCcedilK-seuml
ishte Adem Demaccedili ai qeuml doli i pari publikisht neuml
peumlrkrahje teuml lufteumls seuml saj Neumlse ldquoveumlllezeumlrit serbeuml‟‟ nuk
ishin neuml gjendje teuml ndeumlrmerrnin diccedilka peumlr ndryshimin e
gjendjes keumlteuml gjeuml do ta beumlnin shqiptareumlt peumlrmes formave
teuml reja teuml rezistenceumls dhe lufteumls seuml armatosur Neuml
momentet meuml kritike ai u beuml peumlrfaqeumlsuesi politik i saj neuml
Prishtineuml
2
Angazhimi politik i Adem Demaccedilit peumlr ccedillirimin
kombeumltar teuml shqiptareumlve teuml robeumlruar filloi neuml mosheuml shumeuml teuml re Mund teuml thuhet se qeuml neuml feumlmijeumlrineuml e
hershme qysh neuml shkolleumln fillore mund teuml identifikohen
prirjet e tij politike atdhetare Ai e filloi shkolleumln neuml njeuml
koheuml kur Kosova ishte neumln pushtimin italian por ky
pushtim solli shkollat e para shqipe dhe njeuml valeuml teuml re e teuml
fuqishme teuml ringjalljes seuml ndjenjeumls kombeumltare Meumlsueseuml
teuml shumteuml nga Shqipeumlria londineze kishin veumlrshuar
Kosoveumln dhe ata beumlneuml njeuml puneuml teuml madhe Veteuml Adem
Demaccedili eumlshteuml shprehur disa hereuml me nderimin meuml teuml
madh peumlr meumlsuesit e tij Peumlr keumlteuml ka shumeuml deumlshmi Ky
fakt tregon njeumlkoheumlsisht se instinkti atdhetar nuk eumlshteuml dicka qeuml meumlsohet neuml mosheuml teuml pjekur por eumlshteuml njeuml
mekanizeumlm shpirteumlror qeuml fillon e krijohet neuml klimeumln
familjare teuml refuzimit absolut teuml pushtimit neuml njeuml mosheuml
tepeumlr teuml re Neumlna Shqipeumlri eumlshteuml e peumlrjetshme ndryshe
nga neumlna biologjike i thoshte neumlna e tij birit teuml saj teuml
veteumlm Me njeuml neumlneuml teuml tilleuml qeuml do ta peumlrballonte ccedildo
veumlshtireumlsi me stoicizeumlm ai u meumlsua ta dojeuml Shqipeumlrineuml
natyrale para seuml gjithash ateuml teuml jashtmen teuml pushtuareumln
dhe teuml neumlnshtruareumln me njeuml pasion atdhetar teuml
pashembullt neuml koheumln toneuml I frymeumlzuar nga meumlsuesit neuml
shkolleuml peumlr keumlteuml dashuri dhe i frymeumlzuar nga neumlna neuml shteumlpi Adem Demaccedili u kthye neuml meumlsuesin dhe
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
7
frymeumlzuesin e madh teuml riniseuml shqiptare peumlr Shqipeumlrineuml e
bashkuar
Neuml Europeuml Adem Demaccedili eumlshteuml perceptuar si figura meuml
pregnante e nacionalizmit shqiptar jo e njeuml nacionalizmi
primitiv e agresiv ballkanik por e njeuml nacionalizmi
mbrojteumls teuml substanceumls kombeumltare shqiptare sepse shqiptareumlt klasifikoheshin nga organizatat qeuml mbronin
popujt si popull i rrezikuar Me politikeumln e tij teuml
pakompromis dhe para seuml gjithash me gatishmeumlrineuml e
tij personale peumlr ccedildo lloj flijimi Adem Demaccedili ishte
njeriu qeuml i duhej Kosoveumls neuml keumlteuml udheumlkryq teuml ri historik
neuml fund teuml shekullit XX ai ishte neuml fakt i vetmi njeri neuml
Kosoveuml qeuml mund teuml mobilizonte njeuml maseuml kritike
njereumlzish qeuml ishte neuml gjendje peumlr teuml peumlrmbysur situatat
Dhe kjo peumlrmbysje e madhe mund teuml vinte veteumlm nga
njeuml krah politik i cili jo veteumlm s‟e peumlrjashtonte lufteumln e
armatosur por ateuml e nxirrte neuml plan teuml pareuml Njeuml politikeuml
pa krahun e saj teuml armatosur neuml rrethanat e ateumlhershme neuml Kosoveuml kur Serbia kishte koncetruar forca teuml meumldha
ushtarake dhe teknikeuml teuml madhe lufte neuml Kosoveuml ishte
njeuml faktor qeuml shpeumlrfillej e manipulohej lehteumlsisht nga
Beogradi Ateuml krah teuml politikeumls qeuml peumlrfshinte neuml
strategjineuml e ccedillirimit nga Serbia edhe lufteumln e armatosur
si peumlrbeumlreumls themelor meuml seuml miri e peumlrfaqeumlsonte Adem
Demaccedili Neuml fund teuml fundit dhe paraqitja e UCcedilK-seuml lidhet
direkt me politikeumln e tij dhe pakeumlnaqeumlsineuml me vendimet
e Konferenceumls seuml Dejtonit qeuml solli njeuml zgjidhje qeuml e
favorizoi elementin serb neuml Bosnje e Hercegovineuml dhe e
shpeumlrfilli ploteumlsisht faktorin shqiptar neuml Kosoveuml Me keumlteuml konferenceuml mori fund peumlrfundimisht politika e
iluzioneve pacifiste qeuml ccedillirimin e Kosoveumls e kishte
definuar si njeuml proces ekskluzivisht politik duke e
peumlrjashtuar neuml meumlnyreuml decidive lufteumln e armatosur si
elementin meuml qeneumlsor neuml rrugeumln e veumlshtireuml teuml ccedillirimit teuml
Kosoveumls nga Serbia
Neuml dhjetor teuml vitit 1995 u neumlnshkrua Marreumlveshja e
Dejtonit neuml Ohajo teuml Shteteve teuml Bashkuara teuml Amerikeumls
nga boshnjakeumlt kroateumlt e serbeumlt si paleuml ndeumlrluftuese e
Serbiseuml e Kroaciseuml si garantues teuml saj neuml njeuml aneuml dhe neuml aneumln tjeteumlr nga fuqiteuml e meumldha qeuml keumlrkonin t‟i jepnin
fund lufteumls seuml peumlrgjakshme neuml Bosnjeuml njeuml marreumlveshje
kjo qeuml nuk i solli qeteumlsi peumlr asnjeuml diteuml teuml vetme deri meuml
tani shtetit teuml ri teuml konfederuar teuml Bosnjeumls dhe
Hercegovineumls Edhe sot ky shtet peumlrjeton kriza
permanente ekzistenciale dhe mund teuml thuhet me ploteuml
gojeumln se BeH eumlshteuml njeuml shtet qeuml pa driteumln e jeteumls me vese
teuml lindura me teuml meta kongjenitale qeuml u dizajnuan neuml
Dejton neuml vitin 1995 Viteve teuml fund gjithnjeuml e meuml tepeumlr
po shtohen zeumlrat neuml Pereumlndim qeuml e keumlrkojneuml njeuml Dejton
II Po me Kosoveumln ccedil‟u beuml Ajo sbdquou peumlrmend fare neuml keumlteuml
konferenceuml sepse keumlshtu kishte keumlrkuar Sllobodan
Millosheviqi i cili duke qeneuml se me neumlnshkrimin e tij
neuml keumlteuml marreumlveshje i kishte siguruar asaj validitet
kujtoi se keumlshtu peumlrfundimisht do ta nxirrte Kosoveumln
keumlteuml vateumlr neuralgjike teuml Ballkanit nga rendi i diteumls seuml
politikeumls ndeumlrkombeumltare qeuml merrej me zgjidhjen e
krizave teuml mprehta politike neuml boteuml Dhe ky synim ogurzi i
kasapit albanofag teuml Ballkanit veumlrtet do teuml kthehej neuml njeuml
fakt teuml kryer e teuml dhembsheumlm historik sikur neuml Kosoveuml
me UCcedilK-neuml nuk do teuml kishte ndryshuar kursi i politikeumls
pacifiste e cila e peumlrmbysi situateumln qeuml me aksionet e
para largvajteumlse teuml 26 prillit teuml viti 1996 Veteumlm kateumlr
muaj pas Konferenceumls seuml Dejtonit historia e re e shqiptareumlve mori njeuml ktheseuml teuml forteuml e teuml papritur qeuml tre
vite meuml voneuml do teuml ccedilonte neuml bombardimin e Jugosllaviseuml
seuml Millosheviccedilit dhe ccedillirimin definitiv teuml Kosoveumls nga
soldateska serbe
Siccedil e thameuml meuml sipeumlr Adem Demaccedili u beuml peumlrfaqeumlsuesi i
pareuml politik i UCcedilK-seuml neuml njeuml koheuml qeuml asnjeuml politikan e
intelektual shqiptar neuml Kosoveuml nuk kishte guxim madje
as ta shqiptonte keumlteuml akronim Kishte vite qeuml Demaccedili e
kishte keumlrceumlnuar Beogradin me opcionin e kryengritjes
seuml armatosur por ishte shpeumlrfillur jo veteumlm nga
gjakpireumlsi serb qeuml kishte neuml dispozicion njeuml ushtri teuml fuqishme por edhe nga faktori ndeumlrkombeumltar qeuml hapur
ishte shprehur i keumlnaqur me njeuml zgjidhje minimal peumlr
Kosoveumln si autonomi politike krahinore Neuml keumlteuml
moment historik paraqitet neuml skeneumln politike edhe njeuml
hereuml neuml meumlnyreuml madheumlshtore Adem Demaccedili si peumlrkraheumls
i guximsheumlm i UCcedilK-seuml qeuml peumlrbeumlnte njeuml alternativeuml e
domosdoshme e peumlrpjekjeve teuml shqiptareumlve peumlr
pavareumlsineuml e Kosoveumls
Ai peumlr asnjeuml moment nuk ngurroi dhe as u tremb neuml
mbrojtjen politike qeuml i beumlri neuml keumlto momente delikate krijeseumls seuml re qeuml quhej UCcedilK Ne nuk do ta dimeuml kurreuml
sakteumlsisht se ccedilfareuml do teuml kishte ndodhur me teuml neumlse ajo
nuk do teuml kishte gjetur njeuml njeri teuml peumlrmasave teuml Adem
Demaccedilit qeuml e mbrojti ateuml UCcedilK-neuml si njeuml faktor
vendimtar neuml Kosoveumln e shkelur dhe teuml neumlnshtruar por
eumlshteuml meuml se e sigurt qeuml UCcedilK-ja pa njeuml zeuml teuml fuqisheumlm si
Adem Demaccedili do ta kishte pasur shumeuml veumlshtireuml neuml njeuml
ambient teuml tilleuml si shoqeumlria kosovare e koheumls qeuml ishte
peumlrshkuar thelleumlsisht nga iluzionet peumlr njeuml ndeumlrhyrje nga
jashteuml pa radikalizimin e politikeumls kosovare ndaj Serbiseuml
pushtuese Kishte ardhur momenti qeuml djelmeumlria shqiptare teuml rrokte armeumlt e lufteumls
Dy vite pas vdekjes seuml Adem Demaccedilit ende nuk dihet
shumeuml peumlr disa aspekte teuml rolit teuml Adem Demaccedilit neuml ateuml
qeuml quhet veprimtari ilegale neuml dhjetvjeccedilarin dramatik
1990-2000 Njeuml gjeuml eumlshteuml e sigurt keumlteuml e ka theumlneuml edhe
me gojeumln e tij pas greveumls seuml vitit 1994 neuml bdquoRilindjeldquo se
jo ccedildo gjeuml neuml lufteumln peumlr pavareumlsi kundrejt Serbiseuml duhej
beumlreuml peumlr driteuml teuml diellit Angazhimi politik legal pa
peumlrmaseumln tjeteumlr teuml tij veprimin neuml ilegalitet mbetet njeuml
angazhim shterrp pa rezultate neuml rrethana pushtimi
Keumlrkuesit e ardhsheumlm teuml Janusit politik Adem Demaccedili do
teuml zbulojneuml dimensione teuml reja teuml keumltij martiri qeuml gjitheuml
energjiteuml e jeteumls seuml tij i vuri neuml sheumlrbim teuml kombit e
atdheut teuml tij
Autori eumlshteuml shef i Konsullateumls seuml Peumlrgjithshme teuml
Republikeumls seuml Kosoveumls neuml Stuttgart
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
8
Ekskluzive
Mag phil Dr Kurt Gostentschnigg Graz
Bretkosa neuml ujin qeuml valon
ose kur teoriteuml e konspiracionit beumlhen realitet
Njeuml plak po rrinte para kasolles seuml
vet neuml bregun e njeuml liqeni dhe po
filozofonte mbi jeteumln kur pa njeuml
bretkoseuml neuml breg E kapi keumlteuml
bretkoseuml e solli neuml kasolle dhe e
futi neuml njeuml tenxhere me ujeuml qeuml
valonte Bretkosa keumlrceu e tmerruar nga tenxherja u hodh
jashteuml kasolles dhe u zhduk neumlpeumlr
shkurre Njeuml diteuml tjeteumlr plaku po
rrinte seumlrish para kasolles seuml vet
dhe mendonte mbi jeteumln Iu
kujtua bretkosa e cila me siguri
ishte djegur keq por i kishte
shpeumltuar situateumls me kurajeuml peumlr teuml
vazhduar jeteumln Neuml keumlteuml moment
burri pikasi peumlrseumlri njeuml bretkoseuml
neuml breg E zuri dhe e mori me
vete neuml kasolle Meqeuml keumlteuml hereuml nuk kishte gati ujeuml qeuml valonte e
vuri bretkoseumln neuml njeuml tenxhere me
ujeuml teuml ftohteuml dhe e vendosi
mbisobeuml Pastaj ndezi zjarrin Me
ccediludi plaku vuri re se bretkosa neuml
tenxhere rrinte e qeteuml Uji nxehej
gjithnjeuml e meuml shumeuml derisa filloi
teuml valonte Mireumlpo bretkosa rrinte
e qeteuml edhe neuml ujin e nxehteuml dhe
nuk beumlnte peumlrpjekje peumlr t‟i
shpeumltuar situateumls keumlrceumlnuese Plaku u geumlzua peumlr darkeumln e
papritur dhe vazhdoi teuml
filozofonte mbi jeteumln duke
rrufitur me shije supeumln e tij teuml
bretkoseumls
Neuml keumlteuml artikull nuk gjenden teuml
dheumlna burimesh por shumeuml fjaleuml
kyccedile Kush keumlrkon do teuml gjejeuml
gjithccedilka neuml internet Eumlshteuml e
reumlndeumlsishme qeuml secili teuml beumljeuml veteuml
keumlrkime dhe teuml formojeuml mendimin e vet Njeuml keumlshilleuml peumlr ata qeuml duan
teuml beumljneuml keumlrkime ndiqe gjurmeumln e
paraseuml dhe shmangiu mediave
mainstream dhe platformave mainstream si p sh Wikipedia Mbi veten time si
njeri uneuml shkruaj neuml koshienceumln e Hyjnores seuml pafundme dhe teuml Shpirtit teuml
pavdeksheumlm si dhe neuml koshienceumln e rizgjimit hapeumlsinor-kohor neuml boteumln
materiale keumlshtuqeuml uneuml shpresoj gjithmoneuml meuml teuml mireumln sepse di peumlr teuml mireumln
e peumlrjetshme dhe pres gjithnjeuml meuml teuml keqen sepse di peumlr teuml keqen kalimtare
Politikisht nuk qeumlndroj as majtas as djathtas por tek njeriu dhe njereumlzia Uneuml
nuk e vlereumlsoj meuml fare sistemin e korruptuar teuml partive por derisa ka ende parti do teuml votoj gjithmoneuml peumlr teuml keqen meuml teuml vogeumll aktuale sipas mendimit
tim Ata qeuml nuk lejojneuml meuml teuml peumlrccedilahen nga marionetat e fuqive teuml fshehta do
teuml kuptojneuml peumlr se po e kam fjaleumln Gjitheuml teuml tjereumlt qeuml janeuml ende viktima teuml
paditura teuml shpeumllarjes seuml peumlrditshme teuml trurit gjateuml gjitheuml jeteumls neumlpeumlrmjet
shkollimit dhe mediave teuml kontrolluara nga shteti do teuml meuml shajneuml ndash gjithnjeuml
sipas boteumlkuptimit teuml tyre ideologjik ndashose si ldquoteuml majteumlrdquo ose si ldquoteuml djathteumlrdquo
Neuml fillim teuml vitit 2019 kisha filluar me kumtesat e mia neuml YouTube mbi Jogeumln
Integrale teuml Sri Aurobindo-s dhe teuml Neumlneumls (Mirra Alfassa) kur diccedilka meuml ndaloi
teuml vazhdoja Si mund teuml flisja me kompetenceuml mbi realitetin e peumlrgjithsheumlm teuml
boteumlve meuml teuml larta dhe meuml teuml brendshme pa pasur njeuml ide mbi ngjarjet konkrete
neuml boteumln e jashtme dhe mbi forcat qeuml fshihen pas tyre Ekzistenca e seuml mireumls dhe seuml keqes ishte e qarteuml peumlr mua por nuk kisha asnjeuml ide se kush ishin teuml
mireumlt dhe kush teuml keumlqijteumlNeuml mars 2019 uneuml kisha ende besim tek demokracia
ndarja republikane e pushteteve dhe sistemi i partive sepse u peumlrkisja ende
ldquodeleve neuml gjumeumlrdquo Njeuml vit meuml voneuml neuml mars 2020 meuml neuml fund kuptova se neuml
teuml veumlrteteuml nuk shtrohej ccedileumlshtja cileumln parti teuml votojmeuml por peumlr heqjen e teuml gjitha
partive peumlr teuml mundeumlsuar pushtetin direkt teuml popullit teuml pakteumln neuml teori Ngaqeuml
peumlr njeuml pushtet direkt teuml popullit mund teuml flitet veteumlm neuml rastin e qytetareumlve
madhoreuml teuml cileumlt janeuml ccedilliruar nga shpeumllarja e trurit qeuml nga djepi gjer neuml vig neuml
njeuml demokraci teuml simuluar Uneuml meumlsova gjithashtu meuml neuml fund se ata teuml cileumlt
prezantoheshin nga mediat mainstream si teuml keumlqijteuml ishin neuml teuml veumlrteteuml teuml
mireumlt dhe anasjelltas Eumlshteuml e qarteuml se askush nuk eumlshteuml veteumlm i mireuml ose i keq Ne bartim teuml dyja tendencat brenda nesh Por me kalimin e koheumls beumlhet e
dukshme se cileumlt njereumlz ndjekin cileumln nga teuml dyja tendencat
Keumlshtu fillova teuml informohesha peumlrtej mediave mainstream dhe njeumlra meuml ccedilonte
tek tjetra derisa peumlrfundova shpejt tek lloj-lloj teuml ashtuquajturash ldquoteori teuml
konspiracionitrdquo teuml cilat quanin gjithccedilka teuml mundur p sh njeuml agjendeuml satanike
teuml njeuml rendi teuml ri boteumlror jashteumltokeumlsoreuml udheumltime neuml koheuml etj Meuml neuml fund u
beumlra i veteumldijsheumlm se kishte dy pozicione ekstreme teuml papajtueshme nga njeumlra
aneuml refuzimi i peumlrgjithsheumlm i teorive teuml konspiracionit dhe nga ana tjeteumlr
pranimi i peumlrgjithsheumlm i konspiracioneve gjithnjeuml e gjithkund E pyeta veten
A qeumlndron e veumlrteta diku neuml mes apo nuk mund teuml keteuml kompromis lidhur me
njeuml temeuml aq kontroverse Neuml qofteuml se veteumlm njeumlri nga teuml dyja ekstremet eumlshteuml i veumlrteteuml ndash ateumlhereuml cili Neuml qofteuml se teoriteuml e konspiracionit dalin si teuml veumlrteta
Njereumlzita do t‟i kuptojneuml dhe a do teuml mund t‟i durojneuml ato
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
9
Kritika kryesore ndaj teorive teuml
konspiracionit ndash njeuml nocion i
krijuar nga CIA ndash eumlshteuml se ato
shpjegojneuml rrethana komplekse
dhe teuml ndeumlrlikuara neumlpeumlrmjet
teorive thjeshteumlzuese E pyes
veten Pse e veumlrteta duhet teuml jeteuml e ndeumlrlikuar Ajo mund teuml jeteuml edhe
e thjeshteuml Duke marreuml parasysh
njeuml peumlrqendrim teuml tilleuml teuml pamaseuml
teuml pushtetit gjateuml shekujve ose
madje mijeumlvjeccedilareumlve ndash pse nuk
mund teuml keteuml njeuml konspiracion
boteumlror Neuml qofteuml se mund teuml keteuml
njeuml teuml tilleuml ateumlhereuml duhet teuml
merremi me teuml sepse neuml fund teuml
fundit beumlhet fjaleuml peumlr fatin toneuml teuml
peumlrbashkeumlt Dua teuml peumlrcjell keumltu
njeuml citat i cili besohet teuml jeteuml nga Bertold Brecht-i ldquoCcedilmenduria
beumlhet e padukshme kur ajo ka
marreuml peumlrmasa mjaft teuml meumldhardquo
Me keumlteuml shkon gjithashtu theumlnia
ldquoNjeuml geumlnjeshteumlr e cila peumlrseumlritet
mjaft shpesh dikur beumlhet e
veumlrteteumlrdquo A eumlshteuml ky shpjegimi peumlr
faktin se shpeumllarja e trurit teuml
maseumls eumlshteuml kaq e suksesshme
saqeuml teuml ashtuquajtureumlve
ldquokonspiracionisteumlrdquo nuk u besohet qysh prej fillimit Aktualisht
pyetja e madhe e fatit teuml
njereumlzimit eumlshteuml A ka njeuml agjendeuml
teuml fshehteuml teuml elitave Neuml qofteuml se
po A ka veteumlm njeuml apo disa teuml
cilat konkurrojneuml me njeumlra-
tjetreumln A nuk eumlshteuml i vendosur qeuml
prej koheumlsh Rendi i Ri Boteumlror
A do teuml vazhdojeuml Rendi i Ri
Boteumlror i vjeteumlr i njeuml skllaveumlrimi
teuml pashpirt apo do teuml keteuml seuml shpejti njeuml Rend teuml Ri Boteumlror teuml
ri teuml njeuml lirie shpirtploteuml
Kemi teuml beumljmeuml me njeuml lufteuml
informacioni neuml teuml cileumln na
prezantohen disa narrativa Ccedildo
narrativeuml ka neumlnnarrativa teuml cilat
dallohen neuml detaje nga njeumlra-
tjetra Ndeumlrkoheuml njohim peseuml
narrativa
Seuml pari Narrativa mainstream se
qeveria kujdeset peumlr teuml mireumln e popullit dhe na tregon gjithmoneuml
teuml veumlrteteumln neumlpeumlrmjet mediave
mainstream p sh neuml koheumln e
krizeumls seuml koronavirusit
Seuml dyti Narrativa e Rendit teuml Ri
Boteumlror Satanik teuml vjeteumlr neuml teuml
cilin popullsia boteumlrore
skllaveumlrohet dhe reduktohet p
sh neumlpeumlrmjet koronavirusit teuml
menduar fillimisht si vdekjeprureumls por pastaj teuml zbutur nga ndeumlrhyrja e
forcave teuml mira i cili duhet teuml sheumlrbejeuml tani si kal i Trojeumls peumlr heqjen e teuml
drejtave themelore ose neumlpeumlrmjet njeuml arme biologjike e cila kamuflohet si njeuml
vaksinim i detyruesheumlm
Seuml treti Narrativa e Rendit teuml Ri Boteumlror Satanik teuml ri neuml teuml cilin krokodili i
vjeteumlr (tri Romat US-demokrateumlt Obama Clinton Merkel globalizmi
fashizmi i majteuml) zeumlvendeumlsohet nga krokodili i ri meuml i madh dhe meuml i forteuml (QAnon Trump Putin Xi Fuqia Tripolare nacionalizmi fashizmi i djathteuml)
Seuml kateumlrti Narrativa e Rendit teuml Ri Boteumlror Spiritual teuml mundeumlsuar nga elita e
pushtetit shpirteumlrisht e zgjuar rreth QAnon-it Trump-it Putin-it Xi-ut Fuqiseuml
Tripolare e cila po e shfuqizon shtetin e thelleuml satanik neuml gjitheuml boteumln neuml teuml
cilin individi familja dhe kombi mund teuml shpalosen neuml liri harmoni dhe paqe
(p sh me energji teuml lireuml mjekeumlsi teuml re etj) duke ekzistuar ende rreziku i
kthimit prapa neuml egoizeumlm dhe i rikthimit teuml seuml keqes peumlr sa koheuml natyra
njereumlzore nuk eumlshteuml shndeumlrruar parimisht neuml njeuml hyjnore
Seuml pesti Narrativa e Manifestimit Supramental dhe e Jeteumls Hyjnore neuml Tokeuml
teuml mundeumlsuara nga Avatari Kalki Dy-Njeuml Sri Aurobindo dhe Neumlna (Mirra
Alfassa) neuml teuml cileumln nuk ka meuml mundeumlsi peumlr teuml keqen zhvilllimi beumlhet nga njeuml
e veumlrteteuml neuml njeuml teuml veumlrteteuml meuml teuml larteuml dhe nga njeuml peumlrsosuri neuml njeuml peumlrsosuri meuml teuml madhe si dhe pavdekshmeumlria e trupit eumlshteuml njeuml fakt duke njohur koheumln e
keumltij realizimi pra teuml ashtuquajtureumln ldquoOreuml teuml Pereumlndiseumlrdquo veteumlm Hyjnorja veteuml
Mund teuml ndodheuml qeuml seuml pari do teuml ccedilajeuml njeuml narrativeuml para se teuml realizohet njeuml
tjeteumlr Uneuml peumlr vete dise tek cila nga keumlto peseuml narrativa kam besim teuml ploteuml
Gjendja neuml gjitheuml boteumln po beumlhet gjithnjeuml e meuml serioze Neuml qofteuml se vazhdojmeuml
teuml mbyllim syteuml ateumlhereuml ne luajmeuml lojeumln e eliteumls seuml pushtetit e cila si pakiceuml
absolute sundon neuml meumlnyreuml perfide dhe manipuluese mbi popullin shumiceumln
absolute Na kaneuml futur tashmeuml neuml thes por ai nuk eumlshteuml i mbyllur ende Ne
mund teuml dalim ende dhe teuml vendosim veteuml peumlr fatin toneuml Por ne duhet teuml zgjohemi shpejt dhe teuml bashkohemi Ne jemi shumica Nuk duhet t‟i lejojmeuml
meuml eliteumls seuml pushtetit teuml na peumlrccedilajeuml neuml majtas dhe djathtas ndeumlrsa ajo ndash gjithnjeuml
sipas interesave teuml saj aktualeuml ndash teuml financiojeuml dhe peumlrkraheuml njeuml hereuml njeumlreumln paleuml
dhe njeuml hereuml paleumln tjeteumlr Keumlteuml e ka beumlreuml neuml teuml gjitha lufteumlrat e meumldha neuml teuml
kaluareumln Veteumlm njeuml shembull Kush e ka financuar ngritjen e Adolf Hitler-it
dhe e ka luftuar ateuml neuml fund Ne duhet t‟i quajmeuml gjeumlrat dhe aktoreumlt me emrin e
tyre dhe t‟i zbulojmeuml pa meumlshireuml teuml gjitha geumlnjeshtrat me teuml cilat na kaneuml
budallallepsur Ccedilfareuml duam ne peumlr feumlmijeumlt taneuml Liri apo skllaveumlrim Kjo eliteuml
e pushtetit dhe e financeumls e cila ka bashkuar neuml njeuml agjendeuml teuml fshehteuml
dhjetravjeccedilare ose madje shekullore financat ushtrineuml industrineuml shkenceumln
arsimin dhe mediat neuml njeuml kompleks gjigant ka prej koheumlsh mjetet peumlr teuml na veumlneuml pa meumlshireuml neumln zgjedheuml meuml pak me teuml keq ndash kjo do teuml ishte humbje
energjie ndash por meuml shumeuml me teuml mireuml keumlshtu qeuml shumica prej nesh nuk e veumlneuml
re aspak se janeuml beumlreuml sklleveumlr teuml pavullnet teuml sistemit teuml vendosur sipas deumlshireumls
seuml eliteumls seuml pushtetit Ne jetojmeuml qeuml prej disa vjeteumlsh ose madje dekadash neuml
njeuml demokraci teuml rremedhe neuml njeuml liri teuml rremeGeorge Orwell dhe Aldous
Huxley na beumljneuml teuml fala
A nuk vihemi shpesh neuml jeteuml para dilemeumls teuml shtiremi peumlr t‟iu peumlrshtatur
mainstream-it peumlr shkak teuml interesit teuml lindur nga lufta peumlr ekzistenceuml apo teuml
mbetemi vetvetja peumlr hir teuml detyrimit ndaj veumlrteteumlsiseuml seuml brendshme Vendimi
peumlr keumlrkimin e seuml veumlrteteumls neuml koheumln toneuml do teuml thoteuml deumlrrmimi midis mokrave
teuml lakmiseuml seuml pangopshme peumlr fitim teuml teuml pakteumlve dhe teuml shfryteumlzimit teuml pameumlshirsheumlm teuml teuml shumteumlve ose lufta donkishoteske me mullinjteuml e ereumls teuml
frymeumls seuml pashpirt teuml koheumls e cila po shitet tek kapitalizmi i koncerneve
neosocializmi ose ekofashizmi dhe e cila neuml sulmin e saj kundeumlr individit
familjes ose kombit synon gjithnjeuml e meuml shumeuml njeuml diktatureuml totalitare
boteumlrore Njeuml rrezik i tilleuml eumlshteuml meuml i madh sesa asnjeumlhereuml meuml pareuml neuml historineuml
e njereumlzimit sepse mjetet peumlr realizim nuk kaneuml qeneuml asnjeumlhereuml meuml pareuml aq teuml
shumta dhe aq efektive sa sot Kur mendoj peumlr mundeumlsiteuml e inteligjenceumls
artificiale e internetit teuml gjeumlrave e realitetit virtual dhe teuml peumlrzier (angl Virtual
and Mixed Reality) e transhumanizmit (angl transhumanism) e kontrollit teuml
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
10
mendjes dhe koshienceumls (angl
MKULTRA monarch mind
control) e 5G-seuml Social
Engineering-ut Genetic
Engineering-ut Bio Engineering
Geo Engineering-ut e survejimit
total Thinktank-eve dhe lozhave satanizmit me ritualet e tija teuml
flijimit teuml feumlmijeumlve etj dhe peumlr
bashkimin e mundsheumlm teuml teuml
gjitha keumltyre fijeve neuml sheumlrbim teuml
njeuml agjende teuml fshehteuml ateumlhereuml meuml
ccedilohet brenda vetes tmerri i
veumlrteteuml teuml cilin mund ta ndalojeuml
veteumlm koshienca ime peumlr
Hyjnoren dhe Shpirtin
Kush e kupton lojeumln satanike e
cila beumlhet neuml kurrizin toneuml dhe guxon teuml ngrejeuml zeumlrin neuml publik
denigrohet peumlrjashtohet i
mbyllet goja dhe neuml rastin
ekstrem burgoset dhe torturohet
Peumlrseumlri njeriu ka frikeuml teuml thoteuml
mendimin e vet teuml peumlrgjigjet peumlr
teuml veumlrteteumln E pyes lexuesin Kur
ti sheh se feumlmija yt i dashur burri
yt i dashur gruaja jote e dashur
teuml afeumlrmit e tu teuml dashur dhe
shokeumlt e tushoqet e tua teuml dashur(a) flejneuml neuml erreumlsireuml ndash
ccedilfareuml do teuml beumlsh T‟i leumlsh teuml
vazhdojneuml teuml flejneuml neuml erreumlsireumln e
padijes T‟i zgjosh neuml driteumln e
dijes neuml teuml cileumln ti jeton tashmeuml
veteuml Qeuml para disa muajsh kur
kam pareuml se neuml cilin drejtim teuml
rreziksheumlm po zhvillohet bota
kam vendosur teuml beumlj puneuml
sqaruese neuml kuadrin e mundeumlsive
teuml mia modeste
Megjithateuml disa nuk reagojneuml neuml
meumlnyreuml teuml keumlndshme kur dikush
u prish gjumin e shtrenjteuml Po
paguaj ndash si gjitheuml teuml tjereumlt neuml
situateumln time ndash njeuml ccedilmim peumlr
puneumln time sqaruese Duhet teuml
duroj sulmet nga teuml afeumlrmit
shokeumlt kolegeumlt e puneumls dhe teuml
njohurit teuml cileumlt ende nuk janeuml teuml
gatsheumlm teuml hapin syteuml dhe teuml
ballafaqohen me teuml veumlrteteumln lakuriq Prandaj meuml quajneuml teuml
gjitheumlditur idiot konspiracionist
ose nazist ose teuml gjitha bashkeuml
Bile njereumlz peumlr teuml cileumlt kisha
menduar gjithmoneuml se meuml donin
ose meuml ccedilmonin ose ishin shokeumlt e
mi ose meuml kaneuml kundeumlrshtuar
haptazi duke meuml sulmuar
pjeseumlrisht neuml meumlnyreuml shumeuml teuml
ashpeumlr ose thjesht meuml kaneuml kthyer shpineumln neuml heshtje duke ndeumlrprereuml
marreumldheumlniet me mua Keumltu meuml kujtohen veteumlm keumlto fjaleuml teuml urta ldquoShoku i
mireuml neuml diteuml teuml veumlshtirardquo dhe ldquoTani ndahet shapi nga sheqerirdquo Kush meuml mbron
tani sidomos kur ai ka njeuml mendim ndryshe nga uneuml meuml eumlshteuml veumlrtet afeumlr si
shok dhe i afeumlrm neuml zemeumlr Gjitheuml teuml tjereumlt nuk meuml mungojneuml Secili neuml rrugeumln
e vet
Nuk eumlshteuml absolutisht problem peumlr mua teuml quhem deri neuml fund teuml jeteumls sime
idiot konspiracionist etj derisa teuml dalin teuml gjitha teoriteuml e konspiracionit si teuml
gabuara dhe teuml keteuml njeuml fund teuml mireuml peumlr ne teuml gjitheuml Por zhvillimi i muajve teuml
fundit tregon gjithnjeuml e meuml shumeuml se keumlto teori teuml konspiracionit kaneuml shumeuml teuml
ngjareuml teuml jeneuml teuml veumlrteta Ndeumlrkoheuml disa nga keumlto kaneuml daleuml tashmeuml si teuml veumlrteta
Uneuml guxoj teuml parathem se me kalimin e koheumls seuml ardhshme ndash muaj vite nuk e
di se sa do teuml zgjaseuml ndash edhe shumica e teorive teuml tjera teuml konspiracionit do teuml
dalin teuml veumlrteta
Eumlshteuml shumeuml meuml keq sesa mund ta imagjinojmeuml Marionetat qeveritare teuml
shtetit teuml thelleuml neuml ccedildo vend po demaskohen veteuml duke vazhduar teuml ndjekin
agjendeumln e Rendit teuml Ri Boteumlror teuml Bill Gates George Soros Bilderberg Fabian Society Skull amp Bones teuml iluminateumlve dhe masoneumlve teuml Rockefeller-
ve dhe Rothschild-eumlve neuml formeumln evaksinimit dhe teuml ccedilipimit me detyrim 5G-
seuml heqjes seuml paraseuml neuml doreuml shproneumlsimit shkateumlrrimit teuml shtreseumls seuml mesme
geumlnjeshtreumls seuml ndryshimit teuml klimeumls teuml beumlreuml nga njeriu shkeumlmbimit teuml
popullsiseuml globalizmit sulmit ndaj individit familjes dhe kombit etj
megjitheumlse qendrat e pushtetit satanik Vatikani dhe Urdhri i Jezuiteumlve City of
London dhe Washington DC ndash Roma e Pareuml Roma e Dyteuml dhe Roma e Treteuml
ndash janeuml shfuqizuar tashmeuml nga Trump-i Putin-i dhe Xi-u gjeuml teuml cileumln e kaneuml
veumlneuml re veteumlm ata qeuml ndjekin zhvillimin me veumlmendje
Mireumlpo lajmi i mireuml eumlshteuml se neuml fund do teuml fitojeuml e mira sepse fitorja e seuml mireumls eumlshteuml njeuml puneuml e vendosur nga niveli meuml i larteuml hyjnorPor kjo nuk do teuml thoteuml
se ne duhet teuml rrimeuml me duar neuml preheumlr Neuml qofteuml se secili nga ne nuk
kontribuon diccedilka neuml keumlteuml fitore ateumlhereuml ai neuml fund do teuml mbahet ndeumlr humbeumlsit
Tani beumlhet fjaleuml qeuml secili prej nesh teuml shikojeuml neuml brendeumlsineuml e vet dhe teuml gjejeuml
paqen neuml vetvete teuml cileumln e deumlshiron peumlr njereumlzimin dhe boteumln Seuml pari vjen e
brendshmja dhe meuml pase jashtmja sepse jashteuml mund teuml shfaqet veteumlm ajo qeuml
gjendet brenda
Para se teuml beumlhet veumlrtet mireuml do teuml beumlhet si duket edhe njeuml hereuml shumeuml keq
Lufta e Treteuml Boteumlrore neuml formeumln e njeuml lufte hibride teuml shtetit teuml thelleuml kundeumlr
gjitheuml njereumlzimit ka filluar qeuml prej koheumlsh prej dekadash shekujsh ose mijeumlvjeccedilareumlsh Patrioteumlt rreth Q-seuml Trump-it Putin-it dhe Xi-ut Fuqiseuml seuml re
Tripolare teuml cileumlt i vijneuml njereumlzimit neuml ndihmeuml janeuml duke e mundur shtetin e
thelleuml neuml teuml gjitha vendet e boteumls meuml shumeuml neumln tokeuml peumlr ccedillirimin e
qindramijeumlra feumlmijeumlve nga bazat e neumlndheshme meuml seuml shumti ushtarake ndash disa
fjaleuml kyccedile pedofili Adrenochrom rituale satanike teuml flijimit teuml feumlmijeumlve ndash
keumlshtu qeuml ne pothuajse nuk veumlmeuml re asgjeuml Mediat mainstream teuml paguara dhe
teuml drejtuara nga shteti i thelleuml detyra kryesore e teuml cilave qeumlndron neuml peumlrccedilarjen
e popullit neuml majtas dhe djathtas bardheuml dhe zi burreuml e grua etj sigurisht qeuml
nuk raportojneuml mbi keumlteuml ose e denigrojneuml si teori konspirative
Tani e ka radheumln Gjermania Fati i kombit gjerman eumlshteuml me reumlndeumlsi meuml teuml
madhe peumlr Evropeumln dhe gjitheuml boteumln Veteumlm pasi teuml jeteuml rregulluar peumlrfundimisht ccedileumlshtja gjermane dhe pikeumlrisht neuml kuptimin e njeuml traktati paqeje
teuml fuqive aleate Shtetet e Bashkuara Rusia dhe Britania e Madhe me
Perandorineuml Gjermane teuml rivendosur teuml vitit 1914 mund teuml keteuml njeuml paqe
boteumlrore teuml veumlrteteuml teuml qeumlndrueshme dhe teuml garantuar nga Fuqia Tripolare Pas
zgjidhjes seuml ccedileumlshtjes gjermane mund teuml zgjidhen gjithashtu teuml gjitha ccedileumlshtjet e
tjera kombeumltare teuml hapura si ccedileumlshtja kurde ose ccedileumlshtja shqiptare me
ndeumlrmjeteumlsimin e Trump-it Putin-it dhe Xi-ut
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
11
Ka ardhur koha peumlr secilin prej
nesh teuml informohemi peumlrtej
mediave mainstream neuml meumlnyreuml
alternative mbi teuml gjitha temat e
reumlndeumlsishme teuml mendojmeuml veteuml
teuml mbajmeuml qeumlndrim dhe t‟i
qeumlndrojmeuml mendimit toneuml P sh mund teuml mendohemi peumlr pyetjen
pse politikaneumlt para se teuml
kandidojneuml dhe teuml zgjidhen peumlr
postet meuml teuml larta shteteumlrore
ftohen neuml takimet e fshehta teuml
Bilderberg-ut Ne mund teuml
mendohemi gjithashtu njeuml hereuml
peumlr dometheumlnien e nocionit
ldquoopoziteuml e kontrolluarrdquo peumlr
kuptimin e demokraciseuml partiake
ose peumlr qeumlllimin e mireumlfillteuml teuml
censureumls neuml mediat mainstream dhe mediat sociale
Peumlrveccedil keumlsaj mund teuml pyesim pse
numeumlrohenteuml gjitha rastet e
vdekjes pra edhe ato teuml cilat nuk
kaneuml vdekur nga por me
koronavirusin dhe pse peumlrhapin
qeveriteuml e gati teuml gjitha shteteve
dhe mediat mainstream frikeuml dhe
panik neuml popullsi kur mortaliteti i
peumlrgjithsheumlm nuk eumlshteuml meuml i larteuml sesa neuml vitet meuml pareuml Se teuml
moshuarit me paraseumlmundje
vdesin nga njeuml valeuml gripi dihet
apo jo A nuk dihet gjithashtu se
ldquonormaliteti i rirdquo i cili po na
shitet neuml meumlnyreuml diabolike dhe
karakterizohet nga frika detyrimi
i mbajtjes seuml maskeumls bdquosocial
distancingldquo izolimi me aneuml teuml
karantineumls dhe ndarja e dhunshme
e feumlmijve nga prindeumlrit e urdheumlruar nga njeuml WHO
(Organizata Boteumlrore e
Sheumlndeteumlsiseuml) e cila i neumlnshtrohet
Bill Gates-it dhe industriseuml
farmaceutike po na privon nga teuml
drejtat tona njereumlzore si dhe
dobeumlson sistemin imunitar dhe
mund teuml vraseuml njereumlz A mund teuml
jeteuml kriza e koronavirusit veteumlm
njeuml mashtrim gjigant boteumlror
Neumlse po ateumlhereuml pse
Tani keumlrkohen burra trima dhe
gra trime meuml shumeuml sesa asnjeuml
hereuml meuml pareuml sepse beumlhet fjaleuml
peumlr asgjeuml meuml pak sesa peumlr lirineuml
dhe ekzistenceumln e secilit prej
nesh e njeriut familjes dhe
kombit Gjermaneumlt po na tregojneuml
se si beumlhet sepse ata janeuml neuml
rrezik shumeuml teuml madh Austriakeuml
dhe shqiptareuml ndiqeni shembullin e tyre ngrihuni dhe dilni paqeumlsisht peumlr
ldquosheumltitjerdquo teuml paparalajmeumlruar neuml rrugeuml mundeumlsisht njeumlkoheumlsisht neuml shumeuml
vende me theumlnien e Thomas Jefferson-it neuml zemeumlr ldquoAty ku populli e ka frikeuml
qeverineuml sundon tirania Aty ku qeveria e ka frikeuml popullin sundon liriardquo
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
12
Veumlshtrime
Shkruan Shpeumltim Shujaku Germin
Sa do teuml ndikojeuml pandemia COVID-19 neuml remitancat e pranuara nga diaspora
Ndoneumlse peumlr momentin e teumlreuml forca dhe fokusi global eumlshteuml neuml funksion teuml
luftimit dhe parandalimit teuml peumlrhapjes seuml virusit COVID-19 neuml aspektin
sheumlndeteumlsor shumeuml eksperteumlve financiareuml dhe ekonomisteuml po analizojneuml edhe
pasojat e mundshme qeuml ky virus mund teuml keteuml neuml ekonomineuml boteumlrore
Reumlnia ekonomike nga efekti i virusit COVID-19 pritet teuml shkaktojeuml recesion
neuml Amerikeuml Eurozoneuml dhe Japoni Kina do teuml keteuml rritjen meuml teuml vogeumll teuml
sheumlnuar ndonjeumlhereuml dhe poashtu potencialisht njeuml total prej $27 trillion teuml
humbur neuml prodhim - qeuml i bie sa ekuivalenti i teumlreuml Prodhimit teuml Brendsheumlm
Bruto (GDP-seuml) teuml Mbreteumlriseuml seuml Bashkuar1
Pasojat ekonomike teuml COVID-19 pritet teuml ndjehen edhe tek diaspora joneuml
Kjo eumlshteuml tashmeuml evidente neuml shtetet si Gjermania Greqia Italia dhe Zvicra
vende keumlteuml neuml teuml cilat kemi peumlrqeumlndrimin meuml teuml madh teuml Diasporeumls Shqiptare
Neuml Gjermani Instituti IFO peumlr hulumtime ekonomike sipas njeuml analize teuml
beumlreuml seuml fundmi vlereumlson qeuml humbjet ekonomike neuml keumlteuml shtet do teuml variojneuml
nga 72 neuml rast se kriza do teuml zgjaseuml 2 muaj deri neuml 206 neuml skenarin meuml
teuml keq neumlse kriza do teuml vazhdojeuml peumlr 3 muaj Peumlrqindjet e tilla shndeumlrruar neuml
vlera monetare tregojneuml humbje qeuml mund teuml variojneuml nga euro255 miliardeuml deri
neuml euro729 miliardeuml neuml skenarin meuml teuml keq Kriza poashtu do teuml shkaktojeuml njeuml
vrimeuml prej euro200 miliardeuml neuml buxhetin publik duke leumlneuml anash benefitin peumlr
1 Orlik T Rush J Cousin M amp Hong J (2020) Coronavirus Could Cost the Global
Economy $27 Trillion Here‟s How Retrieved by bloombergcomgraphics2020-coronavirus-
pandemic-global-economic-risk
pakos ekonomike2 Poashtu rreth
18 milioneuml persona mund teuml
humbasin vendin e puneumls ndeumlr teuml
cileumlt mund teuml keteuml edhe shumeuml nga
Diaspora joneuml
BAK Economics njeuml think-tank
nga Zvicra ka vlereumlsuar se
parashikimet peumlr rritjen ekonomike
neuml Zviceumlr do teuml peumlsojneuml zvogeumllim
prej 15 neuml 13 Neuml periudheumln
mesatare Sekretariati i shtetit peumlr
Puneumlt Ekonomike (SECO) ka
brenga peumlr tregun kapital dhe
ndeumlrprerjen e zingjirit teuml furnizimit
industrial Zviceran dhe korporatave
ndeumlrkombeumltare me vend-ndodhje neuml
Zviceumlr Meuml 14 mars qeveria zvicerane ka zotuar CHF10
miliardeuml ($106 miliardeuml) neuml pakon
emergjente peumlr teuml ndihmuar
ekonomineuml3
Neuml Itali poashtu sipas Statista
Research Department neuml
parashikimet beumlra nga muaji mars
2020 eumlshteuml vlereumlsuar qeuml Prodhimi i
Brendsheumlm Bruto (PBB eng GDP)
e shtetit Italian do teuml zvogeumllohet peumlr -3 neuml fund teuml kateumlrmujorit teuml
pareuml teuml keumltij viti ndeumlrsa neuml
kateumlrmujorin e dyteuml pritet qeuml kjo
shifeumlr teuml bie deri neuml -5 teuml PBB peumlr
shkak teuml ndikimit teuml virusit
COVID-19 neuml ekonomineuml e vendit
Meuml tutje eumlshteuml parashikuar qeuml
2 Posaner J (2020) Coronavirus could slash
German economy by over 20 percent study
Retrieved by
httpswwwpoliticoeuarticlestudy-
coronavirus-could-slash-german-economy-
by-over-20-percent 3 (2020) Coronavirus the situation in
Switzerland Retrieved by
httpswwwswissinfochengcovid-
19_coronavirus--the-situation-in-
switzerland45592192
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
13
sektoreumlt e tekstilit transportit ajror dhe me tren hotelieria restauranteumlt
emisionet televizive dhe ngjarjet sportive do teuml peumlsojneuml reumlnien meuml teuml madhe
ekonomike Qeveria Italiane ka zotuar $28bn peumlr teuml lehteumlsuar ngarkseumln
ekonomike teuml pandemiseuml Kjo pako ekonomike do teuml ndihmojeuml kompaniteuml
pronareumlt e shteumlpive me pagesa teuml kredive dhe personat qeuml rrezikojneuml teuml
humbin vendet e tyre teuml puneumls4
Kriza ekonomike e vitit 2008 dhe ndikimi i saj ne remitenca Kriza ekonomike neuml vendet Evropiane medoemos do teuml pasqyrohet edhe neuml
ekonomineuml vendore neuml Kosoveuml e Shqipeumlri pasi qeuml BPP-teuml e teuml dy keumltyre
vendeve kaneuml njeuml varshmeumlri relative neuml remitancat qeuml vijneuml nga Diaspora
Bazuar neuml teuml dheumlnat e Bankeumls Boteumlrore shtetet neuml zhvillim neuml vitin 2019
kaneuml pranuar mbi 500 miliardeuml dollareuml peumlrmes remitencave Neuml shtetet si
Kosova dhe Shqipeumlria remitancat peumlrbeumljneuml njeuml ndeumlr komponenteumlt kryesoreuml
neuml Prodhimin e Brendsheumlm Bruto i cili shkon vazhdimisht neuml rritje mireumlpo
neuml njeuml periudheuml jo shumeuml teuml largeumlt me rastin e krizeumls globale ekonomike teuml
vitit 2008 remitencat filluan teuml bien drastikisht Neuml Kosoveuml u desh teuml kalonin
5 vite deri sa vlera monetare e remitancave teuml kthehej neuml shumeumln qeuml ishte
para vitit 2008 ku reumlnia meuml e uleumlt ishte ajo e vitit 2011 kur shuma e remitencave ishte euro492m (-19 krahasuar me vitin 2008) Neuml Shqipeumlri kriza
ekonomike e vitit 2008 poashtu kishte pasoja teuml meumldha neuml aspektin e
remitencave qeuml u pranuan neuml vend Pas vitit 2009 impakti i krizeumlz
ekonomike boteumlrore filloi teuml shfaqej edhe neuml Shqipeumlri peumlr faktin qeuml shumica
e Diasporeumls punojneuml neuml shtetet Evropiane ekonomia e vendit peumlsoi njeuml shok
negativ teuml jashteumlm kryesisht nga eksportet remitancat dhe rrjedha e
investimeve kapitale teuml huaja Faktikisht qeuml nga ajo koheuml Shqipeumlria
asnjeumlhereuml nuk ka arritur qeuml teuml rikthehet prapeuml neuml pikeumln ku ishte para vitit
2008 duke sheumlnuar neuml vitin 2013 pikeumln meuml teuml uleumlt neuml aspektin e remitancave
teuml pranuara Prej vitit 2014 neuml Shqipeumlri ka pasur njeuml rritje graduale teuml
remitancave teuml pranuara megjithateuml njeuml rritje e tilleuml ishte me margjina shumeuml teuml vogla5
Kriza e fundit e pandemiseuml COVID-19 efektin pareumlsor neuml aspektin e
remitencave do ta keteuml tek burimi i remitancave pra pjeseumltareumlt e Diasporeumls
Ata neuml rastin meuml teuml mireuml janeuml detyruar teuml punojneuml nga shteumlpia pronareumlt e
bizneseve janeuml detyruar t‟i mbyllin bizneset e tyre peumlrkoheumlsisht teuml tjereuml janeuml
detyruar teuml marrin pushim teuml detyruar me pageseuml jo teuml ploteuml ndeumlrsa neuml rastin
meuml teuml keq disa edhe kaneuml humbur vendet e tyre teuml puneumls Rrjedhimisht
afteumlsia e keumltyre personave peumlr teuml deumlrguar para neuml atdhe tek familjet e tyre
zvogeumllohet duksheumlm dhe padyshim qeuml meuml seuml keqi do teuml peumlsojneuml ato familje
teuml cilat burim teuml veteumlm teuml teuml ardhurave i kaneuml remitancat qeuml ata i pranojneuml nga familjareumlt e tyre nga jashteuml
Fig World Bank Remitencat persionale te pranuara (US$)
4 (2020) Forecasted short-term impact of coronavirus (COVID-19) on gross domestic product
(GDP) in Italy in the 1st and 2nd quarter of 2020 Retrieved by
httpswwwstatistacomstatistics1101019forecasted-impact-of-coronavirus-covid-19-on-gdp-
in-italy 5Sherifi C Turan G (2018) Global Financial Crises The Impact on Albanian Economic
Growth Retrieved by httparchivesciendocomEJESejes20184issue-1ejes-2018-
0032ejes-2018-0032pdf
Kufizimi i koheumls seuml leumlvizjes e neuml
raste ekstreme edhe kufizimi i
teumlreumlsisheumlm i leumlvizjes beumln qeuml disa
nga familjet ta keneuml teuml pamundur
fare qeuml teuml realizojneuml transaksionet e
tyre monetare peumlrmes bankave dhe
ndeumlrmjeteumlsve teuml tjereuml financiareuml Neuml Kosoveuml dhe Shqipeumlri ende
zhvillimi teknologjikonline i
sheumlrbimeve financiare eumlshteuml neuml
hapa fillestar krahasuar me vendet
e zhvilluara andaj transaksionet me
para teuml gatshme neuml situata teuml tilla si
pandemia neuml teuml cileumln ne gjendemi
beumlhet shumeuml e veumlshtireuml peumlr teuml mos
theumlneuml e pamundur fare Keumlsaj
fatkeqeumlsie duhet t‟i shihet edhe ana
e meumlsimit qeuml mund teuml nxjerrim nga
kjo situateuml psh neuml veteumldijeumlsimin e popullit neuml Kosoveuml e Shqipeumlri rreth
sheumlrbimeve financiare teuml formeumls
elektronike e njeumlkoheumlsisht neuml
motivimin e institucioneve
financiare qeuml teuml zhvillojneuml e
avansojneuml sheumlrbimet e tilla duke
marreuml parasysh faktin qeuml
mbulueshmeumlria e rrjetit teuml internetit
neumlpeumlr shteumlpiteuml e keumltyre dy vendeve
eumlshteuml ndeumlr meuml teuml lartat neuml Evropeuml
Banka Boteumlrore vlereumlson qeuml ndeumlr
hapat e pareuml qeuml autoritetet publike
duhet teuml ndeumlrmarrin janeuml
Remitencat duhet teuml trajtojneuml
institucionet financiare sic janeuml
agjenciteuml e transferave bankat etj si
sheumlrbyes themelor dhe qeuml teuml ju
zbusin cfareumldo ndikimi negativ neuml
funksionalitetin operacional teuml
keumltyre sheumlrbyesve teuml mbeumlshtesin industrineuml e remitencave me
instrumente teuml duhura qeuml
menaxhojneuml kredibilitetin dhe
riskun e likuidetit6
Me dateuml 12 prill Qeveria neuml detyreuml
e Kosoveumls ka nisur poashtu njeuml
iniciativeuml teuml lehteumlsimit teuml gjendjes
aktuale teuml krijuar neuml Kosoveuml
peumlrmes seuml cileumls ka hapur njeuml
xhirollogari zyrtare neuml Bankeumln
Qendrore teuml Kosoveumls ku pjeseumltareumlt nga Diaspora mund teuml kontribuojneuml
financiarisht sipas mundeumlsive teuml
tyre
6 Garcia Mora A Rutkowski M (2020)
Remittances in times of the coronavirus ndash
keep them flowing
Retrieved by
httpsblogsworldbankorgpsdremittances-
times-coronavirus-keep-them-flowing
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
14
Pandemia COVID-19 ka filluar teuml shfaq efektet e krizeumls ekonomike e cila
manifestohet neuml meumlnyra teuml ndryshme tek vendet e ndryshme vareumlsisht nga
peumlrbeumlrja e PBB-seuml (meuml sakteumlsisht vareumlsia e vendeve respektive nga eksportet
apo importet e malleumlrave) Shtetet e varura nga eksporti dhe investimet janeuml
ato qeuml peumlsojneuml meuml seuml shumti nga kriza teuml tilla kurse vendet si Kosova dhe
Shqipeumlria qeuml janeuml vende teuml varura nga importet dhe remitancat kaneuml pasoja teuml njeuml krize globale teuml natyreumls sekondare ku me ccedil‟rast rriten cmimet
ushqimore Shumeuml familje neuml Kosoveuml kaneuml si burim teuml veteumlm financiar
deumlrgesat nga diaspora Zvogeumllimi apo edhe ndeumlrprerja e keumltij burimi do teuml
ndikojeuml direkt neuml fuqineuml blereumlse dhe mireumlqenien e qytetareumlve Prandaj reumlnia
e remitancave neuml muajt dhe vitet e ardhshme duhet teuml trajtohet me seriozitet
nga institucionet relevante neuml meumlnyreuml qeuml teuml ruhet stabiliteti social dhe
ekonomik i vendit
Shpeumltim Shujaku eumlshteuml i angazhuar si Menaxher Financiar tek organizata jo-
qeveritare Germin Germin eumlshteuml organizateuml lidere neuml fusheumln e angazhimit teuml
Diasporeumls Shqiptare neuml vendet ameuml Ai ka studiuar neuml Fakultetin Ekonomik
praneuml Universitetit teuml Prishtineumls Peumlrpos puneumls profesionale ai eumlshteuml poashtu i angazhuar neuml Federateumln e Ragbit teuml Kosoveumls si Drejtor i
Komunikimit
Linqet e materialit teuml peumlrmbledhur httpswwwbloombergcomgraphics2020-coronavirus-pandemic-global-economic-risk
httpswwwhistoryextracomperiodmodernfinancial-crisis-crash-explained-facts-causes
httpswwwbbccomnewsbusiness-51706225
httpswwwbloombergcomnewsarticles2020-03-24german-economy-heads-for-steep-
recession-on-coronavirus-impact
httpswwwpoliticoeuarticlestudy-coronavirus-could-slash-german-economy-by-over-20-
percent
httpswwwswissinfochengcovid-19_coronavirus--the-situation-in-switzerland45592192
httpswwwswissinfochengcovid-19-monitor_swiss-concern-shifts-to-economic-fallout-of-
coronavirus45671640
httparchivesciendocomEJESejes20184issue-1ejes-2018-0032ejes-2018-0032pdf
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
15
Opinione
Dr Gjovalin Gjeloshi Tiraneuml
Ccedilmimi qeuml paguhet peumlr lirineuml e shtypithellip
ldquoCcedilfareuml zonje e mrekullueshme
dhe ccedilfareuml historie mahniteumlserdquo ndash
keumlshtu do teuml shprehej Peter Zoehrer drejtor i Forumit
Europian peumlr Lirineuml e Besimit
peumlr Austrineuml i cili moderonte njeuml
takim teuml disa koheumlve meuml pareuml neuml
Tiraneuml pas fjaleumls seuml gazetares seuml
njohur libaneze May Chidiac e
cila sot eumlshteuml ministre e Shtetit
peumlr Zhvillim Administrativ neuml
Liban
Zonja May edhe pse me keumlmbeumln
dhe doreumln e majteuml protezeuml qeumlndroi neuml podium neuml keumlmbeuml pa
u mbeumlshtetur as neuml bastunin e saj
duke elektrizuar dhe emocionuar
teuml gjitheuml pjeseumlmarreumlsit neuml salleuml
ldquohellip14 vjet meuml pareuml kam paguar
njeuml ccedilmim teuml larteuml si rezultat i
theumlnies seuml teuml veumlrteteumls Fola e
shkruajta kundeumlr regjimit teuml
Libanit dhe regjimi meuml ldquogostitirdquo
me njeuml bombeuml neuml makineumln time
Si rrjedhojeuml humba krahun dhe keumlmbeumln e majteumlhellip liria nuk vdes
kurreuml peumlr mua Neuml Liban ne
deumlshmojmeuml njeuml ktheseuml teuml papritur
teuml ngjarjevehellip‟‟
Kjo eumlshteuml heroineuml e gjalleuml e liriseuml
seuml shtypit ndeumlrkoheuml qeuml historia
njeh me shumiceuml raste prej atyre
gazetareumlve qeuml e paguan ccedilmimin e
liriseuml seuml shtypit jo veteumlm thjeshteuml
me pushime nga puna por edhe
me burgime apo gjymtime ekstreme si rasti i meumlsipeumlrm e
deri edhe me kokeuml apo edhe me
copeumltim teuml kufomeumls siccedil ishte rasti
i gazetarit saudit me shteteumlsi
amerikane E veumlrteta drejteumlsia
eumlshteuml humane e shenjteuml por eumlshteuml
e shtrenjteuml e ka ccedilmimin e madh
Dhe jo kushdo eumlshteuml i gatsheumlm teuml pranojeuml qeuml teuml paguaj ccedilmime teuml tilla neuml
rastin konkret peumlr lirineuml e shtypit
-Neumlse do teuml meuml keumlrkoni qeuml teuml peumlrkufizoj me njeuml fjaleuml situateumln e medias neuml
Shqipeumlri thoteuml eksperti i medias gazetari Lutfi Dervishi do teuml peumlrgjigjesha
ldquomireumlrdquo Neumlse do teuml meuml keumlrkoni qeuml ta them me dy fjaleuml do teuml perifrazoja ldquoJo
mireumlrdquo Eumlshteuml ldquomireumlrdquo se kemi meuml shumeuml se dy duzina mediash teuml peumlrditeumlshme
mbi 60 radio rreth 200 operatoreuml kablloreuml mbi 600 portale Por ldquojo mireumlrdquo
eumlshteuml peumlrmbajtja e tyre Eumlshteuml ldquomireumlrdquo se rreth 18 milion shqiptareuml kaneuml
llogari neuml fb nga 27 milion e meuml pak qeuml eumlshteuml popullsia neuml vend Por ldquojo
mireumlrdquo sepse gjitheuml kjo mori ldquolexuesishrdquo marrin informacione por jo lajme
Neuml koheumln e sotme lajmi i rremeuml nuk eumlshteuml meuml i panjohur dhe fakti se
ldquoqarkullojneuml lajme teuml rremerdquo nuk peumlrbeumln meuml lajm Prej koheumlsh qeuml lindi
shtypi eumlshteuml quajtur ldquopushteti i kateumlrtrdquo por sot tek ne ajo beumln lojeumln e
pushteteve
Para disa koheumlsh dikush nga departamenti i gazetariseuml neuml Universitetin
Shteteumlror teuml Tiraneumls i keumlrkoi prof Hamit Boriccedilit studjuesit teuml gazetariseuml
shqiptare qeuml teuml beumlnte njeuml deklarateuml publike pak a shumeuml teuml tilleuml se shtypi
shqiptar neuml koheumln e komunizmit ka geumlnjyer i ka sheumlrbyer sistemit komunist
nuk ka pasqyruar teuml veumlrteteumln etj etj Dhe a doni ta dini se si iu peumlrgjigj
profesori keumlrkeseumls Thjeshteuml me njeuml pyetje po shtypi sot a nuk boton teuml
paveumlrteta a nuk i sheumlrben pushtetit apo interesave teuml pronareumlve teuml medias
Neuml teuml veumlrteteuml ai nuk po mbronte teuml shkuareumln por po kritikonte teuml tashmen
dhe nuk po kishte shpreseuml peumlr njeuml teuml ardhme ndryshe teuml shtypit Nuk dimeuml peumlr
teuml ardhmen se sa do teuml jeteuml numri i pikeumlve qeuml do teuml grumbullojeuml shtypi sa i takon theumlnies seuml fjaleumls seuml lireuml lajmeve teuml veumlrteta investigimeve kurajoze dhe
konsolidimit teuml vendit teuml tij si pushtet i kateumlrt por dimeuml dhe shohim se shtypi
sot eumlshteuml larg pritshmeumlrive teuml publikut teuml atyre qeuml neuml meumlngjese meumlsyjneuml
kioskat ku marrin gazeteumln e tyre teuml preferuar e qeuml mund t‟i keteuml zhgeumlnjyer
prej koheumlsh me peumlrmbajtjen e saj
Koheumlt e fundit neuml njeuml media audiovizive neuml Shqipeumlri u peumlrfunduan peumlrpara
afatit kontratat me disa gazetareuml qeuml drejtonin emisione investigative
kritikuese ndaj qeveriseuml Pavareumlsisht justifikimeve qeuml u thaneuml nga pronari i
medias neuml fjaleuml publiku nuk haneuml bareuml Fshati qeuml duket nuk don kallauz Nga
ana tjeteumlr mbeten neuml keumlmbeuml prej vitesh dhe shtohen akoma meuml shumeuml
emisione qeuml hiqen si teuml paanshme por qeuml drejtueseumlve teuml emisioneve u shkeumllqejneuml syteuml kur foleumlsit neuml panel shprehen kundeumlr opoziteumls apo
justifikojneuml me ccedil‟teuml munden skandalet e njeumlpasnjeumlshme teuml qeveriseuml Ose
gazetareumlt qeuml drejtojneuml emisionet ndeumlrhyjneuml drejpeumlrdrejt peumlr teuml krijuar opinion
si tek teuml ftuarit ashtu edhe tek publiku Megjithateuml peumlr t‟u kthyer tek
gazetareumlt emisionet e teuml cileumlve u mbylleumln peumlr t‟u theumlneuml atyre qeuml t‟a keneuml peumlr
ndereuml qeuml emisionet e tyre kaneuml shqeteumlsuar dikeumlnd deri te qeveria po sjelleuml neuml
ndihmeuml prap ikoneumln e gazetariseuml libaneze qeuml citoi njeuml koleg teuml sajin Ai ishte
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
16
pushuar nga puna prej pronarit teuml
medias ku punonte peumlr shkak teuml
pasqyrimit me besnikeumlri teuml
ngjarjeve neuml ateuml vend dhe diteumln e
ndeumlrprerjeve teuml marreumldheumlnieve
financiare tha neumlse shkarkimi im
eumlshteuml ndeumlshkimi im se pasqyrova neuml media revoltat popullore ndash jam
krenar peumlr keumlteuml
Edhe neuml vende teuml tjera teuml
Ballkanit Pereumlndimor situata e
pavareumlsiseuml seuml medias noton
pothuaj neuml teuml njeumljtat ujeumlra
Politika biznesi dhe pushteti
vijojneuml teuml mbeten ldquopadroneumltrdquo e
veumlrtet teuml medias Peumlrsa i takon
Shqipeumlriseuml nga rreth 25 gazeta teuml
peumlrditeumlshme qeuml botohen teuml gjitha deklarohen se janeuml me humbje e
megjithateuml botohen Ccedildo gazeteuml
shitet seuml paku neumln koston e
prodhimit Por edhe po teuml shitet
me koston apo edhe me ateuml
fitimin minimal prap humbja do
teuml jeteuml e konsiderueshme peumlr
shkak teuml tirazhit teuml uleumlt qeuml shiten
Statistikat peumlr Shqipeumlrineuml thoneuml se
nuk kalon shifra 70-80 mijeuml
kopje qeuml mund teuml jeteuml tirazhi i peumlrgjithsheumlm i teuml gjtha gazetave teuml
peumlrditshme Natyrisht qeuml shifra e
shitjeve neuml njeuml diteuml eumlshteuml akoma
meuml e uleumlt Kjo si rrjedhjojeuml e
numrit teuml pakeumlt teuml popullsiseuml Nuk
e peumlrmireumlsion keumlteuml shifeumlr as oreksi
i madh i shqiptareumlve peumlr teuml lexuar
lajme apo peumlr t‟u marreuml me
politikeumln e kafeneve Kjo neuml njeuml
maseuml teuml madhe eumlshteuml edhe kostoja
e reumlnies seuml besueshmeumlriseuml seuml atyre qeuml shkruajneuml gazetat sepse
lexuesi shqiptar ka 30 vjet qeuml po
edukohet tashmeuml me natyreumln e
lajmeve gjeografineuml e shkrimeve
nivelin dhe cileumlsineuml e tyre
Lexuesi e shikon peumlrditeuml se
gazetari dhe gazetat sot janeuml larg
seuml teuml shkruarit teuml seuml veumlrteteumls dhe
se ato neuml shumiceumln e rasteve
mbrojneuml interesat e njeumlrit apo
tjetrit grup Dhe ccedilka eumlshteuml meuml e
reumlndeumlsishmja lexuesi e dineuml mire se pas ccedildo gazete ka njeuml
financues teuml cilit i interesojneuml
interesat e veta dhe jo teuml publikut
Peumlr numeumlr teuml banoreumlve them se
Shqipeumlria zeuml vendin e pareuml jo
veteumlm neuml rajon peumlr numrin e
madh teuml gazetave peumlr frymeuml teuml
popullsiseuml Sipas Predrag
Vujoviccedil drejtor i shkolleumls seuml Marreumldheumlnieve me Publikun dhe Komunikimit
neuml Serbi nga 10 gazeta teuml peumlrditshme qeuml dalin neuml Serbi veteumlm njeuml e
peumlrditshme i ndjekeuml standartet profesionale Dhe vazhdon ldquosituata nuk ka
qeneuml kurreuml keumlshtu Kemi meuml pak gazeta teuml pavarura dhe meuml shumeuml gazeta qeuml
i sheumlrbejneuml pushtetit dhe koorporataverdquo Peumlr njeuml moment neumlse e
zeumlvendeumlsojmeuml emrin Predrag njeuml emeumlr tipik sllav me emrin Pjeteumlr apo Petrit
shqiptar teuml krijohet peumlrshtypja se ky konstatim i peumlrket Shqipeumlriseuml veccedilse numri 10 i gazetave neuml Serbi duhet zeveumlndeumlsuar me numrin 25 aq sa eumlshteuml
edhe numri i teuml peumlrdishmeve qeuml dalin tek ne
Por liria e shtypit sipas eksperteumlve nuk mungon veteumlm neuml vendet ku
peumlrshkalleumlzohet dhuna drejt lufteumls por edhe aty ku mendojmeuml se kemi paqe
Peumlr gazetaren Chidiac fjala vjen neuml Arabineuml Saudite psh nuk ka lufteuml civile
si neuml Siri a gjetkeuml por njeumlkoheumlsisht nuk ka as liri shtypi Por liria e shtypit
do teuml vijonim ne nuk mungopn veteumlm neuml Turqi ku sundon njeuml regjim i
njohur autokrat e qeuml simulon veteuml ldquogrushte shtetirdquo por edhe neuml regjime
ldquodemokratikerdquo qeuml propagandojneuml me bolleumlk liri e mireumlqeumlnie siccedil eumlshteuml ai i
Tiraneumls apo Beogradit Nuk mund ta masim lirineuml e shtypit me numrin e
madh teuml mediave teuml teuml gjitha llojeve qeuml dalin e qarkullojneuml neuml njeuml vend por me ato ccedilfareuml shkruajneuml e peumlrhapin dhe me sakteumlsineuml e lajmeve qeuml botojneuml me
numrin e madh teuml televizioneve me studio televizive teuml kushtueshme por me
ateuml se ccedilfareuml diskutohet apo lexohet neuml ato studio Nuk mund ta masim lirineuml e
shtypit me numrin e madh teuml revistave teuml luksit ku botohen veteumlm faqe teuml
modeumls pornostare vendet ku mund teuml pushohet kushtuesheumlm etj dhe pak e
aspak pasqyrohet jeta e peumlrditeumlshme e njeuml kombi problemet ekonomike
sociale e psikologjke niveli i arsimimit apo sheumlrbimit sheumlndeteumlsor
Pavareumlsisht se si mund t‟i keteuml marreumldheumlniet me shtypin sot qeuml eumlshteuml
president Trump neuml librin e tij ldquoArti i marreumlveshjesrdquo mes teuml tjerave ka
shkruar ldquoE vetmja gjeuml qeuml ka garanci peumlr t‟i nxitur politikaneumlt teuml veprojneuml eumlshteuml shtypi - ose meuml sakteuml frika nga shtypi Mund teuml ushtroni ccedilfardolloj
presioni teuml beumlni lloj-lloj keumlrkesash e keumlrceumlnimesh teuml dhuroni shuma teuml
meumldha parash peumlr fushateumln e tyre dhe zakonisht nuk beumljneuml asnjeuml ndryshim
Por neumlse krijoni mundeumlsineuml qeuml shtypi teuml shkruaj keq peumlr ta qofteuml edhe neuml njeuml
publikim teuml panjohur shumica e politikaneumlve do teuml hidhen neuml veprimrdquo
Por qeuml shtypi teuml luaj veumlrteteuml keumlteuml rol dmth ta keneuml frikeuml ldquoteuml keumlqinjteumlrdquo (neumln
keumlteuml epitet po i bashkoj uneuml teuml gjitheuml ata qeuml meritojneuml teuml shruhet keq peumlr ta)
shoqeumlria duhet teuml keteuml gazetareuml apo intelektualeuml qeuml nuk tremben prej ccedilmimit
qeuml do teuml u duhet ndoshta teuml paguajneuml peumlr denoncimin e tyre neuml shtyp Terreni
meuml i peumlrshtatsheumlm ku mund teuml kultivohet e zhvillohet ldquobima e seuml keqesrdquo eumlshteuml ajo tokeuml (vend komb) ku teuml mireumlt rrineuml duarkryq ku shoqeumlria nuk ka
neuml krye teuml tyre lidereuml teuml veumlrteteuml ku kompromisi me teuml keqen ka daleuml neuml plan
teuml pareuml Por qeuml teuml veprojneuml teuml mireumlt shtypi duhet teuml jeteuml i pari qeuml duhet teuml
beumlhet fidanishtja e rritjes seuml fidaneumlve teuml mireuml Shtypi nuk duhet teuml refuzojeuml
botimin e shkrimeve ku denoncohet e keqja ccedilfardo interesash qeuml teuml preken
Madje jo veteumlm kaq ai duhet teuml marreuml neuml mbrojtje artikullshkruesin qeuml pati
guximin teuml ngrihet kundeumlr seuml keqes dhe jo ta sheseuml ateuml ldquopeumlr peseuml parerdquo Neumlse
shtypi nuk e ben keumlteuml ateumlhere si do t‟a meritojeuml cileumlsimin ldquopushteti i kateumlrtrdquo
neuml njeuml shoqeumlri demokratike Keumlsisoj ai rezulton jo ldquoi kateumlrtirdquo por as ldquoi
kateumlrmbeumldhjetirdquo pushtet sepse ai spostohet prej pushtetit teuml paraseuml pushtetit
teuml korrupsionit krimit pushtetit teuml fitimeve luksit etj etj
Nuk ka pak raste kur pronareumlt e mediave e masin lirineuml e tyre me cakun ku
fillon ldquoe drejta e pushtetit politik peumlr teuml prekur lirineuml e interesave teuml tyre
personalerdquo dhe jo lirineuml e teuml drejteumls peumlr teuml informuar opinionin publik Neuml
keumlto raste kultivohet ldquoe drejta negativerdquo e liriseuml seuml shtypit Seuml paku peumlr
Shqipeumlrineuml ky fenomen eumlshteuml shumeumlzuar vitet e fundit Sipas analisteumlve qeuml i
ndjekin dhe komentojneuml keumlto statistika pjesa deumlrmuese e gazetave dhe
televizioneve private shqiptare janeuml neuml proneumlsi teuml biznesmeneumlve qeuml nuk kaneuml
biznes teuml pareuml median Kryesisht janeuml firma teuml fuqishme ndeumlrtimesh etj qeuml
me median e tyre mbrojneuml seuml pari interesat personale por jo teuml shoqeumlriseuml Ka
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
17
neuml Tiraneuml media qeuml qytetareumlt
kaneuml filluar t‟i emeumlrtojneuml
ldquoPerandori mediashrdquo Teuml tilla si
ldquoPerandoria Klanrdquo ldquoTop Chanalrdquo
apo edhe ndonjeuml gazeteuml e shkruar
qeuml peumlrdoret peumlr teuml mbuluar
biznese teuml tjera Prej vitesh ka pronareuml mediash qeuml hyjneuml neuml
zyreumln e kryeministrave si neuml
shteumlpineuml e tyre Qeuml emeumlrojneuml
drejtoreuml zeumlveumlndeumlsministra e
ambasadoreuml me shumiceuml por
edhe ministra pavareumlsisht
peumlrvojeumls dhe zoteumlsiseuml qeuml kaneuml peumlr
teuml drejtuar Dhe keumlteuml e beumljneuml si me
kryeministra teuml djathteuml ashtu
edhe teuml majteuml
Ateumlhereuml sa janeuml teuml gatsheumlm keumlta njereumlz (qeuml kaneuml mediat pas vetes)
qeuml teuml paguajneuml peumlr lirineuml e veumlrteteuml
lirineuml pozitive teuml shtypit Neumlse
dhjetra gazetareuml meuml seuml paku
humbin puneumln burimin e
mbajtjes seuml familjes s tyre teuml tjereuml
si libanezja Chidiac humbin
gjymtyreumlt e trupit si ccedilmim se
kaneuml theumlneuml teuml verteteumln apo meuml
keq kur vriten e zhduken duke
paguar ccedilmim capital keumlto soj mediash qeuml kemi ne neuml Shqipeumlri
nuk paguajneuml si ccedilmim peumlr
theumlnien veteumlm teuml seuml veumlrteteumls asnjeuml
qindarkeuml qeuml peumlrfitojneuml prej
pushtetit Nuk paguajneuml ldquoasnjeuml
diteuml mangutrdquo neuml pushimet e luksit
apo nuk refuzojneuml qofteuml edhe njeuml
darkeuml neuml shoqeumlrineuml e
pushtetareumlve neumlpeumlr hotelet e
shtrenjta
Natyrisht qeuml qeveria ka pjeseumln e
hallkave teuml sajeuml neuml zinxhirin e
liriseuml seuml medias neuml vendin e veteuml
dhe se politika e sajeuml duhet teuml
peumlrmireumlsohet vazhdimisht neuml keumlteuml
drejtim Peumlr mua qeveri-shtyp
nuk duhet teuml rrineuml as afeumlr as larg
Afeumlr-ngrohen larg-ftohen Teuml dya
janeuml teuml deumlmshme ldquoNgrohjardquo na
beumln paleuml ftohja na beumln qeuml teuml
luleumlzojeuml kritika jodashamireumlse e
peumlr interesa meskine Qeveriteuml le teuml beumljneuml puneumln e tyre por neuml keumlteuml
kontekst mediat duhet teuml luftojneuml
teuml peumlrmireumlsojneuml imazhin e tyre
dhe teuml mos ankohemi se ldquona
mungojneuml liriteuml pozitiverdquo kur neuml
shumeuml raste tentojmeuml teuml kemi ldquoliri
negativerdquo Neuml keumlteuml rast shtypi ka
shkareuml nga misioni i vet Ateumlhereuml
ccedildo njeri duhet teuml keteuml njeuml gazeteuml peumlr teuml mbrojtur interesat e veta
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
18
Mag phil Dr Kurt Gostentschnigg Graz
Kombi si Shpirt Kolektiv (pjesa e dyteuml)
Njeuml krahasim i pareuml i ccedileumlshtjes shqiptare me ccedileumlshtjen indiane neuml driteumln e Jogeumls Integrale teuml Shri Aurobindos
Peumlr temeumln toneuml teuml peumlrgjithshme me reumlndeumlsi janeuml theumlniet e
Shri Aurobindos dhe teuml Neumlneumls mbi nivelet universale teuml
Koshienceumls pjeseumlt e Qenies seuml njeriut dhe Qenien
Kolektive7Neuml organizimin e pjeseumlve teuml Qenies ka dy
sisteme teuml cilat janeuml njeumlkoheumlsishtaktivedhe janeuml teuml
ndeumlrthurura me njeumlri-tjetrin njeuml sistem vertikal dhe njeuml
sistem koncentrik8Sistemi vertikal eumlshteuml si njeuml shkalleuml e cila peumlrbeumlhet nga nivelet e ndryshme teuml Koshienceumls
duke i renditur nga meuml i uleumlti Jokoshienca deri tek meuml i
larti Sat-Ccedilit-TapasShakti-Ananda (sanskr sat-cit-
tapasśakti-ānanda)Hemisfera Meuml E Larteuml mbreteumlria e
Frymeumls seuml peumlrkryer e teuml peumlrhershme ndahet nga
Hemisfera Meuml E uleumlt ku Fryma9 eumlshteuml e mbuluar nga
MentaljaMendja VitaljaJeta dhe
MateriaFizikjaTrupi neumlpeumlrmjet nivelit ndeumlrmjeteumlsues
teuml Mbimentales e cila peumlrfshin edhe disa nivele teuml tjera
ndeumlrmjeteumlsuese Hemisfera Meuml E Larteuml dhe Nivelet
Ndeumlrmjeteumlsuese seuml bashku peumlrbeumljneuml Mbikoshienceumln e cila peumlrbeumlhet nga nivelet meuml teuml larta teuml Koshienceumls mbi
Mendjen e zakonshme nga e cila Koshienca Meuml E Larteuml
zbret poshteuml neuml nivelet meuml teuml uleumlta teuml Qenies peumlr teuml
zhvilluar ngadaleuml njeriun spiritual nga gjendja e gjysmeuml-
kafsheumls mentale Mbikoshienca peumlrfshin nivelet peumlrtej
Mentales dmth Realitetin Suprem teuml quajtur Sat-Ccedilit-
TapasShakti-Ananda Teuml Qeneuml-Koshienceuml-Forceuml-
Lumturi dhe Supramentalen si dhe ndash neuml rend zbriteumls ndash
nivelet meuml teuml larta teuml Mentales dmth Mbimentalen
Mentalen Intuitive Mentalen E Ndriccediluar dhe Mentalen
Meuml Teuml Larteuml
Qenia Hyjnore E Vetme ka kateumlr aspekte Teuml Qeneuml
(Sat) Koshienceuml (Ccedilit) Forceuml (TapasShakti) dhe
Lumturi (Anandeuml) Hyjnorja Qenia Supreme nga e cila
teuml gjitheuml vijneuml neuml teuml cileumln teuml gjitheuml janeuml dhe tek e cila teuml
gjitheuml kthehen eumlshteumlTeuml Qeneuml-Koshienceuml-Forceuml-
Lumturi(Sat-Ccedilit-TapasShakti-Ananda) Ajo
manifestohet si Teuml Qeneumlt e pafund esenca e seuml cileumls
7Sri Aurobindo (2003) The Future Evolution of Man The Divine Life
upon Earth Compiled with a Summary and Notes by P B Saint-Hilaire
Twin Lakes Lotus Press (shqip Shri Aurobindo (2014) Evolucioni i
ardhsheumlm i njeriut Jeta hyjnore neuml Tokeuml Veteumlbotim me njeuml hyrje teuml
holleumlsishme teuml botuesit dhe peumlrkthyesit Kurt Gostentschnigg neuml ccedileumlshtje
peumlrkthimore dhe terminologjike si dhe neuml biografineuml dhe vepreumln e
autorit) The Psychic Being (1999) Soul Its nature mission and
evolution Selections from the works of Sri Aurobindo and The
Mother Twin Lakes Lotus Press (shqip Qenia Psikike (2014)
Shpirti natyra misioni dhe evolucioni i tij E peumlrpiluar nga veprat e
Shri Aurobindos dhe e NeumlneumlsVeteumlbotim me njeuml hyrje teuml holleumlsishme teuml
botuesit dhe peumlrkthyesit Kurt Gostentschnigg neuml ccedileumlshtje peumlrkthimore dhe
terminologjike si dhe neuml biografineuml dhe vepreumln e autoreumlve) Our Many
Selves (2002) Practical Yogic Psychology Selections from the works
of Sri Aurobindo and the Mother Compiled with an Introduction by A
S Dalal Twin Lakes Lotus Press CWSAVeumlll 25 The Human Cycle
and The Ideal of Human Unity 8 Lidhur me paragrafeumlt vijueseumlshih Our Many Selves (2002) f xix-
xxxv dhe 11-103 9bdquoFrymeumlldquo neuml kuptimin e Shpirtit Teuml Veteumlm Teuml Peumlrgjithsheumlm e
Hyjnores e Pereumlndiseuml e Zotit
eumlshteuml Koshienca me Forceumln e saj teuml brendaqeneumlsishme
Esenca e Koshienceumls eumlshteuml Lumturi
veteumlgeumlzimldquoSatccedilittapasananda eumlshteuml njeuml Teuml Qeneuml e
peumlrhershme e cila jemi ne pastaj njeuml Koshienceuml e
peumlrhershme e cila veumlshtron puneumlt e saja brenda nesh
dhe teuml tjereumlve njeuml vullnet i peumlrhersheumlm ose njeuml Forceuml e
peumlrhershme e asaj Koshience e cila shprehet neuml veprimtari teuml pafund njeuml Lumturi e peumlrhershme e cila i
geumlzohet vetvetes dhe teuml gjitha veprimtarive teuml saja Ajo
veteuml si Meuml E Larta eumlshteuml e qeumlndrueshme e
pandryshueshme e pakoheuml e pahapeumlsireuml dhe e qeteuml neuml
pafundeumlsineuml e veprimtarive teuml saja jo e ndryshuar nga
ndryshimet e tyre jo e ndareuml nga shumeumlsia e tyre jo e
zmadhuar ose e zvogeumlluar nga zbaticat dhe baticat neuml
detrat e koheumls dhe hapeumlsireumls jo e ccediloroditur nga
kontradiktat e tyre teuml dukshme ose e kufizuar nga
kufizimet e tyre teuml synuara nga Hyjnorja
Satccedilittapasananda eumlshteuml uniteti i shumanshmeumlriseuml seuml gjeumlrave teuml manifestuara harmonia e peumlrhershme e teuml
gjitha variacioneve dhe kundeumlrshtive teuml tyre peumlrsosuria
e pafund e cila i justifikon kufizimet e tyre dhe eumlshteuml
qeumlllimi i papeumlrsosmeumlrive teuml tyrerdquo10
Supramentalja eumlshteuml Koshienca E Seuml Veumlrteteumls dija
hyjnore Koshienca dhe Forca meuml e larteuml hyjnore teuml
cilat veprojneuml neuml univers Ajo eumlshteuml njeuml parim i
Koshienceumls i cili qeumlndron sipeumlr Mendjes dhe ekziston e
vepron neuml teuml veumlrteteumln dhe unitetin themelor teuml gjeumlrave
dhe jo sikurse Mendja neuml shfaqjet dhe ndarjet e tyre
fenomenale Karakteri i saj fundamental eumlshteuml dije neumlpeumlrmjet identitetit me aneuml teuml seuml cileumls njihet Vetja Teuml
Qeneuml-Koshienceuml-Forceuml-Lumturi HyjnoreSat-Ccedilit-
TapasShakti-Ananda dhe gjithashtu e veumlrteta e
manifestimit Sipas Shri Aurobindos termi
ldquoSupramentalerdquo do teuml thoteuml njeuml nivel mbikoshient i
Qenies qeuml ndodhet jo veteumlm sipeumlr Mendjes por edhe
peumlrtej asaj sepse ai eumlshteuml radikalisht i ndrysheumlm nga ajo
Supramentalja eumlshteuml peumlrtej dhe e ndryshme jo veteumlm neuml
lidhje me Mendjen e zakonshme por edhe neuml krahasim
me nivelet mbikoshiente teuml Mendjes dmth me
Mentalen Meuml Teuml Larteuml Mentalen E Ndriccediluar Mentalen Intuitive dhe Mbimentalen Ndeumlrsa teuml gjitha keumlto nivele
mbikoshiente teuml Mendjes janeuml peumlrzierje teuml driteumls dhe
erreumlsireumls teuml dijes dhe padijes Supramentalja eumlshteuml
Koshienca E Seuml Veumlrteteumls totalisht pa
padijeldquoSupramentalja eumlshteuml neuml esenceumln e saj teuml
mireumlfillteuml njeuml Koshienceuml E Seuml Veumlrteteumls gjithnjeuml e lireuml
nga padija njeuml koshienceuml e cila eumlshteuml themeli i
ekzistenceumls soneuml aktuale natyrale ose evolucionare dhe
nga e cila natyra brenda nesh peumlrpiqet teuml arrijeuml tek
veteumldija dhe boteumldija dhe tek njeuml koshienceuml e drejteuml dhe
10
Sri Aurobindo (1970) The Synthesis of Yoga Pondicherry Sri
Aurobindo Ashram f 395 keumltu dhe neuml vijim e peumlrkthyer nga autori
Kurt Gostentschnigg nga anglishtja neuml shqipe
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
19
njeuml peumlrdorim i drejteuml i ekzistenceumls soneuml neuml univers
Supramentalja ngaqeuml eumlshteuml njeuml Koshienceuml E Seuml
Veumlrteteumls e zoteumlron keumlteuml dije teuml brendaqeneumlsishme dhe
keumlteuml fuqi teuml ekzistenceumls seuml veumlrteteuml Rrjedha e saj eumlshteuml e drejteuml dhe mund teuml shkojeuml direkt tek qeumlllimi i saj Fusha
e saj eumlshteuml e gjereuml dhe mund teuml beumlhet madje e
pakufishme sepse natyra e saj e mireumlfillteuml eumlshteuml dije
Ajo nuk duhetteuml fitojeuml dije por e zoteumlron ateuml neuml teuml
drejteumln e vet Hapat e saj nuk janeuml nga padija neuml njeuml
driteuml teuml papeumlrkryer por nga njeuml e veumlrteteuml neuml njeuml teuml
veumlrteteuml meuml teuml madhe nga njeuml perceptim i drejteuml neuml njeuml
perceptim meuml teuml thelleuml nga intuita neuml intuiteuml nga
ndriccedilimi neuml ndritshmeumlrineuml absolute dhe teuml pakufi nga
gjereumlsiteuml rriteumlse neuml pafundeumlsineuml e mireumlfillteuml Neuml kulmin e
saj ajo zoteumlron plotdijen hyjnore dhe plotfuqineuml hyjnore Neuml leumlvizjen e sajteuml shkalleumlshkallshmeevolucionare teuml
veteumlmanifestimit neumlpeumlrmjet seuml cileumls ajo do teuml zbulojeuml neuml
fund larteumlsiteuml e veta meuml teuml larta ajo duhet teuml jeteuml neuml
natyreumln e saj teuml mireumlfillteuml esencialisht e lireumlnga padija
dhe gabimi Ajo niset nga e veumlrteta dhe drita dhe leumlviz
gjithmoneuml neuml teuml veumlrteteuml dhe driteumlrdquo11
Midis Supramentales dhe Mentales ka shkallare meuml teuml
larta teuml Mendjes teuml cilat gjenden peumlrmbi Mendjen toneuml
normale dhe ccedilojneuml tek Supramentalja Keumlto stade nivele
teuml njeumlpasnjeumlshme ose fuqi graduale teuml Qenies janeuml teuml
fshehura neuml pjeseumlt tona mbikoshiente Neuml njeuml rend zbriteumls shkallaret e Mentales Seuml Spiritualizuar janeuml si
vijon Mbimentalja me kateumlr nivelet e saja teuml cilat janeuml
Mbimentalja Supramentale Mbimentalja E Mireumlfillteuml
Mbimentalja Intuitive dhe Mbimentalja Mentale si dhe
tri forcat mbimentale Mentalja Intuitive Mentalja E
Ndriccediluar dhe Mentalja Meuml E Larteumlteuml cilatvendosin
kalimin nga Mbimentalja neuml Mentale
Ndeumlrsa Supramentalja eumlshteuml Koshienca totale E Seuml
Veumlrteteumls Mbimentalja si delegatja e Koshienceumls
Supramentale neuml padijen kozmike i teumlrheq poshteuml ndarazi teuml veumlrtetat duke u dheumlneuml atyre njeuml identitet teuml
veccedilanteuml Mbimentalja eumlshteuml ldquonjeuml ekran i ngjashmeumlriseuml
seuml pangjashme neumlpeumlrmjet teuml cilit Supramentalja mund
teuml veprojeuml neuml meumlnyreuml indirekte mbi njeuml injoranceuml
erreumlsira e seuml cileumls nuk do teuml mund teuml duronte ose teuml
merrte ndikimin direkt teuml njeuml drite supreme Pikeumlrisht
projektimi i keumlsaj Mbimentaleje teuml ndritshme mundeumlson
difuzionin e njeuml drite teuml zvogeumlluar neuml padije dhe hedhjen
e keumlsaj hijeje teuml kundeumlrt e Jokoshienceumls e cila kapeumlrdin
gjitheuml driteumlnneuml vetvete Ngaqeuml Supramentalja ia
transmeton Mbimentales teuml gjitha realitetet e saja por
ia leuml asaj trsquoi formulojeuml ato neuml njeuml leumlvizje dhe neuml peumlrputhje me njeuml koshienceuml teuml gjeumlrave e cila eumlshteuml ende
njeuml vizion i seuml veumlrteteumls dhe megjithateuml njeumlkoheumlsisht njeuml
prind i pareuml i injoranceumlsrdquo12 Neuml njeuml leteumlr drejtuar njeuml
sad‟haku13 Shri Aurobindo shkruan ldquo Mbimentalja e
njeh Teuml Vetmin si mbeumlshtetjen esenceumln dhe fuqineuml
fundamentale teuml teuml gjitha gjeumlrave por neuml lojeumln e saj
11
Sri Aurobindo (1989) The Supramental Manifestation
Pondicherry Sri Aurobindo Ashram f 41 v 12
Sri Aurobindo (1970) The Life Divine Pondicherry Sri Aurobindo
Ashram f 278 v 13
Njeuml njeri qeuml peumlrpiqet peumlr veteumlrealizim duke u angazhuar neuml
praktikimin eSad‟haneumls (sanskr Sādhanā) ose Jogeumls
dinamikekarakteristike ajo e veuml theksin neuml fuqineuml e saj
ndareumlse teuml shumeumlsiseuml dhe provon trsquoia japeuml ccedildo fuqie ose
ccedildo aspekti shansin e tij teuml ploteuml teuml manifestimit duke u
mbeumlshtetur neuml teuml qeneumlt njeuml themelor peumlr teuml shmangur disharmoni ose konflikt Ccedildo Pereumlndi siccedil eumlshteuml krijon
boteumln e saj por pa konflikt me teuml tjerat Ccedildo aspekt ccedildo
ide ccedildo forceuml e gjeumlrave mund teuml ndihet neuml energjineuml ose
shkeumllqimin e vet teuml ploteuml teuml veccediluar dhe teuml peumlrpunojeuml
vlerat e veta pa krijuar disharmoni sepse Mbimentalja
zoteumlron sensin e pafundeumlsiseuml dhe neuml pafundeumlsineuml e
veumlrteteuml (jo hapeumlsinore) janeuml teuml mundura shumeuml
pafundeumlsi peumlrputheumlserdquo14
Intuita eumlshteuml njeuml fuqi e Koshienceumls afeumlr dhe e afeumlrme
me dijen origjinale neumlpeumlrmjet identitetit Ccedilka eumlshteuml vizion direkt intim neuml Mentalen Intuitive beumlhet ndriccedilim
neuml Mentalen E Ndriccediluar dhe mendim-dije neuml Mentalen
Meuml Teuml LarteumlKjo Intuiteuml e veumlrteteuml dhe autentike duhet
dalluar nga njeuml fuqi e arsyes mentale e cila mund teuml
ngateumlrrohet shumeuml lehteuml me teuml nga ajo fuqi e arsyetimit
teuml peumlrfshireuml qeuml e arrin konkluzionin e saj me njeuml hop
dhe nuk ka nevojeuml peumlr hapat e zakonsheumlm teuml mendjes
logjike Meqeuml zakonisht intuiteuml do teuml thoteuml fuqia e
kuptimit teuml gjeumlrave neuml meumlnyreuml teuml menjeumlhershme pa
pasur nevojeuml peumlr njeuml argumentim koshient Neuml keumlteuml
kuptim teuml zakonsheumlm intuita mund teuml mbeumlshtetet neuml njeuml
ndjesi ose mund teuml jeteuml njeuml arsyetim i shpejteuml neumlnkoshient dukeu bazuar neuml shenja subtile teuml cilat nuk
kuptohen neuml meumlnyreuml koshiente Por termin ldquoIntuiteumlrdquo i
cili ka njeuml konotacion shumeuml meuml teuml thelleuml Shri
Aurobindo e peumlrdor neuml lidhje me nivelin mbikoshient
poshteuml Mbimentales dhe sipeumlr Mentales SeumlNdriccediluar
Mentalja Intuitive ldquoeumlshteuml gjithnjeuml diccedilka qeuml hidhet direkt
nga njeuml identitet i fshehur Kur koshienca e subjektit
takohet me koshienceumln neuml objekt ateumlhereuml ajo depeumlrton
neuml teuml dhe sheh ndien ose vibron me ateuml teuml veumlrteteuml qeuml ajo
e kontakton dhe pastajprej forceumls seuml takimit Intuita
hidhet jashteuml si njeuml shkeumlndijeuml ose rrufe Ose kur koshienca edhe pa njeuml takim teuml tilleuml shikon brenda
vetes dhe ndien atje neuml meumlnyreuml direkte e intime teuml
veumlrteteumln ose teuml veumlrtetat teuml cilat gjenden neuml brendeumlsi ose
kontakton forcat e fshehura prapa dukjes seuml jashtme
ateumlhereuml shpeumlrthen gjithashtu njeuml driteuml intuitive Ose kur
koshienca takohet me Realitetin Suprem ose Realitetin
Spiritual teuml gjeumlrave dhe qenieve dhe peumlrjetonprej
kontaktit njeuml bashkim me teuml ateumlhereuml shkeumlndija rrufeja
ose flaka e perceptimit intim teuml seuml veumlrteteumls shkreptin neuml
thelleumlsiteuml e sajardquo15
Mentalja E Ndriccediluar eumlshteuml njeuml mendje e driteumls spirituale dhe e veumlshtrimit teuml brendsheumlm Eumlshteuml njeuml shqiseuml
spirituale e cila kap diccedilka nga substanca e seuml veumlrteteumls
Veprimi i saj i cili shoqeumlrohet nga veumlrshimi poshteuml i njeuml
drite teuml brendshme teuml dukshme mund teuml ndriccedilojeuml deri neuml
njeuml fareuml grade pjeseumlt e qenies seuml njeriut nga Mentalja
mbi Vitalen deri neuml qelizat e Trupit Keumltu teuml
menduariteumlshteuml veteumlm njeuml funksion dyteumlsor peumlr teuml
shprehur ccedilfareuml po veumlshtrohet ldquoQarteumlsia e inteligjenceumls
drita e saj e qeteuml e diteumls i hap vend ose i neumlnshtrohet njeuml
14
Sri Aurobindo (1970) Letters on Yoga I f 244 15
Sri Aurobindo (1970) The Life Divine f 946 v
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
20
shkeumllqimi intensiv dhe njeuml ndriccedilimi teuml Frymeumls Njeuml lojeuml e
shkreptimave teuml seuml veumlrteteumls dhe fuqiseuml spirituale hyn me
forceuml nga lart neuml koshienceuml dhe i shton ndriccedilimit teuml qeteuml
e teuml madh dhe zbritjes seuml gjereuml teuml paqes teuml cileumlt e karakterizojneuml ose shoqeumlrojneuml veprimin e parimit meuml teuml
larteuml spiritual njeuml zjarr teuml forteuml teuml realizimit dhe njeuml
ekstazeuml dalldiseumlse teuml dijesrdquo16
Mentalja Meuml E Larteuml eumlshteuml njeuml nivel i pareuml i Koshienceumls
Spirituale njeuml mendim-mentale e ndritshme neuml teuml cileumln
njeriu beumlhet vazhdimisht dhe ngushteumlsisht koshient peumlr
Veten dhe Teuml Vetmin si dhe normalisht di dhe sheh me
keumlteuml koshienceuml Tipari i saj eumlshteuml njeuml njohje automatike e
spontane me karakter kozmik njeuml lloj teumlreumlsie i
veumlshtrimit teuml seuml veumlrteteumls me njeuml shikim teuml veteumlm dhe me formulime teuml mendimit njeuml realizim efektiv i
perceptimeve teuml saja me aneuml teuml veteumlfuqiseuml seuml ideseuml Ky
mendim nuk eumlshteuml njeuml dije e fituar por veteumlzbulimi i
urteumlsiseuml seuml peumlrjetshme Ideteuml e saja mbillen neuml zemeumlr dhe
jeteuml si njeuml forceuml e cila duhet teuml peumlrpunohet ldquoFuqia e
Mentales Meuml Teuml Larteuml spirituale dhe forca e saj e ideve
modifikohen dhe pakeumlsohen gjateuml hyrjes seuml tyre neuml
mendeumlsineuml toneuml Prandaj ato nuk mjaftojneuml peumlr trsquoi
zhdukur gjitheuml keumlto kundeumlrshtime dhe peumlr teuml krijuar njeuml
Qenie Supramentale Mireumlpo ato mund teuml realizojneuml njeuml
shndeumlrrim teuml pareuml i cili mundeumlson njeuml ngjitje teuml
meumltejshme dhe njeuml zbritje meuml teuml fuqishme Ato mund teuml peumlrgatisin njeuml integrim teuml meumltejsheumlm teuml qenies neuml njeuml
forceuml meuml teuml larteuml teuml koshienceumls dhe dijesrdquo17
Megjitheumlse teuml ndara dhe teuml ndryshme Mentalja Vitalja
dhe Fizikja janeuml teuml ndeumlrlidhura dhe ndeumlrveprojneuml
Prandaj ato u japin shkas neumlnndarjeve teuml dallueshme neuml
keumlto pjeseuml kryesore teuml QeniesMentale ose Mendje ka
veccedilaneumlrisht kuptimin e asaj pjese teuml natyreumls e cila ka teuml
beumljeuml me njohjen dhe inteligjenceumln me ideteuml perceptimet
mentale reagimet e mendimit ndaj gjeumlrave me leumlvizjet
dhe formimet veumlrtet mentale vizionin dhe vullnetin mental etj qeuml janeuml pjeseuml e inteligjenceumls seuml njeriut
Mentalja e zakonshme peumlrbeumlhet nga tri pjeseuml kryesore
Mentalja e Mireumlfillteuml Mentalja Vitale dhe Mentalja
FizikeMentalja E Mireumlfillteuml ndahet neuml tri pjeseuml
Mentalja Menduese ose intelekti e zeumlneuml me ide dhe dije
neuml vetvete Mentalja Dinamike e zeumlneuml me nxjerrjen
jashteuml teuml forcave mentale peumlr realizimin e ideve
Mentalja Shpreheumlse e zeumlneuml me shprehjen e ideve neuml
jeteumlMentalja Vitale ose mendja e deumlshireumls eumlshteuml njeuml lloj
ndeumlrmjeteumlseje midis Vitales dhe Mentales Seuml Mireumlfillteuml
Funksioni i saj nuk eumlshteuml teuml mendojeuml dhe teuml arsyetojeuml teuml
perceptojeuml teuml shqyrtojeuml teuml zbulojeuml ose teuml vlereumlsojeuml gjeumlra por teuml planifikojeuml teuml eumlndeumlrrojeuml ose teuml imagjinojeuml
se ccedilka mund teuml beumlhet Mentalja Vitale eumlshteuml njeuml mendje
e vullnetit veprimit dhe deumlshireumls dinamike dhe merret
me shijim dhe pasje forceuml dhe zbatim me geumlzim dhe
vuajtje dheumlnie dhe marrje rritje dhe zgjerim etj
Mentalja Vitale eumlshteuml e peumlrzier me Vitalen Prandaj ajo
nuk qeveriset si Mentalja Menduese nga arsyeja por
nga impulset dhe deumlshirat e Vitales Ajo peumlrpiqet t‟i
justifikojeuml dhe arsyetojeuml veprimet teuml cilat bazohen neuml
16
Po aty f 944 17
Po aty f 944
impulset dhe deumlshirat e VitalesMentalja Fizike merret
veteumlm me gjeumlra fizike Ajo kufizohet nga pamja dhe
peumlrvoja fizike e gjeumlrave i mentalizon eksperiencat e
kontaktit me jeteumln e jashtme dhe me gjeumlrat dhe nuk shkon peumlrtej tyre Mentalja Fizike eumlshteuml e peumlrzier me
Fiziken dhe merr pjeseuml neuml karakteristikat e Koshienceumls
Fizike si plogeumlshti erreumlsireuml dhe peumlrseumlritje mekanike teuml
cilat manifestohen neuml Mendjen Fizike si mpirje mentale
konservatizeumlm dyshim dhe mendime obsesiveMentalja
Mekanike e lidhur ngushteumlsisht me Mentalen Fizike
peumlrseumlrit pa dobi gjithccedilka qeuml ka ndodhur Karakteristika e
saj eumlshteuml ajo e njeuml makine qeuml eceumln pa ndeumlrprerje sa hereuml
qeuml neuml teumlshfaqen mendime
Qenia Vitale ose natyra e jeteumls peumlrbeumlhet nga deumlshirat sensacionet ndjenjat pasionet impulset energjiteuml e
veprimit dhe nga gjitheuml loja e instinkteve posesive dhee
teuml tjerave teuml lidhura me teuml si inati frika lakmia epshi
etj Energjia e jeteumls Prana(sanskr prāṇa) e cila
gjalleumlron trupin eumlshteuml njeuml aspekt i VitalesVitalja
peumlrbeumlhet nga tri pjeseuml kryesore Vitalja Meuml E Larteuml
Vitalja E MesmeVitalja E Mireumlfillteuml dhe Vitalja Meuml E
UleumltVitalja Meuml E Larteuml eumlshteuml Vitalja Mentale dhe
Vitalja Emocionale teuml marra bashkeumlVitalja Mentale u
jep emocioneve deumlshirave pasioneve sensacioneve ose
leumlvizjeve teuml tjera teuml Qenies Vitale njeuml shprehje mentale
neumlpeumlrmjet teuml menduarit teuml folurit ose ndonjeuml meumlnyre tjeteumlrVitalja Emocionale eumlshteuml vendi i ndjenjave teuml
ndryshme si dashuria (njereumlzore) geumlzimi hidheumlrimi
urrejtja etjVitalja E Mesme ose Vitalja E Mireumlfillteuml
eumlshteuml dinamike e ndjeshme dhe e pasionuar Ajo eumlshteuml
vendi i deumlshirave dhe reagimeve meuml teuml forta vitale si
ambicia krenaria frika lavdidashja teumlrheqjet dhe
shtytjet deumlshirat dhe pasionet e teuml gjitha llojeve Peumlrveccedil
keumlsaj ajo eumlshteuml fusha e shumeuml energjive vitaleVitalja
Meuml E Uleumlt peumlrbeumlhet nga leumlvizjet meuml teuml vogla teuml jeteuml-
deumlshireumls dhe jeteuml-reagimeve njereumlzore Ajo merret me
deumlshirat dhe ndjenjat meuml teuml vogla si deumlshira peumlr ushqim deumlshirat seksuale peumllqimet dhe mospeumllqimet mburrja
zeumlnkat deumlshira peumlr leumlvdateuml zemeumlrimi dhe deumlshirat e
tjera teuml vogla teuml ccedildo llojiVitalja Fizike eumlshteuml ajo pjeseuml e
Vitales e cila eumlshteuml e drejtuar ploteumlsisht ndaj gjeumlrave
fizike dhe eumlshteuml e mbushur me deumlshira lakmi dhe
keumlrkesa peumlr keumlnaqje neuml nivelin fizik
(vijon)
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
21
Gjon Keka Graz
Gjergj Kastrioti atlet i liriseuml seuml Arbeumlriseuml
Gjergj Kastriot Skeumlnderbeu nuk ishte veteumlm ldquoAtlet i Krishtitrdquo i shpallur nga
Papa Kaliksti por ai ishte atlet edhe neuml kuptimin fizik Ai kishte trup teuml
zhvilluar teuml njeuml atletiku dhe shumeuml autoreuml e kronisteuml teuml koheumls e theksojneuml
keumlteuml neuml studimet e tyre Por mbi teuml gjitha peumlrveccedil zhvillimit muskulor trupor
qeuml kishte ai ishte edhe njeuml ldquoatlet i lufteumls peumlr lirirdquo ose meuml mireuml mund teuml them
ishte ldquoAtlet i Liriseumlrdquo Neuml lufteuml me akrobacionet e tij dhe strategjineuml e tij teuml
njohur ai korrte fitore neuml teuml gjitha fushat Dhe siccedil meumlsojmeuml nga peumlrvoja liria
keumlrkon atleteuml peumlr teuml mbeumlrritur te qeumlllimi i realizimit teuml saj Por jo veteumlm atleteuml edhe patrioteuml e liridasheumls sepse njeuml shoqeumlri apo individ qeuml nuk e do
lirineuml ai kurreuml nuk mund teuml beumlhet atlet i Liriseuml
Skenderbeu neuml Krujeuml
Edhe atleteumlt e liriseuml e kaneuml derdhur gjakun e tyre neuml rreumlnjeumlt e pemeumls seuml
kombit teuml tyre Kjo peumlr faktin se neumlpeumlrmjet sakrificave teuml tyre neuml rritjen e
Pemeumls seuml Kombit atdheu i tyre ka arritur teuml keteuml shkeumllqimin e driteumls dhe teuml
zhvillimit teuml seuml mireumls seuml peumlrbashkeumlt
Veteumlm mohuesit renegateumlt teuml veumlllazeumlruarit me pushtuesin turk neuml fakt ata
kaneuml neuml zemrat e tyre varrin dhe jo jeteumln e lirineuml ata e peumlrdhosin petkut e
pasteumlr arbeumlror dhe identitetin kombeumltar europian teuml Arbeumlriseuml Zemra e njeuml
shoqeumlrie e njeuml arbeumlrori teuml veumlrteteuml ose eumlshteuml zemeumlr e vulosur me Lirineuml Kastriotiane ose nuk mund teuml jeteuml zemeumlr e njeuml arbeumlrori teuml veumlrteteuml
Skeumlnderbeu ishte ldquoAtlet i Liriseumlrdquo sepse shkronjat e arta teuml Liriseuml i kishte teuml
shkruara neuml brendeumlsineuml e zemreumls seuml tij Gjergj Kastrioti nuk kishte frikeuml nga
sakrifica e madhe peumlr teuml veumlrteteumln dhe drejteumlsineuml ai neuml fakt hoqi doreuml nga liria
e tij neuml momentin kur ndeumlrmori planin e tij teuml madh neuml rikthim peumlr teuml
shpeumltuar lirineuml e Arbeumlriseuml Kjo do teuml thoteuml se ai e vendosi shpirtin dhe veten
neuml teumlreumlsi si flijim peumlr atdheun edhe pse planin e rikthimit e kishte beumlreuml neuml
meumlnyreuml teuml peumlrsosur Edhe peumlrkundeumlr rreziqeve teuml shumta si nga armiqteuml e
jashteumlm ashtu edhe nga ata teuml
brendsheumlm ai mbeti njeuml lider
vizionar njeuml strateg njeuml arbeumlror
besnik i udheumls seuml eteumlrve dhe njeuml
engjeumlll mbrojteumls i themeleve teuml
shtetit teuml Arbeumlriseuml qeuml tashmeuml ishte
rimeumlkeumlmbur dhe unifikuar
Skeumlnderbeu luftoi me guxim dhe
ushtarakisht pro libertate Arberia
et Europa pra peumlr lirineuml e Arbeumlriseuml
dhe teuml Europeumls Kjo e beumln ateuml njeuml
engjeumlll mbrojteumls teuml atdheut teuml
peumlrbashkeumlt europian dhe teuml
civilizimit teuml saj Faleuml liriseuml seuml tij
qeuml i kishte hedhur rreumlnjeumlt neuml zemreumln
e tij e gjitheuml Arbeumlria sepse ai ishte
shpresa e vetme vendi neuml koheumln e
tij geumlzonte lirineuml e veumlrteteuml peumlr teuml jetuar vepruar dhe punuar si
arbeumlror i veumlrteteuml europian Virtytet
e tij konstante e shpaloseumln ateuml jo
veteumlm si njeuml ldquoAtlet teuml Liriseumlrdquo por
edhe si njeuml vizionar e ligjbeumlreumls peumlr
teuml mireumln e vendit teuml tij Veumlrtet po teuml
analizohet neuml teumlreumlsi vepra dhe jeta e
tij neuml sheumlrbim dhe mbrojtje deri neuml
fund teuml jeteumls seuml tij teuml Arbeumlriseuml dhe
Europeumls ateumlhereuml ai del teuml jeteuml edhe
njeuml ldquoAtlet i Liriseumlrdquo njeuml atlet i
famsheumlm inclytus Athleta jo veteumlm i Arbeumlriseuml por edhe i teumlreuml kontinentit
europian ndeumlrsa peumlr shumeuml
historianeuml studiues dhe shkrimtareuml
teuml ndrysheumlm europianeuml Gjergj
Kastriot Skeumlnderbeu ishte Mburoja
Gideoni Athleta Christi
Shpeumltimtari Makabeu etj
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
22
Ylli Prebibaj Tiraneuml
Nikaj-Meumlrturi neuml veumlshtrimin e disa hulumtuesve teuml huaj (pjesa e treteuml)
III
Trasheumlgimia kulturore dhe
natyrore neuml dekadat e para teuml
shekullit XX-teuml
Trasheumlgimia kulturore neuml Nikaj-
Meumlrtur ploteumlson mozaikun e
kultureumls kombeumltare neumlpeumlrmjet
eposit teuml kreshnikeumlve toponimiseuml
arkitektureumls seuml kullave gjameumls seuml
burrave veccedilorive dialektore etj
Krahina nuk u doreumlzua ndaj situatave teuml kobshme ekonomike
qeuml kishte kaluar por vijoi teuml
ruante mrekullisht ndeumlr breza
keumlto referenca identitare
Konsideratat qeuml ndeshim shpesh
se zona teuml caktuara neuml viset
shqiptare u detyruan t‟i
neumlnshtroheshin kulturalisht
sunduesve teuml huaj ndoshta duhen
rivlereumlsuar peumlr aq koheuml sa ldquovisaret kombeumltarerdquo i kemi teuml mireumlruajtura
neuml krahina teuml tjera po shqiptare
siccedil eumlshteuml krahina e Nikaj-
Meumlrturit
Kufiri i sajuar meuml 1913 krijoi
pengesa peumlr zhvillimin e shtetit teuml
ri shqiptar shkaktoi uri dhe
vdekje Gjakova ishte treg peumlr
banoreumlt e fiseve teuml Nikajve
Meumlrturit Gashit Krasniqes
Tropojeumls dhe Pukeumls teuml cileumlt kur peumlrpiqeshin teuml kalonin neuml aneumln
tjeteumlr teuml kufirit rriheshin ose
qeumllloheshin E vetmja alternativeuml
peumlr ta mbeti rrugeumltimi kateumlrditor
peumlr neuml Shkodeumlr (Swire 2005
134) Nga pikeumlpamja kulturore
kjo situateuml ishte njeuml pengeseuml
shumeuml serioze peumlr sigurimin e
mjeteve teuml domosdoshme teuml
puneumls peumlr mbajtjen gjalleuml teuml
traditeumls kulturore Neuml librin Golgota Shqiptare autori shkruan
rreth njeuml episodi kriminal teuml ushtriseuml serbe ku ndaj 70 katolikeumlve nga Nikajt
qeuml po shkonin neuml pazar u krye njeuml masakeumlr e peumlrgjakshme (Freundlich 2010
31)
Keumlta maleumlsore pavareumlsisht mjerimit ekonomik qeuml ishte i duksheumlm e mbajteumln teuml
gjalleuml identitetin kulturor Rapsodeumlt nikajmeumlrturas vijuan leumlvrimin e eposit dhe
keumlngeumlve shekullore neumlpeumlrmjet lahuteumls teli i seuml cileumls peumlr arsyet qeuml peumlrmendem
meuml lart nuk ishte industrial por fije e njeuml bishti kali Keumlshtu ldquoLahuta ndeumlr
malcina ku peumlrdoret (Malcia e Madhe Dukagjini Nikajt e Meumlrtur e megjeuml me
Jugosllavineuml asht e vetmja e dashtun vegeumll muzikore me teuml cileumln zemra e
popullit i shpreheuml ndjesiteuml e veta ma teuml xetat e ma teuml thellatrdquo (Hylli i Driteumls
1931 550) Mbi reumlndeumlsineuml qeuml ka njeuml trasheumlgimi e tilleuml kulturore F Cordignanos neumlnvizon se ldquoKush e ka rujt rodin zakonet gojdhanat shkurt
gjithccedilka asht vizar shpirtuer i kombitrdquo (Hylli i Driteumls 1931 551) Protokolli i
mikpritjes nuk i ka shpeumltuar veumlzhgimit teuml Nopces i cili e peumlrshkruan keumlshtu
ldquoqeumlndrimi i meumltejsheumlm disa diteumlsh neuml Curraj teuml Epeumlr i peumlrket periudhave meuml teuml
keumlndshme teuml udheumltimit tim neumlpeumlr Shqipeumlrirdquo Meuml tej ai veumlren se ldquobanoreumlt e
Currajt (Nikaj) neuml vitin 1908 krahas atyre teuml Meumlrturit u peumlrkisnin njereumlzve
meuml teuml mireuml qeuml kam hasur neuml Shqipeumlrirdquo (Nopsca 2009 207-208)
Harteuml Curraj Epeumlr 1930
Ndeumlrkoheuml pas shpalljes seuml Republikeumls Shqiptare meuml 1925 konstatojmeuml rishtazi
njeuml interesim peumlr zoneumln por tashmeuml neuml fusheumln e njohjes me veccediloriteuml natyrore
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
23
Neuml objektiv ishte tashmeuml
evidentimi i resurseve turistike
hapeumlsireumls gjeografike dhe
itinerareve qeuml lidhin zonat me njeumlra-tjetreumln Disa ekspedita
studimore u ndeumlrmoreumln nga qarqe
profesionale austriake dhe
italiane
Studimi hartografik i peumlrgatitur
nga Instituti Gjeografik Mbreteumlror
Italian meuml 1930 i peumlrket njeuml prej
punimeve meuml teuml mira neuml leumlmin
hartografik si peumlr shkak teuml
peumlrmbajtjes por edhe si produkt shkencor i njeuml prej instituteve meuml
teuml mireumlnjohura ndeumlrkombeumltare
Harta me emeumlrteseuml ldquoCurraj
Epeumlrrdquo na sjell teuml dheumlna
gjuheumlsore topografike dhe
gjeografike peumlr Currajt dhe
rajonet kufitare Kjo eumlshteuml njeuml
harteuml profesionale e peumlrgatitur
mbi kritere qartazi shkencore ajo
i peumlrket vitit 1930 dhe ruhet neuml
fondin e hartave neuml Bibliotekeumln
Kombeumltare neuml Tiraneuml (Insituti Gjeografik Mbreteumlror Italian i
Firenceumls 1930)
Neuml vitin 1930 Gazeta ldquoVullneti i
Popullitrdquo shkruan mbi
eksplorimin e maleve neuml veri teuml
Shqipeumlriseuml nga ana e kateumlr
alpinisteumlve austriake Udheumltimi i
tyre ishte neumln patronazhin e
Seksionit Akademik teuml Isnabrukut Alpinisteumlt kryen
ngjitje neuml Majeumln e Ndeumlrmajeumls
Malin e Thateuml Lugun e
Ndeumlrmajeumls Qafeumln e Pejeumls
Shtegun e Dhenve etj Shoqeumlria
alpine qeuml ndeumlrmori keumlteuml mision neuml
Shqipeumlrineuml e Veriut ishte njeuml
institucion i mireumlnjohur peumlr koheumln
neuml teuml cileumln ishin aktivizuar
alpinisteumlt e Gjermaniseuml dhe
Austriseuml ajo ishte themeluar meuml
1774 dhe kishte 200 000 ndjekeumls (Vullneti i Popullit 1930 1)
Gjashteuml vjet meuml voneuml Hylli i
Driteumls pasqyron njeuml ekspediteuml teuml
disa autoriteteve austriake Neuml
shkrimin ldquonji udheumltim neuml Alpet e
Shqipeumlriseuml seuml Veriutrdquo jepen teuml
dheumlna rreth keumlsaj ekspedite neuml
peumlrbeumlrjen e seuml cileumls ishin Dr Fritz
Lemperg Fehring Steirmark
zonjusha Maria Kainz dhe Severin Kainz Ata mbeumlrriteumln neuml
Shkodeumlr meuml 13 korrik 1936 ku u priteumln me nderime shteteumlrore dhe vijuan
rrugeumltimin teuml shoqeumlruar nga meumlsuesi Rrok Zojzi
Rruga e ndjekur prej tyre ishte Selimaj Lugu i Valboneumls Maja e Hekurave Qafa e Droccedileumls Qereqi Curraj Epeumlr Qafa e Ndeumlrmanjeumls Shala Thethi etj Neuml
fund teuml rrugeumltimit Dr Lemperg ishte shprehur ldquopo pse ju shqiptareumlt nuk
bani reklameuml peumlr keumlto fareuml bukurisheuml qeuml kenirdquo (Hylli i Driteumls 1937 177)
Turisteumlt shton ai janeuml meumlrziteuml veccedil me udheumltime neuml Zviceumlr nga ana tjeteumlr
Shqipeumlrineuml e cileumlson njeuml vend teuml bukur Ai sugjeronte peumlrmireumlsimin e shtigjeve
e ndeumlrtimin e kasolleve alpine Itineraret meuml teuml peumlrshtatshme peumlr t‟u vizituar
konsiderohen
ShkodeumlrndashBogeuml-Xhaj-Pult-Theth
ThethndashCurrajndashSelimajndashRrogam
Tropojeuml-SelimajndashCurrajndashThetheuml
Theth- Qafeuml e Pejeumls-lepush
Sipas tyre do ishte me vend ndeumlrtimi i njeuml qendre botanike e cila teuml peumlrfshijeuml
hapeumlsireumln ThethndashSelimaj-Maja e Hekurave-Curraj-Kakija e Nikajve (Hylli i
Driteumls 1937 179)
IV
Peumlrfundime
Neuml keumlteuml punim trajtuam kontributin e disa hulumtuesve teuml huaj sa i takon
krahineumls seuml Nikaj-Meumlrturit rendit shoqeumlror traditave veccedilorive kulturore dhe
natyrore Hulumtimet dhe botimet e tyre peumlrbeumljneuml njeuml fond teuml dobisheumlm peumlr pasqyrimin e seuml kaluareumls shqiptare ndeumlr shekuj
Neuml keumlto kushte peumlrkthimi dhe botimi i tyre i ploteuml duke respektuar
besnikeumlrisht punimet autentike do e pasuronte meuml tej fondin shqiptar
albanologjik Gjykojmeuml se njeuml nismeuml serioze neuml keteuml drejtim duhet teuml
peumlrfshihet neuml axhendeumln e institucioneve akademike neuml Shqipeumlri dhe neuml
Kosoveuml
Ndeumlrmjet hulumtuesve teuml huaj gjykojmeuml qeuml veprat e Nopccediles dhe Lambertzit
zeumlneuml njeuml vend kryesor peumlr shkak teuml formimit teuml tyre akademik dhe
hulumtimeve teuml gjata qeuml kaneuml kryer Konsiderata joneuml mbeumlshtetet edhe nga interesimi i instituteve shkencore apo shteumlpive botuese teuml mireumlnjohura
ndeumlrkombeumltarisht peumlr botimin e veprave teuml tyre
Reumlndeumlsia e hulumtuesve teuml huaj qeumlndron neuml trajtimin e gjithansheumlm teuml
fenomeneve shoqeumlrore teuml asaj kohe duke trajtuar si aspektet pozitive dhe ato
negative Shmangja e problematikave neuml trajtimet shkencore me peumlrjashtim teuml
atyre qeuml autoreumlt i provojneuml si shtrembeumlrime janeuml pa bazeuml shkencore
Keumlta autoreuml kaneuml krijuar njeuml fond teuml papeumlrseumlritsheumlm studimesh si peumlr krahineumln
e Nikaj-Meumlrturit por edhe peumlr albanologjineuml shqiptare pa teuml cilin nuk do teuml
mundeshim sot teuml kishim teuml shkruar shumiceumln e tematikave qeuml secili syresh ka
trajtuar Neuml keumlto kushte ata zeumlneuml vend teuml posaccedileumlm neuml literatureumln e peumlrjetshme shqiptare
BIBLIOGRAFIA
Burimet arkivore
AQSH F 78
Fondi arkivor i Biblotekeumls Kombeumltare
Organet e Shtypit
Burimi i Kanunit teuml Lekeuml Dukagjinit Prej Dr Franz Baron Nopcsa peumlrktheu F Asallani neuml
Dialeumlria Nr 4 Wien 1920
G Stadtmuller Historija e Shqipeumltare Nr 1-2 Shtypshkronja Franccedileskane Shkodeumlr 1942
Hylli i Driteumls Nr 7-8 Shtpshkronja Franccedileskane Shkodeumlr 1933
Hylli i Driteumls Nr 4 Shkodeumlr 1937
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
24
F Cordignano Kryevepra e A Gjergjit neuml
zhvillim teuml historis shqyptare neuml Hylli i
Driteumls Nr 10 Shkodeumlr 1931
Vullneti i Popullit Interesimi i turistave
gjermane peumlr bukuriteuml e maleve shqiptare
Tiraneuml 1930
Botimet historiografike
Anton Berisha Maximilian Lambertzi peumlr
Epikeumln Gojore Shqiptare neuml Gjurmime
Albanologjike Nr 16 Insituti
Albanologjik i Prishtineumls Prishtineuml 1987
Dom Ernesto Cozzi Studime Etnologjike
teuml Shqipeumlriseuml Srsquoepeumlrme Botimet Fishta
Lezheuml 2017
Ermanno Armao Localitagrave chiese fiumi
monti e toponimi varii di unrsquoantica carta
dellrsquoAlbania Settentrionale Istituto per L‟
Europa Orientale Roma 1933
Franz Baron Nopsca Shqipeumlria Katolike e
Veriut Faik Konica Prishtineuml 2009
Giuseppe Valentini Ligji i maleve
shqiptare nga relacionet e Misionit
Sheumltiteumls teuml Jezuit neuml Shqipeumlri 1880-1932
Plejad Tiraneuml 2007
Joseph Swire Shqipeumlria ngritja e njeuml
mbreteumlrie Dituria Tiraneuml 2005
John Monaghan Peter Just Antropoligjia
SocialndashKulturore Ideart Tiraneuml 2007
Leo Freundlich Golgota e Shqipniseuml
aktakuzeuml kundeumlr shfaroseumlsve teuml popullit
shqiptar Prishtineuml 2010
Maximilian Lambertz Raport mbi
studimet e mia linguistike neuml Shqipeumlri nga
mesi i majit deri neuml fund teuml gushtit 1916
Botimet Franceskane Shkodeumlr 2011
Ndoc Nikaj Kujtime teuml nji jeteumls seuml
kalueme Plejad Tiraneuml 2003
P Fulvio Cordignano S J La Poesia
Epica Di Confine NellrsquoAlbania Del Nord
I Parte Studio Critico-Letterario
Tipograia Liberia Emiliana
EditriceVenezia 1943
Steacutephane Voell Das nordalbanische
Gewohnheistsrecht Curupira Germany
2004
Theodor Ippen Shqipeumlria e Vjeteumlr
Parathanje nga Dr Ardian Klosi Maluka
Tiraneuml 2002
Ylli Prebibaj Diplomacia shqiptare e
viteve 1920-1925 neuml fokusin e shtypit teuml
koheumls neuml Revisteumln Shkencore
Ndeumlrkombeumltare Diskutime Nr 14 Tetoveuml
2015
Zymer Ujkan Neziri Studime peumlr
Folklorin II Epika Gojore dhe
Etnokultura Instituti Albanologjik i
Prishtineumls Prishtineuml 2008
Harta
Harteuml ldquoCurraj Epeumlrrdquo Riliev i bamun meuml
1930 Insituti Gjeografik Mbreteumlror Italian
i Firenceumls (shih fondi i hartave neuml
Biblotekeumln Kombeumltare Tiraneuml)
Uebe
httpwwwbkshalkatalogulibrarywww
opacwwwrootbeginnerindex_alhtml
wwwsmithsonianmagcom
(Fund)
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
25
Dr Nail Draga Ulqin
Masakra e Tivarit dhe rishkrimi i historiseuml
(Me rastin e 75-vjetorit 1945-2020)
Ndeumlr ngjarjet tragjike teuml popullit
shqiptar qeuml ka teuml beumljeuml me Lufteumln e
Dyteuml Boteumlrore eumlshteuml Masakra e
Tivarit e cila ka ndodhur me 1
prill 1945 Neuml keumlteuml masakeumlr teuml
realizuar nga njeumlsiteuml ushtarake teuml
Jugosllaviseuml aty janeuml likuiduar njeuml
numeumlr i madh shqiptareumlsh nga
Kosova me peumlrmasat e
gjenocidit teuml cileumlt ishin
mobilizuar peumlr teuml ndjekur okupatoreumlt gjermaneuml neuml pjeseumln
pereumlndimore teuml ish-Jugosllaviseuml
Mobilizimi i tyre neuml Kosoveuml ka
pasur njeuml prapavi teuml caktuar
politike sepse si qellim kishte
spastrimin e Kosoveumls nga
shqiptareumlt peumlr teuml realizuar neuml
praktikeuml pushtetin ushtarak i cili
ishte vendosur nga data 8 shkurt
1945 duke beumlreuml riokupimin e
Kosoveumls pa peumlrfillur parimet e Karteumls seuml Atlantikut me pasoja
peumlr shqiptareumlt qeuml eumlshteuml deumlshmuar
neuml vitet vijuese
Me 1 prill u beumlneuml 75- vite (1945-
2020) nga Masakra e Tivarit ku u
likuiduan neuml meumlnyreumln meuml mizore
shqiptareumlt nga Kosova Sipas teuml
dheumlnave del se ky numeumlr shkon
minimalisht nga 1560 shqiptareuml
ndeumlrsa sipas disa peumlrllogaritjeve
arrineuml deri neuml 3764 persona Fjala eumlshteuml peumlr shqiptareumlt teuml cileumlt ishin
teuml mobilizuar si regruteuml ne aradhat
partizane peumlr teuml ndjekur armikun
peumlrfundimisht nga territori i ish-
JugosllaviseumlPor edhe pas
shteumldhjeteuml e peseuml vjeteumlve kjo
tragjedi ende nuk eumlshteuml ndriccediluar
nga studiuesit e ndryshem nga vet
fakti se gjateuml periudheumls seuml sistemit
komunist marrja me njeuml ngjarje teuml
tilleuml ishte e pa preferueshme dhe me pasoja peumlr autoreumlt
Edhe pse ne popull dihej peumlr keteuml tragjedi dhe peumlrshperitej peumlr numrin e teuml
vrareumlve sakteumlsisht pak kush dinte teuml dheumlna teuml sakta sepse arkivat peumlr
shqiptareumlt ishin neumln embargo madje dokumenteumlt gjegjeumlse ka mundeumlsi qeuml janeuml
zhdukur nga ato teuml cileumlt kaneuml realizuar keteuml masakeumlr
Deumlshmi autentike e atyre qeuml peumlrjetuan masakren Por veteumlm pas deumlshtimit teuml sistemit monist dhe vendosjes seuml pluralizmit nga
viti 1990 opinioni i gjeumlreuml filloi teuml njihej meuml ne detaje peumlr keteuml masakeumlr e ate
duke iu falenderuar deumlshmitareumlve autentik teuml cileumlt kishin shpeumltuar nga kjo
kasaphane tipike naziste e beumlreuml nga pjeseumltareumlt e aradhave partizane jugosllave
gjoja ldquonacional-ccedillirimtarerdquo Dhe janeuml keumlto individ teuml cileumlt e peumlrjetuan personalisht keteuml masakeumlr teuml cileumlt kaneuml dheumlneuml kujtimet e tyre peumlr keteuml kalvar teuml
shqiptareumlve nga mobilizimi i tyre neuml Kosoveuml dhe rrugeumltimi ne relacionin
Prizren-Kukeumls-Shkodeumlr-Tivar
Ndeumlr ta beumln pjeseuml edhe Azem Hajdini-Xani i cili opinionit i ka dhuruar librin
ldquoTragjedia e Tivaritrdquo botuar neuml Shtutgard neuml Gjermani neuml vitin 1990 dhe meuml
pas ribotuar neuml Prishtineuml neuml vitin 1998 Po ashtu ky autor ka botuar edhe njeuml
botim tjeteumlr me titull rdquoMasakra e Tivaritrdquo-Memoare Prishtineuml 1998 duke
prezentuar deumlshmi autentike teuml personave teuml cileumlt kaneuml mbetur gjalleuml Edhe pse
ne ndeumlrkoheuml janeuml botuar edhe disa studime nga autor teuml tjereuml peumlr keteuml
masakeumlr(MPirraku UButka etj) botimi i keumltyre materialeve nga autori i cili e ka peumlrjetuar drejteumlpeumldrejt keteuml masakeumlr peumlr momentin sheumlrben si leumlndeuml bazeuml
dhe e domosdoshme peumlr teuml trajtuar keteuml tragjedi teuml beumlreuml nga komunistet ne prag
teuml peumlrfundimit teuml Lufteumls seuml Dyteuml Boteumlrore sepse arkivat ende janeuml teuml mbyllura
peumlr hulumtuesit shqiptareuml
Nisja nga Prizreni peumlr neuml Tivar Peumlr teuml beumlreuml ploteumlsimin e Armateumls IV teuml Jugosllaviseuml peumlr neuml Frontin VP teuml
bregdetit teuml Adriatikut ne saje teuml teuml dheumlnave teuml publikuara del se ne mars dhe
prill teuml vitit 1945 u deportuan 22017 lufteumltareuml shqiptareuml nga Kosova Ata janeuml
deportuar ne formacione ushtarake teuml cilat quhen eshalone qe gjateuml muajve
mars-prill 1945 nga Prizreni peumlr neuml Tivar gjithsejt ishin gjashteuml eshalone teuml
tilla Keumlshtu neuml mars janeuml deportuar tre eshalone eshaloni i pareuml me 3700 lufteumltareuml niset nga Prizreni meuml 2431945 dhe arrin neuml Tivar meuml 2931945
eshaloni i dyteuml meuml 4700 lufteumltareuml niset nga Prizreni meuml 2631945 dhe arrineuml
neuml Tivar meuml 3131945 dhe eshaloni i treteuml me 2700 lufteumltareuml shqiptareuml niset
nga Prizreni me 2731945 dhe arrin neuml Tivar meuml 1 prill 1945 Ndeumlrsa gjateuml
muajit prill janeuml deportuar edhe tre eshalone teuml tjera eshaloni i pareuml me 1506
lufteumltareuml niset nga Prizreni meuml 19 prill 1945 eshaloni i dyteuml me 2601 lufteumltareuml
niset nga Prizreni meuml 20 prill 1945 dhe eshaloni i treteuml me 1216 lufteumltareuml niset
nga Prizreni meuml 24 prill 1945Ndeumlrsa meuml pas nga Prizreni niset njeuml eshalon i
veccedilanteuml me 5323 lufteumltareuml shqiptar nga Maqedonia ne diteumlt e para teuml prillit teuml
vitit 1945
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
26
Pse po largoheshin lufteumltareumlt
nga Kosova Duke marreuml parasysh se
operacionet luftarake kundeumlr nazistave gjermaneuml ne Lufteumln e
Dyteuml Boteumlrore kishin marreuml fund
nga fundi i viti 1944 me teuml drejt
beumlheumlt pyetja se pse i deportuan
lufteumltareumlt shqiptareuml nga Kosova
Peumlrgjigja ishte e qarteuml sepse
planifikohej njeuml hakmarrje ndaj
shqiptareumlve teuml Kosoveumls peumlr
humbjen qe kishin peumlrjetuar
formacionet ushtarake teuml
partizaneumlve jugosllaveuml ne lufteumln ndaj lufteumltareumlve teuml Shaban
Polluzheumls Ndeumlrsa nga ana tjeteumlr
si qellim ishte largimi nga
Kosova i atyre lufteumltareumlve teuml cileumlt
mund teuml beumljneuml rezistenceuml peumlr
vendosjen e pushtetit ushtarak
serb gjegjeumlsisht ripushtimin serb
teuml Kosoveumls ne saje teuml vendimeve
teuml meuml vonshme
Teuml mobilizuarit iu ngjanin
robeumlrve Edhe pse teuml gjitheuml teuml tubuarit nga
aneuml teuml ndryshme teuml Kosoveumls
kishin premtime se do teuml
deportoheshin me statusin e
lufteumltareumlve peumlr teuml ndjekur armikun
ne vijen e frontit neuml veripereumlndim
teuml Adriaktikut(Isteumlr-Slloveni) nga
momenti i pareuml neuml Prizren u verejt
se do teuml jeteuml teumlreumlsisht
ndrysheNeumlse deri aty ata ishin teuml
armatosur dhe teuml peumlrcjellur me oficereuml shqiptareuml meuml tu nisur nga
Prizreni peumlrcjelljen e moren
oficeret serbo-malazez ndeumlrsa po
ashtu u detyruan peumlr teuml doreumlzuar
armet me pretekst se rruga eumlshteuml e
gjateuml dhe do teuml lodheni pa nevojeuml
pra ata u nisen nga Prizreni teuml
paarmatosur teuml pa ushqyer teuml
lodhur teuml paveshur dhe ne kushte
higjenike teuml papeumlrshtatshme Ishte
ky eshaloni i dyteuml qeuml eumlshteuml nisur
nga Prizreni meuml 26 mars ku pjeseumltareumlt e tij do teuml peumlrjetojneuml
gjenocid teuml pa pareuml ne qytetin e
Tivarit teuml Ri
Gjateuml rrugeumls atyre iu ndalohej
dalja nga kolona qofteuml peumlr teuml pireuml
ujeuml apo kryer nevoja fiziologjike
Kush kishte guxim teuml vepronte
ndryshe e peumlsonte me jeten sepse
pushkatohej neuml vend Nga njeuml
sjellje e tilleuml e oficereumlve peumlrcjelles teuml cileumlt vrisnin kur kishin deumlshireuml
e flisnin fyerjet meuml vulgare ndaj shqiptareumlve tash teuml gjitheuml e kishin teuml qarteuml se
nuk janeuml meuml lufteumltareuml por iu ngjanin robeumlrve teuml lufteumls Dhe nga njeuml situateuml e
tilleuml dramatike gjateuml rrugeumls deri ne Shkodeumlr numri i teuml vrareumlve kishte arritur
deri neuml 800 lufteumltareuml teuml cileumlt janeuml gjuajtur neuml lumin Dri Buneuml etj
Pamjet e Tivarit paralajmeumlronin masakren Me teuml arritur neuml Tivarin e Ri eumlshteuml veumlrejtur njeuml moblizim i madh i popullateumls
vendore ku me ta ishin seuml bashku edhe njeumlsiteuml ushtarake teuml Brigadeumls seuml Dhjeteuml
Malazeze teuml armatosur ne ccedildo aspekt athua se janeuml duke pritur njeumlsiteuml e
armikut U pa qarteuml komploti dhe gracka e pregatitur por ata prisnin veteumlm
shkasinNe qendeumlr teuml Tivarit teuml Ri pasi i kaneuml udheumlruar peumlr teuml pushuar ne afeumlrsi
teuml tyre ishte njeuml krua ku shqiptareumlt shprehen keumlrkeseumln peumlr teuml pireuml ujeuml por
oficereumlt reaguan ashpeumlr duke mos iu mundeumlsuar dhe fyer ata neuml aspektin
nacional duke vrareuml tre shqiptareuml ndeumlrsa nga plumbat e tyre kishin vrareuml
ldquogjojardquo njeuml ushtareuml malazias Ky ishte njeuml tjeteumlr pretekst peumlr teuml vrareuml shqiptareuml andaj peumlr keteuml ldquovepeumlr ldquo e cila nuk ishte beumlreuml nga shqiptareumlt ata pushkatuan 100
ushtareuml shqiptareuml sikurse nazisteumlteumlt gjermaneuml koheuml meuml pareuml Nga kjo e papritur
shqiptareumlt ishin teuml vetdijsheumlm se njeuml tragjedi e tilleuml nuk do teuml peumlrfudnoj meuml
kaq sepse ishin teuml rrethuar nga teuml gjitha aneumlt
Ndeumlrtesa e Monopolit teuml Duhanit ferri i shqiptareumlve
Ata meuml pas ne koloneuml i detyruan teuml ecin dhe i vendosen ne objektin e
Monopolit teuml Duhanit neuml afeumlrsi teuml portit Ishte kjo njeuml ndeumlrteseuml tre kateumlshe ku i
detyruan teuml hyjneuml brenda ndeumlrsa teuml tjereumlt u vendosen neuml oborr pra teuml gjitheuml
grumbull e jo ne koloneuml sepse keumlshtu mundeumlsia peumlr t‟i shfarosur ishte meuml e
madhe Dhe nuk ka vonuar shumeuml ne teuml gjitheuml shqiptareumlt si brenda ne ndeumlrteseuml
e neuml oborr eumlshteuml qitur me teuml gjitha mjetet luftarake rreh dy oreuml dhe neuml oborr dhe shesh ku ishin rreth 3000 veta nuk mbeti njeumlri i gjalleuml neuml keumlmbeuml sepse u beuml
kasaphaneuml e veumlrteteuml dhe kudo u beuml lumeuml gjaku E teumlreuml kjo masakeumlr ka zgjatur
rreth njeuml oreuml e gjysmeuml duke filluar neuml ora 14 teuml dateumls 1 prill 1945 Pateumln fat teuml
shpetojneuml veteumlm ata qe ishin ne katin e larteuml teuml ndeumlrteseumls dhe disa nga eshaloni
i pareuml teuml cileumlt peumlr momentin ishin neuml Tivarin e Vjeteumlr Por tragjedia nderpritet
duke iu falenderuar njeuml automobili i cili brenda kishte disa veumlzhgues
amerikaneuml teuml cileumlt meuml gjaseuml kishin deumlgjuar teuml shteumlnat e armeumlve dhe kishin
ardhur peumlr teuml pareuml vendin e ngjarjeumls Por kriminelet iu doleumln peumlrpara dhe i
binden teuml largoheshin dhe teuml vazhdojneuml rrugeumln peumlr neuml Ulqin Pra nga frika se
do teuml zbulohet krimi ata u detyruan ta nderpresin plojeumln Ishte kjo njeuml rasteumlsi
qeuml teuml shpeumltojneuml disa lufteumltareuml kosovareuml teuml cileumlt do teuml jeneuml deumlshmitareuml teuml keumlsaj masakre edhe pse qeumlllimi i forcave shfaroseumlse teuml partizaneumlve jugosllaveuml ishte
peumlr t‟i vrareuml teuml gjitheuml peumlr teuml mos pasur deumlshmitareuml
Mungojneuml varret e teuml masakruarve
Me pas u mobilizuan teuml gjitheuml qytetareumlt si pleq gra teuml rinj puneumltor e ushtareuml
peumlr teuml pastruar oborrin peumlr teuml humbur gjurmet e keumlsaj vepre mizore Me
kamion kaneuml ngarkuar teuml vrareumlt dhe teuml plagosurir peumlr t‟i deportuar neuml varreza teuml
ndryshme kolektive Madje neuml keteuml transport kaneuml angazhuar edhe ata
shqiptareuml teuml cileumlt kaneuml mbetur gjalleumlEnde nuk dihet se ku janeuml bartur kufomat
dhe varrosur ata Beumlhet fjaleuml peumlr disa vende si ne Tivarin e Vjeteumlr Tugjemil
Zalef dhe ne njeuml shpelleuml neuml malin e Vollujiceumls praneuml detit Por nuk ka dilemeuml
se pjeseumln meuml teuml madhe teuml tyre e kaneuml gjuajtur neuml det
Beumlheumlt pyetja sa janeuml vrareuml ne keumlteuml masakeumlr e sa kaneuml mbetur gjalleuml Pasi nuk
ka teuml dheumlna arkivore andaj i vetmi burim eumlshteuml A Hajdini-Xani i cili thoteuml se
teuml gjalleuml kemi mbetur 810 individeuml ndeumlrsa nga Kosova janeuml nisur 4700
lufteumltareuml nga del se gjateuml rrugeumls dhe ne keteuml masakeumlr janeuml vrareuml e zhdukur 3
890 shqiptareuml teuml Eshalonit teuml dyteuml dhe 420 teuml Eshalonit teuml pareuml pra gjithsej 4
310 individ kaneuml humbur jeteumln ccedileumlshtje qeuml mbesin peumlr hulumtime
Neuml keumlteuml regji shfaroseumlse ka pasur raste qeuml individ teuml ndrysheumlm teuml shpeumltojneuml dhe
teuml ikin neuml drejtime teuml ndryshme por edhe aty neumlse janeuml zbuluar janeuml likuidur
sepse teuml gjitheuml shqiptareumlt janeuml cileumlsuar si armiq nga pushteti ushtarak Ka raste teuml veccedilanta qeuml kosovareumlt janeuml strehuar e mbajtur nga familje shqiptare duke iu
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
27
shpeumltuar jeteumln si ne Tivar Aneuml teuml
Malit dhe Krajeuml ku peumlr raste teuml
tilla egzistojneuml deumlshmi autentike
Tragjedia e cila u hesht peumlr vite
teuml teumlra
Me teuml peumlrfunduar lufta dhe kthimi
i lufteumltareumlve kosovareuml neuml shteumlpiteuml
e tyre kjo ngjarje mori dheneuml por
ishte me pasoja neumlse keumlrkohej e
veumlrteta pse ndodhi ajo Madje ata
teuml cileumlt e peumlrjetuan ishin teuml
keumlrceumlnuar neumlse debatojneuml ne
lidhje mbi keteuml ngjarje e jo meuml teuml
keumlrkojneuml qeuml ajo teuml ndriccedilohet neuml teumlreumlsi
Dhe si peumlr ironi teuml fatit pas keumlsaj
masakre ajo u hesht nga ato teuml
cileumlt eumlshteuml dashur teuml flasin dhe ta
informojneuml opinionin e gjeumlreuml peumlr
keteuml gjenocid teuml beumlreuml nga
partizaneumlt jugosllaveuml duke
keumlrkuar peumlrgjegjeumlsi nga ana e
tyre
Por ndodhi qeuml peumlr keumlteuml masakeumlr te mos flasin kaudrat shqiptare
qofteuml nga Kosova apo nga
Shqipeumlria por peumlr teuml pareumln hereuml teuml
deklarohet A Rankoviqi neuml
Kongresin Themelues teuml PKS meuml
8-12 maj 1945 i cili neuml mes
tjerash ka theumlneuml se rdquoudheumlheqeumlsit e
eshalonit e nxiteumln revolteumln midis
shqiptareumlverdquo duke planifikuar teuml
vrisnin ldquo40 shqiptareuml peumlr njeuml
luftareuml teuml vrareumlrdquo duke vazhduar se ldquoudheumlheqesit taneuml hapeumln zjarr
dhe i vraneuml 300 shqiptareumlrdquo Njeuml e
dheumlneuml e tilleuml edhe pse e
minimizuar shumeuml hereuml deumlshmon
se njeuml masakeumlr e tilleuml ka egzistuar
dhe eumlshteuml realizuar nga forcat
partizane jugosllave qeuml ishin teuml
Brigadeumls seuml Dhjeteuml Malazeze
duke mbetur informata e vetme
zyrtare peumlr keumlteuml masakeumlr
Por edhe pse njeuml nismeuml teuml tilleuml neuml rrugeuml institucionale peumlr teuml
prezantuar dhe hulumtuar teuml
veumlrteteumln eumlshteuml beumlreuml nga Azem
Hajdini si pjeseumlmarreumls i keumlsaj
masakre nga viti 1966 e meuml pas
ccedildo gjeuml mbeti veteumlm ne nismeuml
sepse pushtetit jugosllav teuml koheumls
nuk i ka interesuar e veumlrteta peumlr
keumlteuml tragjedi sepse ishin veteuml
serbo-malazezeumlt teuml cileumlt ishin
skenaristeumlt dhe regjisoreumlt e keumlsaj maskare e cila ishte meuml e madhja
neuml peumlrfundim teuml Lufteumls seuml Dyteuml Boteumlrore ne Evropeumln Juglindore
Peumlrgjegjeumlsia e udheumlheqjes seuml Shqipeumlriseuml
Edhe pse kaneuml kaluar 75 vite nga masakra e Tivarit deri meuml tash nuk kemi pasur rast teuml lexojmeuml diccedilka konkrete neuml lidhje mbi keumlteuml tragjedi nga strukturat
qeveritare teuml Shqipeumlriseuml Madje kjo tragjedi nga ana e tyre eumlshteuml heshtur duke
mos u sheumlnuar as neuml kalendarin e ngjarjeve historike sepse ata janeuml teuml
veteumldijsheumlm peumlr peumlrgjegjeumlsineuml qeuml mbajneuml Sepse si teuml lejohet qeuml teuml kalojneuml
neumlpeumlr territorin e Shqipeumlriseuml eshalone teuml teumlra qytetareumlsh kosovareuml teuml peumlrcjellur
nga ushtarakeumlt serbo-malazez gjoja peumlr teuml marreuml pjeseuml neuml ndjekjen
peumlrfundimtare teuml armikut neuml Isteumlr e Slloveni kur Lufta e Dyteuml Boteumlrore kishte
marrur fund
Objekti i Monopolit teuml Duhanit neuml Tivar-vendi i masakreumls teuml 1prillit 1945
Nuk ka dilemeuml se ishte ky njeuml veprim monstruoz dhe antikombeumltar i
udheumlheqjes seuml Shqipeumlriseuml seuml koheumls e cila ka peumlrgjegjeumlsi peumlr masakren e Tivarit Por neumlse analizojmeuml rrethanat e koheumls qeuml meuml voneuml eumlshteuml njoftuar
opinioni i gjeumlreuml as qeuml eumlshteuml pritur diccedilka konkrete nga udheumlheqja e Shqipeumlriseuml
ose me konkretisht nga ajo e PKSH sepse keumlta ishin si filialeuml e komunisteumlve
jugosllaveuml dhe ishin teuml indoktrinuar nga ideologjia komuniste si rralleuml kush neuml
Evropeumln Juglindore Sepse nga ajo koheuml e deri neuml vitin 1948 me jugosllaveumlt
kaneuml punuar seuml bashku peumlr teuml eliminuar armiqet ideologjikeuml ku egzistojneuml
deumlshmi teuml pakontestueshme sepse individeuml teuml ndrysheumlm shqiptareuml janeuml
arrestuar neuml Shqipeumlri dhe iu janeuml doreumlzuar jugosllaveumlve teuml cileumlt kaneuml
peumlrfunduar meuml pasoja tragjike
Tivari 1945 sikurse Srebrenica 1995 Nuk ka dilemeuml se Masakra e Tivarit e vitit 1945 eumlshteuml pothuaj identike me
masakren e Srebreniceumls neuml vitin 1995 e beumlreuml nga forcat ushtarake serbe ndaj
rreth 8 000 boshnjakeumlve Por keumltu egziston veteumlm njeuml dallim sepse krimi neuml
Tivar eumlshteuml beumlreuml pa pranineuml e forcave ndeumlrkombeumltare ndeumlrsa neuml Srebreniceuml
eumlshteuml beumlreuml neuml prani teuml tyre teuml cileumlt ishin gjoja me mision peumlr teuml mbrojtur keteuml
popullateuml Njeuml rast i tilleuml analogjik ka edhe teuml veccedilanteumln tjeteumlr sepse viktimat e
Tivarit edhe sot janeuml pa varre teuml identifikuara ndeumlrsa ata teuml Srebreniceumls janeuml
identifikuar sepse janeuml gjetur neuml varrezat kolektive meuml ccedil‟rast eumlshteuml beumlreuml
rivarrimi i tyre
Pllaka peumlrkujtimore e cila mungon
Ka ardhur koha qeuml neuml lidhje mbi masakren e Tivarit teuml formohet njeuml komision i veccedilanteuml praneuml Qeveriseuml seuml Kosoveumls peumlr teuml zhvilluar njeuml takim me peumlrfaqeumlsuesit
e Qeveriseuml seuml Malit teuml Zi Nuk ka dilemeuml se ngjarja tragjike e vitit 1945 nuk
mund ta ngarkojeuml me peumlrgjegjeumlsi pushtetin aktual neuml Mal teuml Zi por angazhimi
neuml drejtim teuml ndriccedilimit teuml keumlsaj masakre do teuml ishte neuml favor teuml pushtetit aktual
neuml rrethana teuml reja shoqeumlrore e politike
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
28
Edhe pse kaneuml kaluar 75 vjet nga
kjo masakeumlr ende nuk ka teuml
dheumlna neuml lidhje mbi varret e teuml
masakruarve andaj eumlshteuml obligim moral dhe civilizues qeuml neuml vendin
ku eumlshteuml beumlreuml masakra teuml ngrihet
njeuml memorial apo teuml vendoset njeuml
pllakeuml peumlrkujtimore neuml tre gjuheuml
peumlr teuml njohtuar opinionin e gjeumlreuml
mbi keumlteuml ngjarje tragjike neuml vitin
1945 qeuml ka ndodhur neuml qytetin e
Tivarit
Peumlrfundim
Ndoneumlse kaneuml kaluar 75-vite nga
data e 1 prilit 1945 kur u
masakruan shqiptareumlt nga
Kosova nga ana e strukturave
ushtarake jugosllave teuml koheumls
realizuar sipas njeuml skenari me
qellime shfaroseumlse ndaj
shqiptareumlve nga Kosova ajo
masakeumlr ia kalon ldquoNateumls seuml Sheumln
Bartolomeutrdquo teuml Parisit teuml vitit
1573 qeuml eumlshteuml sinonim peumlr vrasjet
masive teuml kundeumlrshtareumlve ideologjikeuml
Peumlr keumlteuml tragjedi neuml koheumln e
monizmit nuk eumlshteuml guxuar teuml
flitet as teuml shkruhet se pasojat
ishin teuml meumldha Ccedildo informateuml
ishte neuml heshtje sepse politika
komuniste e koheumls si mision
kishte eliminimin e krimeve duke
mos i publikuar ato por e veumlrteta
nuk ka mundur teuml heshtet
Veteumlm pas reumlnies seuml monizmit teuml
mbijetuarit por edhe disa studiues
kaneuml filluar teuml shkruajneuml artikuj e
botime teuml veccedilanta e po ashtu janeuml
peumlrgatitur edhe emisione
televizive Eumlshteuml fatkeqeumlsi qeuml peumlr
keumlteuml masakeumlr nuk ka asnjeuml sheumlnim
neuml librat e shkollave fillore teuml
mesme e universitare sidomos
nga leumlnda e historiseuml dukuri e cila
nuk mund teuml arsyetoheumlt me asgjeuml
Neuml lidhje me keteuml ngjarje tragjike
Keumlshilli Kombeumltar i Shqiptareumlve
neuml Mal teuml Zi neuml Ulqin meuml 30-31
mars teuml vitit 2013 ka organizuar
Konferenceumln shkencore
rdquoMasakra e Tivarit-1945rdquo me
pjeseumlmarrje teuml studiuesve nga
Kosova Shqipeumlria e Mali i Zi
Pas prezantimit teuml kumtesave peumlr
keumlteuml ngjarje (teuml cilat ende nuk janeuml botuar) pjeseumlmarreumlsit meuml pas kaneuml shkuar e
vizituar vendin e krimit teuml Monopoli i Duhanit (31 mars) Ishte ky takimi i
pareuml nga peumlrfaqeumlsuesit e njeuml subjekti teuml shqiptareumlve ku kaneuml marreuml pjeseuml edhe
ish teuml mbijetuar e keumlsaj masakre nga Kosova duke deumlshmuar neuml meumlnyreuml autentike peumlrjetimet e keumlsaj tragjedie
Pasi neuml lidhje me keumlteuml masakeumlr nuk ka asnjeuml teuml dheumlneuml neuml vendin e ngjarjes
duhet beumlreuml ccedilmos qeuml neuml keteuml vend teuml ngrihet njeuml memorial i shkruar neuml tre gjuheuml
kushtuar keumlsaj ngjarje tragjike Njeuml memorial i tilleuml duhet teuml jeteuml monument i
kujteseumls peumlr teuml kaluareumln tashmeumln dhe teuml ardhmeumln peumlr teuml njohtuar opinionin e
gjeumlreuml mbi keteuml masakeumlr qeuml ka ndodhur neuml qytetin e Tivarit Neuml rrethana teuml reja
kur tash Kosova eumlshteuml shtet i pavarur i takon qeveriseuml seuml saj teuml inicojeuml njeuml
ccedileumlshtje teuml tilleuml me pushtetin neuml Malin e Zi
Pjeseumlmarreumlsit e Konferenceumls shkencore te Monopoli i Duhanit neuml Tivar (31 mars 2013)
Andaj ka adhur koha qeuml historia teuml rishkruhet dhe teuml thuhet e veumlrteta peumlr keumlteuml
tragjedi duke eliminuar qasjen ideologjike e pranishme edhe neuml diteumlt tona Neuml
keumlteuml aspekt eumlshteuml obligim profesional teuml hulumtohen arkivat sekrete teuml UDB-eumls
jugosllave peumlr teuml hequr hipotekat nga e kaluara ideologjike qeuml do teuml jeteuml neuml
favor teuml faktografiseuml shkencore si kudo neuml boteumln demokratike
prill 2020
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
29
Prof Dr Lush Culaj Prishtineuml
Qeveria e Durreumlsit dhe ccedileumlshtja kombeumltare
Gjendja neuml Shqipeumlri pas peumlrfundimit teuml Lufteumls seuml Pareuml Boteumlrore ishte e tendosur
Neuml Paris duhej teuml fillonte Konferenca e Paqes Ishte i domosdosheumlm themelimi i
njeuml qeverie teuml re e cila do ti peumlrfaqeumlsonte interesat e vendit neuml vend dhe praneuml
Fuqive teuml Meumldha Peumlr keumlteuml arsye Kongresi i Durreumlsit formoi njeuml qeveri teuml
peumlrkohshme Neuml Kongres qeuml i hapi punimet meuml 25 dhjetor 1918 moreumln pjeseuml 50 peumlrfaqeumlsues nga Shqipeumlria por megjithateuml nuk moreumln pjeseuml peumlrfaqeumlsuesit e
krahinave teuml pushtuara Kryetar i Qeveriseuml u zgjodh Turhan Pasheuml Mehmeti
ndeumlrsa neumlnkryetar Preng Bibeuml Doda
Kongresi i Durreumlsit u shpreh jo veteumlm peumlr pavareumlsineuml e Shqipeumlriseuml seuml 1913-s por
edhe peumlr rishikim e kufijve neuml favor teuml sajNeuml ato rrethana tejet teuml ndeumlrlikuara teuml
brendshme dhe teuml jashtme njeuml veprimtari gjithaq e suksesshme e Qeveriseuml seuml
Durreumlsit ishte e pamundurNevoja urgjente e mbrojtjes seuml atdheut e detyroi
Qeverineuml e Durreumlsit qeuml neuml fillim teuml ndahet neuml dysh a) delegateumlt e jashteumlm peumlr neuml
Konferenceumln e Paqes teuml kryesuar nga kryeministri Turhan Pasheuml Mehmeti dhe b)
delegateumlt e tjereuml qeuml merreshin me puneumlt e brendshme neuml Durreumls
Shqipeumlria ndodhej neuml keumlteuml gjendje si rezultat i mungeseumls seuml aleateumlve dhe peumlr shkak
teuml pozicionit teuml lakmuesheumlm gjeografik Qeumlndrimet e mbajtura ndaj ccedileumlshtjes
kombeumltare teuml Qeveriseuml seuml Durreumlsit duhet shikuar neuml kontekstin e realiteteve qeuml
ekzistonin ateumlhereuml neuml kontekst teuml gjendjes seuml brendshme neuml vend si dhe neuml
kontekst teuml zhvillimeve ndeumlrkombeumltare
Peumlr Shqipeumlrineuml veccedil tjerash brengoseumls ishte edhe Traktati i Fshehteuml i Londreumls i 26
prillit 1915 Peumlrfaqeumlsuesit italianeuml neuml Paqen e Versajeumls keumlrkonin me ccedildo kusht qeuml
marreumlveshja e fshehteuml e Londreumls teuml zbatohej neuml favor teuml sajKonferenca e Versajeumls
u mbajt nga 1811919 gjer meuml 2111920 Motoja e keumlsaj konference ishte dheumlnia fund e gjendjes seuml lufteumls ndeumlrmjet paleumlve teuml konfrontuara shteteve teuml Antanteumls neuml
njeumlreumln aneuml dhe atyre teuml Bllokut Qendror neuml aneumln tjeteumlr Konferenca qeuml neuml fillim u
kthye neuml areneuml grindjesh neuml mes teuml vet fuqive fituese peumlr shkak teuml ndarjes seuml
placcedilkeumls seuml lufteumls Qeveria e Durreumlsit ishte neuml poziteuml tejet teuml veumlshtireuml neuml planin e
brendsheumlm meqeuml ishte njeuml qeveri sa peumlr formeuml neumln okupimin ushtarak teuml Italiseuml e
pa njeuml pushtet efektiv peumlr ta qeverisur vendin Ndeumlrkaq edhe neuml aspektin
ndeumlrkombeumltar ishte neuml poziteuml po ashtu teuml veumlshtireuml ngase Austro-Hungaria e cila e
kishte ndihmuar ccedileumlshtjen shqiptare e kishte humbur lufteumln Franca dhe Anglia i
peumlrkrahnin fqinjeumlt e shqiptareumlve kurse presidenti Wilson nuk i kuptonte sa duhet
problemet e Evropeumls Ekuilibri i meumlparsheumlm i forcave neuml rrafshin ndeumlrkombeumltar
prej nga mund teuml peumlrfitonte ccedileumlshtja shqiptare ishte prishur teumlreumlsisht neuml deumlm teuml saj
Dy shtetet fqinje ballkanike si fituese teuml lufteumls jo veteumlm qeuml deumlshironin ti ruanin trojet shqiptare teuml aneksuara meuml pareuml por lakmonin edhe territore teuml tjera
Duke mos pasur aleateuml teuml tjereuml mbrojteumls Qeveria e Durreumlsit u mbeumlshtet pikeumlrisht
neuml peumlrkrahjen italiane me shpreseuml se do teuml peumlrfitonte neuml favor teuml ccedileumlshtjes
kombeumltare Por pesha e Italiseuml si faktor ishte e vogeumll neuml krahasim me shtetet tjera
fituese qeuml i mbeumlshtesnin pretendimet jugosllave dhe greke Shqiptareumlt neuml Versajeuml
do t‟i peumlrfaqeumlsonin disa delegacione por delegacioni kryesor ishte ai i Qeveriseuml seuml
Durreumlsit neuml peumlrbeumlrje Turhan Pasheuml Mehmeti kryetar imzot Luigj Bumccedili
Mehmet Konica Luigj Gurakuqi Mihajl Turtulli dhe Mustafa Kruja Neuml keumlteuml
delegacion pateumlr Gjergj Fishta merrte
pjeseuml si ekspert Shqipeumlria merrte
pjeseuml neuml Konferenceumln e Paqes neuml
Paris neuml kategorineuml e kateumlrt dhe veteumlm
me leteumlrkeumlmbim ose neuml rast se e ftonte njeumlra nga peseuml Fuqiteuml kishte teuml
drejteuml ta deumlrgonte veteumlm njeuml delegat
Keumlrkesat qeuml Qeveria e Durreumlsit i
kishte paraqitur Konferenceumls seuml
Versajeumls ishin
1) Ti kthehet shtetit shqiptar
pavareumlsia teuml cileumln e kishte njohur dhe
garantuar Konferenca e Londreumls e
vitit 1913
2) Ti kthehen shtetit shqiptar viset shqiptare qeuml i ishin dheumlneuml Malit teuml Zi
me vendimet e Kongresit teuml Berlinit
dhe teuml Konferenceumls seuml Londreumls teuml vitit
1913
3) Ti kthehen shtetit shqiptar viset
shqiptare qeuml i ishin dheumlneuml Serbiseuml me
vendimet e Konferenceumls seuml Londreumls teuml
vitit 1913
4) Ti kthehen shtetit shqiptar viset
shqiptare qeuml i ishin dheumlneuml Greqiseuml me
vendimet e Konferenceumls seuml Londreumls seuml vitit 1913
Kryeministri i Greqiseuml neuml Paris
pretendonte realizimin e eumlndrreumls
greke duke e paraqitur Shqipeumlrineuml
Jugore si tokeuml greke Me pretendimet
e tyre u paraqiteumln edhe Mbreteumlria
SKS dhe Italia Situata e krijuar peumlr
delegacionin shqiptar neuml shkurt-mars
1919 me leumlnien meumlnjaneuml teuml keumlrkesave
teuml tij e detyroi keumlteuml delegacion qeuml meuml
7 mars 1919 ti dilte Konferenceumls me njeuml parashtreseuml tjeteumlr me synim
ritheksimin e keumlrkesave teuml tij duke u
bazuar neuml parimin e kombeumlsiseuml Me
keumlteuml rast delegacioni propozoi
organizimin e njeuml plebishiti popullor
qeuml do teuml shtrihej mbi teuml gjitha
territoret kontestuese neuml mes
Shqipeumlriseuml dhe teuml vendeve fqinje
ballkanike neuml Kosoveuml e Ccedilameumlri
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
30
Delegacioni keumlrkonte qeuml neuml keumlto treva me autorizimin e Konferenceumls teuml vendoset
njeuml kontingjent trupash amerikane peumlr periudheumln derisa teuml peumlrfundonte refe-
rendumi
Vlen teuml theksohet fatkeqeumlsisht se peumlrfaqeumlsuesit amerikaneuml ccedileumlshtjen shqiptare neuml
peumlrgjitheumlsi dhe ateuml teuml Kosoveumls neuml veccedilanti asokohe nuk e njihnin sa duhet Madje
ateuml e njihnin me ngjyra teuml erreumlta siccedil e paraqiste literatura e shkruar nga autoreuml teuml vendeve fqinje Edhe forca e tyre politike nuk ishte e fuqishme sepse fjaleumln
kryesore e kishin Franca dhe Anglia Megjithateuml SHBA-ja dhe presidenti Wilson
e dhaneuml kontributin e tyre neuml suaza teuml mundeumlsive duke u mbeumlshtetur neuml parimin e
popujve peumlr veteumlvendosje
Delegacioni qeveritar peumlrpiqej me ccedildo kusht ta paraqiste neuml meumlnyreuml sa meuml teuml denjeuml
neuml Konferenceuml ccedileumlshtjen shqiptare Veteuml kryeministri dhe kryetari i delegacionit
qeveritar vendosi qeuml delegacionit ti printe imzot Luigj Bumccedili ndeumlrsa sekretar teuml
ishte Gjergj Fishta
Meuml 9 dhjetor 1919 peumlrfaqeumlsuesit e Angliseuml Franceumls dhe SHBA-seuml i njohin Italiseuml
sovranitetin e ploteuml mbi Vloreumln dhe krahineumln e saj
Pallati i Versajes ku u mbajteuml Konferenca e Paqes neuml Paris pas Lufteumls seuml Pareuml Boteumlrore
Meuml 13 janar Konferenca vendosi qeuml ti keumlnaqte apetitet e Jugosllaviseuml Italiseuml dhe
Greqiseuml Dy diteuml meuml voneuml Luigj Bumccedili i drejtohet kryetarit teuml Konferenceumls seuml
Paqes duke shprehur protesteumln kundeumlr keumltyre vendimeve qeuml nuk peumlrputhen me teuml
drejteumln peumlr veteumlvendosje teuml popujve
Keumlrkesat e pareshtura teuml Qeveriseuml seuml Durreumlsit neuml Konferenceumln e Paqes 1919-1920
qeuml trevat e shkeumlputura nga Kongresi i Berlinit i vitit 1878 dhe Konferenca e Londreumls e vitit 1913 ti bashkoheshin shtetit ameuml nuk gjeteumln mbeumlshtetje nga
shtetet vendimmarreumlse neuml keumlteuml konferenceuml Paqja e Versajeumls e sanksionoi nga
pikeumlpamja ndeumlrkombeumltare copeumltimin e meumlhersheumlm teuml trojeve shqiptare
Konferenca e Parisit 1919-1920 e ndryshoi harteumln politike teuml Evropeumls Aziseuml e
AfrikeumlsAktiviteti i delegacionit toneuml qeveritar neuml Paris ishte jashteumlzakonisht i
dendur gjateuml diteumlve teuml Konferenceumls por mundeumlsiteuml e ndryshimit neuml favor teuml
shqiptareumlve ishin teuml kufizuara
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
31
Prof Dr Sabile Keccedilmezi-Basha Prishtineuml
Pavareumlsia e Kosoveumls dhe veprimtareumlt ilegaleuml teuml Leumlvizjes Kombeumltare Shqiptare 1945-1999
Synimi peumlr Bashkimi Kombeumltar neuml Kosoveuml dhe neuml trojet tjera shqiptare neumln Jugosllavi nuk eumlshteuml i njohur veteumlm
neuml dekadat e fundit teuml shekullit XX Si projekt politik
daton qeuml prej Lidhjes seuml Prizrenit peumlr teuml vazhduar edhe
gjateuml lufteumlrave qeuml solleumln pavareumlsineuml e Shqipeumlriseuml
Mbijetoi si ide e fuqishme neuml hapeumlsirat tjera gjeografike
ku jetonin shqiptareumlt qeuml mbeteumln jashteuml Shqipeumlriseuml seuml
1912-eumls
Komiteti peumlr Mbrojtjen e Kosoveumls18 pjeseumlmarrja e
Hasan Prishtineumls neuml Konferenceumln e Parisit peumlr teuml keumlrkuar
bashkimin e Kosoveumls me shtetin shqiptar19 Lidhja e Dyteuml e Prizrenit20 Konferenca e Bujanit21 peumlrfshirja neuml
18
Komiteti ldquoMbrojtja Kombeumltare e Kosoveumlsrdquou themelua neuml
ilegalitet teuml ploteuml meuml 1 maj1918 dhe meuml 7 neumlntor1918 u vendos
peumlrfundimisht neuml Shkodeumlr nga figurat teuml shquara atdhetare si Bajram
CurriHoxha Kadri Prishtina SaliNivica Hasan PrishtinaBedri
Pejani Qamil Bala SaliRama HafizIsmet Dibra etj Qeumlllimi pareumlsor i
keumlsaj organizate politike kombeumltare ishte mbrojtja e shtetit teuml pavarur
shqiptar peumlr demokratizimin e tij peumlr ccedillirimin e Kosoveumls dhe teuml
viseve teuml tjera shqiptare teuml Jugosllaviseuml qeuml ishin teuml shkeumlputura
padrejteumlsisht meuml 1913 dhe peumlr bashkimin e tyre me Shqipeumlrineuml 19
Neuml rrethana teuml tilla delegacioni i Qeveriseuml Shqiptare shkoi neuml Paris
dhe propozoi dy memorandume Me memorandumin e pareuml keumlrkohej
qeuml teuml korrigjohen vendimet e Kongresit teuml Berlinit dhe teuml Konferenceumls
seuml Londreumls neuml lidhje me tokat shqiptare teuml cilat mbeteumln jashteuml kufijve
teuml Shqipeumlriseuml Kur nuk u miratua memorandumi i pareuml u soll i dyti me
teuml cilin keumlrkohej qeuml SHBA-ja t‟i administronte keumlto vise qeuml mbeteumln
jashteuml kufijve teuml vitit 1913 Edhe pse ccedileumlshtja shqiptare u diskutua neuml
Konferenceumln Paqeumlsore keumlrkesat e shqiptareumlve nuk u moreumln parasysh
Neuml Konferenceumln Paqeumlsore teuml Parisit Shqipeumlria u pranua si shtet i
pavarur me kufijteuml e vitit 1913 teuml cilat peumlrputhen me kufijteuml e
Shqipeumlriseuml seuml sotme Kjo nuk e pengoi Italineuml qeuml edhe meuml tej ta mbajeuml
neumln kontroll Vloreumln me viset aneumlsore derisa kryengritja e shqiptareumlve
e vitit 1920 i detyroi trupat italiane qeuml teuml teumlrhiqen nga Shqipeumlria 20
Lidhja Shqiptare e Prizrenit(1878 - 1881) zyrtarisht filloi me
tubimin e 300 peumlrfaqeumlsuesve teuml teuml gjitha krahinave shqiptare neuml
kuvendin shqiptareuml teuml mbajtur neuml Prizren meuml 10 qershor1878 Neuml
takim kishte edhe boshnjakeuml nga Bosnja dhe Sanxhaku (Shqiptareuml teuml
asimiluar) Qeumlllimi i takimit ishte formimi i njeuml shteti autonom
shqiptar qeuml do teuml mbulonte vilajetet osmane teuml PrizrenitShkodreumls
Manastirit dhe Janineumls Lidhja ishte leumlvizja e pareuml e madhe e
organizuar politikisht adminstrativisht dhe ushtarakisht peumlr teuml krijuar
njeuml rajon teuml bashkuar shqiptar qysh nga deumlshtimi i forcave teuml
Skeumlnderbeut neuml Mesjeteuml 21
Konferenca e Bujanit eumlshteuml mbajtur neuml komuneumln e Bujanit (sot neuml
komuneumln e Lipjanit Kosoveuml) prej dateumls 31 dhjetor1943 e deri meuml 2
janar1944 neuml kulleumln e Sali Manit bajraktarit teuml Krasniqes qeuml ndodhej
praneuml bazeumls seuml Shtabit Kryesor teuml UNCcedil teuml Kosoveumls dhe teuml Komitetit
Krahinor peumlr Kosoveuml e Rrafshi i Dukagjinit ku moreumln pjeseuml
49delegateuml qeuml peumlrfaqeumlsonin teuml gjitha viset dhe shtresat shoqeumlrore teuml
Kosoveumls Midis pjeseumlmarreumlsve kishte komunisteuml nacionalisteuml dhe
atdhetareumlt teuml tjereuml demokrateuml peumlrfaqeumlsues teuml Forcave teuml Armatosura teuml
riniseuml e teuml gruas antifashiste etj[1]Bunjaj si njeuml vend pritje e
peumlrfaqeumlsuesve teuml dy kombeumlsive (shqiptareumlve dhe serbeumlve) qeuml keumlrkonin
njeuml marreumlveshje peumlr parandalimin e konflikteve teuml meumltejshme
programet e teuml gjitha organizatave ilegale neuml Kosoveumln e pas Lufteumls seuml II Boteumlrore lufta e UCcedilK-eumls dhe
vazhdimeumlsia e keumlsaj ideje neuml diskursin e soteumlm politik
eumlshteuml shenjeuml peumlr njeuml aspirateuml qeuml ka qeumlndruar paralel me
teuml gjitha peumlrpjekjet politike teuml shqiptareumlve
Mireumlpo ndeumlr sfidat meuml teuml meumldha ishte viti 1945 dhe
periudha qeuml pason Ishte koha kur shqiptareumlt pa
deumlshireumln e tyre mbeteumln neuml kuadeumlr teuml Serbiseuml e teuml ish-
Jugosllaviseuml Nuk ishte hera e pareuml qeuml shqiptareumlve iu
mohua njeuml e drejteuml e ligjshme e tyre por ky do teuml jeteuml
mashtrimi meuml i madh qeuml komunisteumlt jugosllaveuml ua beumlneuml shqiptareumlve22 Neuml Konferenceumln e Treteuml teuml PKJ-seuml peumlr
Kosoveuml23 (meuml 1945) kryetar i Qeveriseuml seuml Serbiseuml
BllagojeNeshkoviqi shqiptareumlve i‟u kishte premtuar se
posa teuml qeteumlsohet reaksioni neuml Shqipeumlri do teuml
rregullohet ccedileumlshtja e bashkimit teuml Kosoveumls me
Shqipeumlrineuml Andaj rezistenca ishte fati yneuml historik
ndeumlretnike Neuml keumlteuml konferenceuml moreumln pjeseuml 49 delegateuml qeuml
peumlrfaqeumlsonin popullin e Kosoveumls dhe forcat politike teuml rreshtuara te
Fronti Antifashist Nacional-ccedillirimtar i Kosoveumls Konferenca shqyrtoi
tri diteuml radhazi problemet qeuml dilnin nga lufta kundeumlr pushtuesit Ajo
zgjodhi kryesineuml prej 9 vetash Mehmet Hoxha (kryetar) Rifat Berisha
(neumlnkryetar) Pavle Joviqeviccedilin (neumlnkryetar) Xheladin Hana (aneumltar)
Fadil Hoxha (aneumltar) Hajdar Dushi (aneumltar) Zekeria Rexha (aneumltar)
Milan Zeccedilarin (aneumltar) dhe Ali Shukriu (aneumltar) Konferenca e
Bujanit doli me njeuml dokument peumlrfundimtar neuml rezoluteumln e miratuar
neuml konferenceuml thuhet Kosova dhe Rrafshi i Dukagjinit eumlshteuml krahineuml
e banuar me shumiceuml nga populli shqiptar i cili si gjithmoneuml ashtu
edhe sot deumlshiron me u bashkue me Shqipeumlrineuml 22
Letra e Titos u botua neuml dhjetor teuml vitit 1942 neuml gazeteumln ldquoProleterrdquo
me titull ldquoCcedileumlshtja kombeumltare neuml Jugosllavi neuml driteumln e Lufteumls
Nacionalccedillirimtarerdquo Neuml mes tjerash neuml lidhje me ccedileumlshtjen shqiptareumlve
thuhej se ldquoCcedileumlshtja e Maqedoniseuml ccedileumlshtja e Kosoveumls e Metohiseuml
ccedileumlshtja e Malit teuml Zi ccedileumlshtja e Kroaciseuml ccedileumlshtja e Slloveniseuml ccedileumlshtja e
Bosnjeumls e Hercegovineumls do teuml zgjidhet lehteuml ashtu siccedil deumlshirojneuml teuml
gjitheuml sepse do ta zgjidheuml populli kurse keumlteuml teuml drejteuml e fiton ccedildo
popull me pushkeuml neuml doreuml neuml keumlteuml lufteumln e sotme Nacionalccedillirimtarerdquo 22
Arkivi i KQ teuml LKJ-seuml BeogradTrecaPokrainskaKonferencia KPJ
zaKosovo i Metohiu (Konferenca e Treteuml Krahinore e PKJ-seuml peumlr
Kosoveuml e Metohi) u mbajt meuml 28 mars teuml vitit 1945 neuml Prishtineuml Kjo
Konferenceuml qeuml shtyreuml peumlr meuml voneuml peumlr shkak teuml vrasjes seuml sekretarit teuml
Komitetit Krahinor Milladin Popoviqit me 13 mars teuml vitit 1945
Referati politik i Bllakoje Neshkoviqit premtohet ccedileumlshtja e Kroaciseuml
ccedileumlshtja e Slloveniseuml ccedileumlshtja e Bosnjeumls e Hercegovineumls do teuml zgjidhet
lehteuml ashtu siccedil deumlshirojneuml teuml gjitheuml sepse do ta zgjidheuml populli kurse
keumlteuml teuml drejteuml e fiton ccedildo popull me pushkeuml neuml doreuml neuml keumlteuml lufteumln e
sotme Nacionalccedillirimtarerdquo 23
Arkivi i KQ teuml LKJ-seuml BeogradTreca Pokrainska Konferencia KPJ
zaKosovo i Metohiu (Konferenca e Treteuml Krahinore e PKJ-seuml peumlr
Kosoveuml e Metohi) u mbajt meuml 28 mars teuml vitit 1945 neuml Prishtineuml Kjo
Konferenceuml qeuml shtyreuml peumlr meuml voneuml peumlr shkak teuml vrasjes seuml sekretarit teuml
Komitetit Krahinor Milladin Popoviqit me 13 mars teuml vitit 1945
Referati politik i BllakojeNeshkoviqit premtohet bashkimi i Kosoveumls
me Shqipeumlrineuml 28 mars 1945 Prishtineuml
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
32
Deri voneuml historiografia shqiptare nuk u mor me keumlto
ngjarje jo veteumlm pse okupuesi u kujdes qeuml t‟i shpallte
tema tabu siccedil e pateumln shpallur teuml tilleuml teumlreuml rezistenceumln
shqiptare kundeumlr robeumlriseuml por edhe ngaqeuml ende nuk
ishte mbyllur fleta e fundit e keumlsaj historie e cila
vazhdoi teuml rridhte gjithnjeuml e meuml bujsheumlm neuml viset etnike
shqiptare
Kur u festua 100- vjetori i shpalljes seuml pavareumlsiseuml teuml
shtetit shqiptar e qeuml njeumlkoheumlsisht sheumlnon edhe
fatkeqeumlsineuml po teuml kaq viteve teuml copeumltimit teuml Shqipeumlriseuml
neuml disa shtete ballkanike ccedileumlshtja kombeumltare shqiptare
konsiderohej deri diku e mbyllur ngase Kosova eumlshteuml
shpallur shtet demokratik e i pavarur ndeumlrsa statusi i
shqiptareumlve neuml Maqedoni e neuml Mal teuml ZI duksheumlm eumlshteuml
avancuar
Pas vitit 1945 Kosova peumlrseumlri u robeumlrua Shqiptareumlt
peumlrseumlri vendoseumln teuml qeumlndronin dhe teuml rezistonin Edhe meuml tutje neuml rend teuml obligimeve historike mbeti obligimi
dhe qeumlllimi suprem i leumlvizjes ilegale-ccedillirimi i trojeve teuml
mbetura neumln sundimin e huaj dhe bashkimi i tyre me
shtetin ameuml Kjo deumlshmon se lufta e armatosur qeuml niseumln
djemteuml e vashat meuml teuml mira teuml Kosoveumls meuml 1998 i kishte
rreumlnjeumlt qysh meuml hereumlt dhe nga programi i Lidhjes seuml
Prizrenit kur populli shqiptar u ngrit si njeuml peumlr t‟a
ccedilliruar vendin e peumlr tbdquou veumlneuml krah popujve teuml Evropeumls
dhe teuml Ballkanit me shtetin e veteuml kombeumltar
Ccedileumlshtja e Kosoveumls neuml veccedilanti dhe e shqiptareumlve neuml peumlrgjitheumlsi neuml Jugosllavi pas peumlrfundimit teuml LDB-seuml
konsiderohej si ccedileumlshtje e mbyllur Qeveria e re e
Jugosllaviseuml pinjolleuml i pushtetit teuml vjeteumlr vazhdonte me
peumlrpjekje teuml ethshme qeuml neuml ccedildo pore teuml jeteumls teuml shuante
ccedildo ndjenjeuml kombeumltare dhe liridasheumlse Edhe pse
presionet vazhdonin populli gjeti njeuml meumlnyreuml tjeteumlr teuml
rezistenceumls qeuml ishte shumeuml meuml kuptimplote ama ishte
edhe e rrezikshme
Neuml ilegalitet teuml thelleuml filluan teuml vepronin organizatat e
shumta patriotike ilegale shqiptare si Leumlvizja Nacional Demokratike Shqiptare (LNDSH)24 Besa Kombeumltare
(BK)25 dhe disa teuml tjera pak meuml teuml vogla26 Leumlvizja
patriotike shqiptare ilegale neuml Kosoveuml kishte njeuml shtrirje
teuml madhe neuml koheuml dhe neuml hapeumlsireuml qeuml peumlrfshinte vitet
1945-1998 me aktivitete dhe me problematikeuml teuml
larmishme me momente kulmore dhe hereuml-hereuml
shpeumlrthyese qeuml dilte nga suazat e ilegalitetit si neuml vitet
1968 1981 1989 dhe neuml fund meuml 1997-1999 kur iu vu
balleuml peumlr balleuml regjimit teuml Beogradit27
Interesimi i shprehur nga bashkeumlsia ndeumlrkombeumltare peumlr
ccedileumlshtjen e pazgjidhur shqiptare mund teuml thuhej se kishte
24
Arkivi i Kosoveumls Dosja LNDSH Procesi gjyqeumlsor i Halim Spahiseuml
Gjnr 1745 25
Qerim Lita Referat peumlr Komitetet Nacional Demokratike Shqiptare
Prishtineuml 2009 20-22
Referat o 26
Arkivi i KQ teuml LKJ-seuml Beograd fondi Kosova (Komiteti
Krahinor i LKK) Dokument (top sekret) Sekretariati Krahinor i
Puneumlve teuml Brendshme nr 40001 27
Sabile Keccedilmezi-Basha Organizatat dhe grupet ilegale neuml Kosoveuml
1981-1989 Prishtineuml 2003 31
ndodhur menjeumlhereuml pas prishjeve teuml marreumldheumlnieve teuml
Jugosllaviseuml me llagerin e shteteve socialiste (Byroja
Informative) teuml vitit 1948 demonstratave studentore teuml
vitit 1968 e 1981 dhe duksheumlm vjen neuml shprehje pas vitit
1989 Ky interesim i shtuar kishte ndodhur peumlr shumeuml
arsye
1 Fundi i shembjes seuml sistemit komunist meuml 1989-1990 2 Fundi i Lufteumls seuml Ftoheumlt i viteve 1989-1990 qeuml
sheumlnonte fillimin e njeuml epoke teuml re neuml politikeumln
evropiane qeuml pasohet me formimin e shteteve teuml reja
kombeumltare neuml Ballkan dhe neuml Evropeumln Lindore e
Juglindore28 dhe
3 Riorganizimi i Leumlvizjes ilegale Kombeumltare Shqiptare
neuml rezistenceumln aktive ushtarake ndash UCcedilK
Natyrisht se teuml gjitha keumlto ngjarje pateumln jehoneuml pozitive
edhe neuml Kosoveuml dhe tek shqiptareumlt qeuml peumlr njeuml teuml drejteuml teuml
natyrshme historike (bashkim kombeumltar) ishin
angazhuar qeuml nga Lidhja Shqiptare e Prizrenit e keumlndej Por ktheseumln meuml teuml madhe Leumlvizja Ilegale Kombeumltare
Shqiptare e arrineuml meuml 1981 dhe e peumlrfundon neuml fund
shekull 20 neuml koheumln kur zeuml fill formimi i Ushtriseuml
Ccedillirimtare teuml Kosoveumls dhe e teumlreuml lufta kuroreumlzohet me
ccedillirimin e saj Kjo edhe eumlshteuml periudha meuml e
reumlndeumlsishme eumlshteuml peumlrmbyllje kulminante e njeuml
leumlvizjeje teuml gjateuml ilegale neuml Kosoveuml dhe neuml trojet tjera
shqiptare teuml ish- Jugosllaviseuml
Do theksuar se edhe brenda organizatave politike teuml
koheumls kishte dallime rreth artikulimit programor se cila ishte platforma meuml e mundshme dhe meuml e peumlrshtatshme
qeuml duhej teuml peumlrdorej peumlr rrethanat e koheumls peumlr teuml ardhur
deri te njeuml strategji e peumlrbashkeumlt veprimi Dallimet
konsistonin neuml ateuml se si duhej t‟i qaseshin zgjidhjes seuml
ccedileumlshtjes kombeumltare ngase veprimtaret e ilegales
asnjeumlhereuml neuml qeumlndrimet e tyre nuk ishin dogmat por
vareumlsisht prej rrethanave kombeumltare e ndeumlrkombeumltare
krijonin edhe qeumlndrimet e tyre Keumlteuml teuml dheumlneuml meuml seuml miri
e deumlshmon evoluimi i qeumlndrimeve rreth zgjidhjes seuml
statusit teuml Kosoveumls neuml situata teuml caktuara qeuml do i
paraqes teuml peumlrmbledhura neuml tre opsione si 1 Bashkimi i teuml gjitha tokave shqiptare me Shqipeumlrineuml
2 Bashkimi i teuml gjitha trojeve shqiptare neuml njeuml republikeuml
brenda Jugosllaviseuml dhe
3 Republika e Kosoveumls29
Qeuml teuml tri keumlto opsione teuml shtruara nga veprimtareumlt e
ilegales teuml Leumlvizjes Kombeumltare neuml periudha teuml
ndryshme kohore kishin edhe barteumlsit e vet ideor
Opsionin e pareuml peumlr bashkimin e trojeve shqiptare me
Shqipeumlrineuml neuml programin e saj e kishte parapareuml
LNDSH30 LRBSH31 OMLK32 dhe Leumlvizja Nacionale
28
Syleuml Ukshini Po aty 12 29
Ethem Ccedileku Kosova Neuml sfondin e diplomaciseuml Jugosllave dhe teuml
Shqipeumlriseuml 1945-1981 Prishtineuml 2009 303 30
Procesi gjyqeumlsor Prizrenit dos Gjnr 1745 Programi Politik i
Leumlvizjes Nacional Demokratike Shqiptare Arkivi i Kosoveumls dos
Formimi i ONDSH 1946 31
Programi i Leumlvizjes Revolucionare peumlr Bashkimin e Tokave
Shqiptare 1964 Gjykata e Qarkut Prishtineuml Leumlndeuml penale politike
(Arkivi i Kosoveumls)
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
33
peumlr Ccedillirimin e Kosoveumls dhe Viseve tjera shqiptare neuml
Jugosllavi33 Opsionin e dyteuml e kishte parapareuml
organizata ldquoPartia Marksiste-Leniniste Shqiptare neuml
Jugosllavirdquo34 e cila neuml programin e saj parashihte
bashkimin e teuml gjitha trojeve ku shtriheshin shqiptareumlt neuml
njeuml republikeuml neuml kuadeumlr teuml RSFJ-seuml
Megjithateuml veprimtaria dhe mendimi politik i
shqiptareumlve neuml Kosoveuml nuk u zhvillua ccedil‟lirsheumlm si
pasojeuml e statusit politik e juridik teuml popullit shqiptar neuml
Jugosllavi si pasojeuml e pengesave qeuml vinin nga represioni
i madh nga Republika e Serbiseuml dhe Lidhja Komuniste e
Jugosllaviseuml e cila nuk pranonte alternativeuml tjeteumlr teuml
zhvillimit e teuml mendimit politik si pasojeuml e gjendjes seuml
veumlshtireuml ekonomike arsimore e kulturore dhe si pasojeuml e
faktit se angazhimi politik peumlr Pavareumlsineuml e Kosoveumls
zhvillohej nga veprimtareumlt qeuml vepronin neuml ilegalitet35
Opsioni i treteuml apo zanafilla e ideseuml peumlr Republikeumln e Kosoveumls ishte shpalosur fillimisht me demonstratat e
vitit 196836 Por si meuml e sforcuar u paraqit neuml formeuml teuml
ploteuml neuml periudheumln e demonstratave teuml vitit 198137
e
198938 Kosova-Republikeuml pas shumeuml bisedimeve neuml
mes teuml veprimtareumlve teuml Leumlvizjes Kombeumltare ilegale
ishte keumlrkeseuml e teuml gjitha grupimeve ilegale pas vitit
1968 1981 1989 qeuml meuml voneuml do teuml beumlhet keumlrkeseuml e
gjitheuml popullit shqiptar neuml Kosoveuml dhe neuml viset e tjera
jugosllave teuml banuara me shqiptareuml
Barteumlse kryesore e keumlsaj keumlrkese pa dyshim se ishte fillimisht OMLK ku gjateuml muajit qershor 1981Hydajet
Hyseni Mehmet Hajrizi e Nezir Myrtaj me grupin e tyre
teuml fshehteuml leumlshuan neuml qarkullim platformeumln peumlr
organizimin e meumltejmeuml me titull ldquoTeza rreth Frontit
Popullor peumlr Republikeumln e Kosoveumlsrdquo Neuml keumlto teza jepen
argumentet qeuml flasin se Kosoveumls i takon statusi i
Republikeumls neuml Federateuml se ajo eumlshteuml e arritshme dhe se
populli i Kosoveumls ka potencial teuml luftojeuml peumlr fitimin e
saj
Meuml 17 janar 1982 neuml Untergrupenbah teuml Gjermaniseuml u vraneuml 3 aktivisteumlt meuml teuml dalluar teuml koheumls Jusuf Geumlrvalla
Kadri Zeka dhe Bardhosh Geumlrvalla ku nga disa teuml dheumlna
thuhej se neuml ateuml takim ishte arrit bashkimi i keumltyre dy
organizatave (OMLK dhe Leumlvizja Nacionale peumlr
Ccedillirimin e Kosoveumls dhe Viseve tjera shqiptare neuml
Jugosllavi)
Por njeuml muaj meuml voneuml meuml17 shkurt 1982 neuml Turqi
peumlrfaqeumlsues teuml dy grupimeve patriotike teuml fshehta Sabri
32
Programi Politik ldquoNeuml rrugeuml drejteuml liriseumlrdquo 1977-1978 Arkivi personal
ndash Mehmet Hajrizi Mehme tHajrizi Histori e njeuml organizate politike
dhe demonstratat e vitit 1981 Toena Tiraneuml 2008 f 119 33
Programi Politik i Leumlvizja Nacionale peumlr Ccedillirimin e Kosoveumls dhe
Viseve tjera shqiptare neuml Jugosllavi 34
Arkivi i Kosoveumls dos Gjykata e Qarkut-Prishtineuml PPnr 15282
PPnr19882 PP Nr6682 35
Po aty f 139 36
Arkivi i Kosoveumls Dos Programi Politik i Demonstratave 1968
Prishtineuml 1968 37
Arkivi i Kosoveumls Procesi gjyqeumlsor i grupit teuml pareuml teuml studenteumlve qeuml
moreumln pjeseuml neuml Demonstratat e vitit 1981 d PPnr 5881 Gjykata e
Qarkut Prishtineuml 38
Protestat gjitheumlpopullore Kosoveuml 1989
Novosella dhe Abdullah Prapashtica (teuml arratisur politik
nga Kosova) neuml prezenceuml edhe teuml ambasadorit teuml
Shqipeumlriseuml neuml Turqi Bujar Hoxha shpallin teuml formuar
Leumlvizjen peumlr Republikeumln Socialiste Shqiptare neuml
Jugosllavi (LRSSHJ) Ndeumlrsa me 15 maj teuml vitit 1982
edhe zyrtarisht neuml Zviceumlr peumlrfaqeumlsuesi i grupit teuml treteuml
patriotik (OMLK) Xhafer Shatri deklaron hyrjen neuml LRSSHJ
Qeumlllimi i LRSSHJ ishte qeuml teuml arrihet formimi i
Republikeumls seuml Kosoveumls neuml kuadeumlr teuml federateumls jugosllave
ku do teuml peumlrfshiheshin viset e banuara me shumiceuml
shqiptareuml 1985 Neuml pjeseumln e pareuml e vitit 1985 Keumlshillat
bazeuml teuml LRSHJ-seuml dhaneuml mendimet me shkrim peumlr
programin e meumltejmeuml teuml LRSSHJ-seuml Komiteti Qendror i
LRSHJ-seuml duke u bazuar neuml to dhe neuml ldquoTezatrdquo e
lartpeumlrmendura adaptoi Programin e pareuml teuml saj Me keumlteuml
rast iu ndeumlrrua edhe emri nga LRSSHJ neuml LPRK
(Leumlvizja Popullore peumlr Republikeumln e Kosoveumls)
Leumlvizje Popullore peumlr Republikeumln e Kosoveumls e cila lindi
nga bashkimi i tri organizatave ilegale patriotike
shqiptare eumlshteuml njeuml hallkeuml e reumlndeumlsishme e leumlvizjes
Kombeumltare Shqiptare neuml Kosoveuml por edhe neuml viset e
tjera shqiptare teuml robeumlruara39rdquo
Me ngjarjet e viteve 1989 e keumlndej qeuml pasuan neuml ish-
Jugosllavi me njeuml meumlnyreuml filloi edhe dekompozimi i
federateumls jugosllave ndeumlrsa shqiptareumlt si andej e keumlndej
kufirit i‟u rikthyen qyteteumlrimit teuml vet pra bashkeumlsiseuml seuml qyteteumlrimit evropian40
Mireumlpo pas ndryshimeve teuml shumta politike qeuml pasuan
neuml mes viteve 89-99 teuml shekullit teuml kaluar veprimtareumlt e
Leumlvizjes Kombeumltare Shqiptare qeuml vepronin neuml ilegalitet
por edhe ata qeuml vepronin neuml parti teuml ndryshme politike
legale qeuml u formuan gjateuml keumlsaj periudhe duke e par dhe
hetuar ndikimin e faktorit teuml brendsheumlm dhe teuml atij
ndeumlrkombeumltareuml neuml qeumlndrimet e veta filluan teuml beumlnin
korrigjime neuml qasje dhe neuml organizim
Programet politike e kombeumltare dhe mjetet e format e
lufteumls me teuml cilat parashihej teuml arriheshin qeumlllimet e saja
neuml esenceuml kishin mbetur teuml pandryshueshme gjateuml gjitheuml
historiseuml seuml leumlvizjes kombeumltare Por forma meuml e larteuml e
rezistenceumls lufta e armatosur ndoneumlse ishte pjeseuml e
programeve por edhe e praktikeumls historike teuml leumlvizjes
kombeumltare arriti teuml zbatohej neuml teumlreuml kuptimin dhe
gjereumlsineuml e saj veteumlm neuml vitet e neumlnteumldhjeta teuml shekullit
teuml kaluar ateumlhereuml kur u krijuan kushtet e brendshme dhe
teuml jashtme peumlr teuml kur u poqeumln faktoreumlt subjektiveuml dhe
objektiveuml teuml leumlvizjes Brezat e meumlparsheumlm teuml leumlvizjes
ilegale nuk mund ta beumlnin keumlteuml neuml Jugosllavineuml stabile e me prestigj ndeumlrkombeumltar dhe neuml rrethanat e lufteumls seuml
ftohteuml Megjithateuml lufta ccedillirimtare peumlrgatitej dhe
zhvillohej shkalleuml-shkalleuml peumlrballeuml valeumlve teuml egra teuml
dhuneumls qeuml ushtronte pushtuesi
39
Xhavit Haliti httpkosovareforumotioncomt1445p15-kush-ishte-
lpk-dhe-roli-i-saje-ne-uck 10 janar 2017 40
Po aty 317
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
34
Ky besim dhe ky angazhim i pa kursyer i ilegales dhe
besimi i madh neuml popullin e vet ndikoi qeuml teuml formohej
edhe UCcedilK-ja ngase ccedildo organizateuml ilegale neuml ish
Jugosllavi neuml programet e tyre peumlrveccedil zgjidhjes
paqeumlsore teuml ccedileumlshtjes shqiptare ato parashihnin edhe
zgjidhjen me lufteuml andaj dalja neuml skeneuml e UCcedilK-seuml nuk
ishte e rasteumlsishme dhe se ishte krahu meuml i natyrsheumlm i Leumlvizjes Kombeumltare neuml Kosoveuml qeuml nga viti 1945 Lufta e
Kosoveumls neumln udheumlheqjen e UCcedilK-seuml dhe ndihma e
madhe nga faktori ndeumlrkombeumltar qeuml solleumln lirineuml qeuml sot
popullata e Kosoveumls e geumlzon deumlshmon dhe provon se
ishte vepra meuml madhore e teuml gjitheuml atdhetareumlve qeuml u
angazhuan peumlr Pavareumlsineuml e saj duke mos kursyer as
jeteumln e tyre
Ky organizim i ri dhe kjo qasje e re politike e ushtarake
me koheuml kishte kaluar barrierat ideologjike dhe nuk e
shihte meuml veten pre teuml asnjeuml ideologjie Bile peumlr hir teuml
interesave meuml madhore kombeumltare gati teuml gjitheuml ish teuml burgosurit politikeuml neuml vitet e 89-99 me daljen nga burgu
kishin aderuar neuml radheumlt e LDK-seuml e parti teuml tjera teuml
formuara legalisht veteumlm e veteumlm qeuml teuml beumlnin unitetin
kombeumltar edhe meuml teuml fuqisheumlm Ka ndodhur edhe kjo se
meuml voneuml kur po ata iu bashkonin radheumlve teuml UCcedilK-seuml
paraprakisht deklaronin se nuk i takonin asnjeuml partie se
peumlr ta ekzistonte veteumlm UCcedilK-ja si faktor politik e
ushtarak i Kosoveumls
Veteumlm kur teuml studiohet mireuml thelleumlsisht e shkenceumlrisht
kjo periudheuml do teuml kuptohet meuml mireuml e meuml drejt e teumlreuml situata politike e ushtarake neuml teuml cileumln kaloi Kosova
Edhe pse kjo situateuml e reumlndeuml me kalimin e viteve do teuml
davaritej neuml Kosoveuml do teuml ndihej reumlndeuml pesha e
represionit teuml egeumlr serb por edhe meuml tej tek populli
shqiptareuml do teuml rritej besimi te SHBA-teuml e Evropa si
kodi meuml i pathyesheumlm peumlr lirineuml dhe sigurineuml globale
Bashkeumlsia ndeumlrkombeumltare shfaqet si forceuml rrezatuese peumlr
zgjidhjen e problemit teuml shqiptareumlve neuml ish-Jugosllavi
ngase ata (shqiptareumlt) pa dashjen e tyre kishin ngelur
larg saj Angazhimin e madh qeuml beumlneuml forcat kombeumltare
peumlr tu kthyer aty neuml Evropeuml nuk ishte i lehteuml ashtu siccedil ishte menduar neuml fillim teuml viteve teuml 90-ta Ajo madje
shpesh acaroi edhe kancelariteuml evroperendimore
Reumlndeumlsia e keumlsaj politike dhe e keumlsaj lufte meuml voneuml
kishte sheumlnuar ngritje graduale pozitive mund teuml thuhej
qeuml nga Rezoluta e Parlamentit Evropian (1989) e deri te
peumlrkrahja e Planit Gjitheumlpeumlrfshireumls teuml MartiAhtisarit41
Zgjidhja e ccedileumlshtjes seuml Kosoveumls e cila ishte edhe sfida e
fundit e madhe qeuml kishte mbetur neuml Ballkan pas
shpeumlrbeumlrjes seuml Jugosllaviseuml respektivisht beumlrja e
pavareumlsiseuml seuml Kosoveumls mbi bazeumln e Planit teuml Ahtisarit i
cili peumlrbeumln njeuml zgjidhje kompromisi eumlshteuml njeuml sproveuml peumlrfundimtare peumlr politikeumln e jashtme teuml Bashkimit
Evropian teuml SHBA-ve dhe e Bashkeumlsiseuml ndeumlrkombeumltare
neuml peumlrgjitheumlsi
41
Marti Ahtisari Plani gjitheumlpeumlrfshireumls Gazeta Koha ditore 3 shkurt
2007 Prishtineuml
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
35
Hazir Mehmeti Vjeneuml
Kisha Katolike Shqiptare vateumlr neuml sheumlrbim teuml njeriut dhe kombit
30 vjet nga krimi serb i helmimit teuml feumlmijeumlve shqiptareuml neuml Kosoveuml
Kisha Katolike Shqiptare vateumlr neuml sheumlrbim teuml njeriut dhe kombit Feumlmijeumlt e helmuar u trajtuan me zemeumlrgjereumlsi e
profesionalisht nga personeli kishtar Tani e 30 vjet meuml pareuml njeuml rifreskim kujtese Policia sekrete serbe placcedilkiteuml barnat
dhe keumlrceumlnon shenjteumlrit neuml sheumlrbim Neuml biseda informative Don Lush Gjergji Urdhri i policiseuml serbe teuml ndalohet
dheumlnia e ndihmave feumlmijeumlve teuml helmuar Kardinali kroat Franjo Kuharic ldquoMendojmeuml se sulmi ndaj Kisheumls Shqiptare neuml
Kosoveuml mbi gjitheuml eumlshteuml akt jo civilizues A eumlshteuml ndihma e dheumlneuml teuml seumlmureumlve teuml tjereuml krim
Viti 1990 neuml Kosoveuml do sheumlnohet si vit i disa ngjarjeve
teuml reumlnda neuml jeteumln e Kosoveumls mbi teuml gjitha peumlrjetimi i
dhuneumls seuml papareuml neuml shkolla Njeumlri nga aktet meuml
kriminale nga teuml gjitha aktet e dhuneumls neuml Kosoveuml ishte
helmimi i feumlmijeumlve shqiptareuml Neuml keumlto rrethana u vuneuml
neuml leumlvizje i teumlreuml populli Nga ajo koheuml do shkeumlpusim pak
rreshta peumlrkujtimi mbi aktivitetin e Kisheumls Katolike
Shqiptare me theks teuml veccedilanteuml neuml Ferizaj dhe Binccedileuml e
sheumlnuar neuml shtypin kroat Kisha Katolike Shqiptare ishte
pjeseuml e keumlsaj leumlvizje neuml mbrojtje dhe ndihmeuml teuml feumlmijeumlve
teuml helmuar nga pushtuesit serb Ajo ishe beumlreuml qendeumlr ku
trajtoheshin teuml helmuarit qendeumlr e furnizimit me bareumlra dhe material sanitar peumlr shumeuml qendra teuml Kosoveumls
Qendeumlr e mbledhjes seuml sheumlnimeve dhe fakteve mbi
helmimin e feumlmijeumlve Keumlto fakte do prezantohen neuml
mjete informimi simpoziume konferenca neuml
vazhdimeumlsi Kisha Katolike Shqiptare ishte shpresa e
ndihmeumls e strehimit ldquoSeuml pari meuml vrisni mua pastaj
veumlllezeumlrit e mi teuml strehuar keumlturdquo tha prifti patriot Porosi
shekullore ndaj veumlllaut Nga sheumlnimet e koheumls po japim
sekuenceuml nga diteumlt e para teuml helmimeve masive neuml
Ferizaj dhe Kosoveuml
Neuml pamundeumlsineuml e krijuar nga intervenimi i policiseuml serbe u beuml e veumlshtireuml deri e pamundur dheumlnia e
ndihmeumls feumlmijeumlve teuml helmuar neuml Ambulanten Rajonale
teuml Ferizajt Neuml keumlto rrethana duhej meuml shumeuml se kurreuml
veprimi organizativ qeuml feumlmijeumlt e helmuar me ccedildo kusht
teuml trajtohen Dr Paulina Lumezi neuml bashkeumlpunim me
kolegeumlt e saj dr Besim Hoxha dr Hajdin Ymeri dha
ideneuml peumlr ngritjen e njeuml ambulante improvizuese brenda
kisheumls Kjo ide u mbeumlshet edhe nga teuml tjereumlt dr Safet
Beqiri dr Xheladin Reqica dr Agim Bytyccedili drTefik
Idrizi drSkender Hyseni U bisedua Don Lush Gjergji
dhe personelin e Kisheumls Katolike Shqiptare duke pareuml nevojeuml teuml ngutshme peumlr ndihmeuml feumlmijeumlve shqiptareuml teuml
helmuar Seuml bashku me personelin sheumlndeteumlsor nga
Shteumlpia e Sheumlndetit neuml Ferizaj vendosin teuml improvizojneuml
ambulanceuml peumlr trajtim mjekeumlsor brenda hapeumlsireumls seuml
kisheumls Dihej se policia serbe pengonte trajtimin neuml
Ambulanten Rajonale e cila ishte e ngarkuar me
pacienteuml pengonte bartjen e teuml helmuarve deri aty dhe
qendra tjera mjekeumlsore jashteuml Ferizajt Kjo edhe
vendoset ku peumlrgjegjeumlse peumlr ambulanten brenda kisheumls
u caktua Motra Viktoria e cila do jeteuml neuml sheumlrbim teuml
vazhduesheumlm me peumlrkushtim Motra Viktoria seuml bashku
me dr Paulina Lumezin dhe dr Hajdin Ymeri mori pjeseuml neuml punimet e Simpoziumit neuml Zagreb i organizuar
me 9 qershor 1990 me temeuml nga helmimet neuml Kosoveuml
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
36
Neumln llupen e pushtuesi serb u vu aktiviteti neuml Kisheumln
Katolike Shqiptare sulmet e saj ishin teuml peumlrditshme dhe
shumeuml agresive nga e cila placcedilkiteumln teuml gjitha bareumlrat
maltretohen mjekeumlt sheumlrbyesit dhe teuml seumlmureumlt Kjo
gjendje u pasqyrua edhe neuml shtypin e koheumls Neuml biseda
informative ftohet edhe Don Lush Gjergji teuml cilin e
urdheumlrojneuml peumlr ndeumlrprerje teuml trajtimit teuml helmuarve neuml kisheuml
Shtypi kroat ldquoVecernji Listrdquo ldquoFokusrdquo ldquoGlas Koncilardquo
dhe gazeta tjera peumlrcillnin ngjarjet neuml Kosoveuml mes tyre
u dallua me regjistrimin dhe shkrimet drejtpeumlrdrejteuml nga
helmimet e feumlmijeumlve shqiptareuml neuml Kosoveuml gazeta ldquoGlas
Koncilardquo e cila ishte e lidhur me aktivisteuml humanisteuml
dhe sheumlrbimet humanitare preneuml Kisheumls Katolike
Shqiptare neuml Kosoveuml Shoqeumlriteuml shqiptare e kroate
bashkeumlrendonin aktivitet dhe ishin kundeumlr politikeumls
serbe lufteumlnxiteumlse neuml Kosoveuml Kisha Katolike Kroate
udheumlhiqej nga Kardinali Franjo Kuharic i cili kishte takime teuml vazhdueshme me veprimtareumlt shqiptareuml jo
veteumlm neuml Kroaci Dr Besnik Bardhi dhe rrethin e tij teuml
bashkeumlveprimtareumlve Ferhat Ymeri Sali Krasniqi Talat
Gjinolli Flora Brovina e shumeuml teuml tjereuml
Kroaci Deumlshmi peumlr helmimet neuml Kosoveuml
Murgesha nga Kroacia shkruan njeuml leteumlr peumlr gazeteumln
kroate ldquoGlas Koncilaldquo 6 maj 1990 ldquoPeumlr ccedildo diteuml na
sjellin nga disa teuml helmuar Spitali i kthen neuml shteumlpi
sepse qenka ldquomireumlldquo kurse atyre mundimi neuml lukth u
rikthehet peumlsojneuml ngeumlrccedile neuml keumlmbeuml veumlshtrimi i syve eumlshteuml si para frymarrjes seuml fundit Nuk mund teuml ecin
duhet teuml mbahen Para dy diteumlve njeuml vajzeuml e kaneuml
varrosur Duket se helmi ishte i hedhur para shteumlpiseuml
sepse teumlreuml familja ishte helmuar Veccedilse helmimi nuk
ndikon njeumlsoj te secili Neuml TV nuk e kaneuml treguar keumlteuml
Murgeshat tona japin ampula ldquobedoksin‟‟ dhe tableta
ldquonovalgetol‟‟ por keumlto na kaneuml mbaruar sepse peumlr
shkak teuml helmimit teuml madh janeuml harxhuar neuml barnatoret
e Ferizajit dhe Gjilanit Se si do daleuml kjo veteumlm zoti e
di Sa lot janeuml derdhur keumlto diteuml neuml rrethinat tonardquo
Viziteuml 25 vjet meuml pas
Kjo para se gjithash neuml Ferizaj dhe Binccedileuml ku sheumlrbenin
disa Motra nderi nga Kroacia me vite teuml tera neuml misionin
e tyre sheumlrbyes fetar e human Mes tyre Jela Gojevic
dhe Marjana Gojevic teuml cilat u dhaneuml ndihmeuml feumlmijeumlve
teuml helmuar shqiptareuml Neuml takimin toneuml pas tridhjeteuml
vjeteumlve Motra Jela Gojevic i kishte teuml freskeumlta peumlrjetimet
e saja nga skenat e dhembshme e teuml helmuarve qeuml
keumlrkonin ndihmeuml Ajo me modesti nuk deumlshironte teuml
lavdeumlrohet se ka beumlreuml diccedil teuml madhe ka beumlreuml detyreumln ndaj
zotit dhe njeriut ldquoPo ishte koheuml e reumlndeuml vinin feumlmijeuml teuml
seumlmureuml Ne iu ofronim ndihmeuml me ato mjete qeuml kishim
neuml shteumlpineuml toneuml teuml peumlrbashkeumlt kishim podrumin ku
mbanim materiale dhe kishim mundeumlsi teuml japim ndihmeuml Kishte diteuml qeuml vinin shumeuml nxeumlneumls nga Ferizaj Prizreni
dhe gjitheuml Kosova pasi nuk kishin mundeumlsi teuml keumlrkonin
ndihmeuml neuml objekte tjera Ndihmeuml teuml madhe dha Nue
Gjergji Ne nuk e dinim peumlr ccedilfareuml seumlmundje ishte fjala
por e shihnim se feumlmijeumlt ishin teuml seumlmureuml disa nga teuml
cileumlt reumlndeuml Meuml kujtohet se forcat policore serbe erdheumln
dhe grabiten teuml gjitha barnat dhe materialet qeuml duheshin
peumlr dheumlnie teuml ndihmeumls Kjo ndodhi dy hereuml (ldquo sve do
nul‟‟) Me dateuml 9 gusht 1990 ldquoGlas Koncila‟‟ shkruan
rreth sulmit teuml forcave serbe neuml Kisheumln Katolike
Shqiptare dhe grabitje e bareumlrave maltretimet e
personelit dhe teuml helmuarve
Ipeshkvi Nikeuml Prela keumlrkon intervenim neuml mbrojtje
teuml drejtave teuml njeriut
Ipeshkvi i Bashkiseuml Katolike Shqiptare neuml Kosoveuml
deumlrgon nga Ferizaji informateuml me 6 gusht 1990 teuml gjitha
qeverive teuml republikane krahinore dhe asaj federative
me rastin e incidentit teuml shkaktuar nga policia serbe
Agjentet e puneumlve teuml brendshme teuml peumlrcjell me njeumlsitet
speciale teuml armatosura teuml policiseuml me 4 gusht teuml keumltij
viti (1990) pa paralajmeumlruar dhe pa vendim peumlrkateumls
peumlrkundeumlr protesteumls seuml ashpeumlr teuml ipeshkeumlviseuml kontrollojneuml shteumlpineuml e zotit dhe kisheumln e Ferizajt dhe
banesat e motrave teuml nderit neuml Binqeuml neuml meumlngjes rreth
oreumls 0630 neuml teuml njeumljteumln koheuml grabisin bareumlrat e
barnatores seuml motrave teuml nderit gjegjeumlsisht bareumlra peumlr teuml
seumlmureumlt nga teuml gjitha besimet dhe kombeumlsia teuml cileumlt
vazhdimisht kaneuml ardhur teuml varfeumlrit apo neuml mungeseuml teuml
bareumlrave neuml barnatore I vetmi qeuml reagon me njeuml
deklarateuml ishte Kardinali kroat Franjo Kuhariq Ai i del
neuml mbrojtje Kisheumls Shqiptare neuml Kosoveuml i cili e quan akt
jo civilizues ldquoMendojmeuml se ky akt jo civilizues eumlshteuml
sulm mbi gjitheuml Kisheumln Shqiptare neuml Kosoveuml dhe mes tjerash pyet A eumlshteuml dheumlnia e ndihmeumls teuml seumlmureumlve
krim
Neuml takimet me sheumlrbyesit e asaj kohe na ndihmoi
gazetari e publicisti i njohur Rexhep Rifati Edhe vet
ishte i lidhur neuml aktivitetet qeuml zhvilloheshin neuml rrethanat
tejet teuml reumlnda Edhe familja e tij e kishte peumlsuar nga
helmi serb i hedhur Teuta vajza e Rifatit asokohe
nxeumlneumlse e fillores helmohet reumlndeuml bashkeuml me shoqet e
shokeumlt e saja me 5 prill 1990 Edhe sot e keumlsaj dite
deumlgjohet mbi pasojat qeuml laneuml helmimet krim serb i pa
ndeumlshkuar
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
37
Kultureuml
Mark Palnikaj Tiraneuml
Veumlshtrim kritik mbi vepreumln e Gjeccedilovit ldquoKanuni i Lek Dukagjinitrdquo
Peumlr vepreumln e Gjeccedilovit janeuml
mbajtur shumeuml simpoziume dhe
takime qysh nga vdekja tragjike e
tij neuml vitin 1929 madje peumlr
vepreumln e tij janeuml mbajtur takime
studimore edhe neuml teuml gjalleuml teuml tij
Gjeccedilovi gjateuml jeteumls seuml tij 55 vjeccedilare zhvilloi njeuml aktivitet
atdhetar por edhe shkencor duke
na leumlneuml njeuml trasheumlgimi teuml pasur neuml
fusha si arkeologjia etnografia
folklori etj duke mbledhur keumlngeuml
valle gojeumldheumlna mitologjike gjeuml
e gjeumlza fjaleuml teuml urta proverba dhe
materjale teuml tjera teuml cilat u botuan
neuml fillim teuml shekullit teuml kaluar neuml
revsteumln ldquoVisaret e Kombitrdquo Neuml
harkun kohor prej gjashteuml vitesh
nga viti 1904 deri neuml vitn 1910 ai botoi 5 vepra dhe peumlrkthime
Gjateuml regjimit komunist neuml
Shqipeumlri megjith lufteumln e madhe
qeuml u zhvillua kundeumlr feseuml dhe
veccedilanarisht ndaj klerit katolik
vepra e Gjeccedilovit u vlereumlsue duke i
njohur meriteumln e krijimit teuml
Arkeologjiseuml Shqiptare duke e
dekoruar me rastin e 50 vjetorit teuml
shpalljes seuml pavarsiseuml neuml vitin 1962 me Urdheumlrin ldquoPeumlr
Veprimtari Patriotikerdquo teuml klasit III
dhe duke botuar peumlr jeteumln dhe
veprimtarineuml e tij njeuml monografi
me titull ldquoShtjefeumln Gjeccedilovi Jeta
dhe Vepratrdquo e shkruar nga Ruzhdi
Mata shtypur neuml shtypshkronjeumln
ldquoMihal Durirdquo Tiraneuml 1982
Peumlrballeuml vepreumls kolosale atdhetare
dhe shkencore teuml Gjeccedilovit edhe
ai regjim u detyrue t‟i njifte shum nga meritat e tij Pushka e
Gjeccedilovit u vendos neuml Muzeun
Historik Kombeumltar neuml Tiraneuml
qysh neuml vitin 1970 Presidenti Rugova me dateumln 10 qershor 2003 e ka
dekoruar At Shtjefeumln Gjeccedilovin me ldquoMedaljen e Arteuml teuml Lidhjes seuml Prizrenitrdquo
Eumlshteuml detyra joneuml qeuml teuml identifikojmeuml dhe teuml nxjerrim neuml driteuml vepreumln e ploteuml teuml
keumltij kollosi teuml atdhetariseuml dhe teuml letrave shqipe dhe teuml sensibilizojmeuml organet
peumlrkateumlse shteteumlrore dhe politike neuml Shqipeumlri dhe neuml Kosoveuml peumlr teuml veumlneuml neuml
vendin qeuml meriton figureumln e keumltij patrioti teuml madh
Tema ime do teuml jeteuml e peumlrqeumlndruar nga njeuml keumlndveumlshtrim kritik por
njeumlkoheumlsisht edhe dashamireumls dhe jo denigrues peumlr vepreumln madhore ldquoKanuni i
Lek Dukagjinitrdquo qeuml e ka beumlreuml teuml pavdeksheumlm emrin e autorit teuml sajeuml
Edhe pse janeuml shkruar me qindra artikuj studimoreuml mbi keumlteuml vepeumlr duke e
etiketuar neuml forma nga meuml ekstremet nga cileumlsimi si njeuml kryevepeumlr deri neuml
mallkim teuml sajeuml si njeuml vepeumlr qeuml beumln teuml ekspozohen aneumlt meuml teuml erreumlta teuml realitetit
shqiptar vazhdojneuml akoma teuml shkruhen pa fund studime dhe referate peumlr teuml
Analizeumln meuml teuml sakteuml dhe teuml koncentruar teuml keumlsaj vepre e ka beumlreuml neuml hyrje teuml
botimit teuml pareuml teuml sajeuml korifeu i letrave shqipe Ateuml Gjergj Fishta
Neuml sesionin shkencor qeuml u mbajt neuml Zllakuqan me dateuml 25 korrik 2017 jam
paraqitur me njeuml temeuml me titull ldquoGjakmarrja neuml vepreumln e Shtjefeumln Gjeccedilovitrdquo
Aty kam folur me holleumlsi peumlr problemin e gjakmarrjes dhe trajtimin e keumltij fenomeni nga Kanuni i Lek Dukagjinit Tema eumlshteuml e botuar dhe mund teuml
gjeumlndet me lehteumlsi prandaj sot nuk do ta trajtoj aspak keumlteuml temeuml
Neuml vitin 1960 neuml revisteumln shkencore ldquoBuletin i Universitetit Shteteumlror teuml
Tiraneumlsrdquo Seria Shkencat Shoqeumlrore volumi II faqe 95 eumlshteuml botuar njeuml
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
38
studim mjaft serioz nga studjuesja
ruse J V Ivanova mbi vepreumln
ldquoKanuni i Lek Dukagjinitrdquo
Neuml vijim teuml studimit teuml saj kjo studjuese neuml faqen 96 peumlr teuml
kuptuar meuml mireuml vepreumln e
Gjeccedilovit ajo ka shtruar tre pyetje
Cileumls koheuml i peumlrkasin informatat
qeuml sjell ai neuml vepreumln e tij
Neuml ccedilfar trualli ka vepruar Kanuni
i Lek Dukagjinit
Neuml ccedilfareuml rrethanash konkrete
historike ka lindur Kanuni dhe neuml
cilat ambiente shoqeumlrore ka patur
fuqi
Teuml tria keumltyre pyetjeve ajo eumlshteuml
rrekur t‟u japeuml peumlrgjigje nga
keumlndveumlshtrimi i sajeuml qeuml peumlr hir teuml
seuml veumlrteteumls peumlr areumlsye teuml
rrethanave politiko shoqeumlrore teuml
koheumls nuk mund ti shmangej
krejteumlsisht ndikimit teuml ideologjiseuml
zyrtare teuml koheumls qeuml ishte regjimi
komunist
Neuml temeumln time do teuml peumlrpiqem edhe uneuml teuml jap versionin tim peumlr
keumlto tri pika pa kopjuar ideteuml ose
pikpamjet e keumlsaj studjueseje teuml
nderuar
Nga teuml dheumlnat e publikuara deri
sot pranohet qeuml sheumlnimet peumlr
kanunin e Lek Dukagjinit rreth
dy mijeuml faqe doreumlshkrime
Gjeccedilovi i mblodhi nga viti 1907
deri neuml vitin 1915 neuml famullineuml e Gomsiqes ku punoi rreth 8 vjet
Informatat qeuml sjell neuml keumlto
sheumlnime u peumlrkasin keumltyre viteve
dhe vendi ku keumlto rregulla
zbatoheshin ishin kryesisht
krahina rreth e rrotull famulliseuml seuml
tij dhe neuml Mirditeuml
Mbledhja por sidomos
kodifikimi i ndareuml neuml nene dhe
kapituj teuml veccedilanteuml eumlshteuml njeuml puneuml shkencore qeuml ka keumlrkuar shum
koheuml dhe mund nga autori dhe
eumlshteuml njeuml meriteuml e
jashteumlzakonshme e tij
Zonat ku zbatohej kanuni me
emrin Lek Dukagjini ishin
kryesisht zonat katolike neuml fiset e
Maleumlsiseuml seuml Madhe Nikaj
Meumlrturi Shala dhe Shoshi 12
bajrakeumlt e vegjeumll teuml Pultit Thaccedili
Berisha Maleumlsia e Lezheumls dhe bajrakeumlt e Mirditeumls
Autorja qeuml citova meuml sipeumlr shkruan se ky kanun zbatohej edhe neuml Krasniqe
Gash Bytyccedil Has Lumeuml dhe disa vende teuml tjera me popullsi teuml besimit musliman gjeuml qeuml nuk eumlshteuml e veumlrteteuml
Neuml zonat me popullsi teuml besimit musliman krahas kanunit ka vepruar edhe
sheriati qeuml ishte njeuml e drejteuml qeuml e praktikonte pushtuesi turk neuml shum zona
Madje edhe neuml zonat me popullsi teuml besimit katolik qeuml peumlrmendeumlm meuml sipeumlr
ky kanun nuk ka vepruar kudo njeumllloj por ka dallime teuml theksuara
Dera e Gjo Markut e kodifikuar neuml keumlteuml peumlrmbledhje teuml Gjeccedilovit i ka patur ato
privilegje veteumlm neuml bajrakeumlt e Mirditeumls por jo neuml zonat e tjera
Neuml zonat me popullsi teuml besimit teuml krishtereuml dhe musliman fqinje me Mirditeumln
ka vepruar njeuml tjeteumlr kanun i njohur si ldquoKanuni i Skeumlndeumlrbeutrdquo Ky u mblodh
dhe u kodifikue nga Imzot Frano Ilia dhe u botue nga Arqipeshkvia e Shkodreumls
neuml vitin 1993 Zona e Kurbinit ku vepronte ky kanun eumlshteuml shum e peumlrzier nga
ana gjinore me popullsineuml e fiseve teuml Mirditeumls
Edhe studjuesi Xhemal Meccedili ka botuar njeuml peumlrmbledhje mbi teuml drejteumln
zakonore me titull ldquoKanuni i Lek Dukagjinit Varjanti i Pukeumlsrdquo
Neuml fakt Gomsiqja ku e mori leumlndeumln kryesore Gjeccedilovi peumlr vepreumln e tij eumlshteuml
quajtur historikisht pjeseuml administrative e Pukeumls edhe pse eumlshteuml me popullsi teuml
peumlrzier teuml fiseve nga Puka dhe Mirdita
Neumlse marrim parasysh ndryshimet e keumlsaj teuml drejte zakonore qeuml vepron neuml fise
pak meuml teuml largeumlta nga Gomsiqja si Nikajt Meumlrturi Berisha Shala Shoshi
Shkreli Keumllmendi Hoti Gruda etj ateumlhereuml rezulton qeuml ky kanun nuk eumlshteuml i
njeumlllojteuml neuml zonat qeuml peumlrmendeumlm
Edhe Xhafer Martini dhe Shefqet Hoxha kaneuml mbledhur teuml drejteumln zakonore
peumlr Dibreumln dhe Lumeumln krahina relativisht afeumlr me zoneumln ku Gjeccedilovi mblodhi
materialet peumlr vepreumln e tij
Me keumlto qeuml shkruam meuml sipeumlr marrin peumlrgjigje dy pyetjet e para ndeumlrsa peumlr pyetjen e treteuml duhet teuml ndalemi edhe pak Kur e ka zanafilleumln Kanuni asnjeumlri
nuk mund ta thoteuml me kompetenceuml fjaleumln e tij sepse fatkeqeumlsisht janeuml dy
shkaqe kryesore qeuml nuk e mundeumlsojneuml hedhjen driteuml mbi keumlteuml pikeuml Seuml pari neuml
Shqipeumlri pushtuesi turk gjateuml koheumls qeuml e mbajti teuml pushtuar ka djegur dhe
shkateumlrruar ccedildo gjeuml teuml shkruar dhe seuml dyti vendi yneuml ka qeumlneuml i neumlnshtruar disa
pushtuesve si romakeumlt serbeumlt bullgareumlt dhe neuml fund edhe turqit
Secili pushtues neuml koheumln e sundimit teuml tij ka zbatuar dhe ju ka imponuar ligjet
e veta popullsiseuml seuml neumlnshtruar Janeuml teuml njohura ligjet e Kostandinit teuml Madh teuml
Justinianit Kodi i Dushanit dhe disa ligje teuml tjera teuml cilat neuml periudha kohe teuml
peumlrcaktuara janeuml zbatuar neuml popullsineuml shqiptare Po ashtu gjateuml sundimit
rreth 500 vjeccedilar teuml pushtuesit turk zbatimi i disa ligjeve teuml pushtuesit ka qeumlneuml detyrim Edhe e drejta kishtare e shkruar neuml disa kapituj teuml Bibleumls duhet teuml
pranojmeuml qeuml neuml popullsineuml e krishtereuml ka patur ndikimin e vet
Nuk jemi neuml gjendje peumlr teuml peumlrcaktuar me sakteumlsi ndikimin e secilit nga keumlto
ligje cili ka meuml shum ndikim neuml Kanunin e Lek Dukagjinit por sipas
mendimit toneuml secili nga keumlto ka pak a shum njeuml fareuml ndikimi mbi teuml
Mbas vitit 2000 studjuesja italjane Luccedilia Nadin dhe studjuesi shqiptar Peumlllumb
Xhufi kaneuml publikuar Statutet e Shkodreumls nga njeuml kopje doreumlshkrim e ruajtur
neuml Biliotekeumln e Muzeut Correr neuml qytetin e Venecies
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
39
Ky dokument me rreth njeumlqind
faqe eumlshteuml shkruar rreth vitit
1479 dhe ka njeuml reumlndeumlsi teuml
jashtzakonshme peumlr studimin e seuml drejteumls penale dhe zakonore neuml
truellin Arbeumlror dhe peumlr keumlteuml
eumlshteuml shkruar dhe diskutuar
shumeuml neuml Shqipeumlri dhe jashteuml
sajeuml por uneuml e peumlrmenda keumlteuml peumlr
faktin se neuml asnjeumlrin nga nenet e
keumltij Statuti nuk peumlrmendet
gjakmarrja
Shkodra ka qeumlneuml qyteti kryesor
peumlr rrethinat ku ka vepruar Kanuni i Lek Dukagjinit dhe ne
nuk jemi neuml gjendje teuml themi se sa
kaneuml patur ndikim statutet e
Shkodreumls neuml popullsineuml e
rrethinave teuml sajeuml Nuk jemi neuml
gjendje as teuml themi me siguri se
kur ka filluar teuml shfaqet fenomeni
i gjakmarrjes neuml formeumln qeuml kishte
kur shkroi Gjeccedilovi vepreumln e tij
Neuml vepreumln e Gjeccedilovit nuk thuhet
se kur ka filluar teuml shfaqet fenomeni i gjakmarrjes neuml
meumlnyreuml teuml frikeumlshme siccedil ishte neuml
vitet e fundit teuml pushtimit turk
Mbetet detyreuml pareumlsore e
sudjueve taneuml peumlr teuml beumlreuml
keumlrkimet e nevojshme neuml arkivat
e ndryshme kryesisht neuml ato teuml
Romeumls Venecies dhe
Dubrovnikut peumlr teuml pareuml se si ka
evoluar ndikimi i kanunit neuml zonat ku ai pati ndikim
Kanuni neuml secilin lloj ose variant
zbatohet brenda njeuml njeumlsie jo
shumeuml teuml madhe qeuml njifet me
emrin fis ose bajrak
Fise quhen grupime pak a shum
teuml meumldha banoreumlsh qeuml e kaneuml
prejardhjen nga njeuml i pareumllindur
dhe kaneuml teuml gjith lidhje gjaku
midis tyre Nuk ka qeumlneuml zakon teuml
beumlheshin martesa brenda fisit as kur ishin larg njeumlzet breza Neuml
kanun ishte e ndaluar martesa
brenda fisit ldquoedhe neuml 400 brezardquo
mjaft qeuml lidhja e gjakut teuml ishte e
njohur dhe e konfirmuar mireuml
Bajraku eumlshteuml njeuml njeumlsi teritoriale
me banoreuml qeuml ishin teuml lidhur neumln
njeuml flamur por jo
domosdoshmeumlrisht kishin lidhje
gjaku midis tyre
Neuml disa punime eumlshteuml shkruar se bajrakeumlt dhe bajraktarin i krijoi pushtuesi
turk Kjo nuk me duket shum e besueshme sepse asnjeuml shtet nuk mund teuml
krijojeuml as fshtra as qytete as fise por ai mund teuml beumljeuml ndarje administrative mbi
bazeumln e fshatrave qyteteve apo fiseve dhe teuml krijojeuml llojin e administrateumls qeuml e vlereumlson meuml teuml vyer Organizimin administrativ mbi bazeuml bajraqesh pushtuesi
turk e ka peumlrdorur meuml seuml pari neuml shekullin XVIII Ai u ka njohur pushtetin
bajraktareumlve ju ka dheumlneuml disa kompetenca dhe ju ka njohur disa privilegje
dhe ka lejuar qeverisjen jo sipas ligjeve teuml shtetit por sipas teuml drejteumls zakonore
E drejta zakonore peumlsonte rregullime dhe ndryshime sa hereuml banoreumlt e shikonin
teuml areumlsyeshme Ndryshimi beumlhej nga mbledhja e teuml gjith pjeseumltareumlve teuml fisit ose
bajrakut duke marreuml pjeseuml siccedil thuhej ldquoburr peumlr shpirdquo ccedilka neumlnkuptonte qeuml teuml
ishte i pranisheumlm neuml kuvend nga njeuml pjeseumltar mashkull nga ccedildo familje e
komunitetit Vendimet merreshin me shumiceuml absolute me votim teuml hapur Ato
ishin teuml detyrueshme peumlr zbatim nga teuml gjith komuniteti pa peumlrjashtim peumlrfshireuml edhe parineuml Seuml bashku me vendimet peumlrcaktoheshin edhe sanksionet
peumlr cilindo qeuml nuk zbatonte vendimet e miratuara Masat shteumlrnguese kaneuml
qeumlneuml shumeuml teuml rrepta dhe fillonin nga gjobat qeuml mund teuml ishin me para ose me
shtrimin e drekave ose darkave peumlr teuml gjith komunitetin dhunimi publik duke e
detyruar fajtorin teuml merrte njeuml gur teuml reumlndeuml dhe ta transportonte i veteumlm neuml njeuml
distanceuml qeuml ata e shikonin teuml arsyeshme deumlbimi peumlr tre vjet ose peumlrgjithmoneuml
nga vendbanimi dhe shkateumlrrimi i teuml gjitha pronave dhe djegia e shteumlpiseuml Neuml
raste ekstreme ishte vrasja e personit fajtor ose vrasja kolektive Vrasja
kolektive ishte kur fajtori beumlnte njeuml krim qeuml fyente reumlndeuml nderin dhe dinjitetin e
fisit Neuml keumlteuml rast fajtori lidhej dhe vendosej neuml njeuml shesh dhe vritej duke e
qeumllluar teuml gjith me armeuml
Veumlndimet qeuml merreshin ishin neuml shum raste specifike veteumlm peumlr njeuml fis ose
bajrak dhe neuml keumlteuml kuptim Kanuni i njeumlrit fis mund teuml mos ishte i njeumlllojteuml me
ateuml teuml fisit tjeteumlr Edhe neuml Kanunin e hartuar nga Gjeccedilovi neuml shtojceumln qeuml eumlshteuml
vendosur neuml fund beumlhet fjaleuml peumlr vendime teuml fiseve ose teuml djelmniseuml teuml cilat
janeuml marreuml neuml kushte teuml caktuara peumlr probleme teuml caktuara Ky eumlshteuml shembulli
ilustrues meuml i mireuml qeuml Kanuni nuk ishte i shkruar njeumlhereuml e peumlrgjithmoneuml por
ishte neuml peumlrpunim dhe ndryshim teuml vazhduesheumlm dhe nuk ishte kudo i njeumljteuml
Edhe pse janeuml shkruar shumeuml studime mbi teuml drejteumln zakonore shqiptare gjateuml
afeumlr 150 vjeteumlve teuml fundit jam i mendimit se ka akoma shumeuml hapeumlsira teuml
pastudjuara dhe ka veumlnd peumlr studime teuml tjera teuml bazuara neuml teuml dheumlna arkivore dhe jo nga mbledhja gojore neuml komunitetet ku zbatohet
Shkrimi i teuml drejteumls zakonore mbi bazeumln e intervistave dhe tregimeve nga
banoreumlt e komuniteteve pa u thelluar neuml literatureuml dhe neuml dokumenta arkivore
jep njeuml produkt qeuml leuml shumeuml peumlr teuml deumlsheumlruar neuml lidhje me cileumlsineuml dhe
sakteumlsineuml e tij Gjeccedilovi ka meriteumln qeuml ishte i pari qeuml beumlri mbledhjen dhe
kodifikimin e keumlsaj teuml drejte zakonore por jam i mendimit se ajo duhet
studjuar me sy kritik dhe teuml ploteumlsohet me teuml dheumlna teuml reja nga studjues
profesionisteuml dhe institucione prestigjioze shteteumlrore ose nga shoqeumlria civile
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
40
Nikeuml Gashaj Podgoriceuml
At Gjergj Fishta poet kombeumltar
At Gjergj Fishta
At Gjergj Fishta (1871-1940) eumlshteuml poeti kombeumltar
dramaturg prozator estet publicist pedagog klerik dhe
politikan Lindi meuml 23 tetor 1871 neuml fshatin Fishteuml teuml
Zadrimeumls neuml paralagje teuml Shkodreumls Ndoqi shkollat
franccedileskane neuml Troshan dhe Shkodeumlr Meuml 1886 kur
ishte 15 vjeccedil u deumlrgua nga franccedileskaneumlt neuml Bosnjeuml- neuml
Sutjeskeuml Livno dhe Kresheveuml ku studioi teologji
filozofi dhe gjuheuml teuml huaja sidomos latinishten
italishten dhe kroatishten Atje ra neuml kontakt me
shkrimtarin boshnjak Geumlga Martiq dhe me poetin kroat Silvije Strahimir Kranjccedileviq teuml cileumlt i zgjuan talentin
letrar Fishta u frymeumlzua edhe nga shkrimet e
shkrimtarit franccedileskan Andria Kaccediliq-Mioshiq poet dhe
publicist dalmat po ashtu edhe nga veprat e poetit kroat
Ivan Mazhuraniq Fishta njihte edhe krijimet letrare teuml
poetit malazez Petar Petroviq Njegosh etj
Meuml 1894 u shugurua prift dhe u pranua neuml urdhrin
franccedileskan Po ateuml vit u kthye neuml Shqipeumlri dhe filloi
puneumln si meumlsues neuml kolegjin franccedileskan neuml Troshan e
meuml pas si famullitar neuml fshatin Gomsiqe
Fishta u emrua neuml vitin 1902 drejtor i Gjimnazit
Franccedileskan neuml Shkodeumlr i cili qysh prej themelimit teuml tij
neuml vitin 1861 drejtohej nga teuml huajt Me ardhjen peumlr
drejtor Fishta neuml shkolleuml beumlri shtiemen e gjuheumls shqipe
si gjuheuml meumlsimi Pra zeumlvendeumlsoi italishten me shqipen
peumlr hereuml teuml pareuml si gjuheuml neuml shkolleuml Neumln drejtimin e tij
shkolla mori njeuml hov teuml ri Shkolla e Pateumlr Gjergjit ndash
keumlshtu e quajshin shkodraneumlt Ajo u beuml qendra e
atdhetarvet ku neuml mbreumlmje mbledhshin djelmoshat e
qytetit peumlr teuml marreuml keumlshilla e meumlsime nga goja e
Mjeshtrit t‟ideseuml kombeumltare Gjergj Fishteumls Praneuml keumlsaj
shkolleuml Fishta formoi dhe njeuml grup amatoreumlsh Teatri e
me keumlta ccedilfaqi hereuml mbas here copa teuml ndryshme teuml
peumlrpiluara prej tij neuml Salonin e vogeumll t‟oborrit teuml
Shkodreumls teuml cilin ai veteuml me shijen e veteuml teuml pashoqe e
ndreqte e mirsonte e pikturonte ndash mbasi duhet dijteuml- se
ishte edhe njeuml piktor i mireuml Keumlshtu pra populli i Shkodreumls pati fatin teuml kishte neuml gji teuml vet qysh prej vitit
1907 njeuml teateumlr ndash mund t‟a quajmeuml - kombeumltar
Keumlto ccedilfaqje gjithmoneuml me subjekt shqiptar ngjalleumln njeuml
entuziazeumlm neuml zemrat e teuml gjitheumlve dhe emeri i pateumlr
Gjergjit u beuml ylli i riniseuml U krijua njeuml brez i ri me shpirt
e me zemeumlr shqiptar fanatik i ccedileumlshtjes kombeumltare
Njeuml kontribut jashteumlzakonisht teuml madh Fishta e dha si
kryetar i Komisionit peumlr hartimin e alfabetit teuml gjuheumls
shqipe neuml Kongresin e Manastirit (Bitoli i soteumlm- Maqedonia e Veriut) meuml 1908
Zoteumlsia e Fishteumls si poet i cili ka leumlneuml emeumlr pothuaj neuml teuml
gjitha gjiniteuml dhe zhanret e krijimtariseuml letrare shprehet
sidomos neuml kryevepreumln ldquoLahta e Malciseumlrdquo neuml teuml
tridhjeteuml keumlngeumlt e seuml cileumls poetizohet historia e popullit
shqiptar nga Lidhja e Pizrenit 1878 e deri neuml pavareumlrsineuml
e Shqipeumlriseuml meuml 1912 Neuml keumlteuml vepeumlr Fishta keumlndon
lufteumln e popullit shqiptar peumlr pavareumlsi teuml zhvilluar neuml dy
drejtime kundeumlr Perandoriseuml Osmane neuml periudheumln e
shthurjes seuml saj dhe lufteumln kundeumlr coptimit teuml truallit
etnik shqiptar nga Mali i Zi dhe nga Serbia
Gati e teumlreuml leumlnda me teuml cileumln Fishta ndeumlrtoi keumlteuml vepeumlr
eumlshteuml nxjerrur nga jeta e pasuria shpirteumlrore e popullit
shqiptar (Martin Camaj) Kot mundohen Grekeumlt e soteumlm
ndash thonte Faik Konica ndash teuml gjejneuml neuml leteumlrsin e vet njeuml
vepeumlr meuml teuml ploteumlsueme se ldquoLahuteumlnrdquo
Reumlndeumlsia e madhe e Fishteumls eumlshteuml si sekretar i
peumlrgjithsheumlm i delegacionit shqiptar neuml Konferenceumln e
Paqeumls neuml Paris meuml 1919 -1920 Po ashtu neuml zgjedhjet e
qershorit teuml vitit 1921 Gjergj Fishta zgjedhet deputet i Shkodreumls dhe neumlnkryetar i Parlamentit teuml Shqipeumlriseuml
Prandaj eumlshteuml me reumlndeumlsi angazhimi i tij politik peumlr
peumlrfaqeumlsimin dhe artikulimin me dinjitet teuml interesave teuml
popullit dhe teuml shtetit shqiptar
Fishta ka meriteuml teuml madhe peumlr mbrojtjen cileumlsore teuml
interesave teuml shtetit shqiptar dhe teuml mbrojtjes seuml drejtave
njereumlzore teuml veumlllezeumlve shqiptar jashteuml kufijve teuml
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
41
Shqipeumlriseuml si pjeseumltar i delegacionit shqiptar neuml
konferencat ballkanike 1930 neuml Athineuml 1931 neuml
Stamboll 1932 neuml Bukuresht dhe meuml 1933 neuml Selanik
Kontributi i madh i Fishteumls eumlshteuml si bashkeuml themelues
dhe antar i Shoqeumlriseuml letrare ldquoBashkimirdquo neuml Shkodeumlr
meuml 1899 qeumlllimi i seuml cileumls ishte zgjimi kombeumltar i
popullit me aneuml botimesh neuml gjuheumln amtare
Neuml vitin 1923 shoqnija ldquoRozafatrdquo organizoi neuml Shkodeumlr
njeuml ekspoziteuml pikturash kombeumltare Neuml keumlteuml ekspoziteuml
Fishta paraqiti 24 copeuml piktura origjinale teuml tij teuml punura
me njeuml mjeshtri aq teuml madhe sa disa prej tyre u miratuan
nga Akademia e Vjeneumls
Fishta seuml bashku me patriotin Luigj Gurakuqin formuan
ldquoKomisin Letrarerdquo neuml Shkodeumlr meuml 1916 e cila kishte
peumlr qeumlllim me i veuml themelet e njeuml gjuhe teuml peumlrbashkeumlt
letrare teuml shqipes
Fishta duke iu mbajteuml gjithnjeuml parimit teuml vet themelor se
shtypi acircsht arma macirc e mireuml peumlr teuml peumlrhapeuml mendimet e
mjeti macirc i peumlrdorshmi peumlr t‟i ccedileleuml syt popullit themeloi
revisteumln letrare filozofike dhe diturore ldquoHylli i Driteumlsrdquo
meuml 1913 Po ashtu meuml 1916 themeloi dhe drejtoi
gazeteumln politike-letrare rdquoPosta e Shqypnisrdquo Peumlrveccedil
keumltyre peumlr njeuml koheuml teuml gjateuml drejtoi dhe revisteumln ldquoZacircni i Shna Ndoutrdquo
Fishta njihet si poeti meuml popullor i shqiptareumlve si poeti
meuml i peumlrzeumlmeumlrt i keumltij populli Ai ka qeneuml figura
emblematike e gjuheumls dhe kultureumls shqipe dhe apostulli i
Atdheut teuml vet Prandaj ai eumlshteuml nderi dhe krenaria e
shqiptariseuml Ai e meriton keumlteuml nderim dhe vlereumlsim
Eumlshteuml njeuml boteuml e teumlreuml qeuml e ka nderuar si teuml tilleuml qeuml e ka
cileumlsuar si poetin meuml teuml madh teuml kombit shqiptar
Poeziteuml e tij epike lirike e satirike jo veteumlm u njofteumln u studiuen dhe u ccedilmuan neuml teumlreuml boteumln shqiptare duke leumlneuml
vrageuml teuml pashlyeshme por jehuan edhe neuml boteumln letrare
teuml jashtme tue e beuml teuml njoftur emrin shqiptar ndeumlr rrethet
intelektuale teuml boteumls seuml qyteteumlruar
Gjergj Fishteumln e nderoi dhe ngriti bota shqiptare por
dhe bota e jashtme duke i dheumlneuml atij dekorata e tituj
nderimi E dekoroi Mbreti i Austro-Hungariseuml me
Ritterkreuz (1912) Papa Piu XXII me Medaljen e
Meritimit (1925) Parija e Peumlrgj e Urdhnit Franccedileskan
me titullin Lector Jubilatus (1929) mbreti i Turqiseuml me
dekorateumln Mearij klII (1912) dhe Greqia me dekorateumln Foenix (1931)
Fishta meuml 1939 u zgjedh aneumltar i rregullt i Akademiseuml
Italiane teuml Shkencave dhe Arteve Kryetari i keumlsaj
Akademi Luigj Federzoni neuml telegramin qeuml i deumlrgoi
Ernest Koliqit si Ministeumlr i Arsimit teuml Shqipeumlriseuml neuml
raseumln e vdekjes seuml poetit me 30 dhjetor teuml vitit 1940
ndeumlr teuml tjerat u shpreh bdquobdquoAkademia e tyre humbi njeuml
ndeumlr pjestareumlt e vet meuml teuml shkeumllqyesheumlm
Eqrem Ccedilabej thekson bdquobdquoVepra e Fishteumls i ka rreumlnjeumlt neuml tokeumln e neuml jeteumln popullore teuml Shqipeumlriseuml ajo nuk do
t‟ishte ccedilka eumlshteuml pa njohjen e thelleuml teuml vendit nga ana e
poetit dhe nuk mund teuml kuptohet pa njohur veumlndin dhe
njereumlzit e Shqipeumlriseuml Veccedilse ccedil‟i fali vendi poetit ky ia
peumlrligji neuml trajteuml teuml fisnikeumlruar teuml artit Sepse vepra e tij u beuml pasqyra besnike fytyra e kthjellteuml e gjitheuml veumlrteteumlsiseuml
etnike trimeumlriseuml seuml ashpeumlr burreumlriseuml luftarake krenariseuml
raciale qeuml ka mundur teuml ruaj gjer sot jeta shqiptare‟‟
Lazgush Poradeci thoteuml bdquobdquoFishta eumlshteuml shkeumlmb i tokeumls
dhe shkeumlmb i shpirtit shqiptar‟‟ Ndeumlrsa Karl Gurakuqi
u shpreh bdquobdquoShqipeumlrineuml e deshti aq fort sa qe gjaacutell e peumlr teuml
cileumln shkricircni krejt jeteumln e vet Shqipeumlnia qe ideali i tij
peumlr tecirc punoi peumlr tecirc vuajti e me emnin e saj neuml gojeuml dha
frymeumln e fundit‟‟ Peumlr tecirc pat keumlndua
Dersaacute trsquomuendem me ligjrue
E saacute gjall me frymrsquoun jam
Kurr Shqipni srsquokam me trsquoharrue
Edhe nrsquovorr me trsquo peumlrmendrsquo kam
Prandaj emri i tij do teuml duhej teuml shkruhej me germa teuml
arteuml neuml historineuml kombeumltare sepse ka qeneuml kolosi i
historiseuml dhe kultureumls kombeumltare shqiptare
Mireumlpo sikurse eumlshteuml e njohur Fishta neuml periudheumln e
sistemit komunist peumlr arsye politike dhe ideologjike u
ndalua meuml se dyzet vjet nga meumlsimi neuml shkolla e neuml universitete si dhe nga botimi dhe studimi neuml trojet
shqiptare Shqipeumlri Kosoveuml Maqedoni Mal i Zi e
Lugineuml e Presheveumls Kjo ndaleseuml beumlri qeuml disa gjenerata
teuml mos kishin mundeumlsi ta njohin keumlteuml figureuml teuml madhe teuml
kultureumls shqiptare
Pas reumlnjes seuml komunizmit neuml Shqipeumlri Fishta peumlrseumlri
keumlthehet neuml institucione arsimore kulturore dhe
shkencore peumlr t‟u meumlsuar dhe studiuar por jo dhe sa
duhet Megjithateuml ekziston nevoja peumlr njohjen meuml teuml
mireuml teuml gjeneratave teuml reja me vepreumln e reumlndeumlsishme letrare-artistike teuml tij si dhe me kontributin e madh teuml
peumlrgjithsheumlm teuml Fishteumls peumlr kultureumln dhe ccedileumlshtjen
kombeumltare shqiptare
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
42
Mr Engjeumlll I Berisha Gjakoveuml
Doli nga shtypi veumlllimi meuml i ri poetik i autorit Jeton Kelmendi ldquoNjeuml ardhje tjeteumlrrdquo
Edicioni IWA ldquoBOGDANIrdquo maj 2020
Njeuml veumlllim poetik sikur e ka neuml
unin e tij autori teuml manifestohet
neuml koheuml neuml perspektiveumln e
trajtimit teuml dukurive qeuml e rrethojneuml njeriun dhe ky
kompleksivitet artistik me vlereuml i
sillet neuml teumlreuml opusin e tij tashmeuml
njeuml legjitimitet i njohur i keumltij
autori Kur lexon keumlteuml autor me
theks teuml veccedilanteuml neuml librin e fundit
teuml tij ldquoNjeuml ardhje tjeteumlrrdquo sa me
ngulm eumlshteuml rezistenca ndaj
pushtimit teuml veumlrteteumls sikur meumlton
teuml thoteuml poeti shikoje neuml fytyreuml teuml
veumlrteteumln vetvetiu demaskohet sheumlmtia
Jeton Kelmendi tanimeuml ka
strukturim teuml tij poetik ka ngjizje
qeuml e dallon nga shumeuml krijues
duke qeneuml neuml koherenceuml me ccedildo
varg qeuml shkruhet diku neuml boteuml
pasi qeuml ai jeton bashkeuml me
poezineuml boteumlrore novative dhe
sikur teuml thuash me metaforeumln e
universalizmit i peumlrkthyer neuml
shumiceumln e gjuheumlve qeuml i flet njereumlzimi peumlr t‟u beumlreuml emri e
poezia e tij gjuheuml komunikuese
artistike e humane
Ndoneumlse poezia eumlshteuml mjet shumeuml
i mireuml peumlr ta shprehur dashurineuml
reagimin pse jo sugjerimin nuk e
di te kush meuml tepeumlr se te poeteumlt
shprehet organikisht dhimbja po
aq sa dashuria Kelmendi shkaqet
qeuml beumlhen subjekt dobeumlsie neuml shoqeumlri aty ku jetojmeuml cileumlsohen
si pasojeuml e mendjes duke mos e
zoteumlrua cileumlsineuml toneuml qeuml na e faleuml
natyra Dhe keumlteuml e reflekton gati
neuml teumlreuml librin me identitetin e tij
shpirteumlror duke shpeumlrthyer ndaj
sajimeve qeuml na veshen teuml vrazhda
dhe ai eumlshteuml keumlrkues qeuml nga
poezia e pareuml ldquoNuk dilet neuml njeuml koheuml tjeteumlrrdquo duke keumlrkuar njeuml tjeteumlr koheuml njeuml
tjeteumlr dereuml me shpreseumln Ccedilka e konverton besimin neuml pabesi Keumlteuml pyetje e beumln
shpesh autori neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml keumltij libri kur shoqeumlria mbahet neuml
grimca dikush humbeumls e dikush fitues
Kopertina e librit ldquoNjeuml ardhje tjeteumlrrdquo
Dinjiteti krijues e studiues i Visar Zhitit nxjerr mendimin se ky libeumlr ldquoEumlshteuml
njeuml arritje neuml urbanistikeumln e poeziseuml ldquoUrbanistikerdquo thoteuml Zhiti ngase - poezia e tij eumlshteuml qytetare ndjehet neuml shteumlpineuml e vet jo veteumlm neuml Prishtineuml e
Tiraneuml Shkup e Ulqin e meuml gjereuml neuml Ballkan por dhe neuml Bruksel ku Jetoni
edhe jeton e punon neuml njeuml pjeseuml teuml mireuml teuml koheumls po keumlshtu dhe neuml metropole teuml
tjereuml teuml Europeumls ku ai shpesh ftohet neuml festivalet ndeumlrkombeumltare teuml poeziseuml
Zhiti ka mendimin se ldquoVargjet e reja teuml Jeton Kelmendit japin njeuml dritheumlrimeuml
teuml brendshme teuml thelleuml Ato sintetizojneuml dramacitetin e lufteumls me dikotomineuml e
fajtorit dhe teuml pafajsiseuml duke i kundeumlrveneuml vdekjes lirineuml dhe neuml mes eumlshteuml
fjala biblike ldquopageumlzimrdquo Pikeumlrisht kjo mbart shpreseumln e ringjalljes emrin dhe
mbiemrin e veteuml jeteumls
Veumlmendjn ndja keumltij krijuesi e kaneuml neuml spiranca teuml ngulura thelleuml krijues nga teuml gjitha kontinentet dhe gjuheumlt boteumlrore qeuml japin mendime teuml publikuara dhe teuml
bazuara neuml vrojtimin e tyre Poeti italian Dante Maffia thoteuml se ldquoJeton
Kelmendi ka njeuml personalitet teuml pasur interesat e tij janeuml teuml shumeumlfishta dhe si
