revista dielli demokristian nr. 41: vjenë, qershor 2020

54
Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr. 41: Vjenë, qershor 2020 1

Upload: others

Post on 27-Nov-2021

1 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

1

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

2

Sheumln Neumlneuml Tereza

FAQJA E TRETEuml

Martesa dhe familja sot mundeumlsi apo utopi3

SPECIALE

Adem Demaccedili - lideri i shqiptareumlve 6

EKSKLUZIVE

Bretkosa neuml ujin qeuml valon 8

VEumlSHTRIME

Pandemia COVID-19 dhe remitancat 12

Ccedilmimi qeuml paguhet peumlr lirineuml e shtypit 15

Kombi si Shpirt Kolektiv 18

HISTORI

Gjergj Kastrioti atlet i liriseuml 21

Nikaj-Meumlrturi 22

Masakra e Tivarit dhe rishkrimi i historiseuml 25

Qeveria e Durreumlsit dhe ccedileumlshtja kombeumltare 28

Pavareumlsia e Kosoveumls dhe veprimtareumlt 31

Kisha Katolike Shqiptare 35

KULTUREuml

Veumlshtrim kritik mbi vepreumln e Gjeccedilovit 37

At Gjergj Fishta poet kombeumltar 40

Jeton Kelmendi ldquoNjeuml ardhje tjeteumlrrdquo 42

Edhe njeuml monografi e thukeumlt 44

Ndihmeseuml me reumlndeumlsi peumlr etnokultureumln 46

Poezia e re shqipe e migracionit 48

Eksplorim poetik peumlr Mirditeumln 50

Leteumlr armikut 52

Poezi nga Tahir Bezhani 53

SPORT

Dy ekipet e Arbeumlriseuml kampione 54

FJALA JONEuml Teuml nderuar lexues

kemi keumlnaqeumlsineuml t‟jua peumlrcjellim numrin e dyzet e njeuml teuml revisteumls soneuml dhe tuaj bdquobdquoDielli Demokristian‟‟ Qeuml nga 1 qershori i vitit 2010 peumlrgjateuml dhjeteuml viteve ju informojmeuml peumlr aktivitetet e zhvilluara neuml javeumlt dhe muajt qeuml leumlmeuml pas jo veteumlm neuml Austri por dhe meuml gjereuml Poashtu vullnetarisht qeuml nga viti 2012 po beumljmeuml teuml mundur botimin e njeuml verzioni teuml shkurteumlr edhe neuml gjuheumln gjermane Peumlr meuml tepeumlr kemi neuml funksion faqen toneuml neuml internet wwwdielli-demokristianat ndeumlrsa kemi hapur njeuml faqe peumlr komunikim me ju neuml platformeumln e rrjetit social bdquobdquoFacebook‟‟ me emrin Dielli Demokristian Pra ju mireumlpresim

Revista bdquobdquoDielli Demokristian‟‟ neuml Vjeneuml keumlsaj radhe sjell shkrime nga bashkeumlpuneumltoreumlt e shumteuml nga Austria Gjermania Shqipeumlria Kosova Mali i Zi etj Edhe keumlteuml hereuml do teuml keni mundeumlsi teuml lexoni peumlr ngjarje me reumlndeumlsi shoqeumlrore Nga aktivitetet kulturore vlen teuml veccedilohen ato neumln organizimin e Lidhjes seuml Shkrimtareumlve edhe Krijuesve Shqiptareuml neuml Austri bdquobdquoAleksandeumlr Moisiu‟‟ (wwwmoisiueu)

Peumlr sa i peumlrket sportit ka peumlrfunduar sezoni i radheumls i Ligeumls Shqiptare teuml Futbollit neuml Austri (wwwfutbollishqiptareu) Shumeuml e suksesshme vlereumlsohet edhe pjeseumlmarrja peumlr teuml shtatin vit me radheuml e garimit teuml klubit teuml shahut Arbeumlria (wwwarberiaat) i cili tashmeuml kateumlr vite peumlrfaqeumlsohet me dy ekipe Keumlteuml sezon Arberia arriti teuml shpallet kampion neuml teuml dy ligat ku garonte deri meuml tani duke beumlreuml qeuml sezonin e ardhshem teuml luajeuml me njeuml ekip neuml ligeumln e pareuml teuml Vjeneumls ndeumlrsa me ekipin e dyteuml neuml ligeumln e treteuml teuml Vjeneumls Eumlshteuml ky suksesi meuml i madh i deritanisheumlm i shahut ekipor shqiptar neuml diasporeuml

Neuml keumlteuml numeumlr do teuml mund teuml lexoni edhe intervista veumlshtrime opinione ese fejtone dhe analiza qeuml merren me zhvillimet politike ekonomike kulturore dhe shoqeumlrore neuml hapeumlsirat shqiptare dhe me gjeumlreuml Peumlr meuml shumeuml lidhur me ne dhe temat qeuml kemi ngritur edhe meuml tutje ju mund teuml na shkruani neuml adreseumln toneuml neuml internet diellidemokristiangmailcom Numri i radheumls i revisteumls neuml formeuml elektronike bdquobdquoDielli Demokristian‟‟ do teuml editohet neuml muajin shtator teuml vitit 2020

Keumlshilli redaktues falenderon teuml gjitheuml ata qeuml ndihmuan neuml realizimin dhe botimin e keumlsaj reviste periodike e sidomos ata qeuml deumlrguan shkrimet e tyre si dhe mbeumlshteteumlsit taneuml moral Si dhe deri meuml tani edhe ky numeumlr eumlshteuml peumlrpiluar dizajnuar dhe botuar neuml saje teuml puneumls dhe angazhimit vullnetar teuml aktivisteumlve taneuml neuml Vjeneuml pa asnjeuml kompensim financiar dhe si i tilleuml do teuml shpeumlrndahet neuml neuml mijeumlra adresa elektronike teuml lexuesve neuml teuml kateumlr aneumlt e boteumls

Lexim teuml keumlndsheumlm ZVR-Zahl 604548200 Vereinskonto BAWAG PSK Empfaumlnger Albanischer Kulturverein bdquoDielli Demokristian‟‟ IBAN AT331400003610134318 BIC BAWAATWW

Kopertina Besim Xhelili Teuml drejat e autorit diellidemokristian

Ideator dhe themelues i revisteumls Anton Marku

Keumlshilli redaktues Bashkeumlpuneumltoreuml Kristina Pjetri-Tunaj Agim Deda Lush Culaj Lush Neziri Akil Koci Ndue Ukaj Mark Gjuraj Anita Marku Sareuml Gjergji

Mark Marku Hazir Mehmeti Valentina Pjetri-Sokoli Vilson Kola

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

3

Faqja e treteuml

Don Lush Gjergji Prishtineuml

Martesa dhe familja sot mundeumlsi apo utopi

Disa shkaqe dhe fenomene teuml

shkuroreumlzimeve sot Teuml gjitheuml sot shohim deumlgjojmeuml

kemi njohuri fatkeqeumlsisht edhe

peumlrvoja teuml hidheumlta teuml ndarjeve

largimeve dhe shkateumlrrimit teuml

kuroreumls me keumlteuml edhe teuml familjes

Kjo e keqe po peumlrhapet ndeumlr ne

Shqiptareumlt si neuml trojet tona po

ashtu edhe neuml diasporeuml Deumlshtimi

neuml marteseuml neuml jeteumln familjare ka

pasoja teuml shumeumlfishta personale

por edhe shoqeumlrore Meuml teuml goditurit nga ky fenomen janeuml teuml

pambrojturit dhe teuml pafajshmit

feumlmijeumlt qeuml rriten me prindeumlr teuml

ndareuml pra pa prindeumlr pa

kujdesin shembullin

ngrohteumlsineuml dashurineuml e edukimit

prindeumlror bartin neuml jeteuml plageuml

shpesh teuml pasheumlrueshme dhe

shumeuml teuml rrezikshme qeuml i

ldquokushteumlzojneumlrdquo gati gjithnjeuml

Njeuml feumlmijeumlri dhe rini me

ngarkesa pa siguri dhe dashuri

pamundeumlson edukimin dhe jeteumln

neuml harmoni krijon zbrazeumlti qeuml

veumlshtireuml mund teuml mbulohen meuml

voneuml

Gjeumlra e pareuml qeuml na bie neuml mend

eumlshteuml kjo Pa njeri nuk as familje

as shoqeumlri Prandaj faktori numeumlr

njeuml peumlrgjegjeumlsia e keumlsaj dukurie

kaq teuml shpeshteuml mjaft teuml deumlmshme eumlshteuml gjithsesi njeriu i

cili si duket ka halle dhe

veumlshtireumlsi me vetvete pastaj edhe

meuml tepeumlr me teuml tjereumlt me aneumltareumlt

e familjes dhe teuml shoqeumlriseuml

Teuml gjitheuml shtrojmeuml pyetje peumlrse

si deri kur do teuml jeteuml keumlshtu si

dhe ccedileumlshtje tjera a ka meuml kuptim

martesa familja apo ndoshta

duhet ta ldquogjejmeumlrdquo ndonjeuml formeuml tjeteumlr si p sh bashkeumljeteseumln si alternativeuml teuml

kuroreumls dhe familjes apo edhe zgjidhje meuml rreumlnjeumlsore qeuml njereumlzit sot mos teuml martohen fare

Peumlr ata qeuml ende besojneuml neuml kuptimin e jeteumls neuml dashuri prandaj neuml kuroreuml dhe

neuml familje pyetja eumlshteuml pak ndryshe cilat janeuml shkaqet e ndarjeve prishjeve teuml

kuroreumls sot

Nga studimet e shumta psikologjike sociologjike pedagogjike psikiatrike

mund teuml themi keumlshtu

Shkaku i pareuml eumlshteuml mungesa e peumlrgatitjes dhe afteumlsiseumlpeumlr njeuml jeteuml teuml re dhe

ndryshe neuml kuroreuml qeuml kryesisht shpjegohet neuml dy meumlnyra

Karakteri tepeumlr i forteuml i ccediliftit martesor qeuml mbeumlshtete neuml egoizeumlm dhe egocentrizeumlm teuml theksuar uneuml uneuml dhe veteumlm uneuml ose te ne neuml

ldquobajraktarizeumlmrdquo

Mentaliteti materialist konsumist dhe hedonist trupor dhe epshor i njeriut qeuml

udheumlhiqet veteumlm neuml pasione apo impulse seksuale qeuml i jep reumlndeumlsi aneumls

materiale puneumls fitimit pasuriseuml suksesit karriereumls ndeumlrsa i leuml aneumlsh vlerat

dhe virtytet njereumlzore dhe familjare

Objektivizimi apo vegeumllsimi i paleumls tjeteumlr si njeuml lloj ldquolodrerdquo ldquomallirdquo gjeumlsendi

mosafteumlsia peumlr flijim vuajtje pritje si dhe deumlshira peumlr zgjidhje teuml shpejta pa

kurrfareuml keumlshillimi dhe udheumlzimi

Ateizmi praktik ku mungon feja ose jeta sipas qeumlndrimeve dhe parimeve me Zotin dhe si pasojeuml e keumlsaj ccedilalon edhe jeta me teuml afeumlrmin me njeumlri-tjetrin Njeuml

pjeseuml e njereumlzve besojneuml sot mund teuml themi ndoshta edhe shumica por nuk

jetojneuml sipas besimit ndeumlrsa teuml tjereumlt jetojneuml pa ndonjeuml orientim dhe peumlrcaktim

fetar pra neuml ateizeumlm praktik apo neuml indiferentizeumlm fetar

Shqeteumlsimet apo tensionet peumlr gjendjen e re neuml marteseuml qeuml nuk i peumlrgjigjet

keumlrkesave deumlshirave eumlndrrave synimeve idealeve qeuml janeuml krijuar si dhe

mungesa e liriseuml dhe pavareumlsiseuml qeuml me fjaleuml tjera mund ta themi edhe keumlshtu

mospeumlrputhja mes deumlshirave dhe idealeve dhe jeteumls seuml peumlrditshme

Stresi si shqeteumlsim neuml vazhdimeumlsi mungeseuml e koheumls bisedimit dialogut

komunikimit qeuml njeriun e ngulfat ia merr koheumln ngadaleuml edhe zemreumln dhe jeteumln Kjo po deumlshmohet neuml trajta teuml ndryshme edhe neuml koheumln e koronavirusit

pandemiseuml seuml diteumlve tona mbylljes dhe kufizimeve teuml leumlvizjes puneumls peumlr t‟u

mbrojtur nga kjo seumlmundje ngjiteumlseduke treguar qeuml sa pak jemi meumlsuar teuml jemi

njeumlri afeumlr tjetrit edhe meuml pak njeumlri me tjetrin peumlr tjetrin seuml bashku peumlr

peumlrballimin e ccedileumlshtjeve jeteumlsore Parimi bazeuml dhe jeteumlsor eumlshteuml ky teuml jetosh

dometheumlneuml teuml komunikosh Teuml jetosh dhe komunikosh dometheumlneuml teuml

dashurosh neuml marreumldheumlnie gjithnjeuml dinamike dhe kreative Pra trinomi

vendimtar eumlshteuml ky jeta komunikimi dashuria

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

4

Mungesa e komunikimit intim

trup psike dhe shpirt qeuml njeriun e

beumlneuml teuml ldquocopeumltuarrdquo ose seuml paku jo

teuml harmonizuar lodhja e tepeumlrt neuml

puneuml dhe neuml jeteuml monotonia apo

meumlrzia neuml jeteumln e peumlrditshme pa

ndonjeuml risi freski befasi Dashura eumlshteuml gjithmoneuml aktive

dhe kreative dhe neumlse teuml mungon

aktiviteti dhe kreativiteti dije qeuml

seuml shpejti do ta hetosh qeuml teuml

mungon mbi teuml gjitha dashuria

Mungesa e sinqeritetit lidhja

mendje gojeuml zemeumlr trekeumlndeumlshi

peumlr komunikim teuml mireumlfillteuml ndeumlr-

njereumlzor ndeumlr-gjinor qeuml

mbeumlshtetet neuml dy burime neuml teuml

veumlrteteumln dhe dashurineuml

Dallimi i personalitetit dhe

interesat e ndryshme pa ndonjeuml

gatishmeumlri peumlr ballafaqim

ndryshim begatim teuml ndeumlrsjelleumlt

Dikush martohet peumlr t‟i ikur

vetmiseuml dikush peumlr teuml pasur

feumlmijeuml peumlr teuml ploteumlsuar zbrazeumltiteuml

e jeteumls seuml meumlparshme peumlr siguri

neuml seumlmundje dhe neuml pleqeumlri

Motivi i veteumlm i jeteumls pra edhe i jeteumls neuml marteseuml neuml familje eumlshteuml

dhe duhet gjithmoneuml teuml jeteuml veteumlm

njeuml Dashuria

Martesa dhe familja sot

mundeumlsi apo utopi

Pas keumltij peumlrshkrimi teuml shkurteuml

dhe panoramik shtrohet pyetja

jeteumlsore martesa dhe familja sot

a eumlshteuml mundeumlsi apo veteumlm utopi

Ja dhjeteuml meumlnyreuml peumlr ta sheumlruar

dhe ruajtur kuroreumln e marteseumls

neumlpeumlrmjet saj familjen neuml

dinamikeumln e jeteumls dhe zbatimin e

dashuriseuml si teuml vetmes fuqi qeuml

njeriun e beumlneuml teuml lumtur

1 Komunikimi i ploteuml

(trup psike dhe shpirt) i

qarteuml sinqerteuml dhe

vazhduesheumlm mes ccediliftit

martesor me gatishmeumlri peumlr bisedim dialog dhe

komunikim pa

peumlrjashtime dhe

paragjykime apo theumlneuml

edhe figurativisht hapja

dhe peumlrdorimi i teuml gjitha

kanaleve teuml

komunikimit

2 Lidhja e vazhdueshme fizike trupore martesore si shprehje e

nderimit faleumlnderimit miqeumlsiseuml dashuriseuml si keumlrkim neuml dy jo meuml neuml

njeuml ndash uneuml Martesa ka njeuml logjikeuml teuml thjeshteuml dhe jeteumlsore uni

drejtohet kah ti dhe bashku krijojmeuml diccedilka krejt teuml re shumeuml teuml bukur

ndash ne Prandaj uneuml ndash ti ndash ne eumlshteuml formula magjike e jeteumls neuml

bashkeumlshorteumlsi

3 Kalimi i koheumls seuml bashku kurdo dhe kudo teuml jeteuml e mundshme peumlr njeuml

relaksim sa meuml teuml mireuml si puna sheumltitja udheumltimi loja pushimi

argeumltimi Koha e peumlrbashkeumlt na mundeumlson dhe lehteumlson edhe jeteumln e

peumlrbashkeumlt peumlr t‟u njohur pranuar dhe dashur meuml mireuml dhe meuml

shumeuml ashtu si jemi pa idealizime dhe neumlnccedilmime

4 Marreumldheumlnie neuml dashuri reciprocitet qeuml dometheumlneuml gjithnjeuml japim

dhe gjithnjeuml marrim dashuri si burim i pashtersheumlm peumlr jeteumln

martesore Neumlse kufizohesh veteumlm neuml marrje ateumlhereuml neuml njeuml meumlnyreuml

je ldquohajnrdquo sepse nuk jep asgjeuml dhe pretendon gjithccedilka askush nuk

mundet gjithnjeuml veteumlm teuml jep as veteumlm teuml marreuml por na nevojitet

reciprociteti

5 Keumlrkimi i faljes dhe falja pa teuml cilat nuk ka fare jeteuml edhe meuml pak jeteuml

neuml bashkeumlshorteumlsi dhe neuml familje Kush nuk di apo nuk do teuml keumlrkojeuml

falje dhe teuml falin nuk di as teuml jetojeuml edhe meuml pak teuml jetojeuml neuml dashuri

Kjo eumlshteuml e pamundshme pa jeteumln e peumlrbashkeumlt shpirteumlrore sepse

gjithnjeuml jemi meumlkatareuml pra nevojtareuml teuml faljes dhe veteumlm me fuqineuml

jeteumln me Zotin kemi fuqi edhe teuml keumlrkojmeuml falje edhe teuml falim

gjithmoneuml edhe njeumlri-tjetrin

6 Marreumldheumlnia personi me person para se teuml jeteuml ajo burri me grua si

njeumlsi duke peumlrkujtuar dhe peumlrforcuar gjithnjeuml e meuml shumeuml arsyet e jeteumls seuml peumlrbashkeumlt Neuml jeteumln e dashuriseuml asgjeuml nuk ruhet neuml meumlnyreuml

pasive me bllokim apo pasivizim por duhet gjithnjeuml te kemi motive

teuml reja peumlr teuml qeneuml seuml bashku si feumlmijeumlt edukimi i tyre e tashmja dhe

e ardhmja meuml e lumtur

7 Kujdesi peumlr vetveten neuml ccedildo kuptim fizik neuml pamje veshmbathje

paraqitje meumlnyreumln e teuml folurit psikik neuml karakterin e qeteuml dhe teuml

geumlzuesheumlm neuml veumlmendje dhe kujdes peumlr gjeumlra teuml reja dhe teuml bukura neuml

bashkeumlsi dhe shpirteumlror neuml peumlrparimin e vlerave dhe virtyteve teuml

feseuml shpreseumls dhe dashuriseuml peumlr teuml qeneuml njeumlri peumlr tjetrin gjithnjeuml risi

dhe befasi e keumlndshme

8 Vlereumlsimi i problemit ose problemeve me koheuml dhe bashkarisht qeuml

prej teuml vogleumls mos teuml vijeuml deri te e madhja Si ushtrim mund teuml jeteuml

edhe ky ldquoNdalu para pasqyreumls dhe shikoje vetveten Neumlse dukesh i

lodhur dhe i meumlrzitur ndoshta problem je tirdquo Mos teuml keteuml neuml

bashkeumlshorteumlsi ldquofshehteumlsirdquo gjeumlra qeuml ldquombulonirdquo fshihni sepse ato njeuml

diteuml mund teuml dalin neuml shesh dhe teuml shkaktojneuml ndarjen e kuroreumls Teuml

keni gjithnjeuml e meuml shumeuml iniciativa dhe plane teuml peumlrbashkeumlta qeuml u

ndihmojneuml qeuml teuml jeni seuml bashku

9 Fol peumlr vetveten e jo peumlr teuml tjereumlt me paragjykime dhe peumlrgojime qeuml

shkaktojneuml veteumlm deumlme dhe meumlkate duke dashur qeuml tjetri teuml jeteuml gjithnjeuml bashkeumlbisedues dhe bashkeumljetues Trupi ndryshon me koheuml

dhe me mosheuml por njeriu eumlshteuml njeuml jeteuml neuml vazhdimeumlsi Ateumlhereuml fol

trego komuniko si je si ndihesh ccedilka teuml peumllqen ccedilka teuml pengon ccedilka teuml

frikeumlson

10 Fol peumlr jeteumln dhe planin e peumlrbashkeumlt peumlr teuml kaluareumln e bukur teuml

tashmen qeuml e keni krijuar dhe peumlr teuml ardhmen qeuml e pritni

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

5

Disa porosi teuml Neumlneumls Tereze peumlr

ne dhe koheumln toneuml

Qeuml ky shkrim shqyrtim dhe

analizeuml e marteseumls familjes dhe

shoqeumlriseuml seuml sotme teuml mos duket i

erreumlt deri diku edhe negativ

pesimist pa shpreseuml dua t‟i citoj disa theumlnie dhe porosi teuml

jashteumlzakonshme teuml Neumlneumls

Tereze peumlr ne dhe peumlr koheumln toneuml

Dashuria sheumlron vetmineuml

Dashuria eumlshteuml e natyrshme si

frymeumlmarrja

Kush nuk jeton peumlr Zotin dhe peumlr

teuml afeumlrmin nuk jeton fare

Varfeumlria meuml e keqe eumlshteuml mungesa

e dashuriseuml

Gjeumlra teuml vogla me dashuri teuml

madhe Geumlrbula e boteumls peumlrendimore

eumlshteuml vetmia

Mos e humbeuml kurreuml dureseumln dhe

shpreseumln

Zoti na ka krijuar peumlr teuml dashur

dhe peumlr teuml dhuruar dashuri

Nuk ka dashuri teuml veumlrteteuml pa falje

Dashuria fillon neuml familje seuml pari

vjen familja pastaj vendi qyteti

ccedildo gjeuml tjeteumlr

Familja e cilat lutet seuml bashku jeton neuml dashuri

Dashuria nuk ka nevojeuml peumlr fjaleuml

teuml mira as peumlr shpjegime Ajo

eumlshteuml thjesht dashuri ndash jeteuml

Ccedildo vepeumlr e dashuriseuml na afron

kah Zoti

Urtia meuml e madhe e jeteumls eumlshteuml

dashuria

Dashuria eumlshteuml mrekulli dhe

mrekullia eumlshteuml dashuri

Dashuria eumlshteuml mjekmi meuml i mireuml peumlr ccedildo njeri

E keqja meuml e madhe e boteumls seuml

sotme eumlshteuml indiferentizmi

Pa dashuri dhe flijim jeta srsquoka

kuptim

Veteumlmdashuria do ta

shpeumltojeumlboteumln

Veprat e dashuriseuml janeuml vepra teuml

paqes

Kush nuk dashuron nuk jeton

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

6

Speciale

Imer Lladrovci Stuttgart

Adem Demaccedili- lideri i pakontesuesheumlm shpirteumlror i shqiptareumlve neuml Jugosllavi

1

Adem Demaci u lind me 26 shkurt 1936 Sivjet ne

sheumlnojmeuml 84 vjetorin e lindjes seuml tij Neuml momentin kur

vdiccedil neuml gusht teuml vitit 2018 ai ishte neuml mosheumln 82 vjeccedil

kishte 60 vjet aktivitet politik kombeumltar dhe ploteuml 28

vite teuml kaluara neumlpeumlr kazamatet jugosllave peumlr lirineuml e

Kosoveumls dhe teuml tokave teuml tjera shqiptare neumln sundimin

jugosllav duke u kthyer keumlshtu neuml njeuml prijeumls teuml

pakontestuesheumlm shpirteumlror mbareumlkombeumltar

Peumlr sakrificeumln e tij supreme neuml altarin e liriseuml kombeumltare

eumlshteuml cileumlsuar si Mandela i Kosoveumls por neuml fakt ai

kishte beumlreuml burgje meuml shumeuml se lideri jugafrikan Neuml

Europeuml ai ishte pa dyshim i burgosuri meuml i madh dhe meuml

me influenceuml Europa neuml vitet 1990 e nderoi me ccedilmimin

Saharov peumlr politikeumln e tij inteligjente dhe humane qeuml neuml

themel kishte veteumlflijimin pothuajse 30 vjeccedilar Me njeuml

biografi teuml tilleuml politike Demaccedili nuk mund teuml cileumlsohet

ndryshe veccedilse njeuml martir

Jugosllavia e Titos dhe e pasardheumlsve teuml tij tek ai shihte

njeriun meuml teuml rreziksheumlm peumlr ekzistenceumln e saj keumlshtu qeuml neuml vitin 1974 arrestohet dhe deumlnohet peumlr teuml treteumln

hereuml edhepse organet e shtetit jugosllav keumlteuml hereuml nuk

qeneuml neuml gjendje tbdquoia faktonin asnjeuml ldquomeumlkat‟‟ asnjeuml

formeuml teuml aktivitetit politik qeuml do ta penalizonte ateuml E

megjithateuml ai u deumlnua peumlr teuml dyteumln hereuml me deumlnimin meuml

teuml larteuml teuml mundsheumlm me 15 vjet burg Deri me 21 prill

teuml vitit 1990 Demaccedili qeumlndroi neuml burg duke u liruar neuml

ateuml pranvereuml dramatike peumlr krijeseumln e Versajit si i

amnestuar nga kryetari i ateumlhersheumlm i Jugosllaviseuml

slloveni Drnovshek Neuml keumlteuml moment atij i kishin

mbetur meuml pak se gjashteuml muaj peumlr teuml kryer deumlnimin drakonik prej 15 vitesh

Adem Demaccedili jashteuml grilave teuml burgut peumlrjetohej si njeuml

rrezik permanent me rrjedhoja fatale peumlr shtetin e

sllaveumlve teuml jugut qeuml padrejteumlsisht brenda kufijve teuml tij

kishte peumlrfshireuml pothuajse gjysmeumln e territorit etnik teuml

Shqipeumlriseuml natyrale dhe mbi dy milioneuml shqiptareuml peumlr teuml

cileumlt Adem Demaccedili u kthye neuml njeuml shenjeumltor e apostull teuml

veumlrtet lirie I tilleuml ai mbeti deri neuml fund teuml jeteumls seuml tij

Neuml historineuml politike teuml boteumls neuml shekullin XX janeuml teuml pakeumlt personalitetet qeuml mund teuml krahasohen me Demaccedilin

neuml rrafshin e angazhimit peumlr njeuml ide dhe ideal Peumlr 60

vjet me rradheuml ai kurreuml nuk iu peumlrkul Serbiseuml dhe

ideologjiseuml seuml saj kundeumlrshqiptare Ndoneumlse Demaccedili peumlr

performanceumln e tij politike pas daljes nga burgu jo rralleuml

eumlshteuml kritikuar si njeuml lider qeuml neuml ccedildo rrethaneuml ka qeumlmtuar

mundeumlsiteuml e shmangies seuml lufteumls seuml armatosur duke iu

drejtuar shumeuml hereuml serbeumlve si veumlllezeumlr duke

argumentuar se ata duhet teuml beumljneuml presion mbi qeverineuml

e tyre qeuml teuml lirohet nga barra e reumlndeuml e Kosoveumls neuml

momentet kur rinia kosovare neuml mesin e viteve 1990

ndeumlrroi strategjineuml e lufteumls nga rezistenca pasive paqeumlsore neuml rezistenceuml teuml armatosur peumlrmes UCcedilK-seuml

ishte Adem Demaccedili ai qeuml doli i pari publikisht neuml

peumlrkrahje teuml lufteumls seuml saj Neumlse ldquoveumlllezeumlrit serbeuml‟‟ nuk

ishin neuml gjendje teuml ndeumlrmerrnin diccedilka peumlr ndryshimin e

gjendjes keumlteuml gjeuml do ta beumlnin shqiptareumlt peumlrmes formave

teuml reja teuml rezistenceumls dhe lufteumls seuml armatosur Neuml

momentet meuml kritike ai u beuml peumlrfaqeumlsuesi politik i saj neuml

Prishtineuml

2

Angazhimi politik i Adem Demaccedilit peumlr ccedillirimin

kombeumltar teuml shqiptareumlve teuml robeumlruar filloi neuml mosheuml shumeuml teuml re Mund teuml thuhet se qeuml neuml feumlmijeumlrineuml e

hershme qysh neuml shkolleumln fillore mund teuml identifikohen

prirjet e tij politike atdhetare Ai e filloi shkolleumln neuml njeuml

koheuml kur Kosova ishte neumln pushtimin italian por ky

pushtim solli shkollat e para shqipe dhe njeuml valeuml teuml re e teuml

fuqishme teuml ringjalljes seuml ndjenjeumls kombeumltare Meumlsueseuml

teuml shumteuml nga Shqipeumlria londineze kishin veumlrshuar

Kosoveumln dhe ata beumlneuml njeuml puneuml teuml madhe Veteuml Adem

Demaccedili eumlshteuml shprehur disa hereuml me nderimin meuml teuml

madh peumlr meumlsuesit e tij Peumlr keumlteuml ka shumeuml deumlshmi Ky

fakt tregon njeumlkoheumlsisht se instinkti atdhetar nuk eumlshteuml dicka qeuml meumlsohet neuml mosheuml teuml pjekur por eumlshteuml njeuml

mekanizeumlm shpirteumlror qeuml fillon e krijohet neuml klimeumln

familjare teuml refuzimit absolut teuml pushtimit neuml njeuml mosheuml

tepeumlr teuml re Neumlna Shqipeumlri eumlshteuml e peumlrjetshme ndryshe

nga neumlna biologjike i thoshte neumlna e tij birit teuml saj teuml

veteumlm Me njeuml neumlneuml teuml tilleuml qeuml do ta peumlrballonte ccedildo

veumlshtireumlsi me stoicizeumlm ai u meumlsua ta dojeuml Shqipeumlrineuml

natyrale para seuml gjithash ateuml teuml jashtmen teuml pushtuareumln

dhe teuml neumlnshtruareumln me njeuml pasion atdhetar teuml

pashembullt neuml koheumln toneuml I frymeumlzuar nga meumlsuesit neuml

shkolleuml peumlr keumlteuml dashuri dhe i frymeumlzuar nga neumlna neuml shteumlpi Adem Demaccedili u kthye neuml meumlsuesin dhe

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

7

frymeumlzuesin e madh teuml riniseuml shqiptare peumlr Shqipeumlrineuml e

bashkuar

Neuml Europeuml Adem Demaccedili eumlshteuml perceptuar si figura meuml

pregnante e nacionalizmit shqiptar jo e njeuml nacionalizmi

primitiv e agresiv ballkanik por e njeuml nacionalizmi

mbrojteumls teuml substanceumls kombeumltare shqiptare sepse shqiptareumlt klasifikoheshin nga organizatat qeuml mbronin

popujt si popull i rrezikuar Me politikeumln e tij teuml

pakompromis dhe para seuml gjithash me gatishmeumlrineuml e

tij personale peumlr ccedildo lloj flijimi Adem Demaccedili ishte

njeriu qeuml i duhej Kosoveumls neuml keumlteuml udheumlkryq teuml ri historik

neuml fund teuml shekullit XX ai ishte neuml fakt i vetmi njeri neuml

Kosoveuml qeuml mund teuml mobilizonte njeuml maseuml kritike

njereumlzish qeuml ishte neuml gjendje peumlr teuml peumlrmbysur situatat

Dhe kjo peumlrmbysje e madhe mund teuml vinte veteumlm nga

njeuml krah politik i cili jo veteumlm s‟e peumlrjashtonte lufteumln e

armatosur por ateuml e nxirrte neuml plan teuml pareuml Njeuml politikeuml

pa krahun e saj teuml armatosur neuml rrethanat e ateumlhershme neuml Kosoveuml kur Serbia kishte koncetruar forca teuml meumldha

ushtarake dhe teknikeuml teuml madhe lufte neuml Kosoveuml ishte

njeuml faktor qeuml shpeumlrfillej e manipulohej lehteumlsisht nga

Beogradi Ateuml krah teuml politikeumls qeuml peumlrfshinte neuml

strategjineuml e ccedillirimit nga Serbia edhe lufteumln e armatosur

si peumlrbeumlreumls themelor meuml seuml miri e peumlrfaqeumlsonte Adem

Demaccedili Neuml fund teuml fundit dhe paraqitja e UCcedilK-seuml lidhet

direkt me politikeumln e tij dhe pakeumlnaqeumlsineuml me vendimet

e Konferenceumls seuml Dejtonit qeuml solli njeuml zgjidhje qeuml e

favorizoi elementin serb neuml Bosnje e Hercegovineuml dhe e

shpeumlrfilli ploteumlsisht faktorin shqiptar neuml Kosoveuml Me keumlteuml konferenceuml mori fund peumlrfundimisht politika e

iluzioneve pacifiste qeuml ccedillirimin e Kosoveumls e kishte

definuar si njeuml proces ekskluzivisht politik duke e

peumlrjashtuar neuml meumlnyreuml decidive lufteumln e armatosur si

elementin meuml qeneumlsor neuml rrugeumln e veumlshtireuml teuml ccedillirimit teuml

Kosoveumls nga Serbia

Neuml dhjetor teuml vitit 1995 u neumlnshkrua Marreumlveshja e

Dejtonit neuml Ohajo teuml Shteteve teuml Bashkuara teuml Amerikeumls

nga boshnjakeumlt kroateumlt e serbeumlt si paleuml ndeumlrluftuese e

Serbiseuml e Kroaciseuml si garantues teuml saj neuml njeuml aneuml dhe neuml aneumln tjeteumlr nga fuqiteuml e meumldha qeuml keumlrkonin t‟i jepnin

fund lufteumls seuml peumlrgjakshme neuml Bosnjeuml njeuml marreumlveshje

kjo qeuml nuk i solli qeteumlsi peumlr asnjeuml diteuml teuml vetme deri meuml

tani shtetit teuml ri teuml konfederuar teuml Bosnjeumls dhe

Hercegovineumls Edhe sot ky shtet peumlrjeton kriza

permanente ekzistenciale dhe mund teuml thuhet me ploteuml

gojeumln se BeH eumlshteuml njeuml shtet qeuml pa driteumln e jeteumls me vese

teuml lindura me teuml meta kongjenitale qeuml u dizajnuan neuml

Dejton neuml vitin 1995 Viteve teuml fund gjithnjeuml e meuml tepeumlr

po shtohen zeumlrat neuml Pereumlndim qeuml e keumlrkojneuml njeuml Dejton

II Po me Kosoveumln ccedil‟u beuml Ajo sbdquou peumlrmend fare neuml keumlteuml

konferenceuml sepse keumlshtu kishte keumlrkuar Sllobodan

Millosheviqi i cili duke qeneuml se me neumlnshkrimin e tij

neuml keumlteuml marreumlveshje i kishte siguruar asaj validitet

kujtoi se keumlshtu peumlrfundimisht do ta nxirrte Kosoveumln

keumlteuml vateumlr neuralgjike teuml Ballkanit nga rendi i diteumls seuml

politikeumls ndeumlrkombeumltare qeuml merrej me zgjidhjen e

krizave teuml mprehta politike neuml boteuml Dhe ky synim ogurzi i

kasapit albanofag teuml Ballkanit veumlrtet do teuml kthehej neuml njeuml

fakt teuml kryer e teuml dhembsheumlm historik sikur neuml Kosoveuml

me UCcedilK-neuml nuk do teuml kishte ndryshuar kursi i politikeumls

pacifiste e cila e peumlrmbysi situateumln qeuml me aksionet e

para largvajteumlse teuml 26 prillit teuml viti 1996 Veteumlm kateumlr

muaj pas Konferenceumls seuml Dejtonit historia e re e shqiptareumlve mori njeuml ktheseuml teuml forteuml e teuml papritur qeuml tre

vite meuml voneuml do teuml ccedilonte neuml bombardimin e Jugosllaviseuml

seuml Millosheviccedilit dhe ccedillirimin definitiv teuml Kosoveumls nga

soldateska serbe

Siccedil e thameuml meuml sipeumlr Adem Demaccedili u beuml peumlrfaqeumlsuesi i

pareuml politik i UCcedilK-seuml neuml njeuml koheuml qeuml asnjeuml politikan e

intelektual shqiptar neuml Kosoveuml nuk kishte guxim madje

as ta shqiptonte keumlteuml akronim Kishte vite qeuml Demaccedili e

kishte keumlrceumlnuar Beogradin me opcionin e kryengritjes

seuml armatosur por ishte shpeumlrfillur jo veteumlm nga

gjakpireumlsi serb qeuml kishte neuml dispozicion njeuml ushtri teuml fuqishme por edhe nga faktori ndeumlrkombeumltar qeuml hapur

ishte shprehur i keumlnaqur me njeuml zgjidhje minimal peumlr

Kosoveumln si autonomi politike krahinore Neuml keumlteuml

moment historik paraqitet neuml skeneumln politike edhe njeuml

hereuml neuml meumlnyreuml madheumlshtore Adem Demaccedili si peumlrkraheumls

i guximsheumlm i UCcedilK-seuml qeuml peumlrbeumlnte njeuml alternativeuml e

domosdoshme e peumlrpjekjeve teuml shqiptareumlve peumlr

pavareumlsineuml e Kosoveumls

Ai peumlr asnjeuml moment nuk ngurroi dhe as u tremb neuml

mbrojtjen politike qeuml i beumlri neuml keumlto momente delikate krijeseumls seuml re qeuml quhej UCcedilK Ne nuk do ta dimeuml kurreuml

sakteumlsisht se ccedilfareuml do teuml kishte ndodhur me teuml neumlse ajo

nuk do teuml kishte gjetur njeuml njeri teuml peumlrmasave teuml Adem

Demaccedilit qeuml e mbrojti ateuml UCcedilK-neuml si njeuml faktor

vendimtar neuml Kosoveumln e shkelur dhe teuml neumlnshtruar por

eumlshteuml meuml se e sigurt qeuml UCcedilK-ja pa njeuml zeuml teuml fuqisheumlm si

Adem Demaccedili do ta kishte pasur shumeuml veumlshtireuml neuml njeuml

ambient teuml tilleuml si shoqeumlria kosovare e koheumls qeuml ishte

peumlrshkuar thelleumlsisht nga iluzionet peumlr njeuml ndeumlrhyrje nga

jashteuml pa radikalizimin e politikeumls kosovare ndaj Serbiseuml

pushtuese Kishte ardhur momenti qeuml djelmeumlria shqiptare teuml rrokte armeumlt e lufteumls

Dy vite pas vdekjes seuml Adem Demaccedilit ende nuk dihet

shumeuml peumlr disa aspekte teuml rolit teuml Adem Demaccedilit neuml ateuml

qeuml quhet veprimtari ilegale neuml dhjetvjeccedilarin dramatik

1990-2000 Njeuml gjeuml eumlshteuml e sigurt keumlteuml e ka theumlneuml edhe

me gojeumln e tij pas greveumls seuml vitit 1994 neuml bdquoRilindjeldquo se

jo ccedildo gjeuml neuml lufteumln peumlr pavareumlsi kundrejt Serbiseuml duhej

beumlreuml peumlr driteuml teuml diellit Angazhimi politik legal pa

peumlrmaseumln tjeteumlr teuml tij veprimin neuml ilegalitet mbetet njeuml

angazhim shterrp pa rezultate neuml rrethana pushtimi

Keumlrkuesit e ardhsheumlm teuml Janusit politik Adem Demaccedili do

teuml zbulojneuml dimensione teuml reja teuml keumltij martiri qeuml gjitheuml

energjiteuml e jeteumls seuml tij i vuri neuml sheumlrbim teuml kombit e

atdheut teuml tij

Autori eumlshteuml shef i Konsullateumls seuml Peumlrgjithshme teuml

Republikeumls seuml Kosoveumls neuml Stuttgart

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

8

Ekskluzive

Mag phil Dr Kurt Gostentschnigg Graz

Bretkosa neuml ujin qeuml valon

ose kur teoriteuml e konspiracionit beumlhen realitet

Njeuml plak po rrinte para kasolles seuml

vet neuml bregun e njeuml liqeni dhe po

filozofonte mbi jeteumln kur pa njeuml

bretkoseuml neuml breg E kapi keumlteuml

bretkoseuml e solli neuml kasolle dhe e

futi neuml njeuml tenxhere me ujeuml qeuml

valonte Bretkosa keumlrceu e tmerruar nga tenxherja u hodh

jashteuml kasolles dhe u zhduk neumlpeumlr

shkurre Njeuml diteuml tjeteumlr plaku po

rrinte seumlrish para kasolles seuml vet

dhe mendonte mbi jeteumln Iu

kujtua bretkosa e cila me siguri

ishte djegur keq por i kishte

shpeumltuar situateumls me kurajeuml peumlr teuml

vazhduar jeteumln Neuml keumlteuml moment

burri pikasi peumlrseumlri njeuml bretkoseuml

neuml breg E zuri dhe e mori me

vete neuml kasolle Meqeuml keumlteuml hereuml nuk kishte gati ujeuml qeuml valonte e

vuri bretkoseumln neuml njeuml tenxhere me

ujeuml teuml ftohteuml dhe e vendosi

mbisobeuml Pastaj ndezi zjarrin Me

ccediludi plaku vuri re se bretkosa neuml

tenxhere rrinte e qeteuml Uji nxehej

gjithnjeuml e meuml shumeuml derisa filloi

teuml valonte Mireumlpo bretkosa rrinte

e qeteuml edhe neuml ujin e nxehteuml dhe

nuk beumlnte peumlrpjekje peumlr t‟i

shpeumltuar situateumls keumlrceumlnuese Plaku u geumlzua peumlr darkeumln e

papritur dhe vazhdoi teuml

filozofonte mbi jeteumln duke

rrufitur me shije supeumln e tij teuml

bretkoseumls

Neuml keumlteuml artikull nuk gjenden teuml

dheumlna burimesh por shumeuml fjaleuml

kyccedile Kush keumlrkon do teuml gjejeuml

gjithccedilka neuml internet Eumlshteuml e

reumlndeumlsishme qeuml secili teuml beumljeuml veteuml

keumlrkime dhe teuml formojeuml mendimin e vet Njeuml keumlshilleuml peumlr ata qeuml duan

teuml beumljneuml keumlrkime ndiqe gjurmeumln e

paraseuml dhe shmangiu mediave

mainstream dhe platformave mainstream si p sh Wikipedia Mbi veten time si

njeri uneuml shkruaj neuml koshienceumln e Hyjnores seuml pafundme dhe teuml Shpirtit teuml

pavdeksheumlm si dhe neuml koshienceumln e rizgjimit hapeumlsinor-kohor neuml boteumln

materiale keumlshtuqeuml uneuml shpresoj gjithmoneuml meuml teuml mireumln sepse di peumlr teuml mireumln

e peumlrjetshme dhe pres gjithnjeuml meuml teuml keqen sepse di peumlr teuml keqen kalimtare

Politikisht nuk qeumlndroj as majtas as djathtas por tek njeriu dhe njereumlzia Uneuml

nuk e vlereumlsoj meuml fare sistemin e korruptuar teuml partive por derisa ka ende parti do teuml votoj gjithmoneuml peumlr teuml keqen meuml teuml vogeumll aktuale sipas mendimit

tim Ata qeuml nuk lejojneuml meuml teuml peumlrccedilahen nga marionetat e fuqive teuml fshehta do

teuml kuptojneuml peumlr se po e kam fjaleumln Gjitheuml teuml tjereumlt qeuml janeuml ende viktima teuml

paditura teuml shpeumllarjes seuml peumlrditshme teuml trurit gjateuml gjitheuml jeteumls neumlpeumlrmjet

shkollimit dhe mediave teuml kontrolluara nga shteti do teuml meuml shajneuml ndash gjithnjeuml

sipas boteumlkuptimit teuml tyre ideologjik ndashose si ldquoteuml majteumlrdquo ose si ldquoteuml djathteumlrdquo

Neuml fillim teuml vitit 2019 kisha filluar me kumtesat e mia neuml YouTube mbi Jogeumln

Integrale teuml Sri Aurobindo-s dhe teuml Neumlneumls (Mirra Alfassa) kur diccedilka meuml ndaloi

teuml vazhdoja Si mund teuml flisja me kompetenceuml mbi realitetin e peumlrgjithsheumlm teuml

boteumlve meuml teuml larta dhe meuml teuml brendshme pa pasur njeuml ide mbi ngjarjet konkrete

neuml boteumln e jashtme dhe mbi forcat qeuml fshihen pas tyre Ekzistenca e seuml mireumls dhe seuml keqes ishte e qarteuml peumlr mua por nuk kisha asnjeuml ide se kush ishin teuml

mireumlt dhe kush teuml keumlqijteumlNeuml mars 2019 uneuml kisha ende besim tek demokracia

ndarja republikane e pushteteve dhe sistemi i partive sepse u peumlrkisja ende

ldquodeleve neuml gjumeumlrdquo Njeuml vit meuml voneuml neuml mars 2020 meuml neuml fund kuptova se neuml

teuml veumlrteteuml nuk shtrohej ccedileumlshtja cileumln parti teuml votojmeuml por peumlr heqjen e teuml gjitha

partive peumlr teuml mundeumlsuar pushtetin direkt teuml popullit teuml pakteumln neuml teori Ngaqeuml

peumlr njeuml pushtet direkt teuml popullit mund teuml flitet veteumlm neuml rastin e qytetareumlve

madhoreuml teuml cileumlt janeuml ccedilliruar nga shpeumllarja e trurit qeuml nga djepi gjer neuml vig neuml

njeuml demokraci teuml simuluar Uneuml meumlsova gjithashtu meuml neuml fund se ata teuml cileumlt

prezantoheshin nga mediat mainstream si teuml keumlqijteuml ishin neuml teuml veumlrteteuml teuml

mireumlt dhe anasjelltas Eumlshteuml e qarteuml se askush nuk eumlshteuml veteumlm i mireuml ose i keq Ne bartim teuml dyja tendencat brenda nesh Por me kalimin e koheumls beumlhet e

dukshme se cileumlt njereumlz ndjekin cileumln nga teuml dyja tendencat

Keumlshtu fillova teuml informohesha peumlrtej mediave mainstream dhe njeumlra meuml ccedilonte

tek tjetra derisa peumlrfundova shpejt tek lloj-lloj teuml ashtuquajturash ldquoteori teuml

konspiracionitrdquo teuml cilat quanin gjithccedilka teuml mundur p sh njeuml agjendeuml satanike

teuml njeuml rendi teuml ri boteumlror jashteumltokeumlsoreuml udheumltime neuml koheuml etj Meuml neuml fund u

beumlra i veteumldijsheumlm se kishte dy pozicione ekstreme teuml papajtueshme nga njeumlra

aneuml refuzimi i peumlrgjithsheumlm i teorive teuml konspiracionit dhe nga ana tjeteumlr

pranimi i peumlrgjithsheumlm i konspiracioneve gjithnjeuml e gjithkund E pyeta veten

A qeumlndron e veumlrteta diku neuml mes apo nuk mund teuml keteuml kompromis lidhur me

njeuml temeuml aq kontroverse Neuml qofteuml se veteumlm njeumlri nga teuml dyja ekstremet eumlshteuml i veumlrteteuml ndash ateumlhereuml cili Neuml qofteuml se teoriteuml e konspiracionit dalin si teuml veumlrteta

Njereumlzita do t‟i kuptojneuml dhe a do teuml mund t‟i durojneuml ato

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

9

Kritika kryesore ndaj teorive teuml

konspiracionit ndash njeuml nocion i

krijuar nga CIA ndash eumlshteuml se ato

shpjegojneuml rrethana komplekse

dhe teuml ndeumlrlikuara neumlpeumlrmjet

teorive thjeshteumlzuese E pyes

veten Pse e veumlrteta duhet teuml jeteuml e ndeumlrlikuar Ajo mund teuml jeteuml edhe

e thjeshteuml Duke marreuml parasysh

njeuml peumlrqendrim teuml tilleuml teuml pamaseuml

teuml pushtetit gjateuml shekujve ose

madje mijeumlvjeccedilareumlve ndash pse nuk

mund teuml keteuml njeuml konspiracion

boteumlror Neuml qofteuml se mund teuml keteuml

njeuml teuml tilleuml ateumlhereuml duhet teuml

merremi me teuml sepse neuml fund teuml

fundit beumlhet fjaleuml peumlr fatin toneuml teuml

peumlrbashkeumlt Dua teuml peumlrcjell keumltu

njeuml citat i cili besohet teuml jeteuml nga Bertold Brecht-i ldquoCcedilmenduria

beumlhet e padukshme kur ajo ka

marreuml peumlrmasa mjaft teuml meumldhardquo

Me keumlteuml shkon gjithashtu theumlnia

ldquoNjeuml geumlnjeshteumlr e cila peumlrseumlritet

mjaft shpesh dikur beumlhet e

veumlrteteumlrdquo A eumlshteuml ky shpjegimi peumlr

faktin se shpeumllarja e trurit teuml

maseumls eumlshteuml kaq e suksesshme

saqeuml teuml ashtuquajtureumlve

ldquokonspiracionisteumlrdquo nuk u besohet qysh prej fillimit Aktualisht

pyetja e madhe e fatit teuml

njereumlzimit eumlshteuml A ka njeuml agjendeuml

teuml fshehteuml teuml elitave Neuml qofteuml se

po A ka veteumlm njeuml apo disa teuml

cilat konkurrojneuml me njeumlra-

tjetreumln A nuk eumlshteuml i vendosur qeuml

prej koheumlsh Rendi i Ri Boteumlror

A do teuml vazhdojeuml Rendi i Ri

Boteumlror i vjeteumlr i njeuml skllaveumlrimi

teuml pashpirt apo do teuml keteuml seuml shpejti njeuml Rend teuml Ri Boteumlror teuml

ri teuml njeuml lirie shpirtploteuml

Kemi teuml beumljmeuml me njeuml lufteuml

informacioni neuml teuml cileumln na

prezantohen disa narrativa Ccedildo

narrativeuml ka neumlnnarrativa teuml cilat

dallohen neuml detaje nga njeumlra-

tjetra Ndeumlrkoheuml njohim peseuml

narrativa

Seuml pari Narrativa mainstream se

qeveria kujdeset peumlr teuml mireumln e popullit dhe na tregon gjithmoneuml

teuml veumlrteteumln neumlpeumlrmjet mediave

mainstream p sh neuml koheumln e

krizeumls seuml koronavirusit

Seuml dyti Narrativa e Rendit teuml Ri

Boteumlror Satanik teuml vjeteumlr neuml teuml

cilin popullsia boteumlrore

skllaveumlrohet dhe reduktohet p

sh neumlpeumlrmjet koronavirusit teuml

menduar fillimisht si vdekjeprureumls por pastaj teuml zbutur nga ndeumlrhyrja e

forcave teuml mira i cili duhet teuml sheumlrbejeuml tani si kal i Trojeumls peumlr heqjen e teuml

drejtave themelore ose neumlpeumlrmjet njeuml arme biologjike e cila kamuflohet si njeuml

vaksinim i detyruesheumlm

Seuml treti Narrativa e Rendit teuml Ri Boteumlror Satanik teuml ri neuml teuml cilin krokodili i

vjeteumlr (tri Romat US-demokrateumlt Obama Clinton Merkel globalizmi

fashizmi i majteuml) zeumlvendeumlsohet nga krokodili i ri meuml i madh dhe meuml i forteuml (QAnon Trump Putin Xi Fuqia Tripolare nacionalizmi fashizmi i djathteuml)

Seuml kateumlrti Narrativa e Rendit teuml Ri Boteumlror Spiritual teuml mundeumlsuar nga elita e

pushtetit shpirteumlrisht e zgjuar rreth QAnon-it Trump-it Putin-it Xi-ut Fuqiseuml

Tripolare e cila po e shfuqizon shtetin e thelleuml satanik neuml gjitheuml boteumln neuml teuml

cilin individi familja dhe kombi mund teuml shpalosen neuml liri harmoni dhe paqe

(p sh me energji teuml lireuml mjekeumlsi teuml re etj) duke ekzistuar ende rreziku i

kthimit prapa neuml egoizeumlm dhe i rikthimit teuml seuml keqes peumlr sa koheuml natyra

njereumlzore nuk eumlshteuml shndeumlrruar parimisht neuml njeuml hyjnore

Seuml pesti Narrativa e Manifestimit Supramental dhe e Jeteumls Hyjnore neuml Tokeuml

teuml mundeumlsuara nga Avatari Kalki Dy-Njeuml Sri Aurobindo dhe Neumlna (Mirra

Alfassa) neuml teuml cileumln nuk ka meuml mundeumlsi peumlr teuml keqen zhvilllimi beumlhet nga njeuml

e veumlrteteuml neuml njeuml teuml veumlrteteuml meuml teuml larteuml dhe nga njeuml peumlrsosuri neuml njeuml peumlrsosuri meuml teuml madhe si dhe pavdekshmeumlria e trupit eumlshteuml njeuml fakt duke njohur koheumln e

keumltij realizimi pra teuml ashtuquajtureumln ldquoOreuml teuml Pereumlndiseumlrdquo veteumlm Hyjnorja veteuml

Mund teuml ndodheuml qeuml seuml pari do teuml ccedilajeuml njeuml narrativeuml para se teuml realizohet njeuml

tjeteumlr Uneuml peumlr vete dise tek cila nga keumlto peseuml narrativa kam besim teuml ploteuml