pasojeuml poezia e tij eumlshteuml e mbushur aq sa ndonjeumlhereuml ke peumlrshtypjen qeuml kemi
teuml beumljmeuml me magjineuml e njeuml kamionccediline me zjarr qeuml kalon fushat e rrugeumlt e
peumlrhap zjarr neuml teuml gjitha drejtimet Eumlshteuml mjaft bukur kur Jetoni prek
ezoterizmin pa u ngopur nga hijeshia e seuml pa parashikueshmes shumeuml bukur
kur vena e tij surreale gjen shifreumln e peumlrshtatshme peumlr teuml treguar pasteumlrtineuml e
fantaziseuml seuml tij dhe e vendos brenda qarqeve teuml shkurtra aderimet ideale
fermentet e shpirtit deumlshiratrdquo
Susana Roberts nga Argjentina ka mendim teuml prereuml se ldquoJeton Kelmendi eumlshteuml njeuml poet bashkeumlkohor Shqiptar shumeuml i njohur dhe prolifik neuml median letrare
dhe teuml shkruar neuml Evropeuml ndaj keumlteuml mendim peumlr teuml e bindur se vepra e ti eumlshteuml
kapitale peumlr poezineuml neuml peumlrgjitheumlsirdquo
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
43
Autori Jeton Kelmendi
Janeuml me dhjeteumlra konstatime e
mendime teuml shkrimtareumlve boteumlroreuml qeuml janeuml shprehur dhe
kaneuml beumlreuml hulumtime kritike peumlr
poezineuml e tij pasi qeuml edhe eumlshteuml i
prezantuar neuml aq shumeuml gjuheuml dhe
shtete me botime teuml veccedilanta e
vuluminoze
Disa mendime tjera qeuml janeuml
dedikuar opusit poetik teuml Jeton
Kelmendit
Prof Emeritus Erneso Kahan
Nobelist peumlr paqe 1985 ldquoKelmendi eumlshteuml neo-modernist
neuml struktureumln formale teuml keumltyre
poezive Ai iu jep atyre fuqi teuml
jashteumlzakonshme qeuml e godasin
ndeumlrgjegjen njereumlzore dhe
zgjerohet me peumlrseumlritje
metaforike dhe e beumln keumlteuml me njeuml
kapacitet mbreseumlleumlneumls peumlr sintezeuml
Poezia e tij duket e bukur dhe
pushtuese si ajo e poeteumlve
madheumlshtoreuml Emri i keumltij autori do teuml jeteuml midis poeteumlve meuml teuml
reumlndeumlsisheumlm teuml shekullit 21rdquo
Prof Dr Lee Kuei-shien
(Tajvan) Kandidat Nobel peumlr
leteumlrsi ldquoKrijimi i poeziseuml nga
poeti kosovar Jeton Kelmendi neuml
njeumlreumln aneuml ai ka peumlrjetuar
historineuml e trishtuar teuml vendit dhe
familjes seuml tij dhe neuml aneumln tjeteumlr
ai ka zhvilluar arritjet e tij
akademike teuml cilat e beumljneuml ateuml teuml afteuml teuml hulumtojeuml qenien e jeteumls teuml
ndjekeuml kuptimin e esenceumls seuml
dashuriseuml dhe teuml mendojeuml peumlr
vizionin e seuml ardhmesrdquo
Ion Deaconescu Rumani ldquoI ndodhur neuml pragun e maturitetit teuml tij artistik
Jeton Kelmendi e ka pasuruar poezineuml e Europeumls (aq egoiste dhe
globalizuese) me vargun e tij jashteumlzakonisht teuml gdhendur e teuml latuar (porsi
njeuml diamant i ccedilmuar) me meditimet e tij interogative peumlr destinin e njeriut dhe teuml planetit duke e aureoluar dashurineuml emocionin dhe teuml bukureumln qeuml gjendet
neuml ccedildonjeumlrin prej nesh neuml koheumln kur duhej teuml vijeuml poeti dhe trsquoi nxjerreuml neuml driteuml
neumlpeumlrmjet fjaleumlve teuml lindura madje nga mishi e gjaku i tijrdquo
Libri ldquo Njeuml ardhje tjeteumlrrdquo ka neumlnteumldhjeteuml e peseuml poezi qeuml janeuml shkruar viteve teuml
fundit jo larg por gjateuml udheumltimeve teuml tij duke peumlrshkruar edhe ato ngjarje me
data dhe vende ku janeuml zhvilluar Gjeografia poetike tij eumlshteuml e globit dhe e
universit njereumlzor duke e beumlreuml shumeuml humane Seuml fundi koha kur njereumlzimi u
gjend neuml heshtje varri me epidemiologjineuml e fundit neuml pandemi poetit nuk i
shpeumlton dhimbja e shprehur nda keumlsaj kanosje teuml rrezikshme
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
44
Bedri Tahiri Prishtineuml
Edhe njeuml monografi e thukeumlt peumlr meumlsimin shqip neuml Austri
ldquoGjithmoneuml e kam imagjinuar parajseumln si njeuml lloj bibliotekerdquo (J Borges)
Monografia 2 ldquoMeumlsimi shqip neuml Austrirdquo
Meumlsuesi dhe veprimtari i palodhur i ccedileumlshtjes kombeumltare Hazir Mehmeti
tashmeuml eumlshteuml beumlreuml emeumlr i njohur edhe neuml fusheumln e krijimtariseuml publicistike-
letrare e teuml kultureumls neuml peumlrgjitheumlsi Disa vite meumlsimdheumlneumls shembullor e
veprimtar i dalluar neuml Kosoveuml meumlsues e pedagog i zellsheumlm hartues tekstesh
e abetaresh peumlr nxeumlneumlsit shqiptareuml neuml Vjeneuml e meuml gjer neuml meumlrgateuml publicist
tregimtar peumlrcjelleumls besnik i teuml gjitha ngjarjeve kulturore teuml meumlrgimtareumlve
pasqyrues i shumeuml teuml arriturave arsimore e shkencore neuml Austri e gjetkeuml si
dhe gjurmues e hulumtues i historiseuml soneuml neuml qendrat boteumlrore
Dhe krahas teuml gjitha keumltyre aktiviteteve neuml shpirtin e tij entuziast peumlrhereuml
gjeti vend edhe muza e krijimtariseuml artistike hulumtuese duke e ngacmuar boteumln e tij teuml brendshme qeuml me peneuml teuml skalis monumente peumlrjeteumlsie neuml
fusheumln e publicistikeumls derisa e nxori neuml driteuml librin meuml teuml ri rdquoSTUDIUES
AUSTRIAKEuml E SHQIPTAREuml NEuml AUSTRI- neuml gjuheuml art dhe kultureumlrdquo Neuml
fakt ky libeumlr teuml cilin autori ia peumlrkushton vajzeumls seuml tij tashmeuml teuml ndjereuml
shkenceumltares seuml papeumlrseumlritshme Vloreuml Mehmetit- Teumlrshani vjen si
vazhdimeumlsi e monografiseuml ldquoMeumlsimi shqip neuml Austrirdquo neuml teuml cileumln autori pati
peumlrfshireuml puneumln sistematike njeumlzet e peseuml vjeccedilare (1987-2012)
Pa kaluar as gjysmeuml viti nga ky autor i zellsheumlm e hulumtues i palodhsheumlm
na vjen dhurata tjeteumlr mjaft e ccedilmuar libri ldquoMEumlSIMI SHQIP NEuml AUSTRIrdquo-
Monografi II (2013-2018)
Ai sikur e ka ndjereuml keumlteuml si njeuml obligim ngase bdquobdquoVjena ishte qendeumlr ku laneuml
gjurmeuml shumeuml figura arti e shkence qeuml ishin me origjineuml shqiptare apo teuml tjereuml
qeuml u moreumln me historineuml kultureumln e gjuheumlsineuml shqiptare Deri meuml tani pak i
eumlshteuml kushtuar reumlndeumlsi keumltyre andaj ne dimeuml pak peumlr ta dhe veprat e tyre Neuml
peumlrgjitheumlsi na mungon tradita e shkrimeve Kjo beumlri qeuml teuml dihet pak mbi
aktivitet rreth meumlsimit dhe atyre kulturore neuml rrethet e gjeumlra teuml vendoreumlve
dhe veteuml shqiptareumlve Akoma kemi
pak shkrime rreth meumlsimit teuml gjuheumls
shqipe aktiviteteve kulturore dhe
historiseuml shqiptare neuml Austri Forma
meuml e mireuml qeuml neseumlr teuml dihet diccedilka
nga e sotmja eumlshteuml shkrimi Edhe
keumlteuml libeumlr e kuptoj si teuml tilleuml njeuml
gjurmeuml e sotme peumlr neseumlr peumlr gjeneratat qeuml do vijneumlrdquo- shprehet
veteuml autori
Libri ldquoMEumlSIMI SHQIP NEuml
AUSTRIndash Monografi II (2013-
2018)rdquo peumlrfshineuml njeuml periudheuml
kohore peseumlvjeccedilare mbushur
peumlrplot me ngjarje e aktivitete
kulturore andaj autori i
veumlmendsheumlm e me peumlrvojeuml peumlr ta
beumlreuml sa meuml atraktiv dhe teuml kapsheumlm
peumlr lexuesit kureshtareuml gjitheuml leumlndeumln e begateuml e ka konceptuar neuml
keumlta kapituj
-Shkollimi i shqiptareumlve neuml Austri
pas shpalljes seuml Pavareumlsiseuml seuml
Shqipeumlriseuml
-Marreumldheumlniet mes dy kombeve neuml
arsim
-Teuml dheumlna peumlr numrin e nxeumlneumlsve
oreumlve meumlsimore dhe teuml
meumlsimdheumlneumlsve
-Tekstet dhe materialet meumlsimore -Seminaret e meumlsuesve nga
Diaspora neuml atdhe
-Seminaret neuml Austri dhe neuml vendet
e rajonit
-Kuizet e dituriseuml
-Aktivitete teuml veccedilanta
-Aktivitete kulturore
-Aktivitete sportive
-Meumlsues e meumlsuese
-Ekskursione neuml vendlindje dhe
-Integrime e takime
Pra duke sheumltitur kujdessheumlm
neumlpeumlr kapitujt e librit ldquoMEumlSIMI
SHQIP NEuml AUSTRIndash Monografi II
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
45
(2013-2018)rdquo shohim se autori me njeuml pedanteri teuml pashoqe ka arritur teuml na
i prezantojeuml deri neuml holleumlsi veprimtariteuml kulturore botuese arsimore teuml
shoqatave klubeve e organizimeve teuml ndryshme neuml Austri Keumltu meumlsojmeuml
peumlr raportet e mira dhe shkeumlmbimet e peumlrvojave midis Ministrive Arsimore teuml Austriseuml dhe teuml Kosoveumls peumlr botimet e teksteve meumlsimore neuml teuml dy gjuheumlt
peumlr seminaret e ndryshme organizuar anekeumlnd trojeve shqiptare e neuml Austri e
neuml vende teuml tjera si dhe peumlr kuizet e shumta teuml dituriseuml teuml mbajtura brenda
viteve 2013-1018
Portretizimi i njeumlzet meumlsimdheumlneumlsve (meumlsuese e meumlsues) teuml dalluar shqiptareuml
neuml Austri jepet neuml kapitullin e njeumlmbeumldhjeteuml duke vazhduar meuml pastaj me
kapitujt ku pasqyrohen aktivitete teuml larmishme me pesheuml kombeumltare si
sheumlnimi i datave teuml reumlndeumlsishme historike Diteumls seuml Flamurit dhe Diteumls seuml
Pavareumlsiseuml seuml Kosoveumls aktiviteteve sportive teuml nxeumlneumlsve neuml Austri
peumlrurimeve teuml librave teuml ndrysheumlm ekskursioneve neumlpeumlr Trojet shqiptare takimeve teuml ndryshme e kuvendeve zgjedhore
Edhe kapitulli i fundit Integrime dhe takime del shumeuml interesant dhe
teumlrheqeumls Autori neuml meumlnyreuml telegrafike shkurt e qarteuml paraqet takimet qeuml ka
pasur me personalitete teuml veccedilanta si me Ministren e Arsmit teuml Austriseuml znj
Dr Elisabeth Gehrer ambasadorin Albert Rohan me pinjolleumlt e Habzbureumlve
Sandor e Margarete Habzburg drejtuesen e meumlsimit teuml gjuheumlve teuml huaja neuml
Austri mag Elfie Fleck ambasadorin e Shqipeumlriseuml neuml Vjeneuml Vili
Minarollin historianin Neol Malcolm Zonjeumln Vahide Hoxha piktorin
shqiptar Gazmend Freitag meumlsuesin veteran nga Dibra Petrit Marku
zeumlvendeumlskryetaren e Parlamnetit Evropian znj Ulrike Lunacek Anton Nikeuml
Berisha Prof Ismail Ccedileta Prof dr Johan Gunther prof dr Paul Smit lufteumltarin e liriseuml Muharrem Mehmetaj peumlrjetuesit e Mauthuzenit
amerikaneumlt Jeam Blackman dhe Pal Friedmann
Dhe e gjitheuml kjo puneuml do teuml dilte e zbehteuml fare po mos teuml shfryteumlzoheshin
edhe foto teuml ndryshme teuml cilat autori Hazir Mehmeti i ka peumlr zemeumlr Neumlse
gjithmoneuml eumlshteuml theumlneuml Njeuml foto flet sa njeumlmijeuml fjaleuml ateumlhereuml del se libri
ldquoMEumlSIMI SHQIP NEuml AUSTRIndash Monografi II (2013-2018)rdquo paskeumlsh vlereuml
teuml madhe njoheumlse informative edukative dhe meumlsimore
Neuml peumlrmbyllje autorit i deumlshirojmeuml sheumlndet e suksese teuml meumltejme neuml fusheumln e
krijimtariseuml e librit mireumlpritje nga lexuesit dhe bibliotekat tona
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
46
Prof Dr Zymer U Neziri Prishtineuml
Ndihmeseuml me reumlndeumlsi peumlr etnokultureumln e Hotit teuml Maleumlsiseuml seuml Madhe
Libri Shoqeumlria kulturore-artistike ldquoRapshardquo Drume Hot Maleumlsi e Madhe dyzet vjet teuml veprimtariseuml kryeredaktor dhe
peumlrgatitja peumlr shtyp prof dr Zymer Ujkan Neziri Tuz 2018 438 f
Libri Shoqeumlria kulturore - artistike ldquoRapshardquo Drume
Hot Maleumlsi e Madhe dyzet vjet teuml veprimtariseuml hapet
me Paratheumlnien e hartuar me shumeuml kujdes dhe me teuml
dheumlna teuml shumta nga Preumlleuml N Junccedilaj me titull ldquoDyzet
vjet teuml veprimtariseuml seuml shoqeumlriseuml kulturore-artistike
ldquoRapshardquo e Drumes seuml Hotit teuml Maleumlsiseuml seuml Madherdquo Neuml
vijim eumlshteuml Hyrja ldquoDeumlshmi peumlr dyzet vjet teuml
veprimtariseuml seuml shoqeumlriseuml kulturore-artistike ldquoRapshardquo e Drumes seuml Hotit teuml Maleumlsiseuml seuml Madhe‟‟
Foto nga aktivtetet e shoqateumls ldquoRapshardquo
Pjesa e pareuml e librit peumlrbeumlhet nga punimet studimore teuml
shkruara posaccedileumlrisht peumlr keumlteuml peumlrvjetor nga autoreuml teuml
njohur neuml disa fusha teuml albanologjiseuml gjuheumlsi folklori-
stikeuml etnologji etnomuzikologji dhe etnokoreografi
Pjesa e dyteuml e librit Aktivitete ka teuml dheumlnat kryesore teuml
puneumls gjateuml dyzet vjeteumlve teuml keumlsaj shoqeumlrie kulturore ndash
artistike pjeseumlmarrje neuml festivale teuml folklorit organizimi
i festivaleve teuml foklorit pjeseumlmarrje neuml manifestime
kulturore dhe organizime teuml manifestimeve kulturore Neuml pjeseumln e treteuml janeuml teuml renditura keumlngeumlt e keumlnduara
gjateuml dyzet vjeteumlve neuml SHKA ldquoRapsha‟‟ teuml lekturuara
me kujdes nga mr sc Marjan Lulgjuraj qeuml po ashtu
kaneuml reumlndeumlsi shumeuml teuml madhe peumlr trasheumlgimineuml toneuml
kulturore neuml fusheumln e lirikeumls dhe teuml epikeumls gojore teuml
Maleumlsiseuml seuml Madhe Neuml pjeseumln e kateumlrt janeuml renditur
vendimet reagimet mireumlnjohjet ccedilmimet dhe shkrimet e
gazetave Pasojneuml Pastheumlnia Regjistri i emrave teuml njereuml-
zve dhe Regjistri i emrave teuml vendeve
Pjesa e punimeve studimore fillon me fusheumln e gjuheumlsiseuml ku prin akad i asoc prof dr Gjovalin
Shkurtaj me punimin studimor shumeuml me interes ldquoE
folmja e Hotit dhe vlerat e saj dialektologjike e
etnolinguistikerdquo ku konstaton se teuml dheumlnat nxjerrin neuml
pah afrineuml shumeuml teuml madhe qeuml kaneuml teuml folmet e Maleumlsiseuml
seuml Madhe njeumlra me tjetreumln sa mund teuml flitet si peumlr njeuml teuml
folme teuml vetme me disa dallime e luhatje Teuml folmet e
Maleumlsiseuml seuml Madhe sipas tij dallohen prerazi nga teuml
folmet e tjera teuml grupit veripereumlndimor dhe teuml mbareuml gegeumlrishtes edhe peumlr arsye teuml ruajtjes seuml togjeve uo dhe
ua peumlr fjaleumlformim e leksik dhe peumlr raste teuml rralla teuml
rotacizmit kurse neuml teuml folmen e Hotit dallohen edhe
formimet e emrave farefisnoreuml teuml shkalleumls seuml treteuml
zanafillore togfjaleumlsha teuml qeumlndruesheumlm e frazeolo-
gjizma Nga fusha e folkloristikeumls prof dr Zymer
Ujkan Neziri paraqitet me punimin studimor ldquoEposi i
Kreshnikeumlve neuml fillim teuml shekullit XXI Maleumlsia e
Madhe me qendeumlr neuml Tuzrdquo ku neuml kuadeumlr teuml projektit
ballkanik E5 peumlr UNESCO (15 veumlllime) trajton
veumlllimin me keumlngeuml nga kjo aneuml teuml hulumtuara teuml sheumlnuara dhe teuml incizuara neuml vitet 2012-2014 Lahuta
(lavda) keumltu ende peumlrdoret si neuml koheumln e mbledheumlsit teuml
pareuml Nikolleuml Ivanaj (1905) ku kreshnikeumlt vazhdojneuml seuml
jetuari edhe neuml shek XXI Legjendariteti fantastikja
mitikja rreumlfimi i gjateuml epik Ora e Zana ende e mbajneuml
themelin e keumltyre keumlngeumlve Shquhen edhe formulat
figuracioni poetik pamjet poetike portretet e heronjve
dialogu dyluftimet tiparet etike e morale kodeksi i
nderit leksiku vendor etj
Nga fusha e folkloristikeumls edhe dr sc Ismail Doda
paraqitet me punimin studimor ldquoKeumlngeumlt kreshnike dhe baladat e rinjohjes neuml Hot Maleumlsi Madherdquo Gjateuml hu-
lumtimeve meuml 1988 neuml Drume teuml Epeumlrme ka mbledhur
dhe ka incizuar edhe dy keumlngeuml peumlr Mujon e Halilin dhe
dy balada qeuml trajtohen neuml keumlteuml punim realizimi i deumlshi-
rave dhe i planeve teuml personazheve beumlmat e tyre
mbajtja e beseumls fuqia shpreheumlse gjuheumlsore folklorike
dhe estetike e vargjeve interpretimi roli i kalit e
martesat me rreumlmbim Aga Imeri e rinjohja me gruan e
pareuml pas kthimit nga Spanja neuml Ulqin etj Autori veuml neuml
pah edhe risiteuml elementet e veccedilanta dhe teuml peumlrgjithshme
teuml keumlngeumlve neuml kuadrin gjitheumlkombeumltar dhe meuml gjereuml
Studiuesja prof dr Afeumlrdita Onuzi nga fusha e
etnologjiseuml paraqitet me punimin studimor ldquoXhubleta
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
47
shqiptare neumlpeumlr shekujrdquo Qeuml neuml fillim konstaton se
ndoshta asnjeuml veshje shqiptare nuk eumlshteuml konsideruar aq
simbolike sa ajo me xhubleteuml e peumlrdorur nga grateuml e
zoneumls alpine teuml Shqipeumlriseuml Veriore Veccediloriteuml e keumlsaj veshjeje kaneuml teumlrhequr veumlmendjen e shumeuml studiuesve
E veccedilanta qeumlndron kryesisht neuml prerjen e saj Mbi teuml
gjitha veshja me xhubleteuml ka njeuml sistem dekorativ
shumeuml teuml rralleuml ashtu si edhe repertori i motiveve por
simbolika e tyre fatkeqeumlsisht ende nuk eumlshteuml
transkriptuar pohon ajo dhe peumlrfundon se veshjet neuml
terakota janeuml me pamje fundi neuml formeuml keumlmbane (si e
xhubleteumls seuml maleumlsive shqiptare) teuml njohura qeuml neuml mijeuml-
vjeccedilarin e dyteuml para Krishtit
Dr sc Rovena Vata paraqitet me punimin studimor ldquoFrymimi shqip i kulteve i dokeve i zakoneve dhe i
simboleve kombeumltare neuml Hotrdquo Krahina e Hotit teuml
Maleumlsiseuml seuml Madhe eumlshteuml dalluar peumlr traditeuml kombeumltare
dhe kjo traditeuml vazhdon edhe sot e keumlsaj dite neuml ruajtjen
dhe neuml kultivimin e saj neuml ceremoniteuml e lindjes teuml
dasmeumls apo teuml vdekjes thoteuml ajo Kultet doket e zakonet
edhe neuml keumlteuml krahineuml ruhen si shtreseumlzime kulturore
peumlrgjateuml shekujve peumlrfundon ajo duke shtuar se tradita
eumlshteuml tregues i karakteristikave sociale dhe individuale
teuml njeriut teuml shijeve teuml tij estetike teuml karakterit teuml
mosheumls teuml gjiniseuml dhe teuml etniseuml edhe neuml Hot dhe neuml Ma-
leumlsineuml e Madhe
Nga etnomuzikologjia kemi punimin e ma sc Esat
Ruka ldquoVeumlshtrim etnomuzikor i repertorit neuml festivalet
folklorike teuml SHKA-seuml ldquoRapshardquo - Hot Maleumlsi e
Madhe Disa mendime rreth organizimit teuml festivaleve
folklorike kombeumltarerdquo ku flet peumlr organizimin e
festivaleve folklorike dhe konstaton se neuml rreth 80 teuml
programeve teuml tyre teuml performuara neuml skeneuml tingeumlllojneuml
jonet muzikore Por nga peumlrvoja joneuml organizative dhe
skenike thoteuml ai analizat dhe vlereumlsimet
etnomuzikologjike dhe etnoorganologjike janeuml teuml pakta Neuml keumlto veprimtari teuml dimensioneve teuml meumldha eumlshteuml e
nevojshme prania e specialisteumlve e eksperteumlve
folkloristeuml etnologeuml etnomuzikologeuml e koreologeuml dhe
kontributi i tyre analitik peumlrfundon autori
Nga etnokoreografia ma sc Dilaver Kryeziu paraqet
punimin ldquoSHKA ldquoRapshardquo e Hotit teuml Maleumlsiseuml seuml
Madhe organizuese e festivalit teuml madh folklorik neuml
Vitojeuml keumlngeumlt dhe vallet - epika dhe lirikardquo Krahina e
Maleumlsiseuml seuml Madhe ndryshon nga teuml gjitha krahinat
shqiptare sepse mbizoteumlron epika thoteuml ai Ndeumlr
pasuriteuml meuml teuml meumldha teuml keumlsaj zone konsiderohen teuml jeneuml keumlngeumlt dhe vallet maleumlsorccedile me epikeumln dhe me lirikeumln e
tyre sidomos vallet njeumlshe dhe dyshe Interpretimi
larushia kostumografike unike (xhubleta) indentifikojneuml
folklorin e Maleumlsiseuml seuml Madhe SHKA ldquoRapshardquo eumlshteuml
organizuese e festivalit teuml madh folklorik neuml Vitojeuml ku
keumlto vlera teuml meumldha etnolkuture pasqyrohet qeuml dyzet
vjet Haziz Hodaj kryetar i SHKA ldquoMaleumlsorirdquo shkruan
artikullin ldquoBinjakeumlzimi Veumlllazeumlrimi U bashkuam peumlr
t‟mos u ndareuml kurreumlrdquo duke theksuar qeuml neuml fillim se nga
viti 2002 SHKA-seuml ldquoMaleumlsorirdquo Gjonaj Has ka njeuml
moteumlr neuml Maleumlsineuml e Madhe ndash SHKA- neuml ldquoRapshardquo e Drumes seuml Hotit Sot gati dy dekada pas asaj kohe
thoteuml ai eumlshteuml i freskeumlt momenti i paraqitjes neuml skeneumln e
festivalit ldquoHasi jehon 2001rdquo teuml SHKA - seuml ldquoRapshardquo nga
Drumja e Hotit Ishte veumlllazeumlror jeteumlsimi i keumlsaj aspirate
peumlr binjakeumlzimin Propozimi u beuml neuml Gjonaj ndeumlrsa u konkretizua neuml Vitojeuml neuml gusht teuml vitit 2002 ateumlhereuml kur
ldquoRapshardquo organizoi festivalin e pareuml me SHKA-teuml shqi-
ptare aktive teuml Malit teuml Zi
Neuml vijim Agron Dizdari shkruan artikullin ldquoPeumlr miqteuml e
mi neuml SHKA ldquoRapshardquo Peumlr brezat neuml vazhdimeumlsirdquo dhe
fillon me mendimin se vallet e bukura epike dhe lirike
neuml ldquoRapsheumlrdquo janeuml punuar me mjeshteumlri qeuml teuml spikaseuml e
bukura e fuqishmja delikatesa harmonia burreumlria
dashuria pra shpirti i maleumlsorit ldquoRapshardquo i ka
kushtuar veumlmendje edhe instrumentisteumlve qeuml shoqeumlrojneuml keumlngeumlt e trimave dhe teuml burreumlreshave me tematikeuml nga e
kaluara e lavdishme dhe shqeteumlsimet e sotme Ideali dhe
ndjenja kombeumltare janeuml lajtmotivi kryesor i aktiviteteve
teuml tyre Kostumet popullore janeuml ruajtur me fanatizeumlm
Sa do teuml deumlshiroja qeuml puneumln e palodhur teuml keumlsaj shoqate
teuml nderohej me titullin ldquoNderi i Kombitrdquo peumlrfundon
autori
Ma sc Anton Lajccedilaj vjen me artikullin ldquoRoli i
meumlrgimtareumlve me banim neuml SHBA neuml peumlrkrahje teuml
SHKA-seuml ldquoRapshardquo Shumeuml shqiptareuml nga Maleumlsia e
Madhe me qendeumlr neuml Tuz moreumln rrugeumln e gurbetit shkruan ai Neuml mesin e tyre ishin edhe bashkeuml-
themeluesit e shoqateumls ldquoRapshardquo qeuml asnjeumlhereuml nuk e
harruan Ajo peumlr shumeuml rapshjaneuml ka qeneuml njeuml ideal
Meumlrgata neuml SHBA ishte mbeumlshteteumlsja e saj kryesore
financiare peumlr 40 vjet Meumlrgata rregulloi ldquoSkeneumls
verorerdquo neuml Vitojeuml meuml 2003 Meuml 2008 vazhdon ai
formuam ldquoFondin Humanitar Rapshardquo neuml Detroit kurse
meuml 2010 u formua edhe SHKA ldquoRapshardquo neuml meumlrgim neuml
kuadeumlr teuml Fondit me ish ndash aneumltareuml teuml ldquoRapsheumlsrdquo dhe me
pasardheumls rapshjaneuml teuml lindur dhe rritur neuml Amerikeuml
Pjesa vijuese e librit e peumlrgatitur me shumeuml zell e
vullnet teuml madh nga Preumlleuml Junccedilaj qeuml ka teuml dheumlna peumlr
dyzet vjet aktivitete teuml ldquoRapsheumlsrdquo eumlshteuml shumeuml e reumlndeuml-
sishme por edhe beumln teuml jeteuml model peumlr historikun e
shoqeumlrive teuml tjera kulturore - artistike Libri mbyllet me
ldquoPastheumlnierdquo dhe me regjistrin e emrave teuml njereumlzve e teuml
vendeve puneuml me shumeuml vlereuml nga Avdi Gashi dhe
Valon Fetahu Tekstet e librit janeuml shqyrtuar me shumeuml
peumlrkushtim nga Keumlshilli Botues po edhe nga recensuesit
e redaktoreumlt akad prof Zeqirja Ballata dr sc Ardian
Ahmedaja prof asoc dr Bashkim Lajccedili prof dr
Afeumlrdita Onuzi prof dr Zeqirja Neziri prof as dr Albin Sadiku mr sc Esat Ruka Kjo vepeumlr eumlshteuml
peumlrgatitur peumlr shtyp sipas standardeve teknike-shkenco-
re punimet studimore kaneuml shkurtore (abstrakte) fjaleuml
ccedileleumlsa peumlrfundim rezyme neuml gjuheumln angleze dhe
bibliografi Madje edhe artikujt kaneuml rezyme neuml gjuheumln
angleze peumlr hir teuml lexuesve teuml shumteuml neuml Evropeuml e neuml
SHBA Edhe fotografiteuml sjellin deumlshmi me shumeuml pesheuml
dhe e ploteumlsojneuml e e zbukurojneuml librin Shoqata
kulturore-artistike ldquoRapshardquo Drume Hot Maleumlsi e
Madhe 40 vjet teuml veprimtariseuml qeuml beumln teuml konsiderohet
ndihmeseuml me shumeuml reumlndeumlsi peumlr etnokultureumln shqiptare teuml Maleumlsiseuml seuml Madhe
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
48
Mimoza Hasani-Pllana Prishtineuml Kosoveuml
Poezia e re shqipe e migracionit
(fundshekulli XXndashfillimshekulli XXI)
Poezia e migracionit e publikuar neuml dekadat qeuml mbylleumln
dhe hapeumln shekujt XXdhe XXI eumlshteuml vazhdimeumlsi e
traditeumls seuml shkrimit teuml leteumlrsiseuml shqipe neuml diasporeuml
Poeteumlt e rinjeuml kosovareuml pateumln thuajse teuml njeumljtin fat me
shkrimtareumlt pararendeumls qeuml me veprat e shkruara neuml
diasporeuml laneuml gjurmeuml neuml leteumlrsineuml shqipe Neuml historineuml e
leteumlrsiseuml shqipe disa nga veprat emblematike janeuml produkt i puneumls seuml shkrimtareumlve teuml emigruar neuml koheuml teuml
ndryshme qeuml do teuml thoteuml se disapora shqiptare ndeumlr vite
dha kontribut teuml ccedilmuarpeumlr zhvillimin e leteumlrsiseuml
Neumlse keumlrkojmeuml gjurmeumlt e leteumlrsiseuml shqipe neuml kontinentin
europian neuml gjysmeumln e dyteuml teuml shek XIX dhe thuasje
deri neuml fund teuml shek XX qendrat meuml produktive dalin teuml
jeneuml Rumania Italia Bullgaria dhe Greqia Ndeumlrsa neuml
pjeseumln e fundit teuml shekullit XX neuml veccedilanti neuml dekadeumln e
fundit ndryshon edhe destinacioni i migracionit
shqiptar neuml veccedilanti atij kosovar Vitet 1990-2000 sheumlnojneuml numrin meuml teuml madh teuml emigranteumlve ndeumlr ta
edhe shkrimtareuml dhe intelektual kosovareuml qeuml detyrimisht
u zhvendoseumln nga atdheu drejt qendrave meuml teuml meumldha
europiane e boteumlrore Rritja e emigracioinit gjateuml keumlsaj
kohe ishte pasojeuml e ndryshimeve politike neuml ish-
Jugosllavi ku jeta zhvillohej larg ritmeve normale edhe
peumlr shumiceumlne vendeve ballkanike sidomos vendeve qeuml
peumlrbeumlnin ish-Jugosllavineuml Qendrat meuml produktive
letrare teuml fundshekullit XX dhe fillimshekullit XXI janeuml
Austria Gjermania Suedia dhe Zvicra Si neuml Kosoveuml
ashtu edhe neuml qendrat shqiptare neuml diasporeuml fundi i
shekullit XX sheumlnon prurjet meuml teuml meumldha neuml zhanrin e poeziseuml Andaj edhe korpusi i vepreumls poetike eumlshteuml i
gjereuml i pasuruar me veprat e autoreumlve teuml rinjeuml dhe me
veprat e autoreumlve teuml deumlshmuar
Neuml vazhdim nga keumlto kateumlr qendrat do teuml shohim veteumlm
kriimtarineuml e dy poeteumlve kosovareuml Beqeuml Cufaj
(Gjermani) dhe Anton Marku (Austri)
Beqeuml Cufaj neuml dekadeumln e fundit teuml shekullit XX botoi
dy peumlrmbledhje poetike Balada Budallqe (1994) dhe
205 (1996) Te peumlrmbledhja Balada Budallaqe kemi njeuml poetizim teuml dhimbjes individuale teuml peumlrqendruar
neumlsituata teuml vetmiseuml seuml madhe qeuml shprehin mallinpeumlr
humbjen dhe mungeseumln e njereumlzve teuml dashur si neuml elegji
dashurie peumlr veteumln e dyteuml Pastaj neuml keumlrkim teuml shenjave
teuml mbetura nga takimet e shkuara poeti beumln peumlrpjekje teuml
risjell kujtime dashurie neuml koheuml reale duke beumlreuml qeuml tema
e dashuriseuml teuml dominoj neuml shprehjet e tij poetike
Jeta qeuml na ndau pa na pyetur fare
Peumlr planet feumlmijeumlt lumturineuml
E shitur sheumltitoreve teuml jeteumls
Tashti qan peumlr mua dhe peumlr veten
Jemi neuml robeumlri sa hereuml ta kam theumlneuml S beumln teuml qajmeuml peumlr dashuriteuml e humbura
Atdheun e tradhtojmeuml
De Radeumln pyete e dashur teuml tregon
Pa atdhe s ka dashuri
Lumi i jeteumls shqip po eceumln (Cufaj 1994 33)
Peumlrmbledhja Balada
Budallqe plot me
figura metaforike
poetizon copeumlza jete
qeuml laneuml gjurmeuml personale dhe
nacionale Shenjat e
jeteumls te ky libeumlr dalin
edhe neuml formeuml titujsh
te kateumlr kapitujt qeuml
ndeumlrtojneuml struktureumln e
librit Keumlngeuml
tatuazhesh Elegji peumlr
veteumln e dyteuml
Meikjedhe Grafite
Teuml kateumlr titujt veumlneuml neuml
pah rikrijimin e situatave teuml lidhura
peumlr kujtimet e poetit e
teuml shkruara neuml poezi
Njeumlsoj peumlrmbledhja e dyteuml poetike 205 peumlrshkohet nga
gjuha e pasur e figurave si mundeumlsi peumlr teuml krijuar situata
teuml reja nga njeuml koheuml e shkuar qeuml do teuml thoteuml se figura neuml
keumlto poezi luan rolin e saj si fuqi peumlr teuml shprehur me
shkrim ngarkeseumln emocionale teuml poetit por edhe peumlr
teumlshkruarneuml leteumlr njeuml pjeseuml teuml realitetit duke krijuar njeuml
poezi ngjasheumlmsikur teumlshohim njeuml fotografi Peumlr ta provuar keumlteuml mendim neuml vazhdim sjellim njeuml gjendje
emocionale teumlshprehur me heshtje neumlpeumlrmjet figureumls seuml
reticcedilenceumls
O Zot Si sacutee kam njeuml eumlndeumlrr
tacutei shoh syteuml e shuar Po shuhem(Cufaj 1996 5)
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
49
Neuml teumlreumlsi figura si shprehje e zgjedhur peumlr krijimin e
poeziseuml te Cufaj ruan statusin e njeuml prej parimeve
themelore peumlr shkrimin e saj
Poeti kosovar Anton
Marku meuml 2010 neuml
gjuheumln shqipe dhe
gjermane botoi
peumlrmbledhjen poetike
Vizioni blu teuml
strukturuar neuml peseuml
kapituj Ngjyra e paqes
Njolla dielli Metafora e
liriseuml Tingulli i shiut
Shtegtim shpirteumlrash Pra libri Vizioni blu
peumlrveccedil peumlr lexuesin
shqiptar eumlshteuml i
peumlrkthyer edhe neuml
gjuheumln gjermane peumlr
lexuesin austriak
Marku emigrant neuml shtetin austriak teuml shkruarit e
poeziseuml e peumlrcepton si meumlnyreuml jete neumlpeumlrmjet seuml cileumls
autoreumlt shqiptareuml kaneuml sjelleuml njeuml frymeuml teuml re neuml leteumlrsineuml
e diasporeumls konkretisht neuml leteumlrsineuml austriake si peumlr nga
temat qeuml trajtojneuml stili i shkrimit apo qasja ndaj fjaleumls seuml shkruar si shenjeumlzim estetik Madje kjo qasje eumlshteuml
edhe njeuml ndeumlr arsyet kryesore qeuml leteumlrsia shqipe jo dhe
aq e njohur peumlr lexuesin austriak teuml vlereumlsohet ccedildo diteuml
e meuml shumeuml si vlereuml e shtuar Sipas Markut leteumlrsineuml
shqipe me leteumlrsiteuml e vendeve tjera europiane e peumlrafron
harmonia mes mendimeve larmia e narracionit
meditimi reflektiv apo mesazhi artistik por edhe pasuria
e figurave stilistike si metafora simboli krahasimi etj
Ky mendim mund teuml lexohet si proveuml teorike se poezia
e shkruar me gjuheuml figurative sikur edhe ajo qeuml shkruhet
me gjuheuml teuml zakonshme gjeneron kuptime teuml figurshme qeuml teuml zakonshmes i japin kuptim teuml jashteumlzakonsheumlm neumln
driteumln e reflektuar nga shpirti bota e poetit (Rrahmani
2003 119) Prandaj peumlr ta kuptuar poezineuml e Markut
eumlshteuml i pamjaftuesheumlm leximi i pareuml apo rileximi ajo
keumlrkon njeuml lexim alegorik peumlr ta kuptuar mesazhin e saj
Shenja teuml tilla alegorike jep poezia Neuml ikje e
karakterizuar edhe peumlr tonin melankolik
Nuk pateumlm koheuml
Koheumln ta presim
As ateumlhereuml kur liria ishte
E teuml gjitheumlve dhe e askujt
Mbi qiellin toneuml Ngadaleuml po digjet
Eumlndeumlrr dikur e pareuml
Para se teuml pereumlndojeuml
Do beumlhet meuml mireuml
Peumlr teuml keqen toneuml (Marku 2010 45)
Poeteumlt Cufaj dhe Marku neuml keumlto dy dekada arriteumln
komunikimin me publikunlexuesin shqiptareuml dhe teuml
huaj neuml veccedilanti ateuml gjermanfoleumls neumlpeumlrmjet shprehjes
poetike si njeuml fuqi peumlr teuml shkruar ndjesiteuml personale por
edhe situatat dramatike neumlpeumlr teuml cilat kaloi populli i Kosoveumls Pra poeteumlt krijuan njeuml lloj komunikimi teuml
veccedilanteuml neumlpeumlrmjet gjuheumls si elementi qendror i
ligjerimit teuml rregullteuml e qeuml te ligjeumlrimet poetike shtrihet
peumlrtej funksionit teuml shprehjes seuml thjeshteuml peumlr teuml marreuml
funksione teuml reja stilistike semiotike tematike (Hamit 2005) Sipas Hamitit kjo e fundit funksionon neuml disa
nivele me fillim neuml nivel lokal peumlr t`u shtrireuml neuml ateuml
universal keumlshtu qeuml gjuha merr fuqi peumlrcaktuese peumlr
stilin e poetit
Si peumlrfundim poezia e re e migracionit e dy dekadave teuml
theksuara meuml larteuml nxjerr neuml pah tendenceumln e poeteumlve
peumlr ruajtjen e vazhdueshme teuml lidhjes kulturore e letrare
me atdheun Poeteumlt qeuml peumlrmendeumlm dhe poeteuml tjereuml neuml
diasporeuml vepreumln e shkruar neuml qendrat europiane ku
jetonin e publikuan edhe neuml Kosoveuml si shenjeuml peumlr tu identifikuar me vendin e origjineumls brenda konceptit teuml
tjetrit teuml teuml huajit Keumlteuml keumlmbeumlnguleumlsi duhet ccedilmuar duke
paseuml parashysh se neuml Ballkan prej ku edhe vijneuml poeteumlt
shqiptareuml koncepti i tjetrit eumlshteumli debatuesheumlm neuml
vazhdimeumlsi Studiuesja bullgare Maria Todorova neuml
studimet e saj (derisa hulumtonte ontologjineuml e
Ballkanit) vlereumlson se sfidat politike kulturore dhe
historike qeuml kaneuml kaluar popujt gjateuml bashkeumljeteseumls
qindravjeccedilare neuml Ballkan vijneuml si pasojeuml e njohjes apo
edhe mosnjohjes seuml konceptit teuml tjetrit (Todorova
1999163-171)
Kur kemi parasysh faktin se leteumlrsia shqipe eumlshteuml njeuml
leteumlrsi e vogeumll dhe pak e njohur peumlrtej kufijve ballkanik
kuptojmeuml se poezia e migracionit kontribuoi
veccedilaneumlrisht neuml njohjen dhe promovimin e gjuheumls shqipe
vlerave letrare identitare e kulturore teuml Kosoveumls neuml
qendrat ku u zhvillua Po ashtu kontribuoi neuml krijimin e
urave kulturore me popujt e tjereuml emigrant dhe vendeumls
si dhe hapi rrugeuml peumlr njohjen e poeziseuml shqipe teuml
Kosoveumls neuml rrafshin ndeumlrkombeumltar duke prezantuar njeuml
segment teuml jeteumls shoqeumlrore para lexueseve teuml huaj
Refernca
Anton Marku Vizioni blu-Die blaue vision Klubi Letrar
bdquobdquoGjon Nikolleuml Kazazirdquo Gjakoveuml 2010
Beqeuml Cufaj Balada Budallaqe Rilindja Prishtineuml
1994
Beqeuml Cufaj 205 Dukagjini Pejeuml 1996
Maria Todorova Is the Other a useful cross-cultural
concept Some thoughts on its implication to the Balkan
regionrdquo Berghahn Books Internationale
Schulbuchforschung Vol 21 No 2 (1999)
Mimoza Hasani Pllana Shtegtimi i shqipes neuml Europeuml
OLYMP Prishtineuml 2019 Sabri Hamit Tematologjia ASHAK Prishtineuml 2005
Zejnullah Rrahmani Leximi dhe shkrimi Faik Konica
Prishtineuml 2003
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
50
Mr Sc e gjuhёsisё Prof Migena Arllati Gjakovё
Eksplorim poetik peumlr Mirditeumln
Refleksione rreth librit ldquoMirditeuml e mirditoreumlrdquo teuml autorit Hasan Hasani ndash Peumlrkola
Teuml vizitosh Mirditeumln keumlteuml
perleuml malore me bukuri teuml
rralla eumlshteuml jo thjesht njeuml rast
qeuml duhet shfryteumlzuar por njeuml
nder qeuml secili shqiptar do ta
konsiderojeuml teuml tilleuml sapo teuml
hedheuml hapat e pareuml neuml keumlteuml
vend Neuml ccedildo koheumlsi Mirdita
eumlshteuml konsideruar njeuml treveuml e
virgjeumlr peumlr nga bukuriteuml e rralla natyrore si dhe krahina
meuml e pashkelur nga keumlmba e
pushtuesit meuml e pabindura
ndaj ligjeve teuml huaja teuml
ardhura dhunsheumlm neuml shekuj
Sa hereuml qeuml bie fjala peumlr Mirditeumln meuml vjen ndeumlr mend
miss Edit Durham e cila pasi kishte beumlreuml njeuml xhiro fort teuml
gjateuml neumlpeumlr maleumlsiteuml e Shqipeumlriseuml seuml Veriut kish
vendosur teuml kthehet neuml Mirditeuml ku sikurse shkruan hasi
neuml njereumlz besnikeuml teuml afteuml peumlr teuml adhuruar diccedilka heroike qeuml ishin teuml gatsheumlm teuml ndiqnin parimet e tyre deri neuml
vdekje Udheumltarja angleze i peumlrshkruan me veumlrteteumlsi
keumlto mbresa neuml librin ldquoHigh Albaniardquo ku ndalet gjereuml e
gjateuml neuml kontekstin historik teuml krahineumls seuml shtrireuml peumlrmes
shtigjeve teuml thepisura teuml mbushura me mikpritje
Ereumlrat tronditeumlse teuml koheumlve kaneuml beumlreuml qeuml njereumlzit teuml
detyrohen teuml leumlvizin teuml shpeumlrngulen e teuml peumlrplasen neuml
aneuml teuml ndryshme teuml trojeve dhe kjo neuml teuml shumteumln e
rasteve ka sjelleuml si pasojeuml ndryshimin e emeumlrtimit teuml
familjes Nuk eumlshteuml aspak e lehteuml teuml niseumlsh nga fillimi
diku gjetkeuml njeuml rrjedheuml jete teuml ndeumlrprereuml detyruesheumlm neuml vendin e origjineumls por shumeuml meuml veumlshtireuml se kjo eumlshteuml teuml
ndryshosh qofteuml edhe veteumlm neuml veumlshtrim teuml jashteumlm neuml
pjeseuml teuml reumlndeumlsishme teuml qenies a peumlrkateumlsiseuml apo teuml
braktiseumlsh njeuml pjeseuml teuml konsiderueshme teuml identitetit teuml
trasheumlguar Shqiptareuml teuml zonave teuml ndryshme neumln
presionin dhunues teuml rrethanave e kaneuml beumlreuml keumlteuml duke
rifilluar njeuml jeteuml teuml re diku neuml njeuml tjeteumlr zoneuml por teuml jesh
mirditor do teuml thoteuml neuml jeteuml teuml jeteumlve teuml mbetesh i tilleuml
pavareumlsisht se ku do teuml t‟gjuajneuml dallgeumlt e jeteumls
Neuml Dushkajeuml teuml Gjakoveumls neuml fshatin Shqiponjeuml (ish Jabllaniceuml) ndodhet njeuml lagje teuml cileumln vendasit e quajneuml
Lagja e Peumlrkolajve Njereumlzit deumlshmojneuml se keumltu janeuml
vendosur Peumlrkolajt e ardhur nga Domgjoni i Mirditeumls
histori qeuml i peumlrket shekullit teuml 18-teuml Thuhet se i pari
Pren Kola me teuml veteumlt kish ndeumlrruar tri fshatra derisa u
vendos neuml Jabllaniceuml e konvertimi i feseuml do teuml ndodhte
rreth shtateuml dekada meuml voneuml Hasan Hasani - Peumlrkola
nuk eumlshteuml as meuml shumeuml e as meuml pak se pasardheumls prej
njeumlrit nga keumlta mirditoreuml Kur e pyet peumlr Mirditeumln atij i
ndizet bebja e syrit ndeumlrsa fjala nuk i bindet teuml
artikulohet e teuml daleuml neuml ajeumlr menjeumlhereuml pasi e pengon
emocioni Dhe thoneuml se emocioni nuk ka zeuml Autori
pra ka origjineuml teuml pasteumlr nga Mirdita ndaj kur i duhet teuml flaseuml peumlr vendin dhe njereumlzit e tij teuml origjineumls ndjen sikur
damareumlt neumln leumlkureuml i fryhen dhe gjaku turret furisheumlm
dejve ashtu si lumi Mat rrjedheumls seuml tij Ai eumlshteuml
domgjonas Sot e treqind vjet meuml pareuml kur teuml pareumlt e tij
u larguan prej andej siccedil duket kaneuml leumlneuml peng neuml tokeumln
mirditore diccedilka teuml madhe e cila i beumln edhe sot e keumlsaj
dite pinjolleuml si HASAN HASANI qeuml teuml keumlrkojneuml
ldquovuleumlnrdquo e veumlrteteumlsiseuml seuml origjineumls vuleuml qeuml tek ai thirret
PEumlRKOLA Edhe pse gjeneratat e meumlvonshme teuml
familjes seuml tij janeuml vendosur neuml Dushkajeuml teuml Gjakoveumls
Hasani e ka pasur Mirditeumln me vete qeuml kur ka qeneuml neuml koheumln e keumlngeumlve teuml djepit neuml rreumlfenjat neuml odeumln e
burrave neuml tregimet e ardhura brez pas brezi peumlr burrat
dhe trimat dhe keumlshtu me dhjeteumlra e qindra histori
mirditore kaneuml fjetur brenda tij duke ndeumlrtuar njeuml boteuml
meuml vete boteuml teuml cileumln do teuml vinte momenti teuml na e
shfaqte hapur neuml njeuml veumlllim teuml teumlreuml poetik
ldquoMirditeuml e mirditoreumlrdquo njeuml veumlllim prej 222 faqesh me
poezi kushtuar atij areali gjeografik human dhe
shpirteumlror teuml cilin autori e peumlrcakton qeuml neuml titull neuml fakt
eumlshteuml shumeuml meuml shumeuml se thjesht njeuml veumlllim poetik
Autori gdhend neuml teuml si teuml ishte njeuml peumlrmendore Mirditeumln e tij teuml cileumln e ka pasur brenda vetes gjitheuml
jeteumln mirditoreumlt e tij me teuml cileumlt ndan teuml njeumljteumln ADN
teuml njeumljteumln teuml djeshme me synimin peumlr teuml ndeumlrtuar
dimensionin e seuml sotmes Teuml sotmen pasi pikeumlrisht sot
me keumlteuml veumlllim autori na deumlshmon pashkeumlputshmeumlrineuml e
identitetit teuml tij E neseumlrmja tashmeuml veccedilse eumlshteuml e sigurteuml
sepse hallkat e zinxhirit janeuml lidhur dhe ato funksionojneuml
neuml favor teuml vazhdimeumlsiseuml seuml materies Peumlrpjekjet
autoriale teuml tij meuml kujtojneuml ldquopeumlrpeumllitjetrdquo e Pjeteumlr Budit
peumlr teuml deumlshmuar traditeumln bazuar neuml parimin atdhetar e
kulturor autentik ldquohellipTeuml mos gjindem i harruom keumlteuml jeteuml tue shkuomrdquo Dy vjet meuml pareuml Hasan Hasani botoi
monografineuml ldquoPeumlrkolajtrdquo libeumlr teuml cilin e konsideronte
obligim ndaj gjenezeumls ndaj pararendeumlsve e deri te keumlta
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
51
teuml sotmitOrigjina eumlshteuml peumlr njeriun si rreumlnja peumlr pemeumln
Sado qeuml pema teuml rritet e teuml leumlshojeuml degeuml sado teuml mbushet
sytha e lule gjithccedilka neuml teuml eumlshteuml rezultat i ushqimit qeuml
vjen nga rreumlnjeumltKeumlshtu edhe njeriu Sado teuml rritet e teuml madhohet neuml jeteuml kudo teuml shkojeuml e ccedilkado teuml beumljeuml
gjithmoneuml veprimi i tij do t‟i referohet rreumlnjeumlve nga ka
daleuml Peumlr shkrimtarin Hasan Hasani - Peumlrkola rreumlnja ka
leumlshuar ushqim neuml plot shtateuml dekada E kemi pareuml ateuml
neuml botime e vepra teuml shumta krijuese poetike e
studimore por kam bindjen se ky botim i fundit vjen si
ajo vera e vjeteumlr e ruajtur me kujdes peumlr koheuml dhe miq
teuml veccedilanteuml Dhe ja erdhi momenti qeuml brendia e ruajtur
brenda shpirtit skuteumls meuml teuml sigurteuml teuml njeriut teuml
shpeumlrthejeuml teuml daleuml nga vetvetja dhe teuml artikulohet qarteuml
neuml njeuml veumlllim teuml teumlreuml krijimesh poetike
Neuml fakt do t‟i mbetesha borxh autorit neumlse keumlteuml veumlllim
do ta quaja thjesht njeuml veumlllim poetik pasi libri veumlrtet
peumlrmban veteumlm poezi por me aneuml teuml leumlndeumls qeuml trajton ai
na veuml neuml preheumlr njeuml thesar teuml veumlrteteuml njeuml miniereuml e cila
sa meuml shumeuml geumlrmohet neuml teuml aq meuml shumeuml vazhdon teuml
befasojeuml dhe keumlnaqeuml me pasuriteuml e saj Si gjithmoneuml
shpirti i tij prej artisti teuml fjaleumls e beumln teuml ndjehet i
privilegjuar neuml shprehjen e ndjesive ndeumlrsa nga ana
tjeteumlr qenia e tij prej nipi e steumlrnipi mirditor e beumln teuml
ndjehet i ndjesheumlm dritheumlrues ndaj kulleumls seuml vjeteumlr
gurreumls seuml pashtershme teuml ujit brisk ajrit teuml flladitsheumlm qeuml duket sikur teuml ccedilan leumlkureumln reve teuml cilat peumlr pak mund t‟i
prekeumlsh me doreuml nga maja e kreshteumls varreve me gureuml
stralli teuml steumlrgjysh katragjysheumlrve e plot e plot
fragmenteve teuml tjera teuml keumlsaj bote teuml madhe mirditore
Duket sikur shpirti i poetit eumlshteuml i vogeumll peumlr t‟i nxeumlneuml teuml
gjitha keumlto aq meuml tepeumlr peumlr t‟i mbajtur brenda vetes neuml
vite e dekada Por damarin e tij e furnizon ajo rreumlnja qeuml
thameuml meuml sipeumlr rreumlnja teuml cileumln ai me keumlteuml veumlllim
poezisheuml po e ujit e po e ushqen bukur mireuml peumlr ta
rigjeneruar edhe njeumlhereuml ashtu siccedil i deumlshiron e gjitheuml
qeniaNeuml krijimtarineuml 50 vjeccedilare shkrimtari Hasan Hasani ka shkruar e ka theumlneuml bollsheumlm rreth shumeumlccedilkaje
qeuml ka qeneuml pjeseuml e frymeumlzimit teuml tij letrar dhe pjeseuml e
interesimit teuml tij studimor Por ldquoMirditeuml e mirditoreumlrdquo e
ka beumlreuml shpeshhereuml teuml ndjehet i vogeumll i pafuqisheumlm i
dritheumlruar sepse teuml gjitheuml ndjehemi feumlmjeuml ndjehemi teuml
vegjeumll kur kthehemi tek neumlna Dhe Mirdita peumlr teuml eumlshteuml
si neumlna gjeneza ushqimi (shpirteumlror) pavdekeumlsia
Udheumltimi poetik paraprihet nga udheumltimi fizik Pasi ka
prekur me gjymtyreumlt e tij ccedildo vend e ccedildo skuteuml peumlr teuml
cileumln kish deumlgjuar e kish imagjinuar vite me rradheuml pasi
ka pareuml me syteuml e tij ngjyreumln e qiellit dhe teuml tokeumls mirditore pasi ka nderuar djepat kullat dhe varret ai neuml
krah me muzeumln i peumlrvishet misionit teuml krijimit Autori e
peumlrshkruan poetikisht hap pas hapi relievin e keumlsaj zone
njeuml brez i gjereuml gjeografik qeuml nga Bjeshka e Kaccedilinarit
Ara e Skeumlnderbeut Munella Zepa Bjeshkeumlt e Oroshit
Valmori Kroi i Bardheuml e deri neuml majeumln e Kunoreumls
Lugina e Peumlrroit teuml Urakeumls njeuml seumlreuml shpellash si shpella
e Meumlrkurthit shpella Kusia e Ndue Gjonit Shpella e
Akullit dhe ajo e Steumlrqokeumlve liqeni i Konajt e plot e
plot teuml tjereuml Toponimia autoktone beumln qeuml peumlrjetimet neuml
vargje teuml duken sikur jehojneuml nga shekujtPoeziteuml teuml renditura njeumlra pas tjetreumls teuml japin peumlrshtypjen sikur
ngjasojneuml me pjeseuml bdquopuzzles‟ teuml cilat kur bashkohen siccedil
duhet krijojneuml njeuml pamje funksionale neuml teumlreumlsi
Gjeografia e vendbanimeve asnjeumlhereuml nuk jepet e
shkeumlputur nga njereumlzit prandaj teksti dhe konteksti vendi dhe personazhi funksionojneuml si njeuml binom ku njeumlra
pjeseuml s‟mund teuml funksionojeuml pa tjetreumlnPeumlrshkrimet e
natyreumls seuml rralleuml e mahniteumlse asnjeumlhereuml nuk vijneuml teuml
shkeumlputura nga historia qindra vjeccedilare ku edhe pylli
edhe guri edhe majat e maleve e kaneuml njeuml historiNeuml
fakt keumltu gjithccedilka eumlshteuml deumlshmitare e historiseuml Teuml jepet
peumlrshtypja se ngado qeuml ta kthesh kokeumln do teuml deumlgjosh
deumlshmi mbi teuml veumlrteta e beumlma trimeumlri e heroizma qeuml teuml
befasojneuml duke teuml detyruar t‟i peumlrpish me sy e vesheuml Aq
i veumlrteteuml eumlshteuml autori neuml peumlrjetimet e vargeumlzuara saqeuml neuml
lexim e sipeumlr mua m‟u krijua peumlrshtypja se isha bashkeumludheumltare neuml rrugeumltimin e tij Pa e tepruar them se
m‟u duk se i vizitova keumlto vende se i pasheuml me syteuml e
mendjes peumlrshkrimet monologjet betejat kujat gjeumlmat
e gjithccedilka teuml sendeumlrtuar aty
Teuml tre kapitujt teuml titulluar ldquoLibri i pareumlrdquo ldquoLibri i dyteumlrdquo
dhe ldquoLibri i treteumlrdquo kulmojneuml me poemeumln ldquoUneuml mirditorirdquo
e cila jo rasteumlsisht eumlshteuml leumlneuml neuml mbyllje teuml librit ldquoKeumlngeuml
peumlr vete dhe Peumlrkolajtrdquo e kthen autorin neuml subjekt dhe
subjektin neuml pikeumlreferim Krijuesi poet keumltu vendoset
teumlreumlsisht neuml poziteumln e peumlrfaqeumlsuesit teuml farefisniseuml duke i
dheumlneuml vetes teuml drejteumln teuml flaseuml dhe teuml deumlshmojeuml neuml emeumlr teuml tyre ldquoPeumlrkolajt nrsquoDushkajeuml peumlrhereuml dereuml e hapur peumlr
mikun bukeuml dhaneuml me zemeumlr ccedilerdhe e ngrohteuml peumlr
udheumltarin haleuml neuml sy peumlr armikunhelliprdquo Nuk mungojneuml
elementet e veteumlkeumlnaqeumlsiseuml jo thjesht peumlr linjeumln e
vazhdimeumlsiseuml por edhe peumlr kompletimin e keumlsaj vlere
letrare dhe trasheumlgimore qeuml ai si autor si Peumlrkolaj po
nxjerr neuml driteuml ldquoE di Peumlrkolajt e moccedileumlm tashmeuml
ndodhen neuml amshim zili ma kaneuml edhe trsquovdekur qesh i
pari qeuml shkela nrsquotrollin e trsquopareumlve nrsquoshtegtim uneuml hyu
nrsquoqiell i mekurhelliprdquoAutori si Peumlrkolaj qeuml eumlshteuml ndjen se
ka peumlrmbushur njeuml mision i cili e tejkalon duksheumlm misionin letrar Ky mision shkon peumlrtej shkrimit teuml njeuml
vepre letrare pasi bart neuml vete motivin keumlrkues peumlr
rinjohjen dhe rigjetjen e gjenezeumls mision qeuml ka teuml beumljeuml
me synimet e tij jeteumlsore dhe si teuml tilla ato nuk i
peumlrkasin veteumlm planit letrar por edhe planifikimit
jeteumlsor ldquoKeumlshtu u rrit ky plak srsquoe di nga Mirdita a
Dushkaja qeuml vargje shkroi me lothelliprdquo Notat
emocionale arrijneuml nivele kulmore kur autori gjithccedilka
nga e djeshmja dhe e sotmja e qenies seuml tij e lidh
pazgjidhshmeumlrisht neuml peumlrmbyllje kur bindsheumlm vulos
ldquoPinjoll Mirdite ndeumlr humbeumltira shkela nrsquoshtateumldhjetat
fjaleuml e varg guri neuml zemeumlr srsquomeuml gjunjeumlzuan kurreuml peumlrpjetat as tatpjetat Dushkaja mrsquou beuml emeumlr ndash Mirdita
mbiemeumlrrdquo
I teumlreuml veumlllimi mund teuml konsiderohet si njeuml eksplorim
poetik peumlr Mirditeumln ku ndeumlrthuren mes tyre
keumlndveumlshtrimet shumeumlplaneumlshe gjeografike historike e
personale Nga ky ldquoeksplorimrdquo qeuml na ofron autori
lexuesi mbetet i ngopur me peumlrjetimet letrare e
emocionale e nga ana tjeteumlr i rritet keumlrsheumlria qeuml ta
vizitojeuml dhe ta eksplorojeuml veteuml ateuml
Gjakoveuml 15 maj 2020
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
52
Anton Marku Vjeneuml
Leteumlr armikut
I dashuri C E di se teuml kaneuml shkruar letra me mijeumlra para meje e do teuml
teuml shkruajneuml dhe po aq pas Mbase nuk do t‟i lexosh teuml
gjitha por keumlteuml timen jam i sigurteuml se do e marreumlsh neuml
duar Dhe ja pse uneuml iu takoj atyre qeuml nuk e kalojneuml
jeteumln duke u fshehur pas hijes seuml tyre por qeuml i dalin asaj
peumlrballeuml Neuml aneumln tjeteumlr uneuml e shikoj shfaqjen teumlnde nga
perspektiva e keumlmbeumlsorit ti nga ajo e voziteumlsit uneuml
deumlshiroj teuml arrij sa meuml voneuml neuml cak ti sa me shpejt
Neuml keumlteuml shkrim nuk do ta peumlrmend emrin Ty qeuml na dole
neuml rrugeuml dhe na ndeumlrpreve udheumltimin neuml mes do teuml teuml
quaj thjeshteuml C Neuml vendin tim ishte njeuml grup muzikor me emrin teumlnd teuml cilin e adhuronin teuml gjitheuml Tash e teumlreuml
bota e urren emrin teumlnd saqeuml neuml keumlteuml gareuml nuk do teuml kesh
konkurenceuml teuml denjeuml neuml keumlteuml shekull Do teuml fitosh
bindsheumlm
Keumlta rreshta i kam shkruar sot por mendimet janeuml teuml
djeshme Pra ti qeuml vret e nuk dukesh ti qeuml jeteumln e ndave
neuml dy pjeseuml ateuml para dhe pas teje mbase tash pret qeuml kjo
koheuml teuml quhet epoka jote por jo ajo do teuml quhet bdquobdquoKoha
e Mospeumlrkuljes‟‟ Sado qeuml mund teuml tingeumlllojeuml e
ccediluditshme neuml njeuml meumlnyreuml ne teuml kemi ftuar veteuml Po po ne Pasi qeuml me paraardheumlsit tu nuk u moreumlm seriozisht
ateumlhereuml i bie qeuml ne ta kemi hapur dereumln me njeuml doreuml
Tash po provojmeuml qeuml me teuml dyjat ta mbyllim por kot
Por le t‟i themi gjeumlrat me rend Mbase do teuml doje teuml dije
meuml shumeuml peumlr boteumln qeuml gjete Neumlse po ja teuml tregoj uneuml
Tek ne peumlr shembull sa meuml shumeuml po zgjerohen teuml
drejtat e kafsheumlve aq meuml shumeuml po ngushtohen ato teuml
njereumlzve Rrugeumlve teuml qyteteve tona meuml tepeumlr bien neuml sy
grateuml e mbuluar se sa ato teuml zbuluara peumlrderisa meshkuj
fryejneuml buzeumlt me bdquobdquobotox‟‟ Shkurt neuml boteumln e teuml
peumlrgjumurve atje ku trupi eumlshteuml sheumlrbeumltor i shpirtit dhe jo e kundeumlrta teuml qeumlndrosh zgjuar eumlshteuml art neuml vete
Peumlr meuml tepeumlr janeuml disa gjeumlra qeuml duhet t‟i dimeuml veteumlm
uneuml dhe ti E kuptove Veteumlm ne teuml dy Ja peumlr shembull
ne ujin e bekuar po e mbajmeuml neuml shishe parfemi Me teuml
po speumlrkasim neumlnsqetullat jo bukeumln Pastaj e di ti se
natyra eumlshteuml ende dashmireumlse me ne Ajo na jep meuml pak
se sa i keumlrkojmeuml por meuml shumeuml se sa meritojmeuml Edhe sa
gjateuml nuk e di Ja uneuml peumlr shembull si besimtar i
neumlnshtrohem ploteumlsisht vullnetit teuml saj dhe teuml Pereumlndiseuml
Neuml ndeumlrkoheuml beumlj pjeseumln time teuml puneumls lutem
I dashuri C Sa i pameumlshirsheumlm qeuml je Po po u ndal furnizimi me ujeuml
rryma dhe internet Mos e thashteuml qielli Neuml keteuml rast
njeuml fqi imi nga kati i kateumlrt me njeuml grumbull tatuazhesh
neuml gjok me siguri do teuml ccedilmendej e do teuml ulurinte
bdquobdquogjithccedilka po por internetin jo Ateuml asesi Si do teuml ja
beumljmeuml pa facebook insta whatsbdquoup snpachat A jetohet
pa to Interneti do teuml jeteuml i fundit qeuml do teuml mund teuml
rreumlzohet Si Olimpi si bdquobdquoair force one‟‟ Ky ishull nuk
guxon teuml bjereuml‟‟ Ky tipi qeuml kur kishte filluar teuml merrej
me shitjen e patundhmeumlrive kishte gjithmoneuml e meuml
shumeuml para por gjithnjeuml e meuml pak koheuml E uneuml Uneuml tek
tash po i marr lakmi Albanit qeuml ka vite qeuml jeton bdquobdquooffline‟‟ Neuml bdquobdquogoogle‟‟ nuk mund teuml gjesh asnjeuml
fotografi teuml tij
Tani deteumlrat janeuml qeteumlsuar Veteumlm shiu i zgjon Ata nuk
e peumlrjashtojneuml mundeumlsineuml qeuml keumlteuml vit bota u dogj nga
zjarri qeuml veteuml e ndezi Sot eumlshteuml dita jote Ende po Por
do teuml vij dita joneuml ateumlhereuml edhe minjeumlt do teuml keneuml meuml
shumeuml se njeuml vrimeuml peumlr tu fshehur por ty nuk do teuml
mbetet asnjeuml Mund teuml beumlsh gjithccedilka por njeuml gjeuml nuk do
e arrish qeuml teuml beumlsh qeuml ne ta veumlmeuml veten neuml kryq teuml
vetkryqeumlzohemi Njereumlzimi ende beson neuml engjuj por ty duket se do teuml na duhet teuml teuml mundim teuml veteumlm
I dashuri armik
Shumiceumls pres nesh ti i mbylle gojeumln Neuml keumlto javeuml i
kemi pastruar lareuml e feumlrkuar duart meuml shpesh dhe meuml
gjateuml se asnjeumlhereuml meuml pareuml Neuml ora teteumlmbeumldhjeteuml nisin
duartrokitjet nga dritaret Teuml gjitheuml bashkeuml fetareuml meuml
pak teuml tilleuml dhe ateisteuml Ateuml qeuml nuk e arriti akush para
teje e beumlre ti Na bashkove neuml frikeuml vuajtje dhe
dhembje E rizbuluam dashurineuml peumlr njeumlri-tjetrin
Shpresoj teuml vazhdojmeuml keumlshtu edhe pas teje Do teuml doja
qeuml kjo teuml ishte e vetmja gjeuml qeuml do teuml trasheumlgonim nga ti
Duket se veteumlm gjyshja ime qeuml ka kaluar teuml njeumlqindatat
dhe teuml ngujuarit neuml bdquobdquoBig Brother‟‟ as sot neuml fund teuml
prillit ende nuk e kaneuml marreuml vesh se ti je duke beumlreuml
keumlrdineuml neumlpeumlr boteuml Mbase keumlshtu eumlshteuml meuml mireuml E diku
ende po luhet kampionati i futbollit
Kurreuml i yti
me peumlrsheumlndetje teuml ftohta
i papeumlrkuluri
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
53
Tahir Bezhani Gjakoveuml
Teuml vdeseumlsh i dehur
Ka koheuml qeuml mendohem Diteumln e nateumln shqeteumlsohem
Kur meuml turren aq zjarrsheumlm syteuml e tu
E neuml qenien time shprushin kujtime
Shikimet leumlneuml vrima teuml hapura
Kullojneuml loteumlt peumlrplasin ngrirjen e ashtit
Puthjet e njeuml kohe zjarr e shkrumb
Edhe tani ende ka zjarr neumln hirin e fjetur
Neuml shtratin e bukuriseuml seuml paharruar
Neuml dukje i fikur tymon e flet me mall
Si shikimet tua qeuml shpojneuml prore
Si gacat e mbuluara qeuml djegin shpirtin
Deumlshirat rrineuml neuml pritje gjithhereuml
Eja eja e putheumlm mos shiko e ndrojtur
Dehu dehu fort
S‟ka gjeuml meuml teuml bukur se vdekja i dehur
Po teuml takova viza vizeuml me vdekjen
Pa puthjen teumlnde nuk iki andej
O Khajam i shkreteuml
Si e pive gjitheuml ateuml vereuml neuml jeteuml
E mbete kurreuml i pa vdekur
Kur nateumln nuk flejneuml mendimet Pas lodhjes seuml diteumls
Tretur rrugeumlve teuml mundimshme teuml jeteumls
Prita i geumlzuar nateumln qeuml vjen me heshtjen
Me flladin e shlodhjes mashtruese pushim bebeumlzave
Qeshjet e nateumln janeuml gaz i diteumls seuml iku
Neuml shtratin tim shpesh jam trembur neuml eumlndrra
Krismat teuml lehta binin neuml dereumln e ccedilareuml pa rezeuml
Hije njereumlzish pa trajta zgeumlrdhiheshin
Donin dhunsheumlm teuml merrnin thesareuml teuml fshehur
Pa beumlreuml aspak lufteuml me shpirtin kryeneccedil
Teuml padoreumlzuarin e mendimeve teuml mia
Qeuml kishte kalleuml peseuml gishteumlrinjteuml e doreumls Peumlr teuml dheumlneuml driteuml neuml dhomeumln time
Nuk di kah iku nata kah u tret e papareuml
Mbeta i uritur nuk ia thasheuml dy-tre fjaleuml
Sillem veumlrdalleuml shtratit me dhimbjet qeuml s‟beumlzajneuml
Veteumlm flaka e gishteumlrinjteuml beumlneuml driteuml
Neuml mungeseuml teuml qirinjve teuml vjedhur
Sa meuml janeuml nxireuml thonjteuml e mishi rrjedh leumlng
A ka meuml bukur se teuml jetosh me vuajtjen e vuajtjes
Lufteuml mes njereumlzve peumlr pasuri e karrige
A ka meuml fisnikeumlri meuml thoni
Meuml thoni se ku ka
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
54
Sport
Dy ekipet e Arbeumlriseuml kampione
Vjeneuml 22 prill 2020 Neuml keumlto
koheumlra teuml jashteumlzakonshme vjen
njeuml lajm i mireuml sporti nga Vjena
Federata e Shahut e Vjeneumls
(httpswwwchess-viennaat)
mori vendimin lidhur me
peumlrfundimin e kampionatit teuml
shahut peumlr sezonin 20192020 duke shpallur edhe ekipin e dyteuml
teuml klubit Arbeumlria kampione neuml
ligeumln e kateumlrt teuml Vjeneumls (2
Klasse) Neuml teuml veumlrteteuml peumlr shkak
teuml situateumls seuml krijuar nga
pandemia nuk kishte kushteuml qeuml teuml
zhvillohej xhiroja e 9-teuml dhe e
fundit peumlr keumlteuml sezon neuml keumlteuml ligeuml
Ekipi i dyteuml i Arbeumlriseuml pas 8-teuml
xhirove teuml zhvilluara ishte neuml
vendin e dyteuml dhe peumlr tu shpallur kampion i nevojiteshin veteumlm
edhe 15 pikeuml nga 6 teuml mundshme
gjeuml qeuml ishte meuml se e realizueshme
Neuml lidhje me xhiron e mbetur
Federata e Shahut e Vjeneumls
vendosi qeuml teuml gjitha ndeshjet e
mbetura teuml regjistrohen me
rezultat teuml barabarteuml 33 Neuml keumlteuml
meumlnyreuml pas ekipit teuml pareuml teuml
klubit teuml shahut Arbeumlria i cili disa
javeuml meuml pareuml u shpall kampion neuml ligeumln e dyteuml teuml Vjeneumls edhe ekipi
i dyteuml arriti teuml fitojeuml kamionatin
neuml ligeumln peumlrkateumlse keumlshtu qeuml nga
sezoni i ardhsheumlm qeuml teuml dy ekipet
do teuml luajneuml njeuml rang meuml larteuml neuml
ligeumln e pareuml teuml Vjeneumls (ekipi i
pareuml) dhe neuml ligeumln e treteuml (ekipi i
dyteuml) Pas organizimit teuml turneut
ndeumlrkombeumltar bdquobdquoArbeumlria 1rdquo neuml
Vjeneuml neuml tetor teuml vitit teuml kaluar e
neuml teuml cilin moren pjeseuml 57
shahisteuml e shahiste nga 14 kombe teuml boteumls klubi i pareuml shqiptar i
shahut neuml diasporeuml po peumlrmbyll
keumlshtu me sukses teuml
shkeumllqyesheumlm keumlteuml sezon sportiv
Shoqata sportive dhe kulturore
bdquobdquoArbeumlria‟‟ u themelua neuml takimin
konstituiv mbajtur me 16 dhjetor
2012 neuml Vjeneuml me ccedil‟rast u
zgjodh edhe udheumlheqja e ngushteuml
e saj neuml keumlteuml peumlrbeumlrje Kadri Berbati (kryetar) Xhevat Xhemaili (neumlnkryetar)
Agron Ccedilika (trajnerkapiten) Anton Marku (sekretar) dhe Avdyl Gjocaj
(arkatar) Ajo u u regjistrua praneuml organeve peumlrgjegjeumlse austriake me 17 janar
2013 me numeumlr regjistrimi ZVR-Zahl 574405097
Neuml shtator teuml vitit 2013 klubit i shahut bdquobdquoArbeumlria‟‟ filloi garat neuml ligeumln e dyteuml teuml
Landit teuml Vjeneumls Duke pareuml interesimin e madh teuml shahisteumlve shqiptareuml me
banim teuml peumlrkohsheumlm neuml Austri peumlr hereuml teuml pareuml neuml historineuml e diasporeumls shqiptare neuml keumlteuml shtet mik nga sezoni 20162017 klubi i shahut bdquobdquoArbeumlria‟‟
garon me dy ekipe ekipi i pareuml neuml ligeumln e dyteumlteuml Federateumls seuml Shahut teuml Vjeneumls
dhe ekipi i dyteuml neuml ligeumln e kateumlrt teuml kryeqytetit austriak
Klubi ka vendosur dhe zhvilluar kontakte teuml rregullta dhe korrekte me zyrtareuml
teuml federateumls seuml shahut teuml Vjeneumls dhe klubet tjera Peumlr sukseset e tij kaneuml shkruar
gazeta teuml ndryshme neuml gjuheumln shqipe dhe gjermane
Disa nga shahisteumlt e klubit Arbeumlria
Peumlrveccedil garimit neuml ligeuml ky klub i shahut po tregohet aktiv edhe neuml
peumlrditshmeumlrineuml e aneumltareumlve teuml tij dhe dashamireumlve teuml tjereuml teuml shahut duke
mbajtur takime teuml rregullta me aneumltareumltsi dhe duke organizuar shkeumlmbime
peumlrvojash neuml shah me mysafireuml teuml nderit apo mjeshteumlr teuml ftuar nga vendlindja
Tradicionalisht klubi organizon turne neuml shah peumlr nder teuml festave kombeumltare
asaj teuml 28 neumlntorit diteumls seuml pavareumlsiseuml seuml Shqipeumlriseuml dhe 17 shkurtit diteumls seuml
pavareumlsiseuml seuml Kosoveumls Kjo tregon njeuml pjekuri teuml bashkatdhetareumlve taneuml keumltu neuml
Austri teuml cileumlt janeuml kreativeuml dhe peumlrmes sportit manifestojneuml ndjenjat e tyre teuml
atdhedashuriseuml por dhe i tregojneuml boteumls se sporti i lidh dhe afron popujt pa
marreuml parasysh prejardhjen e tyre Prandaj neuml keumlto turne marrin pjeseuml edhe teuml
ftuar teuml nacionaliteteve teuml tjera teuml cileumlt priten me mikpritje e bujari shqiptare
Klubi i shahut Arbeumlria mbeumlshtetet nga Rrjeti i Bizneseve teuml Diasporeumls
Shqiptare peumlr Austri ndeumlrrmarjet ldquoAlbakopierdquo ldquoBlakaj Fenster amp Tuumlren‟‟
ldquoTimi Transrdquo ldquoAlushajrdquo ldquoGashi Fenster amp Tuumlrenrdquo etj
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
3
Faqja e treteuml
Don Lush Gjergji Prishtineuml
Martesa dhe familja sot mundeumlsi apo utopi
Disa shkaqe dhe fenomene teuml
shkuroreumlzimeve sot Teuml gjitheuml sot shohim deumlgjojmeuml
kemi njohuri fatkeqeumlsisht edhe
peumlrvoja teuml hidheumlta teuml ndarjeve
largimeve dhe shkateumlrrimit teuml
kuroreumls me keumlteuml edhe teuml familjes
Kjo e keqe po peumlrhapet ndeumlr ne
Shqiptareumlt si neuml trojet tona po
ashtu edhe neuml diasporeuml Deumlshtimi
neuml marteseuml neuml jeteumln familjare ka
pasoja teuml shumeumlfishta personale
por edhe shoqeumlrore Meuml teuml goditurit nga ky fenomen janeuml teuml
pambrojturit dhe teuml pafajshmit
feumlmijeumlt qeuml rriten me prindeumlr teuml
ndareuml pra pa prindeumlr pa
kujdesin shembullin
ngrohteumlsineuml dashurineuml e edukimit
prindeumlror bartin neuml jeteuml plageuml
shpesh teuml pasheumlrueshme dhe
shumeuml teuml rrezikshme qeuml i
ldquokushteumlzojneumlrdquo gati gjithnjeuml
Njeuml feumlmijeumlri dhe rini me
ngarkesa pa siguri dhe dashuri
pamundeumlson edukimin dhe jeteumln
neuml harmoni krijon zbrazeumlti qeuml
veumlshtireuml mund teuml mbulohen meuml
voneuml
Gjeumlra e pareuml qeuml na bie neuml mend
eumlshteuml kjo Pa njeri nuk as familje
as shoqeumlri Prandaj faktori numeumlr
njeuml peumlrgjegjeumlsia e keumlsaj dukurie
kaq teuml shpeshteuml mjaft teuml deumlmshme eumlshteuml gjithsesi njeriu i
cili si duket ka halle dhe
veumlshtireumlsi me vetvete pastaj edhe
meuml tepeumlr me teuml tjereumlt me aneumltareumlt
e familjes dhe teuml shoqeumlriseuml
Teuml gjitheuml shtrojmeuml pyetje peumlrse
si deri kur do teuml jeteuml keumlshtu si
dhe ccedileumlshtje tjera a ka meuml kuptim
martesa familja apo ndoshta
duhet ta ldquogjejmeumlrdquo ndonjeuml formeuml tjeteumlr si p sh bashkeumljeteseumln si alternativeuml teuml
kuroreumls dhe familjes apo edhe zgjidhje meuml rreumlnjeumlsore qeuml njereumlzit sot mos teuml martohen fare
Peumlr ata qeuml ende besojneuml neuml kuptimin e jeteumls neuml dashuri prandaj neuml kuroreuml dhe
neuml familje pyetja eumlshteuml pak ndryshe cilat janeuml shkaqet e ndarjeve prishjeve teuml
kuroreumls sot
Nga studimet e shumta psikologjike sociologjike pedagogjike psikiatrike
mund teuml themi keumlshtu
Shkaku i pareuml eumlshteuml mungesa e peumlrgatitjes dhe afteumlsiseumlpeumlr njeuml jeteuml teuml re dhe
ndryshe neuml kuroreuml qeuml kryesisht shpjegohet neuml dy meumlnyra
Karakteri tepeumlr i forteuml i ccediliftit martesor qeuml mbeumlshtete neuml egoizeumlm dhe egocentrizeumlm teuml theksuar uneuml uneuml dhe veteumlm uneuml ose te ne neuml
ldquobajraktarizeumlmrdquo
Mentaliteti materialist konsumist dhe hedonist trupor dhe epshor i njeriut qeuml
udheumlhiqet veteumlm neuml pasione apo impulse seksuale qeuml i jep reumlndeumlsi aneumls
materiale puneumls fitimit pasuriseuml suksesit karriereumls ndeumlrsa i leuml aneumlsh vlerat
dhe virtytet njereumlzore dhe familjare
Objektivizimi apo vegeumllsimi i paleumls tjeteumlr si njeuml lloj ldquolodrerdquo ldquomallirdquo gjeumlsendi
mosafteumlsia peumlr flijim vuajtje pritje si dhe deumlshira peumlr zgjidhje teuml shpejta pa
kurrfareuml keumlshillimi dhe udheumlzimi
Ateizmi praktik ku mungon feja ose jeta sipas qeumlndrimeve dhe parimeve me Zotin dhe si pasojeuml e keumlsaj ccedilalon edhe jeta me teuml afeumlrmin me njeumlri-tjetrin Njeuml
pjeseuml e njereumlzve besojneuml sot mund teuml themi ndoshta edhe shumica por nuk
jetojneuml sipas besimit ndeumlrsa teuml tjereumlt jetojneuml pa ndonjeuml orientim dhe peumlrcaktim
fetar pra neuml ateizeumlm praktik apo neuml indiferentizeumlm fetar
Shqeteumlsimet apo tensionet peumlr gjendjen e re neuml marteseuml qeuml nuk i peumlrgjigjet
keumlrkesave deumlshirave eumlndrrave synimeve idealeve qeuml janeuml krijuar si dhe
mungesa e liriseuml dhe pavareumlsiseuml qeuml me fjaleuml tjera mund ta themi edhe keumlshtu
mospeumlrputhja mes deumlshirave dhe idealeve dhe jeteumls seuml peumlrditshme
Stresi si shqeteumlsim neuml vazhdimeumlsi mungeseuml e koheumls bisedimit dialogut
komunikimit qeuml njeriun e ngulfat ia merr koheumln ngadaleuml edhe zemreumln dhe jeteumln Kjo po deumlshmohet neuml trajta teuml ndryshme edhe neuml koheumln e koronavirusit
pandemiseuml seuml diteumlve tona mbylljes dhe kufizimeve teuml leumlvizjes puneumls peumlr t‟u
mbrojtur nga kjo seumlmundje ngjiteumlseduke treguar qeuml sa pak jemi meumlsuar teuml jemi
njeumlri afeumlr tjetrit edhe meuml pak njeumlri me tjetrin peumlr tjetrin seuml bashku peumlr
peumlrballimin e ccedileumlshtjeve jeteumlsore Parimi bazeuml dhe jeteumlsor eumlshteuml ky teuml jetosh
dometheumlneuml teuml komunikosh Teuml jetosh dhe komunikosh dometheumlneuml teuml
dashurosh neuml marreumldheumlnie gjithnjeuml dinamike dhe kreative Pra trinomi
vendimtar eumlshteuml ky jeta komunikimi dashuria
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
4
Mungesa e komunikimit intim
trup psike dhe shpirt qeuml njeriun e
beumlneuml teuml ldquocopeumltuarrdquo ose seuml paku jo
teuml harmonizuar lodhja e tepeumlrt neuml
puneuml dhe neuml jeteuml monotonia apo
meumlrzia neuml jeteumln e peumlrditshme pa
ndonjeuml risi freski befasi Dashura eumlshteuml gjithmoneuml aktive
dhe kreative dhe neumlse teuml mungon
aktiviteti dhe kreativiteti dije qeuml
seuml shpejti do ta hetosh qeuml teuml
mungon mbi teuml gjitha dashuria
Mungesa e sinqeritetit lidhja
mendje gojeuml zemeumlr trekeumlndeumlshi
peumlr komunikim teuml mireumlfillteuml ndeumlr-
njereumlzor ndeumlr-gjinor qeuml
mbeumlshtetet neuml dy burime neuml teuml
veumlrteteumln dhe dashurineuml
Dallimi i personalitetit dhe
interesat e ndryshme pa ndonjeuml
gatishmeumlri peumlr ballafaqim
ndryshim begatim teuml ndeumlrsjelleumlt
Dikush martohet peumlr t‟i ikur
vetmiseuml dikush peumlr teuml pasur
feumlmijeuml peumlr teuml ploteumlsuar zbrazeumltiteuml
e jeteumls seuml meumlparshme peumlr siguri
neuml seumlmundje dhe neuml pleqeumlri
Motivi i veteumlm i jeteumls pra edhe i jeteumls neuml marteseuml neuml familje eumlshteuml
dhe duhet gjithmoneuml teuml jeteuml veteumlm
njeuml Dashuria
Martesa dhe familja sot
mundeumlsi apo utopi
Pas keumltij peumlrshkrimi teuml shkurteuml
dhe panoramik shtrohet pyetja
jeteumlsore martesa dhe familja sot
a eumlshteuml mundeumlsi apo veteumlm utopi
Ja dhjeteuml meumlnyreuml peumlr ta sheumlruar
dhe ruajtur kuroreumln e marteseumls
neumlpeumlrmjet saj familjen neuml
dinamikeumln e jeteumls dhe zbatimin e
dashuriseuml si teuml vetmes fuqi qeuml
njeriun e beumlneuml teuml lumtur
1 Komunikimi i ploteuml
(trup psike dhe shpirt) i
qarteuml sinqerteuml dhe
vazhduesheumlm mes ccediliftit
martesor me gatishmeumlri peumlr bisedim dialog dhe
komunikim pa
peumlrjashtime dhe
paragjykime apo theumlneuml
edhe figurativisht hapja
dhe peumlrdorimi i teuml gjitha
kanaleve teuml
komunikimit
2 Lidhja e vazhdueshme fizike trupore martesore si shprehje e
nderimit faleumlnderimit miqeumlsiseuml dashuriseuml si keumlrkim neuml dy jo meuml neuml
njeuml ndash uneuml Martesa ka njeuml logjikeuml teuml thjeshteuml dhe jeteumlsore uni
drejtohet kah ti dhe bashku krijojmeuml diccedilka krejt teuml re shumeuml teuml bukur
ndash ne Prandaj uneuml ndash ti ndash ne eumlshteuml formula magjike e jeteumls neuml
bashkeumlshorteumlsi
3 Kalimi i koheumls seuml bashku kurdo dhe kudo teuml jeteuml e mundshme peumlr njeuml
relaksim sa meuml teuml mireuml si puna sheumltitja udheumltimi loja pushimi
argeumltimi Koha e peumlrbashkeumlt na mundeumlson dhe lehteumlson edhe jeteumln e
peumlrbashkeumlt peumlr t‟u njohur pranuar dhe dashur meuml mireuml dhe meuml
shumeuml ashtu si jemi pa idealizime dhe neumlnccedilmime
4 Marreumldheumlnie neuml dashuri reciprocitet qeuml dometheumlneuml gjithnjeuml japim
dhe gjithnjeuml marrim dashuri si burim i pashtersheumlm peumlr jeteumln
martesore Neumlse kufizohesh veteumlm neuml marrje ateumlhereuml neuml njeuml meumlnyreuml
je ldquohajnrdquo sepse nuk jep asgjeuml dhe pretendon gjithccedilka askush nuk
mundet gjithnjeuml veteumlm teuml jep as veteumlm teuml marreuml por na nevojitet
reciprociteti
5 Keumlrkimi i faljes dhe falja pa teuml cilat nuk ka fare jeteuml edhe meuml pak jeteuml
neuml bashkeumlshorteumlsi dhe neuml familje Kush nuk di apo nuk do teuml keumlrkojeuml
falje dhe teuml falin nuk di as teuml jetojeuml edhe meuml pak teuml jetojeuml neuml dashuri
Kjo eumlshteuml e pamundshme pa jeteumln e peumlrbashkeumlt shpirteumlrore sepse
gjithnjeuml jemi meumlkatareuml pra nevojtareuml teuml faljes dhe veteumlm me fuqineuml
jeteumln me Zotin kemi fuqi edhe teuml keumlrkojmeuml falje edhe teuml falim
gjithmoneuml edhe njeumlri-tjetrin
6 Marreumldheumlnia personi me person para se teuml jeteuml ajo burri me grua si
njeumlsi duke peumlrkujtuar dhe peumlrforcuar gjithnjeuml e meuml shumeuml arsyet e jeteumls seuml peumlrbashkeumlt Neuml jeteumln e dashuriseuml asgjeuml nuk ruhet neuml meumlnyreuml
pasive me bllokim apo pasivizim por duhet gjithnjeuml te kemi motive
teuml reja peumlr teuml qeneuml seuml bashku si feumlmijeumlt edukimi i tyre e tashmja dhe
e ardhmja meuml e lumtur
7 Kujdesi peumlr vetveten neuml ccedildo kuptim fizik neuml pamje veshmbathje
paraqitje meumlnyreumln e teuml folurit psikik neuml karakterin e qeteuml dhe teuml
geumlzuesheumlm neuml veumlmendje dhe kujdes peumlr gjeumlra teuml reja dhe teuml bukura neuml
bashkeumlsi dhe shpirteumlror neuml peumlrparimin e vlerave dhe virtyteve teuml
feseuml shpreseumls dhe dashuriseuml peumlr teuml qeneuml njeumlri peumlr tjetrin gjithnjeuml risi
dhe befasi e keumlndshme
8 Vlereumlsimi i problemit ose problemeve me koheuml dhe bashkarisht qeuml
prej teuml vogleumls mos teuml vijeuml deri te e madhja Si ushtrim mund teuml jeteuml
edhe ky ldquoNdalu para pasqyreumls dhe shikoje vetveten Neumlse dukesh i
lodhur dhe i meumlrzitur ndoshta problem je tirdquo Mos teuml keteuml neuml
bashkeumlshorteumlsi ldquofshehteumlsirdquo gjeumlra qeuml ldquombulonirdquo fshihni sepse ato njeuml
diteuml mund teuml dalin neuml shesh dhe teuml shkaktojneuml ndarjen e kuroreumls Teuml
keni gjithnjeuml e meuml shumeuml iniciativa dhe plane teuml peumlrbashkeumlta qeuml u
ndihmojneuml qeuml teuml jeni seuml bashku
9 Fol peumlr vetveten e jo peumlr teuml tjereumlt me paragjykime dhe peumlrgojime qeuml
shkaktojneuml veteumlm deumlme dhe meumlkate duke dashur qeuml tjetri teuml jeteuml gjithnjeuml bashkeumlbisedues dhe bashkeumljetues Trupi ndryshon me koheuml
dhe me mosheuml por njeriu eumlshteuml njeuml jeteuml neuml vazhdimeumlsi Ateumlhereuml fol
trego komuniko si je si ndihesh ccedilka teuml peumllqen ccedilka teuml pengon ccedilka teuml
frikeumlson
10 Fol peumlr jeteumln dhe planin e peumlrbashkeumlt peumlr teuml kaluareumln e bukur teuml
tashmen qeuml e keni krijuar dhe peumlr teuml ardhmen qeuml e pritni
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
5
Disa porosi teuml Neumlneumls Tereze peumlr
ne dhe koheumln toneuml
Qeuml ky shkrim shqyrtim dhe
analizeuml e marteseumls familjes dhe
shoqeumlriseuml seuml sotme teuml mos duket i
erreumlt deri diku edhe negativ
pesimist pa shpreseuml dua t‟i citoj disa theumlnie dhe porosi teuml
jashteumlzakonshme teuml Neumlneumls
Tereze peumlr ne dhe peumlr koheumln toneuml
Dashuria sheumlron vetmineuml
Dashuria eumlshteuml e natyrshme si
frymeumlmarrja
Kush nuk jeton peumlr Zotin dhe peumlr
teuml afeumlrmin nuk jeton fare
Varfeumlria meuml e keqe eumlshteuml mungesa
e dashuriseuml
Gjeumlra teuml vogla me dashuri teuml
madhe Geumlrbula e boteumls peumlrendimore
eumlshteuml vetmia
Mos e humbeuml kurreuml dureseumln dhe
shpreseumln
Zoti na ka krijuar peumlr teuml dashur
dhe peumlr teuml dhuruar dashuri
Nuk ka dashuri teuml veumlrteteuml pa falje
Dashuria fillon neuml familje seuml pari
vjen familja pastaj vendi qyteti
ccedildo gjeuml tjeteumlr
Familja e cilat lutet seuml bashku jeton neuml dashuri
Dashuria nuk ka nevojeuml peumlr fjaleuml
teuml mira as peumlr shpjegime Ajo
eumlshteuml thjesht dashuri ndash jeteuml
Ccedildo vepeumlr e dashuriseuml na afron
kah Zoti
Urtia meuml e madhe e jeteumls eumlshteuml
dashuria
Dashuria eumlshteuml mrekulli dhe
mrekullia eumlshteuml dashuri
Dashuria eumlshteuml mjekmi meuml i mireuml peumlr ccedildo njeri
E keqja meuml e madhe e boteumls seuml
sotme eumlshteuml indiferentizmi
Pa dashuri dhe flijim jeta srsquoka
kuptim
Veteumlmdashuria do ta
shpeumltojeumlboteumln
Veprat e dashuriseuml janeuml vepra teuml
paqes
Kush nuk dashuron nuk jeton
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
6
Speciale
Imer Lladrovci Stuttgart
Adem Demaccedili- lideri i pakontesuesheumlm shpirteumlror i shqiptareumlve neuml Jugosllavi
1
Adem Demaci u lind me 26 shkurt 1936 Sivjet ne
sheumlnojmeuml 84 vjetorin e lindjes seuml tij Neuml momentin kur
vdiccedil neuml gusht teuml vitit 2018 ai ishte neuml mosheumln 82 vjeccedil
kishte 60 vjet aktivitet politik kombeumltar dhe ploteuml 28
vite teuml kaluara neumlpeumlr kazamatet jugosllave peumlr lirineuml e
Kosoveumls dhe teuml tokave teuml tjera shqiptare neumln sundimin
jugosllav duke u kthyer keumlshtu neuml njeuml prijeumls teuml
pakontestuesheumlm shpirteumlror mbareumlkombeumltar
Peumlr sakrificeumln e tij supreme neuml altarin e liriseuml kombeumltare
eumlshteuml cileumlsuar si Mandela i Kosoveumls por neuml fakt ai
kishte beumlreuml burgje meuml shumeuml se lideri jugafrikan Neuml
Europeuml ai ishte pa dyshim i burgosuri meuml i madh dhe meuml
me influenceuml Europa neuml vitet 1990 e nderoi me ccedilmimin
Saharov peumlr politikeumln e tij inteligjente dhe humane qeuml neuml
themel kishte veteumlflijimin pothuajse 30 vjeccedilar Me njeuml
biografi teuml tilleuml politike Demaccedili nuk mund teuml cileumlsohet
ndryshe veccedilse njeuml martir
Jugosllavia e Titos dhe e pasardheumlsve teuml tij tek ai shihte
njeriun meuml teuml rreziksheumlm peumlr ekzistenceumln e saj keumlshtu qeuml neuml vitin 1974 arrestohet dhe deumlnohet peumlr teuml treteumln
hereuml edhepse organet e shtetit jugosllav keumlteuml hereuml nuk
qeneuml neuml gjendje tbdquoia faktonin asnjeuml ldquomeumlkat‟‟ asnjeuml
formeuml teuml aktivitetit politik qeuml do ta penalizonte ateuml E
megjithateuml ai u deumlnua peumlr teuml dyteumln hereuml me deumlnimin meuml
teuml larteuml teuml mundsheumlm me 15 vjet burg Deri me 21 prill
teuml vitit 1990 Demaccedili qeumlndroi neuml burg duke u liruar neuml
ateuml pranvereuml dramatike peumlr krijeseumln e Versajit si i
amnestuar nga kryetari i ateumlhersheumlm i Jugosllaviseuml
slloveni Drnovshek Neuml keumlteuml moment atij i kishin
mbetur meuml pak se gjashteuml muaj peumlr teuml kryer deumlnimin drakonik prej 15 vitesh
Adem Demaccedili jashteuml grilave teuml burgut peumlrjetohej si njeuml
rrezik permanent me rrjedhoja fatale peumlr shtetin e
sllaveumlve teuml jugut qeuml padrejteumlsisht brenda kufijve teuml tij
kishte peumlrfshireuml pothuajse gjysmeumln e territorit etnik teuml
Shqipeumlriseuml natyrale dhe mbi dy milioneuml shqiptareuml peumlr teuml
cileumlt Adem Demaccedili u kthye neuml njeuml shenjeumltor e apostull teuml
veumlrtet lirie I tilleuml ai mbeti deri neuml fund teuml jeteumls seuml tij
Neuml historineuml politike teuml boteumls neuml shekullin XX janeuml teuml pakeumlt personalitetet qeuml mund teuml krahasohen me Demaccedilin
neuml rrafshin e angazhimit peumlr njeuml ide dhe ideal Peumlr 60
vjet me rradheuml ai kurreuml nuk iu peumlrkul Serbiseuml dhe
ideologjiseuml seuml saj kundeumlrshqiptare Ndoneumlse Demaccedili peumlr
performanceumln e tij politike pas daljes nga burgu jo rralleuml
eumlshteuml kritikuar si njeuml lider qeuml neuml ccedildo rrethaneuml ka qeumlmtuar
mundeumlsiteuml e shmangies seuml lufteumls seuml armatosur duke iu
drejtuar shumeuml hereuml serbeumlve si veumlllezeumlr duke
argumentuar se ata duhet teuml beumljneuml presion mbi qeverineuml
e tyre qeuml teuml lirohet nga barra e reumlndeuml e Kosoveumls neuml
momentet kur rinia kosovare neuml mesin e viteve 1990
ndeumlrroi strategjineuml e lufteumls nga rezistenca pasive paqeumlsore neuml rezistenceuml teuml armatosur peumlrmes UCcedilK-seuml
ishte Adem Demaccedili ai qeuml doli i pari publikisht neuml
peumlrkrahje teuml lufteumls seuml saj Neumlse ldquoveumlllezeumlrit serbeuml‟‟ nuk
ishin neuml gjendje teuml ndeumlrmerrnin diccedilka peumlr ndryshimin e
gjendjes keumlteuml gjeuml do ta beumlnin shqiptareumlt peumlrmes formave
teuml reja teuml rezistenceumls dhe lufteumls seuml armatosur Neuml
momentet meuml kritike ai u beuml peumlrfaqeumlsuesi politik i saj neuml
Prishtineuml
2
Angazhimi politik i Adem Demaccedilit peumlr ccedillirimin
kombeumltar teuml shqiptareumlve teuml robeumlruar filloi neuml mosheuml shumeuml teuml re Mund teuml thuhet se qeuml neuml feumlmijeumlrineuml e
hershme qysh neuml shkolleumln fillore mund teuml identifikohen
prirjet e tij politike atdhetare Ai e filloi shkolleumln neuml njeuml
koheuml kur Kosova ishte neumln pushtimin italian por ky
pushtim solli shkollat e para shqipe dhe njeuml valeuml teuml re e teuml
fuqishme teuml ringjalljes seuml ndjenjeumls kombeumltare Meumlsueseuml
teuml shumteuml nga Shqipeumlria londineze kishin veumlrshuar
Kosoveumln dhe ata beumlneuml njeuml puneuml teuml madhe Veteuml Adem
Demaccedili eumlshteuml shprehur disa hereuml me nderimin meuml teuml
madh peumlr meumlsuesit e tij Peumlr keumlteuml ka shumeuml deumlshmi Ky
fakt tregon njeumlkoheumlsisht se instinkti atdhetar nuk eumlshteuml dicka qeuml meumlsohet neuml mosheuml teuml pjekur por eumlshteuml njeuml
mekanizeumlm shpirteumlror qeuml fillon e krijohet neuml klimeumln
familjare teuml refuzimit absolut teuml pushtimit neuml njeuml mosheuml
tepeumlr teuml re Neumlna Shqipeumlri eumlshteuml e peumlrjetshme ndryshe
nga neumlna biologjike i thoshte neumlna e tij birit teuml saj teuml
veteumlm Me njeuml neumlneuml teuml tilleuml qeuml do ta peumlrballonte ccedildo
veumlshtireumlsi me stoicizeumlm ai u meumlsua ta dojeuml Shqipeumlrineuml
natyrale para seuml gjithash ateuml teuml jashtmen teuml pushtuareumln
dhe teuml neumlnshtruareumln me njeuml pasion atdhetar teuml
pashembullt neuml koheumln toneuml I frymeumlzuar nga meumlsuesit neuml
shkolleuml peumlr keumlteuml dashuri dhe i frymeumlzuar nga neumlna neuml shteumlpi Adem Demaccedili u kthye neuml meumlsuesin dhe
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
7
frymeumlzuesin e madh teuml riniseuml shqiptare peumlr Shqipeumlrineuml e
bashkuar
Neuml Europeuml Adem Demaccedili eumlshteuml perceptuar si figura meuml
pregnante e nacionalizmit shqiptar jo e njeuml nacionalizmi
primitiv e agresiv ballkanik por e njeuml nacionalizmi
mbrojteumls teuml substanceumls kombeumltare shqiptare sepse shqiptareumlt klasifikoheshin nga organizatat qeuml mbronin
popujt si popull i rrezikuar Me politikeumln e tij teuml
pakompromis dhe para seuml gjithash me gatishmeumlrineuml e
tij personale peumlr ccedildo lloj flijimi Adem Demaccedili ishte
njeriu qeuml i duhej Kosoveumls neuml keumlteuml udheumlkryq teuml ri historik
neuml fund teuml shekullit XX ai ishte neuml fakt i vetmi njeri neuml
Kosoveuml qeuml mund teuml mobilizonte njeuml maseuml kritike
njereumlzish qeuml ishte neuml gjendje peumlr teuml peumlrmbysur situatat
Dhe kjo peumlrmbysje e madhe mund teuml vinte veteumlm nga
njeuml krah politik i cili jo veteumlm s‟e peumlrjashtonte lufteumln e
armatosur por ateuml e nxirrte neuml plan teuml pareuml Njeuml politikeuml
pa krahun e saj teuml armatosur neuml rrethanat e ateumlhershme neuml Kosoveuml kur Serbia kishte koncetruar forca teuml meumldha
ushtarake dhe teknikeuml teuml madhe lufte neuml Kosoveuml ishte
njeuml faktor qeuml shpeumlrfillej e manipulohej lehteumlsisht nga
Beogradi Ateuml krah teuml politikeumls qeuml peumlrfshinte neuml
strategjineuml e ccedillirimit nga Serbia edhe lufteumln e armatosur
si peumlrbeumlreumls themelor meuml seuml miri e peumlrfaqeumlsonte Adem
Demaccedili Neuml fund teuml fundit dhe paraqitja e UCcedilK-seuml lidhet
direkt me politikeumln e tij dhe pakeumlnaqeumlsineuml me vendimet
e Konferenceumls seuml Dejtonit qeuml solli njeuml zgjidhje qeuml e
favorizoi elementin serb neuml Bosnje e Hercegovineuml dhe e
shpeumlrfilli ploteumlsisht faktorin shqiptar neuml Kosoveuml Me keumlteuml konferenceuml mori fund peumlrfundimisht politika e
iluzioneve pacifiste qeuml ccedillirimin e Kosoveumls e kishte
definuar si njeuml proces ekskluzivisht politik duke e
peumlrjashtuar neuml meumlnyreuml decidive lufteumln e armatosur si
elementin meuml qeneumlsor neuml rrugeumln e veumlshtireuml teuml ccedillirimit teuml
Kosoveumls nga Serbia
Neuml dhjetor teuml vitit 1995 u neumlnshkrua Marreumlveshja e
Dejtonit neuml Ohajo teuml Shteteve teuml Bashkuara teuml Amerikeumls
nga boshnjakeumlt kroateumlt e serbeumlt si paleuml ndeumlrluftuese e
Serbiseuml e Kroaciseuml si garantues teuml saj neuml njeuml aneuml dhe neuml aneumln tjeteumlr nga fuqiteuml e meumldha qeuml keumlrkonin t‟i jepnin
fund lufteumls seuml peumlrgjakshme neuml Bosnjeuml njeuml marreumlveshje
kjo qeuml nuk i solli qeteumlsi peumlr asnjeuml diteuml teuml vetme deri meuml
tani shtetit teuml ri teuml konfederuar teuml Bosnjeumls dhe
Hercegovineumls Edhe sot ky shtet peumlrjeton kriza
permanente ekzistenciale dhe mund teuml thuhet me ploteuml
gojeumln se BeH eumlshteuml njeuml shtet qeuml pa driteumln e jeteumls me vese
teuml lindura me teuml meta kongjenitale qeuml u dizajnuan neuml
Dejton neuml vitin 1995 Viteve teuml fund gjithnjeuml e meuml tepeumlr
po shtohen zeumlrat neuml Pereumlndim qeuml e keumlrkojneuml njeuml Dejton
II Po me Kosoveumln ccedil‟u beuml Ajo sbdquou peumlrmend fare neuml keumlteuml
konferenceuml sepse keumlshtu kishte keumlrkuar Sllobodan
Millosheviqi i cili duke qeneuml se me neumlnshkrimin e tij
neuml keumlteuml marreumlveshje i kishte siguruar asaj validitet
kujtoi se keumlshtu peumlrfundimisht do ta nxirrte Kosoveumln
keumlteuml vateumlr neuralgjike teuml Ballkanit nga rendi i diteumls seuml
politikeumls ndeumlrkombeumltare qeuml merrej me zgjidhjen e
krizave teuml mprehta politike neuml boteuml Dhe ky synim ogurzi i
kasapit albanofag teuml Ballkanit veumlrtet do teuml kthehej neuml njeuml
fakt teuml kryer e teuml dhembsheumlm historik sikur neuml Kosoveuml
me UCcedilK-neuml nuk do teuml kishte ndryshuar kursi i politikeumls
pacifiste e cila e peumlrmbysi situateumln qeuml me aksionet e
para largvajteumlse teuml 26 prillit teuml viti 1996 Veteumlm kateumlr
muaj pas Konferenceumls seuml Dejtonit historia e re e shqiptareumlve mori njeuml ktheseuml teuml forteuml e teuml papritur qeuml tre
vite meuml voneuml do teuml ccedilonte neuml bombardimin e Jugosllaviseuml
seuml Millosheviccedilit dhe ccedillirimin definitiv teuml Kosoveumls nga
soldateska serbe
Siccedil e thameuml meuml sipeumlr Adem Demaccedili u beuml peumlrfaqeumlsuesi i
pareuml politik i UCcedilK-seuml neuml njeuml koheuml qeuml asnjeuml politikan e
intelektual shqiptar neuml Kosoveuml nuk kishte guxim madje
as ta shqiptonte keumlteuml akronim Kishte vite qeuml Demaccedili e
kishte keumlrceumlnuar Beogradin me opcionin e kryengritjes
seuml armatosur por ishte shpeumlrfillur jo veteumlm nga
gjakpireumlsi serb qeuml kishte neuml dispozicion njeuml ushtri teuml fuqishme por edhe nga faktori ndeumlrkombeumltar qeuml hapur
ishte shprehur i keumlnaqur me njeuml zgjidhje minimal peumlr
Kosoveumln si autonomi politike krahinore Neuml keumlteuml
moment historik paraqitet neuml skeneumln politike edhe njeuml
hereuml neuml meumlnyreuml madheumlshtore Adem Demaccedili si peumlrkraheumls
i guximsheumlm i UCcedilK-seuml qeuml peumlrbeumlnte njeuml alternativeuml e
domosdoshme e peumlrpjekjeve teuml shqiptareumlve peumlr
pavareumlsineuml e Kosoveumls
Ai peumlr asnjeuml moment nuk ngurroi dhe as u tremb neuml
mbrojtjen politike qeuml i beumlri neuml keumlto momente delikate krijeseumls seuml re qeuml quhej UCcedilK Ne nuk do ta dimeuml kurreuml
sakteumlsisht se ccedilfareuml do teuml kishte ndodhur me teuml neumlse ajo
nuk do teuml kishte gjetur njeuml njeri teuml peumlrmasave teuml Adem
Demaccedilit qeuml e mbrojti ateuml UCcedilK-neuml si njeuml faktor
vendimtar neuml Kosoveumln e shkelur dhe teuml neumlnshtruar por
eumlshteuml meuml se e sigurt qeuml UCcedilK-ja pa njeuml zeuml teuml fuqisheumlm si
Adem Demaccedili do ta kishte pasur shumeuml veumlshtireuml neuml njeuml
ambient teuml tilleuml si shoqeumlria kosovare e koheumls qeuml ishte
peumlrshkuar thelleumlsisht nga iluzionet peumlr njeuml ndeumlrhyrje nga
jashteuml pa radikalizimin e politikeumls kosovare ndaj Serbiseuml
pushtuese Kishte ardhur momenti qeuml djelmeumlria shqiptare teuml rrokte armeumlt e lufteumls
Dy vite pas vdekjes seuml Adem Demaccedilit ende nuk dihet
shumeuml peumlr disa aspekte teuml rolit teuml Adem Demaccedilit neuml ateuml
qeuml quhet veprimtari ilegale neuml dhjetvjeccedilarin dramatik
1990-2000 Njeuml gjeuml eumlshteuml e sigurt keumlteuml e ka theumlneuml edhe
me gojeumln e tij pas greveumls seuml vitit 1994 neuml bdquoRilindjeldquo se
jo ccedildo gjeuml neuml lufteumln peumlr pavareumlsi kundrejt Serbiseuml duhej
beumlreuml peumlr driteuml teuml diellit Angazhimi politik legal pa
peumlrmaseumln tjeteumlr teuml tij veprimin neuml ilegalitet mbetet njeuml
angazhim shterrp pa rezultate neuml rrethana pushtimi
Keumlrkuesit e ardhsheumlm teuml Janusit politik Adem Demaccedili do
teuml zbulojneuml dimensione teuml reja teuml keumltij martiri qeuml gjitheuml
energjiteuml e jeteumls seuml tij i vuri neuml sheumlrbim teuml kombit e
atdheut teuml tij
Autori eumlshteuml shef i Konsullateumls seuml Peumlrgjithshme teuml
Republikeumls seuml Kosoveumls neuml Stuttgart
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
8
Ekskluzive
Mag phil Dr Kurt Gostentschnigg Graz
Bretkosa neuml ujin qeuml valon
ose kur teoriteuml e konspiracionit beumlhen realitet
Njeuml plak po rrinte para kasolles seuml
vet neuml bregun e njeuml liqeni dhe po
filozofonte mbi jeteumln kur pa njeuml
bretkoseuml neuml breg E kapi keumlteuml
bretkoseuml e solli neuml kasolle dhe e
futi neuml njeuml tenxhere me ujeuml qeuml
valonte Bretkosa keumlrceu e tmerruar nga tenxherja u hodh
jashteuml kasolles dhe u zhduk neumlpeumlr
shkurre Njeuml diteuml tjeteumlr plaku po
rrinte seumlrish para kasolles seuml vet
dhe mendonte mbi jeteumln Iu
kujtua bretkosa e cila me siguri
ishte djegur keq por i kishte
shpeumltuar situateumls me kurajeuml peumlr teuml
vazhduar jeteumln Neuml keumlteuml moment
burri pikasi peumlrseumlri njeuml bretkoseuml
neuml breg E zuri dhe e mori me
vete neuml kasolle Meqeuml keumlteuml hereuml nuk kishte gati ujeuml qeuml valonte e
vuri bretkoseumln neuml njeuml tenxhere me
ujeuml teuml ftohteuml dhe e vendosi
mbisobeuml Pastaj ndezi zjarrin Me
ccediludi plaku vuri re se bretkosa neuml
tenxhere rrinte e qeteuml Uji nxehej
gjithnjeuml e meuml shumeuml derisa filloi
teuml valonte Mireumlpo bretkosa rrinte
e qeteuml edhe neuml ujin e nxehteuml dhe
nuk beumlnte peumlrpjekje peumlr t‟i
shpeumltuar situateumls keumlrceumlnuese Plaku u geumlzua peumlr darkeumln e
papritur dhe vazhdoi teuml
filozofonte mbi jeteumln duke
rrufitur me shije supeumln e tij teuml
bretkoseumls
Neuml keumlteuml artikull nuk gjenden teuml
dheumlna burimesh por shumeuml fjaleuml
kyccedile Kush keumlrkon do teuml gjejeuml
gjithccedilka neuml internet Eumlshteuml e
reumlndeumlsishme qeuml secili teuml beumljeuml veteuml
keumlrkime dhe teuml formojeuml mendimin e vet Njeuml keumlshilleuml peumlr ata qeuml duan
teuml beumljneuml keumlrkime ndiqe gjurmeumln e
paraseuml dhe shmangiu mediave
mainstream dhe platformave mainstream si p sh Wikipedia Mbi veten time si
njeri uneuml shkruaj neuml koshienceumln e Hyjnores seuml pafundme dhe teuml Shpirtit teuml
pavdeksheumlm si dhe neuml koshienceumln e rizgjimit hapeumlsinor-kohor neuml boteumln
materiale keumlshtuqeuml uneuml shpresoj gjithmoneuml meuml teuml mireumln sepse di peumlr teuml mireumln
e peumlrjetshme dhe pres gjithnjeuml meuml teuml keqen sepse di peumlr teuml keqen kalimtare
Politikisht nuk qeumlndroj as majtas as djathtas por tek njeriu dhe njereumlzia Uneuml
nuk e vlereumlsoj meuml fare sistemin e korruptuar teuml partive por derisa ka ende parti do teuml votoj gjithmoneuml peumlr teuml keqen meuml teuml vogeumll aktuale sipas mendimit
tim Ata qeuml nuk lejojneuml meuml teuml peumlrccedilahen nga marionetat e fuqive teuml fshehta do
teuml kuptojneuml peumlr se po e kam fjaleumln Gjitheuml teuml tjereumlt qeuml janeuml ende viktima teuml
paditura teuml shpeumllarjes seuml peumlrditshme teuml trurit gjateuml gjitheuml jeteumls neumlpeumlrmjet
shkollimit dhe mediave teuml kontrolluara nga shteti do teuml meuml shajneuml ndash gjithnjeuml
sipas boteumlkuptimit teuml tyre ideologjik ndashose si ldquoteuml majteumlrdquo ose si ldquoteuml djathteumlrdquo
Neuml fillim teuml vitit 2019 kisha filluar me kumtesat e mia neuml YouTube mbi Jogeumln
Integrale teuml Sri Aurobindo-s dhe teuml Neumlneumls (Mirra Alfassa) kur diccedilka meuml ndaloi
teuml vazhdoja Si mund teuml flisja me kompetenceuml mbi realitetin e peumlrgjithsheumlm teuml
boteumlve meuml teuml larta dhe meuml teuml brendshme pa pasur njeuml ide mbi ngjarjet konkrete
neuml boteumln e jashtme dhe mbi forcat qeuml fshihen pas tyre Ekzistenca e seuml mireumls dhe seuml keqes ishte e qarteuml peumlr mua por nuk kisha asnjeuml ide se kush ishin teuml
mireumlt dhe kush teuml keumlqijteumlNeuml mars 2019 uneuml kisha ende besim tek demokracia
ndarja republikane e pushteteve dhe sistemi i partive sepse u peumlrkisja ende
ldquodeleve neuml gjumeumlrdquo Njeuml vit meuml voneuml neuml mars 2020 meuml neuml fund kuptova se neuml
teuml veumlrteteuml nuk shtrohej ccedileumlshtja cileumln parti teuml votojmeuml por peumlr heqjen e teuml gjitha
partive peumlr teuml mundeumlsuar pushtetin direkt teuml popullit teuml pakteumln neuml teori Ngaqeuml
peumlr njeuml pushtet direkt teuml popullit mund teuml flitet veteumlm neuml rastin e qytetareumlve
madhoreuml teuml cileumlt janeuml ccedilliruar nga shpeumllarja e trurit qeuml nga djepi gjer neuml vig neuml
njeuml demokraci teuml simuluar Uneuml meumlsova gjithashtu meuml neuml fund se ata teuml cileumlt
prezantoheshin nga mediat mainstream si teuml keumlqijteuml ishin neuml teuml veumlrteteuml teuml
mireumlt dhe anasjelltas Eumlshteuml e qarteuml se askush nuk eumlshteuml veteumlm i mireuml ose i keq Ne bartim teuml dyja tendencat brenda nesh Por me kalimin e koheumls beumlhet e
dukshme se cileumlt njereumlz ndjekin cileumln nga teuml dyja tendencat
Keumlshtu fillova teuml informohesha peumlrtej mediave mainstream dhe njeumlra meuml ccedilonte
tek tjetra derisa peumlrfundova shpejt tek lloj-lloj teuml ashtuquajturash ldquoteori teuml
konspiracionitrdquo teuml cilat quanin gjithccedilka teuml mundur p sh njeuml agjendeuml satanike
teuml njeuml rendi teuml ri boteumlror jashteumltokeumlsoreuml udheumltime neuml koheuml etj Meuml neuml fund u
beumlra i veteumldijsheumlm se kishte dy pozicione ekstreme teuml papajtueshme nga njeumlra
aneuml refuzimi i peumlrgjithsheumlm i teorive teuml konspiracionit dhe nga ana tjeteumlr
pranimi i peumlrgjithsheumlm i konspiracioneve gjithnjeuml e gjithkund E pyeta veten
A qeumlndron e veumlrteta diku neuml mes apo nuk mund teuml keteuml kompromis lidhur me
njeuml temeuml aq kontroverse Neuml qofteuml se veteumlm njeumlri nga teuml dyja ekstremet eumlshteuml i veumlrteteuml ndash ateumlhereuml cili Neuml qofteuml se teoriteuml e konspiracionit dalin si teuml veumlrteta
Njereumlzita do t‟i kuptojneuml dhe a do teuml mund t‟i durojneuml ato
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
9
Kritika kryesore ndaj teorive teuml
konspiracionit ndash njeuml nocion i
krijuar nga CIA ndash eumlshteuml se ato
shpjegojneuml rrethana komplekse
dhe teuml ndeumlrlikuara neumlpeumlrmjet
teorive thjeshteumlzuese E pyes
veten Pse e veumlrteta duhet teuml jeteuml e ndeumlrlikuar Ajo mund teuml jeteuml edhe
e thjeshteuml Duke marreuml parasysh
njeuml peumlrqendrim teuml tilleuml teuml pamaseuml
teuml pushtetit gjateuml shekujve ose
madje mijeumlvjeccedilareumlve ndash pse nuk
mund teuml keteuml njeuml konspiracion
boteumlror Neuml qofteuml se mund teuml keteuml
njeuml teuml tilleuml ateumlhereuml duhet teuml
merremi me teuml sepse neuml fund teuml
fundit beumlhet fjaleuml peumlr fatin toneuml teuml
peumlrbashkeumlt Dua teuml peumlrcjell keumltu
njeuml citat i cili besohet teuml jeteuml nga Bertold Brecht-i ldquoCcedilmenduria
beumlhet e padukshme kur ajo ka
marreuml peumlrmasa mjaft teuml meumldhardquo
Me keumlteuml shkon gjithashtu theumlnia
ldquoNjeuml geumlnjeshteumlr e cila peumlrseumlritet
mjaft shpesh dikur beumlhet e
veumlrteteumlrdquo A eumlshteuml ky shpjegimi peumlr
faktin se shpeumllarja e trurit teuml
maseumls eumlshteuml kaq e suksesshme
saqeuml teuml ashtuquajtureumlve
ldquokonspiracionisteumlrdquo nuk u besohet qysh prej fillimit Aktualisht
pyetja e madhe e fatit teuml
njereumlzimit eumlshteuml A ka njeuml agjendeuml
teuml fshehteuml teuml elitave Neuml qofteuml se
po A ka veteumlm njeuml apo disa teuml
cilat konkurrojneuml me njeumlra-
tjetreumln A nuk eumlshteuml i vendosur qeuml
prej koheumlsh Rendi i Ri Boteumlror
A do teuml vazhdojeuml Rendi i Ri
Boteumlror i vjeteumlr i njeuml skllaveumlrimi
teuml pashpirt apo do teuml keteuml seuml shpejti njeuml Rend teuml Ri Boteumlror teuml
ri teuml njeuml lirie shpirtploteuml
Kemi teuml beumljmeuml me njeuml lufteuml
informacioni neuml teuml cileumln na
prezantohen disa narrativa Ccedildo
narrativeuml ka neumlnnarrativa teuml cilat
dallohen neuml detaje nga njeumlra-
tjetra Ndeumlrkoheuml njohim peseuml
narrativa
Seuml pari Narrativa mainstream se
qeveria kujdeset peumlr teuml mireumln e popullit dhe na tregon gjithmoneuml
teuml veumlrteteumln neumlpeumlrmjet mediave
mainstream p sh neuml koheumln e
krizeumls seuml koronavirusit
Seuml dyti Narrativa e Rendit teuml Ri
Boteumlror Satanik teuml vjeteumlr neuml teuml
cilin popullsia boteumlrore
skllaveumlrohet dhe reduktohet p
sh neumlpeumlrmjet koronavirusit teuml
menduar fillimisht si vdekjeprureumls por pastaj teuml zbutur nga ndeumlrhyrja e
forcave teuml mira i cili duhet teuml sheumlrbejeuml tani si kal i Trojeumls peumlr heqjen e teuml
drejtave themelore ose neumlpeumlrmjet njeuml arme biologjike e cila kamuflohet si njeuml
vaksinim i detyruesheumlm
Seuml treti Narrativa e Rendit teuml Ri Boteumlror Satanik teuml ri neuml teuml cilin krokodili i
vjeteumlr (tri Romat US-demokrateumlt Obama Clinton Merkel globalizmi
fashizmi i majteuml) zeumlvendeumlsohet nga krokodili i ri meuml i madh dhe meuml i forteuml (QAnon Trump Putin Xi Fuqia Tripolare nacionalizmi fashizmi i djathteuml)
Seuml kateumlrti Narrativa e Rendit teuml Ri Boteumlror Spiritual teuml mundeumlsuar nga elita e
pushtetit shpirteumlrisht e zgjuar rreth QAnon-it Trump-it Putin-it Xi-ut Fuqiseuml
Tripolare e cila po e shfuqizon shtetin e thelleuml satanik neuml gjitheuml boteumln neuml teuml
cilin individi familja dhe kombi mund teuml shpalosen neuml liri harmoni dhe paqe
(p sh me energji teuml lireuml mjekeumlsi teuml re etj) duke ekzistuar ende rreziku i
kthimit prapa neuml egoizeumlm dhe i rikthimit teuml seuml keqes peumlr sa koheuml natyra
njereumlzore nuk eumlshteuml shndeumlrruar parimisht neuml njeuml hyjnore
Seuml pesti Narrativa e Manifestimit Supramental dhe e Jeteumls Hyjnore neuml Tokeuml
teuml mundeumlsuara nga Avatari Kalki Dy-Njeuml Sri Aurobindo dhe Neumlna (Mirra
Alfassa) neuml teuml cileumln nuk ka meuml mundeumlsi peumlr teuml keqen zhvilllimi beumlhet nga njeuml
e veumlrteteuml neuml njeuml teuml veumlrteteuml meuml teuml larteuml dhe nga njeuml peumlrsosuri neuml njeuml peumlrsosuri meuml teuml madhe si dhe pavdekshmeumlria e trupit eumlshteuml njeuml fakt duke njohur koheumln e
keumltij realizimi pra teuml ashtuquajtureumln ldquoOreuml teuml Pereumlndiseumlrdquo veteumlm Hyjnorja veteuml
Mund teuml ndodheuml qeuml seuml pari do teuml ccedilajeuml njeuml narrativeuml para se teuml realizohet njeuml
tjeteumlr Uneuml peumlr vete dise tek cila nga keumlto peseuml narrativa kam besim teuml ploteuml
Gjendja neuml gjitheuml boteumln po beumlhet gjithnjeuml e meuml serioze Neuml qofteuml se vazhdojmeuml
teuml mbyllim syteuml ateumlhereuml ne luajmeuml lojeumln e eliteumls seuml pushtetit e cila si pakiceuml
absolute sundon neuml meumlnyreuml perfide dhe manipuluese mbi popullin shumiceumln
absolute Na kaneuml futur tashmeuml neuml thes por ai nuk eumlshteuml i mbyllur ende Ne
mund teuml dalim ende dhe teuml vendosim veteuml peumlr fatin toneuml Por ne duhet teuml zgjohemi shpejt dhe teuml bashkohemi Ne jemi shumica Nuk duhet t‟i lejojmeuml
meuml eliteumls seuml pushtetit teuml na peumlrccedilajeuml neuml majtas dhe djathtas ndeumlrsa ajo ndash gjithnjeuml
sipas interesave teuml saj aktualeuml ndash teuml financiojeuml dhe peumlrkraheuml njeuml hereuml njeumlreumln paleuml
dhe njeuml hereuml paleumln tjeteumlr Keumlteuml e ka beumlreuml neuml teuml gjitha lufteumlrat e meumldha neuml teuml
kaluareumln Veteumlm njeuml shembull Kush e ka financuar ngritjen e Adolf Hitler-it
dhe e ka luftuar ateuml neuml fund Ne duhet t‟i quajmeuml gjeumlrat dhe aktoreumlt me emrin e
tyre dhe t‟i zbulojmeuml pa meumlshireuml teuml gjitha geumlnjeshtrat me teuml cilat na kaneuml
budallallepsur Ccedilfareuml duam ne peumlr feumlmijeumlt taneuml Liri apo skllaveumlrim Kjo eliteuml
e pushtetit dhe e financeumls e cila ka bashkuar neuml njeuml agjendeuml teuml fshehteuml
dhjetravjeccedilare ose madje shekullore financat ushtrineuml industrineuml shkenceumln
arsimin dhe mediat neuml njeuml kompleks gjigant ka prej koheumlsh mjetet peumlr teuml na veumlneuml pa meumlshireuml neumln zgjedheuml meuml pak me teuml keq ndash kjo do teuml ishte humbje
energjie ndash por meuml shumeuml me teuml mireuml keumlshtu qeuml shumica prej nesh nuk e veumlneuml
re aspak se janeuml beumlreuml sklleveumlr teuml pavullnet teuml sistemit teuml vendosur sipas deumlshireumls
seuml eliteumls seuml pushtetit Ne jetojmeuml qeuml prej disa vjeteumlsh ose madje dekadash neuml
njeuml demokraci teuml rremedhe neuml njeuml liri teuml rremeGeorge Orwell dhe Aldous
Huxley na beumljneuml teuml fala
A nuk vihemi shpesh neuml jeteuml para dilemeumls teuml shtiremi peumlr t‟iu peumlrshtatur
mainstream-it peumlr shkak teuml interesit teuml lindur nga lufta peumlr ekzistenceuml apo teuml
mbetemi vetvetja peumlr hir teuml detyrimit ndaj veumlrteteumlsiseuml seuml brendshme Vendimi
peumlr keumlrkimin e seuml veumlrteteumls neuml koheumln toneuml do teuml thoteuml deumlrrmimi midis mokrave
teuml lakmiseuml seuml pangopshme peumlr fitim teuml teuml pakteumlve dhe teuml shfryteumlzimit teuml pameumlshirsheumlm teuml teuml shumteumlve ose lufta donkishoteske me mullinjteuml e ereumls teuml
frymeumls seuml pashpirt teuml koheumls e cila po shitet tek kapitalizmi i koncerneve
neosocializmi ose ekofashizmi dhe e cila neuml sulmin e saj kundeumlr individit
familjes ose kombit synon gjithnjeuml e meuml shumeuml njeuml diktatureuml totalitare
boteumlrore Njeuml rrezik i tilleuml eumlshteuml meuml i madh sesa asnjeumlhereuml meuml pareuml neuml historineuml
e njereumlzimit sepse mjetet peumlr realizim nuk kaneuml qeneuml asnjeumlhereuml meuml pareuml aq teuml
shumta dhe aq efektive sa sot Kur mendoj peumlr mundeumlsiteuml e inteligjenceumls
artificiale e internetit teuml gjeumlrave e realitetit virtual dhe teuml peumlrzier (angl Virtual
and Mixed Reality) e transhumanizmit (angl transhumanism) e kontrollit teuml
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
10
mendjes dhe koshienceumls (angl
MKULTRA monarch mind
control) e 5G-seuml Social
Engineering-ut Genetic
Engineering-ut Bio Engineering
Geo Engineering-ut e survejimit
total Thinktank-eve dhe lozhave satanizmit me ritualet e tija teuml
flijimit teuml feumlmijeumlve etj dhe peumlr
bashkimin e mundsheumlm teuml teuml
gjitha keumltyre fijeve neuml sheumlrbim teuml
njeuml agjende teuml fshehteuml ateumlhereuml meuml
ccedilohet brenda vetes tmerri i
veumlrteteuml teuml cilin mund ta ndalojeuml
veteumlm koshienca ime peumlr
Hyjnoren dhe Shpirtin
Kush e kupton lojeumln satanike e
cila beumlhet neuml kurrizin toneuml dhe guxon teuml ngrejeuml zeumlrin neuml publik
denigrohet peumlrjashtohet i
mbyllet goja dhe neuml rastin
ekstrem burgoset dhe torturohet
Peumlrseumlri njeriu ka frikeuml teuml thoteuml
mendimin e vet teuml peumlrgjigjet peumlr
teuml veumlrteteumln E pyes lexuesin Kur
ti sheh se feumlmija yt i dashur burri
yt i dashur gruaja jote e dashur
teuml afeumlrmit e tu teuml dashur dhe
shokeumlt e tushoqet e tua teuml dashur(a) flejneuml neuml erreumlsireuml ndash
ccedilfareuml do teuml beumlsh T‟i leumlsh teuml
vazhdojneuml teuml flejneuml neuml erreumlsireumln e
padijes T‟i zgjosh neuml driteumln e
dijes neuml teuml cileumln ti jeton tashmeuml
veteuml Qeuml para disa muajsh kur
kam pareuml se neuml cilin drejtim teuml
rreziksheumlm po zhvillohet bota
kam vendosur teuml beumlj puneuml
sqaruese neuml kuadrin e mundeumlsive
teuml mia modeste
Megjithateuml disa nuk reagojneuml neuml
meumlnyreuml teuml keumlndshme kur dikush
u prish gjumin e shtrenjteuml Po
paguaj ndash si gjitheuml teuml tjereumlt neuml
situateumln time ndash njeuml ccedilmim peumlr
puneumln time sqaruese Duhet teuml
duroj sulmet nga teuml afeumlrmit
shokeumlt kolegeumlt e puneumls dhe teuml
njohurit teuml cileumlt ende nuk janeuml teuml
gatsheumlm teuml hapin syteuml dhe teuml
ballafaqohen me teuml veumlrteteumln lakuriq Prandaj meuml quajneuml teuml
gjitheumlditur idiot konspiracionist
ose nazist ose teuml gjitha bashkeuml
Bile njereumlz peumlr teuml cileumlt kisha
menduar gjithmoneuml se meuml donin
ose meuml ccedilmonin ose ishin shokeumlt e
mi ose meuml kaneuml kundeumlrshtuar
haptazi duke meuml sulmuar
pjeseumlrisht neuml meumlnyreuml shumeuml teuml
ashpeumlr ose thjesht meuml kaneuml kthyer shpineumln neuml heshtje duke ndeumlrprereuml
marreumldheumlniet me mua Keumltu meuml kujtohen veteumlm keumlto fjaleuml teuml urta ldquoShoku i
mireuml neuml diteuml teuml veumlshtirardquo dhe ldquoTani ndahet shapi nga sheqerirdquo Kush meuml mbron
tani sidomos kur ai ka njeuml mendim ndryshe nga uneuml meuml eumlshteuml veumlrtet afeumlr si
shok dhe i afeumlrm neuml zemeumlr Gjitheuml teuml tjereumlt nuk meuml mungojneuml Secili neuml rrugeumln
e vet
Nuk eumlshteuml absolutisht problem peumlr mua teuml quhem deri neuml fund teuml jeteumls sime
idiot konspiracionist etj derisa teuml dalin teuml gjitha teoriteuml e konspiracionit si teuml
gabuara dhe teuml keteuml njeuml fund teuml mireuml peumlr ne teuml gjitheuml Por zhvillimi i muajve teuml
fundit tregon gjithnjeuml e meuml shumeuml se keumlto teori teuml konspiracionit kaneuml shumeuml teuml
ngjareuml teuml jeneuml teuml veumlrteta Ndeumlrkoheuml disa nga keumlto kaneuml daleuml tashmeuml si teuml veumlrteta
Uneuml guxoj teuml parathem se me kalimin e koheumls seuml ardhshme ndash muaj vite nuk e
di se sa do teuml zgjaseuml ndash edhe shumica e teorive teuml tjera teuml konspiracionit do teuml
dalin teuml veumlrteta
Eumlshteuml shumeuml meuml keq sesa mund ta imagjinojmeuml Marionetat qeveritare teuml
shtetit teuml thelleuml neuml ccedildo vend po demaskohen veteuml duke vazhduar teuml ndjekin
agjendeumln e Rendit teuml Ri Boteumlror teuml Bill Gates George Soros Bilderberg Fabian Society Skull amp Bones teuml iluminateumlve dhe masoneumlve teuml Rockefeller-
ve dhe Rothschild-eumlve neuml formeumln evaksinimit dhe teuml ccedilipimit me detyrim 5G-
seuml heqjes seuml paraseuml neuml doreuml shproneumlsimit shkateumlrrimit teuml shtreseumls seuml mesme
geumlnjeshtreumls seuml ndryshimit teuml klimeumls teuml beumlreuml nga njeriu shkeumlmbimit teuml
popullsiseuml globalizmit sulmit ndaj individit familjes dhe kombit etj
megjitheumlse qendrat e pushtetit satanik Vatikani dhe Urdhri i Jezuiteumlve City of
London dhe Washington DC ndash Roma e Pareuml Roma e Dyteuml dhe Roma e Treteuml
ndash janeuml shfuqizuar tashmeuml nga Trump-i Putin-i dhe Xi-u gjeuml teuml cileumln e kaneuml
veumlneuml re veteumlm ata qeuml ndjekin zhvillimin me veumlmendje
Mireumlpo lajmi i mireuml eumlshteuml se neuml fund do teuml fitojeuml e mira sepse fitorja e seuml mireumls eumlshteuml njeuml puneuml e vendosur nga niveli meuml i larteuml hyjnorPor kjo nuk do teuml thoteuml
se ne duhet teuml rrimeuml me duar neuml preheumlr Neuml qofteuml se secili nga ne nuk
kontribuon diccedilka neuml keumlteuml fitore ateumlhereuml ai neuml fund do teuml mbahet ndeumlr humbeumlsit
Tani beumlhet fjaleuml qeuml secili prej nesh teuml shikojeuml neuml brendeumlsineuml e vet dhe teuml gjejeuml
paqen neuml vetvete teuml cileumln e deumlshiron peumlr njereumlzimin dhe boteumln Seuml pari vjen e
brendshmja dhe meuml pase jashtmja sepse jashteuml mund teuml shfaqet veteumlm ajo qeuml
gjendet brenda
Para se teuml beumlhet veumlrtet mireuml do teuml beumlhet si duket edhe njeuml hereuml shumeuml keq
Lufta e Treteuml Boteumlrore neuml formeumln e njeuml lufte hibride teuml shtetit teuml thelleuml kundeumlr
gjitheuml njereumlzimit ka filluar qeuml prej koheumlsh prej dekadash shekujsh ose mijeumlvjeccedilareumlsh Patrioteumlt rreth Q-seuml Trump-it Putin-it dhe Xi-ut Fuqiseuml seuml re
Tripolare teuml cileumlt i vijneuml njereumlzimit neuml ndihmeuml janeuml duke e mundur shtetin e
thelleuml neuml teuml gjitha vendet e boteumls meuml shumeuml neumln tokeuml peumlr ccedillirimin e
qindramijeumlra feumlmijeumlve nga bazat e neumlndheshme meuml seuml shumti ushtarake ndash disa
fjaleuml kyccedile pedofili Adrenochrom rituale satanike teuml flijimit teuml feumlmijeumlve ndash
keumlshtu qeuml ne pothuajse nuk veumlmeuml re asgjeuml Mediat mainstream teuml paguara dhe
teuml drejtuara nga shteti i thelleuml detyra kryesore e teuml cilave qeumlndron neuml peumlrccedilarjen
e popullit neuml majtas dhe djathtas bardheuml dhe zi burreuml e grua etj sigurisht qeuml
nuk raportojneuml mbi keumlteuml ose e denigrojneuml si teori konspirative
Tani e ka radheumln Gjermania Fati i kombit gjerman eumlshteuml me reumlndeumlsi meuml teuml
madhe peumlr Evropeumln dhe gjitheuml boteumln Veteumlm pasi teuml jeteuml rregulluar peumlrfundimisht ccedileumlshtja gjermane dhe pikeumlrisht neuml kuptimin e njeuml traktati paqeje
teuml fuqive aleate Shtetet e Bashkuara Rusia dhe Britania e Madhe me
Perandorineuml Gjermane teuml rivendosur teuml vitit 1914 mund teuml keteuml njeuml paqe
boteumlrore teuml veumlrteteuml teuml qeumlndrueshme dhe teuml garantuar nga Fuqia Tripolare Pas
zgjidhjes seuml ccedileumlshtjes gjermane mund teuml zgjidhen gjithashtu teuml gjitha ccedileumlshtjet e
tjera kombeumltare teuml hapura si ccedileumlshtja kurde ose ccedileumlshtja shqiptare me
ndeumlrmjeteumlsimin e Trump-it Putin-it dhe Xi-ut
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
11
Ka ardhur koha peumlr secilin prej
nesh teuml informohemi peumlrtej
mediave mainstream neuml meumlnyreuml
alternative mbi teuml gjitha temat e
reumlndeumlsishme teuml mendojmeuml veteuml
teuml mbajmeuml qeumlndrim dhe t‟i
qeumlndrojmeuml mendimit toneuml P sh mund teuml mendohemi peumlr pyetjen
pse politikaneumlt para se teuml
kandidojneuml dhe teuml zgjidhen peumlr
postet meuml teuml larta shteteumlrore
ftohen neuml takimet e fshehta teuml
Bilderberg-ut Ne mund teuml
mendohemi gjithashtu njeuml hereuml
peumlr dometheumlnien e nocionit
ldquoopoziteuml e kontrolluarrdquo peumlr
kuptimin e demokraciseuml partiake
ose peumlr qeumlllimin e mireumlfillteuml teuml
censureumls neuml mediat mainstream dhe mediat sociale
Peumlrveccedil keumlsaj mund teuml pyesim pse
numeumlrohenteuml gjitha rastet e
vdekjes pra edhe ato teuml cilat nuk
kaneuml vdekur nga por me
koronavirusin dhe pse peumlrhapin
qeveriteuml e gati teuml gjitha shteteve
dhe mediat mainstream frikeuml dhe
panik neuml popullsi kur mortaliteti i
peumlrgjithsheumlm nuk eumlshteuml meuml i larteuml sesa neuml vitet meuml pareuml Se teuml
moshuarit me paraseumlmundje
vdesin nga njeuml valeuml gripi dihet
apo jo A nuk dihet gjithashtu se
ldquonormaliteti i rirdquo i cili po na
shitet neuml meumlnyreuml diabolike dhe
karakterizohet nga frika detyrimi
i mbajtjes seuml maskeumls bdquosocial
distancingldquo izolimi me aneuml teuml
karantineumls dhe ndarja e dhunshme
e feumlmijve nga prindeumlrit e urdheumlruar nga njeuml WHO
(Organizata Boteumlrore e
Sheumlndeteumlsiseuml) e cila i neumlnshtrohet
Bill Gates-it dhe industriseuml
farmaceutike po na privon nga teuml
drejtat tona njereumlzore si dhe
dobeumlson sistemin imunitar dhe
mund teuml vraseuml njereumlz A mund teuml
jeteuml kriza e koronavirusit veteumlm
njeuml mashtrim gjigant boteumlror
Neumlse po ateumlhereuml pse
Tani keumlrkohen burra trima dhe
gra trime meuml shumeuml sesa asnjeuml
hereuml meuml pareuml sepse beumlhet fjaleuml
peumlr asgjeuml meuml pak sesa peumlr lirineuml
dhe ekzistenceumln e secilit prej
nesh e njeriut familjes dhe
kombit Gjermaneumlt po na tregojneuml
se si beumlhet sepse ata janeuml neuml
rrezik shumeuml teuml madh Austriakeuml
dhe shqiptareuml ndiqeni shembullin e tyre ngrihuni dhe dilni paqeumlsisht peumlr
ldquosheumltitjerdquo teuml paparalajmeumlruar neuml rrugeuml mundeumlsisht njeumlkoheumlsisht neuml shumeuml
vende me theumlnien e Thomas Jefferson-it neuml zemeumlr ldquoAty ku populli e ka frikeuml
qeverineuml sundon tirania Aty ku qeveria e ka frikeuml popullin sundon liriardquo
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
12
Veumlshtrime
Shkruan Shpeumltim Shujaku Germin
Sa do teuml ndikojeuml pandemia COVID-19 neuml remitancat e pranuara nga diaspora
Ndoneumlse peumlr momentin e teumlreuml forca dhe fokusi global eumlshteuml neuml funksion teuml
luftimit dhe parandalimit teuml peumlrhapjes seuml virusit COVID-19 neuml aspektin
sheumlndeteumlsor shumeuml eksperteumlve financiareuml dhe ekonomisteuml po analizojneuml edhe
pasojat e mundshme qeuml ky virus mund teuml keteuml neuml ekonomineuml boteumlrore
Reumlnia ekonomike nga efekti i virusit COVID-19 pritet teuml shkaktojeuml recesion
neuml Amerikeuml Eurozoneuml dhe Japoni Kina do teuml keteuml rritjen meuml teuml vogeumll teuml
sheumlnuar ndonjeumlhereuml dhe poashtu potencialisht njeuml total prej $27 trillion teuml
humbur neuml prodhim - qeuml i bie sa ekuivalenti i teumlreuml Prodhimit teuml Brendsheumlm
Bruto (GDP-seuml) teuml Mbreteumlriseuml seuml Bashkuar1
Pasojat ekonomike teuml COVID-19 pritet teuml ndjehen edhe tek diaspora joneuml
Kjo eumlshteuml tashmeuml evidente neuml shtetet si Gjermania Greqia Italia dhe Zvicra
vende keumlteuml neuml teuml cilat kemi peumlrqeumlndrimin meuml teuml madh teuml Diasporeumls Shqiptare
Neuml Gjermani Instituti IFO peumlr hulumtime ekonomike sipas njeuml analize teuml
beumlreuml seuml fundmi vlereumlson qeuml humbjet ekonomike neuml keumlteuml shtet do teuml variojneuml
nga 72 neuml rast se kriza do teuml zgjaseuml 2 muaj deri neuml 206 neuml skenarin meuml
teuml keq neumlse kriza do teuml vazhdojeuml peumlr 3 muaj Peumlrqindjet e tilla shndeumlrruar neuml
vlera monetare tregojneuml humbje qeuml mund teuml variojneuml nga euro255 miliardeuml deri
neuml euro729 miliardeuml neuml skenarin meuml teuml keq Kriza poashtu do teuml shkaktojeuml njeuml
vrimeuml prej euro200 miliardeuml neuml buxhetin publik duke leumlneuml anash benefitin peumlr
1 Orlik T Rush J Cousin M amp Hong J (2020) Coronavirus Could Cost the Global
Economy $27 Trillion Here‟s How Retrieved by bloombergcomgraphics2020-coronavirus-
pandemic-global-economic-risk
pakos ekonomike2 Poashtu rreth
18 milioneuml persona mund teuml
humbasin vendin e puneumls ndeumlr teuml
cileumlt mund teuml keteuml edhe shumeuml nga
Diaspora joneuml
BAK Economics njeuml think-tank
nga Zvicra ka vlereumlsuar se
parashikimet peumlr rritjen ekonomike
neuml Zviceumlr do teuml peumlsojneuml zvogeumllim
prej 15 neuml 13 Neuml periudheumln
mesatare Sekretariati i shtetit peumlr
Puneumlt Ekonomike (SECO) ka
brenga peumlr tregun kapital dhe
ndeumlrprerjen e zingjirit teuml furnizimit
industrial Zviceran dhe korporatave
ndeumlrkombeumltare me vend-ndodhje neuml
Zviceumlr Meuml 14 mars qeveria zvicerane ka zotuar CHF10
miliardeuml ($106 miliardeuml) neuml pakon
emergjente peumlr teuml ndihmuar
ekonomineuml3
Neuml Itali poashtu sipas Statista
Research Department neuml
parashikimet beumlra nga muaji mars
2020 eumlshteuml vlereumlsuar qeuml Prodhimi i
Brendsheumlm Bruto (PBB eng GDP)
e shtetit Italian do teuml zvogeumllohet peumlr -3 neuml fund teuml kateumlrmujorit teuml
pareuml teuml keumltij viti ndeumlrsa neuml
kateumlrmujorin e dyteuml pritet qeuml kjo
shifeumlr teuml bie deri neuml -5 teuml PBB peumlr
shkak teuml ndikimit teuml virusit
COVID-19 neuml ekonomineuml e vendit
Meuml tutje eumlshteuml parashikuar qeuml
2 Posaner J (2020) Coronavirus could slash
German economy by over 20 percent study
Retrieved by
httpswwwpoliticoeuarticlestudy-
coronavirus-could-slash-german-economy-
by-over-20-percent 3 (2020) Coronavirus the situation in
Switzerland Retrieved by
httpswwwswissinfochengcovid-
19_coronavirus--the-situation-in-
switzerland45592192
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
13
sektoreumlt e tekstilit transportit ajror dhe me tren hotelieria restauranteumlt
emisionet televizive dhe ngjarjet sportive do teuml peumlsojneuml reumlnien meuml teuml madhe
ekonomike Qeveria Italiane ka zotuar $28bn peumlr teuml lehteumlsuar ngarkseumln
ekonomike teuml pandemiseuml Kjo pako ekonomike do teuml ndihmojeuml kompaniteuml
pronareumlt e shteumlpive me pagesa teuml kredive dhe personat qeuml rrezikojneuml teuml
humbin vendet e tyre teuml puneumls4
Kriza ekonomike e vitit 2008 dhe ndikimi i saj ne remitenca Kriza ekonomike neuml vendet Evropiane medoemos do teuml pasqyrohet edhe neuml
ekonomineuml vendore neuml Kosoveuml e Shqipeumlri pasi qeuml BPP-teuml e teuml dy keumltyre
vendeve kaneuml njeuml varshmeumlri relative neuml remitancat qeuml vijneuml nga Diaspora
Bazuar neuml teuml dheumlnat e Bankeumls Boteumlrore shtetet neuml zhvillim neuml vitin 2019
kaneuml pranuar mbi 500 miliardeuml dollareuml peumlrmes remitencave Neuml shtetet si
Kosova dhe Shqipeumlria remitancat peumlrbeumljneuml njeuml ndeumlr komponenteumlt kryesoreuml
neuml Prodhimin e Brendsheumlm Bruto i cili shkon vazhdimisht neuml rritje mireumlpo
neuml njeuml periudheuml jo shumeuml teuml largeumlt me rastin e krizeumls globale ekonomike teuml
vitit 2008 remitencat filluan teuml bien drastikisht Neuml Kosoveuml u desh teuml kalonin
5 vite deri sa vlera monetare e remitancave teuml kthehej neuml shumeumln qeuml ishte
para vitit 2008 ku reumlnia meuml e uleumlt ishte ajo e vitit 2011 kur shuma e remitencave ishte euro492m (-19 krahasuar me vitin 2008) Neuml Shqipeumlri kriza
ekonomike e vitit 2008 poashtu kishte pasoja teuml meumldha neuml aspektin e
remitencave qeuml u pranuan neuml vend Pas vitit 2009 impakti i krizeumlz
ekonomike boteumlrore filloi teuml shfaqej edhe neuml Shqipeumlri peumlr faktin qeuml shumica
e Diasporeumls punojneuml neuml shtetet Evropiane ekonomia e vendit peumlsoi njeuml shok
negativ teuml jashteumlm kryesisht nga eksportet remitancat dhe rrjedha e
investimeve kapitale teuml huaja Faktikisht qeuml nga ajo koheuml Shqipeumlria
asnjeumlhereuml nuk ka arritur qeuml teuml rikthehet prapeuml neuml pikeumln ku ishte para vitit
2008 duke sheumlnuar neuml vitin 2013 pikeumln meuml teuml uleumlt neuml aspektin e remitancave
teuml pranuara Prej vitit 2014 neuml Shqipeumlri ka pasur njeuml rritje graduale teuml
remitancave teuml pranuara megjithateuml njeuml rritje e tilleuml ishte me margjina shumeuml teuml vogla5
Kriza e fundit e pandemiseuml COVID-19 efektin pareumlsor neuml aspektin e
remitencave do ta keteuml tek burimi i remitancave pra pjeseumltareumlt e Diasporeumls
Ata neuml rastin meuml teuml mireuml janeuml detyruar teuml punojneuml nga shteumlpia pronareumlt e
bizneseve janeuml detyruar t‟i mbyllin bizneset e tyre peumlrkoheumlsisht teuml tjereuml janeuml
detyruar teuml marrin pushim teuml detyruar me pageseuml jo teuml ploteuml ndeumlrsa neuml rastin
meuml teuml keq disa edhe kaneuml humbur vendet e tyre teuml puneumls Rrjedhimisht
afteumlsia e keumltyre personave peumlr teuml deumlrguar para neuml atdhe tek familjet e tyre
zvogeumllohet duksheumlm dhe padyshim qeuml meuml seuml keqi do teuml peumlsojneuml ato familje
teuml cilat burim teuml veteumlm teuml teuml ardhurave i kaneuml remitancat qeuml ata i pranojneuml nga familjareumlt e tyre nga jashteuml
Fig World Bank Remitencat persionale te pranuara (US$)
4 (2020) Forecasted short-term impact of coronavirus (COVID-19) on gross domestic product
(GDP) in Italy in the 1st and 2nd quarter of 2020 Retrieved by
httpswwwstatistacomstatistics1101019forecasted-impact-of-coronavirus-covid-19-on-gdp-
in-italy 5Sherifi C Turan G (2018) Global Financial Crises The Impact on Albanian Economic
Growth Retrieved by httparchivesciendocomEJESejes20184issue-1ejes-2018-
0032ejes-2018-0032pdf
Kufizimi i koheumls seuml leumlvizjes e neuml
raste ekstreme edhe kufizimi i
teumlreumlsisheumlm i leumlvizjes beumln qeuml disa
nga familjet ta keneuml teuml pamundur
fare qeuml teuml realizojneuml transaksionet e
tyre monetare peumlrmes bankave dhe
ndeumlrmjeteumlsve teuml tjereuml financiareuml Neuml Kosoveuml dhe Shqipeumlri ende
zhvillimi teknologjikonline i
sheumlrbimeve financiare eumlshteuml neuml
hapa fillestar krahasuar me vendet
e zhvilluara andaj transaksionet me
para teuml gatshme neuml situata teuml tilla si
pandemia neuml teuml cileumln ne gjendemi
beumlhet shumeuml e veumlshtireuml peumlr teuml mos
theumlneuml e pamundur fare Keumlsaj
fatkeqeumlsie duhet t‟i shihet edhe ana
e meumlsimit qeuml mund teuml nxjerrim nga
kjo situateuml psh neuml veteumldijeumlsimin e popullit neuml Kosoveuml e Shqipeumlri rreth
sheumlrbimeve financiare teuml formeumls
elektronike e njeumlkoheumlsisht neuml
motivimin e institucioneve
financiare qeuml teuml zhvillojneuml e
avansojneuml sheumlrbimet e tilla duke
marreuml parasysh faktin qeuml
mbulueshmeumlria e rrjetit teuml internetit
neumlpeumlr shteumlpiteuml e keumltyre dy vendeve
eumlshteuml ndeumlr meuml teuml lartat neuml Evropeuml
Banka Boteumlrore vlereumlson qeuml ndeumlr
hapat e pareuml qeuml autoritetet publike
duhet teuml ndeumlrmarrin janeuml
Remitencat duhet teuml trajtojneuml
institucionet financiare sic janeuml
agjenciteuml e transferave bankat etj si
sheumlrbyes themelor dhe qeuml teuml ju
zbusin cfareumldo ndikimi negativ neuml
funksionalitetin operacional teuml
keumltyre sheumlrbyesve teuml mbeumlshtesin industrineuml e remitencave me
instrumente teuml duhura qeuml
menaxhojneuml kredibilitetin dhe
riskun e likuidetit6
Me dateuml 12 prill Qeveria neuml detyreuml
e Kosoveumls ka nisur poashtu njeuml
iniciativeuml teuml lehteumlsimit teuml gjendjes
aktuale teuml krijuar neuml Kosoveuml
peumlrmes seuml cileumls ka hapur njeuml
xhirollogari zyrtare neuml Bankeumln
Qendrore teuml Kosoveumls ku pjeseumltareumlt nga Diaspora mund teuml kontribuojneuml
financiarisht sipas mundeumlsive teuml
tyre
6 Garcia Mora A Rutkowski M (2020)
Remittances in times of the coronavirus ndash
keep them flowing
Retrieved by
httpsblogsworldbankorgpsdremittances-
times-coronavirus-keep-them-flowing
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
14
Pandemia COVID-19 ka filluar teuml shfaq efektet e krizeumls ekonomike e cila
manifestohet neuml meumlnyra teuml ndryshme tek vendet e ndryshme vareumlsisht nga
peumlrbeumlrja e PBB-seuml (meuml sakteumlsisht vareumlsia e vendeve respektive nga eksportet
apo importet e malleumlrave) Shtetet e varura nga eksporti dhe investimet janeuml
ato qeuml peumlsojneuml meuml seuml shumti nga kriza teuml tilla kurse vendet si Kosova dhe
Shqipeumlria qeuml janeuml vende teuml varura nga importet dhe remitancat kaneuml pasoja teuml njeuml krize globale teuml natyreumls sekondare ku me ccedil‟rast rriten cmimet
ushqimore Shumeuml familje neuml Kosoveuml kaneuml si burim teuml veteumlm financiar
deumlrgesat nga diaspora Zvogeumllimi apo edhe ndeumlrprerja e keumltij burimi do teuml
ndikojeuml direkt neuml fuqineuml blereumlse dhe mireumlqenien e qytetareumlve Prandaj reumlnia
e remitancave neuml muajt dhe vitet e ardhshme duhet teuml trajtohet me seriozitet
nga institucionet relevante neuml meumlnyreuml qeuml teuml ruhet stabiliteti social dhe
ekonomik i vendit
Shpeumltim Shujaku eumlshteuml i angazhuar si Menaxher Financiar tek organizata jo-
qeveritare Germin Germin eumlshteuml organizateuml lidere neuml fusheumln e angazhimit teuml
Diasporeumls Shqiptare neuml vendet ameuml Ai ka studiuar neuml Fakultetin Ekonomik
praneuml Universitetit teuml Prishtineumls Peumlrpos puneumls profesionale ai eumlshteuml poashtu i angazhuar neuml Federateumln e Ragbit teuml Kosoveumls si Drejtor i
Komunikimit
Linqet e materialit teuml peumlrmbledhur httpswwwbloombergcomgraphics2020-coronavirus-pandemic-global-economic-risk
httpswwwhistoryextracomperiodmodernfinancial-crisis-crash-explained-facts-causes
httpswwwbbccomnewsbusiness-51706225
httpswwwbloombergcomnewsarticles2020-03-24german-economy-heads-for-steep-
recession-on-coronavirus-impact
httpswwwpoliticoeuarticlestudy-coronavirus-could-slash-german-economy-by-over-20-
percent
httpswwwswissinfochengcovid-19_coronavirus--the-situation-in-switzerland45592192
httpswwwswissinfochengcovid-19-monitor_swiss-concern-shifts-to-economic-fallout-of-
coronavirus45671640
httparchivesciendocomEJESejes20184issue-1ejes-2018-0032ejes-2018-0032pdf
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
15
Opinione
Dr Gjovalin Gjeloshi Tiraneuml
Ccedilmimi qeuml paguhet peumlr lirineuml e shtypithellip
ldquoCcedilfareuml zonje e mrekullueshme
dhe ccedilfareuml historie mahniteumlserdquo ndash
keumlshtu do teuml shprehej Peter Zoehrer drejtor i Forumit
Europian peumlr Lirineuml e Besimit
peumlr Austrineuml i cili moderonte njeuml
takim teuml disa koheumlve meuml pareuml neuml
Tiraneuml pas fjaleumls seuml gazetares seuml
njohur libaneze May Chidiac e
cila sot eumlshteuml ministre e Shtetit
peumlr Zhvillim Administrativ neuml
Liban
Zonja May edhe pse me keumlmbeumln
dhe doreumln e majteuml protezeuml qeumlndroi neuml podium neuml keumlmbeuml pa
u mbeumlshtetur as neuml bastunin e saj
duke elektrizuar dhe emocionuar
teuml gjitheuml pjeseumlmarreumlsit neuml salleuml
ldquohellip14 vjet meuml pareuml kam paguar
njeuml ccedilmim teuml larteuml si rezultat i
theumlnies seuml teuml veumlrteteumls Fola e
shkruajta kundeumlr regjimit teuml
Libanit dhe regjimi meuml ldquogostitirdquo
me njeuml bombeuml neuml makineumln time
Si rrjedhojeuml humba krahun dhe keumlmbeumln e majteumlhellip liria nuk vdes
kurreuml peumlr mua Neuml Liban ne
deumlshmojmeuml njeuml ktheseuml teuml papritur
teuml ngjarjevehellip‟‟
Kjo eumlshteuml heroineuml e gjalleuml e liriseuml
seuml shtypit ndeumlrkoheuml qeuml historia
njeh me shumiceuml raste prej atyre
gazetareumlve qeuml e paguan ccedilmimin e
liriseuml seuml shtypit jo veteumlm thjeshteuml
me pushime nga puna por edhe
me burgime apo gjymtime ekstreme si rasti i meumlsipeumlrm e
deri edhe me kokeuml apo edhe me
copeumltim teuml kufomeumls siccedil ishte rasti
i gazetarit saudit me shteteumlsi
amerikane E veumlrteta drejteumlsia
eumlshteuml humane e shenjteuml por eumlshteuml
e shtrenjteuml e ka ccedilmimin e madh
Dhe jo kushdo eumlshteuml i gatsheumlm teuml pranojeuml qeuml teuml paguaj ccedilmime teuml tilla neuml
rastin konkret peumlr lirineuml e shtypit
-Neumlse do teuml meuml keumlrkoni qeuml teuml peumlrkufizoj me njeuml fjaleuml situateumln e medias neuml
Shqipeumlri thoteuml eksperti i medias gazetari Lutfi Dervishi do teuml peumlrgjigjesha
ldquomireumlrdquo Neumlse do teuml meuml keumlrkoni qeuml ta them me dy fjaleuml do teuml perifrazoja ldquoJo
mireumlrdquo Eumlshteuml ldquomireumlrdquo se kemi meuml shumeuml se dy duzina mediash teuml peumlrditeumlshme
mbi 60 radio rreth 200 operatoreuml kablloreuml mbi 600 portale Por ldquojo mireumlrdquo
eumlshteuml peumlrmbajtja e tyre Eumlshteuml ldquomireumlrdquo se rreth 18 milion shqiptareuml kaneuml
llogari neuml fb nga 27 milion e meuml pak qeuml eumlshteuml popullsia neuml vend Por ldquojo
mireumlrdquo sepse gjitheuml kjo mori ldquolexuesishrdquo marrin informacione por jo lajme
Neuml koheumln e sotme lajmi i rremeuml nuk eumlshteuml meuml i panjohur dhe fakti se
ldquoqarkullojneuml lajme teuml rremerdquo nuk peumlrbeumln meuml lajm Prej koheumlsh qeuml lindi
shtypi eumlshteuml quajtur ldquopushteti i kateumlrtrdquo por sot tek ne ajo beumln lojeumln e
pushteteve
Para disa koheumlsh dikush nga departamenti i gazetariseuml neuml Universitetin
Shteteumlror teuml Tiraneumls i keumlrkoi prof Hamit Boriccedilit studjuesit teuml gazetariseuml
shqiptare qeuml teuml beumlnte njeuml deklarateuml publike pak a shumeuml teuml tilleuml se shtypi
shqiptar neuml koheumln e komunizmit ka geumlnjyer i ka sheumlrbyer sistemit komunist
nuk ka pasqyruar teuml veumlrteteumln etj etj Dhe a doni ta dini se si iu peumlrgjigj
profesori keumlrkeseumls Thjeshteuml me njeuml pyetje po shtypi sot a nuk boton teuml
paveumlrteta a nuk i sheumlrben pushtetit apo interesave teuml pronareumlve teuml medias
Neuml teuml veumlrteteuml ai nuk po mbronte teuml shkuareumln por po kritikonte teuml tashmen
dhe nuk po kishte shpreseuml peumlr njeuml teuml ardhme ndryshe teuml shtypit Nuk dimeuml peumlr
teuml ardhmen se sa do teuml jeteuml numri i pikeumlve qeuml do teuml grumbullojeuml shtypi sa i takon theumlnies seuml fjaleumls seuml lireuml lajmeve teuml veumlrteta investigimeve kurajoze dhe
konsolidimit teuml vendit teuml tij si pushtet i kateumlrt por dimeuml dhe shohim se shtypi
sot eumlshteuml larg pritshmeumlrive teuml publikut teuml atyre qeuml neuml meumlngjese meumlsyjneuml
kioskat ku marrin gazeteumln e tyre teuml preferuar e qeuml mund t‟i keteuml zhgeumlnjyer
prej koheumlsh me peumlrmbajtjen e saj
Koheumlt e fundit neuml njeuml media audiovizive neuml Shqipeumlri u peumlrfunduan peumlrpara
afatit kontratat me disa gazetareuml qeuml drejtonin emisione investigative
kritikuese ndaj qeveriseuml Pavareumlsisht justifikimeve qeuml u thaneuml nga pronari i
medias neuml fjaleuml publiku nuk haneuml bareuml Fshati qeuml duket nuk don kallauz Nga
ana tjeteumlr mbeten neuml keumlmbeuml prej vitesh dhe shtohen akoma meuml shumeuml
emisione qeuml hiqen si teuml paanshme por qeuml drejtueseumlve teuml emisioneve u shkeumllqejneuml syteuml kur foleumlsit neuml panel shprehen kundeumlr opoziteumls apo
justifikojneuml me ccedil‟teuml munden skandalet e njeumlpasnjeumlshme teuml qeveriseuml Ose
gazetareumlt qeuml drejtojneuml emisionet ndeumlrhyjneuml drejpeumlrdrejt peumlr teuml krijuar opinion
si tek teuml ftuarit ashtu edhe tek publiku Megjithateuml peumlr t‟u kthyer tek
gazetareumlt emisionet e teuml cileumlve u mbylleumln peumlr t‟u theumlneuml atyre qeuml t‟a keneuml peumlr
ndereuml qeuml emisionet e tyre kaneuml shqeteumlsuar dikeumlnd deri te qeveria po sjelleuml neuml
ndihmeuml prap ikoneumln e gazetariseuml libaneze qeuml citoi njeuml koleg teuml sajin Ai ishte
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
16
pushuar nga puna prej pronarit teuml
medias ku punonte peumlr shkak teuml
pasqyrimit me besnikeumlri teuml
ngjarjeve neuml ateuml vend dhe diteumln e
ndeumlrprerjeve teuml marreumldheumlnieve
financiare tha neumlse shkarkimi im
eumlshteuml ndeumlshkimi im se pasqyrova neuml media revoltat popullore ndash jam
krenar peumlr keumlteuml
Edhe neuml vende teuml tjera teuml
Ballkanit Pereumlndimor situata e
pavareumlsiseuml seuml medias noton
pothuaj neuml teuml njeumljtat ujeumlra
Politika biznesi dhe pushteti
vijojneuml teuml mbeten ldquopadroneumltrdquo e
veumlrtet teuml medias Peumlrsa i takon
Shqipeumlriseuml nga rreth 25 gazeta teuml
peumlrditeumlshme qeuml botohen teuml gjitha deklarohen se janeuml me humbje e
megjithateuml botohen Ccedildo gazeteuml
shitet seuml paku neumln koston e
prodhimit Por edhe po teuml shitet
me koston apo edhe me ateuml
fitimin minimal prap humbja do
teuml jeteuml e konsiderueshme peumlr
shkak teuml tirazhit teuml uleumlt qeuml shiten
Statistikat peumlr Shqipeumlrineuml thoneuml se
nuk kalon shifra 70-80 mijeuml
kopje qeuml mund teuml jeteuml tirazhi i peumlrgjithsheumlm i teuml gjtha gazetave teuml
peumlrditshme Natyrisht qeuml shifra e
shitjeve neuml njeuml diteuml eumlshteuml akoma
meuml e uleumlt Kjo si rrjedhjojeuml e
numrit teuml pakeumlt teuml popullsiseuml Nuk
e peumlrmireumlsion keumlteuml shifeumlr as oreksi
i madh i shqiptareumlve peumlr teuml lexuar
lajme apo peumlr t‟u marreuml me
politikeumln e kafeneve Kjo neuml njeuml
maseuml teuml madhe eumlshteuml edhe kostoja
e reumlnies seuml besueshmeumlriseuml seuml atyre qeuml shkruajneuml gazetat sepse
lexuesi shqiptar ka 30 vjet qeuml po
edukohet tashmeuml me natyreumln e
lajmeve gjeografineuml e shkrimeve
nivelin dhe cileumlsineuml e tyre
Lexuesi e shikon peumlrditeuml se
gazetari dhe gazetat sot janeuml larg
seuml teuml shkruarit teuml seuml veumlrteteumls dhe
se ato neuml shumiceumln e rasteve
mbrojneuml interesat e njeumlrit apo
tjetrit grup Dhe ccedilka eumlshteuml meuml e
reumlndeumlsishmja lexuesi e dineuml mire se pas ccedildo gazete ka njeuml
financues teuml cilit i interesojneuml
interesat e veta dhe jo teuml publikut
Peumlr numeumlr teuml banoreumlve them se
Shqipeumlria zeuml vendin e pareuml jo
veteumlm neuml rajon peumlr numrin e
madh teuml gazetave peumlr frymeuml teuml
popullsiseuml Sipas Predrag
Vujoviccedil drejtor i shkolleumls seuml Marreumldheumlnieve me Publikun dhe Komunikimit
neuml Serbi nga 10 gazeta teuml peumlrditshme qeuml dalin neuml Serbi veteumlm njeuml e
peumlrditshme i ndjekeuml standartet profesionale Dhe vazhdon ldquosituata nuk ka
qeneuml kurreuml keumlshtu Kemi meuml pak gazeta teuml pavarura dhe meuml shumeuml gazeta qeuml
i sheumlrbejneuml pushtetit dhe koorporataverdquo Peumlr njeuml moment neumlse e
zeumlvendeumlsojmeuml emrin Predrag njeuml emeumlr tipik sllav me emrin Pjeteumlr apo Petrit
shqiptar teuml krijohet peumlrshtypja se ky konstatim i peumlrket Shqipeumlriseuml veccedilse numri 10 i gazetave neuml Serbi duhet zeveumlndeumlsuar me numrin 25 aq sa eumlshteuml
edhe numri i teuml peumlrdishmeve qeuml dalin tek ne
Por liria e shtypit sipas eksperteumlve nuk mungon veteumlm neuml vendet ku
peumlrshkalleumlzohet dhuna drejt lufteumls por edhe aty ku mendojmeuml se kemi paqe
Peumlr gazetaren Chidiac fjala vjen neuml Arabineuml Saudite psh nuk ka lufteuml civile
si neuml Siri a gjetkeuml por njeumlkoheumlsisht nuk ka as liri shtypi Por liria e shtypit
do teuml vijonim ne nuk mungopn veteumlm neuml Turqi ku sundon njeuml regjim i
njohur autokrat e qeuml simulon veteuml ldquogrushte shtetirdquo por edhe neuml regjime
ldquodemokratikerdquo qeuml propagandojneuml me bolleumlk liri e mireumlqeumlnie siccedil eumlshteuml ai i
Tiraneumls apo Beogradit Nuk mund ta masim lirineuml e shtypit me numrin e
madh teuml mediave teuml teuml gjitha llojeve qeuml dalin e qarkullojneuml neuml njeuml vend por me ato ccedilfareuml shkruajneuml e peumlrhapin dhe me sakteumlsineuml e lajmeve qeuml botojneuml me
numrin e madh teuml televizioneve me studio televizive teuml kushtueshme por me
ateuml se ccedilfareuml diskutohet apo lexohet neuml ato studio Nuk mund ta masim lirineuml e
shtypit me numrin e madh teuml revistave teuml luksit ku botohen veteumlm faqe teuml
modeumls pornostare vendet ku mund teuml pushohet kushtuesheumlm etj dhe pak e
aspak pasqyrohet jeta e peumlrditeumlshme e njeuml kombi problemet ekonomike
sociale e psikologjke niveli i arsimimit apo sheumlrbimit sheumlndeteumlsor
Pavareumlsisht se si mund t‟i keteuml marreumldheumlniet me shtypin sot qeuml eumlshteuml
president Trump neuml librin e tij ldquoArti i marreumlveshjesrdquo mes teuml tjerave ka
shkruar ldquoE vetmja gjeuml qeuml ka garanci peumlr t‟i nxitur politikaneumlt teuml veprojneuml eumlshteuml shtypi - ose meuml sakteuml frika nga shtypi Mund teuml ushtroni ccedilfardolloj
presioni teuml beumlni lloj-lloj keumlrkesash e keumlrceumlnimesh teuml dhuroni shuma teuml
meumldha parash peumlr fushateumln e tyre dhe zakonisht nuk beumljneuml asnjeuml ndryshim
Por neumlse krijoni mundeumlsineuml qeuml shtypi teuml shkruaj keq peumlr ta qofteuml edhe neuml njeuml
publikim teuml panjohur shumica e politikaneumlve do teuml hidhen neuml veprimrdquo
Por qeuml shtypi teuml luaj veumlrteteuml keumlteuml rol dmth ta keneuml frikeuml ldquoteuml keumlqinjteumlrdquo (neumln
keumlteuml epitet po i bashkoj uneuml teuml gjitheuml ata qeuml meritojneuml teuml shruhet keq peumlr ta)
shoqeumlria duhet teuml keteuml gazetareuml apo intelektualeuml qeuml nuk tremben prej ccedilmimit
qeuml do teuml u duhet ndoshta teuml paguajneuml peumlr denoncimin e tyre neuml shtyp Terreni
meuml i peumlrshtatsheumlm ku mund teuml kultivohet e zhvillohet ldquobima e seuml keqesrdquo eumlshteuml ajo tokeuml (vend komb) ku teuml mireumlt rrineuml duarkryq ku shoqeumlria nuk ka
neuml krye teuml tyre lidereuml teuml veumlrteteuml ku kompromisi me teuml keqen ka daleuml neuml plan
teuml pareuml Por qeuml teuml veprojneuml teuml mireumlt shtypi duhet teuml jeteuml i pari qeuml duhet teuml
beumlhet fidanishtja e rritjes seuml fidaneumlve teuml mireuml Shtypi nuk duhet teuml refuzojeuml
botimin e shkrimeve ku denoncohet e keqja ccedilfardo interesash qeuml teuml preken
Madje jo veteumlm kaq ai duhet teuml marreuml neuml mbrojtje artikullshkruesin qeuml pati
guximin teuml ngrihet kundeumlr seuml keqes dhe jo ta sheseuml ateuml ldquopeumlr peseuml parerdquo Neumlse
shtypi nuk e ben keumlteuml ateumlhere si do t‟a meritojeuml cileumlsimin ldquopushteti i kateumlrtrdquo
neuml njeuml shoqeumlri demokratike Keumlsisoj ai rezulton jo ldquoi kateumlrtirdquo por as ldquoi
kateumlrmbeumldhjetirdquo pushtet sepse ai spostohet prej pushtetit teuml paraseuml pushtetit
teuml korrupsionit krimit pushtetit teuml fitimeve luksit etj etj
Nuk ka pak raste kur pronareumlt e mediave e masin lirineuml e tyre me cakun ku
fillon ldquoe drejta e pushtetit politik peumlr teuml prekur lirineuml e interesave teuml tyre
personalerdquo dhe jo lirineuml e teuml drejteumls peumlr teuml informuar opinionin publik Neuml
keumlto raste kultivohet ldquoe drejta negativerdquo e liriseuml seuml shtypit Seuml paku peumlr
Shqipeumlrineuml ky fenomen eumlshteuml shumeumlzuar vitet e fundit Sipas analisteumlve qeuml i
ndjekin dhe komentojneuml keumlto statistika pjesa deumlrmuese e gazetave dhe
televizioneve private shqiptare janeuml neuml proneumlsi teuml biznesmeneumlve qeuml nuk kaneuml
biznes teuml pareuml median Kryesisht janeuml firma teuml fuqishme ndeumlrtimesh etj qeuml
me median e tyre mbrojneuml seuml pari interesat personale por jo teuml shoqeumlriseuml Ka
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
17
neuml Tiraneuml media qeuml qytetareumlt
kaneuml filluar t‟i emeumlrtojneuml
ldquoPerandori mediashrdquo Teuml tilla si
ldquoPerandoria Klanrdquo ldquoTop Chanalrdquo
apo edhe ndonjeuml gazeteuml e shkruar
qeuml peumlrdoret peumlr teuml mbuluar
biznese teuml tjera Prej vitesh ka pronareuml mediash qeuml hyjneuml neuml
zyreumln e kryeministrave si neuml
shteumlpineuml e tyre Qeuml emeumlrojneuml
drejtoreuml zeumlveumlndeumlsministra e
ambasadoreuml me shumiceuml por
edhe ministra pavareumlsisht
peumlrvojeumls dhe zoteumlsiseuml qeuml kaneuml peumlr
teuml drejtuar Dhe keumlteuml e beumljneuml si me
kryeministra teuml djathteuml ashtu
edhe teuml majteuml
Ateumlhereuml sa janeuml teuml gatsheumlm keumlta njereumlz (qeuml kaneuml mediat pas vetes)
qeuml teuml paguajneuml peumlr lirineuml e veumlrteteuml
lirineuml pozitive teuml shtypit Neumlse
dhjetra gazetareuml meuml seuml paku
humbin puneumln burimin e
mbajtjes seuml familjes s tyre teuml tjereuml
si libanezja Chidiac humbin
gjymtyreumlt e trupit si ccedilmim se
kaneuml theumlneuml teuml verteteumln apo meuml
keq kur vriten e zhduken duke
paguar ccedilmim capital keumlto soj mediash qeuml kemi ne neuml Shqipeumlri
nuk paguajneuml si ccedilmim peumlr
theumlnien veteumlm teuml seuml veumlrteteumls asnjeuml
qindarkeuml qeuml peumlrfitojneuml prej
pushtetit Nuk paguajneuml ldquoasnjeuml
diteuml mangutrdquo neuml pushimet e luksit
apo nuk refuzojneuml qofteuml edhe njeuml
darkeuml neuml shoqeumlrineuml e
pushtetareumlve neumlpeumlr hotelet e
shtrenjta
Natyrisht qeuml qeveria ka pjeseumln e
hallkave teuml sajeuml neuml zinxhirin e
liriseuml seuml medias neuml vendin e veteuml
dhe se politika e sajeuml duhet teuml
peumlrmireumlsohet vazhdimisht neuml keumlteuml
drejtim Peumlr mua qeveri-shtyp
nuk duhet teuml rrineuml as afeumlr as larg
Afeumlr-ngrohen larg-ftohen Teuml dya
janeuml teuml deumlmshme ldquoNgrohjardquo na
beumln paleuml ftohja na beumln qeuml teuml
luleumlzojeuml kritika jodashamireumlse e
peumlr interesa meskine Qeveriteuml le teuml beumljneuml puneumln e tyre por neuml keumlteuml
kontekst mediat duhet teuml luftojneuml
teuml peumlrmireumlsojneuml imazhin e tyre
dhe teuml mos ankohemi se ldquona
mungojneuml liriteuml pozitiverdquo kur neuml
shumeuml raste tentojmeuml teuml kemi ldquoliri
negativerdquo Neuml keumlteuml rast shtypi ka
shkareuml nga misioni i vet Ateumlhereuml
ccedildo njeri duhet teuml keteuml njeuml gazeteuml peumlr teuml mbrojtur interesat e veta
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
18
Mag phil Dr Kurt Gostentschnigg Graz
Kombi si Shpirt Kolektiv (pjesa e dyteuml)
Njeuml krahasim i pareuml i ccedileumlshtjes shqiptare me ccedileumlshtjen indiane neuml driteumln e Jogeumls Integrale teuml Shri Aurobindos
Peumlr temeumln toneuml teuml peumlrgjithshme me reumlndeumlsi janeuml theumlniet e
Shri Aurobindos dhe teuml Neumlneumls mbi nivelet universale teuml
Koshienceumls pjeseumlt e Qenies seuml njeriut dhe Qenien
Kolektive7Neuml organizimin e pjeseumlve teuml Qenies ka dy
sisteme teuml cilat janeuml njeumlkoheumlsishtaktivedhe janeuml teuml
ndeumlrthurura me njeumlri-tjetrin njeuml sistem vertikal dhe njeuml
sistem koncentrik8Sistemi vertikal eumlshteuml si njeuml shkalleuml e cila peumlrbeumlhet nga nivelet e ndryshme teuml Koshienceumls
duke i renditur nga meuml i uleumlti Jokoshienca deri tek meuml i
larti Sat-Ccedilit-TapasShakti-Ananda (sanskr sat-cit-
tapasśakti-ānanda)Hemisfera Meuml E Larteuml mbreteumlria e
Frymeumls seuml peumlrkryer e teuml peumlrhershme ndahet nga
Hemisfera Meuml E uleumlt ku Fryma9 eumlshteuml e mbuluar nga
MentaljaMendja VitaljaJeta dhe
MateriaFizikjaTrupi neumlpeumlrmjet nivelit ndeumlrmjeteumlsues
teuml Mbimentales e cila peumlrfshin edhe disa nivele teuml tjera
ndeumlrmjeteumlsuese Hemisfera Meuml E Larteuml dhe Nivelet
Ndeumlrmjeteumlsuese seuml bashku peumlrbeumljneuml Mbikoshienceumln e cila peumlrbeumlhet nga nivelet meuml teuml larta teuml Koshienceumls mbi
Mendjen e zakonshme nga e cila Koshienca Meuml E Larteuml
zbret poshteuml neuml nivelet meuml teuml uleumlta teuml Qenies peumlr teuml
zhvilluar ngadaleuml njeriun spiritual nga gjendja e gjysmeuml-
kafsheumls mentale Mbikoshienca peumlrfshin nivelet peumlrtej
Mentales dmth Realitetin Suprem teuml quajtur Sat-Ccedilit-
TapasShakti-Ananda Teuml Qeneuml-Koshienceuml-Forceuml-
Lumturi dhe Supramentalen si dhe ndash neuml rend zbriteumls ndash
nivelet meuml teuml larta teuml Mentales dmth Mbimentalen
Mentalen Intuitive Mentalen E Ndriccediluar dhe Mentalen
Meuml Teuml Larteuml
Qenia Hyjnore E Vetme ka kateumlr aspekte Teuml Qeneuml
(Sat) Koshienceuml (Ccedilit) Forceuml (TapasShakti) dhe
Lumturi (Anandeuml) Hyjnorja Qenia Supreme nga e cila
teuml gjitheuml vijneuml neuml teuml cileumln teuml gjitheuml janeuml dhe tek e cila teuml
gjitheuml kthehen eumlshteumlTeuml Qeneuml-Koshienceuml-Forceuml-
Lumturi(Sat-Ccedilit-TapasShakti-Ananda) Ajo
manifestohet si Teuml Qeneumlt e pafund esenca e seuml cileumls
7Sri Aurobindo (2003) The Future Evolution of Man The Divine Life
upon Earth Compiled with a Summary and Notes by P B Saint-Hilaire
Twin Lakes Lotus Press (shqip Shri Aurobindo (2014) Evolucioni i
ardhsheumlm i njeriut Jeta hyjnore neuml Tokeuml Veteumlbotim me njeuml hyrje teuml
holleumlsishme teuml botuesit dhe peumlrkthyesit Kurt Gostentschnigg neuml ccedileumlshtje
peumlrkthimore dhe terminologjike si dhe neuml biografineuml dhe vepreumln e
autorit) The Psychic Being (1999) Soul Its nature mission and
evolution Selections from the works of Sri Aurobindo and The
Mother Twin Lakes Lotus Press (shqip Qenia Psikike (2014)
Shpirti natyra misioni dhe evolucioni i tij E peumlrpiluar nga veprat e
Shri Aurobindos dhe e NeumlneumlsVeteumlbotim me njeuml hyrje teuml holleumlsishme teuml
botuesit dhe peumlrkthyesit Kurt Gostentschnigg neuml ccedileumlshtje peumlrkthimore dhe
terminologjike si dhe neuml biografineuml dhe vepreumln e autoreumlve) Our Many
Selves (2002) Practical Yogic Psychology Selections from the works
of Sri Aurobindo and the Mother Compiled with an Introduction by A
S Dalal Twin Lakes Lotus Press CWSAVeumlll 25 The Human Cycle
and The Ideal of Human Unity 8 Lidhur me paragrafeumlt vijueseumlshih Our Many Selves (2002) f xix-
xxxv dhe 11-103 9bdquoFrymeumlldquo neuml kuptimin e Shpirtit Teuml Veteumlm Teuml Peumlrgjithsheumlm e
Hyjnores e Pereumlndiseuml e Zotit
eumlshteuml Koshienca me Forceumln e saj teuml brendaqeneumlsishme
Esenca e Koshienceumls eumlshteuml Lumturi
veteumlgeumlzimldquoSatccedilittapasananda eumlshteuml njeuml Teuml Qeneuml e
peumlrhershme e cila jemi ne pastaj njeuml Koshienceuml e
peumlrhershme e cila veumlshtron puneumlt e saja brenda nesh
dhe teuml tjereumlve njeuml vullnet i peumlrhersheumlm ose njeuml Forceuml e
peumlrhershme e asaj Koshience e cila shprehet neuml veprimtari teuml pafund njeuml Lumturi e peumlrhershme e cila i
geumlzohet vetvetes dhe teuml gjitha veprimtarive teuml saja Ajo
veteuml si Meuml E Larta eumlshteuml e qeumlndrueshme e
pandryshueshme e pakoheuml e pahapeumlsireuml dhe e qeteuml neuml
pafundeumlsineuml e veprimtarive teuml saja jo e ndryshuar nga
ndryshimet e tyre jo e ndareuml nga shumeumlsia e tyre jo e
zmadhuar ose e zvogeumlluar nga zbaticat dhe baticat neuml
detrat e koheumls dhe hapeumlsireumls jo e ccediloroditur nga
kontradiktat e tyre teuml dukshme ose e kufizuar nga
kufizimet e tyre teuml synuara nga Hyjnorja
Satccedilittapasananda eumlshteuml uniteti i shumanshmeumlriseuml seuml gjeumlrave teuml manifestuara harmonia e peumlrhershme e teuml
gjitha variacioneve dhe kundeumlrshtive teuml tyre peumlrsosuria
e pafund e cila i justifikon kufizimet e tyre dhe eumlshteuml
qeumlllimi i papeumlrsosmeumlrive teuml tyrerdquo10
Supramentalja eumlshteuml Koshienca E Seuml Veumlrteteumls dija
hyjnore Koshienca dhe Forca meuml e larteuml hyjnore teuml
cilat veprojneuml neuml univers Ajo eumlshteuml njeuml parim i
Koshienceumls i cili qeumlndron sipeumlr Mendjes dhe ekziston e
vepron neuml teuml veumlrteteumln dhe unitetin themelor teuml gjeumlrave
dhe jo sikurse Mendja neuml shfaqjet dhe ndarjet e tyre
fenomenale Karakteri i saj fundamental eumlshteuml dije neumlpeumlrmjet identitetit me aneuml teuml seuml cileumls njihet Vetja Teuml
Qeneuml-Koshienceuml-Forceuml-Lumturi HyjnoreSat-Ccedilit-
TapasShakti-Ananda dhe gjithashtu e veumlrteta e
manifestimit Sipas Shri Aurobindos termi
ldquoSupramentalerdquo do teuml thoteuml njeuml nivel mbikoshient i
Qenies qeuml ndodhet jo veteumlm sipeumlr Mendjes por edhe
peumlrtej asaj sepse ai eumlshteuml radikalisht i ndrysheumlm nga ajo
Supramentalja eumlshteuml peumlrtej dhe e ndryshme jo veteumlm neuml
lidhje me Mendjen e zakonshme por edhe neuml krahasim
me nivelet mbikoshiente teuml Mendjes dmth me
Mentalen Meuml Teuml Larteuml Mentalen E Ndriccediluar Mentalen Intuitive dhe Mbimentalen Ndeumlrsa teuml gjitha keumlto nivele
mbikoshiente teuml Mendjes janeuml peumlrzierje teuml driteumls dhe
erreumlsireumls teuml dijes dhe padijes Supramentalja eumlshteuml
Koshienca E Seuml Veumlrteteumls totalisht pa
padijeldquoSupramentalja eumlshteuml neuml esenceumln e saj teuml
mireumlfillteuml njeuml Koshienceuml E Seuml Veumlrteteumls gjithnjeuml e lireuml
nga padija njeuml koshienceuml e cila eumlshteuml themeli i
ekzistenceumls soneuml aktuale natyrale ose evolucionare dhe
nga e cila natyra brenda nesh peumlrpiqet teuml arrijeuml tek
veteumldija dhe boteumldija dhe tek njeuml koshienceuml e drejteuml dhe
10
Sri Aurobindo (1970) The Synthesis of Yoga Pondicherry Sri
Aurobindo Ashram f 395 keumltu dhe neuml vijim e peumlrkthyer nga autori
Kurt Gostentschnigg nga anglishtja neuml shqipe
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
19
njeuml peumlrdorim i drejteuml i ekzistenceumls soneuml neuml univers
Supramentalja ngaqeuml eumlshteuml njeuml Koshienceuml E Seuml
Veumlrteteumls e zoteumlron keumlteuml dije teuml brendaqeneumlsishme dhe
keumlteuml fuqi teuml ekzistenceumls seuml veumlrteteuml Rrjedha e saj eumlshteuml e drejteuml dhe mund teuml shkojeuml direkt tek qeumlllimi i saj Fusha
e saj eumlshteuml e gjereuml dhe mund teuml beumlhet madje e
pakufishme sepse natyra e saj e mireumlfillteuml eumlshteuml dije
Ajo nuk duhetteuml fitojeuml dije por e zoteumlron ateuml neuml teuml
drejteumln e vet Hapat e saj nuk janeuml nga padija neuml njeuml
driteuml teuml papeumlrkryer por nga njeuml e veumlrteteuml neuml njeuml teuml
veumlrteteuml meuml teuml madhe nga njeuml perceptim i drejteuml neuml njeuml
perceptim meuml teuml thelleuml nga intuita neuml intuiteuml nga
ndriccedilimi neuml ndritshmeumlrineuml absolute dhe teuml pakufi nga
gjereumlsiteuml rriteumlse neuml pafundeumlsineuml e mireumlfillteuml Neuml kulmin e
saj ajo zoteumlron plotdijen hyjnore dhe plotfuqineuml hyjnore Neuml leumlvizjen e sajteuml shkalleumlshkallshmeevolucionare teuml
veteumlmanifestimit neumlpeumlrmjet seuml cileumls ajo do teuml zbulojeuml neuml
fund larteumlsiteuml e veta meuml teuml larta ajo duhet teuml jeteuml neuml
natyreumln e saj teuml mireumlfillteuml esencialisht e lireumlnga padija
dhe gabimi Ajo niset nga e veumlrteta dhe drita dhe leumlviz
gjithmoneuml neuml teuml veumlrteteuml dhe driteumlrdquo11
Midis Supramentales dhe Mentales ka shkallare meuml teuml
larta teuml Mendjes teuml cilat gjenden peumlrmbi Mendjen toneuml
normale dhe ccedilojneuml tek Supramentalja Keumlto stade nivele
teuml njeumlpasnjeumlshme ose fuqi graduale teuml Qenies janeuml teuml
fshehura neuml pjeseumlt tona mbikoshiente Neuml njeuml rend zbriteumls shkallaret e Mentales Seuml Spiritualizuar janeuml si
vijon Mbimentalja me kateumlr nivelet e saja teuml cilat janeuml
Mbimentalja Supramentale Mbimentalja E Mireumlfillteuml
Mbimentalja Intuitive dhe Mbimentalja Mentale si dhe
tri forcat mbimentale Mentalja Intuitive Mentalja E
Ndriccediluar dhe Mentalja Meuml E Larteumlteuml cilatvendosin
kalimin nga Mbimentalja neuml Mentale
Ndeumlrsa Supramentalja eumlshteuml Koshienca totale E Seuml
Veumlrteteumls Mbimentalja si delegatja e Koshienceumls
Supramentale neuml padijen kozmike i teumlrheq poshteuml ndarazi teuml veumlrtetat duke u dheumlneuml atyre njeuml identitet teuml
veccedilanteuml Mbimentalja eumlshteuml ldquonjeuml ekran i ngjashmeumlriseuml
seuml pangjashme neumlpeumlrmjet teuml cilit Supramentalja mund
teuml veprojeuml neuml meumlnyreuml indirekte mbi njeuml injoranceuml
erreumlsira e seuml cileumls nuk do teuml mund teuml duronte ose teuml
merrte ndikimin direkt teuml njeuml drite supreme Pikeumlrisht
projektimi i keumlsaj Mbimentaleje teuml ndritshme mundeumlson
difuzionin e njeuml drite teuml zvogeumlluar neuml padije dhe hedhjen
e keumlsaj hijeje teuml kundeumlrt e Jokoshienceumls e cila kapeumlrdin
gjitheuml driteumlnneuml vetvete Ngaqeuml Supramentalja ia
transmeton Mbimentales teuml gjitha realitetet e saja por
ia leuml asaj trsquoi formulojeuml ato neuml njeuml leumlvizje dhe neuml peumlrputhje me njeuml koshienceuml teuml gjeumlrave e cila eumlshteuml ende
njeuml vizion i seuml veumlrteteumls dhe megjithateuml njeumlkoheumlsisht njeuml
prind i pareuml i injoranceumlsrdquo12 Neuml njeuml leteumlr drejtuar njeuml
sad‟haku13 Shri Aurobindo shkruan ldquo Mbimentalja e
njeh Teuml Vetmin si mbeumlshtetjen esenceumln dhe fuqineuml
fundamentale teuml teuml gjitha gjeumlrave por neuml lojeumln e saj
11
Sri Aurobindo (1989) The Supramental Manifestation
Pondicherry Sri Aurobindo Ashram f 41 v 12
Sri Aurobindo (1970) The Life Divine Pondicherry Sri Aurobindo
Ashram f 278 v 13
Njeuml njeri qeuml peumlrpiqet peumlr veteumlrealizim duke u angazhuar neuml
praktikimin eSad‟haneumls (sanskr Sādhanā) ose Jogeumls
dinamikekarakteristike ajo e veuml theksin neuml fuqineuml e saj
ndareumlse teuml shumeumlsiseuml dhe provon trsquoia japeuml ccedildo fuqie ose
ccedildo aspekti shansin e tij teuml ploteuml teuml manifestimit duke u
mbeumlshtetur neuml teuml qeneumlt njeuml themelor peumlr teuml shmangur disharmoni ose konflikt Ccedildo Pereumlndi siccedil eumlshteuml krijon
boteumln e saj por pa konflikt me teuml tjerat Ccedildo aspekt ccedildo
ide ccedildo forceuml e gjeumlrave mund teuml ndihet neuml energjineuml ose
shkeumllqimin e vet teuml ploteuml teuml veccediluar dhe teuml peumlrpunojeuml
vlerat e veta pa krijuar disharmoni sepse Mbimentalja
zoteumlron sensin e pafundeumlsiseuml dhe neuml pafundeumlsineuml e
veumlrteteuml (jo hapeumlsinore) janeuml teuml mundura shumeuml
pafundeumlsi peumlrputheumlserdquo14
Intuita eumlshteuml njeuml fuqi e Koshienceumls afeumlr dhe e afeumlrme
me dijen origjinale neumlpeumlrmjet identitetit Ccedilka eumlshteuml vizion direkt intim neuml Mentalen Intuitive beumlhet ndriccedilim
neuml Mentalen E Ndriccediluar dhe mendim-dije neuml Mentalen
Meuml Teuml LarteumlKjo Intuiteuml e veumlrteteuml dhe autentike duhet
dalluar nga njeuml fuqi e arsyes mentale e cila mund teuml
ngateumlrrohet shumeuml lehteuml me teuml nga ajo fuqi e arsyetimit
teuml peumlrfshireuml qeuml e arrin konkluzionin e saj me njeuml hop
dhe nuk ka nevojeuml peumlr hapat e zakonsheumlm teuml mendjes
logjike Meqeuml zakonisht intuiteuml do teuml thoteuml fuqia e
kuptimit teuml gjeumlrave neuml meumlnyreuml teuml menjeumlhershme pa
pasur nevojeuml peumlr njeuml argumentim koshient Neuml keumlteuml
kuptim teuml zakonsheumlm intuita mund teuml mbeumlshtetet neuml njeuml
ndjesi ose mund teuml jeteuml njeuml arsyetim i shpejteuml neumlnkoshient dukeu bazuar neuml shenja subtile teuml cilat nuk
kuptohen neuml meumlnyreuml koshiente Por termin ldquoIntuiteumlrdquo i
cili ka njeuml konotacion shumeuml meuml teuml thelleuml Shri
Aurobindo e peumlrdor neuml lidhje me nivelin mbikoshient
poshteuml Mbimentales dhe sipeumlr Mentales SeumlNdriccediluar
Mentalja Intuitive ldquoeumlshteuml gjithnjeuml diccedilka qeuml hidhet direkt
nga njeuml identitet i fshehur Kur koshienca e subjektit
takohet me koshienceumln neuml objekt ateumlhereuml ajo depeumlrton
neuml teuml dhe sheh ndien ose vibron me ateuml teuml veumlrteteuml qeuml ajo
e kontakton dhe pastajprej forceumls seuml takimit Intuita
hidhet jashteuml si njeuml shkeumlndijeuml ose rrufe Ose kur koshienca edhe pa njeuml takim teuml tilleuml shikon brenda
vetes dhe ndien atje neuml meumlnyreuml direkte e intime teuml
veumlrteteumln ose teuml veumlrtetat teuml cilat gjenden neuml brendeumlsi ose
kontakton forcat e fshehura prapa dukjes seuml jashtme
ateumlhereuml shpeumlrthen gjithashtu njeuml driteuml intuitive Ose kur
koshienca takohet me Realitetin Suprem ose Realitetin
Spiritual teuml gjeumlrave dhe qenieve dhe peumlrjetonprej
kontaktit njeuml bashkim me teuml ateumlhereuml shkeumlndija rrufeja
ose flaka e perceptimit intim teuml seuml veumlrteteumls shkreptin neuml
thelleumlsiteuml e sajardquo15
Mentalja E Ndriccediluar eumlshteuml njeuml mendje e driteumls spirituale dhe e veumlshtrimit teuml brendsheumlm Eumlshteuml njeuml shqiseuml
spirituale e cila kap diccedilka nga substanca e seuml veumlrteteumls
Veprimi i saj i cili shoqeumlrohet nga veumlrshimi poshteuml i njeuml
drite teuml brendshme teuml dukshme mund teuml ndriccedilojeuml deri neuml
njeuml fareuml grade pjeseumlt e qenies seuml njeriut nga Mentalja
mbi Vitalen deri neuml qelizat e Trupit Keumltu teuml
menduariteumlshteuml veteumlm njeuml funksion dyteumlsor peumlr teuml
shprehur ccedilfareuml po veumlshtrohet ldquoQarteumlsia e inteligjenceumls
drita e saj e qeteuml e diteumls i hap vend ose i neumlnshtrohet njeuml
14
Sri Aurobindo (1970) Letters on Yoga I f 244 15
Sri Aurobindo (1970) The Life Divine f 946 v
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
20
shkeumllqimi intensiv dhe njeuml ndriccedilimi teuml Frymeumls Njeuml lojeuml e
shkreptimave teuml seuml veumlrteteumls dhe fuqiseuml spirituale hyn me
forceuml nga lart neuml koshienceuml dhe i shton ndriccedilimit teuml qeteuml
e teuml madh dhe zbritjes seuml gjereuml teuml paqes teuml cileumlt e karakterizojneuml ose shoqeumlrojneuml veprimin e parimit meuml teuml
larteuml spiritual njeuml zjarr teuml forteuml teuml realizimit dhe njeuml
ekstazeuml dalldiseumlse teuml dijesrdquo16
Mentalja Meuml E Larteuml eumlshteuml njeuml nivel i pareuml i Koshienceumls
Spirituale njeuml mendim-mentale e ndritshme neuml teuml cileumln
njeriu beumlhet vazhdimisht dhe ngushteumlsisht koshient peumlr
Veten dhe Teuml Vetmin si dhe normalisht di dhe sheh me
keumlteuml koshienceuml Tipari i saj eumlshteuml njeuml njohje automatike e
spontane me karakter kozmik njeuml lloj teumlreumlsie i
veumlshtrimit teuml seuml veumlrteteumls me njeuml shikim teuml veteumlm dhe me formulime teuml mendimit njeuml realizim efektiv i
perceptimeve teuml saja me aneuml teuml veteumlfuqiseuml seuml ideseuml Ky
mendim nuk eumlshteuml njeuml dije e fituar por veteumlzbulimi i
urteumlsiseuml seuml peumlrjetshme Ideteuml e saja mbillen neuml zemeumlr dhe
jeteuml si njeuml forceuml e cila duhet teuml peumlrpunohet ldquoFuqia e
Mentales Meuml Teuml Larteuml spirituale dhe forca e saj e ideve
modifikohen dhe pakeumlsohen gjateuml hyrjes seuml tyre neuml
mendeumlsineuml toneuml Prandaj ato nuk mjaftojneuml peumlr trsquoi
zhdukur gjitheuml keumlto kundeumlrshtime dhe peumlr teuml krijuar njeuml
Qenie Supramentale Mireumlpo ato mund teuml realizojneuml njeuml
shndeumlrrim teuml pareuml i cili mundeumlson njeuml ngjitje teuml
meumltejshme dhe njeuml zbritje meuml teuml fuqishme Ato mund teuml peumlrgatisin njeuml integrim teuml meumltejsheumlm teuml qenies neuml njeuml
forceuml meuml teuml larteuml teuml koshienceumls dhe dijesrdquo17
Megjitheumlse teuml ndara dhe teuml ndryshme Mentalja Vitalja
dhe Fizikja janeuml teuml ndeumlrlidhura dhe ndeumlrveprojneuml
Prandaj ato u japin shkas neumlnndarjeve teuml dallueshme neuml
keumlto pjeseuml kryesore teuml QeniesMentale ose Mendje ka
veccedilaneumlrisht kuptimin e asaj pjese teuml natyreumls e cila ka teuml
beumljeuml me njohjen dhe inteligjenceumln me ideteuml perceptimet
mentale reagimet e mendimit ndaj gjeumlrave me leumlvizjet
dhe formimet veumlrtet mentale vizionin dhe vullnetin mental etj qeuml janeuml pjeseuml e inteligjenceumls seuml njeriut
Mentalja e zakonshme peumlrbeumlhet nga tri pjeseuml kryesore
Mentalja e Mireumlfillteuml Mentalja Vitale dhe Mentalja
FizikeMentalja E Mireumlfillteuml ndahet neuml tri pjeseuml
Mentalja Menduese ose intelekti e zeumlneuml me ide dhe dije
neuml vetvete Mentalja Dinamike e zeumlneuml me nxjerrjen
jashteuml teuml forcave mentale peumlr realizimin e ideve
Mentalja Shpreheumlse e zeumlneuml me shprehjen e ideve neuml
jeteumlMentalja Vitale ose mendja e deumlshireumls eumlshteuml njeuml lloj
ndeumlrmjeteumlseje midis Vitales dhe Mentales Seuml Mireumlfillteuml
Funksioni i saj nuk eumlshteuml teuml mendojeuml dhe teuml arsyetojeuml teuml
perceptojeuml teuml shqyrtojeuml teuml zbulojeuml ose teuml vlereumlsojeuml gjeumlra por teuml planifikojeuml teuml eumlndeumlrrojeuml ose teuml imagjinojeuml
se ccedilka mund teuml beumlhet Mentalja Vitale eumlshteuml njeuml mendje
e vullnetit veprimit dhe deumlshireumls dinamike dhe merret
me shijim dhe pasje forceuml dhe zbatim me geumlzim dhe
vuajtje dheumlnie dhe marrje rritje dhe zgjerim etj
Mentalja Vitale eumlshteuml e peumlrzier me Vitalen Prandaj ajo
nuk qeveriset si Mentalja Menduese nga arsyeja por
nga impulset dhe deumlshirat e Vitales Ajo peumlrpiqet t‟i
justifikojeuml dhe arsyetojeuml veprimet teuml cilat bazohen neuml
16
Po aty f 944 17
Po aty f 944
impulset dhe deumlshirat e VitalesMentalja Fizike merret
veteumlm me gjeumlra fizike Ajo kufizohet nga pamja dhe
peumlrvoja fizike e gjeumlrave i mentalizon eksperiencat e
kontaktit me jeteumln e jashtme dhe me gjeumlrat dhe nuk shkon peumlrtej tyre Mentalja Fizike eumlshteuml e peumlrzier me
Fiziken dhe merr pjeseuml neuml karakteristikat e Koshienceumls
Fizike si plogeumlshti erreumlsireuml dhe peumlrseumlritje mekanike teuml
cilat manifestohen neuml Mendjen Fizike si mpirje mentale
konservatizeumlm dyshim dhe mendime obsesiveMentalja
Mekanike e lidhur ngushteumlsisht me Mentalen Fizike
peumlrseumlrit pa dobi gjithccedilka qeuml ka ndodhur Karakteristika e
saj eumlshteuml ajo e njeuml makine qeuml eceumln pa ndeumlrprerje sa hereuml
qeuml neuml teumlshfaqen mendime
Qenia Vitale ose natyra e jeteumls peumlrbeumlhet nga deumlshirat sensacionet ndjenjat pasionet impulset energjiteuml e
veprimit dhe nga gjitheuml loja e instinkteve posesive dhee
teuml tjerave teuml lidhura me teuml si inati frika lakmia epshi
etj Energjia e jeteumls Prana(sanskr prāṇa) e cila
gjalleumlron trupin eumlshteuml njeuml aspekt i VitalesVitalja
peumlrbeumlhet nga tri pjeseuml kryesore Vitalja Meuml E Larteuml
Vitalja E MesmeVitalja E Mireumlfillteuml dhe Vitalja Meuml E
UleumltVitalja Meuml E Larteuml eumlshteuml Vitalja Mentale dhe
Vitalja Emocionale teuml marra bashkeumlVitalja Mentale u
jep emocioneve deumlshirave pasioneve sensacioneve ose
leumlvizjeve teuml tjera teuml Qenies Vitale njeuml shprehje mentale
neumlpeumlrmjet teuml menduarit teuml folurit ose ndonjeuml meumlnyre tjeteumlrVitalja Emocionale eumlshteuml vendi i ndjenjave teuml
ndryshme si dashuria (njereumlzore) geumlzimi hidheumlrimi
urrejtja etjVitalja E Mesme ose Vitalja E Mireumlfillteuml
eumlshteuml dinamike e ndjeshme dhe e pasionuar Ajo eumlshteuml
vendi i deumlshirave dhe reagimeve meuml teuml forta vitale si
ambicia krenaria frika lavdidashja teumlrheqjet dhe
shtytjet deumlshirat dhe pasionet e teuml gjitha llojeve Peumlrveccedil
keumlsaj ajo eumlshteuml fusha e shumeuml energjive vitaleVitalja
Meuml E Uleumlt peumlrbeumlhet nga leumlvizjet meuml teuml vogla teuml jeteuml-
deumlshireumls dhe jeteuml-reagimeve njereumlzore Ajo merret me
deumlshirat dhe ndjenjat meuml teuml vogla si deumlshira peumlr ushqim deumlshirat seksuale peumllqimet dhe mospeumllqimet mburrja
zeumlnkat deumlshira peumlr leumlvdateuml zemeumlrimi dhe deumlshirat e
tjera teuml vogla teuml ccedildo llojiVitalja Fizike eumlshteuml ajo pjeseuml e
Vitales e cila eumlshteuml e drejtuar ploteumlsisht ndaj gjeumlrave
fizike dhe eumlshteuml e mbushur me deumlshira lakmi dhe
keumlrkesa peumlr keumlnaqje neuml nivelin fizik
(vijon)
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
21
Gjon Keka Graz
Gjergj Kastrioti atlet i liriseuml seuml Arbeumlriseuml
Gjergj Kastriot Skeumlnderbeu nuk ishte veteumlm ldquoAtlet i Krishtitrdquo i shpallur nga
Papa Kaliksti por ai ishte atlet edhe neuml kuptimin fizik Ai kishte trup teuml
zhvilluar teuml njeuml atletiku dhe shumeuml autoreuml e kronisteuml teuml koheumls e theksojneuml
keumlteuml neuml studimet e tyre Por mbi teuml gjitha peumlrveccedil zhvillimit muskulor trupor
qeuml kishte ai ishte edhe njeuml ldquoatlet i lufteumls peumlr lirirdquo ose meuml mireuml mund teuml them
ishte ldquoAtlet i Liriseumlrdquo Neuml lufteuml me akrobacionet e tij dhe strategjineuml e tij teuml
njohur ai korrte fitore neuml teuml gjitha fushat Dhe siccedil meumlsojmeuml nga peumlrvoja liria
keumlrkon atleteuml peumlr teuml mbeumlrritur te qeumlllimi i realizimit teuml saj Por jo veteumlm atleteuml edhe patrioteuml e liridasheumls sepse njeuml shoqeumlri apo individ qeuml nuk e do
lirineuml ai kurreuml nuk mund teuml beumlhet atlet i Liriseuml
Skenderbeu neuml Krujeuml
Edhe atleteumlt e liriseuml e kaneuml derdhur gjakun e tyre neuml rreumlnjeumlt e pemeumls seuml
kombit teuml tyre Kjo peumlr faktin se neumlpeumlrmjet sakrificave teuml tyre neuml rritjen e
Pemeumls seuml Kombit atdheu i tyre ka arritur teuml keteuml shkeumllqimin e driteumls dhe teuml
zhvillimit teuml seuml mireumls seuml peumlrbashkeumlt
Veteumlm mohuesit renegateumlt teuml veumlllazeumlruarit me pushtuesin turk neuml fakt ata
kaneuml neuml zemrat e tyre varrin dhe jo jeteumln e lirineuml ata e peumlrdhosin petkut e
pasteumlr arbeumlror dhe identitetin kombeumltar europian teuml Arbeumlriseuml Zemra e njeuml
shoqeumlrie e njeuml arbeumlrori teuml veumlrteteuml ose eumlshteuml zemeumlr e vulosur me Lirineuml Kastriotiane ose nuk mund teuml jeteuml zemeumlr e njeuml arbeumlrori teuml veumlrteteuml
Skeumlnderbeu ishte ldquoAtlet i Liriseumlrdquo sepse shkronjat e arta teuml Liriseuml i kishte teuml
shkruara neuml brendeumlsineuml e zemreumls seuml tij Gjergj Kastrioti nuk kishte frikeuml nga
sakrifica e madhe peumlr teuml veumlrteteumln dhe drejteumlsineuml ai neuml fakt hoqi doreuml nga liria
e tij neuml momentin kur ndeumlrmori planin e tij teuml madh neuml rikthim peumlr teuml
shpeumltuar lirineuml e Arbeumlriseuml Kjo do teuml thoteuml se ai e vendosi shpirtin dhe veten
neuml teumlreumlsi si flijim peumlr atdheun edhe pse planin e rikthimit e kishte beumlreuml neuml
meumlnyreuml teuml peumlrsosur Edhe peumlrkundeumlr rreziqeve teuml shumta si nga armiqteuml e
jashteumlm ashtu edhe nga ata teuml
brendsheumlm ai mbeti njeuml lider
vizionar njeuml strateg njeuml arbeumlror
besnik i udheumls seuml eteumlrve dhe njeuml
engjeumlll mbrojteumls i themeleve teuml
shtetit teuml Arbeumlriseuml qeuml tashmeuml ishte
rimeumlkeumlmbur dhe unifikuar
Skeumlnderbeu luftoi me guxim dhe
ushtarakisht pro libertate Arberia
et Europa pra peumlr lirineuml e Arbeumlriseuml
dhe teuml Europeumls Kjo e beumln ateuml njeuml
engjeumlll mbrojteumls teuml atdheut teuml
peumlrbashkeumlt europian dhe teuml
civilizimit teuml saj Faleuml liriseuml seuml tij
qeuml i kishte hedhur rreumlnjeumlt neuml zemreumln
e tij e gjitheuml Arbeumlria sepse ai ishte
shpresa e vetme vendi neuml koheumln e
tij geumlzonte lirineuml e veumlrteteuml peumlr teuml jetuar vepruar dhe punuar si
arbeumlror i veumlrteteuml europian Virtytet
e tij konstante e shpaloseumln ateuml jo
veteumlm si njeuml ldquoAtlet teuml Liriseumlrdquo por
edhe si njeuml vizionar e ligjbeumlreumls peumlr
teuml mireumln e vendit teuml tij Veumlrtet po teuml
analizohet neuml teumlreumlsi vepra dhe jeta e
tij neuml sheumlrbim dhe mbrojtje deri neuml
fund teuml jeteumls seuml tij teuml Arbeumlriseuml dhe
Europeumls ateumlhereuml ai del teuml jeteuml edhe
njeuml ldquoAtlet i Liriseumlrdquo njeuml atlet i
famsheumlm inclytus Athleta jo veteumlm i Arbeumlriseuml por edhe i teumlreuml kontinentit
europian ndeumlrsa peumlr shumeuml
historianeuml studiues dhe shkrimtareuml
teuml ndrysheumlm europianeuml Gjergj
Kastriot Skeumlnderbeu ishte Mburoja
Gideoni Athleta Christi
Shpeumltimtari Makabeu etj
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
22
Ylli Prebibaj Tiraneuml
Nikaj-Meumlrturi neuml veumlshtrimin e disa hulumtuesve teuml huaj (pjesa e treteuml)
III
Trasheumlgimia kulturore dhe
natyrore neuml dekadat e para teuml
shekullit XX-teuml
Trasheumlgimia kulturore neuml Nikaj-
Meumlrtur ploteumlson mozaikun e
kultureumls kombeumltare neumlpeumlrmjet
eposit teuml kreshnikeumlve toponimiseuml
arkitektureumls seuml kullave gjameumls seuml
burrave veccedilorive dialektore etj
Krahina nuk u doreumlzua ndaj situatave teuml kobshme ekonomike
qeuml kishte kaluar por vijoi teuml
ruante mrekullisht ndeumlr breza
keumlto referenca identitare
Konsideratat qeuml ndeshim shpesh
se zona teuml caktuara neuml viset
shqiptare u detyruan t‟i
neumlnshtroheshin kulturalisht
sunduesve teuml huaj ndoshta duhen
rivlereumlsuar peumlr aq koheuml sa ldquovisaret kombeumltarerdquo i kemi teuml mireumlruajtura
neuml krahina teuml tjera po shqiptare
siccedil eumlshteuml krahina e Nikaj-
Meumlrturit
Kufiri i sajuar meuml 1913 krijoi
pengesa peumlr zhvillimin e shtetit teuml
ri shqiptar shkaktoi uri dhe
vdekje Gjakova ishte treg peumlr
banoreumlt e fiseve teuml Nikajve
Meumlrturit Gashit Krasniqes
Tropojeumls dhe Pukeumls teuml cileumlt kur peumlrpiqeshin teuml kalonin neuml aneumln
tjeteumlr teuml kufirit rriheshin ose
qeumllloheshin E vetmja alternativeuml
peumlr ta mbeti rrugeumltimi kateumlrditor
peumlr neuml Shkodeumlr (Swire 2005
134) Nga pikeumlpamja kulturore
kjo situateuml ishte njeuml pengeseuml
shumeuml serioze peumlr sigurimin e
mjeteve teuml domosdoshme teuml
puneumls peumlr mbajtjen gjalleuml teuml
traditeumls kulturore Neuml librin Golgota Shqiptare autori shkruan
rreth njeuml episodi kriminal teuml ushtriseuml serbe ku ndaj 70 katolikeumlve nga Nikajt
qeuml po shkonin neuml pazar u krye njeuml masakeumlr e peumlrgjakshme (Freundlich 2010
31)
Keumlta maleumlsore pavareumlsisht mjerimit ekonomik qeuml ishte i duksheumlm e mbajteumln teuml
gjalleuml identitetin kulturor Rapsodeumlt nikajmeumlrturas vijuan leumlvrimin e eposit dhe
keumlngeumlve shekullore neumlpeumlrmjet lahuteumls teli i seuml cileumls peumlr arsyet qeuml peumlrmendem
meuml lart nuk ishte industrial por fije e njeuml bishti kali Keumlshtu ldquoLahuta ndeumlr
malcina ku peumlrdoret (Malcia e Madhe Dukagjini Nikajt e Meumlrtur e megjeuml me
Jugosllavineuml asht e vetmja e dashtun vegeumll muzikore me teuml cileumln zemra e
popullit i shpreheuml ndjesiteuml e veta ma teuml xetat e ma teuml thellatrdquo (Hylli i Driteumls
1931 550) Mbi reumlndeumlsineuml qeuml ka njeuml trasheumlgimi e tilleuml kulturore F Cordignanos neumlnvizon se ldquoKush e ka rujt rodin zakonet gojdhanat shkurt
gjithccedilka asht vizar shpirtuer i kombitrdquo (Hylli i Driteumls 1931 551) Protokolli i
mikpritjes nuk i ka shpeumltuar veumlzhgimit teuml Nopces i cili e peumlrshkruan keumlshtu
ldquoqeumlndrimi i meumltejsheumlm disa diteumlsh neuml Curraj teuml Epeumlr i peumlrket periudhave meuml teuml
keumlndshme teuml udheumltimit tim neumlpeumlr Shqipeumlrirdquo Meuml tej ai veumlren se ldquobanoreumlt e
Currajt (Nikaj) neuml vitin 1908 krahas atyre teuml Meumlrturit u peumlrkisnin njereumlzve
meuml teuml mireuml qeuml kam hasur neuml Shqipeumlrirdquo (Nopsca 2009 207-208)
Harteuml Curraj Epeumlr 1930
Ndeumlrkoheuml pas shpalljes seuml Republikeumls Shqiptare meuml 1925 konstatojmeuml rishtazi
njeuml interesim peumlr zoneumln por tashmeuml neuml fusheumln e njohjes me veccediloriteuml natyrore
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
23
Neuml objektiv ishte tashmeuml
evidentimi i resurseve turistike
hapeumlsireumls gjeografike dhe
itinerareve qeuml lidhin zonat me njeumlra-tjetreumln Disa ekspedita
studimore u ndeumlrmoreumln nga qarqe
profesionale austriake dhe
italiane
Studimi hartografik i peumlrgatitur
nga Instituti Gjeografik Mbreteumlror
Italian meuml 1930 i peumlrket njeuml prej
punimeve meuml teuml mira neuml leumlmin
hartografik si peumlr shkak teuml
peumlrmbajtjes por edhe si produkt shkencor i njeuml prej instituteve meuml
teuml mireumlnjohura ndeumlrkombeumltare
Harta me emeumlrteseuml ldquoCurraj
Epeumlrrdquo na sjell teuml dheumlna
gjuheumlsore topografike dhe
gjeografike peumlr Currajt dhe
rajonet kufitare Kjo eumlshteuml njeuml
harteuml profesionale e peumlrgatitur
mbi kritere qartazi shkencore ajo
i peumlrket vitit 1930 dhe ruhet neuml
fondin e hartave neuml Bibliotekeumln
Kombeumltare neuml Tiraneuml (Insituti Gjeografik Mbreteumlror Italian i
Firenceumls 1930)
Neuml vitin 1930 Gazeta ldquoVullneti i
Popullitrdquo shkruan mbi
eksplorimin e maleve neuml veri teuml
Shqipeumlriseuml nga ana e kateumlr
alpinisteumlve austriake Udheumltimi i
tyre ishte neumln patronazhin e
Seksionit Akademik teuml Isnabrukut Alpinisteumlt kryen
ngjitje neuml Majeumln e Ndeumlrmajeumls
Malin e Thateuml Lugun e
Ndeumlrmajeumls Qafeumln e Pejeumls
Shtegun e Dhenve etj Shoqeumlria
alpine qeuml ndeumlrmori keumlteuml mision neuml
Shqipeumlrineuml e Veriut ishte njeuml
institucion i mireumlnjohur peumlr koheumln
neuml teuml cileumln ishin aktivizuar
alpinisteumlt e Gjermaniseuml dhe
Austriseuml ajo ishte themeluar meuml
1774 dhe kishte 200 000 ndjekeumls (Vullneti i Popullit 1930 1)
Gjashteuml vjet meuml voneuml Hylli i
Driteumls pasqyron njeuml ekspediteuml teuml
disa autoriteteve austriake Neuml
shkrimin ldquonji udheumltim neuml Alpet e
Shqipeumlriseuml seuml Veriutrdquo jepen teuml
dheumlna rreth keumlsaj ekspedite neuml
peumlrbeumlrjen e seuml cileumls ishin Dr Fritz
Lemperg Fehring Steirmark
zonjusha Maria Kainz dhe Severin Kainz Ata mbeumlrriteumln neuml
Shkodeumlr meuml 13 korrik 1936 ku u priteumln me nderime shteteumlrore dhe vijuan
rrugeumltimin teuml shoqeumlruar nga meumlsuesi Rrok Zojzi
Rruga e ndjekur prej tyre ishte Selimaj Lugu i Valboneumls Maja e Hekurave Qafa e Droccedileumls Qereqi Curraj Epeumlr Qafa e Ndeumlrmanjeumls Shala Thethi etj Neuml
fund teuml rrugeumltimit Dr Lemperg ishte shprehur ldquopo pse ju shqiptareumlt nuk
bani reklameuml peumlr keumlto fareuml bukurisheuml qeuml kenirdquo (Hylli i Driteumls 1937 177)
Turisteumlt shton ai janeuml meumlrziteuml veccedil me udheumltime neuml Zviceumlr nga ana tjeteumlr
Shqipeumlrineuml e cileumlson njeuml vend teuml bukur Ai sugjeronte peumlrmireumlsimin e shtigjeve
e ndeumlrtimin e kasolleve alpine Itineraret meuml teuml peumlrshtatshme peumlr t‟u vizituar
konsiderohen
ShkodeumlrndashBogeuml-Xhaj-Pult-Theth
ThethndashCurrajndashSelimajndashRrogam
Tropojeuml-SelimajndashCurrajndashThetheuml
Theth- Qafeuml e Pejeumls-lepush
Sipas tyre do ishte me vend ndeumlrtimi i njeuml qendre botanike e cila teuml peumlrfshijeuml
hapeumlsireumln ThethndashSelimaj-Maja e Hekurave-Curraj-Kakija e Nikajve (Hylli i
Driteumls 1937 179)
IV
Peumlrfundime
Neuml keumlteuml punim trajtuam kontributin e disa hulumtuesve teuml huaj sa i takon
krahineumls seuml Nikaj-Meumlrturit rendit shoqeumlror traditave veccedilorive kulturore dhe
natyrore Hulumtimet dhe botimet e tyre peumlrbeumljneuml njeuml fond teuml dobisheumlm peumlr pasqyrimin e seuml kaluareumls shqiptare ndeumlr shekuj
Neuml keumlto kushte peumlrkthimi dhe botimi i tyre i ploteuml duke respektuar
besnikeumlrisht punimet autentike do e pasuronte meuml tej fondin shqiptar
albanologjik Gjykojmeuml se njeuml nismeuml serioze neuml keteuml drejtim duhet teuml
peumlrfshihet neuml axhendeumln e institucioneve akademike neuml Shqipeumlri dhe neuml
Kosoveuml
Ndeumlrmjet hulumtuesve teuml huaj gjykojmeuml qeuml veprat e Nopccediles dhe Lambertzit
zeumlneuml njeuml vend kryesor peumlr shkak teuml formimit teuml tyre akademik dhe
hulumtimeve teuml gjata qeuml kaneuml kryer Konsiderata joneuml mbeumlshtetet edhe nga interesimi i instituteve shkencore apo shteumlpive botuese teuml mireumlnjohura
ndeumlrkombeumltarisht peumlr botimin e veprave teuml tyre
Reumlndeumlsia e hulumtuesve teuml huaj qeumlndron neuml trajtimin e gjithansheumlm teuml
fenomeneve shoqeumlrore teuml asaj kohe duke trajtuar si aspektet pozitive dhe ato
negative Shmangja e problematikave neuml trajtimet shkencore me peumlrjashtim teuml
atyre qeuml autoreumlt i provojneuml si shtrembeumlrime janeuml pa bazeuml shkencore
Keumlta autoreuml kaneuml krijuar njeuml fond teuml papeumlrseumlritsheumlm studimesh si peumlr krahineumln
e Nikaj-Meumlrturit por edhe peumlr albanologjineuml shqiptare pa teuml cilin nuk do teuml
mundeshim sot teuml kishim teuml shkruar shumiceumln e tematikave qeuml secili syresh ka
trajtuar Neuml keumlto kushte ata zeumlneuml vend teuml posaccedileumlm neuml literatureumln e peumlrjetshme shqiptare
BIBLIOGRAFIA
Burimet arkivore
AQSH F 78
Fondi arkivor i Biblotekeumls Kombeumltare
Organet e Shtypit
Burimi i Kanunit teuml Lekeuml Dukagjinit Prej Dr Franz Baron Nopcsa peumlrktheu F Asallani neuml
Dialeumlria Nr 4 Wien 1920
G Stadtmuller Historija e Shqipeumltare Nr 1-2 Shtypshkronja Franccedileskane Shkodeumlr 1942
Hylli i Driteumls Nr 7-8 Shtpshkronja Franccedileskane Shkodeumlr 1933
Hylli i Driteumls Nr 4 Shkodeumlr 1937
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
24
F Cordignano Kryevepra e A Gjergjit neuml
zhvillim teuml historis shqyptare neuml Hylli i
Driteumls Nr 10 Shkodeumlr 1931
Vullneti i Popullit Interesimi i turistave
gjermane peumlr bukuriteuml e maleve shqiptare
Tiraneuml 1930
Botimet historiografike
Anton Berisha Maximilian Lambertzi peumlr
Epikeumln Gojore Shqiptare neuml Gjurmime
Albanologjike Nr 16 Insituti
Albanologjik i Prishtineumls Prishtineuml 1987
Dom Ernesto Cozzi Studime Etnologjike
teuml Shqipeumlriseuml Srsquoepeumlrme Botimet Fishta
Lezheuml 2017
Ermanno Armao Localitagrave chiese fiumi
monti e toponimi varii di unrsquoantica carta
dellrsquoAlbania Settentrionale Istituto per L‟
Europa Orientale Roma 1933
Franz Baron Nopsca Shqipeumlria Katolike e
Veriut Faik Konica Prishtineuml 2009
Giuseppe Valentini Ligji i maleve
shqiptare nga relacionet e Misionit
Sheumltiteumls teuml Jezuit neuml Shqipeumlri 1880-1932
Plejad Tiraneuml 2007
Joseph Swire Shqipeumlria ngritja e njeuml
mbreteumlrie Dituria Tiraneuml 2005
John Monaghan Peter Just Antropoligjia
SocialndashKulturore Ideart Tiraneuml 2007
Leo Freundlich Golgota e Shqipniseuml
aktakuzeuml kundeumlr shfaroseumlsve teuml popullit
shqiptar Prishtineuml 2010
Maximilian Lambertz Raport mbi
studimet e mia linguistike neuml Shqipeumlri nga
mesi i majit deri neuml fund teuml gushtit 1916
Botimet Franceskane Shkodeumlr 2011
Ndoc Nikaj Kujtime teuml nji jeteumls seuml
kalueme Plejad Tiraneuml 2003
P Fulvio Cordignano S J La Poesia
Epica Di Confine NellrsquoAlbania Del Nord
I Parte Studio Critico-Letterario
Tipograia Liberia Emiliana
EditriceVenezia 1943
Steacutephane Voell Das nordalbanische
Gewohnheistsrecht Curupira Germany
2004
Theodor Ippen Shqipeumlria e Vjeteumlr
Parathanje nga Dr Ardian Klosi Maluka
Tiraneuml 2002
Ylli Prebibaj Diplomacia shqiptare e
viteve 1920-1925 neuml fokusin e shtypit teuml
koheumls neuml Revisteumln Shkencore
Ndeumlrkombeumltare Diskutime Nr 14 Tetoveuml
2015
Zymer Ujkan Neziri Studime peumlr
Folklorin II Epika Gojore dhe
Etnokultura Instituti Albanologjik i
Prishtineumls Prishtineuml 2008
Harta
Harteuml ldquoCurraj Epeumlrrdquo Riliev i bamun meuml
1930 Insituti Gjeografik Mbreteumlror Italian
i Firenceumls (shih fondi i hartave neuml
Biblotekeumln Kombeumltare Tiraneuml)
Uebe
httpwwwbkshalkatalogulibrarywww
opacwwwrootbeginnerindex_alhtml
wwwsmithsonianmagcom
(Fund)
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
25
Dr Nail Draga Ulqin
Masakra e Tivarit dhe rishkrimi i historiseuml
(Me rastin e 75-vjetorit 1945-2020)
Ndeumlr ngjarjet tragjike teuml popullit
shqiptar qeuml ka teuml beumljeuml me Lufteumln e
Dyteuml Boteumlrore eumlshteuml Masakra e
Tivarit e cila ka ndodhur me 1
prill 1945 Neuml keumlteuml masakeumlr teuml
realizuar nga njeumlsiteuml ushtarake teuml
Jugosllaviseuml aty janeuml likuiduar njeuml
numeumlr i madh shqiptareumlsh nga
Kosova me peumlrmasat e
gjenocidit teuml cileumlt ishin
mobilizuar peumlr teuml ndjekur okupatoreumlt gjermaneuml neuml pjeseumln
pereumlndimore teuml ish-Jugosllaviseuml
Mobilizimi i tyre neuml Kosoveuml ka
pasur njeuml prapavi teuml caktuar
politike sepse si qellim kishte
spastrimin e Kosoveumls nga
shqiptareumlt peumlr teuml realizuar neuml
praktikeuml pushtetin ushtarak i cili
ishte vendosur nga data 8 shkurt
1945 duke beumlreuml riokupimin e
Kosoveumls pa peumlrfillur parimet e Karteumls seuml Atlantikut me pasoja
peumlr shqiptareumlt qeuml eumlshteuml deumlshmuar
neuml vitet vijuese
Me 1 prill u beumlneuml 75- vite (1945-
2020) nga Masakra e Tivarit ku u
likuiduan neuml meumlnyreumln meuml mizore
shqiptareumlt nga Kosova Sipas teuml
dheumlnave del se ky numeumlr shkon
minimalisht nga 1560 shqiptareuml
ndeumlrsa sipas disa peumlrllogaritjeve
arrineuml deri neuml 3764 persona Fjala eumlshteuml peumlr shqiptareumlt teuml cileumlt ishin
teuml mobilizuar si regruteuml ne aradhat
partizane peumlr teuml ndjekur armikun
peumlrfundimisht nga territori i ish-
JugosllaviseumlPor edhe pas
shteumldhjeteuml e peseuml vjeteumlve kjo
tragjedi ende nuk eumlshteuml ndriccediluar
nga studiuesit e ndryshem nga vet
fakti se gjateuml periudheumls seuml sistemit
komunist marrja me njeuml ngjarje teuml
tilleuml ishte e pa preferueshme dhe me pasoja peumlr autoreumlt
Edhe pse ne popull dihej peumlr keteuml tragjedi dhe peumlrshperitej peumlr numrin e teuml
vrareumlve sakteumlsisht pak kush dinte teuml dheumlna teuml sakta sepse arkivat peumlr
shqiptareumlt ishin neumln embargo madje dokumenteumlt gjegjeumlse ka mundeumlsi qeuml janeuml
zhdukur nga ato teuml cileumlt kaneuml realizuar keteuml masakeumlr
Deumlshmi autentike e atyre qeuml peumlrjetuan masakren Por veteumlm pas deumlshtimit teuml sistemit monist dhe vendosjes seuml pluralizmit nga
viti 1990 opinioni i gjeumlreuml filloi teuml njihej meuml ne detaje peumlr keteuml masakeumlr e ate
duke iu falenderuar deumlshmitareumlve autentik teuml cileumlt kishin shpeumltuar nga kjo
kasaphane tipike naziste e beumlreuml nga pjeseumltareumlt e aradhave partizane jugosllave
gjoja ldquonacional-ccedillirimtarerdquo Dhe janeuml keumlto individ teuml cileumlt e peumlrjetuan personalisht keteuml masakeumlr teuml cileumlt kaneuml dheumlneuml kujtimet e tyre peumlr keteuml kalvar teuml
shqiptareumlve nga mobilizimi i tyre neuml Kosoveuml dhe rrugeumltimi ne relacionin
Prizren-Kukeumls-Shkodeumlr-Tivar
Ndeumlr ta beumln pjeseuml edhe Azem Hajdini-Xani i cili opinionit i ka dhuruar librin
ldquoTragjedia e Tivaritrdquo botuar neuml Shtutgard neuml Gjermani neuml vitin 1990 dhe meuml
pas ribotuar neuml Prishtineuml neuml vitin 1998 Po ashtu ky autor ka botuar edhe njeuml
botim tjeteumlr me titull rdquoMasakra e Tivaritrdquo-Memoare Prishtineuml 1998 duke
prezentuar deumlshmi autentike teuml personave teuml cileumlt kaneuml mbetur gjalleuml Edhe pse
ne ndeumlrkoheuml janeuml botuar edhe disa studime nga autor teuml tjereuml peumlr keteuml
masakeumlr(MPirraku UButka etj) botimi i keumltyre materialeve nga autori i cili e ka peumlrjetuar drejteumlpeumldrejt keteuml masakeumlr peumlr momentin sheumlrben si leumlndeuml bazeuml
dhe e domosdoshme peumlr teuml trajtuar keteuml tragjedi teuml beumlreuml nga komunistet ne prag
teuml peumlrfundimit teuml Lufteumls seuml Dyteuml Boteumlrore sepse arkivat ende janeuml teuml mbyllura
peumlr hulumtuesit shqiptareuml
Nisja nga Prizreni peumlr neuml Tivar Peumlr teuml beumlreuml ploteumlsimin e Armateumls IV teuml Jugosllaviseuml peumlr neuml Frontin VP teuml
bregdetit teuml Adriatikut ne saje teuml teuml dheumlnave teuml publikuara del se ne mars dhe
prill teuml vitit 1945 u deportuan 22017 lufteumltareuml shqiptareuml nga Kosova Ata janeuml
deportuar ne formacione ushtarake teuml cilat quhen eshalone qe gjateuml muajve
mars-prill 1945 nga Prizreni peumlr neuml Tivar gjithsejt ishin gjashteuml eshalone teuml
tilla Keumlshtu neuml mars janeuml deportuar tre eshalone eshaloni i pareuml me 3700 lufteumltareuml niset nga Prizreni meuml 2431945 dhe arrin neuml Tivar meuml 2931945
eshaloni i dyteuml meuml 4700 lufteumltareuml niset nga Prizreni meuml 2631945 dhe arrineuml
neuml Tivar meuml 3131945 dhe eshaloni i treteuml me 2700 lufteumltareuml shqiptareuml niset
nga Prizreni me 2731945 dhe arrin neuml Tivar meuml 1 prill 1945 Ndeumlrsa gjateuml
muajit prill janeuml deportuar edhe tre eshalone teuml tjera eshaloni i pareuml me 1506
lufteumltareuml niset nga Prizreni meuml 19 prill 1945 eshaloni i dyteuml me 2601 lufteumltareuml
niset nga Prizreni meuml 20 prill 1945 dhe eshaloni i treteuml me 1216 lufteumltareuml niset
nga Prizreni meuml 24 prill 1945Ndeumlrsa meuml pas nga Prizreni niset njeuml eshalon i
veccedilanteuml me 5323 lufteumltareuml shqiptar nga Maqedonia ne diteumlt e para teuml prillit teuml
vitit 1945
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
26
Pse po largoheshin lufteumltareumlt
nga Kosova Duke marreuml parasysh se
operacionet luftarake kundeumlr nazistave gjermaneuml ne Lufteumln e
Dyteuml Boteumlrore kishin marreuml fund
nga fundi i viti 1944 me teuml drejt
beumlheumlt pyetja se pse i deportuan
lufteumltareumlt shqiptareuml nga Kosova
Peumlrgjigja ishte e qarteuml sepse
planifikohej njeuml hakmarrje ndaj
shqiptareumlve teuml Kosoveumls peumlr
humbjen qe kishin peumlrjetuar
formacionet ushtarake teuml
partizaneumlve jugosllaveuml ne lufteumln ndaj lufteumltareumlve teuml Shaban
Polluzheumls Ndeumlrsa nga ana tjeteumlr
si qellim ishte largimi nga
Kosova i atyre lufteumltareumlve teuml cileumlt
mund teuml beumljneuml rezistenceuml peumlr
vendosjen e pushtetit ushtarak
serb gjegjeumlsisht ripushtimin serb
teuml Kosoveumls ne saje teuml vendimeve
teuml meuml vonshme
Teuml mobilizuarit iu ngjanin
robeumlrve Edhe pse teuml gjitheuml teuml tubuarit nga
aneuml teuml ndryshme teuml Kosoveumls
kishin premtime se do teuml
deportoheshin me statusin e
lufteumltareumlve peumlr teuml ndjekur armikun
ne vijen e frontit neuml veripereumlndim
teuml Adriaktikut(Isteumlr-Slloveni) nga
momenti i pareuml neuml Prizren u verejt
se do teuml jeteuml teumlreumlsisht
ndrysheNeumlse deri aty ata ishin teuml
armatosur dhe teuml peumlrcjellur me oficereuml shqiptareuml meuml tu nisur nga
Prizreni peumlrcjelljen e moren
oficeret serbo-malazez ndeumlrsa po
ashtu u detyruan peumlr teuml doreumlzuar
armet me pretekst se rruga eumlshteuml e
gjateuml dhe do teuml lodheni pa nevojeuml
pra ata u nisen nga Prizreni teuml
paarmatosur teuml pa ushqyer teuml
lodhur teuml paveshur dhe ne kushte
higjenike teuml papeumlrshtatshme Ishte
ky eshaloni i dyteuml qeuml eumlshteuml nisur
nga Prizreni meuml 26 mars ku pjeseumltareumlt e tij do teuml peumlrjetojneuml
gjenocid teuml pa pareuml ne qytetin e
Tivarit teuml Ri
Gjateuml rrugeumls atyre iu ndalohej
dalja nga kolona qofteuml peumlr teuml pireuml
ujeuml apo kryer nevoja fiziologjike
Kush kishte guxim teuml vepronte
ndryshe e peumlsonte me jeten sepse
pushkatohej neuml vend Nga njeuml
sjellje e tilleuml e oficereumlve peumlrcjelles teuml cileumlt vrisnin kur kishin deumlshireuml
e flisnin fyerjet meuml vulgare ndaj shqiptareumlve tash teuml gjitheuml e kishin teuml qarteuml se
nuk janeuml meuml lufteumltareuml por iu ngjanin robeumlrve teuml lufteumls Dhe nga njeuml situateuml e
tilleuml dramatike gjateuml rrugeumls deri ne Shkodeumlr numri i teuml vrareumlve kishte arritur
deri neuml 800 lufteumltareuml teuml cileumlt janeuml gjuajtur neuml lumin Dri Buneuml etj
Pamjet e Tivarit paralajmeumlronin masakren Me teuml arritur neuml Tivarin e Ri eumlshteuml veumlrejtur njeuml moblizim i madh i popullateumls
vendore ku me ta ishin seuml bashku edhe njeumlsiteuml ushtarake teuml Brigadeumls seuml Dhjeteuml
Malazeze teuml armatosur ne ccedildo aspekt athua se janeuml duke pritur njeumlsiteuml e
armikut U pa qarteuml komploti dhe gracka e pregatitur por ata prisnin veteumlm
shkasinNe qendeumlr teuml Tivarit teuml Ri pasi i kaneuml udheumlruar peumlr teuml pushuar ne afeumlrsi
teuml tyre ishte njeuml krua ku shqiptareumlt shprehen keumlrkeseumln peumlr teuml pireuml ujeuml por
oficereumlt reaguan ashpeumlr duke mos iu mundeumlsuar dhe fyer ata neuml aspektin
nacional duke vrareuml tre shqiptareuml ndeumlrsa nga plumbat e tyre kishin vrareuml
ldquogjojardquo njeuml ushtareuml malazias Ky ishte njeuml tjeteumlr pretekst peumlr teuml vrareuml shqiptareuml andaj peumlr keteuml ldquovepeumlr ldquo e cila nuk ishte beumlreuml nga shqiptareumlt ata pushkatuan 100
ushtareuml shqiptareuml sikurse nazisteumlteumlt gjermaneuml koheuml meuml pareuml Nga kjo e papritur
shqiptareumlt ishin teuml vetdijsheumlm se njeuml tragjedi e tilleuml nuk do teuml peumlrfudnoj meuml
kaq sepse ishin teuml rrethuar nga teuml gjitha aneumlt
Ndeumlrtesa e Monopolit teuml Duhanit ferri i shqiptareumlve
Ata meuml pas ne koloneuml i detyruan teuml ecin dhe i vendosen ne objektin e
Monopolit teuml Duhanit neuml afeumlrsi teuml portit Ishte kjo njeuml ndeumlrteseuml tre kateumlshe ku i
detyruan teuml hyjneuml brenda ndeumlrsa teuml tjereumlt u vendosen neuml oborr pra teuml gjitheuml
grumbull e jo ne koloneuml sepse keumlshtu mundeumlsia peumlr t‟i shfarosur ishte meuml e
madhe Dhe nuk ka vonuar shumeuml ne teuml gjitheuml shqiptareumlt si brenda ne ndeumlrteseuml
e neuml oborr eumlshteuml qitur me teuml gjitha mjetet luftarake rreh dy oreuml dhe neuml oborr dhe shesh ku ishin rreth 3000 veta nuk mbeti njeumlri i gjalleuml neuml keumlmbeuml sepse u beuml
kasaphaneuml e veumlrteteuml dhe kudo u beuml lumeuml gjaku E teumlreuml kjo masakeumlr ka zgjatur
rreth njeuml oreuml e gjysmeuml duke filluar neuml ora 14 teuml dateumls 1 prill 1945 Pateumln fat teuml
shpetojneuml veteumlm ata qe ishin ne katin e larteuml teuml ndeumlrteseumls dhe disa nga eshaloni
i pareuml teuml cileumlt peumlr momentin ishin neuml Tivarin e Vjeteumlr Por tragjedia nderpritet
duke iu falenderuar njeuml automobili i cili brenda kishte disa veumlzhgues
amerikaneuml teuml cileumlt meuml gjaseuml kishin deumlgjuar teuml shteumlnat e armeumlve dhe kishin
ardhur peumlr teuml pareuml vendin e ngjarjeumls Por kriminelet iu doleumln peumlrpara dhe i
binden teuml largoheshin dhe teuml vazhdojneuml rrugeumln peumlr neuml Ulqin Pra nga frika se
do teuml zbulohet krimi ata u detyruan ta nderpresin plojeumln Ishte kjo njeuml rasteumlsi
qeuml teuml shpeumltojneuml disa lufteumltareuml kosovareuml teuml cileumlt do teuml jeneuml deumlshmitareuml teuml keumlsaj masakre edhe pse qeumlllimi i forcave shfaroseumlse teuml partizaneumlve jugosllaveuml ishte
peumlr t‟i vrareuml teuml gjitheuml peumlr teuml mos pasur deumlshmitareuml
Mungojneuml varret e teuml masakruarve
Me pas u mobilizuan teuml gjitheuml qytetareumlt si pleq gra teuml rinj puneumltor e ushtareuml
peumlr teuml pastruar oborrin peumlr teuml humbur gjurmet e keumlsaj vepre mizore Me
kamion kaneuml ngarkuar teuml vrareumlt dhe teuml plagosurir peumlr t‟i deportuar neuml varreza teuml
ndryshme kolektive Madje neuml keteuml transport kaneuml angazhuar edhe ata
shqiptareuml teuml cileumlt kaneuml mbetur gjalleumlEnde nuk dihet se ku janeuml bartur kufomat
dhe varrosur ata Beumlhet fjaleuml peumlr disa vende si ne Tivarin e Vjeteumlr Tugjemil
Zalef dhe ne njeuml shpelleuml neuml malin e Vollujiceumls praneuml detit Por nuk ka dilemeuml
se pjeseumln meuml teuml madhe teuml tyre e kaneuml gjuajtur neuml det
Beumlheumlt pyetja sa janeuml vrareuml ne keumlteuml masakeumlr e sa kaneuml mbetur gjalleuml Pasi nuk
ka teuml dheumlna arkivore andaj i vetmi burim eumlshteuml A Hajdini-Xani i cili thoteuml se
teuml gjalleuml kemi mbetur 810 individeuml ndeumlrsa nga Kosova janeuml nisur 4700
lufteumltareuml nga del se gjateuml rrugeumls dhe ne keteuml masakeumlr janeuml vrareuml e zhdukur 3
890 shqiptareuml teuml Eshalonit teuml dyteuml dhe 420 teuml Eshalonit teuml pareuml pra gjithsej 4
310 individ kaneuml humbur jeteumln ccedileumlshtje qeuml mbesin peumlr hulumtime
Neuml keumlteuml regji shfaroseumlse ka pasur raste qeuml individ teuml ndrysheumlm teuml shpeumltojneuml dhe
teuml ikin neuml drejtime teuml ndryshme por edhe aty neumlse janeuml zbuluar janeuml likuidur
sepse teuml gjitheuml shqiptareumlt janeuml cileumlsuar si armiq nga pushteti ushtarak Ka raste teuml veccedilanta qeuml kosovareumlt janeuml strehuar e mbajtur nga familje shqiptare duke iu
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
27
shpeumltuar jeteumln si ne Tivar Aneuml teuml
Malit dhe Krajeuml ku peumlr raste teuml
tilla egzistojneuml deumlshmi autentike
Tragjedia e cila u hesht peumlr vite
teuml teumlra
Me teuml peumlrfunduar lufta dhe kthimi
i lufteumltareumlve kosovareuml neuml shteumlpiteuml
e tyre kjo ngjarje mori dheneuml por
ishte me pasoja neumlse keumlrkohej e
veumlrteta pse ndodhi ajo Madje ata
teuml cileumlt e peumlrjetuan ishin teuml
keumlrceumlnuar neumlse debatojneuml ne
lidhje mbi keteuml ngjarje e jo meuml teuml
keumlrkojneuml qeuml ajo teuml ndriccedilohet neuml teumlreumlsi
Dhe si peumlr ironi teuml fatit pas keumlsaj
masakre ajo u hesht nga ato teuml
cileumlt eumlshteuml dashur teuml flasin dhe ta
informojneuml opinionin e gjeumlreuml peumlr
keteuml gjenocid teuml beumlreuml nga
partizaneumlt jugosllaveuml duke
keumlrkuar peumlrgjegjeumlsi nga ana e
tyre
Por ndodhi qeuml peumlr keumlteuml masakeumlr te mos flasin kaudrat shqiptare
qofteuml nga Kosova apo nga
Shqipeumlria por peumlr teuml pareumln hereuml teuml
deklarohet A Rankoviqi neuml
Kongresin Themelues teuml PKS meuml
8-12 maj 1945 i cili neuml mes
tjerash ka theumlneuml se rdquoudheumlheqeumlsit e
eshalonit e nxiteumln revolteumln midis
shqiptareumlverdquo duke planifikuar teuml
vrisnin ldquo40 shqiptareuml peumlr njeuml
luftareuml teuml vrareumlrdquo duke vazhduar se ldquoudheumlheqesit taneuml hapeumln zjarr
dhe i vraneuml 300 shqiptareumlrdquo Njeuml e
dheumlneuml e tilleuml edhe pse e
minimizuar shumeuml hereuml deumlshmon
se njeuml masakeumlr e tilleuml ka egzistuar
dhe eumlshteuml realizuar nga forcat
partizane jugosllave qeuml ishin teuml
Brigadeumls seuml Dhjeteuml Malazeze
duke mbetur informata e vetme
zyrtare peumlr keumlteuml masakeumlr
Por edhe pse njeuml nismeuml teuml tilleuml neuml rrugeuml institucionale peumlr teuml
prezantuar dhe hulumtuar teuml
veumlrteteumln eumlshteuml beumlreuml nga Azem
Hajdini si pjeseumlmarreumls i keumlsaj
masakre nga viti 1966 e meuml pas
ccedildo gjeuml mbeti veteumlm ne nismeuml
sepse pushtetit jugosllav teuml koheumls
nuk i ka interesuar e veumlrteta peumlr
keumlteuml tragjedi sepse ishin veteuml
serbo-malazezeumlt teuml cileumlt ishin
skenaristeumlt dhe regjisoreumlt e keumlsaj maskare e cila ishte meuml e madhja
neuml peumlrfundim teuml Lufteumls seuml Dyteuml Boteumlrore ne Evropeumln Juglindore
Peumlrgjegjeumlsia e udheumlheqjes seuml Shqipeumlriseuml
Edhe pse kaneuml kaluar 75 vite nga masakra e Tivarit deri meuml tash nuk kemi pasur rast teuml lexojmeuml diccedilka konkrete neuml lidhje mbi keumlteuml tragjedi nga strukturat
qeveritare teuml Shqipeumlriseuml Madje kjo tragjedi nga ana e tyre eumlshteuml heshtur duke
mos u sheumlnuar as neuml kalendarin e ngjarjeve historike sepse ata janeuml teuml
veteumldijsheumlm peumlr peumlrgjegjeumlsineuml qeuml mbajneuml Sepse si teuml lejohet qeuml teuml kalojneuml
neumlpeumlr territorin e Shqipeumlriseuml eshalone teuml teumlra qytetareumlsh kosovareuml teuml peumlrcjellur
nga ushtarakeumlt serbo-malazez gjoja peumlr teuml marreuml pjeseuml neuml ndjekjen
peumlrfundimtare teuml armikut neuml Isteumlr e Slloveni kur Lufta e Dyteuml Boteumlrore kishte
marrur fund
Objekti i Monopolit teuml Duhanit neuml Tivar-vendi i masakreumls teuml 1prillit 1945
Nuk ka dilemeuml se ishte ky njeuml veprim monstruoz dhe antikombeumltar i
udheumlheqjes seuml Shqipeumlriseuml seuml koheumls e cila ka peumlrgjegjeumlsi peumlr masakren e Tivarit Por neumlse analizojmeuml rrethanat e koheumls qeuml meuml voneuml eumlshteuml njoftuar
opinioni i gjeumlreuml as qeuml eumlshteuml pritur diccedilka konkrete nga udheumlheqja e Shqipeumlriseuml
ose me konkretisht nga ajo e PKSH sepse keumlta ishin si filialeuml e komunisteumlve
jugosllaveuml dhe ishin teuml indoktrinuar nga ideologjia komuniste si rralleuml kush neuml
Evropeumln Juglindore Sepse nga ajo koheuml e deri neuml vitin 1948 me jugosllaveumlt
kaneuml punuar seuml bashku peumlr teuml eliminuar armiqet ideologjikeuml ku egzistojneuml
deumlshmi teuml pakontestueshme sepse individeuml teuml ndrysheumlm shqiptareuml janeuml
arrestuar neuml Shqipeumlri dhe iu janeuml doreumlzuar jugosllaveumlve teuml cileumlt kaneuml
peumlrfunduar meuml pasoja tragjike
Tivari 1945 sikurse Srebrenica 1995 Nuk ka dilemeuml se Masakra e Tivarit e vitit 1945 eumlshteuml pothuaj identike me
masakren e Srebreniceumls neuml vitin 1995 e beumlreuml nga forcat ushtarake serbe ndaj
rreth 8 000 boshnjakeumlve Por keumltu egziston veteumlm njeuml dallim sepse krimi neuml
Tivar eumlshteuml beumlreuml pa pranineuml e forcave ndeumlrkombeumltare ndeumlrsa neuml Srebreniceuml
eumlshteuml beumlreuml neuml prani teuml tyre teuml cileumlt ishin gjoja me mision peumlr teuml mbrojtur keteuml
popullateuml Njeuml rast i tilleuml analogjik ka edhe teuml veccedilanteumln tjeteumlr sepse viktimat e
Tivarit edhe sot janeuml pa varre teuml identifikuara ndeumlrsa ata teuml Srebreniceumls janeuml
identifikuar sepse janeuml gjetur neuml varrezat kolektive meuml ccedil‟rast eumlshteuml beumlreuml
rivarrimi i tyre
Pllaka peumlrkujtimore e cila mungon
Ka ardhur koha qeuml neuml lidhje mbi masakren e Tivarit teuml formohet njeuml komision i veccedilanteuml praneuml Qeveriseuml seuml Kosoveumls peumlr teuml zhvilluar njeuml takim me peumlrfaqeumlsuesit
e Qeveriseuml seuml Malit teuml Zi Nuk ka dilemeuml se ngjarja tragjike e vitit 1945 nuk
mund ta ngarkojeuml me peumlrgjegjeumlsi pushtetin aktual neuml Mal teuml Zi por angazhimi
neuml drejtim teuml ndriccedilimit teuml keumlsaj masakre do teuml ishte neuml favor teuml pushtetit aktual
neuml rrethana teuml reja shoqeumlrore e politike
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
28
Edhe pse kaneuml kaluar 75 vjet nga
kjo masakeumlr ende nuk ka teuml
dheumlna neuml lidhje mbi varret e teuml
masakruarve andaj eumlshteuml obligim moral dhe civilizues qeuml neuml vendin
ku eumlshteuml beumlreuml masakra teuml ngrihet
njeuml memorial apo teuml vendoset njeuml
pllakeuml peumlrkujtimore neuml tre gjuheuml
peumlr teuml njohtuar opinionin e gjeumlreuml
mbi keumlteuml ngjarje tragjike neuml vitin
1945 qeuml ka ndodhur neuml qytetin e
Tivarit
Peumlrfundim
Ndoneumlse kaneuml kaluar 75-vite nga
data e 1 prilit 1945 kur u
masakruan shqiptareumlt nga
Kosova nga ana e strukturave
ushtarake jugosllave teuml koheumls
realizuar sipas njeuml skenari me
qellime shfaroseumlse ndaj
shqiptareumlve nga Kosova ajo
masakeumlr ia kalon ldquoNateumls seuml Sheumln
Bartolomeutrdquo teuml Parisit teuml vitit
1573 qeuml eumlshteuml sinonim peumlr vrasjet
masive teuml kundeumlrshtareumlve ideologjikeuml
Peumlr keumlteuml tragjedi neuml koheumln e
monizmit nuk eumlshteuml guxuar teuml
flitet as teuml shkruhet se pasojat
ishin teuml meumldha Ccedildo informateuml
ishte neuml heshtje sepse politika
komuniste e koheumls si mision
kishte eliminimin e krimeve duke
mos i publikuar ato por e veumlrteta
nuk ka mundur teuml heshtet
Veteumlm pas reumlnies seuml monizmit teuml
mbijetuarit por edhe disa studiues
kaneuml filluar teuml shkruajneuml artikuj e
botime teuml veccedilanta e po ashtu janeuml
peumlrgatitur edhe emisione
televizive Eumlshteuml fatkeqeumlsi qeuml peumlr
keumlteuml masakeumlr nuk ka asnjeuml sheumlnim
neuml librat e shkollave fillore teuml
mesme e universitare sidomos
nga leumlnda e historiseuml dukuri e cila
nuk mund teuml arsyetoheumlt me asgjeuml
Neuml lidhje me keteuml ngjarje tragjike
Keumlshilli Kombeumltar i Shqiptareumlve
neuml Mal teuml Zi neuml Ulqin meuml 30-31
mars teuml vitit 2013 ka organizuar
Konferenceumln shkencore
rdquoMasakra e Tivarit-1945rdquo me
pjeseumlmarrje teuml studiuesve nga
Kosova Shqipeumlria e Mali i Zi
Pas prezantimit teuml kumtesave peumlr
keumlteuml ngjarje (teuml cilat ende nuk janeuml botuar) pjeseumlmarreumlsit meuml pas kaneuml shkuar e
vizituar vendin e krimit teuml Monopoli i Duhanit (31 mars) Ishte ky takimi i