Gjendja neuml gjitheuml boteumln po beumlhet gjithnjeuml e meuml serioze Neuml qofteuml se vazhdojmeuml

teuml mbyllim syteuml ateumlhereuml ne luajmeuml lojeumln e eliteumls seuml pushtetit e cila si pakiceuml

absolute sundon neuml meumlnyreuml perfide dhe manipuluese mbi popullin shumiceumln

absolute Na kaneuml futur tashmeuml neuml thes por ai nuk eumlshteuml i mbyllur ende Ne

mund teuml dalim ende dhe teuml vendosim veteuml peumlr fatin toneuml Por ne duhet teuml zgjohemi shpejt dhe teuml bashkohemi Ne jemi shumica Nuk duhet t‟i lejojmeuml

meuml eliteumls seuml pushtetit teuml na peumlrccedilajeuml neuml majtas dhe djathtas ndeumlrsa ajo ndash gjithnjeuml

sipas interesave teuml saj aktualeuml ndash teuml financiojeuml dhe peumlrkraheuml njeuml hereuml njeumlreumln paleuml

dhe njeuml hereuml paleumln tjeteumlr Keumlteuml e ka beumlreuml neuml teuml gjitha lufteumlrat e meumldha neuml teuml

kaluareumln Veteumlm njeuml shembull Kush e ka financuar ngritjen e Adolf Hitler-it

dhe e ka luftuar ateuml neuml fund Ne duhet t‟i quajmeuml gjeumlrat dhe aktoreumlt me emrin e

tyre dhe t‟i zbulojmeuml pa meumlshireuml teuml gjitha geumlnjeshtrat me teuml cilat na kaneuml

budallallepsur Ccedilfareuml duam ne peumlr feumlmijeumlt taneuml Liri apo skllaveumlrim Kjo eliteuml

e pushtetit dhe e financeumls e cila ka bashkuar neuml njeuml agjendeuml teuml fshehteuml

dhjetravjeccedilare ose madje shekullore financat ushtrineuml industrineuml shkenceumln

arsimin dhe mediat neuml njeuml kompleks gjigant ka prej koheumlsh mjetet peumlr teuml na veumlneuml pa meumlshireuml neumln zgjedheuml meuml pak me teuml keq ndash kjo do teuml ishte humbje

energjie ndash por meuml shumeuml me teuml mireuml keumlshtu qeuml shumica prej nesh nuk e veumlneuml

re aspak se janeuml beumlreuml sklleveumlr teuml pavullnet teuml sistemit teuml vendosur sipas deumlshireumls

seuml eliteumls seuml pushtetit Ne jetojmeuml qeuml prej disa vjeteumlsh ose madje dekadash neuml

njeuml demokraci teuml rremedhe neuml njeuml liri teuml rremeGeorge Orwell dhe Aldous

Huxley na beumljneuml teuml fala

A nuk vihemi shpesh neuml jeteuml para dilemeumls teuml shtiremi peumlr t‟iu peumlrshtatur

mainstream-it peumlr shkak teuml interesit teuml lindur nga lufta peumlr ekzistenceuml apo teuml

mbetemi vetvetja peumlr hir teuml detyrimit ndaj veumlrteteumlsiseuml seuml brendshme Vendimi

peumlr keumlrkimin e seuml veumlrteteumls neuml koheumln toneuml do teuml thoteuml deumlrrmimi midis mokrave

teuml lakmiseuml seuml pangopshme peumlr fitim teuml teuml pakteumlve dhe teuml shfryteumlzimit teuml pameumlshirsheumlm teuml teuml shumteumlve ose lufta donkishoteske me mullinjteuml e ereumls teuml

frymeumls seuml pashpirt teuml koheumls e cila po shitet tek kapitalizmi i koncerneve

neosocializmi ose ekofashizmi dhe e cila neuml sulmin e saj kundeumlr individit

familjes ose kombit synon gjithnjeuml e meuml shumeuml njeuml diktatureuml totalitare

boteumlrore Njeuml rrezik i tilleuml eumlshteuml meuml i madh sesa asnjeumlhereuml meuml pareuml neuml historineuml

e njereumlzimit sepse mjetet peumlr realizim nuk kaneuml qeneuml asnjeumlhereuml meuml pareuml aq teuml

shumta dhe aq efektive sa sot Kur mendoj peumlr mundeumlsiteuml e inteligjenceumls

artificiale e internetit teuml gjeumlrave e realitetit virtual dhe teuml peumlrzier (angl Virtual

and Mixed Reality) e transhumanizmit (angl transhumanism) e kontrollit teuml

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

10

mendjes dhe koshienceumls (angl

MKULTRA monarch mind

control) e 5G-seuml Social

Engineering-ut Genetic

Engineering-ut Bio Engineering

Geo Engineering-ut e survejimit

total Thinktank-eve dhe lozhave satanizmit me ritualet e tija teuml

flijimit teuml feumlmijeumlve etj dhe peumlr

bashkimin e mundsheumlm teuml teuml

gjitha keumltyre fijeve neuml sheumlrbim teuml

njeuml agjende teuml fshehteuml ateumlhereuml meuml

ccedilohet brenda vetes tmerri i

veumlrteteuml teuml cilin mund ta ndalojeuml

veteumlm koshienca ime peumlr

Hyjnoren dhe Shpirtin

Kush e kupton lojeumln satanike e

cila beumlhet neuml kurrizin toneuml dhe guxon teuml ngrejeuml zeumlrin neuml publik

denigrohet peumlrjashtohet i

mbyllet goja dhe neuml rastin

ekstrem burgoset dhe torturohet

Peumlrseumlri njeriu ka frikeuml teuml thoteuml

mendimin e vet teuml peumlrgjigjet peumlr

teuml veumlrteteumln E pyes lexuesin Kur

ti sheh se feumlmija yt i dashur burri

yt i dashur gruaja jote e dashur

teuml afeumlrmit e tu teuml dashur dhe

shokeumlt e tushoqet e tua teuml dashur(a) flejneuml neuml erreumlsireuml ndash

ccedilfareuml do teuml beumlsh T‟i leumlsh teuml

vazhdojneuml teuml flejneuml neuml erreumlsireumln e

padijes T‟i zgjosh neuml driteumln e

dijes neuml teuml cileumln ti jeton tashmeuml

veteuml Qeuml para disa muajsh kur

kam pareuml se neuml cilin drejtim teuml

rreziksheumlm po zhvillohet bota

kam vendosur teuml beumlj puneuml

sqaruese neuml kuadrin e mundeumlsive

teuml mia modeste

Megjithateuml disa nuk reagojneuml neuml

meumlnyreuml teuml keumlndshme kur dikush

u prish gjumin e shtrenjteuml Po

paguaj ndash si gjitheuml teuml tjereumlt neuml

situateumln time ndash njeuml ccedilmim peumlr

puneumln time sqaruese Duhet teuml

duroj sulmet nga teuml afeumlrmit

shokeumlt kolegeumlt e puneumls dhe teuml

njohurit teuml cileumlt ende nuk janeuml teuml

gatsheumlm teuml hapin syteuml dhe teuml

ballafaqohen me teuml veumlrteteumln lakuriq Prandaj meuml quajneuml teuml

gjitheumlditur idiot konspiracionist

ose nazist ose teuml gjitha bashkeuml

Bile njereumlz peumlr teuml cileumlt kisha

menduar gjithmoneuml se meuml donin

ose meuml ccedilmonin ose ishin shokeumlt e

mi ose meuml kaneuml kundeumlrshtuar

haptazi duke meuml sulmuar

pjeseumlrisht neuml meumlnyreuml shumeuml teuml

ashpeumlr ose thjesht meuml kaneuml kthyer shpineumln neuml heshtje duke ndeumlrprereuml

marreumldheumlniet me mua Keumltu meuml kujtohen veteumlm keumlto fjaleuml teuml urta ldquoShoku i

mireuml neuml diteuml teuml veumlshtirardquo dhe ldquoTani ndahet shapi nga sheqerirdquo Kush meuml mbron

tani sidomos kur ai ka njeuml mendim ndryshe nga uneuml meuml eumlshteuml veumlrtet afeumlr si

shok dhe i afeumlrm neuml zemeumlr Gjitheuml teuml tjereumlt nuk meuml mungojneuml Secili neuml rrugeumln

e vet

Nuk eumlshteuml absolutisht problem peumlr mua teuml quhem deri neuml fund teuml jeteumls sime

idiot konspiracionist etj derisa teuml dalin teuml gjitha teoriteuml e konspiracionit si teuml

gabuara dhe teuml keteuml njeuml fund teuml mireuml peumlr ne teuml gjitheuml Por zhvillimi i muajve teuml

fundit tregon gjithnjeuml e meuml shumeuml se keumlto teori teuml konspiracionit kaneuml shumeuml teuml

ngjareuml teuml jeneuml teuml veumlrteta Ndeumlrkoheuml disa nga keumlto kaneuml daleuml tashmeuml si teuml veumlrteta

Uneuml guxoj teuml parathem se me kalimin e koheumls seuml ardhshme ndash muaj vite nuk e

di se sa do teuml zgjaseuml ndash edhe shumica e teorive teuml tjera teuml konspiracionit do teuml

dalin teuml veumlrteta

Eumlshteuml shumeuml meuml keq sesa mund ta imagjinojmeuml Marionetat qeveritare teuml

shtetit teuml thelleuml neuml ccedildo vend po demaskohen veteuml duke vazhduar teuml ndjekin

agjendeumln e Rendit teuml Ri Boteumlror teuml Bill Gates George Soros Bilderberg Fabian Society Skull amp Bones teuml iluminateumlve dhe masoneumlve teuml Rockefeller-

ve dhe Rothschild-eumlve neuml formeumln evaksinimit dhe teuml ccedilipimit me detyrim 5G-

seuml heqjes seuml paraseuml neuml doreuml shproneumlsimit shkateumlrrimit teuml shtreseumls seuml mesme

geumlnjeshtreumls seuml ndryshimit teuml klimeumls teuml beumlreuml nga njeriu shkeumlmbimit teuml

popullsiseuml globalizmit sulmit ndaj individit familjes dhe kombit etj

megjitheumlse qendrat e pushtetit satanik Vatikani dhe Urdhri i Jezuiteumlve City of

London dhe Washington DC ndash Roma e Pareuml Roma e Dyteuml dhe Roma e Treteuml

ndash janeuml shfuqizuar tashmeuml nga Trump-i Putin-i dhe Xi-u gjeuml teuml cileumln e kaneuml

veumlneuml re veteumlm ata qeuml ndjekin zhvillimin me veumlmendje

Mireumlpo lajmi i mireuml eumlshteuml se neuml fund do teuml fitojeuml e mira sepse fitorja e seuml mireumls eumlshteuml njeuml puneuml e vendosur nga niveli meuml i larteuml hyjnorPor kjo nuk do teuml thoteuml

se ne duhet teuml rrimeuml me duar neuml preheumlr Neuml qofteuml se secili nga ne nuk

kontribuon diccedilka neuml keumlteuml fitore ateumlhereuml ai neuml fund do teuml mbahet ndeumlr humbeumlsit

Tani beumlhet fjaleuml qeuml secili prej nesh teuml shikojeuml neuml brendeumlsineuml e vet dhe teuml gjejeuml

paqen neuml vetvete teuml cileumln e deumlshiron peumlr njereumlzimin dhe boteumln Seuml pari vjen e

brendshmja dhe meuml pase jashtmja sepse jashteuml mund teuml shfaqet veteumlm ajo qeuml

gjendet brenda

Para se teuml beumlhet veumlrtet mireuml do teuml beumlhet si duket edhe njeuml hereuml shumeuml keq

Lufta e Treteuml Boteumlrore neuml formeumln e njeuml lufte hibride teuml shtetit teuml thelleuml kundeumlr

gjitheuml njereumlzimit ka filluar qeuml prej koheumlsh prej dekadash shekujsh ose mijeumlvjeccedilareumlsh Patrioteumlt rreth Q-seuml Trump-it Putin-it dhe Xi-ut Fuqiseuml seuml re

Tripolare teuml cileumlt i vijneuml njereumlzimit neuml ndihmeuml janeuml duke e mundur shtetin e

thelleuml neuml teuml gjitha vendet e boteumls meuml shumeuml neumln tokeuml peumlr ccedillirimin e

qindramijeumlra feumlmijeumlve nga bazat e neumlndheshme meuml seuml shumti ushtarake ndash disa

fjaleuml kyccedile pedofili Adrenochrom rituale satanike teuml flijimit teuml feumlmijeumlve ndash

keumlshtu qeuml ne pothuajse nuk veumlmeuml re asgjeuml Mediat mainstream teuml paguara dhe

teuml drejtuara nga shteti i thelleuml detyra kryesore e teuml cilave qeumlndron neuml peumlrccedilarjen

e popullit neuml majtas dhe djathtas bardheuml dhe zi burreuml e grua etj sigurisht qeuml

nuk raportojneuml mbi keumlteuml ose e denigrojneuml si teori konspirative

Tani e ka radheumln Gjermania Fati i kombit gjerman eumlshteuml me reumlndeumlsi meuml teuml

madhe peumlr Evropeumln dhe gjitheuml boteumln Veteumlm pasi teuml jeteuml rregulluar peumlrfundimisht ccedileumlshtja gjermane dhe pikeumlrisht neuml kuptimin e njeuml traktati paqeje

teuml fuqive aleate Shtetet e Bashkuara Rusia dhe Britania e Madhe me

Perandorineuml Gjermane teuml rivendosur teuml vitit 1914 mund teuml keteuml njeuml paqe

boteumlrore teuml veumlrteteuml teuml qeumlndrueshme dhe teuml garantuar nga Fuqia Tripolare Pas

zgjidhjes seuml ccedileumlshtjes gjermane mund teuml zgjidhen gjithashtu teuml gjitha ccedileumlshtjet e

tjera kombeumltare teuml hapura si ccedileumlshtja kurde ose ccedileumlshtja shqiptare me

ndeumlrmjeteumlsimin e Trump-it Putin-it dhe Xi-ut

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

11

Ka ardhur koha peumlr secilin prej

nesh teuml informohemi peumlrtej

mediave mainstream neuml meumlnyreuml

alternative mbi teuml gjitha temat e

reumlndeumlsishme teuml mendojmeuml veteuml

teuml mbajmeuml qeumlndrim dhe t‟i

qeumlndrojmeuml mendimit toneuml P sh mund teuml mendohemi peumlr pyetjen

pse politikaneumlt para se teuml

kandidojneuml dhe teuml zgjidhen peumlr

postet meuml teuml larta shteteumlrore

ftohen neuml takimet e fshehta teuml

Bilderberg-ut Ne mund teuml

mendohemi gjithashtu njeuml hereuml

peumlr dometheumlnien e nocionit

ldquoopoziteuml e kontrolluarrdquo peumlr

kuptimin e demokraciseuml partiake

ose peumlr qeumlllimin e mireumlfillteuml teuml

censureumls neuml mediat mainstream dhe mediat sociale

Peumlrveccedil keumlsaj mund teuml pyesim pse

numeumlrohenteuml gjitha rastet e

vdekjes pra edhe ato teuml cilat nuk

kaneuml vdekur nga por me

koronavirusin dhe pse peumlrhapin

qeveriteuml e gati teuml gjitha shteteve

dhe mediat mainstream frikeuml dhe

panik neuml popullsi kur mortaliteti i

peumlrgjithsheumlm nuk eumlshteuml meuml i larteuml sesa neuml vitet meuml pareuml Se teuml

moshuarit me paraseumlmundje

vdesin nga njeuml valeuml gripi dihet

apo jo A nuk dihet gjithashtu se

ldquonormaliteti i rirdquo i cili po na

shitet neuml meumlnyreuml diabolike dhe

karakterizohet nga frika detyrimi

i mbajtjes seuml maskeumls bdquosocial

distancingldquo izolimi me aneuml teuml

karantineumls dhe ndarja e dhunshme

e feumlmijve nga prindeumlrit e urdheumlruar nga njeuml WHO

(Organizata Boteumlrore e

Sheumlndeteumlsiseuml) e cila i neumlnshtrohet

Bill Gates-it dhe industriseuml

farmaceutike po na privon nga teuml

drejtat tona njereumlzore si dhe

dobeumlson sistemin imunitar dhe

mund teuml vraseuml njereumlz A mund teuml

jeteuml kriza e koronavirusit veteumlm

njeuml mashtrim gjigant boteumlror

Neumlse po ateumlhereuml pse

Tani keumlrkohen burra trima dhe

gra trime meuml shumeuml sesa asnjeuml

hereuml meuml pareuml sepse beumlhet fjaleuml

peumlr asgjeuml meuml pak sesa peumlr lirineuml

dhe ekzistenceumln e secilit prej

nesh e njeriut familjes dhe

kombit Gjermaneumlt po na tregojneuml

se si beumlhet sepse ata janeuml neuml

rrezik shumeuml teuml madh Austriakeuml

dhe shqiptareuml ndiqeni shembullin e tyre ngrihuni dhe dilni paqeumlsisht peumlr

ldquosheumltitjerdquo teuml paparalajmeumlruar neuml rrugeuml mundeumlsisht njeumlkoheumlsisht neuml shumeuml

vende me theumlnien e Thomas Jefferson-it neuml zemeumlr ldquoAty ku populli e ka frikeuml

qeverineuml sundon tirania Aty ku qeveria e ka frikeuml popullin sundon liriardquo

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

12

Veumlshtrime

Shkruan Shpeumltim Shujaku Germin

Sa do teuml ndikojeuml pandemia COVID-19 neuml remitancat e pranuara nga diaspora

Ndoneumlse peumlr momentin e teumlreuml forca dhe fokusi global eumlshteuml neuml funksion teuml

luftimit dhe parandalimit teuml peumlrhapjes seuml virusit COVID-19 neuml aspektin

sheumlndeteumlsor shumeuml eksperteumlve financiareuml dhe ekonomisteuml po analizojneuml edhe

pasojat e mundshme qeuml ky virus mund teuml keteuml neuml ekonomineuml boteumlrore

Reumlnia ekonomike nga efekti i virusit COVID-19 pritet teuml shkaktojeuml recesion

neuml Amerikeuml Eurozoneuml dhe Japoni Kina do teuml keteuml rritjen meuml teuml vogeumll teuml

sheumlnuar ndonjeumlhereuml dhe poashtu potencialisht njeuml total prej $27 trillion teuml

humbur neuml prodhim - qeuml i bie sa ekuivalenti i teumlreuml Prodhimit teuml Brendsheumlm

Bruto (GDP-seuml) teuml Mbreteumlriseuml seuml Bashkuar1

Pasojat ekonomike teuml COVID-19 pritet teuml ndjehen edhe tek diaspora joneuml

Kjo eumlshteuml tashmeuml evidente neuml shtetet si Gjermania Greqia Italia dhe Zvicra

vende keumlteuml neuml teuml cilat kemi peumlrqeumlndrimin meuml teuml madh teuml Diasporeumls Shqiptare

Neuml Gjermani Instituti IFO peumlr hulumtime ekonomike sipas njeuml analize teuml

beumlreuml seuml fundmi vlereumlson qeuml humbjet ekonomike neuml keumlteuml shtet do teuml variojneuml

nga 72 neuml rast se kriza do teuml zgjaseuml 2 muaj deri neuml 206 neuml skenarin meuml

teuml keq neumlse kriza do teuml vazhdojeuml peumlr 3 muaj Peumlrqindjet e tilla shndeumlrruar neuml

vlera monetare tregojneuml humbje qeuml mund teuml variojneuml nga euro255 miliardeuml deri

neuml euro729 miliardeuml neuml skenarin meuml teuml keq Kriza poashtu do teuml shkaktojeuml njeuml

vrimeuml prej euro200 miliardeuml neuml buxhetin publik duke leumlneuml anash benefitin peumlr

1 Orlik T Rush J Cousin M amp Hong J (2020) Coronavirus Could Cost the Global

Economy $27 Trillion Here‟s How Retrieved by bloombergcomgraphics2020-coronavirus-

pandemic-global-economic-risk

pakos ekonomike2 Poashtu rreth

18 milioneuml persona mund teuml

humbasin vendin e puneumls ndeumlr teuml

cileumlt mund teuml keteuml edhe shumeuml nga

Diaspora joneuml

BAK Economics njeuml think-tank

nga Zvicra ka vlereumlsuar se

parashikimet peumlr rritjen ekonomike

neuml Zviceumlr do teuml peumlsojneuml zvogeumllim

prej 15 neuml 13 Neuml periudheumln

mesatare Sekretariati i shtetit peumlr

Puneumlt Ekonomike (SECO) ka

brenga peumlr tregun kapital dhe

ndeumlrprerjen e zingjirit teuml furnizimit

industrial Zviceran dhe korporatave

ndeumlrkombeumltare me vend-ndodhje neuml

Zviceumlr Meuml 14 mars qeveria zvicerane ka zotuar CHF10

miliardeuml ($106 miliardeuml) neuml pakon

emergjente peumlr teuml ndihmuar

ekonomineuml3

Neuml Itali poashtu sipas Statista

Research Department neuml

parashikimet beumlra nga muaji mars

2020 eumlshteuml vlereumlsuar qeuml Prodhimi i

Brendsheumlm Bruto (PBB eng GDP)

e shtetit Italian do teuml zvogeumllohet peumlr -3 neuml fund teuml kateumlrmujorit teuml

pareuml teuml keumltij viti ndeumlrsa neuml

kateumlrmujorin e dyteuml pritet qeuml kjo

shifeumlr teuml bie deri neuml -5 teuml PBB peumlr

shkak teuml ndikimit teuml virusit

COVID-19 neuml ekonomineuml e vendit

Meuml tutje eumlshteuml parashikuar qeuml

2 Posaner J (2020) Coronavirus could slash

German economy by over 20 percent study

Retrieved by

httpswwwpoliticoeuarticlestudy-

coronavirus-could-slash-german-economy-

by-over-20-percent 3 (2020) Coronavirus the situation in

Switzerland Retrieved by

httpswwwswissinfochengcovid-

19_coronavirus--the-situation-in-

switzerland45592192

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

13

sektoreumlt e tekstilit transportit ajror dhe me tren hotelieria restauranteumlt

emisionet televizive dhe ngjarjet sportive do teuml peumlsojneuml reumlnien meuml teuml madhe

ekonomike Qeveria Italiane ka zotuar $28bn peumlr teuml lehteumlsuar ngarkseumln

ekonomike teuml pandemiseuml Kjo pako ekonomike do teuml ndihmojeuml kompaniteuml

pronareumlt e shteumlpive me pagesa teuml kredive dhe personat qeuml rrezikojneuml teuml

humbin vendet e tyre teuml puneumls4

Kriza ekonomike e vitit 2008 dhe ndikimi i saj ne remitenca Kriza ekonomike neuml vendet Evropiane medoemos do teuml pasqyrohet edhe neuml

ekonomineuml vendore neuml Kosoveuml e Shqipeumlri pasi qeuml BPP-teuml e teuml dy keumltyre

vendeve kaneuml njeuml varshmeumlri relative neuml remitancat qeuml vijneuml nga Diaspora

Bazuar neuml teuml dheumlnat e Bankeumls Boteumlrore shtetet neuml zhvillim neuml vitin 2019

kaneuml pranuar mbi 500 miliardeuml dollareuml peumlrmes remitencave Neuml shtetet si

Kosova dhe Shqipeumlria remitancat peumlrbeumljneuml njeuml ndeumlr komponenteumlt kryesoreuml

neuml Prodhimin e Brendsheumlm Bruto i cili shkon vazhdimisht neuml rritje mireumlpo

neuml njeuml periudheuml jo shumeuml teuml largeumlt me rastin e krizeumls globale ekonomike teuml

vitit 2008 remitencat filluan teuml bien drastikisht Neuml Kosoveuml u desh teuml kalonin

5 vite deri sa vlera monetare e remitancave teuml kthehej neuml shumeumln qeuml ishte

para vitit 2008 ku reumlnia meuml e uleumlt ishte ajo e vitit 2011 kur shuma e remitencave ishte euro492m (-19 krahasuar me vitin 2008) Neuml Shqipeumlri kriza

ekonomike e vitit 2008 poashtu kishte pasoja teuml meumldha neuml aspektin e

remitencave qeuml u pranuan neuml vend Pas vitit 2009 impakti i krizeumlz

ekonomike boteumlrore filloi teuml shfaqej edhe neuml Shqipeumlri peumlr faktin qeuml shumica

e Diasporeumls punojneuml neuml shtetet Evropiane ekonomia e vendit peumlsoi njeuml shok

negativ teuml jashteumlm kryesisht nga eksportet remitancat dhe rrjedha e

investimeve kapitale teuml huaja Faktikisht qeuml nga ajo koheuml Shqipeumlria

asnjeumlhereuml nuk ka arritur qeuml teuml rikthehet prapeuml neuml pikeumln ku ishte para vitit

2008 duke sheumlnuar neuml vitin 2013 pikeumln meuml teuml uleumlt neuml aspektin e remitancave

teuml pranuara Prej vitit 2014 neuml Shqipeumlri ka pasur njeuml rritje graduale teuml

remitancave teuml pranuara megjithateuml njeuml rritje e tilleuml ishte me margjina shumeuml teuml vogla5

Kriza e fundit e pandemiseuml COVID-19 efektin pareumlsor neuml aspektin e

remitencave do ta keteuml tek burimi i remitancave pra pjeseumltareumlt e Diasporeumls

Ata neuml rastin meuml teuml mireuml janeuml detyruar teuml punojneuml nga shteumlpia pronareumlt e

bizneseve janeuml detyruar t‟i mbyllin bizneset e tyre peumlrkoheumlsisht teuml tjereuml janeuml

detyruar teuml marrin pushim teuml detyruar me pageseuml jo teuml ploteuml ndeumlrsa neuml rastin

meuml teuml keq disa edhe kaneuml humbur vendet e tyre teuml puneumls Rrjedhimisht

afteumlsia e keumltyre personave peumlr teuml deumlrguar para neuml atdhe tek familjet e tyre

zvogeumllohet duksheumlm dhe padyshim qeuml meuml seuml keqi do teuml peumlsojneuml ato familje

teuml cilat burim teuml veteumlm teuml teuml ardhurave i kaneuml remitancat qeuml ata i pranojneuml nga familjareumlt e tyre nga jashteuml

Fig World Bank Remitencat persionale te pranuara (US$)

4 (2020) Forecasted short-term impact of coronavirus (COVID-19) on gross domestic product

(GDP) in Italy in the 1st and 2nd quarter of 2020 Retrieved by

httpswwwstatistacomstatistics1101019forecasted-impact-of-coronavirus-covid-19-on-gdp-

in-italy 5Sherifi C Turan G (2018) Global Financial Crises The Impact on Albanian Economic

Growth Retrieved by httparchivesciendocomEJESejes20184issue-1ejes-2018-

0032ejes-2018-0032pdf

Kufizimi i koheumls seuml leumlvizjes e neuml

raste ekstreme edhe kufizimi i

teumlreumlsisheumlm i leumlvizjes beumln qeuml disa

nga familjet ta keneuml teuml pamundur

fare qeuml teuml realizojneuml transaksionet e

tyre monetare peumlrmes bankave dhe

ndeumlrmjeteumlsve teuml tjereuml financiareuml Neuml Kosoveuml dhe Shqipeumlri ende

zhvillimi teknologjikonline i

sheumlrbimeve financiare eumlshteuml neuml

hapa fillestar krahasuar me vendet

e zhvilluara andaj transaksionet me

para teuml gatshme neuml situata teuml tilla si

pandemia neuml teuml cileumln ne gjendemi

beumlhet shumeuml e veumlshtireuml peumlr teuml mos

theumlneuml e pamundur fare Keumlsaj

fatkeqeumlsie duhet t‟i shihet edhe ana

e meumlsimit qeuml mund teuml nxjerrim nga

kjo situateuml psh neuml veteumldijeumlsimin e popullit neuml Kosoveuml e Shqipeumlri rreth

sheumlrbimeve financiare teuml formeumls

elektronike e njeumlkoheumlsisht neuml

motivimin e institucioneve

financiare qeuml teuml zhvillojneuml e

avansojneuml sheumlrbimet e tilla duke

marreuml parasysh faktin qeuml

mbulueshmeumlria e rrjetit teuml internetit

neumlpeumlr shteumlpiteuml e keumltyre dy vendeve

eumlshteuml ndeumlr meuml teuml lartat neuml Evropeuml

Banka Boteumlrore vlereumlson qeuml ndeumlr

hapat e pareuml qeuml autoritetet publike

duhet teuml ndeumlrmarrin janeuml

Remitencat duhet teuml trajtojneuml

institucionet financiare sic janeuml

agjenciteuml e transferave bankat etj si

sheumlrbyes themelor dhe qeuml teuml ju

zbusin cfareumldo ndikimi negativ neuml

funksionalitetin operacional teuml

keumltyre sheumlrbyesve teuml mbeumlshtesin industrineuml e remitencave me

instrumente teuml duhura qeuml

menaxhojneuml kredibilitetin dhe

riskun e likuidetit6

Me dateuml 12 prill Qeveria neuml detyreuml

e Kosoveumls ka nisur poashtu njeuml

iniciativeuml teuml lehteumlsimit teuml gjendjes

aktuale teuml krijuar neuml Kosoveuml

peumlrmes seuml cileumls ka hapur njeuml

xhirollogari zyrtare neuml Bankeumln

Qendrore teuml Kosoveumls ku pjeseumltareumlt nga Diaspora mund teuml kontribuojneuml

financiarisht sipas mundeumlsive teuml

tyre

6 Garcia Mora A Rutkowski M (2020)

Remittances in times of the coronavirus ndash

keep them flowing

Retrieved by

httpsblogsworldbankorgpsdremittances-

times-coronavirus-keep-them-flowing

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

14

Pandemia COVID-19 ka filluar teuml shfaq efektet e krizeumls ekonomike e cila

manifestohet neuml meumlnyra teuml ndryshme tek vendet e ndryshme vareumlsisht nga

peumlrbeumlrja e PBB-seuml (meuml sakteumlsisht vareumlsia e vendeve respektive nga eksportet

apo importet e malleumlrave) Shtetet e varura nga eksporti dhe investimet janeuml

ato qeuml peumlsojneuml meuml seuml shumti nga kriza teuml tilla kurse vendet si Kosova dhe

Shqipeumlria qeuml janeuml vende teuml varura nga importet dhe remitancat kaneuml pasoja teuml njeuml krize globale teuml natyreumls sekondare ku me ccedil‟rast rriten cmimet

ushqimore Shumeuml familje neuml Kosoveuml kaneuml si burim teuml veteumlm financiar

deumlrgesat nga diaspora Zvogeumllimi apo edhe ndeumlrprerja e keumltij burimi do teuml

ndikojeuml direkt neuml fuqineuml blereumlse dhe mireumlqenien e qytetareumlve Prandaj reumlnia

e remitancave neuml muajt dhe vitet e ardhshme duhet teuml trajtohet me seriozitet

nga institucionet relevante neuml meumlnyreuml qeuml teuml ruhet stabiliteti social dhe

ekonomik i vendit

Shpeumltim Shujaku eumlshteuml i angazhuar si Menaxher Financiar tek organizata jo-

qeveritare Germin Germin eumlshteuml organizateuml lidere neuml fusheumln e angazhimit teuml

Diasporeumls Shqiptare neuml vendet ameuml Ai ka studiuar neuml Fakultetin Ekonomik

praneuml Universitetit teuml Prishtineumls Peumlrpos puneumls profesionale ai eumlshteuml poashtu i angazhuar neuml Federateumln e Ragbit teuml Kosoveumls si Drejtor i

Komunikimit

Linqet e materialit teuml peumlrmbledhur httpswwwbloombergcomgraphics2020-coronavirus-pandemic-global-economic-risk

httpswwwhistoryextracomperiodmodernfinancial-crisis-crash-explained-facts-causes

httpswwwbbccomnewsbusiness-51706225

httpswwwbloombergcomnewsarticles2020-03-24german-economy-heads-for-steep-

recession-on-coronavirus-impact

httpswwwpoliticoeuarticlestudy-coronavirus-could-slash-german-economy-by-over-20-

percent

httpswwwswissinfochengcovid-19_coronavirus--the-situation-in-switzerland45592192

httpswwwswissinfochengcovid-19-monitor_swiss-concern-shifts-to-economic-fallout-of-

coronavirus45671640

httparchivesciendocomEJESejes20184issue-1ejes-2018-0032ejes-2018-0032pdf

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

15

Opinione

Dr Gjovalin Gjeloshi Tiraneuml

Ccedilmimi qeuml paguhet peumlr lirineuml e shtypithellip

ldquoCcedilfareuml zonje e mrekullueshme

dhe ccedilfareuml historie mahniteumlserdquo ndash

keumlshtu do teuml shprehej Peter Zoehrer drejtor i Forumit

Europian peumlr Lirineuml e Besimit

peumlr Austrineuml i cili moderonte njeuml

takim teuml disa koheumlve meuml pareuml neuml

Tiraneuml pas fjaleumls seuml gazetares seuml

njohur libaneze May Chidiac e

cila sot eumlshteuml ministre e Shtetit

peumlr Zhvillim Administrativ neuml

Liban

Zonja May edhe pse me keumlmbeumln

dhe doreumln e majteuml protezeuml qeumlndroi neuml podium neuml keumlmbeuml pa

u mbeumlshtetur as neuml bastunin e saj

duke elektrizuar dhe emocionuar

teuml gjitheuml pjeseumlmarreumlsit neuml salleuml

ldquohellip14 vjet meuml pareuml kam paguar

njeuml ccedilmim teuml larteuml si rezultat i

theumlnies seuml teuml veumlrteteumls Fola e

shkruajta kundeumlr regjimit teuml

Libanit dhe regjimi meuml ldquogostitirdquo

me njeuml bombeuml neuml makineumln time

Si rrjedhojeuml humba krahun dhe keumlmbeumln e majteumlhellip liria nuk vdes

kurreuml peumlr mua Neuml Liban ne

deumlshmojmeuml njeuml ktheseuml teuml papritur

teuml ngjarjevehellip‟‟

Kjo eumlshteuml heroineuml e gjalleuml e liriseuml

seuml shtypit ndeumlrkoheuml qeuml historia

njeh me shumiceuml raste prej atyre

gazetareumlve qeuml e paguan ccedilmimin e

liriseuml seuml shtypit jo veteumlm thjeshteuml

me pushime nga puna por edhe

me burgime apo gjymtime ekstreme si rasti i meumlsipeumlrm e

deri edhe me kokeuml apo edhe me

copeumltim teuml kufomeumls siccedil ishte rasti

i gazetarit saudit me shteteumlsi

amerikane E veumlrteta drejteumlsia

eumlshteuml humane e shenjteuml por eumlshteuml

e shtrenjteuml e ka ccedilmimin e madh

Dhe jo kushdo eumlshteuml i gatsheumlm teuml pranojeuml qeuml teuml paguaj ccedilmime teuml tilla neuml

rastin konkret peumlr lirineuml e shtypit

-Neumlse do teuml meuml keumlrkoni qeuml teuml peumlrkufizoj me njeuml fjaleuml situateumln e medias neuml

Shqipeumlri thoteuml eksperti i medias gazetari Lutfi Dervishi do teuml peumlrgjigjesha

ldquomireumlrdquo Neumlse do teuml meuml keumlrkoni qeuml ta them me dy fjaleuml do teuml perifrazoja ldquoJo

mireumlrdquo Eumlshteuml ldquomireumlrdquo se kemi meuml shumeuml se dy duzina mediash teuml peumlrditeumlshme

mbi 60 radio rreth 200 operatoreuml kablloreuml mbi 600 portale Por ldquojo mireumlrdquo

eumlshteuml peumlrmbajtja e tyre Eumlshteuml ldquomireumlrdquo se rreth 18 milion shqiptareuml kaneuml

llogari neuml fb nga 27 milion e meuml pak qeuml eumlshteuml popullsia neuml vend Por ldquojo

mireumlrdquo sepse gjitheuml kjo mori ldquolexuesishrdquo marrin informacione por jo lajme

Neuml koheumln e sotme lajmi i rremeuml nuk eumlshteuml meuml i panjohur dhe fakti se

ldquoqarkullojneuml lajme teuml rremerdquo nuk peumlrbeumln meuml lajm Prej koheumlsh qeuml lindi

shtypi eumlshteuml quajtur ldquopushteti i kateumlrtrdquo por sot tek ne ajo beumln lojeumln e

pushteteve

Para disa koheumlsh dikush nga departamenti i gazetariseuml neuml Universitetin

Shteteumlror teuml Tiraneumls i keumlrkoi prof Hamit Boriccedilit studjuesit teuml gazetariseuml

shqiptare qeuml teuml beumlnte njeuml deklarateuml publike pak a shumeuml teuml tilleuml se shtypi

shqiptar neuml koheumln e komunizmit ka geumlnjyer i ka sheumlrbyer sistemit komunist

nuk ka pasqyruar teuml veumlrteteumln etj etj Dhe a doni ta dini se si iu peumlrgjigj

profesori keumlrkeseumls Thjeshteuml me njeuml pyetje po shtypi sot a nuk boton teuml

paveumlrteta a nuk i sheumlrben pushtetit apo interesave teuml pronareumlve teuml medias

Neuml teuml veumlrteteuml ai nuk po mbronte teuml shkuareumln por po kritikonte teuml tashmen

dhe nuk po kishte shpreseuml peumlr njeuml teuml ardhme ndryshe teuml shtypit Nuk dimeuml peumlr

teuml ardhmen se sa do teuml jeteuml numri i pikeumlve qeuml do teuml grumbullojeuml shtypi sa i takon theumlnies seuml fjaleumls seuml lireuml lajmeve teuml veumlrteta investigimeve kurajoze dhe

konsolidimit teuml vendit teuml tij si pushtet i kateumlrt por dimeuml dhe shohim se shtypi

sot eumlshteuml larg pritshmeumlrive teuml publikut teuml atyre qeuml neuml meumlngjese meumlsyjneuml

kioskat ku marrin gazeteumln e tyre teuml preferuar e qeuml mund t‟i keteuml zhgeumlnjyer

prej koheumlsh me peumlrmbajtjen e saj

Koheumlt e fundit neuml njeuml media audiovizive neuml Shqipeumlri u peumlrfunduan peumlrpara

afatit kontratat me disa gazetareuml qeuml drejtonin emisione investigative

kritikuese ndaj qeveriseuml Pavareumlsisht justifikimeve qeuml u thaneuml nga pronari i

medias neuml fjaleuml publiku nuk haneuml bareuml Fshati qeuml duket nuk don kallauz Nga

ana tjeteumlr mbeten neuml keumlmbeuml prej vitesh dhe shtohen akoma meuml shumeuml

emisione qeuml hiqen si teuml paanshme por qeuml drejtueseumlve teuml emisioneve u shkeumllqejneuml syteuml kur foleumlsit neuml panel shprehen kundeumlr opoziteumls apo

justifikojneuml me ccedil‟teuml munden skandalet e njeumlpasnjeumlshme teuml qeveriseuml Ose

gazetareumlt qeuml drejtojneuml emisionet ndeumlrhyjneuml drejpeumlrdrejt peumlr teuml krijuar opinion

si tek teuml ftuarit ashtu edhe tek publiku Megjithateuml peumlr t‟u kthyer tek

gazetareumlt emisionet e teuml cileumlve u mbylleumln peumlr t‟u theumlneuml atyre qeuml t‟a keneuml peumlr

ndereuml qeuml emisionet e tyre kaneuml shqeteumlsuar dikeumlnd deri te qeveria po sjelleuml neuml

ndihmeuml prap ikoneumln e gazetariseuml libaneze qeuml citoi njeuml koleg teuml sajin Ai ishte

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

16

pushuar nga puna prej pronarit teuml

medias ku punonte peumlr shkak teuml

pasqyrimit me besnikeumlri teuml

ngjarjeve neuml ateuml vend dhe diteumln e

ndeumlrprerjeve teuml marreumldheumlnieve

financiare tha neumlse shkarkimi im

eumlshteuml ndeumlshkimi im se pasqyrova neuml media revoltat popullore ndash jam

krenar peumlr keumlteuml

Edhe neuml vende teuml tjera teuml

Ballkanit Pereumlndimor situata e

pavareumlsiseuml seuml medias noton

pothuaj neuml teuml njeumljtat ujeumlra

Politika biznesi dhe pushteti

vijojneuml teuml mbeten ldquopadroneumltrdquo e

veumlrtet teuml medias Peumlrsa i takon

Shqipeumlriseuml nga rreth 25 gazeta teuml

peumlrditeumlshme qeuml botohen teuml gjitha deklarohen se janeuml me humbje e

megjithateuml botohen Ccedildo gazeteuml

shitet seuml paku neumln koston e

prodhimit Por edhe po teuml shitet

me koston apo edhe me ateuml

fitimin minimal prap humbja do

teuml jeteuml e konsiderueshme peumlr

shkak teuml tirazhit teuml uleumlt qeuml shiten

Statistikat peumlr Shqipeumlrineuml thoneuml se

nuk kalon shifra 70-80 mijeuml

kopje qeuml mund teuml jeteuml tirazhi i peumlrgjithsheumlm i teuml gjtha gazetave teuml

peumlrditshme Natyrisht qeuml shifra e

shitjeve neuml njeuml diteuml eumlshteuml akoma

meuml e uleumlt Kjo si rrjedhjojeuml e

numrit teuml pakeumlt teuml popullsiseuml Nuk

e peumlrmireumlsion keumlteuml shifeumlr as oreksi

i madh i shqiptareumlve peumlr teuml lexuar

lajme apo peumlr t‟u marreuml me

politikeumln e kafeneve Kjo neuml njeuml

maseuml teuml madhe eumlshteuml edhe kostoja

e reumlnies seuml besueshmeumlriseuml seuml atyre qeuml shkruajneuml gazetat sepse

lexuesi shqiptar ka 30 vjet qeuml po

edukohet tashmeuml me natyreumln e

lajmeve gjeografineuml e shkrimeve

nivelin dhe cileumlsineuml e tyre

Lexuesi e shikon peumlrditeuml se

gazetari dhe gazetat sot janeuml larg

seuml teuml shkruarit teuml seuml veumlrteteumls dhe

se ato neuml shumiceumln e rasteve

mbrojneuml interesat e njeumlrit apo

tjetrit grup Dhe ccedilka eumlshteuml meuml e

reumlndeumlsishmja lexuesi e dineuml mire se pas ccedildo gazete ka njeuml

financues teuml cilit i interesojneuml

interesat e veta dhe jo teuml publikut

Peumlr numeumlr teuml banoreumlve them se

Shqipeumlria zeuml vendin e pareuml jo

veteumlm neuml rajon peumlr numrin e

madh teuml gazetave peumlr frymeuml teuml

popullsiseuml Sipas Predrag

Vujoviccedil drejtor i shkolleumls seuml Marreumldheumlnieve me Publikun dhe Komunikimit

neuml Serbi nga 10 gazeta teuml peumlrditshme qeuml dalin neuml Serbi veteumlm njeuml e

peumlrditshme i ndjekeuml standartet profesionale Dhe vazhdon ldquosituata nuk ka

qeneuml kurreuml keumlshtu Kemi meuml pak gazeta teuml pavarura dhe meuml shumeuml gazeta qeuml

i sheumlrbejneuml pushtetit dhe koorporataverdquo Peumlr njeuml moment neumlse e

zeumlvendeumlsojmeuml emrin Predrag njeuml emeumlr tipik sllav me emrin Pjeteumlr apo Petrit

shqiptar teuml krijohet peumlrshtypja se ky konstatim i peumlrket Shqipeumlriseuml veccedilse numri 10 i gazetave neuml Serbi duhet zeveumlndeumlsuar me numrin 25 aq sa eumlshteuml

edhe numri i teuml peumlrdishmeve qeuml dalin tek ne

Por liria e shtypit sipas eksperteumlve nuk mungon veteumlm neuml vendet ku

peumlrshkalleumlzohet dhuna drejt lufteumls por edhe aty ku mendojmeuml se kemi paqe

Peumlr gazetaren Chidiac fjala vjen neuml Arabineuml Saudite psh nuk ka lufteuml civile

si neuml Siri a gjetkeuml por njeumlkoheumlsisht nuk ka as liri shtypi Por liria e shtypit

do teuml vijonim ne nuk mungopn veteumlm neuml Turqi ku sundon njeuml regjim i

njohur autokrat e qeuml simulon veteuml ldquogrushte shtetirdquo por edhe neuml regjime

ldquodemokratikerdquo qeuml propagandojneuml me bolleumlk liri e mireumlqeumlnie siccedil eumlshteuml ai i

Tiraneumls apo Beogradit Nuk mund ta masim lirineuml e shtypit me numrin e

madh teuml mediave teuml teuml gjitha llojeve qeuml dalin e qarkullojneuml neuml njeuml vend por me ato ccedilfareuml shkruajneuml e peumlrhapin dhe me sakteumlsineuml e lajmeve qeuml botojneuml me

numrin e madh teuml televizioneve me studio televizive teuml kushtueshme por me

ateuml se ccedilfareuml diskutohet apo lexohet neuml ato studio Nuk mund ta masim lirineuml e

shtypit me numrin e madh teuml revistave teuml luksit ku botohen veteumlm faqe teuml

modeumls pornostare vendet ku mund teuml pushohet kushtuesheumlm etj dhe pak e

aspak pasqyrohet jeta e peumlrditeumlshme e njeuml kombi problemet ekonomike

sociale e psikologjke niveli i arsimimit apo sheumlrbimit sheumlndeteumlsor

Pavareumlsisht se si mund t‟i keteuml marreumldheumlniet me shtypin sot qeuml eumlshteuml

president Trump neuml librin e tij ldquoArti i marreumlveshjesrdquo mes teuml tjerave ka

shkruar ldquoE vetmja gjeuml qeuml ka garanci peumlr t‟i nxitur politikaneumlt teuml veprojneuml eumlshteuml shtypi - ose meuml sakteuml frika nga shtypi Mund teuml ushtroni ccedilfardolloj

presioni teuml beumlni lloj-lloj keumlrkesash e keumlrceumlnimesh teuml dhuroni shuma teuml

meumldha parash peumlr fushateumln e tyre dhe zakonisht nuk beumljneuml asnjeuml ndryshim

Por neumlse krijoni mundeumlsineuml qeuml shtypi teuml shkruaj keq peumlr ta qofteuml edhe neuml njeuml

publikim teuml panjohur shumica e politikaneumlve do teuml hidhen neuml veprimrdquo

Por qeuml shtypi teuml luaj veumlrteteuml keumlteuml rol dmth ta keneuml frikeuml ldquoteuml keumlqinjteumlrdquo (neumln

keumlteuml epitet po i bashkoj uneuml teuml gjitheuml ata qeuml meritojneuml teuml shruhet keq peumlr ta)

shoqeumlria duhet teuml keteuml gazetareuml apo intelektualeuml qeuml nuk tremben prej ccedilmimit

qeuml do teuml u duhet ndoshta teuml paguajneuml peumlr denoncimin e tyre neuml shtyp Terreni

meuml i peumlrshtatsheumlm ku mund teuml kultivohet e zhvillohet ldquobima e seuml keqesrdquo eumlshteuml ajo tokeuml (vend komb) ku teuml mireumlt rrineuml duarkryq ku shoqeumlria nuk ka

neuml krye teuml tyre lidereuml teuml veumlrteteuml ku kompromisi me teuml keqen ka daleuml neuml plan

teuml pareuml Por qeuml teuml veprojneuml teuml mireumlt shtypi duhet teuml jeteuml i pari qeuml duhet teuml

beumlhet fidanishtja e rritjes seuml fidaneumlve teuml mireuml Shtypi nuk duhet teuml refuzojeuml

botimin e shkrimeve ku denoncohet e keqja ccedilfardo interesash qeuml teuml preken

Madje jo veteumlm kaq ai duhet teuml marreuml neuml mbrojtje artikullshkruesin qeuml pati

guximin teuml ngrihet kundeumlr seuml keqes dhe jo ta sheseuml ateuml ldquopeumlr peseuml parerdquo Neumlse

shtypi nuk e ben keumlteuml ateumlhere si do t‟a meritojeuml cileumlsimin ldquopushteti i kateumlrtrdquo

neuml njeuml shoqeumlri demokratike Keumlsisoj ai rezulton jo ldquoi kateumlrtirdquo por as ldquoi

kateumlrmbeumldhjetirdquo pushtet sepse ai spostohet prej pushtetit teuml paraseuml pushtetit

teuml korrupsionit krimit pushtetit teuml fitimeve luksit etj etj

Nuk ka pak raste kur pronareumlt e mediave e masin lirineuml e tyre me cakun ku

fillon ldquoe drejta e pushtetit politik peumlr teuml prekur lirineuml e interesave teuml tyre

personalerdquo dhe jo lirineuml e teuml drejteumls peumlr teuml informuar opinionin publik Neuml

keumlto raste kultivohet ldquoe drejta negativerdquo e liriseuml seuml shtypit Seuml paku peumlr

Shqipeumlrineuml ky fenomen eumlshteuml shumeumlzuar vitet e fundit Sipas analisteumlve qeuml i

ndjekin dhe komentojneuml keumlto statistika pjesa deumlrmuese e gazetave dhe

televizioneve private shqiptare janeuml neuml proneumlsi teuml biznesmeneumlve qeuml nuk kaneuml

biznes teuml pareuml median Kryesisht janeuml firma teuml fuqishme ndeumlrtimesh etj qeuml

me median e tyre mbrojneuml seuml pari interesat personale por jo teuml shoqeumlriseuml Ka

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

17

neuml Tiraneuml media qeuml qytetareumlt

kaneuml filluar t‟i emeumlrtojneuml

ldquoPerandori mediashrdquo Teuml tilla si

ldquoPerandoria Klanrdquo ldquoTop Chanalrdquo

apo edhe ndonjeuml gazeteuml e shkruar

qeuml peumlrdoret peumlr teuml mbuluar

biznese teuml tjera Prej vitesh ka pronareuml mediash qeuml hyjneuml neuml

zyreumln e kryeministrave si neuml

shteumlpineuml e tyre Qeuml emeumlrojneuml

drejtoreuml zeumlveumlndeumlsministra e

ambasadoreuml me shumiceuml por

edhe ministra pavareumlsisht

peumlrvojeumls dhe zoteumlsiseuml qeuml kaneuml peumlr

teuml drejtuar Dhe keumlteuml e beumljneuml si me

kryeministra teuml djathteuml ashtu

edhe teuml majteuml

Ateumlhereuml sa janeuml teuml gatsheumlm keumlta njereumlz (qeuml kaneuml mediat pas vetes)

qeuml teuml paguajneuml peumlr lirineuml e veumlrteteuml

lirineuml pozitive teuml shtypit Neumlse

dhjetra gazetareuml meuml seuml paku

humbin puneumln burimin e

mbajtjes seuml familjes s tyre teuml tjereuml

si libanezja Chidiac humbin

gjymtyreumlt e trupit si ccedilmim se

kaneuml theumlneuml teuml verteteumln apo meuml

keq kur vriten e zhduken duke

paguar ccedilmim capital keumlto soj mediash qeuml kemi ne neuml Shqipeumlri

nuk paguajneuml si ccedilmim peumlr

theumlnien veteumlm teuml seuml veumlrteteumls asnjeuml

qindarkeuml qeuml peumlrfitojneuml prej

pushtetit Nuk paguajneuml ldquoasnjeuml

diteuml mangutrdquo neuml pushimet e luksit

apo nuk refuzojneuml qofteuml edhe njeuml

darkeuml neuml shoqeumlrineuml e

pushtetareumlve neumlpeumlr hotelet e

shtrenjta

Natyrisht qeuml qeveria ka pjeseumln e

hallkave teuml sajeuml neuml zinxhirin e

liriseuml seuml medias neuml vendin e veteuml

dhe se politika e sajeuml duhet teuml

peumlrmireumlsohet vazhdimisht neuml keumlteuml

drejtim Peumlr mua qeveri-shtyp

nuk duhet teuml rrineuml as afeumlr as larg

Afeumlr-ngrohen larg-ftohen Teuml dya

janeuml teuml deumlmshme ldquoNgrohjardquo na

beumln paleuml ftohja na beumln qeuml teuml

luleumlzojeuml kritika jodashamireumlse e

peumlr interesa meskine Qeveriteuml le teuml beumljneuml puneumln e tyre por neuml keumlteuml

kontekst mediat duhet teuml luftojneuml

teuml peumlrmireumlsojneuml imazhin e tyre

dhe teuml mos ankohemi se ldquona

mungojneuml liriteuml pozitiverdquo kur neuml

shumeuml raste tentojmeuml teuml kemi ldquoliri

negativerdquo Neuml keumlteuml rast shtypi ka

shkareuml nga misioni i vet Ateumlhereuml

ccedildo njeri duhet teuml keteuml njeuml gazeteuml peumlr teuml mbrojtur interesat e veta

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

18

Mag phil Dr Kurt Gostentschnigg Graz

Kombi si Shpirt Kolektiv (pjesa e dyteuml)

Njeuml krahasim i pareuml i ccedileumlshtjes shqiptare me ccedileumlshtjen indiane neuml driteumln e Jogeumls Integrale teuml Shri Aurobindos

Peumlr temeumln toneuml teuml peumlrgjithshme me reumlndeumlsi janeuml theumlniet e

Shri Aurobindos dhe teuml Neumlneumls mbi nivelet universale teuml

Koshienceumls pjeseumlt e Qenies seuml njeriut dhe Qenien

Kolektive7Neuml organizimin e pjeseumlve teuml Qenies ka dy

sisteme teuml cilat janeuml njeumlkoheumlsishtaktivedhe janeuml teuml

ndeumlrthurura me njeumlri-tjetrin njeuml sistem vertikal dhe njeuml

sistem koncentrik8Sistemi vertikal eumlshteuml si njeuml shkalleuml e cila peumlrbeumlhet nga nivelet e ndryshme teuml Koshienceumls

duke i renditur nga meuml i uleumlti Jokoshienca deri tek meuml i

larti Sat-Ccedilit-TapasShakti-Ananda (sanskr sat-cit-

tapasśakti-ānanda)Hemisfera Meuml E Larteuml mbreteumlria e

Frymeumls seuml peumlrkryer e teuml peumlrhershme ndahet nga

Hemisfera Meuml E uleumlt ku Fryma9 eumlshteuml e mbuluar nga

MentaljaMendja VitaljaJeta dhe

MateriaFizikjaTrupi neumlpeumlrmjet nivelit ndeumlrmjeteumlsues

teuml Mbimentales e cila peumlrfshin edhe disa nivele teuml tjera

ndeumlrmjeteumlsuese Hemisfera Meuml E Larteuml dhe Nivelet

Ndeumlrmjeteumlsuese seuml bashku peumlrbeumljneuml Mbikoshienceumln e cila peumlrbeumlhet nga nivelet meuml teuml larta teuml Koshienceumls mbi