pareuml nga peumlrfaqeumlsuesit e njeuml subjekti teuml shqiptareumlve ku kaneuml marreuml pjeseuml edhe
ish teuml mbijetuar e keumlsaj masakre nga Kosova duke deumlshmuar neuml meumlnyreuml autentike peumlrjetimet e keumlsaj tragjedie
Pasi neuml lidhje me keumlteuml masakeumlr nuk ka asnjeuml teuml dheumlneuml neuml vendin e ngjarjes
duhet beumlreuml ccedilmos qeuml neuml keteuml vend teuml ngrihet njeuml memorial i shkruar neuml tre gjuheuml
kushtuar keumlsaj ngjarje tragjike Njeuml memorial i tilleuml duhet teuml jeteuml monument i
kujteseumls peumlr teuml kaluareumln tashmeumln dhe teuml ardhmeumln peumlr teuml njohtuar opinionin e
gjeumlreuml mbi keteuml masakeumlr qeuml ka ndodhur neuml qytetin e Tivarit Neuml rrethana teuml reja
kur tash Kosova eumlshteuml shtet i pavarur i takon qeveriseuml seuml saj teuml inicojeuml njeuml
ccedileumlshtje teuml tilleuml me pushtetin neuml Malin e Zi
Pjeseumlmarreumlsit e Konferenceumls shkencore te Monopoli i Duhanit neuml Tivar (31 mars 2013)
Andaj ka adhur koha qeuml historia teuml rishkruhet dhe teuml thuhet e veumlrteta peumlr keumlteuml
tragjedi duke eliminuar qasjen ideologjike e pranishme edhe neuml diteumlt tona Neuml
keumlteuml aspekt eumlshteuml obligim profesional teuml hulumtohen arkivat sekrete teuml UDB-eumls
jugosllave peumlr teuml hequr hipotekat nga e kaluara ideologjike qeuml do teuml jeteuml neuml
favor teuml faktografiseuml shkencore si kudo neuml boteumln demokratike
prill 2020
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
29
Prof Dr Lush Culaj Prishtineuml
Qeveria e Durreumlsit dhe ccedileumlshtja kombeumltare
Gjendja neuml Shqipeumlri pas peumlrfundimit teuml Lufteumls seuml Pareuml Boteumlrore ishte e tendosur
Neuml Paris duhej teuml fillonte Konferenca e Paqes Ishte i domosdosheumlm themelimi i
njeuml qeverie teuml re e cila do ti peumlrfaqeumlsonte interesat e vendit neuml vend dhe praneuml
Fuqive teuml Meumldha Peumlr keumlteuml arsye Kongresi i Durreumlsit formoi njeuml qeveri teuml
peumlrkohshme Neuml Kongres qeuml i hapi punimet meuml 25 dhjetor 1918 moreumln pjeseuml 50 peumlrfaqeumlsues nga Shqipeumlria por megjithateuml nuk moreumln pjeseuml peumlrfaqeumlsuesit e
krahinave teuml pushtuara Kryetar i Qeveriseuml u zgjodh Turhan Pasheuml Mehmeti
ndeumlrsa neumlnkryetar Preng Bibeuml Doda
Kongresi i Durreumlsit u shpreh jo veteumlm peumlr pavareumlsineuml e Shqipeumlriseuml seuml 1913-s por
edhe peumlr rishikim e kufijve neuml favor teuml sajNeuml ato rrethana tejet teuml ndeumlrlikuara teuml
brendshme dhe teuml jashtme njeuml veprimtari gjithaq e suksesshme e Qeveriseuml seuml
Durreumlsit ishte e pamundurNevoja urgjente e mbrojtjes seuml atdheut e detyroi
Qeverineuml e Durreumlsit qeuml neuml fillim teuml ndahet neuml dysh a) delegateumlt e jashteumlm peumlr neuml
Konferenceumln e Paqes teuml kryesuar nga kryeministri Turhan Pasheuml Mehmeti dhe b)
delegateumlt e tjereuml qeuml merreshin me puneumlt e brendshme neuml Durreumls
Shqipeumlria ndodhej neuml keumlteuml gjendje si rezultat i mungeseumls seuml aleateumlve dhe peumlr shkak
teuml pozicionit teuml lakmuesheumlm gjeografik Qeumlndrimet e mbajtura ndaj ccedileumlshtjes
kombeumltare teuml Qeveriseuml seuml Durreumlsit duhet shikuar neuml kontekstin e realiteteve qeuml
ekzistonin ateumlhereuml neuml kontekst teuml gjendjes seuml brendshme neuml vend si dhe neuml
kontekst teuml zhvillimeve ndeumlrkombeumltare
Peumlr Shqipeumlrineuml veccedil tjerash brengoseumls ishte edhe Traktati i Fshehteuml i Londreumls i 26
prillit 1915 Peumlrfaqeumlsuesit italianeuml neuml Paqen e Versajeumls keumlrkonin me ccedildo kusht qeuml
marreumlveshja e fshehteuml e Londreumls teuml zbatohej neuml favor teuml sajKonferenca e Versajeumls
u mbajt nga 1811919 gjer meuml 2111920 Motoja e keumlsaj konference ishte dheumlnia fund e gjendjes seuml lufteumls ndeumlrmjet paleumlve teuml konfrontuara shteteve teuml Antanteumls neuml
njeumlreumln aneuml dhe atyre teuml Bllokut Qendror neuml aneumln tjeteumlr Konferenca qeuml neuml fillim u
kthye neuml areneuml grindjesh neuml mes teuml vet fuqive fituese peumlr shkak teuml ndarjes seuml
placcedilkeumls seuml lufteumls Qeveria e Durreumlsit ishte neuml poziteuml tejet teuml veumlshtireuml neuml planin e
brendsheumlm meqeuml ishte njeuml qeveri sa peumlr formeuml neumln okupimin ushtarak teuml Italiseuml e
pa njeuml pushtet efektiv peumlr ta qeverisur vendin Ndeumlrkaq edhe neuml aspektin
ndeumlrkombeumltar ishte neuml poziteuml po ashtu teuml veumlshtireuml ngase Austro-Hungaria e cila e
kishte ndihmuar ccedileumlshtjen shqiptare e kishte humbur lufteumln Franca dhe Anglia i
peumlrkrahnin fqinjeumlt e shqiptareumlve kurse presidenti Wilson nuk i kuptonte sa duhet
problemet e Evropeumls Ekuilibri i meumlparsheumlm i forcave neuml rrafshin ndeumlrkombeumltar
prej nga mund teuml peumlrfitonte ccedileumlshtja shqiptare ishte prishur teumlreumlsisht neuml deumlm teuml saj
Dy shtetet fqinje ballkanike si fituese teuml lufteumls jo veteumlm qeuml deumlshironin ti ruanin trojet shqiptare teuml aneksuara meuml pareuml por lakmonin edhe territore teuml tjera
Duke mos pasur aleateuml teuml tjereuml mbrojteumls Qeveria e Durreumlsit u mbeumlshtet pikeumlrisht
neuml peumlrkrahjen italiane me shpreseuml se do teuml peumlrfitonte neuml favor teuml ccedileumlshtjes
kombeumltare Por pesha e Italiseuml si faktor ishte e vogeumll neuml krahasim me shtetet tjera
fituese qeuml i mbeumlshtesnin pretendimet jugosllave dhe greke Shqiptareumlt neuml Versajeuml
do t‟i peumlrfaqeumlsonin disa delegacione por delegacioni kryesor ishte ai i Qeveriseuml seuml
Durreumlsit neuml peumlrbeumlrje Turhan Pasheuml Mehmeti kryetar imzot Luigj Bumccedili
Mehmet Konica Luigj Gurakuqi Mihajl Turtulli dhe Mustafa Kruja Neuml keumlteuml
delegacion pateumlr Gjergj Fishta merrte
pjeseuml si ekspert Shqipeumlria merrte
pjeseuml neuml Konferenceumln e Paqes neuml
Paris neuml kategorineuml e kateumlrt dhe veteumlm
me leteumlrkeumlmbim ose neuml rast se e ftonte njeumlra nga peseuml Fuqiteuml kishte teuml
drejteuml ta deumlrgonte veteumlm njeuml delegat
Keumlrkesat qeuml Qeveria e Durreumlsit i
kishte paraqitur Konferenceumls seuml
Versajeumls ishin
1) Ti kthehet shtetit shqiptar
pavareumlsia teuml cileumln e kishte njohur dhe
garantuar Konferenca e Londreumls e
vitit 1913
2) Ti kthehen shtetit shqiptar viset shqiptare qeuml i ishin dheumlneuml Malit teuml Zi
me vendimet e Kongresit teuml Berlinit
dhe teuml Konferenceumls seuml Londreumls teuml vitit
1913
3) Ti kthehen shtetit shqiptar viset
shqiptare qeuml i ishin dheumlneuml Serbiseuml me
vendimet e Konferenceumls seuml Londreumls teuml
vitit 1913
4) Ti kthehen shtetit shqiptar viset
shqiptare qeuml i ishin dheumlneuml Greqiseuml me
vendimet e Konferenceumls seuml Londreumls seuml vitit 1913
Kryeministri i Greqiseuml neuml Paris
pretendonte realizimin e eumlndrreumls
greke duke e paraqitur Shqipeumlrineuml
Jugore si tokeuml greke Me pretendimet
e tyre u paraqiteumln edhe Mbreteumlria
SKS dhe Italia Situata e krijuar peumlr
delegacionin shqiptar neuml shkurt-mars
1919 me leumlnien meumlnjaneuml teuml keumlrkesave
teuml tij e detyroi keumlteuml delegacion qeuml meuml
7 mars 1919 ti dilte Konferenceumls me njeuml parashtreseuml tjeteumlr me synim
ritheksimin e keumlrkesave teuml tij duke u
bazuar neuml parimin e kombeumlsiseuml Me
keumlteuml rast delegacioni propozoi
organizimin e njeuml plebishiti popullor
qeuml do teuml shtrihej mbi teuml gjitha
territoret kontestuese neuml mes
Shqipeumlriseuml dhe teuml vendeve fqinje
ballkanike neuml Kosoveuml e Ccedilameumlri
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
30
Delegacioni keumlrkonte qeuml neuml keumlto treva me autorizimin e Konferenceumls teuml vendoset
njeuml kontingjent trupash amerikane peumlr periudheumln derisa teuml peumlrfundonte refe-
rendumi
Vlen teuml theksohet fatkeqeumlsisht se peumlrfaqeumlsuesit amerikaneuml ccedileumlshtjen shqiptare neuml
peumlrgjitheumlsi dhe ateuml teuml Kosoveumls neuml veccedilanti asokohe nuk e njihnin sa duhet Madje
ateuml e njihnin me ngjyra teuml erreumlta siccedil e paraqiste literatura e shkruar nga autoreuml teuml vendeve fqinje Edhe forca e tyre politike nuk ishte e fuqishme sepse fjaleumln
kryesore e kishin Franca dhe Anglia Megjithateuml SHBA-ja dhe presidenti Wilson
e dhaneuml kontributin e tyre neuml suaza teuml mundeumlsive duke u mbeumlshtetur neuml parimin e
popujve peumlr veteumlvendosje
Delegacioni qeveritar peumlrpiqej me ccedildo kusht ta paraqiste neuml meumlnyreuml sa meuml teuml denjeuml
neuml Konferenceuml ccedileumlshtjen shqiptare Veteuml kryeministri dhe kryetari i delegacionit
qeveritar vendosi qeuml delegacionit ti printe imzot Luigj Bumccedili ndeumlrsa sekretar teuml
ishte Gjergj Fishta
Meuml 9 dhjetor 1919 peumlrfaqeumlsuesit e Angliseuml Franceumls dhe SHBA-seuml i njohin Italiseuml
sovranitetin e ploteuml mbi Vloreumln dhe krahineumln e saj
Pallati i Versajes ku u mbajteuml Konferenca e Paqes neuml Paris pas Lufteumls seuml Pareuml Boteumlrore
Meuml 13 janar Konferenca vendosi qeuml ti keumlnaqte apetitet e Jugosllaviseuml Italiseuml dhe
Greqiseuml Dy diteuml meuml voneuml Luigj Bumccedili i drejtohet kryetarit teuml Konferenceumls seuml
Paqes duke shprehur protesteumln kundeumlr keumltyre vendimeve qeuml nuk peumlrputhen me teuml
drejteumln peumlr veteumlvendosje teuml popujve
Keumlrkesat e pareshtura teuml Qeveriseuml seuml Durreumlsit neuml Konferenceumln e Paqes 1919-1920
qeuml trevat e shkeumlputura nga Kongresi i Berlinit i vitit 1878 dhe Konferenca e Londreumls e vitit 1913 ti bashkoheshin shtetit ameuml nuk gjeteumln mbeumlshtetje nga
shtetet vendimmarreumlse neuml keumlteuml konferenceuml Paqja e Versajeumls e sanksionoi nga
pikeumlpamja ndeumlrkombeumltare copeumltimin e meumlhersheumlm teuml trojeve shqiptare
Konferenca e Parisit 1919-1920 e ndryshoi harteumln politike teuml Evropeumls Aziseuml e
AfrikeumlsAktiviteti i delegacionit toneuml qeveritar neuml Paris ishte jashteumlzakonisht i
dendur gjateuml diteumlve teuml Konferenceumls por mundeumlsiteuml e ndryshimit neuml favor teuml
shqiptareumlve ishin teuml kufizuara
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
31
Prof Dr Sabile Keccedilmezi-Basha Prishtineuml
Pavareumlsia e Kosoveumls dhe veprimtareumlt ilegaleuml teuml Leumlvizjes Kombeumltare Shqiptare 1945-1999
Synimi peumlr Bashkimi Kombeumltar neuml Kosoveuml dhe neuml trojet tjera shqiptare neumln Jugosllavi nuk eumlshteuml i njohur veteumlm
neuml dekadat e fundit teuml shekullit XX Si projekt politik
daton qeuml prej Lidhjes seuml Prizrenit peumlr teuml vazhduar edhe
gjateuml lufteumlrave qeuml solleumln pavareumlsineuml e Shqipeumlriseuml
Mbijetoi si ide e fuqishme neuml hapeumlsirat tjera gjeografike
ku jetonin shqiptareumlt qeuml mbeteumln jashteuml Shqipeumlriseuml seuml
1912-eumls
Komiteti peumlr Mbrojtjen e Kosoveumls18 pjeseumlmarrja e
Hasan Prishtineumls neuml Konferenceumln e Parisit peumlr teuml keumlrkuar
bashkimin e Kosoveumls me shtetin shqiptar19 Lidhja e Dyteuml e Prizrenit20 Konferenca e Bujanit21 peumlrfshirja neuml
18
Komiteti ldquoMbrojtja Kombeumltare e Kosoveumlsrdquou themelua neuml
ilegalitet teuml ploteuml meuml 1 maj1918 dhe meuml 7 neumlntor1918 u vendos
peumlrfundimisht neuml Shkodeumlr nga figurat teuml shquara atdhetare si Bajram
CurriHoxha Kadri Prishtina SaliNivica Hasan PrishtinaBedri
Pejani Qamil Bala SaliRama HafizIsmet Dibra etj Qeumlllimi pareumlsor i
keumlsaj organizate politike kombeumltare ishte mbrojtja e shtetit teuml pavarur
shqiptar peumlr demokratizimin e tij peumlr ccedillirimin e Kosoveumls dhe teuml
viseve teuml tjera shqiptare teuml Jugosllaviseuml qeuml ishin teuml shkeumlputura
padrejteumlsisht meuml 1913 dhe peumlr bashkimin e tyre me Shqipeumlrineuml 19
Neuml rrethana teuml tilla delegacioni i Qeveriseuml Shqiptare shkoi neuml Paris
dhe propozoi dy memorandume Me memorandumin e pareuml keumlrkohej
qeuml teuml korrigjohen vendimet e Kongresit teuml Berlinit dhe teuml Konferenceumls
seuml Londreumls neuml lidhje me tokat shqiptare teuml cilat mbeteumln jashteuml kufijve
teuml Shqipeumlriseuml Kur nuk u miratua memorandumi i pareuml u soll i dyti me
teuml cilin keumlrkohej qeuml SHBA-ja t‟i administronte keumlto vise qeuml mbeteumln
jashteuml kufijve teuml vitit 1913 Edhe pse ccedileumlshtja shqiptare u diskutua neuml
Konferenceumln Paqeumlsore keumlrkesat e shqiptareumlve nuk u moreumln parasysh
Neuml Konferenceumln Paqeumlsore teuml Parisit Shqipeumlria u pranua si shtet i
pavarur me kufijteuml e vitit 1913 teuml cilat peumlrputhen me kufijteuml e
Shqipeumlriseuml seuml sotme Kjo nuk e pengoi Italineuml qeuml edhe meuml tej ta mbajeuml
neumln kontroll Vloreumln me viset aneumlsore derisa kryengritja e shqiptareumlve
e vitit 1920 i detyroi trupat italiane qeuml teuml teumlrhiqen nga Shqipeumlria 20
Lidhja Shqiptare e Prizrenit(1878 - 1881) zyrtarisht filloi me
tubimin e 300 peumlrfaqeumlsuesve teuml teuml gjitha krahinave shqiptare neuml
kuvendin shqiptareuml teuml mbajtur neuml Prizren meuml 10 qershor1878 Neuml
takim kishte edhe boshnjakeuml nga Bosnja dhe Sanxhaku (Shqiptareuml teuml
asimiluar) Qeumlllimi i takimit ishte formimi i njeuml shteti autonom
shqiptar qeuml do teuml mbulonte vilajetet osmane teuml PrizrenitShkodreumls
Manastirit dhe Janineumls Lidhja ishte leumlvizja e pareuml e madhe e
organizuar politikisht adminstrativisht dhe ushtarakisht peumlr teuml krijuar
njeuml rajon teuml bashkuar shqiptar qysh nga deumlshtimi i forcave teuml
Skeumlnderbeut neuml Mesjeteuml 21
Konferenca e Bujanit eumlshteuml mbajtur neuml komuneumln e Bujanit (sot neuml
komuneumln e Lipjanit Kosoveuml) prej dateumls 31 dhjetor1943 e deri meuml 2
janar1944 neuml kulleumln e Sali Manit bajraktarit teuml Krasniqes qeuml ndodhej
praneuml bazeumls seuml Shtabit Kryesor teuml UNCcedil teuml Kosoveumls dhe teuml Komitetit
Krahinor peumlr Kosoveuml e Rrafshi i Dukagjinit ku moreumln pjeseuml
49delegateuml qeuml peumlrfaqeumlsonin teuml gjitha viset dhe shtresat shoqeumlrore teuml
Kosoveumls Midis pjeseumlmarreumlsve kishte komunisteuml nacionalisteuml dhe
atdhetareumlt teuml tjereuml demokrateuml peumlrfaqeumlsues teuml Forcave teuml Armatosura teuml
riniseuml e teuml gruas antifashiste etj[1]Bunjaj si njeuml vend pritje e
peumlrfaqeumlsuesve teuml dy kombeumlsive (shqiptareumlve dhe serbeumlve) qeuml keumlrkonin
njeuml marreumlveshje peumlr parandalimin e konflikteve teuml meumltejshme
programet e teuml gjitha organizatave ilegale neuml Kosoveumln e pas Lufteumls seuml II Boteumlrore lufta e UCcedilK-eumls dhe
vazhdimeumlsia e keumlsaj ideje neuml diskursin e soteumlm politik
eumlshteuml shenjeuml peumlr njeuml aspirateuml qeuml ka qeumlndruar paralel me
teuml gjitha peumlrpjekjet politike teuml shqiptareumlve
Mireumlpo ndeumlr sfidat meuml teuml meumldha ishte viti 1945 dhe
periudha qeuml pason Ishte koha kur shqiptareumlt pa
deumlshireumln e tyre mbeteumln neuml kuadeumlr teuml Serbiseuml e teuml ish-
Jugosllaviseuml Nuk ishte hera e pareuml qeuml shqiptareumlve iu
mohua njeuml e drejteuml e ligjshme e tyre por ky do teuml jeteuml
mashtrimi meuml i madh qeuml komunisteumlt jugosllaveuml ua beumlneuml shqiptareumlve22 Neuml Konferenceumln e Treteuml teuml PKJ-seuml peumlr
Kosoveuml23 (meuml 1945) kryetar i Qeveriseuml seuml Serbiseuml
BllagojeNeshkoviqi shqiptareumlve i‟u kishte premtuar se
posa teuml qeteumlsohet reaksioni neuml Shqipeumlri do teuml
rregullohet ccedileumlshtja e bashkimit teuml Kosoveumls me
Shqipeumlrineuml Andaj rezistenca ishte fati yneuml historik
ndeumlretnike Neuml keumlteuml konferenceuml moreumln pjeseuml 49 delegateuml qeuml
peumlrfaqeumlsonin popullin e Kosoveumls dhe forcat politike teuml rreshtuara te
Fronti Antifashist Nacional-ccedillirimtar i Kosoveumls Konferenca shqyrtoi
tri diteuml radhazi problemet qeuml dilnin nga lufta kundeumlr pushtuesit Ajo
zgjodhi kryesineuml prej 9 vetash Mehmet Hoxha (kryetar) Rifat Berisha
(neumlnkryetar) Pavle Joviqeviccedilin (neumlnkryetar) Xheladin Hana (aneumltar)
Fadil Hoxha (aneumltar) Hajdar Dushi (aneumltar) Zekeria Rexha (aneumltar)
Milan Zeccedilarin (aneumltar) dhe Ali Shukriu (aneumltar) Konferenca e
Bujanit doli me njeuml dokument peumlrfundimtar neuml rezoluteumln e miratuar
neuml konferenceuml thuhet Kosova dhe Rrafshi i Dukagjinit eumlshteuml krahineuml
e banuar me shumiceuml nga populli shqiptar i cili si gjithmoneuml ashtu
edhe sot deumlshiron me u bashkue me Shqipeumlrineuml 22
Letra e Titos u botua neuml dhjetor teuml vitit 1942 neuml gazeteumln ldquoProleterrdquo
me titull ldquoCcedileumlshtja kombeumltare neuml Jugosllavi neuml driteumln e Lufteumls
Nacionalccedillirimtarerdquo Neuml mes tjerash neuml lidhje me ccedileumlshtjen shqiptareumlve
thuhej se ldquoCcedileumlshtja e Maqedoniseuml ccedileumlshtja e Kosoveumls e Metohiseuml
ccedileumlshtja e Malit teuml Zi ccedileumlshtja e Kroaciseuml ccedileumlshtja e Slloveniseuml ccedileumlshtja e
Bosnjeumls e Hercegovineumls do teuml zgjidhet lehteuml ashtu siccedil deumlshirojneuml teuml
gjitheuml sepse do ta zgjidheuml populli kurse keumlteuml teuml drejteuml e fiton ccedildo
popull me pushkeuml neuml doreuml neuml keumlteuml lufteumln e sotme Nacionalccedillirimtarerdquo 22
Arkivi i KQ teuml LKJ-seuml BeogradTrecaPokrainskaKonferencia KPJ
zaKosovo i Metohiu (Konferenca e Treteuml Krahinore e PKJ-seuml peumlr
Kosoveuml e Metohi) u mbajt meuml 28 mars teuml vitit 1945 neuml Prishtineuml Kjo
Konferenceuml qeuml shtyreuml peumlr meuml voneuml peumlr shkak teuml vrasjes seuml sekretarit teuml
Komitetit Krahinor Milladin Popoviqit me 13 mars teuml vitit 1945
Referati politik i Bllakoje Neshkoviqit premtohet ccedileumlshtja e Kroaciseuml
ccedileumlshtja e Slloveniseuml ccedileumlshtja e Bosnjeumls e Hercegovineumls do teuml zgjidhet
lehteuml ashtu siccedil deumlshirojneuml teuml gjitheuml sepse do ta zgjidheuml populli kurse
keumlteuml teuml drejteuml e fiton ccedildo popull me pushkeuml neuml doreuml neuml keumlteuml lufteumln e
sotme Nacionalccedillirimtarerdquo 23
Arkivi i KQ teuml LKJ-seuml BeogradTreca Pokrainska Konferencia KPJ
zaKosovo i Metohiu (Konferenca e Treteuml Krahinore e PKJ-seuml peumlr
Kosoveuml e Metohi) u mbajt meuml 28 mars teuml vitit 1945 neuml Prishtineuml Kjo
Konferenceuml qeuml shtyreuml peumlr meuml voneuml peumlr shkak teuml vrasjes seuml sekretarit teuml
Komitetit Krahinor Milladin Popoviqit me 13 mars teuml vitit 1945
Referati politik i BllakojeNeshkoviqit premtohet bashkimi i Kosoveumls
me Shqipeumlrineuml 28 mars 1945 Prishtineuml
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
32
Deri voneuml historiografia shqiptare nuk u mor me keumlto
ngjarje jo veteumlm pse okupuesi u kujdes qeuml t‟i shpallte
tema tabu siccedil e pateumln shpallur teuml tilleuml teumlreuml rezistenceumln
shqiptare kundeumlr robeumlriseuml por edhe ngaqeuml ende nuk
ishte mbyllur fleta e fundit e keumlsaj historie e cila
vazhdoi teuml rridhte gjithnjeuml e meuml bujsheumlm neuml viset etnike
shqiptare
Kur u festua 100- vjetori i shpalljes seuml pavareumlsiseuml teuml
shtetit shqiptar e qeuml njeumlkoheumlsisht sheumlnon edhe
fatkeqeumlsineuml po teuml kaq viteve teuml copeumltimit teuml Shqipeumlriseuml
neuml disa shtete ballkanike ccedileumlshtja kombeumltare shqiptare
konsiderohej deri diku e mbyllur ngase Kosova eumlshteuml
shpallur shtet demokratik e i pavarur ndeumlrsa statusi i
shqiptareumlve neuml Maqedoni e neuml Mal teuml ZI duksheumlm eumlshteuml
avancuar
Pas vitit 1945 Kosova peumlrseumlri u robeumlrua Shqiptareumlt
peumlrseumlri vendoseumln teuml qeumlndronin dhe teuml rezistonin Edhe meuml tutje neuml rend teuml obligimeve historike mbeti obligimi
dhe qeumlllimi suprem i leumlvizjes ilegale-ccedillirimi i trojeve teuml
mbetura neumln sundimin e huaj dhe bashkimi i tyre me
shtetin ameuml Kjo deumlshmon se lufta e armatosur qeuml niseumln
djemteuml e vashat meuml teuml mira teuml Kosoveumls meuml 1998 i kishte
rreumlnjeumlt qysh meuml hereumlt dhe nga programi i Lidhjes seuml
Prizrenit kur populli shqiptar u ngrit si njeuml peumlr t‟a
ccedilliruar vendin e peumlr tbdquou veumlneuml krah popujve teuml Evropeumls
dhe teuml Ballkanit me shtetin e veteuml kombeumltar
Ccedileumlshtja e Kosoveumls neuml veccedilanti dhe e shqiptareumlve neuml peumlrgjitheumlsi neuml Jugosllavi pas peumlrfundimit teuml LDB-seuml
konsiderohej si ccedileumlshtje e mbyllur Qeveria e re e
Jugosllaviseuml pinjolleuml i pushtetit teuml vjeteumlr vazhdonte me
peumlrpjekje teuml ethshme qeuml neuml ccedildo pore teuml jeteumls teuml shuante
ccedildo ndjenjeuml kombeumltare dhe liridasheumlse Edhe pse
presionet vazhdonin populli gjeti njeuml meumlnyreuml tjeteumlr teuml
rezistenceumls qeuml ishte shumeuml meuml kuptimplote ama ishte
edhe e rrezikshme
Neuml ilegalitet teuml thelleuml filluan teuml vepronin organizatat e
shumta patriotike ilegale shqiptare si Leumlvizja Nacional Demokratike Shqiptare (LNDSH)24 Besa Kombeumltare
(BK)25 dhe disa teuml tjera pak meuml teuml vogla26 Leumlvizja
patriotike shqiptare ilegale neuml Kosoveuml kishte njeuml shtrirje
teuml madhe neuml koheuml dhe neuml hapeumlsireuml qeuml peumlrfshinte vitet
1945-1998 me aktivitete dhe me problematikeuml teuml
larmishme me momente kulmore dhe hereuml-hereuml
shpeumlrthyese qeuml dilte nga suazat e ilegalitetit si neuml vitet
1968 1981 1989 dhe neuml fund meuml 1997-1999 kur iu vu
balleuml peumlr balleuml regjimit teuml Beogradit27
Interesimi i shprehur nga bashkeumlsia ndeumlrkombeumltare peumlr
ccedileumlshtjen e pazgjidhur shqiptare mund teuml thuhej se kishte
24
Arkivi i Kosoveumls Dosja LNDSH Procesi gjyqeumlsor i Halim Spahiseuml
Gjnr 1745 25
Qerim Lita Referat peumlr Komitetet Nacional Demokratike Shqiptare
Prishtineuml 2009 20-22
Referat o 26
Arkivi i KQ teuml LKJ-seuml Beograd fondi Kosova (Komiteti
Krahinor i LKK) Dokument (top sekret) Sekretariati Krahinor i
Puneumlve teuml Brendshme nr 40001 27
Sabile Keccedilmezi-Basha Organizatat dhe grupet ilegale neuml Kosoveuml
1981-1989 Prishtineuml 2003 31
ndodhur menjeumlhereuml pas prishjeve teuml marreumldheumlnieve teuml
Jugosllaviseuml me llagerin e shteteve socialiste (Byroja
Informative) teuml vitit 1948 demonstratave studentore teuml
vitit 1968 e 1981 dhe duksheumlm vjen neuml shprehje pas vitit
1989 Ky interesim i shtuar kishte ndodhur peumlr shumeuml
arsye
1 Fundi i shembjes seuml sistemit komunist meuml 1989-1990 2 Fundi i Lufteumls seuml Ftoheumlt i viteve 1989-1990 qeuml
sheumlnonte fillimin e njeuml epoke teuml re neuml politikeumln
evropiane qeuml pasohet me formimin e shteteve teuml reja
kombeumltare neuml Ballkan dhe neuml Evropeumln Lindore e
Juglindore28 dhe
3 Riorganizimi i Leumlvizjes ilegale Kombeumltare Shqiptare
neuml rezistenceumln aktive ushtarake ndash UCcedilK
Natyrisht se teuml gjitha keumlto ngjarje pateumln jehoneuml pozitive
edhe neuml Kosoveuml dhe tek shqiptareumlt qeuml peumlr njeuml teuml drejteuml teuml
natyrshme historike (bashkim kombeumltar) ishin
angazhuar qeuml nga Lidhja Shqiptare e Prizrenit e keumlndej Por ktheseumln meuml teuml madhe Leumlvizja Ilegale Kombeumltare
Shqiptare e arrineuml meuml 1981 dhe e peumlrfundon neuml fund
shekull 20 neuml koheumln kur zeuml fill formimi i Ushtriseuml
Ccedillirimtare teuml Kosoveumls dhe e teumlreuml lufta kuroreumlzohet me
ccedillirimin e saj Kjo edhe eumlshteuml periudha meuml e
reumlndeumlsishme eumlshteuml peumlrmbyllje kulminante e njeuml
leumlvizjeje teuml gjateuml ilegale neuml Kosoveuml dhe neuml trojet tjera
shqiptare teuml ish- Jugosllaviseuml
Do theksuar se edhe brenda organizatave politike teuml
koheumls kishte dallime rreth artikulimit programor se cila ishte platforma meuml e mundshme dhe meuml e peumlrshtatshme
qeuml duhej teuml peumlrdorej peumlr rrethanat e koheumls peumlr teuml ardhur
deri te njeuml strategji e peumlrbashkeumlt veprimi Dallimet
konsistonin neuml ateuml se si duhej t‟i qaseshin zgjidhjes seuml
ccedileumlshtjes kombeumltare ngase veprimtaret e ilegales
asnjeumlhereuml neuml qeumlndrimet e tyre nuk ishin dogmat por
vareumlsisht prej rrethanave kombeumltare e ndeumlrkombeumltare
krijonin edhe qeumlndrimet e tyre Keumlteuml teuml dheumlneuml meuml seuml miri
e deumlshmon evoluimi i qeumlndrimeve rreth zgjidhjes seuml
statusit teuml Kosoveumls neuml situata teuml caktuara qeuml do i
paraqes teuml peumlrmbledhura neuml tre opsione si 1 Bashkimi i teuml gjitha tokave shqiptare me Shqipeumlrineuml
2 Bashkimi i teuml gjitha trojeve shqiptare neuml njeuml republikeuml
brenda Jugosllaviseuml dhe
3 Republika e Kosoveumls29
Qeuml teuml tri keumlto opsione teuml shtruara nga veprimtareumlt e
ilegales teuml Leumlvizjes Kombeumltare neuml periudha teuml
ndryshme kohore kishin edhe barteumlsit e vet ideor
Opsionin e pareuml peumlr bashkimin e trojeve shqiptare me
Shqipeumlrineuml neuml programin e saj e kishte parapareuml
LNDSH30 LRBSH31 OMLK32 dhe Leumlvizja Nacionale
28
Syleuml Ukshini Po aty 12 29
Ethem Ccedileku Kosova Neuml sfondin e diplomaciseuml Jugosllave dhe teuml
Shqipeumlriseuml 1945-1981 Prishtineuml 2009 303 30
Procesi gjyqeumlsor Prizrenit dos Gjnr 1745 Programi Politik i
Leumlvizjes Nacional Demokratike Shqiptare Arkivi i Kosoveumls dos
Formimi i ONDSH 1946 31
Programi i Leumlvizjes Revolucionare peumlr Bashkimin e Tokave
Shqiptare 1964 Gjykata e Qarkut Prishtineuml Leumlndeuml penale politike
(Arkivi i Kosoveumls)
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
33
peumlr Ccedillirimin e Kosoveumls dhe Viseve tjera shqiptare neuml
Jugosllavi33 Opsionin e dyteuml e kishte parapareuml
organizata ldquoPartia Marksiste-Leniniste Shqiptare neuml
Jugosllavirdquo34 e cila neuml programin e saj parashihte
bashkimin e teuml gjitha trojeve ku shtriheshin shqiptareumlt neuml
njeuml republikeuml neuml kuadeumlr teuml RSFJ-seuml
Megjithateuml veprimtaria dhe mendimi politik i
shqiptareumlve neuml Kosoveuml nuk u zhvillua ccedil‟lirsheumlm si
pasojeuml e statusit politik e juridik teuml popullit shqiptar neuml
Jugosllavi si pasojeuml e pengesave qeuml vinin nga represioni
i madh nga Republika e Serbiseuml dhe Lidhja Komuniste e
Jugosllaviseuml e cila nuk pranonte alternativeuml tjeteumlr teuml
zhvillimit e teuml mendimit politik si pasojeuml e gjendjes seuml
veumlshtireuml ekonomike arsimore e kulturore dhe si pasojeuml e
faktit se angazhimi politik peumlr Pavareumlsineuml e Kosoveumls
zhvillohej nga veprimtareumlt qeuml vepronin neuml ilegalitet35
Opsioni i treteuml apo zanafilla e ideseuml peumlr Republikeumln e Kosoveumls ishte shpalosur fillimisht me demonstratat e
vitit 196836 Por si meuml e sforcuar u paraqit neuml formeuml teuml
ploteuml neuml periudheumln e demonstratave teuml vitit 198137
e
198938 Kosova-Republikeuml pas shumeuml bisedimeve neuml
mes teuml veprimtareumlve teuml Leumlvizjes Kombeumltare ilegale
ishte keumlrkeseuml e teuml gjitha grupimeve ilegale pas vitit
1968 1981 1989 qeuml meuml voneuml do teuml beumlhet keumlrkeseuml e
gjitheuml popullit shqiptar neuml Kosoveuml dhe neuml viset e tjera
jugosllave teuml banuara me shqiptareuml
Barteumlse kryesore e keumlsaj keumlrkese pa dyshim se ishte fillimisht OMLK ku gjateuml muajit qershor 1981Hydajet
Hyseni Mehmet Hajrizi e Nezir Myrtaj me grupin e tyre
teuml fshehteuml leumlshuan neuml qarkullim platformeumln peumlr
organizimin e meumltejmeuml me titull ldquoTeza rreth Frontit
Popullor peumlr Republikeumln e Kosoveumlsrdquo Neuml keumlto teza jepen
argumentet qeuml flasin se Kosoveumls i takon statusi i
Republikeumls neuml Federateuml se ajo eumlshteuml e arritshme dhe se
populli i Kosoveumls ka potencial teuml luftojeuml peumlr fitimin e
saj
Meuml 17 janar 1982 neuml Untergrupenbah teuml Gjermaniseuml u vraneuml 3 aktivisteumlt meuml teuml dalluar teuml koheumls Jusuf Geumlrvalla
Kadri Zeka dhe Bardhosh Geumlrvalla ku nga disa teuml dheumlna
thuhej se neuml ateuml takim ishte arrit bashkimi i keumltyre dy
organizatave (OMLK dhe Leumlvizja Nacionale peumlr
Ccedillirimin e Kosoveumls dhe Viseve tjera shqiptare neuml
Jugosllavi)
Por njeuml muaj meuml voneuml meuml17 shkurt 1982 neuml Turqi
peumlrfaqeumlsues teuml dy grupimeve patriotike teuml fshehta Sabri
32
Programi Politik ldquoNeuml rrugeuml drejteuml liriseumlrdquo 1977-1978 Arkivi personal
ndash Mehmet Hajrizi Mehme tHajrizi Histori e njeuml organizate politike
dhe demonstratat e vitit 1981 Toena Tiraneuml 2008 f 119 33
Programi Politik i Leumlvizja Nacionale peumlr Ccedillirimin e Kosoveumls dhe
Viseve tjera shqiptare neuml Jugosllavi 34
Arkivi i Kosoveumls dos Gjykata e Qarkut-Prishtineuml PPnr 15282
PPnr19882 PP Nr6682 35
Po aty f 139 36
Arkivi i Kosoveumls Dos Programi Politik i Demonstratave 1968
Prishtineuml 1968 37
Arkivi i Kosoveumls Procesi gjyqeumlsor i grupit teuml pareuml teuml studenteumlve qeuml
moreumln pjeseuml neuml Demonstratat e vitit 1981 d PPnr 5881 Gjykata e
Qarkut Prishtineuml 38
Protestat gjitheumlpopullore Kosoveuml 1989
Novosella dhe Abdullah Prapashtica (teuml arratisur politik
nga Kosova) neuml prezenceuml edhe teuml ambasadorit teuml
Shqipeumlriseuml neuml Turqi Bujar Hoxha shpallin teuml formuar
Leumlvizjen peumlr Republikeumln Socialiste Shqiptare neuml
Jugosllavi (LRSSHJ) Ndeumlrsa me 15 maj teuml vitit 1982
edhe zyrtarisht neuml Zviceumlr peumlrfaqeumlsuesi i grupit teuml treteuml
patriotik (OMLK) Xhafer Shatri deklaron hyrjen neuml LRSSHJ
Qeumlllimi i LRSSHJ ishte qeuml teuml arrihet formimi i
Republikeumls seuml Kosoveumls neuml kuadeumlr teuml federateumls jugosllave
ku do teuml peumlrfshiheshin viset e banuara me shumiceuml
shqiptareuml 1985 Neuml pjeseumln e pareuml e vitit 1985 Keumlshillat
bazeuml teuml LRSHJ-seuml dhaneuml mendimet me shkrim peumlr
programin e meumltejmeuml teuml LRSSHJ-seuml Komiteti Qendror i
LRSHJ-seuml duke u bazuar neuml to dhe neuml ldquoTezatrdquo e
lartpeumlrmendura adaptoi Programin e pareuml teuml saj Me keumlteuml
rast iu ndeumlrrua edhe emri nga LRSSHJ neuml LPRK
(Leumlvizja Popullore peumlr Republikeumln e Kosoveumls)
Leumlvizje Popullore peumlr Republikeumln e Kosoveumls e cila lindi
nga bashkimi i tri organizatave ilegale patriotike
shqiptare eumlshteuml njeuml hallkeuml e reumlndeumlsishme e leumlvizjes
Kombeumltare Shqiptare neuml Kosoveuml por edhe neuml viset e
tjera shqiptare teuml robeumlruara39rdquo
Me ngjarjet e viteve 1989 e keumlndej qeuml pasuan neuml ish-
Jugosllavi me njeuml meumlnyreuml filloi edhe dekompozimi i
federateumls jugosllave ndeumlrsa shqiptareumlt si andej e keumlndej
kufirit i‟u rikthyen qyteteumlrimit teuml vet pra bashkeumlsiseuml seuml qyteteumlrimit evropian40
Mireumlpo pas ndryshimeve teuml shumta politike qeuml pasuan
neuml mes viteve 89-99 teuml shekullit teuml kaluar veprimtareumlt e
Leumlvizjes Kombeumltare Shqiptare qeuml vepronin neuml ilegalitet
por edhe ata qeuml vepronin neuml parti teuml ndryshme politike
legale qeuml u formuan gjateuml keumlsaj periudhe duke e par dhe
hetuar ndikimin e faktorit teuml brendsheumlm dhe teuml atij
ndeumlrkombeumltareuml neuml qeumlndrimet e veta filluan teuml beumlnin
korrigjime neuml qasje dhe neuml organizim
Programet politike e kombeumltare dhe mjetet e format e
lufteumls me teuml cilat parashihej teuml arriheshin qeumlllimet e saja
neuml esenceuml kishin mbetur teuml pandryshueshme gjateuml gjitheuml
historiseuml seuml leumlvizjes kombeumltare Por forma meuml e larteuml e
rezistenceumls lufta e armatosur ndoneumlse ishte pjeseuml e
programeve por edhe e praktikeumls historike teuml leumlvizjes
kombeumltare arriti teuml zbatohej neuml teumlreuml kuptimin dhe
gjereumlsineuml e saj veteumlm neuml vitet e neumlnteumldhjeta teuml shekullit
teuml kaluar ateumlhereuml kur u krijuan kushtet e brendshme dhe
teuml jashtme peumlr teuml kur u poqeumln faktoreumlt subjektiveuml dhe
objektiveuml teuml leumlvizjes Brezat e meumlparsheumlm teuml leumlvizjes
ilegale nuk mund ta beumlnin keumlteuml neuml Jugosllavineuml stabile e me prestigj ndeumlrkombeumltar dhe neuml rrethanat e lufteumls seuml
ftohteuml Megjithateuml lufta ccedillirimtare peumlrgatitej dhe
zhvillohej shkalleuml-shkalleuml peumlrballeuml valeumlve teuml egra teuml
dhuneumls qeuml ushtronte pushtuesi
39
Xhavit Haliti httpkosovareforumotioncomt1445p15-kush-ishte-
lpk-dhe-roli-i-saje-ne-uck 10 janar 2017 40
Po aty 317
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
34
Ky besim dhe ky angazhim i pa kursyer i ilegales dhe
besimi i madh neuml popullin e vet ndikoi qeuml teuml formohej
edhe UCcedilK-ja ngase ccedildo organizateuml ilegale neuml ish
Jugosllavi neuml programet e tyre peumlrveccedil zgjidhjes
paqeumlsore teuml ccedileumlshtjes shqiptare ato parashihnin edhe
zgjidhjen me lufteuml andaj dalja neuml skeneuml e UCcedilK-seuml nuk
ishte e rasteumlsishme dhe se ishte krahu meuml i natyrsheumlm i Leumlvizjes Kombeumltare neuml Kosoveuml qeuml nga viti 1945 Lufta e
Kosoveumls neumln udheumlheqjen e UCcedilK-seuml dhe ndihma e
madhe nga faktori ndeumlrkombeumltar qeuml solleumln lirineuml qeuml sot
popullata e Kosoveumls e geumlzon deumlshmon dhe provon se
ishte vepra meuml madhore e teuml gjitheuml atdhetareumlve qeuml u
angazhuan peumlr Pavareumlsineuml e saj duke mos kursyer as
jeteumln e tyre
Ky organizim i ri dhe kjo qasje e re politike e ushtarake
me koheuml kishte kaluar barrierat ideologjike dhe nuk e
shihte meuml veten pre teuml asnjeuml ideologjie Bile peumlr hir teuml
interesave meuml madhore kombeumltare gati teuml gjitheuml ish teuml burgosurit politikeuml neuml vitet e 89-99 me daljen nga burgu
kishin aderuar neuml radheumlt e LDK-seuml e parti teuml tjera teuml
formuara legalisht veteumlm e veteumlm qeuml teuml beumlnin unitetin
kombeumltar edhe meuml teuml fuqisheumlm Ka ndodhur edhe kjo se
meuml voneuml kur po ata iu bashkonin radheumlve teuml UCcedilK-seuml
paraprakisht deklaronin se nuk i takonin asnjeuml partie se
peumlr ta ekzistonte veteumlm UCcedilK-ja si faktor politik e
ushtarak i Kosoveumls
Veteumlm kur teuml studiohet mireuml thelleumlsisht e shkenceumlrisht
kjo periudheuml do teuml kuptohet meuml mireuml e meuml drejt e teumlreuml situata politike e ushtarake neuml teuml cileumln kaloi Kosova
Edhe pse kjo situateuml e reumlndeuml me kalimin e viteve do teuml
davaritej neuml Kosoveuml do teuml ndihej reumlndeuml pesha e
represionit teuml egeumlr serb por edhe meuml tej tek populli
shqiptareuml do teuml rritej besimi te SHBA-teuml e Evropa si
kodi meuml i pathyesheumlm peumlr lirineuml dhe sigurineuml globale
Bashkeumlsia ndeumlrkombeumltare shfaqet si forceuml rrezatuese peumlr
zgjidhjen e problemit teuml shqiptareumlve neuml ish-Jugosllavi
ngase ata (shqiptareumlt) pa dashjen e tyre kishin ngelur
larg saj Angazhimin e madh qeuml beumlneuml forcat kombeumltare
peumlr tu kthyer aty neuml Evropeuml nuk ishte i lehteuml ashtu siccedil ishte menduar neuml fillim teuml viteve teuml 90-ta Ajo madje
shpesh acaroi edhe kancelariteuml evroperendimore
Reumlndeumlsia e keumlsaj politike dhe e keumlsaj lufte meuml voneuml
kishte sheumlnuar ngritje graduale pozitive mund teuml thuhej
qeuml nga Rezoluta e Parlamentit Evropian (1989) e deri te
peumlrkrahja e Planit Gjitheumlpeumlrfshireumls teuml MartiAhtisarit41
Zgjidhja e ccedileumlshtjes seuml Kosoveumls e cila ishte edhe sfida e
fundit e madhe qeuml kishte mbetur neuml Ballkan pas
shpeumlrbeumlrjes seuml Jugosllaviseuml respektivisht beumlrja e
pavareumlsiseuml seuml Kosoveumls mbi bazeumln e Planit teuml Ahtisarit i
cili peumlrbeumln njeuml zgjidhje kompromisi eumlshteuml njeuml sproveuml peumlrfundimtare peumlr politikeumln e jashtme teuml Bashkimit
Evropian teuml SHBA-ve dhe e Bashkeumlsiseuml ndeumlrkombeumltare
neuml peumlrgjitheumlsi
41
Marti Ahtisari Plani gjitheumlpeumlrfshireumls Gazeta Koha ditore 3 shkurt
2007 Prishtineuml
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
35
Hazir Mehmeti Vjeneuml
Kisha Katolike Shqiptare vateumlr neuml sheumlrbim teuml njeriut dhe kombit
30 vjet nga krimi serb i helmimit teuml feumlmijeumlve shqiptareuml neuml Kosoveuml
Kisha Katolike Shqiptare vateumlr neuml sheumlrbim teuml njeriut dhe kombit Feumlmijeumlt e helmuar u trajtuan me zemeumlrgjereumlsi e
profesionalisht nga personeli kishtar Tani e 30 vjet meuml pareuml njeuml rifreskim kujtese Policia sekrete serbe placcedilkiteuml barnat
dhe keumlrceumlnon shenjteumlrit neuml sheumlrbim Neuml biseda informative Don Lush Gjergji Urdhri i policiseuml serbe teuml ndalohet
dheumlnia e ndihmave feumlmijeumlve teuml helmuar Kardinali kroat Franjo Kuharic ldquoMendojmeuml se sulmi ndaj Kisheumls Shqiptare neuml
Kosoveuml mbi gjitheuml eumlshteuml akt jo civilizues A eumlshteuml ndihma e dheumlneuml teuml seumlmureumlve teuml tjereuml krim
Viti 1990 neuml Kosoveuml do sheumlnohet si vit i disa ngjarjeve
teuml reumlnda neuml jeteumln e Kosoveumls mbi teuml gjitha peumlrjetimi i
dhuneumls seuml papareuml neuml shkolla Njeumlri nga aktet meuml
kriminale nga teuml gjitha aktet e dhuneumls neuml Kosoveuml ishte
helmimi i feumlmijeumlve shqiptareuml Neuml keumlto rrethana u vuneuml
neuml leumlvizje i teumlreuml populli Nga ajo koheuml do shkeumlpusim pak
rreshta peumlrkujtimi mbi aktivitetin e Kisheumls Katolike
Shqiptare me theks teuml veccedilanteuml neuml Ferizaj dhe Binccedileuml e
sheumlnuar neuml shtypin kroat Kisha Katolike Shqiptare ishte
pjeseuml e keumlsaj leumlvizje neuml mbrojtje dhe ndihmeuml teuml feumlmijeumlve
teuml helmuar nga pushtuesit serb Ajo ishe beumlreuml qendeumlr ku
trajtoheshin teuml helmuarit qendeumlr e furnizimit me bareumlra dhe material sanitar peumlr shumeuml qendra teuml Kosoveumls
Qendeumlr e mbledhjes seuml sheumlnimeve dhe fakteve mbi
helmimin e feumlmijeumlve Keumlto fakte do prezantohen neuml
mjete informimi simpoziume konferenca neuml
vazhdimeumlsi Kisha Katolike Shqiptare ishte shpresa e
ndihmeumls e strehimit ldquoSeuml pari meuml vrisni mua pastaj
veumlllezeumlrit e mi teuml strehuar keumlturdquo tha prifti patriot Porosi
shekullore ndaj veumlllaut Nga sheumlnimet e koheumls po japim
sekuenceuml nga diteumlt e para teuml helmimeve masive neuml
Ferizaj dhe Kosoveuml
Neuml pamundeumlsineuml e krijuar nga intervenimi i policiseuml serbe u beuml e veumlshtireuml deri e pamundur dheumlnia e
ndihmeumls feumlmijeumlve teuml helmuar neuml Ambulanten Rajonale
teuml Ferizajt Neuml keumlto rrethana duhej meuml shumeuml se kurreuml
veprimi organizativ qeuml feumlmijeumlt e helmuar me ccedildo kusht
teuml trajtohen Dr Paulina Lumezi neuml bashkeumlpunim me
kolegeumlt e saj dr Besim Hoxha dr Hajdin Ymeri dha
ideneuml peumlr ngritjen e njeuml ambulante improvizuese brenda
kisheumls Kjo ide u mbeumlshet edhe nga teuml tjereumlt dr Safet
Beqiri dr Xheladin Reqica dr Agim Bytyccedili drTefik
Idrizi drSkender Hyseni U bisedua Don Lush Gjergji
dhe personelin e Kisheumls Katolike Shqiptare duke pareuml nevojeuml teuml ngutshme peumlr ndihmeuml feumlmijeumlve shqiptareuml teuml
helmuar Seuml bashku me personelin sheumlndeteumlsor nga
Shteumlpia e Sheumlndetit neuml Ferizaj vendosin teuml improvizojneuml
ambulanceuml peumlr trajtim mjekeumlsor brenda hapeumlsireumls seuml
kisheumls Dihej se policia serbe pengonte trajtimin neuml
Ambulanten Rajonale e cila ishte e ngarkuar me
pacienteuml pengonte bartjen e teuml helmuarve deri aty dhe
qendra tjera mjekeumlsore jashteuml Ferizajt Kjo edhe
vendoset ku peumlrgjegjeumlse peumlr ambulanten brenda kisheumls
u caktua Motra Viktoria e cila do jeteuml neuml sheumlrbim teuml
vazhduesheumlm me peumlrkushtim Motra Viktoria seuml bashku
me dr Paulina Lumezin dhe dr Hajdin Ymeri mori pjeseuml neuml punimet e Simpoziumit neuml Zagreb i organizuar
me 9 qershor 1990 me temeuml nga helmimet neuml Kosoveuml
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
36
Neumln llupen e pushtuesi serb u vu aktiviteti neuml Kisheumln
Katolike Shqiptare sulmet e saj ishin teuml peumlrditshme dhe
shumeuml agresive nga e cila placcedilkiteumln teuml gjitha bareumlrat
maltretohen mjekeumlt sheumlrbyesit dhe teuml seumlmureumlt Kjo
gjendje u pasqyrua edhe neuml shtypin e koheumls Neuml biseda
informative ftohet edhe Don Lush Gjergji teuml cilin e
urdheumlrojneuml peumlr ndeumlrprerje teuml trajtimit teuml helmuarve neuml kisheuml
Shtypi kroat ldquoVecernji Listrdquo ldquoFokusrdquo ldquoGlas Koncilardquo
dhe gazeta tjera peumlrcillnin ngjarjet neuml Kosoveuml mes tyre
u dallua me regjistrimin dhe shkrimet drejtpeumlrdrejteuml nga
helmimet e feumlmijeumlve shqiptareuml neuml Kosoveuml gazeta ldquoGlas
Koncilardquo e cila ishte e lidhur me aktivisteuml humanisteuml
dhe sheumlrbimet humanitare preneuml Kisheumls Katolike
Shqiptare neuml Kosoveuml Shoqeumlriteuml shqiptare e kroate
bashkeumlrendonin aktivitet dhe ishin kundeumlr politikeumls
serbe lufteumlnxiteumlse neuml Kosoveuml Kisha Katolike Kroate
udheumlhiqej nga Kardinali Franjo Kuharic i cili kishte takime teuml vazhdueshme me veprimtareumlt shqiptareuml jo
veteumlm neuml Kroaci Dr Besnik Bardhi dhe rrethin e tij teuml
bashkeumlveprimtareumlve Ferhat Ymeri Sali Krasniqi Talat
Gjinolli Flora Brovina e shumeuml teuml tjereuml
Kroaci Deumlshmi peumlr helmimet neuml Kosoveuml
Murgesha nga Kroacia shkruan njeuml leteumlr peumlr gazeteumln
kroate ldquoGlas Koncilaldquo 6 maj 1990 ldquoPeumlr ccedildo diteuml na
sjellin nga disa teuml helmuar Spitali i kthen neuml shteumlpi
sepse qenka ldquomireumlldquo kurse atyre mundimi neuml lukth u
rikthehet peumlsojneuml ngeumlrccedile neuml keumlmbeuml veumlshtrimi i syve eumlshteuml si para frymarrjes seuml fundit Nuk mund teuml ecin
duhet teuml mbahen Para dy diteumlve njeuml vajzeuml e kaneuml
varrosur Duket se helmi ishte i hedhur para shteumlpiseuml
sepse teumlreuml familja ishte helmuar Veccedilse helmimi nuk
ndikon njeumlsoj te secili Neuml TV nuk e kaneuml treguar keumlteuml
Murgeshat tona japin ampula ldquobedoksin‟‟ dhe tableta
ldquonovalgetol‟‟ por keumlto na kaneuml mbaruar sepse peumlr
shkak teuml helmimit teuml madh janeuml harxhuar neuml barnatoret
e Ferizajit dhe Gjilanit Se si do daleuml kjo veteumlm zoti e
di Sa lot janeuml derdhur keumlto diteuml neuml rrethinat tonardquo
Viziteuml 25 vjet meuml pas
Kjo para se gjithash neuml Ferizaj dhe Binccedileuml ku sheumlrbenin
disa Motra nderi nga Kroacia me vite teuml tera neuml misionin
e tyre sheumlrbyes fetar e human Mes tyre Jela Gojevic
dhe Marjana Gojevic teuml cilat u dhaneuml ndihmeuml feumlmijeumlve
teuml helmuar shqiptareuml Neuml takimin toneuml pas tridhjeteuml
vjeteumlve Motra Jela Gojevic i kishte teuml freskeumlta peumlrjetimet
e saja nga skenat e dhembshme e teuml helmuarve qeuml
keumlrkonin ndihmeuml Ajo me modesti nuk deumlshironte teuml
lavdeumlrohet se ka beumlreuml diccedil teuml madhe ka beumlreuml detyreumln ndaj
zotit dhe njeriut ldquoPo ishte koheuml e reumlndeuml vinin feumlmijeuml teuml
seumlmureuml Ne iu ofronim ndihmeuml me ato mjete qeuml kishim
neuml shteumlpineuml toneuml teuml peumlrbashkeumlt kishim podrumin ku
mbanim materiale dhe kishim mundeumlsi teuml japim ndihmeuml Kishte diteuml qeuml vinin shumeuml nxeumlneumls nga Ferizaj Prizreni
dhe gjitheuml Kosova pasi nuk kishin mundeumlsi teuml keumlrkonin
ndihmeuml neuml objekte tjera Ndihmeuml teuml madhe dha Nue
Gjergji Ne nuk e dinim peumlr ccedilfareuml seumlmundje ishte fjala
por e shihnim se feumlmijeumlt ishin teuml seumlmureuml disa nga teuml
cileumlt reumlndeuml Meuml kujtohet se forcat policore serbe erdheumln
dhe grabiten teuml gjitha barnat dhe materialet qeuml duheshin
peumlr dheumlnie teuml ndihmeumls Kjo ndodhi dy hereuml (ldquo sve do
nul‟‟) Me dateuml 9 gusht 1990 ldquoGlas Koncila‟‟ shkruan
rreth sulmit teuml forcave serbe neuml Kisheumln Katolike
Shqiptare dhe grabitje e bareumlrave maltretimet e
personelit dhe teuml helmuarve
Ipeshkvi Nikeuml Prela keumlrkon intervenim neuml mbrojtje
teuml drejtave teuml njeriut
Ipeshkvi i Bashkiseuml Katolike Shqiptare neuml Kosoveuml
deumlrgon nga Ferizaji informateuml me 6 gusht 1990 teuml gjitha
qeverive teuml republikane krahinore dhe asaj federative
me rastin e incidentit teuml shkaktuar nga policia serbe
Agjentet e puneumlve teuml brendshme teuml peumlrcjell me njeumlsitet
speciale teuml armatosura teuml policiseuml me 4 gusht teuml keumltij
viti (1990) pa paralajmeumlruar dhe pa vendim peumlrkateumls
peumlrkundeumlr protesteumls seuml ashpeumlr teuml ipeshkeumlviseuml kontrollojneuml shteumlpineuml e zotit dhe kisheumln e Ferizajt dhe
banesat e motrave teuml nderit neuml Binqeuml neuml meumlngjes rreth
oreumls 0630 neuml teuml njeumljteumln koheuml grabisin bareumlrat e
barnatores seuml motrave teuml nderit gjegjeumlsisht bareumlra peumlr teuml
seumlmureumlt nga teuml gjitha besimet dhe kombeumlsia teuml cileumlt
vazhdimisht kaneuml ardhur teuml varfeumlrit apo neuml mungeseuml teuml
bareumlrave neuml barnatore I vetmi qeuml reagon me njeuml
deklarateuml ishte Kardinali kroat Franjo Kuhariq Ai i del
neuml mbrojtje Kisheumls Shqiptare neuml Kosoveuml i cili e quan akt
jo civilizues ldquoMendojmeuml se ky akt jo civilizues eumlshteuml
sulm mbi gjitheuml Kisheumln Shqiptare neuml Kosoveuml dhe mes tjerash pyet A eumlshteuml dheumlnia e ndihmeumls teuml seumlmureumlve
krim
Neuml takimet me sheumlrbyesit e asaj kohe na ndihmoi
gazetari e publicisti i njohur Rexhep Rifati Edhe vet
ishte i lidhur neuml aktivitetet qeuml zhvilloheshin neuml rrethanat
tejet teuml reumlnda Edhe familja e tij e kishte peumlsuar nga
helmi serb i hedhur Teuta vajza e Rifatit asokohe
nxeumlneumlse e fillores helmohet reumlndeuml bashkeuml me shoqet e
shokeumlt e saja me 5 prill 1990 Edhe sot e keumlsaj dite
deumlgjohet mbi pasojat qeuml laneuml helmimet krim serb i pa
ndeumlshkuar
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
37
Kultureuml
Mark Palnikaj Tiraneuml
Veumlshtrim kritik mbi vepreumln e Gjeccedilovit ldquoKanuni i Lek Dukagjinitrdquo
Peumlr vepreumln e Gjeccedilovit janeuml
mbajtur shumeuml simpoziume dhe
takime qysh nga vdekja tragjike e
tij neuml vitin 1929 madje peumlr
vepreumln e tij janeuml mbajtur takime
studimore edhe neuml teuml gjalleuml teuml tij
Gjeccedilovi gjateuml jeteumls seuml tij 55 vjeccedilare zhvilloi njeuml aktivitet
atdhetar por edhe shkencor duke
na leumlneuml njeuml trasheumlgimi teuml pasur neuml
fusha si arkeologjia etnografia
folklori etj duke mbledhur keumlngeuml
valle gojeumldheumlna mitologjike gjeuml
e gjeumlza fjaleuml teuml urta proverba dhe
materjale teuml tjera teuml cilat u botuan
neuml fillim teuml shekullit teuml kaluar neuml
revsteumln ldquoVisaret e Kombitrdquo Neuml
harkun kohor prej gjashteuml vitesh
nga viti 1904 deri neuml vitn 1910 ai botoi 5 vepra dhe peumlrkthime
Gjateuml regjimit komunist neuml
Shqipeumlri megjith lufteumln e madhe
qeuml u zhvillua kundeumlr feseuml dhe
veccedilanarisht ndaj klerit katolik
vepra e Gjeccedilovit u vlereumlsue duke i
njohur meriteumln e krijimit teuml
Arkeologjiseuml Shqiptare duke e
dekoruar me rastin e 50 vjetorit teuml
shpalljes seuml pavarsiseuml neuml vitin 1962 me Urdheumlrin ldquoPeumlr
Veprimtari Patriotikerdquo teuml klasit III
dhe duke botuar peumlr jeteumln dhe
veprimtarineuml e tij njeuml monografi
me titull ldquoShtjefeumln Gjeccedilovi Jeta
dhe Vepratrdquo e shkruar nga Ruzhdi
Mata shtypur neuml shtypshkronjeumln
ldquoMihal Durirdquo Tiraneuml 1982
Peumlrballeuml vepreumls kolosale atdhetare
dhe shkencore teuml Gjeccedilovit edhe
ai regjim u detyrue t‟i njifte shum nga meritat e tij Pushka e
Gjeccedilovit u vendos neuml Muzeun
Historik Kombeumltar neuml Tiraneuml
qysh neuml vitin 1970 Presidenti Rugova me dateumln 10 qershor 2003 e ka
dekoruar At Shtjefeumln Gjeccedilovin me ldquoMedaljen e Arteuml teuml Lidhjes seuml Prizrenitrdquo
Eumlshteuml detyra joneuml qeuml teuml identifikojmeuml dhe teuml nxjerrim neuml driteuml vepreumln e ploteuml teuml
keumltij kollosi teuml atdhetariseuml dhe teuml letrave shqipe dhe teuml sensibilizojmeuml organet
peumlrkateumlse shteteumlrore dhe politike neuml Shqipeumlri dhe neuml Kosoveuml peumlr teuml veumlneuml neuml
vendin qeuml meriton figureumln e keumltij patrioti teuml madh
Tema ime do teuml jeteuml e peumlrqeumlndruar nga njeuml keumlndveumlshtrim kritik por
njeumlkoheumlsisht edhe dashamireumls dhe jo denigrues peumlr vepreumln madhore ldquoKanuni i
Lek Dukagjinitrdquo qeuml e ka beumlreuml teuml pavdeksheumlm emrin e autorit teuml sajeuml
Edhe pse janeuml shkruar me qindra artikuj studimoreuml mbi keumlteuml vepeumlr duke e
etiketuar neuml forma nga meuml ekstremet nga cileumlsimi si njeuml kryevepeumlr deri neuml
mallkim teuml sajeuml si njeuml vepeumlr qeuml beumln teuml ekspozohen aneumlt meuml teuml erreumlta teuml realitetit
shqiptar vazhdojneuml akoma teuml shkruhen pa fund studime dhe referate peumlr teuml
Analizeumln meuml teuml sakteuml dhe teuml koncentruar teuml keumlsaj vepre e ka beumlreuml neuml hyrje teuml
botimit teuml pareuml teuml sajeuml korifeu i letrave shqipe Ateuml Gjergj Fishta
Neuml sesionin shkencor qeuml u mbajt neuml Zllakuqan me dateuml 25 korrik 2017 jam
paraqitur me njeuml temeuml me titull ldquoGjakmarrja neuml vepreumln e Shtjefeumln Gjeccedilovitrdquo
Aty kam folur me holleumlsi peumlr problemin e gjakmarrjes dhe trajtimin e keumltij fenomeni nga Kanuni i Lek Dukagjinit Tema eumlshteuml e botuar dhe mund teuml
gjeumlndet me lehteumlsi prandaj sot nuk do ta trajtoj aspak keumlteuml temeuml
Neuml vitin 1960 neuml revisteumln shkencore ldquoBuletin i Universitetit Shteteumlror teuml
Tiraneumlsrdquo Seria Shkencat Shoqeumlrore volumi II faqe 95 eumlshteuml botuar njeuml
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
38
studim mjaft serioz nga studjuesja
ruse J V Ivanova mbi vepreumln
ldquoKanuni i Lek Dukagjinitrdquo
Neuml vijim teuml studimit teuml saj kjo studjuese neuml faqen 96 peumlr teuml
kuptuar meuml mireuml vepreumln e
Gjeccedilovit ajo ka shtruar tre pyetje
Cileumls koheuml i peumlrkasin informatat
qeuml sjell ai neuml vepreumln e tij
Neuml ccedilfar trualli ka vepruar Kanuni
i Lek Dukagjinit
Neuml ccedilfareuml rrethanash konkrete
historike ka lindur Kanuni dhe neuml
cilat ambiente shoqeumlrore ka patur
fuqi
Teuml tria keumltyre pyetjeve ajo eumlshteuml
rrekur t‟u japeuml peumlrgjigje nga
keumlndveumlshtrimi i sajeuml qeuml peumlr hir teuml
seuml veumlrteteumls peumlr areumlsye teuml
rrethanave politiko shoqeumlrore teuml
koheumls nuk mund ti shmangej
krejteumlsisht ndikimit teuml ideologjiseuml
zyrtare teuml koheumls qeuml ishte regjimi
komunist
Neuml temeumln time do teuml peumlrpiqem edhe uneuml teuml jap versionin tim peumlr
keumlto tri pika pa kopjuar ideteuml ose
pikpamjet e keumlsaj studjueseje teuml
nderuar
Nga teuml dheumlnat e publikuara deri
sot pranohet qeuml sheumlnimet peumlr
kanunin e Lek Dukagjinit rreth
dy mijeuml faqe doreumlshkrime
Gjeccedilovi i mblodhi nga viti 1907
deri neuml vitin 1915 neuml famullineuml e Gomsiqes ku punoi rreth 8 vjet
Informatat qeuml sjell neuml keumlto
sheumlnime u peumlrkasin keumltyre viteve
dhe vendi ku keumlto rregulla
zbatoheshin ishin kryesisht
krahina rreth e rrotull famulliseuml seuml
tij dhe neuml Mirditeuml
Mbledhja por sidomos
kodifikimi i ndareuml neuml nene dhe
kapituj teuml veccedilanteuml eumlshteuml njeuml puneuml shkencore qeuml ka keumlrkuar shum
koheuml dhe mund nga autori dhe
eumlshteuml njeuml meriteuml e
jashteumlzakonshme e tij
Zonat ku zbatohej kanuni me
emrin Lek Dukagjini ishin
kryesisht zonat katolike neuml fiset e
Maleumlsiseuml seuml Madhe Nikaj
Meumlrturi Shala dhe Shoshi 12
bajrakeumlt e vegjeumll teuml Pultit Thaccedili
Berisha Maleumlsia e Lezheumls dhe bajrakeumlt e Mirditeumls
Autorja qeuml citova meuml sipeumlr shkruan se ky kanun zbatohej edhe neuml Krasniqe
Gash Bytyccedil Has Lumeuml dhe disa vende teuml tjera me popullsi teuml besimit musliman gjeuml qeuml nuk eumlshteuml e veumlrteteuml
Neuml zonat me popullsi teuml besimit musliman krahas kanunit ka vepruar edhe
sheriati qeuml ishte njeuml e drejteuml qeuml e praktikonte pushtuesi turk neuml shum zona
Madje edhe neuml zonat me popullsi teuml besimit katolik qeuml peumlrmendeumlm meuml sipeumlr
ky kanun nuk ka vepruar kudo njeumllloj por ka dallime teuml theksuara
Dera e Gjo Markut e kodifikuar neuml keumlteuml peumlrmbledhje teuml Gjeccedilovit i ka patur ato
privilegje veteumlm neuml bajrakeumlt e Mirditeumls por jo neuml zonat e tjera
Neuml zonat me popullsi teuml besimit teuml krishtereuml dhe musliman fqinje me Mirditeumln
ka vepruar njeuml tjeteumlr kanun i njohur si ldquoKanuni i Skeumlndeumlrbeutrdquo Ky u mblodh
dhe u kodifikue nga Imzot Frano Ilia dhe u botue nga Arqipeshkvia e Shkodreumls
neuml vitin 1993 Zona e Kurbinit ku vepronte ky kanun eumlshteuml shum e peumlrzier nga
ana gjinore me popullsineuml e fiseve teuml Mirditeumls
Edhe studjuesi Xhemal Meccedili ka botuar njeuml peumlrmbledhje mbi teuml drejteumln
zakonore me titull ldquoKanuni i Lek Dukagjinit Varjanti i Pukeumlsrdquo
Neuml fakt Gomsiqja ku e mori leumlndeumln kryesore Gjeccedilovi peumlr vepreumln e tij eumlshteuml
quajtur historikisht pjeseuml administrative e Pukeumls edhe pse eumlshteuml me popullsi teuml
peumlrzier teuml fiseve nga Puka dhe Mirdita
Neumlse marrim parasysh ndryshimet e keumlsaj teuml drejte zakonore qeuml vepron neuml fise
pak meuml teuml largeumlta nga Gomsiqja si Nikajt Meumlrturi Berisha Shala Shoshi
Shkreli Keumllmendi Hoti Gruda etj ateumlhereuml rezulton qeuml ky kanun nuk eumlshteuml i
njeumlllojteuml neuml zonat qeuml peumlrmendeumlm
Edhe Xhafer Martini dhe Shefqet Hoxha kaneuml mbledhur teuml drejteumln zakonore
peumlr Dibreumln dhe Lumeumln krahina relativisht afeumlr me zoneumln ku Gjeccedilovi mblodhi
materialet peumlr vepreumln e tij
Me keumlto qeuml shkruam meuml sipeumlr marrin peumlrgjigje dy pyetjet e para ndeumlrsa peumlr pyetjen e treteuml duhet teuml ndalemi edhe pak Kur e ka zanafilleumln Kanuni asnjeumlri
nuk mund ta thoteuml me kompetenceuml fjaleumln e tij sepse fatkeqeumlsisht janeuml dy
shkaqe kryesore qeuml nuk e mundeumlsojneuml hedhjen driteuml mbi keumlteuml pikeuml Seuml pari neuml
Shqipeumlri pushtuesi turk gjateuml koheumls qeuml e mbajti teuml pushtuar ka djegur dhe
shkateumlrruar ccedildo gjeuml teuml shkruar dhe seuml dyti vendi yneuml ka qeumlneuml i neumlnshtruar disa
pushtuesve si romakeumlt serbeumlt bullgareumlt dhe neuml fund edhe turqit
Secili pushtues neuml koheumln e sundimit teuml tij ka zbatuar dhe ju ka imponuar ligjet
e veta popullsiseuml seuml neumlnshtruar Janeuml teuml njohura ligjet e Kostandinit teuml Madh teuml
Justinianit Kodi i Dushanit dhe disa ligje teuml tjera teuml cilat neuml periudha kohe teuml
peumlrcaktuara janeuml zbatuar neuml popullsineuml shqiptare Po ashtu gjateuml sundimit
rreth 500 vjeccedilar teuml pushtuesit turk zbatimi i disa ligjeve teuml pushtuesit ka qeumlneuml detyrim Edhe e drejta kishtare e shkruar neuml disa kapituj teuml Bibleumls duhet teuml
pranojmeuml qeuml neuml popullsineuml e krishtereuml ka patur ndikimin e vet
Nuk jemi neuml gjendje peumlr teuml peumlrcaktuar me sakteumlsi ndikimin e secilit nga keumlto
ligje cili ka meuml shum ndikim neuml Kanunin e Lek Dukagjinit por sipas
mendimit toneuml secili nga keumlto ka pak a shum njeuml fareuml ndikimi mbi teuml
Mbas vitit 2000 studjuesja italjane Luccedilia Nadin dhe studjuesi shqiptar Peumlllumb
Xhufi kaneuml publikuar Statutet e Shkodreumls nga njeuml kopje doreumlshkrim e ruajtur
neuml Biliotekeumln e Muzeut Correr neuml qytetin e Venecies
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
39
Ky dokument me rreth njeumlqind
faqe eumlshteuml shkruar rreth vitit
1479 dhe ka njeuml reumlndeumlsi teuml
jashtzakonshme peumlr studimin e seuml drejteumls penale dhe zakonore neuml
truellin Arbeumlror dhe peumlr keumlteuml
eumlshteuml shkruar dhe diskutuar
shumeuml neuml Shqipeumlri dhe jashteuml
sajeuml por uneuml e peumlrmenda keumlteuml peumlr
faktin se neuml asnjeumlrin nga nenet e
keumltij Statuti nuk peumlrmendet
gjakmarrja
Shkodra ka qeumlneuml qyteti kryesor
peumlr rrethinat ku ka vepruar Kanuni i Lek Dukagjinit dhe ne
nuk jemi neuml gjendje teuml themi se sa
kaneuml patur ndikim statutet e
Shkodreumls neuml popullsineuml e
rrethinave teuml sajeuml Nuk jemi neuml
gjendje as teuml themi me siguri se
kur ka filluar teuml shfaqet fenomeni
i gjakmarrjes neuml formeumln qeuml kishte
kur shkroi Gjeccedilovi vepreumln e tij
Neuml vepreumln e Gjeccedilovit nuk thuhet
se kur ka filluar teuml shfaqet fenomeni i gjakmarrjes neuml
meumlnyreuml teuml frikeumlshme siccedil ishte neuml
vitet e fundit teuml pushtimit turk
Mbetet detyreuml pareumlsore e
sudjueve taneuml peumlr teuml beumlreuml
keumlrkimet e nevojshme neuml arkivat
e ndryshme kryesisht neuml ato teuml
Romeumls Venecies dhe
Dubrovnikut peumlr teuml pareuml se si ka
evoluar ndikimi i kanunit neuml zonat ku ai pati ndikim
Kanuni neuml secilin lloj ose variant
zbatohet brenda njeuml njeumlsie jo
shumeuml teuml madhe qeuml njifet me
emrin fis ose bajrak
Fise quhen grupime pak a shum
teuml meumldha banoreumlsh qeuml e kaneuml
prejardhjen nga njeuml i pareumllindur
dhe kaneuml teuml gjith lidhje gjaku
midis tyre Nuk ka qeumlneuml zakon teuml
beumlheshin martesa brenda fisit as kur ishin larg njeumlzet breza Neuml
kanun ishte e ndaluar martesa
brenda fisit ldquoedhe neuml 400 brezardquo
mjaft qeuml lidhja e gjakut teuml ishte e
njohur dhe e konfirmuar mireuml
Bajraku eumlshteuml njeuml njeumlsi teritoriale
me banoreuml qeuml ishin teuml lidhur neumln
njeuml flamur por jo
domosdoshmeumlrisht kishin lidhje
gjaku midis tyre
Neuml disa punime eumlshteuml shkruar se bajrakeumlt dhe bajraktarin i krijoi pushtuesi
turk Kjo nuk me duket shum e besueshme sepse asnjeuml shtet nuk mund teuml
krijojeuml as fshtra as qytete as fise por ai mund teuml beumljeuml ndarje administrative mbi
bazeumln e fshatrave qyteteve apo fiseve dhe teuml krijojeuml llojin e administrateumls qeuml e vlereumlson meuml teuml vyer Organizimin administrativ mbi bazeuml bajraqesh pushtuesi
turk e ka peumlrdorur meuml seuml pari neuml shekullin XVIII Ai u ka njohur pushtetin
bajraktareumlve ju ka dheumlneuml disa kompetenca dhe ju ka njohur disa privilegje
dhe ka lejuar qeverisjen jo sipas ligjeve teuml shtetit por sipas teuml drejteumls zakonore
E drejta zakonore peumlsonte rregullime dhe ndryshime sa hereuml banoreumlt e shikonin
teuml areumlsyeshme Ndryshimi beumlhej nga mbledhja e teuml gjith pjeseumltareumlve teuml fisit ose
bajrakut duke marreuml pjeseuml siccedil thuhej ldquoburr peumlr shpirdquo ccedilka neumlnkuptonte qeuml teuml
ishte i pranisheumlm neuml kuvend nga njeuml pjeseumltar mashkull nga ccedildo familje e
komunitetit Vendimet merreshin me shumiceuml absolute me votim teuml hapur Ato
ishin teuml detyrueshme peumlr zbatim nga teuml gjith komuniteti pa peumlrjashtim peumlrfshireuml edhe parineuml Seuml bashku me vendimet peumlrcaktoheshin edhe sanksionet
peumlr cilindo qeuml nuk zbatonte vendimet e miratuara Masat shteumlrnguese kaneuml
qeumlneuml shumeuml teuml rrepta dhe fillonin nga gjobat qeuml mund teuml ishin me para ose me
shtrimin e drekave ose darkave peumlr teuml gjith komunitetin dhunimi publik duke e
detyruar fajtorin teuml merrte njeuml gur teuml reumlndeuml dhe ta transportonte i veteumlm neuml njeuml
distanceuml qeuml ata e shikonin teuml arsyeshme deumlbimi peumlr tre vjet ose peumlrgjithmoneuml
nga vendbanimi dhe shkateumlrrimi i teuml gjitha pronave dhe djegia e shteumlpiseuml Neuml
raste ekstreme ishte vrasja e personit fajtor ose vrasja kolektive Vrasja
kolektive ishte kur fajtori beumlnte njeuml krim qeuml fyente reumlndeuml nderin dhe dinjitetin e
fisit Neuml keumlteuml rast fajtori lidhej dhe vendosej neuml njeuml shesh dhe vritej duke e
qeumllluar teuml gjith me armeuml
Veumlndimet qeuml merreshin ishin neuml shum raste specifike veteumlm peumlr njeuml fis ose
bajrak dhe neuml keumlteuml kuptim Kanuni i njeumlrit fis mund teuml mos ishte i njeumlllojteuml me
ateuml teuml fisit tjeteumlr Edhe neuml Kanunin e hartuar nga Gjeccedilovi neuml shtojceumln qeuml eumlshteuml
vendosur neuml fund beumlhet fjaleuml peumlr vendime teuml fiseve ose teuml djelmniseuml teuml cilat
janeuml marreuml neuml kushte teuml caktuara peumlr probleme teuml caktuara Ky eumlshteuml shembulli
ilustrues meuml i mireuml qeuml Kanuni nuk ishte i shkruar njeumlhereuml e peumlrgjithmoneuml por
ishte neuml peumlrpunim dhe ndryshim teuml vazhduesheumlm dhe nuk ishte kudo i njeumljteuml
Edhe pse janeuml shkruar shumeuml studime mbi teuml drejteumln zakonore shqiptare gjateuml
afeumlr 150 vjeteumlve teuml fundit jam i mendimit se ka akoma shumeuml hapeumlsira teuml
pastudjuara dhe ka veumlnd peumlr studime teuml tjera teuml bazuara neuml teuml dheumlna arkivore dhe jo nga mbledhja gojore neuml komunitetet ku zbatohet
Shkrimi i teuml drejteumls zakonore mbi bazeumln e intervistave dhe tregimeve nga
banoreumlt e komuniteteve pa u thelluar neuml literatureuml dhe neuml dokumenta arkivore
jep njeuml produkt qeuml leuml shumeuml peumlr teuml deumlsheumlruar neuml lidhje me cileumlsineuml dhe
sakteumlsineuml e tij Gjeccedilovi ka meriteumln qeuml ishte i pari qeuml beumlri mbledhjen dhe
kodifikimin e keumlsaj teuml drejte zakonore por jam i mendimit se ajo duhet
studjuar me sy kritik dhe teuml ploteumlsohet me teuml dheumlna teuml reja nga studjues
profesionisteuml dhe institucione prestigjioze shteteumlrore ose nga shoqeumlria civile
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
40
Nikeuml Gashaj Podgoriceuml
At Gjergj Fishta poet kombeumltar
At Gjergj Fishta
At Gjergj Fishta (1871-1940) eumlshteuml poeti kombeumltar
dramaturg prozator estet publicist pedagog klerik dhe
politikan Lindi meuml 23 tetor 1871 neuml fshatin Fishteuml teuml
Zadrimeumls neuml paralagje teuml Shkodreumls Ndoqi shkollat
franccedileskane neuml Troshan dhe Shkodeumlr Meuml 1886 kur
ishte 15 vjeccedil u deumlrgua nga franccedileskaneumlt neuml Bosnjeuml- neuml
Sutjeskeuml Livno dhe Kresheveuml ku studioi teologji
filozofi dhe gjuheuml teuml huaja sidomos latinishten
italishten dhe kroatishten Atje ra neuml kontakt me
shkrimtarin boshnjak Geumlga Martiq dhe me poetin kroat Silvije Strahimir Kranjccedileviq teuml cileumlt i zgjuan talentin
letrar Fishta u frymeumlzua edhe nga shkrimet e
shkrimtarit franccedileskan Andria Kaccediliq-Mioshiq poet dhe
publicist dalmat po ashtu edhe nga veprat e poetit kroat
Ivan Mazhuraniq Fishta njihte edhe krijimet letrare teuml
poetit malazez Petar Petroviq Njegosh etj
Meuml 1894 u shugurua prift dhe u pranua neuml urdhrin
franccedileskan Po ateuml vit u kthye neuml Shqipeumlri dhe filloi
puneumln si meumlsues neuml kolegjin franccedileskan neuml Troshan e
meuml pas si famullitar neuml fshatin Gomsiqe
Fishta u emrua neuml vitin 1902 drejtor i Gjimnazit
Franccedileskan neuml Shkodeumlr i cili qysh prej themelimit teuml tij
neuml vitin 1861 drejtohej nga teuml huajt Me ardhjen peumlr
drejtor Fishta neuml shkolleuml beumlri shtiemen e gjuheumls shqipe
si gjuheuml meumlsimi Pra zeumlvendeumlsoi italishten me shqipen
peumlr hereuml teuml pareuml si gjuheuml neuml shkolleuml Neumln drejtimin e tij
shkolla mori njeuml hov teuml ri Shkolla e Pateumlr Gjergjit ndash
keumlshtu e quajshin shkodraneumlt Ajo u beuml qendra e
atdhetarvet ku neuml mbreumlmje mbledhshin djelmoshat e
qytetit peumlr teuml marreuml keumlshilla e meumlsime nga goja e
Mjeshtrit t‟ideseuml kombeumltare Gjergj Fishteumls Praneuml keumlsaj
shkolleuml Fishta formoi dhe njeuml grup amatoreumlsh Teatri e
me keumlta ccedilfaqi hereuml mbas here copa teuml ndryshme teuml
peumlrpiluara prej tij neuml Salonin e vogeumll t‟oborrit teuml
Shkodreumls teuml cilin ai veteuml me shijen e veteuml teuml pashoqe e
ndreqte e mirsonte e pikturonte ndash mbasi duhet dijteuml- se
ishte edhe njeuml piktor i mireuml Keumlshtu pra populli i Shkodreumls pati fatin teuml kishte neuml gji teuml vet qysh prej vitit
1907 njeuml teateumlr ndash mund t‟a quajmeuml - kombeumltar
Keumlto ccedilfaqje gjithmoneuml me subjekt shqiptar ngjalleumln njeuml
entuziazeumlm neuml zemrat e teuml gjitheumlve dhe emeri i pateumlr
Gjergjit u beuml ylli i riniseuml U krijua njeuml brez i ri me shpirt
e me zemeumlr shqiptar fanatik i ccedileumlshtjes kombeumltare
Njeuml kontribut jashteumlzakonisht teuml madh Fishta e dha si
kryetar i Komisionit peumlr hartimin e alfabetit teuml gjuheumls
shqipe neuml Kongresin e Manastirit (Bitoli i soteumlm- Maqedonia e Veriut) meuml 1908
Zoteumlsia e Fishteumls si poet i cili ka leumlneuml emeumlr pothuaj neuml teuml
gjitha gjiniteuml dhe zhanret e krijimtariseuml letrare shprehet
sidomos neuml kryevepreumln ldquoLahta e Malciseumlrdquo neuml teuml
tridhjeteuml keumlngeumlt e seuml cileumls poetizohet historia e popullit
shqiptar nga Lidhja e Pizrenit 1878 e deri neuml pavareumlrsineuml
e Shqipeumlriseuml meuml 1912 Neuml keumlteuml vepeumlr Fishta keumlndon
lufteumln e popullit shqiptar peumlr pavareumlsi teuml zhvilluar neuml dy
drejtime kundeumlr Perandoriseuml Osmane neuml periudheumln e
shthurjes seuml saj dhe lufteumln kundeumlr coptimit teuml truallit
etnik shqiptar nga Mali i Zi dhe nga Serbia
Gati e teumlreuml leumlnda me teuml cileumln Fishta ndeumlrtoi keumlteuml vepeumlr
eumlshteuml nxjerrur nga jeta e pasuria shpirteumlrore e popullit
shqiptar (Martin Camaj) Kot mundohen Grekeumlt e soteumlm
ndash thonte Faik Konica ndash teuml gjejneuml neuml leteumlrsin e vet njeuml
vepeumlr meuml teuml ploteumlsueme se ldquoLahuteumlnrdquo
Reumlndeumlsia e madhe e Fishteumls eumlshteuml si sekretar i
peumlrgjithsheumlm i delegacionit shqiptar neuml Konferenceumln e
Paqeumls neuml Paris meuml 1919 -1920 Po ashtu neuml zgjedhjet e
qershorit teuml vitit 1921 Gjergj Fishta zgjedhet deputet i Shkodreumls dhe neumlnkryetar i Parlamentit teuml Shqipeumlriseuml
Prandaj eumlshteuml me reumlndeumlsi angazhimi i tij politik peumlr
peumlrfaqeumlsimin dhe artikulimin me dinjitet teuml interesave teuml
popullit dhe teuml shtetit shqiptar
Fishta ka meriteuml teuml madhe peumlr mbrojtjen cileumlsore teuml
interesave teuml shtetit shqiptar dhe teuml mbrojtjes seuml drejtave
njereumlzore teuml veumlllezeumlve shqiptar jashteuml kufijve teuml
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
41
Shqipeumlriseuml si pjeseumltar i delegacionit shqiptar neuml
konferencat ballkanike 1930 neuml Athineuml 1931 neuml
Stamboll 1932 neuml Bukuresht dhe meuml 1933 neuml Selanik
Kontributi i madh i Fishteumls eumlshteuml si bashkeuml themelues
dhe antar i Shoqeumlriseuml letrare ldquoBashkimirdquo neuml Shkodeumlr
meuml 1899 qeumlllimi i seuml cileumls ishte zgjimi kombeumltar i
popullit me aneuml botimesh neuml gjuheumln amtare
Neuml vitin 1923 shoqnija ldquoRozafatrdquo organizoi neuml Shkodeumlr
njeuml ekspoziteuml pikturash kombeumltare Neuml keumlteuml ekspoziteuml
Fishta paraqiti 24 copeuml piktura origjinale teuml tij teuml punura
me njeuml mjeshtri aq teuml madhe sa disa prej tyre u miratuan
nga Akademia e Vjeneumls
Fishta seuml bashku me patriotin Luigj Gurakuqin formuan
ldquoKomisin Letrarerdquo neuml Shkodeumlr meuml 1916 e cila kishte
peumlr qeumlllim me i veuml themelet e njeuml gjuhe teuml peumlrbashkeumlt
letrare teuml shqipes
Fishta duke iu mbajteuml gjithnjeuml parimit teuml vet themelor se
shtypi acircsht arma macirc e mireuml peumlr teuml peumlrhapeuml mendimet e
mjeti macirc i peumlrdorshmi peumlr t‟i ccedileleuml syt popullit themeloi
revisteumln letrare filozofike dhe diturore ldquoHylli i Driteumlsrdquo
meuml 1913 Po ashtu meuml 1916 themeloi dhe drejtoi
gazeteumln politike-letrare rdquoPosta e Shqypnisrdquo Peumlrveccedil
keumltyre peumlr njeuml koheuml teuml gjateuml drejtoi dhe revisteumln ldquoZacircni i Shna Ndoutrdquo
Fishta njihet si poeti meuml popullor i shqiptareumlve si poeti
meuml i peumlrzeumlmeumlrt i keumltij populli Ai ka qeneuml figura
emblematike e gjuheumls dhe kultureumls shqipe dhe apostulli i
Atdheut teuml vet Prandaj ai eumlshteuml nderi dhe krenaria e
shqiptariseuml Ai e meriton keumlteuml nderim dhe vlereumlsim
Eumlshteuml njeuml boteuml e teumlreuml qeuml e ka nderuar si teuml tilleuml qeuml e ka
cileumlsuar si poetin meuml teuml madh teuml kombit shqiptar
Poeziteuml e tij epike lirike e satirike jo veteumlm u njofteumln u studiuen dhe u ccedilmuan neuml teumlreuml boteumln shqiptare duke leumlneuml
vrageuml teuml pashlyeshme por jehuan edhe neuml boteumln letrare
teuml jashtme tue e beuml teuml njoftur emrin shqiptar ndeumlr rrethet
intelektuale teuml boteumls seuml qyteteumlruar
Gjergj Fishteumln e nderoi dhe ngriti bota shqiptare por
dhe bota e jashtme duke i dheumlneuml atij dekorata e tituj
nderimi E dekoroi Mbreti i Austro-Hungariseuml me
Ritterkreuz (1912) Papa Piu XXII me Medaljen e
Meritimit (1925) Parija e Peumlrgj e Urdhnit Franccedileskan
me titullin Lector Jubilatus (1929) mbreti i Turqiseuml me
dekorateumln Mearij klII (1912) dhe Greqia me dekorateumln Foenix (1931)
Fishta meuml 1939 u zgjedh aneumltar i rregullt i Akademiseuml
Italiane teuml Shkencave dhe Arteve Kryetari i keumlsaj
Akademi Luigj Federzoni neuml telegramin qeuml i deumlrgoi
Ernest Koliqit si Ministeumlr i Arsimit teuml Shqipeumlriseuml neuml
raseumln e vdekjes seuml poetit me 30 dhjetor teuml vitit 1940
ndeumlr teuml tjerat u shpreh bdquobdquoAkademia e tyre humbi njeuml
ndeumlr pjestareumlt e vet meuml teuml shkeumllqyesheumlm
Eqrem Ccedilabej thekson bdquobdquoVepra e Fishteumls i ka rreumlnjeumlt neuml tokeumln e neuml jeteumln popullore teuml Shqipeumlriseuml ajo nuk do
t‟ishte ccedilka eumlshteuml pa njohjen e thelleuml teuml vendit nga ana e
poetit dhe nuk mund teuml kuptohet pa njohur veumlndin dhe
njereumlzit e Shqipeumlriseuml Veccedilse ccedil‟i fali vendi poetit ky ia
peumlrligji neuml trajteuml teuml fisnikeumlruar teuml artit Sepse vepra e tij u beuml pasqyra besnike fytyra e kthjellteuml e gjitheuml veumlrteteumlsiseuml
etnike trimeumlriseuml seuml ashpeumlr burreumlriseuml luftarake krenariseuml
raciale qeuml ka mundur teuml ruaj gjer sot jeta shqiptare‟‟
Lazgush Poradeci thoteuml bdquobdquoFishta eumlshteuml shkeumlmb i tokeumls
dhe shkeumlmb i shpirtit shqiptar‟‟ Ndeumlrsa Karl Gurakuqi
u shpreh bdquobdquoShqipeumlrineuml e deshti aq fort sa qe gjaacutell e peumlr teuml
cileumln shkricircni krejt jeteumln e vet Shqipeumlnia qe ideali i tij
peumlr tecirc punoi peumlr tecirc vuajti e me emnin e saj neuml gojeuml dha
frymeumln e fundit‟‟ Peumlr tecirc pat keumlndua
Dersaacute trsquomuendem me ligjrue
E saacute gjall me frymrsquoun jam
Kurr Shqipni srsquokam me trsquoharrue
Edhe nrsquovorr me trsquo peumlrmendrsquo kam
Prandaj emri i tij do teuml duhej teuml shkruhej me germa teuml
arteuml neuml historineuml kombeumltare sepse ka qeneuml kolosi i
historiseuml dhe kultureumls kombeumltare shqiptare
Mireumlpo sikurse eumlshteuml e njohur Fishta neuml periudheumln e
sistemit komunist peumlr arsye politike dhe ideologjike u
ndalua meuml se dyzet vjet nga meumlsimi neuml shkolla e neuml universitete si dhe nga botimi dhe studimi neuml trojet
shqiptare Shqipeumlri Kosoveuml Maqedoni Mal i Zi e
Lugineuml e Presheveumls Kjo ndaleseuml beumlri qeuml disa gjenerata
teuml mos kishin mundeumlsi ta njohin keumlteuml figureuml teuml madhe teuml
kultureumls shqiptare
Pas reumlnjes seuml komunizmit neuml Shqipeumlri Fishta peumlrseumlri
keumlthehet neuml institucione arsimore kulturore dhe
shkencore peumlr t‟u meumlsuar dhe studiuar por jo dhe sa
duhet Megjithateuml ekziston nevoja peumlr njohjen meuml teuml
mireuml teuml gjeneratave teuml reja me vepreumln e reumlndeumlsishme letrare-artistike teuml tij si dhe me kontributin e madh teuml
peumlrgjithsheumlm teuml Fishteumls peumlr kultureumln dhe ccedileumlshtjen
kombeumltare shqiptare
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
42
Mr Engjeumlll I Berisha Gjakoveuml
Doli nga shtypi veumlllimi meuml i ri poetik i autorit Jeton Kelmendi ldquoNjeuml ardhje tjeteumlrrdquo
Edicioni IWA ldquoBOGDANIrdquo maj 2020
Njeuml veumlllim poetik sikur e ka neuml
unin e tij autori teuml manifestohet
neuml koheuml neuml perspektiveumln e
trajtimit teuml dukurive qeuml e rrethojneuml njeriun dhe ky
kompleksivitet artistik me vlereuml i
sillet neuml teumlreuml opusin e tij tashmeuml
njeuml legjitimitet i njohur i keumltij
autori Kur lexon keumlteuml autor me
theks teuml veccedilanteuml neuml librin e fundit
teuml tij ldquoNjeuml ardhje tjeteumlrrdquo sa me
ngulm eumlshteuml rezistenca ndaj
pushtimit teuml veumlrteteumls sikur meumlton
teuml thoteuml poeti shikoje neuml fytyreuml teuml
veumlrteteumln vetvetiu demaskohet sheumlmtia
Jeton Kelmendi tanimeuml ka
strukturim teuml tij poetik ka ngjizje
qeuml e dallon nga shumeuml krijues
duke qeneuml neuml koherenceuml me ccedildo
varg qeuml shkruhet diku neuml boteuml
pasi qeuml ai jeton bashkeuml me
poezineuml boteumlrore novative dhe
sikur teuml thuash me metaforeumln e
universalizmit i peumlrkthyer neuml
shumiceumln e gjuheumlve qeuml i flet njereumlzimi peumlr t‟u beumlreuml emri e
poezia e tij gjuheuml komunikuese
artistike e humane
Ndoneumlse poezia eumlshteuml mjet shumeuml
i mireuml peumlr ta shprehur dashurineuml
reagimin pse jo sugjerimin nuk e
di te kush meuml tepeumlr se te poeteumlt
shprehet organikisht dhimbja po
aq sa dashuria Kelmendi shkaqet
qeuml beumlhen subjekt dobeumlsie neuml shoqeumlri aty ku jetojmeuml cileumlsohen
si pasojeuml e mendjes duke mos e
zoteumlrua cileumlsineuml toneuml qeuml na e faleuml
natyra Dhe keumlteuml e reflekton gati
neuml teumlreuml librin me identitetin e tij
shpirteumlror duke shpeumlrthyer ndaj
sajimeve qeuml na veshen teuml vrazhda
dhe ai eumlshteuml keumlrkues qeuml nga
poezia e pareuml ldquoNuk dilet neuml njeuml koheuml tjeteumlrrdquo duke keumlrkuar njeuml tjeteumlr koheuml njeuml
tjeteumlr dereuml me shpreseumln Ccedilka e konverton besimin neuml pabesi Keumlteuml pyetje e beumln
shpesh autori neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml keumltij libri kur shoqeumlria mbahet neuml
grimca dikush humbeumls e dikush fitues
Kopertina e librit ldquoNjeuml ardhje tjeteumlrrdquo
Dinjiteti krijues e studiues i Visar Zhitit nxjerr mendimin se ky libeumlr ldquoEumlshteuml
njeuml arritje neuml urbanistikeumln e poeziseuml ldquoUrbanistikerdquo thoteuml Zhiti ngase - poezia e tij eumlshteuml qytetare ndjehet neuml shteumlpineuml e vet jo veteumlm neuml Prishtineuml e
Tiraneuml Shkup e Ulqin e meuml gjereuml neuml Ballkan por dhe neuml Bruksel ku Jetoni
edhe jeton e punon neuml njeuml pjeseuml teuml mireuml teuml koheumls po keumlshtu dhe neuml metropole teuml
tjereuml teuml Europeumls ku ai shpesh ftohet neuml festivalet ndeumlrkombeumltare teuml poeziseuml
Zhiti ka mendimin se ldquoVargjet e reja teuml Jeton Kelmendit japin njeuml dritheumlrimeuml
teuml brendshme teuml thelleuml Ato sintetizojneuml dramacitetin e lufteumls me dikotomineuml e
fajtorit dhe teuml pafajsiseuml duke i kundeumlrveneuml vdekjes lirineuml dhe neuml mes eumlshteuml
fjala biblike ldquopageumlzimrdquo Pikeumlrisht kjo mbart shpreseumln e ringjalljes emrin dhe
mbiemrin e veteuml jeteumls
Veumlmendjn ndja keumltij krijuesi e kaneuml neuml spiranca teuml ngulura thelleuml krijues nga teuml gjitha kontinentet dhe gjuheumlt boteumlrore qeuml japin mendime teuml publikuara dhe teuml
bazuara neuml vrojtimin e tyre Poeti italian Dante Maffia thoteuml se ldquoJeton
Kelmendi ka njeuml personalitet teuml pasur interesat e tij janeuml teuml shumeumlfishta dhe si
pasojeuml poezia e tij eumlshteuml e mbushur aq sa ndonjeumlhereuml ke peumlrshtypjen qeuml kemi
teuml beumljmeuml me magjineuml e njeuml kamionccediline me zjarr qeuml kalon fushat e rrugeumlt e
peumlrhap zjarr neuml teuml gjitha drejtimet Eumlshteuml mjaft bukur kur Jetoni prek
ezoterizmin pa u ngopur nga hijeshia e seuml pa parashikueshmes shumeuml bukur
kur vena e tij surreale gjen shifreumln e peumlrshtatshme peumlr teuml treguar pasteumlrtineuml e
fantaziseuml seuml tij dhe e vendos brenda qarqeve teuml shkurtra aderimet ideale
fermentet e shpirtit deumlshiratrdquo
Susana Roberts nga Argjentina ka mendim teuml prereuml se ldquoJeton Kelmendi eumlshteuml njeuml poet bashkeumlkohor Shqiptar shumeuml i njohur dhe prolifik neuml median letrare
dhe teuml shkruar neuml Evropeuml ndaj keumlteuml mendim peumlr teuml e bindur se vepra e ti eumlshteuml
kapitale peumlr poezineuml neuml peumlrgjitheumlsirdquo
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
43
Autori Jeton Kelmendi
Janeuml me dhjeteumlra konstatime e
mendime teuml shkrimtareumlve boteumlroreuml qeuml janeuml shprehur dhe
kaneuml beumlreuml hulumtime kritike peumlr
poezineuml e tij pasi qeuml edhe eumlshteuml i
prezantuar neuml aq shumeuml gjuheuml dhe
shtete me botime teuml veccedilanta e
vuluminoze
Disa mendime tjera qeuml janeuml
dedikuar opusit poetik teuml Jeton
Kelmendit
Prof Emeritus Erneso Kahan
Nobelist peumlr paqe 1985 ldquoKelmendi eumlshteuml neo-modernist
neuml struktureumln formale teuml keumltyre
poezive Ai iu jep atyre fuqi teuml
jashteumlzakonshme qeuml e godasin
ndeumlrgjegjen njereumlzore dhe
zgjerohet me peumlrseumlritje
metaforike dhe e beumln keumlteuml me njeuml
kapacitet mbreseumlleumlneumls peumlr sintezeuml
Poezia e tij duket e bukur dhe
pushtuese si ajo e poeteumlve
madheumlshtoreuml Emri i keumltij autori do teuml jeteuml midis poeteumlve meuml teuml
reumlndeumlsisheumlm teuml shekullit 21rdquo
Prof Dr Lee Kuei-shien
(Tajvan) Kandidat Nobel peumlr
leteumlrsi ldquoKrijimi i poeziseuml nga
poeti kosovar Jeton Kelmendi neuml
njeumlreumln aneuml ai ka peumlrjetuar
historineuml e trishtuar teuml vendit dhe
familjes seuml tij dhe neuml aneumln tjeteumlr
ai ka zhvilluar arritjet e tij
akademike teuml cilat e beumljneuml ateuml teuml afteuml teuml hulumtojeuml qenien e jeteumls teuml
ndjekeuml kuptimin e esenceumls seuml
dashuriseuml dhe teuml mendojeuml peumlr
vizionin e seuml ardhmesrdquo
Ion Deaconescu Rumani ldquoI ndodhur neuml pragun e maturitetit teuml tij artistik
Jeton Kelmendi e ka pasuruar poezineuml e Europeumls (aq egoiste dhe
globalizuese) me vargun e tij jashteumlzakonisht teuml gdhendur e teuml latuar (porsi
njeuml diamant i ccedilmuar) me meditimet e tij interogative peumlr destinin e njeriut dhe teuml planetit duke e aureoluar dashurineuml emocionin dhe teuml bukureumln qeuml gjendet
neuml ccedildonjeumlrin prej nesh neuml koheumln kur duhej teuml vijeuml poeti dhe trsquoi nxjerreuml neuml driteuml
neumlpeumlrmjet fjaleumlve teuml lindura madje nga mishi e gjaku i tijrdquo
Libri ldquo Njeuml ardhje tjeteumlrrdquo ka neumlnteumldhjeteuml e peseuml poezi qeuml janeuml shkruar viteve teuml
fundit jo larg por gjateuml udheumltimeve teuml tij duke peumlrshkruar edhe ato ngjarje me
data dhe vende ku janeuml zhvilluar Gjeografia poetike tij eumlshteuml e globit dhe e
universit njereumlzor duke e beumlreuml shumeuml humane Seuml fundi koha kur njereumlzimi u
gjend neuml heshtje varri me epidemiologjineuml e fundit neuml pandemi poetit nuk i
shpeumlton dhimbja e shprehur nda keumlsaj kanosje teuml rrezikshme
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
44
Bedri Tahiri Prishtineuml
Edhe njeuml monografi e thukeumlt peumlr meumlsimin shqip neuml Austri
ldquoGjithmoneuml e kam imagjinuar parajseumln si njeuml lloj bibliotekerdquo (J Borges)
Monografia 2 ldquoMeumlsimi shqip neuml Austrirdquo
Meumlsuesi dhe veprimtari i palodhur i ccedileumlshtjes kombeumltare Hazir Mehmeti
tashmeuml eumlshteuml beumlreuml emeumlr i njohur edhe neuml fusheumln e krijimtariseuml publicistike-
letrare e teuml kultureumls neuml peumlrgjitheumlsi Disa vite meumlsimdheumlneumls shembullor e
veprimtar i dalluar neuml Kosoveuml meumlsues e pedagog i zellsheumlm hartues tekstesh
e abetaresh peumlr nxeumlneumlsit shqiptareuml neuml Vjeneuml e meuml gjer neuml meumlrgateuml publicist
tregimtar peumlrcjelleumls besnik i teuml gjitha ngjarjeve kulturore teuml meumlrgimtareumlve
pasqyrues i shumeuml teuml arriturave arsimore e shkencore neuml Austri e gjetkeuml si
dhe gjurmues e hulumtues i historiseuml soneuml neuml qendrat boteumlrore
Dhe krahas teuml gjitha keumltyre aktiviteteve neuml shpirtin e tij entuziast peumlrhereuml
gjeti vend edhe muza e krijimtariseuml artistike hulumtuese duke e ngacmuar boteumln e tij teuml brendshme qeuml me peneuml teuml skalis monumente peumlrjeteumlsie neuml
fusheumln e publicistikeumls derisa e nxori neuml driteuml librin meuml teuml ri rdquoSTUDIUES
AUSTRIAKEuml E SHQIPTAREuml NEuml AUSTRI- neuml gjuheuml art dhe kultureumlrdquo Neuml
fakt ky libeumlr teuml cilin autori ia peumlrkushton vajzeumls seuml tij tashmeuml teuml ndjereuml
shkenceumltares seuml papeumlrseumlritshme Vloreuml Mehmetit- Teumlrshani vjen si
vazhdimeumlsi e monografiseuml ldquoMeumlsimi shqip neuml Austrirdquo neuml teuml cileumln autori pati
peumlrfshireuml puneumln sistematike njeumlzet e peseuml vjeccedilare (1987-2012)
Pa kaluar as gjysmeuml viti nga ky autor i zellsheumlm e hulumtues i palodhsheumlm
na vjen dhurata tjeteumlr mjaft e ccedilmuar libri ldquoMEumlSIMI SHQIP NEuml AUSTRIrdquo-
Monografi II (2013-2018)
Ai sikur e ka ndjereuml keumlteuml si njeuml obligim ngase bdquobdquoVjena ishte qendeumlr ku laneuml
gjurmeuml shumeuml figura arti e shkence qeuml ishin me origjineuml shqiptare apo teuml tjereuml
qeuml u moreumln me historineuml kultureumln e gjuheumlsineuml shqiptare Deri meuml tani pak i
eumlshteuml kushtuar reumlndeumlsi keumltyre andaj ne dimeuml pak peumlr ta dhe veprat e tyre Neuml
peumlrgjitheumlsi na mungon tradita e shkrimeve Kjo beumlri qeuml teuml dihet pak mbi
aktivitet rreth meumlsimit dhe atyre kulturore neuml rrethet e gjeumlra teuml vendoreumlve
dhe veteuml shqiptareumlve Akoma kemi
pak shkrime rreth meumlsimit teuml gjuheumls
shqipe aktiviteteve kulturore dhe
historiseuml shqiptare neuml Austri Forma
meuml e mireuml qeuml neseumlr teuml dihet diccedilka
nga e sotmja eumlshteuml shkrimi Edhe
keumlteuml libeumlr e kuptoj si teuml tilleuml njeuml
gjurmeuml e sotme peumlr neseumlr peumlr gjeneratat qeuml do vijneumlrdquo- shprehet
veteuml autori
Libri ldquoMEumlSIMI SHQIP NEuml
AUSTRIndash Monografi II (2013-
2018)rdquo peumlrfshineuml njeuml periudheuml
kohore peseumlvjeccedilare mbushur
peumlrplot me ngjarje e aktivitete
kulturore andaj autori i
veumlmendsheumlm e me peumlrvojeuml peumlr ta
beumlreuml sa meuml atraktiv dhe teuml kapsheumlm
peumlr lexuesit kureshtareuml gjitheuml leumlndeumln e begateuml e ka konceptuar neuml
keumlta kapituj
-Shkollimi i shqiptareumlve neuml Austri
pas shpalljes seuml Pavareumlsiseuml seuml
Shqipeumlriseuml
-Marreumldheumlniet mes dy kombeve neuml
arsim
-Teuml dheumlna peumlr numrin e nxeumlneumlsve
oreumlve meumlsimore dhe teuml
meumlsimdheumlneumlsve
-Tekstet dhe materialet meumlsimore -Seminaret e meumlsuesve nga
Diaspora neuml atdhe
-Seminaret neuml Austri dhe neuml vendet
e rajonit
-Kuizet e dituriseuml
-Aktivitete teuml veccedilanta
-Aktivitete kulturore
-Aktivitete sportive
-Meumlsues e meumlsuese
-Ekskursione neuml vendlindje dhe
-Integrime e takime
Pra duke sheumltitur kujdessheumlm
neumlpeumlr kapitujt e librit ldquoMEumlSIMI
SHQIP NEuml AUSTRIndash Monografi II
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
45
(2013-2018)rdquo shohim se autori me njeuml pedanteri teuml pashoqe ka arritur teuml na
i prezantojeuml deri neuml holleumlsi veprimtariteuml kulturore botuese arsimore teuml
shoqatave klubeve e organizimeve teuml ndryshme neuml Austri Keumltu meumlsojmeuml
peumlr raportet e mira dhe shkeumlmbimet e peumlrvojave midis Ministrive Arsimore teuml Austriseuml dhe teuml Kosoveumls peumlr botimet e teksteve meumlsimore neuml teuml dy gjuheumlt
peumlr seminaret e ndryshme organizuar anekeumlnd trojeve shqiptare e neuml Austri e
neuml vende teuml tjera si dhe peumlr kuizet e shumta teuml dituriseuml teuml mbajtura brenda
viteve 2013-1018
Portretizimi i njeumlzet meumlsimdheumlneumlsve (meumlsuese e meumlsues) teuml dalluar shqiptareuml
neuml Austri jepet neuml kapitullin e njeumlmbeumldhjeteuml duke vazhduar meuml pastaj me
kapitujt ku pasqyrohen aktivitete teuml larmishme me pesheuml kombeumltare si
sheumlnimi i datave teuml reumlndeumlsishme historike Diteumls seuml Flamurit dhe Diteumls seuml
Pavareumlsiseuml seuml Kosoveumls aktiviteteve sportive teuml nxeumlneumlsve neuml Austri
peumlrurimeve teuml librave teuml ndrysheumlm ekskursioneve neumlpeumlr Trojet shqiptare takimeve teuml ndryshme e kuvendeve zgjedhore
Edhe kapitulli i fundit Integrime dhe takime del shumeuml interesant dhe
teumlrheqeumls Autori neuml meumlnyreuml telegrafike shkurt e qarteuml paraqet takimet qeuml ka
pasur me personalitete teuml veccedilanta si me Ministren e Arsmit teuml Austriseuml znj
Dr Elisabeth Gehrer ambasadorin Albert Rohan me pinjolleumlt e Habzbureumlve
Sandor e Margarete Habzburg drejtuesen e meumlsimit teuml gjuheumlve teuml huaja neuml
Austri mag Elfie Fleck ambasadorin e Shqipeumlriseuml neuml Vjeneuml Vili
Minarollin historianin Neol Malcolm Zonjeumln Vahide Hoxha piktorin
shqiptar Gazmend Freitag meumlsuesin veteran nga Dibra Petrit Marku
zeumlvendeumlskryetaren e Parlamnetit Evropian znj Ulrike Lunacek Anton Nikeuml
Berisha Prof Ismail Ccedileta Prof dr Johan Gunther prof dr Paul Smit lufteumltarin e liriseuml Muharrem Mehmetaj peumlrjetuesit e Mauthuzenit
amerikaneumlt Jeam Blackman dhe Pal Friedmann
Dhe e gjitheuml kjo puneuml do teuml dilte e zbehteuml fare po mos teuml shfryteumlzoheshin
edhe foto teuml ndryshme teuml cilat autori Hazir Mehmeti i ka peumlr zemeumlr Neumlse
gjithmoneuml eumlshteuml theumlneuml Njeuml foto flet sa njeumlmijeuml fjaleuml ateumlhereuml del se libri
ldquoMEumlSIMI SHQIP NEuml AUSTRIndash Monografi II (2013-2018)rdquo paskeumlsh vlereuml
teuml madhe njoheumlse informative edukative dhe meumlsimore
Neuml peumlrmbyllje autorit i deumlshirojmeuml sheumlndet e suksese teuml meumltejme neuml fusheumln e
krijimtariseuml e librit mireumlpritje nga lexuesit dhe bibliotekat tona
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
46
Prof Dr Zymer U Neziri Prishtineuml
Ndihmeseuml me reumlndeumlsi peumlr etnokultureumln e Hotit teuml Maleumlsiseuml seuml Madhe
Libri Shoqeumlria kulturore-artistike ldquoRapshardquo Drume Hot Maleumlsi e Madhe dyzet vjet teuml veprimtariseuml kryeredaktor dhe
peumlrgatitja peumlr shtyp prof dr Zymer Ujkan Neziri Tuz 2018 438 f
Libri Shoqeumlria kulturore - artistike ldquoRapshardquo Drume
Hot Maleumlsi e Madhe dyzet vjet teuml veprimtariseuml hapet
me Paratheumlnien e hartuar me shumeuml kujdes dhe me teuml
dheumlna teuml shumta nga Preumlleuml N Junccedilaj me titull ldquoDyzet
vjet teuml veprimtariseuml seuml shoqeumlriseuml kulturore-artistike
ldquoRapshardquo e Drumes seuml Hotit teuml Maleumlsiseuml seuml Madherdquo Neuml
vijim eumlshteuml Hyrja ldquoDeumlshmi peumlr dyzet vjet teuml
veprimtariseuml seuml shoqeumlriseuml kulturore-artistike ldquoRapshardquo e Drumes seuml Hotit teuml Maleumlsiseuml seuml Madhe‟‟
Foto nga aktivtetet e shoqateumls ldquoRapshardquo
Pjesa e pareuml e librit peumlrbeumlhet nga punimet studimore teuml
shkruara posaccedileumlrisht peumlr keumlteuml peumlrvjetor nga autoreuml teuml
njohur neuml disa fusha teuml albanologjiseuml gjuheumlsi folklori-
stikeuml etnologji etnomuzikologji dhe etnokoreografi
Pjesa e dyteuml e librit Aktivitete ka teuml dheumlnat kryesore teuml
puneumls gjateuml dyzet vjeteumlve teuml keumlsaj shoqeumlrie kulturore ndash
artistike pjeseumlmarrje neuml festivale teuml folklorit organizimi
i festivaleve teuml foklorit pjeseumlmarrje neuml manifestime
kulturore dhe organizime teuml manifestimeve kulturore Neuml pjeseumln e treteuml janeuml teuml renditura keumlngeumlt e keumlnduara
gjateuml dyzet vjeteumlve neuml SHKA ldquoRapsha‟‟ teuml lekturuara
me kujdes nga mr sc Marjan Lulgjuraj qeuml po ashtu
kaneuml reumlndeumlsi shumeuml teuml madhe peumlr trasheumlgimineuml toneuml
kulturore neuml fusheumln e lirikeumls dhe teuml epikeumls gojore teuml
Maleumlsiseuml seuml Madhe Neuml pjeseumln e kateumlrt janeuml renditur
vendimet reagimet mireumlnjohjet ccedilmimet dhe shkrimet e
gazetave Pasojneuml Pastheumlnia Regjistri i emrave teuml njereuml-
zve dhe Regjistri i emrave teuml vendeve
Pjesa e punimeve studimore fillon me fusheumln e gjuheumlsiseuml ku prin akad i asoc prof dr Gjovalin
Shkurtaj me punimin studimor shumeuml me interes ldquoE
folmja e Hotit dhe vlerat e saj dialektologjike e
etnolinguistikerdquo ku konstaton se teuml dheumlnat nxjerrin neuml
pah afrineuml shumeuml teuml madhe qeuml kaneuml teuml folmet e Maleumlsiseuml
seuml Madhe njeumlra me tjetreumln sa mund teuml flitet si peumlr njeuml teuml
folme teuml vetme me disa dallime e luhatje Teuml folmet e
Maleumlsiseuml seuml Madhe sipas tij dallohen prerazi nga teuml
folmet e tjera teuml grupit veripereumlndimor dhe teuml mbareuml gegeumlrishtes edhe peumlr arsye teuml ruajtjes seuml togjeve uo dhe
ua peumlr fjaleumlformim e leksik dhe peumlr raste teuml rralla teuml
rotacizmit kurse neuml teuml folmen e Hotit dallohen edhe
formimet e emrave farefisnoreuml teuml shkalleumls seuml treteuml
zanafillore togfjaleumlsha teuml qeumlndruesheumlm e frazeolo-
gjizma Nga fusha e folkloristikeumls prof dr Zymer
Ujkan Neziri paraqitet me punimin studimor ldquoEposi i
Kreshnikeumlve neuml fillim teuml shekullit XXI Maleumlsia e
Madhe me qendeumlr neuml Tuzrdquo ku neuml kuadeumlr teuml projektit
ballkanik E5 peumlr UNESCO (15 veumlllime) trajton
veumlllimin me keumlngeuml nga kjo aneuml teuml hulumtuara teuml sheumlnuara dhe teuml incizuara neuml vitet 2012-2014 Lahuta
(lavda) keumltu ende peumlrdoret si neuml koheumln e mbledheumlsit teuml
pareuml Nikolleuml Ivanaj (1905) ku kreshnikeumlt vazhdojneuml seuml
jetuari edhe neuml shek XXI Legjendariteti fantastikja
mitikja rreumlfimi i gjateuml epik Ora e Zana ende e mbajneuml
themelin e keumltyre keumlngeumlve Shquhen edhe formulat
figuracioni poetik pamjet poetike portretet e heronjve
dialogu dyluftimet tiparet etike e morale kodeksi i
nderit leksiku vendor etj
Nga fusha e folkloristikeumls edhe dr sc Ismail Doda
paraqitet me punimin studimor ldquoKeumlngeumlt kreshnike dhe baladat e rinjohjes neuml Hot Maleumlsi Madherdquo Gjateuml hu-
lumtimeve meuml 1988 neuml Drume teuml Epeumlrme ka mbledhur
dhe ka incizuar edhe dy keumlngeuml peumlr Mujon e Halilin dhe
dy balada qeuml trajtohen neuml keumlteuml punim realizimi i deumlshi-
rave dhe i planeve teuml personazheve beumlmat e tyre
mbajtja e beseumls fuqia shpreheumlse gjuheumlsore folklorike
dhe estetike e vargjeve interpretimi roli i kalit e
martesat me rreumlmbim Aga Imeri e rinjohja me gruan e
pareuml pas kthimit nga Spanja neuml Ulqin etj Autori veuml neuml
pah edhe risiteuml elementet e veccedilanta dhe teuml peumlrgjithshme
teuml keumlngeumlve neuml kuadrin gjitheumlkombeumltar dhe meuml gjereuml
Studiuesja prof dr Afeumlrdita Onuzi nga fusha e
etnologjiseuml paraqitet me punimin studimor ldquoXhubleta
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
47
shqiptare neumlpeumlr shekujrdquo Qeuml neuml fillim konstaton se
ndoshta asnjeuml veshje shqiptare nuk eumlshteuml konsideruar aq
simbolike sa ajo me xhubleteuml e peumlrdorur nga grateuml e
zoneumls alpine teuml Shqipeumlriseuml Veriore Veccediloriteuml e keumlsaj veshjeje kaneuml teumlrhequr veumlmendjen e shumeuml studiuesve
E veccedilanta qeumlndron kryesisht neuml prerjen e saj Mbi teuml
gjitha veshja me xhubleteuml ka njeuml sistem dekorativ
shumeuml teuml rralleuml ashtu si edhe repertori i motiveve por
simbolika e tyre fatkeqeumlsisht ende nuk eumlshteuml
transkriptuar pohon ajo dhe peumlrfundon se veshjet neuml
terakota janeuml me pamje fundi neuml formeuml keumlmbane (si e
xhubleteumls seuml maleumlsive shqiptare) teuml njohura qeuml neuml mijeuml-
vjeccedilarin e dyteuml para Krishtit
Dr sc Rovena Vata paraqitet me punimin studimor ldquoFrymimi shqip i kulteve i dokeve i zakoneve dhe i
simboleve kombeumltare neuml Hotrdquo Krahina e Hotit teuml
Maleumlsiseuml seuml Madhe eumlshteuml dalluar peumlr traditeuml kombeumltare
dhe kjo traditeuml vazhdon edhe sot e keumlsaj dite neuml ruajtjen
dhe neuml kultivimin e saj neuml ceremoniteuml e lindjes teuml
dasmeumls apo teuml vdekjes thoteuml ajo Kultet doket e zakonet
edhe neuml keumlteuml krahineuml ruhen si shtreseumlzime kulturore
peumlrgjateuml shekujve peumlrfundon ajo duke shtuar se tradita
eumlshteuml tregues i karakteristikave sociale dhe individuale
teuml njeriut teuml shijeve teuml tij estetike teuml karakterit teuml
mosheumls teuml gjiniseuml dhe teuml etniseuml edhe neuml Hot dhe neuml Ma-
leumlsineuml e Madhe
Nga etnomuzikologjia kemi punimin e ma sc Esat
Ruka ldquoVeumlshtrim etnomuzikor i repertorit neuml festivalet
folklorike teuml SHKA-seuml ldquoRapshardquo - Hot Maleumlsi e
Madhe Disa mendime rreth organizimit teuml festivaleve
folklorike kombeumltarerdquo ku flet peumlr organizimin e
festivaleve folklorike dhe konstaton se neuml rreth 80 teuml
programeve teuml tyre teuml performuara neuml skeneuml tingeumlllojneuml
jonet muzikore Por nga peumlrvoja joneuml organizative dhe
skenike thoteuml ai analizat dhe vlereumlsimet
etnomuzikologjike dhe etnoorganologjike janeuml teuml pakta Neuml keumlto veprimtari teuml dimensioneve teuml meumldha eumlshteuml e
nevojshme prania e specialisteumlve e eksperteumlve
folkloristeuml etnologeuml etnomuzikologeuml e koreologeuml dhe
kontributi i tyre analitik peumlrfundon autori
Nga etnokoreografia ma sc Dilaver Kryeziu paraqet
punimin ldquoSHKA ldquoRapshardquo e Hotit teuml Maleumlsiseuml seuml
Madhe organizuese e festivalit teuml madh folklorik neuml
Vitojeuml keumlngeumlt dhe vallet - epika dhe lirikardquo Krahina e
Maleumlsiseuml seuml Madhe ndryshon nga teuml gjitha krahinat
shqiptare sepse mbizoteumlron epika thoteuml ai Ndeumlr
pasuriteuml meuml teuml meumldha teuml keumlsaj zone konsiderohen teuml jeneuml keumlngeumlt dhe vallet maleumlsorccedile me epikeumln dhe me lirikeumln e
tyre sidomos vallet njeumlshe dhe dyshe Interpretimi
larushia kostumografike unike (xhubleta) indentifikojneuml
folklorin e Maleumlsiseuml seuml Madhe SHKA ldquoRapshardquo eumlshteuml
organizuese e festivalit teuml madh folklorik neuml Vitojeuml ku
keumlto vlera teuml meumldha etnolkuture pasqyrohet qeuml dyzet
vjet Haziz Hodaj kryetar i SHKA ldquoMaleumlsorirdquo shkruan
artikullin ldquoBinjakeumlzimi Veumlllazeumlrimi U bashkuam peumlr
t‟mos u ndareuml kurreumlrdquo duke theksuar qeuml neuml fillim se nga
viti 2002 SHKA-seuml ldquoMaleumlsorirdquo Gjonaj Has ka njeuml
moteumlr neuml Maleumlsineuml e Madhe ndash SHKA- neuml ldquoRapshardquo e Drumes seuml Hotit Sot gati dy dekada pas asaj kohe
thoteuml ai eumlshteuml i freskeumlt momenti i paraqitjes neuml skeneumln e
festivalit ldquoHasi jehon 2001rdquo teuml SHKA - seuml ldquoRapshardquo nga
Drumja e Hotit Ishte veumlllazeumlror jeteumlsimi i keumlsaj aspirate
peumlr binjakeumlzimin Propozimi u beuml neuml Gjonaj ndeumlrsa u konkretizua neuml Vitojeuml neuml gusht teuml vitit 2002 ateumlhereuml kur
ldquoRapshardquo organizoi festivalin e pareuml me SHKA-teuml shqi-
ptare aktive teuml Malit teuml Zi
Neuml vijim Agron Dizdari shkruan artikullin ldquoPeumlr miqteuml e
mi neuml SHKA ldquoRapshardquo Peumlr brezat neuml vazhdimeumlsirdquo dhe
fillon me mendimin se vallet e bukura epike dhe lirike
neuml ldquoRapsheumlrdquo janeuml punuar me mjeshteumlri qeuml teuml spikaseuml e
bukura e fuqishmja delikatesa harmonia burreumlria
dashuria pra shpirti i maleumlsorit ldquoRapshardquo i ka
kushtuar veumlmendje edhe instrumentisteumlve qeuml shoqeumlrojneuml keumlngeumlt e trimave dhe teuml burreumlreshave me tematikeuml nga e
kaluara e lavdishme dhe shqeteumlsimet e sotme Ideali dhe
ndjenja kombeumltare janeuml lajtmotivi kryesor i aktiviteteve
teuml tyre Kostumet popullore janeuml ruajtur me fanatizeumlm
Sa do teuml deumlshiroja qeuml puneumln e palodhur teuml keumlsaj shoqate
teuml nderohej me titullin ldquoNderi i Kombitrdquo peumlrfundon
autori
Ma sc Anton Lajccedilaj vjen me artikullin ldquoRoli i
meumlrgimtareumlve me banim neuml SHBA neuml peumlrkrahje teuml
SHKA-seuml ldquoRapshardquo Shumeuml shqiptareuml nga Maleumlsia e
Madhe me qendeumlr neuml Tuz moreumln rrugeumln e gurbetit shkruan ai Neuml mesin e tyre ishin edhe bashkeuml-
themeluesit e shoqateumls ldquoRapshardquo qeuml asnjeumlhereuml nuk e
harruan Ajo peumlr shumeuml rapshjaneuml ka qeneuml njeuml ideal
Meumlrgata neuml SHBA ishte mbeumlshteteumlsja e saj kryesore
financiare peumlr 40 vjet Meumlrgata rregulloi ldquoSkeneumls
verorerdquo neuml Vitojeuml meuml 2003 Meuml 2008 vazhdon ai
formuam ldquoFondin Humanitar Rapshardquo neuml Detroit kurse
meuml 2010 u formua edhe SHKA ldquoRapshardquo neuml meumlrgim neuml
kuadeumlr teuml Fondit me ish ndash aneumltareuml teuml ldquoRapsheumlsrdquo dhe me
pasardheumls rapshjaneuml teuml lindur dhe rritur neuml Amerikeuml
Pjesa vijuese e librit e peumlrgatitur me shumeuml zell e
vullnet teuml madh nga Preumlleuml Junccedilaj qeuml ka teuml dheumlna peumlr
dyzet vjet aktivitete teuml ldquoRapsheumlsrdquo eumlshteuml shumeuml e reumlndeuml-
sishme por edhe beumln teuml jeteuml model peumlr historikun e
shoqeumlrive teuml tjera kulturore - artistike Libri mbyllet me
ldquoPastheumlnierdquo dhe me regjistrin e emrave teuml njereumlzve e teuml
vendeve puneuml me shumeuml vlereuml nga Avdi Gashi dhe
Valon Fetahu Tekstet e librit janeuml shqyrtuar me shumeuml
peumlrkushtim nga Keumlshilli Botues po edhe nga recensuesit
e redaktoreumlt akad prof Zeqirja Ballata dr sc Ardian
Ahmedaja prof asoc dr Bashkim Lajccedili prof dr
Afeumlrdita Onuzi prof dr Zeqirja Neziri prof as dr Albin Sadiku mr sc Esat Ruka Kjo vepeumlr eumlshteuml
peumlrgatitur peumlr shtyp sipas standardeve teknike-shkenco-
re punimet studimore kaneuml shkurtore (abstrakte) fjaleuml
ccedileleumlsa peumlrfundim rezyme neuml gjuheumln angleze dhe
bibliografi Madje edhe artikujt kaneuml rezyme neuml gjuheumln
angleze peumlr hir teuml lexuesve teuml shumteuml neuml Evropeuml e neuml
SHBA Edhe fotografiteuml sjellin deumlshmi me shumeuml pesheuml
dhe e ploteumlsojneuml e e zbukurojneuml librin Shoqata
kulturore-artistike ldquoRapshardquo Drume Hot Maleumlsi e
Madhe 40 vjet teuml veprimtariseuml qeuml beumln teuml konsiderohet
ndihmeseuml me shumeuml reumlndeumlsi peumlr etnokultureumln shqiptare teuml Maleumlsiseuml seuml Madhe
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
48
Mimoza Hasani-Pllana Prishtineuml Kosoveuml
Poezia e re shqipe e migracionit
(fundshekulli XXndashfillimshekulli XXI)
Poezia e migracionit e publikuar neuml dekadat qeuml mbylleumln
dhe hapeumln shekujt XXdhe XXI eumlshteuml vazhdimeumlsi e
traditeumls seuml shkrimit teuml leteumlrsiseuml shqipe neuml diasporeuml
Poeteumlt e rinjeuml kosovareuml pateumln thuajse teuml njeumljtin fat me
shkrimtareumlt pararendeumls qeuml me veprat e shkruara neuml
diasporeuml laneuml gjurmeuml neuml leteumlrsineuml shqipe Neuml historineuml e
leteumlrsiseuml shqipe disa nga veprat emblematike janeuml produkt i puneumls seuml shkrimtareumlve teuml emigruar neuml koheuml teuml
ndryshme qeuml do teuml thoteuml se disapora shqiptare ndeumlr vite
dha kontribut teuml ccedilmuarpeumlr zhvillimin e leteumlrsiseuml
Neumlse keumlrkojmeuml gjurmeumlt e leteumlrsiseuml shqipe neuml kontinentin
europian neuml gjysmeumln e dyteuml teuml shek XIX dhe thuasje
deri neuml fund teuml shek XX qendrat meuml produktive dalin teuml
jeneuml Rumania Italia Bullgaria dhe Greqia Ndeumlrsa neuml
pjeseumln e fundit teuml shekullit XX neuml veccedilanti neuml dekadeumln e
fundit ndryshon edhe destinacioni i migracionit
shqiptar neuml veccedilanti atij kosovar Vitet 1990-2000 sheumlnojneuml numrin meuml teuml madh teuml emigranteumlve ndeumlr ta
edhe shkrimtareuml dhe intelektual kosovareuml qeuml detyrimisht
u zhvendoseumln nga atdheu drejt qendrave meuml teuml meumldha
europiane e boteumlrore Rritja e emigracioinit gjateuml keumlsaj
kohe ishte pasojeuml e ndryshimeve politike neuml ish-
Jugosllavi ku jeta zhvillohej larg ritmeve normale edhe
peumlr shumiceumlne vendeve ballkanike sidomos vendeve qeuml
peumlrbeumlnin ish-Jugosllavineuml Qendrat meuml produktive
letrare teuml fundshekullit XX dhe fillimshekullit XXI janeuml
Austria Gjermania Suedia dhe Zvicra Si neuml Kosoveuml
ashtu edhe neuml qendrat shqiptare neuml diasporeuml fundi i
shekullit XX sheumlnon prurjet meuml teuml meumldha neuml zhanrin e poeziseuml Andaj edhe korpusi i vepreumls poetike eumlshteuml i
gjereuml i pasuruar me veprat e autoreumlve teuml rinjeuml dhe me
veprat e autoreumlve teuml deumlshmuar
Neuml vazhdim nga keumlto kateumlr qendrat do teuml shohim veteumlm
kriimtarineuml e dy poeteumlve kosovareuml Beqeuml Cufaj
(Gjermani) dhe Anton Marku (Austri)
Beqeuml Cufaj neuml dekadeumln e fundit teuml shekullit XX botoi
dy peumlrmbledhje poetike Balada Budallqe (1994) dhe
205 (1996) Te peumlrmbledhja Balada Budallaqe kemi njeuml poetizim teuml dhimbjes individuale teuml peumlrqendruar
neumlsituata teuml vetmiseuml seuml madhe qeuml shprehin mallinpeumlr
humbjen dhe mungeseumln e njereumlzve teuml dashur si neuml elegji
dashurie peumlr veteumln e dyteuml Pastaj neuml keumlrkim teuml shenjave
teuml mbetura nga takimet e shkuara poeti beumln peumlrpjekje teuml
risjell kujtime dashurie neuml koheuml reale duke beumlreuml qeuml tema
e dashuriseuml teuml dominoj neuml shprehjet e tij poetike
Jeta qeuml na ndau pa na pyetur fare
Peumlr planet feumlmijeumlt lumturineuml
E shitur sheumltitoreve teuml jeteumls
Tashti qan peumlr mua dhe peumlr veten
Jemi neuml robeumlri sa hereuml ta kam theumlneuml S beumln teuml qajmeuml peumlr dashuriteuml e humbura
Atdheun e tradhtojmeuml
De Radeumln pyete e dashur teuml tregon
Pa atdhe s ka dashuri
Lumi i jeteumls shqip po eceumln (Cufaj 1994 33)
Peumlrmbledhja Balada
Budallqe plot me
figura metaforike
poetizon copeumlza jete
qeuml laneuml gjurmeuml personale dhe
nacionale Shenjat e
jeteumls te ky libeumlr dalin
edhe neuml formeuml titujsh
te kateumlr kapitujt qeuml
ndeumlrtojneuml struktureumln e
librit Keumlngeuml
tatuazhesh Elegji peumlr
veteumln e dyteuml
Meikjedhe Grafite
Teuml kateumlr titujt veumlneuml neuml
pah rikrijimin e situatave teuml lidhura
peumlr kujtimet e poetit e
teuml shkruara neuml poezi
Njeumlsoj peumlrmbledhja e dyteuml poetike 205 peumlrshkohet nga
gjuha e pasur e figurave si mundeumlsi peumlr teuml krijuar situata
teuml reja nga njeuml koheuml e shkuar qeuml do teuml thoteuml se figura neuml
keumlto poezi luan rolin e saj si fuqi peumlr teuml shprehur me
shkrim ngarkeseumln emocionale teuml poetit por edhe peumlr
teumlshkruarneuml leteumlr njeuml pjeseuml teuml realitetit duke krijuar njeuml
poezi ngjasheumlmsikur teumlshohim njeuml fotografi Peumlr ta provuar keumlteuml mendim neuml vazhdim sjellim njeuml gjendje
emocionale teumlshprehur me heshtje neumlpeumlrmjet figureumls seuml
reticcedilenceumls
O Zot Si sacutee kam njeuml eumlndeumlrr
tacutei shoh syteuml e shuar Po shuhem(Cufaj 1996 5)
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
49
Neuml teumlreumlsi figura si shprehje e zgjedhur peumlr krijimin e
poeziseuml te Cufaj ruan statusin e njeuml prej parimeve
themelore peumlr shkrimin e saj
Poeti kosovar Anton
Marku meuml 2010 neuml
gjuheumln shqipe dhe
gjermane botoi
peumlrmbledhjen poetike
Vizioni blu teuml
strukturuar neuml peseuml
kapituj Ngjyra e paqes
Njolla dielli Metafora e
liriseuml Tingulli i shiut
Shtegtim shpirteumlrash Pra libri Vizioni blu
peumlrveccedil peumlr lexuesin
shqiptar eumlshteuml i
peumlrkthyer edhe neuml
gjuheumln gjermane peumlr
lexuesin austriak
Marku emigrant neuml shtetin austriak teuml shkruarit e
poeziseuml e peumlrcepton si meumlnyreuml jete neumlpeumlrmjet seuml cileumls
autoreumlt shqiptareuml kaneuml sjelleuml njeuml frymeuml teuml re neuml leteumlrsineuml
e diasporeumls konkretisht neuml leteumlrsineuml austriake si peumlr nga
temat qeuml trajtojneuml stili i shkrimit apo qasja ndaj fjaleumls seuml shkruar si shenjeumlzim estetik Madje kjo qasje eumlshteuml
edhe njeuml ndeumlr arsyet kryesore qeuml leteumlrsia shqipe jo dhe
aq e njohur peumlr lexuesin austriak teuml vlereumlsohet ccedildo diteuml
e meuml shumeuml si vlereuml e shtuar Sipas Markut leteumlrsineuml
shqipe me leteumlrsiteuml e vendeve tjera europiane e peumlrafron
harmonia mes mendimeve larmia e narracionit
meditimi reflektiv apo mesazhi artistik por edhe pasuria
e figurave stilistike si metafora simboli krahasimi etj
Ky mendim mund teuml lexohet si proveuml teorike se poezia
e shkruar me gjuheuml figurative sikur edhe ajo qeuml shkruhet
me gjuheuml teuml zakonshme gjeneron kuptime teuml figurshme qeuml teuml zakonshmes i japin kuptim teuml jashteumlzakonsheumlm neumln
driteumln e reflektuar nga shpirti bota e poetit (Rrahmani
2003 119) Prandaj peumlr ta kuptuar poezineuml e Markut
eumlshteuml i pamjaftuesheumlm leximi i pareuml apo rileximi ajo
keumlrkon njeuml lexim alegorik peumlr ta kuptuar mesazhin e saj
Shenja teuml tilla alegorike jep poezia Neuml ikje e
karakterizuar edhe peumlr tonin melankolik
Nuk pateumlm koheuml
Koheumln ta presim
As ateumlhereuml kur liria ishte
E teuml gjitheumlve dhe e askujt
Mbi qiellin toneuml Ngadaleuml po digjet
Eumlndeumlrr dikur e pareuml
Para se teuml pereumlndojeuml
Do beumlhet meuml mireuml
Peumlr teuml keqen toneuml (Marku 2010 45)
Poeteumlt Cufaj dhe Marku neuml keumlto dy dekada arriteumln
komunikimin me publikunlexuesin shqiptareuml dhe teuml
huaj neuml veccedilanti ateuml gjermanfoleumls neumlpeumlrmjet shprehjes
poetike si njeuml fuqi peumlr teuml shkruar ndjesiteuml personale por
edhe situatat dramatike neumlpeumlr teuml cilat kaloi populli i Kosoveumls Pra poeteumlt krijuan njeuml lloj komunikimi teuml
veccedilanteuml neumlpeumlrmjet gjuheumls si elementi qendror i
ligjerimit teuml rregullteuml e qeuml te ligjeumlrimet poetike shtrihet
peumlrtej funksionit teuml shprehjes seuml thjeshteuml peumlr teuml marreuml
funksione teuml reja stilistike semiotike tematike (Hamit 2005) Sipas Hamitit kjo e fundit funksionon neuml disa
nivele me fillim neuml nivel lokal peumlr t`u shtrireuml neuml ateuml
universal keumlshtu qeuml gjuha merr fuqi peumlrcaktuese peumlr
stilin e poetit
Si peumlrfundim poezia e re e migracionit e dy dekadave teuml
theksuara meuml larteuml nxjerr neuml pah tendenceumln e poeteumlve
peumlr ruajtjen e vazhdueshme teuml lidhjes kulturore e letrare
me atdheun Poeteumlt qeuml peumlrmendeumlm dhe poeteuml tjereuml neuml
diasporeuml vepreumln e shkruar neuml qendrat europiane ku
jetonin e publikuan edhe neuml Kosoveuml si shenjeuml peumlr tu identifikuar me vendin e origjineumls brenda konceptit teuml
tjetrit teuml teuml huajit Keumlteuml keumlmbeumlnguleumlsi duhet ccedilmuar duke
paseuml parashysh se neuml Ballkan prej ku edhe vijneuml poeteumlt
shqiptareuml koncepti i tjetrit eumlshteumli debatuesheumlm neuml
vazhdimeumlsi Studiuesja bullgare Maria Todorova neuml
studimet e saj (derisa hulumtonte ontologjineuml e
Ballkanit) vlereumlson se sfidat politike kulturore dhe
historike qeuml kaneuml kaluar popujt gjateuml bashkeumljeteseumls
qindravjeccedilare neuml Ballkan vijneuml si pasojeuml e njohjes apo
edhe mosnjohjes seuml konceptit teuml tjetrit (Todorova
1999163-171)
Kur kemi parasysh faktin se leteumlrsia shqipe eumlshteuml njeuml
leteumlrsi e vogeumll dhe pak e njohur peumlrtej kufijve ballkanik
kuptojmeuml se poezia e migracionit kontribuoi
veccedilaneumlrisht neuml njohjen dhe promovimin e gjuheumls shqipe
vlerave letrare identitare e kulturore teuml Kosoveumls neuml
qendrat ku u zhvillua Po ashtu kontribuoi neuml krijimin e
urave kulturore me popujt e tjereuml emigrant dhe vendeumls
si dhe hapi rrugeuml peumlr njohjen e poeziseuml shqipe teuml
Kosoveumls neuml rrafshin ndeumlrkombeumltar duke prezantuar njeuml
segment teuml jeteumls shoqeumlrore para lexueseve teuml huaj
Refernca
Anton Marku Vizioni blu-Die blaue vision Klubi Letrar
bdquobdquoGjon Nikolleuml Kazazirdquo Gjakoveuml 2010
Beqeuml Cufaj Balada Budallaqe Rilindja Prishtineuml
1994
Beqeuml Cufaj 205 Dukagjini Pejeuml 1996
Maria Todorova Is the Other a useful cross-cultural
concept Some thoughts on its implication to the Balkan
regionrdquo Berghahn Books Internationale
Schulbuchforschung Vol 21 No 2 (1999)
Mimoza Hasani Pllana Shtegtimi i shqipes neuml Europeuml
OLYMP Prishtineuml 2019 Sabri Hamit Tematologjia ASHAK Prishtineuml 2005
Zejnullah Rrahmani Leximi dhe shkrimi Faik Konica
Prishtineuml 2003
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
50
Mr Sc e gjuhёsisё Prof Migena Arllati Gjakovё
Eksplorim poetik peumlr Mirditeumln
Refleksione rreth librit ldquoMirditeuml e mirditoreumlrdquo teuml autorit Hasan Hasani ndash Peumlrkola
Teuml vizitosh Mirditeumln keumlteuml
perleuml malore me bukuri teuml
rralla eumlshteuml jo thjesht njeuml rast
qeuml duhet shfryteumlzuar por njeuml
nder qeuml secili shqiptar do ta
konsiderojeuml teuml tilleuml sapo teuml
hedheuml hapat e pareuml neuml keumlteuml
vend Neuml ccedildo koheumlsi Mirdita
eumlshteuml konsideruar njeuml treveuml e
virgjeumlr peumlr nga bukuriteuml e rralla natyrore si dhe krahina
meuml e pashkelur nga keumlmba e
pushtuesit meuml e pabindura
ndaj ligjeve teuml huaja teuml
ardhura dhunsheumlm neuml shekuj
Sa hereuml qeuml bie fjala peumlr Mirditeumln meuml vjen ndeumlr mend
miss Edit Durham e cila pasi kishte beumlreuml njeuml xhiro fort teuml
gjateuml neumlpeumlr maleumlsiteuml e Shqipeumlriseuml seuml Veriut kish
vendosur teuml kthehet neuml Mirditeuml ku sikurse shkruan hasi
neuml njereumlz besnikeuml teuml afteuml peumlr teuml adhuruar diccedilka heroike qeuml ishin teuml gatsheumlm teuml ndiqnin parimet e tyre deri neuml
vdekje Udheumltarja angleze i peumlrshkruan me veumlrteteumlsi
keumlto mbresa neuml librin ldquoHigh Albaniardquo ku ndalet gjereuml e
gjateuml neuml kontekstin historik teuml krahineumls seuml shtrireuml peumlrmes
shtigjeve teuml thepisura teuml mbushura me mikpritje
Ereumlrat tronditeumlse teuml koheumlve kaneuml beumlreuml qeuml njereumlzit teuml
detyrohen teuml leumlvizin teuml shpeumlrngulen e teuml peumlrplasen neuml
aneuml teuml ndryshme teuml trojeve dhe kjo neuml teuml shumteumln e
rasteve ka sjelleuml si pasojeuml ndryshimin e emeumlrtimit teuml
familjes Nuk eumlshteuml aspak e lehteuml teuml niseumlsh nga fillimi
diku gjetkeuml njeuml rrjedheuml jete teuml ndeumlrprereuml detyruesheumlm neuml vendin e origjineumls por shumeuml meuml veumlshtireuml se kjo eumlshteuml teuml
ndryshosh qofteuml edhe veteumlm neuml veumlshtrim teuml jashteumlm neuml
pjeseuml teuml reumlndeumlsishme teuml qenies a peumlrkateumlsiseuml apo teuml
braktiseumlsh njeuml pjeseuml teuml konsiderueshme teuml identitetit teuml
trasheumlguar Shqiptareuml teuml zonave teuml ndryshme neumln
presionin dhunues teuml rrethanave e kaneuml beumlreuml keumlteuml duke
rifilluar njeuml jeteuml teuml re diku neuml njeuml tjeteumlr zoneuml por teuml jesh
mirditor do teuml thoteuml neuml jeteuml teuml jeteumlve teuml mbetesh i tilleuml
pavareumlsisht se ku do teuml t‟gjuajneuml dallgeumlt e jeteumls
Neuml Dushkajeuml teuml Gjakoveumls neuml fshatin Shqiponjeuml (ish Jabllaniceuml) ndodhet njeuml lagje teuml cileumln vendasit e quajneuml
Lagja e Peumlrkolajve Njereumlzit deumlshmojneuml se keumltu janeuml
vendosur Peumlrkolajt e ardhur nga Domgjoni i Mirditeumls
histori qeuml i peumlrket shekullit teuml 18-teuml Thuhet se i pari
Pren Kola me teuml veteumlt kish ndeumlrruar tri fshatra derisa u
vendos neuml Jabllaniceuml e konvertimi i feseuml do teuml ndodhte
rreth shtateuml dekada meuml voneuml Hasan Hasani - Peumlrkola
nuk eumlshteuml as meuml shumeuml e as meuml pak se pasardheumls prej
njeumlrit nga keumlta mirditoreuml Kur e pyet peumlr Mirditeumln atij i
ndizet bebja e syrit ndeumlrsa fjala nuk i bindet teuml
artikulohet e teuml daleuml neuml ajeumlr menjeumlhereuml pasi e pengon
emocioni Dhe thoneuml se emocioni nuk ka zeuml Autori
pra ka origjineuml teuml pasteumlr nga Mirdita ndaj kur i duhet teuml flaseuml peumlr vendin dhe njereumlzit e tij teuml origjineumls ndjen sikur
damareumlt neumln leumlkureuml i fryhen dhe gjaku turret furisheumlm
dejve ashtu si lumi Mat rrjedheumls seuml tij Ai eumlshteuml
domgjonas Sot e treqind vjet meuml pareuml kur teuml pareumlt e tij
u larguan prej andej siccedil duket kaneuml leumlneuml peng neuml tokeumln
mirditore diccedilka teuml madhe e cila i beumln edhe sot e keumlsaj
dite pinjolleuml si HASAN HASANI qeuml teuml keumlrkojneuml
ldquovuleumlnrdquo e veumlrteteumlsiseuml seuml origjineumls vuleuml qeuml tek ai thirret
PEumlRKOLA Edhe pse gjeneratat e meumlvonshme teuml
familjes seuml tij janeuml vendosur neuml Dushkajeuml teuml Gjakoveumls
Hasani e ka pasur Mirditeumln me vete qeuml kur ka qeneuml neuml koheumln e keumlngeumlve teuml djepit neuml rreumlfenjat neuml odeumln e
burrave neuml tregimet e ardhura brez pas brezi peumlr burrat
dhe trimat dhe keumlshtu me dhjeteumlra e qindra histori
mirditore kaneuml fjetur brenda tij duke ndeumlrtuar njeuml boteuml
meuml vete boteuml teuml cileumln do teuml vinte momenti teuml na e
shfaqte hapur neuml njeuml veumlllim teuml teumlreuml poetik
ldquoMirditeuml e mirditoreumlrdquo njeuml veumlllim prej 222 faqesh me
poezi kushtuar atij areali gjeografik human dhe
shpirteumlror teuml cilin autori e peumlrcakton qeuml neuml titull neuml fakt
eumlshteuml shumeuml meuml shumeuml se thjesht njeuml veumlllim poetik
Autori gdhend neuml teuml si teuml ishte njeuml peumlrmendore Mirditeumln e tij teuml cileumln e ka pasur brenda vetes gjitheuml
jeteumln mirditoreumlt e tij me teuml cileumlt ndan teuml njeumljteumln ADN
teuml njeumljteumln teuml djeshme me synimin peumlr teuml ndeumlrtuar
dimensionin e seuml sotmes Teuml sotmen pasi pikeumlrisht sot
me keumlteuml veumlllim autori na deumlshmon pashkeumlputshmeumlrineuml e
identitetit teuml tij E neseumlrmja tashmeuml veccedilse eumlshteuml e sigurteuml
sepse hallkat e zinxhirit janeuml lidhur dhe ato funksionojneuml
neuml favor teuml vazhdimeumlsiseuml seuml materies Peumlrpjekjet
autoriale teuml tij meuml kujtojneuml ldquopeumlrpeumllitjetrdquo e Pjeteumlr Budit
peumlr teuml deumlshmuar traditeumln bazuar neuml parimin atdhetar e
kulturor autentik ldquohellipTeuml mos gjindem i harruom keumlteuml jeteuml tue shkuomrdquo Dy vjet meuml pareuml Hasan Hasani botoi
monografineuml ldquoPeumlrkolajtrdquo libeumlr teuml cilin e konsideronte
obligim ndaj gjenezeumls ndaj pararendeumlsve e deri te keumlta
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
51
teuml sotmitOrigjina eumlshteuml peumlr njeriun si rreumlnja peumlr pemeumln
Sado qeuml pema teuml rritet e teuml leumlshojeuml degeuml sado teuml mbushet
sytha e lule gjithccedilka neuml teuml eumlshteuml rezultat i ushqimit qeuml
vjen nga rreumlnjeumltKeumlshtu edhe njeriu Sado teuml rritet e teuml madhohet neuml jeteuml kudo teuml shkojeuml e ccedilkado teuml beumljeuml
gjithmoneuml veprimi i tij do t‟i referohet rreumlnjeumlve nga ka
daleuml Peumlr shkrimtarin Hasan Hasani - Peumlrkola rreumlnja ka
leumlshuar ushqim neuml plot shtateuml dekada E kemi pareuml ateuml
neuml botime e vepra teuml shumta krijuese poetike e
studimore por kam bindjen se ky botim i fundit vjen si
ajo vera e vjeteumlr e ruajtur me kujdes peumlr koheuml dhe miq
teuml veccedilanteuml Dhe ja erdhi momenti qeuml brendia e ruajtur
brenda shpirtit skuteumls meuml teuml sigurteuml teuml njeriut teuml
shpeumlrthejeuml teuml daleuml nga vetvetja dhe teuml artikulohet qarteuml
neuml njeuml veumlllim teuml teumlreuml krijimesh poetike
Neuml fakt do t‟i mbetesha borxh autorit neumlse keumlteuml veumlllim
do ta quaja thjesht njeuml veumlllim poetik pasi libri veumlrtet
peumlrmban veteumlm poezi por me aneuml teuml leumlndeumls qeuml trajton ai
na veuml neuml preheumlr njeuml thesar teuml veumlrteteuml njeuml miniereuml e cila
sa meuml shumeuml geumlrmohet neuml teuml aq meuml shumeuml vazhdon teuml
befasojeuml dhe keumlnaqeuml me pasuriteuml e saj Si gjithmoneuml
shpirti i tij prej artisti teuml fjaleumls e beumln teuml ndjehet i
privilegjuar neuml shprehjen e ndjesive ndeumlrsa nga ana
tjeteumlr qenia e tij prej nipi e steumlrnipi mirditor e beumln teuml
ndjehet i ndjesheumlm dritheumlrues ndaj kulleumls seuml vjeteumlr
gurreumls seuml pashtershme teuml ujit brisk ajrit teuml flladitsheumlm qeuml duket sikur teuml ccedilan leumlkureumln reve teuml cilat peumlr pak mund t‟i
prekeumlsh me doreuml nga maja e kreshteumls varreve me gureuml
stralli teuml steumlrgjysh katragjysheumlrve e plot e plot
fragmenteve teuml tjera teuml keumlsaj bote teuml madhe mirditore
Duket sikur shpirti i poetit eumlshteuml i vogeumll peumlr t‟i nxeumlneuml teuml
gjitha keumlto aq meuml tepeumlr peumlr t‟i mbajtur brenda vetes neuml
vite e dekada Por damarin e tij e furnizon ajo rreumlnja qeuml
thameuml meuml sipeumlr rreumlnja teuml cileumln ai me keumlteuml veumlllim
poezisheuml po e ujit e po e ushqen bukur mireuml peumlr ta
rigjeneruar edhe njeumlhereuml ashtu siccedil i deumlshiron e gjitheuml
qeniaNeuml krijimtarineuml 50 vjeccedilare shkrimtari Hasan Hasani ka shkruar e ka theumlneuml bollsheumlm rreth shumeumlccedilkaje
qeuml ka qeneuml pjeseuml e frymeumlzimit teuml tij letrar dhe pjeseuml e
interesimit teuml tij studimor Por ldquoMirditeuml e mirditoreumlrdquo e
ka beumlreuml shpeshhereuml teuml ndjehet i vogeumll i pafuqisheumlm i
dritheumlruar sepse teuml gjitheuml ndjehemi feumlmjeuml ndjehemi teuml
vegjeumll kur kthehemi tek neumlna Dhe Mirdita peumlr teuml eumlshteuml
si neumlna gjeneza ushqimi (shpirteumlror) pavdekeumlsia
Udheumltimi poetik paraprihet nga udheumltimi fizik Pasi ka
prekur me gjymtyreumlt e tij ccedildo vend e ccedildo skuteuml peumlr teuml
cileumln kish deumlgjuar e kish imagjinuar vite me rradheuml pasi
ka pareuml me syteuml e tij ngjyreumln e qiellit dhe teuml tokeumls mirditore pasi ka nderuar djepat kullat dhe varret ai neuml
krah me muzeumln i peumlrvishet misionit teuml krijimit Autori e
peumlrshkruan poetikisht hap pas hapi relievin e keumlsaj zone
njeuml brez i gjereuml gjeografik qeuml nga Bjeshka e Kaccedilinarit
Ara e Skeumlnderbeut Munella Zepa Bjeshkeumlt e Oroshit
Valmori Kroi i Bardheuml e deri neuml majeumln e Kunoreumls
Lugina e Peumlrroit teuml Urakeumls njeuml seumlreuml shpellash si shpella
e Meumlrkurthit shpella Kusia e Ndue Gjonit Shpella e
Akullit dhe ajo e Steumlrqokeumlve liqeni i Konajt e plot e
plot teuml tjereuml Toponimia autoktone beumln qeuml peumlrjetimet neuml
vargje teuml duken sikur jehojneuml nga shekujtPoeziteuml teuml renditura njeumlra pas tjetreumls teuml japin peumlrshtypjen sikur
ngjasojneuml me pjeseuml bdquopuzzles‟ teuml cilat kur bashkohen siccedil
duhet krijojneuml njeuml pamje funksionale neuml teumlreumlsi
Gjeografia e vendbanimeve asnjeumlhereuml nuk jepet e
shkeumlputur nga njereumlzit prandaj teksti dhe konteksti vendi dhe personazhi funksionojneuml si njeuml binom ku njeumlra
pjeseuml s‟mund teuml funksionojeuml pa tjetreumlnPeumlrshkrimet e
natyreumls seuml rralleuml e mahniteumlse asnjeumlhereuml nuk vijneuml teuml
shkeumlputura nga historia qindra vjeccedilare ku edhe pylli
edhe guri edhe majat e maleve e kaneuml njeuml historiNeuml
fakt keumltu gjithccedilka eumlshteuml deumlshmitare e historiseuml Teuml jepet
peumlrshtypja se ngado qeuml ta kthesh kokeumln do teuml deumlgjosh
deumlshmi mbi teuml veumlrteta e beumlma trimeumlri e heroizma qeuml teuml
befasojneuml duke teuml detyruar t‟i peumlrpish me sy e vesheuml Aq
i veumlrteteuml eumlshteuml autori neuml peumlrjetimet e vargeumlzuara saqeuml neuml
lexim e sipeumlr mua m‟u krijua peumlrshtypja se isha bashkeumludheumltare neuml rrugeumltimin e tij Pa e tepruar them se
m‟u duk se i vizitova keumlto vende se i pasheuml me syteuml e
mendjes peumlrshkrimet monologjet betejat kujat gjeumlmat
e gjithccedilka teuml sendeumlrtuar aty
Teuml tre kapitujt teuml titulluar ldquoLibri i pareumlrdquo ldquoLibri i dyteumlrdquo
dhe ldquoLibri i treteumlrdquo kulmojneuml me poemeumln ldquoUneuml mirditorirdquo
e cila jo rasteumlsisht eumlshteuml leumlneuml neuml mbyllje teuml librit ldquoKeumlngeuml
peumlr vete dhe Peumlrkolajtrdquo e kthen autorin neuml subjekt dhe
subjektin neuml pikeumlreferim Krijuesi poet keumltu vendoset
teumlreumlsisht neuml poziteumln e peumlrfaqeumlsuesit teuml farefisniseuml duke i
dheumlneuml vetes teuml drejteumln teuml flaseuml dhe teuml deumlshmojeuml neuml emeumlr teuml tyre ldquoPeumlrkolajt nrsquoDushkajeuml peumlrhereuml dereuml e hapur peumlr
mikun bukeuml dhaneuml me zemeumlr ccedilerdhe e ngrohteuml peumlr
udheumltarin haleuml neuml sy peumlr armikunhelliprdquo Nuk mungojneuml
elementet e veteumlkeumlnaqeumlsiseuml jo thjesht peumlr linjeumln e
vazhdimeumlsiseuml por edhe peumlr kompletimin e keumlsaj vlere
letrare dhe trasheumlgimore qeuml ai si autor si Peumlrkolaj po
nxjerr neuml driteuml ldquoE di Peumlrkolajt e moccedileumlm tashmeuml
ndodhen neuml amshim zili ma kaneuml edhe trsquovdekur qesh i
pari qeuml shkela nrsquotrollin e trsquopareumlve nrsquoshtegtim uneuml hyu
nrsquoqiell i mekurhelliprdquoAutori si Peumlrkolaj qeuml eumlshteuml ndjen se
ka peumlrmbushur njeuml mision i cili e tejkalon duksheumlm misionin letrar Ky mision shkon peumlrtej shkrimit teuml njeuml
vepre letrare pasi bart neuml vete motivin keumlrkues peumlr
rinjohjen dhe rigjetjen e gjenezeumls mision qeuml ka teuml beumljeuml
me synimet e tij jeteumlsore dhe si teuml tilla ato nuk i
peumlrkasin veteumlm planit letrar por edhe planifikimit
jeteumlsor ldquoKeumlshtu u rrit ky plak srsquoe di nga Mirdita a
Dushkaja qeuml vargje shkroi me lothelliprdquo Notat
emocionale arrijneuml nivele kulmore kur autori gjithccedilka
nga e djeshmja dhe e sotmja e qenies seuml tij e lidh
pazgjidhshmeumlrisht neuml peumlrmbyllje kur bindsheumlm vulos
ldquoPinjoll Mirdite ndeumlr humbeumltira shkela nrsquoshtateumldhjetat
fjaleuml e varg guri neuml zemeumlr srsquomeuml gjunjeumlzuan kurreuml peumlrpjetat as tatpjetat Dushkaja mrsquou beuml emeumlr ndash Mirdita
mbiemeumlrrdquo
I teumlreuml veumlllimi mund teuml konsiderohet si njeuml eksplorim
poetik peumlr Mirditeumln ku ndeumlrthuren mes tyre
keumlndveumlshtrimet shumeumlplaneumlshe gjeografike historike e
personale Nga ky ldquoeksplorimrdquo qeuml na ofron autori
lexuesi mbetet i ngopur me peumlrjetimet letrare e
emocionale e nga ana tjeteumlr i rritet keumlrsheumlria qeuml ta
vizitojeuml dhe ta eksplorojeuml veteuml ateuml
Gjakoveuml 15 maj 2020
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
52
Anton Marku Vjeneuml
Leteumlr armikut
I dashuri C E di se teuml kaneuml shkruar letra me mijeumlra para meje e do teuml
teuml shkruajneuml dhe po aq pas Mbase nuk do t‟i lexosh teuml
gjitha por keumlteuml timen jam i sigurteuml se do e marreumlsh neuml
duar Dhe ja pse uneuml iu takoj atyre qeuml nuk e kalojneuml
jeteumln duke u fshehur pas hijes seuml tyre por qeuml i dalin asaj
peumlrballeuml Neuml aneumln tjeteumlr uneuml e shikoj shfaqjen teumlnde nga
perspektiva e keumlmbeumlsorit ti nga ajo e voziteumlsit uneuml
deumlshiroj teuml arrij sa meuml voneuml neuml cak ti sa me shpejt
Neuml keumlteuml shkrim nuk do ta peumlrmend emrin Ty qeuml na dole
neuml rrugeuml dhe na ndeumlrpreve udheumltimin neuml mes do teuml teuml
quaj thjeshteuml C Neuml vendin tim ishte njeuml grup muzikor me emrin teumlnd teuml cilin e adhuronin teuml gjitheuml Tash e teumlreuml
bota e urren emrin teumlnd saqeuml neuml keumlteuml gareuml nuk do teuml kesh
konkurenceuml teuml denjeuml neuml keumlteuml shekull Do teuml fitosh
bindsheumlm
Keumlta rreshta i kam shkruar sot por mendimet janeuml teuml
djeshme Pra ti qeuml vret e nuk dukesh ti qeuml jeteumln e ndave
neuml dy pjeseuml ateuml para dhe pas teje mbase tash pret qeuml kjo
koheuml teuml quhet epoka jote por jo ajo do teuml quhet bdquobdquoKoha
e Mospeumlrkuljes‟‟ Sado qeuml mund teuml tingeumlllojeuml e
ccediluditshme neuml njeuml meumlnyreuml ne teuml kemi ftuar veteuml Po po ne Pasi qeuml me paraardheumlsit tu nuk u moreumlm seriozisht
ateumlhereuml i bie qeuml ne ta kemi hapur dereumln me njeuml doreuml
Tash po provojmeuml qeuml me teuml dyjat ta mbyllim por kot
Por le t‟i themi gjeumlrat me rend Mbase do teuml doje teuml dije
meuml shumeuml peumlr boteumln qeuml gjete Neumlse po ja teuml tregoj uneuml
Tek ne peumlr shembull sa meuml shumeuml po zgjerohen teuml
drejtat e kafsheumlve aq meuml shumeuml po ngushtohen ato teuml
njereumlzve Rrugeumlve teuml qyteteve tona meuml tepeumlr bien neuml sy
grateuml e mbuluar se sa ato teuml zbuluara peumlrderisa meshkuj
fryejneuml buzeumlt me bdquobdquobotox‟‟ Shkurt neuml boteumln e teuml
peumlrgjumurve atje ku trupi eumlshteuml sheumlrbeumltor i shpirtit dhe jo e kundeumlrta teuml qeumlndrosh zgjuar eumlshteuml art neuml vete
Peumlr meuml tepeumlr janeuml disa gjeumlra qeuml duhet t‟i dimeuml veteumlm
uneuml dhe ti E kuptove Veteumlm ne teuml dy Ja peumlr shembull
ne ujin e bekuar po e mbajmeuml neuml shishe parfemi Me teuml
po speumlrkasim neumlnsqetullat jo bukeumln Pastaj e di ti se
natyra eumlshteuml ende dashmireumlse me ne Ajo na jep meuml pak
se sa i keumlrkojmeuml por meuml shumeuml se sa meritojmeuml Edhe sa
gjateuml nuk e di Ja uneuml peumlr shembull si besimtar i
neumlnshtrohem ploteumlsisht vullnetit teuml saj dhe teuml Pereumlndiseuml
Neuml ndeumlrkoheuml beumlj pjeseumln time teuml puneumls lutem
I dashuri C Sa i pameumlshirsheumlm qeuml je Po po u ndal furnizimi me ujeuml
rryma dhe internet Mos e thashteuml qielli Neuml keteuml rast
njeuml fqi imi nga kati i kateumlrt me njeuml grumbull tatuazhesh
neuml gjok me siguri do teuml ccedilmendej e do teuml ulurinte
bdquobdquogjithccedilka po por internetin jo Ateuml asesi Si do teuml ja
beumljmeuml pa facebook insta whatsbdquoup snpachat A jetohet
pa to Interneti do teuml jeteuml i fundit qeuml do teuml mund teuml
rreumlzohet Si Olimpi si bdquobdquoair force one‟‟ Ky ishull nuk
guxon teuml bjereuml‟‟ Ky tipi qeuml kur kishte filluar teuml merrej
me shitjen e patundhmeumlrive kishte gjithmoneuml e meuml
shumeuml para por gjithnjeuml e meuml pak koheuml E uneuml Uneuml tek
tash po i marr lakmi Albanit qeuml ka vite qeuml jeton bdquobdquooffline‟‟ Neuml bdquobdquogoogle‟‟ nuk mund teuml gjesh asnjeuml
fotografi teuml tij
Tani deteumlrat janeuml qeteumlsuar Veteumlm shiu i zgjon Ata nuk
e peumlrjashtojneuml mundeumlsineuml qeuml keumlteuml vit bota u dogj nga
zjarri qeuml veteuml e ndezi Sot eumlshteuml dita jote Ende po Por
do teuml vij dita joneuml ateumlhereuml edhe minjeumlt do teuml keneuml meuml
shumeuml se njeuml vrimeuml peumlr tu fshehur por ty nuk do teuml
mbetet asnjeuml Mund teuml beumlsh gjithccedilka por njeuml gjeuml nuk do
e arrish qeuml teuml beumlsh qeuml ne ta veumlmeuml veten neuml kryq teuml
vetkryqeumlzohemi Njereumlzimi ende beson neuml engjuj por ty duket se do teuml na duhet teuml teuml mundim teuml veteumlm
I dashuri armik
Shumiceumls pres nesh ti i mbylle gojeumln Neuml keumlto javeuml i
kemi pastruar lareuml e feumlrkuar duart meuml shpesh dhe meuml
gjateuml se asnjeumlhereuml meuml pareuml Neuml ora teteumlmbeumldhjeteuml nisin
duartrokitjet nga dritaret Teuml gjitheuml bashkeuml fetareuml meuml
pak teuml tilleuml dhe ateisteuml Ateuml qeuml nuk e arriti akush para
teje e beumlre ti Na bashkove neuml frikeuml vuajtje dhe
dhembje E rizbuluam dashurineuml peumlr njeumlri-tjetrin
Shpresoj teuml vazhdojmeuml keumlshtu edhe pas teje Do teuml doja
qeuml kjo teuml ishte e vetmja gjeuml qeuml do teuml trasheumlgonim nga ti
Duket se veteumlm gjyshja ime qeuml ka kaluar teuml njeumlqindatat
dhe teuml ngujuarit neuml bdquobdquoBig Brother‟‟ as sot neuml fund teuml
prillit ende nuk e kaneuml marreuml vesh se ti je duke beumlreuml
keumlrdineuml neumlpeumlr boteuml Mbase keumlshtu eumlshteuml meuml mireuml E diku
ende po luhet kampionati i futbollit
Kurreuml i yti
me peumlrsheumlndetje teuml ftohta
i papeumlrkuluri
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
53
Tahir Bezhani Gjakoveuml
Teuml vdeseumlsh i dehur
Ka koheuml qeuml mendohem Diteumln e nateumln shqeteumlsohem
Kur meuml turren aq zjarrsheumlm syteuml e tu
E neuml qenien time shprushin kujtime
Shikimet leumlneuml vrima teuml hapura
Kullojneuml loteumlt peumlrplasin ngrirjen e ashtit
Puthjet e njeuml kohe zjarr e shkrumb
Edhe tani ende ka zjarr neumln hirin e fjetur
Neuml shtratin e bukuriseuml seuml paharruar
Neuml dukje i fikur tymon e flet me mall
Si shikimet tua qeuml shpojneuml prore
Si gacat e mbuluara qeuml djegin shpirtin
Deumlshirat rrineuml neuml pritje gjithhereuml
Eja eja e putheumlm mos shiko e ndrojtur
Dehu dehu fort
S‟ka gjeuml meuml teuml bukur se vdekja i dehur
Po teuml takova viza vizeuml me vdekjen
Pa puthjen teumlnde nuk iki andej
O Khajam i shkreteuml
Si e pive gjitheuml ateuml vereuml neuml jeteuml
E mbete kurreuml i pa vdekur
Kur nateumln nuk flejneuml mendimet Pas lodhjes seuml diteumls
Tretur rrugeumlve teuml mundimshme teuml jeteumls
Prita i geumlzuar nateumln qeuml vjen me heshtjen
Me flladin e shlodhjes mashtruese pushim bebeumlzave
Qeshjet e nateumln janeuml gaz i diteumls seuml iku
Neuml shtratin tim shpesh jam trembur neuml eumlndrra
Krismat teuml lehta binin neuml dereumln e ccedilareuml pa rezeuml
Hije njereumlzish pa trajta zgeumlrdhiheshin
Donin dhunsheumlm teuml merrnin thesareuml teuml fshehur
Pa beumlreuml aspak lufteuml me shpirtin kryeneccedil
Teuml padoreumlzuarin e mendimeve teuml mia
Qeuml kishte kalleuml peseuml gishteumlrinjteuml e doreumls Peumlr teuml dheumlneuml driteuml neuml dhomeumln time
Nuk di kah iku nata kah u tret e papareuml
Mbeta i uritur nuk ia thasheuml dy-tre fjaleuml
Sillem veumlrdalleuml shtratit me dhimbjet qeuml s‟beumlzajneuml
Veteumlm flaka e gishteumlrinjteuml beumlneuml driteuml
Neuml mungeseuml teuml qirinjve teuml vjedhur
Sa meuml janeuml nxireuml thonjteuml e mishi rrjedh leumlng
A ka meuml bukur se teuml jetosh me vuajtjen e vuajtjes
Lufteuml mes njereumlzve peumlr pasuri e karrige
A ka meuml fisnikeumlri meuml thoni
Meuml thoni se ku ka
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
54
Sport
Dy ekipet e Arbeumlriseuml kampione
Vjeneuml 22 prill 2020 Neuml keumlto
koheumlra teuml jashteumlzakonshme vjen
njeuml lajm i mireuml sporti nga Vjena
Federata e Shahut e Vjeneumls
(httpswwwchess-viennaat)
mori vendimin lidhur me
peumlrfundimin e kampionatit teuml
shahut peumlr sezonin 20192020 duke shpallur edhe ekipin e dyteuml
teuml klubit Arbeumlria kampione neuml
ligeumln e kateumlrt teuml Vjeneumls (2
Klasse) Neuml teuml veumlrteteuml peumlr shkak
teuml situateumls seuml krijuar nga
pandemia nuk kishte kushteuml qeuml teuml
zhvillohej xhiroja e 9-teuml dhe e
fundit peumlr keumlteuml sezon neuml keumlteuml ligeuml
Ekipi i dyteuml i Arbeumlriseuml pas 8-teuml
xhirove teuml zhvilluara ishte neuml
vendin e dyteuml dhe peumlr tu shpallur kampion i nevojiteshin veteumlm
edhe 15 pikeuml nga 6 teuml mundshme
gjeuml qeuml ishte meuml se e realizueshme
Neuml lidhje me xhiron e mbetur
Federata e Shahut e Vjeneumls
vendosi qeuml teuml gjitha ndeshjet e
mbetura teuml regjistrohen me
rezultat teuml barabarteuml 33 Neuml keumlteuml
meumlnyreuml pas ekipit teuml pareuml teuml
klubit teuml shahut Arbeumlria i cili disa
javeuml meuml pareuml u shpall kampion neuml ligeumln e dyteuml teuml Vjeneumls edhe ekipi
i dyteuml arriti teuml fitojeuml kamionatin
neuml ligeumln peumlrkateumlse keumlshtu qeuml nga
sezoni i ardhsheumlm qeuml teuml dy ekipet
do teuml luajneuml njeuml rang meuml larteuml neuml
ligeumln e pareuml teuml Vjeneumls (ekipi i
pareuml) dhe neuml ligeumln e treteuml (ekipi i
dyteuml) Pas organizimit teuml turneut
ndeumlrkombeumltar bdquobdquoArbeumlria 1rdquo neuml
Vjeneuml neuml tetor teuml vitit teuml kaluar e
neuml teuml cilin moren pjeseuml 57
shahisteuml e shahiste nga 14 kombe teuml boteumls klubi i pareuml shqiptar i
shahut neuml diasporeuml po peumlrmbyll
keumlshtu me sukses teuml
shkeumllqyesheumlm keumlteuml sezon sportiv
Shoqata sportive dhe kulturore
bdquobdquoArbeumlria‟‟ u themelua neuml takimin
konstituiv mbajtur me 16 dhjetor
2012 neuml Vjeneuml me ccedil‟rast u
zgjodh edhe udheumlheqja e ngushteuml
e saj neuml keumlteuml peumlrbeumlrje Kadri Berbati (kryetar) Xhevat Xhemaili (neumlnkryetar)
Agron Ccedilika (trajnerkapiten) Anton Marku (sekretar) dhe Avdyl Gjocaj
(arkatar) Ajo u u regjistrua praneuml organeve peumlrgjegjeumlse austriake me 17 janar
2013 me numeumlr regjistrimi ZVR-Zahl 574405097
Neuml shtator teuml vitit 2013 klubit i shahut bdquobdquoArbeumlria‟‟ filloi garat neuml ligeumln e dyteuml teuml
Landit teuml Vjeneumls Duke pareuml interesimin e madh teuml shahisteumlve shqiptareuml me
banim teuml peumlrkohsheumlm neuml Austri peumlr hereuml teuml pareuml neuml historineuml e diasporeumls shqiptare neuml keumlteuml shtet mik nga sezoni 20162017 klubi i shahut bdquobdquoArbeumlria‟‟
garon me dy ekipe ekipi i pareuml neuml ligeumln e dyteumlteuml Federateumls seuml Shahut teuml Vjeneumls
dhe ekipi i dyteuml neuml ligeumln e kateumlrt teuml kryeqytetit austriak
Klubi ka vendosur dhe zhvilluar kontakte teuml rregullta dhe korrekte me zyrtareuml
teuml federateumls seuml shahut teuml Vjeneumls dhe klubet tjera Peumlr sukseset e tij kaneuml shkruar
gazeta teuml ndryshme neuml gjuheumln shqipe dhe gjermane
Disa nga shahisteumlt e klubit Arbeumlria
Peumlrveccedil garimit neuml ligeuml ky klub i shahut po tregohet aktiv edhe neuml
peumlrditshmeumlrineuml e aneumltareumlve teuml tij dhe dashamireumlve teuml tjereuml teuml shahut duke
mbajtur takime teuml rregullta me aneumltareumltsi dhe duke organizuar shkeumlmbime
peumlrvojash neuml shah me mysafireuml teuml nderit apo mjeshteumlr teuml ftuar nga vendlindja
Tradicionalisht klubi organizon turne neuml shah peumlr nder teuml festave kombeumltare
asaj teuml 28 neumlntorit diteumls seuml pavareumlsiseuml seuml Shqipeumlriseuml dhe 17 shkurtit diteumls seuml
pavareumlsiseuml seuml Kosoveumls Kjo tregon njeuml pjekuri teuml bashkatdhetareumlve taneuml keumltu neuml
Austri teuml cileumlt janeuml kreativeuml dhe peumlrmes sportit manifestojneuml ndjenjat e tyre teuml
atdhedashuriseuml por dhe i tregojneuml boteumls se sporti i lidh dhe afron popujt pa
marreuml parasysh prejardhjen e tyre Prandaj neuml keumlto turne marrin pjeseuml edhe teuml
ftuar teuml nacionaliteteve teuml tjera teuml cileumlt priten me mikpritje e bujari shqiptare
Klubi i shahut Arbeumlria mbeumlshtetet nga Rrjeti i Bizneseve teuml Diasporeumls
Shqiptare peumlr Austri ndeumlrrmarjet ldquoAlbakopierdquo ldquoBlakaj Fenster amp Tuumlren‟‟
ldquoTimi Transrdquo ldquoAlushajrdquo ldquoGashi Fenster amp Tuumlrenrdquo etj
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
4
Mungesa e komunikimit intim
trup psike dhe shpirt qeuml njeriun e
beumlneuml teuml ldquocopeumltuarrdquo ose seuml paku jo
teuml harmonizuar lodhja e tepeumlrt neuml
puneuml dhe neuml jeteuml monotonia apo
meumlrzia neuml jeteumln e peumlrditshme pa
ndonjeuml risi freski befasi Dashura eumlshteuml gjithmoneuml aktive
dhe kreative dhe neumlse teuml mungon
aktiviteti dhe kreativiteti dije qeuml
seuml shpejti do ta hetosh qeuml teuml
mungon mbi teuml gjitha dashuria
Mungesa e sinqeritetit lidhja
mendje gojeuml zemeumlr trekeumlndeumlshi
peumlr komunikim teuml mireumlfillteuml ndeumlr-
njereumlzor ndeumlr-gjinor qeuml
mbeumlshtetet neuml dy burime neuml teuml
veumlrteteumln dhe dashurineuml
Dallimi i personalitetit dhe
interesat e ndryshme pa ndonjeuml
gatishmeumlri peumlr ballafaqim
ndryshim begatim teuml ndeumlrsjelleumlt
Dikush martohet peumlr t‟i ikur
vetmiseuml dikush peumlr teuml pasur
feumlmijeuml peumlr teuml ploteumlsuar zbrazeumltiteuml
e jeteumls seuml meumlparshme peumlr siguri
neuml seumlmundje dhe neuml pleqeumlri
Motivi i veteumlm i jeteumls pra edhe i jeteumls neuml marteseuml neuml familje eumlshteuml
dhe duhet gjithmoneuml teuml jeteuml veteumlm
njeuml Dashuria
Martesa dhe familja sot
mundeumlsi apo utopi
Pas keumltij peumlrshkrimi teuml shkurteuml
dhe panoramik shtrohet pyetja
jeteumlsore martesa dhe familja sot
a eumlshteuml mundeumlsi apo veteumlm utopi
Ja dhjeteuml meumlnyreuml peumlr ta sheumlruar
dhe ruajtur kuroreumln e marteseumls
neumlpeumlrmjet saj familjen neuml
dinamikeumln e jeteumls dhe zbatimin e
dashuriseuml si teuml vetmes fuqi qeuml
njeriun e beumlneuml teuml lumtur
1 Komunikimi i ploteuml
(trup psike dhe shpirt) i
qarteuml sinqerteuml dhe
vazhduesheumlm mes ccediliftit
martesor me gatishmeumlri peumlr bisedim dialog dhe
komunikim pa
peumlrjashtime dhe
paragjykime apo theumlneuml
edhe figurativisht hapja
dhe peumlrdorimi i teuml gjitha
kanaleve teuml
komunikimit
2 Lidhja e vazhdueshme fizike trupore martesore si shprehje e
nderimit faleumlnderimit miqeumlsiseuml dashuriseuml si keumlrkim neuml dy jo meuml neuml
njeuml ndash uneuml Martesa ka njeuml logjikeuml teuml thjeshteuml dhe jeteumlsore uni
drejtohet kah ti dhe bashku krijojmeuml diccedilka krejt teuml re shumeuml teuml bukur
ndash ne Prandaj uneuml ndash ti ndash ne eumlshteuml formula magjike e jeteumls neuml
bashkeumlshorteumlsi
3 Kalimi i koheumls seuml bashku kurdo dhe kudo teuml jeteuml e mundshme peumlr njeuml
relaksim sa meuml teuml mireuml si puna sheumltitja udheumltimi loja pushimi
argeumltimi Koha e peumlrbashkeumlt na mundeumlson dhe lehteumlson edhe jeteumln e
peumlrbashkeumlt peumlr t‟u njohur pranuar dhe dashur meuml mireuml dhe meuml
shumeuml ashtu si jemi pa idealizime dhe neumlnccedilmime
4 Marreumldheumlnie neuml dashuri reciprocitet qeuml dometheumlneuml gjithnjeuml japim
dhe gjithnjeuml marrim dashuri si burim i pashtersheumlm peumlr jeteumln
martesore Neumlse kufizohesh veteumlm neuml marrje ateumlhereuml neuml njeuml meumlnyreuml
je ldquohajnrdquo sepse nuk jep asgjeuml dhe pretendon gjithccedilka askush nuk
mundet gjithnjeuml veteumlm teuml jep as veteumlm teuml marreuml por na nevojitet
reciprociteti
5 Keumlrkimi i faljes dhe falja pa teuml cilat nuk ka fare jeteuml edhe meuml pak jeteuml
neuml bashkeumlshorteumlsi dhe neuml familje Kush nuk di apo nuk do teuml keumlrkojeuml
falje dhe teuml falin nuk di as teuml jetojeuml edhe meuml pak teuml jetojeuml neuml dashuri
Kjo eumlshteuml e pamundshme pa jeteumln e peumlrbashkeumlt shpirteumlrore sepse
gjithnjeuml jemi meumlkatareuml pra nevojtareuml teuml faljes dhe veteumlm me fuqineuml
jeteumln me Zotin kemi fuqi edhe teuml keumlrkojmeuml falje edhe teuml falim
gjithmoneuml edhe njeumlri-tjetrin
6 Marreumldheumlnia personi me person para se teuml jeteuml ajo burri me grua si
njeumlsi duke peumlrkujtuar dhe peumlrforcuar gjithnjeuml e meuml shumeuml arsyet e jeteumls seuml peumlrbashkeumlt Neuml jeteumln e dashuriseuml asgjeuml nuk ruhet neuml meumlnyreuml
pasive me bllokim apo pasivizim por duhet gjithnjeuml te kemi motive
teuml reja peumlr teuml qeneuml seuml bashku si feumlmijeumlt edukimi i tyre e tashmja dhe
e ardhmja meuml e lumtur
7 Kujdesi peumlr vetveten neuml ccedildo kuptim fizik neuml pamje veshmbathje
paraqitje meumlnyreumln e teuml folurit psikik neuml karakterin e qeteuml dhe teuml
geumlzuesheumlm neuml veumlmendje dhe kujdes peumlr gjeumlra teuml reja dhe teuml bukura neuml
bashkeumlsi dhe shpirteumlror neuml peumlrparimin e vlerave dhe virtyteve teuml
feseuml shpreseumls dhe dashuriseuml peumlr teuml qeneuml njeumlri peumlr tjetrin gjithnjeuml risi
dhe befasi e keumlndshme
8 Vlereumlsimi i problemit ose problemeve me koheuml dhe bashkarisht qeuml
prej teuml vogleumls mos teuml vijeuml deri te e madhja Si ushtrim mund teuml jeteuml
edhe ky ldquoNdalu para pasqyreumls dhe shikoje vetveten Neumlse dukesh i
lodhur dhe i meumlrzitur ndoshta problem je tirdquo Mos teuml keteuml neuml
bashkeumlshorteumlsi ldquofshehteumlsirdquo gjeumlra qeuml ldquombulonirdquo fshihni sepse ato njeuml
diteuml mund teuml dalin neuml shesh dhe teuml shkaktojneuml ndarjen e kuroreumls Teuml
keni gjithnjeuml e meuml shumeuml iniciativa dhe plane teuml peumlrbashkeumlta qeuml u
ndihmojneuml qeuml teuml jeni seuml bashku
9 Fol peumlr vetveten e jo peumlr teuml tjereumlt me paragjykime dhe peumlrgojime qeuml
shkaktojneuml veteumlm deumlme dhe meumlkate duke dashur qeuml tjetri teuml jeteuml gjithnjeuml bashkeumlbisedues dhe bashkeumljetues Trupi ndryshon me koheuml
dhe me mosheuml por njeriu eumlshteuml njeuml jeteuml neuml vazhdimeumlsi Ateumlhereuml fol
trego komuniko si je si ndihesh ccedilka teuml peumllqen ccedilka teuml pengon ccedilka teuml
frikeumlson
10 Fol peumlr jeteumln dhe planin e peumlrbashkeumlt peumlr teuml kaluareumln e bukur teuml
tashmen qeuml e keni krijuar dhe peumlr teuml ardhmen qeuml e pritni
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
5
Disa porosi teuml Neumlneumls Tereze peumlr
ne dhe koheumln toneuml
Qeuml ky shkrim shqyrtim dhe
analizeuml e marteseumls familjes dhe
shoqeumlriseuml seuml sotme teuml mos duket i
erreumlt deri diku edhe negativ
pesimist pa shpreseuml dua t‟i citoj disa theumlnie dhe porosi teuml
jashteumlzakonshme teuml Neumlneumls
Tereze peumlr ne dhe peumlr koheumln toneuml
Dashuria sheumlron vetmineuml
Dashuria eumlshteuml e natyrshme si
frymeumlmarrja
Kush nuk jeton peumlr Zotin dhe peumlr
teuml afeumlrmin nuk jeton fare
Varfeumlria meuml e keqe eumlshteuml mungesa
e dashuriseuml
Gjeumlra teuml vogla me dashuri teuml
madhe Geumlrbula e boteumls peumlrendimore
eumlshteuml vetmia
Mos e humbeuml kurreuml dureseumln dhe
shpreseumln
Zoti na ka krijuar peumlr teuml dashur
dhe peumlr teuml dhuruar dashuri
Nuk ka dashuri teuml veumlrteteuml pa falje
Dashuria fillon neuml familje seuml pari
vjen familja pastaj vendi qyteti
ccedildo gjeuml tjeteumlr
Familja e cilat lutet seuml bashku jeton neuml dashuri
Dashuria nuk ka nevojeuml peumlr fjaleuml
teuml mira as peumlr shpjegime Ajo
eumlshteuml thjesht dashuri ndash jeteuml
Ccedildo vepeumlr e dashuriseuml na afron
kah Zoti
Urtia meuml e madhe e jeteumls eumlshteuml
dashuria
Dashuria eumlshteuml mrekulli dhe
mrekullia eumlshteuml dashuri
Dashuria eumlshteuml mjekmi meuml i mireuml peumlr ccedildo njeri
E keqja meuml e madhe e boteumls seuml
sotme eumlshteuml indiferentizmi
Pa dashuri dhe flijim jeta srsquoka
kuptim
Veteumlmdashuria do ta
shpeumltojeumlboteumln
Veprat e dashuriseuml janeuml vepra teuml
paqes
Kush nuk dashuron nuk jeton
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
6
Speciale
Imer Lladrovci Stuttgart
Adem Demaccedili- lideri i pakontesuesheumlm shpirteumlror i shqiptareumlve neuml Jugosllavi
1
Adem Demaci u lind me 26 shkurt 1936 Sivjet ne
sheumlnojmeuml 84 vjetorin e lindjes seuml tij Neuml momentin kur
vdiccedil neuml gusht teuml vitit 2018 ai ishte neuml mosheumln 82 vjeccedil
kishte 60 vjet aktivitet politik kombeumltar dhe ploteuml 28
vite teuml kaluara neumlpeumlr kazamatet jugosllave peumlr lirineuml e
Kosoveumls dhe teuml tokave teuml tjera shqiptare neumln sundimin
jugosllav duke u kthyer keumlshtu neuml njeuml prijeumls teuml
pakontestuesheumlm shpirteumlror mbareumlkombeumltar
Peumlr sakrificeumln e tij supreme neuml altarin e liriseuml kombeumltare
eumlshteuml cileumlsuar si Mandela i Kosoveumls por neuml fakt ai
kishte beumlreuml burgje meuml shumeuml se lideri jugafrikan Neuml
Europeuml ai ishte pa dyshim i burgosuri meuml i madh dhe meuml
me influenceuml Europa neuml vitet 1990 e nderoi me ccedilmimin
Saharov peumlr politikeumln e tij inteligjente dhe humane qeuml neuml
themel kishte veteumlflijimin pothuajse 30 vjeccedilar Me njeuml
biografi teuml tilleuml politike Demaccedili nuk mund teuml cileumlsohet
ndryshe veccedilse njeuml martir
Jugosllavia e Titos dhe e pasardheumlsve teuml tij tek ai shihte
njeriun meuml teuml rreziksheumlm peumlr ekzistenceumln e saj keumlshtu qeuml neuml vitin 1974 arrestohet dhe deumlnohet peumlr teuml treteumln
hereuml edhepse organet e shtetit jugosllav keumlteuml hereuml nuk
qeneuml neuml gjendje tbdquoia faktonin asnjeuml ldquomeumlkat‟‟ asnjeuml
formeuml teuml aktivitetit politik qeuml do ta penalizonte ateuml E
megjithateuml ai u deumlnua peumlr teuml dyteumln hereuml me deumlnimin meuml
teuml larteuml teuml mundsheumlm me 15 vjet burg Deri me 21 prill
teuml vitit 1990 Demaccedili qeumlndroi neuml burg duke u liruar neuml
ateuml pranvereuml dramatike peumlr krijeseumln e Versajit si i
amnestuar nga kryetari i ateumlhersheumlm i Jugosllaviseuml
slloveni Drnovshek Neuml keumlteuml moment atij i kishin
mbetur meuml pak se gjashteuml muaj peumlr teuml kryer deumlnimin drakonik prej 15 vitesh
Adem Demaccedili jashteuml grilave teuml burgut peumlrjetohej si njeuml
rrezik permanent me rrjedhoja fatale peumlr shtetin e
sllaveumlve teuml jugut qeuml padrejteumlsisht brenda kufijve teuml tij
kishte peumlrfshireuml pothuajse gjysmeumln e territorit etnik teuml
Shqipeumlriseuml natyrale dhe mbi dy milioneuml shqiptareuml peumlr teuml
cileumlt Adem Demaccedili u kthye neuml njeuml shenjeumltor e apostull teuml
veumlrtet lirie I tilleuml ai mbeti deri neuml fund teuml jeteumls seuml tij
Neuml historineuml politike teuml boteumls neuml shekullin XX janeuml teuml pakeumlt personalitetet qeuml mund teuml krahasohen me Demaccedilin
neuml rrafshin e angazhimit peumlr njeuml ide dhe ideal Peumlr 60
vjet me rradheuml ai kurreuml nuk iu peumlrkul Serbiseuml dhe
ideologjiseuml seuml saj kundeumlrshqiptare Ndoneumlse Demaccedili peumlr
performanceumln e tij politike pas daljes nga burgu jo rralleuml
eumlshteuml kritikuar si njeuml lider qeuml neuml ccedildo rrethaneuml ka qeumlmtuar
mundeumlsiteuml e shmangies seuml lufteumls seuml armatosur duke iu
drejtuar shumeuml hereuml serbeumlve si veumlllezeumlr duke
argumentuar se ata duhet teuml beumljneuml presion mbi qeverineuml
e tyre qeuml teuml lirohet nga barra e reumlndeuml e Kosoveumls neuml
momentet kur rinia kosovare neuml mesin e viteve 1990
ndeumlrroi strategjineuml e lufteumls nga rezistenca pasive paqeumlsore neuml rezistenceuml teuml armatosur peumlrmes UCcedilK-seuml
ishte Adem Demaccedili ai qeuml doli i pari publikisht neuml
peumlrkrahje teuml lufteumls seuml saj Neumlse ldquoveumlllezeumlrit serbeuml‟‟ nuk
ishin neuml gjendje teuml ndeumlrmerrnin diccedilka peumlr ndryshimin e
gjendjes keumlteuml gjeuml do ta beumlnin shqiptareumlt peumlrmes formave
teuml reja teuml rezistenceumls dhe lufteumls seuml armatosur Neuml
momentet meuml kritike ai u beuml peumlrfaqeumlsuesi politik i saj neuml
Prishtineuml
2
Angazhimi politik i Adem Demaccedilit peumlr ccedillirimin
kombeumltar teuml shqiptareumlve teuml robeumlruar filloi neuml mosheuml shumeuml teuml re Mund teuml thuhet se qeuml neuml feumlmijeumlrineuml e
hershme qysh neuml shkolleumln fillore mund teuml identifikohen
prirjet e tij politike atdhetare Ai e filloi shkolleumln neuml njeuml
koheuml kur Kosova ishte neumln pushtimin italian por ky
pushtim solli shkollat e para shqipe dhe njeuml valeuml teuml re e teuml
fuqishme teuml ringjalljes seuml ndjenjeumls kombeumltare Meumlsueseuml
teuml shumteuml nga Shqipeumlria londineze kishin veumlrshuar
Kosoveumln dhe ata beumlneuml njeuml puneuml teuml madhe Veteuml Adem
Demaccedili eumlshteuml shprehur disa hereuml me nderimin meuml teuml
madh peumlr meumlsuesit e tij Peumlr keumlteuml ka shumeuml deumlshmi Ky
fakt tregon njeumlkoheumlsisht se instinkti atdhetar nuk eumlshteuml dicka qeuml meumlsohet neuml mosheuml teuml pjekur por eumlshteuml njeuml
mekanizeumlm shpirteumlror qeuml fillon e krijohet neuml klimeumln
familjare teuml refuzimit absolut teuml pushtimit neuml njeuml mosheuml
tepeumlr teuml re Neumlna Shqipeumlri eumlshteuml e peumlrjetshme ndryshe
nga neumlna biologjike i thoshte neumlna e tij birit teuml saj teuml
veteumlm Me njeuml neumlneuml teuml tilleuml qeuml do ta peumlrballonte ccedildo
veumlshtireumlsi me stoicizeumlm ai u meumlsua ta dojeuml Shqipeumlrineuml
natyrale para seuml gjithash ateuml teuml jashtmen teuml pushtuareumln
dhe teuml neumlnshtruareumln me njeuml pasion atdhetar teuml
pashembullt neuml koheumln toneuml I frymeumlzuar nga meumlsuesit neuml
shkolleuml peumlr keumlteuml dashuri dhe i frymeumlzuar nga neumlna neuml shteumlpi Adem Demaccedili u kthye neuml meumlsuesin dhe
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
7
frymeumlzuesin e madh teuml riniseuml shqiptare peumlr Shqipeumlrineuml e
bashkuar
Neuml Europeuml Adem Demaccedili eumlshteuml perceptuar si figura meuml
pregnante e nacionalizmit shqiptar jo e njeuml nacionalizmi
primitiv e agresiv ballkanik por e njeuml nacionalizmi
mbrojteumls teuml substanceumls kombeumltare shqiptare sepse shqiptareumlt klasifikoheshin nga organizatat qeuml mbronin
popujt si popull i rrezikuar Me politikeumln e tij teuml
pakompromis dhe para seuml gjithash me gatishmeumlrineuml e
tij personale peumlr ccedildo lloj flijimi Adem Demaccedili ishte
njeriu qeuml i duhej Kosoveumls neuml keumlteuml udheumlkryq teuml ri historik
neuml fund teuml shekullit XX ai ishte neuml fakt i vetmi njeri neuml
Kosoveuml qeuml mund teuml mobilizonte njeuml maseuml kritike
njereumlzish qeuml ishte neuml gjendje peumlr teuml peumlrmbysur situatat
Dhe kjo peumlrmbysje e madhe mund teuml vinte veteumlm nga
njeuml krah politik i cili jo veteumlm s‟e peumlrjashtonte lufteumln e
armatosur por ateuml e nxirrte neuml plan teuml pareuml Njeuml politikeuml
pa krahun e saj teuml armatosur neuml rrethanat e ateumlhershme neuml Kosoveuml kur Serbia kishte koncetruar forca teuml meumldha
ushtarake dhe teknikeuml teuml madhe lufte neuml Kosoveuml ishte
njeuml faktor qeuml shpeumlrfillej e manipulohej lehteumlsisht nga
Beogradi Ateuml krah teuml politikeumls qeuml peumlrfshinte neuml
strategjineuml e ccedillirimit nga Serbia edhe lufteumln e armatosur
si peumlrbeumlreumls themelor meuml seuml miri e peumlrfaqeumlsonte Adem
Demaccedili Neuml fund teuml fundit dhe paraqitja e UCcedilK-seuml lidhet
direkt me politikeumln e tij dhe pakeumlnaqeumlsineuml me vendimet
e Konferenceumls seuml Dejtonit qeuml solli njeuml zgjidhje qeuml e
favorizoi elementin serb neuml Bosnje e Hercegovineuml dhe e
shpeumlrfilli ploteumlsisht faktorin shqiptar neuml Kosoveuml Me keumlteuml konferenceuml mori fund peumlrfundimisht politika e
iluzioneve pacifiste qeuml ccedillirimin e Kosoveumls e kishte
definuar si njeuml proces ekskluzivisht politik duke e
peumlrjashtuar neuml meumlnyreuml decidive lufteumln e armatosur si
elementin meuml qeneumlsor neuml rrugeumln e veumlshtireuml teuml ccedillirimit teuml
Kosoveumls nga Serbia
Neuml dhjetor teuml vitit 1995 u neumlnshkrua Marreumlveshja e
Dejtonit neuml Ohajo teuml Shteteve teuml Bashkuara teuml Amerikeumls
nga boshnjakeumlt kroateumlt e serbeumlt si paleuml ndeumlrluftuese e
Serbiseuml e Kroaciseuml si garantues teuml saj neuml njeuml aneuml dhe neuml aneumln tjeteumlr nga fuqiteuml e meumldha qeuml keumlrkonin t‟i jepnin
fund lufteumls seuml peumlrgjakshme neuml Bosnjeuml njeuml marreumlveshje
kjo qeuml nuk i solli qeteumlsi peumlr asnjeuml diteuml teuml vetme deri meuml
tani shtetit teuml ri teuml konfederuar teuml Bosnjeumls dhe
Hercegovineumls Edhe sot ky shtet peumlrjeton kriza
permanente ekzistenciale dhe mund teuml thuhet me ploteuml
gojeumln se BeH eumlshteuml njeuml shtet qeuml pa driteumln e jeteumls me vese
teuml lindura me teuml meta kongjenitale qeuml u dizajnuan neuml
Dejton neuml vitin 1995 Viteve teuml fund gjithnjeuml e meuml tepeumlr
po shtohen zeumlrat neuml Pereumlndim qeuml e keumlrkojneuml njeuml Dejton
II Po me Kosoveumln ccedil‟u beuml Ajo sbdquou peumlrmend fare neuml keumlteuml
konferenceuml sepse keumlshtu kishte keumlrkuar Sllobodan
Millosheviqi i cili duke qeneuml se me neumlnshkrimin e tij
neuml keumlteuml marreumlveshje i kishte siguruar asaj validitet
kujtoi se keumlshtu peumlrfundimisht do ta nxirrte Kosoveumln
keumlteuml vateumlr neuralgjike teuml Ballkanit nga rendi i diteumls seuml
politikeumls ndeumlrkombeumltare qeuml merrej me zgjidhjen e
krizave teuml mprehta politike neuml boteuml Dhe ky synim ogurzi i
kasapit albanofag teuml Ballkanit veumlrtet do teuml kthehej neuml njeuml
fakt teuml kryer e teuml dhembsheumlm historik sikur neuml Kosoveuml
me UCcedilK-neuml nuk do teuml kishte ndryshuar kursi i politikeumls
pacifiste e cila e peumlrmbysi situateumln qeuml me aksionet e
para largvajteumlse teuml 26 prillit teuml viti 1996 Veteumlm kateumlr
muaj pas Konferenceumls seuml Dejtonit historia e re e shqiptareumlve mori njeuml ktheseuml teuml forteuml e teuml papritur qeuml tre
vite meuml voneuml do teuml ccedilonte neuml bombardimin e Jugosllaviseuml
seuml Millosheviccedilit dhe ccedillirimin definitiv teuml Kosoveumls nga
soldateska serbe
Siccedil e thameuml meuml sipeumlr Adem Demaccedili u beuml peumlrfaqeumlsuesi i
pareuml politik i UCcedilK-seuml neuml njeuml koheuml qeuml asnjeuml politikan e
intelektual shqiptar neuml Kosoveuml nuk kishte guxim madje
as ta shqiptonte keumlteuml akronim Kishte vite qeuml Demaccedili e
kishte keumlrceumlnuar Beogradin me opcionin e kryengritjes
seuml armatosur por ishte shpeumlrfillur jo veteumlm nga
gjakpireumlsi serb qeuml kishte neuml dispozicion njeuml ushtri teuml fuqishme por edhe nga faktori ndeumlrkombeumltar qeuml hapur
ishte shprehur i keumlnaqur me njeuml zgjidhje minimal peumlr
Kosoveumln si autonomi politike krahinore Neuml keumlteuml
moment historik paraqitet neuml skeneumln politike edhe njeuml
hereuml neuml meumlnyreuml madheumlshtore Adem Demaccedili si peumlrkraheumls
i guximsheumlm i UCcedilK-seuml qeuml peumlrbeumlnte njeuml alternativeuml e
domosdoshme e peumlrpjekjeve teuml shqiptareumlve peumlr
pavareumlsineuml e Kosoveumls
Ai peumlr asnjeuml moment nuk ngurroi dhe as u tremb neuml
mbrojtjen politike qeuml i beumlri neuml keumlto momente delikate krijeseumls seuml re qeuml quhej UCcedilK Ne nuk do ta dimeuml kurreuml
sakteumlsisht se ccedilfareuml do teuml kishte ndodhur me teuml neumlse ajo
nuk do teuml kishte gjetur njeuml njeri teuml peumlrmasave teuml Adem
Demaccedilit qeuml e mbrojti ateuml UCcedilK-neuml si njeuml faktor
vendimtar neuml Kosoveumln e shkelur dhe teuml neumlnshtruar por
eumlshteuml meuml se e sigurt qeuml UCcedilK-ja pa njeuml zeuml teuml fuqisheumlm si
Adem Demaccedili do ta kishte pasur shumeuml veumlshtireuml neuml njeuml
ambient teuml tilleuml si shoqeumlria kosovare e koheumls qeuml ishte
peumlrshkuar thelleumlsisht nga iluzionet peumlr njeuml ndeumlrhyrje nga
jashteuml pa radikalizimin e politikeumls kosovare ndaj Serbiseuml
pushtuese Kishte ardhur momenti qeuml djelmeumlria shqiptare teuml rrokte armeumlt e lufteumls
Dy vite pas vdekjes seuml Adem Demaccedilit ende nuk dihet
shumeuml peumlr disa aspekte teuml rolit teuml Adem Demaccedilit neuml ateuml
qeuml quhet veprimtari ilegale neuml dhjetvjeccedilarin dramatik
1990-2000 Njeuml gjeuml eumlshteuml e sigurt keumlteuml e ka theumlneuml edhe
me gojeumln e tij pas greveumls seuml vitit 1994 neuml bdquoRilindjeldquo se
jo ccedildo gjeuml neuml lufteumln peumlr pavareumlsi kundrejt Serbiseuml duhej
beumlreuml peumlr driteuml teuml diellit Angazhimi politik legal pa
peumlrmaseumln tjeteumlr teuml tij veprimin neuml ilegalitet mbetet njeuml
angazhim shterrp pa rezultate neuml rrethana pushtimi
Keumlrkuesit e ardhsheumlm teuml Janusit politik Adem Demaccedili do
teuml zbulojneuml dimensione teuml reja teuml keumltij martiri qeuml gjitheuml
energjiteuml e jeteumls seuml tij i vuri neuml sheumlrbim teuml kombit e
atdheut teuml tij
Autori eumlshteuml shef i Konsullateumls seuml Peumlrgjithshme teuml
Republikeumls seuml Kosoveumls neuml Stuttgart
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
8
Ekskluzive
Mag phil Dr Kurt Gostentschnigg Graz
Bretkosa neuml ujin qeuml valon
ose kur teoriteuml e konspiracionit beumlhen realitet
Njeuml plak po rrinte para kasolles seuml
vet neuml bregun e njeuml liqeni dhe po
filozofonte mbi jeteumln kur pa njeuml
bretkoseuml neuml breg E kapi keumlteuml
bretkoseuml e solli neuml kasolle dhe e
futi neuml njeuml tenxhere me ujeuml qeuml
valonte Bretkosa keumlrceu e tmerruar nga tenxherja u hodh
jashteuml kasolles dhe u zhduk neumlpeumlr
shkurre Njeuml diteuml tjeteumlr plaku po
rrinte seumlrish para kasolles seuml vet
dhe mendonte mbi jeteumln Iu
kujtua bretkosa e cila me siguri
ishte djegur keq por i kishte
shpeumltuar situateumls me kurajeuml peumlr teuml
vazhduar jeteumln Neuml keumlteuml moment
burri pikasi peumlrseumlri njeuml bretkoseuml
neuml breg E zuri dhe e mori me
vete neuml kasolle Meqeuml keumlteuml hereuml nuk kishte gati ujeuml qeuml valonte e
vuri bretkoseumln neuml njeuml tenxhere me
ujeuml teuml ftohteuml dhe e vendosi
mbisobeuml Pastaj ndezi zjarrin Me
ccediludi plaku vuri re se bretkosa neuml
tenxhere rrinte e qeteuml Uji nxehej
gjithnjeuml e meuml shumeuml derisa filloi
teuml valonte Mireumlpo bretkosa rrinte
e qeteuml edhe neuml ujin e nxehteuml dhe
nuk beumlnte peumlrpjekje peumlr t‟i
shpeumltuar situateumls keumlrceumlnuese Plaku u geumlzua peumlr darkeumln e
papritur dhe vazhdoi teuml
filozofonte mbi jeteumln duke
rrufitur me shije supeumln e tij teuml
bretkoseumls
Neuml keumlteuml artikull nuk gjenden teuml
dheumlna burimesh por shumeuml fjaleuml
kyccedile Kush keumlrkon do teuml gjejeuml
gjithccedilka neuml internet Eumlshteuml e
reumlndeumlsishme qeuml secili teuml beumljeuml veteuml
keumlrkime dhe teuml formojeuml mendimin e vet Njeuml keumlshilleuml peumlr ata qeuml duan
teuml beumljneuml keumlrkime ndiqe gjurmeumln e
paraseuml dhe shmangiu mediave
mainstream dhe platformave mainstream si p sh Wikipedia Mbi veten time si
njeri uneuml shkruaj neuml koshienceumln e Hyjnores seuml pafundme dhe teuml Shpirtit teuml
pavdeksheumlm si dhe neuml koshienceumln e rizgjimit hapeumlsinor-kohor neuml boteumln
materiale keumlshtuqeuml uneuml shpresoj gjithmoneuml meuml teuml mireumln sepse di peumlr teuml mireumln
e peumlrjetshme dhe pres gjithnjeuml meuml teuml keqen sepse di peumlr teuml keqen kalimtare
Politikisht nuk qeumlndroj as majtas as djathtas por tek njeriu dhe njereumlzia Uneuml
nuk e vlereumlsoj meuml fare sistemin e korruptuar teuml partive por derisa ka ende parti do teuml votoj gjithmoneuml peumlr teuml keqen meuml teuml vogeumll aktuale sipas mendimit
tim Ata qeuml nuk lejojneuml meuml teuml peumlrccedilahen nga marionetat e fuqive teuml fshehta do
teuml kuptojneuml peumlr se po e kam fjaleumln Gjitheuml teuml tjereumlt qeuml janeuml ende viktima teuml
paditura teuml shpeumllarjes seuml peumlrditshme teuml trurit gjateuml gjitheuml jeteumls neumlpeumlrmjet
shkollimit dhe mediave teuml kontrolluara nga shteti do teuml meuml shajneuml ndash gjithnjeuml
sipas boteumlkuptimit teuml tyre ideologjik ndashose si ldquoteuml majteumlrdquo ose si ldquoteuml djathteumlrdquo
Neuml fillim teuml vitit 2019 kisha filluar me kumtesat e mia neuml YouTube mbi Jogeumln
Integrale teuml Sri Aurobindo-s dhe teuml Neumlneumls (Mirra Alfassa) kur diccedilka meuml ndaloi
teuml vazhdoja Si mund teuml flisja me kompetenceuml mbi realitetin e peumlrgjithsheumlm teuml
boteumlve meuml teuml larta dhe meuml teuml brendshme pa pasur njeuml ide mbi ngjarjet konkrete
neuml boteumln e jashtme dhe mbi forcat qeuml fshihen pas tyre Ekzistenca e seuml mireumls dhe seuml keqes ishte e qarteuml peumlr mua por nuk kisha asnjeuml ide se kush ishin teuml
mireumlt dhe kush teuml keumlqijteumlNeuml mars 2019 uneuml kisha ende besim tek demokracia
ndarja republikane e pushteteve dhe sistemi i partive sepse u peumlrkisja ende
ldquodeleve neuml gjumeumlrdquo Njeuml vit meuml voneuml neuml mars 2020 meuml neuml fund kuptova se neuml
teuml veumlrteteuml nuk shtrohej ccedileumlshtja cileumln parti teuml votojmeuml por peumlr heqjen e teuml gjitha
partive peumlr teuml mundeumlsuar pushtetin direkt teuml popullit teuml pakteumln neuml teori Ngaqeuml
peumlr njeuml pushtet direkt teuml popullit mund teuml flitet veteumlm neuml rastin e qytetareumlve
madhoreuml teuml cileumlt janeuml ccedilliruar nga shpeumllarja e trurit qeuml nga djepi gjer neuml vig neuml
njeuml demokraci teuml simuluar Uneuml meumlsova gjithashtu meuml neuml fund se ata teuml cileumlt
prezantoheshin nga mediat mainstream si teuml keumlqijteuml ishin neuml teuml veumlrteteuml teuml
mireumlt dhe anasjelltas Eumlshteuml e qarteuml se askush nuk eumlshteuml veteumlm i mireuml ose i keq Ne bartim teuml dyja tendencat brenda nesh Por me kalimin e koheumls beumlhet e
dukshme se cileumlt njereumlz ndjekin cileumln nga teuml dyja tendencat
Keumlshtu fillova teuml informohesha peumlrtej mediave mainstream dhe njeumlra meuml ccedilonte
tek tjetra derisa peumlrfundova shpejt tek lloj-lloj teuml ashtuquajturash ldquoteori teuml
konspiracionitrdquo teuml cilat quanin gjithccedilka teuml mundur p sh njeuml agjendeuml satanike
teuml njeuml rendi teuml ri boteumlror jashteumltokeumlsoreuml udheumltime neuml koheuml etj Meuml neuml fund u
beumlra i veteumldijsheumlm se kishte dy pozicione ekstreme teuml papajtueshme nga njeumlra
aneuml refuzimi i peumlrgjithsheumlm i teorive teuml konspiracionit dhe nga ana tjeteumlr
pranimi i peumlrgjithsheumlm i konspiracioneve gjithnjeuml e gjithkund E pyeta veten
A qeumlndron e veumlrteta diku neuml mes apo nuk mund teuml keteuml kompromis lidhur me
njeuml temeuml aq kontroverse Neuml qofteuml se veteumlm njeumlri nga teuml dyja ekstremet eumlshteuml i veumlrteteuml ndash ateumlhereuml cili Neuml qofteuml se teoriteuml e konspiracionit dalin si teuml veumlrteta
Njereumlzita do t‟i kuptojneuml dhe a do teuml mund t‟i durojneuml ato
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
9
Kritika kryesore ndaj teorive teuml
konspiracionit ndash njeuml nocion i
krijuar nga CIA ndash eumlshteuml se ato
shpjegojneuml rrethana komplekse
dhe teuml ndeumlrlikuara neumlpeumlrmjet
teorive thjeshteumlzuese E pyes
veten Pse e veumlrteta duhet teuml jeteuml e ndeumlrlikuar Ajo mund teuml jeteuml edhe
e thjeshteuml Duke marreuml parasysh
njeuml peumlrqendrim teuml tilleuml teuml pamaseuml
teuml pushtetit gjateuml shekujve ose
madje mijeumlvjeccedilareumlve ndash pse nuk
mund teuml keteuml njeuml konspiracion
boteumlror Neuml qofteuml se mund teuml keteuml
njeuml teuml tilleuml ateumlhereuml duhet teuml
merremi me teuml sepse neuml fund teuml
fundit beumlhet fjaleuml peumlr fatin toneuml teuml
peumlrbashkeumlt Dua teuml peumlrcjell keumltu
njeuml citat i cili besohet teuml jeteuml nga Bertold Brecht-i ldquoCcedilmenduria
beumlhet e padukshme kur ajo ka
marreuml peumlrmasa mjaft teuml meumldhardquo
Me keumlteuml shkon gjithashtu theumlnia
ldquoNjeuml geumlnjeshteumlr e cila peumlrseumlritet
mjaft shpesh dikur beumlhet e
veumlrteteumlrdquo A eumlshteuml ky shpjegimi peumlr
faktin se shpeumllarja e trurit teuml
maseumls eumlshteuml kaq e suksesshme
saqeuml teuml ashtuquajtureumlve
ldquokonspiracionisteumlrdquo nuk u besohet qysh prej fillimit Aktualisht
pyetja e madhe e fatit teuml
njereumlzimit eumlshteuml A ka njeuml agjendeuml
teuml fshehteuml teuml elitave Neuml qofteuml se
po A ka veteumlm njeuml apo disa teuml
cilat konkurrojneuml me njeumlra-
tjetreumln A nuk eumlshteuml i vendosur qeuml
prej koheumlsh Rendi i Ri Boteumlror
A do teuml vazhdojeuml Rendi i Ri
Boteumlror i vjeteumlr i njeuml skllaveumlrimi
teuml pashpirt apo do teuml keteuml seuml shpejti njeuml Rend teuml Ri Boteumlror teuml
ri teuml njeuml lirie shpirtploteuml
Kemi teuml beumljmeuml me njeuml lufteuml
informacioni neuml teuml cileumln na
prezantohen disa narrativa Ccedildo
narrativeuml ka neumlnnarrativa teuml cilat
dallohen neuml detaje nga njeumlra-
tjetra Ndeumlrkoheuml njohim peseuml
narrativa
Seuml pari Narrativa mainstream se
qeveria kujdeset peumlr teuml mireumln e popullit dhe na tregon gjithmoneuml
teuml veumlrteteumln neumlpeumlrmjet mediave
mainstream p sh neuml koheumln e
krizeumls seuml koronavirusit
Seuml dyti Narrativa e Rendit teuml Ri
Boteumlror Satanik teuml vjeteumlr neuml teuml
cilin popullsia boteumlrore
skllaveumlrohet dhe reduktohet p
sh neumlpeumlrmjet koronavirusit teuml
menduar fillimisht si vdekjeprureumls por pastaj teuml zbutur nga ndeumlrhyrja e
forcave teuml mira i cili duhet teuml sheumlrbejeuml tani si kal i Trojeumls peumlr heqjen e teuml
drejtave themelore ose neumlpeumlrmjet njeuml arme biologjike e cila kamuflohet si njeuml
vaksinim i detyruesheumlm
Seuml treti Narrativa e Rendit teuml Ri Boteumlror Satanik teuml ri neuml teuml cilin krokodili i
vjeteumlr (tri Romat US-demokrateumlt Obama Clinton Merkel globalizmi
fashizmi i majteuml) zeumlvendeumlsohet nga krokodili i ri meuml i madh dhe meuml i forteuml (QAnon Trump Putin Xi Fuqia Tripolare nacionalizmi fashizmi i djathteuml)
Seuml kateumlrti Narrativa e Rendit teuml Ri Boteumlror Spiritual teuml mundeumlsuar nga elita e
pushtetit shpirteumlrisht e zgjuar rreth QAnon-it Trump-it Putin-it Xi-ut Fuqiseuml
Tripolare e cila po e shfuqizon shtetin e thelleuml satanik neuml gjitheuml boteumln neuml teuml
cilin individi familja dhe kombi mund teuml shpalosen neuml liri harmoni dhe paqe
(p sh me energji teuml lireuml mjekeumlsi teuml re etj) duke ekzistuar ende rreziku i
kthimit prapa neuml egoizeumlm dhe i rikthimit teuml seuml keqes peumlr sa koheuml natyra
njereumlzore nuk eumlshteuml shndeumlrruar parimisht neuml njeuml hyjnore
Seuml pesti Narrativa e Manifestimit Supramental dhe e Jeteumls Hyjnore neuml Tokeuml
teuml mundeumlsuara nga Avatari Kalki Dy-Njeuml Sri Aurobindo dhe Neumlna (Mirra
Alfassa) neuml teuml cileumln nuk ka meuml mundeumlsi peumlr teuml keqen zhvilllimi beumlhet nga njeuml
e veumlrteteuml neuml njeuml teuml veumlrteteuml meuml teuml larteuml dhe nga njeuml peumlrsosuri neuml njeuml peumlrsosuri meuml teuml madhe si dhe pavdekshmeumlria e trupit eumlshteuml njeuml fakt duke njohur koheumln e
keumltij realizimi pra teuml ashtuquajtureumln ldquoOreuml teuml Pereumlndiseumlrdquo veteumlm Hyjnorja veteuml
Mund teuml ndodheuml qeuml seuml pari do teuml ccedilajeuml njeuml narrativeuml para se teuml realizohet njeuml
tjeteumlr Uneuml peumlr vete dise tek cila nga keumlto peseuml narrativa kam besim teuml ploteuml
Gjendja neuml gjitheuml boteumln po beumlhet gjithnjeuml e meuml serioze Neuml qofteuml se vazhdojmeuml
teuml mbyllim syteuml ateumlhereuml ne luajmeuml lojeumln e eliteumls seuml pushtetit e cila si pakiceuml
absolute sundon neuml meumlnyreuml perfide dhe manipuluese mbi popullin shumiceumln
absolute Na kaneuml futur tashmeuml neuml thes por ai nuk eumlshteuml i mbyllur ende Ne
mund teuml dalim ende dhe teuml vendosim veteuml peumlr fatin toneuml Por ne duhet teuml zgjohemi shpejt dhe teuml bashkohemi Ne jemi shumica Nuk duhet t‟i lejojmeuml
meuml eliteumls seuml pushtetit teuml na peumlrccedilajeuml neuml majtas dhe djathtas ndeumlrsa ajo ndash gjithnjeuml
sipas interesave teuml saj aktualeuml ndash teuml financiojeuml dhe peumlrkraheuml njeuml hereuml njeumlreumln paleuml
dhe njeuml hereuml paleumln tjeteumlr Keumlteuml e ka beumlreuml neuml teuml gjitha lufteumlrat e meumldha neuml teuml
kaluareumln Veteumlm njeuml shembull Kush e ka financuar ngritjen e Adolf Hitler-it
dhe e ka luftuar ateuml neuml fund Ne duhet t‟i quajmeuml gjeumlrat dhe aktoreumlt me emrin e
tyre dhe t‟i zbulojmeuml pa meumlshireuml teuml gjitha geumlnjeshtrat me teuml cilat na kaneuml
budallallepsur Ccedilfareuml duam ne peumlr feumlmijeumlt taneuml Liri apo skllaveumlrim Kjo eliteuml
e pushtetit dhe e financeumls e cila ka bashkuar neuml njeuml agjendeuml teuml fshehteuml
dhjetravjeccedilare ose madje shekullore financat ushtrineuml industrineuml shkenceumln
arsimin dhe mediat neuml njeuml kompleks gjigant ka prej koheumlsh mjetet peumlr teuml na veumlneuml pa meumlshireuml neumln zgjedheuml meuml pak me teuml keq ndash kjo do teuml ishte humbje
energjie ndash por meuml shumeuml me teuml mireuml keumlshtu qeuml shumica prej nesh nuk e veumlneuml
re aspak se janeuml beumlreuml sklleveumlr teuml pavullnet teuml sistemit teuml vendosur sipas deumlshireumls
seuml eliteumls seuml pushtetit Ne jetojmeuml qeuml prej disa vjeteumlsh ose madje dekadash neuml
njeuml demokraci teuml rremedhe neuml njeuml liri teuml rremeGeorge Orwell dhe Aldous
Huxley na beumljneuml teuml fala
A nuk vihemi shpesh neuml jeteuml para dilemeumls teuml shtiremi peumlr t‟iu peumlrshtatur
mainstream-it peumlr shkak teuml interesit teuml lindur nga lufta peumlr ekzistenceuml apo teuml
mbetemi vetvetja peumlr hir teuml detyrimit ndaj veumlrteteumlsiseuml seuml brendshme Vendimi
peumlr keumlrkimin e seuml veumlrteteumls neuml koheumln toneuml do teuml thoteuml deumlrrmimi midis mokrave
teuml lakmiseuml seuml pangopshme peumlr fitim teuml teuml pakteumlve dhe teuml shfryteumlzimit teuml pameumlshirsheumlm teuml teuml shumteumlve ose lufta donkishoteske me mullinjteuml e ereumls teuml
frymeumls seuml pashpirt teuml koheumls e cila po shitet tek kapitalizmi i koncerneve
neosocializmi ose ekofashizmi dhe e cila neuml sulmin e saj kundeumlr individit
familjes ose kombit synon gjithnjeuml e meuml shumeuml njeuml diktatureuml totalitare
boteumlrore Njeuml rrezik i tilleuml eumlshteuml meuml i madh sesa asnjeumlhereuml meuml pareuml neuml historineuml
e njereumlzimit sepse mjetet peumlr realizim nuk kaneuml qeneuml asnjeumlhereuml meuml pareuml aq teuml
shumta dhe aq efektive sa sot Kur mendoj peumlr mundeumlsiteuml e inteligjenceumls
artificiale e internetit teuml gjeumlrave e realitetit virtual dhe teuml peumlrzier (angl Virtual
and Mixed Reality) e transhumanizmit (angl transhumanism) e kontrollit teuml
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
10
mendjes dhe koshienceumls (angl
MKULTRA monarch mind
control) e 5G-seuml Social
Engineering-ut Genetic
Engineering-ut Bio Engineering
Geo Engineering-ut e survejimit
total Thinktank-eve dhe lozhave satanizmit me ritualet e tija teuml
flijimit teuml feumlmijeumlve etj dhe peumlr
bashkimin e mundsheumlm teuml teuml
gjitha keumltyre fijeve neuml sheumlrbim teuml
njeuml agjende teuml fshehteuml ateumlhereuml meuml
ccedilohet brenda vetes tmerri i
veumlrteteuml teuml cilin mund ta ndalojeuml
veteumlm koshienca ime peumlr
Hyjnoren dhe Shpirtin
Kush e kupton lojeumln satanike e
cila beumlhet neuml kurrizin toneuml dhe guxon teuml ngrejeuml zeumlrin neuml publik
denigrohet peumlrjashtohet i
mbyllet goja dhe neuml rastin
ekstrem burgoset dhe torturohet
Peumlrseumlri njeriu ka frikeuml teuml thoteuml
mendimin e vet teuml peumlrgjigjet peumlr
teuml veumlrteteumln E pyes lexuesin Kur
ti sheh se feumlmija yt i dashur burri
yt i dashur gruaja jote e dashur
teuml afeumlrmit e tu teuml dashur dhe
shokeumlt e tushoqet e tua teuml dashur(a) flejneuml neuml erreumlsireuml ndash
ccedilfareuml do teuml beumlsh T‟i leumlsh teuml
vazhdojneuml teuml flejneuml neuml erreumlsireumln e
padijes T‟i zgjosh neuml driteumln e
dijes neuml teuml cileumln ti jeton tashmeuml
veteuml Qeuml para disa muajsh kur
kam pareuml se neuml cilin drejtim teuml
rreziksheumlm po zhvillohet bota
kam vendosur teuml beumlj puneuml
sqaruese neuml kuadrin e mundeumlsive
teuml mia modeste
Megjithateuml disa nuk reagojneuml neuml
meumlnyreuml teuml keumlndshme kur dikush
u prish gjumin e shtrenjteuml Po
paguaj ndash si gjitheuml teuml tjereumlt neuml
situateumln time ndash njeuml ccedilmim peumlr
puneumln time sqaruese Duhet teuml
duroj sulmet nga teuml afeumlrmit
shokeumlt kolegeumlt e puneumls dhe teuml
njohurit teuml cileumlt ende nuk janeuml teuml
gatsheumlm teuml hapin syteuml dhe teuml
ballafaqohen me teuml veumlrteteumln lakuriq Prandaj meuml quajneuml teuml
gjitheumlditur idiot konspiracionist
ose nazist ose teuml gjitha bashkeuml
Bile njereumlz peumlr teuml cileumlt kisha
menduar gjithmoneuml se meuml donin
ose meuml ccedilmonin ose ishin shokeumlt e
mi ose meuml kaneuml kundeumlrshtuar
haptazi duke meuml sulmuar
pjeseumlrisht neuml meumlnyreuml shumeuml teuml
ashpeumlr ose thjesht meuml kaneuml kthyer shpineumln neuml heshtje duke ndeumlrprereuml
marreumldheumlniet me mua Keumltu meuml kujtohen veteumlm keumlto fjaleuml teuml urta ldquoShoku i
mireuml neuml diteuml teuml veumlshtirardquo dhe ldquoTani ndahet shapi nga sheqerirdquo Kush meuml mbron
tani sidomos kur ai ka njeuml mendim ndryshe nga uneuml meuml eumlshteuml veumlrtet afeumlr si
shok dhe i afeumlrm neuml zemeumlr Gjitheuml teuml tjereumlt nuk meuml mungojneuml Secili neuml rrugeumln
e vet
Nuk eumlshteuml absolutisht problem peumlr mua teuml quhem deri neuml fund teuml jeteumls sime
idiot konspiracionist etj derisa teuml dalin teuml gjitha teoriteuml e konspiracionit si teuml
gabuara dhe teuml keteuml njeuml fund teuml mireuml peumlr ne teuml gjitheuml Por zhvillimi i muajve teuml
fundit tregon gjithnjeuml e meuml shumeuml se keumlto teori teuml konspiracionit kaneuml shumeuml teuml
ngjareuml teuml jeneuml teuml veumlrteta Ndeumlrkoheuml disa nga keumlto kaneuml daleuml tashmeuml si teuml veumlrteta
Uneuml guxoj teuml parathem se me kalimin e koheumls seuml ardhshme ndash muaj vite nuk e
di se sa do teuml zgjaseuml ndash edhe shumica e teorive teuml tjera teuml konspiracionit do teuml
dalin teuml veumlrteta
Eumlshteuml shumeuml meuml keq sesa mund ta imagjinojmeuml Marionetat qeveritare teuml
shtetit teuml thelleuml neuml ccedildo vend po demaskohen veteuml duke vazhduar teuml ndjekin
agjendeumln e Rendit teuml Ri Boteumlror teuml Bill Gates George Soros Bilderberg Fabian Society Skull amp Bones teuml iluminateumlve dhe masoneumlve teuml Rockefeller-
ve dhe Rothschild-eumlve neuml formeumln evaksinimit dhe teuml ccedilipimit me detyrim 5G-
seuml heqjes seuml paraseuml neuml doreuml shproneumlsimit shkateumlrrimit teuml shtreseumls seuml mesme
geumlnjeshtreumls seuml ndryshimit teuml klimeumls teuml beumlreuml nga njeriu shkeumlmbimit teuml
popullsiseuml globalizmit sulmit ndaj individit familjes dhe kombit etj
megjitheumlse qendrat e pushtetit satanik Vatikani dhe Urdhri i Jezuiteumlve City of
London dhe Washington DC ndash Roma e Pareuml Roma e Dyteuml dhe Roma e Treteuml
ndash janeuml shfuqizuar tashmeuml nga Trump-i Putin-i dhe Xi-u gjeuml teuml cileumln e kaneuml
veumlneuml re veteumlm ata qeuml ndjekin zhvillimin me veumlmendje
Mireumlpo lajmi i mireuml eumlshteuml se neuml fund do teuml fitojeuml e mira sepse fitorja e seuml mireumls eumlshteuml njeuml puneuml e vendosur nga niveli meuml i larteuml hyjnorPor kjo nuk do teuml thoteuml
se ne duhet teuml rrimeuml me duar neuml preheumlr Neuml qofteuml se secili nga ne nuk
kontribuon diccedilka neuml keumlteuml fitore ateumlhereuml ai neuml fund do teuml mbahet ndeumlr humbeumlsit
Tani beumlhet fjaleuml qeuml secili prej nesh teuml shikojeuml neuml brendeumlsineuml e vet dhe teuml gjejeuml
paqen neuml vetvete teuml cileumln e deumlshiron peumlr njereumlzimin dhe boteumln Seuml pari vjen e
brendshmja dhe meuml pase jashtmja sepse jashteuml mund teuml shfaqet veteumlm ajo qeuml
gjendet brenda
Para se teuml beumlhet veumlrtet mireuml do teuml beumlhet si duket edhe njeuml hereuml shumeuml keq
Lufta e Treteuml Boteumlrore neuml formeumln e njeuml lufte hibride teuml shtetit teuml thelleuml kundeumlr
gjitheuml njereumlzimit ka filluar qeuml prej koheumlsh prej dekadash shekujsh ose mijeumlvjeccedilareumlsh Patrioteumlt rreth Q-seuml Trump-it Putin-it dhe Xi-ut Fuqiseuml seuml re
Tripolare teuml cileumlt i vijneuml njereumlzimit neuml ndihmeuml janeuml duke e mundur shtetin e
thelleuml neuml teuml gjitha vendet e boteumls meuml shumeuml neumln tokeuml peumlr ccedillirimin e
qindramijeumlra feumlmijeumlve nga bazat e neumlndheshme meuml seuml shumti ushtarake ndash disa
fjaleuml kyccedile pedofili Adrenochrom rituale satanike teuml flijimit teuml feumlmijeumlve ndash
keumlshtu qeuml ne pothuajse nuk veumlmeuml re asgjeuml Mediat mainstream teuml paguara dhe
teuml drejtuara nga shteti i thelleuml detyra kryesore e teuml cilave qeumlndron neuml peumlrccedilarjen
e popullit neuml majtas dhe djathtas bardheuml dhe zi burreuml e grua etj sigurisht qeuml
nuk raportojneuml mbi keumlteuml ose e denigrojneuml si teori konspirative
Tani e ka radheumln Gjermania Fati i kombit gjerman eumlshteuml me reumlndeumlsi meuml teuml
madhe peumlr Evropeumln dhe gjitheuml boteumln Veteumlm pasi teuml jeteuml rregulluar peumlrfundimisht ccedileumlshtja gjermane dhe pikeumlrisht neuml kuptimin e njeuml traktati paqeje
teuml fuqive aleate Shtetet e Bashkuara Rusia dhe Britania e Madhe me
Perandorineuml Gjermane teuml rivendosur teuml vitit 1914 mund teuml keteuml njeuml paqe
boteumlrore teuml veumlrteteuml teuml qeumlndrueshme dhe teuml garantuar nga Fuqia Tripolare Pas
zgjidhjes seuml ccedileumlshtjes gjermane mund teuml zgjidhen gjithashtu teuml gjitha ccedileumlshtjet e
tjera kombeumltare teuml hapura si ccedileumlshtja kurde ose ccedileumlshtja shqiptare me
ndeumlrmjeteumlsimin e Trump-it Putin-it dhe Xi-ut
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
11
Ka ardhur koha peumlr secilin prej
nesh teuml informohemi peumlrtej
mediave mainstream neuml meumlnyreuml
alternative mbi teuml gjitha temat e
reumlndeumlsishme teuml mendojmeuml veteuml
teuml mbajmeuml qeumlndrim dhe t‟i
qeumlndrojmeuml mendimit toneuml P sh mund teuml mendohemi peumlr pyetjen
pse politikaneumlt para se teuml
kandidojneuml dhe teuml zgjidhen peumlr
postet meuml teuml larta shteteumlrore
ftohen neuml takimet e fshehta teuml
Bilderberg-ut Ne mund teuml
mendohemi gjithashtu njeuml hereuml
peumlr dometheumlnien e nocionit
ldquoopoziteuml e kontrolluarrdquo peumlr
kuptimin e demokraciseuml partiake
ose peumlr qeumlllimin e mireumlfillteuml teuml
censureumls neuml mediat mainstream dhe mediat sociale
Peumlrveccedil keumlsaj mund teuml pyesim pse
numeumlrohenteuml gjitha rastet e
vdekjes pra edhe ato teuml cilat nuk
kaneuml vdekur nga por me
koronavirusin dhe pse peumlrhapin
qeveriteuml e gati teuml gjitha shteteve
dhe mediat mainstream frikeuml dhe
panik neuml popullsi kur mortaliteti i
peumlrgjithsheumlm nuk eumlshteuml meuml i larteuml sesa neuml vitet meuml pareuml Se teuml
moshuarit me paraseumlmundje
vdesin nga njeuml valeuml gripi dihet
apo jo A nuk dihet gjithashtu se
ldquonormaliteti i rirdquo i cili po na
shitet neuml meumlnyreuml diabolike dhe
karakterizohet nga frika detyrimi
i mbajtjes seuml maskeumls bdquosocial
distancingldquo izolimi me aneuml teuml
karantineumls dhe ndarja e dhunshme
e feumlmijve nga prindeumlrit e urdheumlruar nga njeuml WHO
(Organizata Boteumlrore e
Sheumlndeteumlsiseuml) e cila i neumlnshtrohet
Bill Gates-it dhe industriseuml
farmaceutike po na privon nga teuml
drejtat tona njereumlzore si dhe
dobeumlson sistemin imunitar dhe
mund teuml vraseuml njereumlz A mund teuml
jeteuml kriza e koronavirusit veteumlm
njeuml mashtrim gjigant boteumlror
Neumlse po ateumlhereuml pse
Tani keumlrkohen burra trima dhe
gra trime meuml shumeuml sesa asnjeuml
hereuml meuml pareuml sepse beumlhet fjaleuml
peumlr asgjeuml meuml pak sesa peumlr lirineuml
dhe ekzistenceumln e secilit prej
nesh e njeriut familjes dhe
kombit Gjermaneumlt po na tregojneuml
se si beumlhet sepse ata janeuml neuml
rrezik shumeuml teuml madh Austriakeuml
dhe shqiptareuml ndiqeni shembullin e tyre ngrihuni dhe dilni paqeumlsisht peumlr
ldquosheumltitjerdquo teuml paparalajmeumlruar neuml rrugeuml mundeumlsisht njeumlkoheumlsisht neuml shumeuml
vende me theumlnien e Thomas Jefferson-it neuml zemeumlr ldquoAty ku populli e ka frikeuml
qeverineuml sundon tirania Aty ku qeveria e ka frikeuml popullin sundon liriardquo
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
12
Veumlshtrime
Shkruan Shpeumltim Shujaku Germin
Sa do teuml ndikojeuml pandemia COVID-19 neuml remitancat e pranuara nga diaspora
Ndoneumlse peumlr momentin e teumlreuml forca dhe fokusi global eumlshteuml neuml funksion teuml
luftimit dhe parandalimit teuml peumlrhapjes seuml virusit COVID-19 neuml aspektin
sheumlndeteumlsor shumeuml eksperteumlve financiareuml dhe ekonomisteuml po analizojneuml edhe
pasojat e mundshme qeuml ky virus mund teuml keteuml neuml ekonomineuml boteumlrore
Reumlnia ekonomike nga efekti i virusit COVID-19 pritet teuml shkaktojeuml recesion
neuml Amerikeuml Eurozoneuml dhe Japoni Kina do teuml keteuml rritjen meuml teuml vogeumll teuml
sheumlnuar ndonjeumlhereuml dhe poashtu potencialisht njeuml total prej $27 trillion teuml
humbur neuml prodhim - qeuml i bie sa ekuivalenti i teumlreuml Prodhimit teuml Brendsheumlm
Bruto (GDP-seuml) teuml Mbreteumlriseuml seuml Bashkuar1
Pasojat ekonomike teuml COVID-19 pritet teuml ndjehen edhe tek diaspora joneuml
Kjo eumlshteuml tashmeuml evidente neuml shtetet si Gjermania Greqia Italia dhe Zvicra
vende keumlteuml neuml teuml cilat kemi peumlrqeumlndrimin meuml teuml madh teuml Diasporeumls Shqiptare
Neuml Gjermani Instituti IFO peumlr hulumtime ekonomike sipas njeuml analize teuml
beumlreuml seuml fundmi vlereumlson qeuml humbjet ekonomike neuml keumlteuml shtet do teuml variojneuml
nga 72 neuml rast se kriza do teuml zgjaseuml 2 muaj deri neuml 206 neuml skenarin meuml
teuml keq neumlse kriza do teuml vazhdojeuml peumlr 3 muaj Peumlrqindjet e tilla shndeumlrruar neuml
vlera monetare tregojneuml humbje qeuml mund teuml variojneuml nga euro255 miliardeuml deri
neuml euro729 miliardeuml neuml skenarin meuml teuml keq Kriza poashtu do teuml shkaktojeuml njeuml
vrimeuml prej euro200 miliardeuml neuml buxhetin publik duke leumlneuml anash benefitin peumlr
1 Orlik T Rush J Cousin M amp Hong J (2020) Coronavirus Could Cost the Global
Economy $27 Trillion Here‟s How Retrieved by bloombergcomgraphics2020-coronavirus-
pandemic-global-economic-risk
pakos ekonomike2 Poashtu rreth
18 milioneuml persona mund teuml
humbasin vendin e puneumls ndeumlr teuml
cileumlt mund teuml keteuml edhe shumeuml nga
Diaspora joneuml
BAK Economics njeuml think-tank
nga Zvicra ka vlereumlsuar se
parashikimet peumlr rritjen ekonomike
neuml Zviceumlr do teuml peumlsojneuml zvogeumllim
prej 15 neuml 13 Neuml periudheumln
mesatare Sekretariati i shtetit peumlr
Puneumlt Ekonomike (SECO) ka
brenga peumlr tregun kapital dhe
ndeumlrprerjen e zingjirit teuml furnizimit
industrial Zviceran dhe korporatave
ndeumlrkombeumltare me vend-ndodhje neuml
Zviceumlr Meuml 14 mars qeveria zvicerane ka zotuar CHF10
miliardeuml ($106 miliardeuml) neuml pakon
emergjente peumlr teuml ndihmuar
ekonomineuml3
Neuml Itali poashtu sipas Statista
Research Department neuml
parashikimet beumlra nga muaji mars
2020 eumlshteuml vlereumlsuar qeuml Prodhimi i
Brendsheumlm Bruto (PBB eng GDP)
e shtetit Italian do teuml zvogeumllohet peumlr -3 neuml fund teuml kateumlrmujorit teuml
pareuml teuml keumltij viti ndeumlrsa neuml
kateumlrmujorin e dyteuml pritet qeuml kjo
shifeumlr teuml bie deri neuml -5 teuml PBB peumlr
shkak teuml ndikimit teuml virusit
COVID-19 neuml ekonomineuml e vendit
Meuml tutje eumlshteuml parashikuar qeuml
2 Posaner J (2020) Coronavirus could slash
German economy by over 20 percent study
Retrieved by
httpswwwpoliticoeuarticlestudy-
coronavirus-could-slash-german-economy-
by-over-20-percent 3 (2020) Coronavirus the situation in
Switzerland Retrieved by
httpswwwswissinfochengcovid-
19_coronavirus--the-situation-in-
switzerland45592192
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
13
sektoreumlt e tekstilit transportit ajror dhe me tren hotelieria restauranteumlt
emisionet televizive dhe ngjarjet sportive do teuml peumlsojneuml reumlnien meuml teuml madhe
ekonomike Qeveria Italiane ka zotuar $28bn peumlr teuml lehteumlsuar ngarkseumln
ekonomike teuml pandemiseuml Kjo pako ekonomike do teuml ndihmojeuml kompaniteuml
pronareumlt e shteumlpive me pagesa teuml kredive dhe personat qeuml rrezikojneuml teuml
humbin vendet e tyre teuml puneumls4
Kriza ekonomike e vitit 2008 dhe ndikimi i saj ne remitenca Kriza ekonomike neuml vendet Evropiane medoemos do teuml pasqyrohet edhe neuml
ekonomineuml vendore neuml Kosoveuml e Shqipeumlri pasi qeuml BPP-teuml e teuml dy keumltyre
vendeve kaneuml njeuml varshmeumlri relative neuml remitancat qeuml vijneuml nga Diaspora
Bazuar neuml teuml dheumlnat e Bankeumls Boteumlrore shtetet neuml zhvillim neuml vitin 2019
kaneuml pranuar mbi 500 miliardeuml dollareuml peumlrmes remitencave Neuml shtetet si
Kosova dhe Shqipeumlria remitancat peumlrbeumljneuml njeuml ndeumlr komponenteumlt kryesoreuml
neuml Prodhimin e Brendsheumlm Bruto i cili shkon vazhdimisht neuml rritje mireumlpo
neuml njeuml periudheuml jo shumeuml teuml largeumlt me rastin e krizeumls globale ekonomike teuml
vitit 2008 remitencat filluan teuml bien drastikisht Neuml Kosoveuml u desh teuml kalonin
5 vite deri sa vlera monetare e remitancave teuml kthehej neuml shumeumln qeuml ishte
para vitit 2008 ku reumlnia meuml e uleumlt ishte ajo e vitit 2011 kur shuma e remitencave ishte euro492m (-19 krahasuar me vitin 2008) Neuml Shqipeumlri kriza
ekonomike e vitit 2008 poashtu kishte pasoja teuml meumldha neuml aspektin e
remitencave qeuml u pranuan neuml vend Pas vitit 2009 impakti i krizeumlz
ekonomike boteumlrore filloi teuml shfaqej edhe neuml Shqipeumlri peumlr faktin qeuml shumica
e Diasporeumls punojneuml neuml shtetet Evropiane ekonomia e vendit peumlsoi njeuml shok
negativ teuml jashteumlm kryesisht nga eksportet remitancat dhe rrjedha e
investimeve kapitale teuml huaja Faktikisht qeuml nga ajo koheuml Shqipeumlria
asnjeumlhereuml nuk ka arritur qeuml teuml rikthehet prapeuml neuml pikeumln ku ishte para vitit
2008 duke sheumlnuar neuml vitin 2013 pikeumln meuml teuml uleumlt neuml aspektin e remitancave
teuml pranuara Prej vitit 2014 neuml Shqipeumlri ka pasur njeuml rritje graduale teuml
remitancave teuml pranuara megjithateuml njeuml rritje e tilleuml ishte me margjina shumeuml teuml vogla5
Kriza e fundit e pandemiseuml COVID-19 efektin pareumlsor neuml aspektin e
remitencave do ta keteuml tek burimi i remitancave pra pjeseumltareumlt e Diasporeumls
Ata neuml rastin meuml teuml mireuml janeuml detyruar teuml punojneuml nga shteumlpia pronareumlt e
bizneseve janeuml detyruar t‟i mbyllin bizneset e tyre peumlrkoheumlsisht teuml tjereuml janeuml
detyruar teuml marrin pushim teuml detyruar me pageseuml jo teuml ploteuml ndeumlrsa neuml rastin
meuml teuml keq disa edhe kaneuml humbur vendet e tyre teuml puneumls Rrjedhimisht
afteumlsia e keumltyre personave peumlr teuml deumlrguar para neuml atdhe tek familjet e tyre
zvogeumllohet duksheumlm dhe padyshim qeuml meuml seuml keqi do teuml peumlsojneuml ato familje
teuml cilat burim teuml veteumlm teuml teuml ardhurave i kaneuml remitancat qeuml ata i pranojneuml nga familjareumlt e tyre nga jashteuml
Fig World Bank Remitencat persionale te pranuara (US$)
4 (2020) Forecasted short-term impact of coronavirus (COVID-19) on gross domestic product
(GDP) in Italy in the 1st and 2nd quarter of 2020 Retrieved by
httpswwwstatistacomstatistics1101019forecasted-impact-of-coronavirus-covid-19-on-gdp-
in-italy 5Sherifi C Turan G (2018) Global Financial Crises The Impact on Albanian Economic
Growth Retrieved by httparchivesciendocomEJESejes20184issue-1ejes-2018-
0032ejes-2018-0032pdf
Kufizimi i koheumls seuml leumlvizjes e neuml
raste ekstreme edhe kufizimi i
teumlreumlsisheumlm i leumlvizjes beumln qeuml disa
nga familjet ta keneuml teuml pamundur
fare qeuml teuml realizojneuml transaksionet e
tyre monetare peumlrmes bankave dhe
ndeumlrmjeteumlsve teuml tjereuml financiareuml Neuml Kosoveuml dhe Shqipeumlri ende
zhvillimi teknologjikonline i
sheumlrbimeve financiare eumlshteuml neuml
hapa fillestar krahasuar me vendet
e zhvilluara andaj transaksionet me
para teuml gatshme neuml situata teuml tilla si
pandemia neuml teuml cileumln ne gjendemi
beumlhet shumeuml e veumlshtireuml peumlr teuml mos
theumlneuml e pamundur fare Keumlsaj
fatkeqeumlsie duhet t‟i shihet edhe ana
e meumlsimit qeuml mund teuml nxjerrim nga
kjo situateuml psh neuml veteumldijeumlsimin e popullit neuml Kosoveuml e Shqipeumlri rreth
sheumlrbimeve financiare teuml formeumls
elektronike e njeumlkoheumlsisht neuml
motivimin e institucioneve
financiare qeuml teuml zhvillojneuml e
avansojneuml sheumlrbimet e tilla duke
marreuml parasysh faktin qeuml
mbulueshmeumlria e rrjetit teuml internetit
neumlpeumlr shteumlpiteuml e keumltyre dy vendeve
eumlshteuml ndeumlr meuml teuml lartat neuml Evropeuml
Banka Boteumlrore vlereumlson qeuml ndeumlr
hapat e pareuml qeuml autoritetet publike
duhet teuml ndeumlrmarrin janeuml
Remitencat duhet teuml trajtojneuml
institucionet financiare sic janeuml
agjenciteuml e transferave bankat etj si
sheumlrbyes themelor dhe qeuml teuml ju
zbusin cfareumldo ndikimi negativ neuml
funksionalitetin operacional teuml
keumltyre sheumlrbyesve teuml mbeumlshtesin industrineuml e remitencave me
instrumente teuml duhura qeuml
menaxhojneuml kredibilitetin dhe
riskun e likuidetit6
Me dateuml 12 prill Qeveria neuml detyreuml
e Kosoveumls ka nisur poashtu njeuml
iniciativeuml teuml lehteumlsimit teuml gjendjes
aktuale teuml krijuar neuml Kosoveuml
peumlrmes seuml cileumls ka hapur njeuml
xhirollogari zyrtare neuml Bankeumln
Qendrore teuml Kosoveumls ku pjeseumltareumlt nga Diaspora mund teuml kontribuojneuml
financiarisht sipas mundeumlsive teuml
tyre
6 Garcia Mora A Rutkowski M (2020)
Remittances in times of the coronavirus ndash
keep them flowing
Retrieved by
httpsblogsworldbankorgpsdremittances-
times-coronavirus-keep-them-flowing
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
14
Pandemia COVID-19 ka filluar teuml shfaq efektet e krizeumls ekonomike e cila
manifestohet neuml meumlnyra teuml ndryshme tek vendet e ndryshme vareumlsisht nga
peumlrbeumlrja e PBB-seuml (meuml sakteumlsisht vareumlsia e vendeve respektive nga eksportet
apo importet e malleumlrave) Shtetet e varura nga eksporti dhe investimet janeuml
ato qeuml peumlsojneuml meuml seuml shumti nga kriza teuml tilla kurse vendet si Kosova dhe
Shqipeumlria qeuml janeuml vende teuml varura nga importet dhe remitancat kaneuml pasoja teuml njeuml krize globale teuml natyreumls sekondare ku me ccedil‟rast rriten cmimet
ushqimore Shumeuml familje neuml Kosoveuml kaneuml si burim teuml veteumlm financiar
deumlrgesat nga diaspora Zvogeumllimi apo edhe ndeumlrprerja e keumltij burimi do teuml
ndikojeuml direkt neuml fuqineuml blereumlse dhe mireumlqenien e qytetareumlve Prandaj reumlnia
e remitancave neuml muajt dhe vitet e ardhshme duhet teuml trajtohet me seriozitet
nga institucionet relevante neuml meumlnyreuml qeuml teuml ruhet stabiliteti social dhe
ekonomik i vendit
Shpeumltim Shujaku eumlshteuml i angazhuar si Menaxher Financiar tek organizata jo-
qeveritare Germin Germin eumlshteuml organizateuml lidere neuml fusheumln e angazhimit teuml
Diasporeumls Shqiptare neuml vendet ameuml Ai ka studiuar neuml Fakultetin Ekonomik
praneuml Universitetit teuml Prishtineumls Peumlrpos puneumls profesionale ai eumlshteuml poashtu i angazhuar neuml Federateumln e Ragbit teuml Kosoveumls si Drejtor i
Komunikimit
Linqet e materialit teuml peumlrmbledhur httpswwwbloombergcomgraphics2020-coronavirus-pandemic-global-economic-risk
httpswwwhistoryextracomperiodmodernfinancial-crisis-crash-explained-facts-causes
httpswwwbbccomnewsbusiness-51706225
httpswwwbloombergcomnewsarticles2020-03-24german-economy-heads-for-steep-
recession-on-coronavirus-impact
httpswwwpoliticoeuarticlestudy-coronavirus-could-slash-german-economy-by-over-20-
percent
httpswwwswissinfochengcovid-19_coronavirus--the-situation-in-switzerland45592192
httpswwwswissinfochengcovid-19-monitor_swiss-concern-shifts-to-economic-fallout-of-
coronavirus45671640
httparchivesciendocomEJESejes20184issue-1ejes-2018-0032ejes-2018-0032pdf
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
15
Opinione
Dr Gjovalin Gjeloshi Tiraneuml
Ccedilmimi qeuml paguhet peumlr lirineuml e shtypithellip
ldquoCcedilfareuml zonje e mrekullueshme
dhe ccedilfareuml historie mahniteumlserdquo ndash
keumlshtu do teuml shprehej Peter Zoehrer drejtor i Forumit
Europian peumlr Lirineuml e Besimit
peumlr Austrineuml i cili moderonte njeuml
takim teuml disa koheumlve meuml pareuml neuml
Tiraneuml pas fjaleumls seuml gazetares seuml
njohur libaneze May Chidiac e
cila sot eumlshteuml ministre e Shtetit
peumlr Zhvillim Administrativ neuml
Liban
Zonja May edhe pse me keumlmbeumln
dhe doreumln e majteuml protezeuml qeumlndroi neuml podium neuml keumlmbeuml pa
u mbeumlshtetur as neuml bastunin e saj
duke elektrizuar dhe emocionuar
teuml gjitheuml pjeseumlmarreumlsit neuml salleuml
ldquohellip14 vjet meuml pareuml kam paguar
njeuml ccedilmim teuml larteuml si rezultat i
theumlnies seuml teuml veumlrteteumls Fola e
shkruajta kundeumlr regjimit teuml
Libanit dhe regjimi meuml ldquogostitirdquo
me njeuml bombeuml neuml makineumln time
Si rrjedhojeuml humba krahun dhe keumlmbeumln e majteumlhellip liria nuk vdes
kurreuml peumlr mua Neuml Liban ne
deumlshmojmeuml njeuml ktheseuml teuml papritur
teuml ngjarjevehellip‟‟
Kjo eumlshteuml heroineuml e gjalleuml e liriseuml
seuml shtypit ndeumlrkoheuml qeuml historia
njeh me shumiceuml raste prej atyre
gazetareumlve qeuml e paguan ccedilmimin e
liriseuml seuml shtypit jo veteumlm thjeshteuml
me pushime nga puna por edhe
me burgime apo gjymtime ekstreme si rasti i meumlsipeumlrm e
deri edhe me kokeuml apo edhe me
copeumltim teuml kufomeumls siccedil ishte rasti
i gazetarit saudit me shteteumlsi
amerikane E veumlrteta drejteumlsia
eumlshteuml humane e shenjteuml por eumlshteuml
e shtrenjteuml e ka ccedilmimin e madh
Dhe jo kushdo eumlshteuml i gatsheumlm teuml pranojeuml qeuml teuml paguaj ccedilmime teuml tilla neuml
rastin konkret peumlr lirineuml e shtypit
-Neumlse do teuml meuml keumlrkoni qeuml teuml peumlrkufizoj me njeuml fjaleuml situateumln e medias neuml
Shqipeumlri thoteuml eksperti i medias gazetari Lutfi Dervishi do teuml peumlrgjigjesha
ldquomireumlrdquo Neumlse do teuml meuml keumlrkoni qeuml ta them me dy fjaleuml do teuml perifrazoja ldquoJo
mireumlrdquo Eumlshteuml ldquomireumlrdquo se kemi meuml shumeuml se dy duzina mediash teuml peumlrditeumlshme
mbi 60 radio rreth 200 operatoreuml kablloreuml mbi 600 portale Por ldquojo mireumlrdquo
eumlshteuml peumlrmbajtja e tyre Eumlshteuml ldquomireumlrdquo se rreth 18 milion shqiptareuml kaneuml
llogari neuml fb nga 27 milion e meuml pak qeuml eumlshteuml popullsia neuml vend Por ldquojo
mireumlrdquo sepse gjitheuml kjo mori ldquolexuesishrdquo marrin informacione por jo lajme
Neuml koheumln e sotme lajmi i rremeuml nuk eumlshteuml meuml i panjohur dhe fakti se
ldquoqarkullojneuml lajme teuml rremerdquo nuk peumlrbeumln meuml lajm Prej koheumlsh qeuml lindi
shtypi eumlshteuml quajtur ldquopushteti i kateumlrtrdquo por sot tek ne ajo beumln lojeumln e
pushteteve
Para disa koheumlsh dikush nga departamenti i gazetariseuml neuml Universitetin
Shteteumlror teuml Tiraneumls i keumlrkoi prof Hamit Boriccedilit studjuesit teuml gazetariseuml
shqiptare qeuml teuml beumlnte njeuml deklarateuml publike pak a shumeuml teuml tilleuml se shtypi
shqiptar neuml koheumln e komunizmit ka geumlnjyer i ka sheumlrbyer sistemit komunist
nuk ka pasqyruar teuml veumlrteteumln etj etj Dhe a doni ta dini se si iu peumlrgjigj
profesori keumlrkeseumls Thjeshteuml me njeuml pyetje po shtypi sot a nuk boton teuml
paveumlrteta a nuk i sheumlrben pushtetit apo interesave teuml pronareumlve teuml medias
Neuml teuml veumlrteteuml ai nuk po mbronte teuml shkuareumln por po kritikonte teuml tashmen
dhe nuk po kishte shpreseuml peumlr njeuml teuml ardhme ndryshe teuml shtypit Nuk dimeuml peumlr
teuml ardhmen se sa do teuml jeteuml numri i pikeumlve qeuml do teuml grumbullojeuml shtypi sa i takon theumlnies seuml fjaleumls seuml lireuml lajmeve teuml veumlrteta investigimeve kurajoze dhe
konsolidimit teuml vendit teuml tij si pushtet i kateumlrt por dimeuml dhe shohim se shtypi
sot eumlshteuml larg pritshmeumlrive teuml publikut teuml atyre qeuml neuml meumlngjese meumlsyjneuml
kioskat ku marrin gazeteumln e tyre teuml preferuar e qeuml mund t‟i keteuml zhgeumlnjyer
prej koheumlsh me peumlrmbajtjen e saj
Koheumlt e fundit neuml njeuml media audiovizive neuml Shqipeumlri u peumlrfunduan peumlrpara
afatit kontratat me disa gazetareuml qeuml drejtonin emisione investigative
kritikuese ndaj qeveriseuml Pavareumlsisht justifikimeve qeuml u thaneuml nga pronari i
medias neuml fjaleuml publiku nuk haneuml bareuml Fshati qeuml duket nuk don kallauz Nga
ana tjeteumlr mbeten neuml keumlmbeuml prej vitesh dhe shtohen akoma meuml shumeuml
emisione qeuml hiqen si teuml paanshme por qeuml drejtueseumlve teuml emisioneve u shkeumllqejneuml syteuml kur foleumlsit neuml panel shprehen kundeumlr opoziteumls apo
justifikojneuml me ccedil‟teuml munden skandalet e njeumlpasnjeumlshme teuml qeveriseuml Ose
gazetareumlt qeuml drejtojneuml emisionet ndeumlrhyjneuml drejpeumlrdrejt peumlr teuml krijuar opinion
si tek teuml ftuarit ashtu edhe tek publiku Megjithateuml peumlr t‟u kthyer tek
gazetareumlt emisionet e teuml cileumlve u mbylleumln peumlr t‟u theumlneuml atyre qeuml t‟a keneuml peumlr
ndereuml qeuml emisionet e tyre kaneuml shqeteumlsuar dikeumlnd deri te qeveria po sjelleuml neuml
ndihmeuml prap ikoneumln e gazetariseuml libaneze qeuml citoi njeuml koleg teuml sajin Ai ishte
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
16
pushuar nga puna prej pronarit teuml
medias ku punonte peumlr shkak teuml
pasqyrimit me besnikeumlri teuml
ngjarjeve neuml ateuml vend dhe diteumln e
ndeumlrprerjeve teuml marreumldheumlnieve
financiare tha neumlse shkarkimi im
eumlshteuml ndeumlshkimi im se pasqyrova neuml media revoltat popullore ndash jam
krenar peumlr keumlteuml
Edhe neuml vende teuml tjera teuml
Ballkanit Pereumlndimor situata e
pavareumlsiseuml seuml medias noton
pothuaj neuml teuml njeumljtat ujeumlra
Politika biznesi dhe pushteti
vijojneuml teuml mbeten ldquopadroneumltrdquo e
veumlrtet teuml medias Peumlrsa i takon
Shqipeumlriseuml nga rreth 25 gazeta teuml
peumlrditeumlshme qeuml botohen teuml gjitha deklarohen se janeuml me humbje e
megjithateuml botohen Ccedildo gazeteuml
shitet seuml paku neumln koston e
prodhimit Por edhe po teuml shitet
me koston apo edhe me ateuml
fitimin minimal prap humbja do
teuml jeteuml e konsiderueshme peumlr
shkak teuml tirazhit teuml uleumlt qeuml shiten
Statistikat peumlr Shqipeumlrineuml thoneuml se
nuk kalon shifra 70-80 mijeuml
kopje qeuml mund teuml jeteuml tirazhi i peumlrgjithsheumlm i teuml gjtha gazetave teuml
peumlrditshme Natyrisht qeuml shifra e
shitjeve neuml njeuml diteuml eumlshteuml akoma
meuml e uleumlt Kjo si rrjedhjojeuml e
numrit teuml pakeumlt teuml popullsiseuml Nuk
e peumlrmireumlsion keumlteuml shifeumlr as oreksi
i madh i shqiptareumlve peumlr teuml lexuar
lajme apo peumlr t‟u marreuml me
politikeumln e kafeneve Kjo neuml njeuml
maseuml teuml madhe eumlshteuml edhe kostoja
e reumlnies seuml besueshmeumlriseuml seuml atyre qeuml shkruajneuml gazetat sepse
lexuesi shqiptar ka 30 vjet qeuml po
edukohet tashmeuml me natyreumln e
lajmeve gjeografineuml e shkrimeve
nivelin dhe cileumlsineuml e tyre
Lexuesi e shikon peumlrditeuml se
gazetari dhe gazetat sot janeuml larg
seuml teuml shkruarit teuml seuml veumlrteteumls dhe
se ato neuml shumiceumln e rasteve
mbrojneuml interesat e njeumlrit apo
tjetrit grup Dhe ccedilka eumlshteuml meuml e
reumlndeumlsishmja lexuesi e dineuml mire se pas ccedildo gazete ka njeuml
financues teuml cilit i interesojneuml
interesat e veta dhe jo teuml publikut
Peumlr numeumlr teuml banoreumlve them se
Shqipeumlria zeuml vendin e pareuml jo
veteumlm neuml rajon peumlr numrin e
madh teuml gazetave peumlr frymeuml teuml
popullsiseuml Sipas Predrag
Vujoviccedil drejtor i shkolleumls seuml Marreumldheumlnieve me Publikun dhe Komunikimit
neuml Serbi nga 10 gazeta teuml peumlrditshme qeuml dalin neuml Serbi veteumlm njeuml e
peumlrditshme i ndjekeuml standartet profesionale Dhe vazhdon ldquosituata nuk ka
qeneuml kurreuml keumlshtu Kemi meuml pak gazeta teuml pavarura dhe meuml shumeuml gazeta qeuml
i sheumlrbejneuml pushtetit dhe koorporataverdquo Peumlr njeuml moment neumlse e
zeumlvendeumlsojmeuml emrin Predrag njeuml emeumlr tipik sllav me emrin Pjeteumlr apo Petrit
shqiptar teuml krijohet peumlrshtypja se ky konstatim i peumlrket Shqipeumlriseuml veccedilse numri 10 i gazetave neuml Serbi duhet zeveumlndeumlsuar me numrin 25 aq sa eumlshteuml
edhe numri i teuml peumlrdishmeve qeuml dalin tek ne
Por liria e shtypit sipas eksperteumlve nuk mungon veteumlm neuml vendet ku
peumlrshkalleumlzohet dhuna drejt lufteumls por edhe aty ku mendojmeuml se kemi paqe
Peumlr gazetaren Chidiac fjala vjen neuml Arabineuml Saudite psh nuk ka lufteuml civile
si neuml Siri a gjetkeuml por njeumlkoheumlsisht nuk ka as liri shtypi Por liria e shtypit
do teuml vijonim ne nuk mungopn veteumlm neuml Turqi ku sundon njeuml regjim i
njohur autokrat e qeuml simulon veteuml ldquogrushte shtetirdquo por edhe neuml regjime
ldquodemokratikerdquo qeuml propagandojneuml me bolleumlk liri e mireumlqeumlnie siccedil eumlshteuml ai i
Tiraneumls apo Beogradit Nuk mund ta masim lirineuml e shtypit me numrin e
madh teuml mediave teuml teuml gjitha llojeve qeuml dalin e qarkullojneuml neuml njeuml vend por me ato ccedilfareuml shkruajneuml e peumlrhapin dhe me sakteumlsineuml e lajmeve qeuml botojneuml me
numrin e madh teuml televizioneve me studio televizive teuml kushtueshme por me
ateuml se ccedilfareuml diskutohet apo lexohet neuml ato studio Nuk mund ta masim lirineuml e
shtypit me numrin e madh teuml revistave teuml luksit ku botohen veteumlm faqe teuml
modeumls pornostare vendet ku mund teuml pushohet kushtuesheumlm etj dhe pak e
aspak pasqyrohet jeta e peumlrditeumlshme e njeuml kombi problemet ekonomike
sociale e psikologjke niveli i arsimimit apo sheumlrbimit sheumlndeteumlsor
Pavareumlsisht se si mund t‟i keteuml marreumldheumlniet me shtypin sot qeuml eumlshteuml
president Trump neuml librin e tij ldquoArti i marreumlveshjesrdquo mes teuml tjerave ka
shkruar ldquoE vetmja gjeuml qeuml ka garanci peumlr t‟i nxitur politikaneumlt teuml veprojneuml eumlshteuml shtypi - ose meuml sakteuml frika nga shtypi Mund teuml ushtroni ccedilfardolloj
presioni teuml beumlni lloj-lloj keumlrkesash e keumlrceumlnimesh teuml dhuroni shuma teuml
meumldha parash peumlr fushateumln e tyre dhe zakonisht nuk beumljneuml asnjeuml ndryshim
Por neumlse krijoni mundeumlsineuml qeuml shtypi teuml shkruaj keq peumlr ta qofteuml edhe neuml njeuml
publikim teuml panjohur shumica e politikaneumlve do teuml hidhen neuml veprimrdquo
Por qeuml shtypi teuml luaj veumlrteteuml keumlteuml rol dmth ta keneuml frikeuml ldquoteuml keumlqinjteumlrdquo (neumln
keumlteuml epitet po i bashkoj uneuml teuml gjitheuml ata qeuml meritojneuml teuml shruhet keq peumlr ta)
shoqeumlria duhet teuml keteuml gazetareuml apo intelektualeuml qeuml nuk tremben prej ccedilmimit
qeuml do teuml u duhet ndoshta teuml paguajneuml peumlr denoncimin e tyre neuml shtyp Terreni
meuml i peumlrshtatsheumlm ku mund teuml kultivohet e zhvillohet ldquobima e seuml keqesrdquo eumlshteuml ajo tokeuml (vend komb) ku teuml mireumlt rrineuml duarkryq ku shoqeumlria nuk ka
neuml krye teuml tyre lidereuml teuml veumlrteteuml ku kompromisi me teuml keqen ka daleuml neuml plan
teuml pareuml Por qeuml teuml veprojneuml teuml mireumlt shtypi duhet teuml jeteuml i pari qeuml duhet teuml
beumlhet fidanishtja e rritjes seuml fidaneumlve teuml mireuml Shtypi nuk duhet teuml refuzojeuml
botimin e shkrimeve ku denoncohet e keqja ccedilfardo interesash qeuml teuml preken
Madje jo veteumlm kaq ai duhet teuml marreuml neuml mbrojtje artikullshkruesin qeuml pati
guximin teuml ngrihet kundeumlr seuml keqes dhe jo ta sheseuml ateuml ldquopeumlr peseuml parerdquo Neumlse
shtypi nuk e ben keumlteuml ateumlhere si do t‟a meritojeuml cileumlsimin ldquopushteti i kateumlrtrdquo
neuml njeuml shoqeumlri demokratike Keumlsisoj ai rezulton jo ldquoi kateumlrtirdquo por as ldquoi
kateumlrmbeumldhjetirdquo pushtet sepse ai spostohet prej pushtetit teuml paraseuml pushtetit
teuml korrupsionit krimit pushtetit teuml fitimeve luksit etj etj
Nuk ka pak raste kur pronareumlt e mediave e masin lirineuml e tyre me cakun ku
fillon ldquoe drejta e pushtetit politik peumlr teuml prekur lirineuml e interesave teuml tyre
personalerdquo dhe jo lirineuml e teuml drejteumls peumlr teuml informuar opinionin publik Neuml
keumlto raste kultivohet ldquoe drejta negativerdquo e liriseuml seuml shtypit Seuml paku peumlr
Shqipeumlrineuml ky fenomen eumlshteuml shumeumlzuar vitet e fundit Sipas analisteumlve qeuml i
ndjekin dhe komentojneuml keumlto statistika pjesa deumlrmuese e gazetave dhe
televizioneve private shqiptare janeuml neuml proneumlsi teuml biznesmeneumlve qeuml nuk kaneuml
biznes teuml pareuml median Kryesisht janeuml firma teuml fuqishme ndeumlrtimesh etj qeuml
me median e tyre mbrojneuml seuml pari interesat personale por jo teuml shoqeumlriseuml Ka
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
17
neuml Tiraneuml media qeuml qytetareumlt
kaneuml filluar t‟i emeumlrtojneuml
ldquoPerandori mediashrdquo Teuml tilla si
ldquoPerandoria Klanrdquo ldquoTop Chanalrdquo
apo edhe ndonjeuml gazeteuml e shkruar
qeuml peumlrdoret peumlr teuml mbuluar
biznese teuml tjera Prej vitesh ka pronareuml mediash qeuml hyjneuml neuml
zyreumln e kryeministrave si neuml
shteumlpineuml e tyre Qeuml emeumlrojneuml
drejtoreuml zeumlveumlndeumlsministra e
ambasadoreuml me shumiceuml por
edhe ministra pavareumlsisht
peumlrvojeumls dhe zoteumlsiseuml qeuml kaneuml peumlr
teuml drejtuar Dhe keumlteuml e beumljneuml si me
kryeministra teuml djathteuml ashtu
edhe teuml majteuml
Ateumlhereuml sa janeuml teuml gatsheumlm keumlta njereumlz (qeuml kaneuml mediat pas vetes)
qeuml teuml paguajneuml peumlr lirineuml e veumlrteteuml
lirineuml pozitive teuml shtypit Neumlse
dhjetra gazetareuml meuml seuml paku
humbin puneumln burimin e
mbajtjes seuml familjes s tyre teuml tjereuml
si libanezja Chidiac humbin
gjymtyreumlt e trupit si ccedilmim se
kaneuml theumlneuml teuml verteteumln apo meuml
keq kur vriten e zhduken duke
paguar ccedilmim capital keumlto soj mediash qeuml kemi ne neuml Shqipeumlri
nuk paguajneuml si ccedilmim peumlr
theumlnien veteumlm teuml seuml veumlrteteumls asnjeuml
qindarkeuml qeuml peumlrfitojneuml prej
pushtetit Nuk paguajneuml ldquoasnjeuml
diteuml mangutrdquo neuml pushimet e luksit
apo nuk refuzojneuml qofteuml edhe njeuml
darkeuml neuml shoqeumlrineuml e
pushtetareumlve neumlpeumlr hotelet e
shtrenjta
Natyrisht qeuml qeveria ka pjeseumln e
hallkave teuml sajeuml neuml zinxhirin e
liriseuml seuml medias neuml vendin e veteuml
dhe se politika e sajeuml duhet teuml
peumlrmireumlsohet vazhdimisht neuml keumlteuml
drejtim Peumlr mua qeveri-shtyp
nuk duhet teuml rrineuml as afeumlr as larg
Afeumlr-ngrohen larg-ftohen Teuml dya
janeuml teuml deumlmshme ldquoNgrohjardquo na
beumln paleuml ftohja na beumln qeuml teuml
luleumlzojeuml kritika jodashamireumlse e
peumlr interesa meskine Qeveriteuml le teuml beumljneuml puneumln e tyre por neuml keumlteuml
kontekst mediat duhet teuml luftojneuml
teuml peumlrmireumlsojneuml imazhin e tyre
dhe teuml mos ankohemi se ldquona
mungojneuml liriteuml pozitiverdquo kur neuml
shumeuml raste tentojmeuml teuml kemi ldquoliri
negativerdquo Neuml keumlteuml rast shtypi ka
shkareuml nga misioni i vet Ateumlhereuml
ccedildo njeri duhet teuml keteuml njeuml gazeteuml peumlr teuml mbrojtur interesat e veta
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
18
Mag phil Dr Kurt Gostentschnigg Graz
Kombi si Shpirt Kolektiv (pjesa e dyteuml)
Njeuml krahasim i pareuml i ccedileumlshtjes shqiptare me ccedileumlshtjen indiane neuml driteumln e Jogeumls Integrale teuml Shri Aurobindos
Peumlr temeumln toneuml teuml peumlrgjithshme me reumlndeumlsi janeuml theumlniet e
Shri Aurobindos dhe teuml Neumlneumls mbi nivelet universale teuml
Koshienceumls pjeseumlt e Qenies seuml njeriut dhe Qenien
Kolektive7Neuml organizimin e pjeseumlve teuml Qenies ka dy
sisteme teuml cilat janeuml njeumlkoheumlsishtaktivedhe janeuml teuml
ndeumlrthurura me njeumlri-tjetrin njeuml sistem vertikal dhe njeuml
sistem koncentrik8Sistemi vertikal eumlshteuml si njeuml shkalleuml e cila peumlrbeumlhet nga nivelet e ndryshme teuml Koshienceumls
duke i renditur nga meuml i uleumlti Jokoshienca deri tek meuml i
larti Sat-Ccedilit-TapasShakti-Ananda (sanskr sat-cit-
tapasśakti-ānanda)Hemisfera Meuml E Larteuml mbreteumlria e
Frymeumls seuml peumlrkryer e teuml peumlrhershme ndahet nga
Hemisfera Meuml E uleumlt ku Fryma9 eumlshteuml e mbuluar nga
MentaljaMendja VitaljaJeta dhe
MateriaFizikjaTrupi neumlpeumlrmjet nivelit ndeumlrmjeteumlsues
teuml Mbimentales e cila peumlrfshin edhe disa nivele teuml tjera
ndeumlrmjeteumlsuese Hemisfera Meuml E Larteuml dhe Nivelet
Ndeumlrmjeteumlsuese seuml bashku peumlrbeumljneuml Mbikoshienceumln e cila peumlrbeumlhet nga nivelet meuml teuml larta teuml Koshienceumls mbi
Mendjen e zakonshme nga e cila Koshienca Meuml E Larteuml
zbret poshteuml neuml nivelet meuml teuml uleumlta teuml Qenies peumlr teuml
zhvilluar ngadaleuml njeriun spiritual nga gjendja e gjysmeuml-
kafsheumls mentale Mbikoshienca peumlrfshin nivelet peumlrtej
Mentales dmth Realitetin Suprem teuml quajtur Sat-Ccedilit-
TapasShakti-Ananda Teuml Qeneuml-Koshienceuml-Forceuml-
Lumturi dhe Supramentalen si dhe ndash neuml rend zbriteumls ndash
nivelet meuml teuml larta teuml Mentales dmth Mbimentalen
Mentalen Intuitive Mentalen E Ndriccediluar dhe Mentalen
Meuml Teuml Larteuml
Qenia Hyjnore E Vetme ka kateumlr aspekte Teuml Qeneuml
(Sat) Koshienceuml (Ccedilit) Forceuml (TapasShakti) dhe
Lumturi (Anandeuml) Hyjnorja Qenia Supreme nga e cila
teuml gjitheuml vijneuml neuml teuml cileumln teuml gjitheuml janeuml dhe tek e cila teuml
gjitheuml kthehen eumlshteumlTeuml Qeneuml-Koshienceuml-Forceuml-
Lumturi(Sat-Ccedilit-TapasShakti-Ananda) Ajo
manifestohet si Teuml Qeneumlt e pafund esenca e seuml cileumls
7Sri Aurobindo (2003) The Future Evolution of Man The Divine Life
upon Earth Compiled with a Summary and Notes by P B Saint-Hilaire
Twin Lakes Lotus Press (shqip Shri Aurobindo (2014) Evolucioni i
ardhsheumlm i njeriut Jeta hyjnore neuml Tokeuml Veteumlbotim me njeuml hyrje teuml
holleumlsishme teuml botuesit dhe peumlrkthyesit Kurt Gostentschnigg neuml ccedileumlshtje
peumlrkthimore dhe terminologjike si dhe neuml biografineuml dhe vepreumln e
autorit) The Psychic Being (1999) Soul Its nature mission and
evolution Selections from the works of Sri Aurobindo and The
Mother Twin Lakes Lotus Press (shqip Qenia Psikike (2014)
Shpirti natyra misioni dhe evolucioni i tij E peumlrpiluar nga veprat e
Shri Aurobindos dhe e NeumlneumlsVeteumlbotim me njeuml hyrje teuml holleumlsishme teuml
botuesit dhe peumlrkthyesit Kurt Gostentschnigg neuml ccedileumlshtje peumlrkthimore dhe
terminologjike si dhe neuml biografineuml dhe vepreumln e autoreumlve) Our Many
Selves (2002) Practical Yogic Psychology Selections from the works
of Sri Aurobindo and the Mother Compiled with an Introduction by A
S Dalal Twin Lakes Lotus Press CWSAVeumlll 25 The Human Cycle
and The Ideal of Human Unity 8 Lidhur me paragrafeumlt vijueseumlshih Our Many Selves (2002) f xix-
xxxv dhe 11-103 9bdquoFrymeumlldquo neuml kuptimin e Shpirtit Teuml Veteumlm Teuml Peumlrgjithsheumlm e
Hyjnores e Pereumlndiseuml e Zotit
eumlshteuml Koshienca me Forceumln e saj teuml brendaqeneumlsishme
Esenca e Koshienceumls eumlshteuml Lumturi
veteumlgeumlzimldquoSatccedilittapasananda eumlshteuml njeuml Teuml Qeneuml e
peumlrhershme e cila jemi ne pastaj njeuml Koshienceuml e
peumlrhershme e cila veumlshtron puneumlt e saja brenda nesh
dhe teuml tjereumlve njeuml vullnet i peumlrhersheumlm ose njeuml Forceuml e
peumlrhershme e asaj Koshience e cila shprehet neuml veprimtari teuml pafund njeuml Lumturi e peumlrhershme e cila i
geumlzohet vetvetes dhe teuml gjitha veprimtarive teuml saja Ajo
veteuml si Meuml E Larta eumlshteuml e qeumlndrueshme e
pandryshueshme e pakoheuml e pahapeumlsireuml dhe e qeteuml neuml
pafundeumlsineuml e veprimtarive teuml saja jo e ndryshuar nga
ndryshimet e tyre jo e ndareuml nga shumeumlsia e tyre jo e
zmadhuar ose e zvogeumlluar nga zbaticat dhe baticat neuml
detrat e koheumls dhe hapeumlsireumls jo e ccediloroditur nga
kontradiktat e tyre teuml dukshme ose e kufizuar nga
kufizimet e tyre teuml synuara nga Hyjnorja
Satccedilittapasananda eumlshteuml uniteti i shumanshmeumlriseuml seuml gjeumlrave teuml manifestuara harmonia e peumlrhershme e teuml
gjitha variacioneve dhe kundeumlrshtive teuml tyre peumlrsosuria
e pafund e cila i justifikon kufizimet e tyre dhe eumlshteuml
qeumlllimi i papeumlrsosmeumlrive teuml tyrerdquo10
Supramentalja eumlshteuml Koshienca E Seuml Veumlrteteumls dija
hyjnore Koshienca dhe Forca meuml e larteuml hyjnore teuml
cilat veprojneuml neuml univers Ajo eumlshteuml njeuml parim i
Koshienceumls i cili qeumlndron sipeumlr Mendjes dhe ekziston e
vepron neuml teuml veumlrteteumln dhe unitetin themelor teuml gjeumlrave
dhe jo sikurse Mendja neuml shfaqjet dhe ndarjet e tyre
fenomenale Karakteri i saj fundamental eumlshteuml dije neumlpeumlrmjet identitetit me aneuml teuml seuml cileumls njihet Vetja Teuml
Qeneuml-Koshienceuml-Forceuml-Lumturi HyjnoreSat-Ccedilit-
TapasShakti-Ananda dhe gjithashtu e veumlrteta e
manifestimit Sipas Shri Aurobindos termi
ldquoSupramentalerdquo do teuml thoteuml njeuml nivel mbikoshient i
Qenies qeuml ndodhet jo veteumlm sipeumlr Mendjes por edhe
peumlrtej asaj sepse ai eumlshteuml radikalisht i ndrysheumlm nga ajo
Supramentalja eumlshteuml peumlrtej dhe e ndryshme jo veteumlm neuml
lidhje me Mendjen e zakonshme por edhe neuml krahasim
me nivelet mbikoshiente teuml Mendjes dmth me
Mentalen Meuml Teuml Larteuml Mentalen E Ndriccediluar Mentalen Intuitive dhe Mbimentalen Ndeumlrsa teuml gjitha keumlto nivele
mbikoshiente teuml Mendjes janeuml peumlrzierje teuml driteumls dhe
erreumlsireumls teuml dijes dhe padijes Supramentalja eumlshteuml
Koshienca E Seuml Veumlrteteumls totalisht pa
padijeldquoSupramentalja eumlshteuml neuml esenceumln e saj teuml
mireumlfillteuml njeuml Koshienceuml E Seuml Veumlrteteumls gjithnjeuml e lireuml
nga padija njeuml koshienceuml e cila eumlshteuml themeli i
ekzistenceumls soneuml aktuale natyrale ose evolucionare dhe
nga e cila natyra brenda nesh peumlrpiqet teuml arrijeuml tek
veteumldija dhe boteumldija dhe tek njeuml koshienceuml e drejteuml dhe
10
Sri Aurobindo (1970) The Synthesis of Yoga Pondicherry Sri
Aurobindo Ashram f 395 keumltu dhe neuml vijim e peumlrkthyer nga autori
Kurt Gostentschnigg nga anglishtja neuml shqipe
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
19
njeuml peumlrdorim i drejteuml i ekzistenceumls soneuml neuml univers
Supramentalja ngaqeuml eumlshteuml njeuml Koshienceuml E Seuml
Veumlrteteumls e zoteumlron keumlteuml dije teuml brendaqeneumlsishme dhe
keumlteuml fuqi teuml ekzistenceumls seuml veumlrteteuml Rrjedha e saj eumlshteuml e drejteuml dhe mund teuml shkojeuml direkt tek qeumlllimi i saj Fusha
e saj eumlshteuml e gjereuml dhe mund teuml beumlhet madje e
pakufishme sepse natyra e saj e mireumlfillteuml eumlshteuml dije
Ajo nuk duhetteuml fitojeuml dije por e zoteumlron ateuml neuml teuml
drejteumln e vet Hapat e saj nuk janeuml nga padija neuml njeuml
driteuml teuml papeumlrkryer por nga njeuml e veumlrteteuml neuml njeuml teuml
veumlrteteuml meuml teuml madhe nga njeuml perceptim i drejteuml neuml njeuml
perceptim meuml teuml thelleuml nga intuita neuml intuiteuml nga
ndriccedilimi neuml ndritshmeumlrineuml absolute dhe teuml pakufi nga
gjereumlsiteuml rriteumlse neuml pafundeumlsineuml e mireumlfillteuml Neuml kulmin e
saj ajo zoteumlron plotdijen hyjnore dhe plotfuqineuml hyjnore Neuml leumlvizjen e sajteuml shkalleumlshkallshmeevolucionare teuml
veteumlmanifestimit neumlpeumlrmjet seuml cileumls ajo do teuml zbulojeuml neuml
fund larteumlsiteuml e veta meuml teuml larta ajo duhet teuml jeteuml neuml
natyreumln e saj teuml mireumlfillteuml esencialisht e lireumlnga padija
dhe gabimi Ajo niset nga e veumlrteta dhe drita dhe leumlviz
gjithmoneuml neuml teuml veumlrteteuml dhe driteumlrdquo11
Midis Supramentales dhe Mentales ka shkallare meuml teuml
larta teuml Mendjes teuml cilat gjenden peumlrmbi Mendjen toneuml
normale dhe ccedilojneuml tek Supramentalja Keumlto stade nivele
teuml njeumlpasnjeumlshme ose fuqi graduale teuml Qenies janeuml teuml
fshehura neuml pjeseumlt tona mbikoshiente Neuml njeuml rend zbriteumls shkallaret e Mentales Seuml Spiritualizuar janeuml si
vijon Mbimentalja me kateumlr nivelet e saja teuml cilat janeuml
Mbimentalja Supramentale Mbimentalja E Mireumlfillteuml
Mbimentalja Intuitive dhe Mbimentalja Mentale si dhe
tri forcat mbimentale Mentalja Intuitive Mentalja E
Ndriccediluar dhe Mentalja Meuml E Larteumlteuml cilatvendosin
kalimin nga Mbimentalja neuml Mentale
Ndeumlrsa Supramentalja eumlshteuml Koshienca totale E Seuml
Veumlrteteumls Mbimentalja si delegatja e Koshienceumls
Supramentale neuml padijen kozmike i teumlrheq poshteuml ndarazi teuml veumlrtetat duke u dheumlneuml atyre njeuml identitet teuml
veccedilanteuml Mbimentalja eumlshteuml ldquonjeuml ekran i ngjashmeumlriseuml
seuml pangjashme neumlpeumlrmjet teuml cilit Supramentalja mund
teuml veprojeuml neuml meumlnyreuml indirekte mbi njeuml injoranceuml
erreumlsira e seuml cileumls nuk do teuml mund teuml duronte ose teuml
merrte ndikimin direkt teuml njeuml drite supreme Pikeumlrisht
projektimi i keumlsaj Mbimentaleje teuml ndritshme mundeumlson
difuzionin e njeuml drite teuml zvogeumlluar neuml padije dhe hedhjen
e keumlsaj hijeje teuml kundeumlrt e Jokoshienceumls e cila kapeumlrdin
gjitheuml driteumlnneuml vetvete Ngaqeuml Supramentalja ia
transmeton Mbimentales teuml gjitha realitetet e saja por
ia leuml asaj trsquoi formulojeuml ato neuml njeuml leumlvizje dhe neuml peumlrputhje me njeuml koshienceuml teuml gjeumlrave e cila eumlshteuml ende
njeuml vizion i seuml veumlrteteumls dhe megjithateuml njeumlkoheumlsisht njeuml
prind i pareuml i injoranceumlsrdquo12 Neuml njeuml leteumlr drejtuar njeuml
sad‟haku13 Shri Aurobindo shkruan ldquo Mbimentalja e
njeh Teuml Vetmin si mbeumlshtetjen esenceumln dhe fuqineuml
fundamentale teuml teuml gjitha gjeumlrave por neuml lojeumln e saj
11
Sri Aurobindo (1989) The Supramental Manifestation
Pondicherry Sri Aurobindo Ashram f 41 v 12
Sri Aurobindo (1970) The Life Divine Pondicherry Sri Aurobindo
Ashram f 278 v 13
Njeuml njeri qeuml peumlrpiqet peumlr veteumlrealizim duke u angazhuar neuml
praktikimin eSad‟haneumls (sanskr Sādhanā) ose Jogeumls
dinamikekarakteristike ajo e veuml theksin neuml fuqineuml e saj
ndareumlse teuml shumeumlsiseuml dhe provon trsquoia japeuml ccedildo fuqie ose
ccedildo aspekti shansin e tij teuml ploteuml teuml manifestimit duke u
mbeumlshtetur neuml teuml qeneumlt njeuml themelor peumlr teuml shmangur disharmoni ose konflikt Ccedildo Pereumlndi siccedil eumlshteuml krijon
boteumln e saj por pa konflikt me teuml tjerat Ccedildo aspekt ccedildo
ide ccedildo forceuml e gjeumlrave mund teuml ndihet neuml energjineuml ose
shkeumllqimin e vet teuml ploteuml teuml veccediluar dhe teuml peumlrpunojeuml
vlerat e veta pa krijuar disharmoni sepse Mbimentalja
zoteumlron sensin e pafundeumlsiseuml dhe neuml pafundeumlsineuml e
veumlrteteuml (jo hapeumlsinore) janeuml teuml mundura shumeuml
pafundeumlsi peumlrputheumlserdquo14
Intuita eumlshteuml njeuml fuqi e Koshienceumls afeumlr dhe e afeumlrme
me dijen origjinale neumlpeumlrmjet identitetit Ccedilka eumlshteuml vizion direkt intim neuml Mentalen Intuitive beumlhet ndriccedilim
neuml Mentalen E Ndriccediluar dhe mendim-dije neuml Mentalen
Meuml Teuml LarteumlKjo Intuiteuml e veumlrteteuml dhe autentike duhet
dalluar nga njeuml fuqi e arsyes mentale e cila mund teuml
ngateumlrrohet shumeuml lehteuml me teuml nga ajo fuqi e arsyetimit
teuml peumlrfshireuml qeuml e arrin konkluzionin e saj me njeuml hop
dhe nuk ka nevojeuml peumlr hapat e zakonsheumlm teuml mendjes
logjike Meqeuml zakonisht intuiteuml do teuml thoteuml fuqia e
kuptimit teuml gjeumlrave neuml meumlnyreuml teuml menjeumlhershme pa
pasur nevojeuml peumlr njeuml argumentim koshient Neuml keumlteuml
kuptim teuml zakonsheumlm intuita mund teuml mbeumlshtetet neuml njeuml
ndjesi ose mund teuml jeteuml njeuml arsyetim i shpejteuml neumlnkoshient dukeu bazuar neuml shenja subtile teuml cilat nuk
kuptohen neuml meumlnyreuml koshiente Por termin ldquoIntuiteumlrdquo i
cili ka njeuml konotacion shumeuml meuml teuml thelleuml Shri
Aurobindo e peumlrdor neuml lidhje me nivelin mbikoshient
poshteuml Mbimentales dhe sipeumlr Mentales SeumlNdriccediluar
Mentalja Intuitive ldquoeumlshteuml gjithnjeuml diccedilka qeuml hidhet direkt
nga njeuml identitet i fshehur Kur koshienca e subjektit
takohet me koshienceumln neuml objekt ateumlhereuml ajo depeumlrton
neuml teuml dhe sheh ndien ose vibron me ateuml teuml veumlrteteuml qeuml ajo
e kontakton dhe pastajprej forceumls seuml takimit Intuita
hidhet jashteuml si njeuml shkeumlndijeuml ose rrufe Ose kur koshienca edhe pa njeuml takim teuml tilleuml shikon brenda
vetes dhe ndien atje neuml meumlnyreuml direkte e intime teuml
veumlrteteumln ose teuml veumlrtetat teuml cilat gjenden neuml brendeumlsi ose
kontakton forcat e fshehura prapa dukjes seuml jashtme
ateumlhereuml shpeumlrthen gjithashtu njeuml driteuml intuitive Ose kur
koshienca takohet me Realitetin Suprem ose Realitetin
Spiritual teuml gjeumlrave dhe qenieve dhe peumlrjetonprej
kontaktit njeuml bashkim me teuml ateumlhereuml shkeumlndija rrufeja
ose flaka e perceptimit intim teuml seuml veumlrteteumls shkreptin neuml
thelleumlsiteuml e sajardquo15
Mentalja E Ndriccediluar eumlshteuml njeuml mendje e driteumls spirituale dhe e veumlshtrimit teuml brendsheumlm Eumlshteuml njeuml shqiseuml
spirituale e cila kap diccedilka nga substanca e seuml veumlrteteumls
Veprimi i saj i cili shoqeumlrohet nga veumlrshimi poshteuml i njeuml
drite teuml brendshme teuml dukshme mund teuml ndriccedilojeuml deri neuml
njeuml fareuml grade pjeseumlt e qenies seuml njeriut nga Mentalja
mbi Vitalen deri neuml qelizat e Trupit Keumltu teuml
menduariteumlshteuml veteumlm njeuml funksion dyteumlsor peumlr teuml
shprehur ccedilfareuml po veumlshtrohet ldquoQarteumlsia e inteligjenceumls
drita e saj e qeteuml e diteumls i hap vend ose i neumlnshtrohet njeuml
14
Sri Aurobindo (1970) Letters on Yoga I f 244 15
Sri Aurobindo (1970) The Life Divine f 946 v
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
20
shkeumllqimi intensiv dhe njeuml ndriccedilimi teuml Frymeumls Njeuml lojeuml e
shkreptimave teuml seuml veumlrteteumls dhe fuqiseuml spirituale hyn me
forceuml nga lart neuml koshienceuml dhe i shton ndriccedilimit teuml qeteuml
e teuml madh dhe zbritjes seuml gjereuml teuml paqes teuml cileumlt e karakterizojneuml ose shoqeumlrojneuml veprimin e parimit meuml teuml
larteuml spiritual njeuml zjarr teuml forteuml teuml realizimit dhe njeuml
ekstazeuml dalldiseumlse teuml dijesrdquo16
Mentalja Meuml E Larteuml eumlshteuml njeuml nivel i pareuml i Koshienceumls
Spirituale njeuml mendim-mentale e ndritshme neuml teuml cileumln
njeriu beumlhet vazhdimisht dhe ngushteumlsisht koshient peumlr
Veten dhe Teuml Vetmin si dhe normalisht di dhe sheh me
keumlteuml koshienceuml Tipari i saj eumlshteuml njeuml njohje automatike e
spontane me karakter kozmik njeuml lloj teumlreumlsie i
veumlshtrimit teuml seuml veumlrteteumls me njeuml shikim teuml veteumlm dhe me formulime teuml mendimit njeuml realizim efektiv i
perceptimeve teuml saja me aneuml teuml veteumlfuqiseuml seuml ideseuml Ky
mendim nuk eumlshteuml njeuml dije e fituar por veteumlzbulimi i
urteumlsiseuml seuml peumlrjetshme Ideteuml e saja mbillen neuml zemeumlr dhe
jeteuml si njeuml forceuml e cila duhet teuml peumlrpunohet ldquoFuqia e
Mentales Meuml Teuml Larteuml spirituale dhe forca e saj e ideve
modifikohen dhe pakeumlsohen gjateuml hyrjes seuml tyre neuml
mendeumlsineuml toneuml Prandaj ato nuk mjaftojneuml peumlr trsquoi
zhdukur gjitheuml keumlto kundeumlrshtime dhe peumlr teuml krijuar njeuml
Qenie Supramentale Mireumlpo ato mund teuml realizojneuml njeuml
shndeumlrrim teuml pareuml i cili mundeumlson njeuml ngjitje teuml
meumltejshme dhe njeuml zbritje meuml teuml fuqishme Ato mund teuml peumlrgatisin njeuml integrim teuml meumltejsheumlm teuml qenies neuml njeuml
forceuml meuml teuml larteuml teuml koshienceumls dhe dijesrdquo17
Megjitheumlse teuml ndara dhe teuml ndryshme Mentalja Vitalja
dhe Fizikja janeuml teuml ndeumlrlidhura dhe ndeumlrveprojneuml
Prandaj ato u japin shkas neumlnndarjeve teuml dallueshme neuml
keumlto pjeseuml kryesore teuml QeniesMentale ose Mendje ka
veccedilaneumlrisht kuptimin e asaj pjese teuml natyreumls e cila ka teuml
beumljeuml me njohjen dhe inteligjenceumln me ideteuml perceptimet
mentale reagimet e mendimit ndaj gjeumlrave me leumlvizjet
dhe formimet veumlrtet mentale vizionin dhe vullnetin mental etj qeuml janeuml pjeseuml e inteligjenceumls seuml njeriut
Mentalja e zakonshme peumlrbeumlhet nga tri pjeseuml kryesore
Mentalja e Mireumlfillteuml Mentalja Vitale dhe Mentalja
FizikeMentalja E Mireumlfillteuml ndahet neuml tri pjeseuml
Mentalja Menduese ose intelekti e zeumlneuml me ide dhe dije
neuml vetvete Mentalja Dinamike e zeumlneuml me nxjerrjen
jashteuml teuml forcave mentale peumlr realizimin e ideve
Mentalja Shpreheumlse e zeumlneuml me shprehjen e ideve neuml
jeteumlMentalja Vitale ose mendja e deumlshireumls eumlshteuml njeuml lloj
ndeumlrmjeteumlseje midis Vitales dhe Mentales Seuml Mireumlfillteuml
Funksioni i saj nuk eumlshteuml teuml mendojeuml dhe teuml arsyetojeuml teuml
perceptojeuml teuml shqyrtojeuml teuml zbulojeuml ose teuml vlereumlsojeuml gjeumlra por teuml planifikojeuml teuml eumlndeumlrrojeuml ose teuml imagjinojeuml
se ccedilka mund teuml beumlhet Mentalja Vitale eumlshteuml njeuml mendje
e vullnetit veprimit dhe deumlshireumls dinamike dhe merret
me shijim dhe pasje forceuml dhe zbatim me geumlzim dhe
vuajtje dheumlnie dhe marrje rritje dhe zgjerim etj
Mentalja Vitale eumlshteuml e peumlrzier me Vitalen Prandaj ajo
nuk qeveriset si Mentalja Menduese nga arsyeja por
nga impulset dhe deumlshirat e Vitales Ajo peumlrpiqet t‟i
justifikojeuml dhe arsyetojeuml veprimet teuml cilat bazohen neuml
16
Po aty f 944 17
Po aty f 944
impulset dhe deumlshirat e VitalesMentalja Fizike merret
veteumlm me gjeumlra fizike Ajo kufizohet nga pamja dhe
peumlrvoja fizike e gjeumlrave i mentalizon eksperiencat e
kontaktit me jeteumln e jashtme dhe me gjeumlrat dhe nuk shkon peumlrtej tyre Mentalja Fizike eumlshteuml e peumlrzier me
Fiziken dhe merr pjeseuml neuml karakteristikat e Koshienceumls
Fizike si plogeumlshti erreumlsireuml dhe peumlrseumlritje mekanike teuml
cilat manifestohen neuml Mendjen Fizike si mpirje mentale
konservatizeumlm dyshim dhe mendime obsesiveMentalja
Mekanike e lidhur ngushteumlsisht me Mentalen Fizike
peumlrseumlrit pa dobi gjithccedilka qeuml ka ndodhur Karakteristika e
saj eumlshteuml ajo e njeuml makine qeuml eceumln pa ndeumlrprerje sa hereuml
qeuml neuml teumlshfaqen mendime
Qenia Vitale ose natyra e jeteumls peumlrbeumlhet nga deumlshirat sensacionet ndjenjat pasionet impulset energjiteuml e
veprimit dhe nga gjitheuml loja e instinkteve posesive dhee
teuml tjerave teuml lidhura me teuml si inati frika lakmia epshi
etj Energjia e jeteumls Prana(sanskr prāṇa) e cila
gjalleumlron trupin eumlshteuml njeuml aspekt i VitalesVitalja
peumlrbeumlhet nga tri pjeseuml kryesore Vitalja Meuml E Larteuml
Vitalja E MesmeVitalja E Mireumlfillteuml dhe Vitalja Meuml E
UleumltVitalja Meuml E Larteuml eumlshteuml Vitalja Mentale dhe
Vitalja Emocionale teuml marra bashkeumlVitalja Mentale u
jep emocioneve deumlshirave pasioneve sensacioneve ose
leumlvizjeve teuml tjera teuml Qenies Vitale njeuml shprehje mentale
neumlpeumlrmjet teuml menduarit teuml folurit ose ndonjeuml meumlnyre tjeteumlrVitalja Emocionale eumlshteuml vendi i ndjenjave teuml
ndryshme si dashuria (njereumlzore) geumlzimi hidheumlrimi
urrejtja etjVitalja E Mesme ose Vitalja E Mireumlfillteuml
eumlshteuml dinamike e ndjeshme dhe e pasionuar Ajo eumlshteuml
vendi i deumlshirave dhe reagimeve meuml teuml forta vitale si
ambicia krenaria frika lavdidashja teumlrheqjet dhe
shtytjet deumlshirat dhe pasionet e teuml gjitha llojeve Peumlrveccedil
keumlsaj ajo eumlshteuml fusha e shumeuml energjive vitaleVitalja
Meuml E Uleumlt peumlrbeumlhet nga leumlvizjet meuml teuml vogla teuml jeteuml-
deumlshireumls dhe jeteuml-reagimeve njereumlzore Ajo merret me
deumlshirat dhe ndjenjat meuml teuml vogla si deumlshira peumlr ushqim deumlshirat seksuale peumllqimet dhe mospeumllqimet mburrja
zeumlnkat deumlshira peumlr leumlvdateuml zemeumlrimi dhe deumlshirat e
tjera teuml vogla teuml ccedildo llojiVitalja Fizike eumlshteuml ajo pjeseuml e
Vitales e cila eumlshteuml e drejtuar ploteumlsisht ndaj gjeumlrave
fizike dhe eumlshteuml e mbushur me deumlshira lakmi dhe
keumlrkesa peumlr keumlnaqje neuml nivelin fizik
(vijon)
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
21
Gjon Keka Graz
Gjergj Kastrioti atlet i liriseuml seuml Arbeumlriseuml
Gjergj Kastriot Skeumlnderbeu nuk ishte veteumlm ldquoAtlet i Krishtitrdquo i shpallur nga
Papa Kaliksti por ai ishte atlet edhe neuml kuptimin fizik Ai kishte trup teuml
zhvilluar teuml njeuml atletiku dhe shumeuml autoreuml e kronisteuml teuml koheumls e theksojneuml
keumlteuml neuml studimet e tyre Por mbi teuml gjitha peumlrveccedil zhvillimit muskulor trupor
qeuml kishte ai ishte edhe njeuml ldquoatlet i lufteumls peumlr lirirdquo ose meuml mireuml mund teuml them
ishte ldquoAtlet i Liriseumlrdquo Neuml lufteuml me akrobacionet e tij dhe strategjineuml e tij teuml
njohur ai korrte fitore neuml teuml gjitha fushat Dhe siccedil meumlsojmeuml nga peumlrvoja liria
keumlrkon atleteuml peumlr teuml mbeumlrritur te qeumlllimi i realizimit teuml saj Por jo veteumlm atleteuml edhe patrioteuml e liridasheumls sepse njeuml shoqeumlri apo individ qeuml nuk e do
lirineuml ai kurreuml nuk mund teuml beumlhet atlet i Liriseuml
Skenderbeu neuml Krujeuml
Edhe atleteumlt e liriseuml e kaneuml derdhur gjakun e tyre neuml rreumlnjeumlt e pemeumls seuml
kombit teuml tyre Kjo peumlr faktin se neumlpeumlrmjet sakrificave teuml tyre neuml rritjen e
Pemeumls seuml Kombit atdheu i tyre ka arritur teuml keteuml shkeumllqimin e driteumls dhe teuml
zhvillimit teuml seuml mireumls seuml peumlrbashkeumlt
Veteumlm mohuesit renegateumlt teuml veumlllazeumlruarit me pushtuesin turk neuml fakt ata
kaneuml neuml zemrat e tyre varrin dhe jo jeteumln e lirineuml ata e peumlrdhosin petkut e
pasteumlr arbeumlror dhe identitetin kombeumltar europian teuml Arbeumlriseuml Zemra e njeuml
shoqeumlrie e njeuml arbeumlrori teuml veumlrteteuml ose eumlshteuml zemeumlr e vulosur me Lirineuml Kastriotiane ose nuk mund teuml jeteuml zemeumlr e njeuml arbeumlrori teuml veumlrteteuml
Skeumlnderbeu ishte ldquoAtlet i Liriseumlrdquo sepse shkronjat e arta teuml Liriseuml i kishte teuml
shkruara neuml brendeumlsineuml e zemreumls seuml tij Gjergj Kastrioti nuk kishte frikeuml nga
sakrifica e madhe peumlr teuml veumlrteteumln dhe drejteumlsineuml ai neuml fakt hoqi doreuml nga liria
e tij neuml momentin kur ndeumlrmori planin e tij teuml madh neuml rikthim peumlr teuml
shpeumltuar lirineuml e Arbeumlriseuml Kjo do teuml thoteuml se ai e vendosi shpirtin dhe veten
neuml teumlreumlsi si flijim peumlr atdheun edhe pse planin e rikthimit e kishte beumlreuml neuml
meumlnyreuml teuml peumlrsosur Edhe peumlrkundeumlr rreziqeve teuml shumta si nga armiqteuml e
jashteumlm ashtu edhe nga ata teuml
brendsheumlm ai mbeti njeuml lider
vizionar njeuml strateg njeuml arbeumlror
besnik i udheumls seuml eteumlrve dhe njeuml
engjeumlll mbrojteumls i themeleve teuml
shtetit teuml Arbeumlriseuml qeuml tashmeuml ishte
rimeumlkeumlmbur dhe unifikuar
Skeumlnderbeu luftoi me guxim dhe
ushtarakisht pro libertate Arberia
et Europa pra peumlr lirineuml e Arbeumlriseuml
dhe teuml Europeumls Kjo e beumln ateuml njeuml
engjeumlll mbrojteumls teuml atdheut teuml
peumlrbashkeumlt europian dhe teuml
civilizimit teuml saj Faleuml liriseuml seuml tij
qeuml i kishte hedhur rreumlnjeumlt neuml zemreumln
e tij e gjitheuml Arbeumlria sepse ai ishte
shpresa e vetme vendi neuml koheumln e
tij geumlzonte lirineuml e veumlrteteuml peumlr teuml jetuar vepruar dhe punuar si
arbeumlror i veumlrteteuml europian Virtytet
e tij konstante e shpaloseumln ateuml jo
veteumlm si njeuml ldquoAtlet teuml Liriseumlrdquo por
edhe si njeuml vizionar e ligjbeumlreumls peumlr
teuml mireumln e vendit teuml tij Veumlrtet po teuml
analizohet neuml teumlreumlsi vepra dhe jeta e
tij neuml sheumlrbim dhe mbrojtje deri neuml
fund teuml jeteumls seuml tij teuml Arbeumlriseuml dhe
Europeumls ateumlhereuml ai del teuml jeteuml edhe
njeuml ldquoAtlet i Liriseumlrdquo njeuml atlet i
famsheumlm inclytus Athleta jo veteumlm i Arbeumlriseuml por edhe i teumlreuml kontinentit
europian ndeumlrsa peumlr shumeuml
historianeuml studiues dhe shkrimtareuml
teuml ndrysheumlm europianeuml Gjergj
Kastriot Skeumlnderbeu ishte Mburoja
Gideoni Athleta Christi
Shpeumltimtari Makabeu etj
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
22
Ylli Prebibaj Tiraneuml
Nikaj-Meumlrturi neuml veumlshtrimin e disa hulumtuesve teuml huaj (pjesa e treteuml)
III
Trasheumlgimia kulturore dhe
natyrore neuml dekadat e para teuml
shekullit XX-teuml
Trasheumlgimia kulturore neuml Nikaj-
Meumlrtur ploteumlson mozaikun e
kultureumls kombeumltare neumlpeumlrmjet
eposit teuml kreshnikeumlve toponimiseuml
arkitektureumls seuml kullave gjameumls seuml
burrave veccedilorive dialektore etj
Krahina nuk u doreumlzua ndaj situatave teuml kobshme ekonomike
qeuml kishte kaluar por vijoi teuml
ruante mrekullisht ndeumlr breza
keumlto referenca identitare
Konsideratat qeuml ndeshim shpesh
se zona teuml caktuara neuml viset
shqiptare u detyruan t‟i
neumlnshtroheshin kulturalisht
sunduesve teuml huaj ndoshta duhen
rivlereumlsuar peumlr aq koheuml sa ldquovisaret kombeumltarerdquo i kemi teuml mireumlruajtura
neuml krahina teuml tjera po shqiptare
siccedil eumlshteuml krahina e Nikaj-
Meumlrturit
Kufiri i sajuar meuml 1913 krijoi
pengesa peumlr zhvillimin e shtetit teuml
ri shqiptar shkaktoi uri dhe
vdekje Gjakova ishte treg peumlr
banoreumlt e fiseve teuml Nikajve
Meumlrturit Gashit Krasniqes
Tropojeumls dhe Pukeumls teuml cileumlt kur peumlrpiqeshin teuml kalonin neuml aneumln
tjeteumlr teuml kufirit rriheshin ose
qeumllloheshin E vetmja alternativeuml
peumlr ta mbeti rrugeumltimi kateumlrditor
peumlr neuml Shkodeumlr (Swire 2005
134) Nga pikeumlpamja kulturore
kjo situateuml ishte njeuml pengeseuml
shumeuml serioze peumlr sigurimin e
mjeteve teuml domosdoshme teuml
puneumls peumlr mbajtjen gjalleuml teuml
traditeumls kulturore Neuml librin Golgota Shqiptare autori shkruan
rreth njeuml episodi kriminal teuml ushtriseuml serbe ku ndaj 70 katolikeumlve nga Nikajt
qeuml po shkonin neuml pazar u krye njeuml masakeumlr e peumlrgjakshme (Freundlich 2010
31)
Keumlta maleumlsore pavareumlsisht mjerimit ekonomik qeuml ishte i duksheumlm e mbajteumln teuml
gjalleuml identitetin kulturor Rapsodeumlt nikajmeumlrturas vijuan leumlvrimin e eposit dhe
keumlngeumlve shekullore neumlpeumlrmjet lahuteumls teli i seuml cileumls peumlr arsyet qeuml peumlrmendem
meuml lart nuk ishte industrial por fije e njeuml bishti kali Keumlshtu ldquoLahuta ndeumlr
malcina ku peumlrdoret (Malcia e Madhe Dukagjini Nikajt e Meumlrtur e megjeuml me
Jugosllavineuml asht e vetmja e dashtun vegeumll muzikore me teuml cileumln zemra e
popullit i shpreheuml ndjesiteuml e veta ma teuml xetat e ma teuml thellatrdquo (Hylli i Driteumls
1931 550) Mbi reumlndeumlsineuml qeuml ka njeuml trasheumlgimi e tilleuml kulturore F Cordignanos neumlnvizon se ldquoKush e ka rujt rodin zakonet gojdhanat shkurt
gjithccedilka asht vizar shpirtuer i kombitrdquo (Hylli i Driteumls 1931 551) Protokolli i
mikpritjes nuk i ka shpeumltuar veumlzhgimit teuml Nopces i cili e peumlrshkruan keumlshtu
ldquoqeumlndrimi i meumltejsheumlm disa diteumlsh neuml Curraj teuml Epeumlr i peumlrket periudhave meuml teuml
keumlndshme teuml udheumltimit tim neumlpeumlr Shqipeumlrirdquo Meuml tej ai veumlren se ldquobanoreumlt e
Currajt (Nikaj) neuml vitin 1908 krahas atyre teuml Meumlrturit u peumlrkisnin njereumlzve
meuml teuml mireuml qeuml kam hasur neuml Shqipeumlrirdquo (Nopsca 2009 207-208)
Harteuml Curraj Epeumlr 1930
Ndeumlrkoheuml pas shpalljes seuml Republikeumls Shqiptare meuml 1925 konstatojmeuml rishtazi
njeuml interesim peumlr zoneumln por tashmeuml neuml fusheumln e njohjes me veccediloriteuml natyrore
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
23
Neuml objektiv ishte tashmeuml
evidentimi i resurseve turistike
hapeumlsireumls gjeografike dhe
itinerareve qeuml lidhin zonat me njeumlra-tjetreumln Disa ekspedita
studimore u ndeumlrmoreumln nga qarqe
profesionale austriake dhe
italiane
Studimi hartografik i peumlrgatitur
nga Instituti Gjeografik Mbreteumlror
Italian meuml 1930 i peumlrket njeuml prej
punimeve meuml teuml mira neuml leumlmin
hartografik si peumlr shkak teuml
peumlrmbajtjes por edhe si produkt shkencor i njeuml prej instituteve meuml
teuml mireumlnjohura ndeumlrkombeumltare
Harta me emeumlrteseuml ldquoCurraj
Epeumlrrdquo na sjell teuml dheumlna
gjuheumlsore topografike dhe
gjeografike peumlr Currajt dhe
rajonet kufitare Kjo eumlshteuml njeuml
harteuml profesionale e peumlrgatitur
mbi kritere qartazi shkencore ajo
i peumlrket vitit 1930 dhe ruhet neuml
fondin e hartave neuml Bibliotekeumln
Kombeumltare neuml Tiraneuml (Insituti Gjeografik Mbreteumlror Italian i
Firenceumls 1930)
Neuml vitin 1930 Gazeta ldquoVullneti i
Popullitrdquo shkruan mbi
eksplorimin e maleve neuml veri teuml
Shqipeumlriseuml nga ana e kateumlr
alpinisteumlve austriake Udheumltimi i
tyre ishte neumln patronazhin e
Seksionit Akademik teuml Isnabrukut Alpinisteumlt kryen
ngjitje neuml Majeumln e Ndeumlrmajeumls
Malin e Thateuml Lugun e
Ndeumlrmajeumls Qafeumln e Pejeumls
Shtegun e Dhenve etj Shoqeumlria
alpine qeuml ndeumlrmori keumlteuml mision neuml
Shqipeumlrineuml e Veriut ishte njeuml
institucion i mireumlnjohur peumlr koheumln
neuml teuml cileumln ishin aktivizuar
alpinisteumlt e Gjermaniseuml dhe
Austriseuml ajo ishte themeluar meuml
1774 dhe kishte 200 000 ndjekeumls (Vullneti i Popullit 1930 1)
Gjashteuml vjet meuml voneuml Hylli i
Driteumls pasqyron njeuml ekspediteuml teuml
disa autoriteteve austriake Neuml
shkrimin ldquonji udheumltim neuml Alpet e
Shqipeumlriseuml seuml Veriutrdquo jepen teuml
dheumlna rreth keumlsaj ekspedite neuml
peumlrbeumlrjen e seuml cileumls ishin Dr Fritz
Lemperg Fehring Steirmark
zonjusha Maria Kainz dhe Severin Kainz Ata mbeumlrriteumln neuml
Shkodeumlr meuml 13 korrik 1936 ku u priteumln me nderime shteteumlrore dhe vijuan
rrugeumltimin teuml shoqeumlruar nga meumlsuesi Rrok Zojzi
Rruga e ndjekur prej tyre ishte Selimaj Lugu i Valboneumls Maja e Hekurave Qafa e Droccedileumls Qereqi Curraj Epeumlr Qafa e Ndeumlrmanjeumls Shala Thethi etj Neuml
fund teuml rrugeumltimit Dr Lemperg ishte shprehur ldquopo pse ju shqiptareumlt nuk
bani reklameuml peumlr keumlto fareuml bukurisheuml qeuml kenirdquo (Hylli i Driteumls 1937 177)
Turisteumlt shton ai janeuml meumlrziteuml veccedil me udheumltime neuml Zviceumlr nga ana tjeteumlr
Shqipeumlrineuml e cileumlson njeuml vend teuml bukur Ai sugjeronte peumlrmireumlsimin e shtigjeve
e ndeumlrtimin e kasolleve alpine Itineraret meuml teuml peumlrshtatshme peumlr t‟u vizituar
konsiderohen
ShkodeumlrndashBogeuml-Xhaj-Pult-Theth
ThethndashCurrajndashSelimajndashRrogam
Tropojeuml-SelimajndashCurrajndashThetheuml
Theth- Qafeuml e Pejeumls-lepush
Sipas tyre do ishte me vend ndeumlrtimi i njeuml qendre botanike e cila teuml peumlrfshijeuml
hapeumlsireumln ThethndashSelimaj-Maja e Hekurave-Curraj-Kakija e Nikajve (Hylli i
Driteumls 1937 179)
IV
Peumlrfundime
Neuml keumlteuml punim trajtuam kontributin e disa hulumtuesve teuml huaj sa i takon
krahineumls seuml Nikaj-Meumlrturit rendit shoqeumlror traditave veccedilorive kulturore dhe
natyrore Hulumtimet dhe botimet e tyre peumlrbeumljneuml njeuml fond teuml dobisheumlm peumlr pasqyrimin e seuml kaluareumls shqiptare ndeumlr shekuj
Neuml keumlto kushte peumlrkthimi dhe botimi i tyre i ploteuml duke respektuar
besnikeumlrisht punimet autentike do e pasuronte meuml tej fondin shqiptar
albanologjik Gjykojmeuml se njeuml nismeuml serioze neuml keteuml drejtim duhet teuml
peumlrfshihet neuml axhendeumln e institucioneve akademike neuml Shqipeumlri dhe neuml
Kosoveuml
Ndeumlrmjet hulumtuesve teuml huaj gjykojmeuml qeuml veprat e Nopccediles dhe Lambertzit
zeumlneuml njeuml vend kryesor peumlr shkak teuml formimit teuml tyre akademik dhe
hulumtimeve teuml gjata qeuml kaneuml kryer Konsiderata joneuml mbeumlshtetet edhe nga interesimi i instituteve shkencore apo shteumlpive botuese teuml mireumlnjohura
ndeumlrkombeumltarisht peumlr botimin e veprave teuml tyre
Reumlndeumlsia e hulumtuesve teuml huaj qeumlndron neuml trajtimin e gjithansheumlm teuml
fenomeneve shoqeumlrore teuml asaj kohe duke trajtuar si aspektet pozitive dhe ato
negative Shmangja e problematikave neuml trajtimet shkencore me peumlrjashtim teuml
atyre qeuml autoreumlt i provojneuml si shtrembeumlrime janeuml pa bazeuml shkencore
Keumlta autoreuml kaneuml krijuar njeuml fond teuml papeumlrseumlritsheumlm studimesh si peumlr krahineumln
e Nikaj-Meumlrturit por edhe peumlr albanologjineuml shqiptare pa teuml cilin nuk do teuml
mundeshim sot teuml kishim teuml shkruar shumiceumln e tematikave qeuml secili syresh ka
trajtuar Neuml keumlto kushte ata zeumlneuml vend teuml posaccedileumlm neuml literatureumln e peumlrjetshme shqiptare
BIBLIOGRAFIA
Burimet arkivore
AQSH F 78
Fondi arkivor i Biblotekeumls Kombeumltare
Organet e Shtypit
Burimi i Kanunit teuml Lekeuml Dukagjinit Prej Dr Franz Baron Nopcsa peumlrktheu F Asallani neuml
Dialeumlria Nr 4 Wien 1920
G Stadtmuller Historija e Shqipeumltare Nr 1-2 Shtypshkronja Franccedileskane Shkodeumlr 1942
Hylli i Driteumls Nr 7-8 Shtpshkronja Franccedileskane Shkodeumlr 1933
Hylli i Driteumls Nr 4 Shkodeumlr 1937
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
24
F Cordignano Kryevepra e A Gjergjit neuml
zhvillim teuml historis shqyptare neuml Hylli i
Driteumls Nr 10 Shkodeumlr 1931
Vullneti i Popullit Interesimi i turistave
gjermane peumlr bukuriteuml e maleve shqiptare
Tiraneuml 1930
Botimet historiografike
Anton Berisha Maximilian Lambertzi peumlr
Epikeumln Gojore Shqiptare neuml Gjurmime
Albanologjike Nr 16 Insituti
Albanologjik i Prishtineumls Prishtineuml 1987
Dom Ernesto Cozzi Studime Etnologjike
teuml Shqipeumlriseuml Srsquoepeumlrme Botimet Fishta
Lezheuml 2017
Ermanno Armao Localitagrave chiese fiumi
monti e toponimi varii di unrsquoantica carta
dellrsquoAlbania Settentrionale Istituto per L‟
Europa Orientale Roma 1933
Franz Baron Nopsca Shqipeumlria Katolike e
Veriut Faik Konica Prishtineuml 2009
Giuseppe Valentini Ligji i maleve
shqiptare nga relacionet e Misionit
Sheumltiteumls teuml Jezuit neuml Shqipeumlri 1880-1932
Plejad Tiraneuml 2007
Joseph Swire Shqipeumlria ngritja e njeuml
mbreteumlrie Dituria Tiraneuml 2005
John Monaghan Peter Just Antropoligjia
SocialndashKulturore Ideart Tiraneuml 2007
Leo Freundlich Golgota e Shqipniseuml
aktakuzeuml kundeumlr shfaroseumlsve teuml popullit
shqiptar Prishtineuml 2010
Maximilian Lambertz Raport mbi
studimet e mia linguistike neuml Shqipeumlri nga
mesi i majit deri neuml fund teuml gushtit 1916
Botimet Franceskane Shkodeumlr 2011
Ndoc Nikaj Kujtime teuml nji jeteumls seuml
kalueme Plejad Tiraneuml 2003
P Fulvio Cordignano S J La Poesia
Epica Di Confine NellrsquoAlbania Del Nord
I Parte Studio Critico-Letterario
Tipograia Liberia Emiliana
EditriceVenezia 1943
Steacutephane Voell Das nordalbanische
Gewohnheistsrecht Curupira Germany
2004
Theodor Ippen Shqipeumlria e Vjeteumlr
Parathanje nga Dr Ardian Klosi Maluka
Tiraneuml 2002
Ylli Prebibaj Diplomacia shqiptare e
viteve 1920-1925 neuml fokusin e shtypit teuml
koheumls neuml Revisteumln Shkencore
Ndeumlrkombeumltare Diskutime Nr 14 Tetoveuml
2015
Zymer Ujkan Neziri Studime peumlr
Folklorin II Epika Gojore dhe
Etnokultura Instituti Albanologjik i
Prishtineumls Prishtineuml 2008
Harta
Harteuml ldquoCurraj Epeumlrrdquo Riliev i bamun meuml
1930 Insituti Gjeografik Mbreteumlror Italian
i Firenceumls (shih fondi i hartave neuml
Biblotekeumln Kombeumltare Tiraneuml)
Uebe
httpwwwbkshalkatalogulibrarywww
opacwwwrootbeginnerindex_alhtml
wwwsmithsonianmagcom
(Fund)
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
25
Dr Nail Draga Ulqin
Masakra e Tivarit dhe rishkrimi i historiseuml
(Me rastin e 75-vjetorit 1945-2020)
Ndeumlr ngjarjet tragjike teuml popullit
shqiptar qeuml ka teuml beumljeuml me Lufteumln e
Dyteuml Boteumlrore eumlshteuml Masakra e
Tivarit e cila ka ndodhur me 1
prill 1945 Neuml keumlteuml masakeumlr teuml
realizuar nga njeumlsiteuml ushtarake teuml
Jugosllaviseuml aty janeuml likuiduar njeuml
numeumlr i madh shqiptareumlsh nga
Kosova me peumlrmasat e
gjenocidit teuml cileumlt ishin
mobilizuar peumlr teuml ndjekur okupatoreumlt gjermaneuml neuml pjeseumln
pereumlndimore teuml ish-Jugosllaviseuml
Mobilizimi i tyre neuml Kosoveuml ka
pasur njeuml prapavi teuml caktuar
politike sepse si qellim kishte
spastrimin e Kosoveumls nga
shqiptareumlt peumlr teuml realizuar neuml
praktikeuml pushtetin ushtarak i cili
ishte vendosur nga data 8 shkurt
1945 duke beumlreuml riokupimin e
Kosoveumls pa peumlrfillur parimet e Karteumls seuml Atlantikut me pasoja
peumlr shqiptareumlt qeuml eumlshteuml deumlshmuar
neuml vitet vijuese
Me 1 prill u beumlneuml 75- vite (1945-
2020) nga Masakra e Tivarit ku u
likuiduan neuml meumlnyreumln meuml mizore
shqiptareumlt nga Kosova Sipas teuml
dheumlnave del se ky numeumlr shkon
minimalisht nga 1560 shqiptareuml
ndeumlrsa sipas disa peumlrllogaritjeve
arrineuml deri neuml 3764 persona Fjala eumlshteuml peumlr shqiptareumlt teuml cileumlt ishin
teuml mobilizuar si regruteuml ne aradhat
partizane peumlr teuml ndjekur armikun
peumlrfundimisht nga territori i ish-
JugosllaviseumlPor edhe pas
shteumldhjeteuml e peseuml vjeteumlve kjo
tragjedi ende nuk eumlshteuml ndriccediluar
nga studiuesit e ndryshem nga vet
fakti se gjateuml periudheumls seuml sistemit
komunist marrja me njeuml ngjarje teuml
tilleuml ishte e pa preferueshme dhe me pasoja peumlr autoreumlt
Edhe pse ne popull dihej peumlr keteuml tragjedi dhe peumlrshperitej peumlr numrin e teuml
vrareumlve sakteumlsisht pak kush dinte teuml dheumlna teuml sakta sepse arkivat peumlr
shqiptareumlt ishin neumln embargo madje dokumenteumlt gjegjeumlse ka mundeumlsi qeuml janeuml
zhdukur nga ato teuml cileumlt kaneuml realizuar keteuml masakeumlr
Deumlshmi autentike e atyre qeuml peumlrjetuan masakren Por veteumlm pas deumlshtimit teuml sistemit monist dhe vendosjes seuml pluralizmit nga
viti 1990 opinioni i gjeumlreuml filloi teuml njihej meuml ne detaje peumlr keteuml masakeumlr e ate
duke iu falenderuar deumlshmitareumlve autentik teuml cileumlt kishin shpeumltuar nga kjo
kasaphane tipike naziste e beumlreuml nga pjeseumltareumlt e aradhave partizane jugosllave
gjoja ldquonacional-ccedillirimtarerdquo Dhe janeuml keumlto individ teuml cileumlt e peumlrjetuan personalisht keteuml masakeumlr teuml cileumlt kaneuml dheumlneuml kujtimet e tyre peumlr keteuml kalvar teuml
shqiptareumlve nga mobilizimi i tyre neuml Kosoveuml dhe rrugeumltimi ne relacionin
Prizren-Kukeumls-Shkodeumlr-Tivar
Ndeumlr ta beumln pjeseuml edhe Azem Hajdini-Xani i cili opinionit i ka dhuruar librin
ldquoTragjedia e Tivaritrdquo botuar neuml Shtutgard neuml Gjermani neuml vitin 1990 dhe meuml
pas ribotuar neuml Prishtineuml neuml vitin 1998 Po ashtu ky autor ka botuar edhe njeuml
botim tjeteumlr me titull rdquoMasakra e Tivaritrdquo-Memoare Prishtineuml 1998 duke
prezentuar deumlshmi autentike teuml personave teuml cileumlt kaneuml mbetur gjalleuml Edhe pse
ne ndeumlrkoheuml janeuml botuar edhe disa studime nga autor teuml tjereuml peumlr keteuml
masakeumlr(MPirraku UButka etj) botimi i keumltyre materialeve nga autori i cili e ka peumlrjetuar drejteumlpeumldrejt keteuml masakeumlr peumlr momentin sheumlrben si leumlndeuml bazeuml
dhe e domosdoshme peumlr teuml trajtuar keteuml tragjedi teuml beumlreuml nga komunistet ne prag
teuml peumlrfundimit teuml Lufteumls seuml Dyteuml Boteumlrore sepse arkivat ende janeuml teuml mbyllura
peumlr hulumtuesit shqiptareuml
Nisja nga Prizreni peumlr neuml Tivar Peumlr teuml beumlreuml ploteumlsimin e Armateumls IV teuml Jugosllaviseuml peumlr neuml Frontin VP teuml
bregdetit teuml Adriatikut ne saje teuml teuml dheumlnave teuml publikuara del se ne mars dhe
prill teuml vitit 1945 u deportuan 22017 lufteumltareuml shqiptareuml nga Kosova Ata janeuml
deportuar ne formacione ushtarake teuml cilat quhen eshalone qe gjateuml muajve
mars-prill 1945 nga Prizreni peumlr neuml Tivar gjithsejt ishin gjashteuml eshalone teuml
tilla Keumlshtu neuml mars janeuml deportuar tre eshalone eshaloni i pareuml me 3700 lufteumltareuml niset nga Prizreni meuml 2431945 dhe arrin neuml Tivar meuml 2931945
eshaloni i dyteuml meuml 4700 lufteumltareuml niset nga Prizreni meuml 2631945 dhe arrineuml
neuml Tivar meuml 3131945 dhe eshaloni i treteuml me 2700 lufteumltareuml shqiptareuml niset
nga Prizreni me 2731945 dhe arrin neuml Tivar meuml 1 prill 1945 Ndeumlrsa gjateuml
muajit prill janeuml deportuar edhe tre eshalone teuml tjera eshaloni i pareuml me 1506
lufteumltareuml niset nga Prizreni meuml 19 prill 1945 eshaloni i dyteuml me 2601 lufteumltareuml
niset nga Prizreni meuml 20 prill 1945 dhe eshaloni i treteuml me 1216 lufteumltareuml niset
nga Prizreni meuml 24 prill 1945Ndeumlrsa meuml pas nga Prizreni niset njeuml eshalon i
veccedilanteuml me 5323 lufteumltareuml shqiptar nga Maqedonia ne diteumlt e para teuml prillit teuml
vitit 1945
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
26
Pse po largoheshin lufteumltareumlt
nga Kosova Duke marreuml parasysh se
operacionet luftarake kundeumlr nazistave gjermaneuml ne Lufteumln e
Dyteuml Boteumlrore kishin marreuml fund
nga fundi i viti 1944 me teuml drejt
beumlheumlt pyetja se pse i deportuan
lufteumltareumlt shqiptareuml nga Kosova
Peumlrgjigja ishte e qarteuml sepse
planifikohej njeuml hakmarrje ndaj
shqiptareumlve teuml Kosoveumls peumlr
humbjen qe kishin peumlrjetuar
formacionet ushtarake teuml
partizaneumlve jugosllaveuml ne lufteumln ndaj lufteumltareumlve teuml Shaban
Polluzheumls Ndeumlrsa nga ana tjeteumlr
si qellim ishte largimi nga
Kosova i atyre lufteumltareumlve teuml cileumlt
mund teuml beumljneuml rezistenceuml peumlr
vendosjen e pushtetit ushtarak
serb gjegjeumlsisht ripushtimin serb
teuml Kosoveumls ne saje teuml vendimeve
teuml meuml vonshme
Teuml mobilizuarit iu ngjanin
robeumlrve Edhe pse teuml gjitheuml teuml tubuarit nga
aneuml teuml ndryshme teuml Kosoveumls
kishin premtime se do teuml
deportoheshin me statusin e
lufteumltareumlve peumlr teuml ndjekur armikun
ne vijen e frontit neuml veripereumlndim
teuml Adriaktikut(Isteumlr-Slloveni) nga
momenti i pareuml neuml Prizren u verejt
se do teuml jeteuml teumlreumlsisht
ndrysheNeumlse deri aty ata ishin teuml
armatosur dhe teuml peumlrcjellur me oficereuml shqiptareuml meuml tu nisur nga
Prizreni peumlrcjelljen e moren
oficeret serbo-malazez ndeumlrsa po
ashtu u detyruan peumlr teuml doreumlzuar
armet me pretekst se rruga eumlshteuml e
gjateuml dhe do teuml lodheni pa nevojeuml
pra ata u nisen nga Prizreni teuml
paarmatosur teuml pa ushqyer teuml
lodhur teuml paveshur dhe ne kushte
higjenike teuml papeumlrshtatshme Ishte
ky eshaloni i dyteuml qeuml eumlshteuml nisur
nga Prizreni meuml 26 mars ku pjeseumltareumlt e tij do teuml peumlrjetojneuml
gjenocid teuml pa pareuml ne qytetin e
Tivarit teuml Ri
Gjateuml rrugeumls atyre iu ndalohej
dalja nga kolona qofteuml peumlr teuml pireuml
ujeuml apo kryer nevoja fiziologjike
Kush kishte guxim teuml vepronte
ndryshe e peumlsonte me jeten sepse
pushkatohej neuml vend Nga njeuml
sjellje e tilleuml e oficereumlve peumlrcjelles teuml cileumlt vrisnin kur kishin deumlshireuml
e flisnin fyerjet meuml vulgare ndaj shqiptareumlve tash teuml gjitheuml e kishin teuml qarteuml se
nuk janeuml meuml lufteumltareuml por iu ngjanin robeumlrve teuml lufteumls Dhe nga njeuml situateuml e
tilleuml dramatike gjateuml rrugeumls deri ne Shkodeumlr numri i teuml vrareumlve kishte arritur
deri neuml 800 lufteumltareuml teuml cileumlt janeuml gjuajtur neuml lumin Dri Buneuml etj
Pamjet e Tivarit paralajmeumlronin masakren Me teuml arritur neuml Tivarin e Ri eumlshteuml veumlrejtur njeuml moblizim i madh i popullateumls
vendore ku me ta ishin seuml bashku edhe njeumlsiteuml ushtarake teuml Brigadeumls seuml Dhjeteuml
Malazeze teuml armatosur ne ccedildo aspekt athua se janeuml duke pritur njeumlsiteuml e
armikut U pa qarteuml komploti dhe gracka e pregatitur por ata prisnin veteumlm
shkasinNe qendeumlr teuml Tivarit teuml Ri pasi i kaneuml udheumlruar peumlr teuml pushuar ne afeumlrsi
teuml tyre ishte njeuml krua ku shqiptareumlt shprehen keumlrkeseumln peumlr teuml pireuml ujeuml por
oficereumlt reaguan ashpeumlr duke mos iu mundeumlsuar dhe fyer ata neuml aspektin
nacional duke vrareuml tre shqiptareuml ndeumlrsa nga plumbat e tyre kishin vrareuml
ldquogjojardquo njeuml ushtareuml malazias Ky ishte njeuml tjeteumlr pretekst peumlr teuml vrareuml shqiptareuml andaj peumlr keteuml ldquovepeumlr ldquo e cila nuk ishte beumlreuml nga shqiptareumlt ata pushkatuan 100
ushtareuml shqiptareuml sikurse nazisteumlteumlt gjermaneuml koheuml meuml pareuml Nga kjo e papritur
shqiptareumlt ishin teuml vetdijsheumlm se njeuml tragjedi e tilleuml nuk do teuml peumlrfudnoj meuml
kaq sepse ishin teuml rrethuar nga teuml gjitha aneumlt
Ndeumlrtesa e Monopolit teuml Duhanit ferri i shqiptareumlve
Ata meuml pas ne koloneuml i detyruan teuml ecin dhe i vendosen ne objektin e
Monopolit teuml Duhanit neuml afeumlrsi teuml portit Ishte kjo njeuml ndeumlrteseuml tre kateumlshe ku i
detyruan teuml hyjneuml brenda ndeumlrsa teuml tjereumlt u vendosen neuml oborr pra teuml gjitheuml
grumbull e jo ne koloneuml sepse keumlshtu mundeumlsia peumlr t‟i shfarosur ishte meuml e
madhe Dhe nuk ka vonuar shumeuml ne teuml gjitheuml shqiptareumlt si brenda ne ndeumlrteseuml
e neuml oborr eumlshteuml qitur me teuml gjitha mjetet luftarake rreh dy oreuml dhe neuml oborr dhe shesh ku ishin rreth 3000 veta nuk mbeti njeumlri i gjalleuml neuml keumlmbeuml sepse u beuml
kasaphaneuml e veumlrteteuml dhe kudo u beuml lumeuml gjaku E teumlreuml kjo masakeumlr ka zgjatur
rreth njeuml oreuml e gjysmeuml duke filluar neuml ora 14 teuml dateumls 1 prill 1945 Pateumln fat teuml
shpetojneuml veteumlm ata qe ishin ne katin e larteuml teuml ndeumlrteseumls dhe disa nga eshaloni
i pareuml teuml cileumlt peumlr momentin ishin neuml Tivarin e Vjeteumlr Por tragjedia nderpritet
duke iu falenderuar njeuml automobili i cili brenda kishte disa veumlzhgues
amerikaneuml teuml cileumlt meuml gjaseuml kishin deumlgjuar teuml shteumlnat e armeumlve dhe kishin
ardhur peumlr teuml pareuml vendin e ngjarjeumls Por kriminelet iu doleumln peumlrpara dhe i
binden teuml largoheshin dhe teuml vazhdojneuml rrugeumln peumlr neuml Ulqin Pra nga frika se
do teuml zbulohet krimi ata u detyruan ta nderpresin plojeumln Ishte kjo njeuml rasteumlsi
qeuml teuml shpeumltojneuml disa lufteumltareuml kosovareuml teuml cileumlt do teuml jeneuml deumlshmitareuml teuml keumlsaj masakre edhe pse qeumlllimi i forcave shfaroseumlse teuml partizaneumlve jugosllaveuml ishte
peumlr t‟i vrareuml teuml gjitheuml peumlr teuml mos pasur deumlshmitareuml
Mungojneuml varret e teuml masakruarve
Me pas u mobilizuan teuml gjitheuml qytetareumlt si pleq gra teuml rinj puneumltor e ushtareuml
peumlr teuml pastruar oborrin peumlr teuml humbur gjurmet e keumlsaj vepre mizore Me
kamion kaneuml ngarkuar teuml vrareumlt dhe teuml plagosurir peumlr t‟i deportuar neuml varreza teuml
ndryshme kolektive Madje neuml keteuml transport kaneuml angazhuar edhe ata
shqiptareuml teuml cileumlt kaneuml mbetur gjalleumlEnde nuk dihet se ku janeuml bartur kufomat
dhe varrosur ata Beumlhet fjaleuml peumlr disa vende si ne Tivarin e Vjeteumlr Tugjemil
Zalef dhe ne njeuml shpelleuml neuml malin e Vollujiceumls praneuml detit Por nuk ka dilemeuml
se pjeseumln meuml teuml madhe teuml tyre e kaneuml gjuajtur neuml det
Beumlheumlt pyetja sa janeuml vrareuml ne keumlteuml masakeumlr e sa kaneuml mbetur gjalleuml Pasi nuk
ka teuml dheumlna arkivore andaj i vetmi burim eumlshteuml A Hajdini-Xani i cili thoteuml se
teuml gjalleuml kemi mbetur 810 individeuml ndeumlrsa nga Kosova janeuml nisur 4700
lufteumltareuml nga del se gjateuml rrugeumls dhe ne keteuml masakeumlr janeuml vrareuml e zhdukur 3
890 shqiptareuml teuml Eshalonit teuml dyteuml dhe 420 teuml Eshalonit teuml pareuml pra gjithsej 4
310 individ kaneuml humbur jeteumln ccedileumlshtje qeuml mbesin peumlr hulumtime
Neuml keumlteuml regji shfaroseumlse ka pasur raste qeuml individ teuml ndrysheumlm teuml shpeumltojneuml dhe
teuml ikin neuml drejtime teuml ndryshme por edhe aty neumlse janeuml zbuluar janeuml likuidur
sepse teuml gjitheuml shqiptareumlt janeuml cileumlsuar si armiq nga pushteti ushtarak Ka raste teuml veccedilanta qeuml kosovareumlt janeuml strehuar e mbajtur nga familje shqiptare duke iu
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
27
shpeumltuar jeteumln si ne Tivar Aneuml teuml
Malit dhe Krajeuml ku peumlr raste teuml
tilla egzistojneuml deumlshmi autentike
Tragjedia e cila u hesht peumlr vite
teuml teumlra
Me teuml peumlrfunduar lufta dhe kthimi
i lufteumltareumlve kosovareuml neuml shteumlpiteuml
e tyre kjo ngjarje mori dheneuml por
ishte me pasoja neumlse keumlrkohej e
veumlrteta pse ndodhi ajo Madje ata
teuml cileumlt e peumlrjetuan ishin teuml
keumlrceumlnuar neumlse debatojneuml ne
lidhje mbi keteuml ngjarje e jo meuml teuml
keumlrkojneuml qeuml ajo teuml ndriccedilohet neuml teumlreumlsi
Dhe si peumlr ironi teuml fatit pas keumlsaj
masakre ajo u hesht nga ato teuml
cileumlt eumlshteuml dashur teuml flasin dhe ta
informojneuml opinionin e gjeumlreuml peumlr
keteuml gjenocid teuml beumlreuml nga
partizaneumlt jugosllaveuml duke
keumlrkuar peumlrgjegjeumlsi nga ana e
tyre
Por ndodhi qeuml peumlr keumlteuml masakeumlr te mos flasin kaudrat shqiptare
qofteuml nga Kosova apo nga
Shqipeumlria por peumlr teuml pareumln hereuml teuml
deklarohet A Rankoviqi neuml
Kongresin Themelues teuml PKS meuml
8-12 maj 1945 i cili neuml mes
tjerash ka theumlneuml se rdquoudheumlheqeumlsit e
eshalonit e nxiteumln revolteumln midis
shqiptareumlverdquo duke planifikuar teuml
vrisnin ldquo40 shqiptareuml peumlr njeuml
luftareuml teuml vrareumlrdquo duke vazhduar se ldquoudheumlheqesit taneuml hapeumln zjarr
dhe i vraneuml 300 shqiptareumlrdquo Njeuml e
dheumlneuml e tilleuml edhe pse e
minimizuar shumeuml hereuml deumlshmon
se njeuml masakeumlr e tilleuml ka egzistuar
dhe eumlshteuml realizuar nga forcat
partizane jugosllave qeuml ishin teuml
Brigadeumls seuml Dhjeteuml Malazeze
duke mbetur informata e vetme
zyrtare peumlr keumlteuml masakeumlr
Por edhe pse njeuml nismeuml teuml tilleuml neuml rrugeuml institucionale peumlr teuml
prezantuar dhe hulumtuar teuml
veumlrteteumln eumlshteuml beumlreuml nga Azem
Hajdini si pjeseumlmarreumls i keumlsaj
masakre nga viti 1966 e meuml pas
ccedildo gjeuml mbeti veteumlm ne nismeuml
sepse pushtetit jugosllav teuml koheumls
nuk i ka interesuar e veumlrteta peumlr
keumlteuml tragjedi sepse ishin veteuml
serbo-malazezeumlt teuml cileumlt ishin
skenaristeumlt dhe regjisoreumlt e keumlsaj maskare e cila ishte meuml e madhja
neuml peumlrfundim teuml Lufteumls seuml Dyteuml Boteumlrore ne Evropeumln Juglindore
Peumlrgjegjeumlsia e udheumlheqjes seuml Shqipeumlriseuml
Edhe pse kaneuml kaluar 75 vite nga masakra e Tivarit deri meuml tash nuk kemi pasur rast teuml lexojmeuml diccedilka konkrete neuml lidhje mbi keumlteuml tragjedi nga strukturat
qeveritare teuml Shqipeumlriseuml Madje kjo tragjedi nga ana e tyre eumlshteuml heshtur duke
mos u sheumlnuar as neuml kalendarin e ngjarjeve historike sepse ata janeuml teuml
veteumldijsheumlm peumlr peumlrgjegjeumlsineuml qeuml mbajneuml Sepse si teuml lejohet qeuml teuml kalojneuml
neumlpeumlr territorin e Shqipeumlriseuml eshalone teuml teumlra qytetareumlsh kosovareuml teuml peumlrcjellur
nga ushtarakeumlt serbo-malazez gjoja peumlr teuml marreuml pjeseuml neuml ndjekjen
peumlrfundimtare teuml armikut neuml Isteumlr e Slloveni kur Lufta e Dyteuml Boteumlrore kishte
marrur fund
Objekti i Monopolit teuml Duhanit neuml Tivar-vendi i masakreumls teuml 1prillit 1945
Nuk ka dilemeuml se ishte ky njeuml veprim monstruoz dhe antikombeumltar i
udheumlheqjes seuml Shqipeumlriseuml seuml koheumls e cila ka peumlrgjegjeumlsi peumlr masakren e Tivarit Por neumlse analizojmeuml rrethanat e koheumls qeuml meuml voneuml eumlshteuml njoftuar
opinioni i gjeumlreuml as qeuml eumlshteuml pritur diccedilka konkrete nga udheumlheqja e Shqipeumlriseuml
ose me konkretisht nga ajo e PKSH sepse keumlta ishin si filialeuml e komunisteumlve
jugosllaveuml dhe ishin teuml indoktrinuar nga ideologjia komuniste si rralleuml kush neuml
Evropeumln Juglindore Sepse nga ajo koheuml e deri neuml vitin 1948 me jugosllaveumlt
kaneuml punuar seuml bashku peumlr teuml eliminuar armiqet ideologjikeuml ku egzistojneuml
deumlshmi teuml pakontestueshme sepse individeuml teuml ndrysheumlm shqiptareuml janeuml
arrestuar neuml Shqipeumlri dhe iu janeuml doreumlzuar jugosllaveumlve teuml cileumlt kaneuml
peumlrfunduar meuml pasoja tragjike
Tivari 1945 sikurse Srebrenica 1995 Nuk ka dilemeuml se Masakra e Tivarit e vitit 1945 eumlshteuml pothuaj identike me
masakren e Srebreniceumls neuml vitin 1995 e beumlreuml nga forcat ushtarake serbe ndaj
rreth 8 000 boshnjakeumlve Por keumltu egziston veteumlm njeuml dallim sepse krimi neuml
Tivar eumlshteuml beumlreuml pa pranineuml e forcave ndeumlrkombeumltare ndeumlrsa neuml Srebreniceuml
eumlshteuml beumlreuml neuml prani teuml tyre teuml cileumlt ishin gjoja me mision peumlr teuml mbrojtur keteuml
popullateuml Njeuml rast i tilleuml analogjik ka edhe teuml veccedilanteumln tjeteumlr sepse viktimat e
Tivarit edhe sot janeuml pa varre teuml identifikuara ndeumlrsa ata teuml Srebreniceumls janeuml
identifikuar sepse janeuml gjetur neuml varrezat kolektive meuml ccedil‟rast eumlshteuml beumlreuml
rivarrimi i tyre
Pllaka peumlrkujtimore e cila mungon
Ka ardhur koha qeuml neuml lidhje mbi masakren e Tivarit teuml formohet njeuml komision i veccedilanteuml praneuml Qeveriseuml seuml Kosoveumls peumlr teuml zhvilluar njeuml takim me peumlrfaqeumlsuesit
e Qeveriseuml seuml Malit teuml Zi Nuk ka dilemeuml se ngjarja tragjike e vitit 1945 nuk
mund ta ngarkojeuml me peumlrgjegjeumlsi pushtetin aktual neuml Mal teuml Zi por angazhimi
neuml drejtim teuml ndriccedilimit teuml keumlsaj masakre do teuml ishte neuml favor teuml pushtetit aktual
neuml rrethana teuml reja shoqeumlrore e politike
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
28
Edhe pse kaneuml kaluar 75 vjet nga
kjo masakeumlr ende nuk ka teuml
dheumlna neuml lidhje mbi varret e teuml
masakruarve andaj eumlshteuml obligim moral dhe civilizues qeuml neuml vendin
ku eumlshteuml beumlreuml masakra teuml ngrihet
njeuml memorial apo teuml vendoset njeuml
pllakeuml peumlrkujtimore neuml tre gjuheuml
peumlr teuml njohtuar opinionin e gjeumlreuml
mbi keumlteuml ngjarje tragjike neuml vitin
1945 qeuml ka ndodhur neuml qytetin e
Tivarit
Peumlrfundim
Ndoneumlse kaneuml kaluar 75-vite nga
data e 1 prilit 1945 kur u
masakruan shqiptareumlt nga
Kosova nga ana e strukturave
ushtarake jugosllave teuml koheumls
realizuar sipas njeuml skenari me
qellime shfaroseumlse ndaj
shqiptareumlve nga Kosova ajo
masakeumlr ia kalon ldquoNateumls seuml Sheumln
Bartolomeutrdquo teuml Parisit teuml vitit
1573 qeuml eumlshteuml sinonim peumlr vrasjet
masive teuml kundeumlrshtareumlve ideologjikeuml
Peumlr keumlteuml tragjedi neuml koheumln e
monizmit nuk eumlshteuml guxuar teuml
flitet as teuml shkruhet se pasojat
ishin teuml meumldha Ccedildo informateuml
ishte neuml heshtje sepse politika
komuniste e koheumls si mision
kishte eliminimin e krimeve duke
mos i publikuar ato por e veumlrteta
nuk ka mundur teuml heshtet
Veteumlm pas reumlnies seuml monizmit teuml
mbijetuarit por edhe disa studiues
kaneuml filluar teuml shkruajneuml artikuj e
botime teuml veccedilanta e po ashtu janeuml
peumlrgatitur edhe emisione
televizive Eumlshteuml fatkeqeumlsi qeuml peumlr
keumlteuml masakeumlr nuk ka asnjeuml sheumlnim
neuml librat e shkollave fillore teuml
mesme e universitare sidomos
nga leumlnda e historiseuml dukuri e cila
nuk mund teuml arsyetoheumlt me asgjeuml
Neuml lidhje me keteuml ngjarje tragjike
Keumlshilli Kombeumltar i Shqiptareumlve
neuml Mal teuml Zi neuml Ulqin meuml 30-31
mars teuml vitit 2013 ka organizuar
Konferenceumln shkencore
rdquoMasakra e Tivarit-1945rdquo me
pjeseumlmarrje teuml studiuesve nga
Kosova Shqipeumlria e Mali i Zi
Pas prezantimit teuml kumtesave peumlr
keumlteuml ngjarje (teuml cilat ende nuk janeuml botuar) pjeseumlmarreumlsit meuml pas kaneuml shkuar e
vizituar vendin e krimit teuml Monopoli i Duhanit (31 mars) Ishte ky takimi i
pareuml nga peumlrfaqeumlsuesit e njeuml subjekti teuml shqiptareumlve ku kaneuml marreuml pjeseuml edhe
ish teuml mbijetuar e keumlsaj masakre nga Kosova duke deumlshmuar neuml meumlnyreuml autentike peumlrjetimet e keumlsaj tragjedie
Pasi neuml lidhje me keumlteuml masakeumlr nuk ka asnjeuml teuml dheumlneuml neuml vendin e ngjarjes
duhet beumlreuml ccedilmos qeuml neuml keteuml vend teuml ngrihet njeuml memorial i shkruar neuml tre gjuheuml
kushtuar keumlsaj ngjarje tragjike Njeuml memorial i tilleuml duhet teuml jeteuml monument i
kujteseumls peumlr teuml kaluareumln tashmeumln dhe teuml ardhmeumln peumlr teuml njohtuar opinionin e
gjeumlreuml mbi keteuml masakeumlr qeuml ka ndodhur neuml qytetin e Tivarit Neuml rrethana teuml reja
kur tash Kosova eumlshteuml shtet i pavarur i takon qeveriseuml seuml saj teuml inicojeuml njeuml
ccedileumlshtje teuml tilleuml me pushtetin neuml Malin e Zi
Pjeseumlmarreumlsit e Konferenceumls shkencore te Monopoli i Duhanit neuml Tivar (31 mars 2013)
Andaj ka adhur koha qeuml historia teuml rishkruhet dhe teuml thuhet e veumlrteta peumlr keumlteuml
tragjedi duke eliminuar qasjen ideologjike e pranishme edhe neuml diteumlt tona Neuml
keumlteuml aspekt eumlshteuml obligim profesional teuml hulumtohen arkivat sekrete teuml UDB-eumls
jugosllave peumlr teuml hequr hipotekat nga e kaluara ideologjike qeuml do teuml jeteuml neuml
favor teuml faktografiseuml shkencore si kudo neuml boteumln demokratike
prill 2020
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
29
Prof Dr Lush Culaj Prishtineuml
Qeveria e Durreumlsit dhe ccedileumlshtja kombeumltare
Gjendja neuml Shqipeumlri pas peumlrfundimit teuml Lufteumls seuml Pareuml Boteumlrore ishte e tendosur
Neuml Paris duhej teuml fillonte Konferenca e Paqes Ishte i domosdosheumlm themelimi i
njeuml qeverie teuml re e cila do ti peumlrfaqeumlsonte interesat e vendit neuml vend dhe praneuml
Fuqive teuml Meumldha Peumlr keumlteuml arsye Kongresi i Durreumlsit formoi njeuml qeveri teuml
peumlrkohshme Neuml Kongres qeuml i hapi punimet meuml 25 dhjetor 1918 moreumln pjeseuml 50 peumlrfaqeumlsues nga Shqipeumlria por megjithateuml nuk moreumln pjeseuml peumlrfaqeumlsuesit e
krahinave teuml pushtuara Kryetar i Qeveriseuml u zgjodh Turhan Pasheuml Mehmeti
ndeumlrsa neumlnkryetar Preng Bibeuml Doda
Kongresi i Durreumlsit u shpreh jo veteumlm peumlr pavareumlsineuml e Shqipeumlriseuml seuml 1913-s por
edhe peumlr rishikim e kufijve neuml favor teuml sajNeuml ato rrethana tejet teuml ndeumlrlikuara teuml
brendshme dhe teuml jashtme njeuml veprimtari gjithaq e suksesshme e Qeveriseuml seuml
Durreumlsit ishte e pamundurNevoja urgjente e mbrojtjes seuml atdheut e detyroi
Qeverineuml e Durreumlsit qeuml neuml fillim teuml ndahet neuml dysh a) delegateumlt e jashteumlm peumlr neuml
Konferenceumln e Paqes teuml kryesuar nga kryeministri Turhan Pasheuml Mehmeti dhe b)
delegateumlt e tjereuml qeuml merreshin me puneumlt e brendshme neuml Durreumls
Shqipeumlria ndodhej neuml keumlteuml gjendje si rezultat i mungeseumls seuml aleateumlve dhe peumlr shkak
teuml pozicionit teuml lakmuesheumlm gjeografik Qeumlndrimet e mbajtura ndaj ccedileumlshtjes
kombeumltare teuml Qeveriseuml seuml Durreumlsit duhet shikuar neuml kontekstin e realiteteve qeuml
ekzistonin ateumlhereuml neuml kontekst teuml gjendjes seuml brendshme neuml vend si dhe neuml
kontekst teuml zhvillimeve ndeumlrkombeumltare
Peumlr Shqipeumlrineuml veccedil tjerash brengoseumls ishte edhe Traktati i Fshehteuml i Londreumls i 26
prillit 1915 Peumlrfaqeumlsuesit italianeuml neuml Paqen e Versajeumls keumlrkonin me ccedildo kusht qeuml
marreumlveshja e fshehteuml e Londreumls teuml zbatohej neuml favor teuml sajKonferenca e Versajeumls
u mbajt nga 1811919 gjer meuml 2111920 Motoja e keumlsaj konference ishte dheumlnia fund e gjendjes seuml lufteumls ndeumlrmjet paleumlve teuml konfrontuara shteteve teuml Antanteumls neuml
njeumlreumln aneuml dhe atyre teuml Bllokut Qendror neuml aneumln tjeteumlr Konferenca qeuml neuml fillim u
kthye neuml areneuml grindjesh neuml mes teuml vet fuqive fituese peumlr shkak teuml ndarjes seuml
placcedilkeumls seuml lufteumls Qeveria e Durreumlsit ishte neuml poziteuml tejet teuml veumlshtireuml neuml planin e
brendsheumlm meqeuml ishte njeuml qeveri sa peumlr formeuml neumln okupimin ushtarak teuml Italiseuml e
pa njeuml pushtet efektiv peumlr ta qeverisur vendin Ndeumlrkaq edhe neuml aspektin
ndeumlrkombeumltar ishte neuml poziteuml po ashtu teuml veumlshtireuml ngase Austro-Hungaria e cila e
kishte ndihmuar ccedileumlshtjen shqiptare e kishte humbur lufteumln Franca dhe Anglia i
peumlrkrahnin fqinjeumlt e shqiptareumlve kurse presidenti Wilson nuk i kuptonte sa duhet
problemet e Evropeumls Ekuilibri i meumlparsheumlm i forcave neuml rrafshin ndeumlrkombeumltar
prej nga mund teuml peumlrfitonte ccedileumlshtja shqiptare ishte prishur teumlreumlsisht neuml deumlm teuml saj
Dy shtetet fqinje ballkanike si fituese teuml lufteumls jo veteumlm qeuml deumlshironin ti ruanin trojet shqiptare teuml aneksuara meuml pareuml por lakmonin edhe territore teuml tjera
Duke mos pasur aleateuml teuml tjereuml mbrojteumls Qeveria e Durreumlsit u mbeumlshtet pikeumlrisht
neuml peumlrkrahjen italiane me shpreseuml se do teuml peumlrfitonte neuml favor teuml ccedileumlshtjes
kombeumltare Por pesha e Italiseuml si faktor ishte e vogeumll neuml krahasim me shtetet tjera
fituese qeuml i mbeumlshtesnin pretendimet jugosllave dhe greke Shqiptareumlt neuml Versajeuml
do t‟i peumlrfaqeumlsonin disa delegacione por delegacioni kryesor ishte ai i Qeveriseuml seuml
Durreumlsit neuml peumlrbeumlrje Turhan Pasheuml Mehmeti kryetar imzot Luigj Bumccedili
Mehmet Konica Luigj Gurakuqi Mihajl Turtulli dhe Mustafa Kruja Neuml keumlteuml
delegacion pateumlr Gjergj Fishta merrte
pjeseuml si ekspert Shqipeumlria merrte
pjeseuml neuml Konferenceumln e Paqes neuml
Paris neuml kategorineuml e kateumlrt dhe veteumlm
me leteumlrkeumlmbim ose neuml rast se e ftonte njeumlra nga peseuml Fuqiteuml kishte teuml
drejteuml ta deumlrgonte veteumlm njeuml delegat
Keumlrkesat qeuml Qeveria e Durreumlsit i
kishte paraqitur Konferenceumls seuml
Versajeumls ishin
1) Ti kthehet shtetit shqiptar
pavareumlsia teuml cileumln e kishte njohur dhe
garantuar Konferenca e Londreumls e
vitit 1913
2) Ti kthehen shtetit shqiptar viset shqiptare qeuml i ishin dheumlneuml Malit teuml Zi
me vendimet e Kongresit teuml Berlinit
dhe teuml Konferenceumls seuml Londreumls teuml vitit
1913
3) Ti kthehen shtetit shqiptar viset
shqiptare qeuml i ishin dheumlneuml Serbiseuml me
vendimet e Konferenceumls seuml Londreumls teuml
vitit 1913
4) Ti kthehen shtetit shqiptar viset
shqiptare qeuml i ishin dheumlneuml Greqiseuml me
vendimet e Konferenceumls seuml Londreumls seuml vitit 1913
Kryeministri i Greqiseuml neuml Paris
pretendonte realizimin e eumlndrreumls
greke duke e paraqitur Shqipeumlrineuml
Jugore si tokeuml greke Me pretendimet
e tyre u paraqiteumln edhe Mbreteumlria
SKS dhe Italia Situata e krijuar peumlr
delegacionin shqiptar neuml shkurt-mars
1919 me leumlnien meumlnjaneuml teuml keumlrkesave
teuml tij e detyroi keumlteuml delegacion qeuml meuml
7 mars 1919 ti dilte Konferenceumls me njeuml parashtreseuml tjeteumlr me synim
ritheksimin e keumlrkesave teuml tij duke u
bazuar neuml parimin e kombeumlsiseuml Me
keumlteuml rast delegacioni propozoi
organizimin e njeuml plebishiti popullor
qeuml do teuml shtrihej mbi teuml gjitha
territoret kontestuese neuml mes
Shqipeumlriseuml dhe teuml vendeve fqinje
ballkanike neuml Kosoveuml e Ccedilameumlri
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
30
Delegacioni keumlrkonte qeuml neuml keumlto treva me autorizimin e Konferenceumls teuml vendoset
njeuml kontingjent trupash amerikane peumlr periudheumln derisa teuml peumlrfundonte refe-
rendumi
Vlen teuml theksohet fatkeqeumlsisht se peumlrfaqeumlsuesit amerikaneuml ccedileumlshtjen shqiptare neuml
peumlrgjitheumlsi dhe ateuml teuml Kosoveumls neuml veccedilanti asokohe nuk e njihnin sa duhet Madje
ateuml e njihnin me ngjyra teuml erreumlta siccedil e paraqiste literatura e shkruar nga autoreuml teuml vendeve fqinje Edhe forca e tyre politike nuk ishte e fuqishme sepse fjaleumln
kryesore e kishin Franca dhe Anglia Megjithateuml SHBA-ja dhe presidenti Wilson
e dhaneuml kontributin e tyre neuml suaza teuml mundeumlsive duke u mbeumlshtetur neuml parimin e
popujve peumlr veteumlvendosje
Delegacioni qeveritar peumlrpiqej me ccedildo kusht ta paraqiste neuml meumlnyreuml sa meuml teuml denjeuml
neuml Konferenceuml ccedileumlshtjen shqiptare Veteuml kryeministri dhe kryetari i delegacionit
qeveritar vendosi qeuml delegacionit ti printe imzot Luigj Bumccedili ndeumlrsa sekretar teuml
ishte Gjergj Fishta
Meuml 9 dhjetor 1919 peumlrfaqeumlsuesit e Angliseuml Franceumls dhe SHBA-seuml i njohin Italiseuml
sovranitetin e ploteuml mbi Vloreumln dhe krahineumln e saj
Pallati i Versajes ku u mbajteuml Konferenca e Paqes neuml Paris pas Lufteumls seuml Pareuml Boteumlrore
Meuml 13 janar Konferenca vendosi qeuml ti keumlnaqte apetitet e Jugosllaviseuml Italiseuml dhe
Greqiseuml Dy diteuml meuml voneuml Luigj Bumccedili i drejtohet kryetarit teuml Konferenceumls seuml
Paqes duke shprehur protesteumln kundeumlr keumltyre vendimeve qeuml nuk peumlrputhen me teuml
drejteumln peumlr veteumlvendosje teuml popujve
Keumlrkesat e pareshtura teuml Qeveriseuml seuml Durreumlsit neuml Konferenceumln e Paqes 1919-1920
qeuml trevat e shkeumlputura nga Kongresi i Berlinit i vitit 1878 dhe Konferenca e Londreumls e vitit 1913 ti bashkoheshin shtetit ameuml nuk gjeteumln mbeumlshtetje nga
shtetet vendimmarreumlse neuml keumlteuml konferenceuml Paqja e Versajeumls e sanksionoi nga
pikeumlpamja ndeumlrkombeumltare copeumltimin e meumlhersheumlm teuml trojeve shqiptare
Konferenca e Parisit 1919-1920 e ndryshoi harteumln politike teuml Evropeumls Aziseuml e
AfrikeumlsAktiviteti i delegacionit toneuml qeveritar neuml Paris ishte jashteumlzakonisht i
dendur gjateuml diteumlve teuml Konferenceumls por mundeumlsiteuml e ndryshimit neuml favor teuml
shqiptareumlve ishin teuml kufizuara
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
31
Prof Dr Sabile Keccedilmezi-Basha Prishtineuml
Pavareumlsia e Kosoveumls dhe veprimtareumlt ilegaleuml teuml Leumlvizjes Kombeumltare Shqiptare 1945-1999
Synimi peumlr Bashkimi Kombeumltar neuml Kosoveuml dhe neuml trojet tjera shqiptare neumln Jugosllavi nuk eumlshteuml i njohur veteumlm
neuml dekadat e fundit teuml shekullit XX Si projekt politik
daton qeuml prej Lidhjes seuml Prizrenit peumlr teuml vazhduar edhe
gjateuml lufteumlrave qeuml solleumln pavareumlsineuml e Shqipeumlriseuml
Mbijetoi si ide e fuqishme neuml hapeumlsirat tjera gjeografike
ku jetonin shqiptareumlt qeuml mbeteumln jashteuml Shqipeumlriseuml seuml
1912-eumls
Komiteti peumlr Mbrojtjen e Kosoveumls18 pjeseumlmarrja e
Hasan Prishtineumls neuml Konferenceumln e Parisit peumlr teuml keumlrkuar
bashkimin e Kosoveumls me shtetin shqiptar19 Lidhja e Dyteuml e Prizrenit20 Konferenca e Bujanit21 peumlrfshirja neuml
18
Komiteti ldquoMbrojtja Kombeumltare e Kosoveumlsrdquou themelua neuml
ilegalitet teuml ploteuml meuml 1 maj1918 dhe meuml 7 neumlntor1918 u vendos
peumlrfundimisht neuml Shkodeumlr nga figurat teuml shquara atdhetare si Bajram
CurriHoxha Kadri Prishtina SaliNivica Hasan PrishtinaBedri
Pejani Qamil Bala SaliRama HafizIsmet Dibra etj Qeumlllimi pareumlsor i
keumlsaj organizate politike kombeumltare ishte mbrojtja e shtetit teuml pavarur
shqiptar peumlr demokratizimin e tij peumlr ccedillirimin e Kosoveumls dhe teuml
viseve teuml tjera shqiptare teuml Jugosllaviseuml qeuml ishin teuml shkeumlputura
padrejteumlsisht meuml 1913 dhe peumlr bashkimin e tyre me Shqipeumlrineuml 19
Neuml rrethana teuml tilla delegacioni i Qeveriseuml Shqiptare shkoi neuml Paris
dhe propozoi dy memorandume Me memorandumin e pareuml keumlrkohej
qeuml teuml korrigjohen vendimet e Kongresit teuml Berlinit dhe teuml Konferenceumls
seuml Londreumls neuml lidhje me tokat shqiptare teuml cilat mbeteumln jashteuml kufijve
teuml Shqipeumlriseuml Kur nuk u miratua memorandumi i pareuml u soll i dyti me
teuml cilin keumlrkohej qeuml SHBA-ja t‟i administronte keumlto vise qeuml mbeteumln
jashteuml kufijve teuml vitit 1913 Edhe pse ccedileumlshtja shqiptare u diskutua neuml
Konferenceumln Paqeumlsore keumlrkesat e shqiptareumlve nuk u moreumln parasysh
Neuml Konferenceumln Paqeumlsore teuml Parisit Shqipeumlria u pranua si shtet i
pavarur me kufijteuml e vitit 1913 teuml cilat peumlrputhen me kufijteuml e
Shqipeumlriseuml seuml sotme Kjo nuk e pengoi Italineuml qeuml edhe meuml tej ta mbajeuml
neumln kontroll Vloreumln me viset aneumlsore derisa kryengritja e shqiptareumlve
e vitit 1920 i detyroi trupat italiane qeuml teuml teumlrhiqen nga Shqipeumlria 20
Lidhja Shqiptare e Prizrenit(1878 - 1881) zyrtarisht filloi me
tubimin e 300 peumlrfaqeumlsuesve teuml teuml gjitha krahinave shqiptare neuml
kuvendin shqiptareuml teuml mbajtur neuml Prizren meuml 10 qershor1878 Neuml
takim kishte edhe boshnjakeuml nga Bosnja dhe Sanxhaku (Shqiptareuml teuml
asimiluar) Qeumlllimi i takimit ishte formimi i njeuml shteti autonom
shqiptar qeuml do teuml mbulonte vilajetet osmane teuml PrizrenitShkodreumls
Manastirit dhe Janineumls Lidhja ishte leumlvizja e pareuml e madhe e
organizuar politikisht adminstrativisht dhe ushtarakisht peumlr teuml krijuar
njeuml rajon teuml bashkuar shqiptar qysh nga deumlshtimi i forcave teuml
Skeumlnderbeut neuml Mesjeteuml 21
Konferenca e Bujanit eumlshteuml mbajtur neuml komuneumln e Bujanit (sot neuml
komuneumln e Lipjanit Kosoveuml) prej dateumls 31 dhjetor1943 e deri meuml 2
janar1944 neuml kulleumln e Sali Manit bajraktarit teuml Krasniqes qeuml ndodhej
praneuml bazeumls seuml Shtabit Kryesor teuml UNCcedil teuml Kosoveumls dhe teuml Komitetit
Krahinor peumlr Kosoveuml e Rrafshi i Dukagjinit ku moreumln pjeseuml
49delegateuml qeuml peumlrfaqeumlsonin teuml gjitha viset dhe shtresat shoqeumlrore teuml
Kosoveumls Midis pjeseumlmarreumlsve kishte komunisteuml nacionalisteuml dhe
atdhetareumlt teuml tjereuml demokrateuml peumlrfaqeumlsues teuml Forcave teuml Armatosura teuml
riniseuml e teuml gruas antifashiste etj[1]Bunjaj si njeuml vend pritje e
peumlrfaqeumlsuesve teuml dy kombeumlsive (shqiptareumlve dhe serbeumlve) qeuml keumlrkonin
njeuml marreumlveshje peumlr parandalimin e konflikteve teuml meumltejshme
programet e teuml gjitha organizatave ilegale neuml Kosoveumln e pas Lufteumls seuml II Boteumlrore lufta e UCcedilK-eumls dhe
vazhdimeumlsia e keumlsaj ideje neuml diskursin e soteumlm politik
eumlshteuml shenjeuml peumlr njeuml aspirateuml qeuml ka qeumlndruar paralel me
teuml gjitha peumlrpjekjet politike teuml shqiptareumlve
Mireumlpo ndeumlr sfidat meuml teuml meumldha ishte viti 1945 dhe
periudha qeuml pason Ishte koha kur shqiptareumlt pa
deumlshireumln e tyre mbeteumln neuml kuadeumlr teuml Serbiseuml e teuml ish-
Jugosllaviseuml Nuk ishte hera e pareuml qeuml shqiptareumlve iu
mohua njeuml e drejteuml e ligjshme e tyre por ky do teuml jeteuml
mashtrimi meuml i madh qeuml komunisteumlt jugosllaveuml ua beumlneuml shqiptareumlve22 Neuml Konferenceumln e Treteuml teuml PKJ-seuml peumlr
Kosoveuml23 (meuml 1945) kryetar i Qeveriseuml seuml Serbiseuml
BllagojeNeshkoviqi shqiptareumlve i‟u kishte premtuar se
posa teuml qeteumlsohet reaksioni neuml Shqipeumlri do teuml
rregullohet ccedileumlshtja e bashkimit teuml Kosoveumls me
Shqipeumlrineuml Andaj rezistenca ishte fati yneuml historik
ndeumlretnike Neuml keumlteuml konferenceuml moreumln pjeseuml 49 delegateuml qeuml
peumlrfaqeumlsonin popullin e Kosoveumls dhe forcat politike teuml rreshtuara te
Fronti Antifashist Nacional-ccedillirimtar i Kosoveumls Konferenca shqyrtoi
tri diteuml radhazi problemet qeuml dilnin nga lufta kundeumlr pushtuesit Ajo
zgjodhi kryesineuml prej 9 vetash Mehmet Hoxha (kryetar) Rifat Berisha
(neumlnkryetar) Pavle Joviqeviccedilin (neumlnkryetar) Xheladin Hana (aneumltar)
Fadil Hoxha (aneumltar) Hajdar Dushi (aneumltar) Zekeria Rexha (aneumltar)
Milan Zeccedilarin (aneumltar) dhe Ali Shukriu (aneumltar) Konferenca e
Bujanit doli me njeuml dokument peumlrfundimtar neuml rezoluteumln e miratuar
neuml konferenceuml thuhet Kosova dhe Rrafshi i Dukagjinit eumlshteuml krahineuml
e banuar me shumiceuml nga populli shqiptar i cili si gjithmoneuml ashtu
edhe sot deumlshiron me u bashkue me Shqipeumlrineuml 22
Letra e Titos u botua neuml dhjetor teuml vitit 1942 neuml gazeteumln ldquoProleterrdquo
me titull ldquoCcedileumlshtja kombeumltare neuml Jugosllavi neuml driteumln e Lufteumls
Nacionalccedillirimtarerdquo Neuml mes tjerash neuml lidhje me ccedileumlshtjen shqiptareumlve
thuhej se ldquoCcedileumlshtja e Maqedoniseuml ccedileumlshtja e Kosoveumls e Metohiseuml
ccedileumlshtja e Malit teuml Zi ccedileumlshtja e Kroaciseuml ccedileumlshtja e Slloveniseuml ccedileumlshtja e
Bosnjeumls e Hercegovineumls do teuml zgjidhet lehteuml ashtu siccedil deumlshirojneuml teuml
gjitheuml sepse do ta zgjidheuml populli kurse keumlteuml teuml drejteuml e fiton ccedildo
popull me pushkeuml neuml doreuml neuml keumlteuml lufteumln e sotme Nacionalccedillirimtarerdquo 22
Arkivi i KQ teuml LKJ-seuml BeogradTrecaPokrainskaKonferencia KPJ
zaKosovo i Metohiu (Konferenca e Treteuml Krahinore e PKJ-seuml peumlr
Kosoveuml e Metohi) u mbajt meuml 28 mars teuml vitit 1945 neuml Prishtineuml Kjo
Konferenceuml qeuml shtyreuml peumlr meuml voneuml peumlr shkak teuml vrasjes seuml sekretarit teuml
Komitetit Krahinor Milladin Popoviqit me 13 mars teuml vitit 1945
Referati politik i Bllakoje Neshkoviqit premtohet ccedileumlshtja e Kroaciseuml
ccedileumlshtja e Slloveniseuml ccedileumlshtja e Bosnjeumls e Hercegovineumls do teuml zgjidhet
lehteuml ashtu siccedil deumlshirojneuml teuml gjitheuml sepse do ta zgjidheuml populli kurse
keumlteuml teuml drejteuml e fiton ccedildo popull me pushkeuml neuml doreuml neuml keumlteuml lufteumln e
sotme Nacionalccedillirimtarerdquo 23
Arkivi i KQ teuml LKJ-seuml BeogradTreca Pokrainska Konferencia KPJ
zaKosovo i Metohiu (Konferenca e Treteuml Krahinore e PKJ-seuml peumlr
Kosoveuml e Metohi) u mbajt meuml 28 mars teuml vitit 1945 neuml Prishtineuml Kjo
Konferenceuml qeuml shtyreuml peumlr meuml voneuml peumlr shkak teuml vrasjes seuml sekretarit teuml
Komitetit Krahinor Milladin Popoviqit me 13 mars teuml vitit 1945
Referati politik i BllakojeNeshkoviqit premtohet bashkimi i Kosoveumls
me Shqipeumlrineuml 28 mars 1945 Prishtineuml
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
32
Deri voneuml historiografia shqiptare nuk u mor me keumlto
ngjarje jo veteumlm pse okupuesi u kujdes qeuml t‟i shpallte
tema tabu siccedil e pateumln shpallur teuml tilleuml teumlreuml rezistenceumln
shqiptare kundeumlr robeumlriseuml por edhe ngaqeuml ende nuk
ishte mbyllur fleta e fundit e keumlsaj historie e cila
vazhdoi teuml rridhte gjithnjeuml e meuml bujsheumlm neuml viset etnike
shqiptare
Kur u festua 100- vjetori i shpalljes seuml pavareumlsiseuml teuml
shtetit shqiptar e qeuml njeumlkoheumlsisht sheumlnon edhe
fatkeqeumlsineuml po teuml kaq viteve teuml copeumltimit teuml Shqipeumlriseuml
neuml disa shtete ballkanike ccedileumlshtja kombeumltare shqiptare
konsiderohej deri diku e mbyllur ngase Kosova eumlshteuml
shpallur shtet demokratik e i pavarur ndeumlrsa statusi i
shqiptareumlve neuml Maqedoni e neuml Mal teuml ZI duksheumlm eumlshteuml
avancuar
Pas vitit 1945 Kosova peumlrseumlri u robeumlrua Shqiptareumlt
peumlrseumlri vendoseumln teuml qeumlndronin dhe teuml rezistonin Edhe meuml tutje neuml rend teuml obligimeve historike mbeti obligimi
dhe qeumlllimi suprem i leumlvizjes ilegale-ccedillirimi i trojeve teuml
mbetura neumln sundimin e huaj dhe bashkimi i tyre me
shtetin ameuml Kjo deumlshmon se lufta e armatosur qeuml niseumln
djemteuml e vashat meuml teuml mira teuml Kosoveumls meuml 1998 i kishte
rreumlnjeumlt qysh meuml hereumlt dhe nga programi i Lidhjes seuml
Prizrenit kur populli shqiptar u ngrit si njeuml peumlr t‟a
ccedilliruar vendin e peumlr tbdquou veumlneuml krah popujve teuml Evropeumls
dhe teuml Ballkanit me shtetin e veteuml kombeumltar
Ccedileumlshtja e Kosoveumls neuml veccedilanti dhe e shqiptareumlve neuml peumlrgjitheumlsi neuml Jugosllavi pas peumlrfundimit teuml LDB-seuml
konsiderohej si ccedileumlshtje e mbyllur Qeveria e re e
Jugosllaviseuml pinjolleuml i pushtetit teuml vjeteumlr vazhdonte me
peumlrpjekje teuml ethshme qeuml neuml ccedildo pore teuml jeteumls teuml shuante
ccedildo ndjenjeuml kombeumltare dhe liridasheumlse Edhe pse
presionet vazhdonin populli gjeti njeuml meumlnyreuml tjeteumlr teuml
rezistenceumls qeuml ishte shumeuml meuml kuptimplote ama ishte
edhe e rrezikshme
Neuml ilegalitet teuml thelleuml filluan teuml vepronin organizatat e
shumta patriotike ilegale shqiptare si Leumlvizja Nacional Demokratike Shqiptare (LNDSH)24 Besa Kombeumltare
(BK)25 dhe disa teuml tjera pak meuml teuml vogla26 Leumlvizja
patriotike shqiptare ilegale neuml Kosoveuml kishte njeuml shtrirje
teuml madhe neuml koheuml dhe neuml hapeumlsireuml qeuml peumlrfshinte vitet
1945-1998 me aktivitete dhe me problematikeuml teuml
larmishme me momente kulmore dhe hereuml-hereuml
shpeumlrthyese qeuml dilte nga suazat e ilegalitetit si neuml vitet
1968 1981 1989 dhe neuml fund meuml 1997-1999 kur iu vu
balleuml peumlr balleuml regjimit teuml Beogradit27
Interesimi i shprehur nga bashkeumlsia ndeumlrkombeumltare peumlr
ccedileumlshtjen e pazgjidhur shqiptare mund teuml thuhej se kishte
24
Arkivi i Kosoveumls Dosja LNDSH Procesi gjyqeumlsor i Halim Spahiseuml
Gjnr 1745 25
Qerim Lita Referat peumlr Komitetet Nacional Demokratike Shqiptare
Prishtineuml 2009 20-22
Referat o 26
Arkivi i KQ teuml LKJ-seuml Beograd fondi Kosova (Komiteti
Krahinor i LKK) Dokument (top sekret) Sekretariati Krahinor i
Puneumlve teuml Brendshme nr 40001 27
Sabile Keccedilmezi-Basha Organizatat dhe grupet ilegale neuml Kosoveuml
1981-1989 Prishtineuml 2003 31
ndodhur menjeumlhereuml pas prishjeve teuml marreumldheumlnieve teuml
Jugosllaviseuml me llagerin e shteteve socialiste (Byroja
Informative) teuml vitit 1948 demonstratave studentore teuml
vitit 1968 e 1981 dhe duksheumlm vjen neuml shprehje pas vitit
1989 Ky interesim i shtuar kishte ndodhur peumlr shumeuml
arsye
1 Fundi i shembjes seuml sistemit komunist meuml 1989-1990 2 Fundi i Lufteumls seuml Ftoheumlt i viteve 1989-1990 qeuml
sheumlnonte fillimin e njeuml epoke teuml re neuml politikeumln
evropiane qeuml pasohet me formimin e shteteve teuml reja
kombeumltare neuml Ballkan dhe neuml Evropeumln Lindore e
Juglindore28 dhe
3 Riorganizimi i Leumlvizjes ilegale Kombeumltare Shqiptare
neuml rezistenceumln aktive ushtarake ndash UCcedilK
Natyrisht se teuml gjitha keumlto ngjarje pateumln jehoneuml pozitive
edhe neuml Kosoveuml dhe tek shqiptareumlt qeuml peumlr njeuml teuml drejteuml teuml
natyrshme historike (bashkim kombeumltar) ishin
angazhuar qeuml nga Lidhja Shqiptare e Prizrenit e keumlndej Por ktheseumln meuml teuml madhe Leumlvizja Ilegale Kombeumltare
Shqiptare e arrineuml meuml 1981 dhe e peumlrfundon neuml fund
shekull 20 neuml koheumln kur zeuml fill formimi i Ushtriseuml
Ccedillirimtare teuml Kosoveumls dhe e teumlreuml lufta kuroreumlzohet me
ccedillirimin e saj Kjo edhe eumlshteuml periudha meuml e
reumlndeumlsishme eumlshteuml peumlrmbyllje kulminante e njeuml
leumlvizjeje teuml gjateuml ilegale neuml Kosoveuml dhe neuml trojet tjera
shqiptare teuml ish- Jugosllaviseuml
Do theksuar se edhe brenda organizatave politike teuml
koheumls kishte dallime rreth artikulimit programor se cila ishte platforma meuml e mundshme dhe meuml e peumlrshtatshme
qeuml duhej teuml peumlrdorej peumlr rrethanat e koheumls peumlr teuml ardhur
deri te njeuml strategji e peumlrbashkeumlt veprimi Dallimet
konsistonin neuml ateuml se si duhej t‟i qaseshin zgjidhjes seuml
ccedileumlshtjes kombeumltare ngase veprimtaret e ilegales
asnjeumlhereuml neuml qeumlndrimet e tyre nuk ishin dogmat por
vareumlsisht prej rrethanave kombeumltare e ndeumlrkombeumltare
krijonin edhe qeumlndrimet e tyre Keumlteuml teuml dheumlneuml meuml seuml miri
e deumlshmon evoluimi i qeumlndrimeve rreth zgjidhjes seuml
statusit teuml Kosoveumls neuml situata teuml caktuara qeuml do i
paraqes teuml peumlrmbledhura neuml tre opsione si 1 Bashkimi i teuml gjitha tokave shqiptare me Shqipeumlrineuml
2 Bashkimi i teuml gjitha trojeve shqiptare neuml njeuml republikeuml
brenda Jugosllaviseuml dhe
3 Republika e Kosoveumls29
Qeuml teuml tri keumlto opsione teuml shtruara nga veprimtareumlt e
ilegales teuml Leumlvizjes Kombeumltare neuml periudha teuml
ndryshme kohore kishin edhe barteumlsit e vet ideor
Opsionin e pareuml peumlr bashkimin e trojeve shqiptare me
Shqipeumlrineuml neuml programin e saj e kishte parapareuml
LNDSH30 LRBSH31 OMLK32 dhe Leumlvizja Nacionale
28
Syleuml Ukshini Po aty 12 29
Ethem Ccedileku Kosova Neuml sfondin e diplomaciseuml Jugosllave dhe teuml
Shqipeumlriseuml 1945-1981 Prishtineuml 2009 303 30
Procesi gjyqeumlsor Prizrenit dos Gjnr 1745 Programi Politik i
Leumlvizjes Nacional Demokratike Shqiptare Arkivi i Kosoveumls dos
Formimi i ONDSH 1946 31
Programi i Leumlvizjes Revolucionare peumlr Bashkimin e Tokave
Shqiptare 1964 Gjykata e Qarkut Prishtineuml Leumlndeuml penale politike
(Arkivi i Kosoveumls)
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
33
peumlr Ccedillirimin e Kosoveumls dhe Viseve tjera shqiptare neuml
Jugosllavi33 Opsionin e dyteuml e kishte parapareuml
organizata ldquoPartia Marksiste-Leniniste Shqiptare neuml
Jugosllavirdquo34 e cila neuml programin e saj parashihte
bashkimin e teuml gjitha trojeve ku shtriheshin shqiptareumlt neuml
njeuml republikeuml neuml kuadeumlr teuml RSFJ-seuml
Megjithateuml veprimtaria dhe mendimi politik i
shqiptareumlve neuml Kosoveuml nuk u zhvillua ccedil‟lirsheumlm si
pasojeuml e statusit politik e juridik teuml popullit shqiptar neuml
Jugosllavi si pasojeuml e pengesave qeuml vinin nga represioni
i madh nga Republika e Serbiseuml dhe Lidhja Komuniste e
Jugosllaviseuml e cila nuk pranonte alternativeuml tjeteumlr teuml
zhvillimit e teuml mendimit politik si pasojeuml e gjendjes seuml
veumlshtireuml ekonomike arsimore e kulturore dhe si pasojeuml e
faktit se angazhimi politik peumlr Pavareumlsineuml e Kosoveumls
zhvillohej nga veprimtareumlt qeuml vepronin neuml ilegalitet35
Opsioni i treteuml apo zanafilla e ideseuml peumlr Republikeumln e Kosoveumls ishte shpalosur fillimisht me demonstratat e
vitit 196836 Por si meuml e sforcuar u paraqit neuml formeuml teuml
ploteuml neuml periudheumln e demonstratave teuml vitit 198137
e
198938 Kosova-Republikeuml pas shumeuml bisedimeve neuml
mes teuml veprimtareumlve teuml Leumlvizjes Kombeumltare ilegale
ishte keumlrkeseuml e teuml gjitha grupimeve ilegale pas vitit
1968 1981 1989 qeuml meuml voneuml do teuml beumlhet keumlrkeseuml e
gjitheuml popullit shqiptar neuml Kosoveuml dhe neuml viset e tjera
jugosllave teuml banuara me shqiptareuml
Barteumlse kryesore e keumlsaj keumlrkese pa dyshim se ishte fillimisht OMLK ku gjateuml muajit qershor 1981Hydajet
Hyseni Mehmet Hajrizi e Nezir Myrtaj me grupin e tyre
teuml fshehteuml leumlshuan neuml qarkullim platformeumln peumlr
organizimin e meumltejmeuml me titull ldquoTeza rreth Frontit
Popullor peumlr Republikeumln e Kosoveumlsrdquo Neuml keumlto teza jepen
argumentet qeuml flasin se Kosoveumls i takon statusi i
Republikeumls neuml Federateuml se ajo eumlshteuml e arritshme dhe se
populli i Kosoveumls ka potencial teuml luftojeuml peumlr fitimin e
saj
Meuml 17 janar 1982 neuml Untergrupenbah teuml Gjermaniseuml u vraneuml 3 aktivisteumlt meuml teuml dalluar teuml koheumls Jusuf Geumlrvalla
Kadri Zeka dhe Bardhosh Geumlrvalla ku nga disa teuml dheumlna
thuhej se neuml ateuml takim ishte arrit bashkimi i keumltyre dy
organizatave (OMLK dhe Leumlvizja Nacionale peumlr
Ccedillirimin e Kosoveumls dhe Viseve tjera shqiptare neuml
Jugosllavi)
Por njeuml muaj meuml voneuml meuml17 shkurt 1982 neuml Turqi
peumlrfaqeumlsues teuml dy grupimeve patriotike teuml fshehta Sabri
32
Programi Politik ldquoNeuml rrugeuml drejteuml liriseumlrdquo 1977-1978 Arkivi personal
ndash Mehmet Hajrizi Mehme tHajrizi Histori e njeuml organizate politike
dhe demonstratat e vitit 1981 Toena Tiraneuml 2008 f 119 33
Programi Politik i Leumlvizja Nacionale peumlr Ccedillirimin e Kosoveumls dhe
Viseve tjera shqiptare neuml Jugosllavi 34
Arkivi i Kosoveumls dos Gjykata e Qarkut-Prishtineuml PPnr 15282
PPnr19882 PP Nr6682 35
Po aty f 139 36
Arkivi i Kosoveumls Dos Programi Politik i Demonstratave 1968
Prishtineuml 1968 37
Arkivi i Kosoveumls Procesi gjyqeumlsor i grupit teuml pareuml teuml studenteumlve qeuml
moreumln pjeseuml neuml Demonstratat e vitit 1981 d PPnr 5881 Gjykata e
Qarkut Prishtineuml 38
Protestat gjitheumlpopullore Kosoveuml 1989
Novosella dhe Abdullah Prapashtica (teuml arratisur politik
nga Kosova) neuml prezenceuml edhe teuml ambasadorit teuml
Shqipeumlriseuml neuml Turqi Bujar Hoxha shpallin teuml formuar
Leumlvizjen peumlr Republikeumln Socialiste Shqiptare neuml
Jugosllavi (LRSSHJ) Ndeumlrsa me 15 maj teuml vitit 1982
edhe zyrtarisht neuml Zviceumlr peumlrfaqeumlsuesi i grupit teuml treteuml
patriotik (OMLK) Xhafer Shatri deklaron hyrjen neuml LRSSHJ
Qeumlllimi i LRSSHJ ishte qeuml teuml arrihet formimi i
Republikeumls seuml Kosoveumls neuml kuadeumlr teuml federateumls jugosllave
ku do teuml peumlrfshiheshin viset e banuara me shumiceuml
shqiptareuml 1985 Neuml pjeseumln e pareuml e vitit 1985 Keumlshillat
bazeuml teuml LRSHJ-seuml dhaneuml mendimet me shkrim peumlr
programin e meumltejmeuml teuml LRSSHJ-seuml Komiteti Qendror i
LRSHJ-seuml duke u bazuar neuml to dhe neuml ldquoTezatrdquo e
lartpeumlrmendura adaptoi Programin e pareuml teuml saj Me keumlteuml
rast iu ndeumlrrua edhe emri nga LRSSHJ neuml LPRK
(Leumlvizja Popullore peumlr Republikeumln e Kosoveumls)
Leumlvizje Popullore peumlr Republikeumln e Kosoveumls e cila lindi
nga bashkimi i tri organizatave ilegale patriotike
shqiptare eumlshteuml njeuml hallkeuml e reumlndeumlsishme e leumlvizjes
Kombeumltare Shqiptare neuml Kosoveuml por edhe neuml viset e
tjera shqiptare teuml robeumlruara39rdquo
Me ngjarjet e viteve 1989 e keumlndej qeuml pasuan neuml ish-
Jugosllavi me njeuml meumlnyreuml filloi edhe dekompozimi i
federateumls jugosllave ndeumlrsa shqiptareumlt si andej e keumlndej
kufirit i‟u rikthyen qyteteumlrimit teuml vet pra bashkeumlsiseuml seuml qyteteumlrimit evropian40
Mireumlpo pas ndryshimeve teuml shumta politike qeuml pasuan
neuml mes viteve 89-99 teuml shekullit teuml kaluar veprimtareumlt e
Leumlvizjes Kombeumltare Shqiptare qeuml vepronin neuml ilegalitet
por edhe ata qeuml vepronin neuml parti teuml ndryshme politike
legale qeuml u formuan gjateuml keumlsaj periudhe duke e par dhe
hetuar ndikimin e faktorit teuml brendsheumlm dhe teuml atij
ndeumlrkombeumltareuml neuml qeumlndrimet e veta filluan teuml beumlnin
korrigjime neuml qasje dhe neuml organizim
Programet politike e kombeumltare dhe mjetet e format e
lufteumls me teuml cilat parashihej teuml arriheshin qeumlllimet e saja
neuml esenceuml kishin mbetur teuml pandryshueshme gjateuml gjitheuml
historiseuml seuml leumlvizjes kombeumltare Por forma meuml e larteuml e
rezistenceumls lufta e armatosur ndoneumlse ishte pjeseuml e
programeve por edhe e praktikeumls historike teuml leumlvizjes
kombeumltare arriti teuml zbatohej neuml teumlreuml kuptimin dhe
gjereumlsineuml e saj veteumlm neuml vitet e neumlnteumldhjeta teuml shekullit
teuml kaluar ateumlhereuml kur u krijuan kushtet e brendshme dhe
teuml jashtme peumlr teuml kur u poqeumln faktoreumlt subjektiveuml dhe
objektiveuml teuml leumlvizjes Brezat e meumlparsheumlm teuml leumlvizjes
ilegale nuk mund ta beumlnin keumlteuml neuml Jugosllavineuml stabile e me prestigj ndeumlrkombeumltar dhe neuml rrethanat e lufteumls seuml
ftohteuml Megjithateuml lufta ccedillirimtare peumlrgatitej dhe
zhvillohej shkalleuml-shkalleuml peumlrballeuml valeumlve teuml egra teuml
dhuneumls qeuml ushtronte pushtuesi
39
Xhavit Haliti httpkosovareforumotioncomt1445p15-kush-ishte-
lpk-dhe-roli-i-saje-ne-uck 10 janar 2017 40
Po aty 317
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
34
Ky besim dhe ky angazhim i pa kursyer i ilegales dhe
besimi i madh neuml popullin e vet ndikoi qeuml teuml formohej
edhe UCcedilK-ja ngase ccedildo organizateuml ilegale neuml ish
Jugosllavi neuml programet e tyre peumlrveccedil zgjidhjes
paqeumlsore teuml ccedileumlshtjes shqiptare ato parashihnin edhe
zgjidhjen me lufteuml andaj dalja neuml skeneuml e UCcedilK-seuml nuk
ishte e rasteumlsishme dhe se ishte krahu meuml i natyrsheumlm i Leumlvizjes Kombeumltare neuml Kosoveuml qeuml nga viti 1945 Lufta e
Kosoveumls neumln udheumlheqjen e UCcedilK-seuml dhe ndihma e
madhe nga faktori ndeumlrkombeumltar qeuml solleumln lirineuml qeuml sot
popullata e Kosoveumls e geumlzon deumlshmon dhe provon se
ishte vepra meuml madhore e teuml gjitheuml atdhetareumlve qeuml u
angazhuan peumlr Pavareumlsineuml e saj duke mos kursyer as
jeteumln e tyre
Ky organizim i ri dhe kjo qasje e re politike e ushtarake
me koheuml kishte kaluar barrierat ideologjike dhe nuk e
shihte meuml veten pre teuml asnjeuml ideologjie Bile peumlr hir teuml
interesave meuml madhore kombeumltare gati teuml gjitheuml ish teuml burgosurit politikeuml neuml vitet e 89-99 me daljen nga burgu
kishin aderuar neuml radheumlt e LDK-seuml e parti teuml tjera teuml
formuara legalisht veteumlm e veteumlm qeuml teuml beumlnin unitetin
kombeumltar edhe meuml teuml fuqisheumlm Ka ndodhur edhe kjo se
meuml voneuml kur po ata iu bashkonin radheumlve teuml UCcedilK-seuml
paraprakisht deklaronin se nuk i takonin asnjeuml partie se
peumlr ta ekzistonte veteumlm UCcedilK-ja si faktor politik e
ushtarak i Kosoveumls
Veteumlm kur teuml studiohet mireuml thelleumlsisht e shkenceumlrisht
kjo periudheuml do teuml kuptohet meuml mireuml e meuml drejt e teumlreuml situata politike e ushtarake neuml teuml cileumln kaloi Kosova
Edhe pse kjo situateuml e reumlndeuml me kalimin e viteve do teuml
davaritej neuml Kosoveuml do teuml ndihej reumlndeuml pesha e
represionit teuml egeumlr serb por edhe meuml tej tek populli
shqiptareuml do teuml rritej besimi te SHBA-teuml e Evropa si
kodi meuml i pathyesheumlm peumlr lirineuml dhe sigurineuml globale
Bashkeumlsia ndeumlrkombeumltare shfaqet si forceuml rrezatuese peumlr
zgjidhjen e problemit teuml shqiptareumlve neuml ish-Jugosllavi
ngase ata (shqiptareumlt) pa dashjen e tyre kishin ngelur
larg saj Angazhimin e madh qeuml beumlneuml forcat kombeumltare
peumlr tu kthyer aty neuml Evropeuml nuk ishte i lehteuml ashtu siccedil ishte menduar neuml fillim teuml viteve teuml 90-ta Ajo madje
shpesh acaroi edhe kancelariteuml evroperendimore
Reumlndeumlsia e keumlsaj politike dhe e keumlsaj lufte meuml voneuml
kishte sheumlnuar ngritje graduale pozitive mund teuml thuhej
qeuml nga Rezoluta e Parlamentit Evropian (1989) e deri te
peumlrkrahja e Planit Gjitheumlpeumlrfshireumls teuml MartiAhtisarit41
Zgjidhja e ccedileumlshtjes seuml Kosoveumls e cila ishte edhe sfida e
fundit e madhe qeuml kishte mbetur neuml Ballkan pas
shpeumlrbeumlrjes seuml Jugosllaviseuml respektivisht beumlrja e
pavareumlsiseuml seuml Kosoveumls mbi bazeumln e Planit teuml Ahtisarit i
cili peumlrbeumln njeuml zgjidhje kompromisi eumlshteuml njeuml sproveuml peumlrfundimtare peumlr politikeumln e jashtme teuml Bashkimit
Evropian teuml SHBA-ve dhe e Bashkeumlsiseuml ndeumlrkombeumltare
neuml peumlrgjitheumlsi
41
Marti Ahtisari Plani gjitheumlpeumlrfshireumls Gazeta Koha ditore 3 shkurt
2007 Prishtineuml
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
35
Hazir Mehmeti Vjeneuml
Kisha Katolike Shqiptare vateumlr neuml sheumlrbim teuml njeriut dhe kombit
30 vjet nga krimi serb i helmimit teuml feumlmijeumlve shqiptareuml neuml Kosoveuml
Kisha Katolike Shqiptare vateumlr neuml sheumlrbim teuml njeriut dhe kombit Feumlmijeumlt e helmuar u trajtuan me zemeumlrgjereumlsi e
profesionalisht nga personeli kishtar Tani e 30 vjet meuml pareuml njeuml rifreskim kujtese Policia sekrete serbe placcedilkiteuml barnat
dhe keumlrceumlnon shenjteumlrit neuml sheumlrbim Neuml biseda informative Don Lush Gjergji Urdhri i policiseuml serbe teuml ndalohet
dheumlnia e ndihmave feumlmijeumlve teuml helmuar Kardinali kroat Franjo Kuharic ldquoMendojmeuml se sulmi ndaj Kisheumls Shqiptare neuml
Kosoveuml mbi gjitheuml eumlshteuml akt jo civilizues A eumlshteuml ndihma e dheumlneuml teuml seumlmureumlve teuml tjereuml krim
Viti 1990 neuml Kosoveuml do sheumlnohet si vit i disa ngjarjeve
teuml reumlnda neuml jeteumln e Kosoveumls mbi teuml gjitha peumlrjetimi i
dhuneumls seuml papareuml neuml shkolla Njeumlri nga aktet meuml
kriminale nga teuml gjitha aktet e dhuneumls neuml Kosoveuml ishte
helmimi i feumlmijeumlve shqiptareuml Neuml keumlto rrethana u vuneuml
neuml leumlvizje i teumlreuml populli Nga ajo koheuml do shkeumlpusim pak
rreshta peumlrkujtimi mbi aktivitetin e Kisheumls Katolike
Shqiptare me theks teuml veccedilanteuml neuml Ferizaj dhe Binccedileuml e
sheumlnuar neuml shtypin kroat Kisha Katolike Shqiptare ishte
pjeseuml e keumlsaj leumlvizje neuml mbrojtje dhe ndihmeuml teuml feumlmijeumlve
teuml helmuar nga pushtuesit serb Ajo ishe beumlreuml qendeumlr ku
trajtoheshin teuml helmuarit qendeumlr e furnizimit me bareumlra dhe material sanitar peumlr shumeuml qendra teuml Kosoveumls
Qendeumlr e mbledhjes seuml sheumlnimeve dhe fakteve mbi
helmimin e feumlmijeumlve Keumlto fakte do prezantohen neuml
mjete informimi simpoziume konferenca neuml
vazhdimeumlsi Kisha Katolike Shqiptare ishte shpresa e
ndihmeumls e strehimit ldquoSeuml pari meuml vrisni mua pastaj
veumlllezeumlrit e mi teuml strehuar keumlturdquo tha prifti patriot Porosi
shekullore ndaj veumlllaut Nga sheumlnimet e koheumls po japim
sekuenceuml nga diteumlt e para teuml helmimeve masive neuml
Ferizaj dhe Kosoveuml
Neuml pamundeumlsineuml e krijuar nga intervenimi i policiseuml serbe u beuml e veumlshtireuml deri e pamundur dheumlnia e
ndihmeumls feumlmijeumlve teuml helmuar neuml Ambulanten Rajonale
teuml Ferizajt Neuml keumlto rrethana duhej meuml shumeuml se kurreuml
veprimi organizativ qeuml feumlmijeumlt e helmuar me ccedildo kusht
teuml trajtohen Dr Paulina Lumezi neuml bashkeumlpunim me
kolegeumlt e saj dr Besim Hoxha dr Hajdin Ymeri dha
ideneuml peumlr ngritjen e njeuml ambulante improvizuese brenda
kisheumls Kjo ide u mbeumlshet edhe nga teuml tjereumlt dr Safet
Beqiri dr Xheladin Reqica dr Agim Bytyccedili drTefik
Idrizi drSkender Hyseni U bisedua Don Lush Gjergji
dhe personelin e Kisheumls Katolike Shqiptare duke pareuml nevojeuml teuml ngutshme peumlr ndihmeuml feumlmijeumlve shqiptareuml teuml
helmuar Seuml bashku me personelin sheumlndeteumlsor nga
Shteumlpia e Sheumlndetit neuml Ferizaj vendosin teuml improvizojneuml
ambulanceuml peumlr trajtim mjekeumlsor brenda hapeumlsireumls seuml
kisheumls Dihej se policia serbe pengonte trajtimin neuml
Ambulanten Rajonale e cila ishte e ngarkuar me
pacienteuml pengonte bartjen e teuml helmuarve deri aty dhe
qendra tjera mjekeumlsore jashteuml Ferizajt Kjo edhe
vendoset ku peumlrgjegjeumlse peumlr ambulanten brenda kisheumls
u caktua Motra Viktoria e cila do jeteuml neuml sheumlrbim teuml
vazhduesheumlm me peumlrkushtim Motra Viktoria seuml bashku
me dr Paulina Lumezin dhe dr Hajdin Ymeri mori pjeseuml neuml punimet e Simpoziumit neuml Zagreb i organizuar
me 9 qershor 1990 me temeuml nga helmimet neuml Kosoveuml
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
36
Neumln llupen e pushtuesi serb u vu aktiviteti neuml Kisheumln
Katolike Shqiptare sulmet e saj ishin teuml peumlrditshme dhe
shumeuml agresive nga e cila placcedilkiteumln teuml gjitha bareumlrat
maltretohen mjekeumlt sheumlrbyesit dhe teuml seumlmureumlt Kjo
gjendje u pasqyrua edhe neuml shtypin e koheumls Neuml biseda
informative ftohet edhe Don Lush Gjergji teuml cilin e
urdheumlrojneuml peumlr ndeumlrprerje teuml trajtimit teuml helmuarve neuml kisheuml
Shtypi kroat ldquoVecernji Listrdquo ldquoFokusrdquo ldquoGlas Koncilardquo
dhe gazeta tjera peumlrcillnin ngjarjet neuml Kosoveuml mes tyre
u dallua me regjistrimin dhe shkrimet drejtpeumlrdrejteuml nga
helmimet e feumlmijeumlve shqiptareuml neuml Kosoveuml gazeta ldquoGlas
Koncilardquo e cila ishte e lidhur me aktivisteuml humanisteuml
dhe sheumlrbimet humanitare preneuml Kisheumls Katolike
Shqiptare neuml Kosoveuml Shoqeumlriteuml shqiptare e kroate
bashkeumlrendonin aktivitet dhe ishin kundeumlr politikeumls
serbe lufteumlnxiteumlse neuml Kosoveuml Kisha Katolike Kroate
udheumlhiqej nga Kardinali Franjo Kuharic i cili kishte takime teuml vazhdueshme me veprimtareumlt shqiptareuml jo
veteumlm neuml Kroaci Dr Besnik Bardhi dhe rrethin e tij teuml
bashkeumlveprimtareumlve Ferhat Ymeri Sali Krasniqi Talat
Gjinolli Flora Brovina e shumeuml teuml tjereuml
Kroaci Deumlshmi peumlr helmimet neuml Kosoveuml
Murgesha nga Kroacia shkruan njeuml leteumlr peumlr gazeteumln
kroate ldquoGlas Koncilaldquo 6 maj 1990 ldquoPeumlr ccedildo diteuml na
sjellin nga disa teuml helmuar Spitali i kthen neuml shteumlpi
sepse qenka ldquomireumlldquo kurse atyre mundimi neuml lukth u
rikthehet peumlsojneuml ngeumlrccedile neuml keumlmbeuml veumlshtrimi i syve eumlshteuml si para frymarrjes seuml fundit Nuk mund teuml ecin
duhet teuml mbahen Para dy diteumlve njeuml vajzeuml e kaneuml
varrosur Duket se helmi ishte i hedhur para shteumlpiseuml
sepse teumlreuml familja ishte helmuar Veccedilse helmimi nuk
ndikon njeumlsoj te secili Neuml TV nuk e kaneuml treguar keumlteuml
Murgeshat tona japin ampula ldquobedoksin‟‟ dhe tableta
ldquonovalgetol‟‟ por keumlto na kaneuml mbaruar sepse peumlr
shkak teuml helmimit teuml madh janeuml harxhuar neuml barnatoret
e Ferizajit dhe Gjilanit Se si do daleuml kjo veteumlm zoti e
di Sa lot janeuml derdhur keumlto diteuml neuml rrethinat tonardquo
Viziteuml 25 vjet meuml pas
Kjo para se gjithash neuml Ferizaj dhe Binccedileuml ku sheumlrbenin
disa Motra nderi nga Kroacia me vite teuml tera neuml misionin
e tyre sheumlrbyes fetar e human Mes tyre Jela Gojevic
dhe Marjana Gojevic teuml cilat u dhaneuml ndihmeuml feumlmijeumlve
teuml helmuar shqiptareuml Neuml takimin toneuml pas tridhjeteuml
vjeteumlve Motra Jela Gojevic i kishte teuml freskeumlta peumlrjetimet
e saja nga skenat e dhembshme e teuml helmuarve qeuml
keumlrkonin ndihmeuml Ajo me modesti nuk deumlshironte teuml
lavdeumlrohet se ka beumlreuml diccedil teuml madhe ka beumlreuml detyreumln ndaj
zotit dhe njeriut ldquoPo ishte koheuml e reumlndeuml vinin feumlmijeuml teuml
seumlmureuml Ne iu ofronim ndihmeuml me ato mjete qeuml kishim
neuml shteumlpineuml toneuml teuml peumlrbashkeumlt kishim podrumin ku
mbanim materiale dhe kishim mundeumlsi teuml japim ndihmeuml Kishte diteuml qeuml vinin shumeuml nxeumlneumls nga Ferizaj Prizreni
dhe gjitheuml Kosova pasi nuk kishin mundeumlsi teuml keumlrkonin
ndihmeuml neuml objekte tjera Ndihmeuml teuml madhe dha Nue
Gjergji Ne nuk e dinim peumlr ccedilfareuml seumlmundje ishte fjala
por e shihnim se feumlmijeumlt ishin teuml seumlmureuml disa nga teuml
cileumlt reumlndeuml Meuml kujtohet se forcat policore serbe erdheumln
dhe grabiten teuml gjitha barnat dhe materialet qeuml duheshin
peumlr dheumlnie teuml ndihmeumls Kjo ndodhi dy hereuml (ldquo sve do
nul‟‟) Me dateuml 9 gusht 1990 ldquoGlas Koncila‟‟ shkruan
rreth sulmit teuml forcave serbe neuml Kisheumln Katolike
Shqiptare dhe grabitje e bareumlrave maltretimet e
personelit dhe teuml helmuarve
Ipeshkvi Nikeuml Prela keumlrkon intervenim neuml mbrojtje
teuml drejtave teuml njeriut
Ipeshkvi i Bashkiseuml Katolike Shqiptare neuml Kosoveuml
deumlrgon nga Ferizaji informateuml me 6 gusht 1990 teuml gjitha
qeverive teuml republikane krahinore dhe asaj federative
me rastin e incidentit teuml shkaktuar nga policia serbe
Agjentet e puneumlve teuml brendshme teuml peumlrcjell me njeumlsitet
speciale teuml armatosura teuml policiseuml me 4 gusht teuml keumltij
viti (1990) pa paralajmeumlruar dhe pa vendim peumlrkateumls
peumlrkundeumlr protesteumls seuml ashpeumlr teuml ipeshkeumlviseuml kontrollojneuml shteumlpineuml e zotit dhe kisheumln e Ferizajt dhe
banesat e motrave teuml nderit neuml Binqeuml neuml meumlngjes rreth
oreumls 0630 neuml teuml njeumljteumln koheuml grabisin bareumlrat e
barnatores seuml motrave teuml nderit gjegjeumlsisht bareumlra peumlr teuml
seumlmureumlt nga teuml gjitha besimet dhe kombeumlsia teuml cileumlt
vazhdimisht kaneuml ardhur teuml varfeumlrit apo neuml mungeseuml teuml
bareumlrave neuml barnatore I vetmi qeuml reagon me njeuml
deklarateuml ishte Kardinali kroat Franjo Kuhariq Ai i del
neuml mbrojtje Kisheumls Shqiptare neuml Kosoveuml i cili e quan akt
jo civilizues ldquoMendojmeuml se ky akt jo civilizues eumlshteuml
sulm mbi gjitheuml Kisheumln Shqiptare neuml Kosoveuml dhe mes tjerash pyet A eumlshteuml dheumlnia e ndihmeumls teuml seumlmureumlve
krim
Neuml takimet me sheumlrbyesit e asaj kohe na ndihmoi
gazetari e publicisti i njohur Rexhep Rifati Edhe vet
ishte i lidhur neuml aktivitetet qeuml zhvilloheshin neuml rrethanat
tejet teuml reumlnda Edhe familja e tij e kishte peumlsuar nga
helmi serb i hedhur Teuta vajza e Rifatit asokohe
nxeumlneumlse e fillores helmohet reumlndeuml bashkeuml me shoqet e
shokeumlt e saja me 5 prill 1990 Edhe sot e keumlsaj dite
deumlgjohet mbi pasojat qeuml laneuml helmimet krim serb i pa
ndeumlshkuar
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
37
Kultureuml
Mark Palnikaj Tiraneuml
Veumlshtrim kritik mbi vepreumln e Gjeccedilovit ldquoKanuni i Lek Dukagjinitrdquo
Peumlr vepreumln e Gjeccedilovit janeuml
mbajtur shumeuml simpoziume dhe
takime qysh nga vdekja tragjike e
tij neuml vitin 1929 madje peumlr
vepreumln e tij janeuml mbajtur takime
studimore edhe neuml teuml gjalleuml teuml tij
Gjeccedilovi gjateuml jeteumls seuml tij 55 vjeccedilare zhvilloi njeuml aktivitet
atdhetar por edhe shkencor duke
na leumlneuml njeuml trasheumlgimi teuml pasur neuml
fusha si arkeologjia etnografia
folklori etj duke mbledhur keumlngeuml
valle gojeumldheumlna mitologjike gjeuml
e gjeumlza fjaleuml teuml urta proverba dhe
materjale teuml tjera teuml cilat u botuan
neuml fillim teuml shekullit teuml kaluar neuml
revsteumln ldquoVisaret e Kombitrdquo Neuml
harkun kohor prej gjashteuml vitesh
nga viti 1904 deri neuml vitn 1910 ai botoi 5 vepra dhe peumlrkthime
Gjateuml regjimit komunist neuml
Shqipeumlri megjith lufteumln e madhe
qeuml u zhvillua kundeumlr feseuml dhe
veccedilanarisht ndaj klerit katolik
vepra e Gjeccedilovit u vlereumlsue duke i
njohur meriteumln e krijimit teuml
Arkeologjiseuml Shqiptare duke e
dekoruar me rastin e 50 vjetorit teuml
shpalljes seuml pavarsiseuml neuml vitin 1962 me Urdheumlrin ldquoPeumlr
Veprimtari Patriotikerdquo teuml klasit III
dhe duke botuar peumlr jeteumln dhe
veprimtarineuml e tij njeuml monografi
me titull ldquoShtjefeumln Gjeccedilovi Jeta
dhe Vepratrdquo e shkruar nga Ruzhdi
Mata shtypur neuml shtypshkronjeumln
ldquoMihal Durirdquo Tiraneuml 1982
Peumlrballeuml vepreumls kolosale atdhetare
dhe shkencore teuml Gjeccedilovit edhe
ai regjim u detyrue t‟i njifte shum nga meritat e tij Pushka e
Gjeccedilovit u vendos neuml Muzeun
Historik Kombeumltar neuml Tiraneuml
qysh neuml vitin 1970 Presidenti Rugova me dateumln 10 qershor 2003 e ka
dekoruar At Shtjefeumln Gjeccedilovin me ldquoMedaljen e Arteuml teuml Lidhjes seuml Prizrenitrdquo
Eumlshteuml detyra joneuml qeuml teuml identifikojmeuml dhe teuml nxjerrim neuml driteuml vepreumln e ploteuml teuml
keumltij kollosi teuml atdhetariseuml dhe teuml letrave shqipe dhe teuml sensibilizojmeuml organet
peumlrkateumlse shteteumlrore dhe politike neuml Shqipeumlri dhe neuml Kosoveuml peumlr teuml veumlneuml neuml
vendin qeuml meriton figureumln e keumltij patrioti teuml madh
Tema ime do teuml jeteuml e peumlrqeumlndruar nga njeuml keumlndveumlshtrim kritik por
njeumlkoheumlsisht edhe dashamireumls dhe jo denigrues peumlr vepreumln madhore ldquoKanuni i
Lek Dukagjinitrdquo qeuml e ka beumlreuml teuml pavdeksheumlm emrin e autorit teuml sajeuml
Edhe pse janeuml shkruar me qindra artikuj studimoreuml mbi keumlteuml vepeumlr duke e
etiketuar neuml forma nga meuml ekstremet nga cileumlsimi si njeuml kryevepeumlr deri neuml
mallkim teuml sajeuml si njeuml vepeumlr qeuml beumln teuml ekspozohen aneumlt meuml teuml erreumlta teuml realitetit
shqiptar vazhdojneuml akoma teuml shkruhen pa fund studime dhe referate peumlr teuml
Analizeumln meuml teuml sakteuml dhe teuml koncentruar teuml keumlsaj vepre e ka beumlreuml neuml hyrje teuml
botimit teuml pareuml teuml sajeuml korifeu i letrave shqipe Ateuml Gjergj Fishta
Neuml sesionin shkencor qeuml u mbajt neuml Zllakuqan me dateuml 25 korrik 2017 jam
paraqitur me njeuml temeuml me titull ldquoGjakmarrja neuml vepreumln e Shtjefeumln Gjeccedilovitrdquo
Aty kam folur me holleumlsi peumlr problemin e gjakmarrjes dhe trajtimin e keumltij fenomeni nga Kanuni i Lek Dukagjinit Tema eumlshteuml e botuar dhe mund teuml
gjeumlndet me lehteumlsi prandaj sot nuk do ta trajtoj aspak keumlteuml temeuml
Neuml vitin 1960 neuml revisteumln shkencore ldquoBuletin i Universitetit Shteteumlror teuml
Tiraneumlsrdquo Seria Shkencat Shoqeumlrore volumi II faqe 95 eumlshteuml botuar njeuml
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
38
studim mjaft serioz nga studjuesja
ruse J V Ivanova mbi vepreumln
ldquoKanuni i Lek Dukagjinitrdquo
Neuml vijim teuml studimit teuml saj kjo studjuese neuml faqen 96 peumlr teuml
kuptuar meuml mireuml vepreumln e
Gjeccedilovit ajo ka shtruar tre pyetje
Cileumls koheuml i peumlrkasin informatat
qeuml sjell ai neuml vepreumln e tij
Neuml ccedilfar trualli ka vepruar Kanuni
i Lek Dukagjinit
Neuml ccedilfareuml rrethanash konkrete
historike ka lindur Kanuni dhe neuml
cilat ambiente shoqeumlrore ka patur
fuqi
Teuml tria keumltyre pyetjeve ajo eumlshteuml
rrekur t‟u japeuml peumlrgjigje nga
keumlndveumlshtrimi i sajeuml qeuml peumlr hir teuml
seuml veumlrteteumls peumlr areumlsye teuml
rrethanave politiko shoqeumlrore teuml
koheumls nuk mund ti shmangej
krejteumlsisht ndikimit teuml ideologjiseuml
zyrtare teuml koheumls qeuml ishte regjimi
komunist
Neuml temeumln time do teuml peumlrpiqem edhe uneuml teuml jap versionin tim peumlr
keumlto tri pika pa kopjuar ideteuml ose
pikpamjet e keumlsaj studjueseje teuml
nderuar
Nga teuml dheumlnat e publikuara deri
sot pranohet qeuml sheumlnimet peumlr
kanunin e Lek Dukagjinit rreth
dy mijeuml faqe doreumlshkrime
Gjeccedilovi i mblodhi nga viti 1907
deri neuml vitin 1915 neuml famullineuml e Gomsiqes ku punoi rreth 8 vjet
Informatat qeuml sjell neuml keumlto
sheumlnime u peumlrkasin keumltyre viteve
dhe vendi ku keumlto rregulla
zbatoheshin ishin kryesisht
krahina rreth e rrotull famulliseuml seuml
tij dhe neuml Mirditeuml
Mbledhja por sidomos
kodifikimi i ndareuml neuml nene dhe
kapituj teuml veccedilanteuml eumlshteuml njeuml puneuml shkencore qeuml ka keumlrkuar shum
koheuml dhe mund nga autori dhe
eumlshteuml njeuml meriteuml e
jashteumlzakonshme e tij
Zonat ku zbatohej kanuni me
emrin Lek Dukagjini ishin
kryesisht zonat katolike neuml fiset e
Maleumlsiseuml seuml Madhe Nikaj
Meumlrturi Shala dhe Shoshi 12
bajrakeumlt e vegjeumll teuml Pultit Thaccedili
Berisha Maleumlsia e Lezheumls dhe bajrakeumlt e Mirditeumls
Autorja qeuml citova meuml sipeumlr shkruan se ky kanun zbatohej edhe neuml Krasniqe
Gash Bytyccedil Has Lumeuml dhe disa vende teuml tjera me popullsi teuml besimit musliman gjeuml qeuml nuk eumlshteuml e veumlrteteuml
Neuml zonat me popullsi teuml besimit musliman krahas kanunit ka vepruar edhe
sheriati qeuml ishte njeuml e drejteuml qeuml e praktikonte pushtuesi turk neuml shum zona
Madje edhe neuml zonat me popullsi teuml besimit katolik qeuml peumlrmendeumlm meuml sipeumlr
ky kanun nuk ka vepruar kudo njeumllloj por ka dallime teuml theksuara
Dera e Gjo Markut e kodifikuar neuml keumlteuml peumlrmbledhje teuml Gjeccedilovit i ka patur ato
privilegje veteumlm neuml bajrakeumlt e Mirditeumls por jo neuml zonat e tjera
Neuml zonat me popullsi teuml besimit teuml krishtereuml dhe musliman fqinje me Mirditeumln
ka vepruar njeuml tjeteumlr kanun i njohur si ldquoKanuni i Skeumlndeumlrbeutrdquo Ky u mblodh
dhe u kodifikue nga Imzot Frano Ilia dhe u botue nga Arqipeshkvia e Shkodreumls
neuml vitin 1993 Zona e Kurbinit ku vepronte ky kanun eumlshteuml shum e peumlrzier nga
ana gjinore me popullsineuml e fiseve teuml Mirditeumls
Edhe studjuesi Xhemal Meccedili ka botuar njeuml peumlrmbledhje mbi teuml drejteumln
zakonore me titull ldquoKanuni i Lek Dukagjinit Varjanti i Pukeumlsrdquo
Neuml fakt Gomsiqja ku e mori leumlndeumln kryesore Gjeccedilovi peumlr vepreumln e tij eumlshteuml
quajtur historikisht pjeseuml administrative e Pukeumls edhe pse eumlshteuml me popullsi teuml
peumlrzier teuml fiseve nga Puka dhe Mirdita
Neumlse marrim parasysh ndryshimet e keumlsaj teuml drejte zakonore qeuml vepron neuml fise
pak meuml teuml largeumlta nga Gomsiqja si Nikajt Meumlrturi Berisha Shala Shoshi
Shkreli Keumllmendi Hoti Gruda etj ateumlhereuml rezulton qeuml ky kanun nuk eumlshteuml i
njeumlllojteuml neuml zonat qeuml peumlrmendeumlm
Edhe Xhafer Martini dhe Shefqet Hoxha kaneuml mbledhur teuml drejteumln zakonore
peumlr Dibreumln dhe Lumeumln krahina relativisht afeumlr me zoneumln ku Gjeccedilovi mblodhi
materialet peumlr vepreumln e tij
Me keumlto qeuml shkruam meuml sipeumlr marrin peumlrgjigje dy pyetjet e para ndeumlrsa peumlr pyetjen e treteuml duhet teuml ndalemi edhe pak Kur e ka zanafilleumln Kanuni asnjeumlri
nuk mund ta thoteuml me kompetenceuml fjaleumln e tij sepse fatkeqeumlsisht janeuml dy
shkaqe kryesore qeuml nuk e mundeumlsojneuml hedhjen driteuml mbi keumlteuml pikeuml Seuml pari neuml
Shqipeumlri pushtuesi turk gjateuml koheumls qeuml e mbajti teuml pushtuar ka djegur dhe
shkateumlrruar ccedildo gjeuml teuml shkruar dhe seuml dyti vendi yneuml ka qeumlneuml i neumlnshtruar disa
pushtuesve si romakeumlt serbeumlt bullgareumlt dhe neuml fund edhe turqit
Secili pushtues neuml koheumln e sundimit teuml tij ka zbatuar dhe ju ka imponuar ligjet
e veta popullsiseuml seuml neumlnshtruar Janeuml teuml njohura ligjet e Kostandinit teuml Madh teuml
Justinianit Kodi i Dushanit dhe disa ligje teuml tjera teuml cilat neuml periudha kohe teuml
peumlrcaktuara janeuml zbatuar neuml popullsineuml shqiptare Po ashtu gjateuml sundimit
rreth 500 vjeccedilar teuml pushtuesit turk zbatimi i disa ligjeve teuml pushtuesit ka qeumlneuml detyrim Edhe e drejta kishtare e shkruar neuml disa kapituj teuml Bibleumls duhet teuml
pranojmeuml qeuml neuml popullsineuml e krishtereuml ka patur ndikimin e vet
Nuk jemi neuml gjendje peumlr teuml peumlrcaktuar me sakteumlsi ndikimin e secilit nga keumlto
ligje cili ka meuml shum ndikim neuml Kanunin e Lek Dukagjinit por sipas
mendimit toneuml secili nga keumlto ka pak a shum njeuml fareuml ndikimi mbi teuml
Mbas vitit 2000 studjuesja italjane Luccedilia Nadin dhe studjuesi shqiptar Peumlllumb
Xhufi kaneuml publikuar Statutet e Shkodreumls nga njeuml kopje doreumlshkrim e ruajtur
neuml Biliotekeumln e Muzeut Correr neuml qytetin e Venecies
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
39
Ky dokument me rreth njeumlqind
faqe eumlshteuml shkruar rreth vitit
1479 dhe ka njeuml reumlndeumlsi teuml
jashtzakonshme peumlr studimin e seuml drejteumls penale dhe zakonore neuml
truellin Arbeumlror dhe peumlr keumlteuml
eumlshteuml shkruar dhe diskutuar
shumeuml neuml Shqipeumlri dhe jashteuml
sajeuml por uneuml e peumlrmenda keumlteuml peumlr
faktin se neuml asnjeumlrin nga nenet e
keumltij Statuti nuk peumlrmendet
gjakmarrja
Shkodra ka qeumlneuml qyteti kryesor
peumlr rrethinat ku ka vepruar Kanuni i Lek Dukagjinit dhe ne
nuk jemi neuml gjendje teuml themi se sa
kaneuml patur ndikim statutet e
Shkodreumls neuml popullsineuml e
rrethinave teuml sajeuml Nuk jemi neuml
gjendje as teuml themi me siguri se
kur ka filluar teuml shfaqet fenomeni
i gjakmarrjes neuml formeumln qeuml kishte
kur shkroi Gjeccedilovi vepreumln e tij
Neuml vepreumln e Gjeccedilovit nuk thuhet
se kur ka filluar teuml shfaqet fenomeni i gjakmarrjes neuml
meumlnyreuml teuml frikeumlshme siccedil ishte neuml
vitet e fundit teuml pushtimit turk
Mbetet detyreuml pareumlsore e
sudjueve taneuml peumlr teuml beumlreuml
keumlrkimet e nevojshme neuml arkivat
e ndryshme kryesisht neuml ato teuml
Romeumls Venecies dhe
Dubrovnikut peumlr teuml pareuml se si ka
evoluar ndikimi i kanunit neuml zonat ku ai pati ndikim
Kanuni neuml secilin lloj ose variant
zbatohet brenda njeuml njeumlsie jo
shumeuml teuml madhe qeuml njifet me
emrin fis ose bajrak
Fise quhen grupime pak a shum
teuml meumldha banoreumlsh qeuml e kaneuml
prejardhjen nga njeuml i pareumllindur
dhe kaneuml teuml gjith lidhje gjaku
midis tyre Nuk ka qeumlneuml zakon teuml
beumlheshin martesa brenda fisit as kur ishin larg njeumlzet breza Neuml
kanun ishte e ndaluar martesa
brenda fisit ldquoedhe neuml 400 brezardquo
mjaft qeuml lidhja e gjakut teuml ishte e
njohur dhe e konfirmuar mireuml
Bajraku eumlshteuml njeuml njeumlsi teritoriale
me banoreuml qeuml ishin teuml lidhur neumln
njeuml flamur por jo
domosdoshmeumlrisht kishin lidhje
gjaku midis tyre
Neuml disa punime eumlshteuml shkruar se bajrakeumlt dhe bajraktarin i krijoi pushtuesi
turk Kjo nuk me duket shum e besueshme sepse asnjeuml shtet nuk mund teuml
krijojeuml as fshtra as qytete as fise por ai mund teuml beumljeuml ndarje administrative mbi
bazeumln e fshatrave qyteteve apo fiseve dhe teuml krijojeuml llojin e administrateumls qeuml e vlereumlson meuml teuml vyer Organizimin administrativ mbi bazeuml bajraqesh pushtuesi
turk e ka peumlrdorur meuml seuml pari neuml shekullin XVIII Ai u ka njohur pushtetin
bajraktareumlve ju ka dheumlneuml disa kompetenca dhe ju ka njohur disa privilegje
dhe ka lejuar qeverisjen jo sipas ligjeve teuml shtetit por sipas teuml drejteumls zakonore
E drejta zakonore peumlsonte rregullime dhe ndryshime sa hereuml banoreumlt e shikonin
teuml areumlsyeshme Ndryshimi beumlhej nga mbledhja e teuml gjith pjeseumltareumlve teuml fisit ose
bajrakut duke marreuml pjeseuml siccedil thuhej ldquoburr peumlr shpirdquo ccedilka neumlnkuptonte qeuml teuml
ishte i pranisheumlm neuml kuvend nga njeuml pjeseumltar mashkull nga ccedildo familje e
komunitetit Vendimet merreshin me shumiceuml absolute me votim teuml hapur Ato
ishin teuml detyrueshme peumlr zbatim nga teuml gjith komuniteti pa peumlrjashtim peumlrfshireuml edhe parineuml Seuml bashku me vendimet peumlrcaktoheshin edhe sanksionet
peumlr cilindo qeuml nuk zbatonte vendimet e miratuara Masat shteumlrnguese kaneuml
qeumlneuml shumeuml teuml rrepta dhe fillonin nga gjobat qeuml mund teuml ishin me para ose me
shtrimin e drekave ose darkave peumlr teuml gjith komunitetin dhunimi publik duke e
detyruar fajtorin teuml merrte njeuml gur teuml reumlndeuml dhe ta transportonte i veteumlm neuml njeuml
distanceuml qeuml ata e shikonin teuml arsyeshme deumlbimi peumlr tre vjet ose peumlrgjithmoneuml
nga vendbanimi dhe shkateumlrrimi i teuml gjitha pronave dhe djegia e shteumlpiseuml Neuml
raste ekstreme ishte vrasja e personit fajtor ose vrasja kolektive Vrasja
kolektive ishte kur fajtori beumlnte njeuml krim qeuml fyente reumlndeuml nderin dhe dinjitetin e
fisit Neuml keumlteuml rast fajtori lidhej dhe vendosej neuml njeuml shesh dhe vritej duke e
qeumllluar teuml gjith me armeuml
Veumlndimet qeuml merreshin ishin neuml shum raste specifike veteumlm peumlr njeuml fis ose
bajrak dhe neuml keumlteuml kuptim Kanuni i njeumlrit fis mund teuml mos ishte i njeumlllojteuml me
ateuml teuml fisit tjeteumlr Edhe neuml Kanunin e hartuar nga Gjeccedilovi neuml shtojceumln qeuml eumlshteuml
vendosur neuml fund beumlhet fjaleuml peumlr vendime teuml fiseve ose teuml djelmniseuml teuml cilat
janeuml marreuml neuml kushte teuml caktuara peumlr probleme teuml caktuara Ky eumlshteuml shembulli
ilustrues meuml i mireuml qeuml Kanuni nuk ishte i shkruar njeumlhereuml e peumlrgjithmoneuml por
ishte neuml peumlrpunim dhe ndryshim teuml vazhduesheumlm dhe nuk ishte kudo i njeumljteuml
Edhe pse janeuml shkruar shumeuml studime mbi teuml drejteumln zakonore shqiptare gjateuml
afeumlr 150 vjeteumlve teuml fundit jam i mendimit se ka akoma shumeuml hapeumlsira teuml
pastudjuara dhe ka veumlnd peumlr studime teuml tjera teuml bazuara neuml teuml dheumlna arkivore dhe jo nga mbledhja gojore neuml komunitetet ku zbatohet
Shkrimi i teuml drejteumls zakonore mbi bazeumln e intervistave dhe tregimeve nga
banoreumlt e komuniteteve pa u thelluar neuml literatureuml dhe neuml dokumenta arkivore
jep njeuml produkt qeuml leuml shumeuml peumlr teuml deumlsheumlruar neuml lidhje me cileumlsineuml dhe
sakteumlsineuml e tij Gjeccedilovi ka meriteumln qeuml ishte i pari qeuml beumlri mbledhjen dhe
kodifikimin e keumlsaj teuml drejte zakonore por jam i mendimit se ajo duhet
studjuar me sy kritik dhe teuml ploteumlsohet me teuml dheumlna teuml reja nga studjues
profesionisteuml dhe institucione prestigjioze shteteumlrore ose nga shoqeumlria civile
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
40
Nikeuml Gashaj Podgoriceuml
At Gjergj Fishta poet kombeumltar
At Gjergj Fishta
At Gjergj Fishta (1871-1940) eumlshteuml poeti kombeumltar
dramaturg prozator estet publicist pedagog klerik dhe
politikan Lindi meuml 23 tetor 1871 neuml fshatin Fishteuml teuml
Zadrimeumls neuml paralagje teuml Shkodreumls Ndoqi shkollat
franccedileskane neuml Troshan dhe Shkodeumlr Meuml 1886 kur
ishte 15 vjeccedil u deumlrgua nga franccedileskaneumlt neuml Bosnjeuml- neuml
Sutjeskeuml Livno dhe Kresheveuml ku studioi teologji
filozofi dhe gjuheuml teuml huaja sidomos latinishten
italishten dhe kroatishten Atje ra neuml kontakt me
shkrimtarin boshnjak Geumlga Martiq dhe me poetin kroat Silvije Strahimir Kranjccedileviq teuml cileumlt i zgjuan talentin
letrar Fishta u frymeumlzua edhe nga shkrimet e
shkrimtarit franccedileskan Andria Kaccediliq-Mioshiq poet dhe
publicist dalmat po ashtu edhe nga veprat e poetit kroat
Ivan Mazhuraniq Fishta njihte edhe krijimet letrare teuml
poetit malazez Petar Petroviq Njegosh etj
Meuml 1894 u shugurua prift dhe u pranua neuml urdhrin
franccedileskan Po ateuml vit u kthye neuml Shqipeumlri dhe filloi
puneumln si meumlsues neuml kolegjin franccedileskan neuml Troshan e
meuml pas si famullitar neuml fshatin Gomsiqe
Fishta u emrua neuml vitin 1902 drejtor i Gjimnazit
Franccedileskan neuml Shkodeumlr i cili qysh prej themelimit teuml tij
neuml vitin 1861 drejtohej nga teuml huajt Me ardhjen peumlr
drejtor Fishta neuml shkolleuml beumlri shtiemen e gjuheumls shqipe
si gjuheuml meumlsimi Pra zeumlvendeumlsoi italishten me shqipen
peumlr hereuml teuml pareuml si gjuheuml neuml shkolleuml Neumln drejtimin e tij
shkolla mori njeuml hov teuml ri Shkolla e Pateumlr Gjergjit ndash
keumlshtu e quajshin shkodraneumlt Ajo u beuml qendra e
atdhetarvet ku neuml mbreumlmje mbledhshin djelmoshat e
qytetit peumlr teuml marreuml keumlshilla e meumlsime nga goja e
Mjeshtrit t‟ideseuml kombeumltare Gjergj Fishteumls Praneuml keumlsaj
shkolleuml Fishta formoi dhe njeuml grup amatoreumlsh Teatri e
me keumlta ccedilfaqi hereuml mbas here copa teuml ndryshme teuml
peumlrpiluara prej tij neuml Salonin e vogeumll t‟oborrit teuml
Shkodreumls teuml cilin ai veteuml me shijen e veteuml teuml pashoqe e
ndreqte e mirsonte e pikturonte ndash mbasi duhet dijteuml- se
ishte edhe njeuml piktor i mireuml Keumlshtu pra populli i Shkodreumls pati fatin teuml kishte neuml gji teuml vet qysh prej vitit
1907 njeuml teateumlr ndash mund t‟a quajmeuml - kombeumltar
Keumlto ccedilfaqje gjithmoneuml me subjekt shqiptar ngjalleumln njeuml
entuziazeumlm neuml zemrat e teuml gjitheumlve dhe emeri i pateumlr
Gjergjit u beuml ylli i riniseuml U krijua njeuml brez i ri me shpirt
e me zemeumlr shqiptar fanatik i ccedileumlshtjes kombeumltare
Njeuml kontribut jashteumlzakonisht teuml madh Fishta e dha si
kryetar i Komisionit peumlr hartimin e alfabetit teuml gjuheumls
shqipe neuml Kongresin e Manastirit (Bitoli i soteumlm- Maqedonia e Veriut) meuml 1908
Zoteumlsia e Fishteumls si poet i cili ka leumlneuml emeumlr pothuaj neuml teuml
gjitha gjiniteuml dhe zhanret e krijimtariseuml letrare shprehet
sidomos neuml kryevepreumln ldquoLahta e Malciseumlrdquo neuml teuml
tridhjeteuml keumlngeumlt e seuml cileumls poetizohet historia e popullit
shqiptar nga Lidhja e Pizrenit 1878 e deri neuml pavareumlrsineuml
e Shqipeumlriseuml meuml 1912 Neuml keumlteuml vepeumlr Fishta keumlndon
lufteumln e popullit shqiptar peumlr pavareumlsi teuml zhvilluar neuml dy
drejtime kundeumlr Perandoriseuml Osmane neuml periudheumln e
shthurjes seuml saj dhe lufteumln kundeumlr coptimit teuml truallit
etnik shqiptar nga Mali i Zi dhe nga Serbia
Gati e teumlreuml leumlnda me teuml cileumln Fishta ndeumlrtoi keumlteuml vepeumlr
eumlshteuml nxjerrur nga jeta e pasuria shpirteumlrore e popullit
shqiptar (Martin Camaj) Kot mundohen Grekeumlt e soteumlm
ndash thonte Faik Konica ndash teuml gjejneuml neuml leteumlrsin e vet njeuml
vepeumlr meuml teuml ploteumlsueme se ldquoLahuteumlnrdquo
Reumlndeumlsia e madhe e Fishteumls eumlshteuml si sekretar i
peumlrgjithsheumlm i delegacionit shqiptar neuml Konferenceumln e
Paqeumls neuml Paris meuml 1919 -1920 Po ashtu neuml zgjedhjet e
qershorit teuml vitit 1921 Gjergj Fishta zgjedhet deputet i Shkodreumls dhe neumlnkryetar i Parlamentit teuml Shqipeumlriseuml
Prandaj eumlshteuml me reumlndeumlsi angazhimi i tij politik peumlr
peumlrfaqeumlsimin dhe artikulimin me dinjitet teuml interesave teuml
popullit dhe teuml shtetit shqiptar
Fishta ka meriteuml teuml madhe peumlr mbrojtjen cileumlsore teuml
interesave teuml shtetit shqiptar dhe teuml mbrojtjes seuml drejtave
njereumlzore teuml veumlllezeumlve shqiptar jashteuml kufijve teuml
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
41
Shqipeumlriseuml si pjeseumltar i delegacionit shqiptar neuml
konferencat ballkanike 1930 neuml Athineuml 1931 neuml
Stamboll 1932 neuml Bukuresht dhe meuml 1933 neuml Selanik
Kontributi i madh i Fishteumls eumlshteuml si bashkeuml themelues
dhe antar i Shoqeumlriseuml letrare ldquoBashkimirdquo neuml Shkodeumlr
meuml 1899 qeumlllimi i seuml cileumls ishte zgjimi kombeumltar i
popullit me aneuml botimesh neuml gjuheumln amtare
Neuml vitin 1923 shoqnija ldquoRozafatrdquo organizoi neuml Shkodeumlr
njeuml ekspoziteuml pikturash kombeumltare Neuml keumlteuml ekspoziteuml
Fishta paraqiti 24 copeuml piktura origjinale teuml tij teuml punura
me njeuml mjeshtri aq teuml madhe sa disa prej tyre u miratuan
nga Akademia e Vjeneumls
Fishta seuml bashku me patriotin Luigj Gurakuqin formuan
ldquoKomisin Letrarerdquo neuml Shkodeumlr meuml 1916 e cila kishte
peumlr qeumlllim me i veuml themelet e njeuml gjuhe teuml peumlrbashkeumlt
letrare teuml shqipes
Fishta duke iu mbajteuml gjithnjeuml parimit teuml vet themelor se
shtypi acircsht arma macirc e mireuml peumlr teuml peumlrhapeuml mendimet e
mjeti macirc i peumlrdorshmi peumlr t‟i ccedileleuml syt popullit themeloi
revisteumln letrare filozofike dhe diturore ldquoHylli i Driteumlsrdquo
meuml 1913 Po ashtu meuml 1916 themeloi dhe drejtoi
gazeteumln politike-letrare rdquoPosta e Shqypnisrdquo Peumlrveccedil
keumltyre peumlr njeuml koheuml teuml gjateuml drejtoi dhe revisteumln ldquoZacircni i Shna Ndoutrdquo
Fishta njihet si poeti meuml popullor i shqiptareumlve si poeti
meuml i peumlrzeumlmeumlrt i keumltij populli Ai ka qeneuml figura
emblematike e gjuheumls dhe kultureumls shqipe dhe apostulli i
Atdheut teuml vet Prandaj ai eumlshteuml nderi dhe krenaria e
shqiptariseuml Ai e meriton keumlteuml nderim dhe vlereumlsim
Eumlshteuml njeuml boteuml e teumlreuml qeuml e ka nderuar si teuml tilleuml qeuml e ka
cileumlsuar si poetin meuml teuml madh teuml kombit shqiptar
Poeziteuml e tij epike lirike e satirike jo veteumlm u njofteumln u studiuen dhe u ccedilmuan neuml teumlreuml boteumln shqiptare duke leumlneuml
vrageuml teuml pashlyeshme por jehuan edhe neuml boteumln letrare
teuml jashtme tue e beuml teuml njoftur emrin shqiptar ndeumlr rrethet
intelektuale teuml boteumls seuml qyteteumlruar
Gjergj Fishteumln e nderoi dhe ngriti bota shqiptare por
dhe bota e jashtme duke i dheumlneuml atij dekorata e tituj
nderimi E dekoroi Mbreti i Austro-Hungariseuml me
Ritterkreuz (1912) Papa Piu XXII me Medaljen e
Meritimit (1925) Parija e Peumlrgj e Urdhnit Franccedileskan
me titullin Lector Jubilatus (1929) mbreti i Turqiseuml me
dekorateumln Mearij klII (1912) dhe Greqia me dekorateumln Foenix (1931)
Fishta meuml 1939 u zgjedh aneumltar i rregullt i Akademiseuml
Italiane teuml Shkencave dhe Arteve Kryetari i keumlsaj
Akademi Luigj Federzoni neuml telegramin qeuml i deumlrgoi
Ernest Koliqit si Ministeumlr i Arsimit teuml Shqipeumlriseuml neuml
raseumln e vdekjes seuml poetit me 30 dhjetor teuml vitit 1940
ndeumlr teuml tjerat u shpreh bdquobdquoAkademia e tyre humbi njeuml
ndeumlr pjestareumlt e vet meuml teuml shkeumllqyesheumlm
Eqrem Ccedilabej thekson bdquobdquoVepra e Fishteumls i ka rreumlnjeumlt neuml tokeumln e neuml jeteumln popullore teuml Shqipeumlriseuml ajo nuk do
t‟ishte ccedilka eumlshteuml pa njohjen e thelleuml teuml vendit nga ana e
poetit dhe nuk mund teuml kuptohet pa njohur veumlndin dhe
njereumlzit e Shqipeumlriseuml Veccedilse ccedil‟i fali vendi poetit ky ia
peumlrligji neuml trajteuml teuml fisnikeumlruar teuml artit Sepse vepra e tij u beuml pasqyra besnike fytyra e kthjellteuml e gjitheuml veumlrteteumlsiseuml
etnike trimeumlriseuml seuml ashpeumlr burreumlriseuml luftarake krenariseuml
raciale qeuml ka mundur teuml ruaj gjer sot jeta shqiptare‟‟
Lazgush Poradeci thoteuml bdquobdquoFishta eumlshteuml shkeumlmb i tokeumls
dhe shkeumlmb i shpirtit shqiptar‟‟ Ndeumlrsa Karl Gurakuqi
u shpreh bdquobdquoShqipeumlrineuml e deshti aq fort sa qe gjaacutell e peumlr teuml
cileumln shkricircni krejt jeteumln e vet Shqipeumlnia qe ideali i tij
peumlr tecirc punoi peumlr tecirc vuajti e me emnin e saj neuml gojeuml dha
frymeumln e fundit‟‟ Peumlr tecirc pat keumlndua
Dersaacute trsquomuendem me ligjrue
E saacute gjall me frymrsquoun jam
Kurr Shqipni srsquokam me trsquoharrue
Edhe nrsquovorr me trsquo peumlrmendrsquo kam
Prandaj emri i tij do teuml duhej teuml shkruhej me germa teuml
arteuml neuml historineuml kombeumltare sepse ka qeneuml kolosi i
historiseuml dhe kultureumls kombeumltare shqiptare
Mireumlpo sikurse eumlshteuml e njohur Fishta neuml periudheumln e
sistemit komunist peumlr arsye politike dhe ideologjike u
ndalua meuml se dyzet vjet nga meumlsimi neuml shkolla e neuml universitete si dhe nga botimi dhe studimi neuml trojet
shqiptare Shqipeumlri Kosoveuml Maqedoni Mal i Zi e
Lugineuml e Presheveumls Kjo ndaleseuml beumlri qeuml disa gjenerata
teuml mos kishin mundeumlsi ta njohin keumlteuml figureuml teuml madhe teuml
kultureumls shqiptare
Pas reumlnjes seuml komunizmit neuml Shqipeumlri Fishta peumlrseumlri
keumlthehet neuml institucione arsimore kulturore dhe
shkencore peumlr t‟u meumlsuar dhe studiuar por jo dhe sa
duhet Megjithateuml ekziston nevoja peumlr njohjen meuml teuml
mireuml teuml gjeneratave teuml reja me vepreumln e reumlndeumlsishme letrare-artistike teuml tij si dhe me kontributin e madh teuml
peumlrgjithsheumlm teuml Fishteumls peumlr kultureumln dhe ccedileumlshtjen
kombeumltare shqiptare
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
42
Mr Engjeumlll I Berisha Gjakoveuml
Doli nga shtypi veumlllimi meuml i ri poetik i autorit Jeton Kelmendi ldquoNjeuml ardhje tjeteumlrrdquo
Edicioni IWA ldquoBOGDANIrdquo maj 2020
Njeuml veumlllim poetik sikur e ka neuml
unin e tij autori teuml manifestohet
neuml koheuml neuml perspektiveumln e
trajtimit teuml dukurive qeuml e rrethojneuml njeriun dhe ky
kompleksivitet artistik me vlereuml i
sillet neuml teumlreuml opusin e tij tashmeuml
njeuml legjitimitet i njohur i keumltij
autori Kur lexon keumlteuml autor me
theks teuml veccedilanteuml neuml librin e fundit
teuml tij ldquoNjeuml ardhje tjeteumlrrdquo sa me
ngulm eumlshteuml rezistenca ndaj
pushtimit teuml veumlrteteumls sikur meumlton
teuml thoteuml poeti shikoje neuml fytyreuml teuml
veumlrteteumln vetvetiu demaskohet sheumlmtia
Jeton Kelmendi tanimeuml ka
strukturim teuml tij poetik ka ngjizje
qeuml e dallon nga shumeuml krijues
duke qeneuml neuml koherenceuml me ccedildo
varg qeuml shkruhet diku neuml boteuml
pasi qeuml ai jeton bashkeuml me
poezineuml boteumlrore novative dhe
sikur teuml thuash me metaforeumln e
universalizmit i peumlrkthyer neuml
shumiceumln e gjuheumlve qeuml i flet njereumlzimi peumlr t‟u beumlreuml emri e
poezia e tij gjuheuml komunikuese
artistike e humane
Ndoneumlse poezia eumlshteuml mjet shumeuml
i mireuml peumlr ta shprehur dashurineuml
reagimin pse jo sugjerimin nuk e
di te kush meuml tepeumlr se te poeteumlt
shprehet organikisht dhimbja po
aq sa dashuria Kelmendi shkaqet
qeuml beumlhen subjekt dobeumlsie neuml shoqeumlri aty ku jetojmeuml cileumlsohen
si pasojeuml e mendjes duke mos e
zoteumlrua cileumlsineuml toneuml qeuml na e faleuml
natyra Dhe keumlteuml e reflekton gati
neuml teumlreuml librin me identitetin e tij
shpirteumlror duke shpeumlrthyer ndaj
sajimeve qeuml na veshen teuml vrazhda
dhe ai eumlshteuml keumlrkues qeuml nga
poezia e pareuml ldquoNuk dilet neuml njeuml koheuml tjeteumlrrdquo duke keumlrkuar njeuml tjeteumlr koheuml njeuml
tjeteumlr dereuml me shpreseumln Ccedilka e konverton besimin neuml pabesi Keumlteuml pyetje e beumln
shpesh autori neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml keumltij libri kur shoqeumlria mbahet neuml
grimca dikush humbeumls e dikush fitues
Kopertina e librit ldquoNjeuml ardhje tjeteumlrrdquo
Dinjiteti krijues e studiues i Visar Zhitit nxjerr mendimin se ky libeumlr ldquoEumlshteuml
njeuml arritje neuml urbanistikeumln e poeziseuml ldquoUrbanistikerdquo thoteuml Zhiti ngase - poezia e tij eumlshteuml qytetare ndjehet neuml shteumlpineuml e vet jo veteumlm neuml Prishtineuml e
Tiraneuml Shkup e Ulqin e meuml gjereuml neuml Ballkan por dhe neuml Bruksel ku Jetoni
edhe jeton e punon neuml njeuml pjeseuml teuml mireuml teuml koheumls po keumlshtu dhe neuml metropole teuml
tjereuml teuml Europeumls ku ai shpesh ftohet neuml festivalet ndeumlrkombeumltare teuml poeziseuml
Zhiti ka mendimin se ldquoVargjet e reja teuml Jeton Kelmendit japin njeuml dritheumlrimeuml
teuml brendshme teuml thelleuml Ato sintetizojneuml dramacitetin e lufteumls me dikotomineuml e
fajtorit dhe teuml pafajsiseuml duke i kundeumlrveneuml vdekjes lirineuml dhe neuml mes eumlshteuml
fjala biblike ldquopageumlzimrdquo Pikeumlrisht kjo mbart shpreseumln e ringjalljes emrin dhe
mbiemrin e veteuml jeteumls
Veumlmendjn ndja keumltij krijuesi e kaneuml neuml spiranca teuml ngulura thelleuml krijues nga teuml gjitha kontinentet dhe gjuheumlt boteumlrore qeuml japin mendime teuml publikuara dhe teuml
bazuara neuml vrojtimin e tyre Poeti italian Dante Maffia thoteuml se ldquoJeton
Kelmendi ka njeuml personalitet teuml pasur interesat e tij janeuml teuml shumeumlfishta dhe si
pasojeuml poezia e tij eumlshteuml e mbushur aq sa ndonjeumlhereuml ke peumlrshtypjen qeuml kemi
teuml beumljmeuml me magjineuml e njeuml kamionccediline me zjarr qeuml kalon fushat e rrugeumlt e
peumlrhap zjarr neuml teuml gjitha drejtimet Eumlshteuml mjaft bukur kur Jetoni prek
ezoterizmin pa u ngopur nga hijeshia e seuml pa parashikueshmes shumeuml bukur
kur vena e tij surreale gjen shifreumln e peumlrshtatshme peumlr teuml treguar pasteumlrtineuml e
fantaziseuml seuml tij dhe e vendos brenda qarqeve teuml shkurtra aderimet ideale
fermentet e shpirtit deumlshiratrdquo
Susana Roberts nga Argjentina ka mendim teuml prereuml se ldquoJeton Kelmendi eumlshteuml njeuml poet bashkeumlkohor Shqiptar shumeuml i njohur dhe prolifik neuml median letrare
dhe teuml shkruar neuml Evropeuml ndaj keumlteuml mendim peumlr teuml e bindur se vepra e ti eumlshteuml
kapitale peumlr poezineuml neuml peumlrgjitheumlsirdquo
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
43
Autori Jeton Kelmendi
Janeuml me dhjeteumlra konstatime e
mendime teuml shkrimtareumlve boteumlroreuml qeuml janeuml shprehur dhe
kaneuml beumlreuml hulumtime kritike peumlr
poezineuml e tij pasi qeuml edhe eumlshteuml i
prezantuar neuml aq shumeuml gjuheuml dhe
shtete me botime teuml veccedilanta e
vuluminoze
Disa mendime tjera qeuml janeuml
dedikuar opusit poetik teuml Jeton
Kelmendit
Prof Emeritus Erneso Kahan
Nobelist peumlr paqe 1985 ldquoKelmendi eumlshteuml neo-modernist
neuml struktureumln formale teuml keumltyre
poezive Ai iu jep atyre fuqi teuml
jashteumlzakonshme qeuml e godasin
ndeumlrgjegjen njereumlzore dhe
zgjerohet me peumlrseumlritje
metaforike dhe e beumln keumlteuml me njeuml
kapacitet mbreseumlleumlneumls peumlr sintezeuml
Poezia e tij duket e bukur dhe
pushtuese si ajo e poeteumlve
madheumlshtoreuml Emri i keumltij autori do teuml jeteuml midis poeteumlve meuml teuml
reumlndeumlsisheumlm teuml shekullit 21rdquo
Prof Dr Lee Kuei-shien
(Tajvan) Kandidat Nobel peumlr
leteumlrsi ldquoKrijimi i poeziseuml nga
poeti kosovar Jeton Kelmendi neuml
njeumlreumln aneuml ai ka peumlrjetuar
historineuml e trishtuar teuml vendit dhe
familjes seuml tij dhe neuml aneumln tjeteumlr
ai ka zhvilluar arritjet e tij
akademike teuml cilat e beumljneuml ateuml teuml afteuml teuml hulumtojeuml qenien e jeteumls teuml
ndjekeuml kuptimin e esenceumls seuml
dashuriseuml dhe teuml mendojeuml peumlr
vizionin e seuml ardhmesrdquo
Ion Deaconescu Rumani ldquoI ndodhur neuml pragun e maturitetit teuml tij artistik
Jeton Kelmendi e ka pasuruar poezineuml e Europeumls (aq egoiste dhe
globalizuese) me vargun e tij jashteumlzakonisht teuml gdhendur e teuml latuar (porsi
njeuml diamant i ccedilmuar) me meditimet e tij interogative peumlr destinin e njeriut dhe teuml planetit duke e aureoluar dashurineuml emocionin dhe teuml bukureumln qeuml gjendet
neuml ccedildonjeumlrin prej nesh neuml koheumln kur duhej teuml vijeuml poeti dhe trsquoi nxjerreuml neuml driteuml
neumlpeumlrmjet fjaleumlve teuml lindura madje nga mishi e gjaku i tijrdquo
Libri ldquo Njeuml ardhje tjeteumlrrdquo ka neumlnteumldhjeteuml e peseuml poezi qeuml janeuml shkruar viteve teuml
fundit jo larg por gjateuml udheumltimeve teuml tij duke peumlrshkruar edhe ato ngjarje me
data dhe vende ku janeuml zhvilluar Gjeografia poetike tij eumlshteuml e globit dhe e
universit njereumlzor duke e beumlreuml shumeuml humane Seuml fundi koha kur njereumlzimi u
gjend neuml heshtje varri me epidemiologjineuml e fundit neuml pandemi poetit nuk i
shpeumlton dhimbja e shprehur nda keumlsaj kanosje teuml rrezikshme
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
44
Bedri Tahiri Prishtineuml
Edhe njeuml monografi e thukeumlt peumlr meumlsimin shqip neuml Austri
ldquoGjithmoneuml e kam imagjinuar parajseumln si njeuml lloj bibliotekerdquo (J Borges)
Monografia 2 ldquoMeumlsimi shqip neuml Austrirdquo
Meumlsuesi dhe veprimtari i palodhur i ccedileumlshtjes kombeumltare Hazir Mehmeti
tashmeuml eumlshteuml beumlreuml emeumlr i njohur edhe neuml fusheumln e krijimtariseuml publicistike-
letrare e teuml kultureumls neuml peumlrgjitheumlsi Disa vite meumlsimdheumlneumls shembullor e
veprimtar i dalluar neuml Kosoveuml meumlsues e pedagog i zellsheumlm hartues tekstesh
e abetaresh peumlr nxeumlneumlsit shqiptareuml neuml Vjeneuml e meuml gjer neuml meumlrgateuml publicist
tregimtar peumlrcjelleumls besnik i teuml gjitha ngjarjeve kulturore teuml meumlrgimtareumlve
pasqyrues i shumeuml teuml arriturave arsimore e shkencore neuml Austri e gjetkeuml si
dhe gjurmues e hulumtues i historiseuml soneuml neuml qendrat boteumlrore
Dhe krahas teuml gjitha keumltyre aktiviteteve neuml shpirtin e tij entuziast peumlrhereuml
gjeti vend edhe muza e krijimtariseuml artistike hulumtuese duke e ngacmuar boteumln e tij teuml brendshme qeuml me peneuml teuml skalis monumente peumlrjeteumlsie neuml
fusheumln e publicistikeumls derisa e nxori neuml driteuml librin meuml teuml ri rdquoSTUDIUES
AUSTRIAKEuml E SHQIPTAREuml NEuml AUSTRI- neuml gjuheuml art dhe kultureumlrdquo Neuml
fakt ky libeumlr teuml cilin autori ia peumlrkushton vajzeumls seuml tij tashmeuml teuml ndjereuml
shkenceumltares seuml papeumlrseumlritshme Vloreuml Mehmetit- Teumlrshani vjen si
vazhdimeumlsi e monografiseuml ldquoMeumlsimi shqip neuml Austrirdquo neuml teuml cileumln autori pati
peumlrfshireuml puneumln sistematike njeumlzet e peseuml vjeccedilare (1987-2012)
Pa kaluar as gjysmeuml viti nga ky autor i zellsheumlm e hulumtues i palodhsheumlm
na vjen dhurata tjeteumlr mjaft e ccedilmuar libri ldquoMEumlSIMI SHQIP NEuml AUSTRIrdquo-
Monografi II (2013-2018)
Ai sikur e ka ndjereuml keumlteuml si njeuml obligim ngase bdquobdquoVjena ishte qendeumlr ku laneuml
gjurmeuml shumeuml figura arti e shkence qeuml ishin me origjineuml shqiptare apo teuml tjereuml
qeuml u moreumln me historineuml kultureumln e gjuheumlsineuml shqiptare Deri meuml tani pak i
eumlshteuml kushtuar reumlndeumlsi keumltyre andaj ne dimeuml pak peumlr ta dhe veprat e tyre Neuml
peumlrgjitheumlsi na mungon tradita e shkrimeve Kjo beumlri qeuml teuml dihet pak mbi
aktivitet rreth meumlsimit dhe atyre kulturore neuml rrethet e gjeumlra teuml vendoreumlve
dhe veteuml shqiptareumlve Akoma kemi
pak shkrime rreth meumlsimit teuml gjuheumls
shqipe aktiviteteve kulturore dhe
historiseuml shqiptare neuml Austri Forma
meuml e mireuml qeuml neseumlr teuml dihet diccedilka
nga e sotmja eumlshteuml shkrimi Edhe
keumlteuml libeumlr e kuptoj si teuml tilleuml njeuml
gjurmeuml e sotme peumlr neseumlr peumlr gjeneratat qeuml do vijneumlrdquo- shprehet
veteuml autori
Libri ldquoMEumlSIMI SHQIP NEuml
AUSTRIndash Monografi II (2013-
2018)rdquo peumlrfshineuml njeuml periudheuml
kohore peseumlvjeccedilare mbushur
peumlrplot me ngjarje e aktivitete
kulturore andaj autori i
veumlmendsheumlm e me peumlrvojeuml peumlr ta
beumlreuml sa meuml atraktiv dhe teuml kapsheumlm
peumlr lexuesit kureshtareuml gjitheuml leumlndeumln e begateuml e ka konceptuar neuml
keumlta kapituj
-Shkollimi i shqiptareumlve neuml Austri
pas shpalljes seuml Pavareumlsiseuml seuml
Shqipeumlriseuml
-Marreumldheumlniet mes dy kombeve neuml
arsim
-Teuml dheumlna peumlr numrin e nxeumlneumlsve
oreumlve meumlsimore dhe teuml
meumlsimdheumlneumlsve
-Tekstet dhe materialet meumlsimore -Seminaret e meumlsuesve nga
Diaspora neuml atdhe
-Seminaret neuml Austri dhe neuml vendet
e rajonit
-Kuizet e dituriseuml
-Aktivitete teuml veccedilanta
-Aktivitete kulturore
-Aktivitete sportive
-Meumlsues e meumlsuese
-Ekskursione neuml vendlindje dhe
-Integrime e takime
Pra duke sheumltitur kujdessheumlm
neumlpeumlr kapitujt e librit ldquoMEumlSIMI
SHQIP NEuml AUSTRIndash Monografi II
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
45
(2013-2018)rdquo shohim se autori me njeuml pedanteri teuml pashoqe ka arritur teuml na
i prezantojeuml deri neuml holleumlsi veprimtariteuml kulturore botuese arsimore teuml
shoqatave klubeve e organizimeve teuml ndryshme neuml Austri Keumltu meumlsojmeuml
peumlr raportet e mira dhe shkeumlmbimet e peumlrvojave midis Ministrive Arsimore teuml Austriseuml dhe teuml Kosoveumls peumlr botimet e teksteve meumlsimore neuml teuml dy gjuheumlt
peumlr seminaret e ndryshme organizuar anekeumlnd trojeve shqiptare e neuml Austri e
neuml vende teuml tjera si dhe peumlr kuizet e shumta teuml dituriseuml teuml mbajtura brenda
viteve 2013-1018
Portretizimi i njeumlzet meumlsimdheumlneumlsve (meumlsuese e meumlsues) teuml dalluar shqiptareuml
neuml Austri jepet neuml kapitullin e njeumlmbeumldhjeteuml duke vazhduar meuml pastaj me
kapitujt ku pasqyrohen aktivitete teuml larmishme me pesheuml kombeumltare si
sheumlnimi i datave teuml reumlndeumlsishme historike Diteumls seuml Flamurit dhe Diteumls seuml
Pavareumlsiseuml seuml Kosoveumls aktiviteteve sportive teuml nxeumlneumlsve neuml Austri
peumlrurimeve teuml librave teuml ndrysheumlm ekskursioneve neumlpeumlr Trojet shqiptare takimeve teuml ndryshme e kuvendeve zgjedhore
Edhe kapitulli i fundit Integrime dhe takime del shumeuml interesant dhe
teumlrheqeumls Autori neuml meumlnyreuml telegrafike shkurt e qarteuml paraqet takimet qeuml ka
pasur me personalitete teuml veccedilanta si me Ministren e Arsmit teuml Austriseuml znj
Dr Elisabeth Gehrer ambasadorin Albert Rohan me pinjolleumlt e Habzbureumlve
Sandor e Margarete Habzburg drejtuesen e meumlsimit teuml gjuheumlve teuml huaja neuml
Austri mag Elfie Fleck ambasadorin e Shqipeumlriseuml neuml Vjeneuml Vili
Minarollin historianin Neol Malcolm Zonjeumln Vahide Hoxha piktorin
shqiptar Gazmend Freitag meumlsuesin veteran nga Dibra Petrit Marku
zeumlvendeumlskryetaren e Parlamnetit Evropian znj Ulrike Lunacek Anton Nikeuml
Berisha Prof Ismail Ccedileta Prof dr Johan Gunther prof dr Paul Smit lufteumltarin e liriseuml Muharrem Mehmetaj peumlrjetuesit e Mauthuzenit
amerikaneumlt Jeam Blackman dhe Pal Friedmann
Dhe e gjitheuml kjo puneuml do teuml dilte e zbehteuml fare po mos teuml shfryteumlzoheshin
edhe foto teuml ndryshme teuml cilat autori Hazir Mehmeti i ka peumlr zemeumlr Neumlse
gjithmoneuml eumlshteuml theumlneuml Njeuml foto flet sa njeumlmijeuml fjaleuml ateumlhereuml del se libri
ldquoMEumlSIMI SHQIP NEuml AUSTRIndash Monografi II (2013-2018)rdquo paskeumlsh vlereuml
teuml madhe njoheumlse informative edukative dhe meumlsimore
Neuml peumlrmbyllje autorit i deumlshirojmeuml sheumlndet e suksese teuml meumltejme neuml fusheumln e
krijimtariseuml e librit mireumlpritje nga lexuesit dhe bibliotekat tona
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
46
Prof Dr Zymer U Neziri Prishtineuml
Ndihmeseuml me reumlndeumlsi peumlr etnokultureumln e Hotit teuml Maleumlsiseuml seuml Madhe
Libri Shoqeumlria kulturore-artistike ldquoRapshardquo Drume Hot Maleumlsi e Madhe dyzet vjet teuml veprimtariseuml kryeredaktor dhe
peumlrgatitja peumlr shtyp prof dr Zymer Ujkan Neziri Tuz 2018 438 f
Libri Shoqeumlria kulturore - artistike ldquoRapshardquo Drume
Hot Maleumlsi e Madhe dyzet vjet teuml veprimtariseuml hapet
me Paratheumlnien e hartuar me shumeuml kujdes dhe me teuml
dheumlna teuml shumta nga Preumlleuml N Junccedilaj me titull ldquoDyzet
vjet teuml veprimtariseuml seuml shoqeumlriseuml kulturore-artistike
ldquoRapshardquo e Drumes seuml Hotit teuml Maleumlsiseuml seuml Madherdquo Neuml
vijim eumlshteuml Hyrja ldquoDeumlshmi peumlr dyzet vjet teuml
veprimtariseuml seuml shoqeumlriseuml kulturore-artistike ldquoRapshardquo e Drumes seuml Hotit teuml Maleumlsiseuml seuml Madhe‟‟
Foto nga aktivtetet e shoqateumls ldquoRapshardquo
Pjesa e pareuml e librit peumlrbeumlhet nga punimet studimore teuml
shkruara posaccedileumlrisht peumlr keumlteuml peumlrvjetor nga autoreuml teuml
njohur neuml disa fusha teuml albanologjiseuml gjuheumlsi folklori-
stikeuml etnologji etnomuzikologji dhe etnokoreografi
Pjesa e dyteuml e librit Aktivitete ka teuml dheumlnat kryesore teuml
puneumls gjateuml dyzet vjeteumlve teuml keumlsaj shoqeumlrie kulturore ndash
artistike pjeseumlmarrje neuml festivale teuml folklorit organizimi
i festivaleve teuml foklorit pjeseumlmarrje neuml manifestime
kulturore dhe organizime teuml manifestimeve kulturore Neuml pjeseumln e treteuml janeuml teuml renditura keumlngeumlt e keumlnduara
gjateuml dyzet vjeteumlve neuml SHKA ldquoRapsha‟‟ teuml lekturuara
me kujdes nga mr sc Marjan Lulgjuraj qeuml po ashtu
kaneuml reumlndeumlsi shumeuml teuml madhe peumlr trasheumlgimineuml toneuml
kulturore neuml fusheumln e lirikeumls dhe teuml epikeumls gojore teuml
Maleumlsiseuml seuml Madhe Neuml pjeseumln e kateumlrt janeuml renditur
vendimet reagimet mireumlnjohjet ccedilmimet dhe shkrimet e
gazetave Pasojneuml Pastheumlnia Regjistri i emrave teuml njereuml-
zve dhe Regjistri i emrave teuml vendeve
Pjesa e punimeve studimore fillon me fusheumln e gjuheumlsiseuml ku prin akad i asoc prof dr Gjovalin
Shkurtaj me punimin studimor shumeuml me interes ldquoE
folmja e Hotit dhe vlerat e saj dialektologjike e
etnolinguistikerdquo ku konstaton se teuml dheumlnat nxjerrin neuml
pah afrineuml shumeuml teuml madhe qeuml kaneuml teuml folmet e Maleumlsiseuml
seuml Madhe njeumlra me tjetreumln sa mund teuml flitet si peumlr njeuml teuml
folme teuml vetme me disa dallime e luhatje Teuml folmet e
Maleumlsiseuml seuml Madhe sipas tij dallohen prerazi nga teuml
folmet e tjera teuml grupit veripereumlndimor dhe teuml mbareuml gegeumlrishtes edhe peumlr arsye teuml ruajtjes seuml togjeve uo dhe
ua peumlr fjaleumlformim e leksik dhe peumlr raste teuml rralla teuml
rotacizmit kurse neuml teuml folmen e Hotit dallohen edhe
formimet e emrave farefisnoreuml teuml shkalleumls seuml treteuml
zanafillore togfjaleumlsha teuml qeumlndruesheumlm e frazeolo-
gjizma Nga fusha e folkloristikeumls prof dr Zymer
Ujkan Neziri paraqitet me punimin studimor ldquoEposi i
Kreshnikeumlve neuml fillim teuml shekullit XXI Maleumlsia e
Madhe me qendeumlr neuml Tuzrdquo ku neuml kuadeumlr teuml projektit
ballkanik E5 peumlr UNESCO (15 veumlllime) trajton
veumlllimin me keumlngeuml nga kjo aneuml teuml hulumtuara teuml sheumlnuara dhe teuml incizuara neuml vitet 2012-2014 Lahuta
(lavda) keumltu ende peumlrdoret si neuml koheumln e mbledheumlsit teuml
pareuml Nikolleuml Ivanaj (1905) ku kreshnikeumlt vazhdojneuml seuml
jetuari edhe neuml shek XXI Legjendariteti fantastikja
mitikja rreumlfimi i gjateuml epik Ora e Zana ende e mbajneuml
themelin e keumltyre keumlngeumlve Shquhen edhe formulat
figuracioni poetik pamjet poetike portretet e heronjve
dialogu dyluftimet tiparet etike e morale kodeksi i
nderit leksiku vendor etj
Nga fusha e folkloristikeumls edhe dr sc Ismail Doda
paraqitet me punimin studimor ldquoKeumlngeumlt kreshnike dhe baladat e rinjohjes neuml Hot Maleumlsi Madherdquo Gjateuml hu-
lumtimeve meuml 1988 neuml Drume teuml Epeumlrme ka mbledhur
dhe ka incizuar edhe dy keumlngeuml peumlr Mujon e Halilin dhe
dy balada qeuml trajtohen neuml keumlteuml punim realizimi i deumlshi-
rave dhe i planeve teuml personazheve beumlmat e tyre
mbajtja e beseumls fuqia shpreheumlse gjuheumlsore folklorike
dhe estetike e vargjeve interpretimi roli i kalit e
martesat me rreumlmbim Aga Imeri e rinjohja me gruan e
pareuml pas kthimit nga Spanja neuml Ulqin etj Autori veuml neuml
pah edhe risiteuml elementet e veccedilanta dhe teuml peumlrgjithshme
teuml keumlngeumlve neuml kuadrin gjitheumlkombeumltar dhe meuml gjereuml
Studiuesja prof dr Afeumlrdita Onuzi nga fusha e
etnologjiseuml paraqitet me punimin studimor ldquoXhubleta
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
47
shqiptare neumlpeumlr shekujrdquo Qeuml neuml fillim konstaton se
ndoshta asnjeuml veshje shqiptare nuk eumlshteuml konsideruar aq
simbolike sa ajo me xhubleteuml e peumlrdorur nga grateuml e
zoneumls alpine teuml Shqipeumlriseuml Veriore Veccediloriteuml e keumlsaj veshjeje kaneuml teumlrhequr veumlmendjen e shumeuml studiuesve
E veccedilanta qeumlndron kryesisht neuml prerjen e saj Mbi teuml
gjitha veshja me xhubleteuml ka njeuml sistem dekorativ
shumeuml teuml rralleuml ashtu si edhe repertori i motiveve por
simbolika e tyre fatkeqeumlsisht ende nuk eumlshteuml
transkriptuar pohon ajo dhe peumlrfundon se veshjet neuml
terakota janeuml me pamje fundi neuml formeuml keumlmbane (si e
xhubleteumls seuml maleumlsive shqiptare) teuml njohura qeuml neuml mijeuml-
vjeccedilarin e dyteuml para Krishtit
Dr sc Rovena Vata paraqitet me punimin studimor ldquoFrymimi shqip i kulteve i dokeve i zakoneve dhe i
simboleve kombeumltare neuml Hotrdquo Krahina e Hotit teuml
Maleumlsiseuml seuml Madhe eumlshteuml dalluar peumlr traditeuml kombeumltare
dhe kjo traditeuml vazhdon edhe sot e keumlsaj dite neuml ruajtjen
dhe neuml kultivimin e saj neuml ceremoniteuml e lindjes teuml
dasmeumls apo teuml vdekjes thoteuml ajo Kultet doket e zakonet
edhe neuml keumlteuml krahineuml ruhen si shtreseumlzime kulturore
peumlrgjateuml shekujve peumlrfundon ajo duke shtuar se tradita
eumlshteuml tregues i karakteristikave sociale dhe individuale
teuml njeriut teuml shijeve teuml tij estetike teuml karakterit teuml
mosheumls teuml gjiniseuml dhe teuml etniseuml edhe neuml Hot dhe neuml Ma-
leumlsineuml e Madhe
Nga etnomuzikologjia kemi punimin e ma sc Esat
Ruka ldquoVeumlshtrim etnomuzikor i repertorit neuml festivalet
folklorike teuml SHKA-seuml ldquoRapshardquo - Hot Maleumlsi e
Madhe Disa mendime rreth organizimit teuml festivaleve
folklorike kombeumltarerdquo ku flet peumlr organizimin e
festivaleve folklorike dhe konstaton se neuml rreth 80 teuml
programeve teuml tyre teuml performuara neuml skeneuml tingeumlllojneuml
jonet muzikore Por nga peumlrvoja joneuml organizative dhe
skenike thoteuml ai analizat dhe vlereumlsimet
etnomuzikologjike dhe etnoorganologjike janeuml teuml pakta Neuml keumlto veprimtari teuml dimensioneve teuml meumldha eumlshteuml e
nevojshme prania e specialisteumlve e eksperteumlve
folkloristeuml etnologeuml etnomuzikologeuml e koreologeuml dhe
kontributi i tyre analitik peumlrfundon autori
Nga etnokoreografia ma sc Dilaver Kryeziu paraqet
punimin ldquoSHKA ldquoRapshardquo e Hotit teuml Maleumlsiseuml seuml
Madhe organizuese e festivalit teuml madh folklorik neuml
Vitojeuml keumlngeumlt dhe vallet - epika dhe lirikardquo Krahina e
Maleumlsiseuml seuml Madhe ndryshon nga teuml gjitha krahinat
shqiptare sepse mbizoteumlron epika thoteuml ai Ndeumlr
pasuriteuml meuml teuml meumldha teuml keumlsaj zone konsiderohen teuml jeneuml keumlngeumlt dhe vallet maleumlsorccedile me epikeumln dhe me lirikeumln e
tyre sidomos vallet njeumlshe dhe dyshe Interpretimi
larushia kostumografike unike (xhubleta) indentifikojneuml
folklorin e Maleumlsiseuml seuml Madhe SHKA ldquoRapshardquo eumlshteuml
organizuese e festivalit teuml madh folklorik neuml Vitojeuml ku
keumlto vlera teuml meumldha etnolkuture pasqyrohet qeuml dyzet
vjet Haziz Hodaj kryetar i SHKA ldquoMaleumlsorirdquo shkruan
artikullin ldquoBinjakeumlzimi Veumlllazeumlrimi U bashkuam peumlr
t‟mos u ndareuml kurreumlrdquo duke theksuar qeuml neuml fillim se nga
viti 2002 SHKA-seuml ldquoMaleumlsorirdquo Gjonaj Has ka njeuml
moteumlr neuml Maleumlsineuml e Madhe ndash SHKA- neuml ldquoRapshardquo e Drumes seuml Hotit Sot gati dy dekada pas asaj kohe
thoteuml ai eumlshteuml i freskeumlt momenti i paraqitjes neuml skeneumln e
festivalit ldquoHasi jehon 2001rdquo teuml SHKA - seuml ldquoRapshardquo nga
Drumja e Hotit Ishte veumlllazeumlror jeteumlsimi i keumlsaj aspirate
peumlr binjakeumlzimin Propozimi u beuml neuml Gjonaj ndeumlrsa u konkretizua neuml Vitojeuml neuml gusht teuml vitit 2002 ateumlhereuml kur
ldquoRapshardquo organizoi festivalin e pareuml me SHKA-teuml shqi-
ptare aktive teuml Malit teuml Zi
Neuml vijim Agron Dizdari shkruan artikullin ldquoPeumlr miqteuml e
mi neuml SHKA ldquoRapshardquo Peumlr brezat neuml vazhdimeumlsirdquo dhe
fillon me mendimin se vallet e bukura epike dhe lirike
neuml ldquoRapsheumlrdquo janeuml punuar me mjeshteumlri qeuml teuml spikaseuml e
bukura e fuqishmja delikatesa harmonia burreumlria
dashuria pra shpirti i maleumlsorit ldquoRapshardquo i ka
kushtuar veumlmendje edhe instrumentisteumlve qeuml shoqeumlrojneuml keumlngeumlt e trimave dhe teuml burreumlreshave me tematikeuml nga e
kaluara e lavdishme dhe shqeteumlsimet e sotme Ideali dhe
ndjenja kombeumltare janeuml lajtmotivi kryesor i aktiviteteve
teuml tyre Kostumet popullore janeuml ruajtur me fanatizeumlm
Sa do teuml deumlshiroja qeuml puneumln e palodhur teuml keumlsaj shoqate
teuml nderohej me titullin ldquoNderi i Kombitrdquo peumlrfundon
autori
Ma sc Anton Lajccedilaj vjen me artikullin ldquoRoli i
meumlrgimtareumlve me banim neuml SHBA neuml peumlrkrahje teuml
SHKA-seuml ldquoRapshardquo Shumeuml shqiptareuml nga Maleumlsia e
Madhe me qendeumlr neuml Tuz moreumln rrugeumln e gurbetit shkruan ai Neuml mesin e tyre ishin edhe bashkeuml-
themeluesit e shoqateumls ldquoRapshardquo qeuml asnjeumlhereuml nuk e
harruan Ajo peumlr shumeuml rapshjaneuml ka qeneuml njeuml ideal
Meumlrgata neuml SHBA ishte mbeumlshteteumlsja e saj kryesore
financiare peumlr 40 vjet Meumlrgata rregulloi ldquoSkeneumls
verorerdquo neuml Vitojeuml meuml 2003 Meuml 2008 vazhdon ai
formuam ldquoFondin Humanitar Rapshardquo neuml Detroit kurse
meuml 2010 u formua edhe SHKA ldquoRapshardquo neuml meumlrgim neuml
kuadeumlr teuml Fondit me ish ndash aneumltareuml teuml ldquoRapsheumlsrdquo dhe me
pasardheumls rapshjaneuml teuml lindur dhe rritur neuml Amerikeuml
Pjesa vijuese e librit e peumlrgatitur me shumeuml zell e
vullnet teuml madh nga Preumlleuml Junccedilaj qeuml ka teuml dheumlna peumlr
dyzet vjet aktivitete teuml ldquoRapsheumlsrdquo eumlshteuml shumeuml e reumlndeuml-
sishme por edhe beumln teuml jeteuml model peumlr historikun e
shoqeumlrive teuml tjera kulturore - artistike Libri mbyllet me
ldquoPastheumlnierdquo dhe me regjistrin e emrave teuml njereumlzve e teuml
vendeve puneuml me shumeuml vlereuml nga Avdi Gashi dhe
Valon Fetahu Tekstet e librit janeuml shqyrtuar me shumeuml
peumlrkushtim nga Keumlshilli Botues po edhe nga recensuesit
e redaktoreumlt akad prof Zeqirja Ballata dr sc Ardian
Ahmedaja prof asoc dr Bashkim Lajccedili prof dr
Afeumlrdita Onuzi prof dr Zeqirja Neziri prof as dr Albin Sadiku mr sc Esat Ruka Kjo vepeumlr eumlshteuml
peumlrgatitur peumlr shtyp sipas standardeve teknike-shkenco-
re punimet studimore kaneuml shkurtore (abstrakte) fjaleuml
ccedileleumlsa peumlrfundim rezyme neuml gjuheumln angleze dhe
bibliografi Madje edhe artikujt kaneuml rezyme neuml gjuheumln
angleze peumlr hir teuml lexuesve teuml shumteuml neuml Evropeuml e neuml
SHBA Edhe fotografiteuml sjellin deumlshmi me shumeuml pesheuml
dhe e ploteumlsojneuml e e zbukurojneuml librin Shoqata
kulturore-artistike ldquoRapshardquo Drume Hot Maleumlsi e
Madhe 40 vjet teuml veprimtariseuml qeuml beumln teuml konsiderohet
ndihmeseuml me shumeuml reumlndeumlsi peumlr etnokultureumln shqiptare teuml Maleumlsiseuml seuml Madhe
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
48
Mimoza Hasani-Pllana Prishtineuml Kosoveuml
Poezia e re shqipe e migracionit
(fundshekulli XXndashfillimshekulli XXI)
Poezia e migracionit e publikuar neuml dekadat qeuml mbylleumln
dhe hapeumln shekujt XXdhe XXI eumlshteuml vazhdimeumlsi e
traditeumls seuml shkrimit teuml leteumlrsiseuml shqipe neuml diasporeuml
Poeteumlt e rinjeuml kosovareuml pateumln thuajse teuml njeumljtin fat me
shkrimtareumlt pararendeumls qeuml me veprat e shkruara neuml
diasporeuml laneuml gjurmeuml neuml leteumlrsineuml shqipe Neuml historineuml e
leteumlrsiseuml shqipe disa nga veprat emblematike janeuml produkt i puneumls seuml shkrimtareumlve teuml emigruar neuml koheuml teuml
ndryshme qeuml do teuml thoteuml se disapora shqiptare ndeumlr vite
dha kontribut teuml ccedilmuarpeumlr zhvillimin e leteumlrsiseuml
Neumlse keumlrkojmeuml gjurmeumlt e leteumlrsiseuml shqipe neuml kontinentin
europian neuml gjysmeumln e dyteuml teuml shek XIX dhe thuasje
deri neuml fund teuml shek XX qendrat meuml produktive dalin teuml
jeneuml Rumania Italia Bullgaria dhe Greqia Ndeumlrsa neuml
pjeseumln e fundit teuml shekullit XX neuml veccedilanti neuml dekadeumln e
fundit ndryshon edhe destinacioni i migracionit
shqiptar neuml veccedilanti atij kosovar Vitet 1990-2000 sheumlnojneuml numrin meuml teuml madh teuml emigranteumlve ndeumlr ta
edhe shkrimtareuml dhe intelektual kosovareuml qeuml detyrimisht
u zhvendoseumln nga atdheu drejt qendrave meuml teuml meumldha
europiane e boteumlrore Rritja e emigracioinit gjateuml keumlsaj
kohe ishte pasojeuml e ndryshimeve politike neuml ish-
Jugosllavi ku jeta zhvillohej larg ritmeve normale edhe
peumlr shumiceumlne vendeve ballkanike sidomos vendeve qeuml
peumlrbeumlnin ish-Jugosllavineuml Qendrat meuml produktive
letrare teuml fundshekullit XX dhe fillimshekullit XXI janeuml
Austria Gjermania Suedia dhe Zvicra Si neuml Kosoveuml
ashtu edhe neuml qendrat shqiptare neuml diasporeuml fundi i
shekullit XX sheumlnon prurjet meuml teuml meumldha neuml zhanrin e poeziseuml Andaj edhe korpusi i vepreumls poetike eumlshteuml i
gjereuml i pasuruar me veprat e autoreumlve teuml rinjeuml dhe me
veprat e autoreumlve teuml deumlshmuar
Neuml vazhdim nga keumlto kateumlr qendrat do teuml shohim veteumlm
kriimtarineuml e dy poeteumlve kosovareuml Beqeuml Cufaj
(Gjermani) dhe Anton Marku (Austri)
Beqeuml Cufaj neuml dekadeumln e fundit teuml shekullit XX botoi
dy peumlrmbledhje poetike Balada Budallqe (1994) dhe
205 (1996) Te peumlrmbledhja Balada Budallaqe kemi njeuml poetizim teuml dhimbjes individuale teuml peumlrqendruar
neumlsituata teuml vetmiseuml seuml madhe qeuml shprehin mallinpeumlr
humbjen dhe mungeseumln e njereumlzve teuml dashur si neuml elegji
dashurie peumlr veteumln e dyteuml Pastaj neuml keumlrkim teuml shenjave
teuml mbetura nga takimet e shkuara poeti beumln peumlrpjekje teuml
risjell kujtime dashurie neuml koheuml reale duke beumlreuml qeuml tema
e dashuriseuml teuml dominoj neuml shprehjet e tij poetike
Jeta qeuml na ndau pa na pyetur fare
Peumlr planet feumlmijeumlt lumturineuml
E shitur sheumltitoreve teuml jeteumls
Tashti qan peumlr mua dhe peumlr veten
Jemi neuml robeumlri sa hereuml ta kam theumlneuml S beumln teuml qajmeuml peumlr dashuriteuml e humbura
Atdheun e tradhtojmeuml
De Radeumln pyete e dashur teuml tregon
Pa atdhe s ka dashuri
Lumi i jeteumls shqip po eceumln (Cufaj 1994 33)
Peumlrmbledhja Balada
Budallqe plot me
figura metaforike
poetizon copeumlza jete
qeuml laneuml gjurmeuml personale dhe
nacionale Shenjat e
jeteumls te ky libeumlr dalin
edhe neuml formeuml titujsh
te kateumlr kapitujt qeuml
ndeumlrtojneuml struktureumln e
librit Keumlngeuml
tatuazhesh Elegji peumlr
veteumln e dyteuml
Meikjedhe Grafite
Teuml kateumlr titujt veumlneuml neuml
pah rikrijimin e situatave teuml lidhura
peumlr kujtimet e poetit e
teuml shkruara neuml poezi
Njeumlsoj peumlrmbledhja e dyteuml poetike 205 peumlrshkohet nga
gjuha e pasur e figurave si mundeumlsi peumlr teuml krijuar situata
teuml reja nga njeuml koheuml e shkuar qeuml do teuml thoteuml se figura neuml
keumlto poezi luan rolin e saj si fuqi peumlr teuml shprehur me
shkrim ngarkeseumln emocionale teuml poetit por edhe peumlr
teumlshkruarneuml leteumlr njeuml pjeseuml teuml realitetit duke krijuar njeuml
poezi ngjasheumlmsikur teumlshohim njeuml fotografi Peumlr ta provuar keumlteuml mendim neuml vazhdim sjellim njeuml gjendje
emocionale teumlshprehur me heshtje neumlpeumlrmjet figureumls seuml
reticcedilenceumls
O Zot Si sacutee kam njeuml eumlndeumlrr
tacutei shoh syteuml e shuar Po shuhem(Cufaj 1996 5)
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
49
Neuml teumlreumlsi figura si shprehje e zgjedhur peumlr krijimin e
poeziseuml te Cufaj ruan statusin e njeuml prej parimeve
themelore peumlr shkrimin e saj
Poeti kosovar Anton
Marku meuml 2010 neuml
gjuheumln shqipe dhe
gjermane botoi
peumlrmbledhjen poetike
Vizioni blu teuml
strukturuar neuml peseuml
kapituj Ngjyra e paqes
Njolla dielli Metafora e
liriseuml Tingulli i shiut
Shtegtim shpirteumlrash Pra libri Vizioni blu
peumlrveccedil peumlr lexuesin
shqiptar eumlshteuml i
peumlrkthyer edhe neuml
gjuheumln gjermane peumlr
lexuesin austriak
Marku emigrant neuml shtetin austriak teuml shkruarit e
poeziseuml e peumlrcepton si meumlnyreuml jete neumlpeumlrmjet seuml cileumls
autoreumlt shqiptareuml kaneuml sjelleuml njeuml frymeuml teuml re neuml leteumlrsineuml
e diasporeumls konkretisht neuml leteumlrsineuml austriake si peumlr nga
temat qeuml trajtojneuml stili i shkrimit apo qasja ndaj fjaleumls seuml shkruar si shenjeumlzim estetik Madje kjo qasje eumlshteuml
edhe njeuml ndeumlr arsyet kryesore qeuml leteumlrsia shqipe jo dhe
aq e njohur peumlr lexuesin austriak teuml vlereumlsohet ccedildo diteuml
e meuml shumeuml si vlereuml e shtuar Sipas Markut leteumlrsineuml
shqipe me leteumlrsiteuml e vendeve tjera europiane e peumlrafron
harmonia mes mendimeve larmia e narracionit
meditimi reflektiv apo mesazhi artistik por edhe pasuria
e figurave stilistike si metafora simboli krahasimi etj
Ky mendim mund teuml lexohet si proveuml teorike se poezia
e shkruar me gjuheuml figurative sikur edhe ajo qeuml shkruhet
me gjuheuml teuml zakonshme gjeneron kuptime teuml figurshme qeuml teuml zakonshmes i japin kuptim teuml jashteumlzakonsheumlm neumln
driteumln e reflektuar nga shpirti bota e poetit (Rrahmani
2003 119) Prandaj peumlr ta kuptuar poezineuml e Markut
eumlshteuml i pamjaftuesheumlm leximi i pareuml apo rileximi ajo
keumlrkon njeuml lexim alegorik peumlr ta kuptuar mesazhin e saj
Shenja teuml tilla alegorike jep poezia Neuml ikje e
karakterizuar edhe peumlr tonin melankolik
Nuk pateumlm koheuml
Koheumln ta presim
As ateumlhereuml kur liria ishte
E teuml gjitheumlve dhe e askujt
Mbi qiellin toneuml Ngadaleuml po digjet
Eumlndeumlrr dikur e pareuml
Para se teuml pereumlndojeuml
Do beumlhet meuml mireuml
Peumlr teuml keqen toneuml (Marku 2010 45)
Poeteumlt Cufaj dhe Marku neuml keumlto dy dekada arriteumln
komunikimin me publikunlexuesin shqiptareuml dhe teuml
huaj neuml veccedilanti ateuml gjermanfoleumls neumlpeumlrmjet shprehjes
poetike si njeuml fuqi peumlr teuml shkruar ndjesiteuml personale por
edhe situatat dramatike neumlpeumlr teuml cilat kaloi populli i Kosoveumls Pra poeteumlt krijuan njeuml lloj komunikimi teuml
veccedilanteuml neumlpeumlrmjet gjuheumls si elementi qendror i
ligjerimit teuml rregullteuml e qeuml te ligjeumlrimet poetike shtrihet
peumlrtej funksionit teuml shprehjes seuml thjeshteuml peumlr teuml marreuml
funksione teuml reja stilistike semiotike tematike (Hamit 2005) Sipas Hamitit kjo e fundit funksionon neuml disa
nivele me fillim neuml nivel lokal peumlr t`u shtrireuml neuml ateuml
universal keumlshtu qeuml gjuha merr fuqi peumlrcaktuese peumlr
stilin e poetit
Si peumlrfundim poezia e re e migracionit e dy dekadave teuml
theksuara meuml larteuml nxjerr neuml pah tendenceumln e poeteumlve
peumlr ruajtjen e vazhdueshme teuml lidhjes kulturore e letrare
me atdheun Poeteumlt qeuml peumlrmendeumlm dhe poeteuml tjereuml neuml
diasporeuml vepreumln e shkruar neuml qendrat europiane ku
jetonin e publikuan edhe neuml Kosoveuml si shenjeuml peumlr tu identifikuar me vendin e origjineumls brenda konceptit teuml
tjetrit teuml teuml huajit Keumlteuml keumlmbeumlnguleumlsi duhet ccedilmuar duke
paseuml parashysh se neuml Ballkan prej ku edhe vijneuml poeteumlt
shqiptareuml koncepti i tjetrit eumlshteumli debatuesheumlm neuml
vazhdimeumlsi Studiuesja bullgare Maria Todorova neuml
studimet e saj (derisa hulumtonte ontologjineuml e
Ballkanit) vlereumlson se sfidat politike kulturore dhe
historike qeuml kaneuml kaluar popujt gjateuml bashkeumljeteseumls
qindravjeccedilare neuml Ballkan vijneuml si pasojeuml e njohjes apo
edhe mosnjohjes seuml konceptit teuml tjetrit (Todorova
1999163-171)
Kur kemi parasysh faktin se leteumlrsia shqipe eumlshteuml njeuml
leteumlrsi e vogeumll dhe pak e njohur peumlrtej kufijve ballkanik
kuptojmeuml se poezia e migracionit kontribuoi
veccedilaneumlrisht neuml njohjen dhe promovimin e gjuheumls shqipe
vlerave letrare identitare e kulturore teuml Kosoveumls neuml
qendrat ku u zhvillua Po ashtu kontribuoi neuml krijimin e
urave kulturore me popujt e tjereuml emigrant dhe vendeumls
si dhe hapi rrugeuml peumlr njohjen e poeziseuml shqipe teuml
Kosoveumls neuml rrafshin ndeumlrkombeumltar duke prezantuar njeuml
segment teuml jeteumls shoqeumlrore para lexueseve teuml huaj
Refernca
Anton Marku Vizioni blu-Die blaue vision Klubi Letrar
bdquobdquoGjon Nikolleuml Kazazirdquo Gjakoveuml 2010
Beqeuml Cufaj Balada Budallaqe Rilindja Prishtineuml
1994
Beqeuml Cufaj 205 Dukagjini Pejeuml 1996
Maria Todorova Is the Other a useful cross-cultural
concept Some thoughts on its implication to the Balkan
regionrdquo Berghahn Books Internationale
Schulbuchforschung Vol 21 No 2 (1999)
Mimoza Hasani Pllana Shtegtimi i shqipes neuml Europeuml
OLYMP Prishtineuml 2019 Sabri Hamit Tematologjia ASHAK Prishtineuml 2005
Zejnullah Rrahmani Leximi dhe shkrimi Faik Konica
Prishtineuml 2003
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
50
Mr Sc e gjuhёsisё Prof Migena Arllati Gjakovё
Eksplorim poetik peumlr Mirditeumln
Refleksione rreth librit ldquoMirditeuml e mirditoreumlrdquo teuml autorit Hasan Hasani ndash Peumlrkola
Teuml vizitosh Mirditeumln keumlteuml
perleuml malore me bukuri teuml
rralla eumlshteuml jo thjesht njeuml rast
qeuml duhet shfryteumlzuar por njeuml
nder qeuml secili shqiptar do ta
konsiderojeuml teuml tilleuml sapo teuml
hedheuml hapat e pareuml neuml keumlteuml
vend Neuml ccedildo koheumlsi Mirdita
eumlshteuml konsideruar njeuml treveuml e
virgjeumlr peumlr nga bukuriteuml e rralla natyrore si dhe krahina
meuml e pashkelur nga keumlmba e
pushtuesit meuml e pabindura
ndaj ligjeve teuml huaja teuml
ardhura dhunsheumlm neuml shekuj
Sa hereuml qeuml bie fjala peumlr Mirditeumln meuml vjen ndeumlr mend
miss Edit Durham e cila pasi kishte beumlreuml njeuml xhiro fort teuml
gjateuml neumlpeumlr maleumlsiteuml e Shqipeumlriseuml seuml Veriut kish
vendosur teuml kthehet neuml Mirditeuml ku sikurse shkruan hasi
neuml njereumlz besnikeuml teuml afteuml peumlr teuml adhuruar diccedilka heroike qeuml ishin teuml gatsheumlm teuml ndiqnin parimet e tyre deri neuml
vdekje Udheumltarja angleze i peumlrshkruan me veumlrteteumlsi
keumlto mbresa neuml librin ldquoHigh Albaniardquo ku ndalet gjereuml e
gjateuml neuml kontekstin historik teuml krahineumls seuml shtrireuml peumlrmes
shtigjeve teuml thepisura teuml mbushura me mikpritje
Ereumlrat tronditeumlse teuml koheumlve kaneuml beumlreuml qeuml njereumlzit teuml
detyrohen teuml leumlvizin teuml shpeumlrngulen e teuml peumlrplasen neuml
aneuml teuml ndryshme teuml trojeve dhe kjo neuml teuml shumteumln e
rasteve ka sjelleuml si pasojeuml ndryshimin e emeumlrtimit teuml
familjes Nuk eumlshteuml aspak e lehteuml teuml niseumlsh nga fillimi
diku gjetkeuml njeuml rrjedheuml jete teuml ndeumlrprereuml detyruesheumlm neuml vendin e origjineumls por shumeuml meuml veumlshtireuml se kjo eumlshteuml teuml
ndryshosh qofteuml edhe veteumlm neuml veumlshtrim teuml jashteumlm neuml
pjeseuml teuml reumlndeumlsishme teuml qenies a peumlrkateumlsiseuml apo teuml
braktiseumlsh njeuml pjeseuml teuml konsiderueshme teuml identitetit teuml
trasheumlguar Shqiptareuml teuml zonave teuml ndryshme neumln
presionin dhunues teuml rrethanave e kaneuml beumlreuml keumlteuml duke
rifilluar njeuml jeteuml teuml re diku neuml njeuml tjeteumlr zoneuml por teuml jesh
mirditor do teuml thoteuml neuml jeteuml teuml jeteumlve teuml mbetesh i tilleuml
pavareumlsisht se ku do teuml t‟gjuajneuml dallgeumlt e jeteumls
Neuml Dushkajeuml teuml Gjakoveumls neuml fshatin Shqiponjeuml (ish Jabllaniceuml) ndodhet njeuml lagje teuml cileumln vendasit e quajneuml
Lagja e Peumlrkolajve Njereumlzit deumlshmojneuml se keumltu janeuml
vendosur Peumlrkolajt e ardhur nga Domgjoni i Mirditeumls
histori qeuml i peumlrket shekullit teuml 18-teuml Thuhet se i pari
Pren Kola me teuml veteumlt kish ndeumlrruar tri fshatra derisa u
vendos neuml Jabllaniceuml e konvertimi i feseuml do teuml ndodhte
rreth shtateuml dekada meuml voneuml Hasan Hasani - Peumlrkola
nuk eumlshteuml as meuml shumeuml e as meuml pak se pasardheumls prej
njeumlrit nga keumlta mirditoreuml Kur e pyet peumlr Mirditeumln atij i
ndizet bebja e syrit ndeumlrsa fjala nuk i bindet teuml
artikulohet e teuml daleuml neuml ajeumlr menjeumlhereuml pasi e pengon
emocioni Dhe thoneuml se emocioni nuk ka zeuml Autori
pra ka origjineuml teuml pasteumlr nga Mirdita ndaj kur i duhet teuml flaseuml peumlr vendin dhe njereumlzit e tij teuml origjineumls ndjen sikur
damareumlt neumln leumlkureuml i fryhen dhe gjaku turret furisheumlm
dejve ashtu si lumi Mat rrjedheumls seuml tij Ai eumlshteuml
domgjonas Sot e treqind vjet meuml pareuml kur teuml pareumlt e tij
u larguan prej andej siccedil duket kaneuml leumlneuml peng neuml tokeumln
mirditore diccedilka teuml madhe e cila i beumln edhe sot e keumlsaj
dite pinjolleuml si HASAN HASANI qeuml teuml keumlrkojneuml
ldquovuleumlnrdquo e veumlrteteumlsiseuml seuml origjineumls vuleuml qeuml tek ai thirret
PEumlRKOLA Edhe pse gjeneratat e meumlvonshme teuml
familjes seuml tij janeuml vendosur neuml Dushkajeuml teuml Gjakoveumls
Hasani e ka pasur Mirditeumln me vete qeuml kur ka qeneuml neuml koheumln e keumlngeumlve teuml djepit neuml rreumlfenjat neuml odeumln e
burrave neuml tregimet e ardhura brez pas brezi peumlr burrat
dhe trimat dhe keumlshtu me dhjeteumlra e qindra histori
mirditore kaneuml fjetur brenda tij duke ndeumlrtuar njeuml boteuml
meuml vete boteuml teuml cileumln do teuml vinte momenti teuml na e
shfaqte hapur neuml njeuml veumlllim teuml teumlreuml poetik
ldquoMirditeuml e mirditoreumlrdquo njeuml veumlllim prej 222 faqesh me
poezi kushtuar atij areali gjeografik human dhe
shpirteumlror teuml cilin autori e peumlrcakton qeuml neuml titull neuml fakt
eumlshteuml shumeuml meuml shumeuml se thjesht njeuml veumlllim poetik
Autori gdhend neuml teuml si teuml ishte njeuml peumlrmendore Mirditeumln e tij teuml cileumln e ka pasur brenda vetes gjitheuml
jeteumln mirditoreumlt e tij me teuml cileumlt ndan teuml njeumljteumln ADN
teuml njeumljteumln teuml djeshme me synimin peumlr teuml ndeumlrtuar
dimensionin e seuml sotmes Teuml sotmen pasi pikeumlrisht sot
me keumlteuml veumlllim autori na deumlshmon pashkeumlputshmeumlrineuml e
identitetit teuml tij E neseumlrmja tashmeuml veccedilse eumlshteuml e sigurteuml
sepse hallkat e zinxhirit janeuml lidhur dhe ato funksionojneuml
neuml favor teuml vazhdimeumlsiseuml seuml materies Peumlrpjekjet
autoriale teuml tij meuml kujtojneuml ldquopeumlrpeumllitjetrdquo e Pjeteumlr Budit
peumlr teuml deumlshmuar traditeumln bazuar neuml parimin atdhetar e
kulturor autentik ldquohellipTeuml mos gjindem i harruom keumlteuml jeteuml tue shkuomrdquo Dy vjet meuml pareuml Hasan Hasani botoi
monografineuml ldquoPeumlrkolajtrdquo libeumlr teuml cilin e konsideronte
obligim ndaj gjenezeumls ndaj pararendeumlsve e deri te keumlta
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
51
teuml sotmitOrigjina eumlshteuml peumlr njeriun si rreumlnja peumlr pemeumln
Sado qeuml pema teuml rritet e teuml leumlshojeuml degeuml sado teuml mbushet
sytha e lule gjithccedilka neuml teuml eumlshteuml rezultat i ushqimit qeuml
vjen nga rreumlnjeumltKeumlshtu edhe njeriu Sado teuml rritet e teuml madhohet neuml jeteuml kudo teuml shkojeuml e ccedilkado teuml beumljeuml
gjithmoneuml veprimi i tij do t‟i referohet rreumlnjeumlve nga ka
daleuml Peumlr shkrimtarin Hasan Hasani - Peumlrkola rreumlnja ka
leumlshuar ushqim neuml plot shtateuml dekada E kemi pareuml ateuml
neuml botime e vepra teuml shumta krijuese poetike e
studimore por kam bindjen se ky botim i fundit vjen si
ajo vera e vjeteumlr e ruajtur me kujdes peumlr koheuml dhe miq
teuml veccedilanteuml Dhe ja erdhi momenti qeuml brendia e ruajtur
brenda shpirtit skuteumls meuml teuml sigurteuml teuml njeriut teuml
shpeumlrthejeuml teuml daleuml nga vetvetja dhe teuml artikulohet qarteuml
neuml njeuml veumlllim teuml teumlreuml krijimesh poetike
Neuml fakt do t‟i mbetesha borxh autorit neumlse keumlteuml veumlllim
do ta quaja thjesht njeuml veumlllim poetik pasi libri veumlrtet
peumlrmban veteumlm poezi por me aneuml teuml leumlndeumls qeuml trajton ai
na veuml neuml preheumlr njeuml thesar teuml veumlrteteuml njeuml miniereuml e cila
sa meuml shumeuml geumlrmohet neuml teuml aq meuml shumeuml vazhdon teuml
befasojeuml dhe keumlnaqeuml me pasuriteuml e saj Si gjithmoneuml
shpirti i tij prej artisti teuml fjaleumls e beumln teuml ndjehet i
privilegjuar neuml shprehjen e ndjesive ndeumlrsa nga ana
tjeteumlr qenia e tij prej nipi e steumlrnipi mirditor e beumln teuml
ndjehet i ndjesheumlm dritheumlrues ndaj kulleumls seuml vjeteumlr
gurreumls seuml pashtershme teuml ujit brisk ajrit teuml flladitsheumlm qeuml duket sikur teuml ccedilan leumlkureumln reve teuml cilat peumlr pak mund t‟i
prekeumlsh me doreuml nga maja e kreshteumls varreve me gureuml
stralli teuml steumlrgjysh katragjysheumlrve e plot e plot
fragmenteve teuml tjera teuml keumlsaj bote teuml madhe mirditore
Duket sikur shpirti i poetit eumlshteuml i vogeumll peumlr t‟i nxeumlneuml teuml
gjitha keumlto aq meuml tepeumlr peumlr t‟i mbajtur brenda vetes neuml
vite e dekada Por damarin e tij e furnizon ajo rreumlnja qeuml
thameuml meuml sipeumlr rreumlnja teuml cileumln ai me keumlteuml veumlllim
poezisheuml po e ujit e po e ushqen bukur mireuml peumlr ta
rigjeneruar edhe njeumlhereuml ashtu siccedil i deumlshiron e gjitheuml
qeniaNeuml krijimtarineuml 50 vjeccedilare shkrimtari Hasan Hasani ka shkruar e ka theumlneuml bollsheumlm rreth shumeumlccedilkaje
qeuml ka qeneuml pjeseuml e frymeumlzimit teuml tij letrar dhe pjeseuml e
interesimit teuml tij studimor Por ldquoMirditeuml e mirditoreumlrdquo e
ka beumlreuml shpeshhereuml teuml ndjehet i vogeumll i pafuqisheumlm i
dritheumlruar sepse teuml gjitheuml ndjehemi feumlmjeuml ndjehemi teuml
vegjeumll kur kthehemi tek neumlna Dhe Mirdita peumlr teuml eumlshteuml
si neumlna gjeneza ushqimi (shpirteumlror) pavdekeumlsia
Udheumltimi poetik paraprihet nga udheumltimi fizik Pasi ka
prekur me gjymtyreumlt e tij ccedildo vend e ccedildo skuteuml peumlr teuml
cileumln kish deumlgjuar e kish imagjinuar vite me rradheuml pasi
ka pareuml me syteuml e tij ngjyreumln e qiellit dhe teuml tokeumls mirditore pasi ka nderuar djepat kullat dhe varret ai neuml
krah me muzeumln i peumlrvishet misionit teuml krijimit Autori e
peumlrshkruan poetikisht hap pas hapi relievin e keumlsaj zone
njeuml brez i gjereuml gjeografik qeuml nga Bjeshka e Kaccedilinarit
Ara e Skeumlnderbeut Munella Zepa Bjeshkeumlt e Oroshit
Valmori Kroi i Bardheuml e deri neuml majeumln e Kunoreumls
Lugina e Peumlrroit teuml Urakeumls njeuml seumlreuml shpellash si shpella
e Meumlrkurthit shpella Kusia e Ndue Gjonit Shpella e
Akullit dhe ajo e Steumlrqokeumlve liqeni i Konajt e plot e
plot teuml tjereuml Toponimia autoktone beumln qeuml peumlrjetimet neuml
vargje teuml duken sikur jehojneuml nga shekujtPoeziteuml teuml renditura njeumlra pas tjetreumls teuml japin peumlrshtypjen sikur
ngjasojneuml me pjeseuml bdquopuzzles‟ teuml cilat kur bashkohen siccedil
duhet krijojneuml njeuml pamje funksionale neuml teumlreumlsi
Gjeografia e vendbanimeve asnjeumlhereuml nuk jepet e
shkeumlputur nga njereumlzit prandaj teksti dhe konteksti vendi dhe personazhi funksionojneuml si njeuml binom ku njeumlra
pjeseuml s‟mund teuml funksionojeuml pa tjetreumlnPeumlrshkrimet e
natyreumls seuml rralleuml e mahniteumlse asnjeumlhereuml nuk vijneuml teuml
shkeumlputura nga historia qindra vjeccedilare ku edhe pylli
edhe guri edhe majat e maleve e kaneuml njeuml historiNeuml
fakt keumltu gjithccedilka eumlshteuml deumlshmitare e historiseuml Teuml jepet
peumlrshtypja se ngado qeuml ta kthesh kokeumln do teuml deumlgjosh
deumlshmi mbi teuml veumlrteta e beumlma trimeumlri e heroizma qeuml teuml
befasojneuml duke teuml detyruar t‟i peumlrpish me sy e vesheuml Aq
i veumlrteteuml eumlshteuml autori neuml peumlrjetimet e vargeumlzuara saqeuml neuml
lexim e sipeumlr mua m‟u krijua peumlrshtypja se isha bashkeumludheumltare neuml rrugeumltimin e tij Pa e tepruar them se
m‟u duk se i vizitova keumlto vende se i pasheuml me syteuml e
mendjes peumlrshkrimet monologjet betejat kujat gjeumlmat
e gjithccedilka teuml sendeumlrtuar aty
Teuml tre kapitujt teuml titulluar ldquoLibri i pareumlrdquo ldquoLibri i dyteumlrdquo
dhe ldquoLibri i treteumlrdquo kulmojneuml me poemeumln ldquoUneuml mirditorirdquo
e cila jo rasteumlsisht eumlshteuml leumlneuml neuml mbyllje teuml librit ldquoKeumlngeuml
peumlr vete dhe Peumlrkolajtrdquo e kthen autorin neuml subjekt dhe
subjektin neuml pikeumlreferim Krijuesi poet keumltu vendoset
teumlreumlsisht neuml poziteumln e peumlrfaqeumlsuesit teuml farefisniseuml duke i
dheumlneuml vetes teuml drejteumln teuml flaseuml dhe teuml deumlshmojeuml neuml emeumlr teuml tyre ldquoPeumlrkolajt nrsquoDushkajeuml peumlrhereuml dereuml e hapur peumlr
mikun bukeuml dhaneuml me zemeumlr ccedilerdhe e ngrohteuml peumlr
udheumltarin haleuml neuml sy peumlr armikunhelliprdquo Nuk mungojneuml
elementet e veteumlkeumlnaqeumlsiseuml jo thjesht peumlr linjeumln e
vazhdimeumlsiseuml por edhe peumlr kompletimin e keumlsaj vlere
letrare dhe trasheumlgimore qeuml ai si autor si Peumlrkolaj po
nxjerr neuml driteuml ldquoE di Peumlrkolajt e moccedileumlm tashmeuml
ndodhen neuml amshim zili ma kaneuml edhe trsquovdekur qesh i
pari qeuml shkela nrsquotrollin e trsquopareumlve nrsquoshtegtim uneuml hyu
nrsquoqiell i mekurhelliprdquoAutori si Peumlrkolaj qeuml eumlshteuml ndjen se
ka peumlrmbushur njeuml mision i cili e tejkalon duksheumlm misionin letrar Ky mision shkon peumlrtej shkrimit teuml njeuml
vepre letrare pasi bart neuml vete motivin keumlrkues peumlr
rinjohjen dhe rigjetjen e gjenezeumls mision qeuml ka teuml beumljeuml
me synimet e tij jeteumlsore dhe si teuml tilla ato nuk i
peumlrkasin veteumlm planit letrar por edhe planifikimit
jeteumlsor ldquoKeumlshtu u rrit ky plak srsquoe di nga Mirdita a
Dushkaja qeuml vargje shkroi me lothelliprdquo Notat
emocionale arrijneuml nivele kulmore kur autori gjithccedilka
nga e djeshmja dhe e sotmja e qenies seuml tij e lidh
pazgjidhshmeumlrisht neuml peumlrmbyllje kur bindsheumlm vulos
ldquoPinjoll Mirdite ndeumlr humbeumltira shkela nrsquoshtateumldhjetat
fjaleuml e varg guri neuml zemeumlr srsquomeuml gjunjeumlzuan kurreuml peumlrpjetat as tatpjetat Dushkaja mrsquou beuml emeumlr ndash Mirdita
mbiemeumlrrdquo
I teumlreuml veumlllimi mund teuml konsiderohet si njeuml eksplorim
poetik peumlr Mirditeumln ku ndeumlrthuren mes tyre
keumlndveumlshtrimet shumeumlplaneumlshe gjeografike historike e
personale Nga ky ldquoeksplorimrdquo qeuml na ofron autori
lexuesi mbetet i ngopur me peumlrjetimet letrare e
emocionale e nga ana tjeteumlr i rritet keumlrsheumlria qeuml ta
vizitojeuml dhe ta eksplorojeuml veteuml ateuml
Gjakoveuml 15 maj 2020
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
52
Anton Marku Vjeneuml
Leteumlr armikut
I dashuri C E di se teuml kaneuml shkruar letra me mijeumlra para meje e do teuml
teuml shkruajneuml dhe po aq pas Mbase nuk do t‟i lexosh teuml
gjitha por keumlteuml timen jam i sigurteuml se do e marreumlsh neuml
duar Dhe ja pse uneuml iu takoj atyre qeuml nuk e kalojneuml
jeteumln duke u fshehur pas hijes seuml tyre por qeuml i dalin asaj
peumlrballeuml Neuml aneumln tjeteumlr uneuml e shikoj shfaqjen teumlnde nga
perspektiva e keumlmbeumlsorit ti nga ajo e voziteumlsit uneuml
deumlshiroj teuml arrij sa meuml voneuml neuml cak ti sa me shpejt
Neuml keumlteuml shkrim nuk do ta peumlrmend emrin Ty qeuml na dole
neuml rrugeuml dhe na ndeumlrpreve udheumltimin neuml mes do teuml teuml
quaj thjeshteuml C Neuml vendin tim ishte njeuml grup muzikor me emrin teumlnd teuml cilin e adhuronin teuml gjitheuml Tash e teumlreuml
bota e urren emrin teumlnd saqeuml neuml keumlteuml gareuml nuk do teuml kesh
konkurenceuml teuml denjeuml neuml keumlteuml shekull Do teuml fitosh
bindsheumlm
Keumlta rreshta i kam shkruar sot por mendimet janeuml teuml
djeshme Pra ti qeuml vret e nuk dukesh ti qeuml jeteumln e ndave
neuml dy pjeseuml ateuml para dhe pas teje mbase tash pret qeuml kjo
koheuml teuml quhet epoka jote por jo ajo do teuml quhet bdquobdquoKoha
e Mospeumlrkuljes‟‟ Sado qeuml mund teuml tingeumlllojeuml e
ccediluditshme neuml njeuml meumlnyreuml ne teuml kemi ftuar veteuml Po po ne Pasi qeuml me paraardheumlsit tu nuk u moreumlm seriozisht
ateumlhereuml i bie qeuml ne ta kemi hapur dereumln me njeuml doreuml
Tash po provojmeuml qeuml me teuml dyjat ta mbyllim por kot
Por le t‟i themi gjeumlrat me rend Mbase do teuml doje teuml dije
meuml shumeuml peumlr boteumln qeuml gjete Neumlse po ja teuml tregoj uneuml