Mendjen e zakonshme nga e cila Koshienca Meuml E Larteuml

zbret poshteuml neuml nivelet meuml teuml uleumlta teuml Qenies peumlr teuml

zhvilluar ngadaleuml njeriun spiritual nga gjendja e gjysmeuml-

kafsheumls mentale Mbikoshienca peumlrfshin nivelet peumlrtej

Mentales dmth Realitetin Suprem teuml quajtur Sat-Ccedilit-

TapasShakti-Ananda Teuml Qeneuml-Koshienceuml-Forceuml-

Lumturi dhe Supramentalen si dhe ndash neuml rend zbriteumls ndash

nivelet meuml teuml larta teuml Mentales dmth Mbimentalen

Mentalen Intuitive Mentalen E Ndriccediluar dhe Mentalen

Meuml Teuml Larteuml

Qenia Hyjnore E Vetme ka kateumlr aspekte Teuml Qeneuml

(Sat) Koshienceuml (Ccedilit) Forceuml (TapasShakti) dhe

Lumturi (Anandeuml) Hyjnorja Qenia Supreme nga e cila

teuml gjitheuml vijneuml neuml teuml cileumln teuml gjitheuml janeuml dhe tek e cila teuml

gjitheuml kthehen eumlshteumlTeuml Qeneuml-Koshienceuml-Forceuml-

Lumturi(Sat-Ccedilit-TapasShakti-Ananda) Ajo

manifestohet si Teuml Qeneumlt e pafund esenca e seuml cileumls

7Sri Aurobindo (2003) The Future Evolution of Man The Divine Life

upon Earth Compiled with a Summary and Notes by P B Saint-Hilaire

Twin Lakes Lotus Press (shqip Shri Aurobindo (2014) Evolucioni i

ardhsheumlm i njeriut Jeta hyjnore neuml Tokeuml Veteumlbotim me njeuml hyrje teuml

holleumlsishme teuml botuesit dhe peumlrkthyesit Kurt Gostentschnigg neuml ccedileumlshtje

peumlrkthimore dhe terminologjike si dhe neuml biografineuml dhe vepreumln e

autorit) The Psychic Being (1999) Soul Its nature mission and

evolution Selections from the works of Sri Aurobindo and The

Mother Twin Lakes Lotus Press (shqip Qenia Psikike (2014)

Shpirti natyra misioni dhe evolucioni i tij E peumlrpiluar nga veprat e

Shri Aurobindos dhe e NeumlneumlsVeteumlbotim me njeuml hyrje teuml holleumlsishme teuml

botuesit dhe peumlrkthyesit Kurt Gostentschnigg neuml ccedileumlshtje peumlrkthimore dhe

terminologjike si dhe neuml biografineuml dhe vepreumln e autoreumlve) Our Many

Selves (2002) Practical Yogic Psychology Selections from the works

of Sri Aurobindo and the Mother Compiled with an Introduction by A

S Dalal Twin Lakes Lotus Press CWSAVeumlll 25 The Human Cycle

and The Ideal of Human Unity 8 Lidhur me paragrafeumlt vijueseumlshih Our Many Selves (2002) f xix-

xxxv dhe 11-103 9bdquoFrymeumlldquo neuml kuptimin e Shpirtit Teuml Veteumlm Teuml Peumlrgjithsheumlm e

Hyjnores e Pereumlndiseuml e Zotit

eumlshteuml Koshienca me Forceumln e saj teuml brendaqeneumlsishme

Esenca e Koshienceumls eumlshteuml Lumturi

veteumlgeumlzimldquoSatccedilittapasananda eumlshteuml njeuml Teuml Qeneuml e

peumlrhershme e cila jemi ne pastaj njeuml Koshienceuml e

peumlrhershme e cila veumlshtron puneumlt e saja brenda nesh

dhe teuml tjereumlve njeuml vullnet i peumlrhersheumlm ose njeuml Forceuml e

peumlrhershme e asaj Koshience e cila shprehet neuml veprimtari teuml pafund njeuml Lumturi e peumlrhershme e cila i

geumlzohet vetvetes dhe teuml gjitha veprimtarive teuml saja Ajo

veteuml si Meuml E Larta eumlshteuml e qeumlndrueshme e

pandryshueshme e pakoheuml e pahapeumlsireuml dhe e qeteuml neuml

pafundeumlsineuml e veprimtarive teuml saja jo e ndryshuar nga

ndryshimet e tyre jo e ndareuml nga shumeumlsia e tyre jo e

zmadhuar ose e zvogeumlluar nga zbaticat dhe baticat neuml

detrat e koheumls dhe hapeumlsireumls jo e ccediloroditur nga

kontradiktat e tyre teuml dukshme ose e kufizuar nga

kufizimet e tyre teuml synuara nga Hyjnorja

Satccedilittapasananda eumlshteuml uniteti i shumanshmeumlriseuml seuml gjeumlrave teuml manifestuara harmonia e peumlrhershme e teuml

gjitha variacioneve dhe kundeumlrshtive teuml tyre peumlrsosuria

e pafund e cila i justifikon kufizimet e tyre dhe eumlshteuml

qeumlllimi i papeumlrsosmeumlrive teuml tyrerdquo10

Supramentalja eumlshteuml Koshienca E Seuml Veumlrteteumls dija

hyjnore Koshienca dhe Forca meuml e larteuml hyjnore teuml

cilat veprojneuml neuml univers Ajo eumlshteuml njeuml parim i

Koshienceumls i cili qeumlndron sipeumlr Mendjes dhe ekziston e

vepron neuml teuml veumlrteteumln dhe unitetin themelor teuml gjeumlrave

dhe jo sikurse Mendja neuml shfaqjet dhe ndarjet e tyre

fenomenale Karakteri i saj fundamental eumlshteuml dije neumlpeumlrmjet identitetit me aneuml teuml seuml cileumls njihet Vetja Teuml

Qeneuml-Koshienceuml-Forceuml-Lumturi HyjnoreSat-Ccedilit-

TapasShakti-Ananda dhe gjithashtu e veumlrteta e

manifestimit Sipas Shri Aurobindos termi

ldquoSupramentalerdquo do teuml thoteuml njeuml nivel mbikoshient i

Qenies qeuml ndodhet jo veteumlm sipeumlr Mendjes por edhe

peumlrtej asaj sepse ai eumlshteuml radikalisht i ndrysheumlm nga ajo

Supramentalja eumlshteuml peumlrtej dhe e ndryshme jo veteumlm neuml

lidhje me Mendjen e zakonshme por edhe neuml krahasim

me nivelet mbikoshiente teuml Mendjes dmth me

Mentalen Meuml Teuml Larteuml Mentalen E Ndriccediluar Mentalen Intuitive dhe Mbimentalen Ndeumlrsa teuml gjitha keumlto nivele

mbikoshiente teuml Mendjes janeuml peumlrzierje teuml driteumls dhe

erreumlsireumls teuml dijes dhe padijes Supramentalja eumlshteuml

Koshienca E Seuml Veumlrteteumls totalisht pa

padijeldquoSupramentalja eumlshteuml neuml esenceumln e saj teuml

mireumlfillteuml njeuml Koshienceuml E Seuml Veumlrteteumls gjithnjeuml e lireuml

nga padija njeuml koshienceuml e cila eumlshteuml themeli i

ekzistenceumls soneuml aktuale natyrale ose evolucionare dhe

nga e cila natyra brenda nesh peumlrpiqet teuml arrijeuml tek

veteumldija dhe boteumldija dhe tek njeuml koshienceuml e drejteuml dhe

10

Sri Aurobindo (1970) The Synthesis of Yoga Pondicherry Sri

Aurobindo Ashram f 395 keumltu dhe neuml vijim e peumlrkthyer nga autori

Kurt Gostentschnigg nga anglishtja neuml shqipe

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

19

njeuml peumlrdorim i drejteuml i ekzistenceumls soneuml neuml univers

Supramentalja ngaqeuml eumlshteuml njeuml Koshienceuml E Seuml

Veumlrteteumls e zoteumlron keumlteuml dije teuml brendaqeneumlsishme dhe

keumlteuml fuqi teuml ekzistenceumls seuml veumlrteteuml Rrjedha e saj eumlshteuml e drejteuml dhe mund teuml shkojeuml direkt tek qeumlllimi i saj Fusha

e saj eumlshteuml e gjereuml dhe mund teuml beumlhet madje e

pakufishme sepse natyra e saj e mireumlfillteuml eumlshteuml dije

Ajo nuk duhetteuml fitojeuml dije por e zoteumlron ateuml neuml teuml

drejteumln e vet Hapat e saj nuk janeuml nga padija neuml njeuml

driteuml teuml papeumlrkryer por nga njeuml e veumlrteteuml neuml njeuml teuml

veumlrteteuml meuml teuml madhe nga njeuml perceptim i drejteuml neuml njeuml

perceptim meuml teuml thelleuml nga intuita neuml intuiteuml nga

ndriccedilimi neuml ndritshmeumlrineuml absolute dhe teuml pakufi nga

gjereumlsiteuml rriteumlse neuml pafundeumlsineuml e mireumlfillteuml Neuml kulmin e

saj ajo zoteumlron plotdijen hyjnore dhe plotfuqineuml hyjnore Neuml leumlvizjen e sajteuml shkalleumlshkallshmeevolucionare teuml

veteumlmanifestimit neumlpeumlrmjet seuml cileumls ajo do teuml zbulojeuml neuml

fund larteumlsiteuml e veta meuml teuml larta ajo duhet teuml jeteuml neuml

natyreumln e saj teuml mireumlfillteuml esencialisht e lireumlnga padija

dhe gabimi Ajo niset nga e veumlrteta dhe drita dhe leumlviz

gjithmoneuml neuml teuml veumlrteteuml dhe driteumlrdquo11

Midis Supramentales dhe Mentales ka shkallare meuml teuml

larta teuml Mendjes teuml cilat gjenden peumlrmbi Mendjen toneuml

normale dhe ccedilojneuml tek Supramentalja Keumlto stade nivele

teuml njeumlpasnjeumlshme ose fuqi graduale teuml Qenies janeuml teuml

fshehura neuml pjeseumlt tona mbikoshiente Neuml njeuml rend zbriteumls shkallaret e Mentales Seuml Spiritualizuar janeuml si

vijon Mbimentalja me kateumlr nivelet e saja teuml cilat janeuml

Mbimentalja Supramentale Mbimentalja E Mireumlfillteuml

Mbimentalja Intuitive dhe Mbimentalja Mentale si dhe

tri forcat mbimentale Mentalja Intuitive Mentalja E

Ndriccediluar dhe Mentalja Meuml E Larteumlteuml cilatvendosin

kalimin nga Mbimentalja neuml Mentale

Ndeumlrsa Supramentalja eumlshteuml Koshienca totale E Seuml

Veumlrteteumls Mbimentalja si delegatja e Koshienceumls

Supramentale neuml padijen kozmike i teumlrheq poshteuml ndarazi teuml veumlrtetat duke u dheumlneuml atyre njeuml identitet teuml

veccedilanteuml Mbimentalja eumlshteuml ldquonjeuml ekran i ngjashmeumlriseuml

seuml pangjashme neumlpeumlrmjet teuml cilit Supramentalja mund

teuml veprojeuml neuml meumlnyreuml indirekte mbi njeuml injoranceuml

erreumlsira e seuml cileumls nuk do teuml mund teuml duronte ose teuml

merrte ndikimin direkt teuml njeuml drite supreme Pikeumlrisht

projektimi i keumlsaj Mbimentaleje teuml ndritshme mundeumlson

difuzionin e njeuml drite teuml zvogeumlluar neuml padije dhe hedhjen

e keumlsaj hijeje teuml kundeumlrt e Jokoshienceumls e cila kapeumlrdin

gjitheuml driteumlnneuml vetvete Ngaqeuml Supramentalja ia

transmeton Mbimentales teuml gjitha realitetet e saja por

ia leuml asaj trsquoi formulojeuml ato neuml njeuml leumlvizje dhe neuml peumlrputhje me njeuml koshienceuml teuml gjeumlrave e cila eumlshteuml ende

njeuml vizion i seuml veumlrteteumls dhe megjithateuml njeumlkoheumlsisht njeuml

prind i pareuml i injoranceumlsrdquo12 Neuml njeuml leteumlr drejtuar njeuml

sad‟haku13 Shri Aurobindo shkruan ldquo Mbimentalja e

njeh Teuml Vetmin si mbeumlshtetjen esenceumln dhe fuqineuml

fundamentale teuml teuml gjitha gjeumlrave por neuml lojeumln e saj

11

Sri Aurobindo (1989) The Supramental Manifestation

Pondicherry Sri Aurobindo Ashram f 41 v 12

Sri Aurobindo (1970) The Life Divine Pondicherry Sri Aurobindo

Ashram f 278 v 13

Njeuml njeri qeuml peumlrpiqet peumlr veteumlrealizim duke u angazhuar neuml

praktikimin eSad‟haneumls (sanskr Sādhanā) ose Jogeumls

dinamikekarakteristike ajo e veuml theksin neuml fuqineuml e saj

ndareumlse teuml shumeumlsiseuml dhe provon trsquoia japeuml ccedildo fuqie ose

ccedildo aspekti shansin e tij teuml ploteuml teuml manifestimit duke u

mbeumlshtetur neuml teuml qeneumlt njeuml themelor peumlr teuml shmangur disharmoni ose konflikt Ccedildo Pereumlndi siccedil eumlshteuml krijon

boteumln e saj por pa konflikt me teuml tjerat Ccedildo aspekt ccedildo

ide ccedildo forceuml e gjeumlrave mund teuml ndihet neuml energjineuml ose

shkeumllqimin e vet teuml ploteuml teuml veccediluar dhe teuml peumlrpunojeuml

vlerat e veta pa krijuar disharmoni sepse Mbimentalja

zoteumlron sensin e pafundeumlsiseuml dhe neuml pafundeumlsineuml e

veumlrteteuml (jo hapeumlsinore) janeuml teuml mundura shumeuml

pafundeumlsi peumlrputheumlserdquo14

Intuita eumlshteuml njeuml fuqi e Koshienceumls afeumlr dhe e afeumlrme

me dijen origjinale neumlpeumlrmjet identitetit Ccedilka eumlshteuml vizion direkt intim neuml Mentalen Intuitive beumlhet ndriccedilim

neuml Mentalen E Ndriccediluar dhe mendim-dije neuml Mentalen

Meuml Teuml LarteumlKjo Intuiteuml e veumlrteteuml dhe autentike duhet

dalluar nga njeuml fuqi e arsyes mentale e cila mund teuml

ngateumlrrohet shumeuml lehteuml me teuml nga ajo fuqi e arsyetimit

teuml peumlrfshireuml qeuml e arrin konkluzionin e saj me njeuml hop

dhe nuk ka nevojeuml peumlr hapat e zakonsheumlm teuml mendjes

logjike Meqeuml zakonisht intuiteuml do teuml thoteuml fuqia e

kuptimit teuml gjeumlrave neuml meumlnyreuml teuml menjeumlhershme pa

pasur nevojeuml peumlr njeuml argumentim koshient Neuml keumlteuml

kuptim teuml zakonsheumlm intuita mund teuml mbeumlshtetet neuml njeuml

ndjesi ose mund teuml jeteuml njeuml arsyetim i shpejteuml neumlnkoshient dukeu bazuar neuml shenja subtile teuml cilat nuk

kuptohen neuml meumlnyreuml koshiente Por termin ldquoIntuiteumlrdquo i

cili ka njeuml konotacion shumeuml meuml teuml thelleuml Shri

Aurobindo e peumlrdor neuml lidhje me nivelin mbikoshient

poshteuml Mbimentales dhe sipeumlr Mentales SeumlNdriccediluar

Mentalja Intuitive ldquoeumlshteuml gjithnjeuml diccedilka qeuml hidhet direkt

nga njeuml identitet i fshehur Kur koshienca e subjektit

takohet me koshienceumln neuml objekt ateumlhereuml ajo depeumlrton

neuml teuml dhe sheh ndien ose vibron me ateuml teuml veumlrteteuml qeuml ajo

e kontakton dhe pastajprej forceumls seuml takimit Intuita

hidhet jashteuml si njeuml shkeumlndijeuml ose rrufe Ose kur koshienca edhe pa njeuml takim teuml tilleuml shikon brenda

vetes dhe ndien atje neuml meumlnyreuml direkte e intime teuml

veumlrteteumln ose teuml veumlrtetat teuml cilat gjenden neuml brendeumlsi ose

kontakton forcat e fshehura prapa dukjes seuml jashtme

ateumlhereuml shpeumlrthen gjithashtu njeuml driteuml intuitive Ose kur

koshienca takohet me Realitetin Suprem ose Realitetin

Spiritual teuml gjeumlrave dhe qenieve dhe peumlrjetonprej

kontaktit njeuml bashkim me teuml ateumlhereuml shkeumlndija rrufeja

ose flaka e perceptimit intim teuml seuml veumlrteteumls shkreptin neuml

thelleumlsiteuml e sajardquo15

Mentalja E Ndriccediluar eumlshteuml njeuml mendje e driteumls spirituale dhe e veumlshtrimit teuml brendsheumlm Eumlshteuml njeuml shqiseuml

spirituale e cila kap diccedilka nga substanca e seuml veumlrteteumls

Veprimi i saj i cili shoqeumlrohet nga veumlrshimi poshteuml i njeuml

drite teuml brendshme teuml dukshme mund teuml ndriccedilojeuml deri neuml

njeuml fareuml grade pjeseumlt e qenies seuml njeriut nga Mentalja

mbi Vitalen deri neuml qelizat e Trupit Keumltu teuml

menduariteumlshteuml veteumlm njeuml funksion dyteumlsor peumlr teuml

shprehur ccedilfareuml po veumlshtrohet ldquoQarteumlsia e inteligjenceumls

drita e saj e qeteuml e diteumls i hap vend ose i neumlnshtrohet njeuml

14

Sri Aurobindo (1970) Letters on Yoga I f 244 15

Sri Aurobindo (1970) The Life Divine f 946 v

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

20

shkeumllqimi intensiv dhe njeuml ndriccedilimi teuml Frymeumls Njeuml lojeuml e

shkreptimave teuml seuml veumlrteteumls dhe fuqiseuml spirituale hyn me

forceuml nga lart neuml koshienceuml dhe i shton ndriccedilimit teuml qeteuml

e teuml madh dhe zbritjes seuml gjereuml teuml paqes teuml cileumlt e karakterizojneuml ose shoqeumlrojneuml veprimin e parimit meuml teuml

larteuml spiritual njeuml zjarr teuml forteuml teuml realizimit dhe njeuml

ekstazeuml dalldiseumlse teuml dijesrdquo16

Mentalja Meuml E Larteuml eumlshteuml njeuml nivel i pareuml i Koshienceumls

Spirituale njeuml mendim-mentale e ndritshme neuml teuml cileumln

njeriu beumlhet vazhdimisht dhe ngushteumlsisht koshient peumlr

Veten dhe Teuml Vetmin si dhe normalisht di dhe sheh me

keumlteuml koshienceuml Tipari i saj eumlshteuml njeuml njohje automatike e

spontane me karakter kozmik njeuml lloj teumlreumlsie i

veumlshtrimit teuml seuml veumlrteteumls me njeuml shikim teuml veteumlm dhe me formulime teuml mendimit njeuml realizim efektiv i

perceptimeve teuml saja me aneuml teuml veteumlfuqiseuml seuml ideseuml Ky

mendim nuk eumlshteuml njeuml dije e fituar por veteumlzbulimi i

urteumlsiseuml seuml peumlrjetshme Ideteuml e saja mbillen neuml zemeumlr dhe

jeteuml si njeuml forceuml e cila duhet teuml peumlrpunohet ldquoFuqia e

Mentales Meuml Teuml Larteuml spirituale dhe forca e saj e ideve

modifikohen dhe pakeumlsohen gjateuml hyrjes seuml tyre neuml

mendeumlsineuml toneuml Prandaj ato nuk mjaftojneuml peumlr trsquoi

zhdukur gjitheuml keumlto kundeumlrshtime dhe peumlr teuml krijuar njeuml

Qenie Supramentale Mireumlpo ato mund teuml realizojneuml njeuml

shndeumlrrim teuml pareuml i cili mundeumlson njeuml ngjitje teuml

meumltejshme dhe njeuml zbritje meuml teuml fuqishme Ato mund teuml peumlrgatisin njeuml integrim teuml meumltejsheumlm teuml qenies neuml njeuml

forceuml meuml teuml larteuml teuml koshienceumls dhe dijesrdquo17

Megjitheumlse teuml ndara dhe teuml ndryshme Mentalja Vitalja

dhe Fizikja janeuml teuml ndeumlrlidhura dhe ndeumlrveprojneuml

Prandaj ato u japin shkas neumlnndarjeve teuml dallueshme neuml

keumlto pjeseuml kryesore teuml QeniesMentale ose Mendje ka

veccedilaneumlrisht kuptimin e asaj pjese teuml natyreumls e cila ka teuml

beumljeuml me njohjen dhe inteligjenceumln me ideteuml perceptimet

mentale reagimet e mendimit ndaj gjeumlrave me leumlvizjet

dhe formimet veumlrtet mentale vizionin dhe vullnetin mental etj qeuml janeuml pjeseuml e inteligjenceumls seuml njeriut

Mentalja e zakonshme peumlrbeumlhet nga tri pjeseuml kryesore

Mentalja e Mireumlfillteuml Mentalja Vitale dhe Mentalja

FizikeMentalja E Mireumlfillteuml ndahet neuml tri pjeseuml

Mentalja Menduese ose intelekti e zeumlneuml me ide dhe dije

neuml vetvete Mentalja Dinamike e zeumlneuml me nxjerrjen

jashteuml teuml forcave mentale peumlr realizimin e ideve

Mentalja Shpreheumlse e zeumlneuml me shprehjen e ideve neuml

jeteumlMentalja Vitale ose mendja e deumlshireumls eumlshteuml njeuml lloj

ndeumlrmjeteumlseje midis Vitales dhe Mentales Seuml Mireumlfillteuml

Funksioni i saj nuk eumlshteuml teuml mendojeuml dhe teuml arsyetojeuml teuml

perceptojeuml teuml shqyrtojeuml teuml zbulojeuml ose teuml vlereumlsojeuml gjeumlra por teuml planifikojeuml teuml eumlndeumlrrojeuml ose teuml imagjinojeuml

se ccedilka mund teuml beumlhet Mentalja Vitale eumlshteuml njeuml mendje

e vullnetit veprimit dhe deumlshireumls dinamike dhe merret

me shijim dhe pasje forceuml dhe zbatim me geumlzim dhe

vuajtje dheumlnie dhe marrje rritje dhe zgjerim etj

Mentalja Vitale eumlshteuml e peumlrzier me Vitalen Prandaj ajo

nuk qeveriset si Mentalja Menduese nga arsyeja por

nga impulset dhe deumlshirat e Vitales Ajo peumlrpiqet t‟i

justifikojeuml dhe arsyetojeuml veprimet teuml cilat bazohen neuml

16

Po aty f 944 17

Po aty f 944

impulset dhe deumlshirat e VitalesMentalja Fizike merret

veteumlm me gjeumlra fizike Ajo kufizohet nga pamja dhe

peumlrvoja fizike e gjeumlrave i mentalizon eksperiencat e

kontaktit me jeteumln e jashtme dhe me gjeumlrat dhe nuk shkon peumlrtej tyre Mentalja Fizike eumlshteuml e peumlrzier me

Fiziken dhe merr pjeseuml neuml karakteristikat e Koshienceumls

Fizike si plogeumlshti erreumlsireuml dhe peumlrseumlritje mekanike teuml

cilat manifestohen neuml Mendjen Fizike si mpirje mentale

konservatizeumlm dyshim dhe mendime obsesiveMentalja

Mekanike e lidhur ngushteumlsisht me Mentalen Fizike

peumlrseumlrit pa dobi gjithccedilka qeuml ka ndodhur Karakteristika e

saj eumlshteuml ajo e njeuml makine qeuml eceumln pa ndeumlrprerje sa hereuml

qeuml neuml teumlshfaqen mendime

Qenia Vitale ose natyra e jeteumls peumlrbeumlhet nga deumlshirat sensacionet ndjenjat pasionet impulset energjiteuml e

veprimit dhe nga gjitheuml loja e instinkteve posesive dhee

teuml tjerave teuml lidhura me teuml si inati frika lakmia epshi

etj Energjia e jeteumls Prana(sanskr prāṇa) e cila

gjalleumlron trupin eumlshteuml njeuml aspekt i VitalesVitalja

peumlrbeumlhet nga tri pjeseuml kryesore Vitalja Meuml E Larteuml

Vitalja E MesmeVitalja E Mireumlfillteuml dhe Vitalja Meuml E

UleumltVitalja Meuml E Larteuml eumlshteuml Vitalja Mentale dhe

Vitalja Emocionale teuml marra bashkeumlVitalja Mentale u

jep emocioneve deumlshirave pasioneve sensacioneve ose

leumlvizjeve teuml tjera teuml Qenies Vitale njeuml shprehje mentale

neumlpeumlrmjet teuml menduarit teuml folurit ose ndonjeuml meumlnyre tjeteumlrVitalja Emocionale eumlshteuml vendi i ndjenjave teuml

ndryshme si dashuria (njereumlzore) geumlzimi hidheumlrimi

urrejtja etjVitalja E Mesme ose Vitalja E Mireumlfillteuml

eumlshteuml dinamike e ndjeshme dhe e pasionuar Ajo eumlshteuml

vendi i deumlshirave dhe reagimeve meuml teuml forta vitale si

ambicia krenaria frika lavdidashja teumlrheqjet dhe

shtytjet deumlshirat dhe pasionet e teuml gjitha llojeve Peumlrveccedil

keumlsaj ajo eumlshteuml fusha e shumeuml energjive vitaleVitalja

Meuml E Uleumlt peumlrbeumlhet nga leumlvizjet meuml teuml vogla teuml jeteuml-

deumlshireumls dhe jeteuml-reagimeve njereumlzore Ajo merret me

deumlshirat dhe ndjenjat meuml teuml vogla si deumlshira peumlr ushqim deumlshirat seksuale peumllqimet dhe mospeumllqimet mburrja

zeumlnkat deumlshira peumlr leumlvdateuml zemeumlrimi dhe deumlshirat e

tjera teuml vogla teuml ccedildo llojiVitalja Fizike eumlshteuml ajo pjeseuml e

Vitales e cila eumlshteuml e drejtuar ploteumlsisht ndaj gjeumlrave

fizike dhe eumlshteuml e mbushur me deumlshira lakmi dhe

keumlrkesa peumlr keumlnaqje neuml nivelin fizik

(vijon)

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

21

Gjon Keka Graz

Gjergj Kastrioti atlet i liriseuml seuml Arbeumlriseuml

Gjergj Kastriot Skeumlnderbeu nuk ishte veteumlm ldquoAtlet i Krishtitrdquo i shpallur nga