Tek ne peumlr shembull sa meuml shumeuml po zgjerohen teuml
drejtat e kafsheumlve aq meuml shumeuml po ngushtohen ato teuml
njereumlzve Rrugeumlve teuml qyteteve tona meuml tepeumlr bien neuml sy
grateuml e mbuluar se sa ato teuml zbuluara peumlrderisa meshkuj
fryejneuml buzeumlt me bdquobdquobotox‟‟ Shkurt neuml boteumln e teuml
peumlrgjumurve atje ku trupi eumlshteuml sheumlrbeumltor i shpirtit dhe jo e kundeumlrta teuml qeumlndrosh zgjuar eumlshteuml art neuml vete
Peumlr meuml tepeumlr janeuml disa gjeumlra qeuml duhet t‟i dimeuml veteumlm
uneuml dhe ti E kuptove Veteumlm ne teuml dy Ja peumlr shembull
ne ujin e bekuar po e mbajmeuml neuml shishe parfemi Me teuml
po speumlrkasim neumlnsqetullat jo bukeumln Pastaj e di ti se
natyra eumlshteuml ende dashmireumlse me ne Ajo na jep meuml pak
se sa i keumlrkojmeuml por meuml shumeuml se sa meritojmeuml Edhe sa
gjateuml nuk e di Ja uneuml peumlr shembull si besimtar i
neumlnshtrohem ploteumlsisht vullnetit teuml saj dhe teuml Pereumlndiseuml
Neuml ndeumlrkoheuml beumlj pjeseumln time teuml puneumls lutem
I dashuri C Sa i pameumlshirsheumlm qeuml je Po po u ndal furnizimi me ujeuml
rryma dhe internet Mos e thashteuml qielli Neuml keteuml rast
njeuml fqi imi nga kati i kateumlrt me njeuml grumbull tatuazhesh
neuml gjok me siguri do teuml ccedilmendej e do teuml ulurinte
bdquobdquogjithccedilka po por internetin jo Ateuml asesi Si do teuml ja
beumljmeuml pa facebook insta whatsbdquoup snpachat A jetohet
pa to Interneti do teuml jeteuml i fundit qeuml do teuml mund teuml
rreumlzohet Si Olimpi si bdquobdquoair force one‟‟ Ky ishull nuk
guxon teuml bjereuml‟‟ Ky tipi qeuml kur kishte filluar teuml merrej
me shitjen e patundhmeumlrive kishte gjithmoneuml e meuml
shumeuml para por gjithnjeuml e meuml pak koheuml E uneuml Uneuml tek
tash po i marr lakmi Albanit qeuml ka vite qeuml jeton bdquobdquooffline‟‟ Neuml bdquobdquogoogle‟‟ nuk mund teuml gjesh asnjeuml
fotografi teuml tij
Tani deteumlrat janeuml qeteumlsuar Veteumlm shiu i zgjon Ata nuk
e peumlrjashtojneuml mundeumlsineuml qeuml keumlteuml vit bota u dogj nga
zjarri qeuml veteuml e ndezi Sot eumlshteuml dita jote Ende po Por
do teuml vij dita joneuml ateumlhereuml edhe minjeumlt do teuml keneuml meuml
shumeuml se njeuml vrimeuml peumlr tu fshehur por ty nuk do teuml
mbetet asnjeuml Mund teuml beumlsh gjithccedilka por njeuml gjeuml nuk do
e arrish qeuml teuml beumlsh qeuml ne ta veumlmeuml veten neuml kryq teuml
vetkryqeumlzohemi Njereumlzimi ende beson neuml engjuj por ty duket se do teuml na duhet teuml teuml mundim teuml veteumlm
I dashuri armik
Shumiceumls pres nesh ti i mbylle gojeumln Neuml keumlto javeuml i
kemi pastruar lareuml e feumlrkuar duart meuml shpesh dhe meuml
gjateuml se asnjeumlhereuml meuml pareuml Neuml ora teteumlmbeumldhjeteuml nisin
duartrokitjet nga dritaret Teuml gjitheuml bashkeuml fetareuml meuml
pak teuml tilleuml dhe ateisteuml Ateuml qeuml nuk e arriti akush para
teje e beumlre ti Na bashkove neuml frikeuml vuajtje dhe
dhembje E rizbuluam dashurineuml peumlr njeumlri-tjetrin
Shpresoj teuml vazhdojmeuml keumlshtu edhe pas teje Do teuml doja
qeuml kjo teuml ishte e vetmja gjeuml qeuml do teuml trasheumlgonim nga ti
Duket se veteumlm gjyshja ime qeuml ka kaluar teuml njeumlqindatat
dhe teuml ngujuarit neuml bdquobdquoBig Brother‟‟ as sot neuml fund teuml
prillit ende nuk e kaneuml marreuml vesh se ti je duke beumlreuml
keumlrdineuml neumlpeumlr boteuml Mbase keumlshtu eumlshteuml meuml mireuml E diku
ende po luhet kampionati i futbollit
Kurreuml i yti
me peumlrsheumlndetje teuml ftohta
i papeumlrkuluri
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
53
Tahir Bezhani Gjakoveuml
Teuml vdeseumlsh i dehur
Ka koheuml qeuml mendohem Diteumln e nateumln shqeteumlsohem
Kur meuml turren aq zjarrsheumlm syteuml e tu
E neuml qenien time shprushin kujtime
Shikimet leumlneuml vrima teuml hapura
Kullojneuml loteumlt peumlrplasin ngrirjen e ashtit
Puthjet e njeuml kohe zjarr e shkrumb
Edhe tani ende ka zjarr neumln hirin e fjetur
Neuml shtratin e bukuriseuml seuml paharruar
Neuml dukje i fikur tymon e flet me mall
Si shikimet tua qeuml shpojneuml prore
Si gacat e mbuluara qeuml djegin shpirtin
Deumlshirat rrineuml neuml pritje gjithhereuml
Eja eja e putheumlm mos shiko e ndrojtur
Dehu dehu fort
S‟ka gjeuml meuml teuml bukur se vdekja i dehur
Po teuml takova viza vizeuml me vdekjen
Pa puthjen teumlnde nuk iki andej
O Khajam i shkreteuml
Si e pive gjitheuml ateuml vereuml neuml jeteuml
E mbete kurreuml i pa vdekur
Kur nateumln nuk flejneuml mendimet Pas lodhjes seuml diteumls
Tretur rrugeumlve teuml mundimshme teuml jeteumls
Prita i geumlzuar nateumln qeuml vjen me heshtjen
Me flladin e shlodhjes mashtruese pushim bebeumlzave
Qeshjet e nateumln janeuml gaz i diteumls seuml iku
Neuml shtratin tim shpesh jam trembur neuml eumlndrra
Krismat teuml lehta binin neuml dereumln e ccedilareuml pa rezeuml
Hije njereumlzish pa trajta zgeumlrdhiheshin
Donin dhunsheumlm teuml merrnin thesareuml teuml fshehur
Pa beumlreuml aspak lufteuml me shpirtin kryeneccedil
Teuml padoreumlzuarin e mendimeve teuml mia
Qeuml kishte kalleuml peseuml gishteumlrinjteuml e doreumls Peumlr teuml dheumlneuml driteuml neuml dhomeumln time
Nuk di kah iku nata kah u tret e papareuml
Mbeta i uritur nuk ia thasheuml dy-tre fjaleuml
Sillem veumlrdalleuml shtratit me dhimbjet qeuml s‟beumlzajneuml
Veteumlm flaka e gishteumlrinjteuml beumlneuml driteuml
Neuml mungeseuml teuml qirinjve teuml vjedhur
Sa meuml janeuml nxireuml thonjteuml e mishi rrjedh leumlng
A ka meuml bukur se teuml jetosh me vuajtjen e vuajtjes
Lufteuml mes njereumlzve peumlr pasuri e karrige
A ka meuml fisnikeumlri meuml thoni
Meuml thoni se ku ka
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
54
Sport
Dy ekipet e Arbeumlriseuml kampione
Vjeneuml 22 prill 2020 Neuml keumlto
koheumlra teuml jashteumlzakonshme vjen
njeuml lajm i mireuml sporti nga Vjena
Federata e Shahut e Vjeneumls
(httpswwwchess-viennaat)
mori vendimin lidhur me
peumlrfundimin e kampionatit teuml
shahut peumlr sezonin 20192020 duke shpallur edhe ekipin e dyteuml
teuml klubit Arbeumlria kampione neuml
ligeumln e kateumlrt teuml Vjeneumls (2
Klasse) Neuml teuml veumlrteteuml peumlr shkak
teuml situateumls seuml krijuar nga
pandemia nuk kishte kushteuml qeuml teuml
zhvillohej xhiroja e 9-teuml dhe e
fundit peumlr keumlteuml sezon neuml keumlteuml ligeuml
Ekipi i dyteuml i Arbeumlriseuml pas 8-teuml
xhirove teuml zhvilluara ishte neuml
vendin e dyteuml dhe peumlr tu shpallur kampion i nevojiteshin veteumlm
edhe 15 pikeuml nga 6 teuml mundshme
gjeuml qeuml ishte meuml se e realizueshme
Neuml lidhje me xhiron e mbetur
Federata e Shahut e Vjeneumls
vendosi qeuml teuml gjitha ndeshjet e
mbetura teuml regjistrohen me
rezultat teuml barabarteuml 33 Neuml keumlteuml
meumlnyreuml pas ekipit teuml pareuml teuml
klubit teuml shahut Arbeumlria i cili disa
javeuml meuml pareuml u shpall kampion neuml ligeumln e dyteuml teuml Vjeneumls edhe ekipi
i dyteuml arriti teuml fitojeuml kamionatin
neuml ligeumln peumlrkateumlse keumlshtu qeuml nga
sezoni i ardhsheumlm qeuml teuml dy ekipet
do teuml luajneuml njeuml rang meuml larteuml neuml
ligeumln e pareuml teuml Vjeneumls (ekipi i
pareuml) dhe neuml ligeumln e treteuml (ekipi i
dyteuml) Pas organizimit teuml turneut
ndeumlrkombeumltar bdquobdquoArbeumlria 1rdquo neuml
Vjeneuml neuml tetor teuml vitit teuml kaluar e
neuml teuml cilin moren pjeseuml 57
shahisteuml e shahiste nga 14 kombe teuml boteumls klubi i pareuml shqiptar i
shahut neuml diasporeuml po peumlrmbyll
keumlshtu me sukses teuml
shkeumllqyesheumlm keumlteuml sezon sportiv
Shoqata sportive dhe kulturore
bdquobdquoArbeumlria‟‟ u themelua neuml takimin
konstituiv mbajtur me 16 dhjetor
2012 neuml Vjeneuml me ccedil‟rast u
zgjodh edhe udheumlheqja e ngushteuml
e saj neuml keumlteuml peumlrbeumlrje Kadri Berbati (kryetar) Xhevat Xhemaili (neumlnkryetar)
Agron Ccedilika (trajnerkapiten) Anton Marku (sekretar) dhe Avdyl Gjocaj
(arkatar) Ajo u u regjistrua praneuml organeve peumlrgjegjeumlse austriake me 17 janar
2013 me numeumlr regjistrimi ZVR-Zahl 574405097
Neuml shtator teuml vitit 2013 klubit i shahut bdquobdquoArbeumlria‟‟ filloi garat neuml ligeumln e dyteuml teuml
Landit teuml Vjeneumls Duke pareuml interesimin e madh teuml shahisteumlve shqiptareuml me
banim teuml peumlrkohsheumlm neuml Austri peumlr hereuml teuml pareuml neuml historineuml e diasporeumls shqiptare neuml keumlteuml shtet mik nga sezoni 20162017 klubi i shahut bdquobdquoArbeumlria‟‟
garon me dy ekipe ekipi i pareuml neuml ligeumln e dyteumlteuml Federateumls seuml Shahut teuml Vjeneumls
dhe ekipi i dyteuml neuml ligeumln e kateumlrt teuml kryeqytetit austriak
Klubi ka vendosur dhe zhvilluar kontakte teuml rregullta dhe korrekte me zyrtareuml
teuml federateumls seuml shahut teuml Vjeneumls dhe klubet tjera Peumlr sukseset e tij kaneuml shkruar
gazeta teuml ndryshme neuml gjuheumln shqipe dhe gjermane
Disa nga shahisteumlt e klubit Arbeumlria
Peumlrveccedil garimit neuml ligeuml ky klub i shahut po tregohet aktiv edhe neuml
peumlrditshmeumlrineuml e aneumltareumlve teuml tij dhe dashamireumlve teuml tjereuml teuml shahut duke
mbajtur takime teuml rregullta me aneumltareumltsi dhe duke organizuar shkeumlmbime
peumlrvojash neuml shah me mysafireuml teuml nderit apo mjeshteumlr teuml ftuar nga vendlindja
Tradicionalisht klubi organizon turne neuml shah peumlr nder teuml festave kombeumltare
asaj teuml 28 neumlntorit diteumls seuml pavareumlsiseuml seuml Shqipeumlriseuml dhe 17 shkurtit diteumls seuml
pavareumlsiseuml seuml Kosoveumls Kjo tregon njeuml pjekuri teuml bashkatdhetareumlve taneuml keumltu neuml
Austri teuml cileumlt janeuml kreativeuml dhe peumlrmes sportit manifestojneuml ndjenjat e tyre teuml
atdhedashuriseuml por dhe i tregojneuml boteumls se sporti i lidh dhe afron popujt pa
marreuml parasysh prejardhjen e tyre Prandaj neuml keumlto turne marrin pjeseuml edhe teuml
ftuar teuml nacionaliteteve teuml tjera teuml cileumlt priten me mikpritje e bujari shqiptare
Klubi i shahut Arbeumlria mbeumlshtetet nga Rrjeti i Bizneseve teuml Diasporeumls
Shqiptare peumlr Austri ndeumlrrmarjet ldquoAlbakopierdquo ldquoBlakaj Fenster amp Tuumlren‟‟
ldquoTimi Transrdquo ldquoAlushajrdquo ldquoGashi Fenster amp Tuumlrenrdquo etj
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
5
Disa porosi teuml Neumlneumls Tereze peumlr
ne dhe koheumln toneuml
Qeuml ky shkrim shqyrtim dhe
analizeuml e marteseumls familjes dhe
shoqeumlriseuml seuml sotme teuml mos duket i
erreumlt deri diku edhe negativ
pesimist pa shpreseuml dua t‟i citoj disa theumlnie dhe porosi teuml
jashteumlzakonshme teuml Neumlneumls
Tereze peumlr ne dhe peumlr koheumln toneuml
Dashuria sheumlron vetmineuml
Dashuria eumlshteuml e natyrshme si
frymeumlmarrja
Kush nuk jeton peumlr Zotin dhe peumlr
teuml afeumlrmin nuk jeton fare
Varfeumlria meuml e keqe eumlshteuml mungesa
e dashuriseuml
Gjeumlra teuml vogla me dashuri teuml
madhe Geumlrbula e boteumls peumlrendimore
eumlshteuml vetmia
Mos e humbeuml kurreuml dureseumln dhe
shpreseumln
Zoti na ka krijuar peumlr teuml dashur
dhe peumlr teuml dhuruar dashuri
Nuk ka dashuri teuml veumlrteteuml pa falje
Dashuria fillon neuml familje seuml pari
vjen familja pastaj vendi qyteti
ccedildo gjeuml tjeteumlr
Familja e cilat lutet seuml bashku jeton neuml dashuri
Dashuria nuk ka nevojeuml peumlr fjaleuml
teuml mira as peumlr shpjegime Ajo
eumlshteuml thjesht dashuri ndash jeteuml
Ccedildo vepeumlr e dashuriseuml na afron
kah Zoti
Urtia meuml e madhe e jeteumls eumlshteuml
dashuria
Dashuria eumlshteuml mrekulli dhe
mrekullia eumlshteuml dashuri
Dashuria eumlshteuml mjekmi meuml i mireuml peumlr ccedildo njeri
E keqja meuml e madhe e boteumls seuml
sotme eumlshteuml indiferentizmi
Pa dashuri dhe flijim jeta srsquoka
kuptim
Veteumlmdashuria do ta
shpeumltojeumlboteumln
Veprat e dashuriseuml janeuml vepra teuml
paqes
Kush nuk dashuron nuk jeton
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
6
Speciale
Imer Lladrovci Stuttgart
Adem Demaccedili- lideri i pakontesuesheumlm shpirteumlror i shqiptareumlve neuml Jugosllavi
1
Adem Demaci u lind me 26 shkurt 1936 Sivjet ne
sheumlnojmeuml 84 vjetorin e lindjes seuml tij Neuml momentin kur
vdiccedil neuml gusht teuml vitit 2018 ai ishte neuml mosheumln 82 vjeccedil
kishte 60 vjet aktivitet politik kombeumltar dhe ploteuml 28
vite teuml kaluara neumlpeumlr kazamatet jugosllave peumlr lirineuml e
Kosoveumls dhe teuml tokave teuml tjera shqiptare neumln sundimin
jugosllav duke u kthyer keumlshtu neuml njeuml prijeumls teuml
pakontestuesheumlm shpirteumlror mbareumlkombeumltar
Peumlr sakrificeumln e tij supreme neuml altarin e liriseuml kombeumltare
eumlshteuml cileumlsuar si Mandela i Kosoveumls por neuml fakt ai
kishte beumlreuml burgje meuml shumeuml se lideri jugafrikan Neuml
Europeuml ai ishte pa dyshim i burgosuri meuml i madh dhe meuml
me influenceuml Europa neuml vitet 1990 e nderoi me ccedilmimin
Saharov peumlr politikeumln e tij inteligjente dhe humane qeuml neuml
themel kishte veteumlflijimin pothuajse 30 vjeccedilar Me njeuml
biografi teuml tilleuml politike Demaccedili nuk mund teuml cileumlsohet
ndryshe veccedilse njeuml martir
Jugosllavia e Titos dhe e pasardheumlsve teuml tij tek ai shihte
njeriun meuml teuml rreziksheumlm peumlr ekzistenceumln e saj keumlshtu qeuml neuml vitin 1974 arrestohet dhe deumlnohet peumlr teuml treteumln
hereuml edhepse organet e shtetit jugosllav keumlteuml hereuml nuk
qeneuml neuml gjendje tbdquoia faktonin asnjeuml ldquomeumlkat‟‟ asnjeuml
formeuml teuml aktivitetit politik qeuml do ta penalizonte ateuml E
megjithateuml ai u deumlnua peumlr teuml dyteumln hereuml me deumlnimin meuml
teuml larteuml teuml mundsheumlm me 15 vjet burg Deri me 21 prill
teuml vitit 1990 Demaccedili qeumlndroi neuml burg duke u liruar neuml
ateuml pranvereuml dramatike peumlr krijeseumln e Versajit si i
amnestuar nga kryetari i ateumlhersheumlm i Jugosllaviseuml
slloveni Drnovshek Neuml keumlteuml moment atij i kishin
mbetur meuml pak se gjashteuml muaj peumlr teuml kryer deumlnimin drakonik prej 15 vitesh
Adem Demaccedili jashteuml grilave teuml burgut peumlrjetohej si njeuml
rrezik permanent me rrjedhoja fatale peumlr shtetin e
sllaveumlve teuml jugut qeuml padrejteumlsisht brenda kufijve teuml tij
kishte peumlrfshireuml pothuajse gjysmeumln e territorit etnik teuml
Shqipeumlriseuml natyrale dhe mbi dy milioneuml shqiptareuml peumlr teuml
cileumlt Adem Demaccedili u kthye neuml njeuml shenjeumltor e apostull teuml
veumlrtet lirie I tilleuml ai mbeti deri neuml fund teuml jeteumls seuml tij
Neuml historineuml politike teuml boteumls neuml shekullin XX janeuml teuml pakeumlt personalitetet qeuml mund teuml krahasohen me Demaccedilin
neuml rrafshin e angazhimit peumlr njeuml ide dhe ideal Peumlr 60
vjet me rradheuml ai kurreuml nuk iu peumlrkul Serbiseuml dhe
ideologjiseuml seuml saj kundeumlrshqiptare Ndoneumlse Demaccedili peumlr
performanceumln e tij politike pas daljes nga burgu jo rralleuml
eumlshteuml kritikuar si njeuml lider qeuml neuml ccedildo rrethaneuml ka qeumlmtuar
mundeumlsiteuml e shmangies seuml lufteumls seuml armatosur duke iu
drejtuar shumeuml hereuml serbeumlve si veumlllezeumlr duke
argumentuar se ata duhet teuml beumljneuml presion mbi qeverineuml
e tyre qeuml teuml lirohet nga barra e reumlndeuml e Kosoveumls neuml
momentet kur rinia kosovare neuml mesin e viteve 1990
ndeumlrroi strategjineuml e lufteumls nga rezistenca pasive paqeumlsore neuml rezistenceuml teuml armatosur peumlrmes UCcedilK-seuml
ishte Adem Demaccedili ai qeuml doli i pari publikisht neuml
peumlrkrahje teuml lufteumls seuml saj Neumlse ldquoveumlllezeumlrit serbeuml‟‟ nuk
ishin neuml gjendje teuml ndeumlrmerrnin diccedilka peumlr ndryshimin e
gjendjes keumlteuml gjeuml do ta beumlnin shqiptareumlt peumlrmes formave
teuml reja teuml rezistenceumls dhe lufteumls seuml armatosur Neuml
momentet meuml kritike ai u beuml peumlrfaqeumlsuesi politik i saj neuml
Prishtineuml
2
Angazhimi politik i Adem Demaccedilit peumlr ccedillirimin
kombeumltar teuml shqiptareumlve teuml robeumlruar filloi neuml mosheuml shumeuml teuml re Mund teuml thuhet se qeuml neuml feumlmijeumlrineuml e
hershme qysh neuml shkolleumln fillore mund teuml identifikohen
prirjet e tij politike atdhetare Ai e filloi shkolleumln neuml njeuml
koheuml kur Kosova ishte neumln pushtimin italian por ky
pushtim solli shkollat e para shqipe dhe njeuml valeuml teuml re e teuml
fuqishme teuml ringjalljes seuml ndjenjeumls kombeumltare Meumlsueseuml
teuml shumteuml nga Shqipeumlria londineze kishin veumlrshuar
Kosoveumln dhe ata beumlneuml njeuml puneuml teuml madhe Veteuml Adem
Demaccedili eumlshteuml shprehur disa hereuml me nderimin meuml teuml
madh peumlr meumlsuesit e tij Peumlr keumlteuml ka shumeuml deumlshmi Ky
fakt tregon njeumlkoheumlsisht se instinkti atdhetar nuk eumlshteuml dicka qeuml meumlsohet neuml mosheuml teuml pjekur por eumlshteuml njeuml
mekanizeumlm shpirteumlror qeuml fillon e krijohet neuml klimeumln
familjare teuml refuzimit absolut teuml pushtimit neuml njeuml mosheuml
tepeumlr teuml re Neumlna Shqipeumlri eumlshteuml e peumlrjetshme ndryshe
nga neumlna biologjike i thoshte neumlna e tij birit teuml saj teuml
veteumlm Me njeuml neumlneuml teuml tilleuml qeuml do ta peumlrballonte ccedildo
veumlshtireumlsi me stoicizeumlm ai u meumlsua ta dojeuml Shqipeumlrineuml
natyrale para seuml gjithash ateuml teuml jashtmen teuml pushtuareumln
dhe teuml neumlnshtruareumln me njeuml pasion atdhetar teuml
pashembullt neuml koheumln toneuml I frymeumlzuar nga meumlsuesit neuml
shkolleuml peumlr keumlteuml dashuri dhe i frymeumlzuar nga neumlna neuml shteumlpi Adem Demaccedili u kthye neuml meumlsuesin dhe
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
7
frymeumlzuesin e madh teuml riniseuml shqiptare peumlr Shqipeumlrineuml e
bashkuar
Neuml Europeuml Adem Demaccedili eumlshteuml perceptuar si figura meuml
pregnante e nacionalizmit shqiptar jo e njeuml nacionalizmi
primitiv e agresiv ballkanik por e njeuml nacionalizmi
mbrojteumls teuml substanceumls kombeumltare shqiptare sepse shqiptareumlt klasifikoheshin nga organizatat qeuml mbronin
popujt si popull i rrezikuar Me politikeumln e tij teuml
pakompromis dhe para seuml gjithash me gatishmeumlrineuml e
tij personale peumlr ccedildo lloj flijimi Adem Demaccedili ishte
njeriu qeuml i duhej Kosoveumls neuml keumlteuml udheumlkryq teuml ri historik
neuml fund teuml shekullit XX ai ishte neuml fakt i vetmi njeri neuml
Kosoveuml qeuml mund teuml mobilizonte njeuml maseuml kritike
njereumlzish qeuml ishte neuml gjendje peumlr teuml peumlrmbysur situatat
Dhe kjo peumlrmbysje e madhe mund teuml vinte veteumlm nga
njeuml krah politik i cili jo veteumlm s‟e peumlrjashtonte lufteumln e
armatosur por ateuml e nxirrte neuml plan teuml pareuml Njeuml politikeuml
pa krahun e saj teuml armatosur neuml rrethanat e ateumlhershme neuml Kosoveuml kur Serbia kishte koncetruar forca teuml meumldha
ushtarake dhe teknikeuml teuml madhe lufte neuml Kosoveuml ishte
njeuml faktor qeuml shpeumlrfillej e manipulohej lehteumlsisht nga
Beogradi Ateuml krah teuml politikeumls qeuml peumlrfshinte neuml
strategjineuml e ccedillirimit nga Serbia edhe lufteumln e armatosur
si peumlrbeumlreumls themelor meuml seuml miri e peumlrfaqeumlsonte Adem
Demaccedili Neuml fund teuml fundit dhe paraqitja e UCcedilK-seuml lidhet
direkt me politikeumln e tij dhe pakeumlnaqeumlsineuml me vendimet
e Konferenceumls seuml Dejtonit qeuml solli njeuml zgjidhje qeuml e
favorizoi elementin serb neuml Bosnje e Hercegovineuml dhe e
shpeumlrfilli ploteumlsisht faktorin shqiptar neuml Kosoveuml Me keumlteuml konferenceuml mori fund peumlrfundimisht politika e
iluzioneve pacifiste qeuml ccedillirimin e Kosoveumls e kishte
definuar si njeuml proces ekskluzivisht politik duke e
peumlrjashtuar neuml meumlnyreuml decidive lufteumln e armatosur si
elementin meuml qeneumlsor neuml rrugeumln e veumlshtireuml teuml ccedillirimit teuml
Kosoveumls nga Serbia
Neuml dhjetor teuml vitit 1995 u neumlnshkrua Marreumlveshja e
Dejtonit neuml Ohajo teuml Shteteve teuml Bashkuara teuml Amerikeumls
nga boshnjakeumlt kroateumlt e serbeumlt si paleuml ndeumlrluftuese e
Serbiseuml e Kroaciseuml si garantues teuml saj neuml njeuml aneuml dhe neuml aneumln tjeteumlr nga fuqiteuml e meumldha qeuml keumlrkonin t‟i jepnin
fund lufteumls seuml peumlrgjakshme neuml Bosnjeuml njeuml marreumlveshje
kjo qeuml nuk i solli qeteumlsi peumlr asnjeuml diteuml teuml vetme deri meuml
tani shtetit teuml ri teuml konfederuar teuml Bosnjeumls dhe
Hercegovineumls Edhe sot ky shtet peumlrjeton kriza
permanente ekzistenciale dhe mund teuml thuhet me ploteuml
gojeumln se BeH eumlshteuml njeuml shtet qeuml pa driteumln e jeteumls me vese
teuml lindura me teuml meta kongjenitale qeuml u dizajnuan neuml
Dejton neuml vitin 1995 Viteve teuml fund gjithnjeuml e meuml tepeumlr
po shtohen zeumlrat neuml Pereumlndim qeuml e keumlrkojneuml njeuml Dejton
II Po me Kosoveumln ccedil‟u beuml Ajo sbdquou peumlrmend fare neuml keumlteuml
konferenceuml sepse keumlshtu kishte keumlrkuar Sllobodan
Millosheviqi i cili duke qeneuml se me neumlnshkrimin e tij
neuml keumlteuml marreumlveshje i kishte siguruar asaj validitet
kujtoi se keumlshtu peumlrfundimisht do ta nxirrte Kosoveumln
keumlteuml vateumlr neuralgjike teuml Ballkanit nga rendi i diteumls seuml
politikeumls ndeumlrkombeumltare qeuml merrej me zgjidhjen e
krizave teuml mprehta politike neuml boteuml Dhe ky synim ogurzi i
kasapit albanofag teuml Ballkanit veumlrtet do teuml kthehej neuml njeuml
fakt teuml kryer e teuml dhembsheumlm historik sikur neuml Kosoveuml
me UCcedilK-neuml nuk do teuml kishte ndryshuar kursi i politikeumls
pacifiste e cila e peumlrmbysi situateumln qeuml me aksionet e
para largvajteumlse teuml 26 prillit teuml viti 1996 Veteumlm kateumlr
muaj pas Konferenceumls seuml Dejtonit historia e re e shqiptareumlve mori njeuml ktheseuml teuml forteuml e teuml papritur qeuml tre
vite meuml voneuml do teuml ccedilonte neuml bombardimin e Jugosllaviseuml
seuml Millosheviccedilit dhe ccedillirimin definitiv teuml Kosoveumls nga
soldateska serbe
Siccedil e thameuml meuml sipeumlr Adem Demaccedili u beuml peumlrfaqeumlsuesi i
pareuml politik i UCcedilK-seuml neuml njeuml koheuml qeuml asnjeuml politikan e
intelektual shqiptar neuml Kosoveuml nuk kishte guxim madje
as ta shqiptonte keumlteuml akronim Kishte vite qeuml Demaccedili e
kishte keumlrceumlnuar Beogradin me opcionin e kryengritjes
seuml armatosur por ishte shpeumlrfillur jo veteumlm nga
gjakpireumlsi serb qeuml kishte neuml dispozicion njeuml ushtri teuml fuqishme por edhe nga faktori ndeumlrkombeumltar qeuml hapur
ishte shprehur i keumlnaqur me njeuml zgjidhje minimal peumlr
Kosoveumln si autonomi politike krahinore Neuml keumlteuml
moment historik paraqitet neuml skeneumln politike edhe njeuml
hereuml neuml meumlnyreuml madheumlshtore Adem Demaccedili si peumlrkraheumls
i guximsheumlm i UCcedilK-seuml qeuml peumlrbeumlnte njeuml alternativeuml e
domosdoshme e peumlrpjekjeve teuml shqiptareumlve peumlr
pavareumlsineuml e Kosoveumls
Ai peumlr asnjeuml moment nuk ngurroi dhe as u tremb neuml
mbrojtjen politike qeuml i beumlri neuml keumlto momente delikate krijeseumls seuml re qeuml quhej UCcedilK Ne nuk do ta dimeuml kurreuml
sakteumlsisht se ccedilfareuml do teuml kishte ndodhur me teuml neumlse ajo
nuk do teuml kishte gjetur njeuml njeri teuml peumlrmasave teuml Adem
Demaccedilit qeuml e mbrojti ateuml UCcedilK-neuml si njeuml faktor
vendimtar neuml Kosoveumln e shkelur dhe teuml neumlnshtruar por
eumlshteuml meuml se e sigurt qeuml UCcedilK-ja pa njeuml zeuml teuml fuqisheumlm si
Adem Demaccedili do ta kishte pasur shumeuml veumlshtireuml neuml njeuml
ambient teuml tilleuml si shoqeumlria kosovare e koheumls qeuml ishte
peumlrshkuar thelleumlsisht nga iluzionet peumlr njeuml ndeumlrhyrje nga
jashteuml pa radikalizimin e politikeumls kosovare ndaj Serbiseuml
pushtuese Kishte ardhur momenti qeuml djelmeumlria shqiptare teuml rrokte armeumlt e lufteumls
Dy vite pas vdekjes seuml Adem Demaccedilit ende nuk dihet
shumeuml peumlr disa aspekte teuml rolit teuml Adem Demaccedilit neuml ateuml
qeuml quhet veprimtari ilegale neuml dhjetvjeccedilarin dramatik
1990-2000 Njeuml gjeuml eumlshteuml e sigurt keumlteuml e ka theumlneuml edhe
me gojeumln e tij pas greveumls seuml vitit 1994 neuml bdquoRilindjeldquo se
jo ccedildo gjeuml neuml lufteumln peumlr pavareumlsi kundrejt Serbiseuml duhej
beumlreuml peumlr driteuml teuml diellit Angazhimi politik legal pa
peumlrmaseumln tjeteumlr teuml tij veprimin neuml ilegalitet mbetet njeuml
angazhim shterrp pa rezultate neuml rrethana pushtimi
Keumlrkuesit e ardhsheumlm teuml Janusit politik Adem Demaccedili do
teuml zbulojneuml dimensione teuml reja teuml keumltij martiri qeuml gjitheuml
energjiteuml e jeteumls seuml tij i vuri neuml sheumlrbim teuml kombit e
atdheut teuml tij
Autori eumlshteuml shef i Konsullateumls seuml Peumlrgjithshme teuml
Republikeumls seuml Kosoveumls neuml Stuttgart
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
8
Ekskluzive
Mag phil Dr Kurt Gostentschnigg Graz
Bretkosa neuml ujin qeuml valon
ose kur teoriteuml e konspiracionit beumlhen realitet
Njeuml plak po rrinte para kasolles seuml
vet neuml bregun e njeuml liqeni dhe po
filozofonte mbi jeteumln kur pa njeuml
bretkoseuml neuml breg E kapi keumlteuml
bretkoseuml e solli neuml kasolle dhe e
futi neuml njeuml tenxhere me ujeuml qeuml
valonte Bretkosa keumlrceu e tmerruar nga tenxherja u hodh
jashteuml kasolles dhe u zhduk neumlpeumlr
shkurre Njeuml diteuml tjeteumlr plaku po
rrinte seumlrish para kasolles seuml vet
dhe mendonte mbi jeteumln Iu
kujtua bretkosa e cila me siguri
ishte djegur keq por i kishte
shpeumltuar situateumls me kurajeuml peumlr teuml
vazhduar jeteumln Neuml keumlteuml moment
burri pikasi peumlrseumlri njeuml bretkoseuml
neuml breg E zuri dhe e mori me
vete neuml kasolle Meqeuml keumlteuml hereuml nuk kishte gati ujeuml qeuml valonte e
vuri bretkoseumln neuml njeuml tenxhere me
ujeuml teuml ftohteuml dhe e vendosi
mbisobeuml Pastaj ndezi zjarrin Me
ccediludi plaku vuri re se bretkosa neuml
tenxhere rrinte e qeteuml Uji nxehej
gjithnjeuml e meuml shumeuml derisa filloi
teuml valonte Mireumlpo bretkosa rrinte
e qeteuml edhe neuml ujin e nxehteuml dhe
nuk beumlnte peumlrpjekje peumlr t‟i
shpeumltuar situateumls keumlrceumlnuese Plaku u geumlzua peumlr darkeumln e
papritur dhe vazhdoi teuml
filozofonte mbi jeteumln duke
rrufitur me shije supeumln e tij teuml
bretkoseumls
Neuml keumlteuml artikull nuk gjenden teuml
dheumlna burimesh por shumeuml fjaleuml
kyccedile Kush keumlrkon do teuml gjejeuml
gjithccedilka neuml internet Eumlshteuml e
reumlndeumlsishme qeuml secili teuml beumljeuml veteuml
keumlrkime dhe teuml formojeuml mendimin e vet Njeuml keumlshilleuml peumlr ata qeuml duan
teuml beumljneuml keumlrkime ndiqe gjurmeumln e
paraseuml dhe shmangiu mediave
mainstream dhe platformave mainstream si p sh Wikipedia Mbi veten time si
njeri uneuml shkruaj neuml koshienceumln e Hyjnores seuml pafundme dhe teuml Shpirtit teuml
pavdeksheumlm si dhe neuml koshienceumln e rizgjimit hapeumlsinor-kohor neuml boteumln
materiale keumlshtuqeuml uneuml shpresoj gjithmoneuml meuml teuml mireumln sepse di peumlr teuml mireumln
e peumlrjetshme dhe pres gjithnjeuml meuml teuml keqen sepse di peumlr teuml keqen kalimtare
Politikisht nuk qeumlndroj as majtas as djathtas por tek njeriu dhe njereumlzia Uneuml
nuk e vlereumlsoj meuml fare sistemin e korruptuar teuml partive por derisa ka ende parti do teuml votoj gjithmoneuml peumlr teuml keqen meuml teuml vogeumll aktuale sipas mendimit
tim Ata qeuml nuk lejojneuml meuml teuml peumlrccedilahen nga marionetat e fuqive teuml fshehta do
teuml kuptojneuml peumlr se po e kam fjaleumln Gjitheuml teuml tjereumlt qeuml janeuml ende viktima teuml
paditura teuml shpeumllarjes seuml peumlrditshme teuml trurit gjateuml gjitheuml jeteumls neumlpeumlrmjet
shkollimit dhe mediave teuml kontrolluara nga shteti do teuml meuml shajneuml ndash gjithnjeuml
sipas boteumlkuptimit teuml tyre ideologjik ndashose si ldquoteuml majteumlrdquo ose si ldquoteuml djathteumlrdquo
Neuml fillim teuml vitit 2019 kisha filluar me kumtesat e mia neuml YouTube mbi Jogeumln
Integrale teuml Sri Aurobindo-s dhe teuml Neumlneumls (Mirra Alfassa) kur diccedilka meuml ndaloi
teuml vazhdoja Si mund teuml flisja me kompetenceuml mbi realitetin e peumlrgjithsheumlm teuml
boteumlve meuml teuml larta dhe meuml teuml brendshme pa pasur njeuml ide mbi ngjarjet konkrete
neuml boteumln e jashtme dhe mbi forcat qeuml fshihen pas tyre Ekzistenca e seuml mireumls dhe seuml keqes ishte e qarteuml peumlr mua por nuk kisha asnjeuml ide se kush ishin teuml
mireumlt dhe kush teuml keumlqijteumlNeuml mars 2019 uneuml kisha ende besim tek demokracia
ndarja republikane e pushteteve dhe sistemi i partive sepse u peumlrkisja ende
ldquodeleve neuml gjumeumlrdquo Njeuml vit meuml voneuml neuml mars 2020 meuml neuml fund kuptova se neuml
teuml veumlrteteuml nuk shtrohej ccedileumlshtja cileumln parti teuml votojmeuml por peumlr heqjen e teuml gjitha
partive peumlr teuml mundeumlsuar pushtetin direkt teuml popullit teuml pakteumln neuml teori Ngaqeuml
peumlr njeuml pushtet direkt teuml popullit mund teuml flitet veteumlm neuml rastin e qytetareumlve
madhoreuml teuml cileumlt janeuml ccedilliruar nga shpeumllarja e trurit qeuml nga djepi gjer neuml vig neuml
njeuml demokraci teuml simuluar Uneuml meumlsova gjithashtu meuml neuml fund se ata teuml cileumlt
prezantoheshin nga mediat mainstream si teuml keumlqijteuml ishin neuml teuml veumlrteteuml teuml
mireumlt dhe anasjelltas Eumlshteuml e qarteuml se askush nuk eumlshteuml veteumlm i mireuml ose i keq Ne bartim teuml dyja tendencat brenda nesh Por me kalimin e koheumls beumlhet e
dukshme se cileumlt njereumlz ndjekin cileumln nga teuml dyja tendencat
Keumlshtu fillova teuml informohesha peumlrtej mediave mainstream dhe njeumlra meuml ccedilonte
tek tjetra derisa peumlrfundova shpejt tek lloj-lloj teuml ashtuquajturash ldquoteori teuml
konspiracionitrdquo teuml cilat quanin gjithccedilka teuml mundur p sh njeuml agjendeuml satanike
teuml njeuml rendi teuml ri boteumlror jashteumltokeumlsoreuml udheumltime neuml koheuml etj Meuml neuml fund u
beumlra i veteumldijsheumlm se kishte dy pozicione ekstreme teuml papajtueshme nga njeumlra
aneuml refuzimi i peumlrgjithsheumlm i teorive teuml konspiracionit dhe nga ana tjeteumlr
pranimi i peumlrgjithsheumlm i konspiracioneve gjithnjeuml e gjithkund E pyeta veten
A qeumlndron e veumlrteta diku neuml mes apo nuk mund teuml keteuml kompromis lidhur me
njeuml temeuml aq kontroverse Neuml qofteuml se veteumlm njeumlri nga teuml dyja ekstremet eumlshteuml i veumlrteteuml ndash ateumlhereuml cili Neuml qofteuml se teoriteuml e konspiracionit dalin si teuml veumlrteta
Njereumlzita do t‟i kuptojneuml dhe a do teuml mund t‟i durojneuml ato
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
9
Kritika kryesore ndaj teorive teuml
konspiracionit ndash njeuml nocion i
krijuar nga CIA ndash eumlshteuml se ato
shpjegojneuml rrethana komplekse
dhe teuml ndeumlrlikuara neumlpeumlrmjet
teorive thjeshteumlzuese E pyes
veten Pse e veumlrteta duhet teuml jeteuml e ndeumlrlikuar Ajo mund teuml jeteuml edhe
e thjeshteuml Duke marreuml parasysh
njeuml peumlrqendrim teuml tilleuml teuml pamaseuml
teuml pushtetit gjateuml shekujve ose
madje mijeumlvjeccedilareumlve ndash pse nuk
mund teuml keteuml njeuml konspiracion
boteumlror Neuml qofteuml se mund teuml keteuml
njeuml teuml tilleuml ateumlhereuml duhet teuml
merremi me teuml sepse neuml fund teuml
fundit beumlhet fjaleuml peumlr fatin toneuml teuml
peumlrbashkeumlt Dua teuml peumlrcjell keumltu
njeuml citat i cili besohet teuml jeteuml nga Bertold Brecht-i ldquoCcedilmenduria
beumlhet e padukshme kur ajo ka
marreuml peumlrmasa mjaft teuml meumldhardquo
Me keumlteuml shkon gjithashtu theumlnia
ldquoNjeuml geumlnjeshteumlr e cila peumlrseumlritet
mjaft shpesh dikur beumlhet e
veumlrteteumlrdquo A eumlshteuml ky shpjegimi peumlr
faktin se shpeumllarja e trurit teuml
maseumls eumlshteuml kaq e suksesshme
saqeuml teuml ashtuquajtureumlve
ldquokonspiracionisteumlrdquo nuk u besohet qysh prej fillimit Aktualisht
pyetja e madhe e fatit teuml
njereumlzimit eumlshteuml A ka njeuml agjendeuml
teuml fshehteuml teuml elitave Neuml qofteuml se
po A ka veteumlm njeuml apo disa teuml
cilat konkurrojneuml me njeumlra-
tjetreumln A nuk eumlshteuml i vendosur qeuml
prej koheumlsh Rendi i Ri Boteumlror
A do teuml vazhdojeuml Rendi i Ri
Boteumlror i vjeteumlr i njeuml skllaveumlrimi
teuml pashpirt apo do teuml keteuml seuml shpejti njeuml Rend teuml Ri Boteumlror teuml
ri teuml njeuml lirie shpirtploteuml
Kemi teuml beumljmeuml me njeuml lufteuml
informacioni neuml teuml cileumln na
prezantohen disa narrativa Ccedildo
narrativeuml ka neumlnnarrativa teuml cilat
dallohen neuml detaje nga njeumlra-
tjetra Ndeumlrkoheuml njohim peseuml
narrativa
Seuml pari Narrativa mainstream se
qeveria kujdeset peumlr teuml mireumln e popullit dhe na tregon gjithmoneuml
teuml veumlrteteumln neumlpeumlrmjet mediave
mainstream p sh neuml koheumln e
krizeumls seuml koronavirusit
Seuml dyti Narrativa e Rendit teuml Ri
Boteumlror Satanik teuml vjeteumlr neuml teuml
cilin popullsia boteumlrore
skllaveumlrohet dhe reduktohet p
sh neumlpeumlrmjet koronavirusit teuml
menduar fillimisht si vdekjeprureumls por pastaj teuml zbutur nga ndeumlrhyrja e
forcave teuml mira i cili duhet teuml sheumlrbejeuml tani si kal i Trojeumls peumlr heqjen e teuml
drejtave themelore ose neumlpeumlrmjet njeuml arme biologjike e cila kamuflohet si njeuml
vaksinim i detyruesheumlm
Seuml treti Narrativa e Rendit teuml Ri Boteumlror Satanik teuml ri neuml teuml cilin krokodili i
vjeteumlr (tri Romat US-demokrateumlt Obama Clinton Merkel globalizmi
fashizmi i majteuml) zeumlvendeumlsohet nga krokodili i ri meuml i madh dhe meuml i forteuml (QAnon Trump Putin Xi Fuqia Tripolare nacionalizmi fashizmi i djathteuml)
Seuml kateumlrti Narrativa e Rendit teuml Ri Boteumlror Spiritual teuml mundeumlsuar nga elita e
pushtetit shpirteumlrisht e zgjuar rreth QAnon-it Trump-it Putin-it Xi-ut Fuqiseuml
Tripolare e cila po e shfuqizon shtetin e thelleuml satanik neuml gjitheuml boteumln neuml teuml
cilin individi familja dhe kombi mund teuml shpalosen neuml liri harmoni dhe paqe
(p sh me energji teuml lireuml mjekeumlsi teuml re etj) duke ekzistuar ende rreziku i
kthimit prapa neuml egoizeumlm dhe i rikthimit teuml seuml keqes peumlr sa koheuml natyra
njereumlzore nuk eumlshteuml shndeumlrruar parimisht neuml njeuml hyjnore
Seuml pesti Narrativa e Manifestimit Supramental dhe e Jeteumls Hyjnore neuml Tokeuml
teuml mundeumlsuara nga Avatari Kalki Dy-Njeuml Sri Aurobindo dhe Neumlna (Mirra
Alfassa) neuml teuml cileumln nuk ka meuml mundeumlsi peumlr teuml keqen zhvilllimi beumlhet nga njeuml
e veumlrteteuml neuml njeuml teuml veumlrteteuml meuml teuml larteuml dhe nga njeuml peumlrsosuri neuml njeuml peumlrsosuri meuml teuml madhe si dhe pavdekshmeumlria e trupit eumlshteuml njeuml fakt duke njohur koheumln e
keumltij realizimi pra teuml ashtuquajtureumln ldquoOreuml teuml Pereumlndiseumlrdquo veteumlm Hyjnorja veteuml
Mund teuml ndodheuml qeuml seuml pari do teuml ccedilajeuml njeuml narrativeuml para se teuml realizohet njeuml
tjeteumlr Uneuml peumlr vete dise tek cila nga keumlto peseuml narrativa kam besim teuml ploteuml
Gjendja neuml gjitheuml boteumln po beumlhet gjithnjeuml e meuml serioze Neuml qofteuml se vazhdojmeuml
teuml mbyllim syteuml ateumlhereuml ne luajmeuml lojeumln e eliteumls seuml pushtetit e cila si pakiceuml
absolute sundon neuml meumlnyreuml perfide dhe manipuluese mbi popullin shumiceumln
absolute Na kaneuml futur tashmeuml neuml thes por ai nuk eumlshteuml i mbyllur ende Ne
mund teuml dalim ende dhe teuml vendosim veteuml peumlr fatin toneuml Por ne duhet teuml zgjohemi shpejt dhe teuml bashkohemi Ne jemi shumica Nuk duhet t‟i lejojmeuml
meuml eliteumls seuml pushtetit teuml na peumlrccedilajeuml neuml majtas dhe djathtas ndeumlrsa ajo ndash gjithnjeuml
sipas interesave teuml saj aktualeuml ndash teuml financiojeuml dhe peumlrkraheuml njeuml hereuml njeumlreumln paleuml
dhe njeuml hereuml paleumln tjeteumlr Keumlteuml e ka beumlreuml neuml teuml gjitha lufteumlrat e meumldha neuml teuml
kaluareumln Veteumlm njeuml shembull Kush e ka financuar ngritjen e Adolf Hitler-it
dhe e ka luftuar ateuml neuml fund Ne duhet t‟i quajmeuml gjeumlrat dhe aktoreumlt me emrin e
tyre dhe t‟i zbulojmeuml pa meumlshireuml teuml gjitha geumlnjeshtrat me teuml cilat na kaneuml
budallallepsur Ccedilfareuml duam ne peumlr feumlmijeumlt taneuml Liri apo skllaveumlrim Kjo eliteuml
e pushtetit dhe e financeumls e cila ka bashkuar neuml njeuml agjendeuml teuml fshehteuml
dhjetravjeccedilare ose madje shekullore financat ushtrineuml industrineuml shkenceumln
arsimin dhe mediat neuml njeuml kompleks gjigant ka prej koheumlsh mjetet peumlr teuml na veumlneuml pa meumlshireuml neumln zgjedheuml meuml pak me teuml keq ndash kjo do teuml ishte humbje
energjie ndash por meuml shumeuml me teuml mireuml keumlshtu qeuml shumica prej nesh nuk e veumlneuml
re aspak se janeuml beumlreuml sklleveumlr teuml pavullnet teuml sistemit teuml vendosur sipas deumlshireumls
seuml eliteumls seuml pushtetit Ne jetojmeuml qeuml prej disa vjeteumlsh ose madje dekadash neuml
njeuml demokraci teuml rremedhe neuml njeuml liri teuml rremeGeorge Orwell dhe Aldous
Huxley na beumljneuml teuml fala
A nuk vihemi shpesh neuml jeteuml para dilemeumls teuml shtiremi peumlr t‟iu peumlrshtatur
mainstream-it peumlr shkak teuml interesit teuml lindur nga lufta peumlr ekzistenceuml apo teuml
mbetemi vetvetja peumlr hir teuml detyrimit ndaj veumlrteteumlsiseuml seuml brendshme Vendimi
peumlr keumlrkimin e seuml veumlrteteumls neuml koheumln toneuml do teuml thoteuml deumlrrmimi midis mokrave
teuml lakmiseuml seuml pangopshme peumlr fitim teuml teuml pakteumlve dhe teuml shfryteumlzimit teuml pameumlshirsheumlm teuml teuml shumteumlve ose lufta donkishoteske me mullinjteuml e ereumls teuml
frymeumls seuml pashpirt teuml koheumls e cila po shitet tek kapitalizmi i koncerneve
neosocializmi ose ekofashizmi dhe e cila neuml sulmin e saj kundeumlr individit
familjes ose kombit synon gjithnjeuml e meuml shumeuml njeuml diktatureuml totalitare
boteumlrore Njeuml rrezik i tilleuml eumlshteuml meuml i madh sesa asnjeumlhereuml meuml pareuml neuml historineuml
e njereumlzimit sepse mjetet peumlr realizim nuk kaneuml qeneuml asnjeumlhereuml meuml pareuml aq teuml
shumta dhe aq efektive sa sot Kur mendoj peumlr mundeumlsiteuml e inteligjenceumls
artificiale e internetit teuml gjeumlrave e realitetit virtual dhe teuml peumlrzier (angl Virtual
and Mixed Reality) e transhumanizmit (angl transhumanism) e kontrollit teuml
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
10
mendjes dhe koshienceumls (angl
MKULTRA monarch mind
control) e 5G-seuml Social
Engineering-ut Genetic
Engineering-ut Bio Engineering
Geo Engineering-ut e survejimit
total Thinktank-eve dhe lozhave satanizmit me ritualet e tija teuml
flijimit teuml feumlmijeumlve etj dhe peumlr
bashkimin e mundsheumlm teuml teuml
gjitha keumltyre fijeve neuml sheumlrbim teuml
njeuml agjende teuml fshehteuml ateumlhereuml meuml
ccedilohet brenda vetes tmerri i
veumlrteteuml teuml cilin mund ta ndalojeuml
veteumlm koshienca ime peumlr
Hyjnoren dhe Shpirtin
Kush e kupton lojeumln satanike e
cila beumlhet neuml kurrizin toneuml dhe guxon teuml ngrejeuml zeumlrin neuml publik
denigrohet peumlrjashtohet i
mbyllet goja dhe neuml rastin
ekstrem burgoset dhe torturohet
Peumlrseumlri njeriu ka frikeuml teuml thoteuml
mendimin e vet teuml peumlrgjigjet peumlr
teuml veumlrteteumln E pyes lexuesin Kur
ti sheh se feumlmija yt i dashur burri
yt i dashur gruaja jote e dashur
teuml afeumlrmit e tu teuml dashur dhe
shokeumlt e tushoqet e tua teuml dashur(a) flejneuml neuml erreumlsireuml ndash
ccedilfareuml do teuml beumlsh T‟i leumlsh teuml
vazhdojneuml teuml flejneuml neuml erreumlsireumln e
padijes T‟i zgjosh neuml driteumln e
dijes neuml teuml cileumln ti jeton tashmeuml
veteuml Qeuml para disa muajsh kur
kam pareuml se neuml cilin drejtim teuml
rreziksheumlm po zhvillohet bota
kam vendosur teuml beumlj puneuml
sqaruese neuml kuadrin e mundeumlsive
teuml mia modeste
Megjithateuml disa nuk reagojneuml neuml
meumlnyreuml teuml keumlndshme kur dikush
u prish gjumin e shtrenjteuml Po
paguaj ndash si gjitheuml teuml tjereumlt neuml
situateumln time ndash njeuml ccedilmim peumlr
puneumln time sqaruese Duhet teuml
duroj sulmet nga teuml afeumlrmit
shokeumlt kolegeumlt e puneumls dhe teuml
njohurit teuml cileumlt ende nuk janeuml teuml
gatsheumlm teuml hapin syteuml dhe teuml
ballafaqohen me teuml veumlrteteumln lakuriq Prandaj meuml quajneuml teuml
gjitheumlditur idiot konspiracionist
ose nazist ose teuml gjitha bashkeuml
Bile njereumlz peumlr teuml cileumlt kisha
menduar gjithmoneuml se meuml donin
ose meuml ccedilmonin ose ishin shokeumlt e
mi ose meuml kaneuml kundeumlrshtuar
haptazi duke meuml sulmuar
pjeseumlrisht neuml meumlnyreuml shumeuml teuml
ashpeumlr ose thjesht meuml kaneuml kthyer shpineumln neuml heshtje duke ndeumlrprereuml
marreumldheumlniet me mua Keumltu meuml kujtohen veteumlm keumlto fjaleuml teuml urta ldquoShoku i
mireuml neuml diteuml teuml veumlshtirardquo dhe ldquoTani ndahet shapi nga sheqerirdquo Kush meuml mbron
tani sidomos kur ai ka njeuml mendim ndryshe nga uneuml meuml eumlshteuml veumlrtet afeumlr si
shok dhe i afeumlrm neuml zemeumlr Gjitheuml teuml tjereumlt nuk meuml mungojneuml Secili neuml rrugeumln
e vet
Nuk eumlshteuml absolutisht problem peumlr mua teuml quhem deri neuml fund teuml jeteumls sime
idiot konspiracionist etj derisa teuml dalin teuml gjitha teoriteuml e konspiracionit si teuml
gabuara dhe teuml keteuml njeuml fund teuml mireuml peumlr ne teuml gjitheuml Por zhvillimi i muajve teuml
fundit tregon gjithnjeuml e meuml shumeuml se keumlto teori teuml konspiracionit kaneuml shumeuml teuml
ngjareuml teuml jeneuml teuml veumlrteta Ndeumlrkoheuml disa nga keumlto kaneuml daleuml tashmeuml si teuml veumlrteta
Uneuml guxoj teuml parathem se me kalimin e koheumls seuml ardhshme ndash muaj vite nuk e
di se sa do teuml zgjaseuml ndash edhe shumica e teorive teuml tjera teuml konspiracionit do teuml
dalin teuml veumlrteta
Eumlshteuml shumeuml meuml keq sesa mund ta imagjinojmeuml Marionetat qeveritare teuml
shtetit teuml thelleuml neuml ccedildo vend po demaskohen veteuml duke vazhduar teuml ndjekin
agjendeumln e Rendit teuml Ri Boteumlror teuml Bill Gates George Soros Bilderberg Fabian Society Skull amp Bones teuml iluminateumlve dhe masoneumlve teuml Rockefeller-
ve dhe Rothschild-eumlve neuml formeumln evaksinimit dhe teuml ccedilipimit me detyrim 5G-
seuml heqjes seuml paraseuml neuml doreuml shproneumlsimit shkateumlrrimit teuml shtreseumls seuml mesme
geumlnjeshtreumls seuml ndryshimit teuml klimeumls teuml beumlreuml nga njeriu shkeumlmbimit teuml
popullsiseuml globalizmit sulmit ndaj individit familjes dhe kombit etj
megjitheumlse qendrat e pushtetit satanik Vatikani dhe Urdhri i Jezuiteumlve City of
London dhe Washington DC ndash Roma e Pareuml Roma e Dyteuml dhe Roma e Treteuml
ndash janeuml shfuqizuar tashmeuml nga Trump-i Putin-i dhe Xi-u gjeuml teuml cileumln e kaneuml
veumlneuml re veteumlm ata qeuml ndjekin zhvillimin me veumlmendje
Mireumlpo lajmi i mireuml eumlshteuml se neuml fund do teuml fitojeuml e mira sepse fitorja e seuml mireumls eumlshteuml njeuml puneuml e vendosur nga niveli meuml i larteuml hyjnorPor kjo nuk do teuml thoteuml
se ne duhet teuml rrimeuml me duar neuml preheumlr Neuml qofteuml se secili nga ne nuk
kontribuon diccedilka neuml keumlteuml fitore ateumlhereuml ai neuml fund do teuml mbahet ndeumlr humbeumlsit
Tani beumlhet fjaleuml qeuml secili prej nesh teuml shikojeuml neuml brendeumlsineuml e vet dhe teuml gjejeuml
paqen neuml vetvete teuml cileumln e deumlshiron peumlr njereumlzimin dhe boteumln Seuml pari vjen e
brendshmja dhe meuml pase jashtmja sepse jashteuml mund teuml shfaqet veteumlm ajo qeuml
gjendet brenda
Para se teuml beumlhet veumlrtet mireuml do teuml beumlhet si duket edhe njeuml hereuml shumeuml keq
Lufta e Treteuml Boteumlrore neuml formeumln e njeuml lufte hibride teuml shtetit teuml thelleuml kundeumlr
gjitheuml njereumlzimit ka filluar qeuml prej koheumlsh prej dekadash shekujsh ose mijeumlvjeccedilareumlsh Patrioteumlt rreth Q-seuml Trump-it Putin-it dhe Xi-ut Fuqiseuml seuml re
Tripolare teuml cileumlt i vijneuml njereumlzimit neuml ndihmeuml janeuml duke e mundur shtetin e
thelleuml neuml teuml gjitha vendet e boteumls meuml shumeuml neumln tokeuml peumlr ccedillirimin e
qindramijeumlra feumlmijeumlve nga bazat e neumlndheshme meuml seuml shumti ushtarake ndash disa
fjaleuml kyccedile pedofili Adrenochrom rituale satanike teuml flijimit teuml feumlmijeumlve ndash
keumlshtu qeuml ne pothuajse nuk veumlmeuml re asgjeuml Mediat mainstream teuml paguara dhe
teuml drejtuara nga shteti i thelleuml detyra kryesore e teuml cilave qeumlndron neuml peumlrccedilarjen
e popullit neuml majtas dhe djathtas bardheuml dhe zi burreuml e grua etj sigurisht qeuml
nuk raportojneuml mbi keumlteuml ose e denigrojneuml si teori konspirative
Tani e ka radheumln Gjermania Fati i kombit gjerman eumlshteuml me reumlndeumlsi meuml teuml
madhe peumlr Evropeumln dhe gjitheuml boteumln Veteumlm pasi teuml jeteuml rregulluar peumlrfundimisht ccedileumlshtja gjermane dhe pikeumlrisht neuml kuptimin e njeuml traktati paqeje
teuml fuqive aleate Shtetet e Bashkuara Rusia dhe Britania e Madhe me
Perandorineuml Gjermane teuml rivendosur teuml vitit 1914 mund teuml keteuml njeuml paqe
boteumlrore teuml veumlrteteuml teuml qeumlndrueshme dhe teuml garantuar nga Fuqia Tripolare Pas
zgjidhjes seuml ccedileumlshtjes gjermane mund teuml zgjidhen gjithashtu teuml gjitha ccedileumlshtjet e
tjera kombeumltare teuml hapura si ccedileumlshtja kurde ose ccedileumlshtja shqiptare me
ndeumlrmjeteumlsimin e Trump-it Putin-it dhe Xi-ut
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
11
Ka ardhur koha peumlr secilin prej
nesh teuml informohemi peumlrtej
mediave mainstream neuml meumlnyreuml
alternative mbi teuml gjitha temat e
reumlndeumlsishme teuml mendojmeuml veteuml
teuml mbajmeuml qeumlndrim dhe t‟i
qeumlndrojmeuml mendimit toneuml P sh mund teuml mendohemi peumlr pyetjen
pse politikaneumlt para se teuml
kandidojneuml dhe teuml zgjidhen peumlr
postet meuml teuml larta shteteumlrore
ftohen neuml takimet e fshehta teuml
Bilderberg-ut Ne mund teuml
mendohemi gjithashtu njeuml hereuml
peumlr dometheumlnien e nocionit
ldquoopoziteuml e kontrolluarrdquo peumlr
kuptimin e demokraciseuml partiake
ose peumlr qeumlllimin e mireumlfillteuml teuml
censureumls neuml mediat mainstream dhe mediat sociale
Peumlrveccedil keumlsaj mund teuml pyesim pse
numeumlrohenteuml gjitha rastet e
vdekjes pra edhe ato teuml cilat nuk
kaneuml vdekur nga por me
koronavirusin dhe pse peumlrhapin
qeveriteuml e gati teuml gjitha shteteve
dhe mediat mainstream frikeuml dhe
panik neuml popullsi kur mortaliteti i
peumlrgjithsheumlm nuk eumlshteuml meuml i larteuml sesa neuml vitet meuml pareuml Se teuml
moshuarit me paraseumlmundje
vdesin nga njeuml valeuml gripi dihet
apo jo A nuk dihet gjithashtu se
ldquonormaliteti i rirdquo i cili po na
shitet neuml meumlnyreuml diabolike dhe
karakterizohet nga frika detyrimi
i mbajtjes seuml maskeumls bdquosocial
distancingldquo izolimi me aneuml teuml
karantineumls dhe ndarja e dhunshme
e feumlmijve nga prindeumlrit e urdheumlruar nga njeuml WHO
(Organizata Boteumlrore e
Sheumlndeteumlsiseuml) e cila i neumlnshtrohet
Bill Gates-it dhe industriseuml
farmaceutike po na privon nga teuml
drejtat tona njereumlzore si dhe
dobeumlson sistemin imunitar dhe
mund teuml vraseuml njereumlz A mund teuml
jeteuml kriza e koronavirusit veteumlm
njeuml mashtrim gjigant boteumlror
Neumlse po ateumlhereuml pse
Tani keumlrkohen burra trima dhe
gra trime meuml shumeuml sesa asnjeuml
hereuml meuml pareuml sepse beumlhet fjaleuml
peumlr asgjeuml meuml pak sesa peumlr lirineuml
dhe ekzistenceumln e secilit prej
nesh e njeriut familjes dhe
kombit Gjermaneumlt po na tregojneuml
se si beumlhet sepse ata janeuml neuml
rrezik shumeuml teuml madh Austriakeuml
dhe shqiptareuml ndiqeni shembullin e tyre ngrihuni dhe dilni paqeumlsisht peumlr
ldquosheumltitjerdquo teuml paparalajmeumlruar neuml rrugeuml mundeumlsisht njeumlkoheumlsisht neuml shumeuml
vende me theumlnien e Thomas Jefferson-it neuml zemeumlr ldquoAty ku populli e ka frikeuml
qeverineuml sundon tirania Aty ku qeveria e ka frikeuml popullin sundon liriardquo
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
12
Veumlshtrime
Shkruan Shpeumltim Shujaku Germin
Sa do teuml ndikojeuml pandemia COVID-19 neuml remitancat e pranuara nga diaspora
Ndoneumlse peumlr momentin e teumlreuml forca dhe fokusi global eumlshteuml neuml funksion teuml
luftimit dhe parandalimit teuml peumlrhapjes seuml virusit COVID-19 neuml aspektin
sheumlndeteumlsor shumeuml eksperteumlve financiareuml dhe ekonomisteuml po analizojneuml edhe
pasojat e mundshme qeuml ky virus mund teuml keteuml neuml ekonomineuml boteumlrore
Reumlnia ekonomike nga efekti i virusit COVID-19 pritet teuml shkaktojeuml recesion
neuml Amerikeuml Eurozoneuml dhe Japoni Kina do teuml keteuml rritjen meuml teuml vogeumll teuml
sheumlnuar ndonjeumlhereuml dhe poashtu potencialisht njeuml total prej $27 trillion teuml
humbur neuml prodhim - qeuml i bie sa ekuivalenti i teumlreuml Prodhimit teuml Brendsheumlm
Bruto (GDP-seuml) teuml Mbreteumlriseuml seuml Bashkuar1
Pasojat ekonomike teuml COVID-19 pritet teuml ndjehen edhe tek diaspora joneuml
Kjo eumlshteuml tashmeuml evidente neuml shtetet si Gjermania Greqia Italia dhe Zvicra
vende keumlteuml neuml teuml cilat kemi peumlrqeumlndrimin meuml teuml madh teuml Diasporeumls Shqiptare
Neuml Gjermani Instituti IFO peumlr hulumtime ekonomike sipas njeuml analize teuml
beumlreuml seuml fundmi vlereumlson qeuml humbjet ekonomike neuml keumlteuml shtet do teuml variojneuml
nga 72 neuml rast se kriza do teuml zgjaseuml 2 muaj deri neuml 206 neuml skenarin meuml
teuml keq neumlse kriza do teuml vazhdojeuml peumlr 3 muaj Peumlrqindjet e tilla shndeumlrruar neuml
vlera monetare tregojneuml humbje qeuml mund teuml variojneuml nga euro255 miliardeuml deri
neuml euro729 miliardeuml neuml skenarin meuml teuml keq Kriza poashtu do teuml shkaktojeuml njeuml
vrimeuml prej euro200 miliardeuml neuml buxhetin publik duke leumlneuml anash benefitin peumlr
1 Orlik T Rush J Cousin M amp Hong J (2020) Coronavirus Could Cost the Global
Economy $27 Trillion Here‟s How Retrieved by bloombergcomgraphics2020-coronavirus-
pandemic-global-economic-risk
pakos ekonomike2 Poashtu rreth
18 milioneuml persona mund teuml
humbasin vendin e puneumls ndeumlr teuml
cileumlt mund teuml keteuml edhe shumeuml nga
Diaspora joneuml
BAK Economics njeuml think-tank
nga Zvicra ka vlereumlsuar se
parashikimet peumlr rritjen ekonomike
neuml Zviceumlr do teuml peumlsojneuml zvogeumllim
prej 15 neuml 13 Neuml periudheumln
mesatare Sekretariati i shtetit peumlr
Puneumlt Ekonomike (SECO) ka
brenga peumlr tregun kapital dhe
ndeumlrprerjen e zingjirit teuml furnizimit
industrial Zviceran dhe korporatave
ndeumlrkombeumltare me vend-ndodhje neuml
Zviceumlr Meuml 14 mars qeveria zvicerane ka zotuar CHF10
miliardeuml ($106 miliardeuml) neuml pakon
emergjente peumlr teuml ndihmuar
ekonomineuml3
Neuml Itali poashtu sipas Statista
Research Department neuml
parashikimet beumlra nga muaji mars
2020 eumlshteuml vlereumlsuar qeuml Prodhimi i
Brendsheumlm Bruto (PBB eng GDP)
e shtetit Italian do teuml zvogeumllohet peumlr -3 neuml fund teuml kateumlrmujorit teuml
pareuml teuml keumltij viti ndeumlrsa neuml
kateumlrmujorin e dyteuml pritet qeuml kjo
shifeumlr teuml bie deri neuml -5 teuml PBB peumlr
shkak teuml ndikimit teuml virusit
COVID-19 neuml ekonomineuml e vendit
Meuml tutje eumlshteuml parashikuar qeuml
2 Posaner J (2020) Coronavirus could slash
German economy by over 20 percent study
Retrieved by
httpswwwpoliticoeuarticlestudy-
coronavirus-could-slash-german-economy-
by-over-20-percent 3 (2020) Coronavirus the situation in
Switzerland Retrieved by
httpswwwswissinfochengcovid-
19_coronavirus--the-situation-in-
switzerland45592192
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
13
sektoreumlt e tekstilit transportit ajror dhe me tren hotelieria restauranteumlt
emisionet televizive dhe ngjarjet sportive do teuml peumlsojneuml reumlnien meuml teuml madhe
ekonomike Qeveria Italiane ka zotuar $28bn peumlr teuml lehteumlsuar ngarkseumln
ekonomike teuml pandemiseuml Kjo pako ekonomike do teuml ndihmojeuml kompaniteuml
pronareumlt e shteumlpive me pagesa teuml kredive dhe personat qeuml rrezikojneuml teuml
humbin vendet e tyre teuml puneumls4
Kriza ekonomike e vitit 2008 dhe ndikimi i saj ne remitenca Kriza ekonomike neuml vendet Evropiane medoemos do teuml pasqyrohet edhe neuml
ekonomineuml vendore neuml Kosoveuml e Shqipeumlri pasi qeuml BPP-teuml e teuml dy keumltyre
vendeve kaneuml njeuml varshmeumlri relative neuml remitancat qeuml vijneuml nga Diaspora
Bazuar neuml teuml dheumlnat e Bankeumls Boteumlrore shtetet neuml zhvillim neuml vitin 2019
kaneuml pranuar mbi 500 miliardeuml dollareuml peumlrmes remitencave Neuml shtetet si
Kosova dhe Shqipeumlria remitancat peumlrbeumljneuml njeuml ndeumlr komponenteumlt kryesoreuml
neuml Prodhimin e Brendsheumlm Bruto i cili shkon vazhdimisht neuml rritje mireumlpo
neuml njeuml periudheuml jo shumeuml teuml largeumlt me rastin e krizeumls globale ekonomike teuml
vitit 2008 remitencat filluan teuml bien drastikisht Neuml Kosoveuml u desh teuml kalonin
5 vite deri sa vlera monetare e remitancave teuml kthehej neuml shumeumln qeuml ishte
para vitit 2008 ku reumlnia meuml e uleumlt ishte ajo e vitit 2011 kur shuma e remitencave ishte euro492m (-19 krahasuar me vitin 2008) Neuml Shqipeumlri kriza
ekonomike e vitit 2008 poashtu kishte pasoja teuml meumldha neuml aspektin e
remitencave qeuml u pranuan neuml vend Pas vitit 2009 impakti i krizeumlz
ekonomike boteumlrore filloi teuml shfaqej edhe neuml Shqipeumlri peumlr faktin qeuml shumica
e Diasporeumls punojneuml neuml shtetet Evropiane ekonomia e vendit peumlsoi njeuml shok
negativ teuml jashteumlm kryesisht nga eksportet remitancat dhe rrjedha e
investimeve kapitale teuml huaja Faktikisht qeuml nga ajo koheuml Shqipeumlria
asnjeumlhereuml nuk ka arritur qeuml teuml rikthehet prapeuml neuml pikeumln ku ishte para vitit
2008 duke sheumlnuar neuml vitin 2013 pikeumln meuml teuml uleumlt neuml aspektin e remitancave
teuml pranuara Prej vitit 2014 neuml Shqipeumlri ka pasur njeuml rritje graduale teuml
remitancave teuml pranuara megjithateuml njeuml rritje e tilleuml ishte me margjina shumeuml teuml vogla5
Kriza e fundit e pandemiseuml COVID-19 efektin pareumlsor neuml aspektin e
remitencave do ta keteuml tek burimi i remitancave pra pjeseumltareumlt e Diasporeumls
Ata neuml rastin meuml teuml mireuml janeuml detyruar teuml punojneuml nga shteumlpia pronareumlt e
bizneseve janeuml detyruar t‟i mbyllin bizneset e tyre peumlrkoheumlsisht teuml tjereuml janeuml
detyruar teuml marrin pushim teuml detyruar me pageseuml jo teuml ploteuml ndeumlrsa neuml rastin
meuml teuml keq disa edhe kaneuml humbur vendet e tyre teuml puneumls Rrjedhimisht
afteumlsia e keumltyre personave peumlr teuml deumlrguar para neuml atdhe tek familjet e tyre
zvogeumllohet duksheumlm dhe padyshim qeuml meuml seuml keqi do teuml peumlsojneuml ato familje
teuml cilat burim teuml veteumlm teuml teuml ardhurave i kaneuml remitancat qeuml ata i pranojneuml nga familjareumlt e tyre nga jashteuml
Fig World Bank Remitencat persionale te pranuara (US$)
4 (2020) Forecasted short-term impact of coronavirus (COVID-19) on gross domestic product
(GDP) in Italy in the 1st and 2nd quarter of 2020 Retrieved by
httpswwwstatistacomstatistics1101019forecasted-impact-of-coronavirus-covid-19-on-gdp-
in-italy 5Sherifi C Turan G (2018) Global Financial Crises The Impact on Albanian Economic
Growth Retrieved by httparchivesciendocomEJESejes20184issue-1ejes-2018-
0032ejes-2018-0032pdf
Kufizimi i koheumls seuml leumlvizjes e neuml
raste ekstreme edhe kufizimi i
teumlreumlsisheumlm i leumlvizjes beumln qeuml disa
nga familjet ta keneuml teuml pamundur
fare qeuml teuml realizojneuml transaksionet e
tyre monetare peumlrmes bankave dhe
ndeumlrmjeteumlsve teuml tjereuml financiareuml Neuml Kosoveuml dhe Shqipeumlri ende
zhvillimi teknologjikonline i
sheumlrbimeve financiare eumlshteuml neuml
hapa fillestar krahasuar me vendet
e zhvilluara andaj transaksionet me
para teuml gatshme neuml situata teuml tilla si
pandemia neuml teuml cileumln ne gjendemi
beumlhet shumeuml e veumlshtireuml peumlr teuml mos
theumlneuml e pamundur fare Keumlsaj
fatkeqeumlsie duhet t‟i shihet edhe ana
e meumlsimit qeuml mund teuml nxjerrim nga
kjo situateuml psh neuml veteumldijeumlsimin e popullit neuml Kosoveuml e Shqipeumlri rreth
sheumlrbimeve financiare teuml formeumls
elektronike e njeumlkoheumlsisht neuml
motivimin e institucioneve
financiare qeuml teuml zhvillojneuml e
avansojneuml sheumlrbimet e tilla duke
marreuml parasysh faktin qeuml
mbulueshmeumlria e rrjetit teuml internetit
neumlpeumlr shteumlpiteuml e keumltyre dy vendeve
eumlshteuml ndeumlr meuml teuml lartat neuml Evropeuml
Banka Boteumlrore vlereumlson qeuml ndeumlr
hapat e pareuml qeuml autoritetet publike
duhet teuml ndeumlrmarrin janeuml
Remitencat duhet teuml trajtojneuml
institucionet financiare sic janeuml
agjenciteuml e transferave bankat etj si
sheumlrbyes themelor dhe qeuml teuml ju
zbusin cfareumldo ndikimi negativ neuml
funksionalitetin operacional teuml
keumltyre sheumlrbyesve teuml mbeumlshtesin industrineuml e remitencave me
instrumente teuml duhura qeuml
menaxhojneuml kredibilitetin dhe
riskun e likuidetit6
Me dateuml 12 prill Qeveria neuml detyreuml
e Kosoveumls ka nisur poashtu njeuml
iniciativeuml teuml lehteumlsimit teuml gjendjes
aktuale teuml krijuar neuml Kosoveuml
peumlrmes seuml cileumls ka hapur njeuml
xhirollogari zyrtare neuml Bankeumln
Qendrore teuml Kosoveumls ku pjeseumltareumlt nga Diaspora mund teuml kontribuojneuml
financiarisht sipas mundeumlsive teuml
tyre
6 Garcia Mora A Rutkowski M (2020)
Remittances in times of the coronavirus ndash
keep them flowing
Retrieved by
httpsblogsworldbankorgpsdremittances-
times-coronavirus-keep-them-flowing
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
14
Pandemia COVID-19 ka filluar teuml shfaq efektet e krizeumls ekonomike e cila
manifestohet neuml meumlnyra teuml ndryshme tek vendet e ndryshme vareumlsisht nga
peumlrbeumlrja e PBB-seuml (meuml sakteumlsisht vareumlsia e vendeve respektive nga eksportet
apo importet e malleumlrave) Shtetet e varura nga eksporti dhe investimet janeuml
ato qeuml peumlsojneuml meuml seuml shumti nga kriza teuml tilla kurse vendet si Kosova dhe
Shqipeumlria qeuml janeuml vende teuml varura nga importet dhe remitancat kaneuml pasoja teuml njeuml krize globale teuml natyreumls sekondare ku me ccedil‟rast rriten cmimet
ushqimore Shumeuml familje neuml Kosoveuml kaneuml si burim teuml veteumlm financiar
deumlrgesat nga diaspora Zvogeumllimi apo edhe ndeumlrprerja e keumltij burimi do teuml
ndikojeuml direkt neuml fuqineuml blereumlse dhe mireumlqenien e qytetareumlve Prandaj reumlnia
e remitancave neuml muajt dhe vitet e ardhshme duhet teuml trajtohet me seriozitet
nga institucionet relevante neuml meumlnyreuml qeuml teuml ruhet stabiliteti social dhe
ekonomik i vendit
Shpeumltim Shujaku eumlshteuml i angazhuar si Menaxher Financiar tek organizata jo-
qeveritare Germin Germin eumlshteuml organizateuml lidere neuml fusheumln e angazhimit teuml
Diasporeumls Shqiptare neuml vendet ameuml Ai ka studiuar neuml Fakultetin Ekonomik
praneuml Universitetit teuml Prishtineumls Peumlrpos puneumls profesionale ai eumlshteuml poashtu i angazhuar neuml Federateumln e Ragbit teuml Kosoveumls si Drejtor i
Komunikimit
Linqet e materialit teuml peumlrmbledhur httpswwwbloombergcomgraphics2020-coronavirus-pandemic-global-economic-risk
httpswwwhistoryextracomperiodmodernfinancial-crisis-crash-explained-facts-causes
httpswwwbbccomnewsbusiness-51706225
httpswwwbloombergcomnewsarticles2020-03-24german-economy-heads-for-steep-
recession-on-coronavirus-impact
httpswwwpoliticoeuarticlestudy-coronavirus-could-slash-german-economy-by-over-20-
percent
httpswwwswissinfochengcovid-19_coronavirus--the-situation-in-switzerland45592192
httpswwwswissinfochengcovid-19-monitor_swiss-concern-shifts-to-economic-fallout-of-
coronavirus45671640
httparchivesciendocomEJESejes20184issue-1ejes-2018-0032ejes-2018-0032pdf
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
15
Opinione
Dr Gjovalin Gjeloshi Tiraneuml
Ccedilmimi qeuml paguhet peumlr lirineuml e shtypithellip
ldquoCcedilfareuml zonje e mrekullueshme
dhe ccedilfareuml historie mahniteumlserdquo ndash
keumlshtu do teuml shprehej Peter Zoehrer drejtor i Forumit
Europian peumlr Lirineuml e Besimit
peumlr Austrineuml i cili moderonte njeuml
takim teuml disa koheumlve meuml pareuml neuml
Tiraneuml pas fjaleumls seuml gazetares seuml
njohur libaneze May Chidiac e
cila sot eumlshteuml ministre e Shtetit
peumlr Zhvillim Administrativ neuml
Liban
Zonja May edhe pse me keumlmbeumln
dhe doreumln e majteuml protezeuml qeumlndroi neuml podium neuml keumlmbeuml pa
u mbeumlshtetur as neuml bastunin e saj
duke elektrizuar dhe emocionuar
teuml gjitheuml pjeseumlmarreumlsit neuml salleuml
ldquohellip14 vjet meuml pareuml kam paguar
njeuml ccedilmim teuml larteuml si rezultat i
theumlnies seuml teuml veumlrteteumls Fola e
shkruajta kundeumlr regjimit teuml
Libanit dhe regjimi meuml ldquogostitirdquo
me njeuml bombeuml neuml makineumln time
Si rrjedhojeuml humba krahun dhe keumlmbeumln e majteumlhellip liria nuk vdes
kurreuml peumlr mua Neuml Liban ne
deumlshmojmeuml njeuml ktheseuml teuml papritur
teuml ngjarjevehellip‟‟
Kjo eumlshteuml heroineuml e gjalleuml e liriseuml
seuml shtypit ndeumlrkoheuml qeuml historia
njeh me shumiceuml raste prej atyre
gazetareumlve qeuml e paguan ccedilmimin e
liriseuml seuml shtypit jo veteumlm thjeshteuml
me pushime nga puna por edhe
me burgime apo gjymtime ekstreme si rasti i meumlsipeumlrm e
deri edhe me kokeuml apo edhe me
copeumltim teuml kufomeumls siccedil ishte rasti
i gazetarit saudit me shteteumlsi
amerikane E veumlrteta drejteumlsia
eumlshteuml humane e shenjteuml por eumlshteuml
e shtrenjteuml e ka ccedilmimin e madh
Dhe jo kushdo eumlshteuml i gatsheumlm teuml pranojeuml qeuml teuml paguaj ccedilmime teuml tilla neuml
rastin konkret peumlr lirineuml e shtypit
-Neumlse do teuml meuml keumlrkoni qeuml teuml peumlrkufizoj me njeuml fjaleuml situateumln e medias neuml
Shqipeumlri thoteuml eksperti i medias gazetari Lutfi Dervishi do teuml peumlrgjigjesha
ldquomireumlrdquo Neumlse do teuml meuml keumlrkoni qeuml ta them me dy fjaleuml do teuml perifrazoja ldquoJo
mireumlrdquo Eumlshteuml ldquomireumlrdquo se kemi meuml shumeuml se dy duzina mediash teuml peumlrditeumlshme
mbi 60 radio rreth 200 operatoreuml kablloreuml mbi 600 portale Por ldquojo mireumlrdquo
eumlshteuml peumlrmbajtja e tyre Eumlshteuml ldquomireumlrdquo se rreth 18 milion shqiptareuml kaneuml
llogari neuml fb nga 27 milion e meuml pak qeuml eumlshteuml popullsia neuml vend Por ldquojo
mireumlrdquo sepse gjitheuml kjo mori ldquolexuesishrdquo marrin informacione por jo lajme
Neuml koheumln e sotme lajmi i rremeuml nuk eumlshteuml meuml i panjohur dhe fakti se
ldquoqarkullojneuml lajme teuml rremerdquo nuk peumlrbeumln meuml lajm Prej koheumlsh qeuml lindi
shtypi eumlshteuml quajtur ldquopushteti i kateumlrtrdquo por sot tek ne ajo beumln lojeumln e
pushteteve
Para disa koheumlsh dikush nga departamenti i gazetariseuml neuml Universitetin
Shteteumlror teuml Tiraneumls i keumlrkoi prof Hamit Boriccedilit studjuesit teuml gazetariseuml
shqiptare qeuml teuml beumlnte njeuml deklarateuml publike pak a shumeuml teuml tilleuml se shtypi
shqiptar neuml koheumln e komunizmit ka geumlnjyer i ka sheumlrbyer sistemit komunist
nuk ka pasqyruar teuml veumlrteteumln etj etj Dhe a doni ta dini se si iu peumlrgjigj
profesori keumlrkeseumls Thjeshteuml me njeuml pyetje po shtypi sot a nuk boton teuml
paveumlrteta a nuk i sheumlrben pushtetit apo interesave teuml pronareumlve teuml medias
Neuml teuml veumlrteteuml ai nuk po mbronte teuml shkuareumln por po kritikonte teuml tashmen
dhe nuk po kishte shpreseuml peumlr njeuml teuml ardhme ndryshe teuml shtypit Nuk dimeuml peumlr
teuml ardhmen se sa do teuml jeteuml numri i pikeumlve qeuml do teuml grumbullojeuml shtypi sa i takon theumlnies seuml fjaleumls seuml lireuml lajmeve teuml veumlrteta investigimeve kurajoze dhe
konsolidimit teuml vendit teuml tij si pushtet i kateumlrt por dimeuml dhe shohim se shtypi
sot eumlshteuml larg pritshmeumlrive teuml publikut teuml atyre qeuml neuml meumlngjese meumlsyjneuml
kioskat ku marrin gazeteumln e tyre teuml preferuar e qeuml mund t‟i keteuml zhgeumlnjyer
prej koheumlsh me peumlrmbajtjen e saj
Koheumlt e fundit neuml njeuml media audiovizive neuml Shqipeumlri u peumlrfunduan peumlrpara
afatit kontratat me disa gazetareuml qeuml drejtonin emisione investigative
kritikuese ndaj qeveriseuml Pavareumlsisht justifikimeve qeuml u thaneuml nga pronari i
medias neuml fjaleuml publiku nuk haneuml bareuml Fshati qeuml duket nuk don kallauz Nga
ana tjeteumlr mbeten neuml keumlmbeuml prej vitesh dhe shtohen akoma meuml shumeuml
emisione qeuml hiqen si teuml paanshme por qeuml drejtueseumlve teuml emisioneve u shkeumllqejneuml syteuml kur foleumlsit neuml panel shprehen kundeumlr opoziteumls apo
justifikojneuml me ccedil‟teuml munden skandalet e njeumlpasnjeumlshme teuml qeveriseuml Ose
gazetareumlt qeuml drejtojneuml emisionet ndeumlrhyjneuml drejpeumlrdrejt peumlr teuml krijuar opinion
si tek teuml ftuarit ashtu edhe tek publiku Megjithateuml peumlr t‟u kthyer tek
gazetareumlt emisionet e teuml cileumlve u mbylleumln peumlr t‟u theumlneuml atyre qeuml t‟a keneuml peumlr
ndereuml qeuml emisionet e tyre kaneuml shqeteumlsuar dikeumlnd deri te qeveria po sjelleuml neuml
ndihmeuml prap ikoneumln e gazetariseuml libaneze qeuml citoi njeuml koleg teuml sajin Ai ishte
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
16
pushuar nga puna prej pronarit teuml
medias ku punonte peumlr shkak teuml
pasqyrimit me besnikeumlri teuml
ngjarjeve neuml ateuml vend dhe diteumln e
ndeumlrprerjeve teuml marreumldheumlnieve
financiare tha neumlse shkarkimi im
eumlshteuml ndeumlshkimi im se pasqyrova neuml media revoltat popullore ndash jam
krenar peumlr keumlteuml
Edhe neuml vende teuml tjera teuml
Ballkanit Pereumlndimor situata e
pavareumlsiseuml seuml medias noton
pothuaj neuml teuml njeumljtat ujeumlra
Politika biznesi dhe pushteti
vijojneuml teuml mbeten ldquopadroneumltrdquo e
veumlrtet teuml medias Peumlrsa i takon
Shqipeumlriseuml nga rreth 25 gazeta teuml
peumlrditeumlshme qeuml botohen teuml gjitha deklarohen se janeuml me humbje e
megjithateuml botohen Ccedildo gazeteuml
shitet seuml paku neumln koston e
prodhimit Por edhe po teuml shitet
me koston apo edhe me ateuml
fitimin minimal prap humbja do
teuml jeteuml e konsiderueshme peumlr
shkak teuml tirazhit teuml uleumlt qeuml shiten
Statistikat peumlr Shqipeumlrineuml thoneuml se
nuk kalon shifra 70-80 mijeuml
kopje qeuml mund teuml jeteuml tirazhi i peumlrgjithsheumlm i teuml gjtha gazetave teuml
peumlrditshme Natyrisht qeuml shifra e
shitjeve neuml njeuml diteuml eumlshteuml akoma
meuml e uleumlt Kjo si rrjedhjojeuml e
numrit teuml pakeumlt teuml popullsiseuml Nuk
e peumlrmireumlsion keumlteuml shifeumlr as oreksi
i madh i shqiptareumlve peumlr teuml lexuar
lajme apo peumlr t‟u marreuml me
politikeumln e kafeneve Kjo neuml njeuml
maseuml teuml madhe eumlshteuml edhe kostoja
e reumlnies seuml besueshmeumlriseuml seuml atyre qeuml shkruajneuml gazetat sepse
lexuesi shqiptar ka 30 vjet qeuml po
edukohet tashmeuml me natyreumln e
lajmeve gjeografineuml e shkrimeve
nivelin dhe cileumlsineuml e tyre
Lexuesi e shikon peumlrditeuml se
gazetari dhe gazetat sot janeuml larg
seuml teuml shkruarit teuml seuml veumlrteteumls dhe
se ato neuml shumiceumln e rasteve
mbrojneuml interesat e njeumlrit apo
tjetrit grup Dhe ccedilka eumlshteuml meuml e
reumlndeumlsishmja lexuesi e dineuml mire se pas ccedildo gazete ka njeuml
financues teuml cilit i interesojneuml
interesat e veta dhe jo teuml publikut
Peumlr numeumlr teuml banoreumlve them se
Shqipeumlria zeuml vendin e pareuml jo
veteumlm neuml rajon peumlr numrin e
madh teuml gazetave peumlr frymeuml teuml
popullsiseuml Sipas Predrag
Vujoviccedil drejtor i shkolleumls seuml Marreumldheumlnieve me Publikun dhe Komunikimit
neuml Serbi nga 10 gazeta teuml peumlrditshme qeuml dalin neuml Serbi veteumlm njeuml e
peumlrditshme i ndjekeuml standartet profesionale Dhe vazhdon ldquosituata nuk ka
qeneuml kurreuml keumlshtu Kemi meuml pak gazeta teuml pavarura dhe meuml shumeuml gazeta qeuml
i sheumlrbejneuml pushtetit dhe koorporataverdquo Peumlr njeuml moment neumlse e
zeumlvendeumlsojmeuml emrin Predrag njeuml emeumlr tipik sllav me emrin Pjeteumlr apo Petrit
shqiptar teuml krijohet peumlrshtypja se ky konstatim i peumlrket Shqipeumlriseuml veccedilse numri 10 i gazetave neuml Serbi duhet zeveumlndeumlsuar me numrin 25 aq sa eumlshteuml
edhe numri i teuml peumlrdishmeve qeuml dalin tek ne
Por liria e shtypit sipas eksperteumlve nuk mungon veteumlm neuml vendet ku
peumlrshkalleumlzohet dhuna drejt lufteumls por edhe aty ku mendojmeuml se kemi paqe
Peumlr gazetaren Chidiac fjala vjen neuml Arabineuml Saudite psh nuk ka lufteuml civile
si neuml Siri a gjetkeuml por njeumlkoheumlsisht nuk ka as liri shtypi Por liria e shtypit
do teuml vijonim ne nuk mungopn veteumlm neuml Turqi ku sundon njeuml regjim i
njohur autokrat e qeuml simulon veteuml ldquogrushte shtetirdquo por edhe neuml regjime
ldquodemokratikerdquo qeuml propagandojneuml me bolleumlk liri e mireumlqeumlnie siccedil eumlshteuml ai i
Tiraneumls apo Beogradit Nuk mund ta masim lirineuml e shtypit me numrin e
madh teuml mediave teuml teuml gjitha llojeve qeuml dalin e qarkullojneuml neuml njeuml vend por me ato ccedilfareuml shkruajneuml e peumlrhapin dhe me sakteumlsineuml e lajmeve qeuml botojneuml me
numrin e madh teuml televizioneve me studio televizive teuml kushtueshme por me
ateuml se ccedilfareuml diskutohet apo lexohet neuml ato studio Nuk mund ta masim lirineuml e
shtypit me numrin e madh teuml revistave teuml luksit ku botohen veteumlm faqe teuml
modeumls pornostare vendet ku mund teuml pushohet kushtuesheumlm etj dhe pak e
aspak pasqyrohet jeta e peumlrditeumlshme e njeuml kombi problemet ekonomike
sociale e psikologjke niveli i arsimimit apo sheumlrbimit sheumlndeteumlsor
Pavareumlsisht se si mund t‟i keteuml marreumldheumlniet me shtypin sot qeuml eumlshteuml
president Trump neuml librin e tij ldquoArti i marreumlveshjesrdquo mes teuml tjerave ka
shkruar ldquoE vetmja gjeuml qeuml ka garanci peumlr t‟i nxitur politikaneumlt teuml veprojneuml eumlshteuml shtypi - ose meuml sakteuml frika nga shtypi Mund teuml ushtroni ccedilfardolloj
presioni teuml beumlni lloj-lloj keumlrkesash e keumlrceumlnimesh teuml dhuroni shuma teuml
meumldha parash peumlr fushateumln e tyre dhe zakonisht nuk beumljneuml asnjeuml ndryshim
Por neumlse krijoni mundeumlsineuml qeuml shtypi teuml shkruaj keq peumlr ta qofteuml edhe neuml njeuml
publikim teuml panjohur shumica e politikaneumlve do teuml hidhen neuml veprimrdquo
Por qeuml shtypi teuml luaj veumlrteteuml keumlteuml rol dmth ta keneuml frikeuml ldquoteuml keumlqinjteumlrdquo (neumln
keumlteuml epitet po i bashkoj uneuml teuml gjitheuml ata qeuml meritojneuml teuml shruhet keq peumlr ta)
shoqeumlria duhet teuml keteuml gazetareuml apo intelektualeuml qeuml nuk tremben prej ccedilmimit
qeuml do teuml u duhet ndoshta teuml paguajneuml peumlr denoncimin e tyre neuml shtyp Terreni
meuml i peumlrshtatsheumlm ku mund teuml kultivohet e zhvillohet ldquobima e seuml keqesrdquo eumlshteuml ajo tokeuml (vend komb) ku teuml mireumlt rrineuml duarkryq ku shoqeumlria nuk ka
neuml krye teuml tyre lidereuml teuml veumlrteteuml ku kompromisi me teuml keqen ka daleuml neuml plan
teuml pareuml Por qeuml teuml veprojneuml teuml mireumlt shtypi duhet teuml jeteuml i pari qeuml duhet teuml
beumlhet fidanishtja e rritjes seuml fidaneumlve teuml mireuml Shtypi nuk duhet teuml refuzojeuml
botimin e shkrimeve ku denoncohet e keqja ccedilfardo interesash qeuml teuml preken
Madje jo veteumlm kaq ai duhet teuml marreuml neuml mbrojtje artikullshkruesin qeuml pati
guximin teuml ngrihet kundeumlr seuml keqes dhe jo ta sheseuml ateuml ldquopeumlr peseuml parerdquo Neumlse
shtypi nuk e ben keumlteuml ateumlhere si do t‟a meritojeuml cileumlsimin ldquopushteti i kateumlrtrdquo
neuml njeuml shoqeumlri demokratike Keumlsisoj ai rezulton jo ldquoi kateumlrtirdquo por as ldquoi
kateumlrmbeumldhjetirdquo pushtet sepse ai spostohet prej pushtetit teuml paraseuml pushtetit
teuml korrupsionit krimit pushtetit teuml fitimeve luksit etj etj
Nuk ka pak raste kur pronareumlt e mediave e masin lirineuml e tyre me cakun ku
fillon ldquoe drejta e pushtetit politik peumlr teuml prekur lirineuml e interesave teuml tyre
personalerdquo dhe jo lirineuml e teuml drejteumls peumlr teuml informuar opinionin publik Neuml
keumlto raste kultivohet ldquoe drejta negativerdquo e liriseuml seuml shtypit Seuml paku peumlr
Shqipeumlrineuml ky fenomen eumlshteuml shumeumlzuar vitet e fundit Sipas analisteumlve qeuml i
ndjekin dhe komentojneuml keumlto statistika pjesa deumlrmuese e gazetave dhe
televizioneve private shqiptare janeuml neuml proneumlsi teuml biznesmeneumlve qeuml nuk kaneuml
biznes teuml pareuml median Kryesisht janeuml firma teuml fuqishme ndeumlrtimesh etj qeuml
me median e tyre mbrojneuml seuml pari interesat personale por jo teuml shoqeumlriseuml Ka
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
17
neuml Tiraneuml media qeuml qytetareumlt
kaneuml filluar t‟i emeumlrtojneuml
ldquoPerandori mediashrdquo Teuml tilla si
ldquoPerandoria Klanrdquo ldquoTop Chanalrdquo
apo edhe ndonjeuml gazeteuml e shkruar
qeuml peumlrdoret peumlr teuml mbuluar
biznese teuml tjera Prej vitesh ka pronareuml mediash qeuml hyjneuml neuml
zyreumln e kryeministrave si neuml
shteumlpineuml e tyre Qeuml emeumlrojneuml
drejtoreuml zeumlveumlndeumlsministra e
ambasadoreuml me shumiceuml por
edhe ministra pavareumlsisht
peumlrvojeumls dhe zoteumlsiseuml qeuml kaneuml peumlr
teuml drejtuar Dhe keumlteuml e beumljneuml si me
kryeministra teuml djathteuml ashtu
edhe teuml majteuml
Ateumlhereuml sa janeuml teuml gatsheumlm keumlta njereumlz (qeuml kaneuml mediat pas vetes)
qeuml teuml paguajneuml peumlr lirineuml e veumlrteteuml
lirineuml pozitive teuml shtypit Neumlse
dhjetra gazetareuml meuml seuml paku
humbin puneumln burimin e
mbajtjes seuml familjes s tyre teuml tjereuml
si libanezja Chidiac humbin
gjymtyreumlt e trupit si ccedilmim se
kaneuml theumlneuml teuml verteteumln apo meuml
keq kur vriten e zhduken duke
paguar ccedilmim capital keumlto soj mediash qeuml kemi ne neuml Shqipeumlri
nuk paguajneuml si ccedilmim peumlr
theumlnien veteumlm teuml seuml veumlrteteumls asnjeuml
qindarkeuml qeuml peumlrfitojneuml prej
pushtetit Nuk paguajneuml ldquoasnjeuml
diteuml mangutrdquo neuml pushimet e luksit
apo nuk refuzojneuml qofteuml edhe njeuml
darkeuml neuml shoqeumlrineuml e
pushtetareumlve neumlpeumlr hotelet e
shtrenjta
Natyrisht qeuml qeveria ka pjeseumln e
hallkave teuml sajeuml neuml zinxhirin e
liriseuml seuml medias neuml vendin e veteuml
dhe se politika e sajeuml duhet teuml
peumlrmireumlsohet vazhdimisht neuml keumlteuml
drejtim Peumlr mua qeveri-shtyp
nuk duhet teuml rrineuml as afeumlr as larg
Afeumlr-ngrohen larg-ftohen Teuml dya
janeuml teuml deumlmshme ldquoNgrohjardquo na
beumln paleuml ftohja na beumln qeuml teuml
luleumlzojeuml kritika jodashamireumlse e
peumlr interesa meskine Qeveriteuml le teuml beumljneuml puneumln e tyre por neuml keumlteuml
kontekst mediat duhet teuml luftojneuml
teuml peumlrmireumlsojneuml imazhin e tyre
dhe teuml mos ankohemi se ldquona
mungojneuml liriteuml pozitiverdquo kur neuml
shumeuml raste tentojmeuml teuml kemi ldquoliri
negativerdquo Neuml keumlteuml rast shtypi ka
shkareuml nga misioni i vet Ateumlhereuml
ccedildo njeri duhet teuml keteuml njeuml gazeteuml peumlr teuml mbrojtur interesat e veta
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
18
Mag phil Dr Kurt Gostentschnigg Graz
Kombi si Shpirt Kolektiv (pjesa e dyteuml)
Njeuml krahasim i pareuml i ccedileumlshtjes shqiptare me ccedileumlshtjen indiane neuml driteumln e Jogeumls Integrale teuml Shri Aurobindos
Peumlr temeumln toneuml teuml peumlrgjithshme me reumlndeumlsi janeuml theumlniet e
Shri Aurobindos dhe teuml Neumlneumls mbi nivelet universale teuml
Koshienceumls pjeseumlt e Qenies seuml njeriut dhe Qenien
Kolektive7Neuml organizimin e pjeseumlve teuml Qenies ka dy
sisteme teuml cilat janeuml njeumlkoheumlsishtaktivedhe janeuml teuml
ndeumlrthurura me njeumlri-tjetrin njeuml sistem vertikal dhe njeuml
sistem koncentrik8Sistemi vertikal eumlshteuml si njeuml shkalleuml e cila peumlrbeumlhet nga nivelet e ndryshme teuml Koshienceumls
duke i renditur nga meuml i uleumlti Jokoshienca deri tek meuml i
larti Sat-Ccedilit-TapasShakti-Ananda (sanskr sat-cit-
tapasśakti-ānanda)Hemisfera Meuml E Larteuml mbreteumlria e
Frymeumls seuml peumlrkryer e teuml peumlrhershme ndahet nga
Hemisfera Meuml E uleumlt ku Fryma9 eumlshteuml e mbuluar nga
MentaljaMendja VitaljaJeta dhe
MateriaFizikjaTrupi neumlpeumlrmjet nivelit ndeumlrmjeteumlsues
teuml Mbimentales e cila peumlrfshin edhe disa nivele teuml tjera
ndeumlrmjeteumlsuese Hemisfera Meuml E Larteuml dhe Nivelet
Ndeumlrmjeteumlsuese seuml bashku peumlrbeumljneuml Mbikoshienceumln e cila peumlrbeumlhet nga nivelet meuml teuml larta teuml Koshienceumls mbi
Mendjen e zakonshme nga e cila Koshienca Meuml E Larteuml
zbret poshteuml neuml nivelet meuml teuml uleumlta teuml Qenies peumlr teuml
zhvilluar ngadaleuml njeriun spiritual nga gjendja e gjysmeuml-
kafsheumls mentale Mbikoshienca peumlrfshin nivelet peumlrtej
Mentales dmth Realitetin Suprem teuml quajtur Sat-Ccedilit-
TapasShakti-Ananda Teuml Qeneuml-Koshienceuml-Forceuml-
Lumturi dhe Supramentalen si dhe ndash neuml rend zbriteumls ndash
nivelet meuml teuml larta teuml Mentales dmth Mbimentalen
Mentalen Intuitive Mentalen E Ndriccediluar dhe Mentalen
Meuml Teuml Larteuml
Qenia Hyjnore E Vetme ka kateumlr aspekte Teuml Qeneuml
(Sat) Koshienceuml (Ccedilit) Forceuml (TapasShakti) dhe
Lumturi (Anandeuml) Hyjnorja Qenia Supreme nga e cila
teuml gjitheuml vijneuml neuml teuml cileumln teuml gjitheuml janeuml dhe tek e cila teuml
gjitheuml kthehen eumlshteumlTeuml Qeneuml-Koshienceuml-Forceuml-
Lumturi(Sat-Ccedilit-TapasShakti-Ananda) Ajo
manifestohet si Teuml Qeneumlt e pafund esenca e seuml cileumls
7Sri Aurobindo (2003) The Future Evolution of Man The Divine Life
upon Earth Compiled with a Summary and Notes by P B Saint-Hilaire
Twin Lakes Lotus Press (shqip Shri Aurobindo (2014) Evolucioni i
ardhsheumlm i njeriut Jeta hyjnore neuml Tokeuml Veteumlbotim me njeuml hyrje teuml
holleumlsishme teuml botuesit dhe peumlrkthyesit Kurt Gostentschnigg neuml ccedileumlshtje
peumlrkthimore dhe terminologjike si dhe neuml biografineuml dhe vepreumln e
autorit) The Psychic Being (1999) Soul Its nature mission and
evolution Selections from the works of Sri Aurobindo and The
Mother Twin Lakes Lotus Press (shqip Qenia Psikike (2014)
Shpirti natyra misioni dhe evolucioni i tij E peumlrpiluar nga veprat e
Shri Aurobindos dhe e NeumlneumlsVeteumlbotim me njeuml hyrje teuml holleumlsishme teuml
botuesit dhe peumlrkthyesit Kurt Gostentschnigg neuml ccedileumlshtje peumlrkthimore dhe
terminologjike si dhe neuml biografineuml dhe vepreumln e autoreumlve) Our Many
Selves (2002) Practical Yogic Psychology Selections from the works
of Sri Aurobindo and the Mother Compiled with an Introduction by A
S Dalal Twin Lakes Lotus Press CWSAVeumlll 25 The Human Cycle
and The Ideal of Human Unity 8 Lidhur me paragrafeumlt vijueseumlshih Our Many Selves (2002) f xix-
xxxv dhe 11-103 9bdquoFrymeumlldquo neuml kuptimin e Shpirtit Teuml Veteumlm Teuml Peumlrgjithsheumlm e
Hyjnores e Pereumlndiseuml e Zotit
eumlshteuml Koshienca me Forceumln e saj teuml brendaqeneumlsishme
Esenca e Koshienceumls eumlshteuml Lumturi
veteumlgeumlzimldquoSatccedilittapasananda eumlshteuml njeuml Teuml Qeneuml e
peumlrhershme e cila jemi ne pastaj njeuml Koshienceuml e
peumlrhershme e cila veumlshtron puneumlt e saja brenda nesh
dhe teuml tjereumlve njeuml vullnet i peumlrhersheumlm ose njeuml Forceuml e
peumlrhershme e asaj Koshience e cila shprehet neuml veprimtari teuml pafund njeuml Lumturi e peumlrhershme e cila i
geumlzohet vetvetes dhe teuml gjitha veprimtarive teuml saja Ajo
veteuml si Meuml E Larta eumlshteuml e qeumlndrueshme e
pandryshueshme e pakoheuml e pahapeumlsireuml dhe e qeteuml neuml
pafundeumlsineuml e veprimtarive teuml saja jo e ndryshuar nga
ndryshimet e tyre jo e ndareuml nga shumeumlsia e tyre jo e
zmadhuar ose e zvogeumlluar nga zbaticat dhe baticat neuml
detrat e koheumls dhe hapeumlsireumls jo e ccediloroditur nga
kontradiktat e tyre teuml dukshme ose e kufizuar nga
kufizimet e tyre teuml synuara nga Hyjnorja
Satccedilittapasananda eumlshteuml uniteti i shumanshmeumlriseuml seuml gjeumlrave teuml manifestuara harmonia e peumlrhershme e teuml
gjitha variacioneve dhe kundeumlrshtive teuml tyre peumlrsosuria
e pafund e cila i justifikon kufizimet e tyre dhe eumlshteuml
qeumlllimi i papeumlrsosmeumlrive teuml tyrerdquo10
Supramentalja eumlshteuml Koshienca E Seuml Veumlrteteumls dija
hyjnore Koshienca dhe Forca meuml e larteuml hyjnore teuml
cilat veprojneuml neuml univers Ajo eumlshteuml njeuml parim i
Koshienceumls i cili qeumlndron sipeumlr Mendjes dhe ekziston e
vepron neuml teuml veumlrteteumln dhe unitetin themelor teuml gjeumlrave
dhe jo sikurse Mendja neuml shfaqjet dhe ndarjet e tyre
fenomenale Karakteri i saj fundamental eumlshteuml dije neumlpeumlrmjet identitetit me aneuml teuml seuml cileumls njihet Vetja Teuml
Qeneuml-Koshienceuml-Forceuml-Lumturi HyjnoreSat-Ccedilit-
TapasShakti-Ananda dhe gjithashtu e veumlrteta e
manifestimit Sipas Shri Aurobindos termi
ldquoSupramentalerdquo do teuml thoteuml njeuml nivel mbikoshient i
Qenies qeuml ndodhet jo veteumlm sipeumlr Mendjes por edhe
peumlrtej asaj sepse ai eumlshteuml radikalisht i ndrysheumlm nga ajo
Supramentalja eumlshteuml peumlrtej dhe e ndryshme jo veteumlm neuml
lidhje me Mendjen e zakonshme por edhe neuml krahasim
me nivelet mbikoshiente teuml Mendjes dmth me
Mentalen Meuml Teuml Larteuml Mentalen E Ndriccediluar Mentalen Intuitive dhe Mbimentalen Ndeumlrsa teuml gjitha keumlto nivele
mbikoshiente teuml Mendjes janeuml peumlrzierje teuml driteumls dhe
erreumlsireumls teuml dijes dhe padijes Supramentalja eumlshteuml
Koshienca E Seuml Veumlrteteumls totalisht pa
padijeldquoSupramentalja eumlshteuml neuml esenceumln e saj teuml
mireumlfillteuml njeuml Koshienceuml E Seuml Veumlrteteumls gjithnjeuml e lireuml
nga padija njeuml koshienceuml e cila eumlshteuml themeli i
ekzistenceumls soneuml aktuale natyrale ose evolucionare dhe
nga e cila natyra brenda nesh peumlrpiqet teuml arrijeuml tek
veteumldija dhe boteumldija dhe tek njeuml koshienceuml e drejteuml dhe
10
Sri Aurobindo (1970) The Synthesis of Yoga Pondicherry Sri
Aurobindo Ashram f 395 keumltu dhe neuml vijim e peumlrkthyer nga autori
Kurt Gostentschnigg nga anglishtja neuml shqipe
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
19
njeuml peumlrdorim i drejteuml i ekzistenceumls soneuml neuml univers
Supramentalja ngaqeuml eumlshteuml njeuml Koshienceuml E Seuml
Veumlrteteumls e zoteumlron keumlteuml dije teuml brendaqeneumlsishme dhe
keumlteuml fuqi teuml ekzistenceumls seuml veumlrteteuml Rrjedha e saj eumlshteuml e drejteuml dhe mund teuml shkojeuml direkt tek qeumlllimi i saj Fusha
e saj eumlshteuml e gjereuml dhe mund teuml beumlhet madje e
pakufishme sepse natyra e saj e mireumlfillteuml eumlshteuml dije
Ajo nuk duhetteuml fitojeuml dije por e zoteumlron ateuml neuml teuml
drejteumln e vet Hapat e saj nuk janeuml nga padija neuml njeuml
driteuml teuml papeumlrkryer por nga njeuml e veumlrteteuml neuml njeuml teuml
veumlrteteuml meuml teuml madhe nga njeuml perceptim i drejteuml neuml njeuml
perceptim meuml teuml thelleuml nga intuita neuml intuiteuml nga
ndriccedilimi neuml ndritshmeumlrineuml absolute dhe teuml pakufi nga
gjereumlsiteuml rriteumlse neuml pafundeumlsineuml e mireumlfillteuml Neuml kulmin e
saj ajo zoteumlron plotdijen hyjnore dhe plotfuqineuml hyjnore Neuml leumlvizjen e sajteuml shkalleumlshkallshmeevolucionare teuml
veteumlmanifestimit neumlpeumlrmjet seuml cileumls ajo do teuml zbulojeuml neuml
fund larteumlsiteuml e veta meuml teuml larta ajo duhet teuml jeteuml neuml
natyreumln e saj teuml mireumlfillteuml esencialisht e lireumlnga padija
dhe gabimi Ajo niset nga e veumlrteta dhe drita dhe leumlviz
gjithmoneuml neuml teuml veumlrteteuml dhe driteumlrdquo11
Midis Supramentales dhe Mentales ka shkallare meuml teuml
larta teuml Mendjes teuml cilat gjenden peumlrmbi Mendjen toneuml
normale dhe ccedilojneuml tek Supramentalja Keumlto stade nivele
teuml njeumlpasnjeumlshme ose fuqi graduale teuml Qenies janeuml teuml
fshehura neuml pjeseumlt tona mbikoshiente Neuml njeuml rend zbriteumls shkallaret e Mentales Seuml Spiritualizuar janeuml si
vijon Mbimentalja me kateumlr nivelet e saja teuml cilat janeuml
Mbimentalja Supramentale Mbimentalja E Mireumlfillteuml
Mbimentalja Intuitive dhe Mbimentalja Mentale si dhe
tri forcat mbimentale Mentalja Intuitive Mentalja E
Ndriccediluar dhe Mentalja Meuml E Larteumlteuml cilatvendosin
kalimin nga Mbimentalja neuml Mentale
Ndeumlrsa Supramentalja eumlshteuml Koshienca totale E Seuml
Veumlrteteumls Mbimentalja si delegatja e Koshienceumls
Supramentale neuml padijen kozmike i teumlrheq poshteuml ndarazi teuml veumlrtetat duke u dheumlneuml atyre njeuml identitet teuml
veccedilanteuml Mbimentalja eumlshteuml ldquonjeuml ekran i ngjashmeumlriseuml
seuml pangjashme neumlpeumlrmjet teuml cilit Supramentalja mund
teuml veprojeuml neuml meumlnyreuml indirekte mbi njeuml injoranceuml
erreumlsira e seuml cileumls nuk do teuml mund teuml duronte ose teuml
merrte ndikimin direkt teuml njeuml drite supreme Pikeumlrisht
projektimi i keumlsaj Mbimentaleje teuml ndritshme mundeumlson
difuzionin e njeuml drite teuml zvogeumlluar neuml padije dhe hedhjen
e keumlsaj hijeje teuml kundeumlrt e Jokoshienceumls e cila kapeumlrdin
gjitheuml driteumlnneuml vetvete Ngaqeuml Supramentalja ia
transmeton Mbimentales teuml gjitha realitetet e saja por
ia leuml asaj trsquoi formulojeuml ato neuml njeuml leumlvizje dhe neuml peumlrputhje me njeuml koshienceuml teuml gjeumlrave e cila eumlshteuml ende
njeuml vizion i seuml veumlrteteumls dhe megjithateuml njeumlkoheumlsisht njeuml
prind i pareuml i injoranceumlsrdquo12 Neuml njeuml leteumlr drejtuar njeuml
sad‟haku13 Shri Aurobindo shkruan ldquo Mbimentalja e
njeh Teuml Vetmin si mbeumlshtetjen esenceumln dhe fuqineuml
fundamentale teuml teuml gjitha gjeumlrave por neuml lojeumln e saj
11
Sri Aurobindo (1989) The Supramental Manifestation
Pondicherry Sri Aurobindo Ashram f 41 v 12
Sri Aurobindo (1970) The Life Divine Pondicherry Sri Aurobindo
Ashram f 278 v 13
Njeuml njeri qeuml peumlrpiqet peumlr veteumlrealizim duke u angazhuar neuml
praktikimin eSad‟haneumls (sanskr Sādhanā) ose Jogeumls
dinamikekarakteristike ajo e veuml theksin neuml fuqineuml e saj
ndareumlse teuml shumeumlsiseuml dhe provon trsquoia japeuml ccedildo fuqie ose
ccedildo aspekti shansin e tij teuml ploteuml teuml manifestimit duke u
mbeumlshtetur neuml teuml qeneumlt njeuml themelor peumlr teuml shmangur disharmoni ose konflikt Ccedildo Pereumlndi siccedil eumlshteuml krijon
boteumln e saj por pa konflikt me teuml tjerat Ccedildo aspekt ccedildo
ide ccedildo forceuml e gjeumlrave mund teuml ndihet neuml energjineuml ose
shkeumllqimin e vet teuml ploteuml teuml veccediluar dhe teuml peumlrpunojeuml
vlerat e veta pa krijuar disharmoni sepse Mbimentalja
zoteumlron sensin e pafundeumlsiseuml dhe neuml pafundeumlsineuml e
veumlrteteuml (jo hapeumlsinore) janeuml teuml mundura shumeuml
pafundeumlsi peumlrputheumlserdquo14
Intuita eumlshteuml njeuml fuqi e Koshienceumls afeumlr dhe e afeumlrme
me dijen origjinale neumlpeumlrmjet identitetit Ccedilka eumlshteuml vizion direkt intim neuml Mentalen Intuitive beumlhet ndriccedilim
neuml Mentalen E Ndriccediluar dhe mendim-dije neuml Mentalen
Meuml Teuml LarteumlKjo Intuiteuml e veumlrteteuml dhe autentike duhet
dalluar nga njeuml fuqi e arsyes mentale e cila mund teuml
ngateumlrrohet shumeuml lehteuml me teuml nga ajo fuqi e arsyetimit
teuml peumlrfshireuml qeuml e arrin konkluzionin e saj me njeuml hop
dhe nuk ka nevojeuml peumlr hapat e zakonsheumlm teuml mendjes
logjike Meqeuml zakonisht intuiteuml do teuml thoteuml fuqia e
kuptimit teuml gjeumlrave neuml meumlnyreuml teuml menjeumlhershme pa
pasur nevojeuml peumlr njeuml argumentim koshient Neuml keumlteuml
kuptim teuml zakonsheumlm intuita mund teuml mbeumlshtetet neuml njeuml
ndjesi ose mund teuml jeteuml njeuml arsyetim i shpejteuml neumlnkoshient dukeu bazuar neuml shenja subtile teuml cilat nuk
kuptohen neuml meumlnyreuml koshiente Por termin ldquoIntuiteumlrdquo i
cili ka njeuml konotacion shumeuml meuml teuml thelleuml Shri
Aurobindo e peumlrdor neuml lidhje me nivelin mbikoshient
poshteuml Mbimentales dhe sipeumlr Mentales SeumlNdriccediluar
Mentalja Intuitive ldquoeumlshteuml gjithnjeuml diccedilka qeuml hidhet direkt
nga njeuml identitet i fshehur Kur koshienca e subjektit
takohet me koshienceumln neuml objekt ateumlhereuml ajo depeumlrton
neuml teuml dhe sheh ndien ose vibron me ateuml teuml veumlrteteuml qeuml ajo
e kontakton dhe pastajprej forceumls seuml takimit Intuita
hidhet jashteuml si njeuml shkeumlndijeuml ose rrufe Ose kur koshienca edhe pa njeuml takim teuml tilleuml shikon brenda
vetes dhe ndien atje neuml meumlnyreuml direkte e intime teuml
veumlrteteumln ose teuml veumlrtetat teuml cilat gjenden neuml brendeumlsi ose
kontakton forcat e fshehura prapa dukjes seuml jashtme
ateumlhereuml shpeumlrthen gjithashtu njeuml driteuml intuitive Ose kur
koshienca takohet me Realitetin Suprem ose Realitetin
Spiritual teuml gjeumlrave dhe qenieve dhe peumlrjetonprej
kontaktit njeuml bashkim me teuml ateumlhereuml shkeumlndija rrufeja
ose flaka e perceptimit intim teuml seuml veumlrteteumls shkreptin neuml
thelleumlsiteuml e sajardquo15
Mentalja E Ndriccediluar eumlshteuml njeuml mendje e driteumls spirituale dhe e veumlshtrimit teuml brendsheumlm Eumlshteuml njeuml shqiseuml
spirituale e cila kap diccedilka nga substanca e seuml veumlrteteumls
Veprimi i saj i cili shoqeumlrohet nga veumlrshimi poshteuml i njeuml
drite teuml brendshme teuml dukshme mund teuml ndriccedilojeuml deri neuml
njeuml fareuml grade pjeseumlt e qenies seuml njeriut nga Mentalja
mbi Vitalen deri neuml qelizat e Trupit Keumltu teuml
menduariteumlshteuml veteumlm njeuml funksion dyteumlsor peumlr teuml
shprehur ccedilfareuml po veumlshtrohet ldquoQarteumlsia e inteligjenceumls
drita e saj e qeteuml e diteumls i hap vend ose i neumlnshtrohet njeuml
14
Sri Aurobindo (1970) Letters on Yoga I f 244 15
Sri Aurobindo (1970) The Life Divine f 946 v
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
20
shkeumllqimi intensiv dhe njeuml ndriccedilimi teuml Frymeumls Njeuml lojeuml e
shkreptimave teuml seuml veumlrteteumls dhe fuqiseuml spirituale hyn me
forceuml nga lart neuml koshienceuml dhe i shton ndriccedilimit teuml qeteuml
e teuml madh dhe zbritjes seuml gjereuml teuml paqes teuml cileumlt e karakterizojneuml ose shoqeumlrojneuml veprimin e parimit meuml teuml
larteuml spiritual njeuml zjarr teuml forteuml teuml realizimit dhe njeuml
ekstazeuml dalldiseumlse teuml dijesrdquo16
Mentalja Meuml E Larteuml eumlshteuml njeuml nivel i pareuml i Koshienceumls
Spirituale njeuml mendim-mentale e ndritshme neuml teuml cileumln
njeriu beumlhet vazhdimisht dhe ngushteumlsisht koshient peumlr
Veten dhe Teuml Vetmin si dhe normalisht di dhe sheh me
keumlteuml koshienceuml Tipari i saj eumlshteuml njeuml njohje automatike e
spontane me karakter kozmik njeuml lloj teumlreumlsie i
veumlshtrimit teuml seuml veumlrteteumls me njeuml shikim teuml veteumlm dhe me formulime teuml mendimit njeuml realizim efektiv i
perceptimeve teuml saja me aneuml teuml veteumlfuqiseuml seuml ideseuml Ky
mendim nuk eumlshteuml njeuml dije e fituar por veteumlzbulimi i
urteumlsiseuml seuml peumlrjetshme Ideteuml e saja mbillen neuml zemeumlr dhe
jeteuml si njeuml forceuml e cila duhet teuml peumlrpunohet ldquoFuqia e
Mentales Meuml Teuml Larteuml spirituale dhe forca e saj e ideve
modifikohen dhe pakeumlsohen gjateuml hyrjes seuml tyre neuml
mendeumlsineuml toneuml Prandaj ato nuk mjaftojneuml peumlr trsquoi
zhdukur gjitheuml keumlto kundeumlrshtime dhe peumlr teuml krijuar njeuml
Qenie Supramentale Mireumlpo ato mund teuml realizojneuml njeuml
shndeumlrrim teuml pareuml i cili mundeumlson njeuml ngjitje teuml
meumltejshme dhe njeuml zbritje meuml teuml fuqishme Ato mund teuml peumlrgatisin njeuml integrim teuml meumltejsheumlm teuml qenies neuml njeuml
forceuml meuml teuml larteuml teuml koshienceumls dhe dijesrdquo17
Megjitheumlse teuml ndara dhe teuml ndryshme Mentalja Vitalja
dhe Fizikja janeuml teuml ndeumlrlidhura dhe ndeumlrveprojneuml
Prandaj ato u japin shkas neumlnndarjeve teuml dallueshme neuml
keumlto pjeseuml kryesore teuml QeniesMentale ose Mendje ka
veccedilaneumlrisht kuptimin e asaj pjese teuml natyreumls e cila ka teuml
beumljeuml me njohjen dhe inteligjenceumln me ideteuml perceptimet
mentale reagimet e mendimit ndaj gjeumlrave me leumlvizjet
dhe formimet veumlrtet mentale vizionin dhe vullnetin mental etj qeuml janeuml pjeseuml e inteligjenceumls seuml njeriut
Mentalja e zakonshme peumlrbeumlhet nga tri pjeseuml kryesore
Mentalja e Mireumlfillteuml Mentalja Vitale dhe Mentalja
FizikeMentalja E Mireumlfillteuml ndahet neuml tri pjeseuml
Mentalja Menduese ose intelekti e zeumlneuml me ide dhe dije
neuml vetvete Mentalja Dinamike e zeumlneuml me nxjerrjen
jashteuml teuml forcave mentale peumlr realizimin e ideve
Mentalja Shpreheumlse e zeumlneuml me shprehjen e ideve neuml
jeteumlMentalja Vitale ose mendja e deumlshireumls eumlshteuml njeuml lloj
ndeumlrmjeteumlseje midis Vitales dhe Mentales Seuml Mireumlfillteuml
Funksioni i saj nuk eumlshteuml teuml mendojeuml dhe teuml arsyetojeuml teuml
perceptojeuml teuml shqyrtojeuml teuml zbulojeuml ose teuml vlereumlsojeuml gjeumlra por teuml planifikojeuml teuml eumlndeumlrrojeuml ose teuml imagjinojeuml
se ccedilka mund teuml beumlhet Mentalja Vitale eumlshteuml njeuml mendje
e vullnetit veprimit dhe deumlshireumls dinamike dhe merret
me shijim dhe pasje forceuml dhe zbatim me geumlzim dhe
vuajtje dheumlnie dhe marrje rritje dhe zgjerim etj
Mentalja Vitale eumlshteuml e peumlrzier me Vitalen Prandaj ajo
nuk qeveriset si Mentalja Menduese nga arsyeja por
nga impulset dhe deumlshirat e Vitales Ajo peumlrpiqet t‟i
justifikojeuml dhe arsyetojeuml veprimet teuml cilat bazohen neuml
16
Po aty f 944 17
Po aty f 944
impulset dhe deumlshirat e VitalesMentalja Fizike merret
veteumlm me gjeumlra fizike Ajo kufizohet nga pamja dhe
peumlrvoja fizike e gjeumlrave i mentalizon eksperiencat e
kontaktit me jeteumln e jashtme dhe me gjeumlrat dhe nuk shkon peumlrtej tyre Mentalja Fizike eumlshteuml e peumlrzier me
Fiziken dhe merr pjeseuml neuml karakteristikat e Koshienceumls
Fizike si plogeumlshti erreumlsireuml dhe peumlrseumlritje mekanike teuml
cilat manifestohen neuml Mendjen Fizike si mpirje mentale
konservatizeumlm dyshim dhe mendime obsesiveMentalja
Mekanike e lidhur ngushteumlsisht me Mentalen Fizike
peumlrseumlrit pa dobi gjithccedilka qeuml ka ndodhur Karakteristika e
saj eumlshteuml ajo e njeuml makine qeuml eceumln pa ndeumlrprerje sa hereuml
qeuml neuml teumlshfaqen mendime
Qenia Vitale ose natyra e jeteumls peumlrbeumlhet nga deumlshirat sensacionet ndjenjat pasionet impulset energjiteuml e
veprimit dhe nga gjitheuml loja e instinkteve posesive dhee
teuml tjerave teuml lidhura me teuml si inati frika lakmia epshi
etj Energjia e jeteumls Prana(sanskr prāṇa) e cila
gjalleumlron trupin eumlshteuml njeuml aspekt i VitalesVitalja
peumlrbeumlhet nga tri pjeseuml kryesore Vitalja Meuml E Larteuml
Vitalja E MesmeVitalja E Mireumlfillteuml dhe Vitalja Meuml E
UleumltVitalja Meuml E Larteuml eumlshteuml Vitalja Mentale dhe
Vitalja Emocionale teuml marra bashkeumlVitalja Mentale u
jep emocioneve deumlshirave pasioneve sensacioneve ose
leumlvizjeve teuml tjera teuml Qenies Vitale njeuml shprehje mentale
neumlpeumlrmjet teuml menduarit teuml folurit ose ndonjeuml meumlnyre tjeteumlrVitalja Emocionale eumlshteuml vendi i ndjenjave teuml
ndryshme si dashuria (njereumlzore) geumlzimi hidheumlrimi
urrejtja etjVitalja E Mesme ose Vitalja E Mireumlfillteuml
eumlshteuml dinamike e ndjeshme dhe e pasionuar Ajo eumlshteuml
vendi i deumlshirave dhe reagimeve meuml teuml forta vitale si
ambicia krenaria frika lavdidashja teumlrheqjet dhe
shtytjet deumlshirat dhe pasionet e teuml gjitha llojeve Peumlrveccedil
keumlsaj ajo eumlshteuml fusha e shumeuml energjive vitaleVitalja
Meuml E Uleumlt peumlrbeumlhet nga leumlvizjet meuml teuml vogla teuml jeteuml-
deumlshireumls dhe jeteuml-reagimeve njereumlzore Ajo merret me
deumlshirat dhe ndjenjat meuml teuml vogla si deumlshira peumlr ushqim deumlshirat seksuale peumllqimet dhe mospeumllqimet mburrja
zeumlnkat deumlshira peumlr leumlvdateuml zemeumlrimi dhe deumlshirat e
tjera teuml vogla teuml ccedildo llojiVitalja Fizike eumlshteuml ajo pjeseuml e
Vitales e cila eumlshteuml e drejtuar ploteumlsisht ndaj gjeumlrave
fizike dhe eumlshteuml e mbushur me deumlshira lakmi dhe
keumlrkesa peumlr keumlnaqje neuml nivelin fizik
(vijon)
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
21
Gjon Keka Graz
Gjergj Kastrioti atlet i liriseuml seuml Arbeumlriseuml
Gjergj Kastriot Skeumlnderbeu nuk ishte veteumlm ldquoAtlet i Krishtitrdquo i shpallur nga
Papa Kaliksti por ai ishte atlet edhe neuml kuptimin fizik Ai kishte trup teuml
zhvilluar teuml njeuml atletiku dhe shumeuml autoreuml e kronisteuml teuml koheumls e theksojneuml
keumlteuml neuml studimet e tyre Por mbi teuml gjitha peumlrveccedil zhvillimit muskulor trupor
qeuml kishte ai ishte edhe njeuml ldquoatlet i lufteumls peumlr lirirdquo ose meuml mireuml mund teuml them
ishte ldquoAtlet i Liriseumlrdquo Neuml lufteuml me akrobacionet e tij dhe strategjineuml e tij teuml
njohur ai korrte fitore neuml teuml gjitha fushat Dhe siccedil meumlsojmeuml nga peumlrvoja liria
keumlrkon atleteuml peumlr teuml mbeumlrritur te qeumlllimi i realizimit teuml saj Por jo veteumlm atleteuml edhe patrioteuml e liridasheumls sepse njeuml shoqeumlri apo individ qeuml nuk e do
lirineuml ai kurreuml nuk mund teuml beumlhet atlet i Liriseuml
Skenderbeu neuml Krujeuml
Edhe atleteumlt e liriseuml e kaneuml derdhur gjakun e tyre neuml rreumlnjeumlt e pemeumls seuml
kombit teuml tyre Kjo peumlr faktin se neumlpeumlrmjet sakrificave teuml tyre neuml rritjen e
Pemeumls seuml Kombit atdheu i tyre ka arritur teuml keteuml shkeumllqimin e driteumls dhe teuml
zhvillimit teuml seuml mireumls seuml peumlrbashkeumlt
Veteumlm mohuesit renegateumlt teuml veumlllazeumlruarit me pushtuesin turk neuml fakt ata
kaneuml neuml zemrat e tyre varrin dhe jo jeteumln e lirineuml ata e peumlrdhosin petkut e
pasteumlr arbeumlror dhe identitetin kombeumltar europian teuml Arbeumlriseuml Zemra e njeuml
shoqeumlrie e njeuml arbeumlrori teuml veumlrteteuml ose eumlshteuml zemeumlr e vulosur me Lirineuml Kastriotiane ose nuk mund teuml jeteuml zemeumlr e njeuml arbeumlrori teuml veumlrteteuml
Skeumlnderbeu ishte ldquoAtlet i Liriseumlrdquo sepse shkronjat e arta teuml Liriseuml i kishte teuml
shkruara neuml brendeumlsineuml e zemreumls seuml tij Gjergj Kastrioti nuk kishte frikeuml nga
sakrifica e madhe peumlr teuml veumlrteteumln dhe drejteumlsineuml ai neuml fakt hoqi doreuml nga liria
e tij neuml momentin kur ndeumlrmori planin e tij teuml madh neuml rikthim peumlr teuml
shpeumltuar lirineuml e Arbeumlriseuml Kjo do teuml thoteuml se ai e vendosi shpirtin dhe veten
neuml teumlreumlsi si flijim peumlr atdheun edhe pse planin e rikthimit e kishte beumlreuml neuml
meumlnyreuml teuml peumlrsosur Edhe peumlrkundeumlr rreziqeve teuml shumta si nga armiqteuml e
jashteumlm ashtu edhe nga ata teuml
brendsheumlm ai mbeti njeuml lider
vizionar njeuml strateg njeuml arbeumlror
besnik i udheumls seuml eteumlrve dhe njeuml
engjeumlll mbrojteumls i themeleve teuml
shtetit teuml Arbeumlriseuml qeuml tashmeuml ishte
rimeumlkeumlmbur dhe unifikuar
Skeumlnderbeu luftoi me guxim dhe
ushtarakisht pro libertate Arberia
et Europa pra peumlr lirineuml e Arbeumlriseuml
dhe teuml Europeumls Kjo e beumln ateuml njeuml
engjeumlll mbrojteumls teuml atdheut teuml
peumlrbashkeumlt europian dhe teuml
civilizimit teuml saj Faleuml liriseuml seuml tij
qeuml i kishte hedhur rreumlnjeumlt neuml zemreumln
e tij e gjitheuml Arbeumlria sepse ai ishte
shpresa e vetme vendi neuml koheumln e
tij geumlzonte lirineuml e veumlrteteuml peumlr teuml jetuar vepruar dhe punuar si
arbeumlror i veumlrteteuml europian Virtytet
e tij konstante e shpaloseumln ateuml jo
veteumlm si njeuml ldquoAtlet teuml Liriseumlrdquo por
edhe si njeuml vizionar e ligjbeumlreumls peumlr
teuml mireumln e vendit teuml tij Veumlrtet po teuml
analizohet neuml teumlreumlsi vepra dhe jeta e
tij neuml sheumlrbim dhe mbrojtje deri neuml
fund teuml jeteumls seuml tij teuml Arbeumlriseuml dhe
Europeumls ateumlhereuml ai del teuml jeteuml edhe
njeuml ldquoAtlet i Liriseumlrdquo njeuml atlet i
famsheumlm inclytus Athleta jo veteumlm i Arbeumlriseuml por edhe i teumlreuml kontinentit
europian ndeumlrsa peumlr shumeuml
historianeuml studiues dhe shkrimtareuml
teuml ndrysheumlm europianeuml Gjergj
Kastriot Skeumlnderbeu ishte Mburoja
Gideoni Athleta Christi
Shpeumltimtari Makabeu etj
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
22
Ylli Prebibaj Tiraneuml
Nikaj-Meumlrturi neuml veumlshtrimin e disa hulumtuesve teuml huaj (pjesa e treteuml)
III
Trasheumlgimia kulturore dhe
natyrore neuml dekadat e para teuml
shekullit XX-teuml
Trasheumlgimia kulturore neuml Nikaj-
Meumlrtur ploteumlson mozaikun e
kultureumls kombeumltare neumlpeumlrmjet
eposit teuml kreshnikeumlve toponimiseuml
arkitektureumls seuml kullave gjameumls seuml
burrave veccedilorive dialektore etj
Krahina nuk u doreumlzua ndaj situatave teuml kobshme ekonomike
qeuml kishte kaluar por vijoi teuml
ruante mrekullisht ndeumlr breza
keumlto referenca identitare
Konsideratat qeuml ndeshim shpesh
se zona teuml caktuara neuml viset
shqiptare u detyruan t‟i
neumlnshtroheshin kulturalisht
sunduesve teuml huaj ndoshta duhen
rivlereumlsuar peumlr aq koheuml sa ldquovisaret kombeumltarerdquo i kemi teuml mireumlruajtura
neuml krahina teuml tjera po shqiptare
siccedil eumlshteuml krahina e Nikaj-
Meumlrturit
Kufiri i sajuar meuml 1913 krijoi
pengesa peumlr zhvillimin e shtetit teuml
ri shqiptar shkaktoi uri dhe
vdekje Gjakova ishte treg peumlr
banoreumlt e fiseve teuml Nikajve
Meumlrturit Gashit Krasniqes
Tropojeumls dhe Pukeumls teuml cileumlt kur peumlrpiqeshin teuml kalonin neuml aneumln
tjeteumlr teuml kufirit rriheshin ose
qeumllloheshin E vetmja alternativeuml
peumlr ta mbeti rrugeumltimi kateumlrditor
peumlr neuml Shkodeumlr (Swire 2005
134) Nga pikeumlpamja kulturore
kjo situateuml ishte njeuml pengeseuml
shumeuml serioze peumlr sigurimin e
mjeteve teuml domosdoshme teuml
puneumls peumlr mbajtjen gjalleuml teuml
traditeumls kulturore Neuml librin Golgota Shqiptare autori shkruan
rreth njeuml episodi kriminal teuml ushtriseuml serbe ku ndaj 70 katolikeumlve nga Nikajt
qeuml po shkonin neuml pazar u krye njeuml masakeumlr e peumlrgjakshme (Freundlich 2010
31)
Keumlta maleumlsore pavareumlsisht mjerimit ekonomik qeuml ishte i duksheumlm e mbajteumln teuml
gjalleuml identitetin kulturor Rapsodeumlt nikajmeumlrturas vijuan leumlvrimin e eposit dhe
keumlngeumlve shekullore neumlpeumlrmjet lahuteumls teli i seuml cileumls peumlr arsyet qeuml peumlrmendem
meuml lart nuk ishte industrial por fije e njeuml bishti kali Keumlshtu ldquoLahuta ndeumlr
malcina ku peumlrdoret (Malcia e Madhe Dukagjini Nikajt e Meumlrtur e megjeuml me
Jugosllavineuml asht e vetmja e dashtun vegeumll muzikore me teuml cileumln zemra e
popullit i shpreheuml ndjesiteuml e veta ma teuml xetat e ma teuml thellatrdquo (Hylli i Driteumls
1931 550) Mbi reumlndeumlsineuml qeuml ka njeuml trasheumlgimi e tilleuml kulturore F Cordignanos neumlnvizon se ldquoKush e ka rujt rodin zakonet gojdhanat shkurt
gjithccedilka asht vizar shpirtuer i kombitrdquo (Hylli i Driteumls 1931 551) Protokolli i
mikpritjes nuk i ka shpeumltuar veumlzhgimit teuml Nopces i cili e peumlrshkruan keumlshtu
ldquoqeumlndrimi i meumltejsheumlm disa diteumlsh neuml Curraj teuml Epeumlr i peumlrket periudhave meuml teuml
keumlndshme teuml udheumltimit tim neumlpeumlr Shqipeumlrirdquo Meuml tej ai veumlren se ldquobanoreumlt e
Currajt (Nikaj) neuml vitin 1908 krahas atyre teuml Meumlrturit u peumlrkisnin njereumlzve
meuml teuml mireuml qeuml kam hasur neuml Shqipeumlrirdquo (Nopsca 2009 207-208)
Harteuml Curraj Epeumlr 1930
Ndeumlrkoheuml pas shpalljes seuml Republikeumls Shqiptare meuml 1925 konstatojmeuml rishtazi
njeuml interesim peumlr zoneumln por tashmeuml neuml fusheumln e njohjes me veccediloriteuml natyrore
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
23
Neuml objektiv ishte tashmeuml
evidentimi i resurseve turistike
hapeumlsireumls gjeografike dhe
itinerareve qeuml lidhin zonat me njeumlra-tjetreumln Disa ekspedita
studimore u ndeumlrmoreumln nga qarqe
profesionale austriake dhe
italiane
Studimi hartografik i peumlrgatitur
nga Instituti Gjeografik Mbreteumlror
Italian meuml 1930 i peumlrket njeuml prej
punimeve meuml teuml mira neuml leumlmin
hartografik si peumlr shkak teuml
peumlrmbajtjes por edhe si produkt shkencor i njeuml prej instituteve meuml
teuml mireumlnjohura ndeumlrkombeumltare
Harta me emeumlrteseuml ldquoCurraj
Epeumlrrdquo na sjell teuml dheumlna
gjuheumlsore topografike dhe
gjeografike peumlr Currajt dhe
rajonet kufitare Kjo eumlshteuml njeuml
harteuml profesionale e peumlrgatitur
mbi kritere qartazi shkencore ajo
i peumlrket vitit 1930 dhe ruhet neuml
fondin e hartave neuml Bibliotekeumln
Kombeumltare neuml Tiraneuml (Insituti Gjeografik Mbreteumlror Italian i
Firenceumls 1930)
Neuml vitin 1930 Gazeta ldquoVullneti i
Popullitrdquo shkruan mbi
eksplorimin e maleve neuml veri teuml
Shqipeumlriseuml nga ana e kateumlr
alpinisteumlve austriake Udheumltimi i
tyre ishte neumln patronazhin e
Seksionit Akademik teuml Isnabrukut Alpinisteumlt kryen
ngjitje neuml Majeumln e Ndeumlrmajeumls
Malin e Thateuml Lugun e
Ndeumlrmajeumls Qafeumln e Pejeumls
Shtegun e Dhenve etj Shoqeumlria
alpine qeuml ndeumlrmori keumlteuml mision neuml
Shqipeumlrineuml e Veriut ishte njeuml
institucion i mireumlnjohur peumlr koheumln
neuml teuml cileumln ishin aktivizuar
alpinisteumlt e Gjermaniseuml dhe
Austriseuml ajo ishte themeluar meuml
1774 dhe kishte 200 000 ndjekeumls (Vullneti i Popullit 1930 1)
Gjashteuml vjet meuml voneuml Hylli i
Driteumls pasqyron njeuml ekspediteuml teuml
disa autoriteteve austriake Neuml
shkrimin ldquonji udheumltim neuml Alpet e
Shqipeumlriseuml seuml Veriutrdquo jepen teuml
dheumlna rreth keumlsaj ekspedite neuml
peumlrbeumlrjen e seuml cileumls ishin Dr Fritz
Lemperg Fehring Steirmark
zonjusha Maria Kainz dhe Severin Kainz Ata mbeumlrriteumln neuml
Shkodeumlr meuml 13 korrik 1936 ku u priteumln me nderime shteteumlrore dhe vijuan
rrugeumltimin teuml shoqeumlruar nga meumlsuesi Rrok Zojzi
Rruga e ndjekur prej tyre ishte Selimaj Lugu i Valboneumls Maja e Hekurave Qafa e Droccedileumls Qereqi Curraj Epeumlr Qafa e Ndeumlrmanjeumls Shala Thethi etj Neuml
fund teuml rrugeumltimit Dr Lemperg ishte shprehur ldquopo pse ju shqiptareumlt nuk
bani reklameuml peumlr keumlto fareuml bukurisheuml qeuml kenirdquo (Hylli i Driteumls 1937 177)
Turisteumlt shton ai janeuml meumlrziteuml veccedil me udheumltime neuml Zviceumlr nga ana tjeteumlr
Shqipeumlrineuml e cileumlson njeuml vend teuml bukur Ai sugjeronte peumlrmireumlsimin e shtigjeve
e ndeumlrtimin e kasolleve alpine Itineraret meuml teuml peumlrshtatshme peumlr t‟u vizituar
konsiderohen
ShkodeumlrndashBogeuml-Xhaj-Pult-Theth
ThethndashCurrajndashSelimajndashRrogam
Tropojeuml-SelimajndashCurrajndashThetheuml
Theth- Qafeuml e Pejeumls-lepush
Sipas tyre do ishte me vend ndeumlrtimi i njeuml qendre botanike e cila teuml peumlrfshijeuml
hapeumlsireumln ThethndashSelimaj-Maja e Hekurave-Curraj-Kakija e Nikajve (Hylli i
Driteumls 1937 179)
IV
Peumlrfundime
Neuml keumlteuml punim trajtuam kontributin e disa hulumtuesve teuml huaj sa i takon
krahineumls seuml Nikaj-Meumlrturit rendit shoqeumlror traditave veccedilorive kulturore dhe
natyrore Hulumtimet dhe botimet e tyre peumlrbeumljneuml njeuml fond teuml dobisheumlm peumlr pasqyrimin e seuml kaluareumls shqiptare ndeumlr shekuj
Neuml keumlto kushte peumlrkthimi dhe botimi i tyre i ploteuml duke respektuar
besnikeumlrisht punimet autentike do e pasuronte meuml tej fondin shqiptar
albanologjik Gjykojmeuml se njeuml nismeuml serioze neuml keteuml drejtim duhet teuml
peumlrfshihet neuml axhendeumln e institucioneve akademike neuml Shqipeumlri dhe neuml
Kosoveuml
Ndeumlrmjet hulumtuesve teuml huaj gjykojmeuml qeuml veprat e Nopccediles dhe Lambertzit
zeumlneuml njeuml vend kryesor peumlr shkak teuml formimit teuml tyre akademik dhe
hulumtimeve teuml gjata qeuml kaneuml kryer Konsiderata joneuml mbeumlshtetet edhe nga interesimi i instituteve shkencore apo shteumlpive botuese teuml mireumlnjohura
ndeumlrkombeumltarisht peumlr botimin e veprave teuml tyre
Reumlndeumlsia e hulumtuesve teuml huaj qeumlndron neuml trajtimin e gjithansheumlm teuml
fenomeneve shoqeumlrore teuml asaj kohe duke trajtuar si aspektet pozitive dhe ato
negative Shmangja e problematikave neuml trajtimet shkencore me peumlrjashtim teuml
atyre qeuml autoreumlt i provojneuml si shtrembeumlrime janeuml pa bazeuml shkencore
Keumlta autoreuml kaneuml krijuar njeuml fond teuml papeumlrseumlritsheumlm studimesh si peumlr krahineumln
e Nikaj-Meumlrturit por edhe peumlr albanologjineuml shqiptare pa teuml cilin nuk do teuml
mundeshim sot teuml kishim teuml shkruar shumiceumln e tematikave qeuml secili syresh ka
trajtuar Neuml keumlto kushte ata zeumlneuml vend teuml posaccedileumlm neuml literatureumln e peumlrjetshme shqiptare
BIBLIOGRAFIA
Burimet arkivore
AQSH F 78
Fondi arkivor i Biblotekeumls Kombeumltare
Organet e Shtypit
Burimi i Kanunit teuml Lekeuml Dukagjinit Prej Dr Franz Baron Nopcsa peumlrktheu F Asallani neuml
Dialeumlria Nr 4 Wien 1920
G Stadtmuller Historija e Shqipeumltare Nr 1-2 Shtypshkronja Franccedileskane Shkodeumlr 1942
Hylli i Driteumls Nr 7-8 Shtpshkronja Franccedileskane Shkodeumlr 1933
Hylli i Driteumls Nr 4 Shkodeumlr 1937
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
24
F Cordignano Kryevepra e A Gjergjit neuml
zhvillim teuml historis shqyptare neuml Hylli i
Driteumls Nr 10 Shkodeumlr 1931
Vullneti i Popullit Interesimi i turistave
gjermane peumlr bukuriteuml e maleve shqiptare
Tiraneuml 1930
Botimet historiografike
Anton Berisha Maximilian Lambertzi peumlr
Epikeumln Gojore Shqiptare neuml Gjurmime
Albanologjike Nr 16 Insituti
Albanologjik i Prishtineumls Prishtineuml 1987
Dom Ernesto Cozzi Studime Etnologjike
teuml Shqipeumlriseuml Srsquoepeumlrme Botimet Fishta
Lezheuml 2017
Ermanno Armao Localitagrave chiese fiumi
monti e toponimi varii di unrsquoantica carta
dellrsquoAlbania Settentrionale Istituto per L‟
Europa Orientale Roma 1933
Franz Baron Nopsca Shqipeumlria Katolike e
Veriut Faik Konica Prishtineuml 2009
Giuseppe Valentini Ligji i maleve
shqiptare nga relacionet e Misionit
Sheumltiteumls teuml Jezuit neuml Shqipeumlri 1880-1932
Plejad Tiraneuml 2007
Joseph Swire Shqipeumlria ngritja e njeuml
mbreteumlrie Dituria Tiraneuml 2005
John Monaghan Peter Just Antropoligjia
SocialndashKulturore Ideart Tiraneuml 2007
Leo Freundlich Golgota e Shqipniseuml
aktakuzeuml kundeumlr shfaroseumlsve teuml popullit
shqiptar Prishtineuml 2010
Maximilian Lambertz Raport mbi
studimet e mia linguistike neuml Shqipeumlri nga
mesi i majit deri neuml fund teuml gushtit 1916
Botimet Franceskane Shkodeumlr 2011
Ndoc Nikaj Kujtime teuml nji jeteumls seuml
kalueme Plejad Tiraneuml 2003
P Fulvio Cordignano S J La Poesia
Epica Di Confine NellrsquoAlbania Del Nord
I Parte Studio Critico-Letterario
Tipograia Liberia Emiliana
EditriceVenezia 1943
Steacutephane Voell Das nordalbanische
Gewohnheistsrecht Curupira Germany
2004
Theodor Ippen Shqipeumlria e Vjeteumlr
Parathanje nga Dr Ardian Klosi Maluka
Tiraneuml 2002
Ylli Prebibaj Diplomacia shqiptare e
viteve 1920-1925 neuml fokusin e shtypit teuml
koheumls neuml Revisteumln Shkencore
Ndeumlrkombeumltare Diskutime Nr 14 Tetoveuml
2015
Zymer Ujkan Neziri Studime peumlr
Folklorin II Epika Gojore dhe
Etnokultura Instituti Albanologjik i
Prishtineumls Prishtineuml 2008
Harta
Harteuml ldquoCurraj Epeumlrrdquo Riliev i bamun meuml
1930 Insituti Gjeografik Mbreteumlror Italian
i Firenceumls (shih fondi i hartave neuml
Biblotekeumln Kombeumltare Tiraneuml)
Uebe
httpwwwbkshalkatalogulibrarywww
opacwwwrootbeginnerindex_alhtml
wwwsmithsonianmagcom
(Fund)
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
25
Dr Nail Draga Ulqin
Masakra e Tivarit dhe rishkrimi i historiseuml
(Me rastin e 75-vjetorit 1945-2020)
Ndeumlr ngjarjet tragjike teuml popullit
shqiptar qeuml ka teuml beumljeuml me Lufteumln e
Dyteuml Boteumlrore eumlshteuml Masakra e
Tivarit e cila ka ndodhur me 1
prill 1945 Neuml keumlteuml masakeumlr teuml
realizuar nga njeumlsiteuml ushtarake teuml
Jugosllaviseuml aty janeuml likuiduar njeuml
numeumlr i madh shqiptareumlsh nga
Kosova me peumlrmasat e
gjenocidit teuml cileumlt ishin
mobilizuar peumlr teuml ndjekur okupatoreumlt gjermaneuml neuml pjeseumln
pereumlndimore teuml ish-Jugosllaviseuml
Mobilizimi i tyre neuml Kosoveuml ka
pasur njeuml prapavi teuml caktuar
politike sepse si qellim kishte
spastrimin e Kosoveumls nga
shqiptareumlt peumlr teuml realizuar neuml
praktikeuml pushtetin ushtarak i cili
ishte vendosur nga data 8 shkurt
1945 duke beumlreuml riokupimin e
Kosoveumls pa peumlrfillur parimet e Karteumls seuml Atlantikut me pasoja
peumlr shqiptareumlt qeuml eumlshteuml deumlshmuar
neuml vitet vijuese
Me 1 prill u beumlneuml 75- vite (1945-
2020) nga Masakra e Tivarit ku u
likuiduan neuml meumlnyreumln meuml mizore
shqiptareumlt nga Kosova Sipas teuml
dheumlnave del se ky numeumlr shkon
minimalisht nga 1560 shqiptareuml
ndeumlrsa sipas disa peumlrllogaritjeve
arrineuml deri neuml 3764 persona Fjala eumlshteuml peumlr shqiptareumlt teuml cileumlt ishin
teuml mobilizuar si regruteuml ne aradhat
partizane peumlr teuml ndjekur armikun
peumlrfundimisht nga territori i ish-
JugosllaviseumlPor edhe pas
shteumldhjeteuml e peseuml vjeteumlve kjo
tragjedi ende nuk eumlshteuml ndriccediluar
nga studiuesit e ndryshem nga vet
fakti se gjateuml periudheumls seuml sistemit
komunist marrja me njeuml ngjarje teuml
tilleuml ishte e pa preferueshme dhe me pasoja peumlr autoreumlt
Edhe pse ne popull dihej peumlr keteuml tragjedi dhe peumlrshperitej peumlr numrin e teuml
vrareumlve sakteumlsisht pak kush dinte teuml dheumlna teuml sakta sepse arkivat peumlr
shqiptareumlt ishin neumln embargo madje dokumenteumlt gjegjeumlse ka mundeumlsi qeuml janeuml
zhdukur nga ato teuml cileumlt kaneuml realizuar keteuml masakeumlr
Deumlshmi autentike e atyre qeuml peumlrjetuan masakren Por veteumlm pas deumlshtimit teuml sistemit monist dhe vendosjes seuml pluralizmit nga
viti 1990 opinioni i gjeumlreuml filloi teuml njihej meuml ne detaje peumlr keteuml masakeumlr e ate
duke iu falenderuar deumlshmitareumlve autentik teuml cileumlt kishin shpeumltuar nga kjo
kasaphane tipike naziste e beumlreuml nga pjeseumltareumlt e aradhave partizane jugosllave
gjoja ldquonacional-ccedillirimtarerdquo Dhe janeuml keumlto individ teuml cileumlt e peumlrjetuan personalisht keteuml masakeumlr teuml cileumlt kaneuml dheumlneuml kujtimet e tyre peumlr keteuml kalvar teuml
shqiptareumlve nga mobilizimi i tyre neuml Kosoveuml dhe rrugeumltimi ne relacionin
Prizren-Kukeumls-Shkodeumlr-Tivar
Ndeumlr ta beumln pjeseuml edhe Azem Hajdini-Xani i cili opinionit i ka dhuruar librin
ldquoTragjedia e Tivaritrdquo botuar neuml Shtutgard neuml Gjermani neuml vitin 1990 dhe meuml
pas ribotuar neuml Prishtineuml neuml vitin 1998 Po ashtu ky autor ka botuar edhe njeuml
botim tjeteumlr me titull rdquoMasakra e Tivaritrdquo-Memoare Prishtineuml 1998 duke
prezentuar deumlshmi autentike teuml personave teuml cileumlt kaneuml mbetur gjalleuml Edhe pse
ne ndeumlrkoheuml janeuml botuar edhe disa studime nga autor teuml tjereuml peumlr keteuml
masakeumlr(MPirraku UButka etj) botimi i keumltyre materialeve nga autori i cili e ka peumlrjetuar drejteumlpeumldrejt keteuml masakeumlr peumlr momentin sheumlrben si leumlndeuml bazeuml
dhe e domosdoshme peumlr teuml trajtuar keteuml tragjedi teuml beumlreuml nga komunistet ne prag
teuml peumlrfundimit teuml Lufteumls seuml Dyteuml Boteumlrore sepse arkivat ende janeuml teuml mbyllura
peumlr hulumtuesit shqiptareuml
Nisja nga Prizreni peumlr neuml Tivar Peumlr teuml beumlreuml ploteumlsimin e Armateumls IV teuml Jugosllaviseuml peumlr neuml Frontin VP teuml
bregdetit teuml Adriatikut ne saje teuml teuml dheumlnave teuml publikuara del se ne mars dhe
prill teuml vitit 1945 u deportuan 22017 lufteumltareuml shqiptareuml nga Kosova Ata janeuml
deportuar ne formacione ushtarake teuml cilat quhen eshalone qe gjateuml muajve
mars-prill 1945 nga Prizreni peumlr neuml Tivar gjithsejt ishin gjashteuml eshalone teuml
tilla Keumlshtu neuml mars janeuml deportuar tre eshalone eshaloni i pareuml me 3700 lufteumltareuml niset nga Prizreni meuml 2431945 dhe arrin neuml Tivar meuml 2931945
eshaloni i dyteuml meuml 4700 lufteumltareuml niset nga Prizreni meuml 2631945 dhe arrineuml
neuml Tivar meuml 3131945 dhe eshaloni i treteuml me 2700 lufteumltareuml shqiptareuml niset
nga Prizreni me 2731945 dhe arrin neuml Tivar meuml 1 prill 1945 Ndeumlrsa gjateuml
muajit prill janeuml deportuar edhe tre eshalone teuml tjera eshaloni i pareuml me 1506
lufteumltareuml niset nga Prizreni meuml 19 prill 1945 eshaloni i dyteuml me 2601 lufteumltareuml
niset nga Prizreni meuml 20 prill 1945 dhe eshaloni i treteuml me 1216 lufteumltareuml niset
nga Prizreni meuml 24 prill 1945Ndeumlrsa meuml pas nga Prizreni niset njeuml eshalon i
veccedilanteuml me 5323 lufteumltareuml shqiptar nga Maqedonia ne diteumlt e para teuml prillit teuml
vitit 1945
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
26
Pse po largoheshin lufteumltareumlt
nga Kosova Duke marreuml parasysh se
operacionet luftarake kundeumlr nazistave gjermaneuml ne Lufteumln e
Dyteuml Boteumlrore kishin marreuml fund
nga fundi i viti 1944 me teuml drejt
beumlheumlt pyetja se pse i deportuan
lufteumltareumlt shqiptareuml nga Kosova
Peumlrgjigja ishte e qarteuml sepse
planifikohej njeuml hakmarrje ndaj
shqiptareumlve teuml Kosoveumls peumlr
humbjen qe kishin peumlrjetuar
formacionet ushtarake teuml
partizaneumlve jugosllaveuml ne lufteumln ndaj lufteumltareumlve teuml Shaban
Polluzheumls Ndeumlrsa nga ana tjeteumlr
si qellim ishte largimi nga
Kosova i atyre lufteumltareumlve teuml cileumlt
mund teuml beumljneuml rezistenceuml peumlr
vendosjen e pushtetit ushtarak
serb gjegjeumlsisht ripushtimin serb
teuml Kosoveumls ne saje teuml vendimeve
teuml meuml vonshme
Teuml mobilizuarit iu ngjanin
robeumlrve Edhe pse teuml gjitheuml teuml tubuarit nga
aneuml teuml ndryshme teuml Kosoveumls
kishin premtime se do teuml
deportoheshin me statusin e
lufteumltareumlve peumlr teuml ndjekur armikun
ne vijen e frontit neuml veripereumlndim
teuml Adriaktikut(Isteumlr-Slloveni) nga
momenti i pareuml neuml Prizren u verejt
se do teuml jeteuml teumlreumlsisht
ndrysheNeumlse deri aty ata ishin teuml
armatosur dhe teuml peumlrcjellur me oficereuml shqiptareuml meuml tu nisur nga
Prizreni peumlrcjelljen e moren
oficeret serbo-malazez ndeumlrsa po
ashtu u detyruan peumlr teuml doreumlzuar
armet me pretekst se rruga eumlshteuml e
gjateuml dhe do teuml lodheni pa nevojeuml
pra ata u nisen nga Prizreni teuml
paarmatosur teuml pa ushqyer teuml
lodhur teuml paveshur dhe ne kushte
higjenike teuml papeumlrshtatshme Ishte
ky eshaloni i dyteuml qeuml eumlshteuml nisur
nga Prizreni meuml 26 mars ku pjeseumltareumlt e tij do teuml peumlrjetojneuml
gjenocid teuml pa pareuml ne qytetin e
Tivarit teuml Ri
Gjateuml rrugeumls atyre iu ndalohej
dalja nga kolona qofteuml peumlr teuml pireuml
ujeuml apo kryer nevoja fiziologjike
Kush kishte guxim teuml vepronte
ndryshe e peumlsonte me jeten sepse
pushkatohej neuml vend Nga njeuml
sjellje e tilleuml e oficereumlve peumlrcjelles teuml cileumlt vrisnin kur kishin deumlshireuml
e flisnin fyerjet meuml vulgare ndaj shqiptareumlve tash teuml gjitheuml e kishin teuml qarteuml se
nuk janeuml meuml lufteumltareuml por iu ngjanin robeumlrve teuml lufteumls Dhe nga njeuml situateuml e
tilleuml dramatike gjateuml rrugeumls deri ne Shkodeumlr numri i teuml vrareumlve kishte arritur
deri neuml 800 lufteumltareuml teuml cileumlt janeuml gjuajtur neuml lumin Dri Buneuml etj
Pamjet e Tivarit paralajmeumlronin masakren Me teuml arritur neuml Tivarin e Ri eumlshteuml veumlrejtur njeuml moblizim i madh i popullateumls
vendore ku me ta ishin seuml bashku edhe njeumlsiteuml ushtarake teuml Brigadeumls seuml Dhjeteuml
Malazeze teuml armatosur ne ccedildo aspekt athua se janeuml duke pritur njeumlsiteuml e
armikut U pa qarteuml komploti dhe gracka e pregatitur por ata prisnin veteumlm
shkasinNe qendeumlr teuml Tivarit teuml Ri pasi i kaneuml udheumlruar peumlr teuml pushuar ne afeumlrsi
teuml tyre ishte njeuml krua ku shqiptareumlt shprehen keumlrkeseumln peumlr teuml pireuml ujeuml por
oficereumlt reaguan ashpeumlr duke mos iu mundeumlsuar dhe fyer ata neuml aspektin
nacional duke vrareuml tre shqiptareuml ndeumlrsa nga plumbat e tyre kishin vrareuml
ldquogjojardquo njeuml ushtareuml malazias Ky ishte njeuml tjeteumlr pretekst peumlr teuml vrareuml shqiptareuml andaj peumlr keteuml ldquovepeumlr ldquo e cila nuk ishte beumlreuml nga shqiptareumlt ata pushkatuan 100
ushtareuml shqiptareuml sikurse nazisteumlteumlt gjermaneuml koheuml meuml pareuml Nga kjo e papritur
shqiptareumlt ishin teuml vetdijsheumlm se njeuml tragjedi e tilleuml nuk do teuml peumlrfudnoj meuml
kaq sepse ishin teuml rrethuar nga teuml gjitha aneumlt
Ndeumlrtesa e Monopolit teuml Duhanit ferri i shqiptareumlve
Ata meuml pas ne koloneuml i detyruan teuml ecin dhe i vendosen ne objektin e
Monopolit teuml Duhanit neuml afeumlrsi teuml portit Ishte kjo njeuml ndeumlrteseuml tre kateumlshe ku i
detyruan teuml hyjneuml brenda ndeumlrsa teuml tjereumlt u vendosen neuml oborr pra teuml gjitheuml
grumbull e jo ne koloneuml sepse keumlshtu mundeumlsia peumlr t‟i shfarosur ishte meuml e
madhe Dhe nuk ka vonuar shumeuml ne teuml gjitheuml shqiptareumlt si brenda ne ndeumlrteseuml
e neuml oborr eumlshteuml qitur me teuml gjitha mjetet luftarake rreh dy oreuml dhe neuml oborr dhe shesh ku ishin rreth 3000 veta nuk mbeti njeumlri i gjalleuml neuml keumlmbeuml sepse u beuml
kasaphaneuml e veumlrteteuml dhe kudo u beuml lumeuml gjaku E teumlreuml kjo masakeumlr ka zgjatur
rreth njeuml oreuml e gjysmeuml duke filluar neuml ora 14 teuml dateumls 1 prill 1945 Pateumln fat teuml
shpetojneuml veteumlm ata qe ishin ne katin e larteuml teuml ndeumlrteseumls dhe disa nga eshaloni
i pareuml teuml cileumlt peumlr momentin ishin neuml Tivarin e Vjeteumlr Por tragjedia nderpritet
duke iu falenderuar njeuml automobili i cili brenda kishte disa veumlzhgues
amerikaneuml teuml cileumlt meuml gjaseuml kishin deumlgjuar teuml shteumlnat e armeumlve dhe kishin
ardhur peumlr teuml pareuml vendin e ngjarjeumls Por kriminelet iu doleumln peumlrpara dhe i
binden teuml largoheshin dhe teuml vazhdojneuml rrugeumln peumlr neuml Ulqin Pra nga frika se
do teuml zbulohet krimi ata u detyruan ta nderpresin plojeumln Ishte kjo njeuml rasteumlsi
qeuml teuml shpeumltojneuml disa lufteumltareuml kosovareuml teuml cileumlt do teuml jeneuml deumlshmitareuml teuml keumlsaj masakre edhe pse qeumlllimi i forcave shfaroseumlse teuml partizaneumlve jugosllaveuml ishte
peumlr t‟i vrareuml teuml gjitheuml peumlr teuml mos pasur deumlshmitareuml
Mungojneuml varret e teuml masakruarve
Me pas u mobilizuan teuml gjitheuml qytetareumlt si pleq gra teuml rinj puneumltor e ushtareuml
peumlr teuml pastruar oborrin peumlr teuml humbur gjurmet e keumlsaj vepre mizore Me
kamion kaneuml ngarkuar teuml vrareumlt dhe teuml plagosurir peumlr t‟i deportuar neuml varreza teuml
ndryshme kolektive Madje neuml keteuml transport kaneuml angazhuar edhe ata
shqiptareuml teuml cileumlt kaneuml mbetur gjalleumlEnde nuk dihet se ku janeuml bartur kufomat
dhe varrosur ata Beumlhet fjaleuml peumlr disa vende si ne Tivarin e Vjeteumlr Tugjemil
Zalef dhe ne njeuml shpelleuml neuml malin e Vollujiceumls praneuml detit Por nuk ka dilemeuml
se pjeseumln meuml teuml madhe teuml tyre e kaneuml gjuajtur neuml det
Beumlheumlt pyetja sa janeuml vrareuml ne keumlteuml masakeumlr e sa kaneuml mbetur gjalleuml Pasi nuk
ka teuml dheumlna arkivore andaj i vetmi burim eumlshteuml A Hajdini-Xani i cili thoteuml se
teuml gjalleuml kemi mbetur 810 individeuml ndeumlrsa nga Kosova janeuml nisur 4700
lufteumltareuml nga del se gjateuml rrugeumls dhe ne keteuml masakeumlr janeuml vrareuml e zhdukur 3
890 shqiptareuml teuml Eshalonit teuml dyteuml dhe 420 teuml Eshalonit teuml pareuml pra gjithsej 4
310 individ kaneuml humbur jeteumln ccedileumlshtje qeuml mbesin peumlr hulumtime
Neuml keumlteuml regji shfaroseumlse ka pasur raste qeuml individ teuml ndrysheumlm teuml shpeumltojneuml dhe
teuml ikin neuml drejtime teuml ndryshme por edhe aty neumlse janeuml zbuluar janeuml likuidur
sepse teuml gjitheuml shqiptareumlt janeuml cileumlsuar si armiq nga pushteti ushtarak Ka raste teuml veccedilanta qeuml kosovareumlt janeuml strehuar e mbajtur nga familje shqiptare duke iu
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
27
shpeumltuar jeteumln si ne Tivar Aneuml teuml
Malit dhe Krajeuml ku peumlr raste teuml
tilla egzistojneuml deumlshmi autentike
Tragjedia e cila u hesht peumlr vite
teuml teumlra
Me teuml peumlrfunduar lufta dhe kthimi
i lufteumltareumlve kosovareuml neuml shteumlpiteuml
e tyre kjo ngjarje mori dheneuml por
ishte me pasoja neumlse keumlrkohej e
veumlrteta pse ndodhi ajo Madje ata
teuml cileumlt e peumlrjetuan ishin teuml
keumlrceumlnuar neumlse debatojneuml ne
lidhje mbi keteuml ngjarje e jo meuml teuml
keumlrkojneuml qeuml ajo teuml ndriccedilohet neuml teumlreumlsi
Dhe si peumlr ironi teuml fatit pas keumlsaj
masakre ajo u hesht nga ato teuml
cileumlt eumlshteuml dashur teuml flasin dhe ta
informojneuml opinionin e gjeumlreuml peumlr
keteuml gjenocid teuml beumlreuml nga
partizaneumlt jugosllaveuml duke
keumlrkuar peumlrgjegjeumlsi nga ana e
tyre
Por ndodhi qeuml peumlr keumlteuml masakeumlr te mos flasin kaudrat shqiptare
qofteuml nga Kosova apo nga
Shqipeumlria por peumlr teuml pareumln hereuml teuml
deklarohet A Rankoviqi neuml
Kongresin Themelues teuml PKS meuml
8-12 maj 1945 i cili neuml mes
tjerash ka theumlneuml se rdquoudheumlheqeumlsit e
eshalonit e nxiteumln revolteumln midis
shqiptareumlverdquo duke planifikuar teuml
vrisnin ldquo40 shqiptareuml peumlr njeuml
luftareuml teuml vrareumlrdquo duke vazhduar se ldquoudheumlheqesit taneuml hapeumln zjarr
dhe i vraneuml 300 shqiptareumlrdquo Njeuml e
dheumlneuml e tilleuml edhe pse e
minimizuar shumeuml hereuml deumlshmon
se njeuml masakeumlr e tilleuml ka egzistuar
dhe eumlshteuml realizuar nga forcat
partizane jugosllave qeuml ishin teuml
Brigadeumls seuml Dhjeteuml Malazeze
duke mbetur informata e vetme
zyrtare peumlr keumlteuml masakeumlr
Por edhe pse njeuml nismeuml teuml tilleuml neuml rrugeuml institucionale peumlr teuml
prezantuar dhe hulumtuar teuml
veumlrteteumln eumlshteuml beumlreuml nga Azem
Hajdini si pjeseumlmarreumls i keumlsaj
masakre nga viti 1966 e meuml pas
ccedildo gjeuml mbeti veteumlm ne nismeuml
sepse pushtetit jugosllav teuml koheumls
nuk i ka interesuar e veumlrteta peumlr
keumlteuml tragjedi sepse ishin veteuml
serbo-malazezeumlt teuml cileumlt ishin
skenaristeumlt dhe regjisoreumlt e keumlsaj maskare e cila ishte meuml e madhja
neuml peumlrfundim teuml Lufteumls seuml Dyteuml Boteumlrore ne Evropeumln Juglindore
Peumlrgjegjeumlsia e udheumlheqjes seuml Shqipeumlriseuml
Edhe pse kaneuml kaluar 75 vite nga masakra e Tivarit deri meuml tash nuk kemi pasur rast teuml lexojmeuml diccedilka konkrete neuml lidhje mbi keumlteuml tragjedi nga strukturat
qeveritare teuml Shqipeumlriseuml Madje kjo tragjedi nga ana e tyre eumlshteuml heshtur duke
mos u sheumlnuar as neuml kalendarin e ngjarjeve historike sepse ata janeuml teuml
veteumldijsheumlm peumlr peumlrgjegjeumlsineuml qeuml mbajneuml Sepse si teuml lejohet qeuml teuml kalojneuml
neumlpeumlr territorin e Shqipeumlriseuml eshalone teuml teumlra qytetareumlsh kosovareuml teuml peumlrcjellur
nga ushtarakeumlt serbo-malazez gjoja peumlr teuml marreuml pjeseuml neuml ndjekjen
peumlrfundimtare teuml armikut neuml Isteumlr e Slloveni kur Lufta e Dyteuml Boteumlrore kishte
marrur fund
Objekti i Monopolit teuml Duhanit neuml Tivar-vendi i masakreumls teuml 1prillit 1945
Nuk ka dilemeuml se ishte ky njeuml veprim monstruoz dhe antikombeumltar i
udheumlheqjes seuml Shqipeumlriseuml seuml koheumls e cila ka peumlrgjegjeumlsi peumlr masakren e Tivarit Por neumlse analizojmeuml rrethanat e koheumls qeuml meuml voneuml eumlshteuml njoftuar
opinioni i gjeumlreuml as qeuml eumlshteuml pritur diccedilka konkrete nga udheumlheqja e Shqipeumlriseuml
ose me konkretisht nga ajo e PKSH sepse keumlta ishin si filialeuml e komunisteumlve
jugosllaveuml dhe ishin teuml indoktrinuar nga ideologjia komuniste si rralleuml kush neuml
Evropeumln Juglindore Sepse nga ajo koheuml e deri neuml vitin 1948 me jugosllaveumlt
kaneuml punuar seuml bashku peumlr teuml eliminuar armiqet ideologjikeuml ku egzistojneuml
deumlshmi teuml pakontestueshme sepse individeuml teuml ndrysheumlm shqiptareuml janeuml
arrestuar neuml Shqipeumlri dhe iu janeuml doreumlzuar jugosllaveumlve teuml cileumlt kaneuml
peumlrfunduar meuml pasoja tragjike
Tivari 1945 sikurse Srebrenica 1995 Nuk ka dilemeuml se Masakra e Tivarit e vitit 1945 eumlshteuml pothuaj identike me
masakren e Srebreniceumls neuml vitin 1995 e beumlreuml nga forcat ushtarake serbe ndaj
rreth 8 000 boshnjakeumlve Por keumltu egziston veteumlm njeuml dallim sepse krimi neuml
Tivar eumlshteuml beumlreuml pa pranineuml e forcave ndeumlrkombeumltare ndeumlrsa neuml Srebreniceuml
eumlshteuml beumlreuml neuml prani teuml tyre teuml cileumlt ishin gjoja me mision peumlr teuml mbrojtur keteuml
popullateuml Njeuml rast i tilleuml analogjik ka edhe teuml veccedilanteumln tjeteumlr sepse viktimat e
Tivarit edhe sot janeuml pa varre teuml identifikuara ndeumlrsa ata teuml Srebreniceumls janeuml
identifikuar sepse janeuml gjetur neuml varrezat kolektive meuml ccedil‟rast eumlshteuml beumlreuml
rivarrimi i tyre
Pllaka peumlrkujtimore e cila mungon
Ka ardhur koha qeuml neuml lidhje mbi masakren e Tivarit teuml formohet njeuml komision i veccedilanteuml praneuml Qeveriseuml seuml Kosoveumls peumlr teuml zhvilluar njeuml takim me peumlrfaqeumlsuesit
e Qeveriseuml seuml Malit teuml Zi Nuk ka dilemeuml se ngjarja tragjike e vitit 1945 nuk
mund ta ngarkojeuml me peumlrgjegjeumlsi pushtetin aktual neuml Mal teuml Zi por angazhimi
neuml drejtim teuml ndriccedilimit teuml keumlsaj masakre do teuml ishte neuml favor teuml pushtetit aktual
neuml rrethana teuml reja shoqeumlrore e politike
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
28
Edhe pse kaneuml kaluar 75 vjet nga
kjo masakeumlr ende nuk ka teuml
dheumlna neuml lidhje mbi varret e teuml
masakruarve andaj eumlshteuml obligim moral dhe civilizues qeuml neuml vendin
ku eumlshteuml beumlreuml masakra teuml ngrihet
njeuml memorial apo teuml vendoset njeuml
pllakeuml peumlrkujtimore neuml tre gjuheuml
peumlr teuml njohtuar opinionin e gjeumlreuml
mbi keumlteuml ngjarje tragjike neuml vitin
1945 qeuml ka ndodhur neuml qytetin e
Tivarit
Peumlrfundim
Ndoneumlse kaneuml kaluar 75-vite nga
data e 1 prilit 1945 kur u
masakruan shqiptareumlt nga
Kosova nga ana e strukturave
ushtarake jugosllave teuml koheumls
realizuar sipas njeuml skenari me
qellime shfaroseumlse ndaj
shqiptareumlve nga Kosova ajo
masakeumlr ia kalon ldquoNateumls seuml Sheumln
Bartolomeutrdquo teuml Parisit teuml vitit
1573 qeuml eumlshteuml sinonim peumlr vrasjet
masive teuml kundeumlrshtareumlve ideologjikeuml
Peumlr keumlteuml tragjedi neuml koheumln e
monizmit nuk eumlshteuml guxuar teuml
flitet as teuml shkruhet se pasojat
ishin teuml meumldha Ccedildo informateuml
ishte neuml heshtje sepse politika
komuniste e koheumls si mision
kishte eliminimin e krimeve duke
mos i publikuar ato por e veumlrteta
nuk ka mundur teuml heshtet
Veteumlm pas reumlnies seuml monizmit teuml
mbijetuarit por edhe disa studiues
kaneuml filluar teuml shkruajneuml artikuj e
botime teuml veccedilanta e po ashtu janeuml
peumlrgatitur edhe emisione
televizive Eumlshteuml fatkeqeumlsi qeuml peumlr
keumlteuml masakeumlr nuk ka asnjeuml sheumlnim
neuml librat e shkollave fillore teuml
mesme e universitare sidomos
nga leumlnda e historiseuml dukuri e cila
nuk mund teuml arsyetoheumlt me asgjeuml
Neuml lidhje me keteuml ngjarje tragjike
Keumlshilli Kombeumltar i Shqiptareumlve
neuml Mal teuml Zi neuml Ulqin meuml 30-31
mars teuml vitit 2013 ka organizuar
Konferenceumln shkencore
rdquoMasakra e Tivarit-1945rdquo me
pjeseumlmarrje teuml studiuesve nga
Kosova Shqipeumlria e Mali i Zi
Pas prezantimit teuml kumtesave peumlr
keumlteuml ngjarje (teuml cilat ende nuk janeuml botuar) pjeseumlmarreumlsit meuml pas kaneuml shkuar e
vizituar vendin e krimit teuml Monopoli i Duhanit (31 mars) Ishte ky takimi i
pareuml nga peumlrfaqeumlsuesit e njeuml subjekti teuml shqiptareumlve ku kaneuml marreuml pjeseuml edhe
ish teuml mbijetuar e keumlsaj masakre nga Kosova duke deumlshmuar neuml meumlnyreuml autentike peumlrjetimet e keumlsaj tragjedie
Pasi neuml lidhje me keumlteuml masakeumlr nuk ka asnjeuml teuml dheumlneuml neuml vendin e ngjarjes
duhet beumlreuml ccedilmos qeuml neuml keteuml vend teuml ngrihet njeuml memorial i shkruar neuml tre gjuheuml
kushtuar keumlsaj ngjarje tragjike Njeuml memorial i tilleuml duhet teuml jeteuml monument i
kujteseumls peumlr teuml kaluareumln tashmeumln dhe teuml ardhmeumln peumlr teuml njohtuar opinionin e
gjeumlreuml mbi keteuml masakeumlr qeuml ka ndodhur neuml qytetin e Tivarit Neuml rrethana teuml reja
kur tash Kosova eumlshteuml shtet i pavarur i takon qeveriseuml seuml saj teuml inicojeuml njeuml
ccedileumlshtje teuml tilleuml me pushtetin neuml Malin e Zi
Pjeseumlmarreumlsit e Konferenceumls shkencore te Monopoli i Duhanit neuml Tivar (31 mars 2013)
Andaj ka adhur koha qeuml historia teuml rishkruhet dhe teuml thuhet e veumlrteta peumlr keumlteuml
tragjedi duke eliminuar qasjen ideologjike e pranishme edhe neuml diteumlt tona Neuml
keumlteuml aspekt eumlshteuml obligim profesional teuml hulumtohen arkivat sekrete teuml UDB-eumls
jugosllave peumlr teuml hequr hipotekat nga e kaluara ideologjike qeuml do teuml jeteuml neuml
favor teuml faktografiseuml shkencore si kudo neuml boteumln demokratike
prill 2020
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
29
Prof Dr Lush Culaj Prishtineuml
Qeveria e Durreumlsit dhe ccedileumlshtja kombeumltare
Gjendja neuml Shqipeumlri pas peumlrfundimit teuml Lufteumls seuml Pareuml Boteumlrore ishte e tendosur
Neuml Paris duhej teuml fillonte Konferenca e Paqes Ishte i domosdosheumlm themelimi i
njeuml qeverie teuml re e cila do ti peumlrfaqeumlsonte interesat e vendit neuml vend dhe praneuml
Fuqive teuml Meumldha Peumlr keumlteuml arsye Kongresi i Durreumlsit formoi njeuml qeveri teuml
peumlrkohshme Neuml Kongres qeuml i hapi punimet meuml 25 dhjetor 1918 moreumln pjeseuml 50 peumlrfaqeumlsues nga Shqipeumlria por megjithateuml nuk moreumln pjeseuml peumlrfaqeumlsuesit e
krahinave teuml pushtuara Kryetar i Qeveriseuml u zgjodh Turhan Pasheuml Mehmeti
ndeumlrsa neumlnkryetar Preng Bibeuml Doda
Kongresi i Durreumlsit u shpreh jo veteumlm peumlr pavareumlsineuml e Shqipeumlriseuml seuml 1913-s por
edhe peumlr rishikim e kufijve neuml favor teuml sajNeuml ato rrethana tejet teuml ndeumlrlikuara teuml
brendshme dhe teuml jashtme njeuml veprimtari gjithaq e suksesshme e Qeveriseuml seuml
Durreumlsit ishte e pamundurNevoja urgjente e mbrojtjes seuml atdheut e detyroi
Qeverineuml e Durreumlsit qeuml neuml fillim teuml ndahet neuml dysh a) delegateumlt e jashteumlm peumlr neuml
Konferenceumln e Paqes teuml kryesuar nga kryeministri Turhan Pasheuml Mehmeti dhe b)
delegateumlt e tjereuml qeuml merreshin me puneumlt e brendshme neuml Durreumls
Shqipeumlria ndodhej neuml keumlteuml gjendje si rezultat i mungeseumls seuml aleateumlve dhe peumlr shkak
teuml pozicionit teuml lakmuesheumlm gjeografik Qeumlndrimet e mbajtura ndaj ccedileumlshtjes
kombeumltare teuml Qeveriseuml seuml Durreumlsit duhet shikuar neuml kontekstin e realiteteve qeuml
ekzistonin ateumlhereuml neuml kontekst teuml gjendjes seuml brendshme neuml vend si dhe neuml
kontekst teuml zhvillimeve ndeumlrkombeumltare
Peumlr Shqipeumlrineuml veccedil tjerash brengoseumls ishte edhe Traktati i Fshehteuml i Londreumls i 26
prillit 1915 Peumlrfaqeumlsuesit italianeuml neuml Paqen e Versajeumls keumlrkonin me ccedildo kusht qeuml
marreumlveshja e fshehteuml e Londreumls teuml zbatohej neuml favor teuml sajKonferenca e Versajeumls
u mbajt nga 1811919 gjer meuml 2111920 Motoja e keumlsaj konference ishte dheumlnia fund e gjendjes seuml lufteumls ndeumlrmjet paleumlve teuml konfrontuara shteteve teuml Antanteumls neuml
njeumlreumln aneuml dhe atyre teuml Bllokut Qendror neuml aneumln tjeteumlr Konferenca qeuml neuml fillim u
kthye neuml areneuml grindjesh neuml mes teuml vet fuqive fituese peumlr shkak teuml ndarjes seuml
placcedilkeumls seuml lufteumls Qeveria e Durreumlsit ishte neuml poziteuml tejet teuml veumlshtireuml neuml planin e
brendsheumlm meqeuml ishte njeuml qeveri sa peumlr formeuml neumln okupimin ushtarak teuml Italiseuml e
pa njeuml pushtet efektiv peumlr ta qeverisur vendin Ndeumlrkaq edhe neuml aspektin
ndeumlrkombeumltar ishte neuml poziteuml po ashtu teuml veumlshtireuml ngase Austro-Hungaria e cila e
kishte ndihmuar ccedileumlshtjen shqiptare e kishte humbur lufteumln Franca dhe Anglia i
peumlrkrahnin fqinjeumlt e shqiptareumlve kurse presidenti Wilson nuk i kuptonte sa duhet
problemet e Evropeumls Ekuilibri i meumlparsheumlm i forcave neuml rrafshin ndeumlrkombeumltar
prej nga mund teuml peumlrfitonte ccedileumlshtja shqiptare ishte prishur teumlreumlsisht neuml deumlm teuml saj
Dy shtetet fqinje ballkanike si fituese teuml lufteumls jo veteumlm qeuml deumlshironin ti ruanin trojet shqiptare teuml aneksuara meuml pareuml por lakmonin edhe territore teuml tjera
Duke mos pasur aleateuml teuml tjereuml mbrojteumls Qeveria e Durreumlsit u mbeumlshtet pikeumlrisht
neuml peumlrkrahjen italiane me shpreseuml se do teuml peumlrfitonte neuml favor teuml ccedileumlshtjes
kombeumltare Por pesha e Italiseuml si faktor ishte e vogeumll neuml krahasim me shtetet tjera
fituese qeuml i mbeumlshtesnin pretendimet jugosllave dhe greke Shqiptareumlt neuml Versajeuml
do t‟i peumlrfaqeumlsonin disa delegacione por delegacioni kryesor ishte ai i Qeveriseuml seuml
Durreumlsit neuml peumlrbeumlrje Turhan Pasheuml Mehmeti kryetar imzot Luigj Bumccedili
Mehmet Konica Luigj Gurakuqi Mihajl Turtulli dhe Mustafa Kruja Neuml keumlteuml
delegacion pateumlr Gjergj Fishta merrte
pjeseuml si ekspert Shqipeumlria merrte
pjeseuml neuml Konferenceumln e Paqes neuml
Paris neuml kategorineuml e kateumlrt dhe veteumlm
me leteumlrkeumlmbim ose neuml rast se e ftonte njeumlra nga peseuml Fuqiteuml kishte teuml
drejteuml ta deumlrgonte veteumlm njeuml delegat
Keumlrkesat qeuml Qeveria e Durreumlsit i
kishte paraqitur Konferenceumls seuml
Versajeumls ishin
1) Ti kthehet shtetit shqiptar
pavareumlsia teuml cileumln e kishte njohur dhe
garantuar Konferenca e Londreumls e
vitit 1913
2) Ti kthehen shtetit shqiptar viset shqiptare qeuml i ishin dheumlneuml Malit teuml Zi
me vendimet e Kongresit teuml Berlinit
dhe teuml Konferenceumls seuml Londreumls teuml vitit
1913
3) Ti kthehen shtetit shqiptar viset
shqiptare qeuml i ishin dheumlneuml Serbiseuml me
vendimet e Konferenceumls seuml Londreumls teuml
vitit 1913
4) Ti kthehen shtetit shqiptar viset
shqiptare qeuml i ishin dheumlneuml Greqiseuml me
vendimet e Konferenceumls seuml Londreumls seuml vitit 1913
Kryeministri i Greqiseuml neuml Paris
pretendonte realizimin e eumlndrreumls
greke duke e paraqitur Shqipeumlrineuml
Jugore si tokeuml greke Me pretendimet
e tyre u paraqiteumln edhe Mbreteumlria
SKS dhe Italia Situata e krijuar peumlr
delegacionin shqiptar neuml shkurt-mars
1919 me leumlnien meumlnjaneuml teuml keumlrkesave
teuml tij e detyroi keumlteuml delegacion qeuml meuml
7 mars 1919 ti dilte Konferenceumls me njeuml parashtreseuml tjeteumlr me synim
ritheksimin e keumlrkesave teuml tij duke u
bazuar neuml parimin e kombeumlsiseuml Me
keumlteuml rast delegacioni propozoi
organizimin e njeuml plebishiti popullor
qeuml do teuml shtrihej mbi teuml gjitha
territoret kontestuese neuml mes
Shqipeumlriseuml dhe teuml vendeve fqinje
ballkanike neuml Kosoveuml e Ccedilameumlri
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
30
Delegacioni keumlrkonte qeuml neuml keumlto treva me autorizimin e Konferenceumls teuml vendoset
njeuml kontingjent trupash amerikane peumlr periudheumln derisa teuml peumlrfundonte refe-
rendumi
Vlen teuml theksohet fatkeqeumlsisht se peumlrfaqeumlsuesit amerikaneuml ccedileumlshtjen shqiptare neuml
peumlrgjitheumlsi dhe ateuml teuml Kosoveumls neuml veccedilanti asokohe nuk e njihnin sa duhet Madje
ateuml e njihnin me ngjyra teuml erreumlta siccedil e paraqiste literatura e shkruar nga autoreuml teuml vendeve fqinje Edhe forca e tyre politike nuk ishte e fuqishme sepse fjaleumln
kryesore e kishin Franca dhe Anglia Megjithateuml SHBA-ja dhe presidenti Wilson
e dhaneuml kontributin e tyre neuml suaza teuml mundeumlsive duke u mbeumlshtetur neuml parimin e
popujve peumlr veteumlvendosje
Delegacioni qeveritar peumlrpiqej me ccedildo kusht ta paraqiste neuml meumlnyreuml sa meuml teuml denjeuml
neuml Konferenceuml ccedileumlshtjen shqiptare Veteuml kryeministri dhe kryetari i delegacionit
qeveritar vendosi qeuml delegacionit ti printe imzot Luigj Bumccedili ndeumlrsa sekretar teuml
ishte Gjergj Fishta
Meuml 9 dhjetor 1919 peumlrfaqeumlsuesit e Angliseuml Franceumls dhe SHBA-seuml i njohin Italiseuml
sovranitetin e ploteuml mbi Vloreumln dhe krahineumln e saj
Pallati i Versajes ku u mbajteuml Konferenca e Paqes neuml Paris pas Lufteumls seuml Pareuml Boteumlrore
Meuml 13 janar Konferenca vendosi qeuml ti keumlnaqte apetitet e Jugosllaviseuml Italiseuml dhe
Greqiseuml Dy diteuml meuml voneuml Luigj Bumccedili i drejtohet kryetarit teuml Konferenceumls seuml
Paqes duke shprehur protesteumln kundeumlr keumltyre vendimeve qeuml nuk peumlrputhen me teuml
drejteumln peumlr veteumlvendosje teuml popujve
Keumlrkesat e pareshtura teuml Qeveriseuml seuml Durreumlsit neuml Konferenceumln e Paqes 1919-1920
qeuml trevat e shkeumlputura nga Kongresi i Berlinit i vitit 1878 dhe Konferenca e Londreumls e vitit 1913 ti bashkoheshin shtetit ameuml nuk gjeteumln mbeumlshtetje nga
shtetet vendimmarreumlse neuml keumlteuml konferenceuml Paqja e Versajeumls e sanksionoi nga
pikeumlpamja ndeumlrkombeumltare copeumltimin e meumlhersheumlm teuml trojeve shqiptare
Konferenca e Parisit 1919-1920 e ndryshoi harteumln politike teuml Evropeumls Aziseuml e
AfrikeumlsAktiviteti i delegacionit toneuml qeveritar neuml Paris ishte jashteumlzakonisht i
dendur gjateuml diteumlve teuml Konferenceumls por mundeumlsiteuml e ndryshimit neuml favor teuml
shqiptareumlve ishin teuml kufizuara
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
31
Prof Dr Sabile Keccedilmezi-Basha Prishtineuml
Pavareumlsia e Kosoveumls dhe veprimtareumlt ilegaleuml teuml Leumlvizjes Kombeumltare Shqiptare 1945-1999
Synimi peumlr Bashkimi Kombeumltar neuml Kosoveuml dhe neuml trojet tjera shqiptare neumln Jugosllavi nuk eumlshteuml i njohur veteumlm
neuml dekadat e fundit teuml shekullit XX Si projekt politik
daton qeuml prej Lidhjes seuml Prizrenit peumlr teuml vazhduar edhe
gjateuml lufteumlrave qeuml solleumln pavareumlsineuml e Shqipeumlriseuml
Mbijetoi si ide e fuqishme neuml hapeumlsirat tjera gjeografike
ku jetonin shqiptareumlt qeuml mbeteumln jashteuml Shqipeumlriseuml seuml
1912-eumls
Komiteti peumlr Mbrojtjen e Kosoveumls18 pjeseumlmarrja e
Hasan Prishtineumls neuml Konferenceumln e Parisit peumlr teuml keumlrkuar
bashkimin e Kosoveumls me shtetin shqiptar19 Lidhja e Dyteuml e Prizrenit20 Konferenca e Bujanit21 peumlrfshirja neuml
18
Komiteti ldquoMbrojtja Kombeumltare e Kosoveumlsrdquou themelua neuml
ilegalitet teuml ploteuml meuml 1 maj1918 dhe meuml 7 neumlntor1918 u vendos
peumlrfundimisht neuml Shkodeumlr nga figurat teuml shquara atdhetare si Bajram
CurriHoxha Kadri Prishtina SaliNivica Hasan PrishtinaBedri
Pejani Qamil Bala SaliRama HafizIsmet Dibra etj Qeumlllimi pareumlsor i
keumlsaj organizate politike kombeumltare ishte mbrojtja e shtetit teuml pavarur
shqiptar peumlr demokratizimin e tij peumlr ccedillirimin e Kosoveumls dhe teuml
viseve teuml tjera shqiptare teuml Jugosllaviseuml qeuml ishin teuml shkeumlputura
padrejteumlsisht meuml 1913 dhe peumlr bashkimin e tyre me Shqipeumlrineuml 19
Neuml rrethana teuml tilla delegacioni i Qeveriseuml Shqiptare shkoi neuml Paris
dhe propozoi dy memorandume Me memorandumin e pareuml keumlrkohej
qeuml teuml korrigjohen vendimet e Kongresit teuml Berlinit dhe teuml Konferenceumls
seuml Londreumls neuml lidhje me tokat shqiptare teuml cilat mbeteumln jashteuml kufijve
teuml Shqipeumlriseuml Kur nuk u miratua memorandumi i pareuml u soll i dyti me
teuml cilin keumlrkohej qeuml SHBA-ja t‟i administronte keumlto vise qeuml mbeteumln
jashteuml kufijve teuml vitit 1913 Edhe pse ccedileumlshtja shqiptare u diskutua neuml
Konferenceumln Paqeumlsore keumlrkesat e shqiptareumlve nuk u moreumln parasysh
Neuml Konferenceumln Paqeumlsore teuml Parisit Shqipeumlria u pranua si shtet i
pavarur me kufijteuml e vitit 1913 teuml cilat peumlrputhen me kufijteuml e
Shqipeumlriseuml seuml sotme Kjo nuk e pengoi Italineuml qeuml edhe meuml tej ta mbajeuml
neumln kontroll Vloreumln me viset aneumlsore derisa kryengritja e shqiptareumlve
e vitit 1920 i detyroi trupat italiane qeuml teuml teumlrhiqen nga Shqipeumlria 20
Lidhja Shqiptare e Prizrenit(1878 - 1881) zyrtarisht filloi me
tubimin e 300 peumlrfaqeumlsuesve teuml teuml gjitha krahinave shqiptare neuml
kuvendin shqiptareuml teuml mbajtur neuml Prizren meuml 10 qershor1878 Neuml
takim kishte edhe boshnjakeuml nga Bosnja dhe Sanxhaku (Shqiptareuml teuml
asimiluar) Qeumlllimi i takimit ishte formimi i njeuml shteti autonom
shqiptar qeuml do teuml mbulonte vilajetet osmane teuml PrizrenitShkodreumls
Manastirit dhe Janineumls Lidhja ishte leumlvizja e pareuml e madhe e
organizuar politikisht adminstrativisht dhe ushtarakisht peumlr teuml krijuar
njeuml rajon teuml bashkuar shqiptar qysh nga deumlshtimi i forcave teuml
Skeumlnderbeut neuml Mesjeteuml 21
Konferenca e Bujanit eumlshteuml mbajtur neuml komuneumln e Bujanit (sot neuml
komuneumln e Lipjanit Kosoveuml) prej dateumls 31 dhjetor1943 e deri meuml 2
janar1944 neuml kulleumln e Sali Manit bajraktarit teuml Krasniqes qeuml ndodhej
praneuml bazeumls seuml Shtabit Kryesor teuml UNCcedil teuml Kosoveumls dhe teuml Komitetit
Krahinor peumlr Kosoveuml e Rrafshi i Dukagjinit ku moreumln pjeseuml
49delegateuml qeuml peumlrfaqeumlsonin teuml gjitha viset dhe shtresat shoqeumlrore teuml
Kosoveumls Midis pjeseumlmarreumlsve kishte komunisteuml nacionalisteuml dhe
atdhetareumlt teuml tjereuml demokrateuml peumlrfaqeumlsues teuml Forcave teuml Armatosura teuml
riniseuml e teuml gruas antifashiste etj[1]Bunjaj si njeuml vend pritje e
peumlrfaqeumlsuesve teuml dy kombeumlsive (shqiptareumlve dhe serbeumlve) qeuml keumlrkonin
njeuml marreumlveshje peumlr parandalimin e konflikteve teuml meumltejshme
programet e teuml gjitha organizatave ilegale neuml Kosoveumln e pas Lufteumls seuml II Boteumlrore lufta e UCcedilK-eumls dhe
vazhdimeumlsia e keumlsaj ideje neuml diskursin e soteumlm politik
eumlshteuml shenjeuml peumlr njeuml aspirateuml qeuml ka qeumlndruar paralel me
teuml gjitha peumlrpjekjet politike teuml shqiptareumlve
Mireumlpo ndeumlr sfidat meuml teuml meumldha ishte viti 1945 dhe
periudha qeuml pason Ishte koha kur shqiptareumlt pa
deumlshireumln e tyre mbeteumln neuml kuadeumlr teuml Serbiseuml e teuml ish-
Jugosllaviseuml Nuk ishte hera e pareuml qeuml shqiptareumlve iu
mohua njeuml e drejteuml e ligjshme e tyre por ky do teuml jeteuml
mashtrimi meuml i madh qeuml komunisteumlt jugosllaveuml ua beumlneuml shqiptareumlve22 Neuml Konferenceumln e Treteuml teuml PKJ-seuml peumlr
Kosoveuml23 (meuml 1945) kryetar i Qeveriseuml seuml Serbiseuml
BllagojeNeshkoviqi shqiptareumlve i‟u kishte premtuar se
posa teuml qeteumlsohet reaksioni neuml Shqipeumlri do teuml
rregullohet ccedileumlshtja e bashkimit teuml Kosoveumls me
Shqipeumlrineuml Andaj rezistenca ishte fati yneuml historik
ndeumlretnike Neuml keumlteuml konferenceuml moreumln pjeseuml 49 delegateuml qeuml
peumlrfaqeumlsonin popullin e Kosoveumls dhe forcat politike teuml rreshtuara te
Fronti Antifashist Nacional-ccedillirimtar i Kosoveumls Konferenca shqyrtoi
tri diteuml radhazi problemet qeuml dilnin nga lufta kundeumlr pushtuesit Ajo
zgjodhi kryesineuml prej 9 vetash Mehmet Hoxha (kryetar) Rifat Berisha
(neumlnkryetar) Pavle Joviqeviccedilin (neumlnkryetar) Xheladin Hana (aneumltar)
Fadil Hoxha (aneumltar) Hajdar Dushi (aneumltar) Zekeria Rexha (aneumltar)
Milan Zeccedilarin (aneumltar) dhe Ali Shukriu (aneumltar) Konferenca e
Bujanit doli me njeuml dokument peumlrfundimtar neuml rezoluteumln e miratuar
neuml konferenceuml thuhet Kosova dhe Rrafshi i Dukagjinit eumlshteuml krahineuml
e banuar me shumiceuml nga populli shqiptar i cili si gjithmoneuml ashtu
edhe sot deumlshiron me u bashkue me Shqipeumlrineuml 22
Letra e Titos u botua neuml dhjetor teuml vitit 1942 neuml gazeteumln ldquoProleterrdquo
me titull ldquoCcedileumlshtja kombeumltare neuml Jugosllavi neuml driteumln e Lufteumls
Nacionalccedillirimtarerdquo Neuml mes tjerash neuml lidhje me ccedileumlshtjen shqiptareumlve
thuhej se ldquoCcedileumlshtja e Maqedoniseuml ccedileumlshtja e Kosoveumls e Metohiseuml
ccedileumlshtja e Malit teuml Zi ccedileumlshtja e Kroaciseuml ccedileumlshtja e Slloveniseuml ccedileumlshtja e
Bosnjeumls e Hercegovineumls do teuml zgjidhet lehteuml ashtu siccedil deumlshirojneuml teuml
gjitheuml sepse do ta zgjidheuml populli kurse keumlteuml teuml drejteuml e fiton ccedildo
popull me pushkeuml neuml doreuml neuml keumlteuml lufteumln e sotme Nacionalccedillirimtarerdquo 22
Arkivi i KQ teuml LKJ-seuml BeogradTrecaPokrainskaKonferencia KPJ
zaKosovo i Metohiu (Konferenca e Treteuml Krahinore e PKJ-seuml peumlr
Kosoveuml e Metohi) u mbajt meuml 28 mars teuml vitit 1945 neuml Prishtineuml Kjo
Konferenceuml qeuml shtyreuml peumlr meuml voneuml peumlr shkak teuml vrasjes seuml sekretarit teuml
Komitetit Krahinor Milladin Popoviqit me 13 mars teuml vitit 1945
Referati politik i Bllakoje Neshkoviqit premtohet ccedileumlshtja e Kroaciseuml
ccedileumlshtja e Slloveniseuml ccedileumlshtja e Bosnjeumls e Hercegovineumls do teuml zgjidhet
lehteuml ashtu siccedil deumlshirojneuml teuml gjitheuml sepse do ta zgjidheuml populli kurse
keumlteuml teuml drejteuml e fiton ccedildo popull me pushkeuml neuml doreuml neuml keumlteuml lufteumln e
sotme Nacionalccedillirimtarerdquo 23
Arkivi i KQ teuml LKJ-seuml BeogradTreca Pokrainska Konferencia KPJ
zaKosovo i Metohiu (Konferenca e Treteuml Krahinore e PKJ-seuml peumlr
Kosoveuml e Metohi) u mbajt meuml 28 mars teuml vitit 1945 neuml Prishtineuml Kjo
Konferenceuml qeuml shtyreuml peumlr meuml voneuml peumlr shkak teuml vrasjes seuml sekretarit teuml
Komitetit Krahinor Milladin Popoviqit me 13 mars teuml vitit 1945
Referati politik i BllakojeNeshkoviqit premtohet bashkimi i Kosoveumls
me Shqipeumlrineuml 28 mars 1945 Prishtineuml
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
32
Deri voneuml historiografia shqiptare nuk u mor me keumlto
ngjarje jo veteumlm pse okupuesi u kujdes qeuml t‟i shpallte
tema tabu siccedil e pateumln shpallur teuml tilleuml teumlreuml rezistenceumln
shqiptare kundeumlr robeumlriseuml por edhe ngaqeuml ende nuk
ishte mbyllur fleta e fundit e keumlsaj historie e cila
vazhdoi teuml rridhte gjithnjeuml e meuml bujsheumlm neuml viset etnike
shqiptare
Kur u festua 100- vjetori i shpalljes seuml pavareumlsiseuml teuml
shtetit shqiptar e qeuml njeumlkoheumlsisht sheumlnon edhe
fatkeqeumlsineuml po teuml kaq viteve teuml copeumltimit teuml Shqipeumlriseuml
neuml disa shtete ballkanike ccedileumlshtja kombeumltare shqiptare
konsiderohej deri diku e mbyllur ngase Kosova eumlshteuml
shpallur shtet demokratik e i pavarur ndeumlrsa statusi i
shqiptareumlve neuml Maqedoni e neuml Mal teuml ZI duksheumlm eumlshteuml
avancuar
Pas vitit 1945 Kosova peumlrseumlri u robeumlrua Shqiptareumlt
peumlrseumlri vendoseumln teuml qeumlndronin dhe teuml rezistonin Edhe meuml tutje neuml rend teuml obligimeve historike mbeti obligimi
dhe qeumlllimi suprem i leumlvizjes ilegale-ccedillirimi i trojeve teuml
mbetura neumln sundimin e huaj dhe bashkimi i tyre me
shtetin ameuml Kjo deumlshmon se lufta e armatosur qeuml niseumln
djemteuml e vashat meuml teuml mira teuml Kosoveumls meuml 1998 i kishte
rreumlnjeumlt qysh meuml hereumlt dhe nga programi i Lidhjes seuml
Prizrenit kur populli shqiptar u ngrit si njeuml peumlr t‟a
ccedilliruar vendin e peumlr tbdquou veumlneuml krah popujve teuml Evropeumls
dhe teuml Ballkanit me shtetin e veteuml kombeumltar
Ccedileumlshtja e Kosoveumls neuml veccedilanti dhe e shqiptareumlve neuml peumlrgjitheumlsi neuml Jugosllavi pas peumlrfundimit teuml LDB-seuml
konsiderohej si ccedileumlshtje e mbyllur Qeveria e re e
Jugosllaviseuml pinjolleuml i pushtetit teuml vjeteumlr vazhdonte me
peumlrpjekje teuml ethshme qeuml neuml ccedildo pore teuml jeteumls teuml shuante
ccedildo ndjenjeuml kombeumltare dhe liridasheumlse Edhe pse
presionet vazhdonin populli gjeti njeuml meumlnyreuml tjeteumlr teuml
rezistenceumls qeuml ishte shumeuml meuml kuptimplote ama ishte
edhe e rrezikshme
Neuml ilegalitet teuml thelleuml filluan teuml vepronin organizatat e
shumta patriotike ilegale shqiptare si Leumlvizja Nacional Demokratike Shqiptare (LNDSH)24 Besa Kombeumltare
(BK)25 dhe disa teuml tjera pak meuml teuml vogla26 Leumlvizja
patriotike shqiptare ilegale neuml Kosoveuml kishte njeuml shtrirje
teuml madhe neuml koheuml dhe neuml hapeumlsireuml qeuml peumlrfshinte vitet
1945-1998 me aktivitete dhe me problematikeuml teuml
larmishme me momente kulmore dhe hereuml-hereuml
shpeumlrthyese qeuml dilte nga suazat e ilegalitetit si neuml vitet
1968 1981 1989 dhe neuml fund meuml 1997-1999 kur iu vu
balleuml peumlr balleuml regjimit teuml Beogradit27
Interesimi i shprehur nga bashkeumlsia ndeumlrkombeumltare peumlr
ccedileumlshtjen e pazgjidhur shqiptare mund teuml thuhej se kishte
24
Arkivi i Kosoveumls Dosja LNDSH Procesi gjyqeumlsor i Halim Spahiseuml
Gjnr 1745 25
Qerim Lita Referat peumlr Komitetet Nacional Demokratike Shqiptare
Prishtineuml 2009 20-22
Referat o 26
Arkivi i KQ teuml LKJ-seuml Beograd fondi Kosova (Komiteti
Krahinor i LKK) Dokument (top sekret) Sekretariati Krahinor i
Puneumlve teuml Brendshme nr 40001 27
Sabile Keccedilmezi-Basha Organizatat dhe grupet ilegale neuml Kosoveuml
1981-1989 Prishtineuml 2003 31
ndodhur menjeumlhereuml pas prishjeve teuml marreumldheumlnieve teuml
Jugosllaviseuml me llagerin e shteteve socialiste (Byroja
Informative) teuml vitit 1948 demonstratave studentore teuml
vitit 1968 e 1981 dhe duksheumlm vjen neuml shprehje pas vitit
1989 Ky interesim i shtuar kishte ndodhur peumlr shumeuml
arsye
1 Fundi i shembjes seuml sistemit komunist meuml 1989-1990 2 Fundi i Lufteumls seuml Ftoheumlt i viteve 1989-1990 qeuml
sheumlnonte fillimin e njeuml epoke teuml re neuml politikeumln
evropiane qeuml pasohet me formimin e shteteve teuml reja
kombeumltare neuml Ballkan dhe neuml Evropeumln Lindore e
Juglindore28 dhe
3 Riorganizimi i Leumlvizjes ilegale Kombeumltare Shqiptare
neuml rezistenceumln aktive ushtarake ndash UCcedilK
Natyrisht se teuml gjitha keumlto ngjarje pateumln jehoneuml pozitive
edhe neuml Kosoveuml dhe tek shqiptareumlt qeuml peumlr njeuml teuml drejteuml teuml
natyrshme historike (bashkim kombeumltar) ishin
angazhuar qeuml nga Lidhja Shqiptare e Prizrenit e keumlndej Por ktheseumln meuml teuml madhe Leumlvizja Ilegale Kombeumltare
Shqiptare e arrineuml meuml 1981 dhe e peumlrfundon neuml fund
shekull 20 neuml koheumln kur zeuml fill formimi i Ushtriseuml
Ccedillirimtare teuml Kosoveumls dhe e teumlreuml lufta kuroreumlzohet me
ccedillirimin e saj Kjo edhe eumlshteuml periudha meuml e
reumlndeumlsishme eumlshteuml peumlrmbyllje kulminante e njeuml
leumlvizjeje teuml gjateuml ilegale neuml Kosoveuml dhe neuml trojet tjera
shqiptare teuml ish- Jugosllaviseuml
Do theksuar se edhe brenda organizatave politike teuml
koheumls kishte dallime rreth artikulimit programor se cila ishte platforma meuml e mundshme dhe meuml e peumlrshtatshme
qeuml duhej teuml peumlrdorej peumlr rrethanat e koheumls peumlr teuml ardhur
deri te njeuml strategji e peumlrbashkeumlt veprimi Dallimet
konsistonin neuml ateuml se si duhej t‟i qaseshin zgjidhjes seuml
ccedileumlshtjes kombeumltare ngase veprimtaret e ilegales
asnjeumlhereuml neuml qeumlndrimet e tyre nuk ishin dogmat por
vareumlsisht prej rrethanave kombeumltare e ndeumlrkombeumltare
krijonin edhe qeumlndrimet e tyre Keumlteuml teuml dheumlneuml meuml seuml miri
e deumlshmon evoluimi i qeumlndrimeve rreth zgjidhjes seuml
statusit teuml Kosoveumls neuml situata teuml caktuara qeuml do i
paraqes teuml peumlrmbledhura neuml tre opsione si 1 Bashkimi i teuml gjitha tokave shqiptare me Shqipeumlrineuml
2 Bashkimi i teuml gjitha trojeve shqiptare neuml njeuml republikeuml
brenda Jugosllaviseuml dhe
3 Republika e Kosoveumls29
Qeuml teuml tri keumlto opsione teuml shtruara nga veprimtareumlt e
ilegales teuml Leumlvizjes Kombeumltare neuml periudha teuml
ndryshme kohore kishin edhe barteumlsit e vet ideor
Opsionin e pareuml peumlr bashkimin e trojeve shqiptare me
Shqipeumlrineuml neuml programin e saj e kishte parapareuml
LNDSH30 LRBSH31 OMLK32 dhe Leumlvizja Nacionale
28
Syleuml Ukshini Po aty 12 29
Ethem Ccedileku Kosova Neuml sfondin e diplomaciseuml Jugosllave dhe teuml
Shqipeumlriseuml 1945-1981 Prishtineuml 2009 303 30
Procesi gjyqeumlsor Prizrenit dos Gjnr 1745 Programi Politik i
Leumlvizjes Nacional Demokratike Shqiptare Arkivi i Kosoveumls dos
Formimi i ONDSH 1946 31
Programi i Leumlvizjes Revolucionare peumlr Bashkimin e Tokave
Shqiptare 1964 Gjykata e Qarkut Prishtineuml Leumlndeuml penale politike
(Arkivi i Kosoveumls)
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
33
peumlr Ccedillirimin e Kosoveumls dhe Viseve tjera shqiptare neuml
Jugosllavi33 Opsionin e dyteuml e kishte parapareuml
organizata ldquoPartia Marksiste-Leniniste Shqiptare neuml
Jugosllavirdquo34 e cila neuml programin e saj parashihte
bashkimin e teuml gjitha trojeve ku shtriheshin shqiptareumlt neuml
njeuml republikeuml neuml kuadeumlr teuml RSFJ-seuml
Megjithateuml veprimtaria dhe mendimi politik i
shqiptareumlve neuml Kosoveuml nuk u zhvillua ccedil‟lirsheumlm si
pasojeuml e statusit politik e juridik teuml popullit shqiptar neuml
Jugosllavi si pasojeuml e pengesave qeuml vinin nga represioni
i madh nga Republika e Serbiseuml dhe Lidhja Komuniste e
Jugosllaviseuml e cila nuk pranonte alternativeuml tjeteumlr teuml
zhvillimit e teuml mendimit politik si pasojeuml e gjendjes seuml
veumlshtireuml ekonomike arsimore e kulturore dhe si pasojeuml e
faktit se angazhimi politik peumlr Pavareumlsineuml e Kosoveumls
zhvillohej nga veprimtareumlt qeuml vepronin neuml ilegalitet35
Opsioni i treteuml apo zanafilla e ideseuml peumlr Republikeumln e Kosoveumls ishte shpalosur fillimisht me demonstratat e
vitit 196836 Por si meuml e sforcuar u paraqit neuml formeuml teuml
ploteuml neuml periudheumln e demonstratave teuml vitit 198137
e
198938 Kosova-Republikeuml pas shumeuml bisedimeve neuml
mes teuml veprimtareumlve teuml Leumlvizjes Kombeumltare ilegale
ishte keumlrkeseuml e teuml gjitha grupimeve ilegale pas vitit
1968 1981 1989 qeuml meuml voneuml do teuml beumlhet keumlrkeseuml e
gjitheuml popullit shqiptar neuml Kosoveuml dhe neuml viset e tjera
jugosllave teuml banuara me shqiptareuml
Barteumlse kryesore e keumlsaj keumlrkese pa dyshim se ishte fillimisht OMLK ku gjateuml muajit qershor 1981Hydajet
Hyseni Mehmet Hajrizi e Nezir Myrtaj me grupin e tyre
teuml fshehteuml leumlshuan neuml qarkullim platformeumln peumlr
organizimin e meumltejmeuml me titull ldquoTeza rreth Frontit
Popullor peumlr Republikeumln e Kosoveumlsrdquo Neuml keumlto teza jepen
argumentet qeuml flasin se Kosoveumls i takon statusi i
Republikeumls neuml Federateuml se ajo eumlshteuml e arritshme dhe se
populli i Kosoveumls ka potencial teuml luftojeuml peumlr fitimin e
saj
Meuml 17 janar 1982 neuml Untergrupenbah teuml Gjermaniseuml u vraneuml 3 aktivisteumlt meuml teuml dalluar teuml koheumls Jusuf Geumlrvalla
Kadri Zeka dhe Bardhosh Geumlrvalla ku nga disa teuml dheumlna
thuhej se neuml ateuml takim ishte arrit bashkimi i keumltyre dy
organizatave (OMLK dhe Leumlvizja Nacionale peumlr
Ccedillirimin e Kosoveumls dhe Viseve tjera shqiptare neuml
Jugosllavi)
Por njeuml muaj meuml voneuml meuml17 shkurt 1982 neuml Turqi
peumlrfaqeumlsues teuml dy grupimeve patriotike teuml fshehta Sabri
32
Programi Politik ldquoNeuml rrugeuml drejteuml liriseumlrdquo 1977-1978 Arkivi personal
ndash Mehmet Hajrizi Mehme tHajrizi Histori e njeuml organizate politike
dhe demonstratat e vitit 1981 Toena Tiraneuml 2008 f 119 33
Programi Politik i Leumlvizja Nacionale peumlr Ccedillirimin e Kosoveumls dhe
Viseve tjera shqiptare neuml Jugosllavi 34
Arkivi i Kosoveumls dos Gjykata e Qarkut-Prishtineuml PPnr 15282
PPnr19882 PP Nr6682 35
Po aty f 139 36
Arkivi i Kosoveumls Dos Programi Politik i Demonstratave 1968
Prishtineuml 1968 37
Arkivi i Kosoveumls Procesi gjyqeumlsor i grupit teuml pareuml teuml studenteumlve qeuml
moreumln pjeseuml neuml Demonstratat e vitit 1981 d PPnr 5881 Gjykata e
Qarkut Prishtineuml 38
Protestat gjitheumlpopullore Kosoveuml 1989
Novosella dhe Abdullah Prapashtica (teuml arratisur politik
nga Kosova) neuml prezenceuml edhe teuml ambasadorit teuml
Shqipeumlriseuml neuml Turqi Bujar Hoxha shpallin teuml formuar
Leumlvizjen peumlr Republikeumln Socialiste Shqiptare neuml
Jugosllavi (LRSSHJ) Ndeumlrsa me 15 maj teuml vitit 1982
edhe zyrtarisht neuml Zviceumlr peumlrfaqeumlsuesi i grupit teuml treteuml
patriotik (OMLK) Xhafer Shatri deklaron hyrjen neuml LRSSHJ
Qeumlllimi i LRSSHJ ishte qeuml teuml arrihet formimi i
Republikeumls seuml Kosoveumls neuml kuadeumlr teuml federateumls jugosllave
ku do teuml peumlrfshiheshin viset e banuara me shumiceuml
shqiptareuml 1985 Neuml pjeseumln e pareuml e vitit 1985 Keumlshillat
bazeuml teuml LRSHJ-seuml dhaneuml mendimet me shkrim peumlr
programin e meumltejmeuml teuml LRSSHJ-seuml Komiteti Qendror i
LRSHJ-seuml duke u bazuar neuml to dhe neuml ldquoTezatrdquo e
lartpeumlrmendura adaptoi Programin e pareuml teuml saj Me keumlteuml
rast iu ndeumlrrua edhe emri nga LRSSHJ neuml LPRK
(Leumlvizja Popullore peumlr Republikeumln e Kosoveumls)
Leumlvizje Popullore peumlr Republikeumln e Kosoveumls e cila lindi
nga bashkimi i tri organizatave ilegale patriotike
shqiptare eumlshteuml njeuml hallkeuml e reumlndeumlsishme e leumlvizjes
Kombeumltare Shqiptare neuml Kosoveuml por edhe neuml viset e
tjera shqiptare teuml robeumlruara39rdquo
Me ngjarjet e viteve 1989 e keumlndej qeuml pasuan neuml ish-
Jugosllavi me njeuml meumlnyreuml filloi edhe dekompozimi i
federateumls jugosllave ndeumlrsa shqiptareumlt si andej e keumlndej
kufirit i‟u rikthyen qyteteumlrimit teuml vet pra bashkeumlsiseuml seuml qyteteumlrimit evropian40
Mireumlpo pas ndryshimeve teuml shumta politike qeuml pasuan
neuml mes viteve 89-99 teuml shekullit teuml kaluar veprimtareumlt e
Leumlvizjes Kombeumltare Shqiptare qeuml vepronin neuml ilegalitet
por edhe ata qeuml vepronin neuml parti teuml ndryshme politike
legale qeuml u formuan gjateuml keumlsaj periudhe duke e par dhe
hetuar ndikimin e faktorit teuml brendsheumlm dhe teuml atij
ndeumlrkombeumltareuml neuml qeumlndrimet e veta filluan teuml beumlnin
korrigjime neuml qasje dhe neuml organizim
Programet politike e kombeumltare dhe mjetet e format e
lufteumls me teuml cilat parashihej teuml arriheshin qeumlllimet e saja
neuml esenceuml kishin mbetur teuml pandryshueshme gjateuml gjitheuml
historiseuml seuml leumlvizjes kombeumltare Por forma meuml e larteuml e
rezistenceumls lufta e armatosur ndoneumlse ishte pjeseuml e
programeve por edhe e praktikeumls historike teuml leumlvizjes
kombeumltare arriti teuml zbatohej neuml teumlreuml kuptimin dhe
gjereumlsineuml e saj veteumlm neuml vitet e neumlnteumldhjeta teuml shekullit
teuml kaluar ateumlhereuml kur u krijuan kushtet e brendshme dhe
teuml jashtme peumlr teuml kur u poqeumln faktoreumlt subjektiveuml dhe
objektiveuml teuml leumlvizjes Brezat e meumlparsheumlm teuml leumlvizjes
ilegale nuk mund ta beumlnin keumlteuml neuml Jugosllavineuml stabile e me prestigj ndeumlrkombeumltar dhe neuml rrethanat e lufteumls seuml
ftohteuml Megjithateuml lufta ccedillirimtare peumlrgatitej dhe
zhvillohej shkalleuml-shkalleuml peumlrballeuml valeumlve teuml egra teuml
dhuneumls qeuml ushtronte pushtuesi
39
Xhavit Haliti httpkosovareforumotioncomt1445p15-kush-ishte-
lpk-dhe-roli-i-saje-ne-uck 10 janar 2017 40
Po aty 317
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
34
Ky besim dhe ky angazhim i pa kursyer i ilegales dhe
besimi i madh neuml popullin e vet ndikoi qeuml teuml formohej
edhe UCcedilK-ja ngase ccedildo organizateuml ilegale neuml ish
Jugosllavi neuml programet e tyre peumlrveccedil zgjidhjes
paqeumlsore teuml ccedileumlshtjes shqiptare ato parashihnin edhe
zgjidhjen me lufteuml andaj dalja neuml skeneuml e UCcedilK-seuml nuk
ishte e rasteumlsishme dhe se ishte krahu meuml i natyrsheumlm i Leumlvizjes Kombeumltare neuml Kosoveuml qeuml nga viti 1945 Lufta e
Kosoveumls neumln udheumlheqjen e UCcedilK-seuml dhe ndihma e
madhe nga faktori ndeumlrkombeumltar qeuml solleumln lirineuml qeuml sot
popullata e Kosoveumls e geumlzon deumlshmon dhe provon se
ishte vepra meuml madhore e teuml gjitheuml atdhetareumlve qeuml u
angazhuan peumlr Pavareumlsineuml e saj duke mos kursyer as
jeteumln e tyre
Ky organizim i ri dhe kjo qasje e re politike e ushtarake
me koheuml kishte kaluar barrierat ideologjike dhe nuk e
shihte meuml veten pre teuml asnjeuml ideologjie Bile peumlr hir teuml
interesave meuml madhore kombeumltare gati teuml gjitheuml ish teuml burgosurit politikeuml neuml vitet e 89-99 me daljen nga burgu
kishin aderuar neuml radheumlt e LDK-seuml e parti teuml tjera teuml
formuara legalisht veteumlm e veteumlm qeuml teuml beumlnin unitetin
kombeumltar edhe meuml teuml fuqisheumlm Ka ndodhur edhe kjo se
meuml voneuml kur po ata iu bashkonin radheumlve teuml UCcedilK-seuml
paraprakisht deklaronin se nuk i takonin asnjeuml partie se
peumlr ta ekzistonte veteumlm UCcedilK-ja si faktor politik e
ushtarak i Kosoveumls
Veteumlm kur teuml studiohet mireuml thelleumlsisht e shkenceumlrisht
kjo periudheuml do teuml kuptohet meuml mireuml e meuml drejt e teumlreuml situata politike e ushtarake neuml teuml cileumln kaloi Kosova
Edhe pse kjo situateuml e reumlndeuml me kalimin e viteve do teuml
davaritej neuml Kosoveuml do teuml ndihej reumlndeuml pesha e
represionit teuml egeumlr serb por edhe meuml tej tek populli
shqiptareuml do teuml rritej besimi te SHBA-teuml e Evropa si
kodi meuml i pathyesheumlm peumlr lirineuml dhe sigurineuml globale
Bashkeumlsia ndeumlrkombeumltare shfaqet si forceuml rrezatuese peumlr
zgjidhjen e problemit teuml shqiptareumlve neuml ish-Jugosllavi
ngase ata (shqiptareumlt) pa dashjen e tyre kishin ngelur
larg saj Angazhimin e madh qeuml beumlneuml forcat kombeumltare
peumlr tu kthyer aty neuml Evropeuml nuk ishte i lehteuml ashtu siccedil ishte menduar neuml fillim teuml viteve teuml 90-ta Ajo madje
shpesh acaroi edhe kancelariteuml evroperendimore
Reumlndeumlsia e keumlsaj politike dhe e keumlsaj lufte meuml voneuml
kishte sheumlnuar ngritje graduale pozitive mund teuml thuhej
qeuml nga Rezoluta e Parlamentit Evropian (1989) e deri te
peumlrkrahja e Planit Gjitheumlpeumlrfshireumls teuml MartiAhtisarit41
Zgjidhja e ccedileumlshtjes seuml Kosoveumls e cila ishte edhe sfida e
fundit e madhe qeuml kishte mbetur neuml Ballkan pas
shpeumlrbeumlrjes seuml Jugosllaviseuml respektivisht beumlrja e
pavareumlsiseuml seuml Kosoveumls mbi bazeumln e Planit teuml Ahtisarit i
cili peumlrbeumln njeuml zgjidhje kompromisi eumlshteuml njeuml sproveuml peumlrfundimtare peumlr politikeumln e jashtme teuml Bashkimit
Evropian teuml SHBA-ve dhe e Bashkeumlsiseuml ndeumlrkombeumltare
neuml peumlrgjitheumlsi
41
Marti Ahtisari Plani gjitheumlpeumlrfshireumls Gazeta Koha ditore 3 shkurt
2007 Prishtineuml
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
35
Hazir Mehmeti Vjeneuml
Kisha Katolike Shqiptare vateumlr neuml sheumlrbim teuml njeriut dhe kombit
30 vjet nga krimi serb i helmimit teuml feumlmijeumlve shqiptareuml neuml Kosoveuml
Kisha Katolike Shqiptare vateumlr neuml sheumlrbim teuml njeriut dhe kombit Feumlmijeumlt e helmuar u trajtuan me zemeumlrgjereumlsi e
profesionalisht nga personeli kishtar Tani e 30 vjet meuml pareuml njeuml rifreskim kujtese Policia sekrete serbe placcedilkiteuml barnat
dhe keumlrceumlnon shenjteumlrit neuml sheumlrbim Neuml biseda informative Don Lush Gjergji Urdhri i policiseuml serbe teuml ndalohet
dheumlnia e ndihmave feumlmijeumlve teuml helmuar Kardinali kroat Franjo Kuharic ldquoMendojmeuml se sulmi ndaj Kisheumls Shqiptare neuml
Kosoveuml mbi gjitheuml eumlshteuml akt jo civilizues A eumlshteuml ndihma e dheumlneuml teuml seumlmureumlve teuml tjereuml krim
Viti 1990 neuml Kosoveuml do sheumlnohet si vit i disa ngjarjeve
teuml reumlnda neuml jeteumln e Kosoveumls mbi teuml gjitha peumlrjetimi i
dhuneumls seuml papareuml neuml shkolla Njeumlri nga aktet meuml
kriminale nga teuml gjitha aktet e dhuneumls neuml Kosoveuml ishte
helmimi i feumlmijeumlve shqiptareuml Neuml keumlto rrethana u vuneuml
neuml leumlvizje i teumlreuml populli Nga ajo koheuml do shkeumlpusim pak
rreshta peumlrkujtimi mbi aktivitetin e Kisheumls Katolike
Shqiptare me theks teuml veccedilanteuml neuml Ferizaj dhe Binccedileuml e
sheumlnuar neuml shtypin kroat Kisha Katolike Shqiptare ishte
pjeseuml e keumlsaj leumlvizje neuml mbrojtje dhe ndihmeuml teuml feumlmijeumlve
teuml helmuar nga pushtuesit serb Ajo ishe beumlreuml qendeumlr ku
trajtoheshin teuml helmuarit qendeumlr e furnizimit me bareumlra dhe material sanitar peumlr shumeuml qendra teuml Kosoveumls
Qendeumlr e mbledhjes seuml sheumlnimeve dhe fakteve mbi
helmimin e feumlmijeumlve Keumlto fakte do prezantohen neuml
mjete informimi simpoziume konferenca neuml
vazhdimeumlsi Kisha Katolike Shqiptare ishte shpresa e
ndihmeumls e strehimit ldquoSeuml pari meuml vrisni mua pastaj
veumlllezeumlrit e mi teuml strehuar keumlturdquo tha prifti patriot Porosi
shekullore ndaj veumlllaut Nga sheumlnimet e koheumls po japim
sekuenceuml nga diteumlt e para teuml helmimeve masive neuml
Ferizaj dhe Kosoveuml
Neuml pamundeumlsineuml e krijuar nga intervenimi i policiseuml serbe u beuml e veumlshtireuml deri e pamundur dheumlnia e
ndihmeumls feumlmijeumlve teuml helmuar neuml Ambulanten Rajonale
teuml Ferizajt Neuml keumlto rrethana duhej meuml shumeuml se kurreuml
veprimi organizativ qeuml feumlmijeumlt e helmuar me ccedildo kusht
teuml trajtohen Dr Paulina Lumezi neuml bashkeumlpunim me
kolegeumlt e saj dr Besim Hoxha dr Hajdin Ymeri dha
ideneuml peumlr ngritjen e njeuml ambulante improvizuese brenda
kisheumls Kjo ide u mbeumlshet edhe nga teuml tjereumlt dr Safet
Beqiri dr Xheladin Reqica dr Agim Bytyccedili drTefik
Idrizi drSkender Hyseni U bisedua Don Lush Gjergji
dhe personelin e Kisheumls Katolike Shqiptare duke pareuml nevojeuml teuml ngutshme peumlr ndihmeuml feumlmijeumlve shqiptareuml teuml
helmuar Seuml bashku me personelin sheumlndeteumlsor nga
Shteumlpia e Sheumlndetit neuml Ferizaj vendosin teuml improvizojneuml
ambulanceuml peumlr trajtim mjekeumlsor brenda hapeumlsireumls seuml
kisheumls Dihej se policia serbe pengonte trajtimin neuml
Ambulanten Rajonale e cila ishte e ngarkuar me
pacienteuml pengonte bartjen e teuml helmuarve deri aty dhe
qendra tjera mjekeumlsore jashteuml Ferizajt Kjo edhe
vendoset ku peumlrgjegjeumlse peumlr ambulanten brenda kisheumls
u caktua Motra Viktoria e cila do jeteuml neuml sheumlrbim teuml
vazhduesheumlm me peumlrkushtim Motra Viktoria seuml bashku
me dr Paulina Lumezin dhe dr Hajdin Ymeri mori pjeseuml neuml punimet e Simpoziumit neuml Zagreb i organizuar
me 9 qershor 1990 me temeuml nga helmimet neuml Kosoveuml
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
36
Neumln llupen e pushtuesi serb u vu aktiviteti neuml Kisheumln
Katolike Shqiptare sulmet e saj ishin teuml peumlrditshme dhe
shumeuml agresive nga e cila placcedilkiteumln teuml gjitha bareumlrat
maltretohen mjekeumlt sheumlrbyesit dhe teuml seumlmureumlt Kjo
gjendje u pasqyrua edhe neuml shtypin e koheumls Neuml biseda
informative ftohet edhe Don Lush Gjergji teuml cilin e
urdheumlrojneuml peumlr ndeumlrprerje teuml trajtimit teuml helmuarve neuml kisheuml
Shtypi kroat ldquoVecernji Listrdquo ldquoFokusrdquo ldquoGlas Koncilardquo
dhe gazeta tjera peumlrcillnin ngjarjet neuml Kosoveuml mes tyre
u dallua me regjistrimin dhe shkrimet drejtpeumlrdrejteuml nga
helmimet e feumlmijeumlve shqiptareuml neuml Kosoveuml gazeta ldquoGlas
Koncilardquo e cila ishte e lidhur me aktivisteuml humanisteuml
dhe sheumlrbimet humanitare preneuml Kisheumls Katolike
Shqiptare neuml Kosoveuml Shoqeumlriteuml shqiptare e kroate
bashkeumlrendonin aktivitet dhe ishin kundeumlr politikeumls
serbe lufteumlnxiteumlse neuml Kosoveuml Kisha Katolike Kroate
udheumlhiqej nga Kardinali Franjo Kuharic i cili kishte takime teuml vazhdueshme me veprimtareumlt shqiptareuml jo
veteumlm neuml Kroaci Dr Besnik Bardhi dhe rrethin e tij teuml
bashkeumlveprimtareumlve Ferhat Ymeri Sali Krasniqi Talat
Gjinolli Flora Brovina e shumeuml teuml tjereuml
Kroaci Deumlshmi peumlr helmimet neuml Kosoveuml
Murgesha nga Kroacia shkruan njeuml leteumlr peumlr gazeteumln
kroate ldquoGlas Koncilaldquo 6 maj 1990 ldquoPeumlr ccedildo diteuml na
sjellin nga disa teuml helmuar Spitali i kthen neuml shteumlpi
sepse qenka ldquomireumlldquo kurse atyre mundimi neuml lukth u
rikthehet peumlsojneuml ngeumlrccedile neuml keumlmbeuml veumlshtrimi i syve eumlshteuml si para frymarrjes seuml fundit Nuk mund teuml ecin
duhet teuml mbahen Para dy diteumlve njeuml vajzeuml e kaneuml
varrosur Duket se helmi ishte i hedhur para shteumlpiseuml
sepse teumlreuml familja ishte helmuar Veccedilse helmimi nuk
ndikon njeumlsoj te secili Neuml TV nuk e kaneuml treguar keumlteuml
Murgeshat tona japin ampula ldquobedoksin‟‟ dhe tableta
ldquonovalgetol‟‟ por keumlto na kaneuml mbaruar sepse peumlr
shkak teuml helmimit teuml madh janeuml harxhuar neuml barnatoret
e Ferizajit dhe Gjilanit Se si do daleuml kjo veteumlm zoti e
di Sa lot janeuml derdhur keumlto diteuml neuml rrethinat tonardquo
Viziteuml 25 vjet meuml pas
Kjo para se gjithash neuml Ferizaj dhe Binccedileuml ku sheumlrbenin
disa Motra nderi nga Kroacia me vite teuml tera neuml misionin
e tyre sheumlrbyes fetar e human Mes tyre Jela Gojevic
dhe Marjana Gojevic teuml cilat u dhaneuml ndihmeuml feumlmijeumlve
teuml helmuar shqiptareuml Neuml takimin toneuml pas tridhjeteuml
vjeteumlve Motra Jela Gojevic i kishte teuml freskeumlta peumlrjetimet
e saja nga skenat e dhembshme e teuml helmuarve qeuml
keumlrkonin ndihmeuml Ajo me modesti nuk deumlshironte teuml
lavdeumlrohet se ka beumlreuml diccedil teuml madhe ka beumlreuml detyreumln ndaj
zotit dhe njeriut ldquoPo ishte koheuml e reumlndeuml vinin feumlmijeuml teuml
seumlmureuml Ne iu ofronim ndihmeuml me ato mjete qeuml kishim
neuml shteumlpineuml toneuml teuml peumlrbashkeumlt kishim podrumin ku
mbanim materiale dhe kishim mundeumlsi teuml japim ndihmeuml Kishte diteuml qeuml vinin shumeuml nxeumlneumls nga Ferizaj Prizreni
dhe gjitheuml Kosova pasi nuk kishin mundeumlsi teuml keumlrkonin
ndihmeuml neuml objekte tjera Ndihmeuml teuml madhe dha Nue
Gjergji Ne nuk e dinim peumlr ccedilfareuml seumlmundje ishte fjala
por e shihnim se feumlmijeumlt ishin teuml seumlmureuml disa nga teuml
cileumlt reumlndeuml Meuml kujtohet se forcat policore serbe erdheumln
dhe grabiten teuml gjitha barnat dhe materialet qeuml duheshin
peumlr dheumlnie teuml ndihmeumls Kjo ndodhi dy hereuml (ldquo sve do
nul‟‟) Me dateuml 9 gusht 1990 ldquoGlas Koncila‟‟ shkruan
rreth sulmit teuml forcave serbe neuml Kisheumln Katolike
Shqiptare dhe grabitje e bareumlrave maltretimet e
personelit dhe teuml helmuarve
Ipeshkvi Nikeuml Prela keumlrkon intervenim neuml mbrojtje
teuml drejtave teuml njeriut
Ipeshkvi i Bashkiseuml Katolike Shqiptare neuml Kosoveuml
deumlrgon nga Ferizaji informateuml me 6 gusht 1990 teuml gjitha
qeverive teuml republikane krahinore dhe asaj federative
me rastin e incidentit teuml shkaktuar nga policia serbe
Agjentet e puneumlve teuml brendshme teuml peumlrcjell me njeumlsitet
speciale teuml armatosura teuml policiseuml me 4 gusht teuml keumltij
viti (1990) pa paralajmeumlruar dhe pa vendim peumlrkateumls
peumlrkundeumlr protesteumls seuml ashpeumlr teuml ipeshkeumlviseuml kontrollojneuml shteumlpineuml e zotit dhe kisheumln e Ferizajt dhe
banesat e motrave teuml nderit neuml Binqeuml neuml meumlngjes rreth
oreumls 0630 neuml teuml njeumljteumln koheuml grabisin bareumlrat e
barnatores seuml motrave teuml nderit gjegjeumlsisht bareumlra peumlr teuml
seumlmureumlt nga teuml gjitha besimet dhe kombeumlsia teuml cileumlt
vazhdimisht kaneuml ardhur teuml varfeumlrit apo neuml mungeseuml teuml
bareumlrave neuml barnatore I vetmi qeuml reagon me njeuml
deklarateuml ishte Kardinali kroat Franjo Kuhariq Ai i del
neuml mbrojtje Kisheumls Shqiptare neuml Kosoveuml i cili e quan akt
jo civilizues ldquoMendojmeuml se ky akt jo civilizues eumlshteuml
sulm mbi gjitheuml Kisheumln Shqiptare neuml Kosoveuml dhe mes tjerash pyet A eumlshteuml dheumlnia e ndihmeumls teuml seumlmureumlve
krim
Neuml takimet me sheumlrbyesit e asaj kohe na ndihmoi
gazetari e publicisti i njohur Rexhep Rifati Edhe vet
ishte i lidhur neuml aktivitetet qeuml zhvilloheshin neuml rrethanat
tejet teuml reumlnda Edhe familja e tij e kishte peumlsuar nga
helmi serb i hedhur Teuta vajza e Rifatit asokohe
nxeumlneumlse e fillores helmohet reumlndeuml bashkeuml me shoqet e
shokeumlt e saja me 5 prill 1990 Edhe sot e keumlsaj dite
deumlgjohet mbi pasojat qeuml laneuml helmimet krim serb i pa
ndeumlshkuar
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
37
Kultureuml
Mark Palnikaj Tiraneuml
Veumlshtrim kritik mbi vepreumln e Gjeccedilovit ldquoKanuni i Lek Dukagjinitrdquo
Peumlr vepreumln e Gjeccedilovit janeuml
mbajtur shumeuml simpoziume dhe
takime qysh nga vdekja tragjike e
tij neuml vitin 1929 madje peumlr
vepreumln e tij janeuml mbajtur takime
studimore edhe neuml teuml gjalleuml teuml tij
Gjeccedilovi gjateuml jeteumls seuml tij 55 vjeccedilare zhvilloi njeuml aktivitet
atdhetar por edhe shkencor duke
na leumlneuml njeuml trasheumlgimi teuml pasur neuml
fusha si arkeologjia etnografia
folklori etj duke mbledhur keumlngeuml
valle gojeumldheumlna mitologjike gjeuml
e gjeumlza fjaleuml teuml urta proverba dhe
materjale teuml tjera teuml cilat u botuan
neuml fillim teuml shekullit teuml kaluar neuml
revsteumln ldquoVisaret e Kombitrdquo Neuml
harkun kohor prej gjashteuml vitesh
nga viti 1904 deri neuml vitn 1910 ai botoi 5 vepra dhe peumlrkthime
Gjateuml regjimit komunist neuml
Shqipeumlri megjith lufteumln e madhe
qeuml u zhvillua kundeumlr feseuml dhe
veccedilanarisht ndaj klerit katolik
vepra e Gjeccedilovit u vlereumlsue duke i
njohur meriteumln e krijimit teuml
Arkeologjiseuml Shqiptare duke e
dekoruar me rastin e 50 vjetorit teuml
shpalljes seuml pavarsiseuml neuml vitin 1962 me Urdheumlrin ldquoPeumlr
Veprimtari Patriotikerdquo teuml klasit III
dhe duke botuar peumlr jeteumln dhe
veprimtarineuml e tij njeuml monografi
me titull ldquoShtjefeumln Gjeccedilovi Jeta
dhe Vepratrdquo e shkruar nga Ruzhdi
Mata shtypur neuml shtypshkronjeumln
ldquoMihal Durirdquo Tiraneuml 1982
Peumlrballeuml vepreumls kolosale atdhetare
dhe shkencore teuml Gjeccedilovit edhe
ai regjim u detyrue t‟i njifte shum nga meritat e tij Pushka e
Gjeccedilovit u vendos neuml Muzeun
Historik Kombeumltar neuml Tiraneuml
qysh neuml vitin 1970 Presidenti Rugova me dateumln 10 qershor 2003 e ka
dekoruar At Shtjefeumln Gjeccedilovin me ldquoMedaljen e Arteuml teuml Lidhjes seuml Prizrenitrdquo
Eumlshteuml detyra joneuml qeuml teuml identifikojmeuml dhe teuml nxjerrim neuml driteuml vepreumln e ploteuml teuml
keumltij kollosi teuml atdhetariseuml dhe teuml letrave shqipe dhe teuml sensibilizojmeuml organet
peumlrkateumlse shteteumlrore dhe politike neuml Shqipeumlri dhe neuml Kosoveuml peumlr teuml veumlneuml neuml
vendin qeuml meriton figureumln e keumltij patrioti teuml madh
Tema ime do teuml jeteuml e peumlrqeumlndruar nga njeuml keumlndveumlshtrim kritik por
njeumlkoheumlsisht edhe dashamireumls dhe jo denigrues peumlr vepreumln madhore ldquoKanuni i
Lek Dukagjinitrdquo qeuml e ka beumlreuml teuml pavdeksheumlm emrin e autorit teuml sajeuml
Edhe pse janeuml shkruar me qindra artikuj studimoreuml mbi keumlteuml vepeumlr duke e
etiketuar neuml forma nga meuml ekstremet nga cileumlsimi si njeuml kryevepeumlr deri neuml
mallkim teuml sajeuml si njeuml vepeumlr qeuml beumln teuml ekspozohen aneumlt meuml teuml erreumlta teuml realitetit
shqiptar vazhdojneuml akoma teuml shkruhen pa fund studime dhe referate peumlr teuml
Analizeumln meuml teuml sakteuml dhe teuml koncentruar teuml keumlsaj vepre e ka beumlreuml neuml hyrje teuml
botimit teuml pareuml teuml sajeuml korifeu i letrave shqipe Ateuml Gjergj Fishta
Neuml sesionin shkencor qeuml u mbajt neuml Zllakuqan me dateuml 25 korrik 2017 jam
paraqitur me njeuml temeuml me titull ldquoGjakmarrja neuml vepreumln e Shtjefeumln Gjeccedilovitrdquo
Aty kam folur me holleumlsi peumlr problemin e gjakmarrjes dhe trajtimin e keumltij fenomeni nga Kanuni i Lek Dukagjinit Tema eumlshteuml e botuar dhe mund teuml
gjeumlndet me lehteumlsi prandaj sot nuk do ta trajtoj aspak keumlteuml temeuml
Neuml vitin 1960 neuml revisteumln shkencore ldquoBuletin i Universitetit Shteteumlror teuml
Tiraneumlsrdquo Seria Shkencat Shoqeumlrore volumi II faqe 95 eumlshteuml botuar njeuml
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
38
studim mjaft serioz nga studjuesja
ruse J V Ivanova mbi vepreumln
ldquoKanuni i Lek Dukagjinitrdquo
Neuml vijim teuml studimit teuml saj kjo studjuese neuml faqen 96 peumlr teuml
kuptuar meuml mireuml vepreumln e
Gjeccedilovit ajo ka shtruar tre pyetje
Cileumls koheuml i peumlrkasin informatat
qeuml sjell ai neuml vepreumln e tij
Neuml ccedilfar trualli ka vepruar Kanuni
i Lek Dukagjinit
Neuml ccedilfareuml rrethanash konkrete
historike ka lindur Kanuni dhe neuml
cilat ambiente shoqeumlrore ka patur
fuqi
Teuml tria keumltyre pyetjeve ajo eumlshteuml
rrekur t‟u japeuml peumlrgjigje nga
keumlndveumlshtrimi i sajeuml qeuml peumlr hir teuml
seuml veumlrteteumls peumlr areumlsye teuml
rrethanave politiko shoqeumlrore teuml
koheumls nuk mund ti shmangej
krejteumlsisht ndikimit teuml ideologjiseuml
zyrtare teuml koheumls qeuml ishte regjimi
komunist
Neuml temeumln time do teuml peumlrpiqem edhe uneuml teuml jap versionin tim peumlr
keumlto tri pika pa kopjuar ideteuml ose
pikpamjet e keumlsaj studjueseje teuml
nderuar
Nga teuml dheumlnat e publikuara deri
sot pranohet qeuml sheumlnimet peumlr
kanunin e Lek Dukagjinit rreth
dy mijeuml faqe doreumlshkrime
Gjeccedilovi i mblodhi nga viti 1907
deri neuml vitin 1915 neuml famullineuml e Gomsiqes ku punoi rreth 8 vjet
Informatat qeuml sjell neuml keumlto
sheumlnime u peumlrkasin keumltyre viteve
dhe vendi ku keumlto rregulla
zbatoheshin ishin kryesisht
krahina rreth e rrotull famulliseuml seuml
tij dhe neuml Mirditeuml
Mbledhja por sidomos
kodifikimi i ndareuml neuml nene dhe
kapituj teuml veccedilanteuml eumlshteuml njeuml puneuml shkencore qeuml ka keumlrkuar shum
koheuml dhe mund nga autori dhe
eumlshteuml njeuml meriteuml e
jashteumlzakonshme e tij
Zonat ku zbatohej kanuni me
emrin Lek Dukagjini ishin
kryesisht zonat katolike neuml fiset e
Maleumlsiseuml seuml Madhe Nikaj
Meumlrturi Shala dhe Shoshi 12
bajrakeumlt e vegjeumll teuml Pultit Thaccedili
Berisha Maleumlsia e Lezheumls dhe bajrakeumlt e Mirditeumls
Autorja qeuml citova meuml sipeumlr shkruan se ky kanun zbatohej edhe neuml Krasniqe
Gash Bytyccedil Has Lumeuml dhe disa vende teuml tjera me popullsi teuml besimit musliman gjeuml qeuml nuk eumlshteuml e veumlrteteuml
Neuml zonat me popullsi teuml besimit musliman krahas kanunit ka vepruar edhe
sheriati qeuml ishte njeuml e drejteuml qeuml e praktikonte pushtuesi turk neuml shum zona
Madje edhe neuml zonat me popullsi teuml besimit katolik qeuml peumlrmendeumlm meuml sipeumlr
ky kanun nuk ka vepruar kudo njeumllloj por ka dallime teuml theksuara
Dera e Gjo Markut e kodifikuar neuml keumlteuml peumlrmbledhje teuml Gjeccedilovit i ka patur ato
privilegje veteumlm neuml bajrakeumlt e Mirditeumls por jo neuml zonat e tjera
Neuml zonat me popullsi teuml besimit teuml krishtereuml dhe musliman fqinje me Mirditeumln
ka vepruar njeuml tjeteumlr kanun i njohur si ldquoKanuni i Skeumlndeumlrbeutrdquo Ky u mblodh
dhe u kodifikue nga Imzot Frano Ilia dhe u botue nga Arqipeshkvia e Shkodreumls
neuml vitin 1993 Zona e Kurbinit ku vepronte ky kanun eumlshteuml shum e peumlrzier nga
ana gjinore me popullsineuml e fiseve teuml Mirditeumls
Edhe studjuesi Xhemal Meccedili ka botuar njeuml peumlrmbledhje mbi teuml drejteumln
zakonore me titull ldquoKanuni i Lek Dukagjinit Varjanti i Pukeumlsrdquo
Neuml fakt Gomsiqja ku e mori leumlndeumln kryesore Gjeccedilovi peumlr vepreumln e tij eumlshteuml
quajtur historikisht pjeseuml administrative e Pukeumls edhe pse eumlshteuml me popullsi teuml
peumlrzier teuml fiseve nga Puka dhe Mirdita
Neumlse marrim parasysh ndryshimet e keumlsaj teuml drejte zakonore qeuml vepron neuml fise
pak meuml teuml largeumlta nga Gomsiqja si Nikajt Meumlrturi Berisha Shala Shoshi
Shkreli Keumllmendi Hoti Gruda etj ateumlhereuml rezulton qeuml ky kanun nuk eumlshteuml i
njeumlllojteuml neuml zonat qeuml peumlrmendeumlm
Edhe Xhafer Martini dhe Shefqet Hoxha kaneuml mbledhur teuml drejteumln zakonore
peumlr Dibreumln dhe Lumeumln krahina relativisht afeumlr me zoneumln ku Gjeccedilovi mblodhi
materialet peumlr vepreumln e tij
Me keumlto qeuml shkruam meuml sipeumlr marrin peumlrgjigje dy pyetjet e para ndeumlrsa peumlr pyetjen e treteuml duhet teuml ndalemi edhe pak Kur e ka zanafilleumln Kanuni asnjeumlri
nuk mund ta thoteuml me kompetenceuml fjaleumln e tij sepse fatkeqeumlsisht janeuml dy
shkaqe kryesore qeuml nuk e mundeumlsojneuml hedhjen driteuml mbi keumlteuml pikeuml Seuml pari neuml
Shqipeumlri pushtuesi turk gjateuml koheumls qeuml e mbajti teuml pushtuar ka djegur dhe
shkateumlrruar ccedildo gjeuml teuml shkruar dhe seuml dyti vendi yneuml ka qeumlneuml i neumlnshtruar disa
pushtuesve si romakeumlt serbeumlt bullgareumlt dhe neuml fund edhe turqit
Secili pushtues neuml koheumln e sundimit teuml tij ka zbatuar dhe ju ka imponuar ligjet
e veta popullsiseuml seuml neumlnshtruar Janeuml teuml njohura ligjet e Kostandinit teuml Madh teuml
Justinianit Kodi i Dushanit dhe disa ligje teuml tjera teuml cilat neuml periudha kohe teuml
peumlrcaktuara janeuml zbatuar neuml popullsineuml shqiptare Po ashtu gjateuml sundimit
rreth 500 vjeccedilar teuml pushtuesit turk zbatimi i disa ligjeve teuml pushtuesit ka qeumlneuml detyrim Edhe e drejta kishtare e shkruar neuml disa kapituj teuml Bibleumls duhet teuml
pranojmeuml qeuml neuml popullsineuml e krishtereuml ka patur ndikimin e vet
Nuk jemi neuml gjendje peumlr teuml peumlrcaktuar me sakteumlsi ndikimin e secilit nga keumlto
ligje cili ka meuml shum ndikim neuml Kanunin e Lek Dukagjinit por sipas
mendimit toneuml secili nga keumlto ka pak a shum njeuml fareuml ndikimi mbi teuml
Mbas vitit 2000 studjuesja italjane Luccedilia Nadin dhe studjuesi shqiptar Peumlllumb
Xhufi kaneuml publikuar Statutet e Shkodreumls nga njeuml kopje doreumlshkrim e ruajtur
neuml Biliotekeumln e Muzeut Correr neuml qytetin e Venecies
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
39
Ky dokument me rreth njeumlqind
faqe eumlshteuml shkruar rreth vitit
1479 dhe ka njeuml reumlndeumlsi teuml
jashtzakonshme peumlr studimin e seuml drejteumls penale dhe zakonore neuml
truellin Arbeumlror dhe peumlr keumlteuml
eumlshteuml shkruar dhe diskutuar
shumeuml neuml Shqipeumlri dhe jashteuml
sajeuml por uneuml e peumlrmenda keumlteuml peumlr
faktin se neuml asnjeumlrin nga nenet e
keumltij Statuti nuk peumlrmendet
gjakmarrja
Shkodra ka qeumlneuml qyteti kryesor
peumlr rrethinat ku ka vepruar Kanuni i Lek Dukagjinit dhe ne
nuk jemi neuml gjendje teuml themi se sa
kaneuml patur ndikim statutet e
Shkodreumls neuml popullsineuml e
rrethinave teuml sajeuml Nuk jemi neuml
gjendje as teuml themi me siguri se
kur ka filluar teuml shfaqet fenomeni
i gjakmarrjes neuml formeumln qeuml kishte
kur shkroi Gjeccedilovi vepreumln e tij
Neuml vepreumln e Gjeccedilovit nuk thuhet
se kur ka filluar teuml shfaqet fenomeni i gjakmarrjes neuml
meumlnyreuml teuml frikeumlshme siccedil ishte neuml
vitet e fundit teuml pushtimit turk
Mbetet detyreuml pareumlsore e
sudjueve taneuml peumlr teuml beumlreuml
keumlrkimet e nevojshme neuml arkivat
e ndryshme kryesisht neuml ato teuml
Romeumls Venecies dhe
Dubrovnikut peumlr teuml pareuml se si ka
evoluar ndikimi i kanunit neuml zonat ku ai pati ndikim
Kanuni neuml secilin lloj ose variant
zbatohet brenda njeuml njeumlsie jo
shumeuml teuml madhe qeuml njifet me
emrin fis ose bajrak
Fise quhen grupime pak a shum
teuml meumldha banoreumlsh qeuml e kaneuml
prejardhjen nga njeuml i pareumllindur
dhe kaneuml teuml gjith lidhje gjaku
midis tyre Nuk ka qeumlneuml zakon teuml
beumlheshin martesa brenda fisit as kur ishin larg njeumlzet breza Neuml
kanun ishte e ndaluar martesa
brenda fisit ldquoedhe neuml 400 brezardquo
mjaft qeuml lidhja e gjakut teuml ishte e
njohur dhe e konfirmuar mireuml
Bajraku eumlshteuml njeuml njeumlsi teritoriale
me banoreuml qeuml ishin teuml lidhur neumln
njeuml flamur por jo
domosdoshmeumlrisht kishin lidhje
gjaku midis tyre
Neuml disa punime eumlshteuml shkruar se bajrakeumlt dhe bajraktarin i krijoi pushtuesi
turk Kjo nuk me duket shum e besueshme sepse asnjeuml shtet nuk mund teuml
krijojeuml as fshtra as qytete as fise por ai mund teuml beumljeuml ndarje administrative mbi
bazeumln e fshatrave qyteteve apo fiseve dhe teuml krijojeuml llojin e administrateumls qeuml e vlereumlson meuml teuml vyer Organizimin administrativ mbi bazeuml bajraqesh pushtuesi
turk e ka peumlrdorur meuml seuml pari neuml shekullin XVIII Ai u ka njohur pushtetin
bajraktareumlve ju ka dheumlneuml disa kompetenca dhe ju ka njohur disa privilegje
dhe ka lejuar qeverisjen jo sipas ligjeve teuml shtetit por sipas teuml drejteumls zakonore
E drejta zakonore peumlsonte rregullime dhe ndryshime sa hereuml banoreumlt e shikonin
teuml areumlsyeshme Ndryshimi beumlhej nga mbledhja e teuml gjith pjeseumltareumlve teuml fisit ose
bajrakut duke marreuml pjeseuml siccedil thuhej ldquoburr peumlr shpirdquo ccedilka neumlnkuptonte qeuml teuml
ishte i pranisheumlm neuml kuvend nga njeuml pjeseumltar mashkull nga ccedildo familje e
komunitetit Vendimet merreshin me shumiceuml absolute me votim teuml hapur Ato
ishin teuml detyrueshme peumlr zbatim nga teuml gjith komuniteti pa peumlrjashtim peumlrfshireuml edhe parineuml Seuml bashku me vendimet peumlrcaktoheshin edhe sanksionet
peumlr cilindo qeuml nuk zbatonte vendimet e miratuara Masat shteumlrnguese kaneuml
qeumlneuml shumeuml teuml rrepta dhe fillonin nga gjobat qeuml mund teuml ishin me para ose me
shtrimin e drekave ose darkave peumlr teuml gjith komunitetin dhunimi publik duke e
detyruar fajtorin teuml merrte njeuml gur teuml reumlndeuml dhe ta transportonte i veteumlm neuml njeuml
distanceuml qeuml ata e shikonin teuml arsyeshme deumlbimi peumlr tre vjet ose peumlrgjithmoneuml
nga vendbanimi dhe shkateumlrrimi i teuml gjitha pronave dhe djegia e shteumlpiseuml Neuml
raste ekstreme ishte vrasja e personit fajtor ose vrasja kolektive Vrasja
kolektive ishte kur fajtori beumlnte njeuml krim qeuml fyente reumlndeuml nderin dhe dinjitetin e
fisit Neuml keumlteuml rast fajtori lidhej dhe vendosej neuml njeuml shesh dhe vritej duke e
qeumllluar teuml gjith me armeuml
Veumlndimet qeuml merreshin ishin neuml shum raste specifike veteumlm peumlr njeuml fis ose
bajrak dhe neuml keumlteuml kuptim Kanuni i njeumlrit fis mund teuml mos ishte i njeumlllojteuml me
ateuml teuml fisit tjeteumlr Edhe neuml Kanunin e hartuar nga Gjeccedilovi neuml shtojceumln qeuml eumlshteuml
vendosur neuml fund beumlhet fjaleuml peumlr vendime teuml fiseve ose teuml djelmniseuml teuml cilat
janeuml marreuml neuml kushte teuml caktuara peumlr probleme teuml caktuara Ky eumlshteuml shembulli
ilustrues meuml i mireuml qeuml Kanuni nuk ishte i shkruar njeumlhereuml e peumlrgjithmoneuml por
ishte neuml peumlrpunim dhe ndryshim teuml vazhduesheumlm dhe nuk ishte kudo i njeumljteuml
Edhe pse janeuml shkruar shumeuml studime mbi teuml drejteumln zakonore shqiptare gjateuml
afeumlr 150 vjeteumlve teuml fundit jam i mendimit se ka akoma shumeuml hapeumlsira teuml
pastudjuara dhe ka veumlnd peumlr studime teuml tjera teuml bazuara neuml teuml dheumlna arkivore dhe jo nga mbledhja gojore neuml komunitetet ku zbatohet
Shkrimi i teuml drejteumls zakonore mbi bazeumln e intervistave dhe tregimeve nga
banoreumlt e komuniteteve pa u thelluar neuml literatureuml dhe neuml dokumenta arkivore
jep njeuml produkt qeuml leuml shumeuml peumlr teuml deumlsheumlruar neuml lidhje me cileumlsineuml dhe
sakteumlsineuml e tij Gjeccedilovi ka meriteumln qeuml ishte i pari qeuml beumlri mbledhjen dhe
kodifikimin e keumlsaj teuml drejte zakonore por jam i mendimit se ajo duhet
studjuar me sy kritik dhe teuml ploteumlsohet me teuml dheumlna teuml reja nga studjues
profesionisteuml dhe institucione prestigjioze shteteumlrore ose nga shoqeumlria civile
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
40
Nikeuml Gashaj Podgoriceuml
At Gjergj Fishta poet kombeumltar
At Gjergj Fishta
At Gjergj Fishta (1871-1940) eumlshteuml poeti kombeumltar
dramaturg prozator estet publicist pedagog klerik dhe
politikan Lindi meuml 23 tetor 1871 neuml fshatin Fishteuml teuml
Zadrimeumls neuml paralagje teuml Shkodreumls Ndoqi shkollat
franccedileskane neuml Troshan dhe Shkodeumlr Meuml 1886 kur
ishte 15 vjeccedil u deumlrgua nga franccedileskaneumlt neuml Bosnjeuml- neuml
Sutjeskeuml Livno dhe Kresheveuml ku studioi teologji
filozofi dhe gjuheuml teuml huaja sidomos latinishten
italishten dhe kroatishten Atje ra neuml kontakt me
shkrimtarin boshnjak Geumlga Martiq dhe me poetin kroat Silvije Strahimir Kranjccedileviq teuml cileumlt i zgjuan talentin
letrar Fishta u frymeumlzua edhe nga shkrimet e
shkrimtarit franccedileskan Andria Kaccediliq-Mioshiq poet dhe
publicist dalmat po ashtu edhe nga veprat e poetit kroat
Ivan Mazhuraniq Fishta njihte edhe krijimet letrare teuml
poetit malazez Petar Petroviq Njegosh etj
Meuml 1894 u shugurua prift dhe u pranua neuml urdhrin
franccedileskan Po ateuml vit u kthye neuml Shqipeumlri dhe filloi
puneumln si meumlsues neuml kolegjin franccedileskan neuml Troshan e
meuml pas si famullitar neuml fshatin Gomsiqe
Fishta u emrua neuml vitin 1902 drejtor i Gjimnazit
Franccedileskan neuml Shkodeumlr i cili qysh prej themelimit teuml tij
neuml vitin 1861 drejtohej nga teuml huajt Me ardhjen peumlr
drejtor Fishta neuml shkolleuml beumlri shtiemen e gjuheumls shqipe
si gjuheuml meumlsimi Pra zeumlvendeumlsoi italishten me shqipen
peumlr hereuml teuml pareuml si gjuheuml neuml shkolleuml Neumln drejtimin e tij
shkolla mori njeuml hov teuml ri Shkolla e Pateumlr Gjergjit ndash
keumlshtu e quajshin shkodraneumlt Ajo u beuml qendra e
atdhetarvet ku neuml mbreumlmje mbledhshin djelmoshat e
qytetit peumlr teuml marreuml keumlshilla e meumlsime nga goja e
Mjeshtrit t‟ideseuml kombeumltare Gjergj Fishteumls Praneuml keumlsaj
shkolleuml Fishta formoi dhe njeuml grup amatoreumlsh Teatri e
me keumlta ccedilfaqi hereuml mbas here copa teuml ndryshme teuml
peumlrpiluara prej tij neuml Salonin e vogeumll t‟oborrit teuml
Shkodreumls teuml cilin ai veteuml me shijen e veteuml teuml pashoqe e
ndreqte e mirsonte e pikturonte ndash mbasi duhet dijteuml- se
ishte edhe njeuml piktor i mireuml Keumlshtu pra populli i Shkodreumls pati fatin teuml kishte neuml gji teuml vet qysh prej vitit
1907 njeuml teateumlr ndash mund t‟a quajmeuml - kombeumltar
Keumlto ccedilfaqje gjithmoneuml me subjekt shqiptar ngjalleumln njeuml
entuziazeumlm neuml zemrat e teuml gjitheumlve dhe emeri i pateumlr
Gjergjit u beuml ylli i riniseuml U krijua njeuml brez i ri me shpirt
e me zemeumlr shqiptar fanatik i ccedileumlshtjes kombeumltare
Njeuml kontribut jashteumlzakonisht teuml madh Fishta e dha si
kryetar i Komisionit peumlr hartimin e alfabetit teuml gjuheumls
shqipe neuml Kongresin e Manastirit (Bitoli i soteumlm- Maqedonia e Veriut) meuml 1908
Zoteumlsia e Fishteumls si poet i cili ka leumlneuml emeumlr pothuaj neuml teuml
gjitha gjiniteuml dhe zhanret e krijimtariseuml letrare shprehet
sidomos neuml kryevepreumln ldquoLahta e Malciseumlrdquo neuml teuml
tridhjeteuml keumlngeumlt e seuml cileumls poetizohet historia e popullit
shqiptar nga Lidhja e Pizrenit 1878 e deri neuml pavareumlrsineuml
e Shqipeumlriseuml meuml 1912 Neuml keumlteuml vepeumlr Fishta keumlndon
lufteumln e popullit shqiptar peumlr pavareumlsi teuml zhvilluar neuml dy
drejtime kundeumlr Perandoriseuml Osmane neuml periudheumln e
shthurjes seuml saj dhe lufteumln kundeumlr coptimit teuml truallit
etnik shqiptar nga Mali i Zi dhe nga Serbia
Gati e teumlreuml leumlnda me teuml cileumln Fishta ndeumlrtoi keumlteuml vepeumlr
eumlshteuml nxjerrur nga jeta e pasuria shpirteumlrore e popullit
shqiptar (Martin Camaj) Kot mundohen Grekeumlt e soteumlm
ndash thonte Faik Konica ndash teuml gjejneuml neuml leteumlrsin e vet njeuml
vepeumlr meuml teuml ploteumlsueme se ldquoLahuteumlnrdquo
Reumlndeumlsia e madhe e Fishteumls eumlshteuml si sekretar i
peumlrgjithsheumlm i delegacionit shqiptar neuml Konferenceumln e
Paqeumls neuml Paris meuml 1919 -1920 Po ashtu neuml zgjedhjet e
qershorit teuml vitit 1921 Gjergj Fishta zgjedhet deputet i Shkodreumls dhe neumlnkryetar i Parlamentit teuml Shqipeumlriseuml
Prandaj eumlshteuml me reumlndeumlsi angazhimi i tij politik peumlr
peumlrfaqeumlsimin dhe artikulimin me dinjitet teuml interesave teuml
popullit dhe teuml shtetit shqiptar
Fishta ka meriteuml teuml madhe peumlr mbrojtjen cileumlsore teuml
interesave teuml shtetit shqiptar dhe teuml mbrojtjes seuml drejtave
njereumlzore teuml veumlllezeumlve shqiptar jashteuml kufijve teuml
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
41
Shqipeumlriseuml si pjeseumltar i delegacionit shqiptar neuml
konferencat ballkanike 1930 neuml Athineuml 1931 neuml
Stamboll 1932 neuml Bukuresht dhe meuml 1933 neuml Selanik
Kontributi i madh i Fishteumls eumlshteuml si bashkeuml themelues
dhe antar i Shoqeumlriseuml letrare ldquoBashkimirdquo neuml Shkodeumlr
meuml 1899 qeumlllimi i seuml cileumls ishte zgjimi kombeumltar i
popullit me aneuml botimesh neuml gjuheumln amtare
Neuml vitin 1923 shoqnija ldquoRozafatrdquo organizoi neuml Shkodeumlr
njeuml ekspoziteuml pikturash kombeumltare Neuml keumlteuml ekspoziteuml
Fishta paraqiti 24 copeuml piktura origjinale teuml tij teuml punura
me njeuml mjeshtri aq teuml madhe sa disa prej tyre u miratuan
nga Akademia e Vjeneumls
Fishta seuml bashku me patriotin Luigj Gurakuqin formuan
ldquoKomisin Letrarerdquo neuml Shkodeumlr meuml 1916 e cila kishte
peumlr qeumlllim me i veuml themelet e njeuml gjuhe teuml peumlrbashkeumlt
letrare teuml shqipes
Fishta duke iu mbajteuml gjithnjeuml parimit teuml vet themelor se
shtypi acircsht arma macirc e mireuml peumlr teuml peumlrhapeuml mendimet e
mjeti macirc i peumlrdorshmi peumlr t‟i ccedileleuml syt popullit themeloi
revisteumln letrare filozofike dhe diturore ldquoHylli i Driteumlsrdquo
meuml 1913 Po ashtu meuml 1916 themeloi dhe drejtoi
gazeteumln politike-letrare rdquoPosta e Shqypnisrdquo Peumlrveccedil
keumltyre peumlr njeuml koheuml teuml gjateuml drejtoi dhe revisteumln ldquoZacircni i Shna Ndoutrdquo
Fishta njihet si poeti meuml popullor i shqiptareumlve si poeti
meuml i peumlrzeumlmeumlrt i keumltij populli Ai ka qeneuml figura
emblematike e gjuheumls dhe kultureumls shqipe dhe apostulli i
Atdheut teuml vet Prandaj ai eumlshteuml nderi dhe krenaria e
shqiptariseuml Ai e meriton keumlteuml nderim dhe vlereumlsim
Eumlshteuml njeuml boteuml e teumlreuml qeuml e ka nderuar si teuml tilleuml qeuml e ka
cileumlsuar si poetin meuml teuml madh teuml kombit shqiptar
Poeziteuml e tij epike lirike e satirike jo veteumlm u njofteumln u studiuen dhe u ccedilmuan neuml teumlreuml boteumln shqiptare duke leumlneuml
vrageuml teuml pashlyeshme por jehuan edhe neuml boteumln letrare
teuml jashtme tue e beuml teuml njoftur emrin shqiptar ndeumlr rrethet
intelektuale teuml boteumls seuml qyteteumlruar
Gjergj Fishteumln e nderoi dhe ngriti bota shqiptare por
dhe bota e jashtme duke i dheumlneuml atij dekorata e tituj
nderimi E dekoroi Mbreti i Austro-Hungariseuml me
Ritterkreuz (1912) Papa Piu XXII me Medaljen e
Meritimit (1925) Parija e Peumlrgj e Urdhnit Franccedileskan
me titullin Lector Jubilatus (1929) mbreti i Turqiseuml me
dekorateumln Mearij klII (1912) dhe Greqia me dekorateumln Foenix (1931)
Fishta meuml 1939 u zgjedh aneumltar i rregullt i Akademiseuml
Italiane teuml Shkencave dhe Arteve Kryetari i keumlsaj
Akademi Luigj Federzoni neuml telegramin qeuml i deumlrgoi
Ernest Koliqit si Ministeumlr i Arsimit teuml Shqipeumlriseuml neuml
raseumln e vdekjes seuml poetit me 30 dhjetor teuml vitit 1940
ndeumlr teuml tjerat u shpreh bdquobdquoAkademia e tyre humbi njeuml
ndeumlr pjestareumlt e vet meuml teuml shkeumllqyesheumlm
Eqrem Ccedilabej thekson bdquobdquoVepra e Fishteumls i ka rreumlnjeumlt neuml tokeumln e neuml jeteumln popullore teuml Shqipeumlriseuml ajo nuk do
t‟ishte ccedilka eumlshteuml pa njohjen e thelleuml teuml vendit nga ana e
poetit dhe nuk mund teuml kuptohet pa njohur veumlndin dhe
njereumlzit e Shqipeumlriseuml Veccedilse ccedil‟i fali vendi poetit ky ia
peumlrligji neuml trajteuml teuml fisnikeumlruar teuml artit Sepse vepra e tij u beuml pasqyra besnike fytyra e kthjellteuml e gjitheuml veumlrteteumlsiseuml
etnike trimeumlriseuml seuml ashpeumlr burreumlriseuml luftarake krenariseuml
raciale qeuml ka mundur teuml ruaj gjer sot jeta shqiptare‟‟
Lazgush Poradeci thoteuml bdquobdquoFishta eumlshteuml shkeumlmb i tokeumls
dhe shkeumlmb i shpirtit shqiptar‟‟ Ndeumlrsa Karl Gurakuqi
u shpreh bdquobdquoShqipeumlrineuml e deshti aq fort sa qe gjaacutell e peumlr teuml
cileumln shkricircni krejt jeteumln e vet Shqipeumlnia qe ideali i tij
peumlr tecirc punoi peumlr tecirc vuajti e me emnin e saj neuml gojeuml dha
frymeumln e fundit‟‟ Peumlr tecirc pat keumlndua
Dersaacute trsquomuendem me ligjrue
E saacute gjall me frymrsquoun jam
Kurr Shqipni srsquokam me trsquoharrue
Edhe nrsquovorr me trsquo peumlrmendrsquo kam
Prandaj emri i tij do teuml duhej teuml shkruhej me germa teuml
arteuml neuml historineuml kombeumltare sepse ka qeneuml kolosi i
historiseuml dhe kultureumls kombeumltare shqiptare
Mireumlpo sikurse eumlshteuml e njohur Fishta neuml periudheumln e
sistemit komunist peumlr arsye politike dhe ideologjike u
ndalua meuml se dyzet vjet nga meumlsimi neuml shkolla e neuml universitete si dhe nga botimi dhe studimi neuml trojet
shqiptare Shqipeumlri Kosoveuml Maqedoni Mal i Zi e
Lugineuml e Presheveumls Kjo ndaleseuml beumlri qeuml disa gjenerata
teuml mos kishin mundeumlsi ta njohin keumlteuml figureuml teuml madhe teuml
kultureumls shqiptare
Pas reumlnjes seuml komunizmit neuml Shqipeumlri Fishta peumlrseumlri
keumlthehet neuml institucione arsimore kulturore dhe
shkencore peumlr t‟u meumlsuar dhe studiuar por jo dhe sa
duhet Megjithateuml ekziston nevoja peumlr njohjen meuml teuml
mireuml teuml gjeneratave teuml reja me vepreumln e reumlndeumlsishme letrare-artistike teuml tij si dhe me kontributin e madh teuml
peumlrgjithsheumlm teuml Fishteumls peumlr kultureumln dhe ccedileumlshtjen
kombeumltare shqiptare
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
42
Mr Engjeumlll I Berisha Gjakoveuml
Doli nga shtypi veumlllimi meuml i ri poetik i autorit Jeton Kelmendi ldquoNjeuml ardhje tjeteumlrrdquo
Edicioni IWA ldquoBOGDANIrdquo maj 2020
Njeuml veumlllim poetik sikur e ka neuml
unin e tij autori teuml manifestohet
neuml koheuml neuml perspektiveumln e
trajtimit teuml dukurive qeuml e rrethojneuml njeriun dhe ky
kompleksivitet artistik me vlereuml i
sillet neuml teumlreuml opusin e tij tashmeuml
njeuml legjitimitet i njohur i keumltij
autori Kur lexon keumlteuml autor me
theks teuml veccedilanteuml neuml librin e fundit
teuml tij ldquoNjeuml ardhje tjeteumlrrdquo sa me
ngulm eumlshteuml rezistenca ndaj
pushtimit teuml veumlrteteumls sikur meumlton
teuml thoteuml poeti shikoje neuml fytyreuml teuml
veumlrteteumln vetvetiu demaskohet sheumlmtia
Jeton Kelmendi tanimeuml ka
strukturim teuml tij poetik ka ngjizje
qeuml e dallon nga shumeuml krijues
duke qeneuml neuml koherenceuml me ccedildo
varg qeuml shkruhet diku neuml boteuml
pasi qeuml ai jeton bashkeuml me
poezineuml boteumlrore novative dhe
sikur teuml thuash me metaforeumln e
universalizmit i peumlrkthyer neuml
shumiceumln e gjuheumlve qeuml i flet njereumlzimi peumlr t‟u beumlreuml emri e
poezia e tij gjuheuml komunikuese
artistike e humane
Ndoneumlse poezia eumlshteuml mjet shumeuml
i mireuml peumlr ta shprehur dashurineuml
reagimin pse jo sugjerimin nuk e
di te kush meuml tepeumlr se te poeteumlt
shprehet organikisht dhimbja po
aq sa dashuria Kelmendi shkaqet
qeuml beumlhen subjekt dobeumlsie neuml shoqeumlri aty ku jetojmeuml cileumlsohen
si pasojeuml e mendjes duke mos e
zoteumlrua cileumlsineuml toneuml qeuml na e faleuml
natyra Dhe keumlteuml e reflekton gati
neuml teumlreuml librin me identitetin e tij
shpirteumlror duke shpeumlrthyer ndaj
sajimeve qeuml na veshen teuml vrazhda
dhe ai eumlshteuml keumlrkues qeuml nga
poezia e pareuml ldquoNuk dilet neuml njeuml koheuml tjeteumlrrdquo duke keumlrkuar njeuml tjeteumlr koheuml njeuml
tjeteumlr dereuml me shpreseumln Ccedilka e konverton besimin neuml pabesi Keumlteuml pyetje e beumln
shpesh autori neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml keumltij libri kur shoqeumlria mbahet neuml
grimca dikush humbeumls e dikush fitues
Kopertina e librit ldquoNjeuml ardhje tjeteumlrrdquo
Dinjiteti krijues e studiues i Visar Zhitit nxjerr mendimin se ky libeumlr ldquoEumlshteuml
njeuml arritje neuml urbanistikeumln e poeziseuml ldquoUrbanistikerdquo thoteuml Zhiti ngase - poezia e tij eumlshteuml qytetare ndjehet neuml shteumlpineuml e vet jo veteumlm neuml Prishtineuml e
Tiraneuml Shkup e Ulqin e meuml gjereuml neuml Ballkan por dhe neuml Bruksel ku Jetoni
edhe jeton e punon neuml njeuml pjeseuml teuml mireuml teuml koheumls po keumlshtu dhe neuml metropole teuml
tjereuml teuml Europeumls ku ai shpesh ftohet neuml festivalet ndeumlrkombeumltare teuml poeziseuml
Zhiti ka mendimin se ldquoVargjet e reja teuml Jeton Kelmendit japin njeuml dritheumlrimeuml
teuml brendshme teuml thelleuml Ato sintetizojneuml dramacitetin e lufteumls me dikotomineuml e
fajtorit dhe teuml pafajsiseuml duke i kundeumlrveneuml vdekjes lirineuml dhe neuml mes eumlshteuml
fjala biblike ldquopageumlzimrdquo Pikeumlrisht kjo mbart shpreseumln e ringjalljes emrin dhe
mbiemrin e veteuml jeteumls
Veumlmendjn ndja keumltij krijuesi e kaneuml neuml spiranca teuml ngulura thelleuml krijues nga teuml gjitha kontinentet dhe gjuheumlt boteumlrore qeuml japin mendime teuml publikuara dhe teuml
bazuara neuml vrojtimin e tyre Poeti italian Dante Maffia thoteuml se ldquoJeton
Kelmendi ka njeuml personalitet teuml pasur interesat e tij janeuml teuml shumeumlfishta dhe si
pasojeuml poezia e tij eumlshteuml e mbushur aq sa ndonjeumlhereuml ke peumlrshtypjen qeuml kemi
teuml beumljmeuml me magjineuml e njeuml kamionccediline me zjarr qeuml kalon fushat e rrugeumlt e
peumlrhap zjarr neuml teuml gjitha drejtimet Eumlshteuml mjaft bukur kur Jetoni prek
ezoterizmin pa u ngopur nga hijeshia e seuml pa parashikueshmes shumeuml bukur
kur vena e tij surreale gjen shifreumln e peumlrshtatshme peumlr teuml treguar pasteumlrtineuml e
fantaziseuml seuml tij dhe e vendos brenda qarqeve teuml shkurtra aderimet ideale
fermentet e shpirtit deumlshiratrdquo
Susana Roberts nga Argjentina ka mendim teuml prereuml se ldquoJeton Kelmendi eumlshteuml njeuml poet bashkeumlkohor Shqiptar shumeuml i njohur dhe prolifik neuml median letrare
dhe teuml shkruar neuml Evropeuml ndaj keumlteuml mendim peumlr teuml e bindur se vepra e ti eumlshteuml
kapitale peumlr poezineuml neuml peumlrgjitheumlsirdquo
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
43
Autori Jeton Kelmendi
Janeuml me dhjeteumlra konstatime e
mendime teuml shkrimtareumlve boteumlroreuml qeuml janeuml shprehur dhe
kaneuml beumlreuml hulumtime kritike peumlr
poezineuml e tij pasi qeuml edhe eumlshteuml i
prezantuar neuml aq shumeuml gjuheuml dhe
shtete me botime teuml veccedilanta e
vuluminoze
Disa mendime tjera qeuml janeuml
dedikuar opusit poetik teuml Jeton
Kelmendit
Prof Emeritus Erneso Kahan
Nobelist peumlr paqe 1985 ldquoKelmendi eumlshteuml neo-modernist
neuml struktureumln formale teuml keumltyre
poezive Ai iu jep atyre fuqi teuml
jashteumlzakonshme qeuml e godasin
ndeumlrgjegjen njereumlzore dhe
zgjerohet me peumlrseumlritje
metaforike dhe e beumln keumlteuml me njeuml
kapacitet mbreseumlleumlneumls peumlr sintezeuml
Poezia e tij duket e bukur dhe
pushtuese si ajo e poeteumlve
madheumlshtoreuml Emri i keumltij autori do teuml jeteuml midis poeteumlve meuml teuml
reumlndeumlsisheumlm teuml shekullit 21rdquo
Prof Dr Lee Kuei-shien
(Tajvan) Kandidat Nobel peumlr
leteumlrsi ldquoKrijimi i poeziseuml nga
poeti kosovar Jeton Kelmendi neuml
njeumlreumln aneuml ai ka peumlrjetuar
historineuml e trishtuar teuml vendit dhe
familjes seuml tij dhe neuml aneumln tjeteumlr
ai ka zhvilluar arritjet e tij
akademike teuml cilat e beumljneuml ateuml teuml afteuml teuml hulumtojeuml qenien e jeteumls teuml
ndjekeuml kuptimin e esenceumls seuml
dashuriseuml dhe teuml mendojeuml peumlr
vizionin e seuml ardhmesrdquo
Ion Deaconescu Rumani ldquoI ndodhur neuml pragun e maturitetit teuml tij artistik
Jeton Kelmendi e ka pasuruar poezineuml e Europeumls (aq egoiste dhe
globalizuese) me vargun e tij jashteumlzakonisht teuml gdhendur e teuml latuar (porsi
njeuml diamant i ccedilmuar) me meditimet e tij interogative peumlr destinin e njeriut dhe teuml planetit duke e aureoluar dashurineuml emocionin dhe teuml bukureumln qeuml gjendet
neuml ccedildonjeumlrin prej nesh neuml koheumln kur duhej teuml vijeuml poeti dhe trsquoi nxjerreuml neuml driteuml
neumlpeumlrmjet fjaleumlve teuml lindura madje nga mishi e gjaku i tijrdquo
Libri ldquo Njeuml ardhje tjeteumlrrdquo ka neumlnteumldhjeteuml e peseuml poezi qeuml janeuml shkruar viteve teuml
fundit jo larg por gjateuml udheumltimeve teuml tij duke peumlrshkruar edhe ato ngjarje me
data dhe vende ku janeuml zhvilluar Gjeografia poetike tij eumlshteuml e globit dhe e
universit njereumlzor duke e beumlreuml shumeuml humane Seuml fundi koha kur njereumlzimi u
gjend neuml heshtje varri me epidemiologjineuml e fundit neuml pandemi poetit nuk i
shpeumlton dhimbja e shprehur nda keumlsaj kanosje teuml rrezikshme
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
44
Bedri Tahiri Prishtineuml
Edhe njeuml monografi e thukeumlt peumlr meumlsimin shqip neuml Austri
ldquoGjithmoneuml e kam imagjinuar parajseumln si njeuml lloj bibliotekerdquo (J Borges)
Monografia 2 ldquoMeumlsimi shqip neuml Austrirdquo
Meumlsuesi dhe veprimtari i palodhur i ccedileumlshtjes kombeumltare Hazir Mehmeti
tashmeuml eumlshteuml beumlreuml emeumlr i njohur edhe neuml fusheumln e krijimtariseuml publicistike-
letrare e teuml kultureumls neuml peumlrgjitheumlsi Disa vite meumlsimdheumlneumls shembullor e
veprimtar i dalluar neuml Kosoveuml meumlsues e pedagog i zellsheumlm hartues tekstesh
e abetaresh peumlr nxeumlneumlsit shqiptareuml neuml Vjeneuml e meuml gjer neuml meumlrgateuml publicist
tregimtar peumlrcjelleumls besnik i teuml gjitha ngjarjeve kulturore teuml meumlrgimtareumlve
pasqyrues i shumeuml teuml arriturave arsimore e shkencore neuml Austri e gjetkeuml si
dhe gjurmues e hulumtues i historiseuml soneuml neuml qendrat boteumlrore
Dhe krahas teuml gjitha keumltyre aktiviteteve neuml shpirtin e tij entuziast peumlrhereuml
gjeti vend edhe muza e krijimtariseuml artistike hulumtuese duke e ngacmuar boteumln e tij teuml brendshme qeuml me peneuml teuml skalis monumente peumlrjeteumlsie neuml
fusheumln e publicistikeumls derisa e nxori neuml driteuml librin meuml teuml ri rdquoSTUDIUES
AUSTRIAKEuml E SHQIPTAREuml NEuml AUSTRI- neuml gjuheuml art dhe kultureumlrdquo Neuml
fakt ky libeumlr teuml cilin autori ia peumlrkushton vajzeumls seuml tij tashmeuml teuml ndjereuml
shkenceumltares seuml papeumlrseumlritshme Vloreuml Mehmetit- Teumlrshani vjen si
vazhdimeumlsi e monografiseuml ldquoMeumlsimi shqip neuml Austrirdquo neuml teuml cileumln autori pati
peumlrfshireuml puneumln sistematike njeumlzet e peseuml vjeccedilare (1987-2012)
Pa kaluar as gjysmeuml viti nga ky autor i zellsheumlm e hulumtues i palodhsheumlm
na vjen dhurata tjeteumlr mjaft e ccedilmuar libri ldquoMEumlSIMI SHQIP NEuml AUSTRIrdquo-
Monografi II (2013-2018)
Ai sikur e ka ndjereuml keumlteuml si njeuml obligim ngase bdquobdquoVjena ishte qendeumlr ku laneuml
gjurmeuml shumeuml figura arti e shkence qeuml ishin me origjineuml shqiptare apo teuml tjereuml
qeuml u moreumln me historineuml kultureumln e gjuheumlsineuml shqiptare Deri meuml tani pak i
eumlshteuml kushtuar reumlndeumlsi keumltyre andaj ne dimeuml pak peumlr ta dhe veprat e tyre Neuml
peumlrgjitheumlsi na mungon tradita e shkrimeve Kjo beumlri qeuml teuml dihet pak mbi
aktivitet rreth meumlsimit dhe atyre kulturore neuml rrethet e gjeumlra teuml vendoreumlve
dhe veteuml shqiptareumlve Akoma kemi
pak shkrime rreth meumlsimit teuml gjuheumls
shqipe aktiviteteve kulturore dhe
historiseuml shqiptare neuml Austri Forma
meuml e mireuml qeuml neseumlr teuml dihet diccedilka
nga e sotmja eumlshteuml shkrimi Edhe
keumlteuml libeumlr e kuptoj si teuml tilleuml njeuml
gjurmeuml e sotme peumlr neseumlr peumlr gjeneratat qeuml do vijneumlrdquo- shprehet
veteuml autori
Libri ldquoMEumlSIMI SHQIP NEuml
AUSTRIndash Monografi II (2013-
2018)rdquo peumlrfshineuml njeuml periudheuml
kohore peseumlvjeccedilare mbushur
peumlrplot me ngjarje e aktivitete
kulturore andaj autori i
veumlmendsheumlm e me peumlrvojeuml peumlr ta
beumlreuml sa meuml atraktiv dhe teuml kapsheumlm
peumlr lexuesit kureshtareuml gjitheuml leumlndeumln e begateuml e ka konceptuar neuml
keumlta kapituj
-Shkollimi i shqiptareumlve neuml Austri
pas shpalljes seuml Pavareumlsiseuml seuml
Shqipeumlriseuml
-Marreumldheumlniet mes dy kombeve neuml
arsim
-Teuml dheumlna peumlr numrin e nxeumlneumlsve
oreumlve meumlsimore dhe teuml
meumlsimdheumlneumlsve
-Tekstet dhe materialet meumlsimore -Seminaret e meumlsuesve nga
Diaspora neuml atdhe
-Seminaret neuml Austri dhe neuml vendet
e rajonit
-Kuizet e dituriseuml
-Aktivitete teuml veccedilanta
-Aktivitete kulturore
-Aktivitete sportive
-Meumlsues e meumlsuese
-Ekskursione neuml vendlindje dhe
-Integrime e takime
Pra duke sheumltitur kujdessheumlm
neumlpeumlr kapitujt e librit ldquoMEumlSIMI
SHQIP NEuml AUSTRIndash Monografi II
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
45
(2013-2018)rdquo shohim se autori me njeuml pedanteri teuml pashoqe ka arritur teuml na
i prezantojeuml deri neuml holleumlsi veprimtariteuml kulturore botuese arsimore teuml
shoqatave klubeve e organizimeve teuml ndryshme neuml Austri Keumltu meumlsojmeuml
peumlr raportet e mira dhe shkeumlmbimet e peumlrvojave midis Ministrive Arsimore teuml Austriseuml dhe teuml Kosoveumls peumlr botimet e teksteve meumlsimore neuml teuml dy gjuheumlt
peumlr seminaret e ndryshme organizuar anekeumlnd trojeve shqiptare e neuml Austri e
neuml vende teuml tjera si dhe peumlr kuizet e shumta teuml dituriseuml teuml mbajtura brenda
viteve 2013-1018
Portretizimi i njeumlzet meumlsimdheumlneumlsve (meumlsuese e meumlsues) teuml dalluar shqiptareuml
neuml Austri jepet neuml kapitullin e njeumlmbeumldhjeteuml duke vazhduar meuml pastaj me
kapitujt ku pasqyrohen aktivitete teuml larmishme me pesheuml kombeumltare si
sheumlnimi i datave teuml reumlndeumlsishme historike Diteumls seuml Flamurit dhe Diteumls seuml
Pavareumlsiseuml seuml Kosoveumls aktiviteteve sportive teuml nxeumlneumlsve neuml Austri
peumlrurimeve teuml librave teuml ndrysheumlm ekskursioneve neumlpeumlr Trojet shqiptare takimeve teuml ndryshme e kuvendeve zgjedhore
Edhe kapitulli i fundit Integrime dhe takime del shumeuml interesant dhe
teumlrheqeumls Autori neuml meumlnyreuml telegrafike shkurt e qarteuml paraqet takimet qeuml ka
pasur me personalitete teuml veccedilanta si me Ministren e Arsmit teuml Austriseuml znj
Dr Elisabeth Gehrer ambasadorin Albert Rohan me pinjolleumlt e Habzbureumlve
Sandor e Margarete Habzburg drejtuesen e meumlsimit teuml gjuheumlve teuml huaja neuml
Austri mag Elfie Fleck ambasadorin e Shqipeumlriseuml neuml Vjeneuml Vili
Minarollin historianin Neol Malcolm Zonjeumln Vahide Hoxha piktorin
shqiptar Gazmend Freitag meumlsuesin veteran nga Dibra Petrit Marku
zeumlvendeumlskryetaren e Parlamnetit Evropian znj Ulrike Lunacek Anton Nikeuml
Berisha Prof Ismail Ccedileta Prof dr Johan Gunther prof dr Paul Smit lufteumltarin e liriseuml Muharrem Mehmetaj peumlrjetuesit e Mauthuzenit
amerikaneumlt Jeam Blackman dhe Pal Friedmann
Dhe e gjitheuml kjo puneuml do teuml dilte e zbehteuml fare po mos teuml shfryteumlzoheshin
edhe foto teuml ndryshme teuml cilat autori Hazir Mehmeti i ka peumlr zemeumlr Neumlse
gjithmoneuml eumlshteuml theumlneuml Njeuml foto flet sa njeumlmijeuml fjaleuml ateumlhereuml del se libri
ldquoMEumlSIMI SHQIP NEuml AUSTRIndash Monografi II (2013-2018)rdquo paskeumlsh vlereuml
teuml madhe njoheumlse informative edukative dhe meumlsimore
Neuml peumlrmbyllje autorit i deumlshirojmeuml sheumlndet e suksese teuml meumltejme neuml fusheumln e
krijimtariseuml e librit mireumlpritje nga lexuesit dhe bibliotekat tona
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
46
Prof Dr Zymer U Neziri Prishtineuml
Ndihmeseuml me reumlndeumlsi peumlr etnokultureumln e Hotit teuml Maleumlsiseuml seuml Madhe
Libri Shoqeumlria kulturore-artistike ldquoRapshardquo Drume Hot Maleumlsi e Madhe dyzet vjet teuml veprimtariseuml kryeredaktor dhe
peumlrgatitja peumlr shtyp prof dr Zymer Ujkan Neziri Tuz 2018 438 f
Libri Shoqeumlria kulturore - artistike ldquoRapshardquo Drume
Hot Maleumlsi e Madhe dyzet vjet teuml veprimtariseuml hapet
me Paratheumlnien e hartuar me shumeuml kujdes dhe me teuml
dheumlna teuml shumta nga Preumlleuml N Junccedilaj me titull ldquoDyzet
vjet teuml veprimtariseuml seuml shoqeumlriseuml kulturore-artistike
ldquoRapshardquo e Drumes seuml Hotit teuml Maleumlsiseuml seuml Madherdquo Neuml
vijim eumlshteuml Hyrja ldquoDeumlshmi peumlr dyzet vjet teuml
veprimtariseuml seuml shoqeumlriseuml kulturore-artistike ldquoRapshardquo e Drumes seuml Hotit teuml Maleumlsiseuml seuml Madhe‟‟
Foto nga aktivtetet e shoqateumls ldquoRapshardquo
Pjesa e pareuml e librit peumlrbeumlhet nga punimet studimore teuml
shkruara posaccedileumlrisht peumlr keumlteuml peumlrvjetor nga autoreuml teuml
njohur neuml disa fusha teuml albanologjiseuml gjuheumlsi folklori-
stikeuml etnologji etnomuzikologji dhe etnokoreografi
Pjesa e dyteuml e librit Aktivitete ka teuml dheumlnat kryesore teuml
puneumls gjateuml dyzet vjeteumlve teuml keumlsaj shoqeumlrie kulturore ndash
artistike pjeseumlmarrje neuml festivale teuml folklorit organizimi
i festivaleve teuml foklorit pjeseumlmarrje neuml manifestime
kulturore dhe organizime teuml manifestimeve kulturore Neuml pjeseumln e treteuml janeuml teuml renditura keumlngeumlt e keumlnduara
gjateuml dyzet vjeteumlve neuml SHKA ldquoRapsha‟‟ teuml lekturuara
me kujdes nga mr sc Marjan Lulgjuraj qeuml po ashtu
kaneuml reumlndeumlsi shumeuml teuml madhe peumlr trasheumlgimineuml toneuml
kulturore neuml fusheumln e lirikeumls dhe teuml epikeumls gojore teuml
Maleumlsiseuml seuml Madhe Neuml pjeseumln e kateumlrt janeuml renditur
vendimet reagimet mireumlnjohjet ccedilmimet dhe shkrimet e
gazetave Pasojneuml Pastheumlnia Regjistri i emrave teuml njereuml-
zve dhe Regjistri i emrave teuml vendeve
Pjesa e punimeve studimore fillon me fusheumln e gjuheumlsiseuml ku prin akad i asoc prof dr Gjovalin
Shkurtaj me punimin studimor shumeuml me interes ldquoE
folmja e Hotit dhe vlerat e saj dialektologjike e
etnolinguistikerdquo ku konstaton se teuml dheumlnat nxjerrin neuml
pah afrineuml shumeuml teuml madhe qeuml kaneuml teuml folmet e Maleumlsiseuml
seuml Madhe njeumlra me tjetreumln sa mund teuml flitet si peumlr njeuml teuml
folme teuml vetme me disa dallime e luhatje Teuml folmet e
Maleumlsiseuml seuml Madhe sipas tij dallohen prerazi nga teuml
folmet e tjera teuml grupit veripereumlndimor dhe teuml mbareuml gegeumlrishtes edhe peumlr arsye teuml ruajtjes seuml togjeve uo dhe
ua peumlr fjaleumlformim e leksik dhe peumlr raste teuml rralla teuml
rotacizmit kurse neuml teuml folmen e Hotit dallohen edhe
formimet e emrave farefisnoreuml teuml shkalleumls seuml treteuml
zanafillore togfjaleumlsha teuml qeumlndruesheumlm e frazeolo-
gjizma Nga fusha e folkloristikeumls prof dr Zymer
Ujkan Neziri paraqitet me punimin studimor ldquoEposi i
Kreshnikeumlve neuml fillim teuml shekullit XXI Maleumlsia e
Madhe me qendeumlr neuml Tuzrdquo ku neuml kuadeumlr teuml projektit
ballkanik E5 peumlr UNESCO (15 veumlllime) trajton
veumlllimin me keumlngeuml nga kjo aneuml teuml hulumtuara teuml sheumlnuara dhe teuml incizuara neuml vitet 2012-2014 Lahuta
(lavda) keumltu ende peumlrdoret si neuml koheumln e mbledheumlsit teuml
pareuml Nikolleuml Ivanaj (1905) ku kreshnikeumlt vazhdojneuml seuml
jetuari edhe neuml shek XXI Legjendariteti fantastikja
mitikja rreumlfimi i gjateuml epik Ora e Zana ende e mbajneuml
themelin e keumltyre keumlngeumlve Shquhen edhe formulat
figuracioni poetik pamjet poetike portretet e heronjve
dialogu dyluftimet tiparet etike e morale kodeksi i
nderit leksiku vendor etj
Nga fusha e folkloristikeumls edhe dr sc Ismail Doda
paraqitet me punimin studimor ldquoKeumlngeumlt kreshnike dhe baladat e rinjohjes neuml Hot Maleumlsi Madherdquo Gjateuml hu-
lumtimeve meuml 1988 neuml Drume teuml Epeumlrme ka mbledhur
dhe ka incizuar edhe dy keumlngeuml peumlr Mujon e Halilin dhe
dy balada qeuml trajtohen neuml keumlteuml punim realizimi i deumlshi-
rave dhe i planeve teuml personazheve beumlmat e tyre
mbajtja e beseumls fuqia shpreheumlse gjuheumlsore folklorike
dhe estetike e vargjeve interpretimi roli i kalit e
martesat me rreumlmbim Aga Imeri e rinjohja me gruan e
pareuml pas kthimit nga Spanja neuml Ulqin etj Autori veuml neuml
pah edhe risiteuml elementet e veccedilanta dhe teuml peumlrgjithshme
teuml keumlngeumlve neuml kuadrin gjitheumlkombeumltar dhe meuml gjereuml
Studiuesja prof dr Afeumlrdita Onuzi nga fusha e
etnologjiseuml paraqitet me punimin studimor ldquoXhubleta
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
47
shqiptare neumlpeumlr shekujrdquo Qeuml neuml fillim konstaton se
ndoshta asnjeuml veshje shqiptare nuk eumlshteuml konsideruar aq
simbolike sa ajo me xhubleteuml e peumlrdorur nga grateuml e
zoneumls alpine teuml Shqipeumlriseuml Veriore Veccediloriteuml e keumlsaj veshjeje kaneuml teumlrhequr veumlmendjen e shumeuml studiuesve
E veccedilanta qeumlndron kryesisht neuml prerjen e saj Mbi teuml
gjitha veshja me xhubleteuml ka njeuml sistem dekorativ
shumeuml teuml rralleuml ashtu si edhe repertori i motiveve por
simbolika e tyre fatkeqeumlsisht ende nuk eumlshteuml
transkriptuar pohon ajo dhe peumlrfundon se veshjet neuml
terakota janeuml me pamje fundi neuml formeuml keumlmbane (si e
xhubleteumls seuml maleumlsive shqiptare) teuml njohura qeuml neuml mijeuml-
vjeccedilarin e dyteuml para Krishtit
Dr sc Rovena Vata paraqitet me punimin studimor ldquoFrymimi shqip i kulteve i dokeve i zakoneve dhe i
simboleve kombeumltare neuml Hotrdquo Krahina e Hotit teuml
Maleumlsiseuml seuml Madhe eumlshteuml dalluar peumlr traditeuml kombeumltare
dhe kjo traditeuml vazhdon edhe sot e keumlsaj dite neuml ruajtjen
dhe neuml kultivimin e saj neuml ceremoniteuml e lindjes teuml
dasmeumls apo teuml vdekjes thoteuml ajo Kultet doket e zakonet
edhe neuml keumlteuml krahineuml ruhen si shtreseumlzime kulturore
peumlrgjateuml shekujve peumlrfundon ajo duke shtuar se tradita
eumlshteuml tregues i karakteristikave sociale dhe individuale
teuml njeriut teuml shijeve teuml tij estetike teuml karakterit teuml
mosheumls teuml gjiniseuml dhe teuml etniseuml edhe neuml Hot dhe neuml Ma-
leumlsineuml e Madhe
Nga etnomuzikologjia kemi punimin e ma sc Esat
Ruka ldquoVeumlshtrim etnomuzikor i repertorit neuml festivalet
folklorike teuml SHKA-seuml ldquoRapshardquo - Hot Maleumlsi e
Madhe Disa mendime rreth organizimit teuml festivaleve
folklorike kombeumltarerdquo ku flet peumlr organizimin e
festivaleve folklorike dhe konstaton se neuml rreth 80 teuml
programeve teuml tyre teuml performuara neuml skeneuml tingeumlllojneuml
jonet muzikore Por nga peumlrvoja joneuml organizative dhe
skenike thoteuml ai analizat dhe vlereumlsimet
etnomuzikologjike dhe etnoorganologjike janeuml teuml pakta Neuml keumlto veprimtari teuml dimensioneve teuml meumldha eumlshteuml e
nevojshme prania e specialisteumlve e eksperteumlve
folkloristeuml etnologeuml etnomuzikologeuml e koreologeuml dhe
kontributi i tyre analitik peumlrfundon autori
Nga etnokoreografia ma sc Dilaver Kryeziu paraqet
punimin ldquoSHKA ldquoRapshardquo e Hotit teuml Maleumlsiseuml seuml
Madhe organizuese e festivalit teuml madh folklorik neuml
Vitojeuml keumlngeumlt dhe vallet - epika dhe lirikardquo Krahina e
Maleumlsiseuml seuml Madhe ndryshon nga teuml gjitha krahinat
shqiptare sepse mbizoteumlron epika thoteuml ai Ndeumlr
pasuriteuml meuml teuml meumldha teuml keumlsaj zone konsiderohen teuml jeneuml keumlngeumlt dhe vallet maleumlsorccedile me epikeumln dhe me lirikeumln e
tyre sidomos vallet njeumlshe dhe dyshe Interpretimi
larushia kostumografike unike (xhubleta) indentifikojneuml
folklorin e Maleumlsiseuml seuml Madhe SHKA ldquoRapshardquo eumlshteuml
organizuese e festivalit teuml madh folklorik neuml Vitojeuml ku
keumlto vlera teuml meumldha etnolkuture pasqyrohet qeuml dyzet
vjet Haziz Hodaj kryetar i SHKA ldquoMaleumlsorirdquo shkruan
artikullin ldquoBinjakeumlzimi Veumlllazeumlrimi U bashkuam peumlr
t‟mos u ndareuml kurreumlrdquo duke theksuar qeuml neuml fillim se nga
viti 2002 SHKA-seuml ldquoMaleumlsorirdquo Gjonaj Has ka njeuml
moteumlr neuml Maleumlsineuml e Madhe ndash SHKA- neuml ldquoRapshardquo e Drumes seuml Hotit Sot gati dy dekada pas asaj kohe
thoteuml ai eumlshteuml i freskeumlt momenti i paraqitjes neuml skeneumln e
festivalit ldquoHasi jehon 2001rdquo teuml SHKA - seuml ldquoRapshardquo nga
Drumja e Hotit Ishte veumlllazeumlror jeteumlsimi i keumlsaj aspirate
peumlr binjakeumlzimin Propozimi u beuml neuml Gjonaj ndeumlrsa u konkretizua neuml Vitojeuml neuml gusht teuml vitit 2002 ateumlhereuml kur
ldquoRapshardquo organizoi festivalin e pareuml me SHKA-teuml shqi-
ptare aktive teuml Malit teuml Zi
Neuml vijim Agron Dizdari shkruan artikullin ldquoPeumlr miqteuml e
mi neuml SHKA ldquoRapshardquo Peumlr brezat neuml vazhdimeumlsirdquo dhe
fillon me mendimin se vallet e bukura epike dhe lirike
neuml ldquoRapsheumlrdquo janeuml punuar me mjeshteumlri qeuml teuml spikaseuml e
bukura e fuqishmja delikatesa harmonia burreumlria
dashuria pra shpirti i maleumlsorit ldquoRapshardquo i ka
kushtuar veumlmendje edhe instrumentisteumlve qeuml shoqeumlrojneuml keumlngeumlt e trimave dhe teuml burreumlreshave me tematikeuml nga e
kaluara e lavdishme dhe shqeteumlsimet e sotme Ideali dhe
ndjenja kombeumltare janeuml lajtmotivi kryesor i aktiviteteve
teuml tyre Kostumet popullore janeuml ruajtur me fanatizeumlm
Sa do teuml deumlshiroja qeuml puneumln e palodhur teuml keumlsaj shoqate
teuml nderohej me titullin ldquoNderi i Kombitrdquo peumlrfundon
autori
Ma sc Anton Lajccedilaj vjen me artikullin ldquoRoli i
meumlrgimtareumlve me banim neuml SHBA neuml peumlrkrahje teuml
SHKA-seuml ldquoRapshardquo Shumeuml shqiptareuml nga Maleumlsia e
Madhe me qendeumlr neuml Tuz moreumln rrugeumln e gurbetit shkruan ai Neuml mesin e tyre ishin edhe bashkeuml-
themeluesit e shoqateumls ldquoRapshardquo qeuml asnjeumlhereuml nuk e
harruan Ajo peumlr shumeuml rapshjaneuml ka qeneuml njeuml ideal
Meumlrgata neuml SHBA ishte mbeumlshteteumlsja e saj kryesore
financiare peumlr 40 vjet Meumlrgata rregulloi ldquoSkeneumls
verorerdquo neuml Vitojeuml meuml 2003 Meuml 2008 vazhdon ai
formuam ldquoFondin Humanitar Rapshardquo neuml Detroit kurse
meuml 2010 u formua edhe SHKA ldquoRapshardquo neuml meumlrgim neuml
kuadeumlr teuml Fondit me ish ndash aneumltareuml teuml ldquoRapsheumlsrdquo dhe me
pasardheumls rapshjaneuml teuml lindur dhe rritur neuml Amerikeuml
Pjesa vijuese e librit e peumlrgatitur me shumeuml zell e
vullnet teuml madh nga Preumlleuml Junccedilaj qeuml ka teuml dheumlna peumlr
dyzet vjet aktivitete teuml ldquoRapsheumlsrdquo eumlshteuml shumeuml e reumlndeuml-
sishme por edhe beumln teuml jeteuml model peumlr historikun e
shoqeumlrive teuml tjera kulturore - artistike Libri mbyllet me
ldquoPastheumlnierdquo dhe me regjistrin e emrave teuml njereumlzve e teuml
vendeve puneuml me shumeuml vlereuml nga Avdi Gashi dhe
Valon Fetahu Tekstet e librit janeuml shqyrtuar me shumeuml
peumlrkushtim nga Keumlshilli Botues po edhe nga recensuesit
e redaktoreumlt akad prof Zeqirja Ballata dr sc Ardian
Ahmedaja prof asoc dr Bashkim Lajccedili prof dr
Afeumlrdita Onuzi prof dr Zeqirja Neziri prof as dr Albin Sadiku mr sc Esat Ruka Kjo vepeumlr eumlshteuml
peumlrgatitur peumlr shtyp sipas standardeve teknike-shkenco-
re punimet studimore kaneuml shkurtore (abstrakte) fjaleuml
ccedileleumlsa peumlrfundim rezyme neuml gjuheumln angleze dhe
bibliografi Madje edhe artikujt kaneuml rezyme neuml gjuheumln
angleze peumlr hir teuml lexuesve teuml shumteuml neuml Evropeuml e neuml
SHBA Edhe fotografiteuml sjellin deumlshmi me shumeuml pesheuml
dhe e ploteumlsojneuml e e zbukurojneuml librin Shoqata
kulturore-artistike ldquoRapshardquo Drume Hot Maleumlsi e
Madhe 40 vjet teuml veprimtariseuml qeuml beumln teuml konsiderohet
ndihmeseuml me shumeuml reumlndeumlsi peumlr etnokultureumln shqiptare teuml Maleumlsiseuml seuml Madhe
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
48
Mimoza Hasani-Pllana Prishtineuml Kosoveuml
Poezia e re shqipe e migracionit
(fundshekulli XXndashfillimshekulli XXI)
Poezia e migracionit e publikuar neuml dekadat qeuml mbylleumln
dhe hapeumln shekujt XXdhe XXI eumlshteuml vazhdimeumlsi e
traditeumls seuml shkrimit teuml leteumlrsiseuml shqipe neuml diasporeuml
Poeteumlt e rinjeuml kosovareuml pateumln thuajse teuml njeumljtin fat me
shkrimtareumlt pararendeumls qeuml me veprat e shkruara neuml
diasporeuml laneuml gjurmeuml neuml leteumlrsineuml shqipe Neuml historineuml e
leteumlrsiseuml shqipe disa nga veprat emblematike janeuml produkt i puneumls seuml shkrimtareumlve teuml emigruar neuml koheuml teuml
ndryshme qeuml do teuml thoteuml se disapora shqiptare ndeumlr vite
dha kontribut teuml ccedilmuarpeumlr zhvillimin e leteumlrsiseuml
Neumlse keumlrkojmeuml gjurmeumlt e leteumlrsiseuml shqipe neuml kontinentin
europian neuml gjysmeumln e dyteuml teuml shek XIX dhe thuasje
deri neuml fund teuml shek XX qendrat meuml produktive dalin teuml
jeneuml Rumania Italia Bullgaria dhe Greqia Ndeumlrsa neuml
pjeseumln e fundit teuml shekullit XX neuml veccedilanti neuml dekadeumln e
fundit ndryshon edhe destinacioni i migracionit
shqiptar neuml veccedilanti atij kosovar Vitet 1990-2000 sheumlnojneuml numrin meuml teuml madh teuml emigranteumlve ndeumlr ta
edhe shkrimtareuml dhe intelektual kosovareuml qeuml detyrimisht
u zhvendoseumln nga atdheu drejt qendrave meuml teuml meumldha
europiane e boteumlrore Rritja e emigracioinit gjateuml keumlsaj
kohe ishte pasojeuml e ndryshimeve politike neuml ish-
Jugosllavi ku jeta zhvillohej larg ritmeve normale edhe
peumlr shumiceumlne vendeve ballkanike sidomos vendeve qeuml
peumlrbeumlnin ish-Jugosllavineuml Qendrat meuml produktive
letrare teuml fundshekullit XX dhe fillimshekullit XXI janeuml
Austria Gjermania Suedia dhe Zvicra Si neuml Kosoveuml
ashtu edhe neuml qendrat shqiptare neuml diasporeuml fundi i
shekullit XX sheumlnon prurjet meuml teuml meumldha neuml zhanrin e poeziseuml Andaj edhe korpusi i vepreumls poetike eumlshteuml i
gjereuml i pasuruar me veprat e autoreumlve teuml rinjeuml dhe me
veprat e autoreumlve teuml deumlshmuar
Neuml vazhdim nga keumlto kateumlr qendrat do teuml shohim veteumlm
kriimtarineuml e dy poeteumlve kosovareuml Beqeuml Cufaj
(Gjermani) dhe Anton Marku (Austri)
Beqeuml Cufaj neuml dekadeumln e fundit teuml shekullit XX botoi
dy peumlrmbledhje poetike Balada Budallqe (1994) dhe
205 (1996) Te peumlrmbledhja Balada Budallaqe kemi njeuml poetizim teuml dhimbjes individuale teuml peumlrqendruar
neumlsituata teuml vetmiseuml seuml madhe qeuml shprehin mallinpeumlr
humbjen dhe mungeseumln e njereumlzve teuml dashur si neuml elegji
dashurie peumlr veteumln e dyteuml Pastaj neuml keumlrkim teuml shenjave
teuml mbetura nga takimet e shkuara poeti beumln peumlrpjekje teuml
risjell kujtime dashurie neuml koheuml reale duke beumlreuml qeuml tema
e dashuriseuml teuml dominoj neuml shprehjet e tij poetike
Jeta qeuml na ndau pa na pyetur fare
Peumlr planet feumlmijeumlt lumturineuml
E shitur sheumltitoreve teuml jeteumls
Tashti qan peumlr mua dhe peumlr veten
Jemi neuml robeumlri sa hereuml ta kam theumlneuml S beumln teuml qajmeuml peumlr dashuriteuml e humbura
Atdheun e tradhtojmeuml
De Radeumln pyete e dashur teuml tregon
Pa atdhe s ka dashuri
Lumi i jeteumls shqip po eceumln (Cufaj 1994 33)
Peumlrmbledhja Balada
Budallqe plot me
figura metaforike
poetizon copeumlza jete
qeuml laneuml gjurmeuml personale dhe
nacionale Shenjat e
jeteumls te ky libeumlr dalin
edhe neuml formeuml titujsh
te kateumlr kapitujt qeuml
ndeumlrtojneuml struktureumln e
librit Keumlngeuml
tatuazhesh Elegji peumlr
veteumln e dyteuml
Meikjedhe Grafite
Teuml kateumlr titujt veumlneuml neuml
pah rikrijimin e situatave teuml lidhura
peumlr kujtimet e poetit e
teuml shkruara neuml poezi
Njeumlsoj peumlrmbledhja e dyteuml poetike 205 peumlrshkohet nga
gjuha e pasur e figurave si mundeumlsi peumlr teuml krijuar situata
teuml reja nga njeuml koheuml e shkuar qeuml do teuml thoteuml se figura neuml
keumlto poezi luan rolin e saj si fuqi peumlr teuml shprehur me
shkrim ngarkeseumln emocionale teuml poetit por edhe peumlr
teumlshkruarneuml leteumlr njeuml pjeseuml teuml realitetit duke krijuar njeuml
poezi ngjasheumlmsikur teumlshohim njeuml fotografi Peumlr ta provuar keumlteuml mendim neuml vazhdim sjellim njeuml gjendje
emocionale teumlshprehur me heshtje neumlpeumlrmjet figureumls seuml
reticcedilenceumls
O Zot Si sacutee kam njeuml eumlndeumlrr
tacutei shoh syteuml e shuar Po shuhem(Cufaj 1996 5)
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
49
Neuml teumlreumlsi figura si shprehje e zgjedhur peumlr krijimin e
poeziseuml te Cufaj ruan statusin e njeuml prej parimeve
themelore peumlr shkrimin e saj
Poeti kosovar Anton
Marku meuml 2010 neuml
gjuheumln shqipe dhe
gjermane botoi
peumlrmbledhjen poetike
Vizioni blu teuml
strukturuar neuml peseuml
kapituj Ngjyra e paqes
Njolla dielli Metafora e
liriseuml Tingulli i shiut
Shtegtim shpirteumlrash Pra libri Vizioni blu
peumlrveccedil peumlr lexuesin
shqiptar eumlshteuml i
peumlrkthyer edhe neuml
gjuheumln gjermane peumlr
lexuesin austriak
Marku emigrant neuml shtetin austriak teuml shkruarit e
poeziseuml e peumlrcepton si meumlnyreuml jete neumlpeumlrmjet seuml cileumls
autoreumlt shqiptareuml kaneuml sjelleuml njeuml frymeuml teuml re neuml leteumlrsineuml
e diasporeumls konkretisht neuml leteumlrsineuml austriake si peumlr nga
temat qeuml trajtojneuml stili i shkrimit apo qasja ndaj fjaleumls seuml shkruar si shenjeumlzim estetik Madje kjo qasje eumlshteuml
edhe njeuml ndeumlr arsyet kryesore qeuml leteumlrsia shqipe jo dhe
aq e njohur peumlr lexuesin austriak teuml vlereumlsohet ccedildo diteuml
e meuml shumeuml si vlereuml e shtuar Sipas Markut leteumlrsineuml
shqipe me leteumlrsiteuml e vendeve tjera europiane e peumlrafron
harmonia mes mendimeve larmia e narracionit
meditimi reflektiv apo mesazhi artistik por edhe pasuria
e figurave stilistike si metafora simboli krahasimi etj
Ky mendim mund teuml lexohet si proveuml teorike se poezia
e shkruar me gjuheuml figurative sikur edhe ajo qeuml shkruhet
me gjuheuml teuml zakonshme gjeneron kuptime teuml figurshme qeuml teuml zakonshmes i japin kuptim teuml jashteumlzakonsheumlm neumln
driteumln e reflektuar nga shpirti bota e poetit (Rrahmani
2003 119) Prandaj peumlr ta kuptuar poezineuml e Markut
eumlshteuml i pamjaftuesheumlm leximi i pareuml apo rileximi ajo
keumlrkon njeuml lexim alegorik peumlr ta kuptuar mesazhin e saj
Shenja teuml tilla alegorike jep poezia Neuml ikje e
karakterizuar edhe peumlr tonin melankolik
Nuk pateumlm koheuml
Koheumln ta presim
As ateumlhereuml kur liria ishte
E teuml gjitheumlve dhe e askujt
Mbi qiellin toneuml Ngadaleuml po digjet
Eumlndeumlrr dikur e pareuml
Para se teuml pereumlndojeuml
Do beumlhet meuml mireuml
Peumlr teuml keqen toneuml (Marku 2010 45)
Poeteumlt Cufaj dhe Marku neuml keumlto dy dekada arriteumln
komunikimin me publikunlexuesin shqiptareuml dhe teuml
huaj neuml veccedilanti ateuml gjermanfoleumls neumlpeumlrmjet shprehjes
poetike si njeuml fuqi peumlr teuml shkruar ndjesiteuml personale por
edhe situatat dramatike neumlpeumlr teuml cilat kaloi populli i Kosoveumls Pra poeteumlt krijuan njeuml lloj komunikimi teuml
veccedilanteuml neumlpeumlrmjet gjuheumls si elementi qendror i
ligjerimit teuml rregullteuml e qeuml te ligjeumlrimet poetike shtrihet
peumlrtej funksionit teuml shprehjes seuml thjeshteuml peumlr teuml marreuml
funksione teuml reja stilistike semiotike tematike (Hamit 2005) Sipas Hamitit kjo e fundit funksionon neuml disa
nivele me fillim neuml nivel lokal peumlr t`u shtrireuml neuml ateuml
universal keumlshtu qeuml gjuha merr fuqi peumlrcaktuese peumlr
stilin e poetit
Si peumlrfundim poezia e re e migracionit e dy dekadave teuml
theksuara meuml larteuml nxjerr neuml pah tendenceumln e poeteumlve
peumlr ruajtjen e vazhdueshme teuml lidhjes kulturore e letrare
me atdheun Poeteumlt qeuml peumlrmendeumlm dhe poeteuml tjereuml neuml
diasporeuml vepreumln e shkruar neuml qendrat europiane ku
jetonin e publikuan edhe neuml Kosoveuml si shenjeuml peumlr tu identifikuar me vendin e origjineumls brenda konceptit teuml
tjetrit teuml teuml huajit Keumlteuml keumlmbeumlnguleumlsi duhet ccedilmuar duke
paseuml parashysh se neuml Ballkan prej ku edhe vijneuml poeteumlt
shqiptareuml koncepti i tjetrit eumlshteumli debatuesheumlm neuml
vazhdimeumlsi Studiuesja bullgare Maria Todorova neuml
studimet e saj (derisa hulumtonte ontologjineuml e
Ballkanit) vlereumlson se sfidat politike kulturore dhe
historike qeuml kaneuml kaluar popujt gjateuml bashkeumljeteseumls
qindravjeccedilare neuml Ballkan vijneuml si pasojeuml e njohjes apo
edhe mosnjohjes seuml konceptit teuml tjetrit (Todorova
1999163-171)
Kur kemi parasysh faktin se leteumlrsia shqipe eumlshteuml njeuml
leteumlrsi e vogeumll dhe pak e njohur peumlrtej kufijve ballkanik
kuptojmeuml se poezia e migracionit kontribuoi
veccedilaneumlrisht neuml njohjen dhe promovimin e gjuheumls shqipe
vlerave letrare identitare e kulturore teuml Kosoveumls neuml
qendrat ku u zhvillua Po ashtu kontribuoi neuml krijimin e
urave kulturore me popujt e tjereuml emigrant dhe vendeumls
si dhe hapi rrugeuml peumlr njohjen e poeziseuml shqipe teuml
Kosoveumls neuml rrafshin ndeumlrkombeumltar duke prezantuar njeuml
segment teuml jeteumls shoqeumlrore para lexueseve teuml huaj
Refernca
Anton Marku Vizioni blu-Die blaue vision Klubi Letrar
bdquobdquoGjon Nikolleuml Kazazirdquo Gjakoveuml 2010
Beqeuml Cufaj Balada Budallaqe Rilindja Prishtineuml
1994
Beqeuml Cufaj 205 Dukagjini Pejeuml 1996
Maria Todorova Is the Other a useful cross-cultural
concept Some thoughts on its implication to the Balkan
regionrdquo Berghahn Books Internationale
Schulbuchforschung Vol 21 No 2 (1999)
Mimoza Hasani Pllana Shtegtimi i shqipes neuml Europeuml
OLYMP Prishtineuml 2019 Sabri Hamit Tematologjia ASHAK Prishtineuml 2005
Zejnullah Rrahmani Leximi dhe shkrimi Faik Konica
Prishtineuml 2003
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
50
Mr Sc e gjuhёsisё Prof Migena Arllati Gjakovё
Eksplorim poetik peumlr Mirditeumln
Refleksione rreth librit ldquoMirditeuml e mirditoreumlrdquo teuml autorit Hasan Hasani ndash Peumlrkola
Teuml vizitosh Mirditeumln keumlteuml
perleuml malore me bukuri teuml
rralla eumlshteuml jo thjesht njeuml rast
qeuml duhet shfryteumlzuar por njeuml
nder qeuml secili shqiptar do ta
konsiderojeuml teuml tilleuml sapo teuml
hedheuml hapat e pareuml neuml keumlteuml
vend Neuml ccedildo koheumlsi Mirdita
eumlshteuml konsideruar njeuml treveuml e
virgjeumlr peumlr nga bukuriteuml e rralla natyrore si dhe krahina
meuml e pashkelur nga keumlmba e
pushtuesit meuml e pabindura
ndaj ligjeve teuml huaja teuml
ardhura dhunsheumlm neuml shekuj
Sa hereuml qeuml bie fjala peumlr Mirditeumln meuml vjen ndeumlr mend
miss Edit Durham e cila pasi kishte beumlreuml njeuml xhiro fort teuml
gjateuml neumlpeumlr maleumlsiteuml e Shqipeumlriseuml seuml Veriut kish
vendosur teuml kthehet neuml Mirditeuml ku sikurse shkruan hasi
neuml njereumlz besnikeuml teuml afteuml peumlr teuml adhuruar diccedilka heroike qeuml ishin teuml gatsheumlm teuml ndiqnin parimet e tyre deri neuml
vdekje Udheumltarja angleze i peumlrshkruan me veumlrteteumlsi
keumlto mbresa neuml librin ldquoHigh Albaniardquo ku ndalet gjereuml e
gjateuml neuml kontekstin historik teuml krahineumls seuml shtrireuml peumlrmes
shtigjeve teuml thepisura teuml mbushura me mikpritje
Ereumlrat tronditeumlse teuml koheumlve kaneuml beumlreuml qeuml njereumlzit teuml
detyrohen teuml leumlvizin teuml shpeumlrngulen e teuml peumlrplasen neuml
aneuml teuml ndryshme teuml trojeve dhe kjo neuml teuml shumteumln e
rasteve ka sjelleuml si pasojeuml ndryshimin e emeumlrtimit teuml
familjes Nuk eumlshteuml aspak e lehteuml teuml niseumlsh nga fillimi
diku gjetkeuml njeuml rrjedheuml jete teuml ndeumlrprereuml detyruesheumlm neuml vendin e origjineumls por shumeuml meuml veumlshtireuml se kjo eumlshteuml teuml
ndryshosh qofteuml edhe veteumlm neuml veumlshtrim teuml jashteumlm neuml
pjeseuml teuml reumlndeumlsishme teuml qenies a peumlrkateumlsiseuml apo teuml
braktiseumlsh njeuml pjeseuml teuml konsiderueshme teuml identitetit teuml
trasheumlguar Shqiptareuml teuml zonave teuml ndryshme neumln
presionin dhunues teuml rrethanave e kaneuml beumlreuml keumlteuml duke
rifilluar njeuml jeteuml teuml re diku neuml njeuml tjeteumlr zoneuml por teuml jesh
mirditor do teuml thoteuml neuml jeteuml teuml jeteumlve teuml mbetesh i tilleuml
pavareumlsisht se ku do teuml t‟gjuajneuml dallgeumlt e jeteumls
Neuml Dushkajeuml teuml Gjakoveumls neuml fshatin Shqiponjeuml (ish Jabllaniceuml) ndodhet njeuml lagje teuml cileumln vendasit e quajneuml
Lagja e Peumlrkolajve Njereumlzit deumlshmojneuml se keumltu janeuml
vendosur Peumlrkolajt e ardhur nga Domgjoni i Mirditeumls
histori qeuml i peumlrket shekullit teuml 18-teuml Thuhet se i pari
Pren Kola me teuml veteumlt kish ndeumlrruar tri fshatra derisa u
vendos neuml Jabllaniceuml e konvertimi i feseuml do teuml ndodhte
rreth shtateuml dekada meuml voneuml Hasan Hasani - Peumlrkola
nuk eumlshteuml as meuml shumeuml e as meuml pak se pasardheumls prej
njeumlrit nga keumlta mirditoreuml Kur e pyet peumlr Mirditeumln atij i
ndizet bebja e syrit ndeumlrsa fjala nuk i bindet teuml
artikulohet e teuml daleuml neuml ajeumlr menjeumlhereuml pasi e pengon
emocioni Dhe thoneuml se emocioni nuk ka zeuml Autori
pra ka origjineuml teuml pasteumlr nga Mirdita ndaj kur i duhet teuml flaseuml peumlr vendin dhe njereumlzit e tij teuml origjineumls ndjen sikur
damareumlt neumln leumlkureuml i fryhen dhe gjaku turret furisheumlm
dejve ashtu si lumi Mat rrjedheumls seuml tij Ai eumlshteuml
domgjonas Sot e treqind vjet meuml pareuml kur teuml pareumlt e tij
u larguan prej andej siccedil duket kaneuml leumlneuml peng neuml tokeumln
mirditore diccedilka teuml madhe e cila i beumln edhe sot e keumlsaj
dite pinjolleuml si HASAN HASANI qeuml teuml keumlrkojneuml
ldquovuleumlnrdquo e veumlrteteumlsiseuml seuml origjineumls vuleuml qeuml tek ai thirret
PEumlRKOLA Edhe pse gjeneratat e meumlvonshme teuml
familjes seuml tij janeuml vendosur neuml Dushkajeuml teuml Gjakoveumls
Hasani e ka pasur Mirditeumln me vete qeuml kur ka qeneuml neuml koheumln e keumlngeumlve teuml djepit neuml rreumlfenjat neuml odeumln e
burrave neuml tregimet e ardhura brez pas brezi peumlr burrat
dhe trimat dhe keumlshtu me dhjeteumlra e qindra histori
mirditore kaneuml fjetur brenda tij duke ndeumlrtuar njeuml boteuml
meuml vete boteuml teuml cileumln do teuml vinte momenti teuml na e
shfaqte hapur neuml njeuml veumlllim teuml teumlreuml poetik
ldquoMirditeuml e mirditoreumlrdquo njeuml veumlllim prej 222 faqesh me
poezi kushtuar atij areali gjeografik human dhe
shpirteumlror teuml cilin autori e peumlrcakton qeuml neuml titull neuml fakt
eumlshteuml shumeuml meuml shumeuml se thjesht njeuml veumlllim poetik
Autori gdhend neuml teuml si teuml ishte njeuml peumlrmendore Mirditeumln e tij teuml cileumln e ka pasur brenda vetes gjitheuml
jeteumln mirditoreumlt e tij me teuml cileumlt ndan teuml njeumljteumln ADN
teuml njeumljteumln teuml djeshme me synimin peumlr teuml ndeumlrtuar
dimensionin e seuml sotmes Teuml sotmen pasi pikeumlrisht sot
me keumlteuml veumlllim autori na deumlshmon pashkeumlputshmeumlrineuml e
identitetit teuml tij E neseumlrmja tashmeuml veccedilse eumlshteuml e sigurteuml
sepse hallkat e zinxhirit janeuml lidhur dhe ato funksionojneuml
neuml favor teuml vazhdimeumlsiseuml seuml materies Peumlrpjekjet
autoriale teuml tij meuml kujtojneuml ldquopeumlrpeumllitjetrdquo e Pjeteumlr Budit
peumlr teuml deumlshmuar traditeumln bazuar neuml parimin atdhetar e
kulturor autentik ldquohellipTeuml mos gjindem i harruom keumlteuml jeteuml tue shkuomrdquo Dy vjet meuml pareuml Hasan Hasani botoi
monografineuml ldquoPeumlrkolajtrdquo libeumlr teuml cilin e konsideronte
obligim ndaj gjenezeumls ndaj pararendeumlsve e deri te keumlta
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
51
teuml sotmitOrigjina eumlshteuml peumlr njeriun si rreumlnja peumlr pemeumln
Sado qeuml pema teuml rritet e teuml leumlshojeuml degeuml sado teuml mbushet
sytha e lule gjithccedilka neuml teuml eumlshteuml rezultat i ushqimit qeuml
vjen nga rreumlnjeumltKeumlshtu edhe njeriu Sado teuml rritet e teuml madhohet neuml jeteuml kudo teuml shkojeuml e ccedilkado teuml beumljeuml
gjithmoneuml veprimi i tij do t‟i referohet rreumlnjeumlve nga ka
daleuml Peumlr shkrimtarin Hasan Hasani - Peumlrkola rreumlnja ka
leumlshuar ushqim neuml plot shtateuml dekada E kemi pareuml ateuml
neuml botime e vepra teuml shumta krijuese poetike e
studimore por kam bindjen se ky botim i fundit vjen si
ajo vera e vjeteumlr e ruajtur me kujdes peumlr koheuml dhe miq
teuml veccedilanteuml Dhe ja erdhi momenti qeuml brendia e ruajtur
brenda shpirtit skuteumls meuml teuml sigurteuml teuml njeriut teuml
shpeumlrthejeuml teuml daleuml nga vetvetja dhe teuml artikulohet qarteuml
neuml njeuml veumlllim teuml teumlreuml krijimesh poetike
Neuml fakt do t‟i mbetesha borxh autorit neumlse keumlteuml veumlllim
do ta quaja thjesht njeuml veumlllim poetik pasi libri veumlrtet
peumlrmban veteumlm poezi por me aneuml teuml leumlndeumls qeuml trajton ai
na veuml neuml preheumlr njeuml thesar teuml veumlrteteuml njeuml miniereuml e cila
sa meuml shumeuml geumlrmohet neuml teuml aq meuml shumeuml vazhdon teuml
befasojeuml dhe keumlnaqeuml me pasuriteuml e saj Si gjithmoneuml
shpirti i tij prej artisti teuml fjaleumls e beumln teuml ndjehet i
privilegjuar neuml shprehjen e ndjesive ndeumlrsa nga ana
tjeteumlr qenia e tij prej nipi e steumlrnipi mirditor e beumln teuml
ndjehet i ndjesheumlm dritheumlrues ndaj kulleumls seuml vjeteumlr
gurreumls seuml pashtershme teuml ujit brisk ajrit teuml flladitsheumlm qeuml duket sikur teuml ccedilan leumlkureumln reve teuml cilat peumlr pak mund t‟i
prekeumlsh me doreuml nga maja e kreshteumls varreve me gureuml
stralli teuml steumlrgjysh katragjysheumlrve e plot e plot
fragmenteve teuml tjera teuml keumlsaj bote teuml madhe mirditore
Duket sikur shpirti i poetit eumlshteuml i vogeumll peumlr t‟i nxeumlneuml teuml
gjitha keumlto aq meuml tepeumlr peumlr t‟i mbajtur brenda vetes neuml
vite e dekada Por damarin e tij e furnizon ajo rreumlnja qeuml
thameuml meuml sipeumlr rreumlnja teuml cileumln ai me keumlteuml veumlllim
poezisheuml po e ujit e po e ushqen bukur mireuml peumlr ta
rigjeneruar edhe njeumlhereuml ashtu siccedil i deumlshiron e gjitheuml
qeniaNeuml krijimtarineuml 50 vjeccedilare shkrimtari Hasan Hasani ka shkruar e ka theumlneuml bollsheumlm rreth shumeumlccedilkaje
qeuml ka qeneuml pjeseuml e frymeumlzimit teuml tij letrar dhe pjeseuml e
interesimit teuml tij studimor Por ldquoMirditeuml e mirditoreumlrdquo e
ka beumlreuml shpeshhereuml teuml ndjehet i vogeumll i pafuqisheumlm i
dritheumlruar sepse teuml gjitheuml ndjehemi feumlmjeuml ndjehemi teuml
vegjeumll kur kthehemi tek neumlna Dhe Mirdita peumlr teuml eumlshteuml
si neumlna gjeneza ushqimi (shpirteumlror) pavdekeumlsia
Udheumltimi poetik paraprihet nga udheumltimi fizik Pasi ka
prekur me gjymtyreumlt e tij ccedildo vend e ccedildo skuteuml peumlr teuml
cileumln kish deumlgjuar e kish imagjinuar vite me rradheuml pasi
ka pareuml me syteuml e tij ngjyreumln e qiellit dhe teuml tokeumls mirditore pasi ka nderuar djepat kullat dhe varret ai neuml
krah me muzeumln i peumlrvishet misionit teuml krijimit Autori e
peumlrshkruan poetikisht hap pas hapi relievin e keumlsaj zone
njeuml brez i gjereuml gjeografik qeuml nga Bjeshka e Kaccedilinarit
Ara e Skeumlnderbeut Munella Zepa Bjeshkeumlt e Oroshit
Valmori Kroi i Bardheuml e deri neuml majeumln e Kunoreumls
Lugina e Peumlrroit teuml Urakeumls njeuml seumlreuml shpellash si shpella
e Meumlrkurthit shpella Kusia e Ndue Gjonit Shpella e
Akullit dhe ajo e Steumlrqokeumlve liqeni i Konajt e plot e
plot teuml tjereuml Toponimia autoktone beumln qeuml peumlrjetimet neuml
vargje teuml duken sikur jehojneuml nga shekujtPoeziteuml teuml renditura njeumlra pas tjetreumls teuml japin peumlrshtypjen sikur
ngjasojneuml me pjeseuml bdquopuzzles‟ teuml cilat kur bashkohen siccedil
duhet krijojneuml njeuml pamje funksionale neuml teumlreumlsi
Gjeografia e vendbanimeve asnjeumlhereuml nuk jepet e
shkeumlputur nga njereumlzit prandaj teksti dhe konteksti vendi dhe personazhi funksionojneuml si njeuml binom ku njeumlra
pjeseuml s‟mund teuml funksionojeuml pa tjetreumlnPeumlrshkrimet e
natyreumls seuml rralleuml e mahniteumlse asnjeumlhereuml nuk vijneuml teuml
shkeumlputura nga historia qindra vjeccedilare ku edhe pylli
edhe guri edhe majat e maleve e kaneuml njeuml historiNeuml
fakt keumltu gjithccedilka eumlshteuml deumlshmitare e historiseuml Teuml jepet
peumlrshtypja se ngado qeuml ta kthesh kokeumln do teuml deumlgjosh
deumlshmi mbi teuml veumlrteta e beumlma trimeumlri e heroizma qeuml teuml
befasojneuml duke teuml detyruar t‟i peumlrpish me sy e vesheuml Aq
i veumlrteteuml eumlshteuml autori neuml peumlrjetimet e vargeumlzuara saqeuml neuml
lexim e sipeumlr mua m‟u krijua peumlrshtypja se isha bashkeumludheumltare neuml rrugeumltimin e tij Pa e tepruar them se
m‟u duk se i vizitova keumlto vende se i pasheuml me syteuml e
mendjes peumlrshkrimet monologjet betejat kujat gjeumlmat
e gjithccedilka teuml sendeumlrtuar aty
Teuml tre kapitujt teuml titulluar ldquoLibri i pareumlrdquo ldquoLibri i dyteumlrdquo
dhe ldquoLibri i treteumlrdquo kulmojneuml me poemeumln ldquoUneuml mirditorirdquo
e cila jo rasteumlsisht eumlshteuml leumlneuml neuml mbyllje teuml librit ldquoKeumlngeuml
peumlr vete dhe Peumlrkolajtrdquo e kthen autorin neuml subjekt dhe
subjektin neuml pikeumlreferim Krijuesi poet keumltu vendoset
teumlreumlsisht neuml poziteumln e peumlrfaqeumlsuesit teuml farefisniseuml duke i
dheumlneuml vetes teuml drejteumln teuml flaseuml dhe teuml deumlshmojeuml neuml emeumlr teuml tyre ldquoPeumlrkolajt nrsquoDushkajeuml peumlrhereuml dereuml e hapur peumlr
mikun bukeuml dhaneuml me zemeumlr ccedilerdhe e ngrohteuml peumlr
udheumltarin haleuml neuml sy peumlr armikunhelliprdquo Nuk mungojneuml
elementet e veteumlkeumlnaqeumlsiseuml jo thjesht peumlr linjeumln e
vazhdimeumlsiseuml por edhe peumlr kompletimin e keumlsaj vlere
letrare dhe trasheumlgimore qeuml ai si autor si Peumlrkolaj po
nxjerr neuml driteuml ldquoE di Peumlrkolajt e moccedileumlm tashmeuml
ndodhen neuml amshim zili ma kaneuml edhe trsquovdekur qesh i
pari qeuml shkela nrsquotrollin e trsquopareumlve nrsquoshtegtim uneuml hyu
nrsquoqiell i mekurhelliprdquoAutori si Peumlrkolaj qeuml eumlshteuml ndjen se
ka peumlrmbushur njeuml mision i cili e tejkalon duksheumlm misionin letrar Ky mision shkon peumlrtej shkrimit teuml njeuml
vepre letrare pasi bart neuml vete motivin keumlrkues peumlr
rinjohjen dhe rigjetjen e gjenezeumls mision qeuml ka teuml beumljeuml
me synimet e tij jeteumlsore dhe si teuml tilla ato nuk i
peumlrkasin veteumlm planit letrar por edhe planifikimit
jeteumlsor ldquoKeumlshtu u rrit ky plak srsquoe di nga Mirdita a
Dushkaja qeuml vargje shkroi me lothelliprdquo Notat
emocionale arrijneuml nivele kulmore kur autori gjithccedilka
nga e djeshmja dhe e sotmja e qenies seuml tij e lidh
pazgjidhshmeumlrisht neuml peumlrmbyllje kur bindsheumlm vulos
ldquoPinjoll Mirdite ndeumlr humbeumltira shkela nrsquoshtateumldhjetat
fjaleuml e varg guri neuml zemeumlr srsquomeuml gjunjeumlzuan kurreuml peumlrpjetat as tatpjetat Dushkaja mrsquou beuml emeumlr ndash Mirdita
mbiemeumlrrdquo
I teumlreuml veumlllimi mund teuml konsiderohet si njeuml eksplorim
poetik peumlr Mirditeumln ku ndeumlrthuren mes tyre
keumlndveumlshtrimet shumeumlplaneumlshe gjeografike historike e
personale Nga ky ldquoeksplorimrdquo qeuml na ofron autori
lexuesi mbetet i ngopur me peumlrjetimet letrare e
emocionale e nga ana tjeteumlr i rritet keumlrsheumlria qeuml ta
vizitojeuml dhe ta eksplorojeuml veteuml ateuml
Gjakoveuml 15 maj 2020
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
52
Anton Marku Vjeneuml
Leteumlr armikut
I dashuri C E di se teuml kaneuml shkruar letra me mijeumlra para meje e do teuml
teuml shkruajneuml dhe po aq pas Mbase nuk do t‟i lexosh teuml
gjitha por keumlteuml timen jam i sigurteuml se do e marreumlsh neuml
duar Dhe ja pse uneuml iu takoj atyre qeuml nuk e kalojneuml
jeteumln duke u fshehur pas hijes seuml tyre por qeuml i dalin asaj
peumlrballeuml Neuml aneumln tjeteumlr uneuml e shikoj shfaqjen teumlnde nga
perspektiva e keumlmbeumlsorit ti nga ajo e voziteumlsit uneuml
deumlshiroj teuml arrij sa meuml voneuml neuml cak ti sa me shpejt
Neuml keumlteuml shkrim nuk do ta peumlrmend emrin Ty qeuml na dole
neuml rrugeuml dhe na ndeumlrpreve udheumltimin neuml mes do teuml teuml
quaj thjeshteuml C Neuml vendin tim ishte njeuml grup muzikor me emrin teumlnd teuml cilin e adhuronin teuml gjitheuml Tash e teumlreuml
bota e urren emrin teumlnd saqeuml neuml keumlteuml gareuml nuk do teuml kesh
konkurenceuml teuml denjeuml neuml keumlteuml shekull Do teuml fitosh
bindsheumlm
Keumlta rreshta i kam shkruar sot por mendimet janeuml teuml
djeshme Pra ti qeuml vret e nuk dukesh ti qeuml jeteumln e ndave
neuml dy pjeseuml ateuml para dhe pas teje mbase tash pret qeuml kjo
koheuml teuml quhet epoka jote por jo ajo do teuml quhet bdquobdquoKoha
e Mospeumlrkuljes‟‟ Sado qeuml mund teuml tingeumlllojeuml e
ccediluditshme neuml njeuml meumlnyreuml ne teuml kemi ftuar veteuml Po po ne Pasi qeuml me paraardheumlsit tu nuk u moreumlm seriozisht
ateumlhereuml i bie qeuml ne ta kemi hapur dereumln me njeuml doreuml
Tash po provojmeuml qeuml me teuml dyjat ta mbyllim por kot
Por le t‟i themi gjeumlrat me rend Mbase do teuml doje teuml dije
meuml shumeuml peumlr boteumln qeuml gjete Neumlse po ja teuml tregoj uneuml
Tek ne peumlr shembull sa meuml shumeuml po zgjerohen teuml
drejtat e kafsheumlve aq meuml shumeuml po ngushtohen ato teuml
njereumlzve Rrugeumlve teuml qyteteve tona meuml tepeumlr bien neuml sy
grateuml e mbuluar se sa ato teuml zbuluara peumlrderisa meshkuj
fryejneuml buzeumlt me bdquobdquobotox‟‟ Shkurt neuml boteumln e teuml
peumlrgjumurve atje ku trupi eumlshteuml sheumlrbeumltor i shpirtit dhe jo e kundeumlrta teuml qeumlndrosh zgjuar eumlshteuml art neuml vete
Peumlr meuml tepeumlr janeuml disa gjeumlra qeuml duhet t‟i dimeuml veteumlm
uneuml dhe ti E kuptove Veteumlm ne teuml dy Ja peumlr shembull
ne ujin e bekuar po e mbajmeuml neuml shishe parfemi Me teuml
po speumlrkasim neumlnsqetullat jo bukeumln Pastaj e di ti se
natyra eumlshteuml ende dashmireumlse me ne Ajo na jep meuml pak
se sa i keumlrkojmeuml por meuml shumeuml se sa meritojmeuml Edhe sa
gjateuml nuk e di Ja uneuml peumlr shembull si besimtar i
neumlnshtrohem ploteumlsisht vullnetit teuml saj dhe teuml Pereumlndiseuml
Neuml ndeumlrkoheuml beumlj pjeseumln time teuml puneumls lutem
I dashuri C Sa i pameumlshirsheumlm qeuml je Po po u ndal furnizimi me ujeuml
rryma dhe internet Mos e thashteuml qielli Neuml keteuml rast
njeuml fqi imi nga kati i kateumlrt me njeuml grumbull tatuazhesh
neuml gjok me siguri do teuml ccedilmendej e do teuml ulurinte
bdquobdquogjithccedilka po por internetin jo Ateuml asesi Si do teuml ja
beumljmeuml pa facebook insta whatsbdquoup snpachat A jetohet
pa to Interneti do teuml jeteuml i fundit qeuml do teuml mund teuml
rreumlzohet Si Olimpi si bdquobdquoair force one‟‟ Ky ishull nuk
guxon teuml bjereuml‟‟ Ky tipi qeuml kur kishte filluar teuml merrej
me shitjen e patundhmeumlrive kishte gjithmoneuml e meuml
shumeuml para por gjithnjeuml e meuml pak koheuml E uneuml Uneuml tek
tash po i marr lakmi Albanit qeuml ka vite qeuml jeton bdquobdquooffline‟‟ Neuml bdquobdquogoogle‟‟ nuk mund teuml gjesh asnjeuml
fotografi teuml tij
Tani deteumlrat janeuml qeteumlsuar Veteumlm shiu i zgjon Ata nuk
e peumlrjashtojneuml mundeumlsineuml qeuml keumlteuml vit bota u dogj nga
zjarri qeuml veteuml e ndezi Sot eumlshteuml dita jote Ende po Por
do teuml vij dita joneuml ateumlhereuml edhe minjeumlt do teuml keneuml meuml
shumeuml se njeuml vrimeuml peumlr tu fshehur por ty nuk do teuml
mbetet asnjeuml Mund teuml beumlsh gjithccedilka por njeuml gjeuml nuk do
e arrish qeuml teuml beumlsh qeuml ne ta veumlmeuml veten neuml kryq teuml
vetkryqeumlzohemi Njereumlzimi ende beson neuml engjuj por ty duket se do teuml na duhet teuml teuml mundim teuml veteumlm
I dashuri armik
Shumiceumls pres nesh ti i mbylle gojeumln Neuml keumlto javeuml i
kemi pastruar lareuml e feumlrkuar duart meuml shpesh dhe meuml
gjateuml se asnjeumlhereuml meuml pareuml Neuml ora teteumlmbeumldhjeteuml nisin
duartrokitjet nga dritaret Teuml gjitheuml bashkeuml fetareuml meuml
pak teuml tilleuml dhe ateisteuml Ateuml qeuml nuk e arriti akush para
teje e beumlre ti Na bashkove neuml frikeuml vuajtje dhe
dhembje E rizbuluam dashurineuml peumlr njeumlri-tjetrin
Shpresoj teuml vazhdojmeuml keumlshtu edhe pas teje Do teuml doja
qeuml kjo teuml ishte e vetmja gjeuml qeuml do teuml trasheumlgonim nga ti
Duket se veteumlm gjyshja ime qeuml ka kaluar teuml njeumlqindatat
dhe teuml ngujuarit neuml bdquobdquoBig Brother‟‟ as sot neuml fund teuml
prillit ende nuk e kaneuml marreuml vesh se ti je duke beumlreuml
keumlrdineuml neumlpeumlr boteuml Mbase keumlshtu eumlshteuml meuml mireuml E diku
ende po luhet kampionati i futbollit
Kurreuml i yti
me peumlrsheumlndetje teuml ftohta
i papeumlrkuluri
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
53
Tahir Bezhani Gjakoveuml
Teuml vdeseumlsh i dehur
Ka koheuml qeuml mendohem Diteumln e nateumln shqeteumlsohem
Kur meuml turren aq zjarrsheumlm syteuml e tu
E neuml qenien time shprushin kujtime
Shikimet leumlneuml vrima teuml hapura
Kullojneuml loteumlt peumlrplasin ngrirjen e ashtit
Puthjet e njeuml kohe zjarr e shkrumb
Edhe tani ende ka zjarr neumln hirin e fjetur
Neuml shtratin e bukuriseuml seuml paharruar
Neuml dukje i fikur tymon e flet me mall
Si shikimet tua qeuml shpojneuml prore
Si gacat e mbuluara qeuml djegin shpirtin
Deumlshirat rrineuml neuml pritje gjithhereuml
Eja eja e putheumlm mos shiko e ndrojtur
Dehu dehu fort
S‟ka gjeuml meuml teuml bukur se vdekja i dehur
Po teuml takova viza vizeuml me vdekjen
Pa puthjen teumlnde nuk iki andej
O Khajam i shkreteuml
Si e pive gjitheuml ateuml vereuml neuml jeteuml
E mbete kurreuml i pa vdekur
Kur nateumln nuk flejneuml mendimet Pas lodhjes seuml diteumls
Tretur rrugeumlve teuml mundimshme teuml jeteumls
Prita i geumlzuar nateumln qeuml vjen me heshtjen
Me flladin e shlodhjes mashtruese pushim bebeumlzave
Qeshjet e nateumln janeuml gaz i diteumls seuml iku
Neuml shtratin tim shpesh jam trembur neuml eumlndrra
Krismat teuml lehta binin neuml dereumln e ccedilareuml pa rezeuml
Hije njereumlzish pa trajta zgeumlrdhiheshin
Donin dhunsheumlm teuml merrnin thesareuml teuml fshehur
Pa beumlreuml aspak lufteuml me shpirtin kryeneccedil
Teuml padoreumlzuarin e mendimeve teuml mia
Qeuml kishte kalleuml peseuml gishteumlrinjteuml e doreumls Peumlr teuml dheumlneuml driteuml neuml dhomeumln time
Nuk di kah iku nata kah u tret e papareuml
Mbeta i uritur nuk ia thasheuml dy-tre fjaleuml
Sillem veumlrdalleuml shtratit me dhimbjet qeuml s‟beumlzajneuml
Veteumlm flaka e gishteumlrinjteuml beumlneuml driteuml
Neuml mungeseuml teuml qirinjve teuml vjedhur
Sa meuml janeuml nxireuml thonjteuml e mishi rrjedh leumlng
A ka meuml bukur se teuml jetosh me vuajtjen e vuajtjes
Lufteuml mes njereumlzve peumlr pasuri e karrige
A ka meuml fisnikeumlri meuml thoni
Meuml thoni se ku ka
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
54
Sport
Dy ekipet e Arbeumlriseuml kampione
Vjeneuml 22 prill 2020 Neuml keumlto
koheumlra teuml jashteumlzakonshme vjen
njeuml lajm i mireuml sporti nga Vjena
Federata e Shahut e Vjeneumls
(httpswwwchess-viennaat)
mori vendimin lidhur me
peumlrfundimin e kampionatit teuml
shahut peumlr sezonin 20192020 duke shpallur edhe ekipin e dyteuml
teuml klubit Arbeumlria kampione neuml
ligeumln e kateumlrt teuml Vjeneumls (2
Klasse) Neuml teuml veumlrteteuml peumlr shkak
teuml situateumls seuml krijuar nga
pandemia nuk kishte kushteuml qeuml teuml
zhvillohej xhiroja e 9-teuml dhe e
fundit peumlr keumlteuml sezon neuml keumlteuml ligeuml
Ekipi i dyteuml i Arbeumlriseuml pas 8-teuml
xhirove teuml zhvilluara ishte neuml
vendin e dyteuml dhe peumlr tu shpallur kampion i nevojiteshin veteumlm
edhe 15 pikeuml nga 6 teuml mundshme
gjeuml qeuml ishte meuml se e realizueshme
Neuml lidhje me xhiron e mbetur
Federata e Shahut e Vjeneumls
vendosi qeuml teuml gjitha ndeshjet e
mbetura teuml regjistrohen me
rezultat teuml barabarteuml 33 Neuml keumlteuml
meumlnyreuml pas ekipit teuml pareuml teuml
klubit teuml shahut Arbeumlria i cili disa
javeuml meuml pareuml u shpall kampion neuml ligeumln e dyteuml teuml Vjeneumls edhe ekipi
i dyteuml arriti teuml fitojeuml kamionatin
neuml ligeumln peumlrkateumlse keumlshtu qeuml nga
sezoni i ardhsheumlm qeuml teuml dy ekipet
do teuml luajneuml njeuml rang meuml larteuml neuml
ligeumln e pareuml teuml Vjeneumls (ekipi i
pareuml) dhe neuml ligeumln e treteuml (ekipi i
dyteuml) Pas organizimit teuml turneut
ndeumlrkombeumltar bdquobdquoArbeumlria 1rdquo neuml
Vjeneuml neuml tetor teuml vitit teuml kaluar e
neuml teuml cilin moren pjeseuml 57
shahisteuml e shahiste nga 14 kombe teuml boteumls klubi i pareuml shqiptar i
shahut neuml diasporeuml po peumlrmbyll
keumlshtu me sukses teuml
shkeumllqyesheumlm keumlteuml sezon sportiv
Shoqata sportive dhe kulturore
bdquobdquoArbeumlria‟‟ u themelua neuml takimin
konstituiv mbajtur me 16 dhjetor
2012 neuml Vjeneuml me ccedil‟rast u
zgjodh edhe udheumlheqja e ngushteuml
e saj neuml keumlteuml peumlrbeumlrje Kadri Berbati (kryetar) Xhevat Xhemaili (neumlnkryetar)
Agron Ccedilika (trajnerkapiten) Anton Marku (sekretar) dhe Avdyl Gjocaj
(arkatar) Ajo u u regjistrua praneuml organeve peumlrgjegjeumlse austriake me 17 janar
2013 me numeumlr regjistrimi ZVR-Zahl 574405097
Neuml shtator teuml vitit 2013 klubit i shahut bdquobdquoArbeumlria‟‟ filloi garat neuml ligeumln e dyteuml teuml
Landit teuml Vjeneumls Duke pareuml interesimin e madh teuml shahisteumlve shqiptareuml me
banim teuml peumlrkohsheumlm neuml Austri peumlr hereuml teuml pareuml neuml historineuml e diasporeumls shqiptare neuml keumlteuml shtet mik nga sezoni 20162017 klubi i shahut bdquobdquoArbeumlria‟‟
garon me dy ekipe ekipi i pareuml neuml ligeumln e dyteumlteuml Federateumls seuml Shahut teuml Vjeneumls
dhe ekipi i dyteuml neuml ligeumln e kateumlrt teuml kryeqytetit austriak
Klubi ka vendosur dhe zhvilluar kontakte teuml rregullta dhe korrekte me zyrtareuml
teuml federateumls seuml shahut teuml Vjeneumls dhe klubet tjera Peumlr sukseset e tij kaneuml shkruar
gazeta teuml ndryshme neuml gjuheumln shqipe dhe gjermane
Disa nga shahisteumlt e klubit Arbeumlria
Peumlrveccedil garimit neuml ligeuml ky klub i shahut po tregohet aktiv edhe neuml
peumlrditshmeumlrineuml e aneumltareumlve teuml tij dhe dashamireumlve teuml tjereuml teuml shahut duke
mbajtur takime teuml rregullta me aneumltareumltsi dhe duke organizuar shkeumlmbime
peumlrvojash neuml shah me mysafireuml teuml nderit apo mjeshteumlr teuml ftuar nga vendlindja
Tradicionalisht klubi organizon turne neuml shah peumlr nder teuml festave kombeumltare
asaj teuml 28 neumlntorit diteumls seuml pavareumlsiseuml seuml Shqipeumlriseuml dhe 17 shkurtit diteumls seuml
pavareumlsiseuml seuml Kosoveumls Kjo tregon njeuml pjekuri teuml bashkatdhetareumlve taneuml keumltu neuml
Austri teuml cileumlt janeuml kreativeuml dhe peumlrmes sportit manifestojneuml ndjenjat e tyre teuml
atdhedashuriseuml por dhe i tregojneuml boteumls se sporti i lidh dhe afron popujt pa
marreuml parasysh prejardhjen e tyre Prandaj neuml keumlto turne marrin pjeseuml edhe teuml
ftuar teuml nacionaliteteve teuml tjera teuml cileumlt priten me mikpritje e bujari shqiptare
Klubi i shahut Arbeumlria mbeumlshtetet nga Rrjeti i Bizneseve teuml Diasporeumls
Shqiptare peumlr Austri ndeumlrrmarjet ldquoAlbakopierdquo ldquoBlakaj Fenster amp Tuumlren‟‟
ldquoTimi Transrdquo ldquoAlushajrdquo ldquoGashi Fenster amp Tuumlrenrdquo etj
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
6
Speciale
Imer Lladrovci Stuttgart
Adem Demaccedili- lideri i pakontesuesheumlm shpirteumlror i shqiptareumlve neuml Jugosllavi
1
Adem Demaci u lind me 26 shkurt 1936 Sivjet ne
sheumlnojmeuml 84 vjetorin e lindjes seuml tij Neuml momentin kur
vdiccedil neuml gusht teuml vitit 2018 ai ishte neuml mosheumln 82 vjeccedil
kishte 60 vjet aktivitet politik kombeumltar dhe ploteuml 28
vite teuml kaluara neumlpeumlr kazamatet jugosllave peumlr lirineuml e
Kosoveumls dhe teuml tokave teuml tjera shqiptare neumln sundimin
jugosllav duke u kthyer keumlshtu neuml njeuml prijeumls teuml
pakontestuesheumlm shpirteumlror mbareumlkombeumltar
Peumlr sakrificeumln e tij supreme neuml altarin e liriseuml kombeumltare
eumlshteuml cileumlsuar si Mandela i Kosoveumls por neuml fakt ai
kishte beumlreuml burgje meuml shumeuml se lideri jugafrikan Neuml
Europeuml ai ishte pa dyshim i burgosuri meuml i madh dhe meuml
me influenceuml Europa neuml vitet 1990 e nderoi me ccedilmimin
Saharov peumlr politikeumln e tij inteligjente dhe humane qeuml neuml
themel kishte veteumlflijimin pothuajse 30 vjeccedilar Me njeuml
biografi teuml tilleuml politike Demaccedili nuk mund teuml cileumlsohet
ndryshe veccedilse njeuml martir
Jugosllavia e Titos dhe e pasardheumlsve teuml tij tek ai shihte
njeriun meuml teuml rreziksheumlm peumlr ekzistenceumln e saj keumlshtu qeuml neuml vitin 1974 arrestohet dhe deumlnohet peumlr teuml treteumln
hereuml edhepse organet e shtetit jugosllav keumlteuml hereuml nuk
qeneuml neuml gjendje tbdquoia faktonin asnjeuml ldquomeumlkat‟‟ asnjeuml
formeuml teuml aktivitetit politik qeuml do ta penalizonte ateuml E
megjithateuml ai u deumlnua peumlr teuml dyteumln hereuml me deumlnimin meuml
teuml larteuml teuml mundsheumlm me 15 vjet burg Deri me 21 prill
teuml vitit 1990 Demaccedili qeumlndroi neuml burg duke u liruar neuml
ateuml pranvereuml dramatike peumlr krijeseumln e Versajit si i
amnestuar nga kryetari i ateumlhersheumlm i Jugosllaviseuml
slloveni Drnovshek Neuml keumlteuml moment atij i kishin
mbetur meuml pak se gjashteuml muaj peumlr teuml kryer deumlnimin drakonik prej 15 vitesh
Adem Demaccedili jashteuml grilave teuml burgut peumlrjetohej si njeuml
rrezik permanent me rrjedhoja fatale peumlr shtetin e
sllaveumlve teuml jugut qeuml padrejteumlsisht brenda kufijve teuml tij
kishte peumlrfshireuml pothuajse gjysmeumln e territorit etnik teuml
Shqipeumlriseuml natyrale dhe mbi dy milioneuml shqiptareuml peumlr teuml
cileumlt Adem Demaccedili u kthye neuml njeuml shenjeumltor e apostull teuml
veumlrtet lirie I tilleuml ai mbeti deri neuml fund teuml jeteumls seuml tij
Neuml historineuml politike teuml boteumls neuml shekullin XX janeuml teuml pakeumlt personalitetet qeuml mund teuml krahasohen me Demaccedilin
neuml rrafshin e angazhimit peumlr njeuml ide dhe ideal Peumlr 60
vjet me rradheuml ai kurreuml nuk iu peumlrkul Serbiseuml dhe
ideologjiseuml seuml saj kundeumlrshqiptare Ndoneumlse Demaccedili peumlr
performanceumln e tij politike pas daljes nga burgu jo rralleuml
eumlshteuml kritikuar si njeuml lider qeuml neuml ccedildo rrethaneuml ka qeumlmtuar
mundeumlsiteuml e shmangies seuml lufteumls seuml armatosur duke iu
drejtuar shumeuml hereuml serbeumlve si veumlllezeumlr duke
argumentuar se ata duhet teuml beumljneuml presion mbi qeverineuml
e tyre qeuml teuml lirohet nga barra e reumlndeuml e Kosoveumls neuml
momentet kur rinia kosovare neuml mesin e viteve 1990
ndeumlrroi strategjineuml e lufteumls nga rezistenca pasive paqeumlsore neuml rezistenceuml teuml armatosur peumlrmes UCcedilK-seuml
ishte Adem Demaccedili ai qeuml doli i pari publikisht neuml
peumlrkrahje teuml lufteumls seuml saj Neumlse ldquoveumlllezeumlrit serbeuml‟‟ nuk
ishin neuml gjendje teuml ndeumlrmerrnin diccedilka peumlr ndryshimin e
gjendjes keumlteuml gjeuml do ta beumlnin shqiptareumlt peumlrmes formave
teuml reja teuml rezistenceumls dhe lufteumls seuml armatosur Neuml
momentet meuml kritike ai u beuml peumlrfaqeumlsuesi politik i saj neuml
Prishtineuml
2
Angazhimi politik i Adem Demaccedilit peumlr ccedillirimin
kombeumltar teuml shqiptareumlve teuml robeumlruar filloi neuml mosheuml shumeuml teuml re Mund teuml thuhet se qeuml neuml feumlmijeumlrineuml e
hershme qysh neuml shkolleumln fillore mund teuml identifikohen
prirjet e tij politike atdhetare Ai e filloi shkolleumln neuml njeuml
koheuml kur Kosova ishte neumln pushtimin italian por ky
pushtim solli shkollat e para shqipe dhe njeuml valeuml teuml re e teuml
fuqishme teuml ringjalljes seuml ndjenjeumls kombeumltare Meumlsueseuml
teuml shumteuml nga Shqipeumlria londineze kishin veumlrshuar
Kosoveumln dhe ata beumlneuml njeuml puneuml teuml madhe Veteuml Adem
Demaccedili eumlshteuml shprehur disa hereuml me nderimin meuml teuml
madh peumlr meumlsuesit e tij Peumlr keumlteuml ka shumeuml deumlshmi Ky
fakt tregon njeumlkoheumlsisht se instinkti atdhetar nuk eumlshteuml dicka qeuml meumlsohet neuml mosheuml teuml pjekur por eumlshteuml njeuml
mekanizeumlm shpirteumlror qeuml fillon e krijohet neuml klimeumln
familjare teuml refuzimit absolut teuml pushtimit neuml njeuml mosheuml
tepeumlr teuml re Neumlna Shqipeumlri eumlshteuml e peumlrjetshme ndryshe
nga neumlna biologjike i thoshte neumlna e tij birit teuml saj teuml
veteumlm Me njeuml neumlneuml teuml tilleuml qeuml do ta peumlrballonte ccedildo
veumlshtireumlsi me stoicizeumlm ai u meumlsua ta dojeuml Shqipeumlrineuml
natyrale para seuml gjithash ateuml teuml jashtmen teuml pushtuareumln
dhe teuml neumlnshtruareumln me njeuml pasion atdhetar teuml
pashembullt neuml koheumln toneuml I frymeumlzuar nga meumlsuesit neuml
shkolleuml peumlr keumlteuml dashuri dhe i frymeumlzuar nga neumlna neuml shteumlpi Adem Demaccedili u kthye neuml meumlsuesin dhe
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
7
frymeumlzuesin e madh teuml riniseuml shqiptare peumlr Shqipeumlrineuml e
bashkuar
Neuml Europeuml Adem Demaccedili eumlshteuml perceptuar si figura meuml
pregnante e nacionalizmit shqiptar jo e njeuml nacionalizmi
primitiv e agresiv ballkanik por e njeuml nacionalizmi
mbrojteumls teuml substanceumls kombeumltare shqiptare sepse shqiptareumlt klasifikoheshin nga organizatat qeuml mbronin
popujt si popull i rrezikuar Me politikeumln e tij teuml
pakompromis dhe para seuml gjithash me gatishmeumlrineuml e
tij personale peumlr ccedildo lloj flijimi Adem Demaccedili ishte
njeriu qeuml i duhej Kosoveumls neuml keumlteuml udheumlkryq teuml ri historik
neuml fund teuml shekullit XX ai ishte neuml fakt i vetmi njeri neuml
Kosoveuml qeuml mund teuml mobilizonte njeuml maseuml kritike
njereumlzish qeuml ishte neuml gjendje peumlr teuml peumlrmbysur situatat
Dhe kjo peumlrmbysje e madhe mund teuml vinte veteumlm nga
njeuml krah politik i cili jo veteumlm s‟e peumlrjashtonte lufteumln e
armatosur por ateuml e nxirrte neuml plan teuml pareuml Njeuml politikeuml
pa krahun e saj teuml armatosur neuml rrethanat e ateumlhershme neuml Kosoveuml kur Serbia kishte koncetruar forca teuml meumldha
ushtarake dhe teknikeuml teuml madhe lufte neuml Kosoveuml ishte
njeuml faktor qeuml shpeumlrfillej e manipulohej lehteumlsisht nga
Beogradi Ateuml krah teuml politikeumls qeuml peumlrfshinte neuml
strategjineuml e ccedillirimit nga Serbia edhe lufteumln e armatosur
si peumlrbeumlreumls themelor meuml seuml miri e peumlrfaqeumlsonte Adem
Demaccedili Neuml fund teuml fundit dhe paraqitja e UCcedilK-seuml lidhet
direkt me politikeumln e tij dhe pakeumlnaqeumlsineuml me vendimet
e Konferenceumls seuml Dejtonit qeuml solli njeuml zgjidhje qeuml e
favorizoi elementin serb neuml Bosnje e Hercegovineuml dhe e
shpeumlrfilli ploteumlsisht faktorin shqiptar neuml Kosoveuml Me keumlteuml konferenceuml mori fund peumlrfundimisht politika e
iluzioneve pacifiste qeuml ccedillirimin e Kosoveumls e kishte
definuar si njeuml proces ekskluzivisht politik duke e
peumlrjashtuar neuml meumlnyreuml decidive lufteumln e armatosur si
elementin meuml qeneumlsor neuml rrugeumln e veumlshtireuml teuml ccedillirimit teuml
Kosoveumls nga Serbia
Neuml dhjetor teuml vitit 1995 u neumlnshkrua Marreumlveshja e
Dejtonit neuml Ohajo teuml Shteteve teuml Bashkuara teuml Amerikeumls
nga boshnjakeumlt kroateumlt e serbeumlt si paleuml ndeumlrluftuese e
Serbiseuml e Kroaciseuml si garantues teuml saj neuml njeuml aneuml dhe neuml aneumln tjeteumlr nga fuqiteuml e meumldha qeuml keumlrkonin t‟i jepnin
fund lufteumls seuml peumlrgjakshme neuml Bosnjeuml njeuml marreumlveshje
kjo qeuml nuk i solli qeteumlsi peumlr asnjeuml diteuml teuml vetme deri meuml
tani shtetit teuml ri teuml konfederuar teuml Bosnjeumls dhe
Hercegovineumls Edhe sot ky shtet peumlrjeton kriza
permanente ekzistenciale dhe mund teuml thuhet me ploteuml
gojeumln se BeH eumlshteuml njeuml shtet qeuml pa driteumln e jeteumls me vese
teuml lindura me teuml meta kongjenitale qeuml u dizajnuan neuml
Dejton neuml vitin 1995 Viteve teuml fund gjithnjeuml e meuml tepeumlr
po shtohen zeumlrat neuml Pereumlndim qeuml e keumlrkojneuml njeuml Dejton
II Po me Kosoveumln ccedil‟u beuml Ajo sbdquou peumlrmend fare neuml keumlteuml
konferenceuml sepse keumlshtu kishte keumlrkuar Sllobodan
Millosheviqi i cili duke qeneuml se me neumlnshkrimin e tij
neuml keumlteuml marreumlveshje i kishte siguruar asaj validitet
kujtoi se keumlshtu peumlrfundimisht do ta nxirrte Kosoveumln
keumlteuml vateumlr neuralgjike teuml Ballkanit nga rendi i diteumls seuml
politikeumls ndeumlrkombeumltare qeuml merrej me zgjidhjen e
krizave teuml mprehta politike neuml boteuml Dhe ky synim ogurzi i
kasapit albanofag teuml Ballkanit veumlrtet do teuml kthehej neuml njeuml
fakt teuml kryer e teuml dhembsheumlm historik sikur neuml Kosoveuml
me UCcedilK-neuml nuk do teuml kishte ndryshuar kursi i politikeumls
pacifiste e cila e peumlrmbysi situateumln qeuml me aksionet e
para largvajteumlse teuml 26 prillit teuml viti 1996 Veteumlm kateumlr
muaj pas Konferenceumls seuml Dejtonit historia e re e shqiptareumlve mori njeuml ktheseuml teuml forteuml e teuml papritur qeuml tre
vite meuml voneuml do teuml ccedilonte neuml bombardimin e Jugosllaviseuml
seuml Millosheviccedilit dhe ccedillirimin definitiv teuml Kosoveumls nga
soldateska serbe
Siccedil e thameuml meuml sipeumlr Adem Demaccedili u beuml peumlrfaqeumlsuesi i
pareuml politik i UCcedilK-seuml neuml njeuml koheuml qeuml asnjeuml politikan e
intelektual shqiptar neuml Kosoveuml nuk kishte guxim madje
as ta shqiptonte keumlteuml akronim Kishte vite qeuml Demaccedili e
kishte keumlrceumlnuar Beogradin me opcionin e kryengritjes
seuml armatosur por ishte shpeumlrfillur jo veteumlm nga
gjakpireumlsi serb qeuml kishte neuml dispozicion njeuml ushtri teuml fuqishme por edhe nga faktori ndeumlrkombeumltar qeuml hapur
ishte shprehur i keumlnaqur me njeuml zgjidhje minimal peumlr
Kosoveumln si autonomi politike krahinore Neuml keumlteuml
moment historik paraqitet neuml skeneumln politike edhe njeuml
hereuml neuml meumlnyreuml madheumlshtore Adem Demaccedili si peumlrkraheumls
i guximsheumlm i UCcedilK-seuml qeuml peumlrbeumlnte njeuml alternativeuml e
domosdoshme e peumlrpjekjeve teuml shqiptareumlve peumlr
pavareumlsineuml e Kosoveumls
Ai peumlr asnjeuml moment nuk ngurroi dhe as u tremb neuml
mbrojtjen politike qeuml i beumlri neuml keumlto momente delikate krijeseumls seuml re qeuml quhej UCcedilK Ne nuk do ta dimeuml kurreuml
sakteumlsisht se ccedilfareuml do teuml kishte ndodhur me teuml neumlse ajo
nuk do teuml kishte gjetur njeuml njeri teuml peumlrmasave teuml Adem
Demaccedilit qeuml e mbrojti ateuml UCcedilK-neuml si njeuml faktor
vendimtar neuml Kosoveumln e shkelur dhe teuml neumlnshtruar por
eumlshteuml meuml se e sigurt qeuml UCcedilK-ja pa njeuml zeuml teuml fuqisheumlm si
Adem Demaccedili do ta kishte pasur shumeuml veumlshtireuml neuml njeuml
ambient teuml tilleuml si shoqeumlria kosovare e koheumls qeuml ishte
peumlrshkuar thelleumlsisht nga iluzionet peumlr njeuml ndeumlrhyrje nga
jashteuml pa radikalizimin e politikeumls kosovare ndaj Serbiseuml
pushtuese Kishte ardhur momenti qeuml djelmeumlria shqiptare teuml rrokte armeumlt e lufteumls
Dy vite pas vdekjes seuml Adem Demaccedilit ende nuk dihet
shumeuml peumlr disa aspekte teuml rolit teuml Adem Demaccedilit neuml ateuml
qeuml quhet veprimtari ilegale neuml dhjetvjeccedilarin dramatik
1990-2000 Njeuml gjeuml eumlshteuml e sigurt keumlteuml e ka theumlneuml edhe
me gojeumln e tij pas greveumls seuml vitit 1994 neuml bdquoRilindjeldquo se
jo ccedildo gjeuml neuml lufteumln peumlr pavareumlsi kundrejt Serbiseuml duhej
beumlreuml peumlr driteuml teuml diellit Angazhimi politik legal pa
peumlrmaseumln tjeteumlr teuml tij veprimin neuml ilegalitet mbetet njeuml
angazhim shterrp pa rezultate neuml rrethana pushtimi
Keumlrkuesit e ardhsheumlm teuml Janusit politik Adem Demaccedili do
teuml zbulojneuml dimensione teuml reja teuml keumltij martiri qeuml gjitheuml
energjiteuml e jeteumls seuml tij i vuri neuml sheumlrbim teuml kombit e
atdheut teuml tij
Autori eumlshteuml shef i Konsullateumls seuml Peumlrgjithshme teuml
Republikeumls seuml Kosoveumls neuml Stuttgart
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
8
Ekskluzive
Mag phil Dr Kurt Gostentschnigg Graz
Bretkosa neuml ujin qeuml valon
ose kur teoriteuml e konspiracionit beumlhen realitet
Njeuml plak po rrinte para kasolles seuml
vet neuml bregun e njeuml liqeni dhe po
filozofonte mbi jeteumln kur pa njeuml
bretkoseuml neuml breg E kapi keumlteuml
bretkoseuml e solli neuml kasolle dhe e
futi neuml njeuml tenxhere me ujeuml qeuml
valonte Bretkosa keumlrceu e tmerruar nga tenxherja u hodh
jashteuml kasolles dhe u zhduk neumlpeumlr
shkurre Njeuml diteuml tjeteumlr plaku po
rrinte seumlrish para kasolles seuml vet
dhe mendonte mbi jeteumln Iu
kujtua bretkosa e cila me siguri
ishte djegur keq por i kishte
shpeumltuar situateumls me kurajeuml peumlr teuml
vazhduar jeteumln Neuml keumlteuml moment
burri pikasi peumlrseumlri njeuml bretkoseuml
neuml breg E zuri dhe e mori me
vete neuml kasolle Meqeuml keumlteuml hereuml nuk kishte gati ujeuml qeuml valonte e
vuri bretkoseumln neuml njeuml tenxhere me
ujeuml teuml ftohteuml dhe e vendosi
mbisobeuml Pastaj ndezi zjarrin Me
ccediludi plaku vuri re se bretkosa neuml
tenxhere rrinte e qeteuml Uji nxehej
gjithnjeuml e meuml shumeuml derisa filloi
teuml valonte Mireumlpo bretkosa rrinte
e qeteuml edhe neuml ujin e nxehteuml dhe
nuk beumlnte peumlrpjekje peumlr t‟i
shpeumltuar situateumls keumlrceumlnuese Plaku u geumlzua peumlr darkeumln e
papritur dhe vazhdoi teuml
filozofonte mbi jeteumln duke
rrufitur me shije supeumln e tij teuml
bretkoseumls
Neuml keumlteuml artikull nuk gjenden teuml
dheumlna burimesh por shumeuml fjaleuml
kyccedile Kush keumlrkon do teuml gjejeuml
gjithccedilka neuml internet Eumlshteuml e
reumlndeumlsishme qeuml secili teuml beumljeuml veteuml
keumlrkime dhe teuml formojeuml mendimin e vet Njeuml keumlshilleuml peumlr ata qeuml duan
teuml beumljneuml keumlrkime ndiqe gjurmeumln e
paraseuml dhe shmangiu mediave
mainstream dhe platformave mainstream si p sh Wikipedia Mbi veten time si
njeri uneuml shkruaj neuml koshienceumln e Hyjnores seuml pafundme dhe teuml Shpirtit teuml
pavdeksheumlm si dhe neuml koshienceumln e rizgjimit hapeumlsinor-kohor neuml boteumln
materiale keumlshtuqeuml uneuml shpresoj gjithmoneuml meuml teuml mireumln sepse di peumlr teuml mireumln
e peumlrjetshme dhe pres gjithnjeuml meuml teuml keqen sepse di peumlr teuml keqen kalimtare
Politikisht nuk qeumlndroj as majtas as djathtas por tek njeriu dhe njereumlzia Uneuml
nuk e vlereumlsoj meuml fare sistemin e korruptuar teuml partive por derisa ka ende parti do teuml votoj gjithmoneuml peumlr teuml keqen meuml teuml vogeumll aktuale sipas mendimit
tim Ata qeuml nuk lejojneuml meuml teuml peumlrccedilahen nga marionetat e fuqive teuml fshehta do
teuml kuptojneuml peumlr se po e kam fjaleumln Gjitheuml teuml tjereumlt qeuml janeuml ende viktima teuml
paditura teuml shpeumllarjes seuml peumlrditshme teuml trurit gjateuml gjitheuml jeteumls neumlpeumlrmjet
shkollimit dhe mediave teuml kontrolluara nga shteti do teuml meuml shajneuml ndash gjithnjeuml
sipas boteumlkuptimit teuml tyre ideologjik ndashose si ldquoteuml majteumlrdquo ose si ldquoteuml djathteumlrdquo
Neuml fillim teuml vitit 2019 kisha filluar me kumtesat e mia neuml YouTube mbi Jogeumln
Integrale teuml Sri Aurobindo-s dhe teuml Neumlneumls (Mirra Alfassa) kur diccedilka meuml ndaloi
teuml vazhdoja Si mund teuml flisja me kompetenceuml mbi realitetin e peumlrgjithsheumlm teuml
boteumlve meuml teuml larta dhe meuml teuml brendshme pa pasur njeuml ide mbi ngjarjet konkrete
neuml boteumln e jashtme dhe mbi forcat qeuml fshihen pas tyre Ekzistenca e seuml mireumls dhe seuml keqes ishte e qarteuml peumlr mua por nuk kisha asnjeuml ide se kush ishin teuml
mireumlt dhe kush teuml keumlqijteumlNeuml mars 2019 uneuml kisha ende besim tek demokracia
ndarja republikane e pushteteve dhe sistemi i partive sepse u peumlrkisja ende
ldquodeleve neuml gjumeumlrdquo Njeuml vit meuml voneuml neuml mars 2020 meuml neuml fund kuptova se neuml
teuml veumlrteteuml nuk shtrohej ccedileumlshtja cileumln parti teuml votojmeuml por peumlr heqjen e teuml gjitha
partive peumlr teuml mundeumlsuar pushtetin direkt teuml popullit teuml pakteumln neuml teori Ngaqeuml
peumlr njeuml pushtet direkt teuml popullit mund teuml flitet veteumlm neuml rastin e qytetareumlve
madhoreuml teuml cileumlt janeuml ccedilliruar nga shpeumllarja e trurit qeuml nga djepi gjer neuml vig neuml
njeuml demokraci teuml simuluar Uneuml meumlsova gjithashtu meuml neuml fund se ata teuml cileumlt
prezantoheshin nga mediat mainstream si teuml keumlqijteuml ishin neuml teuml veumlrteteuml teuml
mireumlt dhe anasjelltas Eumlshteuml e qarteuml se askush nuk eumlshteuml veteumlm i mireuml ose i keq Ne bartim teuml dyja tendencat brenda nesh Por me kalimin e koheumls beumlhet e
dukshme se cileumlt njereumlz ndjekin cileumln nga teuml dyja tendencat
Keumlshtu fillova teuml informohesha peumlrtej mediave mainstream dhe njeumlra meuml ccedilonte
tek tjetra derisa peumlrfundova shpejt tek lloj-lloj teuml ashtuquajturash ldquoteori teuml
konspiracionitrdquo teuml cilat quanin gjithccedilka teuml mundur p sh njeuml agjendeuml satanike
teuml njeuml rendi teuml ri boteumlror jashteumltokeumlsoreuml udheumltime neuml koheuml etj Meuml neuml fund u
beumlra i veteumldijsheumlm se kishte dy pozicione ekstreme teuml papajtueshme nga njeumlra
aneuml refuzimi i peumlrgjithsheumlm i teorive teuml konspiracionit dhe nga ana tjeteumlr
pranimi i peumlrgjithsheumlm i konspiracioneve gjithnjeuml e gjithkund E pyeta veten
A qeumlndron e veumlrteta diku neuml mes apo nuk mund teuml keteuml kompromis lidhur me
njeuml temeuml aq kontroverse Neuml qofteuml se veteumlm njeumlri nga teuml dyja ekstremet eumlshteuml i veumlrteteuml ndash ateumlhereuml cili Neuml qofteuml se teoriteuml e konspiracionit dalin si teuml veumlrteta
Njereumlzita do t‟i kuptojneuml dhe a do teuml mund t‟i durojneuml ato
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
9
Kritika kryesore ndaj teorive teuml
konspiracionit ndash njeuml nocion i
krijuar nga CIA ndash eumlshteuml se ato
shpjegojneuml rrethana komplekse
dhe teuml ndeumlrlikuara neumlpeumlrmjet
teorive thjeshteumlzuese E pyes
veten Pse e veumlrteta duhet teuml jeteuml e ndeumlrlikuar Ajo mund teuml jeteuml edhe
e thjeshteuml Duke marreuml parasysh
njeuml peumlrqendrim teuml tilleuml teuml pamaseuml
teuml pushtetit gjateuml shekujve ose
madje mijeumlvjeccedilareumlve ndash pse nuk
mund teuml keteuml njeuml konspiracion
boteumlror Neuml qofteuml se mund teuml keteuml
njeuml teuml tilleuml ateumlhereuml duhet teuml
merremi me teuml sepse neuml fund teuml
fundit beumlhet fjaleuml peumlr fatin toneuml teuml
peumlrbashkeumlt Dua teuml peumlrcjell keumltu
njeuml citat i cili besohet teuml jeteuml nga Bertold Brecht-i ldquoCcedilmenduria
beumlhet e padukshme kur ajo ka
marreuml peumlrmasa mjaft teuml meumldhardquo
Me keumlteuml shkon gjithashtu theumlnia
ldquoNjeuml geumlnjeshteumlr e cila peumlrseumlritet
mjaft shpesh dikur beumlhet e
veumlrteteumlrdquo A eumlshteuml ky shpjegimi peumlr
faktin se shpeumllarja e trurit teuml
maseumls eumlshteuml kaq e suksesshme
saqeuml teuml ashtuquajtureumlve
ldquokonspiracionisteumlrdquo nuk u besohet qysh prej fillimit Aktualisht
pyetja e madhe e fatit teuml
njereumlzimit eumlshteuml A ka njeuml agjendeuml
teuml fshehteuml teuml elitave Neuml qofteuml se
po A ka veteumlm njeuml apo disa teuml
cilat konkurrojneuml me njeumlra-
tjetreumln A nuk eumlshteuml i vendosur qeuml
prej koheumlsh Rendi i Ri Boteumlror
A do teuml vazhdojeuml Rendi i Ri
Boteumlror i vjeteumlr i njeuml skllaveumlrimi
teuml pashpirt apo do teuml keteuml seuml shpejti njeuml Rend teuml Ri Boteumlror teuml
ri teuml njeuml lirie shpirtploteuml
Kemi teuml beumljmeuml me njeuml lufteuml
informacioni neuml teuml cileumln na
prezantohen disa narrativa Ccedildo
narrativeuml ka neumlnnarrativa teuml cilat
dallohen neuml detaje nga njeumlra-
tjetra Ndeumlrkoheuml njohim peseuml
narrativa
Seuml pari Narrativa mainstream se
qeveria kujdeset peumlr teuml mireumln e popullit dhe na tregon gjithmoneuml
teuml veumlrteteumln neumlpeumlrmjet mediave
mainstream p sh neuml koheumln e
krizeumls seuml koronavirusit
Seuml dyti Narrativa e Rendit teuml Ri
Boteumlror Satanik teuml vjeteumlr neuml teuml
cilin popullsia boteumlrore
skllaveumlrohet dhe reduktohet p
sh neumlpeumlrmjet koronavirusit teuml
menduar fillimisht si vdekjeprureumls por pastaj teuml zbutur nga ndeumlrhyrja e
forcave teuml mira i cili duhet teuml sheumlrbejeuml tani si kal i Trojeumls peumlr heqjen e teuml
drejtave themelore ose neumlpeumlrmjet njeuml arme biologjike e cila kamuflohet si njeuml
vaksinim i detyruesheumlm
Seuml treti Narrativa e Rendit teuml Ri Boteumlror Satanik teuml ri neuml teuml cilin krokodili i
vjeteumlr (tri Romat US-demokrateumlt Obama Clinton Merkel globalizmi
fashizmi i majteuml) zeumlvendeumlsohet nga krokodili i ri meuml i madh dhe meuml i forteuml (QAnon Trump Putin Xi Fuqia Tripolare nacionalizmi fashizmi i djathteuml)
Seuml kateumlrti Narrativa e Rendit teuml Ri Boteumlror Spiritual teuml mundeumlsuar nga elita e
pushtetit shpirteumlrisht e zgjuar rreth QAnon-it Trump-it Putin-it Xi-ut Fuqiseuml
Tripolare e cila po e shfuqizon shtetin e thelleuml satanik neuml gjitheuml boteumln neuml teuml
cilin individi familja dhe kombi mund teuml shpalosen neuml liri harmoni dhe paqe
(p sh me energji teuml lireuml mjekeumlsi teuml re etj) duke ekzistuar ende rreziku i
kthimit prapa neuml egoizeumlm dhe i rikthimit teuml seuml keqes peumlr sa koheuml natyra
njereumlzore nuk eumlshteuml shndeumlrruar parimisht neuml njeuml hyjnore
Seuml pesti Narrativa e Manifestimit Supramental dhe e Jeteumls Hyjnore neuml Tokeuml
teuml mundeumlsuara nga Avatari Kalki Dy-Njeuml Sri Aurobindo dhe Neumlna (Mirra
Alfassa) neuml teuml cileumln nuk ka meuml mundeumlsi peumlr teuml keqen zhvilllimi beumlhet nga njeuml
e veumlrteteuml neuml njeuml teuml veumlrteteuml meuml teuml larteuml dhe nga njeuml peumlrsosuri neuml njeuml peumlrsosuri meuml teuml madhe si dhe pavdekshmeumlria e trupit eumlshteuml njeuml fakt duke njohur koheumln e
keumltij realizimi pra teuml ashtuquajtureumln ldquoOreuml teuml Pereumlndiseumlrdquo veteumlm Hyjnorja veteuml
Mund teuml ndodheuml qeuml seuml pari do teuml ccedilajeuml njeuml narrativeuml para se teuml realizohet njeuml
tjeteumlr Uneuml peumlr vete dise tek cila nga keumlto peseuml narrativa kam besim teuml ploteuml
Gjendja neuml gjitheuml boteumln po beumlhet gjithnjeuml e meuml serioze Neuml qofteuml se vazhdojmeuml
teuml mbyllim syteuml ateumlhereuml ne luajmeuml lojeumln e eliteumls seuml pushtetit e cila si pakiceuml
absolute sundon neuml meumlnyreuml perfide dhe manipuluese mbi popullin shumiceumln
absolute Na kaneuml futur tashmeuml neuml thes por ai nuk eumlshteuml i mbyllur ende Ne
mund teuml dalim ende dhe teuml vendosim veteuml peumlr fatin toneuml Por ne duhet teuml zgjohemi shpejt dhe teuml bashkohemi Ne jemi shumica Nuk duhet t‟i lejojmeuml
meuml eliteumls seuml pushtetit teuml na peumlrccedilajeuml neuml majtas dhe djathtas ndeumlrsa ajo ndash gjithnjeuml
sipas interesave teuml saj aktualeuml ndash teuml financiojeuml dhe peumlrkraheuml njeuml hereuml njeumlreumln paleuml
dhe njeuml hereuml paleumln tjeteumlr Keumlteuml e ka beumlreuml neuml teuml gjitha lufteumlrat e meumldha neuml teuml
kaluareumln Veteumlm njeuml shembull Kush e ka financuar ngritjen e Adolf Hitler-it
dhe e ka luftuar ateuml neuml fund Ne duhet t‟i quajmeuml gjeumlrat dhe aktoreumlt me emrin e
tyre dhe t‟i zbulojmeuml pa meumlshireuml teuml gjitha geumlnjeshtrat me teuml cilat na kaneuml
budallallepsur Ccedilfareuml duam ne peumlr feumlmijeumlt taneuml Liri apo skllaveumlrim Kjo eliteuml
e pushtetit dhe e financeumls e cila ka bashkuar neuml njeuml agjendeuml teuml fshehteuml
dhjetravjeccedilare ose madje shekullore financat ushtrineuml industrineuml shkenceumln
arsimin dhe mediat neuml njeuml kompleks gjigant ka prej koheumlsh mjetet peumlr teuml na veumlneuml pa meumlshireuml neumln zgjedheuml meuml pak me teuml keq ndash kjo do teuml ishte humbje
energjie ndash por meuml shumeuml me teuml mireuml keumlshtu qeuml shumica prej nesh nuk e veumlneuml
re aspak se janeuml beumlreuml sklleveumlr teuml pavullnet teuml sistemit teuml vendosur sipas deumlshireumls
seuml eliteumls seuml pushtetit Ne jetojmeuml qeuml prej disa vjeteumlsh ose madje dekadash neuml
njeuml demokraci teuml rremedhe neuml njeuml liri teuml rremeGeorge Orwell dhe Aldous
Huxley na beumljneuml teuml fala
A nuk vihemi shpesh neuml jeteuml para dilemeumls teuml shtiremi peumlr t‟iu peumlrshtatur
mainstream-it peumlr shkak teuml interesit teuml lindur nga lufta peumlr ekzistenceuml apo teuml
mbetemi vetvetja peumlr hir teuml detyrimit ndaj veumlrteteumlsiseuml seuml brendshme Vendimi
peumlr keumlrkimin e seuml veumlrteteumls neuml koheumln toneuml do teuml thoteuml deumlrrmimi midis mokrave
teuml lakmiseuml seuml pangopshme peumlr fitim teuml teuml pakteumlve dhe teuml shfryteumlzimit teuml pameumlshirsheumlm teuml teuml shumteumlve ose lufta donkishoteske me mullinjteuml e ereumls teuml
frymeumls seuml pashpirt teuml koheumls e cila po shitet tek kapitalizmi i koncerneve
neosocializmi ose ekofashizmi dhe e cila neuml sulmin e saj kundeumlr individit
familjes ose kombit synon gjithnjeuml e meuml shumeuml njeuml diktatureuml totalitare
boteumlrore Njeuml rrezik i tilleuml eumlshteuml meuml i madh sesa asnjeumlhereuml meuml pareuml neuml historineuml
e njereumlzimit sepse mjetet peumlr realizim nuk kaneuml qeneuml asnjeumlhereuml meuml pareuml aq teuml
shumta dhe aq efektive sa sot Kur mendoj peumlr mundeumlsiteuml e inteligjenceumls
artificiale e internetit teuml gjeumlrave e realitetit virtual dhe teuml peumlrzier (angl Virtual
and Mixed Reality) e transhumanizmit (angl transhumanism) e kontrollit teuml
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
10
mendjes dhe koshienceumls (angl
MKULTRA monarch mind
control) e 5G-seuml Social
Engineering-ut Genetic
Engineering-ut Bio Engineering
Geo Engineering-ut e survejimit
total Thinktank-eve dhe lozhave satanizmit me ritualet e tija teuml
flijimit teuml feumlmijeumlve etj dhe peumlr
bashkimin e mundsheumlm teuml teuml
gjitha keumltyre fijeve neuml sheumlrbim teuml
njeuml agjende teuml fshehteuml ateumlhereuml meuml
ccedilohet brenda vetes tmerri i
veumlrteteuml teuml cilin mund ta ndalojeuml
veteumlm koshienca ime peumlr
Hyjnoren dhe Shpirtin
Kush e kupton lojeumln satanike e
cila beumlhet neuml kurrizin toneuml dhe guxon teuml ngrejeuml zeumlrin neuml publik
denigrohet peumlrjashtohet i
mbyllet goja dhe neuml rastin
ekstrem burgoset dhe torturohet
Peumlrseumlri njeriu ka frikeuml teuml thoteuml
mendimin e vet teuml peumlrgjigjet peumlr
teuml veumlrteteumln E pyes lexuesin Kur
ti sheh se feumlmija yt i dashur burri
yt i dashur gruaja jote e dashur
teuml afeumlrmit e tu teuml dashur dhe
shokeumlt e tushoqet e tua teuml dashur(a) flejneuml neuml erreumlsireuml ndash
ccedilfareuml do teuml beumlsh T‟i leumlsh teuml
vazhdojneuml teuml flejneuml neuml erreumlsireumln e
padijes T‟i zgjosh neuml driteumln e
dijes neuml teuml cileumln ti jeton tashmeuml
veteuml Qeuml para disa muajsh kur
kam pareuml se neuml cilin drejtim teuml
rreziksheumlm po zhvillohet bota
kam vendosur teuml beumlj puneuml
sqaruese neuml kuadrin e mundeumlsive
teuml mia modeste
Megjithateuml disa nuk reagojneuml neuml
meumlnyreuml teuml keumlndshme kur dikush
u prish gjumin e shtrenjteuml Po
paguaj ndash si gjitheuml teuml tjereumlt neuml
situateumln time ndash njeuml ccedilmim peumlr
puneumln time sqaruese Duhet teuml
duroj sulmet nga teuml afeumlrmit
shokeumlt kolegeumlt e puneumls dhe teuml
njohurit teuml cileumlt ende nuk janeuml teuml
gatsheumlm teuml hapin syteuml dhe teuml
ballafaqohen me teuml veumlrteteumln lakuriq Prandaj meuml quajneuml teuml
gjitheumlditur idiot konspiracionist
ose nazist ose teuml gjitha bashkeuml
Bile njereumlz peumlr teuml cileumlt kisha
menduar gjithmoneuml se meuml donin
ose meuml ccedilmonin ose ishin shokeumlt e
mi ose meuml kaneuml kundeumlrshtuar
haptazi duke meuml sulmuar
pjeseumlrisht neuml meumlnyreuml shumeuml teuml
ashpeumlr ose thjesht meuml kaneuml kthyer shpineumln neuml heshtje duke ndeumlrprereuml
marreumldheumlniet me mua Keumltu meuml kujtohen veteumlm keumlto fjaleuml teuml urta ldquoShoku i
mireuml neuml diteuml teuml veumlshtirardquo dhe ldquoTani ndahet shapi nga sheqerirdquo Kush meuml mbron
tani sidomos kur ai ka njeuml mendim ndryshe nga uneuml meuml eumlshteuml veumlrtet afeumlr si
shok dhe i afeumlrm neuml zemeumlr Gjitheuml teuml tjereumlt nuk meuml mungojneuml Secili neuml rrugeumln
e vet
Nuk eumlshteuml absolutisht problem peumlr mua teuml quhem deri neuml fund teuml jeteumls sime
idiot konspiracionist etj derisa teuml dalin teuml gjitha teoriteuml e konspiracionit si teuml
gabuara dhe teuml keteuml njeuml fund teuml mireuml peumlr ne teuml gjitheuml Por zhvillimi i muajve teuml
fundit tregon gjithnjeuml e meuml shumeuml se keumlto teori teuml konspiracionit kaneuml shumeuml teuml
ngjareuml teuml jeneuml teuml veumlrteta Ndeumlrkoheuml disa nga keumlto kaneuml daleuml tashmeuml si teuml veumlrteta
Uneuml guxoj teuml parathem se me kalimin e koheumls seuml ardhshme ndash muaj vite nuk e
di se sa do teuml zgjaseuml ndash edhe shumica e teorive teuml tjera teuml konspiracionit do teuml
dalin teuml veumlrteta
Eumlshteuml shumeuml meuml keq sesa mund ta imagjinojmeuml Marionetat qeveritare teuml
shtetit teuml thelleuml neuml ccedildo vend po demaskohen veteuml duke vazhduar teuml ndjekin
agjendeumln e Rendit teuml Ri Boteumlror teuml Bill Gates George Soros Bilderberg Fabian Society Skull amp Bones teuml iluminateumlve dhe masoneumlve teuml Rockefeller-
ve dhe Rothschild-eumlve neuml formeumln evaksinimit dhe teuml ccedilipimit me detyrim 5G-
seuml heqjes seuml paraseuml neuml doreuml shproneumlsimit shkateumlrrimit teuml shtreseumls seuml mesme
geumlnjeshtreumls seuml ndryshimit teuml klimeumls teuml beumlreuml nga njeriu shkeumlmbimit teuml
popullsiseuml globalizmit sulmit ndaj individit familjes dhe kombit etj
megjitheumlse qendrat e pushtetit satanik Vatikani dhe Urdhri i Jezuiteumlve City of
London dhe Washington DC ndash Roma e Pareuml Roma e Dyteuml dhe Roma e Treteuml
ndash janeuml shfuqizuar tashmeuml nga Trump-i Putin-i dhe Xi-u gjeuml teuml cileumln e kaneuml
veumlneuml re veteumlm ata qeuml ndjekin zhvillimin me veumlmendje
Mireumlpo lajmi i mireuml eumlshteuml se neuml fund do teuml fitojeuml e mira sepse fitorja e seuml mireumls eumlshteuml njeuml puneuml e vendosur nga niveli meuml i larteuml hyjnorPor kjo nuk do teuml thoteuml
se ne duhet teuml rrimeuml me duar neuml preheumlr Neuml qofteuml se secili nga ne nuk
kontribuon diccedilka neuml keumlteuml fitore ateumlhereuml ai neuml fund do teuml mbahet ndeumlr humbeumlsit
Tani beumlhet fjaleuml qeuml secili prej nesh teuml shikojeuml neuml brendeumlsineuml e vet dhe teuml gjejeuml
paqen neuml vetvete teuml cileumln e deumlshiron peumlr njereumlzimin dhe boteumln Seuml pari vjen e
brendshmja dhe meuml pase jashtmja sepse jashteuml mund teuml shfaqet veteumlm ajo qeuml
gjendet brenda
Para se teuml beumlhet veumlrtet mireuml do teuml beumlhet si duket edhe njeuml hereuml shumeuml keq
Lufta e Treteuml Boteumlrore neuml formeumln e njeuml lufte hibride teuml shtetit teuml thelleuml kundeumlr
gjitheuml njereumlzimit ka filluar qeuml prej koheumlsh prej dekadash shekujsh ose mijeumlvjeccedilareumlsh Patrioteumlt rreth Q-seuml Trump-it Putin-it dhe Xi-ut Fuqiseuml seuml re
Tripolare teuml cileumlt i vijneuml njereumlzimit neuml ndihmeuml janeuml duke e mundur shtetin e
thelleuml neuml teuml gjitha vendet e boteumls meuml shumeuml neumln tokeuml peumlr ccedillirimin e
qindramijeumlra feumlmijeumlve nga bazat e neumlndheshme meuml seuml shumti ushtarake ndash disa
fjaleuml kyccedile pedofili Adrenochrom rituale satanike teuml flijimit teuml feumlmijeumlve ndash
keumlshtu qeuml ne pothuajse nuk veumlmeuml re asgjeuml Mediat mainstream teuml paguara dhe
teuml drejtuara nga shteti i thelleuml detyra kryesore e teuml cilave qeumlndron neuml peumlrccedilarjen
e popullit neuml majtas dhe djathtas bardheuml dhe zi burreuml e grua etj sigurisht qeuml
nuk raportojneuml mbi keumlteuml ose e denigrojneuml si teori konspirative
Tani e ka radheumln Gjermania Fati i kombit gjerman eumlshteuml me reumlndeumlsi meuml teuml
madhe peumlr Evropeumln dhe gjitheuml boteumln Veteumlm pasi teuml jeteuml rregulluar peumlrfundimisht ccedileumlshtja gjermane dhe pikeumlrisht neuml kuptimin e njeuml traktati paqeje
teuml fuqive aleate Shtetet e Bashkuara Rusia dhe Britania e Madhe me
Perandorineuml Gjermane teuml rivendosur teuml vitit 1914 mund teuml keteuml njeuml paqe
boteumlrore teuml veumlrteteuml teuml qeumlndrueshme dhe teuml garantuar nga Fuqia Tripolare Pas
zgjidhjes seuml ccedileumlshtjes gjermane mund teuml zgjidhen gjithashtu teuml gjitha ccedileumlshtjet e
tjera kombeumltare teuml hapura si ccedileumlshtja kurde ose ccedileumlshtja shqiptare me
ndeumlrmjeteumlsimin e Trump-it Putin-it dhe Xi-ut
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
11
Ka ardhur koha peumlr secilin prej
nesh teuml informohemi peumlrtej
mediave mainstream neuml meumlnyreuml
alternative mbi teuml gjitha temat e
reumlndeumlsishme teuml mendojmeuml veteuml
teuml mbajmeuml qeumlndrim dhe t‟i
qeumlndrojmeuml mendimit toneuml P sh mund teuml mendohemi peumlr pyetjen
pse politikaneumlt para se teuml
kandidojneuml dhe teuml zgjidhen peumlr
postet meuml teuml larta shteteumlrore
ftohen neuml takimet e fshehta teuml
Bilderberg-ut Ne mund teuml
mendohemi gjithashtu njeuml hereuml
peumlr dometheumlnien e nocionit
ldquoopoziteuml e kontrolluarrdquo peumlr
kuptimin e demokraciseuml partiake
ose peumlr qeumlllimin e mireumlfillteuml teuml
censureumls neuml mediat mainstream dhe mediat sociale
Peumlrveccedil keumlsaj mund teuml pyesim pse
numeumlrohenteuml gjitha rastet e
vdekjes pra edhe ato teuml cilat nuk
kaneuml vdekur nga por me
koronavirusin dhe pse peumlrhapin
qeveriteuml e gati teuml gjitha shteteve
dhe mediat mainstream frikeuml dhe
panik neuml popullsi kur mortaliteti i
peumlrgjithsheumlm nuk eumlshteuml meuml i larteuml sesa neuml vitet meuml pareuml Se teuml
moshuarit me paraseumlmundje
vdesin nga njeuml valeuml gripi dihet
apo jo A nuk dihet gjithashtu se
ldquonormaliteti i rirdquo i cili po na
shitet neuml meumlnyreuml diabolike dhe
karakterizohet nga frika detyrimi
i mbajtjes seuml maskeumls bdquosocial
distancingldquo izolimi me aneuml teuml
karantineumls dhe ndarja e dhunshme
e feumlmijve nga prindeumlrit e urdheumlruar nga njeuml WHO
(Organizata Boteumlrore e
Sheumlndeteumlsiseuml) e cila i neumlnshtrohet
Bill Gates-it dhe industriseuml
farmaceutike po na privon nga teuml
drejtat tona njereumlzore si dhe
dobeumlson sistemin imunitar dhe
mund teuml vraseuml njereumlz A mund teuml
jeteuml kriza e koronavirusit veteumlm
njeuml mashtrim gjigant boteumlror
Neumlse po ateumlhereuml pse
Tani keumlrkohen burra trima dhe
gra trime meuml shumeuml sesa asnjeuml
hereuml meuml pareuml sepse beumlhet fjaleuml
peumlr asgjeuml meuml pak sesa peumlr lirineuml
dhe ekzistenceumln e secilit prej
nesh e njeriut familjes dhe
kombit Gjermaneumlt po na tregojneuml
se si beumlhet sepse ata janeuml neuml
rrezik shumeuml teuml madh Austriakeuml
dhe shqiptareuml ndiqeni shembullin e tyre ngrihuni dhe dilni paqeumlsisht peumlr
ldquosheumltitjerdquo teuml paparalajmeumlruar neuml rrugeuml mundeumlsisht njeumlkoheumlsisht neuml shumeuml
vende me theumlnien e Thomas Jefferson-it neuml zemeumlr ldquoAty ku populli e ka frikeuml
qeverineuml sundon tirania Aty ku qeveria e ka frikeuml popullin sundon liriardquo
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
12
Veumlshtrime
Shkruan Shpeumltim Shujaku Germin
Sa do teuml ndikojeuml pandemia COVID-19 neuml remitancat e pranuara nga diaspora
Ndoneumlse peumlr momentin e teumlreuml forca dhe fokusi global eumlshteuml neuml funksion teuml
luftimit dhe parandalimit teuml peumlrhapjes seuml virusit COVID-19 neuml aspektin
sheumlndeteumlsor shumeuml eksperteumlve financiareuml dhe ekonomisteuml po analizojneuml edhe
pasojat e mundshme qeuml ky virus mund teuml keteuml neuml ekonomineuml boteumlrore
Reumlnia ekonomike nga efekti i virusit COVID-19 pritet teuml shkaktojeuml recesion
neuml Amerikeuml Eurozoneuml dhe Japoni Kina do teuml keteuml rritjen meuml teuml vogeumll teuml
sheumlnuar ndonjeumlhereuml dhe poashtu potencialisht njeuml total prej $27 trillion teuml
humbur neuml prodhim - qeuml i bie sa ekuivalenti i teumlreuml Prodhimit teuml Brendsheumlm
Bruto (GDP-seuml) teuml Mbreteumlriseuml seuml Bashkuar1
Pasojat ekonomike teuml COVID-19 pritet teuml ndjehen edhe tek diaspora joneuml
Kjo eumlshteuml tashmeuml evidente neuml shtetet si Gjermania Greqia Italia dhe Zvicra
vende keumlteuml neuml teuml cilat kemi peumlrqeumlndrimin meuml teuml madh teuml Diasporeumls Shqiptare
Neuml Gjermani Instituti IFO peumlr hulumtime ekonomike sipas njeuml analize teuml
beumlreuml seuml fundmi vlereumlson qeuml humbjet ekonomike neuml keumlteuml shtet do teuml variojneuml
nga 72 neuml rast se kriza do teuml zgjaseuml 2 muaj deri neuml 206 neuml skenarin meuml
teuml keq neumlse kriza do teuml vazhdojeuml peumlr 3 muaj Peumlrqindjet e tilla shndeumlrruar neuml
vlera monetare tregojneuml humbje qeuml mund teuml variojneuml nga euro255 miliardeuml deri
neuml euro729 miliardeuml neuml skenarin meuml teuml keq Kriza poashtu do teuml shkaktojeuml njeuml
vrimeuml prej euro200 miliardeuml neuml buxhetin publik duke leumlneuml anash benefitin peumlr
1 Orlik T Rush J Cousin M amp Hong J (2020) Coronavirus Could Cost the Global
Economy $27 Trillion Here‟s How Retrieved by bloombergcomgraphics2020-coronavirus-
pandemic-global-economic-risk
pakos ekonomike2 Poashtu rreth
18 milioneuml persona mund teuml
humbasin vendin e puneumls ndeumlr teuml
cileumlt mund teuml keteuml edhe shumeuml nga
Diaspora joneuml
BAK Economics njeuml think-tank
nga Zvicra ka vlereumlsuar se
parashikimet peumlr rritjen ekonomike
neuml Zviceumlr do teuml peumlsojneuml zvogeumllim
prej 15 neuml 13 Neuml periudheumln
mesatare Sekretariati i shtetit peumlr
Puneumlt Ekonomike (SECO) ka
brenga peumlr tregun kapital dhe
ndeumlrprerjen e zingjirit teuml furnizimit
industrial Zviceran dhe korporatave
ndeumlrkombeumltare me vend-ndodhje neuml
Zviceumlr Meuml 14 mars qeveria zvicerane ka zotuar CHF10
miliardeuml ($106 miliardeuml) neuml pakon
emergjente peumlr teuml ndihmuar
ekonomineuml3
Neuml Itali poashtu sipas Statista
Research Department neuml
parashikimet beumlra nga muaji mars
2020 eumlshteuml vlereumlsuar qeuml Prodhimi i
Brendsheumlm Bruto (PBB eng GDP)
e shtetit Italian do teuml zvogeumllohet peumlr -3 neuml fund teuml kateumlrmujorit teuml
pareuml teuml keumltij viti ndeumlrsa neuml
kateumlrmujorin e dyteuml pritet qeuml kjo
shifeumlr teuml bie deri neuml -5 teuml PBB peumlr
shkak teuml ndikimit teuml virusit
COVID-19 neuml ekonomineuml e vendit
Meuml tutje eumlshteuml parashikuar qeuml
2 Posaner J (2020) Coronavirus could slash
German economy by over 20 percent study
Retrieved by
httpswwwpoliticoeuarticlestudy-
coronavirus-could-slash-german-economy-
by-over-20-percent 3 (2020) Coronavirus the situation in
Switzerland Retrieved by
httpswwwswissinfochengcovid-
19_coronavirus--the-situation-in-
switzerland45592192
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
13
sektoreumlt e tekstilit transportit ajror dhe me tren hotelieria restauranteumlt
emisionet televizive dhe ngjarjet sportive do teuml peumlsojneuml reumlnien meuml teuml madhe
ekonomike Qeveria Italiane ka zotuar $28bn peumlr teuml lehteumlsuar ngarkseumln
ekonomike teuml pandemiseuml Kjo pako ekonomike do teuml ndihmojeuml kompaniteuml
pronareumlt e shteumlpive me pagesa teuml kredive dhe personat qeuml rrezikojneuml teuml
humbin vendet e tyre teuml puneumls4
Kriza ekonomike e vitit 2008 dhe ndikimi i saj ne remitenca Kriza ekonomike neuml vendet Evropiane medoemos do teuml pasqyrohet edhe neuml
ekonomineuml vendore neuml Kosoveuml e Shqipeumlri pasi qeuml BPP-teuml e teuml dy keumltyre
vendeve kaneuml njeuml varshmeumlri relative neuml remitancat qeuml vijneuml nga Diaspora
Bazuar neuml teuml dheumlnat e Bankeumls Boteumlrore shtetet neuml zhvillim neuml vitin 2019
kaneuml pranuar mbi 500 miliardeuml dollareuml peumlrmes remitencave Neuml shtetet si
Kosova dhe Shqipeumlria remitancat peumlrbeumljneuml njeuml ndeumlr komponenteumlt kryesoreuml
neuml Prodhimin e Brendsheumlm Bruto i cili shkon vazhdimisht neuml rritje mireumlpo
neuml njeuml periudheuml jo shumeuml teuml largeumlt me rastin e krizeumls globale ekonomike teuml
vitit 2008 remitencat filluan teuml bien drastikisht Neuml Kosoveuml u desh teuml kalonin
5 vite deri sa vlera monetare e remitancave teuml kthehej neuml shumeumln qeuml ishte
para vitit 2008 ku reumlnia meuml e uleumlt ishte ajo e vitit 2011 kur shuma e remitencave ishte euro492m (-19 krahasuar me vitin 2008) Neuml Shqipeumlri kriza
ekonomike e vitit 2008 poashtu kishte pasoja teuml meumldha neuml aspektin e
remitencave qeuml u pranuan neuml vend Pas vitit 2009 impakti i krizeumlz
ekonomike boteumlrore filloi teuml shfaqej edhe neuml Shqipeumlri peumlr faktin qeuml shumica
e Diasporeumls punojneuml neuml shtetet Evropiane ekonomia e vendit peumlsoi njeuml shok
negativ teuml jashteumlm kryesisht nga eksportet remitancat dhe rrjedha e
investimeve kapitale teuml huaja Faktikisht qeuml nga ajo koheuml Shqipeumlria
asnjeumlhereuml nuk ka arritur qeuml teuml rikthehet prapeuml neuml pikeumln ku ishte para vitit
2008 duke sheumlnuar neuml vitin 2013 pikeumln meuml teuml uleumlt neuml aspektin e remitancave
teuml pranuara Prej vitit 2014 neuml Shqipeumlri ka pasur njeuml rritje graduale teuml
remitancave teuml pranuara megjithateuml njeuml rritje e tilleuml ishte me margjina shumeuml teuml vogla5
Kriza e fundit e pandemiseuml COVID-19 efektin pareumlsor neuml aspektin e
remitencave do ta keteuml tek burimi i remitancave pra pjeseumltareumlt e Diasporeumls
Ata neuml rastin meuml teuml mireuml janeuml detyruar teuml punojneuml nga shteumlpia pronareumlt e
bizneseve janeuml detyruar t‟i mbyllin bizneset e tyre peumlrkoheumlsisht teuml tjereuml janeuml
detyruar teuml marrin pushim teuml detyruar me pageseuml jo teuml ploteuml ndeumlrsa neuml rastin
meuml teuml keq disa edhe kaneuml humbur vendet e tyre teuml puneumls Rrjedhimisht
afteumlsia e keumltyre personave peumlr teuml deumlrguar para neuml atdhe tek familjet e tyre
zvogeumllohet duksheumlm dhe padyshim qeuml meuml seuml keqi do teuml peumlsojneuml ato familje
teuml cilat burim teuml veteumlm teuml teuml ardhurave i kaneuml remitancat qeuml ata i pranojneuml nga familjareumlt e tyre nga jashteuml
Fig World Bank Remitencat persionale te pranuara (US$)
4 (2020) Forecasted short-term impact of coronavirus (COVID-19) on gross domestic product
(GDP) in Italy in the 1st and 2nd quarter of 2020 Retrieved by
httpswwwstatistacomstatistics1101019forecasted-impact-of-coronavirus-covid-19-on-gdp-
in-italy 5Sherifi C Turan G (2018) Global Financial Crises The Impact on Albanian Economic
Growth Retrieved by httparchivesciendocomEJESejes20184issue-1ejes-2018-
0032ejes-2018-0032pdf
Kufizimi i koheumls seuml leumlvizjes e neuml
raste ekstreme edhe kufizimi i
teumlreumlsisheumlm i leumlvizjes beumln qeuml disa
nga familjet ta keneuml teuml pamundur
fare qeuml teuml realizojneuml transaksionet e
tyre monetare peumlrmes bankave dhe
ndeumlrmjeteumlsve teuml tjereuml financiareuml Neuml Kosoveuml dhe Shqipeumlri ende
zhvillimi teknologjikonline i
sheumlrbimeve financiare eumlshteuml neuml
hapa fillestar krahasuar me vendet
e zhvilluara andaj transaksionet me
para teuml gatshme neuml situata teuml tilla si
pandemia neuml teuml cileumln ne gjendemi
beumlhet shumeuml e veumlshtireuml peumlr teuml mos
theumlneuml e pamundur fare Keumlsaj
fatkeqeumlsie duhet t‟i shihet edhe ana
e meumlsimit qeuml mund teuml nxjerrim nga
kjo situateuml psh neuml veteumldijeumlsimin e popullit neuml Kosoveuml e Shqipeumlri rreth
sheumlrbimeve financiare teuml formeumls
elektronike e njeumlkoheumlsisht neuml
motivimin e institucioneve
financiare qeuml teuml zhvillojneuml e
avansojneuml sheumlrbimet e tilla duke
marreuml parasysh faktin qeuml
mbulueshmeumlria e rrjetit teuml internetit
neumlpeumlr shteumlpiteuml e keumltyre dy vendeve
eumlshteuml ndeumlr meuml teuml lartat neuml Evropeuml
Banka Boteumlrore vlereumlson qeuml ndeumlr
hapat e pareuml qeuml autoritetet publike
duhet teuml ndeumlrmarrin janeuml
Remitencat duhet teuml trajtojneuml
institucionet financiare sic janeuml
agjenciteuml e transferave bankat etj si
sheumlrbyes themelor dhe qeuml teuml ju
zbusin cfareumldo ndikimi negativ neuml
funksionalitetin operacional teuml
keumltyre sheumlrbyesve teuml mbeumlshtesin industrineuml e remitencave me
instrumente teuml duhura qeuml
menaxhojneuml kredibilitetin dhe
riskun e likuidetit6
Me dateuml 12 prill Qeveria neuml detyreuml
e Kosoveumls ka nisur poashtu njeuml
iniciativeuml teuml lehteumlsimit teuml gjendjes
aktuale teuml krijuar neuml Kosoveuml
peumlrmes seuml cileumls ka hapur njeuml
xhirollogari zyrtare neuml Bankeumln
Qendrore teuml Kosoveumls ku pjeseumltareumlt nga Diaspora mund teuml kontribuojneuml
financiarisht sipas mundeumlsive teuml
tyre
6 Garcia Mora A Rutkowski M (2020)
Remittances in times of the coronavirus ndash
keep them flowing
Retrieved by
httpsblogsworldbankorgpsdremittances-
times-coronavirus-keep-them-flowing
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
14
Pandemia COVID-19 ka filluar teuml shfaq efektet e krizeumls ekonomike e cila
manifestohet neuml meumlnyra teuml ndryshme tek vendet e ndryshme vareumlsisht nga
peumlrbeumlrja e PBB-seuml (meuml sakteumlsisht vareumlsia e vendeve respektive nga eksportet
apo importet e malleumlrave) Shtetet e varura nga eksporti dhe investimet janeuml
ato qeuml peumlsojneuml meuml seuml shumti nga kriza teuml tilla kurse vendet si Kosova dhe
Shqipeumlria qeuml janeuml vende teuml varura nga importet dhe remitancat kaneuml pasoja teuml njeuml krize globale teuml natyreumls sekondare ku me ccedil‟rast rriten cmimet
ushqimore Shumeuml familje neuml Kosoveuml kaneuml si burim teuml veteumlm financiar
deumlrgesat nga diaspora Zvogeumllimi apo edhe ndeumlrprerja e keumltij burimi do teuml
ndikojeuml direkt neuml fuqineuml blereumlse dhe mireumlqenien e qytetareumlve Prandaj reumlnia
e remitancave neuml muajt dhe vitet e ardhshme duhet teuml trajtohet me seriozitet
nga institucionet relevante neuml meumlnyreuml qeuml teuml ruhet stabiliteti social dhe
ekonomik i vendit
Shpeumltim Shujaku eumlshteuml i angazhuar si Menaxher Financiar tek organizata jo-
qeveritare Germin Germin eumlshteuml organizateuml lidere neuml fusheumln e angazhimit teuml
Diasporeumls Shqiptare neuml vendet ameuml Ai ka studiuar neuml Fakultetin Ekonomik
praneuml Universitetit teuml Prishtineumls Peumlrpos puneumls profesionale ai eumlshteuml poashtu i angazhuar neuml Federateumln e Ragbit teuml Kosoveumls si Drejtor i
Komunikimit
Linqet e materialit teuml peumlrmbledhur httpswwwbloombergcomgraphics2020-coronavirus-pandemic-global-economic-risk
httpswwwhistoryextracomperiodmodernfinancial-crisis-crash-explained-facts-causes
httpswwwbbccomnewsbusiness-51706225
httpswwwbloombergcomnewsarticles2020-03-24german-economy-heads-for-steep-
recession-on-coronavirus-impact
httpswwwpoliticoeuarticlestudy-coronavirus-could-slash-german-economy-by-over-20-
percent
httpswwwswissinfochengcovid-19_coronavirus--the-situation-in-switzerland45592192
httpswwwswissinfochengcovid-19-monitor_swiss-concern-shifts-to-economic-fallout-of-
coronavirus45671640
httparchivesciendocomEJESejes20184issue-1ejes-2018-0032ejes-2018-0032pdf
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
15
Opinione
Dr Gjovalin Gjeloshi Tiraneuml
Ccedilmimi qeuml paguhet peumlr lirineuml e shtypithellip
ldquoCcedilfareuml zonje e mrekullueshme
dhe ccedilfareuml historie mahniteumlserdquo ndash
keumlshtu do teuml shprehej Peter Zoehrer drejtor i Forumit
Europian peumlr Lirineuml e Besimit
peumlr Austrineuml i cili moderonte njeuml
takim teuml disa koheumlve meuml pareuml neuml
Tiraneuml pas fjaleumls seuml gazetares seuml
njohur libaneze May Chidiac e
cila sot eumlshteuml ministre e Shtetit
peumlr Zhvillim Administrativ neuml
Liban
Zonja May edhe pse me keumlmbeumln
dhe doreumln e majteuml protezeuml qeumlndroi neuml podium neuml keumlmbeuml pa
u mbeumlshtetur as neuml bastunin e saj
duke elektrizuar dhe emocionuar
teuml gjitheuml pjeseumlmarreumlsit neuml salleuml
ldquohellip14 vjet meuml pareuml kam paguar
njeuml ccedilmim teuml larteuml si rezultat i
theumlnies seuml teuml veumlrteteumls Fola e
shkruajta kundeumlr regjimit teuml
Libanit dhe regjimi meuml ldquogostitirdquo
me njeuml bombeuml neuml makineumln time
Si rrjedhojeuml humba krahun dhe keumlmbeumln e majteumlhellip liria nuk vdes
kurreuml peumlr mua Neuml Liban ne
deumlshmojmeuml njeuml ktheseuml teuml papritur
teuml ngjarjevehellip‟‟
Kjo eumlshteuml heroineuml e gjalleuml e liriseuml
seuml shtypit ndeumlrkoheuml qeuml historia
njeh me shumiceuml raste prej atyre
gazetareumlve qeuml e paguan ccedilmimin e
liriseuml seuml shtypit jo veteumlm thjeshteuml
me pushime nga puna por edhe
me burgime apo gjymtime ekstreme si rasti i meumlsipeumlrm e
deri edhe me kokeuml apo edhe me
copeumltim teuml kufomeumls siccedil ishte rasti
i gazetarit saudit me shteteumlsi
amerikane E veumlrteta drejteumlsia
eumlshteuml humane e shenjteuml por eumlshteuml
e shtrenjteuml e ka ccedilmimin e madh
Dhe jo kushdo eumlshteuml i gatsheumlm teuml pranojeuml qeuml teuml paguaj ccedilmime teuml tilla neuml
rastin konkret peumlr lirineuml e shtypit
-Neumlse do teuml meuml keumlrkoni qeuml teuml peumlrkufizoj me njeuml fjaleuml situateumln e medias neuml
Shqipeumlri thoteuml eksperti i medias gazetari Lutfi Dervishi do teuml peumlrgjigjesha
ldquomireumlrdquo Neumlse do teuml meuml keumlrkoni qeuml ta them me dy fjaleuml do teuml perifrazoja ldquoJo
mireumlrdquo Eumlshteuml ldquomireumlrdquo se kemi meuml shumeuml se dy duzina mediash teuml peumlrditeumlshme
mbi 60 radio rreth 200 operatoreuml kablloreuml mbi 600 portale Por ldquojo mireumlrdquo
eumlshteuml peumlrmbajtja e tyre Eumlshteuml ldquomireumlrdquo se rreth 18 milion shqiptareuml kaneuml
llogari neuml fb nga 27 milion e meuml pak qeuml eumlshteuml popullsia neuml vend Por ldquojo
mireumlrdquo sepse gjitheuml kjo mori ldquolexuesishrdquo marrin informacione por jo lajme
Neuml koheumln e sotme lajmi i rremeuml nuk eumlshteuml meuml i panjohur dhe fakti se
ldquoqarkullojneuml lajme teuml rremerdquo nuk peumlrbeumln meuml lajm Prej koheumlsh qeuml lindi
shtypi eumlshteuml quajtur ldquopushteti i kateumlrtrdquo por sot tek ne ajo beumln lojeumln e
pushteteve
Para disa koheumlsh dikush nga departamenti i gazetariseuml neuml Universitetin
Shteteumlror teuml Tiraneumls i keumlrkoi prof Hamit Boriccedilit studjuesit teuml gazetariseuml
shqiptare qeuml teuml beumlnte njeuml deklarateuml publike pak a shumeuml teuml tilleuml se shtypi
shqiptar neuml koheumln e komunizmit ka geumlnjyer i ka sheumlrbyer sistemit komunist
nuk ka pasqyruar teuml veumlrteteumln etj etj Dhe a doni ta dini se si iu peumlrgjigj
profesori keumlrkeseumls Thjeshteuml me njeuml pyetje po shtypi sot a nuk boton teuml
paveumlrteta a nuk i sheumlrben pushtetit apo interesave teuml pronareumlve teuml medias
Neuml teuml veumlrteteuml ai nuk po mbronte teuml shkuareumln por po kritikonte teuml tashmen
dhe nuk po kishte shpreseuml peumlr njeuml teuml ardhme ndryshe teuml shtypit Nuk dimeuml peumlr
teuml ardhmen se sa do teuml jeteuml numri i pikeumlve qeuml do teuml grumbullojeuml shtypi sa i takon theumlnies seuml fjaleumls seuml lireuml lajmeve teuml veumlrteta investigimeve kurajoze dhe
konsolidimit teuml vendit teuml tij si pushtet i kateumlrt por dimeuml dhe shohim se shtypi
sot eumlshteuml larg pritshmeumlrive teuml publikut teuml atyre qeuml neuml meumlngjese meumlsyjneuml
kioskat ku marrin gazeteumln e tyre teuml preferuar e qeuml mund t‟i keteuml zhgeumlnjyer
prej koheumlsh me peumlrmbajtjen e saj
Koheumlt e fundit neuml njeuml media audiovizive neuml Shqipeumlri u peumlrfunduan peumlrpara
afatit kontratat me disa gazetareuml qeuml drejtonin emisione investigative
kritikuese ndaj qeveriseuml Pavareumlsisht justifikimeve qeuml u thaneuml nga pronari i
medias neuml fjaleuml publiku nuk haneuml bareuml Fshati qeuml duket nuk don kallauz Nga
ana tjeteumlr mbeten neuml keumlmbeuml prej vitesh dhe shtohen akoma meuml shumeuml
emisione qeuml hiqen si teuml paanshme por qeuml drejtueseumlve teuml emisioneve u shkeumllqejneuml syteuml kur foleumlsit neuml panel shprehen kundeumlr opoziteumls apo
justifikojneuml me ccedil‟teuml munden skandalet e njeumlpasnjeumlshme teuml qeveriseuml Ose
gazetareumlt qeuml drejtojneuml emisionet ndeumlrhyjneuml drejpeumlrdrejt peumlr teuml krijuar opinion
si tek teuml ftuarit ashtu edhe tek publiku Megjithateuml peumlr t‟u kthyer tek
gazetareumlt emisionet e teuml cileumlve u mbylleumln peumlr t‟u theumlneuml atyre qeuml t‟a keneuml peumlr
ndereuml qeuml emisionet e tyre kaneuml shqeteumlsuar dikeumlnd deri te qeveria po sjelleuml neuml
ndihmeuml prap ikoneumln e gazetariseuml libaneze qeuml citoi njeuml koleg teuml sajin Ai ishte
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
16
pushuar nga puna prej pronarit teuml
medias ku punonte peumlr shkak teuml
pasqyrimit me besnikeumlri teuml
ngjarjeve neuml ateuml vend dhe diteumln e
ndeumlrprerjeve teuml marreumldheumlnieve
financiare tha neumlse shkarkimi im
eumlshteuml ndeumlshkimi im se pasqyrova neuml media revoltat popullore ndash jam
krenar peumlr keumlteuml
Edhe neuml vende teuml tjera teuml
Ballkanit Pereumlndimor situata e
pavareumlsiseuml seuml medias noton
pothuaj neuml teuml njeumljtat ujeumlra
Politika biznesi dhe pushteti
vijojneuml teuml mbeten ldquopadroneumltrdquo e
veumlrtet teuml medias Peumlrsa i takon
Shqipeumlriseuml nga rreth 25 gazeta teuml
peumlrditeumlshme qeuml botohen teuml gjitha deklarohen se janeuml me humbje e
megjithateuml botohen Ccedildo gazeteuml
shitet seuml paku neumln koston e
prodhimit Por edhe po teuml shitet
me koston apo edhe me ateuml
fitimin minimal prap humbja do
teuml jeteuml e konsiderueshme peumlr
shkak teuml tirazhit teuml uleumlt qeuml shiten
Statistikat peumlr Shqipeumlrineuml thoneuml se
nuk kalon shifra 70-80 mijeuml
kopje qeuml mund teuml jeteuml tirazhi i peumlrgjithsheumlm i teuml gjtha gazetave teuml
peumlrditshme Natyrisht qeuml shifra e
shitjeve neuml njeuml diteuml eumlshteuml akoma
meuml e uleumlt Kjo si rrjedhjojeuml e
numrit teuml pakeumlt teuml popullsiseuml Nuk
e peumlrmireumlsion keumlteuml shifeumlr as oreksi
i madh i shqiptareumlve peumlr teuml lexuar
lajme apo peumlr t‟u marreuml me
politikeumln e kafeneve Kjo neuml njeuml
maseuml teuml madhe eumlshteuml edhe kostoja
e reumlnies seuml besueshmeumlriseuml seuml atyre qeuml shkruajneuml gazetat sepse
lexuesi shqiptar ka 30 vjet qeuml po
edukohet tashmeuml me natyreumln e
lajmeve gjeografineuml e shkrimeve
nivelin dhe cileumlsineuml e tyre
Lexuesi e shikon peumlrditeuml se
gazetari dhe gazetat sot janeuml larg
seuml teuml shkruarit teuml seuml veumlrteteumls dhe
se ato neuml shumiceumln e rasteve
mbrojneuml interesat e njeumlrit apo
tjetrit grup Dhe ccedilka eumlshteuml meuml e
reumlndeumlsishmja lexuesi e dineuml mire se pas ccedildo gazete ka njeuml
financues teuml cilit i interesojneuml
interesat e veta dhe jo teuml publikut
Peumlr numeumlr teuml banoreumlve them se
Shqipeumlria zeuml vendin e pareuml jo
veteumlm neuml rajon peumlr numrin e
madh teuml gazetave peumlr frymeuml teuml
popullsiseuml Sipas Predrag
Vujoviccedil drejtor i shkolleumls seuml Marreumldheumlnieve me Publikun dhe Komunikimit
neuml Serbi nga 10 gazeta teuml peumlrditshme qeuml dalin neuml Serbi veteumlm njeuml e
peumlrditshme i ndjekeuml standartet profesionale Dhe vazhdon ldquosituata nuk ka
qeneuml kurreuml keumlshtu Kemi meuml pak gazeta teuml pavarura dhe meuml shumeuml gazeta qeuml
i sheumlrbejneuml pushtetit dhe koorporataverdquo Peumlr njeuml moment neumlse e
zeumlvendeumlsojmeuml emrin Predrag njeuml emeumlr tipik sllav me emrin Pjeteumlr apo Petrit
shqiptar teuml krijohet peumlrshtypja se ky konstatim i peumlrket Shqipeumlriseuml veccedilse numri 10 i gazetave neuml Serbi duhet zeveumlndeumlsuar me numrin 25 aq sa eumlshteuml
edhe numri i teuml peumlrdishmeve qeuml dalin tek ne
Por liria e shtypit sipas eksperteumlve nuk mungon veteumlm neuml vendet ku
peumlrshkalleumlzohet dhuna drejt lufteumls por edhe aty ku mendojmeuml se kemi paqe
Peumlr gazetaren Chidiac fjala vjen neuml Arabineuml Saudite psh nuk ka lufteuml civile
si neuml Siri a gjetkeuml por njeumlkoheumlsisht nuk ka as liri shtypi Por liria e shtypit
do teuml vijonim ne nuk mungopn veteumlm neuml Turqi ku sundon njeuml regjim i
njohur autokrat e qeuml simulon veteuml ldquogrushte shtetirdquo por edhe neuml regjime
ldquodemokratikerdquo qeuml propagandojneuml me bolleumlk liri e mireumlqeumlnie siccedil eumlshteuml ai i
Tiraneumls apo Beogradit Nuk mund ta masim lirineuml e shtypit me numrin e
madh teuml mediave teuml teuml gjitha llojeve qeuml dalin e qarkullojneuml neuml njeuml vend por me ato ccedilfareuml shkruajneuml e peumlrhapin dhe me sakteumlsineuml e lajmeve qeuml botojneuml me
numrin e madh teuml televizioneve me studio televizive teuml kushtueshme por me
ateuml se ccedilfareuml diskutohet apo lexohet neuml ato studio Nuk mund ta masim lirineuml e
shtypit me numrin e madh teuml revistave teuml luksit ku botohen veteumlm faqe teuml
modeumls pornostare vendet ku mund teuml pushohet kushtuesheumlm etj dhe pak e
aspak pasqyrohet jeta e peumlrditeumlshme e njeuml kombi problemet ekonomike
sociale e psikologjke niveli i arsimimit apo sheumlrbimit sheumlndeteumlsor
Pavareumlsisht se si mund t‟i keteuml marreumldheumlniet me shtypin sot qeuml eumlshteuml
president Trump neuml librin e tij ldquoArti i marreumlveshjesrdquo mes teuml tjerave ka
shkruar ldquoE vetmja gjeuml qeuml ka garanci peumlr t‟i nxitur politikaneumlt teuml veprojneuml eumlshteuml shtypi - ose meuml sakteuml frika nga shtypi Mund teuml ushtroni ccedilfardolloj
presioni teuml beumlni lloj-lloj keumlrkesash e keumlrceumlnimesh teuml dhuroni shuma teuml
meumldha parash peumlr fushateumln e tyre dhe zakonisht nuk beumljneuml asnjeuml ndryshim
Por neumlse krijoni mundeumlsineuml qeuml shtypi teuml shkruaj keq peumlr ta qofteuml edhe neuml njeuml
publikim teuml panjohur shumica e politikaneumlve do teuml hidhen neuml veprimrdquo
Por qeuml shtypi teuml luaj veumlrteteuml keumlteuml rol dmth ta keneuml frikeuml ldquoteuml keumlqinjteumlrdquo (neumln
keumlteuml epitet po i bashkoj uneuml teuml gjitheuml ata qeuml meritojneuml teuml shruhet keq peumlr ta)
shoqeumlria duhet teuml keteuml gazetareuml apo intelektualeuml qeuml nuk tremben prej ccedilmimit
qeuml do teuml u duhet ndoshta teuml paguajneuml peumlr denoncimin e tyre neuml shtyp Terreni
meuml i peumlrshtatsheumlm ku mund teuml kultivohet e zhvillohet ldquobima e seuml keqesrdquo eumlshteuml ajo tokeuml (vend komb) ku teuml mireumlt rrineuml duarkryq ku shoqeumlria nuk ka
neuml krye teuml tyre lidereuml teuml veumlrteteuml ku kompromisi me teuml keqen ka daleuml neuml plan
teuml pareuml Por qeuml teuml veprojneuml teuml mireumlt shtypi duhet teuml jeteuml i pari qeuml duhet teuml
beumlhet fidanishtja e rritjes seuml fidaneumlve teuml mireuml Shtypi nuk duhet teuml refuzojeuml
botimin e shkrimeve ku denoncohet e keqja ccedilfardo interesash qeuml teuml preken
Madje jo veteumlm kaq ai duhet teuml marreuml neuml mbrojtje artikullshkruesin qeuml pati
guximin teuml ngrihet kundeumlr seuml keqes dhe jo ta sheseuml ateuml ldquopeumlr peseuml parerdquo Neumlse
shtypi nuk e ben keumlteuml ateumlhere si do t‟a meritojeuml cileumlsimin ldquopushteti i kateumlrtrdquo
neuml njeuml shoqeumlri demokratike Keumlsisoj ai rezulton jo ldquoi kateumlrtirdquo por as ldquoi
kateumlrmbeumldhjetirdquo pushtet sepse ai spostohet prej pushtetit teuml paraseuml pushtetit
teuml korrupsionit krimit pushtetit teuml fitimeve luksit etj etj
Nuk ka pak raste kur pronareumlt e mediave e masin lirineuml e tyre me cakun ku
fillon ldquoe drejta e pushtetit politik peumlr teuml prekur lirineuml e interesave teuml tyre
personalerdquo dhe jo lirineuml e teuml drejteumls peumlr teuml informuar opinionin publik Neuml
keumlto raste kultivohet ldquoe drejta negativerdquo e liriseuml seuml shtypit Seuml paku peumlr
Shqipeumlrineuml ky fenomen eumlshteuml shumeumlzuar vitet e fundit Sipas analisteumlve qeuml i
ndjekin dhe komentojneuml keumlto statistika pjesa deumlrmuese e gazetave dhe
televizioneve private shqiptare janeuml neuml proneumlsi teuml biznesmeneumlve qeuml nuk kaneuml
biznes teuml pareuml median Kryesisht janeuml firma teuml fuqishme ndeumlrtimesh etj qeuml
me median e tyre mbrojneuml seuml pari interesat personale por jo teuml shoqeumlriseuml Ka
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
17
neuml Tiraneuml media qeuml qytetareumlt
kaneuml filluar t‟i emeumlrtojneuml
ldquoPerandori mediashrdquo Teuml tilla si
ldquoPerandoria Klanrdquo ldquoTop Chanalrdquo
apo edhe ndonjeuml gazeteuml e shkruar
qeuml peumlrdoret peumlr teuml mbuluar
biznese teuml tjera Prej vitesh ka pronareuml mediash qeuml hyjneuml neuml
zyreumln e kryeministrave si neuml
shteumlpineuml e tyre Qeuml emeumlrojneuml
drejtoreuml zeumlveumlndeumlsministra e
ambasadoreuml me shumiceuml por
edhe ministra pavareumlsisht
peumlrvojeumls dhe zoteumlsiseuml qeuml kaneuml peumlr
teuml drejtuar Dhe keumlteuml e beumljneuml si me
kryeministra teuml djathteuml ashtu
edhe teuml majteuml
Ateumlhereuml sa janeuml teuml gatsheumlm keumlta njereumlz (qeuml kaneuml mediat pas vetes)
qeuml teuml paguajneuml peumlr lirineuml e veumlrteteuml
lirineuml pozitive teuml shtypit Neumlse
dhjetra gazetareuml meuml seuml paku
humbin puneumln burimin e
mbajtjes seuml familjes s tyre teuml tjereuml
si libanezja Chidiac humbin
gjymtyreumlt e trupit si ccedilmim se
kaneuml theumlneuml teuml verteteumln apo meuml
keq kur vriten e zhduken duke
paguar ccedilmim capital keumlto soj mediash qeuml kemi ne neuml Shqipeumlri
nuk paguajneuml si ccedilmim peumlr
theumlnien veteumlm teuml seuml veumlrteteumls asnjeuml
qindarkeuml qeuml peumlrfitojneuml prej
pushtetit Nuk paguajneuml ldquoasnjeuml
diteuml mangutrdquo neuml pushimet e luksit
apo nuk refuzojneuml qofteuml edhe njeuml
darkeuml neuml shoqeumlrineuml e
pushtetareumlve neumlpeumlr hotelet e
shtrenjta
Natyrisht qeuml qeveria ka pjeseumln e
hallkave teuml sajeuml neuml zinxhirin e
liriseuml seuml medias neuml vendin e veteuml
dhe se politika e sajeuml duhet teuml
peumlrmireumlsohet vazhdimisht neuml keumlteuml
drejtim Peumlr mua qeveri-shtyp
nuk duhet teuml rrineuml as afeumlr as larg
Afeumlr-ngrohen larg-ftohen Teuml dya
janeuml teuml deumlmshme ldquoNgrohjardquo na
beumln paleuml ftohja na beumln qeuml teuml
luleumlzojeuml kritika jodashamireumlse e
peumlr interesa meskine Qeveriteuml le teuml beumljneuml puneumln e tyre por neuml keumlteuml
kontekst mediat duhet teuml luftojneuml
teuml peumlrmireumlsojneuml imazhin e tyre
dhe teuml mos ankohemi se ldquona
mungojneuml liriteuml pozitiverdquo kur neuml
shumeuml raste tentojmeuml teuml kemi ldquoliri
negativerdquo Neuml keumlteuml rast shtypi ka
shkareuml nga misioni i vet Ateumlhereuml
ccedildo njeri duhet teuml keteuml njeuml gazeteuml peumlr teuml mbrojtur interesat e veta
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
18
Mag phil Dr Kurt Gostentschnigg Graz
Kombi si Shpirt Kolektiv (pjesa e dyteuml)
Njeuml krahasim i pareuml i ccedileumlshtjes shqiptare me ccedileumlshtjen indiane neuml driteumln e Jogeumls Integrale teuml Shri Aurobindos
Peumlr temeumln toneuml teuml peumlrgjithshme me reumlndeumlsi janeuml theumlniet e
Shri Aurobindos dhe teuml Neumlneumls mbi nivelet universale teuml
Koshienceumls pjeseumlt e Qenies seuml njeriut dhe Qenien
Kolektive7Neuml organizimin e pjeseumlve teuml Qenies ka dy
sisteme teuml cilat janeuml njeumlkoheumlsishtaktivedhe janeuml teuml
ndeumlrthurura me njeumlri-tjetrin njeuml sistem vertikal dhe njeuml
sistem koncentrik8Sistemi vertikal eumlshteuml si njeuml shkalleuml e cila peumlrbeumlhet nga nivelet e ndryshme teuml Koshienceumls
duke i renditur nga meuml i uleumlti Jokoshienca deri tek meuml i
larti Sat-Ccedilit-TapasShakti-Ananda (sanskr sat-cit-
tapasśakti-ānanda)Hemisfera Meuml E Larteuml mbreteumlria e
Frymeumls seuml peumlrkryer e teuml peumlrhershme ndahet nga
Hemisfera Meuml E uleumlt ku Fryma9 eumlshteuml e mbuluar nga
MentaljaMendja VitaljaJeta dhe
MateriaFizikjaTrupi neumlpeumlrmjet nivelit ndeumlrmjeteumlsues
teuml Mbimentales e cila peumlrfshin edhe disa nivele teuml tjera
ndeumlrmjeteumlsuese Hemisfera Meuml E Larteuml dhe Nivelet
Ndeumlrmjeteumlsuese seuml bashku peumlrbeumljneuml Mbikoshienceumln e cila peumlrbeumlhet nga nivelet meuml teuml larta teuml Koshienceumls mbi
Mendjen e zakonshme nga e cila Koshienca Meuml E Larteuml
zbret poshteuml neuml nivelet meuml teuml uleumlta teuml Qenies peumlr teuml
zhvilluar ngadaleuml njeriun spiritual nga gjendja e gjysmeuml-
kafsheumls mentale Mbikoshienca peumlrfshin nivelet peumlrtej
Mentales dmth Realitetin Suprem teuml quajtur Sat-Ccedilit-
TapasShakti-Ananda Teuml Qeneuml-Koshienceuml-Forceuml-
Lumturi dhe Supramentalen si dhe ndash neuml rend zbriteumls ndash
nivelet meuml teuml larta teuml Mentales dmth Mbimentalen
Mentalen Intuitive Mentalen E Ndriccediluar dhe Mentalen
Meuml Teuml Larteuml
Qenia Hyjnore E Vetme ka kateumlr aspekte Teuml Qeneuml
(Sat) Koshienceuml (Ccedilit) Forceuml (TapasShakti) dhe
Lumturi (Anandeuml) Hyjnorja Qenia Supreme nga e cila
teuml gjitheuml vijneuml neuml teuml cileumln teuml gjitheuml janeuml dhe tek e cila teuml
gjitheuml kthehen eumlshteumlTeuml Qeneuml-Koshienceuml-Forceuml-
Lumturi(Sat-Ccedilit-TapasShakti-Ananda) Ajo
manifestohet si Teuml Qeneumlt e pafund esenca e seuml cileumls
7Sri Aurobindo (2003) The Future Evolution of Man The Divine Life
upon Earth Compiled with a Summary and Notes by P B Saint-Hilaire
Twin Lakes Lotus Press (shqip Shri Aurobindo (2014) Evolucioni i
ardhsheumlm i njeriut Jeta hyjnore neuml Tokeuml Veteumlbotim me njeuml hyrje teuml
holleumlsishme teuml botuesit dhe peumlrkthyesit Kurt Gostentschnigg neuml ccedileumlshtje
peumlrkthimore dhe terminologjike si dhe neuml biografineuml dhe vepreumln e
autorit) The Psychic Being (1999) Soul Its nature mission and
evolution Selections from the works of Sri Aurobindo and The
Mother Twin Lakes Lotus Press (shqip Qenia Psikike (2014)
Shpirti natyra misioni dhe evolucioni i tij E peumlrpiluar nga veprat e
Shri Aurobindos dhe e NeumlneumlsVeteumlbotim me njeuml hyrje teuml holleumlsishme teuml
botuesit dhe peumlrkthyesit Kurt Gostentschnigg neuml ccedileumlshtje peumlrkthimore dhe
terminologjike si dhe neuml biografineuml dhe vepreumln e autoreumlve) Our Many
Selves (2002) Practical Yogic Psychology Selections from the works
of Sri Aurobindo and the Mother Compiled with an Introduction by A
S Dalal Twin Lakes Lotus Press CWSAVeumlll 25 The Human Cycle
and The Ideal of Human Unity 8 Lidhur me paragrafeumlt vijueseumlshih Our Many Selves (2002) f xix-
xxxv dhe 11-103 9bdquoFrymeumlldquo neuml kuptimin e Shpirtit Teuml Veteumlm Teuml Peumlrgjithsheumlm e
Hyjnores e Pereumlndiseuml e Zotit
eumlshteuml Koshienca me Forceumln e saj teuml brendaqeneumlsishme
Esenca e Koshienceumls eumlshteuml Lumturi
veteumlgeumlzimldquoSatccedilittapasananda eumlshteuml njeuml Teuml Qeneuml e
peumlrhershme e cila jemi ne pastaj njeuml Koshienceuml e
peumlrhershme e cila veumlshtron puneumlt e saja brenda nesh
dhe teuml tjereumlve njeuml vullnet i peumlrhersheumlm ose njeuml Forceuml e
peumlrhershme e asaj Koshience e cila shprehet neuml veprimtari teuml pafund njeuml Lumturi e peumlrhershme e cila i
geumlzohet vetvetes dhe teuml gjitha veprimtarive teuml saja Ajo
veteuml si Meuml E Larta eumlshteuml e qeumlndrueshme e
pandryshueshme e pakoheuml e pahapeumlsireuml dhe e qeteuml neuml
pafundeumlsineuml e veprimtarive teuml saja jo e ndryshuar nga
ndryshimet e tyre jo e ndareuml nga shumeumlsia e tyre jo e
zmadhuar ose e zvogeumlluar nga zbaticat dhe baticat neuml
detrat e koheumls dhe hapeumlsireumls jo e ccediloroditur nga
kontradiktat e tyre teuml dukshme ose e kufizuar nga
kufizimet e tyre teuml synuara nga Hyjnorja
Satccedilittapasananda eumlshteuml uniteti i shumanshmeumlriseuml seuml gjeumlrave teuml manifestuara harmonia e peumlrhershme e teuml
gjitha variacioneve dhe kundeumlrshtive teuml tyre peumlrsosuria
e pafund e cila i justifikon kufizimet e tyre dhe eumlshteuml
qeumlllimi i papeumlrsosmeumlrive teuml tyrerdquo10
Supramentalja eumlshteuml Koshienca E Seuml Veumlrteteumls dija
hyjnore Koshienca dhe Forca meuml e larteuml hyjnore teuml
cilat veprojneuml neuml univers Ajo eumlshteuml njeuml parim i
Koshienceumls i cili qeumlndron sipeumlr Mendjes dhe ekziston e
vepron neuml teuml veumlrteteumln dhe unitetin themelor teuml gjeumlrave
dhe jo sikurse Mendja neuml shfaqjet dhe ndarjet e tyre
fenomenale Karakteri i saj fundamental eumlshteuml dije neumlpeumlrmjet identitetit me aneuml teuml seuml cileumls njihet Vetja Teuml
Qeneuml-Koshienceuml-Forceuml-Lumturi HyjnoreSat-Ccedilit-
TapasShakti-Ananda dhe gjithashtu e veumlrteta e
manifestimit Sipas Shri Aurobindos termi
ldquoSupramentalerdquo do teuml thoteuml njeuml nivel mbikoshient i
Qenies qeuml ndodhet jo veteumlm sipeumlr Mendjes por edhe
peumlrtej asaj sepse ai eumlshteuml radikalisht i ndrysheumlm nga ajo
Supramentalja eumlshteuml peumlrtej dhe e ndryshme jo veteumlm neuml
lidhje me Mendjen e zakonshme por edhe neuml krahasim
me nivelet mbikoshiente teuml Mendjes dmth me
Mentalen Meuml Teuml Larteuml Mentalen E Ndriccediluar Mentalen Intuitive dhe Mbimentalen Ndeumlrsa teuml gjitha keumlto nivele
mbikoshiente teuml Mendjes janeuml peumlrzierje teuml driteumls dhe
erreumlsireumls teuml dijes dhe padijes Supramentalja eumlshteuml
Koshienca E Seuml Veumlrteteumls totalisht pa
padijeldquoSupramentalja eumlshteuml neuml esenceumln e saj teuml
mireumlfillteuml njeuml Koshienceuml E Seuml Veumlrteteumls gjithnjeuml e lireuml
nga padija njeuml koshienceuml e cila eumlshteuml themeli i
ekzistenceumls soneuml aktuale natyrale ose evolucionare dhe
nga e cila natyra brenda nesh peumlrpiqet teuml arrijeuml tek
veteumldija dhe boteumldija dhe tek njeuml koshienceuml e drejteuml dhe
10
Sri Aurobindo (1970) The Synthesis of Yoga Pondicherry Sri
Aurobindo Ashram f 395 keumltu dhe neuml vijim e peumlrkthyer nga autori
Kurt Gostentschnigg nga anglishtja neuml shqipe
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
19
njeuml peumlrdorim i drejteuml i ekzistenceumls soneuml neuml univers
Supramentalja ngaqeuml eumlshteuml njeuml Koshienceuml E Seuml
Veumlrteteumls e zoteumlron keumlteuml dije teuml brendaqeneumlsishme dhe
keumlteuml fuqi teuml ekzistenceumls seuml veumlrteteuml Rrjedha e saj eumlshteuml e drejteuml dhe mund teuml shkojeuml direkt tek qeumlllimi i saj Fusha
e saj eumlshteuml e gjereuml dhe mund teuml beumlhet madje e
pakufishme sepse natyra e saj e mireumlfillteuml eumlshteuml dije
Ajo nuk duhetteuml fitojeuml dije por e zoteumlron ateuml neuml teuml
drejteumln e vet Hapat e saj nuk janeuml nga padija neuml njeuml
driteuml teuml papeumlrkryer por nga njeuml e veumlrteteuml neuml njeuml teuml
veumlrteteuml meuml teuml madhe nga njeuml perceptim i drejteuml neuml njeuml
perceptim meuml teuml thelleuml nga intuita neuml intuiteuml nga
ndriccedilimi neuml ndritshmeumlrineuml absolute dhe teuml pakufi nga
gjereumlsiteuml rriteumlse neuml pafundeumlsineuml e mireumlfillteuml Neuml kulmin e
saj ajo zoteumlron plotdijen hyjnore dhe plotfuqineuml hyjnore Neuml leumlvizjen e sajteuml shkalleumlshkallshmeevolucionare teuml
veteumlmanifestimit neumlpeumlrmjet seuml cileumls ajo do teuml zbulojeuml neuml
fund larteumlsiteuml e veta meuml teuml larta ajo duhet teuml jeteuml neuml
natyreumln e saj teuml mireumlfillteuml esencialisht e lireumlnga padija
dhe gabimi Ajo niset nga e veumlrteta dhe drita dhe leumlviz
gjithmoneuml neuml teuml veumlrteteuml dhe driteumlrdquo11
Midis Supramentales dhe Mentales ka shkallare meuml teuml
larta teuml Mendjes teuml cilat gjenden peumlrmbi Mendjen toneuml
normale dhe ccedilojneuml tek Supramentalja Keumlto stade nivele
teuml njeumlpasnjeumlshme ose fuqi graduale teuml Qenies janeuml teuml
fshehura neuml pjeseumlt tona mbikoshiente Neuml njeuml rend zbriteumls shkallaret e Mentales Seuml Spiritualizuar janeuml si
vijon Mbimentalja me kateumlr nivelet e saja teuml cilat janeuml
Mbimentalja Supramentale Mbimentalja E Mireumlfillteuml
Mbimentalja Intuitive dhe Mbimentalja Mentale si dhe
tri forcat mbimentale Mentalja Intuitive Mentalja E
Ndriccediluar dhe Mentalja Meuml E Larteumlteuml cilatvendosin
kalimin nga Mbimentalja neuml Mentale
Ndeumlrsa Supramentalja eumlshteuml Koshienca totale E Seuml
Veumlrteteumls Mbimentalja si delegatja e Koshienceumls
Supramentale neuml padijen kozmike i teumlrheq poshteuml ndarazi teuml veumlrtetat duke u dheumlneuml atyre njeuml identitet teuml
veccedilanteuml Mbimentalja eumlshteuml ldquonjeuml ekran i ngjashmeumlriseuml
seuml pangjashme neumlpeumlrmjet teuml cilit Supramentalja mund
teuml veprojeuml neuml meumlnyreuml indirekte mbi njeuml injoranceuml
erreumlsira e seuml cileumls nuk do teuml mund teuml duronte ose teuml
merrte ndikimin direkt teuml njeuml drite supreme Pikeumlrisht
projektimi i keumlsaj Mbimentaleje teuml ndritshme mundeumlson
difuzionin e njeuml drite teuml zvogeumlluar neuml padije dhe hedhjen
e keumlsaj hijeje teuml kundeumlrt e Jokoshienceumls e cila kapeumlrdin
gjitheuml driteumlnneuml vetvete Ngaqeuml Supramentalja ia
transmeton Mbimentales teuml gjitha realitetet e saja por
ia leuml asaj trsquoi formulojeuml ato neuml njeuml leumlvizje dhe neuml peumlrputhje me njeuml koshienceuml teuml gjeumlrave e cila eumlshteuml ende
njeuml vizion i seuml veumlrteteumls dhe megjithateuml njeumlkoheumlsisht njeuml
prind i pareuml i injoranceumlsrdquo12 Neuml njeuml leteumlr drejtuar njeuml
sad‟haku13 Shri Aurobindo shkruan ldquo Mbimentalja e
njeh Teuml Vetmin si mbeumlshtetjen esenceumln dhe fuqineuml
fundamentale teuml teuml gjitha gjeumlrave por neuml lojeumln e saj
11
Sri Aurobindo (1989) The Supramental Manifestation
Pondicherry Sri Aurobindo Ashram f 41 v 12
Sri Aurobindo (1970) The Life Divine Pondicherry Sri Aurobindo
Ashram f 278 v 13
Njeuml njeri qeuml peumlrpiqet peumlr veteumlrealizim duke u angazhuar neuml
praktikimin eSad‟haneumls (sanskr Sādhanā) ose Jogeumls
dinamikekarakteristike ajo e veuml theksin neuml fuqineuml e saj
ndareumlse teuml shumeumlsiseuml dhe provon trsquoia japeuml ccedildo fuqie ose
ccedildo aspekti shansin e tij teuml ploteuml teuml manifestimit duke u
mbeumlshtetur neuml teuml qeneumlt njeuml themelor peumlr teuml shmangur disharmoni ose konflikt Ccedildo Pereumlndi siccedil eumlshteuml krijon
boteumln e saj por pa konflikt me teuml tjerat Ccedildo aspekt ccedildo
ide ccedildo forceuml e gjeumlrave mund teuml ndihet neuml energjineuml ose
shkeumllqimin e vet teuml ploteuml teuml veccediluar dhe teuml peumlrpunojeuml
vlerat e veta pa krijuar disharmoni sepse Mbimentalja
zoteumlron sensin e pafundeumlsiseuml dhe neuml pafundeumlsineuml e
veumlrteteuml (jo hapeumlsinore) janeuml teuml mundura shumeuml
pafundeumlsi peumlrputheumlserdquo14
Intuita eumlshteuml njeuml fuqi e Koshienceumls afeumlr dhe e afeumlrme
me dijen origjinale neumlpeumlrmjet identitetit Ccedilka eumlshteuml vizion direkt intim neuml Mentalen Intuitive beumlhet ndriccedilim
neuml Mentalen E Ndriccediluar dhe mendim-dije neuml Mentalen
Meuml Teuml LarteumlKjo Intuiteuml e veumlrteteuml dhe autentike duhet
dalluar nga njeuml fuqi e arsyes mentale e cila mund teuml
ngateumlrrohet shumeuml lehteuml me teuml nga ajo fuqi e arsyetimit
teuml peumlrfshireuml qeuml e arrin konkluzionin e saj me njeuml hop
dhe nuk ka nevojeuml peumlr hapat e zakonsheumlm teuml mendjes
logjike Meqeuml zakonisht intuiteuml do teuml thoteuml fuqia e
kuptimit teuml gjeumlrave neuml meumlnyreuml teuml menjeumlhershme pa
pasur nevojeuml peumlr njeuml argumentim koshient Neuml keumlteuml
kuptim teuml zakonsheumlm intuita mund teuml mbeumlshtetet neuml njeuml
ndjesi ose mund teuml jeteuml njeuml arsyetim i shpejteuml neumlnkoshient dukeu bazuar neuml shenja subtile teuml cilat nuk
kuptohen neuml meumlnyreuml koshiente Por termin ldquoIntuiteumlrdquo i
cili ka njeuml konotacion shumeuml meuml teuml thelleuml Shri
Aurobindo e peumlrdor neuml lidhje me nivelin mbikoshient
poshteuml Mbimentales dhe sipeumlr Mentales SeumlNdriccediluar
Mentalja Intuitive ldquoeumlshteuml gjithnjeuml diccedilka qeuml hidhet direkt
nga njeuml identitet i fshehur Kur koshienca e subjektit
takohet me koshienceumln neuml objekt ateumlhereuml ajo depeumlrton
neuml teuml dhe sheh ndien ose vibron me ateuml teuml veumlrteteuml qeuml ajo
e kontakton dhe pastajprej forceumls seuml takimit Intuita
hidhet jashteuml si njeuml shkeumlndijeuml ose rrufe Ose kur koshienca edhe pa njeuml takim teuml tilleuml shikon brenda
vetes dhe ndien atje neuml meumlnyreuml direkte e intime teuml
veumlrteteumln ose teuml veumlrtetat teuml cilat gjenden neuml brendeumlsi ose
kontakton forcat e fshehura prapa dukjes seuml jashtme
ateumlhereuml shpeumlrthen gjithashtu njeuml driteuml intuitive Ose kur
koshienca takohet me Realitetin Suprem ose Realitetin
Spiritual teuml gjeumlrave dhe qenieve dhe peumlrjetonprej
kontaktit njeuml bashkim me teuml ateumlhereuml shkeumlndija rrufeja
ose flaka e perceptimit intim teuml seuml veumlrteteumls shkreptin neuml
thelleumlsiteuml e sajardquo15
Mentalja E Ndriccediluar eumlshteuml njeuml mendje e driteumls spirituale dhe e veumlshtrimit teuml brendsheumlm Eumlshteuml njeuml shqiseuml
spirituale e cila kap diccedilka nga substanca e seuml veumlrteteumls
Veprimi i saj i cili shoqeumlrohet nga veumlrshimi poshteuml i njeuml
drite teuml brendshme teuml dukshme mund teuml ndriccedilojeuml deri neuml
njeuml fareuml grade pjeseumlt e qenies seuml njeriut nga Mentalja
mbi Vitalen deri neuml qelizat e Trupit Keumltu teuml
menduariteumlshteuml veteumlm njeuml funksion dyteumlsor peumlr teuml
shprehur ccedilfareuml po veumlshtrohet ldquoQarteumlsia e inteligjenceumls
drita e saj e qeteuml e diteumls i hap vend ose i neumlnshtrohet njeuml
14
Sri Aurobindo (1970) Letters on Yoga I f 244 15
Sri Aurobindo (1970) The Life Divine f 946 v
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
20
shkeumllqimi intensiv dhe njeuml ndriccedilimi teuml Frymeumls Njeuml lojeuml e
shkreptimave teuml seuml veumlrteteumls dhe fuqiseuml spirituale hyn me
forceuml nga lart neuml koshienceuml dhe i shton ndriccedilimit teuml qeteuml
e teuml madh dhe zbritjes seuml gjereuml teuml paqes teuml cileumlt e karakterizojneuml ose shoqeumlrojneuml veprimin e parimit meuml teuml
larteuml spiritual njeuml zjarr teuml forteuml teuml realizimit dhe njeuml
ekstazeuml dalldiseumlse teuml dijesrdquo16
Mentalja Meuml E Larteuml eumlshteuml njeuml nivel i pareuml i Koshienceumls
Spirituale njeuml mendim-mentale e ndritshme neuml teuml cileumln
njeriu beumlhet vazhdimisht dhe ngushteumlsisht koshient peumlr
Veten dhe Teuml Vetmin si dhe normalisht di dhe sheh me
keumlteuml koshienceuml Tipari i saj eumlshteuml njeuml njohje automatike e
spontane me karakter kozmik njeuml lloj teumlreumlsie i
veumlshtrimit teuml seuml veumlrteteumls me njeuml shikim teuml veteumlm dhe me formulime teuml mendimit njeuml realizim efektiv i
perceptimeve teuml saja me aneuml teuml veteumlfuqiseuml seuml ideseuml Ky
mendim nuk eumlshteuml njeuml dije e fituar por veteumlzbulimi i
urteumlsiseuml seuml peumlrjetshme Ideteuml e saja mbillen neuml zemeumlr dhe
jeteuml si njeuml forceuml e cila duhet teuml peumlrpunohet ldquoFuqia e
Mentales Meuml Teuml Larteuml spirituale dhe forca e saj e ideve
modifikohen dhe pakeumlsohen gjateuml hyrjes seuml tyre neuml
mendeumlsineuml toneuml Prandaj ato nuk mjaftojneuml peumlr trsquoi
zhdukur gjitheuml keumlto kundeumlrshtime dhe peumlr teuml krijuar njeuml
Qenie Supramentale Mireumlpo ato mund teuml realizojneuml njeuml
shndeumlrrim teuml pareuml i cili mundeumlson njeuml ngjitje teuml
meumltejshme dhe njeuml zbritje meuml teuml fuqishme Ato mund teuml peumlrgatisin njeuml integrim teuml meumltejsheumlm teuml qenies neuml njeuml
forceuml meuml teuml larteuml teuml koshienceumls dhe dijesrdquo17
Megjitheumlse teuml ndara dhe teuml ndryshme Mentalja Vitalja
dhe Fizikja janeuml teuml ndeumlrlidhura dhe ndeumlrveprojneuml
Prandaj ato u japin shkas neumlnndarjeve teuml dallueshme neuml
keumlto pjeseuml kryesore teuml QeniesMentale ose Mendje ka
veccedilaneumlrisht kuptimin e asaj pjese teuml natyreumls e cila ka teuml
beumljeuml me njohjen dhe inteligjenceumln me ideteuml perceptimet
mentale reagimet e mendimit ndaj gjeumlrave me leumlvizjet
dhe formimet veumlrtet mentale vizionin dhe vullnetin mental etj qeuml janeuml pjeseuml e inteligjenceumls seuml njeriut
Mentalja e zakonshme peumlrbeumlhet nga tri pjeseuml kryesore
Mentalja e Mireumlfillteuml Mentalja Vitale dhe Mentalja
FizikeMentalja E Mireumlfillteuml ndahet neuml tri pjeseuml
Mentalja Menduese ose intelekti e zeumlneuml me ide dhe dije
neuml vetvete Mentalja Dinamike e zeumlneuml me nxjerrjen
jashteuml teuml forcave mentale peumlr realizimin e ideve
Mentalja Shpreheumlse e zeumlneuml me shprehjen e ideve neuml
jeteumlMentalja Vitale ose mendja e deumlshireumls eumlshteuml njeuml lloj
ndeumlrmjeteumlseje midis Vitales dhe Mentales Seuml Mireumlfillteuml
Funksioni i saj nuk eumlshteuml teuml mendojeuml dhe teuml arsyetojeuml teuml
perceptojeuml teuml shqyrtojeuml teuml zbulojeuml ose teuml vlereumlsojeuml gjeumlra por teuml planifikojeuml teuml eumlndeumlrrojeuml ose teuml imagjinojeuml
se ccedilka mund teuml beumlhet Mentalja Vitale eumlshteuml njeuml mendje
e vullnetit veprimit dhe deumlshireumls dinamike dhe merret
me shijim dhe pasje forceuml dhe zbatim me geumlzim dhe
vuajtje dheumlnie dhe marrje rritje dhe zgjerim etj
Mentalja Vitale eumlshteuml e peumlrzier me Vitalen Prandaj ajo
nuk qeveriset si Mentalja Menduese nga arsyeja por
nga impulset dhe deumlshirat e Vitales Ajo peumlrpiqet t‟i
justifikojeuml dhe arsyetojeuml veprimet teuml cilat bazohen neuml
16
Po aty f 944 17
Po aty f 944
impulset dhe deumlshirat e VitalesMentalja Fizike merret
veteumlm me gjeumlra fizike Ajo kufizohet nga pamja dhe
peumlrvoja fizike e gjeumlrave i mentalizon eksperiencat e
kontaktit me jeteumln e jashtme dhe me gjeumlrat dhe nuk shkon peumlrtej tyre Mentalja Fizike eumlshteuml e peumlrzier me
Fiziken dhe merr pjeseuml neuml karakteristikat e Koshienceumls
Fizike si plogeumlshti erreumlsireuml dhe peumlrseumlritje mekanike teuml
cilat manifestohen neuml Mendjen Fizike si mpirje mentale
konservatizeumlm dyshim dhe mendime obsesiveMentalja
Mekanike e lidhur ngushteumlsisht me Mentalen Fizike
peumlrseumlrit pa dobi gjithccedilka qeuml ka ndodhur Karakteristika e
saj eumlshteuml ajo e njeuml makine qeuml eceumln pa ndeumlrprerje sa hereuml
qeuml neuml teumlshfaqen mendime
Qenia Vitale ose natyra e jeteumls peumlrbeumlhet nga deumlshirat sensacionet ndjenjat pasionet impulset energjiteuml e
veprimit dhe nga gjitheuml loja e instinkteve posesive dhee
teuml tjerave teuml lidhura me teuml si inati frika lakmia epshi
etj Energjia e jeteumls Prana(sanskr prāṇa) e cila
gjalleumlron trupin eumlshteuml njeuml aspekt i VitalesVitalja
peumlrbeumlhet nga tri pjeseuml kryesore Vitalja Meuml E Larteuml
Vitalja E MesmeVitalja E Mireumlfillteuml dhe Vitalja Meuml E
UleumltVitalja Meuml E Larteuml eumlshteuml Vitalja Mentale dhe
Vitalja Emocionale teuml marra bashkeumlVitalja Mentale u
jep emocioneve deumlshirave pasioneve sensacioneve ose
leumlvizjeve teuml tjera teuml Qenies Vitale njeuml shprehje mentale
neumlpeumlrmjet teuml menduarit teuml folurit ose ndonjeuml meumlnyre tjeteumlrVitalja Emocionale eumlshteuml vendi i ndjenjave teuml
ndryshme si dashuria (njereumlzore) geumlzimi hidheumlrimi
urrejtja etjVitalja E Mesme ose Vitalja E Mireumlfillteuml
eumlshteuml dinamike e ndjeshme dhe e pasionuar Ajo eumlshteuml
vendi i deumlshirave dhe reagimeve meuml teuml forta vitale si
ambicia krenaria frika lavdidashja teumlrheqjet dhe
shtytjet deumlshirat dhe pasionet e teuml gjitha llojeve Peumlrveccedil
keumlsaj ajo eumlshteuml fusha e shumeuml energjive vitaleVitalja
Meuml E Uleumlt peumlrbeumlhet nga leumlvizjet meuml teuml vogla teuml jeteuml-
deumlshireumls dhe jeteuml-reagimeve njereumlzore Ajo merret me
deumlshirat dhe ndjenjat meuml teuml vogla si deumlshira peumlr ushqim deumlshirat seksuale peumllqimet dhe mospeumllqimet mburrja
zeumlnkat deumlshira peumlr leumlvdateuml zemeumlrimi dhe deumlshirat e
tjera teuml vogla teuml ccedildo llojiVitalja Fizike eumlshteuml ajo pjeseuml e
Vitales e cila eumlshteuml e drejtuar ploteumlsisht ndaj gjeumlrave
fizike dhe eumlshteuml e mbushur me deumlshira lakmi dhe
keumlrkesa peumlr keumlnaqje neuml nivelin fizik
(vijon)
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
21
Gjon Keka Graz
Gjergj Kastrioti atlet i liriseuml seuml Arbeumlriseuml
Gjergj Kastriot Skeumlnderbeu nuk ishte veteumlm ldquoAtlet i Krishtitrdquo i shpallur nga
Papa Kaliksti por ai ishte atlet edhe neuml kuptimin fizik Ai kishte trup teuml
zhvilluar teuml njeuml atletiku dhe shumeuml autoreuml e kronisteuml teuml koheumls e theksojneuml
keumlteuml neuml studimet e tyre Por mbi teuml gjitha peumlrveccedil zhvillimit muskulor trupor
qeuml kishte ai ishte edhe njeuml ldquoatlet i lufteumls peumlr lirirdquo ose meuml mireuml mund teuml them
ishte ldquoAtlet i Liriseumlrdquo Neuml lufteuml me akrobacionet e tij dhe strategjineuml e tij teuml
njohur ai korrte fitore neuml teuml gjitha fushat Dhe siccedil meumlsojmeuml nga peumlrvoja liria
keumlrkon atleteuml peumlr teuml mbeumlrritur te qeumlllimi i realizimit teuml saj Por jo veteumlm atleteuml edhe patrioteuml e liridasheumls sepse njeuml shoqeumlri apo individ qeuml nuk e do
lirineuml ai kurreuml nuk mund teuml beumlhet atlet i Liriseuml
Skenderbeu neuml Krujeuml
Edhe atleteumlt e liriseuml e kaneuml derdhur gjakun e tyre neuml rreumlnjeumlt e pemeumls seuml
kombit teuml tyre Kjo peumlr faktin se neumlpeumlrmjet sakrificave teuml tyre neuml rritjen e
Pemeumls seuml Kombit atdheu i tyre ka arritur teuml keteuml shkeumllqimin e driteumls dhe teuml
zhvillimit teuml seuml mireumls seuml peumlrbashkeumlt
Veteumlm mohuesit renegateumlt teuml veumlllazeumlruarit me pushtuesin turk neuml fakt ata
kaneuml neuml zemrat e tyre varrin dhe jo jeteumln e lirineuml ata e peumlrdhosin petkut e
pasteumlr arbeumlror dhe identitetin kombeumltar europian teuml Arbeumlriseuml Zemra e njeuml
shoqeumlrie e njeuml arbeumlrori teuml veumlrteteuml ose eumlshteuml zemeumlr e vulosur me Lirineuml Kastriotiane ose nuk mund teuml jeteuml zemeumlr e njeuml arbeumlrori teuml veumlrteteuml
Skeumlnderbeu ishte ldquoAtlet i Liriseumlrdquo sepse shkronjat e arta teuml Liriseuml i kishte teuml
shkruara neuml brendeumlsineuml e zemreumls seuml tij Gjergj Kastrioti nuk kishte frikeuml nga
sakrifica e madhe peumlr teuml veumlrteteumln dhe drejteumlsineuml ai neuml fakt hoqi doreuml nga liria
e tij neuml momentin kur ndeumlrmori planin e tij teuml madh neuml rikthim peumlr teuml
shpeumltuar lirineuml e Arbeumlriseuml Kjo do teuml thoteuml se ai e vendosi shpirtin dhe veten
neuml teumlreumlsi si flijim peumlr atdheun edhe pse planin e rikthimit e kishte beumlreuml neuml
meumlnyreuml teuml peumlrsosur Edhe peumlrkundeumlr rreziqeve teuml shumta si nga armiqteuml e
jashteumlm ashtu edhe nga ata teuml
brendsheumlm ai mbeti njeuml lider
vizionar njeuml strateg njeuml arbeumlror
besnik i udheumls seuml eteumlrve dhe njeuml
engjeumlll mbrojteumls i themeleve teuml
shtetit teuml Arbeumlriseuml qeuml tashmeuml ishte
rimeumlkeumlmbur dhe unifikuar
Skeumlnderbeu luftoi me guxim dhe
ushtarakisht pro libertate Arberia
et Europa pra peumlr lirineuml e Arbeumlriseuml
dhe teuml Europeumls Kjo e beumln ateuml njeuml
engjeumlll mbrojteumls teuml atdheut teuml
peumlrbashkeumlt europian dhe teuml
civilizimit teuml saj Faleuml liriseuml seuml tij
qeuml i kishte hedhur rreumlnjeumlt neuml zemreumln
e tij e gjitheuml Arbeumlria sepse ai ishte
shpresa e vetme vendi neuml koheumln e
tij geumlzonte lirineuml e veumlrteteuml peumlr teuml jetuar vepruar dhe punuar si
arbeumlror i veumlrteteuml europian Virtytet
e tij konstante e shpaloseumln ateuml jo
veteumlm si njeuml ldquoAtlet teuml Liriseumlrdquo por
edhe si njeuml vizionar e ligjbeumlreumls peumlr
teuml mireumln e vendit teuml tij Veumlrtet po teuml
analizohet neuml teumlreumlsi vepra dhe jeta e
tij neuml sheumlrbim dhe mbrojtje deri neuml
fund teuml jeteumls seuml tij teuml Arbeumlriseuml dhe
Europeumls ateumlhereuml ai del teuml jeteuml edhe
njeuml ldquoAtlet i Liriseumlrdquo njeuml atlet i
famsheumlm inclytus Athleta jo veteumlm i Arbeumlriseuml por edhe i teumlreuml kontinentit
europian ndeumlrsa peumlr shumeuml
historianeuml studiues dhe shkrimtareuml
teuml ndrysheumlm europianeuml Gjergj
Kastriot Skeumlnderbeu ishte Mburoja
Gideoni Athleta Christi
Shpeumltimtari Makabeu etj
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
22
Ylli Prebibaj Tiraneuml
Nikaj-Meumlrturi neuml veumlshtrimin e disa hulumtuesve teuml huaj (pjesa e treteuml)
III
Trasheumlgimia kulturore dhe
natyrore neuml dekadat e para teuml
shekullit XX-teuml
Trasheumlgimia kulturore neuml Nikaj-
Meumlrtur ploteumlson mozaikun e
kultureumls kombeumltare neumlpeumlrmjet
eposit teuml kreshnikeumlve toponimiseuml
arkitektureumls seuml kullave gjameumls seuml
burrave veccedilorive dialektore etj
Krahina nuk u doreumlzua ndaj situatave teuml kobshme ekonomike
qeuml kishte kaluar por vijoi teuml
ruante mrekullisht ndeumlr breza
keumlto referenca identitare
Konsideratat qeuml ndeshim shpesh
se zona teuml caktuara neuml viset
shqiptare u detyruan t‟i
neumlnshtroheshin kulturalisht
sunduesve teuml huaj ndoshta duhen
rivlereumlsuar peumlr aq koheuml sa ldquovisaret kombeumltarerdquo i kemi teuml mireumlruajtura
neuml krahina teuml tjera po shqiptare
siccedil eumlshteuml krahina e Nikaj-
Meumlrturit
Kufiri i sajuar meuml 1913 krijoi
pengesa peumlr zhvillimin e shtetit teuml
ri shqiptar shkaktoi uri dhe
vdekje Gjakova ishte treg peumlr
banoreumlt e fiseve teuml Nikajve
Meumlrturit Gashit Krasniqes
Tropojeumls dhe Pukeumls teuml cileumlt kur peumlrpiqeshin teuml kalonin neuml aneumln
tjeteumlr teuml kufirit rriheshin ose
qeumllloheshin E vetmja alternativeuml
peumlr ta mbeti rrugeumltimi kateumlrditor
peumlr neuml Shkodeumlr (Swire 2005
134) Nga pikeumlpamja kulturore
kjo situateuml ishte njeuml pengeseuml
shumeuml serioze peumlr sigurimin e
mjeteve teuml domosdoshme teuml
puneumls peumlr mbajtjen gjalleuml teuml
traditeumls kulturore Neuml librin Golgota Shqiptare autori shkruan
rreth njeuml episodi kriminal teuml ushtriseuml serbe ku ndaj 70 katolikeumlve nga Nikajt
qeuml po shkonin neuml pazar u krye njeuml masakeumlr e peumlrgjakshme (Freundlich 2010
31)
Keumlta maleumlsore pavareumlsisht mjerimit ekonomik qeuml ishte i duksheumlm e mbajteumln teuml
gjalleuml identitetin kulturor Rapsodeumlt nikajmeumlrturas vijuan leumlvrimin e eposit dhe
keumlngeumlve shekullore neumlpeumlrmjet lahuteumls teli i seuml cileumls peumlr arsyet qeuml peumlrmendem
meuml lart nuk ishte industrial por fije e njeuml bishti kali Keumlshtu ldquoLahuta ndeumlr
malcina ku peumlrdoret (Malcia e Madhe Dukagjini Nikajt e Meumlrtur e megjeuml me
Jugosllavineuml asht e vetmja e dashtun vegeumll muzikore me teuml cileumln zemra e
popullit i shpreheuml ndjesiteuml e veta ma teuml xetat e ma teuml thellatrdquo (Hylli i Driteumls
1931 550) Mbi reumlndeumlsineuml qeuml ka njeuml trasheumlgimi e tilleuml kulturore F Cordignanos neumlnvizon se ldquoKush e ka rujt rodin zakonet gojdhanat shkurt
gjithccedilka asht vizar shpirtuer i kombitrdquo (Hylli i Driteumls 1931 551) Protokolli i
mikpritjes nuk i ka shpeumltuar veumlzhgimit teuml Nopces i cili e peumlrshkruan keumlshtu
ldquoqeumlndrimi i meumltejsheumlm disa diteumlsh neuml Curraj teuml Epeumlr i peumlrket periudhave meuml teuml
keumlndshme teuml udheumltimit tim neumlpeumlr Shqipeumlrirdquo Meuml tej ai veumlren se ldquobanoreumlt e
Currajt (Nikaj) neuml vitin 1908 krahas atyre teuml Meumlrturit u peumlrkisnin njereumlzve
meuml teuml mireuml qeuml kam hasur neuml Shqipeumlrirdquo (Nopsca 2009 207-208)
Harteuml Curraj Epeumlr 1930
Ndeumlrkoheuml pas shpalljes seuml Republikeumls Shqiptare meuml 1925 konstatojmeuml rishtazi
njeuml interesim peumlr zoneumln por tashmeuml neuml fusheumln e njohjes me veccediloriteuml natyrore
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
23
Neuml objektiv ishte tashmeuml
evidentimi i resurseve turistike
hapeumlsireumls gjeografike dhe
itinerareve qeuml lidhin zonat me njeumlra-tjetreumln Disa ekspedita
studimore u ndeumlrmoreumln nga qarqe
profesionale austriake dhe
italiane
Studimi hartografik i peumlrgatitur
nga Instituti Gjeografik Mbreteumlror
Italian meuml 1930 i peumlrket njeuml prej
punimeve meuml teuml mira neuml leumlmin
hartografik si peumlr shkak teuml
peumlrmbajtjes por edhe si produkt shkencor i njeuml prej instituteve meuml
teuml mireumlnjohura ndeumlrkombeumltare
Harta me emeumlrteseuml ldquoCurraj
Epeumlrrdquo na sjell teuml dheumlna
gjuheumlsore topografike dhe
gjeografike peumlr Currajt dhe
rajonet kufitare Kjo eumlshteuml njeuml
harteuml profesionale e peumlrgatitur
mbi kritere qartazi shkencore ajo
i peumlrket vitit 1930 dhe ruhet neuml
fondin e hartave neuml Bibliotekeumln
Kombeumltare neuml Tiraneuml (Insituti Gjeografik Mbreteumlror Italian i
Firenceumls 1930)
Neuml vitin 1930 Gazeta ldquoVullneti i
Popullitrdquo shkruan mbi
eksplorimin e maleve neuml veri teuml
Shqipeumlriseuml nga ana e kateumlr
alpinisteumlve austriake Udheumltimi i
tyre ishte neumln patronazhin e
Seksionit Akademik teuml Isnabrukut Alpinisteumlt kryen
ngjitje neuml Majeumln e Ndeumlrmajeumls
Malin e Thateuml Lugun e
Ndeumlrmajeumls Qafeumln e Pejeumls
Shtegun e Dhenve etj Shoqeumlria
alpine qeuml ndeumlrmori keumlteuml mision neuml
Shqipeumlrineuml e Veriut ishte njeuml
institucion i mireumlnjohur peumlr koheumln
neuml teuml cileumln ishin aktivizuar
alpinisteumlt e Gjermaniseuml dhe
Austriseuml ajo ishte themeluar meuml
1774 dhe kishte 200 000 ndjekeumls (Vullneti i Popullit 1930 1)
Gjashteuml vjet meuml voneuml Hylli i
Driteumls pasqyron njeuml ekspediteuml teuml
disa autoriteteve austriake Neuml
shkrimin ldquonji udheumltim neuml Alpet e
Shqipeumlriseuml seuml Veriutrdquo jepen teuml
dheumlna rreth keumlsaj ekspedite neuml
peumlrbeumlrjen e seuml cileumls ishin Dr Fritz
Lemperg Fehring Steirmark
zonjusha Maria Kainz dhe Severin Kainz Ata mbeumlrriteumln neuml
Shkodeumlr meuml 13 korrik 1936 ku u priteumln me nderime shteteumlrore dhe vijuan
rrugeumltimin teuml shoqeumlruar nga meumlsuesi Rrok Zojzi
Rruga e ndjekur prej tyre ishte Selimaj Lugu i Valboneumls Maja e Hekurave Qafa e Droccedileumls Qereqi Curraj Epeumlr Qafa e Ndeumlrmanjeumls Shala Thethi etj Neuml
fund teuml rrugeumltimit Dr Lemperg ishte shprehur ldquopo pse ju shqiptareumlt nuk
bani reklameuml peumlr keumlto fareuml bukurisheuml qeuml kenirdquo (Hylli i Driteumls 1937 177)
Turisteumlt shton ai janeuml meumlrziteuml veccedil me udheumltime neuml Zviceumlr nga ana tjeteumlr
Shqipeumlrineuml e cileumlson njeuml vend teuml bukur Ai sugjeronte peumlrmireumlsimin e shtigjeve
e ndeumlrtimin e kasolleve alpine Itineraret meuml teuml peumlrshtatshme peumlr t‟u vizituar
konsiderohen
ShkodeumlrndashBogeuml-Xhaj-Pult-Theth
ThethndashCurrajndashSelimajndashRrogam
Tropojeuml-SelimajndashCurrajndashThetheuml
Theth- Qafeuml e Pejeumls-lepush
Sipas tyre do ishte me vend ndeumlrtimi i njeuml qendre botanike e cila teuml peumlrfshijeuml
hapeumlsireumln ThethndashSelimaj-Maja e Hekurave-Curraj-Kakija e Nikajve (Hylli i
Driteumls 1937 179)
IV
Peumlrfundime
Neuml keumlteuml punim trajtuam kontributin e disa hulumtuesve teuml huaj sa i takon
krahineumls seuml Nikaj-Meumlrturit rendit shoqeumlror traditave veccedilorive kulturore dhe
natyrore Hulumtimet dhe botimet e tyre peumlrbeumljneuml njeuml fond teuml dobisheumlm peumlr pasqyrimin e seuml kaluareumls shqiptare ndeumlr shekuj
Neuml keumlto kushte peumlrkthimi dhe botimi i tyre i ploteuml duke respektuar
besnikeumlrisht punimet autentike do e pasuronte meuml tej fondin shqiptar
albanologjik Gjykojmeuml se njeuml nismeuml serioze neuml keteuml drejtim duhet teuml
peumlrfshihet neuml axhendeumln e institucioneve akademike neuml Shqipeumlri dhe neuml
Kosoveuml
Ndeumlrmjet hulumtuesve teuml huaj gjykojmeuml qeuml veprat e Nopccediles dhe Lambertzit
zeumlneuml njeuml vend kryesor peumlr shkak teuml formimit teuml tyre akademik dhe
hulumtimeve teuml gjata qeuml kaneuml kryer Konsiderata joneuml mbeumlshtetet edhe nga interesimi i instituteve shkencore apo shteumlpive botuese teuml mireumlnjohura
ndeumlrkombeumltarisht peumlr botimin e veprave teuml tyre
Reumlndeumlsia e hulumtuesve teuml huaj qeumlndron neuml trajtimin e gjithansheumlm teuml
fenomeneve shoqeumlrore teuml asaj kohe duke trajtuar si aspektet pozitive dhe ato
negative Shmangja e problematikave neuml trajtimet shkencore me peumlrjashtim teuml
atyre qeuml autoreumlt i provojneuml si shtrembeumlrime janeuml pa bazeuml shkencore
Keumlta autoreuml kaneuml krijuar njeuml fond teuml papeumlrseumlritsheumlm studimesh si peumlr krahineumln
e Nikaj-Meumlrturit por edhe peumlr albanologjineuml shqiptare pa teuml cilin nuk do teuml
mundeshim sot teuml kishim teuml shkruar shumiceumln e tematikave qeuml secili syresh ka
trajtuar Neuml keumlto kushte ata zeumlneuml vend teuml posaccedileumlm neuml literatureumln e peumlrjetshme shqiptare
BIBLIOGRAFIA
Burimet arkivore
AQSH F 78
Fondi arkivor i Biblotekeumls Kombeumltare
Organet e Shtypit
Burimi i Kanunit teuml Lekeuml Dukagjinit Prej Dr Franz Baron Nopcsa peumlrktheu F Asallani neuml
Dialeumlria Nr 4 Wien 1920
G Stadtmuller Historija e Shqipeumltare Nr 1-2 Shtypshkronja Franccedileskane Shkodeumlr 1942
Hylli i Driteumls Nr 7-8 Shtpshkronja Franccedileskane Shkodeumlr 1933
Hylli i Driteumls Nr 4 Shkodeumlr 1937
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
24
F Cordignano Kryevepra e A Gjergjit neuml
zhvillim teuml historis shqyptare neuml Hylli i
Driteumls Nr 10 Shkodeumlr 1931
Vullneti i Popullit Interesimi i turistave
gjermane peumlr bukuriteuml e maleve shqiptare
Tiraneuml 1930
Botimet historiografike
Anton Berisha Maximilian Lambertzi peumlr
Epikeumln Gojore Shqiptare neuml Gjurmime
Albanologjike Nr 16 Insituti
Albanologjik i Prishtineumls Prishtineuml 1987
Dom Ernesto Cozzi Studime Etnologjike
teuml Shqipeumlriseuml Srsquoepeumlrme Botimet Fishta
Lezheuml 2017
Ermanno Armao Localitagrave chiese fiumi
monti e toponimi varii di unrsquoantica carta
dellrsquoAlbania Settentrionale Istituto per L‟
Europa Orientale Roma 1933
Franz Baron Nopsca Shqipeumlria Katolike e
Veriut Faik Konica Prishtineuml 2009
Giuseppe Valentini Ligji i maleve
shqiptare nga relacionet e Misionit
Sheumltiteumls teuml Jezuit neuml Shqipeumlri 1880-1932
Plejad Tiraneuml 2007
Joseph Swire Shqipeumlria ngritja e njeuml
mbreteumlrie Dituria Tiraneuml 2005
John Monaghan Peter Just Antropoligjia
SocialndashKulturore Ideart Tiraneuml 2007
Leo Freundlich Golgota e Shqipniseuml
aktakuzeuml kundeumlr shfaroseumlsve teuml popullit
shqiptar Prishtineuml 2010
Maximilian Lambertz Raport mbi
studimet e mia linguistike neuml Shqipeumlri nga
mesi i majit deri neuml fund teuml gushtit 1916
Botimet Franceskane Shkodeumlr 2011
Ndoc Nikaj Kujtime teuml nji jeteumls seuml
kalueme Plejad Tiraneuml 2003
P Fulvio Cordignano S J La Poesia
Epica Di Confine NellrsquoAlbania Del Nord
I Parte Studio Critico-Letterario
Tipograia Liberia Emiliana
EditriceVenezia 1943
Steacutephane Voell Das nordalbanische
Gewohnheistsrecht Curupira Germany
2004
Theodor Ippen Shqipeumlria e Vjeteumlr
Parathanje nga Dr Ardian Klosi Maluka
Tiraneuml 2002
Ylli Prebibaj Diplomacia shqiptare e
viteve 1920-1925 neuml fokusin e shtypit teuml
koheumls neuml Revisteumln Shkencore
Ndeumlrkombeumltare Diskutime Nr 14 Tetoveuml
2015
Zymer Ujkan Neziri Studime peumlr
Folklorin II Epika Gojore dhe
Etnokultura Instituti Albanologjik i
Prishtineumls Prishtineuml 2008
Harta
Harteuml ldquoCurraj Epeumlrrdquo Riliev i bamun meuml
1930 Insituti Gjeografik Mbreteumlror Italian
i Firenceumls (shih fondi i hartave neuml
Biblotekeumln Kombeumltare Tiraneuml)
Uebe
httpwwwbkshalkatalogulibrarywww
opacwwwrootbeginnerindex_alhtml
wwwsmithsonianmagcom
(Fund)
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
25
Dr Nail Draga Ulqin
Masakra e Tivarit dhe rishkrimi i historiseuml
(Me rastin e 75-vjetorit 1945-2020)
Ndeumlr ngjarjet tragjike teuml popullit
shqiptar qeuml ka teuml beumljeuml me Lufteumln e
Dyteuml Boteumlrore eumlshteuml Masakra e
Tivarit e cila ka ndodhur me 1
prill 1945 Neuml keumlteuml masakeumlr teuml
realizuar nga njeumlsiteuml ushtarake teuml
Jugosllaviseuml aty janeuml likuiduar njeuml
numeumlr i madh shqiptareumlsh nga
Kosova me peumlrmasat e
gjenocidit teuml cileumlt ishin
mobilizuar peumlr teuml ndjekur okupatoreumlt gjermaneuml neuml pjeseumln
pereumlndimore teuml ish-Jugosllaviseuml
Mobilizimi i tyre neuml Kosoveuml ka
pasur njeuml prapavi teuml caktuar
politike sepse si qellim kishte
spastrimin e Kosoveumls nga
shqiptareumlt peumlr teuml realizuar neuml
praktikeuml pushtetin ushtarak i cili
ishte vendosur nga data 8 shkurt
1945 duke beumlreuml riokupimin e
Kosoveumls pa peumlrfillur parimet e Karteumls seuml Atlantikut me pasoja
peumlr shqiptareumlt qeuml eumlshteuml deumlshmuar
neuml vitet vijuese
Me 1 prill u beumlneuml 75- vite (1945-
2020) nga Masakra e Tivarit ku u
likuiduan neuml meumlnyreumln meuml mizore
shqiptareumlt nga Kosova Sipas teuml
dheumlnave del se ky numeumlr shkon
minimalisht nga 1560 shqiptareuml
ndeumlrsa sipas disa peumlrllogaritjeve
arrineuml deri neuml 3764 persona Fjala eumlshteuml peumlr shqiptareumlt teuml cileumlt ishin
teuml mobilizuar si regruteuml ne aradhat
partizane peumlr teuml ndjekur armikun
peumlrfundimisht nga territori i ish-
JugosllaviseumlPor edhe pas
shteumldhjeteuml e peseuml vjeteumlve kjo
tragjedi ende nuk eumlshteuml ndriccediluar
nga studiuesit e ndryshem nga vet
fakti se gjateuml periudheumls seuml sistemit
komunist marrja me njeuml ngjarje teuml
tilleuml ishte e pa preferueshme dhe me pasoja peumlr autoreumlt
Edhe pse ne popull dihej peumlr keteuml tragjedi dhe peumlrshperitej peumlr numrin e teuml
vrareumlve sakteumlsisht pak kush dinte teuml dheumlna teuml sakta sepse arkivat peumlr
shqiptareumlt ishin neumln embargo madje dokumenteumlt gjegjeumlse ka mundeumlsi qeuml janeuml
zhdukur nga ato teuml cileumlt kaneuml realizuar keteuml masakeumlr
Deumlshmi autentike e atyre qeuml peumlrjetuan masakren Por veteumlm pas deumlshtimit teuml sistemit monist dhe vendosjes seuml pluralizmit nga
viti 1990 opinioni i gjeumlreuml filloi teuml njihej meuml ne detaje peumlr keteuml masakeumlr e ate
duke iu falenderuar deumlshmitareumlve autentik teuml cileumlt kishin shpeumltuar nga kjo
kasaphane tipike naziste e beumlreuml nga pjeseumltareumlt e aradhave partizane jugosllave
gjoja ldquonacional-ccedillirimtarerdquo Dhe janeuml keumlto individ teuml cileumlt e peumlrjetuan personalisht keteuml masakeumlr teuml cileumlt kaneuml dheumlneuml kujtimet e tyre peumlr keteuml kalvar teuml
shqiptareumlve nga mobilizimi i tyre neuml Kosoveuml dhe rrugeumltimi ne relacionin
Prizren-Kukeumls-Shkodeumlr-Tivar
Ndeumlr ta beumln pjeseuml edhe Azem Hajdini-Xani i cili opinionit i ka dhuruar librin
ldquoTragjedia e Tivaritrdquo botuar neuml Shtutgard neuml Gjermani neuml vitin 1990 dhe meuml
pas ribotuar neuml Prishtineuml neuml vitin 1998 Po ashtu ky autor ka botuar edhe njeuml
botim tjeteumlr me titull rdquoMasakra e Tivaritrdquo-Memoare Prishtineuml 1998 duke
prezentuar deumlshmi autentike teuml personave teuml cileumlt kaneuml mbetur gjalleuml Edhe pse
ne ndeumlrkoheuml janeuml botuar edhe disa studime nga autor teuml tjereuml peumlr keteuml
masakeumlr(MPirraku UButka etj) botimi i keumltyre materialeve nga autori i cili e ka peumlrjetuar drejteumlpeumldrejt keteuml masakeumlr peumlr momentin sheumlrben si leumlndeuml bazeuml
dhe e domosdoshme peumlr teuml trajtuar keteuml tragjedi teuml beumlreuml nga komunistet ne prag
teuml peumlrfundimit teuml Lufteumls seuml Dyteuml Boteumlrore sepse arkivat ende janeuml teuml mbyllura
peumlr hulumtuesit shqiptareuml
Nisja nga Prizreni peumlr neuml Tivar Peumlr teuml beumlreuml ploteumlsimin e Armateumls IV teuml Jugosllaviseuml peumlr neuml Frontin VP teuml
bregdetit teuml Adriatikut ne saje teuml teuml dheumlnave teuml publikuara del se ne mars dhe
prill teuml vitit 1945 u deportuan 22017 lufteumltareuml shqiptareuml nga Kosova Ata janeuml
deportuar ne formacione ushtarake teuml cilat quhen eshalone qe gjateuml muajve
mars-prill 1945 nga Prizreni peumlr neuml Tivar gjithsejt ishin gjashteuml eshalone teuml
tilla Keumlshtu neuml mars janeuml deportuar tre eshalone eshaloni i pareuml me 3700 lufteumltareuml niset nga Prizreni meuml 2431945 dhe arrin neuml Tivar meuml 2931945
eshaloni i dyteuml meuml 4700 lufteumltareuml niset nga Prizreni meuml 2631945 dhe arrineuml
neuml Tivar meuml 3131945 dhe eshaloni i treteuml me 2700 lufteumltareuml shqiptareuml niset
nga Prizreni me 2731945 dhe arrin neuml Tivar meuml 1 prill 1945 Ndeumlrsa gjateuml
muajit prill janeuml deportuar edhe tre eshalone teuml tjera eshaloni i pareuml me 1506
lufteumltareuml niset nga Prizreni meuml 19 prill 1945 eshaloni i dyteuml me 2601 lufteumltareuml
niset nga Prizreni meuml 20 prill 1945 dhe eshaloni i treteuml me 1216 lufteumltareuml niset
nga Prizreni meuml 24 prill 1945Ndeumlrsa meuml pas nga Prizreni niset njeuml eshalon i
veccedilanteuml me 5323 lufteumltareuml shqiptar nga Maqedonia ne diteumlt e para teuml prillit teuml
vitit 1945
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
26
Pse po largoheshin lufteumltareumlt
nga Kosova Duke marreuml parasysh se
operacionet luftarake kundeumlr nazistave gjermaneuml ne Lufteumln e
Dyteuml Boteumlrore kishin marreuml fund
nga fundi i viti 1944 me teuml drejt
beumlheumlt pyetja se pse i deportuan
lufteumltareumlt shqiptareuml nga Kosova
Peumlrgjigja ishte e qarteuml sepse
planifikohej njeuml hakmarrje ndaj
shqiptareumlve teuml Kosoveumls peumlr
humbjen qe kishin peumlrjetuar
formacionet ushtarake teuml
partizaneumlve jugosllaveuml ne lufteumln ndaj lufteumltareumlve teuml Shaban
Polluzheumls Ndeumlrsa nga ana tjeteumlr
si qellim ishte largimi nga
Kosova i atyre lufteumltareumlve teuml cileumlt
mund teuml beumljneuml rezistenceuml peumlr
vendosjen e pushtetit ushtarak
serb gjegjeumlsisht ripushtimin serb
teuml Kosoveumls ne saje teuml vendimeve
teuml meuml vonshme
Teuml mobilizuarit iu ngjanin
robeumlrve Edhe pse teuml gjitheuml teuml tubuarit nga
aneuml teuml ndryshme teuml Kosoveumls
kishin premtime se do teuml
deportoheshin me statusin e
lufteumltareumlve peumlr teuml ndjekur armikun
ne vijen e frontit neuml veripereumlndim
teuml Adriaktikut(Isteumlr-Slloveni) nga
momenti i pareuml neuml Prizren u verejt
se do teuml jeteuml teumlreumlsisht
ndrysheNeumlse deri aty ata ishin teuml
armatosur dhe teuml peumlrcjellur me oficereuml shqiptareuml meuml tu nisur nga
Prizreni peumlrcjelljen e moren
oficeret serbo-malazez ndeumlrsa po
ashtu u detyruan peumlr teuml doreumlzuar
armet me pretekst se rruga eumlshteuml e
gjateuml dhe do teuml lodheni pa nevojeuml
pra ata u nisen nga Prizreni teuml
paarmatosur teuml pa ushqyer teuml
lodhur teuml paveshur dhe ne kushte
higjenike teuml papeumlrshtatshme Ishte
ky eshaloni i dyteuml qeuml eumlshteuml nisur
nga Prizreni meuml 26 mars ku pjeseumltareumlt e tij do teuml peumlrjetojneuml
gjenocid teuml pa pareuml ne qytetin e
Tivarit teuml Ri
Gjateuml rrugeumls atyre iu ndalohej
dalja nga kolona qofteuml peumlr teuml pireuml
ujeuml apo kryer nevoja fiziologjike
Kush kishte guxim teuml vepronte
ndryshe e peumlsonte me jeten sepse
pushkatohej neuml vend Nga njeuml
sjellje e tilleuml e oficereumlve peumlrcjelles teuml cileumlt vrisnin kur kishin deumlshireuml
e flisnin fyerjet meuml vulgare ndaj shqiptareumlve tash teuml gjitheuml e kishin teuml qarteuml se
nuk janeuml meuml lufteumltareuml por iu ngjanin robeumlrve teuml lufteumls Dhe nga njeuml situateuml e
tilleuml dramatike gjateuml rrugeumls deri ne Shkodeumlr numri i teuml vrareumlve kishte arritur
deri neuml 800 lufteumltareuml teuml cileumlt janeuml gjuajtur neuml lumin Dri Buneuml etj
Pamjet e Tivarit paralajmeumlronin masakren Me teuml arritur neuml Tivarin e Ri eumlshteuml veumlrejtur njeuml moblizim i madh i popullateumls
vendore ku me ta ishin seuml bashku edhe njeumlsiteuml ushtarake teuml Brigadeumls seuml Dhjeteuml
Malazeze teuml armatosur ne ccedildo aspekt athua se janeuml duke pritur njeumlsiteuml e
armikut U pa qarteuml komploti dhe gracka e pregatitur por ata prisnin veteumlm
shkasinNe qendeumlr teuml Tivarit teuml Ri pasi i kaneuml udheumlruar peumlr teuml pushuar ne afeumlrsi
teuml tyre ishte njeuml krua ku shqiptareumlt shprehen keumlrkeseumln peumlr teuml pireuml ujeuml por
oficereumlt reaguan ashpeumlr duke mos iu mundeumlsuar dhe fyer ata neuml aspektin
nacional duke vrareuml tre shqiptareuml ndeumlrsa nga plumbat e tyre kishin vrareuml
ldquogjojardquo njeuml ushtareuml malazias Ky ishte njeuml tjeteumlr pretekst peumlr teuml vrareuml shqiptareuml andaj peumlr keteuml ldquovepeumlr ldquo e cila nuk ishte beumlreuml nga shqiptareumlt ata pushkatuan 100
ushtareuml shqiptareuml sikurse nazisteumlteumlt gjermaneuml koheuml meuml pareuml Nga kjo e papritur
shqiptareumlt ishin teuml vetdijsheumlm se njeuml tragjedi e tilleuml nuk do teuml peumlrfudnoj meuml
kaq sepse ishin teuml rrethuar nga teuml gjitha aneumlt
Ndeumlrtesa e Monopolit teuml Duhanit ferri i shqiptareumlve
Ata meuml pas ne koloneuml i detyruan teuml ecin dhe i vendosen ne objektin e
Monopolit teuml Duhanit neuml afeumlrsi teuml portit Ishte kjo njeuml ndeumlrteseuml tre kateumlshe ku i
detyruan teuml hyjneuml brenda ndeumlrsa teuml tjereumlt u vendosen neuml oborr pra teuml gjitheuml
grumbull e jo ne koloneuml sepse keumlshtu mundeumlsia peumlr t‟i shfarosur ishte meuml e
madhe Dhe nuk ka vonuar shumeuml ne teuml gjitheuml shqiptareumlt si brenda ne ndeumlrteseuml
e neuml oborr eumlshteuml qitur me teuml gjitha mjetet luftarake rreh dy oreuml dhe neuml oborr dhe shesh ku ishin rreth 3000 veta nuk mbeti njeumlri i gjalleuml neuml keumlmbeuml sepse u beuml
kasaphaneuml e veumlrteteuml dhe kudo u beuml lumeuml gjaku E teumlreuml kjo masakeumlr ka zgjatur
rreth njeuml oreuml e gjysmeuml duke filluar neuml ora 14 teuml dateumls 1 prill 1945 Pateumln fat teuml
shpetojneuml veteumlm ata qe ishin ne katin e larteuml teuml ndeumlrteseumls dhe disa nga eshaloni
i pareuml teuml cileumlt peumlr momentin ishin neuml Tivarin e Vjeteumlr Por tragjedia nderpritet
duke iu falenderuar njeuml automobili i cili brenda kishte disa veumlzhgues
amerikaneuml teuml cileumlt meuml gjaseuml kishin deumlgjuar teuml shteumlnat e armeumlve dhe kishin
ardhur peumlr teuml pareuml vendin e ngjarjeumls Por kriminelet iu doleumln peumlrpara dhe i
binden teuml largoheshin dhe teuml vazhdojneuml rrugeumln peumlr neuml Ulqin Pra nga frika se
do teuml zbulohet krimi ata u detyruan ta nderpresin plojeumln Ishte kjo njeuml rasteumlsi
qeuml teuml shpeumltojneuml disa lufteumltareuml kosovareuml teuml cileumlt do teuml jeneuml deumlshmitareuml teuml keumlsaj masakre edhe pse qeumlllimi i forcave shfaroseumlse teuml partizaneumlve jugosllaveuml ishte
peumlr t‟i vrareuml teuml gjitheuml peumlr teuml mos pasur deumlshmitareuml
Mungojneuml varret e teuml masakruarve
Me pas u mobilizuan teuml gjitheuml qytetareumlt si pleq gra teuml rinj puneumltor e ushtareuml
peumlr teuml pastruar oborrin peumlr teuml humbur gjurmet e keumlsaj vepre mizore Me
kamion kaneuml ngarkuar teuml vrareumlt dhe teuml plagosurir peumlr t‟i deportuar neuml varreza teuml
ndryshme kolektive Madje neuml keteuml transport kaneuml angazhuar edhe ata
shqiptareuml teuml cileumlt kaneuml mbetur gjalleumlEnde nuk dihet se ku janeuml bartur kufomat
dhe varrosur ata Beumlhet fjaleuml peumlr disa vende si ne Tivarin e Vjeteumlr Tugjemil
Zalef dhe ne njeuml shpelleuml neuml malin e Vollujiceumls praneuml detit Por nuk ka dilemeuml
se pjeseumln meuml teuml madhe teuml tyre e kaneuml gjuajtur neuml det
Beumlheumlt pyetja sa janeuml vrareuml ne keumlteuml masakeumlr e sa kaneuml mbetur gjalleuml Pasi nuk
ka teuml dheumlna arkivore andaj i vetmi burim eumlshteuml A Hajdini-Xani i cili thoteuml se
teuml gjalleuml kemi mbetur 810 individeuml ndeumlrsa nga Kosova janeuml nisur 4700
lufteumltareuml nga del se gjateuml rrugeumls dhe ne keteuml masakeumlr janeuml vrareuml e zhdukur 3
890 shqiptareuml teuml Eshalonit teuml dyteuml dhe 420 teuml Eshalonit teuml pareuml pra gjithsej 4
310 individ kaneuml humbur jeteumln ccedileumlshtje qeuml mbesin peumlr hulumtime
Neuml keumlteuml regji shfaroseumlse ka pasur raste qeuml individ teuml ndrysheumlm teuml shpeumltojneuml dhe
teuml ikin neuml drejtime teuml ndryshme por edhe aty neumlse janeuml zbuluar janeuml likuidur
sepse teuml gjitheuml shqiptareumlt janeuml cileumlsuar si armiq nga pushteti ushtarak Ka raste teuml veccedilanta qeuml kosovareumlt janeuml strehuar e mbajtur nga familje shqiptare duke iu
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
27
shpeumltuar jeteumln si ne Tivar Aneuml teuml
Malit dhe Krajeuml ku peumlr raste teuml
tilla egzistojneuml deumlshmi autentike
Tragjedia e cila u hesht peumlr vite
teuml teumlra
Me teuml peumlrfunduar lufta dhe kthimi
i lufteumltareumlve kosovareuml neuml shteumlpiteuml
e tyre kjo ngjarje mori dheneuml por
ishte me pasoja neumlse keumlrkohej e
veumlrteta pse ndodhi ajo Madje ata
teuml cileumlt e peumlrjetuan ishin teuml
keumlrceumlnuar neumlse debatojneuml ne
lidhje mbi keteuml ngjarje e jo meuml teuml
keumlrkojneuml qeuml ajo teuml ndriccedilohet neuml teumlreumlsi
Dhe si peumlr ironi teuml fatit pas keumlsaj
masakre ajo u hesht nga ato teuml
cileumlt eumlshteuml dashur teuml flasin dhe ta
informojneuml opinionin e gjeumlreuml peumlr
keteuml gjenocid teuml beumlreuml nga
partizaneumlt jugosllaveuml duke
keumlrkuar peumlrgjegjeumlsi nga ana e
tyre
Por ndodhi qeuml peumlr keumlteuml masakeumlr te mos flasin kaudrat shqiptare
qofteuml nga Kosova apo nga
Shqipeumlria por peumlr teuml pareumln hereuml teuml
deklarohet A Rankoviqi neuml
Kongresin Themelues teuml PKS meuml
8-12 maj 1945 i cili neuml mes
tjerash ka theumlneuml se rdquoudheumlheqeumlsit e
eshalonit e nxiteumln revolteumln midis
shqiptareumlverdquo duke planifikuar teuml
vrisnin ldquo40 shqiptareuml peumlr njeuml
luftareuml teuml vrareumlrdquo duke vazhduar se ldquoudheumlheqesit taneuml hapeumln zjarr
dhe i vraneuml 300 shqiptareumlrdquo Njeuml e
dheumlneuml e tilleuml edhe pse e
minimizuar shumeuml hereuml deumlshmon
se njeuml masakeumlr e tilleuml ka egzistuar
dhe eumlshteuml realizuar nga forcat
partizane jugosllave qeuml ishin teuml
Brigadeumls seuml Dhjeteuml Malazeze
duke mbetur informata e vetme
zyrtare peumlr keumlteuml masakeumlr
Por edhe pse njeuml nismeuml teuml tilleuml neuml rrugeuml institucionale peumlr teuml
prezantuar dhe hulumtuar teuml
veumlrteteumln eumlshteuml beumlreuml nga Azem
Hajdini si pjeseumlmarreumls i keumlsaj
masakre nga viti 1966 e meuml pas
ccedildo gjeuml mbeti veteumlm ne nismeuml
sepse pushtetit jugosllav teuml koheumls
nuk i ka interesuar e veumlrteta peumlr
keumlteuml tragjedi sepse ishin veteuml
serbo-malazezeumlt teuml cileumlt ishin
skenaristeumlt dhe regjisoreumlt e keumlsaj maskare e cila ishte meuml e madhja
neuml peumlrfundim teuml Lufteumls seuml Dyteuml Boteumlrore ne Evropeumln Juglindore
Peumlrgjegjeumlsia e udheumlheqjes seuml Shqipeumlriseuml
Edhe pse kaneuml kaluar 75 vite nga masakra e Tivarit deri meuml tash nuk kemi pasur rast teuml lexojmeuml diccedilka konkrete neuml lidhje mbi keumlteuml tragjedi nga strukturat
qeveritare teuml Shqipeumlriseuml Madje kjo tragjedi nga ana e tyre eumlshteuml heshtur duke
mos u sheumlnuar as neuml kalendarin e ngjarjeve historike sepse ata janeuml teuml
veteumldijsheumlm peumlr peumlrgjegjeumlsineuml qeuml mbajneuml Sepse si teuml lejohet qeuml teuml kalojneuml
neumlpeumlr territorin e Shqipeumlriseuml eshalone teuml teumlra qytetareumlsh kosovareuml teuml peumlrcjellur
nga ushtarakeumlt serbo-malazez gjoja peumlr teuml marreuml pjeseuml neuml ndjekjen
peumlrfundimtare teuml armikut neuml Isteumlr e Slloveni kur Lufta e Dyteuml Boteumlrore kishte
marrur fund
Objekti i Monopolit teuml Duhanit neuml Tivar-vendi i masakreumls teuml 1prillit 1945
Nuk ka dilemeuml se ishte ky njeuml veprim monstruoz dhe antikombeumltar i
udheumlheqjes seuml Shqipeumlriseuml seuml koheumls e cila ka peumlrgjegjeumlsi peumlr masakren e Tivarit Por neumlse analizojmeuml rrethanat e koheumls qeuml meuml voneuml eumlshteuml njoftuar
opinioni i gjeumlreuml as qeuml eumlshteuml pritur diccedilka konkrete nga udheumlheqja e Shqipeumlriseuml
ose me konkretisht nga ajo e PKSH sepse keumlta ishin si filialeuml e komunisteumlve
jugosllaveuml dhe ishin teuml indoktrinuar nga ideologjia komuniste si rralleuml kush neuml
Evropeumln Juglindore Sepse nga ajo koheuml e deri neuml vitin 1948 me jugosllaveumlt
kaneuml punuar seuml bashku peumlr teuml eliminuar armiqet ideologjikeuml ku egzistojneuml
deumlshmi teuml pakontestueshme sepse individeuml teuml ndrysheumlm shqiptareuml janeuml
arrestuar neuml Shqipeumlri dhe iu janeuml doreumlzuar jugosllaveumlve teuml cileumlt kaneuml
peumlrfunduar meuml pasoja tragjike
Tivari 1945 sikurse Srebrenica 1995 Nuk ka dilemeuml se Masakra e Tivarit e vitit 1945 eumlshteuml pothuaj identike me
masakren e Srebreniceumls neuml vitin 1995 e beumlreuml nga forcat ushtarake serbe ndaj
rreth 8 000 boshnjakeumlve Por keumltu egziston veteumlm njeuml dallim sepse krimi neuml
Tivar eumlshteuml beumlreuml pa pranineuml e forcave ndeumlrkombeumltare ndeumlrsa neuml Srebreniceuml
eumlshteuml beumlreuml neuml prani teuml tyre teuml cileumlt ishin gjoja me mision peumlr teuml mbrojtur keteuml
popullateuml Njeuml rast i tilleuml analogjik ka edhe teuml veccedilanteumln tjeteumlr sepse viktimat e