Papa Kaliksti por ai ishte atlet edhe neuml kuptimin fizik Ai kishte trup teuml

zhvilluar teuml njeuml atletiku dhe shumeuml autoreuml e kronisteuml teuml koheumls e theksojneuml

keumlteuml neuml studimet e tyre Por mbi teuml gjitha peumlrveccedil zhvillimit muskulor trupor

qeuml kishte ai ishte edhe njeuml ldquoatlet i lufteumls peumlr lirirdquo ose meuml mireuml mund teuml them

ishte ldquoAtlet i Liriseumlrdquo Neuml lufteuml me akrobacionet e tij dhe strategjineuml e tij teuml

njohur ai korrte fitore neuml teuml gjitha fushat Dhe siccedil meumlsojmeuml nga peumlrvoja liria

keumlrkon atleteuml peumlr teuml mbeumlrritur te qeumlllimi i realizimit teuml saj Por jo veteumlm atleteuml edhe patrioteuml e liridasheumls sepse njeuml shoqeumlri apo individ qeuml nuk e do

lirineuml ai kurreuml nuk mund teuml beumlhet atlet i Liriseuml

Skenderbeu neuml Krujeuml

Edhe atleteumlt e liriseuml e kaneuml derdhur gjakun e tyre neuml rreumlnjeumlt e pemeumls seuml

kombit teuml tyre Kjo peumlr faktin se neumlpeumlrmjet sakrificave teuml tyre neuml rritjen e

Pemeumls seuml Kombit atdheu i tyre ka arritur teuml keteuml shkeumllqimin e driteumls dhe teuml

zhvillimit teuml seuml mireumls seuml peumlrbashkeumlt

Veteumlm mohuesit renegateumlt teuml veumlllazeumlruarit me pushtuesin turk neuml fakt ata

kaneuml neuml zemrat e tyre varrin dhe jo jeteumln e lirineuml ata e peumlrdhosin petkut e

pasteumlr arbeumlror dhe identitetin kombeumltar europian teuml Arbeumlriseuml Zemra e njeuml

shoqeumlrie e njeuml arbeumlrori teuml veumlrteteuml ose eumlshteuml zemeumlr e vulosur me Lirineuml Kastriotiane ose nuk mund teuml jeteuml zemeumlr e njeuml arbeumlrori teuml veumlrteteuml

Skeumlnderbeu ishte ldquoAtlet i Liriseumlrdquo sepse shkronjat e arta teuml Liriseuml i kishte teuml

shkruara neuml brendeumlsineuml e zemreumls seuml tij Gjergj Kastrioti nuk kishte frikeuml nga

sakrifica e madhe peumlr teuml veumlrteteumln dhe drejteumlsineuml ai neuml fakt hoqi doreuml nga liria

e tij neuml momentin kur ndeumlrmori planin e tij teuml madh neuml rikthim peumlr teuml

shpeumltuar lirineuml e Arbeumlriseuml Kjo do teuml thoteuml se ai e vendosi shpirtin dhe veten

neuml teumlreumlsi si flijim peumlr atdheun edhe pse planin e rikthimit e kishte beumlreuml neuml

meumlnyreuml teuml peumlrsosur Edhe peumlrkundeumlr rreziqeve teuml shumta si nga armiqteuml e

jashteumlm ashtu edhe nga ata teuml

brendsheumlm ai mbeti njeuml lider

vizionar njeuml strateg njeuml arbeumlror

besnik i udheumls seuml eteumlrve dhe njeuml

engjeumlll mbrojteumls i themeleve teuml

shtetit teuml Arbeumlriseuml qeuml tashmeuml ishte

rimeumlkeumlmbur dhe unifikuar

Skeumlnderbeu luftoi me guxim dhe

ushtarakisht pro libertate Arberia

et Europa pra peumlr lirineuml e Arbeumlriseuml

dhe teuml Europeumls Kjo e beumln ateuml njeuml

engjeumlll mbrojteumls teuml atdheut teuml

peumlrbashkeumlt europian dhe teuml

civilizimit teuml saj Faleuml liriseuml seuml tij

qeuml i kishte hedhur rreumlnjeumlt neuml zemreumln

e tij e gjitheuml Arbeumlria sepse ai ishte

shpresa e vetme vendi neuml koheumln e

tij geumlzonte lirineuml e veumlrteteuml peumlr teuml jetuar vepruar dhe punuar si

arbeumlror i veumlrteteuml europian Virtytet

e tij konstante e shpaloseumln ateuml jo

veteumlm si njeuml ldquoAtlet teuml Liriseumlrdquo por

edhe si njeuml vizionar e ligjbeumlreumls peumlr

teuml mireumln e vendit teuml tij Veumlrtet po teuml

analizohet neuml teumlreumlsi vepra dhe jeta e

tij neuml sheumlrbim dhe mbrojtje deri neuml

fund teuml jeteumls seuml tij teuml Arbeumlriseuml dhe

Europeumls ateumlhereuml ai del teuml jeteuml edhe

njeuml ldquoAtlet i Liriseumlrdquo njeuml atlet i

famsheumlm inclytus Athleta jo veteumlm i Arbeumlriseuml por edhe i teumlreuml kontinentit

europian ndeumlrsa peumlr shumeuml

historianeuml studiues dhe shkrimtareuml

teuml ndrysheumlm europianeuml Gjergj

Kastriot Skeumlnderbeu ishte Mburoja

Gideoni Athleta Christi

Shpeumltimtari Makabeu etj

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

22

Ylli Prebibaj Tiraneuml

Nikaj-Meumlrturi neuml veumlshtrimin e disa hulumtuesve teuml huaj (pjesa e treteuml)

III

Trasheumlgimia kulturore dhe

natyrore neuml dekadat e para teuml

shekullit XX-teuml

Trasheumlgimia kulturore neuml Nikaj-

Meumlrtur ploteumlson mozaikun e

kultureumls kombeumltare neumlpeumlrmjet

eposit teuml kreshnikeumlve toponimiseuml

arkitektureumls seuml kullave gjameumls seuml

burrave veccedilorive dialektore etj

Krahina nuk u doreumlzua ndaj situatave teuml kobshme ekonomike

qeuml kishte kaluar por vijoi teuml

ruante mrekullisht ndeumlr breza

keumlto referenca identitare

Konsideratat qeuml ndeshim shpesh

se zona teuml caktuara neuml viset

shqiptare u detyruan t‟i

neumlnshtroheshin kulturalisht

sunduesve teuml huaj ndoshta duhen

rivlereumlsuar peumlr aq koheuml sa ldquovisaret kombeumltarerdquo i kemi teuml mireumlruajtura

neuml krahina teuml tjera po shqiptare

siccedil eumlshteuml krahina e Nikaj-

Meumlrturit

Kufiri i sajuar meuml 1913 krijoi

pengesa peumlr zhvillimin e shtetit teuml

ri shqiptar shkaktoi uri dhe

vdekje Gjakova ishte treg peumlr

banoreumlt e fiseve teuml Nikajve

Meumlrturit Gashit Krasniqes

Tropojeumls dhe Pukeumls teuml cileumlt kur peumlrpiqeshin teuml kalonin neuml aneumln

tjeteumlr teuml kufirit rriheshin ose

qeumllloheshin E vetmja alternativeuml

peumlr ta mbeti rrugeumltimi kateumlrditor

peumlr neuml Shkodeumlr (Swire 2005

134) Nga pikeumlpamja kulturore

kjo situateuml ishte njeuml pengeseuml

shumeuml serioze peumlr sigurimin e

mjeteve teuml domosdoshme teuml

puneumls peumlr mbajtjen gjalleuml teuml

traditeumls kulturore Neuml librin Golgota Shqiptare autori shkruan

rreth njeuml episodi kriminal teuml ushtriseuml serbe ku ndaj 70 katolikeumlve nga Nikajt

qeuml po shkonin neuml pazar u krye njeuml masakeumlr e peumlrgjakshme (Freundlich 2010

31)

Keumlta maleumlsore pavareumlsisht mjerimit ekonomik qeuml ishte i duksheumlm e mbajteumln teuml

gjalleuml identitetin kulturor Rapsodeumlt nikajmeumlrturas vijuan leumlvrimin e eposit dhe

keumlngeumlve shekullore neumlpeumlrmjet lahuteumls teli i seuml cileumls peumlr arsyet qeuml peumlrmendem

meuml lart nuk ishte industrial por fije e njeuml bishti kali Keumlshtu ldquoLahuta ndeumlr

malcina ku peumlrdoret (Malcia e Madhe Dukagjini Nikajt e Meumlrtur e megjeuml me

Jugosllavineuml asht e vetmja e dashtun vegeumll muzikore me teuml cileumln zemra e

popullit i shpreheuml ndjesiteuml e veta ma teuml xetat e ma teuml thellatrdquo (Hylli i Driteumls

1931 550) Mbi reumlndeumlsineuml qeuml ka njeuml trasheumlgimi e tilleuml kulturore F Cordignanos neumlnvizon se ldquoKush e ka rujt rodin zakonet gojdhanat shkurt

gjithccedilka asht vizar shpirtuer i kombitrdquo (Hylli i Driteumls 1931 551) Protokolli i

mikpritjes nuk i ka shpeumltuar veumlzhgimit teuml Nopces i cili e peumlrshkruan keumlshtu

ldquoqeumlndrimi i meumltejsheumlm disa diteumlsh neuml Curraj teuml Epeumlr i peumlrket periudhave meuml teuml

keumlndshme teuml udheumltimit tim neumlpeumlr Shqipeumlrirdquo Meuml tej ai veumlren se ldquobanoreumlt e

Currajt (Nikaj) neuml vitin 1908 krahas atyre teuml Meumlrturit u peumlrkisnin njereumlzve

meuml teuml mireuml qeuml kam hasur neuml Shqipeumlrirdquo (Nopsca 2009 207-208)

Harteuml Curraj Epeumlr 1930

Ndeumlrkoheuml pas shpalljes seuml Republikeumls Shqiptare meuml 1925 konstatojmeuml rishtazi

njeuml interesim peumlr zoneumln por tashmeuml neuml fusheumln e njohjes me veccediloriteuml natyrore

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

23

Neuml objektiv ishte tashmeuml

evidentimi i resurseve turistike

hapeumlsireumls gjeografike dhe

itinerareve qeuml lidhin zonat me njeumlra-tjetreumln Disa ekspedita

studimore u ndeumlrmoreumln nga qarqe

profesionale austriake dhe

italiane

Studimi hartografik i peumlrgatitur

nga Instituti Gjeografik Mbreteumlror

Italian meuml 1930 i peumlrket njeuml prej

punimeve meuml teuml mira neuml leumlmin

hartografik si peumlr shkak teuml

peumlrmbajtjes por edhe si produkt shkencor i njeuml prej instituteve meuml

teuml mireumlnjohura ndeumlrkombeumltare

Harta me emeumlrteseuml ldquoCurraj

Epeumlrrdquo na sjell teuml dheumlna

gjuheumlsore topografike dhe

gjeografike peumlr Currajt dhe

rajonet kufitare Kjo eumlshteuml njeuml

harteuml profesionale e peumlrgatitur

mbi kritere qartazi shkencore ajo

i peumlrket vitit 1930 dhe ruhet neuml

fondin e hartave neuml Bibliotekeumln

Kombeumltare neuml Tiraneuml (Insituti Gjeografik Mbreteumlror Italian i

Firenceumls 1930)

Neuml vitin 1930 Gazeta ldquoVullneti i

Popullitrdquo shkruan mbi

eksplorimin e maleve neuml veri teuml

Shqipeumlriseuml nga ana e kateumlr

alpinisteumlve austriake Udheumltimi i

tyre ishte neumln patronazhin e

Seksionit Akademik teuml Isnabrukut Alpinisteumlt kryen

ngjitje neuml Majeumln e Ndeumlrmajeumls

Malin e Thateuml Lugun e

Ndeumlrmajeumls Qafeumln e Pejeumls

Shtegun e Dhenve etj Shoqeumlria

alpine qeuml ndeumlrmori keumlteuml mision neuml

Shqipeumlrineuml e Veriut ishte njeuml

institucion i mireumlnjohur peumlr koheumln

neuml teuml cileumln ishin aktivizuar

alpinisteumlt e Gjermaniseuml dhe

Austriseuml ajo ishte themeluar meuml

1774 dhe kishte 200 000 ndjekeumls (Vullneti i Popullit 1930 1)

Gjashteuml vjet meuml voneuml Hylli i

Driteumls pasqyron njeuml ekspediteuml teuml

disa autoriteteve austriake Neuml

shkrimin ldquonji udheumltim neuml Alpet e

Shqipeumlriseuml seuml Veriutrdquo jepen teuml

dheumlna rreth keumlsaj ekspedite neuml

peumlrbeumlrjen e seuml cileumls ishin Dr Fritz

Lemperg Fehring Steirmark

zonjusha Maria Kainz dhe Severin Kainz Ata mbeumlrriteumln neuml

Shkodeumlr meuml 13 korrik 1936 ku u priteumln me nderime shteteumlrore dhe vijuan

rrugeumltimin teuml shoqeumlruar nga meumlsuesi Rrok Zojzi

Rruga e ndjekur prej tyre ishte Selimaj Lugu i Valboneumls Maja e Hekurave Qafa e Droccedileumls Qereqi Curraj Epeumlr Qafa e Ndeumlrmanjeumls Shala Thethi etj Neuml

fund teuml rrugeumltimit Dr Lemperg ishte shprehur ldquopo pse ju shqiptareumlt nuk

bani reklameuml peumlr keumlto fareuml bukurisheuml qeuml kenirdquo (Hylli i Driteumls 1937 177)

Turisteumlt shton ai janeuml meumlrziteuml veccedil me udheumltime neuml Zviceumlr nga ana tjeteumlr

Shqipeumlrineuml e cileumlson njeuml vend teuml bukur Ai sugjeronte peumlrmireumlsimin e shtigjeve

e ndeumlrtimin e kasolleve alpine Itineraret meuml teuml peumlrshtatshme peumlr t‟u vizituar

konsiderohen

ShkodeumlrndashBogeuml-Xhaj-Pult-Theth

ThethndashCurrajndashSelimajndashRrogam

Tropojeuml-SelimajndashCurrajndashThetheuml

Theth- Qafeuml e Pejeumls-lepush

Sipas tyre do ishte me vend ndeumlrtimi i njeuml qendre botanike e cila teuml peumlrfshijeuml

hapeumlsireumln ThethndashSelimaj-Maja e Hekurave-Curraj-Kakija e Nikajve (Hylli i

Driteumls 1937 179)

IV

Peumlrfundime

Neuml keumlteuml punim trajtuam kontributin e disa hulumtuesve teuml huaj sa i takon

krahineumls seuml Nikaj-Meumlrturit rendit shoqeumlror traditave veccedilorive kulturore dhe

natyrore Hulumtimet dhe botimet e tyre peumlrbeumljneuml njeuml fond teuml dobisheumlm peumlr pasqyrimin e seuml kaluareumls shqiptare ndeumlr shekuj

Neuml keumlto kushte peumlrkthimi dhe botimi i tyre i ploteuml duke respektuar

besnikeumlrisht punimet autentike do e pasuronte meuml tej fondin shqiptar

albanologjik Gjykojmeuml se njeuml nismeuml serioze neuml keteuml drejtim duhet teuml

peumlrfshihet neuml axhendeumln e institucioneve akademike neuml Shqipeumlri dhe neuml

Kosoveuml

Ndeumlrmjet hulumtuesve teuml huaj gjykojmeuml qeuml veprat e Nopccediles dhe Lambertzit

zeumlneuml njeuml vend kryesor peumlr shkak teuml formimit teuml tyre akademik dhe

hulumtimeve teuml gjata qeuml kaneuml kryer Konsiderata joneuml mbeumlshtetet edhe nga interesimi i instituteve shkencore apo shteumlpive botuese teuml mireumlnjohura

ndeumlrkombeumltarisht peumlr botimin e veprave teuml tyre

Reumlndeumlsia e hulumtuesve teuml huaj qeumlndron neuml trajtimin e gjithansheumlm teuml

fenomeneve shoqeumlrore teuml asaj kohe duke trajtuar si aspektet pozitive dhe ato

negative Shmangja e problematikave neuml trajtimet shkencore me peumlrjashtim teuml

atyre qeuml autoreumlt i provojneuml si shtrembeumlrime janeuml pa bazeuml shkencore

Keumlta autoreuml kaneuml krijuar njeuml fond teuml papeumlrseumlritsheumlm studimesh si peumlr krahineumln

e Nikaj-Meumlrturit por edhe peumlr albanologjineuml shqiptare pa teuml cilin nuk do teuml

mundeshim sot teuml kishim teuml shkruar shumiceumln e tematikave qeuml secili syresh ka

trajtuar Neuml keumlto kushte ata zeumlneuml vend teuml posaccedileumlm neuml literatureumln e peumlrjetshme shqiptare

BIBLIOGRAFIA

Burimet arkivore

AQSH F 78

Fondi arkivor i Biblotekeumls Kombeumltare

Organet e Shtypit

Burimi i Kanunit teuml Lekeuml Dukagjinit Prej Dr Franz Baron Nopcsa peumlrktheu F Asallani neuml

Dialeumlria Nr 4 Wien 1920

G Stadtmuller Historija e Shqipeumltare Nr 1-2 Shtypshkronja Franccedileskane Shkodeumlr 1942

Hylli i Driteumls Nr 7-8 Shtpshkronja Franccedileskane Shkodeumlr 1933

Hylli i Driteumls Nr 4 Shkodeumlr 1937

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

24

F Cordignano Kryevepra e A Gjergjit neuml

zhvillim teuml historis shqyptare neuml Hylli i

Driteumls Nr 10 Shkodeumlr 1931

Vullneti i Popullit Interesimi i turistave

gjermane peumlr bukuriteuml e maleve shqiptare

Tiraneuml 1930

Botimet historiografike

Anton Berisha Maximilian Lambertzi peumlr

Epikeumln Gojore Shqiptare neuml Gjurmime

Albanologjike Nr 16 Insituti

Albanologjik i Prishtineumls Prishtineuml 1987

Dom Ernesto Cozzi Studime Etnologjike

teuml Shqipeumlriseuml Srsquoepeumlrme Botimet Fishta

Lezheuml 2017

Ermanno Armao Localitagrave chiese fiumi

monti e toponimi varii di unrsquoantica carta

dellrsquoAlbania Settentrionale Istituto per L‟

Europa Orientale Roma 1933

Franz Baron Nopsca Shqipeumlria Katolike e

Veriut Faik Konica Prishtineuml 2009

Giuseppe Valentini Ligji i maleve

shqiptare nga relacionet e Misionit

Sheumltiteumls teuml Jezuit neuml Shqipeumlri 1880-1932

Plejad Tiraneuml 2007

Joseph Swire Shqipeumlria ngritja e njeuml

mbreteumlrie Dituria Tiraneuml 2005

John Monaghan Peter Just Antropoligjia

SocialndashKulturore Ideart Tiraneuml 2007

Leo Freundlich Golgota e Shqipniseuml

aktakuzeuml kundeumlr shfaroseumlsve teuml popullit

shqiptar Prishtineuml 2010

Maximilian Lambertz Raport mbi

studimet e mia linguistike neuml Shqipeumlri nga

mesi i majit deri neuml fund teuml gushtit 1916

Botimet Franceskane Shkodeumlr 2011

Ndoc Nikaj Kujtime teuml nji jeteumls seuml

kalueme Plejad Tiraneuml 2003

P Fulvio Cordignano S J La Poesia

Epica Di Confine NellrsquoAlbania Del Nord

I Parte Studio Critico-Letterario

Tipograia Liberia Emiliana

EditriceVenezia 1943

Steacutephane Voell Das nordalbanische

Gewohnheistsrecht Curupira Germany

2004

Theodor Ippen Shqipeumlria e Vjeteumlr

Parathanje nga Dr Ardian Klosi Maluka

Tiraneuml 2002

Ylli Prebibaj Diplomacia shqiptare e

viteve 1920-1925 neuml fokusin e shtypit teuml

koheumls neuml Revisteumln Shkencore

Ndeumlrkombeumltare Diskutime Nr 14 Tetoveuml

2015

Zymer Ujkan Neziri Studime peumlr

Folklorin II Epika Gojore dhe

Etnokultura Instituti Albanologjik i

Prishtineumls Prishtineuml 2008

Harta

Harteuml ldquoCurraj Epeumlrrdquo Riliev i bamun meuml

1930 Insituti Gjeografik Mbreteumlror Italian

i Firenceumls (shih fondi i hartave neuml

Biblotekeumln Kombeumltare Tiraneuml)

Uebe

httpwwwbkshalkatalogulibrarywww

opacwwwrootbeginnerindex_alhtml

wwwsmithsonianmagcom

(Fund)

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

25

Dr Nail Draga Ulqin

Masakra e Tivarit dhe rishkrimi i historiseuml

(Me rastin e 75-vjetorit 1945-2020)

Ndeumlr ngjarjet tragjike teuml popullit

shqiptar qeuml ka teuml beumljeuml me Lufteumln e

Dyteuml Boteumlrore eumlshteuml Masakra e

Tivarit e cila ka ndodhur me 1

prill 1945 Neuml keumlteuml masakeumlr teuml

realizuar nga njeumlsiteuml ushtarake teuml

Jugosllaviseuml aty janeuml likuiduar njeuml

numeumlr i madh shqiptareumlsh nga

Kosova me peumlrmasat e

gjenocidit teuml cileumlt ishin

mobilizuar peumlr teuml ndjekur okupatoreumlt gjermaneuml neuml pjeseumln

pereumlndimore teuml ish-Jugosllaviseuml

Mobilizimi i tyre neuml Kosoveuml ka

pasur njeuml prapavi teuml caktuar

politike sepse si qellim kishte

spastrimin e Kosoveumls nga

shqiptareumlt peumlr teuml realizuar neuml

praktikeuml pushtetin ushtarak i cili

ishte vendosur nga data 8 shkurt

1945 duke beumlreuml riokupimin e

Kosoveumls pa peumlrfillur parimet e Karteumls seuml Atlantikut me pasoja

peumlr shqiptareumlt qeuml eumlshteuml deumlshmuar

neuml vitet vijuese

Me 1 prill u beumlneuml 75- vite (1945-

2020) nga Masakra e Tivarit ku u

likuiduan neuml meumlnyreumln meuml mizore

shqiptareumlt nga Kosova Sipas teuml

dheumlnave del se ky numeumlr shkon

minimalisht nga 1560 shqiptareuml

ndeumlrsa sipas disa peumlrllogaritjeve

arrineuml deri neuml 3764 persona Fjala eumlshteuml peumlr shqiptareumlt teuml cileumlt ishin

teuml mobilizuar si regruteuml ne aradhat

partizane peumlr teuml ndjekur armikun

peumlrfundimisht nga territori i ish-

JugosllaviseumlPor edhe pas

shteumldhjeteuml e peseuml vjeteumlve kjo

tragjedi ende nuk eumlshteuml ndriccediluar

nga studiuesit e ndryshem nga vet

fakti se gjateuml periudheumls seuml sistemit

komunist marrja me njeuml ngjarje teuml

tilleuml ishte e pa preferueshme dhe me pasoja peumlr autoreumlt

Edhe pse ne popull dihej peumlr keteuml tragjedi dhe peumlrshperitej peumlr numrin e teuml

vrareumlve sakteumlsisht pak kush dinte teuml dheumlna teuml sakta sepse arkivat peumlr

shqiptareumlt ishin neumln embargo madje dokumenteumlt gjegjeumlse ka mundeumlsi qeuml janeuml

zhdukur nga ato teuml cileumlt kaneuml realizuar keteuml masakeumlr

Deumlshmi autentike e atyre qeuml peumlrjetuan masakren Por veteumlm pas deumlshtimit teuml sistemit monist dhe vendosjes seuml pluralizmit nga

viti 1990 opinioni i gjeumlreuml filloi teuml njihej meuml ne detaje peumlr keteuml masakeumlr e ate

duke iu falenderuar deumlshmitareumlve autentik teuml cileumlt kishin shpeumltuar nga kjo

kasaphane tipike naziste e beumlreuml nga pjeseumltareumlt e aradhave partizane jugosllave

gjoja ldquonacional-ccedillirimtarerdquo Dhe janeuml keumlto individ teuml cileumlt e peumlrjetuan personalisht keteuml masakeumlr teuml cileumlt kaneuml dheumlneuml kujtimet e tyre peumlr keteuml kalvar teuml

shqiptareumlve nga mobilizimi i tyre neuml Kosoveuml dhe rrugeumltimi ne relacionin

Prizren-Kukeumls-Shkodeumlr-Tivar

Ndeumlr ta beumln pjeseuml edhe Azem Hajdini-Xani i cili opinionit i ka dhuruar librin

ldquoTragjedia e Tivaritrdquo botuar neuml Shtutgard neuml Gjermani neuml vitin 1990 dhe meuml

pas ribotuar neuml Prishtineuml neuml vitin 1998 Po ashtu ky autor ka botuar edhe njeuml

botim tjeteumlr me titull rdquoMasakra e Tivaritrdquo-Memoare Prishtineuml 1998 duke

prezentuar deumlshmi autentike teuml personave teuml cileumlt kaneuml mbetur gjalleuml Edhe pse

ne ndeumlrkoheuml janeuml botuar edhe disa studime nga autor teuml tjereuml peumlr keteuml

masakeumlr(MPirraku UButka etj) botimi i keumltyre materialeve nga autori i cili e ka peumlrjetuar drejteumlpeumldrejt keteuml masakeumlr peumlr momentin sheumlrben si leumlndeuml bazeuml

dhe e domosdoshme peumlr teuml trajtuar keteuml tragjedi teuml beumlreuml nga komunistet ne prag

teuml peumlrfundimit teuml Lufteumls seuml Dyteuml Boteumlrore sepse arkivat ende janeuml teuml mbyllura

peumlr hulumtuesit shqiptareuml

Nisja nga Prizreni peumlr neuml Tivar Peumlr teuml beumlreuml ploteumlsimin e Armateumls IV teuml Jugosllaviseuml peumlr neuml Frontin VP teuml

bregdetit teuml Adriatikut ne saje teuml teuml dheumlnave teuml publikuara del se ne mars dhe

prill teuml vitit 1945 u deportuan 22017 lufteumltareuml shqiptareuml nga Kosova Ata janeuml

deportuar ne formacione ushtarake teuml cilat quhen eshalone qe gjateuml muajve

mars-prill 1945 nga Prizreni peumlr neuml Tivar gjithsejt ishin gjashteuml eshalone teuml

tilla Keumlshtu neuml mars janeuml deportuar tre eshalone eshaloni i pareuml me 3700 lufteumltareuml niset nga Prizreni meuml 2431945 dhe arrin neuml Tivar meuml 2931945

eshaloni i dyteuml meuml 4700 lufteumltareuml niset nga Prizreni meuml 2631945 dhe arrineuml

neuml Tivar meuml 3131945 dhe eshaloni i treteuml me 2700 lufteumltareuml shqiptareuml niset

nga Prizreni me 2731945 dhe arrin neuml Tivar meuml 1 prill 1945 Ndeumlrsa gjateuml

muajit prill janeuml deportuar edhe tre eshalone teuml tjera eshaloni i pareuml me 1506

lufteumltareuml niset nga Prizreni meuml 19 prill 1945 eshaloni i dyteuml me 2601 lufteumltareuml

niset nga Prizreni meuml 20 prill 1945 dhe eshaloni i treteuml me 1216 lufteumltareuml niset

nga Prizreni meuml 24 prill 1945Ndeumlrsa meuml pas nga Prizreni niset njeuml eshalon i

veccedilanteuml me 5323 lufteumltareuml shqiptar nga Maqedonia ne diteumlt e para teuml prillit teuml

vitit 1945

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

26

Pse po largoheshin lufteumltareumlt

nga Kosova Duke marreuml parasysh se

operacionet luftarake kundeumlr nazistave gjermaneuml ne Lufteumln e

Dyteuml Boteumlrore kishin marreuml fund

nga fundi i viti 1944 me teuml drejt

beumlheumlt pyetja se pse i deportuan

lufteumltareumlt shqiptareuml nga Kosova

Peumlrgjigja ishte e qarteuml sepse

planifikohej njeuml hakmarrje ndaj

shqiptareumlve teuml Kosoveumls peumlr

humbjen qe kishin peumlrjetuar

formacionet ushtarake teuml

partizaneumlve jugosllaveuml ne lufteumln ndaj lufteumltareumlve teuml Shaban

Polluzheumls Ndeumlrsa nga ana tjeteumlr

si qellim ishte largimi nga

Kosova i atyre lufteumltareumlve teuml cileumlt

mund teuml beumljneuml rezistenceuml peumlr

vendosjen e pushtetit ushtarak

serb gjegjeumlsisht ripushtimin serb

teuml Kosoveumls ne saje teuml vendimeve

teuml meuml vonshme

Teuml mobilizuarit iu ngjanin

robeumlrve Edhe pse teuml gjitheuml teuml tubuarit nga

aneuml teuml ndryshme teuml Kosoveumls

kishin premtime se do teuml

deportoheshin me statusin e

lufteumltareumlve peumlr teuml ndjekur armikun

ne vijen e frontit neuml veripereumlndim

teuml Adriaktikut(Isteumlr-Slloveni) nga

momenti i pareuml neuml Prizren u verejt

se do teuml jeteuml teumlreumlsisht

ndrysheNeumlse deri aty ata ishin teuml

armatosur dhe teuml peumlrcjellur me oficereuml shqiptareuml meuml tu nisur nga

Prizreni peumlrcjelljen e moren

oficeret serbo-malazez ndeumlrsa po

ashtu u detyruan peumlr teuml doreumlzuar

armet me pretekst se rruga eumlshteuml e

gjateuml dhe do teuml lodheni pa nevojeuml

pra ata u nisen nga Prizreni teuml

paarmatosur teuml pa ushqyer teuml

lodhur teuml paveshur dhe ne kushte

higjenike teuml papeumlrshtatshme Ishte

ky eshaloni i dyteuml qeuml eumlshteuml nisur

nga Prizreni meuml 26 mars ku pjeseumltareumlt e tij do teuml peumlrjetojneuml

gjenocid teuml pa pareuml ne qytetin e

Tivarit teuml Ri

Gjateuml rrugeumls atyre iu ndalohej

dalja nga kolona qofteuml peumlr teuml pireuml

ujeuml apo kryer nevoja fiziologjike

Kush kishte guxim teuml vepronte

ndryshe e peumlsonte me jeten sepse

pushkatohej neuml vend Nga njeuml

sjellje e tilleuml e oficereumlve peumlrcjelles teuml cileumlt vrisnin kur kishin deumlshireuml

e flisnin fyerjet meuml vulgare ndaj shqiptareumlve tash teuml gjitheuml e kishin teuml qarteuml se

nuk janeuml meuml lufteumltareuml por iu ngjanin robeumlrve teuml lufteumls Dhe nga njeuml situateuml e

tilleuml dramatike gjateuml rrugeumls deri ne Shkodeumlr numri i teuml vrareumlve kishte arritur

deri neuml 800 lufteumltareuml teuml cileumlt janeuml gjuajtur neuml lumin Dri Buneuml etj

Pamjet e Tivarit paralajmeumlronin masakren Me teuml arritur neuml Tivarin e Ri eumlshteuml veumlrejtur njeuml moblizim i madh i popullateumls

vendore ku me ta ishin seuml bashku edhe njeumlsiteuml ushtarake teuml Brigadeumls seuml Dhjeteuml

Malazeze teuml armatosur ne ccedildo aspekt athua se janeuml duke pritur njeumlsiteuml e

armikut U pa qarteuml komploti dhe gracka e pregatitur por ata prisnin veteumlm

shkasinNe qendeumlr teuml Tivarit teuml Ri pasi i kaneuml udheumlruar peumlr teuml pushuar ne afeumlrsi

teuml tyre ishte njeuml krua ku shqiptareumlt shprehen keumlrkeseumln peumlr teuml pireuml ujeuml por

oficereumlt reaguan ashpeumlr duke mos iu mundeumlsuar dhe fyer ata neuml aspektin

nacional duke vrareuml tre shqiptareuml ndeumlrsa nga plumbat e tyre kishin vrareuml

ldquogjojardquo njeuml ushtareuml malazias Ky ishte njeuml tjeteumlr pretekst peumlr teuml vrareuml shqiptareuml andaj peumlr keteuml ldquovepeumlr ldquo e cila nuk ishte beumlreuml nga shqiptareumlt ata pushkatuan 100

ushtareuml shqiptareuml sikurse nazisteumlteumlt gjermaneuml koheuml meuml pareuml Nga kjo e papritur

shqiptareumlt ishin teuml vetdijsheumlm se njeuml tragjedi e tilleuml nuk do teuml peumlrfudnoj meuml

kaq sepse ishin teuml rrethuar nga teuml gjitha aneumlt

Ndeumlrtesa e Monopolit teuml Duhanit ferri i shqiptareumlve

Ata meuml pas ne koloneuml i detyruan teuml ecin dhe i vendosen ne objektin e

Monopolit teuml Duhanit neuml afeumlrsi teuml portit Ishte kjo njeuml ndeumlrteseuml tre kateumlshe ku i

detyruan teuml hyjneuml brenda ndeumlrsa teuml tjereumlt u vendosen neuml oborr pra teuml gjitheuml

grumbull e jo ne koloneuml sepse keumlshtu mundeumlsia peumlr t‟i shfarosur ishte meuml e

madhe Dhe nuk ka vonuar shumeuml ne teuml gjitheuml shqiptareumlt si brenda ne ndeumlrteseuml

e neuml oborr eumlshteuml qitur me teuml gjitha mjetet luftarake rreh dy oreuml dhe neuml oborr dhe shesh ku ishin rreth 3000 veta nuk mbeti njeumlri i gjalleuml neuml keumlmbeuml sepse u beuml

kasaphaneuml e veumlrteteuml dhe kudo u beuml lumeuml gjaku E teumlreuml kjo masakeumlr ka zgjatur

rreth njeuml oreuml e gjysmeuml duke filluar neuml ora 14 teuml dateumls 1 prill 1945 Pateumln fat teuml

shpetojneuml veteumlm ata qe ishin ne katin e larteuml teuml ndeumlrteseumls dhe disa nga eshaloni

i pareuml teuml cileumlt peumlr momentin ishin neuml Tivarin e Vjeteumlr Por tragjedia nderpritet

duke iu falenderuar njeuml automobili i cili brenda kishte disa veumlzhgues

amerikaneuml teuml cileumlt meuml gjaseuml kishin deumlgjuar teuml shteumlnat e armeumlve dhe kishin

ardhur peumlr teuml pareuml vendin e ngjarjeumls Por kriminelet iu doleumln peumlrpara dhe i

binden teuml largoheshin dhe teuml vazhdojneuml rrugeumln peumlr neuml Ulqin Pra nga frika se

do teuml zbulohet krimi ata u detyruan ta nderpresin plojeumln Ishte kjo njeuml rasteumlsi

qeuml teuml shpeumltojneuml disa lufteumltareuml kosovareuml teuml cileumlt do teuml jeneuml deumlshmitareuml teuml keumlsaj masakre edhe pse qeumlllimi i forcave shfaroseumlse teuml partizaneumlve jugosllaveuml ishte

peumlr t‟i vrareuml teuml gjitheuml peumlr teuml mos pasur deumlshmitareuml

Mungojneuml varret e teuml masakruarve

Me pas u mobilizuan teuml gjitheuml qytetareumlt si pleq gra teuml rinj puneumltor e ushtareuml

peumlr teuml pastruar oborrin peumlr teuml humbur gjurmet e keumlsaj vepre mizore Me

kamion kaneuml ngarkuar teuml vrareumlt dhe teuml plagosurir peumlr t‟i deportuar neuml varreza teuml

ndryshme kolektive Madje neuml keteuml transport kaneuml angazhuar edhe ata

shqiptareuml teuml cileumlt kaneuml mbetur gjalleumlEnde nuk dihet se ku janeuml bartur kufomat

dhe varrosur ata Beumlhet fjaleuml peumlr disa vende si ne Tivarin e Vjeteumlr Tugjemil

Zalef dhe ne njeuml shpelleuml neuml malin e Vollujiceumls praneuml detit Por nuk ka dilemeuml

se pjeseumln meuml teuml madhe teuml tyre e kaneuml gjuajtur neuml det

Beumlheumlt pyetja sa janeuml vrareuml ne keumlteuml masakeumlr e sa kaneuml mbetur gjalleuml Pasi nuk

ka teuml dheumlna arkivore andaj i vetmi burim eumlshteuml A Hajdini-Xani i cili thoteuml se

teuml gjalleuml kemi mbetur 810 individeuml ndeumlrsa nga Kosova janeuml nisur 4700

lufteumltareuml nga del se gjateuml rrugeumls dhe ne keteuml masakeumlr janeuml vrareuml e zhdukur 3

890 shqiptareuml teuml Eshalonit teuml dyteuml dhe 420 teuml Eshalonit teuml pareuml pra gjithsej 4

310 individ kaneuml humbur jeteumln ccedileumlshtje qeuml mbesin peumlr hulumtime

Neuml keumlteuml regji shfaroseumlse ka pasur raste qeuml individ teuml ndrysheumlm teuml shpeumltojneuml dhe

teuml ikin neuml drejtime teuml ndryshme por edhe aty neumlse janeuml zbuluar janeuml likuidur

sepse teuml gjitheuml shqiptareumlt janeuml cileumlsuar si armiq nga pushteti ushtarak Ka raste teuml veccedilanta qeuml kosovareumlt janeuml strehuar e mbajtur nga familje shqiptare duke iu

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

27

shpeumltuar jeteumln si ne Tivar Aneuml teuml

Malit dhe Krajeuml ku peumlr raste teuml

tilla egzistojneuml deumlshmi autentike

Tragjedia e cila u hesht peumlr vite

teuml teumlra

Me teuml peumlrfunduar lufta dhe kthimi

i lufteumltareumlve kosovareuml neuml shteumlpiteuml

e tyre kjo ngjarje mori dheneuml por

ishte me pasoja neumlse keumlrkohej e

veumlrteta pse ndodhi ajo Madje ata

teuml cileumlt e peumlrjetuan ishin teuml

keumlrceumlnuar neumlse debatojneuml ne

lidhje mbi keteuml ngjarje e jo meuml teuml

keumlrkojneuml qeuml ajo teuml ndriccedilohet neuml teumlreumlsi

Dhe si peumlr ironi teuml fatit pas keumlsaj

masakre ajo u hesht nga ato teuml

cileumlt eumlshteuml dashur teuml flasin dhe ta

informojneuml opinionin e gjeumlreuml peumlr

keteuml gjenocid teuml beumlreuml nga

partizaneumlt jugosllaveuml duke

keumlrkuar peumlrgjegjeumlsi nga ana e

tyre

Por ndodhi qeuml peumlr keumlteuml masakeumlr te mos flasin kaudrat shqiptare

qofteuml nga Kosova apo nga

Shqipeumlria por peumlr teuml pareumln hereuml teuml

deklarohet A Rankoviqi neuml

Kongresin Themelues teuml PKS meuml

8-12 maj 1945 i cili neuml mes

tjerash ka theumlneuml se rdquoudheumlheqeumlsit e

eshalonit e nxiteumln revolteumln midis

shqiptareumlverdquo duke planifikuar teuml

vrisnin ldquo40 shqiptareuml peumlr njeuml

luftareuml teuml vrareumlrdquo duke vazhduar se ldquoudheumlheqesit taneuml hapeumln zjarr

dhe i vraneuml 300 shqiptareumlrdquo Njeuml e

dheumlneuml e tilleuml edhe pse e

minimizuar shumeuml hereuml deumlshmon

se njeuml masakeumlr e tilleuml ka egzistuar

dhe eumlshteuml realizuar nga forcat

partizane jugosllave qeuml ishin teuml

Brigadeumls seuml Dhjeteuml Malazeze

duke mbetur informata e vetme

zyrtare peumlr keumlteuml masakeumlr

Por edhe pse njeuml nismeuml teuml tilleuml neuml rrugeuml institucionale peumlr teuml

prezantuar dhe hulumtuar teuml

veumlrteteumln eumlshteuml beumlreuml nga Azem

Hajdini si pjeseumlmarreumls i keumlsaj

masakre nga viti 1966 e meuml pas

ccedildo gjeuml mbeti veteumlm ne nismeuml

sepse pushtetit jugosllav teuml koheumls

nuk i ka interesuar e veumlrteta peumlr

keumlteuml tragjedi sepse ishin veteuml

serbo-malazezeumlt teuml cileumlt ishin

skenaristeumlt dhe regjisoreumlt e keumlsaj maskare e cila ishte meuml e madhja

neuml peumlrfundim teuml Lufteumls seuml Dyteuml Boteumlrore ne Evropeumln Juglindore

Peumlrgjegjeumlsia e udheumlheqjes seuml Shqipeumlriseuml

Edhe pse kaneuml kaluar 75 vite nga masakra e Tivarit deri meuml tash nuk kemi pasur rast teuml lexojmeuml diccedilka konkrete neuml lidhje mbi keumlteuml tragjedi nga strukturat

qeveritare teuml Shqipeumlriseuml Madje kjo tragjedi nga ana e tyre eumlshteuml heshtur duke

mos u sheumlnuar as neuml kalendarin e ngjarjeve historike sepse ata janeuml teuml

veteumldijsheumlm peumlr peumlrgjegjeumlsineuml qeuml mbajneuml Sepse si teuml lejohet qeuml teuml kalojneuml

neumlpeumlr territorin e Shqipeumlriseuml eshalone teuml teumlra qytetareumlsh kosovareuml teuml peumlrcjellur

nga ushtarakeumlt serbo-malazez gjoja peumlr teuml marreuml pjeseuml neuml ndjekjen

peumlrfundimtare teuml armikut neuml Isteumlr e Slloveni kur Lufta e Dyteuml Boteumlrore kishte

marrur fund

Objekti i Monopolit teuml Duhanit neuml Tivar-vendi i masakreumls teuml 1prillit 1945

Nuk ka dilemeuml se ishte ky njeuml veprim monstruoz dhe antikombeumltar i

udheumlheqjes seuml Shqipeumlriseuml seuml koheumls e cila ka peumlrgjegjeumlsi peumlr masakren e Tivarit Por neumlse analizojmeuml rrethanat e koheumls qeuml meuml voneuml eumlshteuml njoftuar

opinioni i gjeumlreuml as qeuml eumlshteuml pritur diccedilka konkrete nga udheumlheqja e Shqipeumlriseuml

ose me konkretisht nga ajo e PKSH sepse keumlta ishin si filialeuml e komunisteumlve

jugosllaveuml dhe ishin teuml indoktrinuar nga ideologjia komuniste si rralleuml kush neuml

Evropeumln Juglindore Sepse nga ajo koheuml e deri neuml vitin 1948 me jugosllaveumlt

kaneuml punuar seuml bashku peumlr teuml eliminuar armiqet ideologjikeuml ku egzistojneuml

deumlshmi teuml pakontestueshme sepse individeuml teuml ndrysheumlm shqiptareuml janeuml

arrestuar neuml Shqipeumlri dhe iu janeuml doreumlzuar jugosllaveumlve teuml cileumlt kaneuml

peumlrfunduar meuml pasoja tragjike

Tivari 1945 sikurse Srebrenica 1995 Nuk ka dilemeuml se Masakra e Tivarit e vitit 1945 eumlshteuml pothuaj identike me

masakren e Srebreniceumls neuml vitin 1995 e beumlreuml nga forcat ushtarake serbe ndaj

rreth 8 000 boshnjakeumlve Por keumltu egziston veteumlm njeuml dallim sepse krimi neuml

Tivar eumlshteuml beumlreuml pa pranineuml e forcave ndeumlrkombeumltare ndeumlrsa neuml Srebreniceuml

eumlshteuml beumlreuml neuml prani teuml tyre teuml cileumlt ishin gjoja me mision peumlr teuml mbrojtur keteuml

popullateuml Njeuml rast i tilleuml analogjik ka edhe teuml veccedilanteumln tjeteumlr sepse viktimat e

Tivarit edhe sot janeuml pa varre teuml identifikuara ndeumlrsa ata teuml Srebreniceumls janeuml

identifikuar sepse janeuml gjetur neuml varrezat kolektive meuml ccedil‟rast eumlshteuml beumlreuml

rivarrimi i tyre

Pllaka peumlrkujtimore e cila mungon

Ka ardhur koha qeuml neuml lidhje mbi masakren e Tivarit teuml formohet njeuml komision i veccedilanteuml praneuml Qeveriseuml seuml Kosoveumls peumlr teuml zhvilluar njeuml takim me peumlrfaqeumlsuesit

e Qeveriseuml seuml Malit teuml Zi Nuk ka dilemeuml se ngjarja tragjike e vitit 1945 nuk

mund ta ngarkojeuml me peumlrgjegjeumlsi pushtetin aktual neuml Mal teuml Zi por angazhimi

neuml drejtim teuml ndriccedilimit teuml keumlsaj masakre do teuml ishte neuml favor teuml pushtetit aktual

neuml rrethana teuml reja shoqeumlrore e politike

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

28

Edhe pse kaneuml kaluar 75 vjet nga

kjo masakeumlr ende nuk ka teuml

dheumlna neuml lidhje mbi varret e teuml

masakruarve andaj eumlshteuml obligim moral dhe civilizues qeuml neuml vendin

ku eumlshteuml beumlreuml masakra teuml ngrihet

njeuml memorial apo teuml vendoset njeuml

pllakeuml peumlrkujtimore neuml tre gjuheuml

peumlr teuml njohtuar opinionin e gjeumlreuml

mbi keumlteuml ngjarje tragjike neuml vitin

1945 qeuml ka ndodhur neuml qytetin e

Tivarit

Peumlrfundim

Ndoneumlse kaneuml kaluar 75-vite nga

data e 1 prilit 1945 kur u

masakruan shqiptareumlt nga

Kosova nga ana e strukturave

ushtarake jugosllave teuml koheumls

realizuar sipas njeuml skenari me

qellime shfaroseumlse ndaj

shqiptareumlve nga Kosova ajo

masakeumlr ia kalon ldquoNateumls seuml Sheumln

Bartolomeutrdquo teuml Parisit teuml vitit

1573 qeuml eumlshteuml sinonim peumlr vrasjet

masive teuml kundeumlrshtareumlve ideologjikeuml

Peumlr keumlteuml tragjedi neuml koheumln e

monizmit nuk eumlshteuml guxuar teuml

flitet as teuml shkruhet se pasojat

ishin teuml meumldha Ccedildo informateuml

ishte neuml heshtje sepse politika

komuniste e koheumls si mision

kishte eliminimin e krimeve duke

mos i publikuar ato por e veumlrteta

nuk ka mundur teuml heshtet

Veteumlm pas reumlnies seuml monizmit teuml

mbijetuarit por edhe disa studiues

kaneuml filluar teuml shkruajneuml artikuj e

botime teuml veccedilanta e po ashtu janeuml

peumlrgatitur edhe emisione

televizive Eumlshteuml fatkeqeumlsi qeuml peumlr

keumlteuml masakeumlr nuk ka asnjeuml sheumlnim

neuml librat e shkollave fillore teuml

mesme e universitare sidomos

nga leumlnda e historiseuml dukuri e cila

nuk mund teuml arsyetoheumlt me asgjeuml

Neuml lidhje me keteuml ngjarje tragjike

Keumlshilli Kombeumltar i Shqiptareumlve

neuml Mal teuml Zi neuml Ulqin meuml 30-31

mars teuml vitit 2013 ka organizuar

Konferenceumln shkencore

rdquoMasakra e Tivarit-1945rdquo me

pjeseumlmarrje teuml studiuesve nga

Kosova Shqipeumlria e Mali i Zi

Pas prezantimit teuml kumtesave peumlr

keumlteuml ngjarje (teuml cilat ende nuk janeuml botuar) pjeseumlmarreumlsit meuml pas kaneuml shkuar e

vizituar vendin e krimit teuml Monopoli i Duhanit (31 mars) Ishte ky takimi i

pareuml nga peumlrfaqeumlsuesit e njeuml subjekti teuml shqiptareumlve ku kaneuml marreuml pjeseuml edhe

ish teuml mbijetuar e keumlsaj masakre nga Kosova duke deumlshmuar neuml meumlnyreuml autentike peumlrjetimet e keumlsaj tragjedie

Pasi neuml lidhje me keumlteuml masakeumlr nuk ka asnjeuml teuml dheumlneuml neuml vendin e ngjarjes

duhet beumlreuml ccedilmos qeuml neuml keteuml vend teuml ngrihet njeuml memorial i shkruar neuml tre gjuheuml

kushtuar keumlsaj ngjarje tragjike Njeuml memorial i tilleuml duhet teuml jeteuml monument i

kujteseumls peumlr teuml kaluareumln tashmeumln dhe teuml ardhmeumln peumlr teuml njohtuar opinionin e

gjeumlreuml mbi keteuml masakeumlr qeuml ka ndodhur neuml qytetin e Tivarit Neuml rrethana teuml reja

kur tash Kosova eumlshteuml shtet i pavarur i takon qeveriseuml seuml saj teuml inicojeuml njeuml

ccedileumlshtje teuml tilleuml me pushtetin neuml Malin e Zi

Pjeseumlmarreumlsit e Konferenceumls shkencore te Monopoli i Duhanit neuml Tivar (31 mars 2013)

Andaj ka adhur koha qeuml historia teuml rishkruhet dhe teuml thuhet e veumlrteta peumlr keumlteuml

tragjedi duke eliminuar qasjen ideologjike e pranishme edhe neuml diteumlt tona Neuml

keumlteuml aspekt eumlshteuml obligim profesional teuml hulumtohen arkivat sekrete teuml UDB-eumls

jugosllave peumlr teuml hequr hipotekat nga e kaluara ideologjike qeuml do teuml jeteuml neuml

favor teuml faktografiseuml shkencore si kudo neuml boteumln demokratike

prill 2020

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

29

Prof Dr Lush Culaj Prishtineuml

Qeveria e Durreumlsit dhe ccedileumlshtja kombeumltare

Gjendja neuml Shqipeumlri pas peumlrfundimit teuml Lufteumls seuml Pareuml Boteumlrore ishte e tendosur

Neuml Paris duhej teuml fillonte Konferenca e Paqes Ishte i domosdosheumlm themelimi i

njeuml qeverie teuml re e cila do ti peumlrfaqeumlsonte interesat e vendit neuml vend dhe praneuml

Fuqive teuml Meumldha Peumlr keumlteuml arsye Kongresi i Durreumlsit formoi njeuml qeveri teuml

peumlrkohshme Neuml Kongres qeuml i hapi punimet meuml 25 dhjetor 1918 moreumln pjeseuml 50 peumlrfaqeumlsues nga Shqipeumlria por megjithateuml nuk moreumln pjeseuml peumlrfaqeumlsuesit e

krahinave teuml pushtuara Kryetar i Qeveriseuml u zgjodh Turhan Pasheuml Mehmeti

ndeumlrsa neumlnkryetar Preng Bibeuml Doda

Kongresi i Durreumlsit u shpreh jo veteumlm peumlr pavareumlsineuml e Shqipeumlriseuml seuml 1913-s por

edhe peumlr rishikim e kufijve neuml favor teuml sajNeuml ato rrethana tejet teuml ndeumlrlikuara teuml

brendshme dhe teuml jashtme njeuml veprimtari gjithaq e suksesshme e Qeveriseuml seuml

Durreumlsit ishte e pamundurNevoja urgjente e mbrojtjes seuml atdheut e detyroi

Qeverineuml e Durreumlsit qeuml neuml fillim teuml ndahet neuml dysh a) delegateumlt e jashteumlm peumlr neuml

Konferenceumln e Paqes teuml kryesuar nga kryeministri Turhan Pasheuml Mehmeti dhe b)

delegateumlt e tjereuml qeuml merreshin me puneumlt e brendshme neuml Durreumls

Shqipeumlria ndodhej neuml keumlteuml gjendje si rezultat i mungeseumls seuml aleateumlve dhe peumlr shkak

teuml pozicionit teuml lakmuesheumlm gjeografik Qeumlndrimet e mbajtura ndaj ccedileumlshtjes

kombeumltare teuml Qeveriseuml seuml Durreumlsit duhet shikuar neuml kontekstin e realiteteve qeuml

ekzistonin ateumlhereuml neuml kontekst teuml gjendjes seuml brendshme neuml vend si dhe neuml

kontekst teuml zhvillimeve ndeumlrkombeumltare

Peumlr Shqipeumlrineuml veccedil tjerash brengoseumls ishte edhe Traktati i Fshehteuml i Londreumls i 26

prillit 1915 Peumlrfaqeumlsuesit italianeuml neuml Paqen e Versajeumls keumlrkonin me ccedildo kusht qeuml

marreumlveshja e fshehteuml e Londreumls teuml zbatohej neuml favor teuml sajKonferenca e Versajeumls

u mbajt nga 1811919 gjer meuml 2111920 Motoja e keumlsaj konference ishte dheumlnia fund e gjendjes seuml lufteumls ndeumlrmjet paleumlve teuml konfrontuara shteteve teuml Antanteumls neuml

njeumlreumln aneuml dhe atyre teuml Bllokut Qendror neuml aneumln tjeteumlr Konferenca qeuml neuml fillim u

kthye neuml areneuml grindjesh neuml mes teuml vet fuqive fituese peumlr shkak teuml ndarjes seuml

placcedilkeumls seuml lufteumls Qeveria e Durreumlsit ishte neuml poziteuml tejet teuml veumlshtireuml neuml planin e

brendsheumlm meqeuml ishte njeuml qeveri sa peumlr formeuml neumln okupimin ushtarak teuml Italiseuml e

pa njeuml pushtet efektiv peumlr ta qeverisur vendin Ndeumlrkaq edhe neuml aspektin

ndeumlrkombeumltar ishte neuml poziteuml po ashtu teuml veumlshtireuml ngase Austro-Hungaria e cila e

kishte ndihmuar ccedileumlshtjen shqiptare e kishte humbur lufteumln Franca dhe Anglia i

peumlrkrahnin fqinjeumlt e shqiptareumlve kurse presidenti Wilson nuk i kuptonte sa duhet

problemet e Evropeumls Ekuilibri i meumlparsheumlm i forcave neuml rrafshin ndeumlrkombeumltar

prej nga mund teuml peumlrfitonte ccedileumlshtja shqiptare ishte prishur teumlreumlsisht neuml deumlm teuml saj