Tivarit edhe sot janeuml pa varre teuml identifikuara ndeumlrsa ata teuml Srebreniceumls janeuml
identifikuar sepse janeuml gjetur neuml varrezat kolektive meuml ccedil‟rast eumlshteuml beumlreuml
rivarrimi i tyre
Pllaka peumlrkujtimore e cila mungon
Ka ardhur koha qeuml neuml lidhje mbi masakren e Tivarit teuml formohet njeuml komision i veccedilanteuml praneuml Qeveriseuml seuml Kosoveumls peumlr teuml zhvilluar njeuml takim me peumlrfaqeumlsuesit
e Qeveriseuml seuml Malit teuml Zi Nuk ka dilemeuml se ngjarja tragjike e vitit 1945 nuk
mund ta ngarkojeuml me peumlrgjegjeumlsi pushtetin aktual neuml Mal teuml Zi por angazhimi
neuml drejtim teuml ndriccedilimit teuml keumlsaj masakre do teuml ishte neuml favor teuml pushtetit aktual
neuml rrethana teuml reja shoqeumlrore e politike
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
28
Edhe pse kaneuml kaluar 75 vjet nga
kjo masakeumlr ende nuk ka teuml
dheumlna neuml lidhje mbi varret e teuml
masakruarve andaj eumlshteuml obligim moral dhe civilizues qeuml neuml vendin
ku eumlshteuml beumlreuml masakra teuml ngrihet
njeuml memorial apo teuml vendoset njeuml
pllakeuml peumlrkujtimore neuml tre gjuheuml
peumlr teuml njohtuar opinionin e gjeumlreuml
mbi keumlteuml ngjarje tragjike neuml vitin
1945 qeuml ka ndodhur neuml qytetin e
Tivarit
Peumlrfundim
Ndoneumlse kaneuml kaluar 75-vite nga
data e 1 prilit 1945 kur u
masakruan shqiptareumlt nga
Kosova nga ana e strukturave
ushtarake jugosllave teuml koheumls
realizuar sipas njeuml skenari me
qellime shfaroseumlse ndaj
shqiptareumlve nga Kosova ajo
masakeumlr ia kalon ldquoNateumls seuml Sheumln
Bartolomeutrdquo teuml Parisit teuml vitit
1573 qeuml eumlshteuml sinonim peumlr vrasjet
masive teuml kundeumlrshtareumlve ideologjikeuml
Peumlr keumlteuml tragjedi neuml koheumln e
monizmit nuk eumlshteuml guxuar teuml
flitet as teuml shkruhet se pasojat
ishin teuml meumldha Ccedildo informateuml
ishte neuml heshtje sepse politika
komuniste e koheumls si mision
kishte eliminimin e krimeve duke
mos i publikuar ato por e veumlrteta
nuk ka mundur teuml heshtet
Veteumlm pas reumlnies seuml monizmit teuml
mbijetuarit por edhe disa studiues
kaneuml filluar teuml shkruajneuml artikuj e
botime teuml veccedilanta e po ashtu janeuml
peumlrgatitur edhe emisione
televizive Eumlshteuml fatkeqeumlsi qeuml peumlr
keumlteuml masakeumlr nuk ka asnjeuml sheumlnim
neuml librat e shkollave fillore teuml
mesme e universitare sidomos
nga leumlnda e historiseuml dukuri e cila
nuk mund teuml arsyetoheumlt me asgjeuml
Neuml lidhje me keteuml ngjarje tragjike
Keumlshilli Kombeumltar i Shqiptareumlve
neuml Mal teuml Zi neuml Ulqin meuml 30-31
mars teuml vitit 2013 ka organizuar
Konferenceumln shkencore
rdquoMasakra e Tivarit-1945rdquo me
pjeseumlmarrje teuml studiuesve nga
Kosova Shqipeumlria e Mali i Zi
Pas prezantimit teuml kumtesave peumlr
keumlteuml ngjarje (teuml cilat ende nuk janeuml botuar) pjeseumlmarreumlsit meuml pas kaneuml shkuar e
vizituar vendin e krimit teuml Monopoli i Duhanit (31 mars) Ishte ky takimi i
pareuml nga peumlrfaqeumlsuesit e njeuml subjekti teuml shqiptareumlve ku kaneuml marreuml pjeseuml edhe
ish teuml mbijetuar e keumlsaj masakre nga Kosova duke deumlshmuar neuml meumlnyreuml autentike peumlrjetimet e keumlsaj tragjedie
Pasi neuml lidhje me keumlteuml masakeumlr nuk ka asnjeuml teuml dheumlneuml neuml vendin e ngjarjes
duhet beumlreuml ccedilmos qeuml neuml keteuml vend teuml ngrihet njeuml memorial i shkruar neuml tre gjuheuml
kushtuar keumlsaj ngjarje tragjike Njeuml memorial i tilleuml duhet teuml jeteuml monument i
kujteseumls peumlr teuml kaluareumln tashmeumln dhe teuml ardhmeumln peumlr teuml njohtuar opinionin e
gjeumlreuml mbi keteuml masakeumlr qeuml ka ndodhur neuml qytetin e Tivarit Neuml rrethana teuml reja
kur tash Kosova eumlshteuml shtet i pavarur i takon qeveriseuml seuml saj teuml inicojeuml njeuml
ccedileumlshtje teuml tilleuml me pushtetin neuml Malin e Zi
Pjeseumlmarreumlsit e Konferenceumls shkencore te Monopoli i Duhanit neuml Tivar (31 mars 2013)
Andaj ka adhur koha qeuml historia teuml rishkruhet dhe teuml thuhet e veumlrteta peumlr keumlteuml
tragjedi duke eliminuar qasjen ideologjike e pranishme edhe neuml diteumlt tona Neuml
keumlteuml aspekt eumlshteuml obligim profesional teuml hulumtohen arkivat sekrete teuml UDB-eumls
jugosllave peumlr teuml hequr hipotekat nga e kaluara ideologjike qeuml do teuml jeteuml neuml
favor teuml faktografiseuml shkencore si kudo neuml boteumln demokratike
prill 2020
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
29
Prof Dr Lush Culaj Prishtineuml
Qeveria e Durreumlsit dhe ccedileumlshtja kombeumltare
Gjendja neuml Shqipeumlri pas peumlrfundimit teuml Lufteumls seuml Pareuml Boteumlrore ishte e tendosur
Neuml Paris duhej teuml fillonte Konferenca e Paqes Ishte i domosdosheumlm themelimi i
njeuml qeverie teuml re e cila do ti peumlrfaqeumlsonte interesat e vendit neuml vend dhe praneuml
Fuqive teuml Meumldha Peumlr keumlteuml arsye Kongresi i Durreumlsit formoi njeuml qeveri teuml
peumlrkohshme Neuml Kongres qeuml i hapi punimet meuml 25 dhjetor 1918 moreumln pjeseuml 50 peumlrfaqeumlsues nga Shqipeumlria por megjithateuml nuk moreumln pjeseuml peumlrfaqeumlsuesit e
krahinave teuml pushtuara Kryetar i Qeveriseuml u zgjodh Turhan Pasheuml Mehmeti
ndeumlrsa neumlnkryetar Preng Bibeuml Doda
Kongresi i Durreumlsit u shpreh jo veteumlm peumlr pavareumlsineuml e Shqipeumlriseuml seuml 1913-s por
edhe peumlr rishikim e kufijve neuml favor teuml sajNeuml ato rrethana tejet teuml ndeumlrlikuara teuml
brendshme dhe teuml jashtme njeuml veprimtari gjithaq e suksesshme e Qeveriseuml seuml
Durreumlsit ishte e pamundurNevoja urgjente e mbrojtjes seuml atdheut e detyroi
Qeverineuml e Durreumlsit qeuml neuml fillim teuml ndahet neuml dysh a) delegateumlt e jashteumlm peumlr neuml
Konferenceumln e Paqes teuml kryesuar nga kryeministri Turhan Pasheuml Mehmeti dhe b)
delegateumlt e tjereuml qeuml merreshin me puneumlt e brendshme neuml Durreumls
Shqipeumlria ndodhej neuml keumlteuml gjendje si rezultat i mungeseumls seuml aleateumlve dhe peumlr shkak
teuml pozicionit teuml lakmuesheumlm gjeografik Qeumlndrimet e mbajtura ndaj ccedileumlshtjes
kombeumltare teuml Qeveriseuml seuml Durreumlsit duhet shikuar neuml kontekstin e realiteteve qeuml
ekzistonin ateumlhereuml neuml kontekst teuml gjendjes seuml brendshme neuml vend si dhe neuml
kontekst teuml zhvillimeve ndeumlrkombeumltare
Peumlr Shqipeumlrineuml veccedil tjerash brengoseumls ishte edhe Traktati i Fshehteuml i Londreumls i 26
prillit 1915 Peumlrfaqeumlsuesit italianeuml neuml Paqen e Versajeumls keumlrkonin me ccedildo kusht qeuml
marreumlveshja e fshehteuml e Londreumls teuml zbatohej neuml favor teuml sajKonferenca e Versajeumls
u mbajt nga 1811919 gjer meuml 2111920 Motoja e keumlsaj konference ishte dheumlnia fund e gjendjes seuml lufteumls ndeumlrmjet paleumlve teuml konfrontuara shteteve teuml Antanteumls neuml
njeumlreumln aneuml dhe atyre teuml Bllokut Qendror neuml aneumln tjeteumlr Konferenca qeuml neuml fillim u
kthye neuml areneuml grindjesh neuml mes teuml vet fuqive fituese peumlr shkak teuml ndarjes seuml
placcedilkeumls seuml lufteumls Qeveria e Durreumlsit ishte neuml poziteuml tejet teuml veumlshtireuml neuml planin e
brendsheumlm meqeuml ishte njeuml qeveri sa peumlr formeuml neumln okupimin ushtarak teuml Italiseuml e
pa njeuml pushtet efektiv peumlr ta qeverisur vendin Ndeumlrkaq edhe neuml aspektin
ndeumlrkombeumltar ishte neuml poziteuml po ashtu teuml veumlshtireuml ngase Austro-Hungaria e cila e
kishte ndihmuar ccedileumlshtjen shqiptare e kishte humbur lufteumln Franca dhe Anglia i
peumlrkrahnin fqinjeumlt e shqiptareumlve kurse presidenti Wilson nuk i kuptonte sa duhet
problemet e Evropeumls Ekuilibri i meumlparsheumlm i forcave neuml rrafshin ndeumlrkombeumltar
prej nga mund teuml peumlrfitonte ccedileumlshtja shqiptare ishte prishur teumlreumlsisht neuml deumlm teuml saj
Dy shtetet fqinje ballkanike si fituese teuml lufteumls jo veteumlm qeuml deumlshironin ti ruanin trojet shqiptare teuml aneksuara meuml pareuml por lakmonin edhe territore teuml tjera
Duke mos pasur aleateuml teuml tjereuml mbrojteumls Qeveria e Durreumlsit u mbeumlshtet pikeumlrisht
neuml peumlrkrahjen italiane me shpreseuml se do teuml peumlrfitonte neuml favor teuml ccedileumlshtjes
kombeumltare Por pesha e Italiseuml si faktor ishte e vogeumll neuml krahasim me shtetet tjera
fituese qeuml i mbeumlshtesnin pretendimet jugosllave dhe greke Shqiptareumlt neuml Versajeuml
do t‟i peumlrfaqeumlsonin disa delegacione por delegacioni kryesor ishte ai i Qeveriseuml seuml
Durreumlsit neuml peumlrbeumlrje Turhan Pasheuml Mehmeti kryetar imzot Luigj Bumccedili
Mehmet Konica Luigj Gurakuqi Mihajl Turtulli dhe Mustafa Kruja Neuml keumlteuml
delegacion pateumlr Gjergj Fishta merrte
pjeseuml si ekspert Shqipeumlria merrte
pjeseuml neuml Konferenceumln e Paqes neuml
Paris neuml kategorineuml e kateumlrt dhe veteumlm
me leteumlrkeumlmbim ose neuml rast se e ftonte njeumlra nga peseuml Fuqiteuml kishte teuml
drejteuml ta deumlrgonte veteumlm njeuml delegat
Keumlrkesat qeuml Qeveria e Durreumlsit i
kishte paraqitur Konferenceumls seuml
Versajeumls ishin
1) Ti kthehet shtetit shqiptar
pavareumlsia teuml cileumln e kishte njohur dhe
garantuar Konferenca e Londreumls e
vitit 1913
2) Ti kthehen shtetit shqiptar viset shqiptare qeuml i ishin dheumlneuml Malit teuml Zi
me vendimet e Kongresit teuml Berlinit
dhe teuml Konferenceumls seuml Londreumls teuml vitit
1913
3) Ti kthehen shtetit shqiptar viset
shqiptare qeuml i ishin dheumlneuml Serbiseuml me
vendimet e Konferenceumls seuml Londreumls teuml
vitit 1913
4) Ti kthehen shtetit shqiptar viset
shqiptare qeuml i ishin dheumlneuml Greqiseuml me
vendimet e Konferenceumls seuml Londreumls seuml vitit 1913
Kryeministri i Greqiseuml neuml Paris
pretendonte realizimin e eumlndrreumls
greke duke e paraqitur Shqipeumlrineuml
Jugore si tokeuml greke Me pretendimet
e tyre u paraqiteumln edhe Mbreteumlria
SKS dhe Italia Situata e krijuar peumlr
delegacionin shqiptar neuml shkurt-mars
1919 me leumlnien meumlnjaneuml teuml keumlrkesave
teuml tij e detyroi keumlteuml delegacion qeuml meuml
7 mars 1919 ti dilte Konferenceumls me njeuml parashtreseuml tjeteumlr me synim
ritheksimin e keumlrkesave teuml tij duke u
bazuar neuml parimin e kombeumlsiseuml Me
keumlteuml rast delegacioni propozoi
organizimin e njeuml plebishiti popullor
qeuml do teuml shtrihej mbi teuml gjitha
territoret kontestuese neuml mes
Shqipeumlriseuml dhe teuml vendeve fqinje
ballkanike neuml Kosoveuml e Ccedilameumlri
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
30
Delegacioni keumlrkonte qeuml neuml keumlto treva me autorizimin e Konferenceumls teuml vendoset
njeuml kontingjent trupash amerikane peumlr periudheumln derisa teuml peumlrfundonte refe-
rendumi
Vlen teuml theksohet fatkeqeumlsisht se peumlrfaqeumlsuesit amerikaneuml ccedileumlshtjen shqiptare neuml
peumlrgjitheumlsi dhe ateuml teuml Kosoveumls neuml veccedilanti asokohe nuk e njihnin sa duhet Madje
ateuml e njihnin me ngjyra teuml erreumlta siccedil e paraqiste literatura e shkruar nga autoreuml teuml vendeve fqinje Edhe forca e tyre politike nuk ishte e fuqishme sepse fjaleumln
kryesore e kishin Franca dhe Anglia Megjithateuml SHBA-ja dhe presidenti Wilson
e dhaneuml kontributin e tyre neuml suaza teuml mundeumlsive duke u mbeumlshtetur neuml parimin e
popujve peumlr veteumlvendosje
Delegacioni qeveritar peumlrpiqej me ccedildo kusht ta paraqiste neuml meumlnyreuml sa meuml teuml denjeuml
neuml Konferenceuml ccedileumlshtjen shqiptare Veteuml kryeministri dhe kryetari i delegacionit
qeveritar vendosi qeuml delegacionit ti printe imzot Luigj Bumccedili ndeumlrsa sekretar teuml
ishte Gjergj Fishta
Meuml 9 dhjetor 1919 peumlrfaqeumlsuesit e Angliseuml Franceumls dhe SHBA-seuml i njohin Italiseuml
sovranitetin e ploteuml mbi Vloreumln dhe krahineumln e saj
Pallati i Versajes ku u mbajteuml Konferenca e Paqes neuml Paris pas Lufteumls seuml Pareuml Boteumlrore
Meuml 13 janar Konferenca vendosi qeuml ti keumlnaqte apetitet e Jugosllaviseuml Italiseuml dhe
Greqiseuml Dy diteuml meuml voneuml Luigj Bumccedili i drejtohet kryetarit teuml Konferenceumls seuml
Paqes duke shprehur protesteumln kundeumlr keumltyre vendimeve qeuml nuk peumlrputhen me teuml
drejteumln peumlr veteumlvendosje teuml popujve
Keumlrkesat e pareshtura teuml Qeveriseuml seuml Durreumlsit neuml Konferenceumln e Paqes 1919-1920
qeuml trevat e shkeumlputura nga Kongresi i Berlinit i vitit 1878 dhe Konferenca e Londreumls e vitit 1913 ti bashkoheshin shtetit ameuml nuk gjeteumln mbeumlshtetje nga
shtetet vendimmarreumlse neuml keumlteuml konferenceuml Paqja e Versajeumls e sanksionoi nga
pikeumlpamja ndeumlrkombeumltare copeumltimin e meumlhersheumlm teuml trojeve shqiptare
Konferenca e Parisit 1919-1920 e ndryshoi harteumln politike teuml Evropeumls Aziseuml e
AfrikeumlsAktiviteti i delegacionit toneuml qeveritar neuml Paris ishte jashteumlzakonisht i
dendur gjateuml diteumlve teuml Konferenceumls por mundeumlsiteuml e ndryshimit neuml favor teuml
shqiptareumlve ishin teuml kufizuara
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
31
Prof Dr Sabile Keccedilmezi-Basha Prishtineuml
Pavareumlsia e Kosoveumls dhe veprimtareumlt ilegaleuml teuml Leumlvizjes Kombeumltare Shqiptare 1945-1999
Synimi peumlr Bashkimi Kombeumltar neuml Kosoveuml dhe neuml trojet tjera shqiptare neumln Jugosllavi nuk eumlshteuml i njohur veteumlm
neuml dekadat e fundit teuml shekullit XX Si projekt politik
daton qeuml prej Lidhjes seuml Prizrenit peumlr teuml vazhduar edhe
gjateuml lufteumlrave qeuml solleumln pavareumlsineuml e Shqipeumlriseuml
Mbijetoi si ide e fuqishme neuml hapeumlsirat tjera gjeografike
ku jetonin shqiptareumlt qeuml mbeteumln jashteuml Shqipeumlriseuml seuml
1912-eumls
Komiteti peumlr Mbrojtjen e Kosoveumls18 pjeseumlmarrja e
Hasan Prishtineumls neuml Konferenceumln e Parisit peumlr teuml keumlrkuar
bashkimin e Kosoveumls me shtetin shqiptar19 Lidhja e Dyteuml e Prizrenit20 Konferenca e Bujanit21 peumlrfshirja neuml
18
Komiteti ldquoMbrojtja Kombeumltare e Kosoveumlsrdquou themelua neuml
ilegalitet teuml ploteuml meuml 1 maj1918 dhe meuml 7 neumlntor1918 u vendos
peumlrfundimisht neuml Shkodeumlr nga figurat teuml shquara atdhetare si Bajram
CurriHoxha Kadri Prishtina SaliNivica Hasan PrishtinaBedri
Pejani Qamil Bala SaliRama HafizIsmet Dibra etj Qeumlllimi pareumlsor i
keumlsaj organizate politike kombeumltare ishte mbrojtja e shtetit teuml pavarur
shqiptar peumlr demokratizimin e tij peumlr ccedillirimin e Kosoveumls dhe teuml
viseve teuml tjera shqiptare teuml Jugosllaviseuml qeuml ishin teuml shkeumlputura
padrejteumlsisht meuml 1913 dhe peumlr bashkimin e tyre me Shqipeumlrineuml 19
Neuml rrethana teuml tilla delegacioni i Qeveriseuml Shqiptare shkoi neuml Paris
dhe propozoi dy memorandume Me memorandumin e pareuml keumlrkohej
qeuml teuml korrigjohen vendimet e Kongresit teuml Berlinit dhe teuml Konferenceumls
seuml Londreumls neuml lidhje me tokat shqiptare teuml cilat mbeteumln jashteuml kufijve
teuml Shqipeumlriseuml Kur nuk u miratua memorandumi i pareuml u soll i dyti me
teuml cilin keumlrkohej qeuml SHBA-ja t‟i administronte keumlto vise qeuml mbeteumln
jashteuml kufijve teuml vitit 1913 Edhe pse ccedileumlshtja shqiptare u diskutua neuml
Konferenceumln Paqeumlsore keumlrkesat e shqiptareumlve nuk u moreumln parasysh
Neuml Konferenceumln Paqeumlsore teuml Parisit Shqipeumlria u pranua si shtet i
pavarur me kufijteuml e vitit 1913 teuml cilat peumlrputhen me kufijteuml e
Shqipeumlriseuml seuml sotme Kjo nuk e pengoi Italineuml qeuml edhe meuml tej ta mbajeuml
neumln kontroll Vloreumln me viset aneumlsore derisa kryengritja e shqiptareumlve
e vitit 1920 i detyroi trupat italiane qeuml teuml teumlrhiqen nga Shqipeumlria 20
Lidhja Shqiptare e Prizrenit(1878 - 1881) zyrtarisht filloi me
tubimin e 300 peumlrfaqeumlsuesve teuml teuml gjitha krahinave shqiptare neuml
kuvendin shqiptareuml teuml mbajtur neuml Prizren meuml 10 qershor1878 Neuml
takim kishte edhe boshnjakeuml nga Bosnja dhe Sanxhaku (Shqiptareuml teuml
asimiluar) Qeumlllimi i takimit ishte formimi i njeuml shteti autonom
shqiptar qeuml do teuml mbulonte vilajetet osmane teuml PrizrenitShkodreumls
Manastirit dhe Janineumls Lidhja ishte leumlvizja e pareuml e madhe e
organizuar politikisht adminstrativisht dhe ushtarakisht peumlr teuml krijuar
njeuml rajon teuml bashkuar shqiptar qysh nga deumlshtimi i forcave teuml
Skeumlnderbeut neuml Mesjeteuml 21
Konferenca e Bujanit eumlshteuml mbajtur neuml komuneumln e Bujanit (sot neuml
komuneumln e Lipjanit Kosoveuml) prej dateumls 31 dhjetor1943 e deri meuml 2
janar1944 neuml kulleumln e Sali Manit bajraktarit teuml Krasniqes qeuml ndodhej
praneuml bazeumls seuml Shtabit Kryesor teuml UNCcedil teuml Kosoveumls dhe teuml Komitetit
Krahinor peumlr Kosoveuml e Rrafshi i Dukagjinit ku moreumln pjeseuml
49delegateuml qeuml peumlrfaqeumlsonin teuml gjitha viset dhe shtresat shoqeumlrore teuml
Kosoveumls Midis pjeseumlmarreumlsve kishte komunisteuml nacionalisteuml dhe
atdhetareumlt teuml tjereuml demokrateuml peumlrfaqeumlsues teuml Forcave teuml Armatosura teuml
riniseuml e teuml gruas antifashiste etj[1]Bunjaj si njeuml vend pritje e
peumlrfaqeumlsuesve teuml dy kombeumlsive (shqiptareumlve dhe serbeumlve) qeuml keumlrkonin
njeuml marreumlveshje peumlr parandalimin e konflikteve teuml meumltejshme
programet e teuml gjitha organizatave ilegale neuml Kosoveumln e pas Lufteumls seuml II Boteumlrore lufta e UCcedilK-eumls dhe
vazhdimeumlsia e keumlsaj ideje neuml diskursin e soteumlm politik
eumlshteuml shenjeuml peumlr njeuml aspirateuml qeuml ka qeumlndruar paralel me
teuml gjitha peumlrpjekjet politike teuml shqiptareumlve
Mireumlpo ndeumlr sfidat meuml teuml meumldha ishte viti 1945 dhe
periudha qeuml pason Ishte koha kur shqiptareumlt pa
deumlshireumln e tyre mbeteumln neuml kuadeumlr teuml Serbiseuml e teuml ish-
Jugosllaviseuml Nuk ishte hera e pareuml qeuml shqiptareumlve iu
mohua njeuml e drejteuml e ligjshme e tyre por ky do teuml jeteuml
mashtrimi meuml i madh qeuml komunisteumlt jugosllaveuml ua beumlneuml shqiptareumlve22 Neuml Konferenceumln e Treteuml teuml PKJ-seuml peumlr
Kosoveuml23 (meuml 1945) kryetar i Qeveriseuml seuml Serbiseuml
BllagojeNeshkoviqi shqiptareumlve i‟u kishte premtuar se
posa teuml qeteumlsohet reaksioni neuml Shqipeumlri do teuml
rregullohet ccedileumlshtja e bashkimit teuml Kosoveumls me
Shqipeumlrineuml Andaj rezistenca ishte fati yneuml historik
ndeumlretnike Neuml keumlteuml konferenceuml moreumln pjeseuml 49 delegateuml qeuml
peumlrfaqeumlsonin popullin e Kosoveumls dhe forcat politike teuml rreshtuara te
Fronti Antifashist Nacional-ccedillirimtar i Kosoveumls Konferenca shqyrtoi
tri diteuml radhazi problemet qeuml dilnin nga lufta kundeumlr pushtuesit Ajo
zgjodhi kryesineuml prej 9 vetash Mehmet Hoxha (kryetar) Rifat Berisha
(neumlnkryetar) Pavle Joviqeviccedilin (neumlnkryetar) Xheladin Hana (aneumltar)
Fadil Hoxha (aneumltar) Hajdar Dushi (aneumltar) Zekeria Rexha (aneumltar)
Milan Zeccedilarin (aneumltar) dhe Ali Shukriu (aneumltar) Konferenca e
Bujanit doli me njeuml dokument peumlrfundimtar neuml rezoluteumln e miratuar
neuml konferenceuml thuhet Kosova dhe Rrafshi i Dukagjinit eumlshteuml krahineuml
e banuar me shumiceuml nga populli shqiptar i cili si gjithmoneuml ashtu
edhe sot deumlshiron me u bashkue me Shqipeumlrineuml 22
Letra e Titos u botua neuml dhjetor teuml vitit 1942 neuml gazeteumln ldquoProleterrdquo
me titull ldquoCcedileumlshtja kombeumltare neuml Jugosllavi neuml driteumln e Lufteumls
Nacionalccedillirimtarerdquo Neuml mes tjerash neuml lidhje me ccedileumlshtjen shqiptareumlve
thuhej se ldquoCcedileumlshtja e Maqedoniseuml ccedileumlshtja e Kosoveumls e Metohiseuml
ccedileumlshtja e Malit teuml Zi ccedileumlshtja e Kroaciseuml ccedileumlshtja e Slloveniseuml ccedileumlshtja e
Bosnjeumls e Hercegovineumls do teuml zgjidhet lehteuml ashtu siccedil deumlshirojneuml teuml
gjitheuml sepse do ta zgjidheuml populli kurse keumlteuml teuml drejteuml e fiton ccedildo
popull me pushkeuml neuml doreuml neuml keumlteuml lufteumln e sotme Nacionalccedillirimtarerdquo 22
Arkivi i KQ teuml LKJ-seuml BeogradTrecaPokrainskaKonferencia KPJ
zaKosovo i Metohiu (Konferenca e Treteuml Krahinore e PKJ-seuml peumlr
Kosoveuml e Metohi) u mbajt meuml 28 mars teuml vitit 1945 neuml Prishtineuml Kjo
Konferenceuml qeuml shtyreuml peumlr meuml voneuml peumlr shkak teuml vrasjes seuml sekretarit teuml
Komitetit Krahinor Milladin Popoviqit me 13 mars teuml vitit 1945
Referati politik i Bllakoje Neshkoviqit premtohet ccedileumlshtja e Kroaciseuml
ccedileumlshtja e Slloveniseuml ccedileumlshtja e Bosnjeumls e Hercegovineumls do teuml zgjidhet
lehteuml ashtu siccedil deumlshirojneuml teuml gjitheuml sepse do ta zgjidheuml populli kurse
keumlteuml teuml drejteuml e fiton ccedildo popull me pushkeuml neuml doreuml neuml keumlteuml lufteumln e
sotme Nacionalccedillirimtarerdquo 23
Arkivi i KQ teuml LKJ-seuml BeogradTreca Pokrainska Konferencia KPJ
zaKosovo i Metohiu (Konferenca e Treteuml Krahinore e PKJ-seuml peumlr
Kosoveuml e Metohi) u mbajt meuml 28 mars teuml vitit 1945 neuml Prishtineuml Kjo
Konferenceuml qeuml shtyreuml peumlr meuml voneuml peumlr shkak teuml vrasjes seuml sekretarit teuml
Komitetit Krahinor Milladin Popoviqit me 13 mars teuml vitit 1945
Referati politik i BllakojeNeshkoviqit premtohet bashkimi i Kosoveumls
me Shqipeumlrineuml 28 mars 1945 Prishtineuml
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
32
Deri voneuml historiografia shqiptare nuk u mor me keumlto
ngjarje jo veteumlm pse okupuesi u kujdes qeuml t‟i shpallte
tema tabu siccedil e pateumln shpallur teuml tilleuml teumlreuml rezistenceumln
shqiptare kundeumlr robeumlriseuml por edhe ngaqeuml ende nuk
ishte mbyllur fleta e fundit e keumlsaj historie e cila
vazhdoi teuml rridhte gjithnjeuml e meuml bujsheumlm neuml viset etnike
shqiptare
Kur u festua 100- vjetori i shpalljes seuml pavareumlsiseuml teuml
shtetit shqiptar e qeuml njeumlkoheumlsisht sheumlnon edhe
fatkeqeumlsineuml po teuml kaq viteve teuml copeumltimit teuml Shqipeumlriseuml
neuml disa shtete ballkanike ccedileumlshtja kombeumltare shqiptare
konsiderohej deri diku e mbyllur ngase Kosova eumlshteuml
shpallur shtet demokratik e i pavarur ndeumlrsa statusi i
shqiptareumlve neuml Maqedoni e neuml Mal teuml ZI duksheumlm eumlshteuml
avancuar
Pas vitit 1945 Kosova peumlrseumlri u robeumlrua Shqiptareumlt
peumlrseumlri vendoseumln teuml qeumlndronin dhe teuml rezistonin Edhe meuml tutje neuml rend teuml obligimeve historike mbeti obligimi
dhe qeumlllimi suprem i leumlvizjes ilegale-ccedillirimi i trojeve teuml
mbetura neumln sundimin e huaj dhe bashkimi i tyre me
shtetin ameuml Kjo deumlshmon se lufta e armatosur qeuml niseumln
djemteuml e vashat meuml teuml mira teuml Kosoveumls meuml 1998 i kishte
rreumlnjeumlt qysh meuml hereumlt dhe nga programi i Lidhjes seuml
Prizrenit kur populli shqiptar u ngrit si njeuml peumlr t‟a
ccedilliruar vendin e peumlr tbdquou veumlneuml krah popujve teuml Evropeumls
dhe teuml Ballkanit me shtetin e veteuml kombeumltar
Ccedileumlshtja e Kosoveumls neuml veccedilanti dhe e shqiptareumlve neuml peumlrgjitheumlsi neuml Jugosllavi pas peumlrfundimit teuml LDB-seuml
konsiderohej si ccedileumlshtje e mbyllur Qeveria e re e
Jugosllaviseuml pinjolleuml i pushtetit teuml vjeteumlr vazhdonte me
peumlrpjekje teuml ethshme qeuml neuml ccedildo pore teuml jeteumls teuml shuante
ccedildo ndjenjeuml kombeumltare dhe liridasheumlse Edhe pse
presionet vazhdonin populli gjeti njeuml meumlnyreuml tjeteumlr teuml
rezistenceumls qeuml ishte shumeuml meuml kuptimplote ama ishte
edhe e rrezikshme
Neuml ilegalitet teuml thelleuml filluan teuml vepronin organizatat e
shumta patriotike ilegale shqiptare si Leumlvizja Nacional Demokratike Shqiptare (LNDSH)24 Besa Kombeumltare
(BK)25 dhe disa teuml tjera pak meuml teuml vogla26 Leumlvizja
patriotike shqiptare ilegale neuml Kosoveuml kishte njeuml shtrirje
teuml madhe neuml koheuml dhe neuml hapeumlsireuml qeuml peumlrfshinte vitet
1945-1998 me aktivitete dhe me problematikeuml teuml
larmishme me momente kulmore dhe hereuml-hereuml
shpeumlrthyese qeuml dilte nga suazat e ilegalitetit si neuml vitet
1968 1981 1989 dhe neuml fund meuml 1997-1999 kur iu vu
balleuml peumlr balleuml regjimit teuml Beogradit27
Interesimi i shprehur nga bashkeumlsia ndeumlrkombeumltare peumlr
ccedileumlshtjen e pazgjidhur shqiptare mund teuml thuhej se kishte
24
Arkivi i Kosoveumls Dosja LNDSH Procesi gjyqeumlsor i Halim Spahiseuml
Gjnr 1745 25
Qerim Lita Referat peumlr Komitetet Nacional Demokratike Shqiptare
Prishtineuml 2009 20-22
Referat o 26
Arkivi i KQ teuml LKJ-seuml Beograd fondi Kosova (Komiteti
Krahinor i LKK) Dokument (top sekret) Sekretariati Krahinor i
Puneumlve teuml Brendshme nr 40001 27
Sabile Keccedilmezi-Basha Organizatat dhe grupet ilegale neuml Kosoveuml
1981-1989 Prishtineuml 2003 31
ndodhur menjeumlhereuml pas prishjeve teuml marreumldheumlnieve teuml
Jugosllaviseuml me llagerin e shteteve socialiste (Byroja
Informative) teuml vitit 1948 demonstratave studentore teuml
vitit 1968 e 1981 dhe duksheumlm vjen neuml shprehje pas vitit
1989 Ky interesim i shtuar kishte ndodhur peumlr shumeuml
arsye
1 Fundi i shembjes seuml sistemit komunist meuml 1989-1990 2 Fundi i Lufteumls seuml Ftoheumlt i viteve 1989-1990 qeuml
sheumlnonte fillimin e njeuml epoke teuml re neuml politikeumln
evropiane qeuml pasohet me formimin e shteteve teuml reja
kombeumltare neuml Ballkan dhe neuml Evropeumln Lindore e
Juglindore28 dhe
3 Riorganizimi i Leumlvizjes ilegale Kombeumltare Shqiptare
neuml rezistenceumln aktive ushtarake ndash UCcedilK
Natyrisht se teuml gjitha keumlto ngjarje pateumln jehoneuml pozitive
edhe neuml Kosoveuml dhe tek shqiptareumlt qeuml peumlr njeuml teuml drejteuml teuml
natyrshme historike (bashkim kombeumltar) ishin
angazhuar qeuml nga Lidhja Shqiptare e Prizrenit e keumlndej Por ktheseumln meuml teuml madhe Leumlvizja Ilegale Kombeumltare
Shqiptare e arrineuml meuml 1981 dhe e peumlrfundon neuml fund
shekull 20 neuml koheumln kur zeuml fill formimi i Ushtriseuml
Ccedillirimtare teuml Kosoveumls dhe e teumlreuml lufta kuroreumlzohet me
ccedillirimin e saj Kjo edhe eumlshteuml periudha meuml e
reumlndeumlsishme eumlshteuml peumlrmbyllje kulminante e njeuml
leumlvizjeje teuml gjateuml ilegale neuml Kosoveuml dhe neuml trojet tjera
shqiptare teuml ish- Jugosllaviseuml
Do theksuar se edhe brenda organizatave politike teuml
koheumls kishte dallime rreth artikulimit programor se cila ishte platforma meuml e mundshme dhe meuml e peumlrshtatshme
qeuml duhej teuml peumlrdorej peumlr rrethanat e koheumls peumlr teuml ardhur
deri te njeuml strategji e peumlrbashkeumlt veprimi Dallimet
konsistonin neuml ateuml se si duhej t‟i qaseshin zgjidhjes seuml
ccedileumlshtjes kombeumltare ngase veprimtaret e ilegales
asnjeumlhereuml neuml qeumlndrimet e tyre nuk ishin dogmat por
vareumlsisht prej rrethanave kombeumltare e ndeumlrkombeumltare
krijonin edhe qeumlndrimet e tyre Keumlteuml teuml dheumlneuml meuml seuml miri
e deumlshmon evoluimi i qeumlndrimeve rreth zgjidhjes seuml
statusit teuml Kosoveumls neuml situata teuml caktuara qeuml do i
paraqes teuml peumlrmbledhura neuml tre opsione si 1 Bashkimi i teuml gjitha tokave shqiptare me Shqipeumlrineuml
2 Bashkimi i teuml gjitha trojeve shqiptare neuml njeuml republikeuml
brenda Jugosllaviseuml dhe
3 Republika e Kosoveumls29
Qeuml teuml tri keumlto opsione teuml shtruara nga veprimtareumlt e
ilegales teuml Leumlvizjes Kombeumltare neuml periudha teuml
ndryshme kohore kishin edhe barteumlsit e vet ideor
Opsionin e pareuml peumlr bashkimin e trojeve shqiptare me
Shqipeumlrineuml neuml programin e saj e kishte parapareuml
LNDSH30 LRBSH31 OMLK32 dhe Leumlvizja Nacionale
28
Syleuml Ukshini Po aty 12 29
Ethem Ccedileku Kosova Neuml sfondin e diplomaciseuml Jugosllave dhe teuml
Shqipeumlriseuml 1945-1981 Prishtineuml 2009 303 30
Procesi gjyqeumlsor Prizrenit dos Gjnr 1745 Programi Politik i
Leumlvizjes Nacional Demokratike Shqiptare Arkivi i Kosoveumls dos
Formimi i ONDSH 1946 31
Programi i Leumlvizjes Revolucionare peumlr Bashkimin e Tokave
Shqiptare 1964 Gjykata e Qarkut Prishtineuml Leumlndeuml penale politike
(Arkivi i Kosoveumls)
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
33
peumlr Ccedillirimin e Kosoveumls dhe Viseve tjera shqiptare neuml
Jugosllavi33 Opsionin e dyteuml e kishte parapareuml
organizata ldquoPartia Marksiste-Leniniste Shqiptare neuml
Jugosllavirdquo34 e cila neuml programin e saj parashihte
bashkimin e teuml gjitha trojeve ku shtriheshin shqiptareumlt neuml
njeuml republikeuml neuml kuadeumlr teuml RSFJ-seuml
Megjithateuml veprimtaria dhe mendimi politik i
shqiptareumlve neuml Kosoveuml nuk u zhvillua ccedil‟lirsheumlm si
pasojeuml e statusit politik e juridik teuml popullit shqiptar neuml
Jugosllavi si pasojeuml e pengesave qeuml vinin nga represioni
i madh nga Republika e Serbiseuml dhe Lidhja Komuniste e
Jugosllaviseuml e cila nuk pranonte alternativeuml tjeteumlr teuml
zhvillimit e teuml mendimit politik si pasojeuml e gjendjes seuml
veumlshtireuml ekonomike arsimore e kulturore dhe si pasojeuml e
faktit se angazhimi politik peumlr Pavareumlsineuml e Kosoveumls
zhvillohej nga veprimtareumlt qeuml vepronin neuml ilegalitet35
Opsioni i treteuml apo zanafilla e ideseuml peumlr Republikeumln e Kosoveumls ishte shpalosur fillimisht me demonstratat e
vitit 196836 Por si meuml e sforcuar u paraqit neuml formeuml teuml
ploteuml neuml periudheumln e demonstratave teuml vitit 198137
e
198938 Kosova-Republikeuml pas shumeuml bisedimeve neuml
mes teuml veprimtareumlve teuml Leumlvizjes Kombeumltare ilegale
ishte keumlrkeseuml e teuml gjitha grupimeve ilegale pas vitit
1968 1981 1989 qeuml meuml voneuml do teuml beumlhet keumlrkeseuml e
gjitheuml popullit shqiptar neuml Kosoveuml dhe neuml viset e tjera
jugosllave teuml banuara me shqiptareuml
Barteumlse kryesore e keumlsaj keumlrkese pa dyshim se ishte fillimisht OMLK ku gjateuml muajit qershor 1981Hydajet
Hyseni Mehmet Hajrizi e Nezir Myrtaj me grupin e tyre
teuml fshehteuml leumlshuan neuml qarkullim platformeumln peumlr
organizimin e meumltejmeuml me titull ldquoTeza rreth Frontit
Popullor peumlr Republikeumln e Kosoveumlsrdquo Neuml keumlto teza jepen
argumentet qeuml flasin se Kosoveumls i takon statusi i
Republikeumls neuml Federateuml se ajo eumlshteuml e arritshme dhe se
populli i Kosoveumls ka potencial teuml luftojeuml peumlr fitimin e
saj
Meuml 17 janar 1982 neuml Untergrupenbah teuml Gjermaniseuml u vraneuml 3 aktivisteumlt meuml teuml dalluar teuml koheumls Jusuf Geumlrvalla
Kadri Zeka dhe Bardhosh Geumlrvalla ku nga disa teuml dheumlna
thuhej se neuml ateuml takim ishte arrit bashkimi i keumltyre dy
organizatave (OMLK dhe Leumlvizja Nacionale peumlr
Ccedillirimin e Kosoveumls dhe Viseve tjera shqiptare neuml
Jugosllavi)
Por njeuml muaj meuml voneuml meuml17 shkurt 1982 neuml Turqi
peumlrfaqeumlsues teuml dy grupimeve patriotike teuml fshehta Sabri
32
Programi Politik ldquoNeuml rrugeuml drejteuml liriseumlrdquo 1977-1978 Arkivi personal
ndash Mehmet Hajrizi Mehme tHajrizi Histori e njeuml organizate politike
dhe demonstratat e vitit 1981 Toena Tiraneuml 2008 f 119 33
Programi Politik i Leumlvizja Nacionale peumlr Ccedillirimin e Kosoveumls dhe
Viseve tjera shqiptare neuml Jugosllavi 34
Arkivi i Kosoveumls dos Gjykata e Qarkut-Prishtineuml PPnr 15282
PPnr19882 PP Nr6682 35
Po aty f 139 36
Arkivi i Kosoveumls Dos Programi Politik i Demonstratave 1968
Prishtineuml 1968 37
Arkivi i Kosoveumls Procesi gjyqeumlsor i grupit teuml pareuml teuml studenteumlve qeuml
moreumln pjeseuml neuml Demonstratat e vitit 1981 d PPnr 5881 Gjykata e
Qarkut Prishtineuml 38
Protestat gjitheumlpopullore Kosoveuml 1989
Novosella dhe Abdullah Prapashtica (teuml arratisur politik
nga Kosova) neuml prezenceuml edhe teuml ambasadorit teuml
Shqipeumlriseuml neuml Turqi Bujar Hoxha shpallin teuml formuar
Leumlvizjen peumlr Republikeumln Socialiste Shqiptare neuml
Jugosllavi (LRSSHJ) Ndeumlrsa me 15 maj teuml vitit 1982
edhe zyrtarisht neuml Zviceumlr peumlrfaqeumlsuesi i grupit teuml treteuml
patriotik (OMLK) Xhafer Shatri deklaron hyrjen neuml LRSSHJ
Qeumlllimi i LRSSHJ ishte qeuml teuml arrihet formimi i
Republikeumls seuml Kosoveumls neuml kuadeumlr teuml federateumls jugosllave
ku do teuml peumlrfshiheshin viset e banuara me shumiceuml
shqiptareuml 1985 Neuml pjeseumln e pareuml e vitit 1985 Keumlshillat
bazeuml teuml LRSHJ-seuml dhaneuml mendimet me shkrim peumlr
programin e meumltejmeuml teuml LRSSHJ-seuml Komiteti Qendror i
LRSHJ-seuml duke u bazuar neuml to dhe neuml ldquoTezatrdquo e
lartpeumlrmendura adaptoi Programin e pareuml teuml saj Me keumlteuml
rast iu ndeumlrrua edhe emri nga LRSSHJ neuml LPRK
(Leumlvizja Popullore peumlr Republikeumln e Kosoveumls)
Leumlvizje Popullore peumlr Republikeumln e Kosoveumls e cila lindi
nga bashkimi i tri organizatave ilegale patriotike
shqiptare eumlshteuml njeuml hallkeuml e reumlndeumlsishme e leumlvizjes
Kombeumltare Shqiptare neuml Kosoveuml por edhe neuml viset e
tjera shqiptare teuml robeumlruara39rdquo
Me ngjarjet e viteve 1989 e keumlndej qeuml pasuan neuml ish-
Jugosllavi me njeuml meumlnyreuml filloi edhe dekompozimi i
federateumls jugosllave ndeumlrsa shqiptareumlt si andej e keumlndej
kufirit i‟u rikthyen qyteteumlrimit teuml vet pra bashkeumlsiseuml seuml qyteteumlrimit evropian40
Mireumlpo pas ndryshimeve teuml shumta politike qeuml pasuan
neuml mes viteve 89-99 teuml shekullit teuml kaluar veprimtareumlt e
Leumlvizjes Kombeumltare Shqiptare qeuml vepronin neuml ilegalitet
por edhe ata qeuml vepronin neuml parti teuml ndryshme politike
legale qeuml u formuan gjateuml keumlsaj periudhe duke e par dhe
hetuar ndikimin e faktorit teuml brendsheumlm dhe teuml atij
ndeumlrkombeumltareuml neuml qeumlndrimet e veta filluan teuml beumlnin
korrigjime neuml qasje dhe neuml organizim
Programet politike e kombeumltare dhe mjetet e format e
lufteumls me teuml cilat parashihej teuml arriheshin qeumlllimet e saja
neuml esenceuml kishin mbetur teuml pandryshueshme gjateuml gjitheuml
historiseuml seuml leumlvizjes kombeumltare Por forma meuml e larteuml e
rezistenceumls lufta e armatosur ndoneumlse ishte pjeseuml e
programeve por edhe e praktikeumls historike teuml leumlvizjes
kombeumltare arriti teuml zbatohej neuml teumlreuml kuptimin dhe
gjereumlsineuml e saj veteumlm neuml vitet e neumlnteumldhjeta teuml shekullit
teuml kaluar ateumlhereuml kur u krijuan kushtet e brendshme dhe
teuml jashtme peumlr teuml kur u poqeumln faktoreumlt subjektiveuml dhe
objektiveuml teuml leumlvizjes Brezat e meumlparsheumlm teuml leumlvizjes
ilegale nuk mund ta beumlnin keumlteuml neuml Jugosllavineuml stabile e me prestigj ndeumlrkombeumltar dhe neuml rrethanat e lufteumls seuml
ftohteuml Megjithateuml lufta ccedillirimtare peumlrgatitej dhe
zhvillohej shkalleuml-shkalleuml peumlrballeuml valeumlve teuml egra teuml
dhuneumls qeuml ushtronte pushtuesi
39
Xhavit Haliti httpkosovareforumotioncomt1445p15-kush-ishte-
lpk-dhe-roli-i-saje-ne-uck 10 janar 2017 40
Po aty 317
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
34
Ky besim dhe ky angazhim i pa kursyer i ilegales dhe
besimi i madh neuml popullin e vet ndikoi qeuml teuml formohej
edhe UCcedilK-ja ngase ccedildo organizateuml ilegale neuml ish
Jugosllavi neuml programet e tyre peumlrveccedil zgjidhjes
paqeumlsore teuml ccedileumlshtjes shqiptare ato parashihnin edhe
zgjidhjen me lufteuml andaj dalja neuml skeneuml e UCcedilK-seuml nuk
ishte e rasteumlsishme dhe se ishte krahu meuml i natyrsheumlm i Leumlvizjes Kombeumltare neuml Kosoveuml qeuml nga viti 1945 Lufta e
Kosoveumls neumln udheumlheqjen e UCcedilK-seuml dhe ndihma e
madhe nga faktori ndeumlrkombeumltar qeuml solleumln lirineuml qeuml sot
popullata e Kosoveumls e geumlzon deumlshmon dhe provon se
ishte vepra meuml madhore e teuml gjitheuml atdhetareumlve qeuml u
angazhuan peumlr Pavareumlsineuml e saj duke mos kursyer as
jeteumln e tyre
Ky organizim i ri dhe kjo qasje e re politike e ushtarake
me koheuml kishte kaluar barrierat ideologjike dhe nuk e
shihte meuml veten pre teuml asnjeuml ideologjie Bile peumlr hir teuml
interesave meuml madhore kombeumltare gati teuml gjitheuml ish teuml burgosurit politikeuml neuml vitet e 89-99 me daljen nga burgu
kishin aderuar neuml radheumlt e LDK-seuml e parti teuml tjera teuml
formuara legalisht veteumlm e veteumlm qeuml teuml beumlnin unitetin
kombeumltar edhe meuml teuml fuqisheumlm Ka ndodhur edhe kjo se
meuml voneuml kur po ata iu bashkonin radheumlve teuml UCcedilK-seuml
paraprakisht deklaronin se nuk i takonin asnjeuml partie se
peumlr ta ekzistonte veteumlm UCcedilK-ja si faktor politik e
ushtarak i Kosoveumls
Veteumlm kur teuml studiohet mireuml thelleumlsisht e shkenceumlrisht
kjo periudheuml do teuml kuptohet meuml mireuml e meuml drejt e teumlreuml situata politike e ushtarake neuml teuml cileumln kaloi Kosova
Edhe pse kjo situateuml e reumlndeuml me kalimin e viteve do teuml
davaritej neuml Kosoveuml do teuml ndihej reumlndeuml pesha e
represionit teuml egeumlr serb por edhe meuml tej tek populli
shqiptareuml do teuml rritej besimi te SHBA-teuml e Evropa si
kodi meuml i pathyesheumlm peumlr lirineuml dhe sigurineuml globale
Bashkeumlsia ndeumlrkombeumltare shfaqet si forceuml rrezatuese peumlr
zgjidhjen e problemit teuml shqiptareumlve neuml ish-Jugosllavi
ngase ata (shqiptareumlt) pa dashjen e tyre kishin ngelur
larg saj Angazhimin e madh qeuml beumlneuml forcat kombeumltare
peumlr tu kthyer aty neuml Evropeuml nuk ishte i lehteuml ashtu siccedil ishte menduar neuml fillim teuml viteve teuml 90-ta Ajo madje
shpesh acaroi edhe kancelariteuml evroperendimore
Reumlndeumlsia e keumlsaj politike dhe e keumlsaj lufte meuml voneuml
kishte sheumlnuar ngritje graduale pozitive mund teuml thuhej
qeuml nga Rezoluta e Parlamentit Evropian (1989) e deri te
peumlrkrahja e Planit Gjitheumlpeumlrfshireumls teuml MartiAhtisarit41
Zgjidhja e ccedileumlshtjes seuml Kosoveumls e cila ishte edhe sfida e
fundit e madhe qeuml kishte mbetur neuml Ballkan pas
shpeumlrbeumlrjes seuml Jugosllaviseuml respektivisht beumlrja e
pavareumlsiseuml seuml Kosoveumls mbi bazeumln e Planit teuml Ahtisarit i
cili peumlrbeumln njeuml zgjidhje kompromisi eumlshteuml njeuml sproveuml peumlrfundimtare peumlr politikeumln e jashtme teuml Bashkimit
Evropian teuml SHBA-ve dhe e Bashkeumlsiseuml ndeumlrkombeumltare
neuml peumlrgjitheumlsi
41
Marti Ahtisari Plani gjitheumlpeumlrfshireumls Gazeta Koha ditore 3 shkurt
2007 Prishtineuml
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
35
Hazir Mehmeti Vjeneuml
Kisha Katolike Shqiptare vateumlr neuml sheumlrbim teuml njeriut dhe kombit
30 vjet nga krimi serb i helmimit teuml feumlmijeumlve shqiptareuml neuml Kosoveuml
Kisha Katolike Shqiptare vateumlr neuml sheumlrbim teuml njeriut dhe kombit Feumlmijeumlt e helmuar u trajtuan me zemeumlrgjereumlsi e
profesionalisht nga personeli kishtar Tani e 30 vjet meuml pareuml njeuml rifreskim kujtese Policia sekrete serbe placcedilkiteuml barnat
dhe keumlrceumlnon shenjteumlrit neuml sheumlrbim Neuml biseda informative Don Lush Gjergji Urdhri i policiseuml serbe teuml ndalohet
dheumlnia e ndihmave feumlmijeumlve teuml helmuar Kardinali kroat Franjo Kuharic ldquoMendojmeuml se sulmi ndaj Kisheumls Shqiptare neuml
Kosoveuml mbi gjitheuml eumlshteuml akt jo civilizues A eumlshteuml ndihma e dheumlneuml teuml seumlmureumlve teuml tjereuml krim
Viti 1990 neuml Kosoveuml do sheumlnohet si vit i disa ngjarjeve
teuml reumlnda neuml jeteumln e Kosoveumls mbi teuml gjitha peumlrjetimi i
dhuneumls seuml papareuml neuml shkolla Njeumlri nga aktet meuml
kriminale nga teuml gjitha aktet e dhuneumls neuml Kosoveuml ishte
helmimi i feumlmijeumlve shqiptareuml Neuml keumlto rrethana u vuneuml
neuml leumlvizje i teumlreuml populli Nga ajo koheuml do shkeumlpusim pak
rreshta peumlrkujtimi mbi aktivitetin e Kisheumls Katolike
Shqiptare me theks teuml veccedilanteuml neuml Ferizaj dhe Binccedileuml e
sheumlnuar neuml shtypin kroat Kisha Katolike Shqiptare ishte
pjeseuml e keumlsaj leumlvizje neuml mbrojtje dhe ndihmeuml teuml feumlmijeumlve
teuml helmuar nga pushtuesit serb Ajo ishe beumlreuml qendeumlr ku
trajtoheshin teuml helmuarit qendeumlr e furnizimit me bareumlra dhe material sanitar peumlr shumeuml qendra teuml Kosoveumls
Qendeumlr e mbledhjes seuml sheumlnimeve dhe fakteve mbi
helmimin e feumlmijeumlve Keumlto fakte do prezantohen neuml
mjete informimi simpoziume konferenca neuml
vazhdimeumlsi Kisha Katolike Shqiptare ishte shpresa e
ndihmeumls e strehimit ldquoSeuml pari meuml vrisni mua pastaj
veumlllezeumlrit e mi teuml strehuar keumlturdquo tha prifti patriot Porosi
shekullore ndaj veumlllaut Nga sheumlnimet e koheumls po japim
sekuenceuml nga diteumlt e para teuml helmimeve masive neuml
Ferizaj dhe Kosoveuml
Neuml pamundeumlsineuml e krijuar nga intervenimi i policiseuml serbe u beuml e veumlshtireuml deri e pamundur dheumlnia e
ndihmeumls feumlmijeumlve teuml helmuar neuml Ambulanten Rajonale
teuml Ferizajt Neuml keumlto rrethana duhej meuml shumeuml se kurreuml
veprimi organizativ qeuml feumlmijeumlt e helmuar me ccedildo kusht
teuml trajtohen Dr Paulina Lumezi neuml bashkeumlpunim me
kolegeumlt e saj dr Besim Hoxha dr Hajdin Ymeri dha
ideneuml peumlr ngritjen e njeuml ambulante improvizuese brenda
kisheumls Kjo ide u mbeumlshet edhe nga teuml tjereumlt dr Safet
Beqiri dr Xheladin Reqica dr Agim Bytyccedili drTefik
Idrizi drSkender Hyseni U bisedua Don Lush Gjergji
dhe personelin e Kisheumls Katolike Shqiptare duke pareuml nevojeuml teuml ngutshme peumlr ndihmeuml feumlmijeumlve shqiptareuml teuml
helmuar Seuml bashku me personelin sheumlndeteumlsor nga
Shteumlpia e Sheumlndetit neuml Ferizaj vendosin teuml improvizojneuml
ambulanceuml peumlr trajtim mjekeumlsor brenda hapeumlsireumls seuml
kisheumls Dihej se policia serbe pengonte trajtimin neuml
Ambulanten Rajonale e cila ishte e ngarkuar me
pacienteuml pengonte bartjen e teuml helmuarve deri aty dhe
qendra tjera mjekeumlsore jashteuml Ferizajt Kjo edhe
vendoset ku peumlrgjegjeumlse peumlr ambulanten brenda kisheumls
u caktua Motra Viktoria e cila do jeteuml neuml sheumlrbim teuml
vazhduesheumlm me peumlrkushtim Motra Viktoria seuml bashku
me dr Paulina Lumezin dhe dr Hajdin Ymeri mori pjeseuml neuml punimet e Simpoziumit neuml Zagreb i organizuar
me 9 qershor 1990 me temeuml nga helmimet neuml Kosoveuml
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
36
Neumln llupen e pushtuesi serb u vu aktiviteti neuml Kisheumln
Katolike Shqiptare sulmet e saj ishin teuml peumlrditshme dhe
shumeuml agresive nga e cila placcedilkiteumln teuml gjitha bareumlrat
maltretohen mjekeumlt sheumlrbyesit dhe teuml seumlmureumlt Kjo
gjendje u pasqyrua edhe neuml shtypin e koheumls Neuml biseda
informative ftohet edhe Don Lush Gjergji teuml cilin e
urdheumlrojneuml peumlr ndeumlrprerje teuml trajtimit teuml helmuarve neuml kisheuml
Shtypi kroat ldquoVecernji Listrdquo ldquoFokusrdquo ldquoGlas Koncilardquo
dhe gazeta tjera peumlrcillnin ngjarjet neuml Kosoveuml mes tyre
u dallua me regjistrimin dhe shkrimet drejtpeumlrdrejteuml nga
helmimet e feumlmijeumlve shqiptareuml neuml Kosoveuml gazeta ldquoGlas
Koncilardquo e cila ishte e lidhur me aktivisteuml humanisteuml
dhe sheumlrbimet humanitare preneuml Kisheumls Katolike
Shqiptare neuml Kosoveuml Shoqeumlriteuml shqiptare e kroate
bashkeumlrendonin aktivitet dhe ishin kundeumlr politikeumls
serbe lufteumlnxiteumlse neuml Kosoveuml Kisha Katolike Kroate
udheumlhiqej nga Kardinali Franjo Kuharic i cili kishte takime teuml vazhdueshme me veprimtareumlt shqiptareuml jo
veteumlm neuml Kroaci Dr Besnik Bardhi dhe rrethin e tij teuml
bashkeumlveprimtareumlve Ferhat Ymeri Sali Krasniqi Talat
Gjinolli Flora Brovina e shumeuml teuml tjereuml
Kroaci Deumlshmi peumlr helmimet neuml Kosoveuml
Murgesha nga Kroacia shkruan njeuml leteumlr peumlr gazeteumln
kroate ldquoGlas Koncilaldquo 6 maj 1990 ldquoPeumlr ccedildo diteuml na
sjellin nga disa teuml helmuar Spitali i kthen neuml shteumlpi
sepse qenka ldquomireumlldquo kurse atyre mundimi neuml lukth u
rikthehet peumlsojneuml ngeumlrccedile neuml keumlmbeuml veumlshtrimi i syve eumlshteuml si para frymarrjes seuml fundit Nuk mund teuml ecin
duhet teuml mbahen Para dy diteumlve njeuml vajzeuml e kaneuml
varrosur Duket se helmi ishte i hedhur para shteumlpiseuml
sepse teumlreuml familja ishte helmuar Veccedilse helmimi nuk
ndikon njeumlsoj te secili Neuml TV nuk e kaneuml treguar keumlteuml
Murgeshat tona japin ampula ldquobedoksin‟‟ dhe tableta
ldquonovalgetol‟‟ por keumlto na kaneuml mbaruar sepse peumlr
shkak teuml helmimit teuml madh janeuml harxhuar neuml barnatoret
e Ferizajit dhe Gjilanit Se si do daleuml kjo veteumlm zoti e
di Sa lot janeuml derdhur keumlto diteuml neuml rrethinat tonardquo
Viziteuml 25 vjet meuml pas
Kjo para se gjithash neuml Ferizaj dhe Binccedileuml ku sheumlrbenin
disa Motra nderi nga Kroacia me vite teuml tera neuml misionin
e tyre sheumlrbyes fetar e human Mes tyre Jela Gojevic
dhe Marjana Gojevic teuml cilat u dhaneuml ndihmeuml feumlmijeumlve
teuml helmuar shqiptareuml Neuml takimin toneuml pas tridhjeteuml
vjeteumlve Motra Jela Gojevic i kishte teuml freskeumlta peumlrjetimet
e saja nga skenat e dhembshme e teuml helmuarve qeuml
keumlrkonin ndihmeuml Ajo me modesti nuk deumlshironte teuml
lavdeumlrohet se ka beumlreuml diccedil teuml madhe ka beumlreuml detyreumln ndaj
zotit dhe njeriut ldquoPo ishte koheuml e reumlndeuml vinin feumlmijeuml teuml
seumlmureuml Ne iu ofronim ndihmeuml me ato mjete qeuml kishim
neuml shteumlpineuml toneuml teuml peumlrbashkeumlt kishim podrumin ku
mbanim materiale dhe kishim mundeumlsi teuml japim ndihmeuml Kishte diteuml qeuml vinin shumeuml nxeumlneumls nga Ferizaj Prizreni
dhe gjitheuml Kosova pasi nuk kishin mundeumlsi teuml keumlrkonin
ndihmeuml neuml objekte tjera Ndihmeuml teuml madhe dha Nue
Gjergji Ne nuk e dinim peumlr ccedilfareuml seumlmundje ishte fjala
por e shihnim se feumlmijeumlt ishin teuml seumlmureuml disa nga teuml
cileumlt reumlndeuml Meuml kujtohet se forcat policore serbe erdheumln
dhe grabiten teuml gjitha barnat dhe materialet qeuml duheshin
peumlr dheumlnie teuml ndihmeumls Kjo ndodhi dy hereuml (ldquo sve do
nul‟‟) Me dateuml 9 gusht 1990 ldquoGlas Koncila‟‟ shkruan
rreth sulmit teuml forcave serbe neuml Kisheumln Katolike
Shqiptare dhe grabitje e bareumlrave maltretimet e
personelit dhe teuml helmuarve
Ipeshkvi Nikeuml Prela keumlrkon intervenim neuml mbrojtje
teuml drejtave teuml njeriut
Ipeshkvi i Bashkiseuml Katolike Shqiptare neuml Kosoveuml
deumlrgon nga Ferizaji informateuml me 6 gusht 1990 teuml gjitha
qeverive teuml republikane krahinore dhe asaj federative
me rastin e incidentit teuml shkaktuar nga policia serbe
Agjentet e puneumlve teuml brendshme teuml peumlrcjell me njeumlsitet
speciale teuml armatosura teuml policiseuml me 4 gusht teuml keumltij
viti (1990) pa paralajmeumlruar dhe pa vendim peumlrkateumls
peumlrkundeumlr protesteumls seuml ashpeumlr teuml ipeshkeumlviseuml kontrollojneuml shteumlpineuml e zotit dhe kisheumln e Ferizajt dhe
banesat e motrave teuml nderit neuml Binqeuml neuml meumlngjes rreth
oreumls 0630 neuml teuml njeumljteumln koheuml grabisin bareumlrat e
barnatores seuml motrave teuml nderit gjegjeumlsisht bareumlra peumlr teuml
seumlmureumlt nga teuml gjitha besimet dhe kombeumlsia teuml cileumlt
vazhdimisht kaneuml ardhur teuml varfeumlrit apo neuml mungeseuml teuml
bareumlrave neuml barnatore I vetmi qeuml reagon me njeuml
deklarateuml ishte Kardinali kroat Franjo Kuhariq Ai i del
neuml mbrojtje Kisheumls Shqiptare neuml Kosoveuml i cili e quan akt
jo civilizues ldquoMendojmeuml se ky akt jo civilizues eumlshteuml
sulm mbi gjitheuml Kisheumln Shqiptare neuml Kosoveuml dhe mes tjerash pyet A eumlshteuml dheumlnia e ndihmeumls teuml seumlmureumlve
krim
Neuml takimet me sheumlrbyesit e asaj kohe na ndihmoi
gazetari e publicisti i njohur Rexhep Rifati Edhe vet
ishte i lidhur neuml aktivitetet qeuml zhvilloheshin neuml rrethanat
tejet teuml reumlnda Edhe familja e tij e kishte peumlsuar nga
helmi serb i hedhur Teuta vajza e Rifatit asokohe
nxeumlneumlse e fillores helmohet reumlndeuml bashkeuml me shoqet e
shokeumlt e saja me 5 prill 1990 Edhe sot e keumlsaj dite
deumlgjohet mbi pasojat qeuml laneuml helmimet krim serb i pa
ndeumlshkuar
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
37
Kultureuml
Mark Palnikaj Tiraneuml
Veumlshtrim kritik mbi vepreumln e Gjeccedilovit ldquoKanuni i Lek Dukagjinitrdquo
Peumlr vepreumln e Gjeccedilovit janeuml
mbajtur shumeuml simpoziume dhe
takime qysh nga vdekja tragjike e
tij neuml vitin 1929 madje peumlr
vepreumln e tij janeuml mbajtur takime
studimore edhe neuml teuml gjalleuml teuml tij
Gjeccedilovi gjateuml jeteumls seuml tij 55 vjeccedilare zhvilloi njeuml aktivitet
atdhetar por edhe shkencor duke
na leumlneuml njeuml trasheumlgimi teuml pasur neuml
fusha si arkeologjia etnografia
folklori etj duke mbledhur keumlngeuml
valle gojeumldheumlna mitologjike gjeuml
e gjeumlza fjaleuml teuml urta proverba dhe
materjale teuml tjera teuml cilat u botuan
neuml fillim teuml shekullit teuml kaluar neuml
revsteumln ldquoVisaret e Kombitrdquo Neuml
harkun kohor prej gjashteuml vitesh
nga viti 1904 deri neuml vitn 1910 ai botoi 5 vepra dhe peumlrkthime
Gjateuml regjimit komunist neuml
Shqipeumlri megjith lufteumln e madhe
qeuml u zhvillua kundeumlr feseuml dhe
veccedilanarisht ndaj klerit katolik
vepra e Gjeccedilovit u vlereumlsue duke i
njohur meriteumln e krijimit teuml
Arkeologjiseuml Shqiptare duke e
dekoruar me rastin e 50 vjetorit teuml
shpalljes seuml pavarsiseuml neuml vitin 1962 me Urdheumlrin ldquoPeumlr
Veprimtari Patriotikerdquo teuml klasit III
dhe duke botuar peumlr jeteumln dhe
veprimtarineuml e tij njeuml monografi
me titull ldquoShtjefeumln Gjeccedilovi Jeta
dhe Vepratrdquo e shkruar nga Ruzhdi
Mata shtypur neuml shtypshkronjeumln
ldquoMihal Durirdquo Tiraneuml 1982
Peumlrballeuml vepreumls kolosale atdhetare
dhe shkencore teuml Gjeccedilovit edhe
ai regjim u detyrue t‟i njifte shum nga meritat e tij Pushka e
Gjeccedilovit u vendos neuml Muzeun
Historik Kombeumltar neuml Tiraneuml
qysh neuml vitin 1970 Presidenti Rugova me dateumln 10 qershor 2003 e ka
dekoruar At Shtjefeumln Gjeccedilovin me ldquoMedaljen e Arteuml teuml Lidhjes seuml Prizrenitrdquo
Eumlshteuml detyra joneuml qeuml teuml identifikojmeuml dhe teuml nxjerrim neuml driteuml vepreumln e ploteuml teuml
keumltij kollosi teuml atdhetariseuml dhe teuml letrave shqipe dhe teuml sensibilizojmeuml organet
peumlrkateumlse shteteumlrore dhe politike neuml Shqipeumlri dhe neuml Kosoveuml peumlr teuml veumlneuml neuml
vendin qeuml meriton figureumln e keumltij patrioti teuml madh
Tema ime do teuml jeteuml e peumlrqeumlndruar nga njeuml keumlndveumlshtrim kritik por
njeumlkoheumlsisht edhe dashamireumls dhe jo denigrues peumlr vepreumln madhore ldquoKanuni i
Lek Dukagjinitrdquo qeuml e ka beumlreuml teuml pavdeksheumlm emrin e autorit teuml sajeuml
Edhe pse janeuml shkruar me qindra artikuj studimoreuml mbi keumlteuml vepeumlr duke e
etiketuar neuml forma nga meuml ekstremet nga cileumlsimi si njeuml kryevepeumlr deri neuml
mallkim teuml sajeuml si njeuml vepeumlr qeuml beumln teuml ekspozohen aneumlt meuml teuml erreumlta teuml realitetit
shqiptar vazhdojneuml akoma teuml shkruhen pa fund studime dhe referate peumlr teuml
Analizeumln meuml teuml sakteuml dhe teuml koncentruar teuml keumlsaj vepre e ka beumlreuml neuml hyrje teuml
botimit teuml pareuml teuml sajeuml korifeu i letrave shqipe Ateuml Gjergj Fishta
Neuml sesionin shkencor qeuml u mbajt neuml Zllakuqan me dateuml 25 korrik 2017 jam
paraqitur me njeuml temeuml me titull ldquoGjakmarrja neuml vepreumln e Shtjefeumln Gjeccedilovitrdquo
Aty kam folur me holleumlsi peumlr problemin e gjakmarrjes dhe trajtimin e keumltij fenomeni nga Kanuni i Lek Dukagjinit Tema eumlshteuml e botuar dhe mund teuml
gjeumlndet me lehteumlsi prandaj sot nuk do ta trajtoj aspak keumlteuml temeuml
Neuml vitin 1960 neuml revisteumln shkencore ldquoBuletin i Universitetit Shteteumlror teuml
Tiraneumlsrdquo Seria Shkencat Shoqeumlrore volumi II faqe 95 eumlshteuml botuar njeuml
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
38
studim mjaft serioz nga studjuesja
ruse J V Ivanova mbi vepreumln
ldquoKanuni i Lek Dukagjinitrdquo
Neuml vijim teuml studimit teuml saj kjo studjuese neuml faqen 96 peumlr teuml
kuptuar meuml mireuml vepreumln e
Gjeccedilovit ajo ka shtruar tre pyetje
Cileumls koheuml i peumlrkasin informatat
qeuml sjell ai neuml vepreumln e tij
Neuml ccedilfar trualli ka vepruar Kanuni
i Lek Dukagjinit
Neuml ccedilfareuml rrethanash konkrete
historike ka lindur Kanuni dhe neuml
cilat ambiente shoqeumlrore ka patur
fuqi
Teuml tria keumltyre pyetjeve ajo eumlshteuml
rrekur t‟u japeuml peumlrgjigje nga
keumlndveumlshtrimi i sajeuml qeuml peumlr hir teuml
seuml veumlrteteumls peumlr areumlsye teuml
rrethanave politiko shoqeumlrore teuml
koheumls nuk mund ti shmangej
krejteumlsisht ndikimit teuml ideologjiseuml
zyrtare teuml koheumls qeuml ishte regjimi
komunist
Neuml temeumln time do teuml peumlrpiqem edhe uneuml teuml jap versionin tim peumlr
keumlto tri pika pa kopjuar ideteuml ose
pikpamjet e keumlsaj studjueseje teuml
nderuar
Nga teuml dheumlnat e publikuara deri
sot pranohet qeuml sheumlnimet peumlr
kanunin e Lek Dukagjinit rreth
dy mijeuml faqe doreumlshkrime
Gjeccedilovi i mblodhi nga viti 1907
deri neuml vitin 1915 neuml famullineuml e Gomsiqes ku punoi rreth 8 vjet
Informatat qeuml sjell neuml keumlto
sheumlnime u peumlrkasin keumltyre viteve
dhe vendi ku keumlto rregulla
zbatoheshin ishin kryesisht
krahina rreth e rrotull famulliseuml seuml
tij dhe neuml Mirditeuml
Mbledhja por sidomos
kodifikimi i ndareuml neuml nene dhe
kapituj teuml veccedilanteuml eumlshteuml njeuml puneuml shkencore qeuml ka keumlrkuar shum
koheuml dhe mund nga autori dhe
eumlshteuml njeuml meriteuml e
jashteumlzakonshme e tij
Zonat ku zbatohej kanuni me
emrin Lek Dukagjini ishin
kryesisht zonat katolike neuml fiset e
Maleumlsiseuml seuml Madhe Nikaj
Meumlrturi Shala dhe Shoshi 12
bajrakeumlt e vegjeumll teuml Pultit Thaccedili
Berisha Maleumlsia e Lezheumls dhe bajrakeumlt e Mirditeumls
Autorja qeuml citova meuml sipeumlr shkruan se ky kanun zbatohej edhe neuml Krasniqe
Gash Bytyccedil Has Lumeuml dhe disa vende teuml tjera me popullsi teuml besimit musliman gjeuml qeuml nuk eumlshteuml e veumlrteteuml
Neuml zonat me popullsi teuml besimit musliman krahas kanunit ka vepruar edhe
sheriati qeuml ishte njeuml e drejteuml qeuml e praktikonte pushtuesi turk neuml shum zona
Madje edhe neuml zonat me popullsi teuml besimit katolik qeuml peumlrmendeumlm meuml sipeumlr
ky kanun nuk ka vepruar kudo njeumllloj por ka dallime teuml theksuara
Dera e Gjo Markut e kodifikuar neuml keumlteuml peumlrmbledhje teuml Gjeccedilovit i ka patur ato
privilegje veteumlm neuml bajrakeumlt e Mirditeumls por jo neuml zonat e tjera
Neuml zonat me popullsi teuml besimit teuml krishtereuml dhe musliman fqinje me Mirditeumln
ka vepruar njeuml tjeteumlr kanun i njohur si ldquoKanuni i Skeumlndeumlrbeutrdquo Ky u mblodh
dhe u kodifikue nga Imzot Frano Ilia dhe u botue nga Arqipeshkvia e Shkodreumls
neuml vitin 1993 Zona e Kurbinit ku vepronte ky kanun eumlshteuml shum e peumlrzier nga
ana gjinore me popullsineuml e fiseve teuml Mirditeumls
Edhe studjuesi Xhemal Meccedili ka botuar njeuml peumlrmbledhje mbi teuml drejteumln
zakonore me titull ldquoKanuni i Lek Dukagjinit Varjanti i Pukeumlsrdquo
Neuml fakt Gomsiqja ku e mori leumlndeumln kryesore Gjeccedilovi peumlr vepreumln e tij eumlshteuml
quajtur historikisht pjeseuml administrative e Pukeumls edhe pse eumlshteuml me popullsi teuml
peumlrzier teuml fiseve nga Puka dhe Mirdita
Neumlse marrim parasysh ndryshimet e keumlsaj teuml drejte zakonore qeuml vepron neuml fise
pak meuml teuml largeumlta nga Gomsiqja si Nikajt Meumlrturi Berisha Shala Shoshi
Shkreli Keumllmendi Hoti Gruda etj ateumlhereuml rezulton qeuml ky kanun nuk eumlshteuml i
njeumlllojteuml neuml zonat qeuml peumlrmendeumlm
Edhe Xhafer Martini dhe Shefqet Hoxha kaneuml mbledhur teuml drejteumln zakonore
peumlr Dibreumln dhe Lumeumln krahina relativisht afeumlr me zoneumln ku Gjeccedilovi mblodhi
materialet peumlr vepreumln e tij
Me keumlto qeuml shkruam meuml sipeumlr marrin peumlrgjigje dy pyetjet e para ndeumlrsa peumlr pyetjen e treteuml duhet teuml ndalemi edhe pak Kur e ka zanafilleumln Kanuni asnjeumlri
nuk mund ta thoteuml me kompetenceuml fjaleumln e tij sepse fatkeqeumlsisht janeuml dy
shkaqe kryesore qeuml nuk e mundeumlsojneuml hedhjen driteuml mbi keumlteuml pikeuml Seuml pari neuml
Shqipeumlri pushtuesi turk gjateuml koheumls qeuml e mbajti teuml pushtuar ka djegur dhe
shkateumlrruar ccedildo gjeuml teuml shkruar dhe seuml dyti vendi yneuml ka qeumlneuml i neumlnshtruar disa
pushtuesve si romakeumlt serbeumlt bullgareumlt dhe neuml fund edhe turqit
Secili pushtues neuml koheumln e sundimit teuml tij ka zbatuar dhe ju ka imponuar ligjet
e veta popullsiseuml seuml neumlnshtruar Janeuml teuml njohura ligjet e Kostandinit teuml Madh teuml
Justinianit Kodi i Dushanit dhe disa ligje teuml tjera teuml cilat neuml periudha kohe teuml
peumlrcaktuara janeuml zbatuar neuml popullsineuml shqiptare Po ashtu gjateuml sundimit
rreth 500 vjeccedilar teuml pushtuesit turk zbatimi i disa ligjeve teuml pushtuesit ka qeumlneuml detyrim Edhe e drejta kishtare e shkruar neuml disa kapituj teuml Bibleumls duhet teuml
pranojmeuml qeuml neuml popullsineuml e krishtereuml ka patur ndikimin e vet
Nuk jemi neuml gjendje peumlr teuml peumlrcaktuar me sakteumlsi ndikimin e secilit nga keumlto
ligje cili ka meuml shum ndikim neuml Kanunin e Lek Dukagjinit por sipas
mendimit toneuml secili nga keumlto ka pak a shum njeuml fareuml ndikimi mbi teuml
Mbas vitit 2000 studjuesja italjane Luccedilia Nadin dhe studjuesi shqiptar Peumlllumb
Xhufi kaneuml publikuar Statutet e Shkodreumls nga njeuml kopje doreumlshkrim e ruajtur
neuml Biliotekeumln e Muzeut Correr neuml qytetin e Venecies
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
39
Ky dokument me rreth njeumlqind
faqe eumlshteuml shkruar rreth vitit
1479 dhe ka njeuml reumlndeumlsi teuml
jashtzakonshme peumlr studimin e seuml drejteumls penale dhe zakonore neuml
truellin Arbeumlror dhe peumlr keumlteuml
eumlshteuml shkruar dhe diskutuar
shumeuml neuml Shqipeumlri dhe jashteuml
sajeuml por uneuml e peumlrmenda keumlteuml peumlr
faktin se neuml asnjeumlrin nga nenet e
keumltij Statuti nuk peumlrmendet
gjakmarrja
Shkodra ka qeumlneuml qyteti kryesor
peumlr rrethinat ku ka vepruar Kanuni i Lek Dukagjinit dhe ne
nuk jemi neuml gjendje teuml themi se sa
kaneuml patur ndikim statutet e
Shkodreumls neuml popullsineuml e
rrethinave teuml sajeuml Nuk jemi neuml
gjendje as teuml themi me siguri se
kur ka filluar teuml shfaqet fenomeni
i gjakmarrjes neuml formeumln qeuml kishte
kur shkroi Gjeccedilovi vepreumln e tij
Neuml vepreumln e Gjeccedilovit nuk thuhet
se kur ka filluar teuml shfaqet fenomeni i gjakmarrjes neuml
meumlnyreuml teuml frikeumlshme siccedil ishte neuml
vitet e fundit teuml pushtimit turk
Mbetet detyreuml pareumlsore e
sudjueve taneuml peumlr teuml beumlreuml
keumlrkimet e nevojshme neuml arkivat
e ndryshme kryesisht neuml ato teuml
Romeumls Venecies dhe
Dubrovnikut peumlr teuml pareuml se si ka
evoluar ndikimi i kanunit neuml zonat ku ai pati ndikim
Kanuni neuml secilin lloj ose variant
zbatohet brenda njeuml njeumlsie jo
shumeuml teuml madhe qeuml njifet me
emrin fis ose bajrak
Fise quhen grupime pak a shum
teuml meumldha banoreumlsh qeuml e kaneuml
prejardhjen nga njeuml i pareumllindur
dhe kaneuml teuml gjith lidhje gjaku
midis tyre Nuk ka qeumlneuml zakon teuml
beumlheshin martesa brenda fisit as kur ishin larg njeumlzet breza Neuml
kanun ishte e ndaluar martesa
brenda fisit ldquoedhe neuml 400 brezardquo
mjaft qeuml lidhja e gjakut teuml ishte e
njohur dhe e konfirmuar mireuml
Bajraku eumlshteuml njeuml njeumlsi teritoriale
me banoreuml qeuml ishin teuml lidhur neumln
njeuml flamur por jo
domosdoshmeumlrisht kishin lidhje
gjaku midis tyre
Neuml disa punime eumlshteuml shkruar se bajrakeumlt dhe bajraktarin i krijoi pushtuesi
turk Kjo nuk me duket shum e besueshme sepse asnjeuml shtet nuk mund teuml
krijojeuml as fshtra as qytete as fise por ai mund teuml beumljeuml ndarje administrative mbi
bazeumln e fshatrave qyteteve apo fiseve dhe teuml krijojeuml llojin e administrateumls qeuml e vlereumlson meuml teuml vyer Organizimin administrativ mbi bazeuml bajraqesh pushtuesi
turk e ka peumlrdorur meuml seuml pari neuml shekullin XVIII Ai u ka njohur pushtetin
bajraktareumlve ju ka dheumlneuml disa kompetenca dhe ju ka njohur disa privilegje
dhe ka lejuar qeverisjen jo sipas ligjeve teuml shtetit por sipas teuml drejteumls zakonore
E drejta zakonore peumlsonte rregullime dhe ndryshime sa hereuml banoreumlt e shikonin
teuml areumlsyeshme Ndryshimi beumlhej nga mbledhja e teuml gjith pjeseumltareumlve teuml fisit ose
bajrakut duke marreuml pjeseuml siccedil thuhej ldquoburr peumlr shpirdquo ccedilka neumlnkuptonte qeuml teuml
ishte i pranisheumlm neuml kuvend nga njeuml pjeseumltar mashkull nga ccedildo familje e
komunitetit Vendimet merreshin me shumiceuml absolute me votim teuml hapur Ato
ishin teuml detyrueshme peumlr zbatim nga teuml gjith komuniteti pa peumlrjashtim peumlrfshireuml edhe parineuml Seuml bashku me vendimet peumlrcaktoheshin edhe sanksionet
peumlr cilindo qeuml nuk zbatonte vendimet e miratuara Masat shteumlrnguese kaneuml
qeumlneuml shumeuml teuml rrepta dhe fillonin nga gjobat qeuml mund teuml ishin me para ose me
shtrimin e drekave ose darkave peumlr teuml gjith komunitetin dhunimi publik duke e
detyruar fajtorin teuml merrte njeuml gur teuml reumlndeuml dhe ta transportonte i veteumlm neuml njeuml
distanceuml qeuml ata e shikonin teuml arsyeshme deumlbimi peumlr tre vjet ose peumlrgjithmoneuml
nga vendbanimi dhe shkateumlrrimi i teuml gjitha pronave dhe djegia e shteumlpiseuml Neuml
raste ekstreme ishte vrasja e personit fajtor ose vrasja kolektive Vrasja
kolektive ishte kur fajtori beumlnte njeuml krim qeuml fyente reumlndeuml nderin dhe dinjitetin e
fisit Neuml keumlteuml rast fajtori lidhej dhe vendosej neuml njeuml shesh dhe vritej duke e
qeumllluar teuml gjith me armeuml
Veumlndimet qeuml merreshin ishin neuml shum raste specifike veteumlm peumlr njeuml fis ose
bajrak dhe neuml keumlteuml kuptim Kanuni i njeumlrit fis mund teuml mos ishte i njeumlllojteuml me
ateuml teuml fisit tjeteumlr Edhe neuml Kanunin e hartuar nga Gjeccedilovi neuml shtojceumln qeuml eumlshteuml
vendosur neuml fund beumlhet fjaleuml peumlr vendime teuml fiseve ose teuml djelmniseuml teuml cilat
janeuml marreuml neuml kushte teuml caktuara peumlr probleme teuml caktuara Ky eumlshteuml shembulli
ilustrues meuml i mireuml qeuml Kanuni nuk ishte i shkruar njeumlhereuml e peumlrgjithmoneuml por
ishte neuml peumlrpunim dhe ndryshim teuml vazhduesheumlm dhe nuk ishte kudo i njeumljteuml
Edhe pse janeuml shkruar shumeuml studime mbi teuml drejteumln zakonore shqiptare gjateuml
afeumlr 150 vjeteumlve teuml fundit jam i mendimit se ka akoma shumeuml hapeumlsira teuml
pastudjuara dhe ka veumlnd peumlr studime teuml tjera teuml bazuara neuml teuml dheumlna arkivore dhe jo nga mbledhja gojore neuml komunitetet ku zbatohet
Shkrimi i teuml drejteumls zakonore mbi bazeumln e intervistave dhe tregimeve nga
banoreumlt e komuniteteve pa u thelluar neuml literatureuml dhe neuml dokumenta arkivore
jep njeuml produkt qeuml leuml shumeuml peumlr teuml deumlsheumlruar neuml lidhje me cileumlsineuml dhe
sakteumlsineuml e tij Gjeccedilovi ka meriteumln qeuml ishte i pari qeuml beumlri mbledhjen dhe
kodifikimin e keumlsaj teuml drejte zakonore por jam i mendimit se ajo duhet
studjuar me sy kritik dhe teuml ploteumlsohet me teuml dheumlna teuml reja nga studjues
profesionisteuml dhe institucione prestigjioze shteteumlrore ose nga shoqeumlria civile
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
40
Nikeuml Gashaj Podgoriceuml
At Gjergj Fishta poet kombeumltar
At Gjergj Fishta
At Gjergj Fishta (1871-1940) eumlshteuml poeti kombeumltar
dramaturg prozator estet publicist pedagog klerik dhe
politikan Lindi meuml 23 tetor 1871 neuml fshatin Fishteuml teuml
Zadrimeumls neuml paralagje teuml Shkodreumls Ndoqi shkollat
franccedileskane neuml Troshan dhe Shkodeumlr Meuml 1886 kur
ishte 15 vjeccedil u deumlrgua nga franccedileskaneumlt neuml Bosnjeuml- neuml
Sutjeskeuml Livno dhe Kresheveuml ku studioi teologji
filozofi dhe gjuheuml teuml huaja sidomos latinishten
italishten dhe kroatishten Atje ra neuml kontakt me
shkrimtarin boshnjak Geumlga Martiq dhe me poetin kroat Silvije Strahimir Kranjccedileviq teuml cileumlt i zgjuan talentin
letrar Fishta u frymeumlzua edhe nga shkrimet e
shkrimtarit franccedileskan Andria Kaccediliq-Mioshiq poet dhe
publicist dalmat po ashtu edhe nga veprat e poetit kroat
Ivan Mazhuraniq Fishta njihte edhe krijimet letrare teuml
poetit malazez Petar Petroviq Njegosh etj
Meuml 1894 u shugurua prift dhe u pranua neuml urdhrin
franccedileskan Po ateuml vit u kthye neuml Shqipeumlri dhe filloi
puneumln si meumlsues neuml kolegjin franccedileskan neuml Troshan e
meuml pas si famullitar neuml fshatin Gomsiqe
Fishta u emrua neuml vitin 1902 drejtor i Gjimnazit
Franccedileskan neuml Shkodeumlr i cili qysh prej themelimit teuml tij
neuml vitin 1861 drejtohej nga teuml huajt Me ardhjen peumlr
drejtor Fishta neuml shkolleuml beumlri shtiemen e gjuheumls shqipe
si gjuheuml meumlsimi Pra zeumlvendeumlsoi italishten me shqipen
peumlr hereuml teuml pareuml si gjuheuml neuml shkolleuml Neumln drejtimin e tij
shkolla mori njeuml hov teuml ri Shkolla e Pateumlr Gjergjit ndash
keumlshtu e quajshin shkodraneumlt Ajo u beuml qendra e
atdhetarvet ku neuml mbreumlmje mbledhshin djelmoshat e
qytetit peumlr teuml marreuml keumlshilla e meumlsime nga goja e
Mjeshtrit t‟ideseuml kombeumltare Gjergj Fishteumls Praneuml keumlsaj
shkolleuml Fishta formoi dhe njeuml grup amatoreumlsh Teatri e
me keumlta ccedilfaqi hereuml mbas here copa teuml ndryshme teuml
peumlrpiluara prej tij neuml Salonin e vogeumll t‟oborrit teuml
Shkodreumls teuml cilin ai veteuml me shijen e veteuml teuml pashoqe e
ndreqte e mirsonte e pikturonte ndash mbasi duhet dijteuml- se
ishte edhe njeuml piktor i mireuml Keumlshtu pra populli i Shkodreumls pati fatin teuml kishte neuml gji teuml vet qysh prej vitit
1907 njeuml teateumlr ndash mund t‟a quajmeuml - kombeumltar
Keumlto ccedilfaqje gjithmoneuml me subjekt shqiptar ngjalleumln njeuml
entuziazeumlm neuml zemrat e teuml gjitheumlve dhe emeri i pateumlr
Gjergjit u beuml ylli i riniseuml U krijua njeuml brez i ri me shpirt
e me zemeumlr shqiptar fanatik i ccedileumlshtjes kombeumltare
Njeuml kontribut jashteumlzakonisht teuml madh Fishta e dha si
kryetar i Komisionit peumlr hartimin e alfabetit teuml gjuheumls
shqipe neuml Kongresin e Manastirit (Bitoli i soteumlm- Maqedonia e Veriut) meuml 1908
Zoteumlsia e Fishteumls si poet i cili ka leumlneuml emeumlr pothuaj neuml teuml
gjitha gjiniteuml dhe zhanret e krijimtariseuml letrare shprehet
sidomos neuml kryevepreumln ldquoLahta e Malciseumlrdquo neuml teuml
tridhjeteuml keumlngeumlt e seuml cileumls poetizohet historia e popullit
shqiptar nga Lidhja e Pizrenit 1878 e deri neuml pavareumlrsineuml
e Shqipeumlriseuml meuml 1912 Neuml keumlteuml vepeumlr Fishta keumlndon
lufteumln e popullit shqiptar peumlr pavareumlsi teuml zhvilluar neuml dy
drejtime kundeumlr Perandoriseuml Osmane neuml periudheumln e
shthurjes seuml saj dhe lufteumln kundeumlr coptimit teuml truallit
etnik shqiptar nga Mali i Zi dhe nga Serbia
Gati e teumlreuml leumlnda me teuml cileumln Fishta ndeumlrtoi keumlteuml vepeumlr
eumlshteuml nxjerrur nga jeta e pasuria shpirteumlrore e popullit
shqiptar (Martin Camaj) Kot mundohen Grekeumlt e soteumlm
ndash thonte Faik Konica ndash teuml gjejneuml neuml leteumlrsin e vet njeuml
vepeumlr meuml teuml ploteumlsueme se ldquoLahuteumlnrdquo
Reumlndeumlsia e madhe e Fishteumls eumlshteuml si sekretar i
peumlrgjithsheumlm i delegacionit shqiptar neuml Konferenceumln e
Paqeumls neuml Paris meuml 1919 -1920 Po ashtu neuml zgjedhjet e
qershorit teuml vitit 1921 Gjergj Fishta zgjedhet deputet i Shkodreumls dhe neumlnkryetar i Parlamentit teuml Shqipeumlriseuml
Prandaj eumlshteuml me reumlndeumlsi angazhimi i tij politik peumlr
peumlrfaqeumlsimin dhe artikulimin me dinjitet teuml interesave teuml
popullit dhe teuml shtetit shqiptar
Fishta ka meriteuml teuml madhe peumlr mbrojtjen cileumlsore teuml
interesave teuml shtetit shqiptar dhe teuml mbrojtjes seuml drejtave
njereumlzore teuml veumlllezeumlve shqiptar jashteuml kufijve teuml
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
41
Shqipeumlriseuml si pjeseumltar i delegacionit shqiptar neuml
konferencat ballkanike 1930 neuml Athineuml 1931 neuml
Stamboll 1932 neuml Bukuresht dhe meuml 1933 neuml Selanik
Kontributi i madh i Fishteumls eumlshteuml si bashkeuml themelues
dhe antar i Shoqeumlriseuml letrare ldquoBashkimirdquo neuml Shkodeumlr
meuml 1899 qeumlllimi i seuml cileumls ishte zgjimi kombeumltar i
popullit me aneuml botimesh neuml gjuheumln amtare
Neuml vitin 1923 shoqnija ldquoRozafatrdquo organizoi neuml Shkodeumlr
njeuml ekspoziteuml pikturash kombeumltare Neuml keumlteuml ekspoziteuml
Fishta paraqiti 24 copeuml piktura origjinale teuml tij teuml punura
me njeuml mjeshtri aq teuml madhe sa disa prej tyre u miratuan
nga Akademia e Vjeneumls
Fishta seuml bashku me patriotin Luigj Gurakuqin formuan
ldquoKomisin Letrarerdquo neuml Shkodeumlr meuml 1916 e cila kishte
peumlr qeumlllim me i veuml themelet e njeuml gjuhe teuml peumlrbashkeumlt
letrare teuml shqipes
Fishta duke iu mbajteuml gjithnjeuml parimit teuml vet themelor se
shtypi acircsht arma macirc e mireuml peumlr teuml peumlrhapeuml mendimet e
mjeti macirc i peumlrdorshmi peumlr t‟i ccedileleuml syt popullit themeloi
revisteumln letrare filozofike dhe diturore ldquoHylli i Driteumlsrdquo
meuml 1913 Po ashtu meuml 1916 themeloi dhe drejtoi
gazeteumln politike-letrare rdquoPosta e Shqypnisrdquo Peumlrveccedil
keumltyre peumlr njeuml koheuml teuml gjateuml drejtoi dhe revisteumln ldquoZacircni i Shna Ndoutrdquo
Fishta njihet si poeti meuml popullor i shqiptareumlve si poeti
meuml i peumlrzeumlmeumlrt i keumltij populli Ai ka qeneuml figura
emblematike e gjuheumls dhe kultureumls shqipe dhe apostulli i
Atdheut teuml vet Prandaj ai eumlshteuml nderi dhe krenaria e
shqiptariseuml Ai e meriton keumlteuml nderim dhe vlereumlsim
Eumlshteuml njeuml boteuml e teumlreuml qeuml e ka nderuar si teuml tilleuml qeuml e ka
cileumlsuar si poetin meuml teuml madh teuml kombit shqiptar
Poeziteuml e tij epike lirike e satirike jo veteumlm u njofteumln u studiuen dhe u ccedilmuan neuml teumlreuml boteumln shqiptare duke leumlneuml
vrageuml teuml pashlyeshme por jehuan edhe neuml boteumln letrare
teuml jashtme tue e beuml teuml njoftur emrin shqiptar ndeumlr rrethet
intelektuale teuml boteumls seuml qyteteumlruar
Gjergj Fishteumln e nderoi dhe ngriti bota shqiptare por
dhe bota e jashtme duke i dheumlneuml atij dekorata e tituj
nderimi E dekoroi Mbreti i Austro-Hungariseuml me
Ritterkreuz (1912) Papa Piu XXII me Medaljen e
Meritimit (1925) Parija e Peumlrgj e Urdhnit Franccedileskan
me titullin Lector Jubilatus (1929) mbreti i Turqiseuml me
dekorateumln Mearij klII (1912) dhe Greqia me dekorateumln Foenix (1931)
Fishta meuml 1939 u zgjedh aneumltar i rregullt i Akademiseuml
Italiane teuml Shkencave dhe Arteve Kryetari i keumlsaj
Akademi Luigj Federzoni neuml telegramin qeuml i deumlrgoi
Ernest Koliqit si Ministeumlr i Arsimit teuml Shqipeumlriseuml neuml
raseumln e vdekjes seuml poetit me 30 dhjetor teuml vitit 1940
ndeumlr teuml tjerat u shpreh bdquobdquoAkademia e tyre humbi njeuml
ndeumlr pjestareumlt e vet meuml teuml shkeumllqyesheumlm
Eqrem Ccedilabej thekson bdquobdquoVepra e Fishteumls i ka rreumlnjeumlt neuml tokeumln e neuml jeteumln popullore teuml Shqipeumlriseuml ajo nuk do
t‟ishte ccedilka eumlshteuml pa njohjen e thelleuml teuml vendit nga ana e
poetit dhe nuk mund teuml kuptohet pa njohur veumlndin dhe
njereumlzit e Shqipeumlriseuml Veccedilse ccedil‟i fali vendi poetit ky ia
peumlrligji neuml trajteuml teuml fisnikeumlruar teuml artit Sepse vepra e tij u beuml pasqyra besnike fytyra e kthjellteuml e gjitheuml veumlrteteumlsiseuml
etnike trimeumlriseuml seuml ashpeumlr burreumlriseuml luftarake krenariseuml
raciale qeuml ka mundur teuml ruaj gjer sot jeta shqiptare‟‟
Lazgush Poradeci thoteuml bdquobdquoFishta eumlshteuml shkeumlmb i tokeumls
dhe shkeumlmb i shpirtit shqiptar‟‟ Ndeumlrsa Karl Gurakuqi
u shpreh bdquobdquoShqipeumlrineuml e deshti aq fort sa qe gjaacutell e peumlr teuml
cileumln shkricircni krejt jeteumln e vet Shqipeumlnia qe ideali i tij
peumlr tecirc punoi peumlr tecirc vuajti e me emnin e saj neuml gojeuml dha
frymeumln e fundit‟‟ Peumlr tecirc pat keumlndua
Dersaacute trsquomuendem me ligjrue
E saacute gjall me frymrsquoun jam
Kurr Shqipni srsquokam me trsquoharrue
Edhe nrsquovorr me trsquo peumlrmendrsquo kam
Prandaj emri i tij do teuml duhej teuml shkruhej me germa teuml
arteuml neuml historineuml kombeumltare sepse ka qeneuml kolosi i
historiseuml dhe kultureumls kombeumltare shqiptare
Mireumlpo sikurse eumlshteuml e njohur Fishta neuml periudheumln e
sistemit komunist peumlr arsye politike dhe ideologjike u
ndalua meuml se dyzet vjet nga meumlsimi neuml shkolla e neuml universitete si dhe nga botimi dhe studimi neuml trojet
shqiptare Shqipeumlri Kosoveuml Maqedoni Mal i Zi e
Lugineuml e Presheveumls Kjo ndaleseuml beumlri qeuml disa gjenerata
teuml mos kishin mundeumlsi ta njohin keumlteuml figureuml teuml madhe teuml
kultureumls shqiptare
Pas reumlnjes seuml komunizmit neuml Shqipeumlri Fishta peumlrseumlri
keumlthehet neuml institucione arsimore kulturore dhe
shkencore peumlr t‟u meumlsuar dhe studiuar por jo dhe sa
duhet Megjithateuml ekziston nevoja peumlr njohjen meuml teuml
mireuml teuml gjeneratave teuml reja me vepreumln e reumlndeumlsishme letrare-artistike teuml tij si dhe me kontributin e madh teuml
peumlrgjithsheumlm teuml Fishteumls peumlr kultureumln dhe ccedileumlshtjen
kombeumltare shqiptare
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
42
Mr Engjeumlll I Berisha Gjakoveuml
Doli nga shtypi veumlllimi meuml i ri poetik i autorit Jeton Kelmendi ldquoNjeuml ardhje tjeteumlrrdquo
Edicioni IWA ldquoBOGDANIrdquo maj 2020
Njeuml veumlllim poetik sikur e ka neuml
unin e tij autori teuml manifestohet
neuml koheuml neuml perspektiveumln e
trajtimit teuml dukurive qeuml e rrethojneuml njeriun dhe ky
kompleksivitet artistik me vlereuml i
sillet neuml teumlreuml opusin e tij tashmeuml
njeuml legjitimitet i njohur i keumltij
autori Kur lexon keumlteuml autor me
theks teuml veccedilanteuml neuml librin e fundit
teuml tij ldquoNjeuml ardhje tjeteumlrrdquo sa me
ngulm eumlshteuml rezistenca ndaj
pushtimit teuml veumlrteteumls sikur meumlton
teuml thoteuml poeti shikoje neuml fytyreuml teuml
veumlrteteumln vetvetiu demaskohet sheumlmtia
Jeton Kelmendi tanimeuml ka
strukturim teuml tij poetik ka ngjizje
qeuml e dallon nga shumeuml krijues
duke qeneuml neuml koherenceuml me ccedildo
varg qeuml shkruhet diku neuml boteuml
pasi qeuml ai jeton bashkeuml me
poezineuml boteumlrore novative dhe
sikur teuml thuash me metaforeumln e
universalizmit i peumlrkthyer neuml
shumiceumln e gjuheumlve qeuml i flet njereumlzimi peumlr t‟u beumlreuml emri e
poezia e tij gjuheuml komunikuese
artistike e humane
Ndoneumlse poezia eumlshteuml mjet shumeuml
i mireuml peumlr ta shprehur dashurineuml
reagimin pse jo sugjerimin nuk e
di te kush meuml tepeumlr se te poeteumlt
shprehet organikisht dhimbja po
aq sa dashuria Kelmendi shkaqet
qeuml beumlhen subjekt dobeumlsie neuml shoqeumlri aty ku jetojmeuml cileumlsohen
si pasojeuml e mendjes duke mos e
zoteumlrua cileumlsineuml toneuml qeuml na e faleuml
natyra Dhe keumlteuml e reflekton gati
neuml teumlreuml librin me identitetin e tij
shpirteumlror duke shpeumlrthyer ndaj
sajimeve qeuml na veshen teuml vrazhda
dhe ai eumlshteuml keumlrkues qeuml nga
poezia e pareuml ldquoNuk dilet neuml njeuml koheuml tjeteumlrrdquo duke keumlrkuar njeuml tjeteumlr koheuml njeuml
tjeteumlr dereuml me shpreseumln Ccedilka e konverton besimin neuml pabesi Keumlteuml pyetje e beumln
shpesh autori neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml keumltij libri kur shoqeumlria mbahet neuml
grimca dikush humbeumls e dikush fitues
Kopertina e librit ldquoNjeuml ardhje tjeteumlrrdquo
Dinjiteti krijues e studiues i Visar Zhitit nxjerr mendimin se ky libeumlr ldquoEumlshteuml
njeuml arritje neuml urbanistikeumln e poeziseuml ldquoUrbanistikerdquo thoteuml Zhiti ngase - poezia e tij eumlshteuml qytetare ndjehet neuml shteumlpineuml e vet jo veteumlm neuml Prishtineuml e
Tiraneuml Shkup e Ulqin e meuml gjereuml neuml Ballkan por dhe neuml Bruksel ku Jetoni
edhe jeton e punon neuml njeuml pjeseuml teuml mireuml teuml koheumls po keumlshtu dhe neuml metropole teuml
tjereuml teuml Europeumls ku ai shpesh ftohet neuml festivalet ndeumlrkombeumltare teuml poeziseuml
Zhiti ka mendimin se ldquoVargjet e reja teuml Jeton Kelmendit japin njeuml dritheumlrimeuml
teuml brendshme teuml thelleuml Ato sintetizojneuml dramacitetin e lufteumls me dikotomineuml e
fajtorit dhe teuml pafajsiseuml duke i kundeumlrveneuml vdekjes lirineuml dhe neuml mes eumlshteuml
fjala biblike ldquopageumlzimrdquo Pikeumlrisht kjo mbart shpreseumln e ringjalljes emrin dhe
mbiemrin e veteuml jeteumls
Veumlmendjn ndja keumltij krijuesi e kaneuml neuml spiranca teuml ngulura thelleuml krijues nga teuml gjitha kontinentet dhe gjuheumlt boteumlrore qeuml japin mendime teuml publikuara dhe teuml
bazuara neuml vrojtimin e tyre Poeti italian Dante Maffia thoteuml se ldquoJeton
Kelmendi ka njeuml personalitet teuml pasur interesat e tij janeuml teuml shumeumlfishta dhe si
pasojeuml poezia e tij eumlshteuml e mbushur aq sa ndonjeumlhereuml ke peumlrshtypjen qeuml kemi
teuml beumljmeuml me magjineuml e njeuml kamionccediline me zjarr qeuml kalon fushat e rrugeumlt e
peumlrhap zjarr neuml teuml gjitha drejtimet Eumlshteuml mjaft bukur kur Jetoni prek
ezoterizmin pa u ngopur nga hijeshia e seuml pa parashikueshmes shumeuml bukur
kur vena e tij surreale gjen shifreumln e peumlrshtatshme peumlr teuml treguar pasteumlrtineuml e
fantaziseuml seuml tij dhe e vendos brenda qarqeve teuml shkurtra aderimet ideale
fermentet e shpirtit deumlshiratrdquo
Susana Roberts nga Argjentina ka mendim teuml prereuml se ldquoJeton Kelmendi eumlshteuml njeuml poet bashkeumlkohor Shqiptar shumeuml i njohur dhe prolifik neuml median letrare
dhe teuml shkruar neuml Evropeuml ndaj keumlteuml mendim peumlr teuml e bindur se vepra e ti eumlshteuml
kapitale peumlr poezineuml neuml peumlrgjitheumlsirdquo
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
43
Autori Jeton Kelmendi
Janeuml me dhjeteumlra konstatime e
mendime teuml shkrimtareumlve boteumlroreuml qeuml janeuml shprehur dhe
kaneuml beumlreuml hulumtime kritike peumlr
poezineuml e tij pasi qeuml edhe eumlshteuml i
prezantuar neuml aq shumeuml gjuheuml dhe
shtete me botime teuml veccedilanta e
vuluminoze
Disa mendime tjera qeuml janeuml
dedikuar opusit poetik teuml Jeton
Kelmendit
Prof Emeritus Erneso Kahan
Nobelist peumlr paqe 1985 ldquoKelmendi eumlshteuml neo-modernist
neuml struktureumln formale teuml keumltyre
poezive Ai iu jep atyre fuqi teuml
jashteumlzakonshme qeuml e godasin
ndeumlrgjegjen njereumlzore dhe
zgjerohet me peumlrseumlritje
metaforike dhe e beumln keumlteuml me njeuml
kapacitet mbreseumlleumlneumls peumlr sintezeuml
Poezia e tij duket e bukur dhe
pushtuese si ajo e poeteumlve
madheumlshtoreuml Emri i keumltij autori do teuml jeteuml midis poeteumlve meuml teuml
reumlndeumlsisheumlm teuml shekullit 21rdquo
Prof Dr Lee Kuei-shien
(Tajvan) Kandidat Nobel peumlr
leteumlrsi ldquoKrijimi i poeziseuml nga
poeti kosovar Jeton Kelmendi neuml
njeumlreumln aneuml ai ka peumlrjetuar
historineuml e trishtuar teuml vendit dhe
familjes seuml tij dhe neuml aneumln tjeteumlr
ai ka zhvilluar arritjet e tij
akademike teuml cilat e beumljneuml ateuml teuml afteuml teuml hulumtojeuml qenien e jeteumls teuml
ndjekeuml kuptimin e esenceumls seuml
dashuriseuml dhe teuml mendojeuml peumlr
vizionin e seuml ardhmesrdquo
Ion Deaconescu Rumani ldquoI ndodhur neuml pragun e maturitetit teuml tij artistik
Jeton Kelmendi e ka pasuruar poezineuml e Europeumls (aq egoiste dhe
globalizuese) me vargun e tij jashteumlzakonisht teuml gdhendur e teuml latuar (porsi
njeuml diamant i ccedilmuar) me meditimet e tij interogative peumlr destinin e njeriut dhe teuml planetit duke e aureoluar dashurineuml emocionin dhe teuml bukureumln qeuml gjendet
neuml ccedildonjeumlrin prej nesh neuml koheumln kur duhej teuml vijeuml poeti dhe trsquoi nxjerreuml neuml driteuml
neumlpeumlrmjet fjaleumlve teuml lindura madje nga mishi e gjaku i tijrdquo
Libri ldquo Njeuml ardhje tjeteumlrrdquo ka neumlnteumldhjeteuml e peseuml poezi qeuml janeuml shkruar viteve teuml
fundit jo larg por gjateuml udheumltimeve teuml tij duke peumlrshkruar edhe ato ngjarje me
data dhe vende ku janeuml zhvilluar Gjeografia poetike tij eumlshteuml e globit dhe e
universit njereumlzor duke e beumlreuml shumeuml humane Seuml fundi koha kur njereumlzimi u
gjend neuml heshtje varri me epidemiologjineuml e fundit neuml pandemi poetit nuk i
shpeumlton dhimbja e shprehur nda keumlsaj kanosje teuml rrezikshme
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
44
Bedri Tahiri Prishtineuml
Edhe njeuml monografi e thukeumlt peumlr meumlsimin shqip neuml Austri
ldquoGjithmoneuml e kam imagjinuar parajseumln si njeuml lloj bibliotekerdquo (J Borges)
Monografia 2 ldquoMeumlsimi shqip neuml Austrirdquo
Meumlsuesi dhe veprimtari i palodhur i ccedileumlshtjes kombeumltare Hazir Mehmeti
tashmeuml eumlshteuml beumlreuml emeumlr i njohur edhe neuml fusheumln e krijimtariseuml publicistike-
letrare e teuml kultureumls neuml peumlrgjitheumlsi Disa vite meumlsimdheumlneumls shembullor e
veprimtar i dalluar neuml Kosoveuml meumlsues e pedagog i zellsheumlm hartues tekstesh
e abetaresh peumlr nxeumlneumlsit shqiptareuml neuml Vjeneuml e meuml gjer neuml meumlrgateuml publicist
tregimtar peumlrcjelleumls besnik i teuml gjitha ngjarjeve kulturore teuml meumlrgimtareumlve
pasqyrues i shumeuml teuml arriturave arsimore e shkencore neuml Austri e gjetkeuml si
dhe gjurmues e hulumtues i historiseuml soneuml neuml qendrat boteumlrore
Dhe krahas teuml gjitha keumltyre aktiviteteve neuml shpirtin e tij entuziast peumlrhereuml
gjeti vend edhe muza e krijimtariseuml artistike hulumtuese duke e ngacmuar boteumln e tij teuml brendshme qeuml me peneuml teuml skalis monumente peumlrjeteumlsie neuml
fusheumln e publicistikeumls derisa e nxori neuml driteuml librin meuml teuml ri rdquoSTUDIUES
AUSTRIAKEuml E SHQIPTAREuml NEuml AUSTRI- neuml gjuheuml art dhe kultureumlrdquo Neuml
fakt ky libeumlr teuml cilin autori ia peumlrkushton vajzeumls seuml tij tashmeuml teuml ndjereuml
shkenceumltares seuml papeumlrseumlritshme Vloreuml Mehmetit- Teumlrshani vjen si
vazhdimeumlsi e monografiseuml ldquoMeumlsimi shqip neuml Austrirdquo neuml teuml cileumln autori pati
peumlrfshireuml puneumln sistematike njeumlzet e peseuml vjeccedilare (1987-2012)
Pa kaluar as gjysmeuml viti nga ky autor i zellsheumlm e hulumtues i palodhsheumlm
na vjen dhurata tjeteumlr mjaft e ccedilmuar libri ldquoMEumlSIMI SHQIP NEuml AUSTRIrdquo-
Monografi II (2013-2018)
Ai sikur e ka ndjereuml keumlteuml si njeuml obligim ngase bdquobdquoVjena ishte qendeumlr ku laneuml
gjurmeuml shumeuml figura arti e shkence qeuml ishin me origjineuml shqiptare apo teuml tjereuml
qeuml u moreumln me historineuml kultureumln e gjuheumlsineuml shqiptare Deri meuml tani pak i
eumlshteuml kushtuar reumlndeumlsi keumltyre andaj ne dimeuml pak peumlr ta dhe veprat e tyre Neuml
peumlrgjitheumlsi na mungon tradita e shkrimeve Kjo beumlri qeuml teuml dihet pak mbi
aktivitet rreth meumlsimit dhe atyre kulturore neuml rrethet e gjeumlra teuml vendoreumlve
dhe veteuml shqiptareumlve Akoma kemi
pak shkrime rreth meumlsimit teuml gjuheumls
shqipe aktiviteteve kulturore dhe
historiseuml shqiptare neuml Austri Forma
meuml e mireuml qeuml neseumlr teuml dihet diccedilka
nga e sotmja eumlshteuml shkrimi Edhe
keumlteuml libeumlr e kuptoj si teuml tilleuml njeuml
gjurmeuml e sotme peumlr neseumlr peumlr gjeneratat qeuml do vijneumlrdquo- shprehet
veteuml autori
Libri ldquoMEumlSIMI SHQIP NEuml
AUSTRIndash Monografi II (2013-
2018)rdquo peumlrfshineuml njeuml periudheuml
kohore peseumlvjeccedilare mbushur
peumlrplot me ngjarje e aktivitete
kulturore andaj autori i
veumlmendsheumlm e me peumlrvojeuml peumlr ta
beumlreuml sa meuml atraktiv dhe teuml kapsheumlm
peumlr lexuesit kureshtareuml gjitheuml leumlndeumln e begateuml e ka konceptuar neuml
keumlta kapituj
-Shkollimi i shqiptareumlve neuml Austri
pas shpalljes seuml Pavareumlsiseuml seuml
Shqipeumlriseuml
-Marreumldheumlniet mes dy kombeve neuml
arsim
-Teuml dheumlna peumlr numrin e nxeumlneumlsve
oreumlve meumlsimore dhe teuml
meumlsimdheumlneumlsve
-Tekstet dhe materialet meumlsimore -Seminaret e meumlsuesve nga
Diaspora neuml atdhe
-Seminaret neuml Austri dhe neuml vendet
e rajonit
-Kuizet e dituriseuml
-Aktivitete teuml veccedilanta
-Aktivitete kulturore
-Aktivitete sportive
-Meumlsues e meumlsuese
-Ekskursione neuml vendlindje dhe
-Integrime e takime
Pra duke sheumltitur kujdessheumlm
neumlpeumlr kapitujt e librit ldquoMEumlSIMI
SHQIP NEuml AUSTRIndash Monografi II
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
45
(2013-2018)rdquo shohim se autori me njeuml pedanteri teuml pashoqe ka arritur teuml na
i prezantojeuml deri neuml holleumlsi veprimtariteuml kulturore botuese arsimore teuml
shoqatave klubeve e organizimeve teuml ndryshme neuml Austri Keumltu meumlsojmeuml
peumlr raportet e mira dhe shkeumlmbimet e peumlrvojave midis Ministrive Arsimore teuml Austriseuml dhe teuml Kosoveumls peumlr botimet e teksteve meumlsimore neuml teuml dy gjuheumlt
peumlr seminaret e ndryshme organizuar anekeumlnd trojeve shqiptare e neuml Austri e
neuml vende teuml tjera si dhe peumlr kuizet e shumta teuml dituriseuml teuml mbajtura brenda
viteve 2013-1018
Portretizimi i njeumlzet meumlsimdheumlneumlsve (meumlsuese e meumlsues) teuml dalluar shqiptareuml
neuml Austri jepet neuml kapitullin e njeumlmbeumldhjeteuml duke vazhduar meuml pastaj me
kapitujt ku pasqyrohen aktivitete teuml larmishme me pesheuml kombeumltare si
sheumlnimi i datave teuml reumlndeumlsishme historike Diteumls seuml Flamurit dhe Diteumls seuml
Pavareumlsiseuml seuml Kosoveumls aktiviteteve sportive teuml nxeumlneumlsve neuml Austri
peumlrurimeve teuml librave teuml ndrysheumlm ekskursioneve neumlpeumlr Trojet shqiptare takimeve teuml ndryshme e kuvendeve zgjedhore
Edhe kapitulli i fundit Integrime dhe takime del shumeuml interesant dhe
teumlrheqeumls Autori neuml meumlnyreuml telegrafike shkurt e qarteuml paraqet takimet qeuml ka
pasur me personalitete teuml veccedilanta si me Ministren e Arsmit teuml Austriseuml znj
Dr Elisabeth Gehrer ambasadorin Albert Rohan me pinjolleumlt e Habzbureumlve
Sandor e Margarete Habzburg drejtuesen e meumlsimit teuml gjuheumlve teuml huaja neuml
Austri mag Elfie Fleck ambasadorin e Shqipeumlriseuml neuml Vjeneuml Vili
Minarollin historianin Neol Malcolm Zonjeumln Vahide Hoxha piktorin
shqiptar Gazmend Freitag meumlsuesin veteran nga Dibra Petrit Marku
zeumlvendeumlskryetaren e Parlamnetit Evropian znj Ulrike Lunacek Anton Nikeuml
Berisha Prof Ismail Ccedileta Prof dr Johan Gunther prof dr Paul Smit lufteumltarin e liriseuml Muharrem Mehmetaj peumlrjetuesit e Mauthuzenit
amerikaneumlt Jeam Blackman dhe Pal Friedmann
Dhe e gjitheuml kjo puneuml do teuml dilte e zbehteuml fare po mos teuml shfryteumlzoheshin
edhe foto teuml ndryshme teuml cilat autori Hazir Mehmeti i ka peumlr zemeumlr Neumlse
gjithmoneuml eumlshteuml theumlneuml Njeuml foto flet sa njeumlmijeuml fjaleuml ateumlhereuml del se libri
ldquoMEumlSIMI SHQIP NEuml AUSTRIndash Monografi II (2013-2018)rdquo paskeumlsh vlereuml
teuml madhe njoheumlse informative edukative dhe meumlsimore
Neuml peumlrmbyllje autorit i deumlshirojmeuml sheumlndet e suksese teuml meumltejme neuml fusheumln e
krijimtariseuml e librit mireumlpritje nga lexuesit dhe bibliotekat tona
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
46
Prof Dr Zymer U Neziri Prishtineuml
Ndihmeseuml me reumlndeumlsi peumlr etnokultureumln e Hotit teuml Maleumlsiseuml seuml Madhe
Libri Shoqeumlria kulturore-artistike ldquoRapshardquo Drume Hot Maleumlsi e Madhe dyzet vjet teuml veprimtariseuml kryeredaktor dhe
peumlrgatitja peumlr shtyp prof dr Zymer Ujkan Neziri Tuz 2018 438 f
Libri Shoqeumlria kulturore - artistike ldquoRapshardquo Drume
Hot Maleumlsi e Madhe dyzet vjet teuml veprimtariseuml hapet
me Paratheumlnien e hartuar me shumeuml kujdes dhe me teuml
dheumlna teuml shumta nga Preumlleuml N Junccedilaj me titull ldquoDyzet
vjet teuml veprimtariseuml seuml shoqeumlriseuml kulturore-artistike
ldquoRapshardquo e Drumes seuml Hotit teuml Maleumlsiseuml seuml Madherdquo Neuml
vijim eumlshteuml Hyrja ldquoDeumlshmi peumlr dyzet vjet teuml
veprimtariseuml seuml shoqeumlriseuml kulturore-artistike ldquoRapshardquo e Drumes seuml Hotit teuml Maleumlsiseuml seuml Madhe‟‟
Foto nga aktivtetet e shoqateumls ldquoRapshardquo
Pjesa e pareuml e librit peumlrbeumlhet nga punimet studimore teuml
shkruara posaccedileumlrisht peumlr keumlteuml peumlrvjetor nga autoreuml teuml
njohur neuml disa fusha teuml albanologjiseuml gjuheumlsi folklori-
stikeuml etnologji etnomuzikologji dhe etnokoreografi
Pjesa e dyteuml e librit Aktivitete ka teuml dheumlnat kryesore teuml
puneumls gjateuml dyzet vjeteumlve teuml keumlsaj shoqeumlrie kulturore ndash
artistike pjeseumlmarrje neuml festivale teuml folklorit organizimi
i festivaleve teuml foklorit pjeseumlmarrje neuml manifestime
kulturore dhe organizime teuml manifestimeve kulturore Neuml pjeseumln e treteuml janeuml teuml renditura keumlngeumlt e keumlnduara
gjateuml dyzet vjeteumlve neuml SHKA ldquoRapsha‟‟ teuml lekturuara
me kujdes nga mr sc Marjan Lulgjuraj qeuml po ashtu
kaneuml reumlndeumlsi shumeuml teuml madhe peumlr trasheumlgimineuml toneuml
kulturore neuml fusheumln e lirikeumls dhe teuml epikeumls gojore teuml
Maleumlsiseuml seuml Madhe Neuml pjeseumln e kateumlrt janeuml renditur
vendimet reagimet mireumlnjohjet ccedilmimet dhe shkrimet e
gazetave Pasojneuml Pastheumlnia Regjistri i emrave teuml njereuml-
zve dhe Regjistri i emrave teuml vendeve
Pjesa e punimeve studimore fillon me fusheumln e gjuheumlsiseuml ku prin akad i asoc prof dr Gjovalin
Shkurtaj me punimin studimor shumeuml me interes ldquoE
folmja e Hotit dhe vlerat e saj dialektologjike e
etnolinguistikerdquo ku konstaton se teuml dheumlnat nxjerrin neuml
pah afrineuml shumeuml teuml madhe qeuml kaneuml teuml folmet e Maleumlsiseuml
seuml Madhe njeumlra me tjetreumln sa mund teuml flitet si peumlr njeuml teuml
folme teuml vetme me disa dallime e luhatje Teuml folmet e
Maleumlsiseuml seuml Madhe sipas tij dallohen prerazi nga teuml
folmet e tjera teuml grupit veripereumlndimor dhe teuml mbareuml gegeumlrishtes edhe peumlr arsye teuml ruajtjes seuml togjeve uo dhe
ua peumlr fjaleumlformim e leksik dhe peumlr raste teuml rralla teuml
rotacizmit kurse neuml teuml folmen e Hotit dallohen edhe
formimet e emrave farefisnoreuml teuml shkalleumls seuml treteuml
zanafillore togfjaleumlsha teuml qeumlndruesheumlm e frazeolo-
gjizma Nga fusha e folkloristikeumls prof dr Zymer
Ujkan Neziri paraqitet me punimin studimor ldquoEposi i
Kreshnikeumlve neuml fillim teuml shekullit XXI Maleumlsia e
Madhe me qendeumlr neuml Tuzrdquo ku neuml kuadeumlr teuml projektit
ballkanik E5 peumlr UNESCO (15 veumlllime) trajton
veumlllimin me keumlngeuml nga kjo aneuml teuml hulumtuara teuml sheumlnuara dhe teuml incizuara neuml vitet 2012-2014 Lahuta
(lavda) keumltu ende peumlrdoret si neuml koheumln e mbledheumlsit teuml
pareuml Nikolleuml Ivanaj (1905) ku kreshnikeumlt vazhdojneuml seuml
jetuari edhe neuml shek XXI Legjendariteti fantastikja
mitikja rreumlfimi i gjateuml epik Ora e Zana ende e mbajneuml
themelin e keumltyre keumlngeumlve Shquhen edhe formulat
figuracioni poetik pamjet poetike portretet e heronjve
dialogu dyluftimet tiparet etike e morale kodeksi i
nderit leksiku vendor etj
Nga fusha e folkloristikeumls edhe dr sc Ismail Doda
paraqitet me punimin studimor ldquoKeumlngeumlt kreshnike dhe baladat e rinjohjes neuml Hot Maleumlsi Madherdquo Gjateuml hu-
lumtimeve meuml 1988 neuml Drume teuml Epeumlrme ka mbledhur
dhe ka incizuar edhe dy keumlngeuml peumlr Mujon e Halilin dhe
dy balada qeuml trajtohen neuml keumlteuml punim realizimi i deumlshi-
rave dhe i planeve teuml personazheve beumlmat e tyre
mbajtja e beseumls fuqia shpreheumlse gjuheumlsore folklorike
dhe estetike e vargjeve interpretimi roli i kalit e
martesat me rreumlmbim Aga Imeri e rinjohja me gruan e
pareuml pas kthimit nga Spanja neuml Ulqin etj Autori veuml neuml
pah edhe risiteuml elementet e veccedilanta dhe teuml peumlrgjithshme
teuml keumlngeumlve neuml kuadrin gjitheumlkombeumltar dhe meuml gjereuml
Studiuesja prof dr Afeumlrdita Onuzi nga fusha e
etnologjiseuml paraqitet me punimin studimor ldquoXhubleta
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
47
shqiptare neumlpeumlr shekujrdquo Qeuml neuml fillim konstaton se
ndoshta asnjeuml veshje shqiptare nuk eumlshteuml konsideruar aq
simbolike sa ajo me xhubleteuml e peumlrdorur nga grateuml e
zoneumls alpine teuml Shqipeumlriseuml Veriore Veccediloriteuml e keumlsaj veshjeje kaneuml teumlrhequr veumlmendjen e shumeuml studiuesve
E veccedilanta qeumlndron kryesisht neuml prerjen e saj Mbi teuml
gjitha veshja me xhubleteuml ka njeuml sistem dekorativ
shumeuml teuml rralleuml ashtu si edhe repertori i motiveve por
simbolika e tyre fatkeqeumlsisht ende nuk eumlshteuml
transkriptuar pohon ajo dhe peumlrfundon se veshjet neuml
terakota janeuml me pamje fundi neuml formeuml keumlmbane (si e
xhubleteumls seuml maleumlsive shqiptare) teuml njohura qeuml neuml mijeuml-
vjeccedilarin e dyteuml para Krishtit
Dr sc Rovena Vata paraqitet me punimin studimor ldquoFrymimi shqip i kulteve i dokeve i zakoneve dhe i
simboleve kombeumltare neuml Hotrdquo Krahina e Hotit teuml
Maleumlsiseuml seuml Madhe eumlshteuml dalluar peumlr traditeuml kombeumltare
dhe kjo traditeuml vazhdon edhe sot e keumlsaj dite neuml ruajtjen
dhe neuml kultivimin e saj neuml ceremoniteuml e lindjes teuml
dasmeumls apo teuml vdekjes thoteuml ajo Kultet doket e zakonet
edhe neuml keumlteuml krahineuml ruhen si shtreseumlzime kulturore
peumlrgjateuml shekujve peumlrfundon ajo duke shtuar se tradita
eumlshteuml tregues i karakteristikave sociale dhe individuale
teuml njeriut teuml shijeve teuml tij estetike teuml karakterit teuml
mosheumls teuml gjiniseuml dhe teuml etniseuml edhe neuml Hot dhe neuml Ma-
leumlsineuml e Madhe
Nga etnomuzikologjia kemi punimin e ma sc Esat
Ruka ldquoVeumlshtrim etnomuzikor i repertorit neuml festivalet
folklorike teuml SHKA-seuml ldquoRapshardquo - Hot Maleumlsi e
Madhe Disa mendime rreth organizimit teuml festivaleve
folklorike kombeumltarerdquo ku flet peumlr organizimin e
festivaleve folklorike dhe konstaton se neuml rreth 80 teuml
programeve teuml tyre teuml performuara neuml skeneuml tingeumlllojneuml
jonet muzikore Por nga peumlrvoja joneuml organizative dhe
skenike thoteuml ai analizat dhe vlereumlsimet
etnomuzikologjike dhe etnoorganologjike janeuml teuml pakta Neuml keumlto veprimtari teuml dimensioneve teuml meumldha eumlshteuml e
nevojshme prania e specialisteumlve e eksperteumlve
folkloristeuml etnologeuml etnomuzikologeuml e koreologeuml dhe
kontributi i tyre analitik peumlrfundon autori
Nga etnokoreografia ma sc Dilaver Kryeziu paraqet
punimin ldquoSHKA ldquoRapshardquo e Hotit teuml Maleumlsiseuml seuml
Madhe organizuese e festivalit teuml madh folklorik neuml
Vitojeuml keumlngeumlt dhe vallet - epika dhe lirikardquo Krahina e
Maleumlsiseuml seuml Madhe ndryshon nga teuml gjitha krahinat
shqiptare sepse mbizoteumlron epika thoteuml ai Ndeumlr
pasuriteuml meuml teuml meumldha teuml keumlsaj zone konsiderohen teuml jeneuml keumlngeumlt dhe vallet maleumlsorccedile me epikeumln dhe me lirikeumln e
tyre sidomos vallet njeumlshe dhe dyshe Interpretimi
larushia kostumografike unike (xhubleta) indentifikojneuml
folklorin e Maleumlsiseuml seuml Madhe SHKA ldquoRapshardquo eumlshteuml
organizuese e festivalit teuml madh folklorik neuml Vitojeuml ku
keumlto vlera teuml meumldha etnolkuture pasqyrohet qeuml dyzet
vjet Haziz Hodaj kryetar i SHKA ldquoMaleumlsorirdquo shkruan
artikullin ldquoBinjakeumlzimi Veumlllazeumlrimi U bashkuam peumlr
t‟mos u ndareuml kurreumlrdquo duke theksuar qeuml neuml fillim se nga
viti 2002 SHKA-seuml ldquoMaleumlsorirdquo Gjonaj Has ka njeuml
moteumlr neuml Maleumlsineuml e Madhe ndash SHKA- neuml ldquoRapshardquo e Drumes seuml Hotit Sot gati dy dekada pas asaj kohe
thoteuml ai eumlshteuml i freskeumlt momenti i paraqitjes neuml skeneumln e
festivalit ldquoHasi jehon 2001rdquo teuml SHKA - seuml ldquoRapshardquo nga
Drumja e Hotit Ishte veumlllazeumlror jeteumlsimi i keumlsaj aspirate
peumlr binjakeumlzimin Propozimi u beuml neuml Gjonaj ndeumlrsa u konkretizua neuml Vitojeuml neuml gusht teuml vitit 2002 ateumlhereuml kur
ldquoRapshardquo organizoi festivalin e pareuml me SHKA-teuml shqi-
ptare aktive teuml Malit teuml Zi
Neuml vijim Agron Dizdari shkruan artikullin ldquoPeumlr miqteuml e
mi neuml SHKA ldquoRapshardquo Peumlr brezat neuml vazhdimeumlsirdquo dhe
fillon me mendimin se vallet e bukura epike dhe lirike
neuml ldquoRapsheumlrdquo janeuml punuar me mjeshteumlri qeuml teuml spikaseuml e
bukura e fuqishmja delikatesa harmonia burreumlria
dashuria pra shpirti i maleumlsorit ldquoRapshardquo i ka
kushtuar veumlmendje edhe instrumentisteumlve qeuml shoqeumlrojneuml keumlngeumlt e trimave dhe teuml burreumlreshave me tematikeuml nga e
kaluara e lavdishme dhe shqeteumlsimet e sotme Ideali dhe
ndjenja kombeumltare janeuml lajtmotivi kryesor i aktiviteteve
teuml tyre Kostumet popullore janeuml ruajtur me fanatizeumlm
Sa do teuml deumlshiroja qeuml puneumln e palodhur teuml keumlsaj shoqate
teuml nderohej me titullin ldquoNderi i Kombitrdquo peumlrfundon
autori
Ma sc Anton Lajccedilaj vjen me artikullin ldquoRoli i
meumlrgimtareumlve me banim neuml SHBA neuml peumlrkrahje teuml
SHKA-seuml ldquoRapshardquo Shumeuml shqiptareuml nga Maleumlsia e
Madhe me qendeumlr neuml Tuz moreumln rrugeumln e gurbetit shkruan ai Neuml mesin e tyre ishin edhe bashkeuml-
themeluesit e shoqateumls ldquoRapshardquo qeuml asnjeumlhereuml nuk e
harruan Ajo peumlr shumeuml rapshjaneuml ka qeneuml njeuml ideal
Meumlrgata neuml SHBA ishte mbeumlshteteumlsja e saj kryesore
financiare peumlr 40 vjet Meumlrgata rregulloi ldquoSkeneumls
verorerdquo neuml Vitojeuml meuml 2003 Meuml 2008 vazhdon ai
formuam ldquoFondin Humanitar Rapshardquo neuml Detroit kurse
meuml 2010 u formua edhe SHKA ldquoRapshardquo neuml meumlrgim neuml
kuadeumlr teuml Fondit me ish ndash aneumltareuml teuml ldquoRapsheumlsrdquo dhe me
pasardheumls rapshjaneuml teuml lindur dhe rritur neuml Amerikeuml
Pjesa vijuese e librit e peumlrgatitur me shumeuml zell e
vullnet teuml madh nga Preumlleuml Junccedilaj qeuml ka teuml dheumlna peumlr
dyzet vjet aktivitete teuml ldquoRapsheumlsrdquo eumlshteuml shumeuml e reumlndeuml-
sishme por edhe beumln teuml jeteuml model peumlr historikun e
shoqeumlrive teuml tjera kulturore - artistike Libri mbyllet me
ldquoPastheumlnierdquo dhe me regjistrin e emrave teuml njereumlzve e teuml
vendeve puneuml me shumeuml vlereuml nga Avdi Gashi dhe
Valon Fetahu Tekstet e librit janeuml shqyrtuar me shumeuml
peumlrkushtim nga Keumlshilli Botues po edhe nga recensuesit
e redaktoreumlt akad prof Zeqirja Ballata dr sc Ardian
Ahmedaja prof asoc dr Bashkim Lajccedili prof dr
Afeumlrdita Onuzi prof dr Zeqirja Neziri prof as dr Albin Sadiku mr sc Esat Ruka Kjo vepeumlr eumlshteuml
peumlrgatitur peumlr shtyp sipas standardeve teknike-shkenco-
re punimet studimore kaneuml shkurtore (abstrakte) fjaleuml
ccedileleumlsa peumlrfundim rezyme neuml gjuheumln angleze dhe
bibliografi Madje edhe artikujt kaneuml rezyme neuml gjuheumln
angleze peumlr hir teuml lexuesve teuml shumteuml neuml Evropeuml e neuml
SHBA Edhe fotografiteuml sjellin deumlshmi me shumeuml pesheuml
dhe e ploteumlsojneuml e e zbukurojneuml librin Shoqata
kulturore-artistike ldquoRapshardquo Drume Hot Maleumlsi e
Madhe 40 vjet teuml veprimtariseuml qeuml beumln teuml konsiderohet
ndihmeseuml me shumeuml reumlndeumlsi peumlr etnokultureumln shqiptare teuml Maleumlsiseuml seuml Madhe
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
48
Mimoza Hasani-Pllana Prishtineuml Kosoveuml
Poezia e re shqipe e migracionit
(fundshekulli XXndashfillimshekulli XXI)
Poezia e migracionit e publikuar neuml dekadat qeuml mbylleumln
dhe hapeumln shekujt XXdhe XXI eumlshteuml vazhdimeumlsi e
traditeumls seuml shkrimit teuml leteumlrsiseuml shqipe neuml diasporeuml
Poeteumlt e rinjeuml kosovareuml pateumln thuajse teuml njeumljtin fat me
shkrimtareumlt pararendeumls qeuml me veprat e shkruara neuml
diasporeuml laneuml gjurmeuml neuml leteumlrsineuml shqipe Neuml historineuml e
leteumlrsiseuml shqipe disa nga veprat emblematike janeuml produkt i puneumls seuml shkrimtareumlve teuml emigruar neuml koheuml teuml
ndryshme qeuml do teuml thoteuml se disapora shqiptare ndeumlr vite
dha kontribut teuml ccedilmuarpeumlr zhvillimin e leteumlrsiseuml
Neumlse keumlrkojmeuml gjurmeumlt e leteumlrsiseuml shqipe neuml kontinentin
europian neuml gjysmeumln e dyteuml teuml shek XIX dhe thuasje
deri neuml fund teuml shek XX qendrat meuml produktive dalin teuml
jeneuml Rumania Italia Bullgaria dhe Greqia Ndeumlrsa neuml
pjeseumln e fundit teuml shekullit XX neuml veccedilanti neuml dekadeumln e
fundit ndryshon edhe destinacioni i migracionit
shqiptar neuml veccedilanti atij kosovar Vitet 1990-2000 sheumlnojneuml numrin meuml teuml madh teuml emigranteumlve ndeumlr ta
edhe shkrimtareuml dhe intelektual kosovareuml qeuml detyrimisht
u zhvendoseumln nga atdheu drejt qendrave meuml teuml meumldha
europiane e boteumlrore Rritja e emigracioinit gjateuml keumlsaj
kohe ishte pasojeuml e ndryshimeve politike neuml ish-
Jugosllavi ku jeta zhvillohej larg ritmeve normale edhe
peumlr shumiceumlne vendeve ballkanike sidomos vendeve qeuml
peumlrbeumlnin ish-Jugosllavineuml Qendrat meuml produktive
letrare teuml fundshekullit XX dhe fillimshekullit XXI janeuml
Austria Gjermania Suedia dhe Zvicra Si neuml Kosoveuml
ashtu edhe neuml qendrat shqiptare neuml diasporeuml fundi i
shekullit XX sheumlnon prurjet meuml teuml meumldha neuml zhanrin e poeziseuml Andaj edhe korpusi i vepreumls poetike eumlshteuml i
gjereuml i pasuruar me veprat e autoreumlve teuml rinjeuml dhe me
veprat e autoreumlve teuml deumlshmuar
Neuml vazhdim nga keumlto kateumlr qendrat do teuml shohim veteumlm
kriimtarineuml e dy poeteumlve kosovareuml Beqeuml Cufaj
(Gjermani) dhe Anton Marku (Austri)
Beqeuml Cufaj neuml dekadeumln e fundit teuml shekullit XX botoi
dy peumlrmbledhje poetike Balada Budallqe (1994) dhe
205 (1996) Te peumlrmbledhja Balada Budallaqe kemi njeuml poetizim teuml dhimbjes individuale teuml peumlrqendruar
neumlsituata teuml vetmiseuml seuml madhe qeuml shprehin mallinpeumlr
humbjen dhe mungeseumln e njereumlzve teuml dashur si neuml elegji
dashurie peumlr veteumln e dyteuml Pastaj neuml keumlrkim teuml shenjave
teuml mbetura nga takimet e shkuara poeti beumln peumlrpjekje teuml
risjell kujtime dashurie neuml koheuml reale duke beumlreuml qeuml tema
e dashuriseuml teuml dominoj neuml shprehjet e tij poetike
Jeta qeuml na ndau pa na pyetur fare
Peumlr planet feumlmijeumlt lumturineuml
E shitur sheumltitoreve teuml jeteumls
Tashti qan peumlr mua dhe peumlr veten
Jemi neuml robeumlri sa hereuml ta kam theumlneuml S beumln teuml qajmeuml peumlr dashuriteuml e humbura
Atdheun e tradhtojmeuml
De Radeumln pyete e dashur teuml tregon
Pa atdhe s ka dashuri
Lumi i jeteumls shqip po eceumln (Cufaj 1994 33)
Peumlrmbledhja Balada
Budallqe plot me
figura metaforike
poetizon copeumlza jete
qeuml laneuml gjurmeuml personale dhe
nacionale Shenjat e
jeteumls te ky libeumlr dalin
edhe neuml formeuml titujsh
te kateumlr kapitujt qeuml
ndeumlrtojneuml struktureumln e
librit Keumlngeuml
tatuazhesh Elegji peumlr
veteumln e dyteuml
Meikjedhe Grafite
Teuml kateumlr titujt veumlneuml neuml
pah rikrijimin e situatave teuml lidhura
peumlr kujtimet e poetit e
teuml shkruara neuml poezi
Njeumlsoj peumlrmbledhja e dyteuml poetike 205 peumlrshkohet nga
gjuha e pasur e figurave si mundeumlsi peumlr teuml krijuar situata
teuml reja nga njeuml koheuml e shkuar qeuml do teuml thoteuml se figura neuml
keumlto poezi luan rolin e saj si fuqi peumlr teuml shprehur me
shkrim ngarkeseumln emocionale teuml poetit por edhe peumlr
teumlshkruarneuml leteumlr njeuml pjeseuml teuml realitetit duke krijuar njeuml
poezi ngjasheumlmsikur teumlshohim njeuml fotografi Peumlr ta provuar keumlteuml mendim neuml vazhdim sjellim njeuml gjendje
emocionale teumlshprehur me heshtje neumlpeumlrmjet figureumls seuml
reticcedilenceumls
O Zot Si sacutee kam njeuml eumlndeumlrr
tacutei shoh syteuml e shuar Po shuhem(Cufaj 1996 5)
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
49
Neuml teumlreumlsi figura si shprehje e zgjedhur peumlr krijimin e
poeziseuml te Cufaj ruan statusin e njeuml prej parimeve
themelore peumlr shkrimin e saj
Poeti kosovar Anton
Marku meuml 2010 neuml
gjuheumln shqipe dhe
gjermane botoi
peumlrmbledhjen poetike
Vizioni blu teuml
strukturuar neuml peseuml
kapituj Ngjyra e paqes
Njolla dielli Metafora e
liriseuml Tingulli i shiut
Shtegtim shpirteumlrash Pra libri Vizioni blu
peumlrveccedil peumlr lexuesin
shqiptar eumlshteuml i
peumlrkthyer edhe neuml
gjuheumln gjermane peumlr
lexuesin austriak
Marku emigrant neuml shtetin austriak teuml shkruarit e
poeziseuml e peumlrcepton si meumlnyreuml jete neumlpeumlrmjet seuml cileumls
autoreumlt shqiptareuml kaneuml sjelleuml njeuml frymeuml teuml re neuml leteumlrsineuml
e diasporeumls konkretisht neuml leteumlrsineuml austriake si peumlr nga
temat qeuml trajtojneuml stili i shkrimit apo qasja ndaj fjaleumls seuml shkruar si shenjeumlzim estetik Madje kjo qasje eumlshteuml
edhe njeuml ndeumlr arsyet kryesore qeuml leteumlrsia shqipe jo dhe
aq e njohur peumlr lexuesin austriak teuml vlereumlsohet ccedildo diteuml
e meuml shumeuml si vlereuml e shtuar Sipas Markut leteumlrsineuml
shqipe me leteumlrsiteuml e vendeve tjera europiane e peumlrafron
harmonia mes mendimeve larmia e narracionit
meditimi reflektiv apo mesazhi artistik por edhe pasuria
e figurave stilistike si metafora simboli krahasimi etj
Ky mendim mund teuml lexohet si proveuml teorike se poezia
e shkruar me gjuheuml figurative sikur edhe ajo qeuml shkruhet
me gjuheuml teuml zakonshme gjeneron kuptime teuml figurshme qeuml teuml zakonshmes i japin kuptim teuml jashteumlzakonsheumlm neumln
driteumln e reflektuar nga shpirti bota e poetit (Rrahmani
2003 119) Prandaj peumlr ta kuptuar poezineuml e Markut
eumlshteuml i pamjaftuesheumlm leximi i pareuml apo rileximi ajo
keumlrkon njeuml lexim alegorik peumlr ta kuptuar mesazhin e saj
Shenja teuml tilla alegorike jep poezia Neuml ikje e
karakterizuar edhe peumlr tonin melankolik
Nuk pateumlm koheuml
Koheumln ta presim
As ateumlhereuml kur liria ishte
E teuml gjitheumlve dhe e askujt
Mbi qiellin toneuml Ngadaleuml po digjet
Eumlndeumlrr dikur e pareuml
Para se teuml pereumlndojeuml
Do beumlhet meuml mireuml
Peumlr teuml keqen toneuml (Marku 2010 45)
Poeteumlt Cufaj dhe Marku neuml keumlto dy dekada arriteumln
komunikimin me publikunlexuesin shqiptareuml dhe teuml
huaj neuml veccedilanti ateuml gjermanfoleumls neumlpeumlrmjet shprehjes
poetike si njeuml fuqi peumlr teuml shkruar ndjesiteuml personale por
edhe situatat dramatike neumlpeumlr teuml cilat kaloi populli i Kosoveumls Pra poeteumlt krijuan njeuml lloj komunikimi teuml
veccedilanteuml neumlpeumlrmjet gjuheumls si elementi qendror i
ligjerimit teuml rregullteuml e qeuml te ligjeumlrimet poetike shtrihet
peumlrtej funksionit teuml shprehjes seuml thjeshteuml peumlr teuml marreuml
funksione teuml reja stilistike semiotike tematike (Hamit 2005) Sipas Hamitit kjo e fundit funksionon neuml disa
nivele me fillim neuml nivel lokal peumlr t`u shtrireuml neuml ateuml
universal keumlshtu qeuml gjuha merr fuqi peumlrcaktuese peumlr
stilin e poetit
Si peumlrfundim poezia e re e migracionit e dy dekadave teuml
theksuara meuml larteuml nxjerr neuml pah tendenceumln e poeteumlve
peumlr ruajtjen e vazhdueshme teuml lidhjes kulturore e letrare
me atdheun Poeteumlt qeuml peumlrmendeumlm dhe poeteuml tjereuml neuml
diasporeuml vepreumln e shkruar neuml qendrat europiane ku
jetonin e publikuan edhe neuml Kosoveuml si shenjeuml peumlr tu identifikuar me vendin e origjineumls brenda konceptit teuml
tjetrit teuml teuml huajit Keumlteuml keumlmbeumlnguleumlsi duhet ccedilmuar duke
paseuml parashysh se neuml Ballkan prej ku edhe vijneuml poeteumlt
shqiptareuml koncepti i tjetrit eumlshteumli debatuesheumlm neuml
vazhdimeumlsi Studiuesja bullgare Maria Todorova neuml
studimet e saj (derisa hulumtonte ontologjineuml e
Ballkanit) vlereumlson se sfidat politike kulturore dhe
historike qeuml kaneuml kaluar popujt gjateuml bashkeumljeteseumls
qindravjeccedilare neuml Ballkan vijneuml si pasojeuml e njohjes apo
edhe mosnjohjes seuml konceptit teuml tjetrit (Todorova
1999163-171)
Kur kemi parasysh faktin se leteumlrsia shqipe eumlshteuml njeuml
leteumlrsi e vogeumll dhe pak e njohur peumlrtej kufijve ballkanik
kuptojmeuml se poezia e migracionit kontribuoi
veccedilaneumlrisht neuml njohjen dhe promovimin e gjuheumls shqipe
vlerave letrare identitare e kulturore teuml Kosoveumls neuml
qendrat ku u zhvillua Po ashtu kontribuoi neuml krijimin e
urave kulturore me popujt e tjereuml emigrant dhe vendeumls
si dhe hapi rrugeuml peumlr njohjen e poeziseuml shqipe teuml
Kosoveumls neuml rrafshin ndeumlrkombeumltar duke prezantuar njeuml
segment teuml jeteumls shoqeumlrore para lexueseve teuml huaj
Refernca
Anton Marku Vizioni blu-Die blaue vision Klubi Letrar
bdquobdquoGjon Nikolleuml Kazazirdquo Gjakoveuml 2010
Beqeuml Cufaj Balada Budallaqe Rilindja Prishtineuml
1994
Beqeuml Cufaj 205 Dukagjini Pejeuml 1996
Maria Todorova Is the Other a useful cross-cultural
concept Some thoughts on its implication to the Balkan
regionrdquo Berghahn Books Internationale
Schulbuchforschung Vol 21 No 2 (1999)
Mimoza Hasani Pllana Shtegtimi i shqipes neuml Europeuml
OLYMP Prishtineuml 2019 Sabri Hamit Tematologjia ASHAK Prishtineuml 2005
Zejnullah Rrahmani Leximi dhe shkrimi Faik Konica
Prishtineuml 2003
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
50
Mr Sc e gjuhёsisё Prof Migena Arllati Gjakovё
Eksplorim poetik peumlr Mirditeumln
Refleksione rreth librit ldquoMirditeuml e mirditoreumlrdquo teuml autorit Hasan Hasani ndash Peumlrkola
Teuml vizitosh Mirditeumln keumlteuml
perleuml malore me bukuri teuml
rralla eumlshteuml jo thjesht njeuml rast
qeuml duhet shfryteumlzuar por njeuml
nder qeuml secili shqiptar do ta
konsiderojeuml teuml tilleuml sapo teuml
hedheuml hapat e pareuml neuml keumlteuml
vend Neuml ccedildo koheumlsi Mirdita
eumlshteuml konsideruar njeuml treveuml e
virgjeumlr peumlr nga bukuriteuml e rralla natyrore si dhe krahina
meuml e pashkelur nga keumlmba e
pushtuesit meuml e pabindura
ndaj ligjeve teuml huaja teuml
ardhura dhunsheumlm neuml shekuj
Sa hereuml qeuml bie fjala peumlr Mirditeumln meuml vjen ndeumlr mend
miss Edit Durham e cila pasi kishte beumlreuml njeuml xhiro fort teuml
gjateuml neumlpeumlr maleumlsiteuml e Shqipeumlriseuml seuml Veriut kish
vendosur teuml kthehet neuml Mirditeuml ku sikurse shkruan hasi
neuml njereumlz besnikeuml teuml afteuml peumlr teuml adhuruar diccedilka heroike qeuml ishin teuml gatsheumlm teuml ndiqnin parimet e tyre deri neuml
vdekje Udheumltarja angleze i peumlrshkruan me veumlrteteumlsi
keumlto mbresa neuml librin ldquoHigh Albaniardquo ku ndalet gjereuml e
gjateuml neuml kontekstin historik teuml krahineumls seuml shtrireuml peumlrmes
shtigjeve teuml thepisura teuml mbushura me mikpritje
Ereumlrat tronditeumlse teuml koheumlve kaneuml beumlreuml qeuml njereumlzit teuml
detyrohen teuml leumlvizin teuml shpeumlrngulen e teuml peumlrplasen neuml
aneuml teuml ndryshme teuml trojeve dhe kjo neuml teuml shumteumln e
rasteve ka sjelleuml si pasojeuml ndryshimin e emeumlrtimit teuml
familjes Nuk eumlshteuml aspak e lehteuml teuml niseumlsh nga fillimi
diku gjetkeuml njeuml rrjedheuml jete teuml ndeumlrprereuml detyruesheumlm neuml vendin e origjineumls por shumeuml meuml veumlshtireuml se kjo eumlshteuml teuml
ndryshosh qofteuml edhe veteumlm neuml veumlshtrim teuml jashteumlm neuml
pjeseuml teuml reumlndeumlsishme teuml qenies a peumlrkateumlsiseuml apo teuml
braktiseumlsh njeuml pjeseuml teuml konsiderueshme teuml identitetit teuml
trasheumlguar Shqiptareuml teuml zonave teuml ndryshme neumln
presionin dhunues teuml rrethanave e kaneuml beumlreuml keumlteuml duke
rifilluar njeuml jeteuml teuml re diku neuml njeuml tjeteumlr zoneuml por teuml jesh
mirditor do teuml thoteuml neuml jeteuml teuml jeteumlve teuml mbetesh i tilleuml
pavareumlsisht se ku do teuml t‟gjuajneuml dallgeumlt e jeteumls
Neuml Dushkajeuml teuml Gjakoveumls neuml fshatin Shqiponjeuml (ish Jabllaniceuml) ndodhet njeuml lagje teuml cileumln vendasit e quajneuml
Lagja e Peumlrkolajve Njereumlzit deumlshmojneuml se keumltu janeuml
vendosur Peumlrkolajt e ardhur nga Domgjoni i Mirditeumls
histori qeuml i peumlrket shekullit teuml 18-teuml Thuhet se i pari
Pren Kola me teuml veteumlt kish ndeumlrruar tri fshatra derisa u
vendos neuml Jabllaniceuml e konvertimi i feseuml do teuml ndodhte
rreth shtateuml dekada meuml voneuml Hasan Hasani - Peumlrkola
nuk eumlshteuml as meuml shumeuml e as meuml pak se pasardheumls prej
njeumlrit nga keumlta mirditoreuml Kur e pyet peumlr Mirditeumln atij i
ndizet bebja e syrit ndeumlrsa fjala nuk i bindet teuml
artikulohet e teuml daleuml neuml ajeumlr menjeumlhereuml pasi e pengon
emocioni Dhe thoneuml se emocioni nuk ka zeuml Autori
pra ka origjineuml teuml pasteumlr nga Mirdita ndaj kur i duhet teuml flaseuml peumlr vendin dhe njereumlzit e tij teuml origjineumls ndjen sikur
damareumlt neumln leumlkureuml i fryhen dhe gjaku turret furisheumlm
dejve ashtu si lumi Mat rrjedheumls seuml tij Ai eumlshteuml
domgjonas Sot e treqind vjet meuml pareuml kur teuml pareumlt e tij
u larguan prej andej siccedil duket kaneuml leumlneuml peng neuml tokeumln
mirditore diccedilka teuml madhe e cila i beumln edhe sot e keumlsaj
dite pinjolleuml si HASAN HASANI qeuml teuml keumlrkojneuml
ldquovuleumlnrdquo e veumlrteteumlsiseuml seuml origjineumls vuleuml qeuml tek ai thirret
PEumlRKOLA Edhe pse gjeneratat e meumlvonshme teuml
familjes seuml tij janeuml vendosur neuml Dushkajeuml teuml Gjakoveumls
Hasani e ka pasur Mirditeumln me vete qeuml kur ka qeneuml neuml koheumln e keumlngeumlve teuml djepit neuml rreumlfenjat neuml odeumln e
burrave neuml tregimet e ardhura brez pas brezi peumlr burrat
dhe trimat dhe keumlshtu me dhjeteumlra e qindra histori
mirditore kaneuml fjetur brenda tij duke ndeumlrtuar njeuml boteuml
meuml vete boteuml teuml cileumln do teuml vinte momenti teuml na e
shfaqte hapur neuml njeuml veumlllim teuml teumlreuml poetik
ldquoMirditeuml e mirditoreumlrdquo njeuml veumlllim prej 222 faqesh me
poezi kushtuar atij areali gjeografik human dhe
shpirteumlror teuml cilin autori e peumlrcakton qeuml neuml titull neuml fakt
eumlshteuml shumeuml meuml shumeuml se thjesht njeuml veumlllim poetik
Autori gdhend neuml teuml si teuml ishte njeuml peumlrmendore Mirditeumln e tij teuml cileumln e ka pasur brenda vetes gjitheuml
jeteumln mirditoreumlt e tij me teuml cileumlt ndan teuml njeumljteumln ADN
teuml njeumljteumln teuml djeshme me synimin peumlr teuml ndeumlrtuar
dimensionin e seuml sotmes Teuml sotmen pasi pikeumlrisht sot
me keumlteuml veumlllim autori na deumlshmon pashkeumlputshmeumlrineuml e
identitetit teuml tij E neseumlrmja tashmeuml veccedilse eumlshteuml e sigurteuml
sepse hallkat e zinxhirit janeuml lidhur dhe ato funksionojneuml
neuml favor teuml vazhdimeumlsiseuml seuml materies Peumlrpjekjet
autoriale teuml tij meuml kujtojneuml ldquopeumlrpeumllitjetrdquo e Pjeteumlr Budit
peumlr teuml deumlshmuar traditeumln bazuar neuml parimin atdhetar e
kulturor autentik ldquohellipTeuml mos gjindem i harruom keumlteuml jeteuml tue shkuomrdquo Dy vjet meuml pareuml Hasan Hasani botoi
monografineuml ldquoPeumlrkolajtrdquo libeumlr teuml cilin e konsideronte
obligim ndaj gjenezeumls ndaj pararendeumlsve e deri te keumlta
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
51
teuml sotmitOrigjina eumlshteuml peumlr njeriun si rreumlnja peumlr pemeumln
Sado qeuml pema teuml rritet e teuml leumlshojeuml degeuml sado teuml mbushet
sytha e lule gjithccedilka neuml teuml eumlshteuml rezultat i ushqimit qeuml
vjen nga rreumlnjeumltKeumlshtu edhe njeriu Sado teuml rritet e teuml madhohet neuml jeteuml kudo teuml shkojeuml e ccedilkado teuml beumljeuml
gjithmoneuml veprimi i tij do t‟i referohet rreumlnjeumlve nga ka
daleuml Peumlr shkrimtarin Hasan Hasani - Peumlrkola rreumlnja ka
leumlshuar ushqim neuml plot shtateuml dekada E kemi pareuml ateuml
neuml botime e vepra teuml shumta krijuese poetike e
studimore por kam bindjen se ky botim i fundit vjen si
ajo vera e vjeteumlr e ruajtur me kujdes peumlr koheuml dhe miq
teuml veccedilanteuml Dhe ja erdhi momenti qeuml brendia e ruajtur
brenda shpirtit skuteumls meuml teuml sigurteuml teuml njeriut teuml
shpeumlrthejeuml teuml daleuml nga vetvetja dhe teuml artikulohet qarteuml
neuml njeuml veumlllim teuml teumlreuml krijimesh poetike
Neuml fakt do t‟i mbetesha borxh autorit neumlse keumlteuml veumlllim
do ta quaja thjesht njeuml veumlllim poetik pasi libri veumlrtet
peumlrmban veteumlm poezi por me aneuml teuml leumlndeumls qeuml trajton ai
na veuml neuml preheumlr njeuml thesar teuml veumlrteteuml njeuml miniereuml e cila
sa meuml shumeuml geumlrmohet neuml teuml aq meuml shumeuml vazhdon teuml
befasojeuml dhe keumlnaqeuml me pasuriteuml e saj Si gjithmoneuml
shpirti i tij prej artisti teuml fjaleumls e beumln teuml ndjehet i
privilegjuar neuml shprehjen e ndjesive ndeumlrsa nga ana
tjeteumlr qenia e tij prej nipi e steumlrnipi mirditor e beumln teuml
ndjehet i ndjesheumlm dritheumlrues ndaj kulleumls seuml vjeteumlr
gurreumls seuml pashtershme teuml ujit brisk ajrit teuml flladitsheumlm qeuml duket sikur teuml ccedilan leumlkureumln reve teuml cilat peumlr pak mund t‟i
prekeumlsh me doreuml nga maja e kreshteumls varreve me gureuml
stralli teuml steumlrgjysh katragjysheumlrve e plot e plot
fragmenteve teuml tjera teuml keumlsaj bote teuml madhe mirditore
Duket sikur shpirti i poetit eumlshteuml i vogeumll peumlr t‟i nxeumlneuml teuml
gjitha keumlto aq meuml tepeumlr peumlr t‟i mbajtur brenda vetes neuml
vite e dekada Por damarin e tij e furnizon ajo rreumlnja qeuml
thameuml meuml sipeumlr rreumlnja teuml cileumln ai me keumlteuml veumlllim
poezisheuml po e ujit e po e ushqen bukur mireuml peumlr ta
rigjeneruar edhe njeumlhereuml ashtu siccedil i deumlshiron e gjitheuml
qeniaNeuml krijimtarineuml 50 vjeccedilare shkrimtari Hasan Hasani ka shkruar e ka theumlneuml bollsheumlm rreth shumeumlccedilkaje
qeuml ka qeneuml pjeseuml e frymeumlzimit teuml tij letrar dhe pjeseuml e
interesimit teuml tij studimor Por ldquoMirditeuml e mirditoreumlrdquo e
ka beumlreuml shpeshhereuml teuml ndjehet i vogeumll i pafuqisheumlm i
dritheumlruar sepse teuml gjitheuml ndjehemi feumlmjeuml ndjehemi teuml
vegjeumll kur kthehemi tek neumlna Dhe Mirdita peumlr teuml eumlshteuml
si neumlna gjeneza ushqimi (shpirteumlror) pavdekeumlsia
Udheumltimi poetik paraprihet nga udheumltimi fizik Pasi ka
prekur me gjymtyreumlt e tij ccedildo vend e ccedildo skuteuml peumlr teuml
cileumln kish deumlgjuar e kish imagjinuar vite me rradheuml pasi
ka pareuml me syteuml e tij ngjyreumln e qiellit dhe teuml tokeumls mirditore pasi ka nderuar djepat kullat dhe varret ai neuml
krah me muzeumln i peumlrvishet misionit teuml krijimit Autori e
peumlrshkruan poetikisht hap pas hapi relievin e keumlsaj zone
njeuml brez i gjereuml gjeografik qeuml nga Bjeshka e Kaccedilinarit
Ara e Skeumlnderbeut Munella Zepa Bjeshkeumlt e Oroshit
Valmori Kroi i Bardheuml e deri neuml majeumln e Kunoreumls
Lugina e Peumlrroit teuml Urakeumls njeuml seumlreuml shpellash si shpella
e Meumlrkurthit shpella Kusia e Ndue Gjonit Shpella e
Akullit dhe ajo e Steumlrqokeumlve liqeni i Konajt e plot e
plot teuml tjereuml Toponimia autoktone beumln qeuml peumlrjetimet neuml
vargje teuml duken sikur jehojneuml nga shekujtPoeziteuml teuml renditura njeumlra pas tjetreumls teuml japin peumlrshtypjen sikur
ngjasojneuml me pjeseuml bdquopuzzles‟ teuml cilat kur bashkohen siccedil
duhet krijojneuml njeuml pamje funksionale neuml teumlreumlsi
Gjeografia e vendbanimeve asnjeumlhereuml nuk jepet e
shkeumlputur nga njereumlzit prandaj teksti dhe konteksti vendi dhe personazhi funksionojneuml si njeuml binom ku njeumlra
pjeseuml s‟mund teuml funksionojeuml pa tjetreumlnPeumlrshkrimet e
natyreumls seuml rralleuml e mahniteumlse asnjeumlhereuml nuk vijneuml teuml
shkeumlputura nga historia qindra vjeccedilare ku edhe pylli
edhe guri edhe majat e maleve e kaneuml njeuml historiNeuml
fakt keumltu gjithccedilka eumlshteuml deumlshmitare e historiseuml Teuml jepet
peumlrshtypja se ngado qeuml ta kthesh kokeumln do teuml deumlgjosh
deumlshmi mbi teuml veumlrteta e beumlma trimeumlri e heroizma qeuml teuml
befasojneuml duke teuml detyruar t‟i peumlrpish me sy e vesheuml Aq
i veumlrteteuml eumlshteuml autori neuml peumlrjetimet e vargeumlzuara saqeuml neuml
lexim e sipeumlr mua m‟u krijua peumlrshtypja se isha bashkeumludheumltare neuml rrugeumltimin e tij Pa e tepruar them se
m‟u duk se i vizitova keumlto vende se i pasheuml me syteuml e
mendjes peumlrshkrimet monologjet betejat kujat gjeumlmat
e gjithccedilka teuml sendeumlrtuar aty
Teuml tre kapitujt teuml titulluar ldquoLibri i pareumlrdquo ldquoLibri i dyteumlrdquo
dhe ldquoLibri i treteumlrdquo kulmojneuml me poemeumln ldquoUneuml mirditorirdquo
e cila jo rasteumlsisht eumlshteuml leumlneuml neuml mbyllje teuml librit ldquoKeumlngeuml
peumlr vete dhe Peumlrkolajtrdquo e kthen autorin neuml subjekt dhe
subjektin neuml pikeumlreferim Krijuesi poet keumltu vendoset
teumlreumlsisht neuml poziteumln e peumlrfaqeumlsuesit teuml farefisniseuml duke i
dheumlneuml vetes teuml drejteumln teuml flaseuml dhe teuml deumlshmojeuml neuml emeumlr teuml tyre ldquoPeumlrkolajt nrsquoDushkajeuml peumlrhereuml dereuml e hapur peumlr
mikun bukeuml dhaneuml me zemeumlr ccedilerdhe e ngrohteuml peumlr
udheumltarin haleuml neuml sy peumlr armikunhelliprdquo Nuk mungojneuml
elementet e veteumlkeumlnaqeumlsiseuml jo thjesht peumlr linjeumln e
vazhdimeumlsiseuml por edhe peumlr kompletimin e keumlsaj vlere
letrare dhe trasheumlgimore qeuml ai si autor si Peumlrkolaj po
nxjerr neuml driteuml ldquoE di Peumlrkolajt e moccedileumlm tashmeuml
ndodhen neuml amshim zili ma kaneuml edhe trsquovdekur qesh i
pari qeuml shkela nrsquotrollin e trsquopareumlve nrsquoshtegtim uneuml hyu
nrsquoqiell i mekurhelliprdquoAutori si Peumlrkolaj qeuml eumlshteuml ndjen se
ka peumlrmbushur njeuml mision i cili e tejkalon duksheumlm misionin letrar Ky mision shkon peumlrtej shkrimit teuml njeuml
vepre letrare pasi bart neuml vete motivin keumlrkues peumlr
rinjohjen dhe rigjetjen e gjenezeumls mision qeuml ka teuml beumljeuml
me synimet e tij jeteumlsore dhe si teuml tilla ato nuk i
peumlrkasin veteumlm planit letrar por edhe planifikimit
jeteumlsor ldquoKeumlshtu u rrit ky plak srsquoe di nga Mirdita a
Dushkaja qeuml vargje shkroi me lothelliprdquo Notat
emocionale arrijneuml nivele kulmore kur autori gjithccedilka
nga e djeshmja dhe e sotmja e qenies seuml tij e lidh
pazgjidhshmeumlrisht neuml peumlrmbyllje kur bindsheumlm vulos
ldquoPinjoll Mirdite ndeumlr humbeumltira shkela nrsquoshtateumldhjetat
fjaleuml e varg guri neuml zemeumlr srsquomeuml gjunjeumlzuan kurreuml peumlrpjetat as tatpjetat Dushkaja mrsquou beuml emeumlr ndash Mirdita
mbiemeumlrrdquo
I teumlreuml veumlllimi mund teuml konsiderohet si njeuml eksplorim
poetik peumlr Mirditeumln ku ndeumlrthuren mes tyre
keumlndveumlshtrimet shumeumlplaneumlshe gjeografike historike e
personale Nga ky ldquoeksplorimrdquo qeuml na ofron autori
lexuesi mbetet i ngopur me peumlrjetimet letrare e
emocionale e nga ana tjeteumlr i rritet keumlrsheumlria qeuml ta
vizitojeuml dhe ta eksplorojeuml veteuml ateuml
Gjakoveuml 15 maj 2020
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
52
Anton Marku Vjeneuml
Leteumlr armikut
I dashuri C E di se teuml kaneuml shkruar letra me mijeumlra para meje e do teuml
teuml shkruajneuml dhe po aq pas Mbase nuk do t‟i lexosh teuml
gjitha por keumlteuml timen jam i sigurteuml se do e marreumlsh neuml
duar Dhe ja pse uneuml iu takoj atyre qeuml nuk e kalojneuml
jeteumln duke u fshehur pas hijes seuml tyre por qeuml i dalin asaj
peumlrballeuml Neuml aneumln tjeteumlr uneuml e shikoj shfaqjen teumlnde nga
perspektiva e keumlmbeumlsorit ti nga ajo e voziteumlsit uneuml
deumlshiroj teuml arrij sa meuml voneuml neuml cak ti sa me shpejt
Neuml keumlteuml shkrim nuk do ta peumlrmend emrin Ty qeuml na dole
neuml rrugeuml dhe na ndeumlrpreve udheumltimin neuml mes do teuml teuml
quaj thjeshteuml C Neuml vendin tim ishte njeuml grup muzikor me emrin teumlnd teuml cilin e adhuronin teuml gjitheuml Tash e teumlreuml
bota e urren emrin teumlnd saqeuml neuml keumlteuml gareuml nuk do teuml kesh
konkurenceuml teuml denjeuml neuml keumlteuml shekull Do teuml fitosh
bindsheumlm
Keumlta rreshta i kam shkruar sot por mendimet janeuml teuml
djeshme Pra ti qeuml vret e nuk dukesh ti qeuml jeteumln e ndave
neuml dy pjeseuml ateuml para dhe pas teje mbase tash pret qeuml kjo
koheuml teuml quhet epoka jote por jo ajo do teuml quhet bdquobdquoKoha
e Mospeumlrkuljes‟‟ Sado qeuml mund teuml tingeumlllojeuml e
ccediluditshme neuml njeuml meumlnyreuml ne teuml kemi ftuar veteuml Po po ne Pasi qeuml me paraardheumlsit tu nuk u moreumlm seriozisht
ateumlhereuml i bie qeuml ne ta kemi hapur dereumln me njeuml doreuml
Tash po provojmeuml qeuml me teuml dyjat ta mbyllim por kot
Por le t‟i themi gjeumlrat me rend Mbase do teuml doje teuml dije
meuml shumeuml peumlr boteumln qeuml gjete Neumlse po ja teuml tregoj uneuml
Tek ne peumlr shembull sa meuml shumeuml po zgjerohen teuml
drejtat e kafsheumlve aq meuml shumeuml po ngushtohen ato teuml
njereumlzve Rrugeumlve teuml qyteteve tona meuml tepeumlr bien neuml sy
grateuml e mbuluar se sa ato teuml zbuluara peumlrderisa meshkuj
fryejneuml buzeumlt me bdquobdquobotox‟‟ Shkurt neuml boteumln e teuml
peumlrgjumurve atje ku trupi eumlshteuml sheumlrbeumltor i shpirtit dhe jo e kundeumlrta teuml qeumlndrosh zgjuar eumlshteuml art neuml vete
Peumlr meuml tepeumlr janeuml disa gjeumlra qeuml duhet t‟i dimeuml veteumlm
uneuml dhe ti E kuptove Veteumlm ne teuml dy Ja peumlr shembull
ne ujin e bekuar po e mbajmeuml neuml shishe parfemi Me teuml
po speumlrkasim neumlnsqetullat jo bukeumln Pastaj e di ti se
natyra eumlshteuml ende dashmireumlse me ne Ajo na jep meuml pak
se sa i keumlrkojmeuml por meuml shumeuml se sa meritojmeuml Edhe sa
gjateuml nuk e di Ja uneuml peumlr shembull si besimtar i
neumlnshtrohem ploteumlsisht vullnetit teuml saj dhe teuml Pereumlndiseuml
Neuml ndeumlrkoheuml beumlj pjeseumln time teuml puneumls lutem
I dashuri C Sa i pameumlshirsheumlm qeuml je Po po u ndal furnizimi me ujeuml
rryma dhe internet Mos e thashteuml qielli Neuml keteuml rast
njeuml fqi imi nga kati i kateumlrt me njeuml grumbull tatuazhesh
neuml gjok me siguri do teuml ccedilmendej e do teuml ulurinte
bdquobdquogjithccedilka po por internetin jo Ateuml asesi Si do teuml ja
beumljmeuml pa facebook insta whatsbdquoup snpachat A jetohet
pa to Interneti do teuml jeteuml i fundit qeuml do teuml mund teuml
rreumlzohet Si Olimpi si bdquobdquoair force one‟‟ Ky ishull nuk
guxon teuml bjereuml‟‟ Ky tipi qeuml kur kishte filluar teuml merrej
me shitjen e patundhmeumlrive kishte gjithmoneuml e meuml
shumeuml para por gjithnjeuml e meuml pak koheuml E uneuml Uneuml tek
tash po i marr lakmi Albanit qeuml ka vite qeuml jeton bdquobdquooffline‟‟ Neuml bdquobdquogoogle‟‟ nuk mund teuml gjesh asnjeuml
fotografi teuml tij
Tani deteumlrat janeuml qeteumlsuar Veteumlm shiu i zgjon Ata nuk
e peumlrjashtojneuml mundeumlsineuml qeuml keumlteuml vit bota u dogj nga
zjarri qeuml veteuml e ndezi Sot eumlshteuml dita jote Ende po Por
do teuml vij dita joneuml ateumlhereuml edhe minjeumlt do teuml keneuml meuml
shumeuml se njeuml vrimeuml peumlr tu fshehur por ty nuk do teuml
mbetet asnjeuml Mund teuml beumlsh gjithccedilka por njeuml gjeuml nuk do
e arrish qeuml teuml beumlsh qeuml ne ta veumlmeuml veten neuml kryq teuml
vetkryqeumlzohemi Njereumlzimi ende beson neuml engjuj por ty duket se do teuml na duhet teuml teuml mundim teuml veteumlm
I dashuri armik
Shumiceumls pres nesh ti i mbylle gojeumln Neuml keumlto javeuml i
kemi pastruar lareuml e feumlrkuar duart meuml shpesh dhe meuml
gjateuml se asnjeumlhereuml meuml pareuml Neuml ora teteumlmbeumldhjeteuml nisin
duartrokitjet nga dritaret Teuml gjitheuml bashkeuml fetareuml meuml
pak teuml tilleuml dhe ateisteuml Ateuml qeuml nuk e arriti akush para
teje e beumlre ti Na bashkove neuml frikeuml vuajtje dhe
dhembje E rizbuluam dashurineuml peumlr njeumlri-tjetrin
Shpresoj teuml vazhdojmeuml keumlshtu edhe pas teje Do teuml doja
qeuml kjo teuml ishte e vetmja gjeuml qeuml do teuml trasheumlgonim nga ti
Duket se veteumlm gjyshja ime qeuml ka kaluar teuml njeumlqindatat
dhe teuml ngujuarit neuml bdquobdquoBig Brother‟‟ as sot neuml fund teuml
prillit ende nuk e kaneuml marreuml vesh se ti je duke beumlreuml
keumlrdineuml neumlpeumlr boteuml Mbase keumlshtu eumlshteuml meuml mireuml E diku
ende po luhet kampionati i futbollit
Kurreuml i yti
me peumlrsheumlndetje teuml ftohta
i papeumlrkuluri
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
53
Tahir Bezhani Gjakoveuml
Teuml vdeseumlsh i dehur
Ka koheuml qeuml mendohem Diteumln e nateumln shqeteumlsohem
Kur meuml turren aq zjarrsheumlm syteuml e tu
E neuml qenien time shprushin kujtime
Shikimet leumlneuml vrima teuml hapura
Kullojneuml loteumlt peumlrplasin ngrirjen e ashtit
Puthjet e njeuml kohe zjarr e shkrumb
Edhe tani ende ka zjarr neumln hirin e fjetur
Neuml shtratin e bukuriseuml seuml paharruar
Neuml dukje i fikur tymon e flet me mall
Si shikimet tua qeuml shpojneuml prore
Si gacat e mbuluara qeuml djegin shpirtin
Deumlshirat rrineuml neuml pritje gjithhereuml
Eja eja e putheumlm mos shiko e ndrojtur
Dehu dehu fort
S‟ka gjeuml meuml teuml bukur se vdekja i dehur
Po teuml takova viza vizeuml me vdekjen
Pa puthjen teumlnde nuk iki andej
O Khajam i shkreteuml
Si e pive gjitheuml ateuml vereuml neuml jeteuml
E mbete kurreuml i pa vdekur
Kur nateumln nuk flejneuml mendimet Pas lodhjes seuml diteumls
Tretur rrugeumlve teuml mundimshme teuml jeteumls
Prita i geumlzuar nateumln qeuml vjen me heshtjen
Me flladin e shlodhjes mashtruese pushim bebeumlzave
Qeshjet e nateumln janeuml gaz i diteumls seuml iku
Neuml shtratin tim shpesh jam trembur neuml eumlndrra
Krismat teuml lehta binin neuml dereumln e ccedilareuml pa rezeuml
Hije njereumlzish pa trajta zgeumlrdhiheshin
Donin dhunsheumlm teuml merrnin thesareuml teuml fshehur
Pa beumlreuml aspak lufteuml me shpirtin kryeneccedil
Teuml padoreumlzuarin e mendimeve teuml mia
Qeuml kishte kalleuml peseuml gishteumlrinjteuml e doreumls Peumlr teuml dheumlneuml driteuml neuml dhomeumln time
Nuk di kah iku nata kah u tret e papareuml
Mbeta i uritur nuk ia thasheuml dy-tre fjaleuml
Sillem veumlrdalleuml shtratit me dhimbjet qeuml s‟beumlzajneuml
Veteumlm flaka e gishteumlrinjteuml beumlneuml driteuml
Neuml mungeseuml teuml qirinjve teuml vjedhur
Sa meuml janeuml nxireuml thonjteuml e mishi rrjedh leumlng
A ka meuml bukur se teuml jetosh me vuajtjen e vuajtjes
Lufteuml mes njereumlzve peumlr pasuri e karrige
A ka meuml fisnikeumlri meuml thoni
Meuml thoni se ku ka
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
54
Sport
Dy ekipet e Arbeumlriseuml kampione
Vjeneuml 22 prill 2020 Neuml keumlto
koheumlra teuml jashteumlzakonshme vjen
njeuml lajm i mireuml sporti nga Vjena
Federata e Shahut e Vjeneumls
(httpswwwchess-viennaat)
mori vendimin lidhur me
peumlrfundimin e kampionatit teuml
shahut peumlr sezonin 20192020 duke shpallur edhe ekipin e dyteuml
teuml klubit Arbeumlria kampione neuml
ligeumln e kateumlrt teuml Vjeneumls (2
Klasse) Neuml teuml veumlrteteuml peumlr shkak
teuml situateumls seuml krijuar nga
pandemia nuk kishte kushteuml qeuml teuml
zhvillohej xhiroja e 9-teuml dhe e
fundit peumlr keumlteuml sezon neuml keumlteuml ligeuml
Ekipi i dyteuml i Arbeumlriseuml pas 8-teuml
xhirove teuml zhvilluara ishte neuml
vendin e dyteuml dhe peumlr tu shpallur kampion i nevojiteshin veteumlm
edhe 15 pikeuml nga 6 teuml mundshme
gjeuml qeuml ishte meuml se e realizueshme
Neuml lidhje me xhiron e mbetur
Federata e Shahut e Vjeneumls
vendosi qeuml teuml gjitha ndeshjet e
mbetura teuml regjistrohen me
rezultat teuml barabarteuml 33 Neuml keumlteuml
meumlnyreuml pas ekipit teuml pareuml teuml
klubit teuml shahut Arbeumlria i cili disa
javeuml meuml pareuml u shpall kampion neuml ligeumln e dyteuml teuml Vjeneumls edhe ekipi
i dyteuml arriti teuml fitojeuml kamionatin
neuml ligeumln peumlrkateumlse keumlshtu qeuml nga
sezoni i ardhsheumlm qeuml teuml dy ekipet
do teuml luajneuml njeuml rang meuml larteuml neuml
ligeumln e pareuml teuml Vjeneumls (ekipi i
pareuml) dhe neuml ligeumln e treteuml (ekipi i
dyteuml) Pas organizimit teuml turneut
ndeumlrkombeumltar bdquobdquoArbeumlria 1rdquo neuml
Vjeneuml neuml tetor teuml vitit teuml kaluar e
neuml teuml cilin moren pjeseuml 57
shahisteuml e shahiste nga 14 kombe teuml boteumls klubi i pareuml shqiptar i
shahut neuml diasporeuml po peumlrmbyll
keumlshtu me sukses teuml
shkeumllqyesheumlm keumlteuml sezon sportiv
Shoqata sportive dhe kulturore
bdquobdquoArbeumlria‟‟ u themelua neuml takimin
konstituiv mbajtur me 16 dhjetor
2012 neuml Vjeneuml me ccedil‟rast u
zgjodh edhe udheumlheqja e ngushteuml
e saj neuml keumlteuml peumlrbeumlrje Kadri Berbati (kryetar) Xhevat Xhemaili (neumlnkryetar)
Agron Ccedilika (trajnerkapiten) Anton Marku (sekretar) dhe Avdyl Gjocaj
(arkatar) Ajo u u regjistrua praneuml organeve peumlrgjegjeumlse austriake me 17 janar
2013 me numeumlr regjistrimi ZVR-Zahl 574405097
Neuml shtator teuml vitit 2013 klubit i shahut bdquobdquoArbeumlria‟‟ filloi garat neuml ligeumln e dyteuml teuml
Landit teuml Vjeneumls Duke pareuml interesimin e madh teuml shahisteumlve shqiptareuml me
banim teuml peumlrkohsheumlm neuml Austri peumlr hereuml teuml pareuml neuml historineuml e diasporeumls shqiptare neuml keumlteuml shtet mik nga sezoni 20162017 klubi i shahut bdquobdquoArbeumlria‟‟
garon me dy ekipe ekipi i pareuml neuml ligeumln e dyteumlteuml Federateumls seuml Shahut teuml Vjeneumls
dhe ekipi i dyteuml neuml ligeumln e kateumlrt teuml kryeqytetit austriak
Klubi ka vendosur dhe zhvilluar kontakte teuml rregullta dhe korrekte me zyrtareuml
teuml federateumls seuml shahut teuml Vjeneumls dhe klubet tjera Peumlr sukseset e tij kaneuml shkruar
gazeta teuml ndryshme neuml gjuheumln shqipe dhe gjermane
Disa nga shahisteumlt e klubit Arbeumlria
Peumlrveccedil garimit neuml ligeuml ky klub i shahut po tregohet aktiv edhe neuml
peumlrditshmeumlrineuml e aneumltareumlve teuml tij dhe dashamireumlve teuml tjereuml teuml shahut duke
mbajtur takime teuml rregullta me aneumltareumltsi dhe duke organizuar shkeumlmbime
peumlrvojash neuml shah me mysafireuml teuml nderit apo mjeshteumlr teuml ftuar nga vendlindja
Tradicionalisht klubi organizon turne neuml shah peumlr nder teuml festave kombeumltare
asaj teuml 28 neumlntorit diteumls seuml pavareumlsiseuml seuml Shqipeumlriseuml dhe 17 shkurtit diteumls seuml
pavareumlsiseuml seuml Kosoveumls Kjo tregon njeuml pjekuri teuml bashkatdhetareumlve taneuml keumltu neuml
Austri teuml cileumlt janeuml kreativeuml dhe peumlrmes sportit manifestojneuml ndjenjat e tyre teuml
atdhedashuriseuml por dhe i tregojneuml boteumls se sporti i lidh dhe afron popujt pa
marreuml parasysh prejardhjen e tyre Prandaj neuml keumlto turne marrin pjeseuml edhe teuml
ftuar teuml nacionaliteteve teuml tjera teuml cileumlt priten me mikpritje e bujari shqiptare
Klubi i shahut Arbeumlria mbeumlshtetet nga Rrjeti i Bizneseve teuml Diasporeumls
Shqiptare peumlr Austri ndeumlrrmarjet ldquoAlbakopierdquo ldquoBlakaj Fenster amp Tuumlren‟‟
ldquoTimi Transrdquo ldquoAlushajrdquo ldquoGashi Fenster amp Tuumlrenrdquo etj
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
7
frymeumlzuesin e madh teuml riniseuml shqiptare peumlr Shqipeumlrineuml e
bashkuar
Neuml Europeuml Adem Demaccedili eumlshteuml perceptuar si figura meuml
pregnante e nacionalizmit shqiptar jo e njeuml nacionalizmi
primitiv e agresiv ballkanik por e njeuml nacionalizmi
mbrojteumls teuml substanceumls kombeumltare shqiptare sepse shqiptareumlt klasifikoheshin nga organizatat qeuml mbronin
popujt si popull i rrezikuar Me politikeumln e tij teuml
pakompromis dhe para seuml gjithash me gatishmeumlrineuml e
tij personale peumlr ccedildo lloj flijimi Adem Demaccedili ishte
njeriu qeuml i duhej Kosoveumls neuml keumlteuml udheumlkryq teuml ri historik
neuml fund teuml shekullit XX ai ishte neuml fakt i vetmi njeri neuml
Kosoveuml qeuml mund teuml mobilizonte njeuml maseuml kritike
njereumlzish qeuml ishte neuml gjendje peumlr teuml peumlrmbysur situatat
Dhe kjo peumlrmbysje e madhe mund teuml vinte veteumlm nga
njeuml krah politik i cili jo veteumlm s‟e peumlrjashtonte lufteumln e
armatosur por ateuml e nxirrte neuml plan teuml pareuml Njeuml politikeuml
pa krahun e saj teuml armatosur neuml rrethanat e ateumlhershme neuml Kosoveuml kur Serbia kishte koncetruar forca teuml meumldha
ushtarake dhe teknikeuml teuml madhe lufte neuml Kosoveuml ishte
njeuml faktor qeuml shpeumlrfillej e manipulohej lehteumlsisht nga
Beogradi Ateuml krah teuml politikeumls qeuml peumlrfshinte neuml
strategjineuml e ccedillirimit nga Serbia edhe lufteumln e armatosur
si peumlrbeumlreumls themelor meuml seuml miri e peumlrfaqeumlsonte Adem
Demaccedili Neuml fund teuml fundit dhe paraqitja e UCcedilK-seuml lidhet
direkt me politikeumln e tij dhe pakeumlnaqeumlsineuml me vendimet
e Konferenceumls seuml Dejtonit qeuml solli njeuml zgjidhje qeuml e
favorizoi elementin serb neuml Bosnje e Hercegovineuml dhe e
shpeumlrfilli ploteumlsisht faktorin shqiptar neuml Kosoveuml Me keumlteuml konferenceuml mori fund peumlrfundimisht politika e
iluzioneve pacifiste qeuml ccedillirimin e Kosoveumls e kishte
definuar si njeuml proces ekskluzivisht politik duke e
peumlrjashtuar neuml meumlnyreuml decidive lufteumln e armatosur si
elementin meuml qeneumlsor neuml rrugeumln e veumlshtireuml teuml ccedillirimit teuml
Kosoveumls nga Serbia
Neuml dhjetor teuml vitit 1995 u neumlnshkrua Marreumlveshja e
Dejtonit neuml Ohajo teuml Shteteve teuml Bashkuara teuml Amerikeumls
nga boshnjakeumlt kroateumlt e serbeumlt si paleuml ndeumlrluftuese e
Serbiseuml e Kroaciseuml si garantues teuml saj neuml njeuml aneuml dhe neuml aneumln tjeteumlr nga fuqiteuml e meumldha qeuml keumlrkonin t‟i jepnin
fund lufteumls seuml peumlrgjakshme neuml Bosnjeuml njeuml marreumlveshje
kjo qeuml nuk i solli qeteumlsi peumlr asnjeuml diteuml teuml vetme deri meuml
tani shtetit teuml ri teuml konfederuar teuml Bosnjeumls dhe
Hercegovineumls Edhe sot ky shtet peumlrjeton kriza
permanente ekzistenciale dhe mund teuml thuhet me ploteuml
gojeumln se BeH eumlshteuml njeuml shtet qeuml pa driteumln e jeteumls me vese
teuml lindura me teuml meta kongjenitale qeuml u dizajnuan neuml
Dejton neuml vitin 1995 Viteve teuml fund gjithnjeuml e meuml tepeumlr
po shtohen zeumlrat neuml Pereumlndim qeuml e keumlrkojneuml njeuml Dejton
II Po me Kosoveumln ccedil‟u beuml Ajo sbdquou peumlrmend fare neuml keumlteuml
konferenceuml sepse keumlshtu kishte keumlrkuar Sllobodan
Millosheviqi i cili duke qeneuml se me neumlnshkrimin e tij
neuml keumlteuml marreumlveshje i kishte siguruar asaj validitet
kujtoi se keumlshtu peumlrfundimisht do ta nxirrte Kosoveumln
keumlteuml vateumlr neuralgjike teuml Ballkanit nga rendi i diteumls seuml
politikeumls ndeumlrkombeumltare qeuml merrej me zgjidhjen e
krizave teuml mprehta politike neuml boteuml Dhe ky synim ogurzi i
kasapit albanofag teuml Ballkanit veumlrtet do teuml kthehej neuml njeuml
fakt teuml kryer e teuml dhembsheumlm historik sikur neuml Kosoveuml
me UCcedilK-neuml nuk do teuml kishte ndryshuar kursi i politikeumls
pacifiste e cila e peumlrmbysi situateumln qeuml me aksionet e
para largvajteumlse teuml 26 prillit teuml viti 1996 Veteumlm kateumlr
muaj pas Konferenceumls seuml Dejtonit historia e re e shqiptareumlve mori njeuml ktheseuml teuml forteuml e teuml papritur qeuml tre
vite meuml voneuml do teuml ccedilonte neuml bombardimin e Jugosllaviseuml
seuml Millosheviccedilit dhe ccedillirimin definitiv teuml Kosoveumls nga
soldateska serbe
Siccedil e thameuml meuml sipeumlr Adem Demaccedili u beuml peumlrfaqeumlsuesi i
pareuml politik i UCcedilK-seuml neuml njeuml koheuml qeuml asnjeuml politikan e
intelektual shqiptar neuml Kosoveuml nuk kishte guxim madje
as ta shqiptonte keumlteuml akronim Kishte vite qeuml Demaccedili e
kishte keumlrceumlnuar Beogradin me opcionin e kryengritjes
seuml armatosur por ishte shpeumlrfillur jo veteumlm nga
gjakpireumlsi serb qeuml kishte neuml dispozicion njeuml ushtri teuml fuqishme por edhe nga faktori ndeumlrkombeumltar qeuml hapur
ishte shprehur i keumlnaqur me njeuml zgjidhje minimal peumlr
Kosoveumln si autonomi politike krahinore Neuml keumlteuml
moment historik paraqitet neuml skeneumln politike edhe njeuml
hereuml neuml meumlnyreuml madheumlshtore Adem Demaccedili si peumlrkraheumls
i guximsheumlm i UCcedilK-seuml qeuml peumlrbeumlnte njeuml alternativeuml e
domosdoshme e peumlrpjekjeve teuml shqiptareumlve peumlr
pavareumlsineuml e Kosoveumls
Ai peumlr asnjeuml moment nuk ngurroi dhe as u tremb neuml
mbrojtjen politike qeuml i beumlri neuml keumlto momente delikate krijeseumls seuml re qeuml quhej UCcedilK Ne nuk do ta dimeuml kurreuml
sakteumlsisht se ccedilfareuml do teuml kishte ndodhur me teuml neumlse ajo
nuk do teuml kishte gjetur njeuml njeri teuml peumlrmasave teuml Adem
Demaccedilit qeuml e mbrojti ateuml UCcedilK-neuml si njeuml faktor
vendimtar neuml Kosoveumln e shkelur dhe teuml neumlnshtruar por
eumlshteuml meuml se e sigurt qeuml UCcedilK-ja pa njeuml zeuml teuml fuqisheumlm si
Adem Demaccedili do ta kishte pasur shumeuml veumlshtireuml neuml njeuml
ambient teuml tilleuml si shoqeumlria kosovare e koheumls qeuml ishte
peumlrshkuar thelleumlsisht nga iluzionet peumlr njeuml ndeumlrhyrje nga
jashteuml pa radikalizimin e politikeumls kosovare ndaj Serbiseuml
pushtuese Kishte ardhur momenti qeuml djelmeumlria shqiptare teuml rrokte armeumlt e lufteumls
Dy vite pas vdekjes seuml Adem Demaccedilit ende nuk dihet
shumeuml peumlr disa aspekte teuml rolit teuml Adem Demaccedilit neuml ateuml
qeuml quhet veprimtari ilegale neuml dhjetvjeccedilarin dramatik
1990-2000 Njeuml gjeuml eumlshteuml e sigurt keumlteuml e ka theumlneuml edhe
me gojeumln e tij pas greveumls seuml vitit 1994 neuml bdquoRilindjeldquo se
jo ccedildo gjeuml neuml lufteumln peumlr pavareumlsi kundrejt Serbiseuml duhej
beumlreuml peumlr driteuml teuml diellit Angazhimi politik legal pa
peumlrmaseumln tjeteumlr teuml tij veprimin neuml ilegalitet mbetet njeuml
angazhim shterrp pa rezultate neuml rrethana pushtimi
Keumlrkuesit e ardhsheumlm teuml Janusit politik Adem Demaccedili do
teuml zbulojneuml dimensione teuml reja teuml keumltij martiri qeuml gjitheuml
energjiteuml e jeteumls seuml tij i vuri neuml sheumlrbim teuml kombit e
atdheut teuml tij
Autori eumlshteuml shef i Konsullateumls seuml Peumlrgjithshme teuml
Republikeumls seuml Kosoveumls neuml Stuttgart
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
8
Ekskluzive
Mag phil Dr Kurt Gostentschnigg Graz
Bretkosa neuml ujin qeuml valon
ose kur teoriteuml e konspiracionit beumlhen realitet
Njeuml plak po rrinte para kasolles seuml
vet neuml bregun e njeuml liqeni dhe po
filozofonte mbi jeteumln kur pa njeuml
bretkoseuml neuml breg E kapi keumlteuml
bretkoseuml e solli neuml kasolle dhe e
futi neuml njeuml tenxhere me ujeuml qeuml
valonte Bretkosa keumlrceu e tmerruar nga tenxherja u hodh
jashteuml kasolles dhe u zhduk neumlpeumlr
shkurre Njeuml diteuml tjeteumlr plaku po
rrinte seumlrish para kasolles seuml vet
dhe mendonte mbi jeteumln Iu
kujtua bretkosa e cila me siguri
ishte djegur keq por i kishte
shpeumltuar situateumls me kurajeuml peumlr teuml
vazhduar jeteumln Neuml keumlteuml moment
burri pikasi peumlrseumlri njeuml bretkoseuml
neuml breg E zuri dhe e mori me
vete neuml kasolle Meqeuml keumlteuml hereuml nuk kishte gati ujeuml qeuml valonte e
vuri bretkoseumln neuml njeuml tenxhere me
ujeuml teuml ftohteuml dhe e vendosi
mbisobeuml Pastaj ndezi zjarrin Me
ccediludi plaku vuri re se bretkosa neuml
tenxhere rrinte e qeteuml Uji nxehej
gjithnjeuml e meuml shumeuml derisa filloi
teuml valonte Mireumlpo bretkosa rrinte
e qeteuml edhe neuml ujin e nxehteuml dhe
nuk beumlnte peumlrpjekje peumlr t‟i
shpeumltuar situateumls keumlrceumlnuese Plaku u geumlzua peumlr darkeumln e
papritur dhe vazhdoi teuml
filozofonte mbi jeteumln duke
rrufitur me shije supeumln e tij teuml
bretkoseumls
Neuml keumlteuml artikull nuk gjenden teuml
dheumlna burimesh por shumeuml fjaleuml
kyccedile Kush keumlrkon do teuml gjejeuml
gjithccedilka neuml internet Eumlshteuml e
reumlndeumlsishme qeuml secili teuml beumljeuml veteuml
keumlrkime dhe teuml formojeuml mendimin e vet Njeuml keumlshilleuml peumlr ata qeuml duan
teuml beumljneuml keumlrkime ndiqe gjurmeumln e
paraseuml dhe shmangiu mediave
mainstream dhe platformave mainstream si p sh Wikipedia Mbi veten time si
njeri uneuml shkruaj neuml koshienceumln e Hyjnores seuml pafundme dhe teuml Shpirtit teuml
pavdeksheumlm si dhe neuml koshienceumln e rizgjimit hapeumlsinor-kohor neuml boteumln
materiale keumlshtuqeuml uneuml shpresoj gjithmoneuml meuml teuml mireumln sepse di peumlr teuml mireumln
e peumlrjetshme dhe pres gjithnjeuml meuml teuml keqen sepse di peumlr teuml keqen kalimtare
Politikisht nuk qeumlndroj as majtas as djathtas por tek njeriu dhe njereumlzia Uneuml
nuk e vlereumlsoj meuml fare sistemin e korruptuar teuml partive por derisa ka ende parti do teuml votoj gjithmoneuml peumlr teuml keqen meuml teuml vogeumll aktuale sipas mendimit
tim Ata qeuml nuk lejojneuml meuml teuml peumlrccedilahen nga marionetat e fuqive teuml fshehta do
teuml kuptojneuml peumlr se po e kam fjaleumln Gjitheuml teuml tjereumlt qeuml janeuml ende viktima teuml
paditura teuml shpeumllarjes seuml peumlrditshme teuml trurit gjateuml gjitheuml jeteumls neumlpeumlrmjet
shkollimit dhe mediave teuml kontrolluara nga shteti do teuml meuml shajneuml ndash gjithnjeuml
sipas boteumlkuptimit teuml tyre ideologjik ndashose si ldquoteuml majteumlrdquo ose si ldquoteuml djathteumlrdquo
Neuml fillim teuml vitit 2019 kisha filluar me kumtesat e mia neuml YouTube mbi Jogeumln
Integrale teuml Sri Aurobindo-s dhe teuml Neumlneumls (Mirra Alfassa) kur diccedilka meuml ndaloi
teuml vazhdoja Si mund teuml flisja me kompetenceuml mbi realitetin e peumlrgjithsheumlm teuml
boteumlve meuml teuml larta dhe meuml teuml brendshme pa pasur njeuml ide mbi ngjarjet konkrete
neuml boteumln e jashtme dhe mbi forcat qeuml fshihen pas tyre Ekzistenca e seuml mireumls dhe seuml keqes ishte e qarteuml peumlr mua por nuk kisha asnjeuml ide se kush ishin teuml
mireumlt dhe kush teuml keumlqijteumlNeuml mars 2019 uneuml kisha ende besim tek demokracia
ndarja republikane e pushteteve dhe sistemi i partive sepse u peumlrkisja ende
ldquodeleve neuml gjumeumlrdquo Njeuml vit meuml voneuml neuml mars 2020 meuml neuml fund kuptova se neuml
teuml veumlrteteuml nuk shtrohej ccedileumlshtja cileumln parti teuml votojmeuml por peumlr heqjen e teuml gjitha
partive peumlr teuml mundeumlsuar pushtetin direkt teuml popullit teuml pakteumln neuml teori Ngaqeuml
peumlr njeuml pushtet direkt teuml popullit mund teuml flitet veteumlm neuml rastin e qytetareumlve
madhoreuml teuml cileumlt janeuml ccedilliruar nga shpeumllarja e trurit qeuml nga djepi gjer neuml vig neuml
njeuml demokraci teuml simuluar Uneuml meumlsova gjithashtu meuml neuml fund se ata teuml cileumlt
prezantoheshin nga mediat mainstream si teuml keumlqijteuml ishin neuml teuml veumlrteteuml teuml
mireumlt dhe anasjelltas Eumlshteuml e qarteuml se askush nuk eumlshteuml veteumlm i mireuml ose i keq Ne bartim teuml dyja tendencat brenda nesh Por me kalimin e koheumls beumlhet e
dukshme se cileumlt njereumlz ndjekin cileumln nga teuml dyja tendencat
Keumlshtu fillova teuml informohesha peumlrtej mediave mainstream dhe njeumlra meuml ccedilonte
tek tjetra derisa peumlrfundova shpejt tek lloj-lloj teuml ashtuquajturash ldquoteori teuml
konspiracionitrdquo teuml cilat quanin gjithccedilka teuml mundur p sh njeuml agjendeuml satanike
teuml njeuml rendi teuml ri boteumlror jashteumltokeumlsoreuml udheumltime neuml koheuml etj Meuml neuml fund u
beumlra i veteumldijsheumlm se kishte dy pozicione ekstreme teuml papajtueshme nga njeumlra
aneuml refuzimi i peumlrgjithsheumlm i teorive teuml konspiracionit dhe nga ana tjeteumlr
pranimi i peumlrgjithsheumlm i konspiracioneve gjithnjeuml e gjithkund E pyeta veten
A qeumlndron e veumlrteta diku neuml mes apo nuk mund teuml keteuml kompromis lidhur me
njeuml temeuml aq kontroverse Neuml qofteuml se veteumlm njeumlri nga teuml dyja ekstremet eumlshteuml i veumlrteteuml ndash ateumlhereuml cili Neuml qofteuml se teoriteuml e konspiracionit dalin si teuml veumlrteta
Njereumlzita do t‟i kuptojneuml dhe a do teuml mund t‟i durojneuml ato
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
9
Kritika kryesore ndaj teorive teuml
konspiracionit ndash njeuml nocion i
krijuar nga CIA ndash eumlshteuml se ato
shpjegojneuml rrethana komplekse
dhe teuml ndeumlrlikuara neumlpeumlrmjet
teorive thjeshteumlzuese E pyes
veten Pse e veumlrteta duhet teuml jeteuml e ndeumlrlikuar Ajo mund teuml jeteuml edhe
e thjeshteuml Duke marreuml parasysh
njeuml peumlrqendrim teuml tilleuml teuml pamaseuml
teuml pushtetit gjateuml shekujve ose
madje mijeumlvjeccedilareumlve ndash pse nuk
mund teuml keteuml njeuml konspiracion
boteumlror Neuml qofteuml se mund teuml keteuml
njeuml teuml tilleuml ateumlhereuml duhet teuml
merremi me teuml sepse neuml fund teuml
fundit beumlhet fjaleuml peumlr fatin toneuml teuml
peumlrbashkeumlt Dua teuml peumlrcjell keumltu
njeuml citat i cili besohet teuml jeteuml nga Bertold Brecht-i ldquoCcedilmenduria
beumlhet e padukshme kur ajo ka
marreuml peumlrmasa mjaft teuml meumldhardquo
Me keumlteuml shkon gjithashtu theumlnia
ldquoNjeuml geumlnjeshteumlr e cila peumlrseumlritet
mjaft shpesh dikur beumlhet e
veumlrteteumlrdquo A eumlshteuml ky shpjegimi peumlr
faktin se shpeumllarja e trurit teuml
maseumls eumlshteuml kaq e suksesshme
saqeuml teuml ashtuquajtureumlve
ldquokonspiracionisteumlrdquo nuk u besohet qysh prej fillimit Aktualisht
pyetja e madhe e fatit teuml
njereumlzimit eumlshteuml A ka njeuml agjendeuml
teuml fshehteuml teuml elitave Neuml qofteuml se
po A ka veteumlm njeuml apo disa teuml
cilat konkurrojneuml me njeumlra-
tjetreumln A nuk eumlshteuml i vendosur qeuml
prej koheumlsh Rendi i Ri Boteumlror
A do teuml vazhdojeuml Rendi i Ri
Boteumlror i vjeteumlr i njeuml skllaveumlrimi
teuml pashpirt apo do teuml keteuml seuml shpejti njeuml Rend teuml Ri Boteumlror teuml
ri teuml njeuml lirie shpirtploteuml
Kemi teuml beumljmeuml me njeuml lufteuml
informacioni neuml teuml cileumln na
prezantohen disa narrativa Ccedildo
narrativeuml ka neumlnnarrativa teuml cilat
dallohen neuml detaje nga njeumlra-
tjetra Ndeumlrkoheuml njohim peseuml
narrativa
Seuml pari Narrativa mainstream se
qeveria kujdeset peumlr teuml mireumln e popullit dhe na tregon gjithmoneuml
teuml veumlrteteumln neumlpeumlrmjet mediave
mainstream p sh neuml koheumln e
krizeumls seuml koronavirusit
Seuml dyti Narrativa e Rendit teuml Ri
Boteumlror Satanik teuml vjeteumlr neuml teuml
cilin popullsia boteumlrore
skllaveumlrohet dhe reduktohet p
sh neumlpeumlrmjet koronavirusit teuml
menduar fillimisht si vdekjeprureumls por pastaj teuml zbutur nga ndeumlrhyrja e
forcave teuml mira i cili duhet teuml sheumlrbejeuml tani si kal i Trojeumls peumlr heqjen e teuml
drejtave themelore ose neumlpeumlrmjet njeuml arme biologjike e cila kamuflohet si njeuml
vaksinim i detyruesheumlm
Seuml treti Narrativa e Rendit teuml Ri Boteumlror Satanik teuml ri neuml teuml cilin krokodili i
vjeteumlr (tri Romat US-demokrateumlt Obama Clinton Merkel globalizmi
fashizmi i majteuml) zeumlvendeumlsohet nga krokodili i ri meuml i madh dhe meuml i forteuml (QAnon Trump Putin Xi Fuqia Tripolare nacionalizmi fashizmi i djathteuml)
Seuml kateumlrti Narrativa e Rendit teuml Ri Boteumlror Spiritual teuml mundeumlsuar nga elita e
pushtetit shpirteumlrisht e zgjuar rreth QAnon-it Trump-it Putin-it Xi-ut Fuqiseuml
Tripolare e cila po e shfuqizon shtetin e thelleuml satanik neuml gjitheuml boteumln neuml teuml
cilin individi familja dhe kombi mund teuml shpalosen neuml liri harmoni dhe paqe
(p sh me energji teuml lireuml mjekeumlsi teuml re etj) duke ekzistuar ende rreziku i
kthimit prapa neuml egoizeumlm dhe i rikthimit teuml seuml keqes peumlr sa koheuml natyra
njereumlzore nuk eumlshteuml shndeumlrruar parimisht neuml njeuml hyjnore
Seuml pesti Narrativa e Manifestimit Supramental dhe e Jeteumls Hyjnore neuml Tokeuml
teuml mundeumlsuara nga Avatari Kalki Dy-Njeuml Sri Aurobindo dhe Neumlna (Mirra
Alfassa) neuml teuml cileumln nuk ka meuml mundeumlsi peumlr teuml keqen zhvilllimi beumlhet nga njeuml
e veumlrteteuml neuml njeuml teuml veumlrteteuml meuml teuml larteuml dhe nga njeuml peumlrsosuri neuml njeuml peumlrsosuri meuml teuml madhe si dhe pavdekshmeumlria e trupit eumlshteuml njeuml fakt duke njohur koheumln e
keumltij realizimi pra teuml ashtuquajtureumln ldquoOreuml teuml Pereumlndiseumlrdquo veteumlm Hyjnorja veteuml
Mund teuml ndodheuml qeuml seuml pari do teuml ccedilajeuml njeuml narrativeuml para se teuml realizohet njeuml
tjeteumlr Uneuml peumlr vete dise tek cila nga keumlto peseuml narrativa kam besim teuml ploteuml
Gjendja neuml gjitheuml boteumln po beumlhet gjithnjeuml e meuml serioze Neuml qofteuml se vazhdojmeuml
teuml mbyllim syteuml ateumlhereuml ne luajmeuml lojeumln e eliteumls seuml pushtetit e cila si pakiceuml
absolute sundon neuml meumlnyreuml perfide dhe manipuluese mbi popullin shumiceumln
absolute Na kaneuml futur tashmeuml neuml thes por ai nuk eumlshteuml i mbyllur ende Ne
mund teuml dalim ende dhe teuml vendosim veteuml peumlr fatin toneuml Por ne duhet teuml zgjohemi shpejt dhe teuml bashkohemi Ne jemi shumica Nuk duhet t‟i lejojmeuml
meuml eliteumls seuml pushtetit teuml na peumlrccedilajeuml neuml majtas dhe djathtas ndeumlrsa ajo ndash gjithnjeuml
sipas interesave teuml saj aktualeuml ndash teuml financiojeuml dhe peumlrkraheuml njeuml hereuml njeumlreumln paleuml
dhe njeuml hereuml paleumln tjeteumlr Keumlteuml e ka beumlreuml neuml teuml gjitha lufteumlrat e meumldha neuml teuml
kaluareumln Veteumlm njeuml shembull Kush e ka financuar ngritjen e Adolf Hitler-it
dhe e ka luftuar ateuml neuml fund Ne duhet t‟i quajmeuml gjeumlrat dhe aktoreumlt me emrin e
tyre dhe t‟i zbulojmeuml pa meumlshireuml teuml gjitha geumlnjeshtrat me teuml cilat na kaneuml
budallallepsur Ccedilfareuml duam ne peumlr feumlmijeumlt taneuml Liri apo skllaveumlrim Kjo eliteuml
e pushtetit dhe e financeumls e cila ka bashkuar neuml njeuml agjendeuml teuml fshehteuml
dhjetravjeccedilare ose madje shekullore financat ushtrineuml industrineuml shkenceumln
arsimin dhe mediat neuml njeuml kompleks gjigant ka prej koheumlsh mjetet peumlr teuml na veumlneuml pa meumlshireuml neumln zgjedheuml meuml pak me teuml keq ndash kjo do teuml ishte humbje
energjie ndash por meuml shumeuml me teuml mireuml keumlshtu qeuml shumica prej nesh nuk e veumlneuml
re aspak se janeuml beumlreuml sklleveumlr teuml pavullnet teuml sistemit teuml vendosur sipas deumlshireumls
seuml eliteumls seuml pushtetit Ne jetojmeuml qeuml prej disa vjeteumlsh ose madje dekadash neuml
njeuml demokraci teuml rremedhe neuml njeuml liri teuml rremeGeorge Orwell dhe Aldous
Huxley na beumljneuml teuml fala
A nuk vihemi shpesh neuml jeteuml para dilemeumls teuml shtiremi peumlr t‟iu peumlrshtatur
mainstream-it peumlr shkak teuml interesit teuml lindur nga lufta peumlr ekzistenceuml apo teuml
mbetemi vetvetja peumlr hir teuml detyrimit ndaj veumlrteteumlsiseuml seuml brendshme Vendimi
peumlr keumlrkimin e seuml veumlrteteumls neuml koheumln toneuml do teuml thoteuml deumlrrmimi midis mokrave
teuml lakmiseuml seuml pangopshme peumlr fitim teuml teuml pakteumlve dhe teuml shfryteumlzimit teuml pameumlshirsheumlm teuml teuml shumteumlve ose lufta donkishoteske me mullinjteuml e ereumls teuml
frymeumls seuml pashpirt teuml koheumls e cila po shitet tek kapitalizmi i koncerneve
neosocializmi ose ekofashizmi dhe e cila neuml sulmin e saj kundeumlr individit
familjes ose kombit synon gjithnjeuml e meuml shumeuml njeuml diktatureuml totalitare
boteumlrore Njeuml rrezik i tilleuml eumlshteuml meuml i madh sesa asnjeumlhereuml meuml pareuml neuml historineuml
e njereumlzimit sepse mjetet peumlr realizim nuk kaneuml qeneuml asnjeumlhereuml meuml pareuml aq teuml
shumta dhe aq efektive sa sot Kur mendoj peumlr mundeumlsiteuml e inteligjenceumls
artificiale e internetit teuml gjeumlrave e realitetit virtual dhe teuml peumlrzier (angl Virtual
and Mixed Reality) e transhumanizmit (angl transhumanism) e kontrollit teuml
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
10
mendjes dhe koshienceumls (angl
MKULTRA monarch mind
control) e 5G-seuml Social
Engineering-ut Genetic
Engineering-ut Bio Engineering
Geo Engineering-ut e survejimit
total Thinktank-eve dhe lozhave satanizmit me ritualet e tija teuml
flijimit teuml feumlmijeumlve etj dhe peumlr
bashkimin e mundsheumlm teuml teuml
gjitha keumltyre fijeve neuml sheumlrbim teuml
njeuml agjende teuml fshehteuml ateumlhereuml meuml
ccedilohet brenda vetes tmerri i
veumlrteteuml teuml cilin mund ta ndalojeuml
veteumlm koshienca ime peumlr
Hyjnoren dhe Shpirtin
Kush e kupton lojeumln satanike e
cila beumlhet neuml kurrizin toneuml dhe guxon teuml ngrejeuml zeumlrin neuml publik
denigrohet peumlrjashtohet i
mbyllet goja dhe neuml rastin
ekstrem burgoset dhe torturohet
Peumlrseumlri njeriu ka frikeuml teuml thoteuml
mendimin e vet teuml peumlrgjigjet peumlr
teuml veumlrteteumln E pyes lexuesin Kur
ti sheh se feumlmija yt i dashur burri
yt i dashur gruaja jote e dashur
teuml afeumlrmit e tu teuml dashur dhe
shokeumlt e tushoqet e tua teuml dashur(a) flejneuml neuml erreumlsireuml ndash
ccedilfareuml do teuml beumlsh T‟i leumlsh teuml
vazhdojneuml teuml flejneuml neuml erreumlsireumln e
padijes T‟i zgjosh neuml driteumln e
dijes neuml teuml cileumln ti jeton tashmeuml
veteuml Qeuml para disa muajsh kur
kam pareuml se neuml cilin drejtim teuml
rreziksheumlm po zhvillohet bota
kam vendosur teuml beumlj puneuml
sqaruese neuml kuadrin e mundeumlsive
teuml mia modeste
Megjithateuml disa nuk reagojneuml neuml
meumlnyreuml teuml keumlndshme kur dikush
u prish gjumin e shtrenjteuml Po
paguaj ndash si gjitheuml teuml tjereumlt neuml
situateumln time ndash njeuml ccedilmim peumlr
puneumln time sqaruese Duhet teuml
duroj sulmet nga teuml afeumlrmit
shokeumlt kolegeumlt e puneumls dhe teuml
njohurit teuml cileumlt ende nuk janeuml teuml
gatsheumlm teuml hapin syteuml dhe teuml
ballafaqohen me teuml veumlrteteumln lakuriq Prandaj meuml quajneuml teuml
gjitheumlditur idiot konspiracionist
ose nazist ose teuml gjitha bashkeuml
Bile njereumlz peumlr teuml cileumlt kisha
menduar gjithmoneuml se meuml donin
ose meuml ccedilmonin ose ishin shokeumlt e
mi ose meuml kaneuml kundeumlrshtuar
haptazi duke meuml sulmuar
pjeseumlrisht neuml meumlnyreuml shumeuml teuml
ashpeumlr ose thjesht meuml kaneuml kthyer shpineumln neuml heshtje duke ndeumlrprereuml
marreumldheumlniet me mua Keumltu meuml kujtohen veteumlm keumlto fjaleuml teuml urta ldquoShoku i
mireuml neuml diteuml teuml veumlshtirardquo dhe ldquoTani ndahet shapi nga sheqerirdquo Kush meuml mbron
tani sidomos kur ai ka njeuml mendim ndryshe nga uneuml meuml eumlshteuml veumlrtet afeumlr si
shok dhe i afeumlrm neuml zemeumlr Gjitheuml teuml tjereumlt nuk meuml mungojneuml Secili neuml rrugeumln
e vet
Nuk eumlshteuml absolutisht problem peumlr mua teuml quhem deri neuml fund teuml jeteumls sime
idiot konspiracionist etj derisa teuml dalin teuml gjitha teoriteuml e konspiracionit si teuml
gabuara dhe teuml keteuml njeuml fund teuml mireuml peumlr ne teuml gjitheuml Por zhvillimi i muajve teuml
fundit tregon gjithnjeuml e meuml shumeuml se keumlto teori teuml konspiracionit kaneuml shumeuml teuml
ngjareuml teuml jeneuml teuml veumlrteta Ndeumlrkoheuml disa nga keumlto kaneuml daleuml tashmeuml si teuml veumlrteta
Uneuml guxoj teuml parathem se me kalimin e koheumls seuml ardhshme ndash muaj vite nuk e
di se sa do teuml zgjaseuml ndash edhe shumica e teorive teuml tjera teuml konspiracionit do teuml
dalin teuml veumlrteta
Eumlshteuml shumeuml meuml keq sesa mund ta imagjinojmeuml Marionetat qeveritare teuml
shtetit teuml thelleuml neuml ccedildo vend po demaskohen veteuml duke vazhduar teuml ndjekin
agjendeumln e Rendit teuml Ri Boteumlror teuml Bill Gates George Soros Bilderberg Fabian Society Skull amp Bones teuml iluminateumlve dhe masoneumlve teuml Rockefeller-
ve dhe Rothschild-eumlve neuml formeumln evaksinimit dhe teuml ccedilipimit me detyrim 5G-
seuml heqjes seuml paraseuml neuml doreuml shproneumlsimit shkateumlrrimit teuml shtreseumls seuml mesme
geumlnjeshtreumls seuml ndryshimit teuml klimeumls teuml beumlreuml nga njeriu shkeumlmbimit teuml
popullsiseuml globalizmit sulmit ndaj individit familjes dhe kombit etj
megjitheumlse qendrat e pushtetit satanik Vatikani dhe Urdhri i Jezuiteumlve City of
London dhe Washington DC ndash Roma e Pareuml Roma e Dyteuml dhe Roma e Treteuml
ndash janeuml shfuqizuar tashmeuml nga Trump-i Putin-i dhe Xi-u gjeuml teuml cileumln e kaneuml
veumlneuml re veteumlm ata qeuml ndjekin zhvillimin me veumlmendje
Mireumlpo lajmi i mireuml eumlshteuml se neuml fund do teuml fitojeuml e mira sepse fitorja e seuml mireumls eumlshteuml njeuml puneuml e vendosur nga niveli meuml i larteuml hyjnorPor kjo nuk do teuml thoteuml
se ne duhet teuml rrimeuml me duar neuml preheumlr Neuml qofteuml se secili nga ne nuk
kontribuon diccedilka neuml keumlteuml fitore ateumlhereuml ai neuml fund do teuml mbahet ndeumlr humbeumlsit
Tani beumlhet fjaleuml qeuml secili prej nesh teuml shikojeuml neuml brendeumlsineuml e vet dhe teuml gjejeuml
paqen neuml vetvete teuml cileumln e deumlshiron peumlr njereumlzimin dhe boteumln Seuml pari vjen e
brendshmja dhe meuml pase jashtmja sepse jashteuml mund teuml shfaqet veteumlm ajo qeuml
gjendet brenda
Para se teuml beumlhet veumlrtet mireuml do teuml beumlhet si duket edhe njeuml hereuml shumeuml keq
Lufta e Treteuml Boteumlrore neuml formeumln e njeuml lufte hibride teuml shtetit teuml thelleuml kundeumlr
gjitheuml njereumlzimit ka filluar qeuml prej koheumlsh prej dekadash shekujsh ose mijeumlvjeccedilareumlsh Patrioteumlt rreth Q-seuml Trump-it Putin-it dhe Xi-ut Fuqiseuml seuml re
Tripolare teuml cileumlt i vijneuml njereumlzimit neuml ndihmeuml janeuml duke e mundur shtetin e
thelleuml neuml teuml gjitha vendet e boteumls meuml shumeuml neumln tokeuml peumlr ccedillirimin e
qindramijeumlra feumlmijeumlve nga bazat e neumlndheshme meuml seuml shumti ushtarake ndash disa
fjaleuml kyccedile pedofili Adrenochrom rituale satanike teuml flijimit teuml feumlmijeumlve ndash
keumlshtu qeuml ne pothuajse nuk veumlmeuml re asgjeuml Mediat mainstream teuml paguara dhe
teuml drejtuara nga shteti i thelleuml detyra kryesore e teuml cilave qeumlndron neuml peumlrccedilarjen
e popullit neuml majtas dhe djathtas bardheuml dhe zi burreuml e grua etj sigurisht qeuml
nuk raportojneuml mbi keumlteuml ose e denigrojneuml si teori konspirative
Tani e ka radheumln Gjermania Fati i kombit gjerman eumlshteuml me reumlndeumlsi meuml teuml
madhe peumlr Evropeumln dhe gjitheuml boteumln Veteumlm pasi teuml jeteuml rregulluar peumlrfundimisht ccedileumlshtja gjermane dhe pikeumlrisht neuml kuptimin e njeuml traktati paqeje
teuml fuqive aleate Shtetet e Bashkuara Rusia dhe Britania e Madhe me
Perandorineuml Gjermane teuml rivendosur teuml vitit 1914 mund teuml keteuml njeuml paqe
boteumlrore teuml veumlrteteuml teuml qeumlndrueshme dhe teuml garantuar nga Fuqia Tripolare Pas
zgjidhjes seuml ccedileumlshtjes gjermane mund teuml zgjidhen gjithashtu teuml gjitha ccedileumlshtjet e
tjera kombeumltare teuml hapura si ccedileumlshtja kurde ose ccedileumlshtja shqiptare me
ndeumlrmjeteumlsimin e Trump-it Putin-it dhe Xi-ut
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
11
Ka ardhur koha peumlr secilin prej
nesh teuml informohemi peumlrtej
mediave mainstream neuml meumlnyreuml
alternative mbi teuml gjitha temat e
reumlndeumlsishme teuml mendojmeuml veteuml
teuml mbajmeuml qeumlndrim dhe t‟i
qeumlndrojmeuml mendimit toneuml P sh mund teuml mendohemi peumlr pyetjen
pse politikaneumlt para se teuml
kandidojneuml dhe teuml zgjidhen peumlr
postet meuml teuml larta shteteumlrore
ftohen neuml takimet e fshehta teuml
Bilderberg-ut Ne mund teuml
mendohemi gjithashtu njeuml hereuml
peumlr dometheumlnien e nocionit
ldquoopoziteuml e kontrolluarrdquo peumlr
kuptimin e demokraciseuml partiake
ose peumlr qeumlllimin e mireumlfillteuml teuml
censureumls neuml mediat mainstream dhe mediat sociale
Peumlrveccedil keumlsaj mund teuml pyesim pse
numeumlrohenteuml gjitha rastet e
vdekjes pra edhe ato teuml cilat nuk
kaneuml vdekur nga por me
koronavirusin dhe pse peumlrhapin
qeveriteuml e gati teuml gjitha shteteve
dhe mediat mainstream frikeuml dhe
panik neuml popullsi kur mortaliteti i
peumlrgjithsheumlm nuk eumlshteuml meuml i larteuml sesa neuml vitet meuml pareuml Se teuml
moshuarit me paraseumlmundje
vdesin nga njeuml valeuml gripi dihet
apo jo A nuk dihet gjithashtu se
ldquonormaliteti i rirdquo i cili po na
shitet neuml meumlnyreuml diabolike dhe
karakterizohet nga frika detyrimi
i mbajtjes seuml maskeumls bdquosocial
distancingldquo izolimi me aneuml teuml
karantineumls dhe ndarja e dhunshme
e feumlmijve nga prindeumlrit e urdheumlruar nga njeuml WHO
(Organizata Boteumlrore e
Sheumlndeteumlsiseuml) e cila i neumlnshtrohet
Bill Gates-it dhe industriseuml
farmaceutike po na privon nga teuml
drejtat tona njereumlzore si dhe
dobeumlson sistemin imunitar dhe
mund teuml vraseuml njereumlz A mund teuml
jeteuml kriza e koronavirusit veteumlm
njeuml mashtrim gjigant boteumlror
Neumlse po ateumlhereuml pse
Tani keumlrkohen burra trima dhe
gra trime meuml shumeuml sesa asnjeuml
hereuml meuml pareuml sepse beumlhet fjaleuml
peumlr asgjeuml meuml pak sesa peumlr lirineuml
dhe ekzistenceumln e secilit prej
nesh e njeriut familjes dhe
kombit Gjermaneumlt po na tregojneuml
se si beumlhet sepse ata janeuml neuml
rrezik shumeuml teuml madh Austriakeuml
dhe shqiptareuml ndiqeni shembullin e tyre ngrihuni dhe dilni paqeumlsisht peumlr
ldquosheumltitjerdquo teuml paparalajmeumlruar neuml rrugeuml mundeumlsisht njeumlkoheumlsisht neuml shumeuml
vende me theumlnien e Thomas Jefferson-it neuml zemeumlr ldquoAty ku populli e ka frikeuml
qeverineuml sundon tirania Aty ku qeveria e ka frikeuml popullin sundon liriardquo
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
12
Veumlshtrime
Shkruan Shpeumltim Shujaku Germin
Sa do teuml ndikojeuml pandemia COVID-19 neuml remitancat e pranuara nga diaspora
Ndoneumlse peumlr momentin e teumlreuml forca dhe fokusi global eumlshteuml neuml funksion teuml
luftimit dhe parandalimit teuml peumlrhapjes seuml virusit COVID-19 neuml aspektin
sheumlndeteumlsor shumeuml eksperteumlve financiareuml dhe ekonomisteuml po analizojneuml edhe
pasojat e mundshme qeuml ky virus mund teuml keteuml neuml ekonomineuml boteumlrore
Reumlnia ekonomike nga efekti i virusit COVID-19 pritet teuml shkaktojeuml recesion
neuml Amerikeuml Eurozoneuml dhe Japoni Kina do teuml keteuml rritjen meuml teuml vogeumll teuml
sheumlnuar ndonjeumlhereuml dhe poashtu potencialisht njeuml total prej $27 trillion teuml
humbur neuml prodhim - qeuml i bie sa ekuivalenti i teumlreuml Prodhimit teuml Brendsheumlm
Bruto (GDP-seuml) teuml Mbreteumlriseuml seuml Bashkuar1
Pasojat ekonomike teuml COVID-19 pritet teuml ndjehen edhe tek diaspora joneuml
Kjo eumlshteuml tashmeuml evidente neuml shtetet si Gjermania Greqia Italia dhe Zvicra
vende keumlteuml neuml teuml cilat kemi peumlrqeumlndrimin meuml teuml madh teuml Diasporeumls Shqiptare
Neuml Gjermani Instituti IFO peumlr hulumtime ekonomike sipas njeuml analize teuml
beumlreuml seuml fundmi vlereumlson qeuml humbjet ekonomike neuml keumlteuml shtet do teuml variojneuml
nga 72 neuml rast se kriza do teuml zgjaseuml 2 muaj deri neuml 206 neuml skenarin meuml
teuml keq neumlse kriza do teuml vazhdojeuml peumlr 3 muaj Peumlrqindjet e tilla shndeumlrruar neuml
vlera monetare tregojneuml humbje qeuml mund teuml variojneuml nga euro255 miliardeuml deri
neuml euro729 miliardeuml neuml skenarin meuml teuml keq Kriza poashtu do teuml shkaktojeuml njeuml
vrimeuml prej euro200 miliardeuml neuml buxhetin publik duke leumlneuml anash benefitin peumlr
1 Orlik T Rush J Cousin M amp Hong J (2020) Coronavirus Could Cost the Global
Economy $27 Trillion Here‟s How Retrieved by bloombergcomgraphics2020-coronavirus-
pandemic-global-economic-risk
pakos ekonomike2 Poashtu rreth
18 milioneuml persona mund teuml
humbasin vendin e puneumls ndeumlr teuml
cileumlt mund teuml keteuml edhe shumeuml nga
Diaspora joneuml
BAK Economics njeuml think-tank
nga Zvicra ka vlereumlsuar se
parashikimet peumlr rritjen ekonomike
neuml Zviceumlr do teuml peumlsojneuml zvogeumllim
prej 15 neuml 13 Neuml periudheumln
mesatare Sekretariati i shtetit peumlr
Puneumlt Ekonomike (SECO) ka
brenga peumlr tregun kapital dhe
ndeumlrprerjen e zingjirit teuml furnizimit
industrial Zviceran dhe korporatave
ndeumlrkombeumltare me vend-ndodhje neuml
Zviceumlr Meuml 14 mars qeveria zvicerane ka zotuar CHF10
miliardeuml ($106 miliardeuml) neuml pakon
emergjente peumlr teuml ndihmuar
ekonomineuml3
Neuml Itali poashtu sipas Statista
Research Department neuml
parashikimet beumlra nga muaji mars
2020 eumlshteuml vlereumlsuar qeuml Prodhimi i
Brendsheumlm Bruto (PBB eng GDP)
e shtetit Italian do teuml zvogeumllohet peumlr -3 neuml fund teuml kateumlrmujorit teuml
pareuml teuml keumltij viti ndeumlrsa neuml
kateumlrmujorin e dyteuml pritet qeuml kjo
shifeumlr teuml bie deri neuml -5 teuml PBB peumlr
shkak teuml ndikimit teuml virusit
COVID-19 neuml ekonomineuml e vendit
Meuml tutje eumlshteuml parashikuar qeuml
2 Posaner J (2020) Coronavirus could slash
German economy by over 20 percent study
Retrieved by
httpswwwpoliticoeuarticlestudy-
coronavirus-could-slash-german-economy-
by-over-20-percent 3 (2020) Coronavirus the situation in
Switzerland Retrieved by
httpswwwswissinfochengcovid-
19_coronavirus--the-situation-in-
switzerland45592192
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
13
sektoreumlt e tekstilit transportit ajror dhe me tren hotelieria restauranteumlt
emisionet televizive dhe ngjarjet sportive do teuml peumlsojneuml reumlnien meuml teuml madhe
ekonomike Qeveria Italiane ka zotuar $28bn peumlr teuml lehteumlsuar ngarkseumln
ekonomike teuml pandemiseuml Kjo pako ekonomike do teuml ndihmojeuml kompaniteuml
pronareumlt e shteumlpive me pagesa teuml kredive dhe personat qeuml rrezikojneuml teuml
humbin vendet e tyre teuml puneumls4
Kriza ekonomike e vitit 2008 dhe ndikimi i saj ne remitenca Kriza ekonomike neuml vendet Evropiane medoemos do teuml pasqyrohet edhe neuml
ekonomineuml vendore neuml Kosoveuml e Shqipeumlri pasi qeuml BPP-teuml e teuml dy keumltyre
vendeve kaneuml njeuml varshmeumlri relative neuml remitancat qeuml vijneuml nga Diaspora
Bazuar neuml teuml dheumlnat e Bankeumls Boteumlrore shtetet neuml zhvillim neuml vitin 2019
kaneuml pranuar mbi 500 miliardeuml dollareuml peumlrmes remitencave Neuml shtetet si
Kosova dhe Shqipeumlria remitancat peumlrbeumljneuml njeuml ndeumlr komponenteumlt kryesoreuml
neuml Prodhimin e Brendsheumlm Bruto i cili shkon vazhdimisht neuml rritje mireumlpo
neuml njeuml periudheuml jo shumeuml teuml largeumlt me rastin e krizeumls globale ekonomike teuml
vitit 2008 remitencat filluan teuml bien drastikisht Neuml Kosoveuml u desh teuml kalonin
5 vite deri sa vlera monetare e remitancave teuml kthehej neuml shumeumln qeuml ishte
para vitit 2008 ku reumlnia meuml e uleumlt ishte ajo e vitit 2011 kur shuma e remitencave ishte euro492m (-19 krahasuar me vitin 2008) Neuml Shqipeumlri kriza
ekonomike e vitit 2008 poashtu kishte pasoja teuml meumldha neuml aspektin e
remitencave qeuml u pranuan neuml vend Pas vitit 2009 impakti i krizeumlz
ekonomike boteumlrore filloi teuml shfaqej edhe neuml Shqipeumlri peumlr faktin qeuml shumica
e Diasporeumls punojneuml neuml shtetet Evropiane ekonomia e vendit peumlsoi njeuml shok
negativ teuml jashteumlm kryesisht nga eksportet remitancat dhe rrjedha e
investimeve kapitale teuml huaja Faktikisht qeuml nga ajo koheuml Shqipeumlria
asnjeumlhereuml nuk ka arritur qeuml teuml rikthehet prapeuml neuml pikeumln ku ishte para vitit
2008 duke sheumlnuar neuml vitin 2013 pikeumln meuml teuml uleumlt neuml aspektin e remitancave
teuml pranuara Prej vitit 2014 neuml Shqipeumlri ka pasur njeuml rritje graduale teuml
remitancave teuml pranuara megjithateuml njeuml rritje e tilleuml ishte me margjina shumeuml teuml vogla5
Kriza e fundit e pandemiseuml COVID-19 efektin pareumlsor neuml aspektin e
remitencave do ta keteuml tek burimi i remitancave pra pjeseumltareumlt e Diasporeumls
Ata neuml rastin meuml teuml mireuml janeuml detyruar teuml punojneuml nga shteumlpia pronareumlt e
bizneseve janeuml detyruar t‟i mbyllin bizneset e tyre peumlrkoheumlsisht teuml tjereuml janeuml
detyruar teuml marrin pushim teuml detyruar me pageseuml jo teuml ploteuml ndeumlrsa neuml rastin
meuml teuml keq disa edhe kaneuml humbur vendet e tyre teuml puneumls Rrjedhimisht
afteumlsia e keumltyre personave peumlr teuml deumlrguar para neuml atdhe tek familjet e tyre
zvogeumllohet duksheumlm dhe padyshim qeuml meuml seuml keqi do teuml peumlsojneuml ato familje
teuml cilat burim teuml veteumlm teuml teuml ardhurave i kaneuml remitancat qeuml ata i pranojneuml nga familjareumlt e tyre nga jashteuml
Fig World Bank Remitencat persionale te pranuara (US$)
4 (2020) Forecasted short-term impact of coronavirus (COVID-19) on gross domestic product
(GDP) in Italy in the 1st and 2nd quarter of 2020 Retrieved by
httpswwwstatistacomstatistics1101019forecasted-impact-of-coronavirus-covid-19-on-gdp-
in-italy 5Sherifi C Turan G (2018) Global Financial Crises The Impact on Albanian Economic
Growth Retrieved by httparchivesciendocomEJESejes20184issue-1ejes-2018-
0032ejes-2018-0032pdf
Kufizimi i koheumls seuml leumlvizjes e neuml
raste ekstreme edhe kufizimi i
teumlreumlsisheumlm i leumlvizjes beumln qeuml disa
nga familjet ta keneuml teuml pamundur
fare qeuml teuml realizojneuml transaksionet e
tyre monetare peumlrmes bankave dhe
ndeumlrmjeteumlsve teuml tjereuml financiareuml Neuml Kosoveuml dhe Shqipeumlri ende
zhvillimi teknologjikonline i
sheumlrbimeve financiare eumlshteuml neuml
hapa fillestar krahasuar me vendet
e zhvilluara andaj transaksionet me
para teuml gatshme neuml situata teuml tilla si
pandemia neuml teuml cileumln ne gjendemi
beumlhet shumeuml e veumlshtireuml peumlr teuml mos
theumlneuml e pamundur fare Keumlsaj
fatkeqeumlsie duhet t‟i shihet edhe ana
e meumlsimit qeuml mund teuml nxjerrim nga
kjo situateuml psh neuml veteumldijeumlsimin e popullit neuml Kosoveuml e Shqipeumlri rreth
sheumlrbimeve financiare teuml formeumls
elektronike e njeumlkoheumlsisht neuml
motivimin e institucioneve
financiare qeuml teuml zhvillojneuml e
avansojneuml sheumlrbimet e tilla duke
marreuml parasysh faktin qeuml
mbulueshmeumlria e rrjetit teuml internetit
neumlpeumlr shteumlpiteuml e keumltyre dy vendeve
eumlshteuml ndeumlr meuml teuml lartat neuml Evropeuml
Banka Boteumlrore vlereumlson qeuml ndeumlr
hapat e pareuml qeuml autoritetet publike
duhet teuml ndeumlrmarrin janeuml
Remitencat duhet teuml trajtojneuml
institucionet financiare sic janeuml
agjenciteuml e transferave bankat etj si
sheumlrbyes themelor dhe qeuml teuml ju
zbusin cfareumldo ndikimi negativ neuml
funksionalitetin operacional teuml
keumltyre sheumlrbyesve teuml mbeumlshtesin industrineuml e remitencave me
instrumente teuml duhura qeuml
menaxhojneuml kredibilitetin dhe
riskun e likuidetit6
Me dateuml 12 prill Qeveria neuml detyreuml
e Kosoveumls ka nisur poashtu njeuml
iniciativeuml teuml lehteumlsimit teuml gjendjes
aktuale teuml krijuar neuml Kosoveuml
peumlrmes seuml cileumls ka hapur njeuml
xhirollogari zyrtare neuml Bankeumln
Qendrore teuml Kosoveumls ku pjeseumltareumlt nga Diaspora mund teuml kontribuojneuml
financiarisht sipas mundeumlsive teuml
tyre
6 Garcia Mora A Rutkowski M (2020)
Remittances in times of the coronavirus ndash
keep them flowing
Retrieved by
httpsblogsworldbankorgpsdremittances-
times-coronavirus-keep-them-flowing
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
14
Pandemia COVID-19 ka filluar teuml shfaq efektet e krizeumls ekonomike e cila
manifestohet neuml meumlnyra teuml ndryshme tek vendet e ndryshme vareumlsisht nga
peumlrbeumlrja e PBB-seuml (meuml sakteumlsisht vareumlsia e vendeve respektive nga eksportet
apo importet e malleumlrave) Shtetet e varura nga eksporti dhe investimet janeuml
ato qeuml peumlsojneuml meuml seuml shumti nga kriza teuml tilla kurse vendet si Kosova dhe
Shqipeumlria qeuml janeuml vende teuml varura nga importet dhe remitancat kaneuml pasoja teuml njeuml krize globale teuml natyreumls sekondare ku me ccedil‟rast rriten cmimet
ushqimore Shumeuml familje neuml Kosoveuml kaneuml si burim teuml veteumlm financiar
deumlrgesat nga diaspora Zvogeumllimi apo edhe ndeumlrprerja e keumltij burimi do teuml
ndikojeuml direkt neuml fuqineuml blereumlse dhe mireumlqenien e qytetareumlve Prandaj reumlnia
e remitancave neuml muajt dhe vitet e ardhshme duhet teuml trajtohet me seriozitet
nga institucionet relevante neuml meumlnyreuml qeuml teuml ruhet stabiliteti social dhe
ekonomik i vendit
Shpeumltim Shujaku eumlshteuml i angazhuar si Menaxher Financiar tek organizata jo-
qeveritare Germin Germin eumlshteuml organizateuml lidere neuml fusheumln e angazhimit teuml
Diasporeumls Shqiptare neuml vendet ameuml Ai ka studiuar neuml Fakultetin Ekonomik
praneuml Universitetit teuml Prishtineumls Peumlrpos puneumls profesionale ai eumlshteuml poashtu i angazhuar neuml Federateumln e Ragbit teuml Kosoveumls si Drejtor i
Komunikimit
Linqet e materialit teuml peumlrmbledhur httpswwwbloombergcomgraphics2020-coronavirus-pandemic-global-economic-risk
httpswwwhistoryextracomperiodmodernfinancial-crisis-crash-explained-facts-causes
httpswwwbbccomnewsbusiness-51706225
httpswwwbloombergcomnewsarticles2020-03-24german-economy-heads-for-steep-
recession-on-coronavirus-impact
httpswwwpoliticoeuarticlestudy-coronavirus-could-slash-german-economy-by-over-20-
percent
httpswwwswissinfochengcovid-19_coronavirus--the-situation-in-switzerland45592192
httpswwwswissinfochengcovid-19-monitor_swiss-concern-shifts-to-economic-fallout-of-
coronavirus45671640
httparchivesciendocomEJESejes20184issue-1ejes-2018-0032ejes-2018-0032pdf
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
15
Opinione
Dr Gjovalin Gjeloshi Tiraneuml
Ccedilmimi qeuml paguhet peumlr lirineuml e shtypithellip
ldquoCcedilfareuml zonje e mrekullueshme
dhe ccedilfareuml historie mahniteumlserdquo ndash
keumlshtu do teuml shprehej Peter Zoehrer drejtor i Forumit
Europian peumlr Lirineuml e Besimit
peumlr Austrineuml i cili moderonte njeuml
takim teuml disa koheumlve meuml pareuml neuml
Tiraneuml pas fjaleumls seuml gazetares seuml
njohur libaneze May Chidiac e
cila sot eumlshteuml ministre e Shtetit
peumlr Zhvillim Administrativ neuml
Liban
Zonja May edhe pse me keumlmbeumln
dhe doreumln e majteuml protezeuml qeumlndroi neuml podium neuml keumlmbeuml pa
u mbeumlshtetur as neuml bastunin e saj
duke elektrizuar dhe emocionuar
teuml gjitheuml pjeseumlmarreumlsit neuml salleuml
ldquohellip14 vjet meuml pareuml kam paguar
njeuml ccedilmim teuml larteuml si rezultat i
theumlnies seuml teuml veumlrteteumls Fola e
shkruajta kundeumlr regjimit teuml
Libanit dhe regjimi meuml ldquogostitirdquo
me njeuml bombeuml neuml makineumln time
Si rrjedhojeuml humba krahun dhe keumlmbeumln e majteumlhellip liria nuk vdes
kurreuml peumlr mua Neuml Liban ne
deumlshmojmeuml njeuml ktheseuml teuml papritur
teuml ngjarjevehellip‟‟
Kjo eumlshteuml heroineuml e gjalleuml e liriseuml
seuml shtypit ndeumlrkoheuml qeuml historia
njeh me shumiceuml raste prej atyre
gazetareumlve qeuml e paguan ccedilmimin e
liriseuml seuml shtypit jo veteumlm thjeshteuml
me pushime nga puna por edhe
me burgime apo gjymtime ekstreme si rasti i meumlsipeumlrm e
deri edhe me kokeuml apo edhe me
copeumltim teuml kufomeumls siccedil ishte rasti
i gazetarit saudit me shteteumlsi
amerikane E veumlrteta drejteumlsia
eumlshteuml humane e shenjteuml por eumlshteuml
e shtrenjteuml e ka ccedilmimin e madh
Dhe jo kushdo eumlshteuml i gatsheumlm teuml pranojeuml qeuml teuml paguaj ccedilmime teuml tilla neuml
rastin konkret peumlr lirineuml e shtypit
-Neumlse do teuml meuml keumlrkoni qeuml teuml peumlrkufizoj me njeuml fjaleuml situateumln e medias neuml
Shqipeumlri thoteuml eksperti i medias gazetari Lutfi Dervishi do teuml peumlrgjigjesha
ldquomireumlrdquo Neumlse do teuml meuml keumlrkoni qeuml ta them me dy fjaleuml do teuml perifrazoja ldquoJo
mireumlrdquo Eumlshteuml ldquomireumlrdquo se kemi meuml shumeuml se dy duzina mediash teuml peumlrditeumlshme
mbi 60 radio rreth 200 operatoreuml kablloreuml mbi 600 portale Por ldquojo mireumlrdquo
eumlshteuml peumlrmbajtja e tyre Eumlshteuml ldquomireumlrdquo se rreth 18 milion shqiptareuml kaneuml
llogari neuml fb nga 27 milion e meuml pak qeuml eumlshteuml popullsia neuml vend Por ldquojo
mireumlrdquo sepse gjitheuml kjo mori ldquolexuesishrdquo marrin informacione por jo lajme
Neuml koheumln e sotme lajmi i rremeuml nuk eumlshteuml meuml i panjohur dhe fakti se
ldquoqarkullojneuml lajme teuml rremerdquo nuk peumlrbeumln meuml lajm Prej koheumlsh qeuml lindi
shtypi eumlshteuml quajtur ldquopushteti i kateumlrtrdquo por sot tek ne ajo beumln lojeumln e
pushteteve
Para disa koheumlsh dikush nga departamenti i gazetariseuml neuml Universitetin
Shteteumlror teuml Tiraneumls i keumlrkoi prof Hamit Boriccedilit studjuesit teuml gazetariseuml
shqiptare qeuml teuml beumlnte njeuml deklarateuml publike pak a shumeuml teuml tilleuml se shtypi
shqiptar neuml koheumln e komunizmit ka geumlnjyer i ka sheumlrbyer sistemit komunist
nuk ka pasqyruar teuml veumlrteteumln etj etj Dhe a doni ta dini se si iu peumlrgjigj
profesori keumlrkeseumls Thjeshteuml me njeuml pyetje po shtypi sot a nuk boton teuml
paveumlrteta a nuk i sheumlrben pushtetit apo interesave teuml pronareumlve teuml medias
Neuml teuml veumlrteteuml ai nuk po mbronte teuml shkuareumln por po kritikonte teuml tashmen
dhe nuk po kishte shpreseuml peumlr njeuml teuml ardhme ndryshe teuml shtypit Nuk dimeuml peumlr
teuml ardhmen se sa do teuml jeteuml numri i pikeumlve qeuml do teuml grumbullojeuml shtypi sa i takon theumlnies seuml fjaleumls seuml lireuml lajmeve teuml veumlrteta investigimeve kurajoze dhe
konsolidimit teuml vendit teuml tij si pushtet i kateumlrt por dimeuml dhe shohim se shtypi
sot eumlshteuml larg pritshmeumlrive teuml publikut teuml atyre qeuml neuml meumlngjese meumlsyjneuml
kioskat ku marrin gazeteumln e tyre teuml preferuar e qeuml mund t‟i keteuml zhgeumlnjyer
prej koheumlsh me peumlrmbajtjen e saj
Koheumlt e fundit neuml njeuml media audiovizive neuml Shqipeumlri u peumlrfunduan peumlrpara
afatit kontratat me disa gazetareuml qeuml drejtonin emisione investigative
kritikuese ndaj qeveriseuml Pavareumlsisht justifikimeve qeuml u thaneuml nga pronari i
medias neuml fjaleuml publiku nuk haneuml bareuml Fshati qeuml duket nuk don kallauz Nga
ana tjeteumlr mbeten neuml keumlmbeuml prej vitesh dhe shtohen akoma meuml shumeuml
emisione qeuml hiqen si teuml paanshme por qeuml drejtueseumlve teuml emisioneve u shkeumllqejneuml syteuml kur foleumlsit neuml panel shprehen kundeumlr opoziteumls apo
justifikojneuml me ccedil‟teuml munden skandalet e njeumlpasnjeumlshme teuml qeveriseuml Ose
gazetareumlt qeuml drejtojneuml emisionet ndeumlrhyjneuml drejpeumlrdrejt peumlr teuml krijuar opinion
si tek teuml ftuarit ashtu edhe tek publiku Megjithateuml peumlr t‟u kthyer tek
gazetareumlt emisionet e teuml cileumlve u mbylleumln peumlr t‟u theumlneuml atyre qeuml t‟a keneuml peumlr
ndereuml qeuml emisionet e tyre kaneuml shqeteumlsuar dikeumlnd deri te qeveria po sjelleuml neuml
ndihmeuml prap ikoneumln e gazetariseuml libaneze qeuml citoi njeuml koleg teuml sajin Ai ishte
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
16
pushuar nga puna prej pronarit teuml
medias ku punonte peumlr shkak teuml
pasqyrimit me besnikeumlri teuml
ngjarjeve neuml ateuml vend dhe diteumln e
ndeumlrprerjeve teuml marreumldheumlnieve
financiare tha neumlse shkarkimi im
eumlshteuml ndeumlshkimi im se pasqyrova neuml media revoltat popullore ndash jam
krenar peumlr keumlteuml
Edhe neuml vende teuml tjera teuml
Ballkanit Pereumlndimor situata e
pavareumlsiseuml seuml medias noton
pothuaj neuml teuml njeumljtat ujeumlra
Politika biznesi dhe pushteti
vijojneuml teuml mbeten ldquopadroneumltrdquo e
veumlrtet teuml medias Peumlrsa i takon
Shqipeumlriseuml nga rreth 25 gazeta teuml
peumlrditeumlshme qeuml botohen teuml gjitha deklarohen se janeuml me humbje e
megjithateuml botohen Ccedildo gazeteuml
shitet seuml paku neumln koston e
prodhimit Por edhe po teuml shitet
me koston apo edhe me ateuml
fitimin minimal prap humbja do
teuml jeteuml e konsiderueshme peumlr
shkak teuml tirazhit teuml uleumlt qeuml shiten
Statistikat peumlr Shqipeumlrineuml thoneuml se
nuk kalon shifra 70-80 mijeuml
kopje qeuml mund teuml jeteuml tirazhi i peumlrgjithsheumlm i teuml gjtha gazetave teuml
peumlrditshme Natyrisht qeuml shifra e
shitjeve neuml njeuml diteuml eumlshteuml akoma
meuml e uleumlt Kjo si rrjedhjojeuml e
numrit teuml pakeumlt teuml popullsiseuml Nuk
e peumlrmireumlsion keumlteuml shifeumlr as oreksi
i madh i shqiptareumlve peumlr teuml lexuar
lajme apo peumlr t‟u marreuml me
politikeumln e kafeneve Kjo neuml njeuml
maseuml teuml madhe eumlshteuml edhe kostoja
e reumlnies seuml besueshmeumlriseuml seuml atyre qeuml shkruajneuml gazetat sepse
lexuesi shqiptar ka 30 vjet qeuml po
edukohet tashmeuml me natyreumln e
lajmeve gjeografineuml e shkrimeve
nivelin dhe cileumlsineuml e tyre
Lexuesi e shikon peumlrditeuml se
gazetari dhe gazetat sot janeuml larg
seuml teuml shkruarit teuml seuml veumlrteteumls dhe
se ato neuml shumiceumln e rasteve
mbrojneuml interesat e njeumlrit apo
tjetrit grup Dhe ccedilka eumlshteuml meuml e
reumlndeumlsishmja lexuesi e dineuml mire se pas ccedildo gazete ka njeuml
financues teuml cilit i interesojneuml
interesat e veta dhe jo teuml publikut
Peumlr numeumlr teuml banoreumlve them se
Shqipeumlria zeuml vendin e pareuml jo
veteumlm neuml rajon peumlr numrin e
madh teuml gazetave peumlr frymeuml teuml
popullsiseuml Sipas Predrag
Vujoviccedil drejtor i shkolleumls seuml Marreumldheumlnieve me Publikun dhe Komunikimit
neuml Serbi nga 10 gazeta teuml peumlrditshme qeuml dalin neuml Serbi veteumlm njeuml e
peumlrditshme i ndjekeuml standartet profesionale Dhe vazhdon ldquosituata nuk ka
qeneuml kurreuml keumlshtu Kemi meuml pak gazeta teuml pavarura dhe meuml shumeuml gazeta qeuml
i sheumlrbejneuml pushtetit dhe koorporataverdquo Peumlr njeuml moment neumlse e
zeumlvendeumlsojmeuml emrin Predrag njeuml emeumlr tipik sllav me emrin Pjeteumlr apo Petrit
shqiptar teuml krijohet peumlrshtypja se ky konstatim i peumlrket Shqipeumlriseuml veccedilse numri 10 i gazetave neuml Serbi duhet zeveumlndeumlsuar me numrin 25 aq sa eumlshteuml
edhe numri i teuml peumlrdishmeve qeuml dalin tek ne
Por liria e shtypit sipas eksperteumlve nuk mungon veteumlm neuml vendet ku
peumlrshkalleumlzohet dhuna drejt lufteumls por edhe aty ku mendojmeuml se kemi paqe
Peumlr gazetaren Chidiac fjala vjen neuml Arabineuml Saudite psh nuk ka lufteuml civile
si neuml Siri a gjetkeuml por njeumlkoheumlsisht nuk ka as liri shtypi Por liria e shtypit
do teuml vijonim ne nuk mungopn veteumlm neuml Turqi ku sundon njeuml regjim i
njohur autokrat e qeuml simulon veteuml ldquogrushte shtetirdquo por edhe neuml regjime
ldquodemokratikerdquo qeuml propagandojneuml me bolleumlk liri e mireumlqeumlnie siccedil eumlshteuml ai i
Tiraneumls apo Beogradit Nuk mund ta masim lirineuml e shtypit me numrin e
madh teuml mediave teuml teuml gjitha llojeve qeuml dalin e qarkullojneuml neuml njeuml vend por me ato ccedilfareuml shkruajneuml e peumlrhapin dhe me sakteumlsineuml e lajmeve qeuml botojneuml me
numrin e madh teuml televizioneve me studio televizive teuml kushtueshme por me
ateuml se ccedilfareuml diskutohet apo lexohet neuml ato studio Nuk mund ta masim lirineuml e
shtypit me numrin e madh teuml revistave teuml luksit ku botohen veteumlm faqe teuml
modeumls pornostare vendet ku mund teuml pushohet kushtuesheumlm etj dhe pak e
aspak pasqyrohet jeta e peumlrditeumlshme e njeuml kombi problemet ekonomike
sociale e psikologjke niveli i arsimimit apo sheumlrbimit sheumlndeteumlsor
Pavareumlsisht se si mund t‟i keteuml marreumldheumlniet me shtypin sot qeuml eumlshteuml
president Trump neuml librin e tij ldquoArti i marreumlveshjesrdquo mes teuml tjerave ka
shkruar ldquoE vetmja gjeuml qeuml ka garanci peumlr t‟i nxitur politikaneumlt teuml veprojneuml eumlshteuml shtypi - ose meuml sakteuml frika nga shtypi Mund teuml ushtroni ccedilfardolloj
presioni teuml beumlni lloj-lloj keumlrkesash e keumlrceumlnimesh teuml dhuroni shuma teuml
meumldha parash peumlr fushateumln e tyre dhe zakonisht nuk beumljneuml asnjeuml ndryshim
Por neumlse krijoni mundeumlsineuml qeuml shtypi teuml shkruaj keq peumlr ta qofteuml edhe neuml njeuml
publikim teuml panjohur shumica e politikaneumlve do teuml hidhen neuml veprimrdquo
Por qeuml shtypi teuml luaj veumlrteteuml keumlteuml rol dmth ta keneuml frikeuml ldquoteuml keumlqinjteumlrdquo (neumln
keumlteuml epitet po i bashkoj uneuml teuml gjitheuml ata qeuml meritojneuml teuml shruhet keq peumlr ta)
shoqeumlria duhet teuml keteuml gazetareuml apo intelektualeuml qeuml nuk tremben prej ccedilmimit
qeuml do teuml u duhet ndoshta teuml paguajneuml peumlr denoncimin e tyre neuml shtyp Terreni
meuml i peumlrshtatsheumlm ku mund teuml kultivohet e zhvillohet ldquobima e seuml keqesrdquo eumlshteuml ajo tokeuml (vend komb) ku teuml mireumlt rrineuml duarkryq ku shoqeumlria nuk ka
neuml krye teuml tyre lidereuml teuml veumlrteteuml ku kompromisi me teuml keqen ka daleuml neuml plan
teuml pareuml Por qeuml teuml veprojneuml teuml mireumlt shtypi duhet teuml jeteuml i pari qeuml duhet teuml
beumlhet fidanishtja e rritjes seuml fidaneumlve teuml mireuml Shtypi nuk duhet teuml refuzojeuml
botimin e shkrimeve ku denoncohet e keqja ccedilfardo interesash qeuml teuml preken
Madje jo veteumlm kaq ai duhet teuml marreuml neuml mbrojtje artikullshkruesin qeuml pati
guximin teuml ngrihet kundeumlr seuml keqes dhe jo ta sheseuml ateuml ldquopeumlr peseuml parerdquo Neumlse
shtypi nuk e ben keumlteuml ateumlhere si do t‟a meritojeuml cileumlsimin ldquopushteti i kateumlrtrdquo
neuml njeuml shoqeumlri demokratike Keumlsisoj ai rezulton jo ldquoi kateumlrtirdquo por as ldquoi
kateumlrmbeumldhjetirdquo pushtet sepse ai spostohet prej pushtetit teuml paraseuml pushtetit
teuml korrupsionit krimit pushtetit teuml fitimeve luksit etj etj
Nuk ka pak raste kur pronareumlt e mediave e masin lirineuml e tyre me cakun ku
fillon ldquoe drejta e pushtetit politik peumlr teuml prekur lirineuml e interesave teuml tyre
personalerdquo dhe jo lirineuml e teuml drejteumls peumlr teuml informuar opinionin publik Neuml
keumlto raste kultivohet ldquoe drejta negativerdquo e liriseuml seuml shtypit Seuml paku peumlr
Shqipeumlrineuml ky fenomen eumlshteuml shumeumlzuar vitet e fundit Sipas analisteumlve qeuml i
ndjekin dhe komentojneuml keumlto statistika pjesa deumlrmuese e gazetave dhe
televizioneve private shqiptare janeuml neuml proneumlsi teuml biznesmeneumlve qeuml nuk kaneuml
biznes teuml pareuml median Kryesisht janeuml firma teuml fuqishme ndeumlrtimesh etj qeuml
me median e tyre mbrojneuml seuml pari interesat personale por jo teuml shoqeumlriseuml Ka
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
17
neuml Tiraneuml media qeuml qytetareumlt
kaneuml filluar t‟i emeumlrtojneuml
ldquoPerandori mediashrdquo Teuml tilla si
ldquoPerandoria Klanrdquo ldquoTop Chanalrdquo
apo edhe ndonjeuml gazeteuml e shkruar
qeuml peumlrdoret peumlr teuml mbuluar
biznese teuml tjera Prej vitesh ka pronareuml mediash qeuml hyjneuml neuml
zyreumln e kryeministrave si neuml
shteumlpineuml e tyre Qeuml emeumlrojneuml
drejtoreuml zeumlveumlndeumlsministra e
ambasadoreuml me shumiceuml por
edhe ministra pavareumlsisht
peumlrvojeumls dhe zoteumlsiseuml qeuml kaneuml peumlr
teuml drejtuar Dhe keumlteuml e beumljneuml si me
kryeministra teuml djathteuml ashtu
edhe teuml majteuml
Ateumlhereuml sa janeuml teuml gatsheumlm keumlta njereumlz (qeuml kaneuml mediat pas vetes)
qeuml teuml paguajneuml peumlr lirineuml e veumlrteteuml
lirineuml pozitive teuml shtypit Neumlse
dhjetra gazetareuml meuml seuml paku
humbin puneumln burimin e
mbajtjes seuml familjes s tyre teuml tjereuml
si libanezja Chidiac humbin
gjymtyreumlt e trupit si ccedilmim se
kaneuml theumlneuml teuml verteteumln apo meuml
keq kur vriten e zhduken duke
paguar ccedilmim capital keumlto soj mediash qeuml kemi ne neuml Shqipeumlri
nuk paguajneuml si ccedilmim peumlr
theumlnien veteumlm teuml seuml veumlrteteumls asnjeuml
qindarkeuml qeuml peumlrfitojneuml prej
pushtetit Nuk paguajneuml ldquoasnjeuml
diteuml mangutrdquo neuml pushimet e luksit
apo nuk refuzojneuml qofteuml edhe njeuml
darkeuml neuml shoqeumlrineuml e
pushtetareumlve neumlpeumlr hotelet e
shtrenjta
Natyrisht qeuml qeveria ka pjeseumln e
hallkave teuml sajeuml neuml zinxhirin e
liriseuml seuml medias neuml vendin e veteuml
dhe se politika e sajeuml duhet teuml
peumlrmireumlsohet vazhdimisht neuml keumlteuml
drejtim Peumlr mua qeveri-shtyp
nuk duhet teuml rrineuml as afeumlr as larg
Afeumlr-ngrohen larg-ftohen Teuml dya
janeuml teuml deumlmshme ldquoNgrohjardquo na
beumln paleuml ftohja na beumln qeuml teuml
luleumlzojeuml kritika jodashamireumlse e
peumlr interesa meskine Qeveriteuml le teuml beumljneuml puneumln e tyre por neuml keumlteuml
kontekst mediat duhet teuml luftojneuml
teuml peumlrmireumlsojneuml imazhin e tyre
dhe teuml mos ankohemi se ldquona
mungojneuml liriteuml pozitiverdquo kur neuml
shumeuml raste tentojmeuml teuml kemi ldquoliri
negativerdquo Neuml keumlteuml rast shtypi ka
shkareuml nga misioni i vet Ateumlhereuml
ccedildo njeri duhet teuml keteuml njeuml gazeteuml peumlr teuml mbrojtur interesat e veta
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
18
Mag phil Dr Kurt Gostentschnigg Graz
Kombi si Shpirt Kolektiv (pjesa e dyteuml)
Njeuml krahasim i pareuml i ccedileumlshtjes shqiptare me ccedileumlshtjen indiane neuml driteumln e Jogeumls Integrale teuml Shri Aurobindos
Peumlr temeumln toneuml teuml peumlrgjithshme me reumlndeumlsi janeuml theumlniet e
Shri Aurobindos dhe teuml Neumlneumls mbi nivelet universale teuml
Koshienceumls pjeseumlt e Qenies seuml njeriut dhe Qenien
Kolektive7Neuml organizimin e pjeseumlve teuml Qenies ka dy
sisteme teuml cilat janeuml njeumlkoheumlsishtaktivedhe janeuml teuml
ndeumlrthurura me njeumlri-tjetrin njeuml sistem vertikal dhe njeuml
sistem koncentrik8Sistemi vertikal eumlshteuml si njeuml shkalleuml e cila peumlrbeumlhet nga nivelet e ndryshme teuml Koshienceumls
duke i renditur nga meuml i uleumlti Jokoshienca deri tek meuml i
larti Sat-Ccedilit-TapasShakti-Ananda (sanskr sat-cit-
tapasśakti-ānanda)Hemisfera Meuml E Larteuml mbreteumlria e
Frymeumls seuml peumlrkryer e teuml peumlrhershme ndahet nga
Hemisfera Meuml E uleumlt ku Fryma9 eumlshteuml e mbuluar nga
MentaljaMendja VitaljaJeta dhe
MateriaFizikjaTrupi neumlpeumlrmjet nivelit ndeumlrmjeteumlsues
teuml Mbimentales e cila peumlrfshin edhe disa nivele teuml tjera
ndeumlrmjeteumlsuese Hemisfera Meuml E Larteuml dhe Nivelet
Ndeumlrmjeteumlsuese seuml bashku peumlrbeumljneuml Mbikoshienceumln e cila peumlrbeumlhet nga nivelet meuml teuml larta teuml Koshienceumls mbi
Mendjen e zakonshme nga e cila Koshienca Meuml E Larteuml
zbret poshteuml neuml nivelet meuml teuml uleumlta teuml Qenies peumlr teuml
zhvilluar ngadaleuml njeriun spiritual nga gjendja e gjysmeuml-
kafsheumls mentale Mbikoshienca peumlrfshin nivelet peumlrtej
Mentales dmth Realitetin Suprem teuml quajtur Sat-Ccedilit-
TapasShakti-Ananda Teuml Qeneuml-Koshienceuml-Forceuml-
Lumturi dhe Supramentalen si dhe ndash neuml rend zbriteumls ndash
nivelet meuml teuml larta teuml Mentales dmth Mbimentalen
Mentalen Intuitive Mentalen E Ndriccediluar dhe Mentalen
Meuml Teuml Larteuml
Qenia Hyjnore E Vetme ka kateumlr aspekte Teuml Qeneuml
(Sat) Koshienceuml (Ccedilit) Forceuml (TapasShakti) dhe
Lumturi (Anandeuml) Hyjnorja Qenia Supreme nga e cila
teuml gjitheuml vijneuml neuml teuml cileumln teuml gjitheuml janeuml dhe tek e cila teuml
gjitheuml kthehen eumlshteumlTeuml Qeneuml-Koshienceuml-Forceuml-
Lumturi(Sat-Ccedilit-TapasShakti-Ananda) Ajo
manifestohet si Teuml Qeneumlt e pafund esenca e seuml cileumls
7Sri Aurobindo (2003) The Future Evolution of Man The Divine Life
upon Earth Compiled with a Summary and Notes by P B Saint-Hilaire
Twin Lakes Lotus Press (shqip Shri Aurobindo (2014) Evolucioni i
ardhsheumlm i njeriut Jeta hyjnore neuml Tokeuml Veteumlbotim me njeuml hyrje teuml
holleumlsishme teuml botuesit dhe peumlrkthyesit Kurt Gostentschnigg neuml ccedileumlshtje
peumlrkthimore dhe terminologjike si dhe neuml biografineuml dhe vepreumln e
autorit) The Psychic Being (1999) Soul Its nature mission and
evolution Selections from the works of Sri Aurobindo and The
Mother Twin Lakes Lotus Press (shqip Qenia Psikike (2014)
Shpirti natyra misioni dhe evolucioni i tij E peumlrpiluar nga veprat e
Shri Aurobindos dhe e NeumlneumlsVeteumlbotim me njeuml hyrje teuml holleumlsishme teuml
botuesit dhe peumlrkthyesit Kurt Gostentschnigg neuml ccedileumlshtje peumlrkthimore dhe
terminologjike si dhe neuml biografineuml dhe vepreumln e autoreumlve) Our Many
Selves (2002) Practical Yogic Psychology Selections from the works
of Sri Aurobindo and the Mother Compiled with an Introduction by A
S Dalal Twin Lakes Lotus Press CWSAVeumlll 25 The Human Cycle
and The Ideal of Human Unity 8 Lidhur me paragrafeumlt vijueseumlshih Our Many Selves (2002) f xix-
xxxv dhe 11-103 9bdquoFrymeumlldquo neuml kuptimin e Shpirtit Teuml Veteumlm Teuml Peumlrgjithsheumlm e
Hyjnores e Pereumlndiseuml e Zotit
eumlshteuml Koshienca me Forceumln e saj teuml brendaqeneumlsishme
Esenca e Koshienceumls eumlshteuml Lumturi
veteumlgeumlzimldquoSatccedilittapasananda eumlshteuml njeuml Teuml Qeneuml e
peumlrhershme e cila jemi ne pastaj njeuml Koshienceuml e
peumlrhershme e cila veumlshtron puneumlt e saja brenda nesh
dhe teuml tjereumlve njeuml vullnet i peumlrhersheumlm ose njeuml Forceuml e
peumlrhershme e asaj Koshience e cila shprehet neuml veprimtari teuml pafund njeuml Lumturi e peumlrhershme e cila i
geumlzohet vetvetes dhe teuml gjitha veprimtarive teuml saja Ajo
veteuml si Meuml E Larta eumlshteuml e qeumlndrueshme e
pandryshueshme e pakoheuml e pahapeumlsireuml dhe e qeteuml neuml
pafundeumlsineuml e veprimtarive teuml saja jo e ndryshuar nga
ndryshimet e tyre jo e ndareuml nga shumeumlsia e tyre jo e
zmadhuar ose e zvogeumlluar nga zbaticat dhe baticat neuml
detrat e koheumls dhe hapeumlsireumls jo e ccediloroditur nga
kontradiktat e tyre teuml dukshme ose e kufizuar nga
kufizimet e tyre teuml synuara nga Hyjnorja
Satccedilittapasananda eumlshteuml uniteti i shumanshmeumlriseuml seuml gjeumlrave teuml manifestuara harmonia e peumlrhershme e teuml
gjitha variacioneve dhe kundeumlrshtive teuml tyre peumlrsosuria
e pafund e cila i justifikon kufizimet e tyre dhe eumlshteuml
qeumlllimi i papeumlrsosmeumlrive teuml tyrerdquo10
Supramentalja eumlshteuml Koshienca E Seuml Veumlrteteumls dija
hyjnore Koshienca dhe Forca meuml e larteuml hyjnore teuml
cilat veprojneuml neuml univers Ajo eumlshteuml njeuml parim i
Koshienceumls i cili qeumlndron sipeumlr Mendjes dhe ekziston e
vepron neuml teuml veumlrteteumln dhe unitetin themelor teuml gjeumlrave
dhe jo sikurse Mendja neuml shfaqjet dhe ndarjet e tyre
fenomenale Karakteri i saj fundamental eumlshteuml dije neumlpeumlrmjet identitetit me aneuml teuml seuml cileumls njihet Vetja Teuml
Qeneuml-Koshienceuml-Forceuml-Lumturi HyjnoreSat-Ccedilit-
TapasShakti-Ananda dhe gjithashtu e veumlrteta e
manifestimit Sipas Shri Aurobindos termi
ldquoSupramentalerdquo do teuml thoteuml njeuml nivel mbikoshient i
Qenies qeuml ndodhet jo veteumlm sipeumlr Mendjes por edhe
peumlrtej asaj sepse ai eumlshteuml radikalisht i ndrysheumlm nga ajo
Supramentalja eumlshteuml peumlrtej dhe e ndryshme jo veteumlm neuml
lidhje me Mendjen e zakonshme por edhe neuml krahasim
me nivelet mbikoshiente teuml Mendjes dmth me
Mentalen Meuml Teuml Larteuml Mentalen E Ndriccediluar Mentalen Intuitive dhe Mbimentalen Ndeumlrsa teuml gjitha keumlto nivele
mbikoshiente teuml Mendjes janeuml peumlrzierje teuml driteumls dhe
erreumlsireumls teuml dijes dhe padijes Supramentalja eumlshteuml
Koshienca E Seuml Veumlrteteumls totalisht pa
padijeldquoSupramentalja eumlshteuml neuml esenceumln e saj teuml
mireumlfillteuml njeuml Koshienceuml E Seuml Veumlrteteumls gjithnjeuml e lireuml
nga padija njeuml koshienceuml e cila eumlshteuml themeli i
ekzistenceumls soneuml aktuale natyrale ose evolucionare dhe
nga e cila natyra brenda nesh peumlrpiqet teuml arrijeuml tek
veteumldija dhe boteumldija dhe tek njeuml koshienceuml e drejteuml dhe
10
Sri Aurobindo (1970) The Synthesis of Yoga Pondicherry Sri
Aurobindo Ashram f 395 keumltu dhe neuml vijim e peumlrkthyer nga autori
Kurt Gostentschnigg nga anglishtja neuml shqipe
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
19
njeuml peumlrdorim i drejteuml i ekzistenceumls soneuml neuml univers
Supramentalja ngaqeuml eumlshteuml njeuml Koshienceuml E Seuml
Veumlrteteumls e zoteumlron keumlteuml dije teuml brendaqeneumlsishme dhe
keumlteuml fuqi teuml ekzistenceumls seuml veumlrteteuml Rrjedha e saj eumlshteuml e drejteuml dhe mund teuml shkojeuml direkt tek qeumlllimi i saj Fusha
e saj eumlshteuml e gjereuml dhe mund teuml beumlhet madje e
pakufishme sepse natyra e saj e mireumlfillteuml eumlshteuml dije
Ajo nuk duhetteuml fitojeuml dije por e zoteumlron ateuml neuml teuml
drejteumln e vet Hapat e saj nuk janeuml nga padija neuml njeuml
driteuml teuml papeumlrkryer por nga njeuml e veumlrteteuml neuml njeuml teuml
veumlrteteuml meuml teuml madhe nga njeuml perceptim i drejteuml neuml njeuml
perceptim meuml teuml thelleuml nga intuita neuml intuiteuml nga
ndriccedilimi neuml ndritshmeumlrineuml absolute dhe teuml pakufi nga
gjereumlsiteuml rriteumlse neuml pafundeumlsineuml e mireumlfillteuml Neuml kulmin e
saj ajo zoteumlron plotdijen hyjnore dhe plotfuqineuml hyjnore Neuml leumlvizjen e sajteuml shkalleumlshkallshmeevolucionare teuml
veteumlmanifestimit neumlpeumlrmjet seuml cileumls ajo do teuml zbulojeuml neuml
fund larteumlsiteuml e veta meuml teuml larta ajo duhet teuml jeteuml neuml
natyreumln e saj teuml mireumlfillteuml esencialisht e lireumlnga padija
dhe gabimi Ajo niset nga e veumlrteta dhe drita dhe leumlviz
gjithmoneuml neuml teuml veumlrteteuml dhe driteumlrdquo11
Midis Supramentales dhe Mentales ka shkallare meuml teuml
larta teuml Mendjes teuml cilat gjenden peumlrmbi Mendjen toneuml
normale dhe ccedilojneuml tek Supramentalja Keumlto stade nivele
teuml njeumlpasnjeumlshme ose fuqi graduale teuml Qenies janeuml teuml
fshehura neuml pjeseumlt tona mbikoshiente Neuml njeuml rend zbriteumls shkallaret e Mentales Seuml Spiritualizuar janeuml si
vijon Mbimentalja me kateumlr nivelet e saja teuml cilat janeuml
Mbimentalja Supramentale Mbimentalja E Mireumlfillteuml
Mbimentalja Intuitive dhe Mbimentalja Mentale si dhe
tri forcat mbimentale Mentalja Intuitive Mentalja E
Ndriccediluar dhe Mentalja Meuml E Larteumlteuml cilatvendosin
kalimin nga Mbimentalja neuml Mentale
Ndeumlrsa Supramentalja eumlshteuml Koshienca totale E Seuml
Veumlrteteumls Mbimentalja si delegatja e Koshienceumls
Supramentale neuml padijen kozmike i teumlrheq poshteuml ndarazi teuml veumlrtetat duke u dheumlneuml atyre njeuml identitet teuml
veccedilanteuml Mbimentalja eumlshteuml ldquonjeuml ekran i ngjashmeumlriseuml
seuml pangjashme neumlpeumlrmjet teuml cilit Supramentalja mund
teuml veprojeuml neuml meumlnyreuml indirekte mbi njeuml injoranceuml
erreumlsira e seuml cileumls nuk do teuml mund teuml duronte ose teuml
merrte ndikimin direkt teuml njeuml drite supreme Pikeumlrisht
projektimi i keumlsaj Mbimentaleje teuml ndritshme mundeumlson
difuzionin e njeuml drite teuml zvogeumlluar neuml padije dhe hedhjen
e keumlsaj hijeje teuml kundeumlrt e Jokoshienceumls e cila kapeumlrdin
gjitheuml driteumlnneuml vetvete Ngaqeuml Supramentalja ia
transmeton Mbimentales teuml gjitha realitetet e saja por
ia leuml asaj trsquoi formulojeuml ato neuml njeuml leumlvizje dhe neuml peumlrputhje me njeuml koshienceuml teuml gjeumlrave e cila eumlshteuml ende
njeuml vizion i seuml veumlrteteumls dhe megjithateuml njeumlkoheumlsisht njeuml
prind i pareuml i injoranceumlsrdquo12 Neuml njeuml leteumlr drejtuar njeuml
sad‟haku13 Shri Aurobindo shkruan ldquo Mbimentalja e
njeh Teuml Vetmin si mbeumlshtetjen esenceumln dhe fuqineuml
fundamentale teuml teuml gjitha gjeumlrave por neuml lojeumln e saj
11
Sri Aurobindo (1989) The Supramental Manifestation
Pondicherry Sri Aurobindo Ashram f 41 v 12
Sri Aurobindo (1970) The Life Divine Pondicherry Sri Aurobindo
Ashram f 278 v 13
Njeuml njeri qeuml peumlrpiqet peumlr veteumlrealizim duke u angazhuar neuml
praktikimin eSad‟haneumls (sanskr Sādhanā) ose Jogeumls
dinamikekarakteristike ajo e veuml theksin neuml fuqineuml e saj
ndareumlse teuml shumeumlsiseuml dhe provon trsquoia japeuml ccedildo fuqie ose
ccedildo aspekti shansin e tij teuml ploteuml teuml manifestimit duke u
mbeumlshtetur neuml teuml qeneumlt njeuml themelor peumlr teuml shmangur disharmoni ose konflikt Ccedildo Pereumlndi siccedil eumlshteuml krijon
boteumln e saj por pa konflikt me teuml tjerat Ccedildo aspekt ccedildo
ide ccedildo forceuml e gjeumlrave mund teuml ndihet neuml energjineuml ose
shkeumllqimin e vet teuml ploteuml teuml veccediluar dhe teuml peumlrpunojeuml
vlerat e veta pa krijuar disharmoni sepse Mbimentalja
zoteumlron sensin e pafundeumlsiseuml dhe neuml pafundeumlsineuml e
veumlrteteuml (jo hapeumlsinore) janeuml teuml mundura shumeuml
pafundeumlsi peumlrputheumlserdquo14
Intuita eumlshteuml njeuml fuqi e Koshienceumls afeumlr dhe e afeumlrme
me dijen origjinale neumlpeumlrmjet identitetit Ccedilka eumlshteuml vizion direkt intim neuml Mentalen Intuitive beumlhet ndriccedilim
neuml Mentalen E Ndriccediluar dhe mendim-dije neuml Mentalen
Meuml Teuml LarteumlKjo Intuiteuml e veumlrteteuml dhe autentike duhet
dalluar nga njeuml fuqi e arsyes mentale e cila mund teuml
ngateumlrrohet shumeuml lehteuml me teuml nga ajo fuqi e arsyetimit
teuml peumlrfshireuml qeuml e arrin konkluzionin e saj me njeuml hop
dhe nuk ka nevojeuml peumlr hapat e zakonsheumlm teuml mendjes
logjike Meqeuml zakonisht intuiteuml do teuml thoteuml fuqia e
kuptimit teuml gjeumlrave neuml meumlnyreuml teuml menjeumlhershme pa
pasur nevojeuml peumlr njeuml argumentim koshient Neuml keumlteuml
kuptim teuml zakonsheumlm intuita mund teuml mbeumlshtetet neuml njeuml
ndjesi ose mund teuml jeteuml njeuml arsyetim i shpejteuml neumlnkoshient dukeu bazuar neuml shenja subtile teuml cilat nuk
kuptohen neuml meumlnyreuml koshiente Por termin ldquoIntuiteumlrdquo i
cili ka njeuml konotacion shumeuml meuml teuml thelleuml Shri
Aurobindo e peumlrdor neuml lidhje me nivelin mbikoshient
poshteuml Mbimentales dhe sipeumlr Mentales SeumlNdriccediluar
Mentalja Intuitive ldquoeumlshteuml gjithnjeuml diccedilka qeuml hidhet direkt
nga njeuml identitet i fshehur Kur koshienca e subjektit
takohet me koshienceumln neuml objekt ateumlhereuml ajo depeumlrton
neuml teuml dhe sheh ndien ose vibron me ateuml teuml veumlrteteuml qeuml ajo
e kontakton dhe pastajprej forceumls seuml takimit Intuita
hidhet jashteuml si njeuml shkeumlndijeuml ose rrufe Ose kur koshienca edhe pa njeuml takim teuml tilleuml shikon brenda
vetes dhe ndien atje neuml meumlnyreuml direkte e intime teuml
veumlrteteumln ose teuml veumlrtetat teuml cilat gjenden neuml brendeumlsi ose
kontakton forcat e fshehura prapa dukjes seuml jashtme
ateumlhereuml shpeumlrthen gjithashtu njeuml driteuml intuitive Ose kur
koshienca takohet me Realitetin Suprem ose Realitetin
Spiritual teuml gjeumlrave dhe qenieve dhe peumlrjetonprej
kontaktit njeuml bashkim me teuml ateumlhereuml shkeumlndija rrufeja
ose flaka e perceptimit intim teuml seuml veumlrteteumls shkreptin neuml
thelleumlsiteuml e sajardquo15
Mentalja E Ndriccediluar eumlshteuml njeuml mendje e driteumls spirituale dhe e veumlshtrimit teuml brendsheumlm Eumlshteuml njeuml shqiseuml
spirituale e cila kap diccedilka nga substanca e seuml veumlrteteumls
Veprimi i saj i cili shoqeumlrohet nga veumlrshimi poshteuml i njeuml
drite teuml brendshme teuml dukshme mund teuml ndriccedilojeuml deri neuml
njeuml fareuml grade pjeseumlt e qenies seuml njeriut nga Mentalja
mbi Vitalen deri neuml qelizat e Trupit Keumltu teuml
menduariteumlshteuml veteumlm njeuml funksion dyteumlsor peumlr teuml
shprehur ccedilfareuml po veumlshtrohet ldquoQarteumlsia e inteligjenceumls
drita e saj e qeteuml e diteumls i hap vend ose i neumlnshtrohet njeuml
14
Sri Aurobindo (1970) Letters on Yoga I f 244 15
Sri Aurobindo (1970) The Life Divine f 946 v
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
20
shkeumllqimi intensiv dhe njeuml ndriccedilimi teuml Frymeumls Njeuml lojeuml e
shkreptimave teuml seuml veumlrteteumls dhe fuqiseuml spirituale hyn me
forceuml nga lart neuml koshienceuml dhe i shton ndriccedilimit teuml qeteuml
e teuml madh dhe zbritjes seuml gjereuml teuml paqes teuml cileumlt e karakterizojneuml ose shoqeumlrojneuml veprimin e parimit meuml teuml
larteuml spiritual njeuml zjarr teuml forteuml teuml realizimit dhe njeuml
ekstazeuml dalldiseumlse teuml dijesrdquo16
Mentalja Meuml E Larteuml eumlshteuml njeuml nivel i pareuml i Koshienceumls
Spirituale njeuml mendim-mentale e ndritshme neuml teuml cileumln
njeriu beumlhet vazhdimisht dhe ngushteumlsisht koshient peumlr
Veten dhe Teuml Vetmin si dhe normalisht di dhe sheh me
keumlteuml koshienceuml Tipari i saj eumlshteuml njeuml njohje automatike e
spontane me karakter kozmik njeuml lloj teumlreumlsie i
veumlshtrimit teuml seuml veumlrteteumls me njeuml shikim teuml veteumlm dhe me formulime teuml mendimit njeuml realizim efektiv i
perceptimeve teuml saja me aneuml teuml veteumlfuqiseuml seuml ideseuml Ky
mendim nuk eumlshteuml njeuml dije e fituar por veteumlzbulimi i
urteumlsiseuml seuml peumlrjetshme Ideteuml e saja mbillen neuml zemeumlr dhe
jeteuml si njeuml forceuml e cila duhet teuml peumlrpunohet ldquoFuqia e
Mentales Meuml Teuml Larteuml spirituale dhe forca e saj e ideve
modifikohen dhe pakeumlsohen gjateuml hyrjes seuml tyre neuml
mendeumlsineuml toneuml Prandaj ato nuk mjaftojneuml peumlr trsquoi
zhdukur gjitheuml keumlto kundeumlrshtime dhe peumlr teuml krijuar njeuml
Qenie Supramentale Mireumlpo ato mund teuml realizojneuml njeuml
shndeumlrrim teuml pareuml i cili mundeumlson njeuml ngjitje teuml
meumltejshme dhe njeuml zbritje meuml teuml fuqishme Ato mund teuml peumlrgatisin njeuml integrim teuml meumltejsheumlm teuml qenies neuml njeuml
forceuml meuml teuml larteuml teuml koshienceumls dhe dijesrdquo17
Megjitheumlse teuml ndara dhe teuml ndryshme Mentalja Vitalja
dhe Fizikja janeuml teuml ndeumlrlidhura dhe ndeumlrveprojneuml
Prandaj ato u japin shkas neumlnndarjeve teuml dallueshme neuml
keumlto pjeseuml kryesore teuml QeniesMentale ose Mendje ka
veccedilaneumlrisht kuptimin e asaj pjese teuml natyreumls e cila ka teuml
beumljeuml me njohjen dhe inteligjenceumln me ideteuml perceptimet
mentale reagimet e mendimit ndaj gjeumlrave me leumlvizjet
dhe formimet veumlrtet mentale vizionin dhe vullnetin mental etj qeuml janeuml pjeseuml e inteligjenceumls seuml njeriut
Mentalja e zakonshme peumlrbeumlhet nga tri pjeseuml kryesore
Mentalja e Mireumlfillteuml Mentalja Vitale dhe Mentalja
FizikeMentalja E Mireumlfillteuml ndahet neuml tri pjeseuml
Mentalja Menduese ose intelekti e zeumlneuml me ide dhe dije
neuml vetvete Mentalja Dinamike e zeumlneuml me nxjerrjen
jashteuml teuml forcave mentale peumlr realizimin e ideve
Mentalja Shpreheumlse e zeumlneuml me shprehjen e ideve neuml
jeteumlMentalja Vitale ose mendja e deumlshireumls eumlshteuml njeuml lloj
ndeumlrmjeteumlseje midis Vitales dhe Mentales Seuml Mireumlfillteuml
Funksioni i saj nuk eumlshteuml teuml mendojeuml dhe teuml arsyetojeuml teuml
perceptojeuml teuml shqyrtojeuml teuml zbulojeuml ose teuml vlereumlsojeuml gjeumlra por teuml planifikojeuml teuml eumlndeumlrrojeuml ose teuml imagjinojeuml
se ccedilka mund teuml beumlhet Mentalja Vitale eumlshteuml njeuml mendje
e vullnetit veprimit dhe deumlshireumls dinamike dhe merret
me shijim dhe pasje forceuml dhe zbatim me geumlzim dhe
vuajtje dheumlnie dhe marrje rritje dhe zgjerim etj
Mentalja Vitale eumlshteuml e peumlrzier me Vitalen Prandaj ajo
nuk qeveriset si Mentalja Menduese nga arsyeja por
nga impulset dhe deumlshirat e Vitales Ajo peumlrpiqet t‟i
justifikojeuml dhe arsyetojeuml veprimet teuml cilat bazohen neuml
16
Po aty f 944 17
Po aty f 944
impulset dhe deumlshirat e VitalesMentalja Fizike merret
veteumlm me gjeumlra fizike Ajo kufizohet nga pamja dhe
peumlrvoja fizike e gjeumlrave i mentalizon eksperiencat e
kontaktit me jeteumln e jashtme dhe me gjeumlrat dhe nuk shkon peumlrtej tyre Mentalja Fizike eumlshteuml e peumlrzier me
Fiziken dhe merr pjeseuml neuml karakteristikat e Koshienceumls
Fizike si plogeumlshti erreumlsireuml dhe peumlrseumlritje mekanike teuml
cilat manifestohen neuml Mendjen Fizike si mpirje mentale
konservatizeumlm dyshim dhe mendime obsesiveMentalja
Mekanike e lidhur ngushteumlsisht me Mentalen Fizike
peumlrseumlrit pa dobi gjithccedilka qeuml ka ndodhur Karakteristika e
saj eumlshteuml ajo e njeuml makine qeuml eceumln pa ndeumlrprerje sa hereuml
qeuml neuml teumlshfaqen mendime
Qenia Vitale ose natyra e jeteumls peumlrbeumlhet nga deumlshirat sensacionet ndjenjat pasionet impulset energjiteuml e
veprimit dhe nga gjitheuml loja e instinkteve posesive dhee
teuml tjerave teuml lidhura me teuml si inati frika lakmia epshi
etj Energjia e jeteumls Prana(sanskr prāṇa) e cila
gjalleumlron trupin eumlshteuml njeuml aspekt i VitalesVitalja
peumlrbeumlhet nga tri pjeseuml kryesore Vitalja Meuml E Larteuml
Vitalja E MesmeVitalja E Mireumlfillteuml dhe Vitalja Meuml E
UleumltVitalja Meuml E Larteuml eumlshteuml Vitalja Mentale dhe
Vitalja Emocionale teuml marra bashkeumlVitalja Mentale u
jep emocioneve deumlshirave pasioneve sensacioneve ose
leumlvizjeve teuml tjera teuml Qenies Vitale njeuml shprehje mentale
neumlpeumlrmjet teuml menduarit teuml folurit ose ndonjeuml meumlnyre tjeteumlrVitalja Emocionale eumlshteuml vendi i ndjenjave teuml
ndryshme si dashuria (njereumlzore) geumlzimi hidheumlrimi
urrejtja etjVitalja E Mesme ose Vitalja E Mireumlfillteuml
eumlshteuml dinamike e ndjeshme dhe e pasionuar Ajo eumlshteuml
vendi i deumlshirave dhe reagimeve meuml teuml forta vitale si
ambicia krenaria frika lavdidashja teumlrheqjet dhe
shtytjet deumlshirat dhe pasionet e teuml gjitha llojeve Peumlrveccedil
keumlsaj ajo eumlshteuml fusha e shumeuml energjive vitaleVitalja
Meuml E Uleumlt peumlrbeumlhet nga leumlvizjet meuml teuml vogla teuml jeteuml-
deumlshireumls dhe jeteuml-reagimeve njereumlzore Ajo merret me
deumlshirat dhe ndjenjat meuml teuml vogla si deumlshira peumlr ushqim deumlshirat seksuale peumllqimet dhe mospeumllqimet mburrja
zeumlnkat deumlshira peumlr leumlvdateuml zemeumlrimi dhe deumlshirat e
tjera teuml vogla teuml ccedildo llojiVitalja Fizike eumlshteuml ajo pjeseuml e
Vitales e cila eumlshteuml e drejtuar ploteumlsisht ndaj gjeumlrave
fizike dhe eumlshteuml e mbushur me deumlshira lakmi dhe
keumlrkesa peumlr keumlnaqje neuml nivelin fizik
(vijon)
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
21
Gjon Keka Graz
Gjergj Kastrioti atlet i liriseuml seuml Arbeumlriseuml
Gjergj Kastriot Skeumlnderbeu nuk ishte veteumlm ldquoAtlet i Krishtitrdquo i shpallur nga
Papa Kaliksti por ai ishte atlet edhe neuml kuptimin fizik Ai kishte trup teuml
zhvilluar teuml njeuml atletiku dhe shumeuml autoreuml e kronisteuml teuml koheumls e theksojneuml
keumlteuml neuml studimet e tyre Por mbi teuml gjitha peumlrveccedil zhvillimit muskulor trupor
qeuml kishte ai ishte edhe njeuml ldquoatlet i lufteumls peumlr lirirdquo ose meuml mireuml mund teuml them
ishte ldquoAtlet i Liriseumlrdquo Neuml lufteuml me akrobacionet e tij dhe strategjineuml e tij teuml
njohur ai korrte fitore neuml teuml gjitha fushat Dhe siccedil meumlsojmeuml nga peumlrvoja liria
keumlrkon atleteuml peumlr teuml mbeumlrritur te qeumlllimi i realizimit teuml saj Por jo veteumlm atleteuml edhe patrioteuml e liridasheumls sepse njeuml shoqeumlri apo individ qeuml nuk e do
lirineuml ai kurreuml nuk mund teuml beumlhet atlet i Liriseuml
Skenderbeu neuml Krujeuml
Edhe atleteumlt e liriseuml e kaneuml derdhur gjakun e tyre neuml rreumlnjeumlt e pemeumls seuml
kombit teuml tyre Kjo peumlr faktin se neumlpeumlrmjet sakrificave teuml tyre neuml rritjen e
Pemeumls seuml Kombit atdheu i tyre ka arritur teuml keteuml shkeumllqimin e driteumls dhe teuml
zhvillimit teuml seuml mireumls seuml peumlrbashkeumlt
Veteumlm mohuesit renegateumlt teuml veumlllazeumlruarit me pushtuesin turk neuml fakt ata
kaneuml neuml zemrat e tyre varrin dhe jo jeteumln e lirineuml ata e peumlrdhosin petkut e
pasteumlr arbeumlror dhe identitetin kombeumltar europian teuml Arbeumlriseuml Zemra e njeuml
shoqeumlrie e njeuml arbeumlrori teuml veumlrteteuml ose eumlshteuml zemeumlr e vulosur me Lirineuml Kastriotiane ose nuk mund teuml jeteuml zemeumlr e njeuml arbeumlrori teuml veumlrteteuml
Skeumlnderbeu ishte ldquoAtlet i Liriseumlrdquo sepse shkronjat e arta teuml Liriseuml i kishte teuml
shkruara neuml brendeumlsineuml e zemreumls seuml tij Gjergj Kastrioti nuk kishte frikeuml nga
sakrifica e madhe peumlr teuml veumlrteteumln dhe drejteumlsineuml ai neuml fakt hoqi doreuml nga liria
e tij neuml momentin kur ndeumlrmori planin e tij teuml madh neuml rikthim peumlr teuml
shpeumltuar lirineuml e Arbeumlriseuml Kjo do teuml thoteuml se ai e vendosi shpirtin dhe veten
neuml teumlreumlsi si flijim peumlr atdheun edhe pse planin e rikthimit e kishte beumlreuml neuml
meumlnyreuml teuml peumlrsosur Edhe peumlrkundeumlr rreziqeve teuml shumta si nga armiqteuml e
jashteumlm ashtu edhe nga ata teuml
brendsheumlm ai mbeti njeuml lider
vizionar njeuml strateg njeuml arbeumlror
besnik i udheumls seuml eteumlrve dhe njeuml
engjeumlll mbrojteumls i themeleve teuml
shtetit teuml Arbeumlriseuml qeuml tashmeuml ishte
rimeumlkeumlmbur dhe unifikuar
Skeumlnderbeu luftoi me guxim dhe
ushtarakisht pro libertate Arberia
et Europa pra peumlr lirineuml e Arbeumlriseuml
dhe teuml Europeumls Kjo e beumln ateuml njeuml
engjeumlll mbrojteumls teuml atdheut teuml
peumlrbashkeumlt europian dhe teuml
civilizimit teuml saj Faleuml liriseuml seuml tij
qeuml i kishte hedhur rreumlnjeumlt neuml zemreumln
e tij e gjitheuml Arbeumlria sepse ai ishte
shpresa e vetme vendi neuml koheumln e
tij geumlzonte lirineuml e veumlrteteuml peumlr teuml jetuar vepruar dhe punuar si
arbeumlror i veumlrteteuml europian Virtytet
e tij konstante e shpaloseumln ateuml jo
veteumlm si njeuml ldquoAtlet teuml Liriseumlrdquo por
edhe si njeuml vizionar e ligjbeumlreumls peumlr
teuml mireumln e vendit teuml tij Veumlrtet po teuml
analizohet neuml teumlreumlsi vepra dhe jeta e
tij neuml sheumlrbim dhe mbrojtje deri neuml
fund teuml jeteumls seuml tij teuml Arbeumlriseuml dhe
Europeumls ateumlhereuml ai del teuml jeteuml edhe
njeuml ldquoAtlet i Liriseumlrdquo njeuml atlet i
famsheumlm inclytus Athleta jo veteumlm i Arbeumlriseuml por edhe i teumlreuml kontinentit
europian ndeumlrsa peumlr shumeuml
historianeuml studiues dhe shkrimtareuml
teuml ndrysheumlm europianeuml Gjergj
Kastriot Skeumlnderbeu ishte Mburoja
Gideoni Athleta Christi
Shpeumltimtari Makabeu etj
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
22
Ylli Prebibaj Tiraneuml
Nikaj-Meumlrturi neuml veumlshtrimin e disa hulumtuesve teuml huaj (pjesa e treteuml)
III
Trasheumlgimia kulturore dhe
natyrore neuml dekadat e para teuml
shekullit XX-teuml
Trasheumlgimia kulturore neuml Nikaj-
Meumlrtur ploteumlson mozaikun e
kultureumls kombeumltare neumlpeumlrmjet
eposit teuml kreshnikeumlve toponimiseuml
arkitektureumls seuml kullave gjameumls seuml
burrave veccedilorive dialektore etj
Krahina nuk u doreumlzua ndaj situatave teuml kobshme ekonomike
qeuml kishte kaluar por vijoi teuml
ruante mrekullisht ndeumlr breza
keumlto referenca identitare
Konsideratat qeuml ndeshim shpesh
se zona teuml caktuara neuml viset
shqiptare u detyruan t‟i
neumlnshtroheshin kulturalisht
sunduesve teuml huaj ndoshta duhen
rivlereumlsuar peumlr aq koheuml sa ldquovisaret kombeumltarerdquo i kemi teuml mireumlruajtura
neuml krahina teuml tjera po shqiptare
siccedil eumlshteuml krahina e Nikaj-
Meumlrturit
Kufiri i sajuar meuml 1913 krijoi
pengesa peumlr zhvillimin e shtetit teuml
ri shqiptar shkaktoi uri dhe
vdekje Gjakova ishte treg peumlr
banoreumlt e fiseve teuml Nikajve
Meumlrturit Gashit Krasniqes
Tropojeumls dhe Pukeumls teuml cileumlt kur peumlrpiqeshin teuml kalonin neuml aneumln
tjeteumlr teuml kufirit rriheshin ose
qeumllloheshin E vetmja alternativeuml
peumlr ta mbeti rrugeumltimi kateumlrditor
peumlr neuml Shkodeumlr (Swire 2005
134) Nga pikeumlpamja kulturore
kjo situateuml ishte njeuml pengeseuml
shumeuml serioze peumlr sigurimin e
mjeteve teuml domosdoshme teuml
puneumls peumlr mbajtjen gjalleuml teuml
traditeumls kulturore Neuml librin Golgota Shqiptare autori shkruan
rreth njeuml episodi kriminal teuml ushtriseuml serbe ku ndaj 70 katolikeumlve nga Nikajt
qeuml po shkonin neuml pazar u krye njeuml masakeumlr e peumlrgjakshme (Freundlich 2010
31)
Keumlta maleumlsore pavareumlsisht mjerimit ekonomik qeuml ishte i duksheumlm e mbajteumln teuml
gjalleuml identitetin kulturor Rapsodeumlt nikajmeumlrturas vijuan leumlvrimin e eposit dhe
keumlngeumlve shekullore neumlpeumlrmjet lahuteumls teli i seuml cileumls peumlr arsyet qeuml peumlrmendem
meuml lart nuk ishte industrial por fije e njeuml bishti kali Keumlshtu ldquoLahuta ndeumlr
malcina ku peumlrdoret (Malcia e Madhe Dukagjini Nikajt e Meumlrtur e megjeuml me
Jugosllavineuml asht e vetmja e dashtun vegeumll muzikore me teuml cileumln zemra e
popullit i shpreheuml ndjesiteuml e veta ma teuml xetat e ma teuml thellatrdquo (Hylli i Driteumls
1931 550) Mbi reumlndeumlsineuml qeuml ka njeuml trasheumlgimi e tilleuml kulturore F Cordignanos neumlnvizon se ldquoKush e ka rujt rodin zakonet gojdhanat shkurt
gjithccedilka asht vizar shpirtuer i kombitrdquo (Hylli i Driteumls 1931 551) Protokolli i
mikpritjes nuk i ka shpeumltuar veumlzhgimit teuml Nopces i cili e peumlrshkruan keumlshtu
ldquoqeumlndrimi i meumltejsheumlm disa diteumlsh neuml Curraj teuml Epeumlr i peumlrket periudhave meuml teuml
keumlndshme teuml udheumltimit tim neumlpeumlr Shqipeumlrirdquo Meuml tej ai veumlren se ldquobanoreumlt e
Currajt (Nikaj) neuml vitin 1908 krahas atyre teuml Meumlrturit u peumlrkisnin njereumlzve
meuml teuml mireuml qeuml kam hasur neuml Shqipeumlrirdquo (Nopsca 2009 207-208)
Harteuml Curraj Epeumlr 1930
Ndeumlrkoheuml pas shpalljes seuml Republikeumls Shqiptare meuml 1925 konstatojmeuml rishtazi
njeuml interesim peumlr zoneumln por tashmeuml neuml fusheumln e njohjes me veccediloriteuml natyrore
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
23
Neuml objektiv ishte tashmeuml
evidentimi i resurseve turistike
hapeumlsireumls gjeografike dhe
itinerareve qeuml lidhin zonat me njeumlra-tjetreumln Disa ekspedita
studimore u ndeumlrmoreumln nga qarqe
profesionale austriake dhe
italiane
Studimi hartografik i peumlrgatitur
nga Instituti Gjeografik Mbreteumlror
Italian meuml 1930 i peumlrket njeuml prej
punimeve meuml teuml mira neuml leumlmin
hartografik si peumlr shkak teuml
peumlrmbajtjes por edhe si produkt shkencor i njeuml prej instituteve meuml
teuml mireumlnjohura ndeumlrkombeumltare
Harta me emeumlrteseuml ldquoCurraj
Epeumlrrdquo na sjell teuml dheumlna
gjuheumlsore topografike dhe
gjeografike peumlr Currajt dhe
rajonet kufitare Kjo eumlshteuml njeuml
harteuml profesionale e peumlrgatitur
mbi kritere qartazi shkencore ajo
i peumlrket vitit 1930 dhe ruhet neuml
fondin e hartave neuml Bibliotekeumln
Kombeumltare neuml Tiraneuml (Insituti Gjeografik Mbreteumlror Italian i
Firenceumls 1930)
Neuml vitin 1930 Gazeta ldquoVullneti i
Popullitrdquo shkruan mbi
eksplorimin e maleve neuml veri teuml
Shqipeumlriseuml nga ana e kateumlr
alpinisteumlve austriake Udheumltimi i
tyre ishte neumln patronazhin e
Seksionit Akademik teuml Isnabrukut Alpinisteumlt kryen
ngjitje neuml Majeumln e Ndeumlrmajeumls
Malin e Thateuml Lugun e
Ndeumlrmajeumls Qafeumln e Pejeumls
Shtegun e Dhenve etj Shoqeumlria
alpine qeuml ndeumlrmori keumlteuml mision neuml
Shqipeumlrineuml e Veriut ishte njeuml
institucion i mireumlnjohur peumlr koheumln
neuml teuml cileumln ishin aktivizuar
alpinisteumlt e Gjermaniseuml dhe
Austriseuml ajo ishte themeluar meuml
1774 dhe kishte 200 000 ndjekeumls (Vullneti i Popullit 1930 1)
Gjashteuml vjet meuml voneuml Hylli i
Driteumls pasqyron njeuml ekspediteuml teuml
disa autoriteteve austriake Neuml
shkrimin ldquonji udheumltim neuml Alpet e
Shqipeumlriseuml seuml Veriutrdquo jepen teuml
dheumlna rreth keumlsaj ekspedite neuml
peumlrbeumlrjen e seuml cileumls ishin Dr Fritz
Lemperg Fehring Steirmark
zonjusha Maria Kainz dhe Severin Kainz Ata mbeumlrriteumln neuml
Shkodeumlr meuml 13 korrik 1936 ku u priteumln me nderime shteteumlrore dhe vijuan
rrugeumltimin teuml shoqeumlruar nga meumlsuesi Rrok Zojzi
Rruga e ndjekur prej tyre ishte Selimaj Lugu i Valboneumls Maja e Hekurave Qafa e Droccedileumls Qereqi Curraj Epeumlr Qafa e Ndeumlrmanjeumls Shala Thethi etj Neuml
fund teuml rrugeumltimit Dr Lemperg ishte shprehur ldquopo pse ju shqiptareumlt nuk
bani reklameuml peumlr keumlto fareuml bukurisheuml qeuml kenirdquo (Hylli i Driteumls 1937 177)
Turisteumlt shton ai janeuml meumlrziteuml veccedil me udheumltime neuml Zviceumlr nga ana tjeteumlr
Shqipeumlrineuml e cileumlson njeuml vend teuml bukur Ai sugjeronte peumlrmireumlsimin e shtigjeve
e ndeumlrtimin e kasolleve alpine Itineraret meuml teuml peumlrshtatshme peumlr t‟u vizituar
konsiderohen
ShkodeumlrndashBogeuml-Xhaj-Pult-Theth
ThethndashCurrajndashSelimajndashRrogam
Tropojeuml-SelimajndashCurrajndashThetheuml
Theth- Qafeuml e Pejeumls-lepush
Sipas tyre do ishte me vend ndeumlrtimi i njeuml qendre botanike e cila teuml peumlrfshijeuml
hapeumlsireumln ThethndashSelimaj-Maja e Hekurave-Curraj-Kakija e Nikajve (Hylli i
Driteumls 1937 179)
IV
Peumlrfundime
Neuml keumlteuml punim trajtuam kontributin e disa hulumtuesve teuml huaj sa i takon
krahineumls seuml Nikaj-Meumlrturit rendit shoqeumlror traditave veccedilorive kulturore dhe
natyrore Hulumtimet dhe botimet e tyre peumlrbeumljneuml njeuml fond teuml dobisheumlm peumlr pasqyrimin e seuml kaluareumls shqiptare ndeumlr shekuj
Neuml keumlto kushte peumlrkthimi dhe botimi i tyre i ploteuml duke respektuar
besnikeumlrisht punimet autentike do e pasuronte meuml tej fondin shqiptar
albanologjik Gjykojmeuml se njeuml nismeuml serioze neuml keteuml drejtim duhet teuml
peumlrfshihet neuml axhendeumln e institucioneve akademike neuml Shqipeumlri dhe neuml
Kosoveuml
Ndeumlrmjet hulumtuesve teuml huaj gjykojmeuml qeuml veprat e Nopccediles dhe Lambertzit
zeumlneuml njeuml vend kryesor peumlr shkak teuml formimit teuml tyre akademik dhe
hulumtimeve teuml gjata qeuml kaneuml kryer Konsiderata joneuml mbeumlshtetet edhe nga interesimi i instituteve shkencore apo shteumlpive botuese teuml mireumlnjohura
ndeumlrkombeumltarisht peumlr botimin e veprave teuml tyre
Reumlndeumlsia e hulumtuesve teuml huaj qeumlndron neuml trajtimin e gjithansheumlm teuml
fenomeneve shoqeumlrore teuml asaj kohe duke trajtuar si aspektet pozitive dhe ato
negative Shmangja e problematikave neuml trajtimet shkencore me peumlrjashtim teuml
atyre qeuml autoreumlt i provojneuml si shtrembeumlrime janeuml pa bazeuml shkencore
Keumlta autoreuml kaneuml krijuar njeuml fond teuml papeumlrseumlritsheumlm studimesh si peumlr krahineumln
e Nikaj-Meumlrturit por edhe peumlr albanologjineuml shqiptare pa teuml cilin nuk do teuml
mundeshim sot teuml kishim teuml shkruar shumiceumln e tematikave qeuml secili syresh ka
trajtuar Neuml keumlto kushte ata zeumlneuml vend teuml posaccedileumlm neuml literatureumln e peumlrjetshme shqiptare
BIBLIOGRAFIA
Burimet arkivore
AQSH F 78
Fondi arkivor i Biblotekeumls Kombeumltare
Organet e Shtypit
Burimi i Kanunit teuml Lekeuml Dukagjinit Prej Dr Franz Baron Nopcsa peumlrktheu F Asallani neuml
Dialeumlria Nr 4 Wien 1920
G Stadtmuller Historija e Shqipeumltare Nr 1-2 Shtypshkronja Franccedileskane Shkodeumlr 1942
Hylli i Driteumls Nr 7-8 Shtpshkronja Franccedileskane Shkodeumlr 1933
Hylli i Driteumls Nr 4 Shkodeumlr 1937
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
24
F Cordignano Kryevepra e A Gjergjit neuml
zhvillim teuml historis shqyptare neuml Hylli i
Driteumls Nr 10 Shkodeumlr 1931
Vullneti i Popullit Interesimi i turistave
gjermane peumlr bukuriteuml e maleve shqiptare
Tiraneuml 1930
Botimet historiografike
Anton Berisha Maximilian Lambertzi peumlr
Epikeumln Gojore Shqiptare neuml Gjurmime
Albanologjike Nr 16 Insituti
Albanologjik i Prishtineumls Prishtineuml 1987
Dom Ernesto Cozzi Studime Etnologjike
teuml Shqipeumlriseuml Srsquoepeumlrme Botimet Fishta
Lezheuml 2017
Ermanno Armao Localitagrave chiese fiumi
monti e toponimi varii di unrsquoantica carta
dellrsquoAlbania Settentrionale Istituto per L‟
Europa Orientale Roma 1933
Franz Baron Nopsca Shqipeumlria Katolike e
Veriut Faik Konica Prishtineuml 2009
Giuseppe Valentini Ligji i maleve
shqiptare nga relacionet e Misionit
Sheumltiteumls teuml Jezuit neuml Shqipeumlri 1880-1932
Plejad Tiraneuml 2007
Joseph Swire Shqipeumlria ngritja e njeuml
mbreteumlrie Dituria Tiraneuml 2005
John Monaghan Peter Just Antropoligjia
SocialndashKulturore Ideart Tiraneuml 2007
Leo Freundlich Golgota e Shqipniseuml
aktakuzeuml kundeumlr shfaroseumlsve teuml popullit
shqiptar Prishtineuml 2010
Maximilian Lambertz Raport mbi
studimet e mia linguistike neuml Shqipeumlri nga
mesi i majit deri neuml fund teuml gushtit 1916
Botimet Franceskane Shkodeumlr 2011
Ndoc Nikaj Kujtime teuml nji jeteumls seuml
kalueme Plejad Tiraneuml 2003
P Fulvio Cordignano S J La Poesia
Epica Di Confine NellrsquoAlbania Del Nord
I Parte Studio Critico-Letterario
Tipograia Liberia Emiliana
EditriceVenezia 1943
Steacutephane Voell Das nordalbanische
Gewohnheistsrecht Curupira Germany
2004
Theodor Ippen Shqipeumlria e Vjeteumlr
Parathanje nga Dr Ardian Klosi Maluka
Tiraneuml 2002
Ylli Prebibaj Diplomacia shqiptare e
viteve 1920-1925 neuml fokusin e shtypit teuml
koheumls neuml Revisteumln Shkencore
Ndeumlrkombeumltare Diskutime Nr 14 Tetoveuml
2015
Zymer Ujkan Neziri Studime peumlr
Folklorin II Epika Gojore dhe
Etnokultura Instituti Albanologjik i
Prishtineumls Prishtineuml 2008
Harta
Harteuml ldquoCurraj Epeumlrrdquo Riliev i bamun meuml
1930 Insituti Gjeografik Mbreteumlror Italian
i Firenceumls (shih fondi i hartave neuml
Biblotekeumln Kombeumltare Tiraneuml)
Uebe
httpwwwbkshalkatalogulibrarywww
opacwwwrootbeginnerindex_alhtml
wwwsmithsonianmagcom
(Fund)
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
25
Dr Nail Draga Ulqin
Masakra e Tivarit dhe rishkrimi i historiseuml
(Me rastin e 75-vjetorit 1945-2020)
Ndeumlr ngjarjet tragjike teuml popullit
shqiptar qeuml ka teuml beumljeuml me Lufteumln e
Dyteuml Boteumlrore eumlshteuml Masakra e
Tivarit e cila ka ndodhur me 1
prill 1945 Neuml keumlteuml masakeumlr teuml
realizuar nga njeumlsiteuml ushtarake teuml
Jugosllaviseuml aty janeuml likuiduar njeuml
numeumlr i madh shqiptareumlsh nga
Kosova me peumlrmasat e
gjenocidit teuml cileumlt ishin
mobilizuar peumlr teuml ndjekur okupatoreumlt gjermaneuml neuml pjeseumln
pereumlndimore teuml ish-Jugosllaviseuml
Mobilizimi i tyre neuml Kosoveuml ka
pasur njeuml prapavi teuml caktuar
politike sepse si qellim kishte
spastrimin e Kosoveumls nga
shqiptareumlt peumlr teuml realizuar neuml
praktikeuml pushtetin ushtarak i cili
ishte vendosur nga data 8 shkurt
1945 duke beumlreuml riokupimin e
Kosoveumls pa peumlrfillur parimet e Karteumls seuml Atlantikut me pasoja
peumlr shqiptareumlt qeuml eumlshteuml deumlshmuar
neuml vitet vijuese
Me 1 prill u beumlneuml 75- vite (1945-
2020) nga Masakra e Tivarit ku u
likuiduan neuml meumlnyreumln meuml mizore
shqiptareumlt nga Kosova Sipas teuml
dheumlnave del se ky numeumlr shkon
minimalisht nga 1560 shqiptareuml
ndeumlrsa sipas disa peumlrllogaritjeve
arrineuml deri neuml 3764 persona Fjala eumlshteuml peumlr shqiptareumlt teuml cileumlt ishin
teuml mobilizuar si regruteuml ne aradhat
partizane peumlr teuml ndjekur armikun
peumlrfundimisht nga territori i ish-
JugosllaviseumlPor edhe pas
shteumldhjeteuml e peseuml vjeteumlve kjo
tragjedi ende nuk eumlshteuml ndriccediluar
nga studiuesit e ndryshem nga vet
fakti se gjateuml periudheumls seuml sistemit
komunist marrja me njeuml ngjarje teuml
tilleuml ishte e pa preferueshme dhe me pasoja peumlr autoreumlt
Edhe pse ne popull dihej peumlr keteuml tragjedi dhe peumlrshperitej peumlr numrin e teuml
vrareumlve sakteumlsisht pak kush dinte teuml dheumlna teuml sakta sepse arkivat peumlr
shqiptareumlt ishin neumln embargo madje dokumenteumlt gjegjeumlse ka mundeumlsi qeuml janeuml
zhdukur nga ato teuml cileumlt kaneuml realizuar keteuml masakeumlr
Deumlshmi autentike e atyre qeuml peumlrjetuan masakren Por veteumlm pas deumlshtimit teuml sistemit monist dhe vendosjes seuml pluralizmit nga
viti 1990 opinioni i gjeumlreuml filloi teuml njihej meuml ne detaje peumlr keteuml masakeumlr e ate
duke iu falenderuar deumlshmitareumlve autentik teuml cileumlt kishin shpeumltuar nga kjo
kasaphane tipike naziste e beumlreuml nga pjeseumltareumlt e aradhave partizane jugosllave
gjoja ldquonacional-ccedillirimtarerdquo Dhe janeuml keumlto individ teuml cileumlt e peumlrjetuan personalisht keteuml masakeumlr teuml cileumlt kaneuml dheumlneuml kujtimet e tyre peumlr keteuml kalvar teuml
shqiptareumlve nga mobilizimi i tyre neuml Kosoveuml dhe rrugeumltimi ne relacionin
Prizren-Kukeumls-Shkodeumlr-Tivar
Ndeumlr ta beumln pjeseuml edhe Azem Hajdini-Xani i cili opinionit i ka dhuruar librin
ldquoTragjedia e Tivaritrdquo botuar neuml Shtutgard neuml Gjermani neuml vitin 1990 dhe meuml
pas ribotuar neuml Prishtineuml neuml vitin 1998 Po ashtu ky autor ka botuar edhe njeuml
botim tjeteumlr me titull rdquoMasakra e Tivaritrdquo-Memoare Prishtineuml 1998 duke
prezentuar deumlshmi autentike teuml personave teuml cileumlt kaneuml mbetur gjalleuml Edhe pse
ne ndeumlrkoheuml janeuml botuar edhe disa studime nga autor teuml tjereuml peumlr keteuml
masakeumlr(MPirraku UButka etj) botimi i keumltyre materialeve nga autori i cili e ka peumlrjetuar drejteumlpeumldrejt keteuml masakeumlr peumlr momentin sheumlrben si leumlndeuml bazeuml
dhe e domosdoshme peumlr teuml trajtuar keteuml tragjedi teuml beumlreuml nga komunistet ne prag
teuml peumlrfundimit teuml Lufteumls seuml Dyteuml Boteumlrore sepse arkivat ende janeuml teuml mbyllura
peumlr hulumtuesit shqiptareuml
Nisja nga Prizreni peumlr neuml Tivar Peumlr teuml beumlreuml ploteumlsimin e Armateumls IV teuml Jugosllaviseuml peumlr neuml Frontin VP teuml
bregdetit teuml Adriatikut ne saje teuml teuml dheumlnave teuml publikuara del se ne mars dhe
prill teuml vitit 1945 u deportuan 22017 lufteumltareuml shqiptareuml nga Kosova Ata janeuml
deportuar ne formacione ushtarake teuml cilat quhen eshalone qe gjateuml muajve
mars-prill 1945 nga Prizreni peumlr neuml Tivar gjithsejt ishin gjashteuml eshalone teuml
tilla Keumlshtu neuml mars janeuml deportuar tre eshalone eshaloni i pareuml me 3700 lufteumltareuml niset nga Prizreni meuml 2431945 dhe arrin neuml Tivar meuml 2931945
eshaloni i dyteuml meuml 4700 lufteumltareuml niset nga Prizreni meuml 2631945 dhe arrineuml
neuml Tivar meuml 3131945 dhe eshaloni i treteuml me 2700 lufteumltareuml shqiptareuml niset
nga Prizreni me 2731945 dhe arrin neuml Tivar meuml 1 prill 1945 Ndeumlrsa gjateuml
muajit prill janeuml deportuar edhe tre eshalone teuml tjera eshaloni i pareuml me 1506
lufteumltareuml niset nga Prizreni meuml 19 prill 1945 eshaloni i dyteuml me 2601 lufteumltareuml
niset nga Prizreni meuml 20 prill 1945 dhe eshaloni i treteuml me 1216 lufteumltareuml niset
nga Prizreni meuml 24 prill 1945Ndeumlrsa meuml pas nga Prizreni niset njeuml eshalon i
veccedilanteuml me 5323 lufteumltareuml shqiptar nga Maqedonia ne diteumlt e para teuml prillit teuml
vitit 1945
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
26
Pse po largoheshin lufteumltareumlt
nga Kosova Duke marreuml parasysh se
operacionet luftarake kundeumlr nazistave gjermaneuml ne Lufteumln e
Dyteuml Boteumlrore kishin marreuml fund
nga fundi i viti 1944 me teuml drejt
beumlheumlt pyetja se pse i deportuan
lufteumltareumlt shqiptareuml nga Kosova
Peumlrgjigja ishte e qarteuml sepse
planifikohej njeuml hakmarrje ndaj
shqiptareumlve teuml Kosoveumls peumlr
humbjen qe kishin peumlrjetuar
formacionet ushtarake teuml
partizaneumlve jugosllaveuml ne lufteumln ndaj lufteumltareumlve teuml Shaban
Polluzheumls Ndeumlrsa nga ana tjeteumlr
si qellim ishte largimi nga
Kosova i atyre lufteumltareumlve teuml cileumlt
mund teuml beumljneuml rezistenceuml peumlr
vendosjen e pushtetit ushtarak
serb gjegjeumlsisht ripushtimin serb
teuml Kosoveumls ne saje teuml vendimeve
teuml meuml vonshme
Teuml mobilizuarit iu ngjanin
robeumlrve Edhe pse teuml gjitheuml teuml tubuarit nga
aneuml teuml ndryshme teuml Kosoveumls
kishin premtime se do teuml
deportoheshin me statusin e
lufteumltareumlve peumlr teuml ndjekur armikun
ne vijen e frontit neuml veripereumlndim
teuml Adriaktikut(Isteumlr-Slloveni) nga
momenti i pareuml neuml Prizren u verejt
se do teuml jeteuml teumlreumlsisht
ndrysheNeumlse deri aty ata ishin teuml
armatosur dhe teuml peumlrcjellur me oficereuml shqiptareuml meuml tu nisur nga
Prizreni peumlrcjelljen e moren
oficeret serbo-malazez ndeumlrsa po
ashtu u detyruan peumlr teuml doreumlzuar
armet me pretekst se rruga eumlshteuml e
gjateuml dhe do teuml lodheni pa nevojeuml
pra ata u nisen nga Prizreni teuml
paarmatosur teuml pa ushqyer teuml
lodhur teuml paveshur dhe ne kushte
higjenike teuml papeumlrshtatshme Ishte
ky eshaloni i dyteuml qeuml eumlshteuml nisur
nga Prizreni meuml 26 mars ku pjeseumltareumlt e tij do teuml peumlrjetojneuml
gjenocid teuml pa pareuml ne qytetin e
Tivarit teuml Ri
Gjateuml rrugeumls atyre iu ndalohej
dalja nga kolona qofteuml peumlr teuml pireuml
ujeuml apo kryer nevoja fiziologjike
Kush kishte guxim teuml vepronte
ndryshe e peumlsonte me jeten sepse
pushkatohej neuml vend Nga njeuml
sjellje e tilleuml e oficereumlve peumlrcjelles teuml cileumlt vrisnin kur kishin deumlshireuml
e flisnin fyerjet meuml vulgare ndaj shqiptareumlve tash teuml gjitheuml e kishin teuml qarteuml se
nuk janeuml meuml lufteumltareuml por iu ngjanin robeumlrve teuml lufteumls Dhe nga njeuml situateuml e
tilleuml dramatike gjateuml rrugeumls deri ne Shkodeumlr numri i teuml vrareumlve kishte arritur
deri neuml 800 lufteumltareuml teuml cileumlt janeuml gjuajtur neuml lumin Dri Buneuml etj
Pamjet e Tivarit paralajmeumlronin masakren Me teuml arritur neuml Tivarin e Ri eumlshteuml veumlrejtur njeuml moblizim i madh i popullateumls
vendore ku me ta ishin seuml bashku edhe njeumlsiteuml ushtarake teuml Brigadeumls seuml Dhjeteuml
Malazeze teuml armatosur ne ccedildo aspekt athua se janeuml duke pritur njeumlsiteuml e
armikut U pa qarteuml komploti dhe gracka e pregatitur por ata prisnin veteumlm
shkasinNe qendeumlr teuml Tivarit teuml Ri pasi i kaneuml udheumlruar peumlr teuml pushuar ne afeumlrsi
teuml tyre ishte njeuml krua ku shqiptareumlt shprehen keumlrkeseumln peumlr teuml pireuml ujeuml por
oficereumlt reaguan ashpeumlr duke mos iu mundeumlsuar dhe fyer ata neuml aspektin
nacional duke vrareuml tre shqiptareuml ndeumlrsa nga plumbat e tyre kishin vrareuml
ldquogjojardquo njeuml ushtareuml malazias Ky ishte njeuml tjeteumlr pretekst peumlr teuml vrareuml shqiptareuml andaj peumlr keteuml ldquovepeumlr ldquo e cila nuk ishte beumlreuml nga shqiptareumlt ata pushkatuan 100
ushtareuml shqiptareuml sikurse nazisteumlteumlt gjermaneuml koheuml meuml pareuml Nga kjo e papritur
shqiptareumlt ishin teuml vetdijsheumlm se njeuml tragjedi e tilleuml nuk do teuml peumlrfudnoj meuml
kaq sepse ishin teuml rrethuar nga teuml gjitha aneumlt
Ndeumlrtesa e Monopolit teuml Duhanit ferri i shqiptareumlve
Ata meuml pas ne koloneuml i detyruan teuml ecin dhe i vendosen ne objektin e
Monopolit teuml Duhanit neuml afeumlrsi teuml portit Ishte kjo njeuml ndeumlrteseuml tre kateumlshe ku i
detyruan teuml hyjneuml brenda ndeumlrsa teuml tjereumlt u vendosen neuml oborr pra teuml gjitheuml
grumbull e jo ne koloneuml sepse keumlshtu mundeumlsia peumlr t‟i shfarosur ishte meuml e
madhe Dhe nuk ka vonuar shumeuml ne teuml gjitheuml shqiptareumlt si brenda ne ndeumlrteseuml
e neuml oborr eumlshteuml qitur me teuml gjitha mjetet luftarake rreh dy oreuml dhe neuml oborr dhe shesh ku ishin rreth 3000 veta nuk mbeti njeumlri i gjalleuml neuml keumlmbeuml sepse u beuml
kasaphaneuml e veumlrteteuml dhe kudo u beuml lumeuml gjaku E teumlreuml kjo masakeumlr ka zgjatur
rreth njeuml oreuml e gjysmeuml duke filluar neuml ora 14 teuml dateumls 1 prill 1945 Pateumln fat teuml
shpetojneuml veteumlm ata qe ishin ne katin e larteuml teuml ndeumlrteseumls dhe disa nga eshaloni
i pareuml teuml cileumlt peumlr momentin ishin neuml Tivarin e Vjeteumlr Por tragjedia nderpritet
duke iu falenderuar njeuml automobili i cili brenda kishte disa veumlzhgues
amerikaneuml teuml cileumlt meuml gjaseuml kishin deumlgjuar teuml shteumlnat e armeumlve dhe kishin
ardhur peumlr teuml pareuml vendin e ngjarjeumls Por kriminelet iu doleumln peumlrpara dhe i
binden teuml largoheshin dhe teuml vazhdojneuml rrugeumln peumlr neuml Ulqin Pra nga frika se
do teuml zbulohet krimi ata u detyruan ta nderpresin plojeumln Ishte kjo njeuml rasteumlsi
qeuml teuml shpeumltojneuml disa lufteumltareuml kosovareuml teuml cileumlt do teuml jeneuml deumlshmitareuml teuml keumlsaj masakre edhe pse qeumlllimi i forcave shfaroseumlse teuml partizaneumlve jugosllaveuml ishte
peumlr t‟i vrareuml teuml gjitheuml peumlr teuml mos pasur deumlshmitareuml
Mungojneuml varret e teuml masakruarve
Me pas u mobilizuan teuml gjitheuml qytetareumlt si pleq gra teuml rinj puneumltor e ushtareuml
peumlr teuml pastruar oborrin peumlr teuml humbur gjurmet e keumlsaj vepre mizore Me
kamion kaneuml ngarkuar teuml vrareumlt dhe teuml plagosurir peumlr t‟i deportuar neuml varreza teuml
ndryshme kolektive Madje neuml keteuml transport kaneuml angazhuar edhe ata
shqiptareuml teuml cileumlt kaneuml mbetur gjalleumlEnde nuk dihet se ku janeuml bartur kufomat
dhe varrosur ata Beumlhet fjaleuml peumlr disa vende si ne Tivarin e Vjeteumlr Tugjemil
Zalef dhe ne njeuml shpelleuml neuml malin e Vollujiceumls praneuml detit Por nuk ka dilemeuml
se pjeseumln meuml teuml madhe teuml tyre e kaneuml gjuajtur neuml det
Beumlheumlt pyetja sa janeuml vrareuml ne keumlteuml masakeumlr e sa kaneuml mbetur gjalleuml Pasi nuk
ka teuml dheumlna arkivore andaj i vetmi burim eumlshteuml A Hajdini-Xani i cili thoteuml se
teuml gjalleuml kemi mbetur 810 individeuml ndeumlrsa nga Kosova janeuml nisur 4700
lufteumltareuml nga del se gjateuml rrugeumls dhe ne keteuml masakeumlr janeuml vrareuml e zhdukur 3
890 shqiptareuml teuml Eshalonit teuml dyteuml dhe 420 teuml Eshalonit teuml pareuml pra gjithsej 4
310 individ kaneuml humbur jeteumln ccedileumlshtje qeuml mbesin peumlr hulumtime
Neuml keumlteuml regji shfaroseumlse ka pasur raste qeuml individ teuml ndrysheumlm teuml shpeumltojneuml dhe
teuml ikin neuml drejtime teuml ndryshme por edhe aty neumlse janeuml zbuluar janeuml likuidur
sepse teuml gjitheuml shqiptareumlt janeuml cileumlsuar si armiq nga pushteti ushtarak Ka raste teuml veccedilanta qeuml kosovareumlt janeuml strehuar e mbajtur nga familje shqiptare duke iu
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
27
shpeumltuar jeteumln si ne Tivar Aneuml teuml
Malit dhe Krajeuml ku peumlr raste teuml
tilla egzistojneuml deumlshmi autentike
Tragjedia e cila u hesht peumlr vite
teuml teumlra
Me teuml peumlrfunduar lufta dhe kthimi
i lufteumltareumlve kosovareuml neuml shteumlpiteuml
e tyre kjo ngjarje mori dheneuml por
ishte me pasoja neumlse keumlrkohej e
veumlrteta pse ndodhi ajo Madje ata
teuml cileumlt e peumlrjetuan ishin teuml
keumlrceumlnuar neumlse debatojneuml ne
lidhje mbi keteuml ngjarje e jo meuml teuml
keumlrkojneuml qeuml ajo teuml ndriccedilohet neuml teumlreumlsi
Dhe si peumlr ironi teuml fatit pas keumlsaj
masakre ajo u hesht nga ato teuml
cileumlt eumlshteuml dashur teuml flasin dhe ta
informojneuml opinionin e gjeumlreuml peumlr
keteuml gjenocid teuml beumlreuml nga
partizaneumlt jugosllaveuml duke
keumlrkuar peumlrgjegjeumlsi nga ana e
tyre
Por ndodhi qeuml peumlr keumlteuml masakeumlr te mos flasin kaudrat shqiptare
qofteuml nga Kosova apo nga
Shqipeumlria por peumlr teuml pareumln hereuml teuml
deklarohet A Rankoviqi neuml
Kongresin Themelues teuml PKS meuml
8-12 maj 1945 i cili neuml mes
tjerash ka theumlneuml se rdquoudheumlheqeumlsit e
eshalonit e nxiteumln revolteumln midis
shqiptareumlverdquo duke planifikuar teuml
vrisnin ldquo40 shqiptareuml peumlr njeuml
luftareuml teuml vrareumlrdquo duke vazhduar se ldquoudheumlheqesit taneuml hapeumln zjarr
dhe i vraneuml 300 shqiptareumlrdquo Njeuml e
dheumlneuml e tilleuml edhe pse e
minimizuar shumeuml hereuml deumlshmon
se njeuml masakeumlr e tilleuml ka egzistuar
dhe eumlshteuml realizuar nga forcat
partizane jugosllave qeuml ishin teuml
Brigadeumls seuml Dhjeteuml Malazeze
duke mbetur informata e vetme
zyrtare peumlr keumlteuml masakeumlr
Por edhe pse njeuml nismeuml teuml tilleuml neuml rrugeuml institucionale peumlr teuml
prezantuar dhe hulumtuar teuml
veumlrteteumln eumlshteuml beumlreuml nga Azem
Hajdini si pjeseumlmarreumls i keumlsaj
masakre nga viti 1966 e meuml pas
ccedildo gjeuml mbeti veteumlm ne nismeuml
sepse pushtetit jugosllav teuml koheumls
nuk i ka interesuar e veumlrteta peumlr
keumlteuml tragjedi sepse ishin veteuml
serbo-malazezeumlt teuml cileumlt ishin
skenaristeumlt dhe regjisoreumlt e keumlsaj maskare e cila ishte meuml e madhja
neuml peumlrfundim teuml Lufteumls seuml Dyteuml Boteumlrore ne Evropeumln Juglindore
Peumlrgjegjeumlsia e udheumlheqjes seuml Shqipeumlriseuml
Edhe pse kaneuml kaluar 75 vite nga masakra e Tivarit deri meuml tash nuk kemi pasur rast teuml lexojmeuml diccedilka konkrete neuml lidhje mbi keumlteuml tragjedi nga strukturat
qeveritare teuml Shqipeumlriseuml Madje kjo tragjedi nga ana e tyre eumlshteuml heshtur duke
mos u sheumlnuar as neuml kalendarin e ngjarjeve historike sepse ata janeuml teuml
veteumldijsheumlm peumlr peumlrgjegjeumlsineuml qeuml mbajneuml Sepse si teuml lejohet qeuml teuml kalojneuml
neumlpeumlr territorin e Shqipeumlriseuml eshalone teuml teumlra qytetareumlsh kosovareuml teuml peumlrcjellur
nga ushtarakeumlt serbo-malazez gjoja peumlr teuml marreuml pjeseuml neuml ndjekjen
peumlrfundimtare teuml armikut neuml Isteumlr e Slloveni kur Lufta e Dyteuml Boteumlrore kishte
marrur fund
Objekti i Monopolit teuml Duhanit neuml Tivar-vendi i masakreumls teuml 1prillit 1945
Nuk ka dilemeuml se ishte ky njeuml veprim monstruoz dhe antikombeumltar i
udheumlheqjes seuml Shqipeumlriseuml seuml koheumls e cila ka peumlrgjegjeumlsi peumlr masakren e Tivarit Por neumlse analizojmeuml rrethanat e koheumls qeuml meuml voneuml eumlshteuml njoftuar
opinioni i gjeumlreuml as qeuml eumlshteuml pritur diccedilka konkrete nga udheumlheqja e Shqipeumlriseuml
ose me konkretisht nga ajo e PKSH sepse keumlta ishin si filialeuml e komunisteumlve
jugosllaveuml dhe ishin teuml indoktrinuar nga ideologjia komuniste si rralleuml kush neuml
Evropeumln Juglindore Sepse nga ajo koheuml e deri neuml vitin 1948 me jugosllaveumlt
kaneuml punuar seuml bashku peumlr teuml eliminuar armiqet ideologjikeuml ku egzistojneuml
deumlshmi teuml pakontestueshme sepse individeuml teuml ndrysheumlm shqiptareuml janeuml
arrestuar neuml Shqipeumlri dhe iu janeuml doreumlzuar jugosllaveumlve teuml cileumlt kaneuml
peumlrfunduar meuml pasoja tragjike
Tivari 1945 sikurse Srebrenica 1995 Nuk ka dilemeuml se Masakra e Tivarit e vitit 1945 eumlshteuml pothuaj identike me
masakren e Srebreniceumls neuml vitin 1995 e beumlreuml nga forcat ushtarake serbe ndaj
rreth 8 000 boshnjakeumlve Por keumltu egziston veteumlm njeuml dallim sepse krimi neuml
Tivar eumlshteuml beumlreuml pa pranineuml e forcave ndeumlrkombeumltare ndeumlrsa neuml Srebreniceuml
eumlshteuml beumlreuml neuml prani teuml tyre teuml cileumlt ishin gjoja me mision peumlr teuml mbrojtur keteuml
popullateuml Njeuml rast i tilleuml analogjik ka edhe teuml veccedilanteumln tjeteumlr sepse viktimat e
Tivarit edhe sot janeuml pa varre teuml identifikuara ndeumlrsa ata teuml Srebreniceumls janeuml
identifikuar sepse janeuml gjetur neuml varrezat kolektive meuml ccedil‟rast eumlshteuml beumlreuml
rivarrimi i tyre
Pllaka peumlrkujtimore e cila mungon
Ka ardhur koha qeuml neuml lidhje mbi masakren e Tivarit teuml formohet njeuml komision i veccedilanteuml praneuml Qeveriseuml seuml Kosoveumls peumlr teuml zhvilluar njeuml takim me peumlrfaqeumlsuesit
e Qeveriseuml seuml Malit teuml Zi Nuk ka dilemeuml se ngjarja tragjike e vitit 1945 nuk
mund ta ngarkojeuml me peumlrgjegjeumlsi pushtetin aktual neuml Mal teuml Zi por angazhimi
neuml drejtim teuml ndriccedilimit teuml keumlsaj masakre do teuml ishte neuml favor teuml pushtetit aktual
neuml rrethana teuml reja shoqeumlrore e politike
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
28
Edhe pse kaneuml kaluar 75 vjet nga
kjo masakeumlr ende nuk ka teuml
dheumlna neuml lidhje mbi varret e teuml
masakruarve andaj eumlshteuml obligim moral dhe civilizues qeuml neuml vendin
ku eumlshteuml beumlreuml masakra teuml ngrihet
njeuml memorial apo teuml vendoset njeuml
pllakeuml peumlrkujtimore neuml tre gjuheuml
peumlr teuml njohtuar opinionin e gjeumlreuml
mbi keumlteuml ngjarje tragjike neuml vitin
1945 qeuml ka ndodhur neuml qytetin e
Tivarit
Peumlrfundim
Ndoneumlse kaneuml kaluar 75-vite nga
data e 1 prilit 1945 kur u
masakruan shqiptareumlt nga
Kosova nga ana e strukturave
ushtarake jugosllave teuml koheumls
realizuar sipas njeuml skenari me
qellime shfaroseumlse ndaj
shqiptareumlve nga Kosova ajo
masakeumlr ia kalon ldquoNateumls seuml Sheumln
Bartolomeutrdquo teuml Parisit teuml vitit
1573 qeuml eumlshteuml sinonim peumlr vrasjet
masive teuml kundeumlrshtareumlve ideologjikeuml
Peumlr keumlteuml tragjedi neuml koheumln e
monizmit nuk eumlshteuml guxuar teuml
flitet as teuml shkruhet se pasojat
ishin teuml meumldha Ccedildo informateuml
ishte neuml heshtje sepse politika
komuniste e koheumls si mision
kishte eliminimin e krimeve duke
mos i publikuar ato por e veumlrteta
nuk ka mundur teuml heshtet
Veteumlm pas reumlnies seuml monizmit teuml
mbijetuarit por edhe disa studiues
kaneuml filluar teuml shkruajneuml artikuj e
botime teuml veccedilanta e po ashtu janeuml
peumlrgatitur edhe emisione
televizive Eumlshteuml fatkeqeumlsi qeuml peumlr
keumlteuml masakeumlr nuk ka asnjeuml sheumlnim
neuml librat e shkollave fillore teuml
mesme e universitare sidomos
nga leumlnda e historiseuml dukuri e cila
nuk mund teuml arsyetoheumlt me asgjeuml
Neuml lidhje me keteuml ngjarje tragjike
Keumlshilli Kombeumltar i Shqiptareumlve
neuml Mal teuml Zi neuml Ulqin meuml 30-31
mars teuml vitit 2013 ka organizuar
Konferenceumln shkencore
rdquoMasakra e Tivarit-1945rdquo me
pjeseumlmarrje teuml studiuesve nga
Kosova Shqipeumlria e Mali i Zi
Pas prezantimit teuml kumtesave peumlr
keumlteuml ngjarje (teuml cilat ende nuk janeuml botuar) pjeseumlmarreumlsit meuml pas kaneuml shkuar e
vizituar vendin e krimit teuml Monopoli i Duhanit (31 mars) Ishte ky takimi i
pareuml nga peumlrfaqeumlsuesit e njeuml subjekti teuml shqiptareumlve ku kaneuml marreuml pjeseuml edhe
ish teuml mbijetuar e keumlsaj masakre nga Kosova duke deumlshmuar neuml meumlnyreuml autentike peumlrjetimet e keumlsaj tragjedie
Pasi neuml lidhje me keumlteuml masakeumlr nuk ka asnjeuml teuml dheumlneuml neuml vendin e ngjarjes
duhet beumlreuml ccedilmos qeuml neuml keteuml vend teuml ngrihet njeuml memorial i shkruar neuml tre gjuheuml
kushtuar keumlsaj ngjarje tragjike Njeuml memorial i tilleuml duhet teuml jeteuml monument i
kujteseumls peumlr teuml kaluareumln tashmeumln dhe teuml ardhmeumln peumlr teuml njohtuar opinionin e
gjeumlreuml mbi keteuml masakeumlr qeuml ka ndodhur neuml qytetin e Tivarit Neuml rrethana teuml reja
kur tash Kosova eumlshteuml shtet i pavarur i takon qeveriseuml seuml saj teuml inicojeuml njeuml
ccedileumlshtje teuml tilleuml me pushtetin neuml Malin e Zi
Pjeseumlmarreumlsit e Konferenceumls shkencore te Monopoli i Duhanit neuml Tivar (31 mars 2013)
Andaj ka adhur koha qeuml historia teuml rishkruhet dhe teuml thuhet e veumlrteta peumlr keumlteuml
tragjedi duke eliminuar qasjen ideologjike e pranishme edhe neuml diteumlt tona Neuml
keumlteuml aspekt eumlshteuml obligim profesional teuml hulumtohen arkivat sekrete teuml UDB-eumls
jugosllave peumlr teuml hequr hipotekat nga e kaluara ideologjike qeuml do teuml jeteuml neuml
favor teuml faktografiseuml shkencore si kudo neuml boteumln demokratike
prill 2020
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
29
Prof Dr Lush Culaj Prishtineuml
Qeveria e Durreumlsit dhe ccedileumlshtja kombeumltare
Gjendja neuml Shqipeumlri pas peumlrfundimit teuml Lufteumls seuml Pareuml Boteumlrore ishte e tendosur
Neuml Paris duhej teuml fillonte Konferenca e Paqes Ishte i domosdosheumlm themelimi i
njeuml qeverie teuml re e cila do ti peumlrfaqeumlsonte interesat e vendit neuml vend dhe praneuml
Fuqive teuml Meumldha Peumlr keumlteuml arsye Kongresi i Durreumlsit formoi njeuml qeveri teuml
peumlrkohshme Neuml Kongres qeuml i hapi punimet meuml 25 dhjetor 1918 moreumln pjeseuml 50 peumlrfaqeumlsues nga Shqipeumlria por megjithateuml nuk moreumln pjeseuml peumlrfaqeumlsuesit e
krahinave teuml pushtuara Kryetar i Qeveriseuml u zgjodh Turhan Pasheuml Mehmeti
ndeumlrsa neumlnkryetar Preng Bibeuml Doda
Kongresi i Durreumlsit u shpreh jo veteumlm peumlr pavareumlsineuml e Shqipeumlriseuml seuml 1913-s por
edhe peumlr rishikim e kufijve neuml favor teuml sajNeuml ato rrethana tejet teuml ndeumlrlikuara teuml
brendshme dhe teuml jashtme njeuml veprimtari gjithaq e suksesshme e Qeveriseuml seuml
Durreumlsit ishte e pamundurNevoja urgjente e mbrojtjes seuml atdheut e detyroi
Qeverineuml e Durreumlsit qeuml neuml fillim teuml ndahet neuml dysh a) delegateumlt e jashteumlm peumlr neuml
Konferenceumln e Paqes teuml kryesuar nga kryeministri Turhan Pasheuml Mehmeti dhe b)
delegateumlt e tjereuml qeuml merreshin me puneumlt e brendshme neuml Durreumls
Shqipeumlria ndodhej neuml keumlteuml gjendje si rezultat i mungeseumls seuml aleateumlve dhe peumlr shkak
teuml pozicionit teuml lakmuesheumlm gjeografik Qeumlndrimet e mbajtura ndaj ccedileumlshtjes
kombeumltare teuml Qeveriseuml seuml Durreumlsit duhet shikuar neuml kontekstin e realiteteve qeuml
ekzistonin ateumlhereuml neuml kontekst teuml gjendjes seuml brendshme neuml vend si dhe neuml
kontekst teuml zhvillimeve ndeumlrkombeumltare
Peumlr Shqipeumlrineuml veccedil tjerash brengoseumls ishte edhe Traktati i Fshehteuml i Londreumls i 26
prillit 1915 Peumlrfaqeumlsuesit italianeuml neuml Paqen e Versajeumls keumlrkonin me ccedildo kusht qeuml
marreumlveshja e fshehteuml e Londreumls teuml zbatohej neuml favor teuml sajKonferenca e Versajeumls
u mbajt nga 1811919 gjer meuml 2111920 Motoja e keumlsaj konference ishte dheumlnia fund e gjendjes seuml lufteumls ndeumlrmjet paleumlve teuml konfrontuara shteteve teuml Antanteumls neuml
njeumlreumln aneuml dhe atyre teuml Bllokut Qendror neuml aneumln tjeteumlr Konferenca qeuml neuml fillim u
kthye neuml areneuml grindjesh neuml mes teuml vet fuqive fituese peumlr shkak teuml ndarjes seuml
placcedilkeumls seuml lufteumls Qeveria e Durreumlsit ishte neuml poziteuml tejet teuml veumlshtireuml neuml planin e
brendsheumlm meqeuml ishte njeuml qeveri sa peumlr formeuml neumln okupimin ushtarak teuml Italiseuml e
pa njeuml pushtet efektiv peumlr ta qeverisur vendin Ndeumlrkaq edhe neuml aspektin
ndeumlrkombeumltar ishte neuml poziteuml po ashtu teuml veumlshtireuml ngase Austro-Hungaria e cila e
kishte ndihmuar ccedileumlshtjen shqiptare e kishte humbur lufteumln Franca dhe Anglia i
peumlrkrahnin fqinjeumlt e shqiptareumlve kurse presidenti Wilson nuk i kuptonte sa duhet
problemet e Evropeumls Ekuilibri i meumlparsheumlm i forcave neuml rrafshin ndeumlrkombeumltar
prej nga mund teuml peumlrfitonte ccedileumlshtja shqiptare ishte prishur teumlreumlsisht neuml deumlm teuml saj
Dy shtetet fqinje ballkanike si fituese teuml lufteumls jo veteumlm qeuml deumlshironin ti ruanin trojet shqiptare teuml aneksuara meuml pareuml por lakmonin edhe territore teuml tjera
Duke mos pasur aleateuml teuml tjereuml mbrojteumls Qeveria e Durreumlsit u mbeumlshtet pikeumlrisht
neuml peumlrkrahjen italiane me shpreseuml se do teuml peumlrfitonte neuml favor teuml ccedileumlshtjes
kombeumltare Por pesha e Italiseuml si faktor ishte e vogeumll neuml krahasim me shtetet tjera
fituese qeuml i mbeumlshtesnin pretendimet jugosllave dhe greke Shqiptareumlt neuml Versajeuml
do t‟i peumlrfaqeumlsonin disa delegacione por delegacioni kryesor ishte ai i Qeveriseuml seuml
Durreumlsit neuml peumlrbeumlrje Turhan Pasheuml Mehmeti kryetar imzot Luigj Bumccedili
Mehmet Konica Luigj Gurakuqi Mihajl Turtulli dhe Mustafa Kruja Neuml keumlteuml
delegacion pateumlr Gjergj Fishta merrte
pjeseuml si ekspert Shqipeumlria merrte
pjeseuml neuml Konferenceumln e Paqes neuml
Paris neuml kategorineuml e kateumlrt dhe veteumlm
me leteumlrkeumlmbim ose neuml rast se e ftonte njeumlra nga peseuml Fuqiteuml kishte teuml
drejteuml ta deumlrgonte veteumlm njeuml delegat
Keumlrkesat qeuml Qeveria e Durreumlsit i
kishte paraqitur Konferenceumls seuml
Versajeumls ishin
1) Ti kthehet shtetit shqiptar
pavareumlsia teuml cileumln e kishte njohur dhe
garantuar Konferenca e Londreumls e
vitit 1913
2) Ti kthehen shtetit shqiptar viset shqiptare qeuml i ishin dheumlneuml Malit teuml Zi
me vendimet e Kongresit teuml Berlinit
dhe teuml Konferenceumls seuml Londreumls teuml vitit
1913
3) Ti kthehen shtetit shqiptar viset
shqiptare qeuml i ishin dheumlneuml Serbiseuml me
vendimet e Konferenceumls seuml Londreumls teuml
vitit 1913
4) Ti kthehen shtetit shqiptar viset
shqiptare qeuml i ishin dheumlneuml Greqiseuml me
vendimet e Konferenceumls seuml Londreumls seuml vitit 1913
Kryeministri i Greqiseuml neuml Paris
pretendonte realizimin e eumlndrreumls
greke duke e paraqitur Shqipeumlrineuml
Jugore si tokeuml greke Me pretendimet
e tyre u paraqiteumln edhe Mbreteumlria
SKS dhe Italia Situata e krijuar peumlr
delegacionin shqiptar neuml shkurt-mars
1919 me leumlnien meumlnjaneuml teuml keumlrkesave
teuml tij e detyroi keumlteuml delegacion qeuml meuml
7 mars 1919 ti dilte Konferenceumls me njeuml parashtreseuml tjeteumlr me synim
ritheksimin e keumlrkesave teuml tij duke u
bazuar neuml parimin e kombeumlsiseuml Me
keumlteuml rast delegacioni propozoi
organizimin e njeuml plebishiti popullor
qeuml do teuml shtrihej mbi teuml gjitha
territoret kontestuese neuml mes
Shqipeumlriseuml dhe teuml vendeve fqinje
ballkanike neuml Kosoveuml e Ccedilameumlri
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
30
Delegacioni keumlrkonte qeuml neuml keumlto treva me autorizimin e Konferenceumls teuml vendoset
njeuml kontingjent trupash amerikane peumlr periudheumln derisa teuml peumlrfundonte refe-
rendumi
Vlen teuml theksohet fatkeqeumlsisht se peumlrfaqeumlsuesit amerikaneuml ccedileumlshtjen shqiptare neuml
peumlrgjitheumlsi dhe ateuml teuml Kosoveumls neuml veccedilanti asokohe nuk e njihnin sa duhet Madje
ateuml e njihnin me ngjyra teuml erreumlta siccedil e paraqiste literatura e shkruar nga autoreuml teuml vendeve fqinje Edhe forca e tyre politike nuk ishte e fuqishme sepse fjaleumln
kryesore e kishin Franca dhe Anglia Megjithateuml SHBA-ja dhe presidenti Wilson
e dhaneuml kontributin e tyre neuml suaza teuml mundeumlsive duke u mbeumlshtetur neuml parimin e
popujve peumlr veteumlvendosje
Delegacioni qeveritar peumlrpiqej me ccedildo kusht ta paraqiste neuml meumlnyreuml sa meuml teuml denjeuml
neuml Konferenceuml ccedileumlshtjen shqiptare Veteuml kryeministri dhe kryetari i delegacionit
qeveritar vendosi qeuml delegacionit ti printe imzot Luigj Bumccedili ndeumlrsa sekretar teuml
ishte Gjergj Fishta
Meuml 9 dhjetor 1919 peumlrfaqeumlsuesit e Angliseuml Franceumls dhe SHBA-seuml i njohin Italiseuml
sovranitetin e ploteuml mbi Vloreumln dhe krahineumln e saj
Pallati i Versajes ku u mbajteuml Konferenca e Paqes neuml Paris pas Lufteumls seuml Pareuml Boteumlrore
Meuml 13 janar Konferenca vendosi qeuml ti keumlnaqte apetitet e Jugosllaviseuml Italiseuml dhe
Greqiseuml Dy diteuml meuml voneuml Luigj Bumccedili i drejtohet kryetarit teuml Konferenceumls seuml
Paqes duke shprehur protesteumln kundeumlr keumltyre vendimeve qeuml nuk peumlrputhen me teuml
drejteumln peumlr veteumlvendosje teuml popujve
Keumlrkesat e pareshtura teuml Qeveriseuml seuml Durreumlsit neuml Konferenceumln e Paqes 1919-1920
qeuml trevat e shkeumlputura nga Kongresi i Berlinit i vitit 1878 dhe Konferenca e Londreumls e vitit 1913 ti bashkoheshin shtetit ameuml nuk gjeteumln mbeumlshtetje nga
shtetet vendimmarreumlse neuml keumlteuml konferenceuml Paqja e Versajeumls e sanksionoi nga
pikeumlpamja ndeumlrkombeumltare copeumltimin e meumlhersheumlm teuml trojeve shqiptare
Konferenca e Parisit 1919-1920 e ndryshoi harteumln politike teuml Evropeumls Aziseuml e
AfrikeumlsAktiviteti i delegacionit toneuml qeveritar neuml Paris ishte jashteumlzakonisht i
dendur gjateuml diteumlve teuml Konferenceumls por mundeumlsiteuml e ndryshimit neuml favor teuml
shqiptareumlve ishin teuml kufizuara
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
31
Prof Dr Sabile Keccedilmezi-Basha Prishtineuml
Pavareumlsia e Kosoveumls dhe veprimtareumlt ilegaleuml teuml Leumlvizjes Kombeumltare Shqiptare 1945-1999
Synimi peumlr Bashkimi Kombeumltar neuml Kosoveuml dhe neuml trojet tjera shqiptare neumln Jugosllavi nuk eumlshteuml i njohur veteumlm
neuml dekadat e fundit teuml shekullit XX Si projekt politik
daton qeuml prej Lidhjes seuml Prizrenit peumlr teuml vazhduar edhe
gjateuml lufteumlrave qeuml solleumln pavareumlsineuml e Shqipeumlriseuml
Mbijetoi si ide e fuqishme neuml hapeumlsirat tjera gjeografike
ku jetonin shqiptareumlt qeuml mbeteumln jashteuml Shqipeumlriseuml seuml
1912-eumls
Komiteti peumlr Mbrojtjen e Kosoveumls18 pjeseumlmarrja e
Hasan Prishtineumls neuml Konferenceumln e Parisit peumlr teuml keumlrkuar
bashkimin e Kosoveumls me shtetin shqiptar19 Lidhja e Dyteuml e Prizrenit20 Konferenca e Bujanit21 peumlrfshirja neuml
18
Komiteti ldquoMbrojtja Kombeumltare e Kosoveumlsrdquou themelua neuml
ilegalitet teuml ploteuml meuml 1 maj1918 dhe meuml 7 neumlntor1918 u vendos
peumlrfundimisht neuml Shkodeumlr nga figurat teuml shquara atdhetare si Bajram
CurriHoxha Kadri Prishtina SaliNivica Hasan PrishtinaBedri
Pejani Qamil Bala SaliRama HafizIsmet Dibra etj Qeumlllimi pareumlsor i
keumlsaj organizate politike kombeumltare ishte mbrojtja e shtetit teuml pavarur
shqiptar peumlr demokratizimin e tij peumlr ccedillirimin e Kosoveumls dhe teuml
viseve teuml tjera shqiptare teuml Jugosllaviseuml qeuml ishin teuml shkeumlputura
padrejteumlsisht meuml 1913 dhe peumlr bashkimin e tyre me Shqipeumlrineuml 19
Neuml rrethana teuml tilla delegacioni i Qeveriseuml Shqiptare shkoi neuml Paris
dhe propozoi dy memorandume Me memorandumin e pareuml keumlrkohej
qeuml teuml korrigjohen vendimet e Kongresit teuml Berlinit dhe teuml Konferenceumls
seuml Londreumls neuml lidhje me tokat shqiptare teuml cilat mbeteumln jashteuml kufijve
teuml Shqipeumlriseuml Kur nuk u miratua memorandumi i pareuml u soll i dyti me
teuml cilin keumlrkohej qeuml SHBA-ja t‟i administronte keumlto vise qeuml mbeteumln
jashteuml kufijve teuml vitit 1913 Edhe pse ccedileumlshtja shqiptare u diskutua neuml
Konferenceumln Paqeumlsore keumlrkesat e shqiptareumlve nuk u moreumln parasysh
Neuml Konferenceumln Paqeumlsore teuml Parisit Shqipeumlria u pranua si shtet i
pavarur me kufijteuml e vitit 1913 teuml cilat peumlrputhen me kufijteuml e
Shqipeumlriseuml seuml sotme Kjo nuk e pengoi Italineuml qeuml edhe meuml tej ta mbajeuml
neumln kontroll Vloreumln me viset aneumlsore derisa kryengritja e shqiptareumlve
e vitit 1920 i detyroi trupat italiane qeuml teuml teumlrhiqen nga Shqipeumlria 20
Lidhja Shqiptare e Prizrenit(1878 - 1881) zyrtarisht filloi me
tubimin e 300 peumlrfaqeumlsuesve teuml teuml gjitha krahinave shqiptare neuml
kuvendin shqiptareuml teuml mbajtur neuml Prizren meuml 10 qershor1878 Neuml
takim kishte edhe boshnjakeuml nga Bosnja dhe Sanxhaku (Shqiptareuml teuml
asimiluar) Qeumlllimi i takimit ishte formimi i njeuml shteti autonom
shqiptar qeuml do teuml mbulonte vilajetet osmane teuml PrizrenitShkodreumls
Manastirit dhe Janineumls Lidhja ishte leumlvizja e pareuml e madhe e
organizuar politikisht adminstrativisht dhe ushtarakisht peumlr teuml krijuar
njeuml rajon teuml bashkuar shqiptar qysh nga deumlshtimi i forcave teuml
Skeumlnderbeut neuml Mesjeteuml 21
Konferenca e Bujanit eumlshteuml mbajtur neuml komuneumln e Bujanit (sot neuml
komuneumln e Lipjanit Kosoveuml) prej dateumls 31 dhjetor1943 e deri meuml 2
janar1944 neuml kulleumln e Sali Manit bajraktarit teuml Krasniqes qeuml ndodhej
praneuml bazeumls seuml Shtabit Kryesor teuml UNCcedil teuml Kosoveumls dhe teuml Komitetit
Krahinor peumlr Kosoveuml e Rrafshi i Dukagjinit ku moreumln pjeseuml
49delegateuml qeuml peumlrfaqeumlsonin teuml gjitha viset dhe shtresat shoqeumlrore teuml
Kosoveumls Midis pjeseumlmarreumlsve kishte komunisteuml nacionalisteuml dhe
atdhetareumlt teuml tjereuml demokrateuml peumlrfaqeumlsues teuml Forcave teuml Armatosura teuml
riniseuml e teuml gruas antifashiste etj[1]Bunjaj si njeuml vend pritje e
peumlrfaqeumlsuesve teuml dy kombeumlsive (shqiptareumlve dhe serbeumlve) qeuml keumlrkonin
njeuml marreumlveshje peumlr parandalimin e konflikteve teuml meumltejshme
programet e teuml gjitha organizatave ilegale neuml Kosoveumln e pas Lufteumls seuml II Boteumlrore lufta e UCcedilK-eumls dhe
vazhdimeumlsia e keumlsaj ideje neuml diskursin e soteumlm politik
eumlshteuml shenjeuml peumlr njeuml aspirateuml qeuml ka qeumlndruar paralel me
teuml gjitha peumlrpjekjet politike teuml shqiptareumlve
Mireumlpo ndeumlr sfidat meuml teuml meumldha ishte viti 1945 dhe
periudha qeuml pason Ishte koha kur shqiptareumlt pa
deumlshireumln e tyre mbeteumln neuml kuadeumlr teuml Serbiseuml e teuml ish-
Jugosllaviseuml Nuk ishte hera e pareuml qeuml shqiptareumlve iu
mohua njeuml e drejteuml e ligjshme e tyre por ky do teuml jeteuml
mashtrimi meuml i madh qeuml komunisteumlt jugosllaveuml ua beumlneuml shqiptareumlve22 Neuml Konferenceumln e Treteuml teuml PKJ-seuml peumlr
Kosoveuml23 (meuml 1945) kryetar i Qeveriseuml seuml Serbiseuml
BllagojeNeshkoviqi shqiptareumlve i‟u kishte premtuar se
posa teuml qeteumlsohet reaksioni neuml Shqipeumlri do teuml
rregullohet ccedileumlshtja e bashkimit teuml Kosoveumls me
Shqipeumlrineuml Andaj rezistenca ishte fati yneuml historik
ndeumlretnike Neuml keumlteuml konferenceuml moreumln pjeseuml 49 delegateuml qeuml
peumlrfaqeumlsonin popullin e Kosoveumls dhe forcat politike teuml rreshtuara te
Fronti Antifashist Nacional-ccedillirimtar i Kosoveumls Konferenca shqyrtoi
tri diteuml radhazi problemet qeuml dilnin nga lufta kundeumlr pushtuesit Ajo
zgjodhi kryesineuml prej 9 vetash Mehmet Hoxha (kryetar) Rifat Berisha
(neumlnkryetar) Pavle Joviqeviccedilin (neumlnkryetar) Xheladin Hana (aneumltar)
Fadil Hoxha (aneumltar) Hajdar Dushi (aneumltar) Zekeria Rexha (aneumltar)
Milan Zeccedilarin (aneumltar) dhe Ali Shukriu (aneumltar) Konferenca e
Bujanit doli me njeuml dokument peumlrfundimtar neuml rezoluteumln e miratuar
neuml konferenceuml thuhet Kosova dhe Rrafshi i Dukagjinit eumlshteuml krahineuml
e banuar me shumiceuml nga populli shqiptar i cili si gjithmoneuml ashtu
edhe sot deumlshiron me u bashkue me Shqipeumlrineuml 22
Letra e Titos u botua neuml dhjetor teuml vitit 1942 neuml gazeteumln ldquoProleterrdquo
me titull ldquoCcedileumlshtja kombeumltare neuml Jugosllavi neuml driteumln e Lufteumls
Nacionalccedillirimtarerdquo Neuml mes tjerash neuml lidhje me ccedileumlshtjen shqiptareumlve
thuhej se ldquoCcedileumlshtja e Maqedoniseuml ccedileumlshtja e Kosoveumls e Metohiseuml
ccedileumlshtja e Malit teuml Zi ccedileumlshtja e Kroaciseuml ccedileumlshtja e Slloveniseuml ccedileumlshtja e
Bosnjeumls e Hercegovineumls do teuml zgjidhet lehteuml ashtu siccedil deumlshirojneuml teuml
gjitheuml sepse do ta zgjidheuml populli kurse keumlteuml teuml drejteuml e fiton ccedildo
popull me pushkeuml neuml doreuml neuml keumlteuml lufteumln e sotme Nacionalccedillirimtarerdquo 22
Arkivi i KQ teuml LKJ-seuml BeogradTrecaPokrainskaKonferencia KPJ
zaKosovo i Metohiu (Konferenca e Treteuml Krahinore e PKJ-seuml peumlr
Kosoveuml e Metohi) u mbajt meuml 28 mars teuml vitit 1945 neuml Prishtineuml Kjo
Konferenceuml qeuml shtyreuml peumlr meuml voneuml peumlr shkak teuml vrasjes seuml sekretarit teuml
Komitetit Krahinor Milladin Popoviqit me 13 mars teuml vitit 1945
Referati politik i Bllakoje Neshkoviqit premtohet ccedileumlshtja e Kroaciseuml
ccedileumlshtja e Slloveniseuml ccedileumlshtja e Bosnjeumls e Hercegovineumls do teuml zgjidhet
lehteuml ashtu siccedil deumlshirojneuml teuml gjitheuml sepse do ta zgjidheuml populli kurse
keumlteuml teuml drejteuml e fiton ccedildo popull me pushkeuml neuml doreuml neuml keumlteuml lufteumln e
sotme Nacionalccedillirimtarerdquo 23
Arkivi i KQ teuml LKJ-seuml BeogradTreca Pokrainska Konferencia KPJ
zaKosovo i Metohiu (Konferenca e Treteuml Krahinore e PKJ-seuml peumlr
Kosoveuml e Metohi) u mbajt meuml 28 mars teuml vitit 1945 neuml Prishtineuml Kjo
Konferenceuml qeuml shtyreuml peumlr meuml voneuml peumlr shkak teuml vrasjes seuml sekretarit teuml
Komitetit Krahinor Milladin Popoviqit me 13 mars teuml vitit 1945
Referati politik i BllakojeNeshkoviqit premtohet bashkimi i Kosoveumls
me Shqipeumlrineuml 28 mars 1945 Prishtineuml
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
32
Deri voneuml historiografia shqiptare nuk u mor me keumlto
ngjarje jo veteumlm pse okupuesi u kujdes qeuml t‟i shpallte
tema tabu siccedil e pateumln shpallur teuml tilleuml teumlreuml rezistenceumln
shqiptare kundeumlr robeumlriseuml por edhe ngaqeuml ende nuk
ishte mbyllur fleta e fundit e keumlsaj historie e cila
vazhdoi teuml rridhte gjithnjeuml e meuml bujsheumlm neuml viset etnike
shqiptare
Kur u festua 100- vjetori i shpalljes seuml pavareumlsiseuml teuml
shtetit shqiptar e qeuml njeumlkoheumlsisht sheumlnon edhe
fatkeqeumlsineuml po teuml kaq viteve teuml copeumltimit teuml Shqipeumlriseuml
neuml disa shtete ballkanike ccedileumlshtja kombeumltare shqiptare
konsiderohej deri diku e mbyllur ngase Kosova eumlshteuml
shpallur shtet demokratik e i pavarur ndeumlrsa statusi i
shqiptareumlve neuml Maqedoni e neuml Mal teuml ZI duksheumlm eumlshteuml
avancuar
Pas vitit 1945 Kosova peumlrseumlri u robeumlrua Shqiptareumlt
peumlrseumlri vendoseumln teuml qeumlndronin dhe teuml rezistonin Edhe meuml tutje neuml rend teuml obligimeve historike mbeti obligimi
dhe qeumlllimi suprem i leumlvizjes ilegale-ccedillirimi i trojeve teuml
mbetura neumln sundimin e huaj dhe bashkimi i tyre me
shtetin ameuml Kjo deumlshmon se lufta e armatosur qeuml niseumln
djemteuml e vashat meuml teuml mira teuml Kosoveumls meuml 1998 i kishte
rreumlnjeumlt qysh meuml hereumlt dhe nga programi i Lidhjes seuml
Prizrenit kur populli shqiptar u ngrit si njeuml peumlr t‟a
ccedilliruar vendin e peumlr tbdquou veumlneuml krah popujve teuml Evropeumls
dhe teuml Ballkanit me shtetin e veteuml kombeumltar
Ccedileumlshtja e Kosoveumls neuml veccedilanti dhe e shqiptareumlve neuml peumlrgjitheumlsi neuml Jugosllavi pas peumlrfundimit teuml LDB-seuml
konsiderohej si ccedileumlshtje e mbyllur Qeveria e re e
Jugosllaviseuml pinjolleuml i pushtetit teuml vjeteumlr vazhdonte me
peumlrpjekje teuml ethshme qeuml neuml ccedildo pore teuml jeteumls teuml shuante
ccedildo ndjenjeuml kombeumltare dhe liridasheumlse Edhe pse
presionet vazhdonin populli gjeti njeuml meumlnyreuml tjeteumlr teuml
rezistenceumls qeuml ishte shumeuml meuml kuptimplote ama ishte
edhe e rrezikshme
Neuml ilegalitet teuml thelleuml filluan teuml vepronin organizatat e
shumta patriotike ilegale shqiptare si Leumlvizja Nacional Demokratike Shqiptare (LNDSH)24 Besa Kombeumltare
(BK)25 dhe disa teuml tjera pak meuml teuml vogla26 Leumlvizja
patriotike shqiptare ilegale neuml Kosoveuml kishte njeuml shtrirje
teuml madhe neuml koheuml dhe neuml hapeumlsireuml qeuml peumlrfshinte vitet
1945-1998 me aktivitete dhe me problematikeuml teuml
larmishme me momente kulmore dhe hereuml-hereuml
shpeumlrthyese qeuml dilte nga suazat e ilegalitetit si neuml vitet
1968 1981 1989 dhe neuml fund meuml 1997-1999 kur iu vu
balleuml peumlr balleuml regjimit teuml Beogradit27
Interesimi i shprehur nga bashkeumlsia ndeumlrkombeumltare peumlr
ccedileumlshtjen e pazgjidhur shqiptare mund teuml thuhej se kishte
24
Arkivi i Kosoveumls Dosja LNDSH Procesi gjyqeumlsor i Halim Spahiseuml
Gjnr 1745 25
Qerim Lita Referat peumlr Komitetet Nacional Demokratike Shqiptare
Prishtineuml 2009 20-22
Referat o 26
Arkivi i KQ teuml LKJ-seuml Beograd fondi Kosova (Komiteti
Krahinor i LKK) Dokument (top sekret) Sekretariati Krahinor i
Puneumlve teuml Brendshme nr 40001 27
Sabile Keccedilmezi-Basha Organizatat dhe grupet ilegale neuml Kosoveuml
1981-1989 Prishtineuml 2003 31
ndodhur menjeumlhereuml pas prishjeve teuml marreumldheumlnieve teuml
Jugosllaviseuml me llagerin e shteteve socialiste (Byroja
Informative) teuml vitit 1948 demonstratave studentore teuml
vitit 1968 e 1981 dhe duksheumlm vjen neuml shprehje pas vitit
1989 Ky interesim i shtuar kishte ndodhur peumlr shumeuml
arsye
1 Fundi i shembjes seuml sistemit komunist meuml 1989-1990 2 Fundi i Lufteumls seuml Ftoheumlt i viteve 1989-1990 qeuml
sheumlnonte fillimin e njeuml epoke teuml re neuml politikeumln
evropiane qeuml pasohet me formimin e shteteve teuml reja
kombeumltare neuml Ballkan dhe neuml Evropeumln Lindore e
Juglindore28 dhe
3 Riorganizimi i Leumlvizjes ilegale Kombeumltare Shqiptare
neuml rezistenceumln aktive ushtarake ndash UCcedilK
Natyrisht se teuml gjitha keumlto ngjarje pateumln jehoneuml pozitive
edhe neuml Kosoveuml dhe tek shqiptareumlt qeuml peumlr njeuml teuml drejteuml teuml
natyrshme historike (bashkim kombeumltar) ishin
angazhuar qeuml nga Lidhja Shqiptare e Prizrenit e keumlndej Por ktheseumln meuml teuml madhe Leumlvizja Ilegale Kombeumltare
Shqiptare e arrineuml meuml 1981 dhe e peumlrfundon neuml fund
shekull 20 neuml koheumln kur zeuml fill formimi i Ushtriseuml
Ccedillirimtare teuml Kosoveumls dhe e teumlreuml lufta kuroreumlzohet me
ccedillirimin e saj Kjo edhe eumlshteuml periudha meuml e
reumlndeumlsishme eumlshteuml peumlrmbyllje kulminante e njeuml
leumlvizjeje teuml gjateuml ilegale neuml Kosoveuml dhe neuml trojet tjera
shqiptare teuml ish- Jugosllaviseuml
Do theksuar se edhe brenda organizatave politike teuml
koheumls kishte dallime rreth artikulimit programor se cila ishte platforma meuml e mundshme dhe meuml e peumlrshtatshme
qeuml duhej teuml peumlrdorej peumlr rrethanat e koheumls peumlr teuml ardhur
deri te njeuml strategji e peumlrbashkeumlt veprimi Dallimet
konsistonin neuml ateuml se si duhej t‟i qaseshin zgjidhjes seuml
ccedileumlshtjes kombeumltare ngase veprimtaret e ilegales
asnjeumlhereuml neuml qeumlndrimet e tyre nuk ishin dogmat por
vareumlsisht prej rrethanave kombeumltare e ndeumlrkombeumltare
krijonin edhe qeumlndrimet e tyre Keumlteuml teuml dheumlneuml meuml seuml miri
e deumlshmon evoluimi i qeumlndrimeve rreth zgjidhjes seuml
statusit teuml Kosoveumls neuml situata teuml caktuara qeuml do i
paraqes teuml peumlrmbledhura neuml tre opsione si 1 Bashkimi i teuml gjitha tokave shqiptare me Shqipeumlrineuml
2 Bashkimi i teuml gjitha trojeve shqiptare neuml njeuml republikeuml
brenda Jugosllaviseuml dhe
3 Republika e Kosoveumls29
Qeuml teuml tri keumlto opsione teuml shtruara nga veprimtareumlt e
ilegales teuml Leumlvizjes Kombeumltare neuml periudha teuml
ndryshme kohore kishin edhe barteumlsit e vet ideor
Opsionin e pareuml peumlr bashkimin e trojeve shqiptare me
Shqipeumlrineuml neuml programin e saj e kishte parapareuml
LNDSH30 LRBSH31 OMLK32 dhe Leumlvizja Nacionale
28
Syleuml Ukshini Po aty 12 29
Ethem Ccedileku Kosova Neuml sfondin e diplomaciseuml Jugosllave dhe teuml
Shqipeumlriseuml 1945-1981 Prishtineuml 2009 303 30
Procesi gjyqeumlsor Prizrenit dos Gjnr 1745 Programi Politik i
Leumlvizjes Nacional Demokratike Shqiptare Arkivi i Kosoveumls dos
Formimi i ONDSH 1946 31
Programi i Leumlvizjes Revolucionare peumlr Bashkimin e Tokave
Shqiptare 1964 Gjykata e Qarkut Prishtineuml Leumlndeuml penale politike
(Arkivi i Kosoveumls)
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
33
peumlr Ccedillirimin e Kosoveumls dhe Viseve tjera shqiptare neuml
Jugosllavi33 Opsionin e dyteuml e kishte parapareuml
organizata ldquoPartia Marksiste-Leniniste Shqiptare neuml
Jugosllavirdquo34 e cila neuml programin e saj parashihte
bashkimin e teuml gjitha trojeve ku shtriheshin shqiptareumlt neuml
njeuml republikeuml neuml kuadeumlr teuml RSFJ-seuml
Megjithateuml veprimtaria dhe mendimi politik i
shqiptareumlve neuml Kosoveuml nuk u zhvillua ccedil‟lirsheumlm si
pasojeuml e statusit politik e juridik teuml popullit shqiptar neuml
Jugosllavi si pasojeuml e pengesave qeuml vinin nga represioni
i madh nga Republika e Serbiseuml dhe Lidhja Komuniste e
Jugosllaviseuml e cila nuk pranonte alternativeuml tjeteumlr teuml
zhvillimit e teuml mendimit politik si pasojeuml e gjendjes seuml
veumlshtireuml ekonomike arsimore e kulturore dhe si pasojeuml e
faktit se angazhimi politik peumlr Pavareumlsineuml e Kosoveumls
zhvillohej nga veprimtareumlt qeuml vepronin neuml ilegalitet35
Opsioni i treteuml apo zanafilla e ideseuml peumlr Republikeumln e Kosoveumls ishte shpalosur fillimisht me demonstratat e
vitit 196836 Por si meuml e sforcuar u paraqit neuml formeuml teuml
ploteuml neuml periudheumln e demonstratave teuml vitit 198137
e
198938 Kosova-Republikeuml pas shumeuml bisedimeve neuml
mes teuml veprimtareumlve teuml Leumlvizjes Kombeumltare ilegale
ishte keumlrkeseuml e teuml gjitha grupimeve ilegale pas vitit
1968 1981 1989 qeuml meuml voneuml do teuml beumlhet keumlrkeseuml e
gjitheuml popullit shqiptar neuml Kosoveuml dhe neuml viset e tjera
jugosllave teuml banuara me shqiptareuml
Barteumlse kryesore e keumlsaj keumlrkese pa dyshim se ishte fillimisht OMLK ku gjateuml muajit qershor 1981Hydajet
Hyseni Mehmet Hajrizi e Nezir Myrtaj me grupin e tyre
teuml fshehteuml leumlshuan neuml qarkullim platformeumln peumlr
organizimin e meumltejmeuml me titull ldquoTeza rreth Frontit
Popullor peumlr Republikeumln e Kosoveumlsrdquo Neuml keumlto teza jepen
argumentet qeuml flasin se Kosoveumls i takon statusi i
Republikeumls neuml Federateuml se ajo eumlshteuml e arritshme dhe se
populli i Kosoveumls ka potencial teuml luftojeuml peumlr fitimin e
saj
Meuml 17 janar 1982 neuml Untergrupenbah teuml Gjermaniseuml u vraneuml 3 aktivisteumlt meuml teuml dalluar teuml koheumls Jusuf Geumlrvalla
Kadri Zeka dhe Bardhosh Geumlrvalla ku nga disa teuml dheumlna
thuhej se neuml ateuml takim ishte arrit bashkimi i keumltyre dy
organizatave (OMLK dhe Leumlvizja Nacionale peumlr
Ccedillirimin e Kosoveumls dhe Viseve tjera shqiptare neuml
Jugosllavi)
Por njeuml muaj meuml voneuml meuml17 shkurt 1982 neuml Turqi
peumlrfaqeumlsues teuml dy grupimeve patriotike teuml fshehta Sabri
32
Programi Politik ldquoNeuml rrugeuml drejteuml liriseumlrdquo 1977-1978 Arkivi personal
ndash Mehmet Hajrizi Mehme tHajrizi Histori e njeuml organizate politike
dhe demonstratat e vitit 1981 Toena Tiraneuml 2008 f 119 33
Programi Politik i Leumlvizja Nacionale peumlr Ccedillirimin e Kosoveumls dhe
Viseve tjera shqiptare neuml Jugosllavi 34
Arkivi i Kosoveumls dos Gjykata e Qarkut-Prishtineuml PPnr 15282
PPnr19882 PP Nr6682 35
Po aty f 139 36
Arkivi i Kosoveumls Dos Programi Politik i Demonstratave 1968
Prishtineuml 1968 37
Arkivi i Kosoveumls Procesi gjyqeumlsor i grupit teuml pareuml teuml studenteumlve qeuml
moreumln pjeseuml neuml Demonstratat e vitit 1981 d PPnr 5881 Gjykata e
Qarkut Prishtineuml 38
Protestat gjitheumlpopullore Kosoveuml 1989
Novosella dhe Abdullah Prapashtica (teuml arratisur politik
nga Kosova) neuml prezenceuml edhe teuml ambasadorit teuml
Shqipeumlriseuml neuml Turqi Bujar Hoxha shpallin teuml formuar
Leumlvizjen peumlr Republikeumln Socialiste Shqiptare neuml
Jugosllavi (LRSSHJ) Ndeumlrsa me 15 maj teuml vitit 1982
edhe zyrtarisht neuml Zviceumlr peumlrfaqeumlsuesi i grupit teuml treteuml
patriotik (OMLK) Xhafer Shatri deklaron hyrjen neuml LRSSHJ
Qeumlllimi i LRSSHJ ishte qeuml teuml arrihet formimi i
Republikeumls seuml Kosoveumls neuml kuadeumlr teuml federateumls jugosllave
ku do teuml peumlrfshiheshin viset e banuara me shumiceuml
shqiptareuml 1985 Neuml pjeseumln e pareuml e vitit 1985 Keumlshillat
bazeuml teuml LRSHJ-seuml dhaneuml mendimet me shkrim peumlr
programin e meumltejmeuml teuml LRSSHJ-seuml Komiteti Qendror i
LRSHJ-seuml duke u bazuar neuml to dhe neuml ldquoTezatrdquo e
lartpeumlrmendura adaptoi Programin e pareuml teuml saj Me keumlteuml
rast iu ndeumlrrua edhe emri nga LRSSHJ neuml LPRK
(Leumlvizja Popullore peumlr Republikeumln e Kosoveumls)
Leumlvizje Popullore peumlr Republikeumln e Kosoveumls e cila lindi
nga bashkimi i tri organizatave ilegale patriotike
shqiptare eumlshteuml njeuml hallkeuml e reumlndeumlsishme e leumlvizjes
Kombeumltare Shqiptare neuml Kosoveuml por edhe neuml viset e
tjera shqiptare teuml robeumlruara39rdquo
Me ngjarjet e viteve 1989 e keumlndej qeuml pasuan neuml ish-
Jugosllavi me njeuml meumlnyreuml filloi edhe dekompozimi i
federateumls jugosllave ndeumlrsa shqiptareumlt si andej e keumlndej
kufirit i‟u rikthyen qyteteumlrimit teuml vet pra bashkeumlsiseuml seuml qyteteumlrimit evropian40
Mireumlpo pas ndryshimeve teuml shumta politike qeuml pasuan
neuml mes viteve 89-99 teuml shekullit teuml kaluar veprimtareumlt e
Leumlvizjes Kombeumltare Shqiptare qeuml vepronin neuml ilegalitet
por edhe ata qeuml vepronin neuml parti teuml ndryshme politike
legale qeuml u formuan gjateuml keumlsaj periudhe duke e par dhe
hetuar ndikimin e faktorit teuml brendsheumlm dhe teuml atij
ndeumlrkombeumltareuml neuml qeumlndrimet e veta filluan teuml beumlnin
korrigjime neuml qasje dhe neuml organizim
Programet politike e kombeumltare dhe mjetet e format e
lufteumls me teuml cilat parashihej teuml arriheshin qeumlllimet e saja
neuml esenceuml kishin mbetur teuml pandryshueshme gjateuml gjitheuml
historiseuml seuml leumlvizjes kombeumltare Por forma meuml e larteuml e
rezistenceumls lufta e armatosur ndoneumlse ishte pjeseuml e
programeve por edhe e praktikeumls historike teuml leumlvizjes
kombeumltare arriti teuml zbatohej neuml teumlreuml kuptimin dhe
gjereumlsineuml e saj veteumlm neuml vitet e neumlnteumldhjeta teuml shekullit
teuml kaluar ateumlhereuml kur u krijuan kushtet e brendshme dhe
teuml jashtme peumlr teuml kur u poqeumln faktoreumlt subjektiveuml dhe
objektiveuml teuml leumlvizjes Brezat e meumlparsheumlm teuml leumlvizjes
ilegale nuk mund ta beumlnin keumlteuml neuml Jugosllavineuml stabile e me prestigj ndeumlrkombeumltar dhe neuml rrethanat e lufteumls seuml
ftohteuml Megjithateuml lufta ccedillirimtare peumlrgatitej dhe
zhvillohej shkalleuml-shkalleuml peumlrballeuml valeumlve teuml egra teuml
dhuneumls qeuml ushtronte pushtuesi
39
Xhavit Haliti httpkosovareforumotioncomt1445p15-kush-ishte-
lpk-dhe-roli-i-saje-ne-uck 10 janar 2017 40
Po aty 317
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
34
Ky besim dhe ky angazhim i pa kursyer i ilegales dhe
besimi i madh neuml popullin e vet ndikoi qeuml teuml formohej
edhe UCcedilK-ja ngase ccedildo organizateuml ilegale neuml ish
Jugosllavi neuml programet e tyre peumlrveccedil zgjidhjes
paqeumlsore teuml ccedileumlshtjes shqiptare ato parashihnin edhe
zgjidhjen me lufteuml andaj dalja neuml skeneuml e UCcedilK-seuml nuk
ishte e rasteumlsishme dhe se ishte krahu meuml i natyrsheumlm i Leumlvizjes Kombeumltare neuml Kosoveuml qeuml nga viti 1945 Lufta e
Kosoveumls neumln udheumlheqjen e UCcedilK-seuml dhe ndihma e
madhe nga faktori ndeumlrkombeumltar qeuml solleumln lirineuml qeuml sot
popullata e Kosoveumls e geumlzon deumlshmon dhe provon se
ishte vepra meuml madhore e teuml gjitheuml atdhetareumlve qeuml u
angazhuan peumlr Pavareumlsineuml e saj duke mos kursyer as
jeteumln e tyre
Ky organizim i ri dhe kjo qasje e re politike e ushtarake
me koheuml kishte kaluar barrierat ideologjike dhe nuk e
shihte meuml veten pre teuml asnjeuml ideologjie Bile peumlr hir teuml
interesave meuml madhore kombeumltare gati teuml gjitheuml ish teuml burgosurit politikeuml neuml vitet e 89-99 me daljen nga burgu
kishin aderuar neuml radheumlt e LDK-seuml e parti teuml tjera teuml
formuara legalisht veteumlm e veteumlm qeuml teuml beumlnin unitetin
kombeumltar edhe meuml teuml fuqisheumlm Ka ndodhur edhe kjo se
meuml voneuml kur po ata iu bashkonin radheumlve teuml UCcedilK-seuml
paraprakisht deklaronin se nuk i takonin asnjeuml partie se
peumlr ta ekzistonte veteumlm UCcedilK-ja si faktor politik e
ushtarak i Kosoveumls
Veteumlm kur teuml studiohet mireuml thelleumlsisht e shkenceumlrisht
kjo periudheuml do teuml kuptohet meuml mireuml e meuml drejt e teumlreuml situata politike e ushtarake neuml teuml cileumln kaloi Kosova
Edhe pse kjo situateuml e reumlndeuml me kalimin e viteve do teuml
davaritej neuml Kosoveuml do teuml ndihej reumlndeuml pesha e
represionit teuml egeumlr serb por edhe meuml tej tek populli
shqiptareuml do teuml rritej besimi te SHBA-teuml e Evropa si
kodi meuml i pathyesheumlm peumlr lirineuml dhe sigurineuml globale
Bashkeumlsia ndeumlrkombeumltare shfaqet si forceuml rrezatuese peumlr
zgjidhjen e problemit teuml shqiptareumlve neuml ish-Jugosllavi
ngase ata (shqiptareumlt) pa dashjen e tyre kishin ngelur
larg saj Angazhimin e madh qeuml beumlneuml forcat kombeumltare
peumlr tu kthyer aty neuml Evropeuml nuk ishte i lehteuml ashtu siccedil ishte menduar neuml fillim teuml viteve teuml 90-ta Ajo madje
shpesh acaroi edhe kancelariteuml evroperendimore
Reumlndeumlsia e keumlsaj politike dhe e keumlsaj lufte meuml voneuml
kishte sheumlnuar ngritje graduale pozitive mund teuml thuhej
qeuml nga Rezoluta e Parlamentit Evropian (1989) e deri te
peumlrkrahja e Planit Gjitheumlpeumlrfshireumls teuml MartiAhtisarit41
Zgjidhja e ccedileumlshtjes seuml Kosoveumls e cila ishte edhe sfida e
fundit e madhe qeuml kishte mbetur neuml Ballkan pas
shpeumlrbeumlrjes seuml Jugosllaviseuml respektivisht beumlrja e
pavareumlsiseuml seuml Kosoveumls mbi bazeumln e Planit teuml Ahtisarit i
cili peumlrbeumln njeuml zgjidhje kompromisi eumlshteuml njeuml sproveuml peumlrfundimtare peumlr politikeumln e jashtme teuml Bashkimit
Evropian teuml SHBA-ve dhe e Bashkeumlsiseuml ndeumlrkombeumltare
neuml peumlrgjitheumlsi
41
Marti Ahtisari Plani gjitheumlpeumlrfshireumls Gazeta Koha ditore 3 shkurt
2007 Prishtineuml
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
35
Hazir Mehmeti Vjeneuml
Kisha Katolike Shqiptare vateumlr neuml sheumlrbim teuml njeriut dhe kombit
30 vjet nga krimi serb i helmimit teuml feumlmijeumlve shqiptareuml neuml Kosoveuml
Kisha Katolike Shqiptare vateumlr neuml sheumlrbim teuml njeriut dhe kombit Feumlmijeumlt e helmuar u trajtuan me zemeumlrgjereumlsi e
profesionalisht nga personeli kishtar Tani e 30 vjet meuml pareuml njeuml rifreskim kujtese Policia sekrete serbe placcedilkiteuml barnat
dhe keumlrceumlnon shenjteumlrit neuml sheumlrbim Neuml biseda informative Don Lush Gjergji Urdhri i policiseuml serbe teuml ndalohet
dheumlnia e ndihmave feumlmijeumlve teuml helmuar Kardinali kroat Franjo Kuharic ldquoMendojmeuml se sulmi ndaj Kisheumls Shqiptare neuml
Kosoveuml mbi gjitheuml eumlshteuml akt jo civilizues A eumlshteuml ndihma e dheumlneuml teuml seumlmureumlve teuml tjereuml krim
Viti 1990 neuml Kosoveuml do sheumlnohet si vit i disa ngjarjeve
teuml reumlnda neuml jeteumln e Kosoveumls mbi teuml gjitha peumlrjetimi i
dhuneumls seuml papareuml neuml shkolla Njeumlri nga aktet meuml
kriminale nga teuml gjitha aktet e dhuneumls neuml Kosoveuml ishte
helmimi i feumlmijeumlve shqiptareuml Neuml keumlto rrethana u vuneuml
neuml leumlvizje i teumlreuml populli Nga ajo koheuml do shkeumlpusim pak
rreshta peumlrkujtimi mbi aktivitetin e Kisheumls Katolike
Shqiptare me theks teuml veccedilanteuml neuml Ferizaj dhe Binccedileuml e
sheumlnuar neuml shtypin kroat Kisha Katolike Shqiptare ishte
pjeseuml e keumlsaj leumlvizje neuml mbrojtje dhe ndihmeuml teuml feumlmijeumlve
teuml helmuar nga pushtuesit serb Ajo ishe beumlreuml qendeumlr ku
trajtoheshin teuml helmuarit qendeumlr e furnizimit me bareumlra dhe material sanitar peumlr shumeuml qendra teuml Kosoveumls
Qendeumlr e mbledhjes seuml sheumlnimeve dhe fakteve mbi
helmimin e feumlmijeumlve Keumlto fakte do prezantohen neuml
mjete informimi simpoziume konferenca neuml
vazhdimeumlsi Kisha Katolike Shqiptare ishte shpresa e
ndihmeumls e strehimit ldquoSeuml pari meuml vrisni mua pastaj
veumlllezeumlrit e mi teuml strehuar keumlturdquo tha prifti patriot Porosi
shekullore ndaj veumlllaut Nga sheumlnimet e koheumls po japim
sekuenceuml nga diteumlt e para teuml helmimeve masive neuml
Ferizaj dhe Kosoveuml
Neuml pamundeumlsineuml e krijuar nga intervenimi i policiseuml serbe u beuml e veumlshtireuml deri e pamundur dheumlnia e
ndihmeumls feumlmijeumlve teuml helmuar neuml Ambulanten Rajonale
teuml Ferizajt Neuml keumlto rrethana duhej meuml shumeuml se kurreuml
veprimi organizativ qeuml feumlmijeumlt e helmuar me ccedildo kusht
teuml trajtohen Dr Paulina Lumezi neuml bashkeumlpunim me
kolegeumlt e saj dr Besim Hoxha dr Hajdin Ymeri dha
ideneuml peumlr ngritjen e njeuml ambulante improvizuese brenda
kisheumls Kjo ide u mbeumlshet edhe nga teuml tjereumlt dr Safet
Beqiri dr Xheladin Reqica dr Agim Bytyccedili drTefik
Idrizi drSkender Hyseni U bisedua Don Lush Gjergji
dhe personelin e Kisheumls Katolike Shqiptare duke pareuml nevojeuml teuml ngutshme peumlr ndihmeuml feumlmijeumlve shqiptareuml teuml
helmuar Seuml bashku me personelin sheumlndeteumlsor nga
Shteumlpia e Sheumlndetit neuml Ferizaj vendosin teuml improvizojneuml
ambulanceuml peumlr trajtim mjekeumlsor brenda hapeumlsireumls seuml
kisheumls Dihej se policia serbe pengonte trajtimin neuml
Ambulanten Rajonale e cila ishte e ngarkuar me
pacienteuml pengonte bartjen e teuml helmuarve deri aty dhe
qendra tjera mjekeumlsore jashteuml Ferizajt Kjo edhe
vendoset ku peumlrgjegjeumlse peumlr ambulanten brenda kisheumls
u caktua Motra Viktoria e cila do jeteuml neuml sheumlrbim teuml
vazhduesheumlm me peumlrkushtim Motra Viktoria seuml bashku
me dr Paulina Lumezin dhe dr Hajdin Ymeri mori pjeseuml neuml punimet e Simpoziumit neuml Zagreb i organizuar
me 9 qershor 1990 me temeuml nga helmimet neuml Kosoveuml
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
36
Neumln llupen e pushtuesi serb u vu aktiviteti neuml Kisheumln
Katolike Shqiptare sulmet e saj ishin teuml peumlrditshme dhe
shumeuml agresive nga e cila placcedilkiteumln teuml gjitha bareumlrat
maltretohen mjekeumlt sheumlrbyesit dhe teuml seumlmureumlt Kjo
gjendje u pasqyrua edhe neuml shtypin e koheumls Neuml biseda
informative ftohet edhe Don Lush Gjergji teuml cilin e
urdheumlrojneuml peumlr ndeumlrprerje teuml trajtimit teuml helmuarve neuml kisheuml
Shtypi kroat ldquoVecernji Listrdquo ldquoFokusrdquo ldquoGlas Koncilardquo
dhe gazeta tjera peumlrcillnin ngjarjet neuml Kosoveuml mes tyre
u dallua me regjistrimin dhe shkrimet drejtpeumlrdrejteuml nga
helmimet e feumlmijeumlve shqiptareuml neuml Kosoveuml gazeta ldquoGlas
Koncilardquo e cila ishte e lidhur me aktivisteuml humanisteuml
dhe sheumlrbimet humanitare preneuml Kisheumls Katolike
Shqiptare neuml Kosoveuml Shoqeumlriteuml shqiptare e kroate
bashkeumlrendonin aktivitet dhe ishin kundeumlr politikeumls
serbe lufteumlnxiteumlse neuml Kosoveuml Kisha Katolike Kroate
udheumlhiqej nga Kardinali Franjo Kuharic i cili kishte takime teuml vazhdueshme me veprimtareumlt shqiptareuml jo
veteumlm neuml Kroaci Dr Besnik Bardhi dhe rrethin e tij teuml
bashkeumlveprimtareumlve Ferhat Ymeri Sali Krasniqi Talat
Gjinolli Flora Brovina e shumeuml teuml tjereuml
Kroaci Deumlshmi peumlr helmimet neuml Kosoveuml
Murgesha nga Kroacia shkruan njeuml leteumlr peumlr gazeteumln
kroate ldquoGlas Koncilaldquo 6 maj 1990 ldquoPeumlr ccedildo diteuml na
sjellin nga disa teuml helmuar Spitali i kthen neuml shteumlpi
sepse qenka ldquomireumlldquo kurse atyre mundimi neuml lukth u
rikthehet peumlsojneuml ngeumlrccedile neuml keumlmbeuml veumlshtrimi i syve eumlshteuml si para frymarrjes seuml fundit Nuk mund teuml ecin
duhet teuml mbahen Para dy diteumlve njeuml vajzeuml e kaneuml
varrosur Duket se helmi ishte i hedhur para shteumlpiseuml
sepse teumlreuml familja ishte helmuar Veccedilse helmimi nuk
ndikon njeumlsoj te secili Neuml TV nuk e kaneuml treguar keumlteuml
Murgeshat tona japin ampula ldquobedoksin‟‟ dhe tableta
ldquonovalgetol‟‟ por keumlto na kaneuml mbaruar sepse peumlr
shkak teuml helmimit teuml madh janeuml harxhuar neuml barnatoret
e Ferizajit dhe Gjilanit Se si do daleuml kjo veteumlm zoti e
di Sa lot janeuml derdhur keumlto diteuml neuml rrethinat tonardquo
Viziteuml 25 vjet meuml pas
Kjo para se gjithash neuml Ferizaj dhe Binccedileuml ku sheumlrbenin
disa Motra nderi nga Kroacia me vite teuml tera neuml misionin
e tyre sheumlrbyes fetar e human Mes tyre Jela Gojevic
dhe Marjana Gojevic teuml cilat u dhaneuml ndihmeuml feumlmijeumlve
teuml helmuar shqiptareuml Neuml takimin toneuml pas tridhjeteuml
vjeteumlve Motra Jela Gojevic i kishte teuml freskeumlta peumlrjetimet
e saja nga skenat e dhembshme e teuml helmuarve qeuml
keumlrkonin ndihmeuml Ajo me modesti nuk deumlshironte teuml
lavdeumlrohet se ka beumlreuml diccedil teuml madhe ka beumlreuml detyreumln ndaj
zotit dhe njeriut ldquoPo ishte koheuml e reumlndeuml vinin feumlmijeuml teuml
seumlmureuml Ne iu ofronim ndihmeuml me ato mjete qeuml kishim
neuml shteumlpineuml toneuml teuml peumlrbashkeumlt kishim podrumin ku
mbanim materiale dhe kishim mundeumlsi teuml japim ndihmeuml Kishte diteuml qeuml vinin shumeuml nxeumlneumls nga Ferizaj Prizreni
dhe gjitheuml Kosova pasi nuk kishin mundeumlsi teuml keumlrkonin
ndihmeuml neuml objekte tjera Ndihmeuml teuml madhe dha Nue
Gjergji Ne nuk e dinim peumlr ccedilfareuml seumlmundje ishte fjala
por e shihnim se feumlmijeumlt ishin teuml seumlmureuml disa nga teuml
cileumlt reumlndeuml Meuml kujtohet se forcat policore serbe erdheumln
dhe grabiten teuml gjitha barnat dhe materialet qeuml duheshin
peumlr dheumlnie teuml ndihmeumls Kjo ndodhi dy hereuml (ldquo sve do
nul‟‟) Me dateuml 9 gusht 1990 ldquoGlas Koncila‟‟ shkruan
rreth sulmit teuml forcave serbe neuml Kisheumln Katolike
Shqiptare dhe grabitje e bareumlrave maltretimet e
personelit dhe teuml helmuarve
Ipeshkvi Nikeuml Prela keumlrkon intervenim neuml mbrojtje
teuml drejtave teuml njeriut
Ipeshkvi i Bashkiseuml Katolike Shqiptare neuml Kosoveuml
deumlrgon nga Ferizaji informateuml me 6 gusht 1990 teuml gjitha
qeverive teuml republikane krahinore dhe asaj federative
me rastin e incidentit teuml shkaktuar nga policia serbe
Agjentet e puneumlve teuml brendshme teuml peumlrcjell me njeumlsitet
speciale teuml armatosura teuml policiseuml me 4 gusht teuml keumltij
viti (1990) pa paralajmeumlruar dhe pa vendim peumlrkateumls
peumlrkundeumlr protesteumls seuml ashpeumlr teuml ipeshkeumlviseuml kontrollojneuml shteumlpineuml e zotit dhe kisheumln e Ferizajt dhe
banesat e motrave teuml nderit neuml Binqeuml neuml meumlngjes rreth
oreumls 0630 neuml teuml njeumljteumln koheuml grabisin bareumlrat e
barnatores seuml motrave teuml nderit gjegjeumlsisht bareumlra peumlr teuml
seumlmureumlt nga teuml gjitha besimet dhe kombeumlsia teuml cileumlt
vazhdimisht kaneuml ardhur teuml varfeumlrit apo neuml mungeseuml teuml
bareumlrave neuml barnatore I vetmi qeuml reagon me njeuml
deklarateuml ishte Kardinali kroat Franjo Kuhariq Ai i del
neuml mbrojtje Kisheumls Shqiptare neuml Kosoveuml i cili e quan akt
jo civilizues ldquoMendojmeuml se ky akt jo civilizues eumlshteuml
sulm mbi gjitheuml Kisheumln Shqiptare neuml Kosoveuml dhe mes tjerash pyet A eumlshteuml dheumlnia e ndihmeumls teuml seumlmureumlve
krim
Neuml takimet me sheumlrbyesit e asaj kohe na ndihmoi
gazetari e publicisti i njohur Rexhep Rifati Edhe vet
ishte i lidhur neuml aktivitetet qeuml zhvilloheshin neuml rrethanat
tejet teuml reumlnda Edhe familja e tij e kishte peumlsuar nga
helmi serb i hedhur Teuta vajza e Rifatit asokohe
nxeumlneumlse e fillores helmohet reumlndeuml bashkeuml me shoqet e
shokeumlt e saja me 5 prill 1990 Edhe sot e keumlsaj dite
deumlgjohet mbi pasojat qeuml laneuml helmimet krim serb i pa
ndeumlshkuar
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
37
Kultureuml
Mark Palnikaj Tiraneuml
Veumlshtrim kritik mbi vepreumln e Gjeccedilovit ldquoKanuni i Lek Dukagjinitrdquo
Peumlr vepreumln e Gjeccedilovit janeuml
mbajtur shumeuml simpoziume dhe
takime qysh nga vdekja tragjike e
tij neuml vitin 1929 madje peumlr
vepreumln e tij janeuml mbajtur takime
studimore edhe neuml teuml gjalleuml teuml tij
Gjeccedilovi gjateuml jeteumls seuml tij 55 vjeccedilare zhvilloi njeuml aktivitet
atdhetar por edhe shkencor duke
na leumlneuml njeuml trasheumlgimi teuml pasur neuml
fusha si arkeologjia etnografia
folklori etj duke mbledhur keumlngeuml
valle gojeumldheumlna mitologjike gjeuml
e gjeumlza fjaleuml teuml urta proverba dhe
materjale teuml tjera teuml cilat u botuan
neuml fillim teuml shekullit teuml kaluar neuml
revsteumln ldquoVisaret e Kombitrdquo Neuml
harkun kohor prej gjashteuml vitesh
nga viti 1904 deri neuml vitn 1910 ai botoi 5 vepra dhe peumlrkthime
Gjateuml regjimit komunist neuml
Shqipeumlri megjith lufteumln e madhe
qeuml u zhvillua kundeumlr feseuml dhe
veccedilanarisht ndaj klerit katolik
vepra e Gjeccedilovit u vlereumlsue duke i
njohur meriteumln e krijimit teuml
Arkeologjiseuml Shqiptare duke e
dekoruar me rastin e 50 vjetorit teuml
shpalljes seuml pavarsiseuml neuml vitin 1962 me Urdheumlrin ldquoPeumlr
Veprimtari Patriotikerdquo teuml klasit III
dhe duke botuar peumlr jeteumln dhe
veprimtarineuml e tij njeuml monografi
me titull ldquoShtjefeumln Gjeccedilovi Jeta
dhe Vepratrdquo e shkruar nga Ruzhdi
Mata shtypur neuml shtypshkronjeumln
ldquoMihal Durirdquo Tiraneuml 1982
Peumlrballeuml vepreumls kolosale atdhetare
dhe shkencore teuml Gjeccedilovit edhe
ai regjim u detyrue t‟i njifte shum nga meritat e tij Pushka e
Gjeccedilovit u vendos neuml Muzeun
Historik Kombeumltar neuml Tiraneuml
qysh neuml vitin 1970 Presidenti Rugova me dateumln 10 qershor 2003 e ka
dekoruar At Shtjefeumln Gjeccedilovin me ldquoMedaljen e Arteuml teuml Lidhjes seuml Prizrenitrdquo
Eumlshteuml detyra joneuml qeuml teuml identifikojmeuml dhe teuml nxjerrim neuml driteuml vepreumln e ploteuml teuml
keumltij kollosi teuml atdhetariseuml dhe teuml letrave shqipe dhe teuml sensibilizojmeuml organet
peumlrkateumlse shteteumlrore dhe politike neuml Shqipeumlri dhe neuml Kosoveuml peumlr teuml veumlneuml neuml
vendin qeuml meriton figureumln e keumltij patrioti teuml madh
Tema ime do teuml jeteuml e peumlrqeumlndruar nga njeuml keumlndveumlshtrim kritik por
njeumlkoheumlsisht edhe dashamireumls dhe jo denigrues peumlr vepreumln madhore ldquoKanuni i
Lek Dukagjinitrdquo qeuml e ka beumlreuml teuml pavdeksheumlm emrin e autorit teuml sajeuml
Edhe pse janeuml shkruar me qindra artikuj studimoreuml mbi keumlteuml vepeumlr duke e
etiketuar neuml forma nga meuml ekstremet nga cileumlsimi si njeuml kryevepeumlr deri neuml
mallkim teuml sajeuml si njeuml vepeumlr qeuml beumln teuml ekspozohen aneumlt meuml teuml erreumlta teuml realitetit
shqiptar vazhdojneuml akoma teuml shkruhen pa fund studime dhe referate peumlr teuml
Analizeumln meuml teuml sakteuml dhe teuml koncentruar teuml keumlsaj vepre e ka beumlreuml neuml hyrje teuml
botimit teuml pareuml teuml sajeuml korifeu i letrave shqipe Ateuml Gjergj Fishta
Neuml sesionin shkencor qeuml u mbajt neuml Zllakuqan me dateuml 25 korrik 2017 jam
paraqitur me njeuml temeuml me titull ldquoGjakmarrja neuml vepreumln e Shtjefeumln Gjeccedilovitrdquo
Aty kam folur me holleumlsi peumlr problemin e gjakmarrjes dhe trajtimin e keumltij fenomeni nga Kanuni i Lek Dukagjinit Tema eumlshteuml e botuar dhe mund teuml
gjeumlndet me lehteumlsi prandaj sot nuk do ta trajtoj aspak keumlteuml temeuml
Neuml vitin 1960 neuml revisteumln shkencore ldquoBuletin i Universitetit Shteteumlror teuml
Tiraneumlsrdquo Seria Shkencat Shoqeumlrore volumi II faqe 95 eumlshteuml botuar njeuml
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
38
studim mjaft serioz nga studjuesja
ruse J V Ivanova mbi vepreumln
ldquoKanuni i Lek Dukagjinitrdquo
Neuml vijim teuml studimit teuml saj kjo studjuese neuml faqen 96 peumlr teuml
kuptuar meuml mireuml vepreumln e
Gjeccedilovit ajo ka shtruar tre pyetje
Cileumls koheuml i peumlrkasin informatat
qeuml sjell ai neuml vepreumln e tij
Neuml ccedilfar trualli ka vepruar Kanuni
i Lek Dukagjinit
Neuml ccedilfareuml rrethanash konkrete
historike ka lindur Kanuni dhe neuml
cilat ambiente shoqeumlrore ka patur
fuqi
Teuml tria keumltyre pyetjeve ajo eumlshteuml
rrekur t‟u japeuml peumlrgjigje nga
keumlndveumlshtrimi i sajeuml qeuml peumlr hir teuml
seuml veumlrteteumls peumlr areumlsye teuml
rrethanave politiko shoqeumlrore teuml
koheumls nuk mund ti shmangej
krejteumlsisht ndikimit teuml ideologjiseuml
zyrtare teuml koheumls qeuml ishte regjimi
komunist
Neuml temeumln time do teuml peumlrpiqem edhe uneuml teuml jap versionin tim peumlr
keumlto tri pika pa kopjuar ideteuml ose
pikpamjet e keumlsaj studjueseje teuml
nderuar
Nga teuml dheumlnat e publikuara deri
sot pranohet qeuml sheumlnimet peumlr
kanunin e Lek Dukagjinit rreth
dy mijeuml faqe doreumlshkrime
Gjeccedilovi i mblodhi nga viti 1907
deri neuml vitin 1915 neuml famullineuml e Gomsiqes ku punoi rreth 8 vjet
Informatat qeuml sjell neuml keumlto
sheumlnime u peumlrkasin keumltyre viteve
dhe vendi ku keumlto rregulla
zbatoheshin ishin kryesisht
krahina rreth e rrotull famulliseuml seuml
tij dhe neuml Mirditeuml
Mbledhja por sidomos
kodifikimi i ndareuml neuml nene dhe
kapituj teuml veccedilanteuml eumlshteuml njeuml puneuml shkencore qeuml ka keumlrkuar shum
koheuml dhe mund nga autori dhe
eumlshteuml njeuml meriteuml e
jashteumlzakonshme e tij
Zonat ku zbatohej kanuni me
emrin Lek Dukagjini ishin
kryesisht zonat katolike neuml fiset e
Maleumlsiseuml seuml Madhe Nikaj
Meumlrturi Shala dhe Shoshi 12
bajrakeumlt e vegjeumll teuml Pultit Thaccedili
Berisha Maleumlsia e Lezheumls dhe bajrakeumlt e Mirditeumls
Autorja qeuml citova meuml sipeumlr shkruan se ky kanun zbatohej edhe neuml Krasniqe
Gash Bytyccedil Has Lumeuml dhe disa vende teuml tjera me popullsi teuml besimit musliman gjeuml qeuml nuk eumlshteuml e veumlrteteuml
Neuml zonat me popullsi teuml besimit musliman krahas kanunit ka vepruar edhe
sheriati qeuml ishte njeuml e drejteuml qeuml e praktikonte pushtuesi turk neuml shum zona
Madje edhe neuml zonat me popullsi teuml besimit katolik qeuml peumlrmendeumlm meuml sipeumlr
ky kanun nuk ka vepruar kudo njeumllloj por ka dallime teuml theksuara
Dera e Gjo Markut e kodifikuar neuml keumlteuml peumlrmbledhje teuml Gjeccedilovit i ka patur ato
privilegje veteumlm neuml bajrakeumlt e Mirditeumls por jo neuml zonat e tjera
Neuml zonat me popullsi teuml besimit teuml krishtereuml dhe musliman fqinje me Mirditeumln
ka vepruar njeuml tjeteumlr kanun i njohur si ldquoKanuni i Skeumlndeumlrbeutrdquo Ky u mblodh
dhe u kodifikue nga Imzot Frano Ilia dhe u botue nga Arqipeshkvia e Shkodreumls
neuml vitin 1993 Zona e Kurbinit ku vepronte ky kanun eumlshteuml shum e peumlrzier nga
ana gjinore me popullsineuml e fiseve teuml Mirditeumls
Edhe studjuesi Xhemal Meccedili ka botuar njeuml peumlrmbledhje mbi teuml drejteumln
zakonore me titull ldquoKanuni i Lek Dukagjinit Varjanti i Pukeumlsrdquo
Neuml fakt Gomsiqja ku e mori leumlndeumln kryesore Gjeccedilovi peumlr vepreumln e tij eumlshteuml
quajtur historikisht pjeseuml administrative e Pukeumls edhe pse eumlshteuml me popullsi teuml
peumlrzier teuml fiseve nga Puka dhe Mirdita
Neumlse marrim parasysh ndryshimet e keumlsaj teuml drejte zakonore qeuml vepron neuml fise
pak meuml teuml largeumlta nga Gomsiqja si Nikajt Meumlrturi Berisha Shala Shoshi
Shkreli Keumllmendi Hoti Gruda etj ateumlhereuml rezulton qeuml ky kanun nuk eumlshteuml i
njeumlllojteuml neuml zonat qeuml peumlrmendeumlm
Edhe Xhafer Martini dhe Shefqet Hoxha kaneuml mbledhur teuml drejteumln zakonore
peumlr Dibreumln dhe Lumeumln krahina relativisht afeumlr me zoneumln ku Gjeccedilovi mblodhi
materialet peumlr vepreumln e tij
Me keumlto qeuml shkruam meuml sipeumlr marrin peumlrgjigje dy pyetjet e para ndeumlrsa peumlr pyetjen e treteuml duhet teuml ndalemi edhe pak Kur e ka zanafilleumln Kanuni asnjeumlri
nuk mund ta thoteuml me kompetenceuml fjaleumln e tij sepse fatkeqeumlsisht janeuml dy
shkaqe kryesore qeuml nuk e mundeumlsojneuml hedhjen driteuml mbi keumlteuml pikeuml Seuml pari neuml
Shqipeumlri pushtuesi turk gjateuml koheumls qeuml e mbajti teuml pushtuar ka djegur dhe
shkateumlrruar ccedildo gjeuml teuml shkruar dhe seuml dyti vendi yneuml ka qeumlneuml i neumlnshtruar disa
pushtuesve si romakeumlt serbeumlt bullgareumlt dhe neuml fund edhe turqit
Secili pushtues neuml koheumln e sundimit teuml tij ka zbatuar dhe ju ka imponuar ligjet
e veta popullsiseuml seuml neumlnshtruar Janeuml teuml njohura ligjet e Kostandinit teuml Madh teuml
Justinianit Kodi i Dushanit dhe disa ligje teuml tjera teuml cilat neuml periudha kohe teuml
peumlrcaktuara janeuml zbatuar neuml popullsineuml shqiptare Po ashtu gjateuml sundimit
rreth 500 vjeccedilar teuml pushtuesit turk zbatimi i disa ligjeve teuml pushtuesit ka qeumlneuml detyrim Edhe e drejta kishtare e shkruar neuml disa kapituj teuml Bibleumls duhet teuml
pranojmeuml qeuml neuml popullsineuml e krishtereuml ka patur ndikimin e vet
Nuk jemi neuml gjendje peumlr teuml peumlrcaktuar me sakteumlsi ndikimin e secilit nga keumlto
ligje cili ka meuml shum ndikim neuml Kanunin e Lek Dukagjinit por sipas
mendimit toneuml secili nga keumlto ka pak a shum njeuml fareuml ndikimi mbi teuml
Mbas vitit 2000 studjuesja italjane Luccedilia Nadin dhe studjuesi shqiptar Peumlllumb
Xhufi kaneuml publikuar Statutet e Shkodreumls nga njeuml kopje doreumlshkrim e ruajtur
neuml Biliotekeumln e Muzeut Correr neuml qytetin e Venecies
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
39
Ky dokument me rreth njeumlqind
faqe eumlshteuml shkruar rreth vitit
1479 dhe ka njeuml reumlndeumlsi teuml
jashtzakonshme peumlr studimin e seuml drejteumls penale dhe zakonore neuml
truellin Arbeumlror dhe peumlr keumlteuml
eumlshteuml shkruar dhe diskutuar
shumeuml neuml Shqipeumlri dhe jashteuml
sajeuml por uneuml e peumlrmenda keumlteuml peumlr
faktin se neuml asnjeumlrin nga nenet e
keumltij Statuti nuk peumlrmendet
gjakmarrja
Shkodra ka qeumlneuml qyteti kryesor
peumlr rrethinat ku ka vepruar Kanuni i Lek Dukagjinit dhe ne
nuk jemi neuml gjendje teuml themi se sa
kaneuml patur ndikim statutet e
Shkodreumls neuml popullsineuml e
rrethinave teuml sajeuml Nuk jemi neuml
gjendje as teuml themi me siguri se
kur ka filluar teuml shfaqet fenomeni
i gjakmarrjes neuml formeumln qeuml kishte
kur shkroi Gjeccedilovi vepreumln e tij
Neuml vepreumln e Gjeccedilovit nuk thuhet
se kur ka filluar teuml shfaqet fenomeni i gjakmarrjes neuml
meumlnyreuml teuml frikeumlshme siccedil ishte neuml
vitet e fundit teuml pushtimit turk
Mbetet detyreuml pareumlsore e
sudjueve taneuml peumlr teuml beumlreuml
keumlrkimet e nevojshme neuml arkivat
e ndryshme kryesisht neuml ato teuml
Romeumls Venecies dhe
Dubrovnikut peumlr teuml pareuml se si ka
evoluar ndikimi i kanunit neuml zonat ku ai pati ndikim
Kanuni neuml secilin lloj ose variant
zbatohet brenda njeuml njeumlsie jo
shumeuml teuml madhe qeuml njifet me
emrin fis ose bajrak
Fise quhen grupime pak a shum
teuml meumldha banoreumlsh qeuml e kaneuml
prejardhjen nga njeuml i pareumllindur
dhe kaneuml teuml gjith lidhje gjaku
midis tyre Nuk ka qeumlneuml zakon teuml
beumlheshin martesa brenda fisit as kur ishin larg njeumlzet breza Neuml
kanun ishte e ndaluar martesa
brenda fisit ldquoedhe neuml 400 brezardquo
mjaft qeuml lidhja e gjakut teuml ishte e
njohur dhe e konfirmuar mireuml
Bajraku eumlshteuml njeuml njeumlsi teritoriale
me banoreuml qeuml ishin teuml lidhur neumln
njeuml flamur por jo
domosdoshmeumlrisht kishin lidhje
gjaku midis tyre
Neuml disa punime eumlshteuml shkruar se bajrakeumlt dhe bajraktarin i krijoi pushtuesi
turk Kjo nuk me duket shum e besueshme sepse asnjeuml shtet nuk mund teuml
krijojeuml as fshtra as qytete as fise por ai mund teuml beumljeuml ndarje administrative mbi
bazeumln e fshatrave qyteteve apo fiseve dhe teuml krijojeuml llojin e administrateumls qeuml e vlereumlson meuml teuml vyer Organizimin administrativ mbi bazeuml bajraqesh pushtuesi
turk e ka peumlrdorur meuml seuml pari neuml shekullin XVIII Ai u ka njohur pushtetin
bajraktareumlve ju ka dheumlneuml disa kompetenca dhe ju ka njohur disa privilegje
dhe ka lejuar qeverisjen jo sipas ligjeve teuml shtetit por sipas teuml drejteumls zakonore
E drejta zakonore peumlsonte rregullime dhe ndryshime sa hereuml banoreumlt e shikonin
teuml areumlsyeshme Ndryshimi beumlhej nga mbledhja e teuml gjith pjeseumltareumlve teuml fisit ose
bajrakut duke marreuml pjeseuml siccedil thuhej ldquoburr peumlr shpirdquo ccedilka neumlnkuptonte qeuml teuml
ishte i pranisheumlm neuml kuvend nga njeuml pjeseumltar mashkull nga ccedildo familje e
komunitetit Vendimet merreshin me shumiceuml absolute me votim teuml hapur Ato
ishin teuml detyrueshme peumlr zbatim nga teuml gjith komuniteti pa peumlrjashtim peumlrfshireuml edhe parineuml Seuml bashku me vendimet peumlrcaktoheshin edhe sanksionet
peumlr cilindo qeuml nuk zbatonte vendimet e miratuara Masat shteumlrnguese kaneuml
qeumlneuml shumeuml teuml rrepta dhe fillonin nga gjobat qeuml mund teuml ishin me para ose me
shtrimin e drekave ose darkave peumlr teuml gjith komunitetin dhunimi publik duke e
detyruar fajtorin teuml merrte njeuml gur teuml reumlndeuml dhe ta transportonte i veteumlm neuml njeuml
distanceuml qeuml ata e shikonin teuml arsyeshme deumlbimi peumlr tre vjet ose peumlrgjithmoneuml
nga vendbanimi dhe shkateumlrrimi i teuml gjitha pronave dhe djegia e shteumlpiseuml Neuml
raste ekstreme ishte vrasja e personit fajtor ose vrasja kolektive Vrasja
kolektive ishte kur fajtori beumlnte njeuml krim qeuml fyente reumlndeuml nderin dhe dinjitetin e
fisit Neuml keumlteuml rast fajtori lidhej dhe vendosej neuml njeuml shesh dhe vritej duke e
qeumllluar teuml gjith me armeuml
Veumlndimet qeuml merreshin ishin neuml shum raste specifike veteumlm peumlr njeuml fis ose
bajrak dhe neuml keumlteuml kuptim Kanuni i njeumlrit fis mund teuml mos ishte i njeumlllojteuml me
ateuml teuml fisit tjeteumlr Edhe neuml Kanunin e hartuar nga Gjeccedilovi neuml shtojceumln qeuml eumlshteuml
vendosur neuml fund beumlhet fjaleuml peumlr vendime teuml fiseve ose teuml djelmniseuml teuml cilat
janeuml marreuml neuml kushte teuml caktuara peumlr probleme teuml caktuara Ky eumlshteuml shembulli
ilustrues meuml i mireuml qeuml Kanuni nuk ishte i shkruar njeumlhereuml e peumlrgjithmoneuml por
ishte neuml peumlrpunim dhe ndryshim teuml vazhduesheumlm dhe nuk ishte kudo i njeumljteuml
Edhe pse janeuml shkruar shumeuml studime mbi teuml drejteumln zakonore shqiptare gjateuml
afeumlr 150 vjeteumlve teuml fundit jam i mendimit se ka akoma shumeuml hapeumlsira teuml
pastudjuara dhe ka veumlnd peumlr studime teuml tjera teuml bazuara neuml teuml dheumlna arkivore dhe jo nga mbledhja gojore neuml komunitetet ku zbatohet
Shkrimi i teuml drejteumls zakonore mbi bazeumln e intervistave dhe tregimeve nga
banoreumlt e komuniteteve pa u thelluar neuml literatureuml dhe neuml dokumenta arkivore
jep njeuml produkt qeuml leuml shumeuml peumlr teuml deumlsheumlruar neuml lidhje me cileumlsineuml dhe
sakteumlsineuml e tij Gjeccedilovi ka meriteumln qeuml ishte i pari qeuml beumlri mbledhjen dhe
kodifikimin e keumlsaj teuml drejte zakonore por jam i mendimit se ajo duhet
studjuar me sy kritik dhe teuml ploteumlsohet me teuml dheumlna teuml reja nga studjues
profesionisteuml dhe institucione prestigjioze shteteumlrore ose nga shoqeumlria civile
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
40
Nikeuml Gashaj Podgoriceuml
At Gjergj Fishta poet kombeumltar
At Gjergj Fishta
At Gjergj Fishta (1871-1940) eumlshteuml poeti kombeumltar
dramaturg prozator estet publicist pedagog klerik dhe
politikan Lindi meuml 23 tetor 1871 neuml fshatin Fishteuml teuml
Zadrimeumls neuml paralagje teuml Shkodreumls Ndoqi shkollat
franccedileskane neuml Troshan dhe Shkodeumlr Meuml 1886 kur
ishte 15 vjeccedil u deumlrgua nga franccedileskaneumlt neuml Bosnjeuml- neuml
Sutjeskeuml Livno dhe Kresheveuml ku studioi teologji
filozofi dhe gjuheuml teuml huaja sidomos latinishten
italishten dhe kroatishten Atje ra neuml kontakt me
shkrimtarin boshnjak Geumlga Martiq dhe me poetin kroat Silvije Strahimir Kranjccedileviq teuml cileumlt i zgjuan talentin
letrar Fishta u frymeumlzua edhe nga shkrimet e
shkrimtarit franccedileskan Andria Kaccediliq-Mioshiq poet dhe
publicist dalmat po ashtu edhe nga veprat e poetit kroat
Ivan Mazhuraniq Fishta njihte edhe krijimet letrare teuml
poetit malazez Petar Petroviq Njegosh etj
Meuml 1894 u shugurua prift dhe u pranua neuml urdhrin
franccedileskan Po ateuml vit u kthye neuml Shqipeumlri dhe filloi
puneumln si meumlsues neuml kolegjin franccedileskan neuml Troshan e
meuml pas si famullitar neuml fshatin Gomsiqe
Fishta u emrua neuml vitin 1902 drejtor i Gjimnazit
Franccedileskan neuml Shkodeumlr i cili qysh prej themelimit teuml tij
neuml vitin 1861 drejtohej nga teuml huajt Me ardhjen peumlr
drejtor Fishta neuml shkolleuml beumlri shtiemen e gjuheumls shqipe
si gjuheuml meumlsimi Pra zeumlvendeumlsoi italishten me shqipen
peumlr hereuml teuml pareuml si gjuheuml neuml shkolleuml Neumln drejtimin e tij
shkolla mori njeuml hov teuml ri Shkolla e Pateumlr Gjergjit ndash
keumlshtu e quajshin shkodraneumlt Ajo u beuml qendra e
atdhetarvet ku neuml mbreumlmje mbledhshin djelmoshat e
qytetit peumlr teuml marreuml keumlshilla e meumlsime nga goja e
Mjeshtrit t‟ideseuml kombeumltare Gjergj Fishteumls Praneuml keumlsaj
shkolleuml Fishta formoi dhe njeuml grup amatoreumlsh Teatri e
me keumlta ccedilfaqi hereuml mbas here copa teuml ndryshme teuml
peumlrpiluara prej tij neuml Salonin e vogeumll t‟oborrit teuml
Shkodreumls teuml cilin ai veteuml me shijen e veteuml teuml pashoqe e
ndreqte e mirsonte e pikturonte ndash mbasi duhet dijteuml- se
ishte edhe njeuml piktor i mireuml Keumlshtu pra populli i Shkodreumls pati fatin teuml kishte neuml gji teuml vet qysh prej vitit
1907 njeuml teateumlr ndash mund t‟a quajmeuml - kombeumltar
Keumlto ccedilfaqje gjithmoneuml me subjekt shqiptar ngjalleumln njeuml
entuziazeumlm neuml zemrat e teuml gjitheumlve dhe emeri i pateumlr
Gjergjit u beuml ylli i riniseuml U krijua njeuml brez i ri me shpirt
e me zemeumlr shqiptar fanatik i ccedileumlshtjes kombeumltare
Njeuml kontribut jashteumlzakonisht teuml madh Fishta e dha si
kryetar i Komisionit peumlr hartimin e alfabetit teuml gjuheumls
shqipe neuml Kongresin e Manastirit (Bitoli i soteumlm- Maqedonia e Veriut) meuml 1908
Zoteumlsia e Fishteumls si poet i cili ka leumlneuml emeumlr pothuaj neuml teuml
gjitha gjiniteuml dhe zhanret e krijimtariseuml letrare shprehet
sidomos neuml kryevepreumln ldquoLahta e Malciseumlrdquo neuml teuml
tridhjeteuml keumlngeumlt e seuml cileumls poetizohet historia e popullit
shqiptar nga Lidhja e Pizrenit 1878 e deri neuml pavareumlrsineuml
e Shqipeumlriseuml meuml 1912 Neuml keumlteuml vepeumlr Fishta keumlndon
lufteumln e popullit shqiptar peumlr pavareumlsi teuml zhvilluar neuml dy
drejtime kundeumlr Perandoriseuml Osmane neuml periudheumln e
shthurjes seuml saj dhe lufteumln kundeumlr coptimit teuml truallit
etnik shqiptar nga Mali i Zi dhe nga Serbia
Gati e teumlreuml leumlnda me teuml cileumln Fishta ndeumlrtoi keumlteuml vepeumlr
eumlshteuml nxjerrur nga jeta e pasuria shpirteumlrore e popullit
shqiptar (Martin Camaj) Kot mundohen Grekeumlt e soteumlm
ndash thonte Faik Konica ndash teuml gjejneuml neuml leteumlrsin e vet njeuml
vepeumlr meuml teuml ploteumlsueme se ldquoLahuteumlnrdquo
Reumlndeumlsia e madhe e Fishteumls eumlshteuml si sekretar i
peumlrgjithsheumlm i delegacionit shqiptar neuml Konferenceumln e
Paqeumls neuml Paris meuml 1919 -1920 Po ashtu neuml zgjedhjet e
qershorit teuml vitit 1921 Gjergj Fishta zgjedhet deputet i Shkodreumls dhe neumlnkryetar i Parlamentit teuml Shqipeumlriseuml
Prandaj eumlshteuml me reumlndeumlsi angazhimi i tij politik peumlr
peumlrfaqeumlsimin dhe artikulimin me dinjitet teuml interesave teuml
popullit dhe teuml shtetit shqiptar
Fishta ka meriteuml teuml madhe peumlr mbrojtjen cileumlsore teuml
interesave teuml shtetit shqiptar dhe teuml mbrojtjes seuml drejtave
njereumlzore teuml veumlllezeumlve shqiptar jashteuml kufijve teuml
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
41
Shqipeumlriseuml si pjeseumltar i delegacionit shqiptar neuml
konferencat ballkanike 1930 neuml Athineuml 1931 neuml
Stamboll 1932 neuml Bukuresht dhe meuml 1933 neuml Selanik
Kontributi i madh i Fishteumls eumlshteuml si bashkeuml themelues
dhe antar i Shoqeumlriseuml letrare ldquoBashkimirdquo neuml Shkodeumlr
meuml 1899 qeumlllimi i seuml cileumls ishte zgjimi kombeumltar i
popullit me aneuml botimesh neuml gjuheumln amtare
Neuml vitin 1923 shoqnija ldquoRozafatrdquo organizoi neuml Shkodeumlr
njeuml ekspoziteuml pikturash kombeumltare Neuml keumlteuml ekspoziteuml
Fishta paraqiti 24 copeuml piktura origjinale teuml tij teuml punura
me njeuml mjeshtri aq teuml madhe sa disa prej tyre u miratuan
nga Akademia e Vjeneumls
Fishta seuml bashku me patriotin Luigj Gurakuqin formuan
ldquoKomisin Letrarerdquo neuml Shkodeumlr meuml 1916 e cila kishte
peumlr qeumlllim me i veuml themelet e njeuml gjuhe teuml peumlrbashkeumlt
letrare teuml shqipes
Fishta duke iu mbajteuml gjithnjeuml parimit teuml vet themelor se
shtypi acircsht arma macirc e mireuml peumlr teuml peumlrhapeuml mendimet e
mjeti macirc i peumlrdorshmi peumlr t‟i ccedileleuml syt popullit themeloi
revisteumln letrare filozofike dhe diturore ldquoHylli i Driteumlsrdquo
meuml 1913 Po ashtu meuml 1916 themeloi dhe drejtoi
gazeteumln politike-letrare rdquoPosta e Shqypnisrdquo Peumlrveccedil
keumltyre peumlr njeuml koheuml teuml gjateuml drejtoi dhe revisteumln ldquoZacircni i Shna Ndoutrdquo
Fishta njihet si poeti meuml popullor i shqiptareumlve si poeti
meuml i peumlrzeumlmeumlrt i keumltij populli Ai ka qeneuml figura
emblematike e gjuheumls dhe kultureumls shqipe dhe apostulli i
Atdheut teuml vet Prandaj ai eumlshteuml nderi dhe krenaria e
shqiptariseuml Ai e meriton keumlteuml nderim dhe vlereumlsim
Eumlshteuml njeuml boteuml e teumlreuml qeuml e ka nderuar si teuml tilleuml qeuml e ka
cileumlsuar si poetin meuml teuml madh teuml kombit shqiptar
Poeziteuml e tij epike lirike e satirike jo veteumlm u njofteumln u studiuen dhe u ccedilmuan neuml teumlreuml boteumln shqiptare duke leumlneuml
vrageuml teuml pashlyeshme por jehuan edhe neuml boteumln letrare
teuml jashtme tue e beuml teuml njoftur emrin shqiptar ndeumlr rrethet
intelektuale teuml boteumls seuml qyteteumlruar
Gjergj Fishteumln e nderoi dhe ngriti bota shqiptare por
dhe bota e jashtme duke i dheumlneuml atij dekorata e tituj
nderimi E dekoroi Mbreti i Austro-Hungariseuml me
Ritterkreuz (1912) Papa Piu XXII me Medaljen e
Meritimit (1925) Parija e Peumlrgj e Urdhnit Franccedileskan
me titullin Lector Jubilatus (1929) mbreti i Turqiseuml me
dekorateumln Mearij klII (1912) dhe Greqia me dekorateumln Foenix (1931)
Fishta meuml 1939 u zgjedh aneumltar i rregullt i Akademiseuml
Italiane teuml Shkencave dhe Arteve Kryetari i keumlsaj
Akademi Luigj Federzoni neuml telegramin qeuml i deumlrgoi
Ernest Koliqit si Ministeumlr i Arsimit teuml Shqipeumlriseuml neuml
raseumln e vdekjes seuml poetit me 30 dhjetor teuml vitit 1940
ndeumlr teuml tjerat u shpreh bdquobdquoAkademia e tyre humbi njeuml
ndeumlr pjestareumlt e vet meuml teuml shkeumllqyesheumlm
Eqrem Ccedilabej thekson bdquobdquoVepra e Fishteumls i ka rreumlnjeumlt neuml tokeumln e neuml jeteumln popullore teuml Shqipeumlriseuml ajo nuk do
t‟ishte ccedilka eumlshteuml pa njohjen e thelleuml teuml vendit nga ana e
poetit dhe nuk mund teuml kuptohet pa njohur veumlndin dhe
njereumlzit e Shqipeumlriseuml Veccedilse ccedil‟i fali vendi poetit ky ia
peumlrligji neuml trajteuml teuml fisnikeumlruar teuml artit Sepse vepra e tij u beuml pasqyra besnike fytyra e kthjellteuml e gjitheuml veumlrteteumlsiseuml
etnike trimeumlriseuml seuml ashpeumlr burreumlriseuml luftarake krenariseuml
raciale qeuml ka mundur teuml ruaj gjer sot jeta shqiptare‟‟
Lazgush Poradeci thoteuml bdquobdquoFishta eumlshteuml shkeumlmb i tokeumls
dhe shkeumlmb i shpirtit shqiptar‟‟ Ndeumlrsa Karl Gurakuqi
u shpreh bdquobdquoShqipeumlrineuml e deshti aq fort sa qe gjaacutell e peumlr teuml
cileumln shkricircni krejt jeteumln e vet Shqipeumlnia qe ideali i tij
peumlr tecirc punoi peumlr tecirc vuajti e me emnin e saj neuml gojeuml dha
frymeumln e fundit‟‟ Peumlr tecirc pat keumlndua
Dersaacute trsquomuendem me ligjrue
E saacute gjall me frymrsquoun jam
Kurr Shqipni srsquokam me trsquoharrue
Edhe nrsquovorr me trsquo peumlrmendrsquo kam
Prandaj emri i tij do teuml duhej teuml shkruhej me germa teuml
arteuml neuml historineuml kombeumltare sepse ka qeneuml kolosi i
historiseuml dhe kultureumls kombeumltare shqiptare
Mireumlpo sikurse eumlshteuml e njohur Fishta neuml periudheumln e
sistemit komunist peumlr arsye politike dhe ideologjike u
ndalua meuml se dyzet vjet nga meumlsimi neuml shkolla e neuml universitete si dhe nga botimi dhe studimi neuml trojet
shqiptare Shqipeumlri Kosoveuml Maqedoni Mal i Zi e
Lugineuml e Presheveumls Kjo ndaleseuml beumlri qeuml disa gjenerata
teuml mos kishin mundeumlsi ta njohin keumlteuml figureuml teuml madhe teuml
kultureumls shqiptare
Pas reumlnjes seuml komunizmit neuml Shqipeumlri Fishta peumlrseumlri
keumlthehet neuml institucione arsimore kulturore dhe
shkencore peumlr t‟u meumlsuar dhe studiuar por jo dhe sa
duhet Megjithateuml ekziston nevoja peumlr njohjen meuml teuml
mireuml teuml gjeneratave teuml reja me vepreumln e reumlndeumlsishme letrare-artistike teuml tij si dhe me kontributin e madh teuml
peumlrgjithsheumlm teuml Fishteumls peumlr kultureumln dhe ccedileumlshtjen
kombeumltare shqiptare
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
42
Mr Engjeumlll I Berisha Gjakoveuml
Doli nga shtypi veumlllimi meuml i ri poetik i autorit Jeton Kelmendi ldquoNjeuml ardhje tjeteumlrrdquo
Edicioni IWA ldquoBOGDANIrdquo maj 2020
Njeuml veumlllim poetik sikur e ka neuml
unin e tij autori teuml manifestohet
neuml koheuml neuml perspektiveumln e
trajtimit teuml dukurive qeuml e rrethojneuml njeriun dhe ky
kompleksivitet artistik me vlereuml i
sillet neuml teumlreuml opusin e tij tashmeuml
njeuml legjitimitet i njohur i keumltij
autori Kur lexon keumlteuml autor me
theks teuml veccedilanteuml neuml librin e fundit
teuml tij ldquoNjeuml ardhje tjeteumlrrdquo sa me
ngulm eumlshteuml rezistenca ndaj
pushtimit teuml veumlrteteumls sikur meumlton
teuml thoteuml poeti shikoje neuml fytyreuml teuml
veumlrteteumln vetvetiu demaskohet sheumlmtia
Jeton Kelmendi tanimeuml ka
strukturim teuml tij poetik ka ngjizje
qeuml e dallon nga shumeuml krijues
duke qeneuml neuml koherenceuml me ccedildo
varg qeuml shkruhet diku neuml boteuml
pasi qeuml ai jeton bashkeuml me
poezineuml boteumlrore novative dhe
sikur teuml thuash me metaforeumln e
universalizmit i peumlrkthyer neuml
shumiceumln e gjuheumlve qeuml i flet njereumlzimi peumlr t‟u beumlreuml emri e
poezia e tij gjuheuml komunikuese
artistike e humane
Ndoneumlse poezia eumlshteuml mjet shumeuml
i mireuml peumlr ta shprehur dashurineuml
reagimin pse jo sugjerimin nuk e
di te kush meuml tepeumlr se te poeteumlt
shprehet organikisht dhimbja po
aq sa dashuria Kelmendi shkaqet
qeuml beumlhen subjekt dobeumlsie neuml shoqeumlri aty ku jetojmeuml cileumlsohen
si pasojeuml e mendjes duke mos e
zoteumlrua cileumlsineuml toneuml qeuml na e faleuml
natyra Dhe keumlteuml e reflekton gati
neuml teumlreuml librin me identitetin e tij
shpirteumlror duke shpeumlrthyer ndaj
sajimeve qeuml na veshen teuml vrazhda
dhe ai eumlshteuml keumlrkues qeuml nga
poezia e pareuml ldquoNuk dilet neuml njeuml koheuml tjeteumlrrdquo duke keumlrkuar njeuml tjeteumlr koheuml njeuml
tjeteumlr dereuml me shpreseumln Ccedilka e konverton besimin neuml pabesi Keumlteuml pyetje e beumln
shpesh autori neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml keumltij libri kur shoqeumlria mbahet neuml
grimca dikush humbeumls e dikush fitues
Kopertina e librit ldquoNjeuml ardhje tjeteumlrrdquo
Dinjiteti krijues e studiues i Visar Zhitit nxjerr mendimin se ky libeumlr ldquoEumlshteuml
njeuml arritje neuml urbanistikeumln e poeziseuml ldquoUrbanistikerdquo thoteuml Zhiti ngase - poezia e tij eumlshteuml qytetare ndjehet neuml shteumlpineuml e vet jo veteumlm neuml Prishtineuml e
Tiraneuml Shkup e Ulqin e meuml gjereuml neuml Ballkan por dhe neuml Bruksel ku Jetoni
edhe jeton e punon neuml njeuml pjeseuml teuml mireuml teuml koheumls po keumlshtu dhe neuml metropole teuml
tjereuml teuml Europeumls ku ai shpesh ftohet neuml festivalet ndeumlrkombeumltare teuml poeziseuml
Zhiti ka mendimin se ldquoVargjet e reja teuml Jeton Kelmendit japin njeuml dritheumlrimeuml
teuml brendshme teuml thelleuml Ato sintetizojneuml dramacitetin e lufteumls me dikotomineuml e
fajtorit dhe teuml pafajsiseuml duke i kundeumlrveneuml vdekjes lirineuml dhe neuml mes eumlshteuml
fjala biblike ldquopageumlzimrdquo Pikeumlrisht kjo mbart shpreseumln e ringjalljes emrin dhe
mbiemrin e veteuml jeteumls
Veumlmendjn ndja keumltij krijuesi e kaneuml neuml spiranca teuml ngulura thelleuml krijues nga teuml gjitha kontinentet dhe gjuheumlt boteumlrore qeuml japin mendime teuml publikuara dhe teuml
bazuara neuml vrojtimin e tyre Poeti italian Dante Maffia thoteuml se ldquoJeton
Kelmendi ka njeuml personalitet teuml pasur interesat e tij janeuml teuml shumeumlfishta dhe si
pasojeuml poezia e tij eumlshteuml e mbushur aq sa ndonjeumlhereuml ke peumlrshtypjen qeuml kemi
teuml beumljmeuml me magjineuml e njeuml kamionccediline me zjarr qeuml kalon fushat e rrugeumlt e
peumlrhap zjarr neuml teuml gjitha drejtimet Eumlshteuml mjaft bukur kur Jetoni prek
ezoterizmin pa u ngopur nga hijeshia e seuml pa parashikueshmes shumeuml bukur
kur vena e tij surreale gjen shifreumln e peumlrshtatshme peumlr teuml treguar pasteumlrtineuml e
fantaziseuml seuml tij dhe e vendos brenda qarqeve teuml shkurtra aderimet ideale
fermentet e shpirtit deumlshiratrdquo
Susana Roberts nga Argjentina ka mendim teuml prereuml se ldquoJeton Kelmendi eumlshteuml njeuml poet bashkeumlkohor Shqiptar shumeuml i njohur dhe prolifik neuml median letrare
dhe teuml shkruar neuml Evropeuml ndaj keumlteuml mendim peumlr teuml e bindur se vepra e ti eumlshteuml
kapitale peumlr poezineuml neuml peumlrgjitheumlsirdquo
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
43
Autori Jeton Kelmendi
Janeuml me dhjeteumlra konstatime e
mendime teuml shkrimtareumlve boteumlroreuml qeuml janeuml shprehur dhe
kaneuml beumlreuml hulumtime kritike peumlr
poezineuml e tij pasi qeuml edhe eumlshteuml i
prezantuar neuml aq shumeuml gjuheuml dhe
shtete me botime teuml veccedilanta e
vuluminoze
Disa mendime tjera qeuml janeuml
dedikuar opusit poetik teuml Jeton
Kelmendit
Prof Emeritus Erneso Kahan
Nobelist peumlr paqe 1985 ldquoKelmendi eumlshteuml neo-modernist
neuml struktureumln formale teuml keumltyre
poezive Ai iu jep atyre fuqi teuml
jashteumlzakonshme qeuml e godasin
ndeumlrgjegjen njereumlzore dhe
zgjerohet me peumlrseumlritje
metaforike dhe e beumln keumlteuml me njeuml
kapacitet mbreseumlleumlneumls peumlr sintezeuml
Poezia e tij duket e bukur dhe
pushtuese si ajo e poeteumlve
madheumlshtoreuml Emri i keumltij autori do teuml jeteuml midis poeteumlve meuml teuml
reumlndeumlsisheumlm teuml shekullit 21rdquo
Prof Dr Lee Kuei-shien
(Tajvan) Kandidat Nobel peumlr
leteumlrsi ldquoKrijimi i poeziseuml nga
poeti kosovar Jeton Kelmendi neuml
njeumlreumln aneuml ai ka peumlrjetuar
historineuml e trishtuar teuml vendit dhe
familjes seuml tij dhe neuml aneumln tjeteumlr
ai ka zhvilluar arritjet e tij
akademike teuml cilat e beumljneuml ateuml teuml afteuml teuml hulumtojeuml qenien e jeteumls teuml
ndjekeuml kuptimin e esenceumls seuml
dashuriseuml dhe teuml mendojeuml peumlr
vizionin e seuml ardhmesrdquo
Ion Deaconescu Rumani ldquoI ndodhur neuml pragun e maturitetit teuml tij artistik
Jeton Kelmendi e ka pasuruar poezineuml e Europeumls (aq egoiste dhe
globalizuese) me vargun e tij jashteumlzakonisht teuml gdhendur e teuml latuar (porsi
njeuml diamant i ccedilmuar) me meditimet e tij interogative peumlr destinin e njeriut dhe teuml planetit duke e aureoluar dashurineuml emocionin dhe teuml bukureumln qeuml gjendet
neuml ccedildonjeumlrin prej nesh neuml koheumln kur duhej teuml vijeuml poeti dhe trsquoi nxjerreuml neuml driteuml
neumlpeumlrmjet fjaleumlve teuml lindura madje nga mishi e gjaku i tijrdquo
Libri ldquo Njeuml ardhje tjeteumlrrdquo ka neumlnteumldhjeteuml e peseuml poezi qeuml janeuml shkruar viteve teuml
fundit jo larg por gjateuml udheumltimeve teuml tij duke peumlrshkruar edhe ato ngjarje me
data dhe vende ku janeuml zhvilluar Gjeografia poetike tij eumlshteuml e globit dhe e
universit njereumlzor duke e beumlreuml shumeuml humane Seuml fundi koha kur njereumlzimi u
gjend neuml heshtje varri me epidemiologjineuml e fundit neuml pandemi poetit nuk i
shpeumlton dhimbja e shprehur nda keumlsaj kanosje teuml rrezikshme
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
44
Bedri Tahiri Prishtineuml
Edhe njeuml monografi e thukeumlt peumlr meumlsimin shqip neuml Austri
ldquoGjithmoneuml e kam imagjinuar parajseumln si njeuml lloj bibliotekerdquo (J Borges)
Monografia 2 ldquoMeumlsimi shqip neuml Austrirdquo
Meumlsuesi dhe veprimtari i palodhur i ccedileumlshtjes kombeumltare Hazir Mehmeti
tashmeuml eumlshteuml beumlreuml emeumlr i njohur edhe neuml fusheumln e krijimtariseuml publicistike-
letrare e teuml kultureumls neuml peumlrgjitheumlsi Disa vite meumlsimdheumlneumls shembullor e
veprimtar i dalluar neuml Kosoveuml meumlsues e pedagog i zellsheumlm hartues tekstesh
e abetaresh peumlr nxeumlneumlsit shqiptareuml neuml Vjeneuml e meuml gjer neuml meumlrgateuml publicist
tregimtar peumlrcjelleumls besnik i teuml gjitha ngjarjeve kulturore teuml meumlrgimtareumlve
pasqyrues i shumeuml teuml arriturave arsimore e shkencore neuml Austri e gjetkeuml si
dhe gjurmues e hulumtues i historiseuml soneuml neuml qendrat boteumlrore
Dhe krahas teuml gjitha keumltyre aktiviteteve neuml shpirtin e tij entuziast peumlrhereuml
gjeti vend edhe muza e krijimtariseuml artistike hulumtuese duke e ngacmuar boteumln e tij teuml brendshme qeuml me peneuml teuml skalis monumente peumlrjeteumlsie neuml
fusheumln e publicistikeumls derisa e nxori neuml driteuml librin meuml teuml ri rdquoSTUDIUES
AUSTRIAKEuml E SHQIPTAREuml NEuml AUSTRI- neuml gjuheuml art dhe kultureumlrdquo Neuml
fakt ky libeumlr teuml cilin autori ia peumlrkushton vajzeumls seuml tij tashmeuml teuml ndjereuml
shkenceumltares seuml papeumlrseumlritshme Vloreuml Mehmetit- Teumlrshani vjen si
vazhdimeumlsi e monografiseuml ldquoMeumlsimi shqip neuml Austrirdquo neuml teuml cileumln autori pati
peumlrfshireuml puneumln sistematike njeumlzet e peseuml vjeccedilare (1987-2012)
Pa kaluar as gjysmeuml viti nga ky autor i zellsheumlm e hulumtues i palodhsheumlm
na vjen dhurata tjeteumlr mjaft e ccedilmuar libri ldquoMEumlSIMI SHQIP NEuml AUSTRIrdquo-
Monografi II (2013-2018)
Ai sikur e ka ndjereuml keumlteuml si njeuml obligim ngase bdquobdquoVjena ishte qendeumlr ku laneuml
gjurmeuml shumeuml figura arti e shkence qeuml ishin me origjineuml shqiptare apo teuml tjereuml
qeuml u moreumln me historineuml kultureumln e gjuheumlsineuml shqiptare Deri meuml tani pak i
eumlshteuml kushtuar reumlndeumlsi keumltyre andaj ne dimeuml pak peumlr ta dhe veprat e tyre Neuml
peumlrgjitheumlsi na mungon tradita e shkrimeve Kjo beumlri qeuml teuml dihet pak mbi
aktivitet rreth meumlsimit dhe atyre kulturore neuml rrethet e gjeumlra teuml vendoreumlve
dhe veteuml shqiptareumlve Akoma kemi
pak shkrime rreth meumlsimit teuml gjuheumls
shqipe aktiviteteve kulturore dhe
historiseuml shqiptare neuml Austri Forma
meuml e mireuml qeuml neseumlr teuml dihet diccedilka
nga e sotmja eumlshteuml shkrimi Edhe
keumlteuml libeumlr e kuptoj si teuml tilleuml njeuml
gjurmeuml e sotme peumlr neseumlr peumlr gjeneratat qeuml do vijneumlrdquo- shprehet
veteuml autori
Libri ldquoMEumlSIMI SHQIP NEuml
AUSTRIndash Monografi II (2013-
2018)rdquo peumlrfshineuml njeuml periudheuml
kohore peseumlvjeccedilare mbushur
peumlrplot me ngjarje e aktivitete
kulturore andaj autori i
veumlmendsheumlm e me peumlrvojeuml peumlr ta
beumlreuml sa meuml atraktiv dhe teuml kapsheumlm
peumlr lexuesit kureshtareuml gjitheuml leumlndeumln e begateuml e ka konceptuar neuml
keumlta kapituj
-Shkollimi i shqiptareumlve neuml Austri
pas shpalljes seuml Pavareumlsiseuml seuml
Shqipeumlriseuml
-Marreumldheumlniet mes dy kombeve neuml
arsim
-Teuml dheumlna peumlr numrin e nxeumlneumlsve
oreumlve meumlsimore dhe teuml
meumlsimdheumlneumlsve
-Tekstet dhe materialet meumlsimore -Seminaret e meumlsuesve nga
Diaspora neuml atdhe
-Seminaret neuml Austri dhe neuml vendet
e rajonit
-Kuizet e dituriseuml
-Aktivitete teuml veccedilanta
-Aktivitete kulturore
-Aktivitete sportive
-Meumlsues e meumlsuese
-Ekskursione neuml vendlindje dhe
-Integrime e takime
Pra duke sheumltitur kujdessheumlm
neumlpeumlr kapitujt e librit ldquoMEumlSIMI
SHQIP NEuml AUSTRIndash Monografi II
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
45
(2013-2018)rdquo shohim se autori me njeuml pedanteri teuml pashoqe ka arritur teuml na
i prezantojeuml deri neuml holleumlsi veprimtariteuml kulturore botuese arsimore teuml
shoqatave klubeve e organizimeve teuml ndryshme neuml Austri Keumltu meumlsojmeuml
peumlr raportet e mira dhe shkeumlmbimet e peumlrvojave midis Ministrive Arsimore teuml Austriseuml dhe teuml Kosoveumls peumlr botimet e teksteve meumlsimore neuml teuml dy gjuheumlt
peumlr seminaret e ndryshme organizuar anekeumlnd trojeve shqiptare e neuml Austri e
neuml vende teuml tjera si dhe peumlr kuizet e shumta teuml dituriseuml teuml mbajtura brenda
viteve 2013-1018
Portretizimi i njeumlzet meumlsimdheumlneumlsve (meumlsuese e meumlsues) teuml dalluar shqiptareuml
neuml Austri jepet neuml kapitullin e njeumlmbeumldhjeteuml duke vazhduar meuml pastaj me
kapitujt ku pasqyrohen aktivitete teuml larmishme me pesheuml kombeumltare si
sheumlnimi i datave teuml reumlndeumlsishme historike Diteumls seuml Flamurit dhe Diteumls seuml
Pavareumlsiseuml seuml Kosoveumls aktiviteteve sportive teuml nxeumlneumlsve neuml Austri
peumlrurimeve teuml librave teuml ndrysheumlm ekskursioneve neumlpeumlr Trojet shqiptare takimeve teuml ndryshme e kuvendeve zgjedhore
Edhe kapitulli i fundit Integrime dhe takime del shumeuml interesant dhe
teumlrheqeumls Autori neuml meumlnyreuml telegrafike shkurt e qarteuml paraqet takimet qeuml ka
pasur me personalitete teuml veccedilanta si me Ministren e Arsmit teuml Austriseuml znj
Dr Elisabeth Gehrer ambasadorin Albert Rohan me pinjolleumlt e Habzbureumlve
Sandor e Margarete Habzburg drejtuesen e meumlsimit teuml gjuheumlve teuml huaja neuml
Austri mag Elfie Fleck ambasadorin e Shqipeumlriseuml neuml Vjeneuml Vili
Minarollin historianin Neol Malcolm Zonjeumln Vahide Hoxha piktorin
shqiptar Gazmend Freitag meumlsuesin veteran nga Dibra Petrit Marku
zeumlvendeumlskryetaren e Parlamnetit Evropian znj Ulrike Lunacek Anton Nikeuml
Berisha Prof Ismail Ccedileta Prof dr Johan Gunther prof dr Paul Smit lufteumltarin e liriseuml Muharrem Mehmetaj peumlrjetuesit e Mauthuzenit
amerikaneumlt Jeam Blackman dhe Pal Friedmann
Dhe e gjitheuml kjo puneuml do teuml dilte e zbehteuml fare po mos teuml shfryteumlzoheshin
edhe foto teuml ndryshme teuml cilat autori Hazir Mehmeti i ka peumlr zemeumlr Neumlse
gjithmoneuml eumlshteuml theumlneuml Njeuml foto flet sa njeumlmijeuml fjaleuml ateumlhereuml del se libri
ldquoMEumlSIMI SHQIP NEuml AUSTRIndash Monografi II (2013-2018)rdquo paskeumlsh vlereuml
teuml madhe njoheumlse informative edukative dhe meumlsimore
Neuml peumlrmbyllje autorit i deumlshirojmeuml sheumlndet e suksese teuml meumltejme neuml fusheumln e
krijimtariseuml e librit mireumlpritje nga lexuesit dhe bibliotekat tona
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
46
Prof Dr Zymer U Neziri Prishtineuml
Ndihmeseuml me reumlndeumlsi peumlr etnokultureumln e Hotit teuml Maleumlsiseuml seuml Madhe
Libri Shoqeumlria kulturore-artistike ldquoRapshardquo Drume Hot Maleumlsi e Madhe dyzet vjet teuml veprimtariseuml kryeredaktor dhe
peumlrgatitja peumlr shtyp prof dr Zymer Ujkan Neziri Tuz 2018 438 f
Libri Shoqeumlria kulturore - artistike ldquoRapshardquo Drume
Hot Maleumlsi e Madhe dyzet vjet teuml veprimtariseuml hapet
me Paratheumlnien e hartuar me shumeuml kujdes dhe me teuml
dheumlna teuml shumta nga Preumlleuml N Junccedilaj me titull ldquoDyzet
vjet teuml veprimtariseuml seuml shoqeumlriseuml kulturore-artistike
ldquoRapshardquo e Drumes seuml Hotit teuml Maleumlsiseuml seuml Madherdquo Neuml
vijim eumlshteuml Hyrja ldquoDeumlshmi peumlr dyzet vjet teuml
veprimtariseuml seuml shoqeumlriseuml kulturore-artistike ldquoRapshardquo e Drumes seuml Hotit teuml Maleumlsiseuml seuml Madhe‟‟
Foto nga aktivtetet e shoqateumls ldquoRapshardquo
Pjesa e pareuml e librit peumlrbeumlhet nga punimet studimore teuml
shkruara posaccedileumlrisht peumlr keumlteuml peumlrvjetor nga autoreuml teuml
njohur neuml disa fusha teuml albanologjiseuml gjuheumlsi folklori-
stikeuml etnologji etnomuzikologji dhe etnokoreografi
Pjesa e dyteuml e librit Aktivitete ka teuml dheumlnat kryesore teuml
puneumls gjateuml dyzet vjeteumlve teuml keumlsaj shoqeumlrie kulturore ndash
artistike pjeseumlmarrje neuml festivale teuml folklorit organizimi
i festivaleve teuml foklorit pjeseumlmarrje neuml manifestime
kulturore dhe organizime teuml manifestimeve kulturore Neuml pjeseumln e treteuml janeuml teuml renditura keumlngeumlt e keumlnduara
gjateuml dyzet vjeteumlve neuml SHKA ldquoRapsha‟‟ teuml lekturuara
me kujdes nga mr sc Marjan Lulgjuraj qeuml po ashtu
kaneuml reumlndeumlsi shumeuml teuml madhe peumlr trasheumlgimineuml toneuml
kulturore neuml fusheumln e lirikeumls dhe teuml epikeumls gojore teuml
Maleumlsiseuml seuml Madhe Neuml pjeseumln e kateumlrt janeuml renditur
vendimet reagimet mireumlnjohjet ccedilmimet dhe shkrimet e
gazetave Pasojneuml Pastheumlnia Regjistri i emrave teuml njereuml-
zve dhe Regjistri i emrave teuml vendeve
Pjesa e punimeve studimore fillon me fusheumln e gjuheumlsiseuml ku prin akad i asoc prof dr Gjovalin
Shkurtaj me punimin studimor shumeuml me interes ldquoE
folmja e Hotit dhe vlerat e saj dialektologjike e
etnolinguistikerdquo ku konstaton se teuml dheumlnat nxjerrin neuml
pah afrineuml shumeuml teuml madhe qeuml kaneuml teuml folmet e Maleumlsiseuml
seuml Madhe njeumlra me tjetreumln sa mund teuml flitet si peumlr njeuml teuml
folme teuml vetme me disa dallime e luhatje Teuml folmet e
Maleumlsiseuml seuml Madhe sipas tij dallohen prerazi nga teuml
folmet e tjera teuml grupit veripereumlndimor dhe teuml mbareuml gegeumlrishtes edhe peumlr arsye teuml ruajtjes seuml togjeve uo dhe
ua peumlr fjaleumlformim e leksik dhe peumlr raste teuml rralla teuml
rotacizmit kurse neuml teuml folmen e Hotit dallohen edhe
formimet e emrave farefisnoreuml teuml shkalleumls seuml treteuml
zanafillore togfjaleumlsha teuml qeumlndruesheumlm e frazeolo-
gjizma Nga fusha e folkloristikeumls prof dr Zymer
Ujkan Neziri paraqitet me punimin studimor ldquoEposi i
Kreshnikeumlve neuml fillim teuml shekullit XXI Maleumlsia e
Madhe me qendeumlr neuml Tuzrdquo ku neuml kuadeumlr teuml projektit
ballkanik E5 peumlr UNESCO (15 veumlllime) trajton
veumlllimin me keumlngeuml nga kjo aneuml teuml hulumtuara teuml sheumlnuara dhe teuml incizuara neuml vitet 2012-2014 Lahuta
(lavda) keumltu ende peumlrdoret si neuml koheumln e mbledheumlsit teuml
pareuml Nikolleuml Ivanaj (1905) ku kreshnikeumlt vazhdojneuml seuml
jetuari edhe neuml shek XXI Legjendariteti fantastikja
mitikja rreumlfimi i gjateuml epik Ora e Zana ende e mbajneuml
themelin e keumltyre keumlngeumlve Shquhen edhe formulat
figuracioni poetik pamjet poetike portretet e heronjve
dialogu dyluftimet tiparet etike e morale kodeksi i
nderit leksiku vendor etj
Nga fusha e folkloristikeumls edhe dr sc Ismail Doda
paraqitet me punimin studimor ldquoKeumlngeumlt kreshnike dhe baladat e rinjohjes neuml Hot Maleumlsi Madherdquo Gjateuml hu-
lumtimeve meuml 1988 neuml Drume teuml Epeumlrme ka mbledhur
dhe ka incizuar edhe dy keumlngeuml peumlr Mujon e Halilin dhe
dy balada qeuml trajtohen neuml keumlteuml punim realizimi i deumlshi-
rave dhe i planeve teuml personazheve beumlmat e tyre
mbajtja e beseumls fuqia shpreheumlse gjuheumlsore folklorike
dhe estetike e vargjeve interpretimi roli i kalit e
martesat me rreumlmbim Aga Imeri e rinjohja me gruan e
pareuml pas kthimit nga Spanja neuml Ulqin etj Autori veuml neuml
pah edhe risiteuml elementet e veccedilanta dhe teuml peumlrgjithshme
teuml keumlngeumlve neuml kuadrin gjitheumlkombeumltar dhe meuml gjereuml
Studiuesja prof dr Afeumlrdita Onuzi nga fusha e
etnologjiseuml paraqitet me punimin studimor ldquoXhubleta
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
47
shqiptare neumlpeumlr shekujrdquo Qeuml neuml fillim konstaton se
ndoshta asnjeuml veshje shqiptare nuk eumlshteuml konsideruar aq
simbolike sa ajo me xhubleteuml e peumlrdorur nga grateuml e
zoneumls alpine teuml Shqipeumlriseuml Veriore Veccediloriteuml e keumlsaj veshjeje kaneuml teumlrhequr veumlmendjen e shumeuml studiuesve
E veccedilanta qeumlndron kryesisht neuml prerjen e saj Mbi teuml
gjitha veshja me xhubleteuml ka njeuml sistem dekorativ
shumeuml teuml rralleuml ashtu si edhe repertori i motiveve por
simbolika e tyre fatkeqeumlsisht ende nuk eumlshteuml
transkriptuar pohon ajo dhe peumlrfundon se veshjet neuml
terakota janeuml me pamje fundi neuml formeuml keumlmbane (si e
xhubleteumls seuml maleumlsive shqiptare) teuml njohura qeuml neuml mijeuml-
vjeccedilarin e dyteuml para Krishtit
Dr sc Rovena Vata paraqitet me punimin studimor ldquoFrymimi shqip i kulteve i dokeve i zakoneve dhe i
simboleve kombeumltare neuml Hotrdquo Krahina e Hotit teuml
Maleumlsiseuml seuml Madhe eumlshteuml dalluar peumlr traditeuml kombeumltare
dhe kjo traditeuml vazhdon edhe sot e keumlsaj dite neuml ruajtjen
dhe neuml kultivimin e saj neuml ceremoniteuml e lindjes teuml
dasmeumls apo teuml vdekjes thoteuml ajo Kultet doket e zakonet
edhe neuml keumlteuml krahineuml ruhen si shtreseumlzime kulturore
peumlrgjateuml shekujve peumlrfundon ajo duke shtuar se tradita
eumlshteuml tregues i karakteristikave sociale dhe individuale
teuml njeriut teuml shijeve teuml tij estetike teuml karakterit teuml
mosheumls teuml gjiniseuml dhe teuml etniseuml edhe neuml Hot dhe neuml Ma-
leumlsineuml e Madhe
Nga etnomuzikologjia kemi punimin e ma sc Esat
Ruka ldquoVeumlshtrim etnomuzikor i repertorit neuml festivalet
folklorike teuml SHKA-seuml ldquoRapshardquo - Hot Maleumlsi e
Madhe Disa mendime rreth organizimit teuml festivaleve
folklorike kombeumltarerdquo ku flet peumlr organizimin e
festivaleve folklorike dhe konstaton se neuml rreth 80 teuml
programeve teuml tyre teuml performuara neuml skeneuml tingeumlllojneuml
jonet muzikore Por nga peumlrvoja joneuml organizative dhe
skenike thoteuml ai analizat dhe vlereumlsimet
etnomuzikologjike dhe etnoorganologjike janeuml teuml pakta Neuml keumlto veprimtari teuml dimensioneve teuml meumldha eumlshteuml e
nevojshme prania e specialisteumlve e eksperteumlve
folkloristeuml etnologeuml etnomuzikologeuml e koreologeuml dhe
kontributi i tyre analitik peumlrfundon autori
Nga etnokoreografia ma sc Dilaver Kryeziu paraqet
punimin ldquoSHKA ldquoRapshardquo e Hotit teuml Maleumlsiseuml seuml
Madhe organizuese e festivalit teuml madh folklorik neuml
Vitojeuml keumlngeumlt dhe vallet - epika dhe lirikardquo Krahina e
Maleumlsiseuml seuml Madhe ndryshon nga teuml gjitha krahinat
shqiptare sepse mbizoteumlron epika thoteuml ai Ndeumlr
pasuriteuml meuml teuml meumldha teuml keumlsaj zone konsiderohen teuml jeneuml keumlngeumlt dhe vallet maleumlsorccedile me epikeumln dhe me lirikeumln e
tyre sidomos vallet njeumlshe dhe dyshe Interpretimi
larushia kostumografike unike (xhubleta) indentifikojneuml
folklorin e Maleumlsiseuml seuml Madhe SHKA ldquoRapshardquo eumlshteuml
organizuese e festivalit teuml madh folklorik neuml Vitojeuml ku
keumlto vlera teuml meumldha etnolkuture pasqyrohet qeuml dyzet
vjet Haziz Hodaj kryetar i SHKA ldquoMaleumlsorirdquo shkruan
artikullin ldquoBinjakeumlzimi Veumlllazeumlrimi U bashkuam peumlr
t‟mos u ndareuml kurreumlrdquo duke theksuar qeuml neuml fillim se nga
viti 2002 SHKA-seuml ldquoMaleumlsorirdquo Gjonaj Has ka njeuml
moteumlr neuml Maleumlsineuml e Madhe ndash SHKA- neuml ldquoRapshardquo e Drumes seuml Hotit Sot gati dy dekada pas asaj kohe
thoteuml ai eumlshteuml i freskeumlt momenti i paraqitjes neuml skeneumln e
festivalit ldquoHasi jehon 2001rdquo teuml SHKA - seuml ldquoRapshardquo nga
Drumja e Hotit Ishte veumlllazeumlror jeteumlsimi i keumlsaj aspirate
peumlr binjakeumlzimin Propozimi u beuml neuml Gjonaj ndeumlrsa u konkretizua neuml Vitojeuml neuml gusht teuml vitit 2002 ateumlhereuml kur
ldquoRapshardquo organizoi festivalin e pareuml me SHKA-teuml shqi-
ptare aktive teuml Malit teuml Zi
Neuml vijim Agron Dizdari shkruan artikullin ldquoPeumlr miqteuml e
mi neuml SHKA ldquoRapshardquo Peumlr brezat neuml vazhdimeumlsirdquo dhe
fillon me mendimin se vallet e bukura epike dhe lirike
neuml ldquoRapsheumlrdquo janeuml punuar me mjeshteumlri qeuml teuml spikaseuml e
bukura e fuqishmja delikatesa harmonia burreumlria
dashuria pra shpirti i maleumlsorit ldquoRapshardquo i ka
kushtuar veumlmendje edhe instrumentisteumlve qeuml shoqeumlrojneuml keumlngeumlt e trimave dhe teuml burreumlreshave me tematikeuml nga e
kaluara e lavdishme dhe shqeteumlsimet e sotme Ideali dhe
ndjenja kombeumltare janeuml lajtmotivi kryesor i aktiviteteve
teuml tyre Kostumet popullore janeuml ruajtur me fanatizeumlm
Sa do teuml deumlshiroja qeuml puneumln e palodhur teuml keumlsaj shoqate
teuml nderohej me titullin ldquoNderi i Kombitrdquo peumlrfundon
autori
Ma sc Anton Lajccedilaj vjen me artikullin ldquoRoli i
meumlrgimtareumlve me banim neuml SHBA neuml peumlrkrahje teuml
SHKA-seuml ldquoRapshardquo Shumeuml shqiptareuml nga Maleumlsia e
Madhe me qendeumlr neuml Tuz moreumln rrugeumln e gurbetit shkruan ai Neuml mesin e tyre ishin edhe bashkeuml-
themeluesit e shoqateumls ldquoRapshardquo qeuml asnjeumlhereuml nuk e
harruan Ajo peumlr shumeuml rapshjaneuml ka qeneuml njeuml ideal
Meumlrgata neuml SHBA ishte mbeumlshteteumlsja e saj kryesore
financiare peumlr 40 vjet Meumlrgata rregulloi ldquoSkeneumls
verorerdquo neuml Vitojeuml meuml 2003 Meuml 2008 vazhdon ai
formuam ldquoFondin Humanitar Rapshardquo neuml Detroit kurse
meuml 2010 u formua edhe SHKA ldquoRapshardquo neuml meumlrgim neuml
kuadeumlr teuml Fondit me ish ndash aneumltareuml teuml ldquoRapsheumlsrdquo dhe me
pasardheumls rapshjaneuml teuml lindur dhe rritur neuml Amerikeuml
Pjesa vijuese e librit e peumlrgatitur me shumeuml zell e
vullnet teuml madh nga Preumlleuml Junccedilaj qeuml ka teuml dheumlna peumlr
dyzet vjet aktivitete teuml ldquoRapsheumlsrdquo eumlshteuml shumeuml e reumlndeuml-
sishme por edhe beumln teuml jeteuml model peumlr historikun e
shoqeumlrive teuml tjera kulturore - artistike Libri mbyllet me
ldquoPastheumlnierdquo dhe me regjistrin e emrave teuml njereumlzve e teuml
vendeve puneuml me shumeuml vlereuml nga Avdi Gashi dhe
Valon Fetahu Tekstet e librit janeuml shqyrtuar me shumeuml
peumlrkushtim nga Keumlshilli Botues po edhe nga recensuesit
e redaktoreumlt akad prof Zeqirja Ballata dr sc Ardian
Ahmedaja prof asoc dr Bashkim Lajccedili prof dr
Afeumlrdita Onuzi prof dr Zeqirja Neziri prof as dr Albin Sadiku mr sc Esat Ruka Kjo vepeumlr eumlshteuml
peumlrgatitur peumlr shtyp sipas standardeve teknike-shkenco-
re punimet studimore kaneuml shkurtore (abstrakte) fjaleuml
ccedileleumlsa peumlrfundim rezyme neuml gjuheumln angleze dhe
bibliografi Madje edhe artikujt kaneuml rezyme neuml gjuheumln
angleze peumlr hir teuml lexuesve teuml shumteuml neuml Evropeuml e neuml
SHBA Edhe fotografiteuml sjellin deumlshmi me shumeuml pesheuml
dhe e ploteumlsojneuml e e zbukurojneuml librin Shoqata
kulturore-artistike ldquoRapshardquo Drume Hot Maleumlsi e
Madhe 40 vjet teuml veprimtariseuml qeuml beumln teuml konsiderohet
ndihmeseuml me shumeuml reumlndeumlsi peumlr etnokultureumln shqiptare teuml Maleumlsiseuml seuml Madhe
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
48
Mimoza Hasani-Pllana Prishtineuml Kosoveuml
Poezia e re shqipe e migracionit
(fundshekulli XXndashfillimshekulli XXI)
Poezia e migracionit e publikuar neuml dekadat qeuml mbylleumln
dhe hapeumln shekujt XXdhe XXI eumlshteuml vazhdimeumlsi e
traditeumls seuml shkrimit teuml leteumlrsiseuml shqipe neuml diasporeuml
Poeteumlt e rinjeuml kosovareuml pateumln thuajse teuml njeumljtin fat me
shkrimtareumlt pararendeumls qeuml me veprat e shkruara neuml
diasporeuml laneuml gjurmeuml neuml leteumlrsineuml shqipe Neuml historineuml e
leteumlrsiseuml shqipe disa nga veprat emblematike janeuml produkt i puneumls seuml shkrimtareumlve teuml emigruar neuml koheuml teuml
ndryshme qeuml do teuml thoteuml se disapora shqiptare ndeumlr vite
dha kontribut teuml ccedilmuarpeumlr zhvillimin e leteumlrsiseuml
Neumlse keumlrkojmeuml gjurmeumlt e leteumlrsiseuml shqipe neuml kontinentin
europian neuml gjysmeumln e dyteuml teuml shek XIX dhe thuasje
deri neuml fund teuml shek XX qendrat meuml produktive dalin teuml
jeneuml Rumania Italia Bullgaria dhe Greqia Ndeumlrsa neuml
pjeseumln e fundit teuml shekullit XX neuml veccedilanti neuml dekadeumln e
fundit ndryshon edhe destinacioni i migracionit
shqiptar neuml veccedilanti atij kosovar Vitet 1990-2000 sheumlnojneuml numrin meuml teuml madh teuml emigranteumlve ndeumlr ta
edhe shkrimtareuml dhe intelektual kosovareuml qeuml detyrimisht
u zhvendoseumln nga atdheu drejt qendrave meuml teuml meumldha
europiane e boteumlrore Rritja e emigracioinit gjateuml keumlsaj
kohe ishte pasojeuml e ndryshimeve politike neuml ish-
Jugosllavi ku jeta zhvillohej larg ritmeve normale edhe
peumlr shumiceumlne vendeve ballkanike sidomos vendeve qeuml
peumlrbeumlnin ish-Jugosllavineuml Qendrat meuml produktive
letrare teuml fundshekullit XX dhe fillimshekullit XXI janeuml
Austria Gjermania Suedia dhe Zvicra Si neuml Kosoveuml
ashtu edhe neuml qendrat shqiptare neuml diasporeuml fundi i
shekullit XX sheumlnon prurjet meuml teuml meumldha neuml zhanrin e poeziseuml Andaj edhe korpusi i vepreumls poetike eumlshteuml i
gjereuml i pasuruar me veprat e autoreumlve teuml rinjeuml dhe me
veprat e autoreumlve teuml deumlshmuar
Neuml vazhdim nga keumlto kateumlr qendrat do teuml shohim veteumlm
kriimtarineuml e dy poeteumlve kosovareuml Beqeuml Cufaj
(Gjermani) dhe Anton Marku (Austri)
Beqeuml Cufaj neuml dekadeumln e fundit teuml shekullit XX botoi
dy peumlrmbledhje poetike Balada Budallqe (1994) dhe
205 (1996) Te peumlrmbledhja Balada Budallaqe kemi njeuml poetizim teuml dhimbjes individuale teuml peumlrqendruar
neumlsituata teuml vetmiseuml seuml madhe qeuml shprehin mallinpeumlr
humbjen dhe mungeseumln e njereumlzve teuml dashur si neuml elegji
dashurie peumlr veteumln e dyteuml Pastaj neuml keumlrkim teuml shenjave
teuml mbetura nga takimet e shkuara poeti beumln peumlrpjekje teuml
risjell kujtime dashurie neuml koheuml reale duke beumlreuml qeuml tema
e dashuriseuml teuml dominoj neuml shprehjet e tij poetike
Jeta qeuml na ndau pa na pyetur fare
Peumlr planet feumlmijeumlt lumturineuml
E shitur sheumltitoreve teuml jeteumls
Tashti qan peumlr mua dhe peumlr veten
Jemi neuml robeumlri sa hereuml ta kam theumlneuml S beumln teuml qajmeuml peumlr dashuriteuml e humbura
Atdheun e tradhtojmeuml
De Radeumln pyete e dashur teuml tregon
Pa atdhe s ka dashuri
Lumi i jeteumls shqip po eceumln (Cufaj 1994 33)
Peumlrmbledhja Balada
Budallqe plot me
figura metaforike
poetizon copeumlza jete
qeuml laneuml gjurmeuml personale dhe
nacionale Shenjat e
jeteumls te ky libeumlr dalin
edhe neuml formeuml titujsh
te kateumlr kapitujt qeuml
ndeumlrtojneuml struktureumln e
librit Keumlngeuml
tatuazhesh Elegji peumlr
veteumln e dyteuml
Meikjedhe Grafite
Teuml kateumlr titujt veumlneuml neuml
pah rikrijimin e situatave teuml lidhura
peumlr kujtimet e poetit e
teuml shkruara neuml poezi
Njeumlsoj peumlrmbledhja e dyteuml poetike 205 peumlrshkohet nga
gjuha e pasur e figurave si mundeumlsi peumlr teuml krijuar situata
teuml reja nga njeuml koheuml e shkuar qeuml do teuml thoteuml se figura neuml
keumlto poezi luan rolin e saj si fuqi peumlr teuml shprehur me
shkrim ngarkeseumln emocionale teuml poetit por edhe peumlr
teumlshkruarneuml leteumlr njeuml pjeseuml teuml realitetit duke krijuar njeuml
poezi ngjasheumlmsikur teumlshohim njeuml fotografi Peumlr ta provuar keumlteuml mendim neuml vazhdim sjellim njeuml gjendje
emocionale teumlshprehur me heshtje neumlpeumlrmjet figureumls seuml
reticcedilenceumls
O Zot Si sacutee kam njeuml eumlndeumlrr
tacutei shoh syteuml e shuar Po shuhem(Cufaj 1996 5)
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
49
Neuml teumlreumlsi figura si shprehje e zgjedhur peumlr krijimin e
poeziseuml te Cufaj ruan statusin e njeuml prej parimeve
themelore peumlr shkrimin e saj
Poeti kosovar Anton
Marku meuml 2010 neuml
gjuheumln shqipe dhe
gjermane botoi
peumlrmbledhjen poetike
Vizioni blu teuml
strukturuar neuml peseuml
kapituj Ngjyra e paqes
Njolla dielli Metafora e
liriseuml Tingulli i shiut
Shtegtim shpirteumlrash Pra libri Vizioni blu
peumlrveccedil peumlr lexuesin
shqiptar eumlshteuml i
peumlrkthyer edhe neuml
gjuheumln gjermane peumlr
lexuesin austriak
Marku emigrant neuml shtetin austriak teuml shkruarit e
poeziseuml e peumlrcepton si meumlnyreuml jete neumlpeumlrmjet seuml cileumls
autoreumlt shqiptareuml kaneuml sjelleuml njeuml frymeuml teuml re neuml leteumlrsineuml
e diasporeumls konkretisht neuml leteumlrsineuml austriake si peumlr nga
temat qeuml trajtojneuml stili i shkrimit apo qasja ndaj fjaleumls seuml shkruar si shenjeumlzim estetik Madje kjo qasje eumlshteuml
edhe njeuml ndeumlr arsyet kryesore qeuml leteumlrsia shqipe jo dhe
aq e njohur peumlr lexuesin austriak teuml vlereumlsohet ccedildo diteuml
e meuml shumeuml si vlereuml e shtuar Sipas Markut leteumlrsineuml
shqipe me leteumlrsiteuml e vendeve tjera europiane e peumlrafron
harmonia mes mendimeve larmia e narracionit
meditimi reflektiv apo mesazhi artistik por edhe pasuria
e figurave stilistike si metafora simboli krahasimi etj
Ky mendim mund teuml lexohet si proveuml teorike se poezia
e shkruar me gjuheuml figurative sikur edhe ajo qeuml shkruhet
me gjuheuml teuml zakonshme gjeneron kuptime teuml figurshme qeuml teuml zakonshmes i japin kuptim teuml jashteumlzakonsheumlm neumln
driteumln e reflektuar nga shpirti bota e poetit (Rrahmani
2003 119) Prandaj peumlr ta kuptuar poezineuml e Markut
eumlshteuml i pamjaftuesheumlm leximi i pareuml apo rileximi ajo
keumlrkon njeuml lexim alegorik peumlr ta kuptuar mesazhin e saj
Shenja teuml tilla alegorike jep poezia Neuml ikje e
karakterizuar edhe peumlr tonin melankolik
Nuk pateumlm koheuml
Koheumln ta presim
As ateumlhereuml kur liria ishte
E teuml gjitheumlve dhe e askujt
Mbi qiellin toneuml Ngadaleuml po digjet
Eumlndeumlrr dikur e pareuml
Para se teuml pereumlndojeuml
Do beumlhet meuml mireuml
Peumlr teuml keqen toneuml (Marku 2010 45)
Poeteumlt Cufaj dhe Marku neuml keumlto dy dekada arriteumln
komunikimin me publikunlexuesin shqiptareuml dhe teuml
huaj neuml veccedilanti ateuml gjermanfoleumls neumlpeumlrmjet shprehjes
poetike si njeuml fuqi peumlr teuml shkruar ndjesiteuml personale por
edhe situatat dramatike neumlpeumlr teuml cilat kaloi populli i Kosoveumls Pra poeteumlt krijuan njeuml lloj komunikimi teuml
veccedilanteuml neumlpeumlrmjet gjuheumls si elementi qendror i
ligjerimit teuml rregullteuml e qeuml te ligjeumlrimet poetike shtrihet
peumlrtej funksionit teuml shprehjes seuml thjeshteuml peumlr teuml marreuml
funksione teuml reja stilistike semiotike tematike (Hamit 2005) Sipas Hamitit kjo e fundit funksionon neuml disa
nivele me fillim neuml nivel lokal peumlr t`u shtrireuml neuml ateuml
universal keumlshtu qeuml gjuha merr fuqi peumlrcaktuese peumlr
stilin e poetit
Si peumlrfundim poezia e re e migracionit e dy dekadave teuml
theksuara meuml larteuml nxjerr neuml pah tendenceumln e poeteumlve
peumlr ruajtjen e vazhdueshme teuml lidhjes kulturore e letrare
me atdheun Poeteumlt qeuml peumlrmendeumlm dhe poeteuml tjereuml neuml
diasporeuml vepreumln e shkruar neuml qendrat europiane ku
jetonin e publikuan edhe neuml Kosoveuml si shenjeuml peumlr tu identifikuar me vendin e origjineumls brenda konceptit teuml
tjetrit teuml teuml huajit Keumlteuml keumlmbeumlnguleumlsi duhet ccedilmuar duke
paseuml parashysh se neuml Ballkan prej ku edhe vijneuml poeteumlt
shqiptareuml koncepti i tjetrit eumlshteumli debatuesheumlm neuml
vazhdimeumlsi Studiuesja bullgare Maria Todorova neuml
studimet e saj (derisa hulumtonte ontologjineuml e
Ballkanit) vlereumlson se sfidat politike kulturore dhe
historike qeuml kaneuml kaluar popujt gjateuml bashkeumljeteseumls
qindravjeccedilare neuml Ballkan vijneuml si pasojeuml e njohjes apo
edhe mosnjohjes seuml konceptit teuml tjetrit (Todorova
1999163-171)
Kur kemi parasysh faktin se leteumlrsia shqipe eumlshteuml njeuml
leteumlrsi e vogeumll dhe pak e njohur peumlrtej kufijve ballkanik
kuptojmeuml se poezia e migracionit kontribuoi
veccedilaneumlrisht neuml njohjen dhe promovimin e gjuheumls shqipe
vlerave letrare identitare e kulturore teuml Kosoveumls neuml
qendrat ku u zhvillua Po ashtu kontribuoi neuml krijimin e
urave kulturore me popujt e tjereuml emigrant dhe vendeumls
si dhe hapi rrugeuml peumlr njohjen e poeziseuml shqipe teuml
Kosoveumls neuml rrafshin ndeumlrkombeumltar duke prezantuar njeuml
segment teuml jeteumls shoqeumlrore para lexueseve teuml huaj
Refernca
Anton Marku Vizioni blu-Die blaue vision Klubi Letrar
bdquobdquoGjon Nikolleuml Kazazirdquo Gjakoveuml 2010
Beqeuml Cufaj Balada Budallaqe Rilindja Prishtineuml
1994
Beqeuml Cufaj 205 Dukagjini Pejeuml 1996
Maria Todorova Is the Other a useful cross-cultural
concept Some thoughts on its implication to the Balkan
regionrdquo Berghahn Books Internationale
Schulbuchforschung Vol 21 No 2 (1999)
Mimoza Hasani Pllana Shtegtimi i shqipes neuml Europeuml
OLYMP Prishtineuml 2019 Sabri Hamit Tematologjia ASHAK Prishtineuml 2005
Zejnullah Rrahmani Leximi dhe shkrimi Faik Konica
Prishtineuml 2003
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
50
Mr Sc e gjuhёsisё Prof Migena Arllati Gjakovё
Eksplorim poetik peumlr Mirditeumln
Refleksione rreth librit ldquoMirditeuml e mirditoreumlrdquo teuml autorit Hasan Hasani ndash Peumlrkola
Teuml vizitosh Mirditeumln keumlteuml
perleuml malore me bukuri teuml
rralla eumlshteuml jo thjesht njeuml rast
qeuml duhet shfryteumlzuar por njeuml
nder qeuml secili shqiptar do ta
konsiderojeuml teuml tilleuml sapo teuml
hedheuml hapat e pareuml neuml keumlteuml
vend Neuml ccedildo koheumlsi Mirdita
eumlshteuml konsideruar njeuml treveuml e
virgjeumlr peumlr nga bukuriteuml e rralla natyrore si dhe krahina
meuml e pashkelur nga keumlmba e
pushtuesit meuml e pabindura
ndaj ligjeve teuml huaja teuml
ardhura dhunsheumlm neuml shekuj
Sa hereuml qeuml bie fjala peumlr Mirditeumln meuml vjen ndeumlr mend
miss Edit Durham e cila pasi kishte beumlreuml njeuml xhiro fort teuml
gjateuml neumlpeumlr maleumlsiteuml e Shqipeumlriseuml seuml Veriut kish
vendosur teuml kthehet neuml Mirditeuml ku sikurse shkruan hasi
neuml njereumlz besnikeuml teuml afteuml peumlr teuml adhuruar diccedilka heroike qeuml ishin teuml gatsheumlm teuml ndiqnin parimet e tyre deri neuml
vdekje Udheumltarja angleze i peumlrshkruan me veumlrteteumlsi
keumlto mbresa neuml librin ldquoHigh Albaniardquo ku ndalet gjereuml e
gjateuml neuml kontekstin historik teuml krahineumls seuml shtrireuml peumlrmes
shtigjeve teuml thepisura teuml mbushura me mikpritje
Ereumlrat tronditeumlse teuml koheumlve kaneuml beumlreuml qeuml njereumlzit teuml
detyrohen teuml leumlvizin teuml shpeumlrngulen e teuml peumlrplasen neuml
aneuml teuml ndryshme teuml trojeve dhe kjo neuml teuml shumteumln e
rasteve ka sjelleuml si pasojeuml ndryshimin e emeumlrtimit teuml
familjes Nuk eumlshteuml aspak e lehteuml teuml niseumlsh nga fillimi
diku gjetkeuml njeuml rrjedheuml jete teuml ndeumlrprereuml detyruesheumlm neuml vendin e origjineumls por shumeuml meuml veumlshtireuml se kjo eumlshteuml teuml
ndryshosh qofteuml edhe veteumlm neuml veumlshtrim teuml jashteumlm neuml
pjeseuml teuml reumlndeumlsishme teuml qenies a peumlrkateumlsiseuml apo teuml
braktiseumlsh njeuml pjeseuml teuml konsiderueshme teuml identitetit teuml
trasheumlguar Shqiptareuml teuml zonave teuml ndryshme neumln
presionin dhunues teuml rrethanave e kaneuml beumlreuml keumlteuml duke
rifilluar njeuml jeteuml teuml re diku neuml njeuml tjeteumlr zoneuml por teuml jesh
mirditor do teuml thoteuml neuml jeteuml teuml jeteumlve teuml mbetesh i tilleuml
pavareumlsisht se ku do teuml t‟gjuajneuml dallgeumlt e jeteumls
Neuml Dushkajeuml teuml Gjakoveumls neuml fshatin Shqiponjeuml (ish Jabllaniceuml) ndodhet njeuml lagje teuml cileumln vendasit e quajneuml
Lagja e Peumlrkolajve Njereumlzit deumlshmojneuml se keumltu janeuml
vendosur Peumlrkolajt e ardhur nga Domgjoni i Mirditeumls
histori qeuml i peumlrket shekullit teuml 18-teuml Thuhet se i pari
Pren Kola me teuml veteumlt kish ndeumlrruar tri fshatra derisa u
vendos neuml Jabllaniceuml e konvertimi i feseuml do teuml ndodhte
rreth shtateuml dekada meuml voneuml Hasan Hasani - Peumlrkola
nuk eumlshteuml as meuml shumeuml e as meuml pak se pasardheumls prej
njeumlrit nga keumlta mirditoreuml Kur e pyet peumlr Mirditeumln atij i
ndizet bebja e syrit ndeumlrsa fjala nuk i bindet teuml
artikulohet e teuml daleuml neuml ajeumlr menjeumlhereuml pasi e pengon
emocioni Dhe thoneuml se emocioni nuk ka zeuml Autori
pra ka origjineuml teuml pasteumlr nga Mirdita ndaj kur i duhet teuml flaseuml peumlr vendin dhe njereumlzit e tij teuml origjineumls ndjen sikur
damareumlt neumln leumlkureuml i fryhen dhe gjaku turret furisheumlm
dejve ashtu si lumi Mat rrjedheumls seuml tij Ai eumlshteuml
domgjonas Sot e treqind vjet meuml pareuml kur teuml pareumlt e tij
u larguan prej andej siccedil duket kaneuml leumlneuml peng neuml tokeumln
mirditore diccedilka teuml madhe e cila i beumln edhe sot e keumlsaj
dite pinjolleuml si HASAN HASANI qeuml teuml keumlrkojneuml
ldquovuleumlnrdquo e veumlrteteumlsiseuml seuml origjineumls vuleuml qeuml tek ai thirret
PEumlRKOLA Edhe pse gjeneratat e meumlvonshme teuml
familjes seuml tij janeuml vendosur neuml Dushkajeuml teuml Gjakoveumls
Hasani e ka pasur Mirditeumln me vete qeuml kur ka qeneuml neuml koheumln e keumlngeumlve teuml djepit neuml rreumlfenjat neuml odeumln e
burrave neuml tregimet e ardhura brez pas brezi peumlr burrat
dhe trimat dhe keumlshtu me dhjeteumlra e qindra histori
mirditore kaneuml fjetur brenda tij duke ndeumlrtuar njeuml boteuml
meuml vete boteuml teuml cileumln do teuml vinte momenti teuml na e
shfaqte hapur neuml njeuml veumlllim teuml teumlreuml poetik
ldquoMirditeuml e mirditoreumlrdquo njeuml veumlllim prej 222 faqesh me
poezi kushtuar atij areali gjeografik human dhe
shpirteumlror teuml cilin autori e peumlrcakton qeuml neuml titull neuml fakt
eumlshteuml shumeuml meuml shumeuml se thjesht njeuml veumlllim poetik
Autori gdhend neuml teuml si teuml ishte njeuml peumlrmendore Mirditeumln e tij teuml cileumln e ka pasur brenda vetes gjitheuml
jeteumln mirditoreumlt e tij me teuml cileumlt ndan teuml njeumljteumln ADN
teuml njeumljteumln teuml djeshme me synimin peumlr teuml ndeumlrtuar
dimensionin e seuml sotmes Teuml sotmen pasi pikeumlrisht sot
me keumlteuml veumlllim autori na deumlshmon pashkeumlputshmeumlrineuml e
identitetit teuml tij E neseumlrmja tashmeuml veccedilse eumlshteuml e sigurteuml
sepse hallkat e zinxhirit janeuml lidhur dhe ato funksionojneuml
neuml favor teuml vazhdimeumlsiseuml seuml materies Peumlrpjekjet
autoriale teuml tij meuml kujtojneuml ldquopeumlrpeumllitjetrdquo e Pjeteumlr Budit
peumlr teuml deumlshmuar traditeumln bazuar neuml parimin atdhetar e
kulturor autentik ldquohellipTeuml mos gjindem i harruom keumlteuml jeteuml tue shkuomrdquo Dy vjet meuml pareuml Hasan Hasani botoi
monografineuml ldquoPeumlrkolajtrdquo libeumlr teuml cilin e konsideronte
obligim ndaj gjenezeumls ndaj pararendeumlsve e deri te keumlta
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
51
teuml sotmitOrigjina eumlshteuml peumlr njeriun si rreumlnja peumlr pemeumln
Sado qeuml pema teuml rritet e teuml leumlshojeuml degeuml sado teuml mbushet
sytha e lule gjithccedilka neuml teuml eumlshteuml rezultat i ushqimit qeuml
vjen nga rreumlnjeumltKeumlshtu edhe njeriu Sado teuml rritet e teuml madhohet neuml jeteuml kudo teuml shkojeuml e ccedilkado teuml beumljeuml
gjithmoneuml veprimi i tij do t‟i referohet rreumlnjeumlve nga ka
daleuml Peumlr shkrimtarin Hasan Hasani - Peumlrkola rreumlnja ka
leumlshuar ushqim neuml plot shtateuml dekada E kemi pareuml ateuml
neuml botime e vepra teuml shumta krijuese poetike e
studimore por kam bindjen se ky botim i fundit vjen si
ajo vera e vjeteumlr e ruajtur me kujdes peumlr koheuml dhe miq
teuml veccedilanteuml Dhe ja erdhi momenti qeuml brendia e ruajtur
brenda shpirtit skuteumls meuml teuml sigurteuml teuml njeriut teuml
shpeumlrthejeuml teuml daleuml nga vetvetja dhe teuml artikulohet qarteuml
neuml njeuml veumlllim teuml teumlreuml krijimesh poetike
Neuml fakt do t‟i mbetesha borxh autorit neumlse keumlteuml veumlllim
do ta quaja thjesht njeuml veumlllim poetik pasi libri veumlrtet
peumlrmban veteumlm poezi por me aneuml teuml leumlndeumls qeuml trajton ai
na veuml neuml preheumlr njeuml thesar teuml veumlrteteuml njeuml miniereuml e cila
sa meuml shumeuml geumlrmohet neuml teuml aq meuml shumeuml vazhdon teuml
befasojeuml dhe keumlnaqeuml me pasuriteuml e saj Si gjithmoneuml
shpirti i tij prej artisti teuml fjaleumls e beumln teuml ndjehet i
privilegjuar neuml shprehjen e ndjesive ndeumlrsa nga ana
tjeteumlr qenia e tij prej nipi e steumlrnipi mirditor e beumln teuml
ndjehet i ndjesheumlm dritheumlrues ndaj kulleumls seuml vjeteumlr
gurreumls seuml pashtershme teuml ujit brisk ajrit teuml flladitsheumlm qeuml duket sikur teuml ccedilan leumlkureumln reve teuml cilat peumlr pak mund t‟i
prekeumlsh me doreuml nga maja e kreshteumls varreve me gureuml
stralli teuml steumlrgjysh katragjysheumlrve e plot e plot
fragmenteve teuml tjera teuml keumlsaj bote teuml madhe mirditore
Duket sikur shpirti i poetit eumlshteuml i vogeumll peumlr t‟i nxeumlneuml teuml
gjitha keumlto aq meuml tepeumlr peumlr t‟i mbajtur brenda vetes neuml
vite e dekada Por damarin e tij e furnizon ajo rreumlnja qeuml
thameuml meuml sipeumlr rreumlnja teuml cileumln ai me keumlteuml veumlllim
poezisheuml po e ujit e po e ushqen bukur mireuml peumlr ta
rigjeneruar edhe njeumlhereuml ashtu siccedil i deumlshiron e gjitheuml
qeniaNeuml krijimtarineuml 50 vjeccedilare shkrimtari Hasan Hasani ka shkruar e ka theumlneuml bollsheumlm rreth shumeumlccedilkaje
qeuml ka qeneuml pjeseuml e frymeumlzimit teuml tij letrar dhe pjeseuml e
interesimit teuml tij studimor Por ldquoMirditeuml e mirditoreumlrdquo e
ka beumlreuml shpeshhereuml teuml ndjehet i vogeumll i pafuqisheumlm i
dritheumlruar sepse teuml gjitheuml ndjehemi feumlmjeuml ndjehemi teuml
vegjeumll kur kthehemi tek neumlna Dhe Mirdita peumlr teuml eumlshteuml
si neumlna gjeneza ushqimi (shpirteumlror) pavdekeumlsia
Udheumltimi poetik paraprihet nga udheumltimi fizik Pasi ka
prekur me gjymtyreumlt e tij ccedildo vend e ccedildo skuteuml peumlr teuml
cileumln kish deumlgjuar e kish imagjinuar vite me rradheuml pasi
ka pareuml me syteuml e tij ngjyreumln e qiellit dhe teuml tokeumls mirditore pasi ka nderuar djepat kullat dhe varret ai neuml
krah me muzeumln i peumlrvishet misionit teuml krijimit Autori e
peumlrshkruan poetikisht hap pas hapi relievin e keumlsaj zone
njeuml brez i gjereuml gjeografik qeuml nga Bjeshka e Kaccedilinarit
Ara e Skeumlnderbeut Munella Zepa Bjeshkeumlt e Oroshit
Valmori Kroi i Bardheuml e deri neuml majeumln e Kunoreumls
Lugina e Peumlrroit teuml Urakeumls njeuml seumlreuml shpellash si shpella
e Meumlrkurthit shpella Kusia e Ndue Gjonit Shpella e
Akullit dhe ajo e Steumlrqokeumlve liqeni i Konajt e plot e
plot teuml tjereuml Toponimia autoktone beumln qeuml peumlrjetimet neuml
vargje teuml duken sikur jehojneuml nga shekujtPoeziteuml teuml renditura njeumlra pas tjetreumls teuml japin peumlrshtypjen sikur
ngjasojneuml me pjeseuml bdquopuzzles‟ teuml cilat kur bashkohen siccedil
duhet krijojneuml njeuml pamje funksionale neuml teumlreumlsi
Gjeografia e vendbanimeve asnjeumlhereuml nuk jepet e
shkeumlputur nga njereumlzit prandaj teksti dhe konteksti vendi dhe personazhi funksionojneuml si njeuml binom ku njeumlra
pjeseuml s‟mund teuml funksionojeuml pa tjetreumlnPeumlrshkrimet e
natyreumls seuml rralleuml e mahniteumlse asnjeumlhereuml nuk vijneuml teuml
shkeumlputura nga historia qindra vjeccedilare ku edhe pylli
edhe guri edhe majat e maleve e kaneuml njeuml historiNeuml
fakt keumltu gjithccedilka eumlshteuml deumlshmitare e historiseuml Teuml jepet
peumlrshtypja se ngado qeuml ta kthesh kokeumln do teuml deumlgjosh
deumlshmi mbi teuml veumlrteta e beumlma trimeumlri e heroizma qeuml teuml
befasojneuml duke teuml detyruar t‟i peumlrpish me sy e vesheuml Aq
i veumlrteteuml eumlshteuml autori neuml peumlrjetimet e vargeumlzuara saqeuml neuml
lexim e sipeumlr mua m‟u krijua peumlrshtypja se isha bashkeumludheumltare neuml rrugeumltimin e tij Pa e tepruar them se
m‟u duk se i vizitova keumlto vende se i pasheuml me syteuml e
mendjes peumlrshkrimet monologjet betejat kujat gjeumlmat
e gjithccedilka teuml sendeumlrtuar aty
Teuml tre kapitujt teuml titulluar ldquoLibri i pareumlrdquo ldquoLibri i dyteumlrdquo
dhe ldquoLibri i treteumlrdquo kulmojneuml me poemeumln ldquoUneuml mirditorirdquo
e cila jo rasteumlsisht eumlshteuml leumlneuml neuml mbyllje teuml librit ldquoKeumlngeuml
peumlr vete dhe Peumlrkolajtrdquo e kthen autorin neuml subjekt dhe
subjektin neuml pikeumlreferim Krijuesi poet keumltu vendoset
teumlreumlsisht neuml poziteumln e peumlrfaqeumlsuesit teuml farefisniseuml duke i
dheumlneuml vetes teuml drejteumln teuml flaseuml dhe teuml deumlshmojeuml neuml emeumlr teuml tyre ldquoPeumlrkolajt nrsquoDushkajeuml peumlrhereuml dereuml e hapur peumlr
mikun bukeuml dhaneuml me zemeumlr ccedilerdhe e ngrohteuml peumlr
udheumltarin haleuml neuml sy peumlr armikunhelliprdquo Nuk mungojneuml
elementet e veteumlkeumlnaqeumlsiseuml jo thjesht peumlr linjeumln e
vazhdimeumlsiseuml por edhe peumlr kompletimin e keumlsaj vlere
letrare dhe trasheumlgimore qeuml ai si autor si Peumlrkolaj po
nxjerr neuml driteuml ldquoE di Peumlrkolajt e moccedileumlm tashmeuml
ndodhen neuml amshim zili ma kaneuml edhe trsquovdekur qesh i
pari qeuml shkela nrsquotrollin e trsquopareumlve nrsquoshtegtim uneuml hyu
nrsquoqiell i mekurhelliprdquoAutori si Peumlrkolaj qeuml eumlshteuml ndjen se
ka peumlrmbushur njeuml mision i cili e tejkalon duksheumlm misionin letrar Ky mision shkon peumlrtej shkrimit teuml njeuml
vepre letrare pasi bart neuml vete motivin keumlrkues peumlr
rinjohjen dhe rigjetjen e gjenezeumls mision qeuml ka teuml beumljeuml
me synimet e tij jeteumlsore dhe si teuml tilla ato nuk i
peumlrkasin veteumlm planit letrar por edhe planifikimit
jeteumlsor ldquoKeumlshtu u rrit ky plak srsquoe di nga Mirdita a
Dushkaja qeuml vargje shkroi me lothelliprdquo Notat
emocionale arrijneuml nivele kulmore kur autori gjithccedilka
nga e djeshmja dhe e sotmja e qenies seuml tij e lidh
pazgjidhshmeumlrisht neuml peumlrmbyllje kur bindsheumlm vulos
ldquoPinjoll Mirdite ndeumlr humbeumltira shkela nrsquoshtateumldhjetat
fjaleuml e varg guri neuml zemeumlr srsquomeuml gjunjeumlzuan kurreuml peumlrpjetat as tatpjetat Dushkaja mrsquou beuml emeumlr ndash Mirdita
mbiemeumlrrdquo
I teumlreuml veumlllimi mund teuml konsiderohet si njeuml eksplorim
poetik peumlr Mirditeumln ku ndeumlrthuren mes tyre
keumlndveumlshtrimet shumeumlplaneumlshe gjeografike historike e
personale Nga ky ldquoeksplorimrdquo qeuml na ofron autori
lexuesi mbetet i ngopur me peumlrjetimet letrare e
emocionale e nga ana tjeteumlr i rritet keumlrsheumlria qeuml ta
vizitojeuml dhe ta eksplorojeuml veteuml ateuml
Gjakoveuml 15 maj 2020
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
52
Anton Marku Vjeneuml
Leteumlr armikut
I dashuri C E di se teuml kaneuml shkruar letra me mijeumlra para meje e do teuml
teuml shkruajneuml dhe po aq pas Mbase nuk do t‟i lexosh teuml
gjitha por keumlteuml timen jam i sigurteuml se do e marreumlsh neuml
duar Dhe ja pse uneuml iu takoj atyre qeuml nuk e kalojneuml
jeteumln duke u fshehur pas hijes seuml tyre por qeuml i dalin asaj
peumlrballeuml Neuml aneumln tjeteumlr uneuml e shikoj shfaqjen teumlnde nga
perspektiva e keumlmbeumlsorit ti nga ajo e voziteumlsit uneuml
deumlshiroj teuml arrij sa meuml voneuml neuml cak ti sa me shpejt
Neuml keumlteuml shkrim nuk do ta peumlrmend emrin Ty qeuml na dole
neuml rrugeuml dhe na ndeumlrpreve udheumltimin neuml mes do teuml teuml
quaj thjeshteuml C Neuml vendin tim ishte njeuml grup muzikor me emrin teumlnd teuml cilin e adhuronin teuml gjitheuml Tash e teumlreuml
bota e urren emrin teumlnd saqeuml neuml keumlteuml gareuml nuk do teuml kesh
konkurenceuml teuml denjeuml neuml keumlteuml shekull Do teuml fitosh
bindsheumlm
Keumlta rreshta i kam shkruar sot por mendimet janeuml teuml
djeshme Pra ti qeuml vret e nuk dukesh ti qeuml jeteumln e ndave
neuml dy pjeseuml ateuml para dhe pas teje mbase tash pret qeuml kjo
koheuml teuml quhet epoka jote por jo ajo do teuml quhet bdquobdquoKoha
e Mospeumlrkuljes‟‟ Sado qeuml mund teuml tingeumlllojeuml e
ccediluditshme neuml njeuml meumlnyreuml ne teuml kemi ftuar veteuml Po po ne Pasi qeuml me paraardheumlsit tu nuk u moreumlm seriozisht
ateumlhereuml i bie qeuml ne ta kemi hapur dereumln me njeuml doreuml
Tash po provojmeuml qeuml me teuml dyjat ta mbyllim por kot
Por le t‟i themi gjeumlrat me rend Mbase do teuml doje teuml dije
meuml shumeuml peumlr boteumln qeuml gjete Neumlse po ja teuml tregoj uneuml
Tek ne peumlr shembull sa meuml shumeuml po zgjerohen teuml
drejtat e kafsheumlve aq meuml shumeuml po ngushtohen ato teuml
njereumlzve Rrugeumlve teuml qyteteve tona meuml tepeumlr bien neuml sy
grateuml e mbuluar se sa ato teuml zbuluara peumlrderisa meshkuj
fryejneuml buzeumlt me bdquobdquobotox‟‟ Shkurt neuml boteumln e teuml
peumlrgjumurve atje ku trupi eumlshteuml sheumlrbeumltor i shpirtit dhe jo e kundeumlrta teuml qeumlndrosh zgjuar eumlshteuml art neuml vete
Peumlr meuml tepeumlr janeuml disa gjeumlra qeuml duhet t‟i dimeuml veteumlm
uneuml dhe ti E kuptove Veteumlm ne teuml dy Ja peumlr shembull
ne ujin e bekuar po e mbajmeuml neuml shishe parfemi Me teuml
po speumlrkasim neumlnsqetullat jo bukeumln Pastaj e di ti se
natyra eumlshteuml ende dashmireumlse me ne Ajo na jep meuml pak
se sa i keumlrkojmeuml por meuml shumeuml se sa meritojmeuml Edhe sa
gjateuml nuk e di Ja uneuml peumlr shembull si besimtar i
neumlnshtrohem ploteumlsisht vullnetit teuml saj dhe teuml Pereumlndiseuml
Neuml ndeumlrkoheuml beumlj pjeseumln time teuml puneumls lutem
I dashuri C Sa i pameumlshirsheumlm qeuml je Po po u ndal furnizimi me ujeuml
rryma dhe internet Mos e thashteuml qielli Neuml keteuml rast
njeuml fqi imi nga kati i kateumlrt me njeuml grumbull tatuazhesh
neuml gjok me siguri do teuml ccedilmendej e do teuml ulurinte
bdquobdquogjithccedilka po por internetin jo Ateuml asesi Si do teuml ja
beumljmeuml pa facebook insta whatsbdquoup snpachat A jetohet
pa to Interneti do teuml jeteuml i fundit qeuml do teuml mund teuml
rreumlzohet Si Olimpi si bdquobdquoair force one‟‟ Ky ishull nuk
guxon teuml bjereuml‟‟ Ky tipi qeuml kur kishte filluar teuml merrej
me shitjen e patundhmeumlrive kishte gjithmoneuml e meuml
shumeuml para por gjithnjeuml e meuml pak koheuml E uneuml Uneuml tek
tash po i marr lakmi Albanit qeuml ka vite qeuml jeton bdquobdquooffline‟‟ Neuml bdquobdquogoogle‟‟ nuk mund teuml gjesh asnjeuml
fotografi teuml tij
Tani deteumlrat janeuml qeteumlsuar Veteumlm shiu i zgjon Ata nuk
e peumlrjashtojneuml mundeumlsineuml qeuml keumlteuml vit bota u dogj nga
zjarri qeuml veteuml e ndezi Sot eumlshteuml dita jote Ende po Por
do teuml vij dita joneuml ateumlhereuml edhe minjeumlt do teuml keneuml meuml
shumeuml se njeuml vrimeuml peumlr tu fshehur por ty nuk do teuml
mbetet asnjeuml Mund teuml beumlsh gjithccedilka por njeuml gjeuml nuk do
e arrish qeuml teuml beumlsh qeuml ne ta veumlmeuml veten neuml kryq teuml
vetkryqeumlzohemi Njereumlzimi ende beson neuml engjuj por ty duket se do teuml na duhet teuml teuml mundim teuml veteumlm
I dashuri armik
Shumiceumls pres nesh ti i mbylle gojeumln Neuml keumlto javeuml i
kemi pastruar lareuml e feumlrkuar duart meuml shpesh dhe meuml
gjateuml se asnjeumlhereuml meuml pareuml Neuml ora teteumlmbeumldhjeteuml nisin
duartrokitjet nga dritaret Teuml gjitheuml bashkeuml fetareuml meuml
pak teuml tilleuml dhe ateisteuml Ateuml qeuml nuk e arriti akush para
teje e beumlre ti Na bashkove neuml frikeuml vuajtje dhe
dhembje E rizbuluam dashurineuml peumlr njeumlri-tjetrin
Shpresoj teuml vazhdojmeuml keumlshtu edhe pas teje Do teuml doja
qeuml kjo teuml ishte e vetmja gjeuml qeuml do teuml trasheumlgonim nga ti
Duket se veteumlm gjyshja ime qeuml ka kaluar teuml njeumlqindatat
dhe teuml ngujuarit neuml bdquobdquoBig Brother‟‟ as sot neuml fund teuml
prillit ende nuk e kaneuml marreuml vesh se ti je duke beumlreuml
keumlrdineuml neumlpeumlr boteuml Mbase keumlshtu eumlshteuml meuml mireuml E diku
ende po luhet kampionati i futbollit
Kurreuml i yti
me peumlrsheumlndetje teuml ftohta
i papeumlrkuluri
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
53
Tahir Bezhani Gjakoveuml
Teuml vdeseumlsh i dehur
Ka koheuml qeuml mendohem Diteumln e nateumln shqeteumlsohem
Kur meuml turren aq zjarrsheumlm syteuml e tu
E neuml qenien time shprushin kujtime
Shikimet leumlneuml vrima teuml hapura
Kullojneuml loteumlt peumlrplasin ngrirjen e ashtit
Puthjet e njeuml kohe zjarr e shkrumb
Edhe tani ende ka zjarr neumln hirin e fjetur
Neuml shtratin e bukuriseuml seuml paharruar
Neuml dukje i fikur tymon e flet me mall
Si shikimet tua qeuml shpojneuml prore
Si gacat e mbuluara qeuml djegin shpirtin
Deumlshirat rrineuml neuml pritje gjithhereuml
Eja eja e putheumlm mos shiko e ndrojtur
Dehu dehu fort
S‟ka gjeuml meuml teuml bukur se vdekja i dehur
Po teuml takova viza vizeuml me vdekjen
Pa puthjen teumlnde nuk iki andej
O Khajam i shkreteuml
Si e pive gjitheuml ateuml vereuml neuml jeteuml
E mbete kurreuml i pa vdekur
Kur nateumln nuk flejneuml mendimet Pas lodhjes seuml diteumls
Tretur rrugeumlve teuml mundimshme teuml jeteumls
Prita i geumlzuar nateumln qeuml vjen me heshtjen
Me flladin e shlodhjes mashtruese pushim bebeumlzave
Qeshjet e nateumln janeuml gaz i diteumls seuml iku
Neuml shtratin tim shpesh jam trembur neuml eumlndrra
Krismat teuml lehta binin neuml dereumln e ccedilareuml pa rezeuml
Hije njereumlzish pa trajta zgeumlrdhiheshin
Donin dhunsheumlm teuml merrnin thesareuml teuml fshehur
Pa beumlreuml aspak lufteuml me shpirtin kryeneccedil
Teuml padoreumlzuarin e mendimeve teuml mia
Qeuml kishte kalleuml peseuml gishteumlrinjteuml e doreumls Peumlr teuml dheumlneuml driteuml neuml dhomeumln time
Nuk di kah iku nata kah u tret e papareuml
Mbeta i uritur nuk ia thasheuml dy-tre fjaleuml
Sillem veumlrdalleuml shtratit me dhimbjet qeuml s‟beumlzajneuml
Veteumlm flaka e gishteumlrinjteuml beumlneuml driteuml
Neuml mungeseuml teuml qirinjve teuml vjedhur
Sa meuml janeuml nxireuml thonjteuml e mishi rrjedh leumlng
A ka meuml bukur se teuml jetosh me vuajtjen e vuajtjes
Lufteuml mes njereumlzve peumlr pasuri e karrige
A ka meuml fisnikeumlri meuml thoni
Meuml thoni se ku ka
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020
54
Sport
Dy ekipet e Arbeumlriseuml kampione
Vjeneuml 22 prill 2020 Neuml keumlto
koheumlra teuml jashteumlzakonshme vjen
njeuml lajm i mireuml sporti nga Vjena
Federata e Shahut e Vjeneumls
(httpswwwchess-viennaat)
mori vendimin lidhur me
peumlrfundimin e kampionatit teuml
shahut peumlr sezonin 20192020 duke shpallur edhe ekipin e dyteuml
teuml klubit Arbeumlria kampione neuml
ligeumln e kateumlrt teuml Vjeneumls (2
Klasse) Neuml teuml veumlrteteuml peumlr shkak
teuml situateumls seuml krijuar nga
pandemia nuk kishte kushteuml qeuml teuml
zhvillohej xhiroja e 9-teuml dhe e
fundit peumlr keumlteuml sezon neuml keumlteuml ligeuml
Ekipi i dyteuml i Arbeumlriseuml pas 8-teuml
xhirove teuml zhvilluara ishte neuml
vendin e dyteuml dhe peumlr tu shpallur kampion i nevojiteshin veteumlm
edhe 15 pikeuml nga 6 teuml mundshme
gjeuml qeuml ishte meuml se e realizueshme
Neuml lidhje me xhiron e mbetur
Federata e Shahut e Vjeneumls
vendosi qeuml teuml gjitha ndeshjet e
mbetura teuml regjistrohen me
rezultat teuml barabarteuml 33 Neuml keumlteuml
meumlnyreuml pas ekipit teuml pareuml teuml
klubit teuml shahut Arbeumlria i cili disa
javeuml meuml pareuml u shpall kampion neuml ligeumln e dyteuml teuml Vjeneumls edhe ekipi
i dyteuml arriti teuml fitojeuml kamionatin
neuml ligeumln peumlrkateumlse keumlshtu qeuml nga
sezoni i ardhsheumlm qeuml teuml dy ekipet
do teuml luajneuml njeuml rang meuml larteuml neuml
ligeumln e pareuml teuml Vjeneumls (ekipi i
pareuml) dhe neuml ligeumln e treteuml (ekipi i
dyteuml) Pas organizimit teuml turneut
ndeumlrkombeumltar bdquobdquoArbeumlria 1rdquo neuml
Vjeneuml neuml tetor teuml vitit teuml kaluar e
neuml teuml cilin moren pjeseuml 57
shahisteuml e shahiste nga 14 kombe teuml boteumls klubi i pareuml shqiptar i
shahut neuml diasporeuml po peumlrmbyll
keumlshtu me sukses teuml
shkeumllqyesheumlm keumlteuml sezon sportiv
Shoqata sportive dhe kulturore
bdquobdquoArbeumlria‟‟ u themelua neuml takimin
konstituiv mbajtur me 16 dhjetor
2012 neuml Vjeneuml me ccedil‟rast u
zgjodh edhe udheumlheqja e ngushteuml
e saj neuml keumlteuml peumlrbeumlrje Kadri Berbati (kryetar) Xhevat Xhemaili (neumlnkryetar)
Agron Ccedilika (trajnerkapiten) Anton Marku (sekretar) dhe Avdyl Gjocaj
(arkatar) Ajo u u regjistrua praneuml organeve peumlrgjegjeumlse austriake me 17 janar
2013 me numeumlr regjistrimi ZVR-Zahl 574405097
Neuml shtator teuml vitit 2013 klubit i shahut bdquobdquoArbeumlria‟‟ filloi garat neuml ligeumln e dyteuml teuml
Landit teuml Vjeneumls Duke pareuml interesimin e madh teuml shahisteumlve shqiptareuml me
banim teuml peumlrkohsheumlm neuml Austri peumlr hereuml teuml pareuml neuml historineuml e diasporeumls shqiptare neuml keumlteuml shtet mik nga sezoni 20162017 klubi i shahut bdquobdquoArbeumlria‟‟
garon me dy ekipe ekipi i pareuml neuml ligeumln e dyteumlteuml Federateumls seuml Shahut teuml Vjeneumls
dhe ekipi i dyteuml neuml ligeumln e kateumlrt teuml kryeqytetit austriak
Klubi ka vendosur dhe zhvilluar kontakte teuml rregullta dhe korrekte me zyrtareuml
teuml federateumls seuml shahut teuml Vjeneumls dhe klubet tjera Peumlr sukseset e tij kaneuml shkruar
gazeta teuml ndryshme neuml gjuheumln shqipe dhe gjermane
Disa nga shahisteumlt e klubit Arbeumlria
Peumlrveccedil garimit neuml ligeuml ky klub i shahut po tregohet aktiv edhe neuml
peumlrditshmeumlrineuml e aneumltareumlve teuml tij dhe dashamireumlve teuml tjereuml teuml shahut duke
mbajtur takime teuml rregullta me aneumltareumltsi dhe duke organizuar shkeumlmbime
peumlrvojash neuml shah me mysafireuml teuml nderit apo mjeshteumlr teuml ftuar nga vendlindja
Tradicionalisht klubi organizon turne neuml shah peumlr nder teuml festave kombeumltare
asaj teuml 28 neumlntorit diteumls seuml pavareumlsiseuml seuml Shqipeumlriseuml dhe 17 shkurtit diteumls seuml
pavareumlsiseuml seuml Kosoveumls Kjo tregon njeuml pjekuri teuml bashkatdhetareumlve taneuml keumltu neuml
Austri teuml cileumlt janeuml kreativeuml dhe peumlrmes sportit manifestojneuml ndjenjat e tyre teuml
atdhedashuriseuml por dhe i tregojneuml boteumls se sporti i lidh dhe afron popujt pa
marreuml parasysh prejardhjen e tyre Prandaj neuml keumlto turne marrin pjeseuml edhe teuml
ftuar teuml nacionaliteteve teuml tjera teuml cileumlt priten me mikpritje e bujari shqiptare
Klubi i shahut Arbeumlria mbeumlshtetet nga Rrjeti i Bizneseve teuml Diasporeumls
Shqiptare peumlr Austri ndeumlrrmarjet ldquoAlbakopierdquo ldquoBlakaj Fenster amp Tuumlren‟‟
ldquoTimi Transrdquo ldquoAlushajrdquo ldquoGashi Fenster amp Tuumlrenrdquo etj