Dy shtetet fqinje ballkanike si fituese teuml lufteumls jo veteumlm qeuml deumlshironin ti ruanin trojet shqiptare teuml aneksuara meuml pareuml por lakmonin edhe territore teuml tjera

Duke mos pasur aleateuml teuml tjereuml mbrojteumls Qeveria e Durreumlsit u mbeumlshtet pikeumlrisht

neuml peumlrkrahjen italiane me shpreseuml se do teuml peumlrfitonte neuml favor teuml ccedileumlshtjes

kombeumltare Por pesha e Italiseuml si faktor ishte e vogeumll neuml krahasim me shtetet tjera

fituese qeuml i mbeumlshtesnin pretendimet jugosllave dhe greke Shqiptareumlt neuml Versajeuml

do t‟i peumlrfaqeumlsonin disa delegacione por delegacioni kryesor ishte ai i Qeveriseuml seuml

Durreumlsit neuml peumlrbeumlrje Turhan Pasheuml Mehmeti kryetar imzot Luigj Bumccedili

Mehmet Konica Luigj Gurakuqi Mihajl Turtulli dhe Mustafa Kruja Neuml keumlteuml

delegacion pateumlr Gjergj Fishta merrte

pjeseuml si ekspert Shqipeumlria merrte

pjeseuml neuml Konferenceumln e Paqes neuml

Paris neuml kategorineuml e kateumlrt dhe veteumlm

me leteumlrkeumlmbim ose neuml rast se e ftonte njeumlra nga peseuml Fuqiteuml kishte teuml

drejteuml ta deumlrgonte veteumlm njeuml delegat

Keumlrkesat qeuml Qeveria e Durreumlsit i

kishte paraqitur Konferenceumls seuml

Versajeumls ishin

1) Ti kthehet shtetit shqiptar

pavareumlsia teuml cileumln e kishte njohur dhe

garantuar Konferenca e Londreumls e

vitit 1913

2) Ti kthehen shtetit shqiptar viset shqiptare qeuml i ishin dheumlneuml Malit teuml Zi

me vendimet e Kongresit teuml Berlinit

dhe teuml Konferenceumls seuml Londreumls teuml vitit

1913

3) Ti kthehen shtetit shqiptar viset

shqiptare qeuml i ishin dheumlneuml Serbiseuml me

vendimet e Konferenceumls seuml Londreumls teuml

vitit 1913

4) Ti kthehen shtetit shqiptar viset

shqiptare qeuml i ishin dheumlneuml Greqiseuml me

vendimet e Konferenceumls seuml Londreumls seuml vitit 1913

Kryeministri i Greqiseuml neuml Paris

pretendonte realizimin e eumlndrreumls

greke duke e paraqitur Shqipeumlrineuml

Jugore si tokeuml greke Me pretendimet

e tyre u paraqiteumln edhe Mbreteumlria

SKS dhe Italia Situata e krijuar peumlr

delegacionin shqiptar neuml shkurt-mars

1919 me leumlnien meumlnjaneuml teuml keumlrkesave

teuml tij e detyroi keumlteuml delegacion qeuml meuml

7 mars 1919 ti dilte Konferenceumls me njeuml parashtreseuml tjeteumlr me synim

ritheksimin e keumlrkesave teuml tij duke u

bazuar neuml parimin e kombeumlsiseuml Me

keumlteuml rast delegacioni propozoi

organizimin e njeuml plebishiti popullor

qeuml do teuml shtrihej mbi teuml gjitha

territoret kontestuese neuml mes

Shqipeumlriseuml dhe teuml vendeve fqinje

ballkanike neuml Kosoveuml e Ccedilameumlri

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

30

Delegacioni keumlrkonte qeuml neuml keumlto treva me autorizimin e Konferenceumls teuml vendoset

njeuml kontingjent trupash amerikane peumlr periudheumln derisa teuml peumlrfundonte refe-

rendumi

Vlen teuml theksohet fatkeqeumlsisht se peumlrfaqeumlsuesit amerikaneuml ccedileumlshtjen shqiptare neuml

peumlrgjitheumlsi dhe ateuml teuml Kosoveumls neuml veccedilanti asokohe nuk e njihnin sa duhet Madje

ateuml e njihnin me ngjyra teuml erreumlta siccedil e paraqiste literatura e shkruar nga autoreuml teuml vendeve fqinje Edhe forca e tyre politike nuk ishte e fuqishme sepse fjaleumln

kryesore e kishin Franca dhe Anglia Megjithateuml SHBA-ja dhe presidenti Wilson

e dhaneuml kontributin e tyre neuml suaza teuml mundeumlsive duke u mbeumlshtetur neuml parimin e

popujve peumlr veteumlvendosje

Delegacioni qeveritar peumlrpiqej me ccedildo kusht ta paraqiste neuml meumlnyreuml sa meuml teuml denjeuml

neuml Konferenceuml ccedileumlshtjen shqiptare Veteuml kryeministri dhe kryetari i delegacionit

qeveritar vendosi qeuml delegacionit ti printe imzot Luigj Bumccedili ndeumlrsa sekretar teuml

ishte Gjergj Fishta

Meuml 9 dhjetor 1919 peumlrfaqeumlsuesit e Angliseuml Franceumls dhe SHBA-seuml i njohin Italiseuml

sovranitetin e ploteuml mbi Vloreumln dhe krahineumln e saj

Pallati i Versajes ku u mbajteuml Konferenca e Paqes neuml Paris pas Lufteumls seuml Pareuml Boteumlrore

Meuml 13 janar Konferenca vendosi qeuml ti keumlnaqte apetitet e Jugosllaviseuml Italiseuml dhe

Greqiseuml Dy diteuml meuml voneuml Luigj Bumccedili i drejtohet kryetarit teuml Konferenceumls seuml

Paqes duke shprehur protesteumln kundeumlr keumltyre vendimeve qeuml nuk peumlrputhen me teuml

drejteumln peumlr veteumlvendosje teuml popujve

Keumlrkesat e pareshtura teuml Qeveriseuml seuml Durreumlsit neuml Konferenceumln e Paqes 1919-1920

qeuml trevat e shkeumlputura nga Kongresi i Berlinit i vitit 1878 dhe Konferenca e Londreumls e vitit 1913 ti bashkoheshin shtetit ameuml nuk gjeteumln mbeumlshtetje nga

shtetet vendimmarreumlse neuml keumlteuml konferenceuml Paqja e Versajeumls e sanksionoi nga

pikeumlpamja ndeumlrkombeumltare copeumltimin e meumlhersheumlm teuml trojeve shqiptare

Konferenca e Parisit 1919-1920 e ndryshoi harteumln politike teuml Evropeumls Aziseuml e

AfrikeumlsAktiviteti i delegacionit toneuml qeveritar neuml Paris ishte jashteumlzakonisht i

dendur gjateuml diteumlve teuml Konferenceumls por mundeumlsiteuml e ndryshimit neuml favor teuml

shqiptareumlve ishin teuml kufizuara

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

31

Prof Dr Sabile Keccedilmezi-Basha Prishtineuml

Pavareumlsia e Kosoveumls dhe veprimtareumlt ilegaleuml teuml Leumlvizjes Kombeumltare Shqiptare 1945-1999

Synimi peumlr Bashkimi Kombeumltar neuml Kosoveuml dhe neuml trojet tjera shqiptare neumln Jugosllavi nuk eumlshteuml i njohur veteumlm

neuml dekadat e fundit teuml shekullit XX Si projekt politik

daton qeuml prej Lidhjes seuml Prizrenit peumlr teuml vazhduar edhe

gjateuml lufteumlrave qeuml solleumln pavareumlsineuml e Shqipeumlriseuml

Mbijetoi si ide e fuqishme neuml hapeumlsirat tjera gjeografike

ku jetonin shqiptareumlt qeuml mbeteumln jashteuml Shqipeumlriseuml seuml

1912-eumls

Komiteti peumlr Mbrojtjen e Kosoveumls18 pjeseumlmarrja e

Hasan Prishtineumls neuml Konferenceumln e Parisit peumlr teuml keumlrkuar

bashkimin e Kosoveumls me shtetin shqiptar19 Lidhja e Dyteuml e Prizrenit20 Konferenca e Bujanit21 peumlrfshirja neuml

18

Komiteti ldquoMbrojtja Kombeumltare e Kosoveumlsrdquou themelua neuml

ilegalitet teuml ploteuml meuml 1 maj1918 dhe meuml 7 neumlntor1918 u vendos

peumlrfundimisht neuml Shkodeumlr nga figurat teuml shquara atdhetare si Bajram

CurriHoxha Kadri Prishtina SaliNivica Hasan PrishtinaBedri

Pejani Qamil Bala SaliRama HafizIsmet Dibra etj Qeumlllimi pareumlsor i

keumlsaj organizate politike kombeumltare ishte mbrojtja e shtetit teuml pavarur

shqiptar peumlr demokratizimin e tij peumlr ccedillirimin e Kosoveumls dhe teuml

viseve teuml tjera shqiptare teuml Jugosllaviseuml qeuml ishin teuml shkeumlputura

padrejteumlsisht meuml 1913 dhe peumlr bashkimin e tyre me Shqipeumlrineuml 19

Neuml rrethana teuml tilla delegacioni i Qeveriseuml Shqiptare shkoi neuml Paris

dhe propozoi dy memorandume Me memorandumin e pareuml keumlrkohej

qeuml teuml korrigjohen vendimet e Kongresit teuml Berlinit dhe teuml Konferenceumls

seuml Londreumls neuml lidhje me tokat shqiptare teuml cilat mbeteumln jashteuml kufijve

teuml Shqipeumlriseuml Kur nuk u miratua memorandumi i pareuml u soll i dyti me

teuml cilin keumlrkohej qeuml SHBA-ja t‟i administronte keumlto vise qeuml mbeteumln

jashteuml kufijve teuml vitit 1913 Edhe pse ccedileumlshtja shqiptare u diskutua neuml

Konferenceumln Paqeumlsore keumlrkesat e shqiptareumlve nuk u moreumln parasysh

Neuml Konferenceumln Paqeumlsore teuml Parisit Shqipeumlria u pranua si shtet i

pavarur me kufijteuml e vitit 1913 teuml cilat peumlrputhen me kufijteuml e

Shqipeumlriseuml seuml sotme Kjo nuk e pengoi Italineuml qeuml edhe meuml tej ta mbajeuml

neumln kontroll Vloreumln me viset aneumlsore derisa kryengritja e shqiptareumlve

e vitit 1920 i detyroi trupat italiane qeuml teuml teumlrhiqen nga Shqipeumlria 20

Lidhja Shqiptare e Prizrenit(1878 - 1881) zyrtarisht filloi me

tubimin e 300 peumlrfaqeumlsuesve teuml teuml gjitha krahinave shqiptare neuml

kuvendin shqiptareuml teuml mbajtur neuml Prizren meuml 10 qershor1878 Neuml

takim kishte edhe boshnjakeuml nga Bosnja dhe Sanxhaku (Shqiptareuml teuml

asimiluar) Qeumlllimi i takimit ishte formimi i njeuml shteti autonom

shqiptar qeuml do teuml mbulonte vilajetet osmane teuml PrizrenitShkodreumls

Manastirit dhe Janineumls Lidhja ishte leumlvizja e pareuml e madhe e

organizuar politikisht adminstrativisht dhe ushtarakisht peumlr teuml krijuar

njeuml rajon teuml bashkuar shqiptar qysh nga deumlshtimi i forcave teuml

Skeumlnderbeut neuml Mesjeteuml 21

Konferenca e Bujanit eumlshteuml mbajtur neuml komuneumln e Bujanit (sot neuml

komuneumln e Lipjanit Kosoveuml) prej dateumls 31 dhjetor1943 e deri meuml 2

janar1944 neuml kulleumln e Sali Manit bajraktarit teuml Krasniqes qeuml ndodhej

praneuml bazeumls seuml Shtabit Kryesor teuml UNCcedil teuml Kosoveumls dhe teuml Komitetit

Krahinor peumlr Kosoveuml e Rrafshi i Dukagjinit ku moreumln pjeseuml

49delegateuml qeuml peumlrfaqeumlsonin teuml gjitha viset dhe shtresat shoqeumlrore teuml

Kosoveumls Midis pjeseumlmarreumlsve kishte komunisteuml nacionalisteuml dhe

atdhetareumlt teuml tjereuml demokrateuml peumlrfaqeumlsues teuml Forcave teuml Armatosura teuml

riniseuml e teuml gruas antifashiste etj[1]Bunjaj si njeuml vend pritje e

peumlrfaqeumlsuesve teuml dy kombeumlsive (shqiptareumlve dhe serbeumlve) qeuml keumlrkonin

njeuml marreumlveshje peumlr parandalimin e konflikteve teuml meumltejshme

programet e teuml gjitha organizatave ilegale neuml Kosoveumln e pas Lufteumls seuml II Boteumlrore lufta e UCcedilK-eumls dhe

vazhdimeumlsia e keumlsaj ideje neuml diskursin e soteumlm politik

eumlshteuml shenjeuml peumlr njeuml aspirateuml qeuml ka qeumlndruar paralel me

teuml gjitha peumlrpjekjet politike teuml shqiptareumlve

Mireumlpo ndeumlr sfidat meuml teuml meumldha ishte viti 1945 dhe

periudha qeuml pason Ishte koha kur shqiptareumlt pa

deumlshireumln e tyre mbeteumln neuml kuadeumlr teuml Serbiseuml e teuml ish-

Jugosllaviseuml Nuk ishte hera e pareuml qeuml shqiptareumlve iu

mohua njeuml e drejteuml e ligjshme e tyre por ky do teuml jeteuml

mashtrimi meuml i madh qeuml komunisteumlt jugosllaveuml ua beumlneuml shqiptareumlve22 Neuml Konferenceumln e Treteuml teuml PKJ-seuml peumlr

Kosoveuml23 (meuml 1945) kryetar i Qeveriseuml seuml Serbiseuml

BllagojeNeshkoviqi shqiptareumlve i‟u kishte premtuar se

posa teuml qeteumlsohet reaksioni neuml Shqipeumlri do teuml

rregullohet ccedileumlshtja e bashkimit teuml Kosoveumls me

Shqipeumlrineuml Andaj rezistenca ishte fati yneuml historik

ndeumlretnike Neuml keumlteuml konferenceuml moreumln pjeseuml 49 delegateuml qeuml

peumlrfaqeumlsonin popullin e Kosoveumls dhe forcat politike teuml rreshtuara te

Fronti Antifashist Nacional-ccedillirimtar i Kosoveumls Konferenca shqyrtoi

tri diteuml radhazi problemet qeuml dilnin nga lufta kundeumlr pushtuesit Ajo

zgjodhi kryesineuml prej 9 vetash Mehmet Hoxha (kryetar) Rifat Berisha

(neumlnkryetar) Pavle Joviqeviccedilin (neumlnkryetar) Xheladin Hana (aneumltar)

Fadil Hoxha (aneumltar) Hajdar Dushi (aneumltar) Zekeria Rexha (aneumltar)

Milan Zeccedilarin (aneumltar) dhe Ali Shukriu (aneumltar) Konferenca e

Bujanit doli me njeuml dokument peumlrfundimtar neuml rezoluteumln e miratuar

neuml konferenceuml thuhet Kosova dhe Rrafshi i Dukagjinit eumlshteuml krahineuml

e banuar me shumiceuml nga populli shqiptar i cili si gjithmoneuml ashtu

edhe sot deumlshiron me u bashkue me Shqipeumlrineuml 22

Letra e Titos u botua neuml dhjetor teuml vitit 1942 neuml gazeteumln ldquoProleterrdquo

me titull ldquoCcedileumlshtja kombeumltare neuml Jugosllavi neuml driteumln e Lufteumls

Nacionalccedillirimtarerdquo Neuml mes tjerash neuml lidhje me ccedileumlshtjen shqiptareumlve

thuhej se ldquoCcedileumlshtja e Maqedoniseuml ccedileumlshtja e Kosoveumls e Metohiseuml

ccedileumlshtja e Malit teuml Zi ccedileumlshtja e Kroaciseuml ccedileumlshtja e Slloveniseuml ccedileumlshtja e

Bosnjeumls e Hercegovineumls do teuml zgjidhet lehteuml ashtu siccedil deumlshirojneuml teuml

gjitheuml sepse do ta zgjidheuml populli kurse keumlteuml teuml drejteuml e fiton ccedildo

popull me pushkeuml neuml doreuml neuml keumlteuml lufteumln e sotme Nacionalccedillirimtarerdquo 22

Arkivi i KQ teuml LKJ-seuml BeogradTrecaPokrainskaKonferencia KPJ

zaKosovo i Metohiu (Konferenca e Treteuml Krahinore e PKJ-seuml peumlr

Kosoveuml e Metohi) u mbajt meuml 28 mars teuml vitit 1945 neuml Prishtineuml Kjo

Konferenceuml qeuml shtyreuml peumlr meuml voneuml peumlr shkak teuml vrasjes seuml sekretarit teuml

Komitetit Krahinor Milladin Popoviqit me 13 mars teuml vitit 1945

Referati politik i Bllakoje Neshkoviqit premtohet ccedileumlshtja e Kroaciseuml

ccedileumlshtja e Slloveniseuml ccedileumlshtja e Bosnjeumls e Hercegovineumls do teuml zgjidhet

lehteuml ashtu siccedil deumlshirojneuml teuml gjitheuml sepse do ta zgjidheuml populli kurse

keumlteuml teuml drejteuml e fiton ccedildo popull me pushkeuml neuml doreuml neuml keumlteuml lufteumln e

sotme Nacionalccedillirimtarerdquo 23

Arkivi i KQ teuml LKJ-seuml BeogradTreca Pokrainska Konferencia KPJ

zaKosovo i Metohiu (Konferenca e Treteuml Krahinore e PKJ-seuml peumlr

Kosoveuml e Metohi) u mbajt meuml 28 mars teuml vitit 1945 neuml Prishtineuml Kjo

Konferenceuml qeuml shtyreuml peumlr meuml voneuml peumlr shkak teuml vrasjes seuml sekretarit teuml

Komitetit Krahinor Milladin Popoviqit me 13 mars teuml vitit 1945

Referati politik i BllakojeNeshkoviqit premtohet bashkimi i Kosoveumls

me Shqipeumlrineuml 28 mars 1945 Prishtineuml

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

32

Deri voneuml historiografia shqiptare nuk u mor me keumlto

ngjarje jo veteumlm pse okupuesi u kujdes qeuml t‟i shpallte

tema tabu siccedil e pateumln shpallur teuml tilleuml teumlreuml rezistenceumln

shqiptare kundeumlr robeumlriseuml por edhe ngaqeuml ende nuk

ishte mbyllur fleta e fundit e keumlsaj historie e cila

vazhdoi teuml rridhte gjithnjeuml e meuml bujsheumlm neuml viset etnike

shqiptare

Kur u festua 100- vjetori i shpalljes seuml pavareumlsiseuml teuml

shtetit shqiptar e qeuml njeumlkoheumlsisht sheumlnon edhe

fatkeqeumlsineuml po teuml kaq viteve teuml copeumltimit teuml Shqipeumlriseuml

neuml disa shtete ballkanike ccedileumlshtja kombeumltare shqiptare

konsiderohej deri diku e mbyllur ngase Kosova eumlshteuml

shpallur shtet demokratik e i pavarur ndeumlrsa statusi i

shqiptareumlve neuml Maqedoni e neuml Mal teuml ZI duksheumlm eumlshteuml

avancuar

Pas vitit 1945 Kosova peumlrseumlri u robeumlrua Shqiptareumlt

peumlrseumlri vendoseumln teuml qeumlndronin dhe teuml rezistonin Edhe meuml tutje neuml rend teuml obligimeve historike mbeti obligimi

dhe qeumlllimi suprem i leumlvizjes ilegale-ccedillirimi i trojeve teuml

mbetura neumln sundimin e huaj dhe bashkimi i tyre me

shtetin ameuml Kjo deumlshmon se lufta e armatosur qeuml niseumln

djemteuml e vashat meuml teuml mira teuml Kosoveumls meuml 1998 i kishte

rreumlnjeumlt qysh meuml hereumlt dhe nga programi i Lidhjes seuml

Prizrenit kur populli shqiptar u ngrit si njeuml peumlr t‟a

ccedilliruar vendin e peumlr tbdquou veumlneuml krah popujve teuml Evropeumls

dhe teuml Ballkanit me shtetin e veteuml kombeumltar

Ccedileumlshtja e Kosoveumls neuml veccedilanti dhe e shqiptareumlve neuml peumlrgjitheumlsi neuml Jugosllavi pas peumlrfundimit teuml LDB-seuml

konsiderohej si ccedileumlshtje e mbyllur Qeveria e re e

Jugosllaviseuml pinjolleuml i pushtetit teuml vjeteumlr vazhdonte me

peumlrpjekje teuml ethshme qeuml neuml ccedildo pore teuml jeteumls teuml shuante

ccedildo ndjenjeuml kombeumltare dhe liridasheumlse Edhe pse

presionet vazhdonin populli gjeti njeuml meumlnyreuml tjeteumlr teuml

rezistenceumls qeuml ishte shumeuml meuml kuptimplote ama ishte

edhe e rrezikshme

Neuml ilegalitet teuml thelleuml filluan teuml vepronin organizatat e

shumta patriotike ilegale shqiptare si Leumlvizja Nacional Demokratike Shqiptare (LNDSH)24 Besa Kombeumltare

(BK)25 dhe disa teuml tjera pak meuml teuml vogla26 Leumlvizja

patriotike shqiptare ilegale neuml Kosoveuml kishte njeuml shtrirje

teuml madhe neuml koheuml dhe neuml hapeumlsireuml qeuml peumlrfshinte vitet

1945-1998 me aktivitete dhe me problematikeuml teuml

larmishme me momente kulmore dhe hereuml-hereuml

shpeumlrthyese qeuml dilte nga suazat e ilegalitetit si neuml vitet

1968 1981 1989 dhe neuml fund meuml 1997-1999 kur iu vu

balleuml peumlr balleuml regjimit teuml Beogradit27

Interesimi i shprehur nga bashkeumlsia ndeumlrkombeumltare peumlr

ccedileumlshtjen e pazgjidhur shqiptare mund teuml thuhej se kishte

24

Arkivi i Kosoveumls Dosja LNDSH Procesi gjyqeumlsor i Halim Spahiseuml

Gjnr 1745 25

Qerim Lita Referat peumlr Komitetet Nacional Demokratike Shqiptare

Prishtineuml 2009 20-22

Referat o 26

Arkivi i KQ teuml LKJ-seuml Beograd fondi Kosova (Komiteti

Krahinor i LKK) Dokument (top sekret) Sekretariati Krahinor i

Puneumlve teuml Brendshme nr 40001 27

Sabile Keccedilmezi-Basha Organizatat dhe grupet ilegale neuml Kosoveuml

1981-1989 Prishtineuml 2003 31

ndodhur menjeumlhereuml pas prishjeve teuml marreumldheumlnieve teuml

Jugosllaviseuml me llagerin e shteteve socialiste (Byroja

Informative) teuml vitit 1948 demonstratave studentore teuml

vitit 1968 e 1981 dhe duksheumlm vjen neuml shprehje pas vitit

1989 Ky interesim i shtuar kishte ndodhur peumlr shumeuml

arsye

1 Fundi i shembjes seuml sistemit komunist meuml 1989-1990 2 Fundi i Lufteumls seuml Ftoheumlt i viteve 1989-1990 qeuml

sheumlnonte fillimin e njeuml epoke teuml re neuml politikeumln

evropiane qeuml pasohet me formimin e shteteve teuml reja

kombeumltare neuml Ballkan dhe neuml Evropeumln Lindore e

Juglindore28 dhe

3 Riorganizimi i Leumlvizjes ilegale Kombeumltare Shqiptare

neuml rezistenceumln aktive ushtarake ndash UCcedilK

Natyrisht se teuml gjitha keumlto ngjarje pateumln jehoneuml pozitive

edhe neuml Kosoveuml dhe tek shqiptareumlt qeuml peumlr njeuml teuml drejteuml teuml

natyrshme historike (bashkim kombeumltar) ishin

angazhuar qeuml nga Lidhja Shqiptare e Prizrenit e keumlndej Por ktheseumln meuml teuml madhe Leumlvizja Ilegale Kombeumltare

Shqiptare e arrineuml meuml 1981 dhe e peumlrfundon neuml fund

shekull 20 neuml koheumln kur zeuml fill formimi i Ushtriseuml

Ccedillirimtare teuml Kosoveumls dhe e teumlreuml lufta kuroreumlzohet me

ccedillirimin e saj Kjo edhe eumlshteuml periudha meuml e

reumlndeumlsishme eumlshteuml peumlrmbyllje kulminante e njeuml

leumlvizjeje teuml gjateuml ilegale neuml Kosoveuml dhe neuml trojet tjera

shqiptare teuml ish- Jugosllaviseuml

Do theksuar se edhe brenda organizatave politike teuml

koheumls kishte dallime rreth artikulimit programor se cila ishte platforma meuml e mundshme dhe meuml e peumlrshtatshme

qeuml duhej teuml peumlrdorej peumlr rrethanat e koheumls peumlr teuml ardhur

deri te njeuml strategji e peumlrbashkeumlt veprimi Dallimet

konsistonin neuml ateuml se si duhej t‟i qaseshin zgjidhjes seuml

ccedileumlshtjes kombeumltare ngase veprimtaret e ilegales

asnjeumlhereuml neuml qeumlndrimet e tyre nuk ishin dogmat por

vareumlsisht prej rrethanave kombeumltare e ndeumlrkombeumltare

krijonin edhe qeumlndrimet e tyre Keumlteuml teuml dheumlneuml meuml seuml miri

e deumlshmon evoluimi i qeumlndrimeve rreth zgjidhjes seuml

statusit teuml Kosoveumls neuml situata teuml caktuara qeuml do i

paraqes teuml peumlrmbledhura neuml tre opsione si 1 Bashkimi i teuml gjitha tokave shqiptare me Shqipeumlrineuml

2 Bashkimi i teuml gjitha trojeve shqiptare neuml njeuml republikeuml

brenda Jugosllaviseuml dhe

3 Republika e Kosoveumls29

Qeuml teuml tri keumlto opsione teuml shtruara nga veprimtareumlt e

ilegales teuml Leumlvizjes Kombeumltare neuml periudha teuml

ndryshme kohore kishin edhe barteumlsit e vet ideor

Opsionin e pareuml peumlr bashkimin e trojeve shqiptare me

Shqipeumlrineuml neuml programin e saj e kishte parapareuml

LNDSH30 LRBSH31 OMLK32 dhe Leumlvizja Nacionale

28

Syleuml Ukshini Po aty 12 29

Ethem Ccedileku Kosova Neuml sfondin e diplomaciseuml Jugosllave dhe teuml

Shqipeumlriseuml 1945-1981 Prishtineuml 2009 303 30

Procesi gjyqeumlsor Prizrenit dos Gjnr 1745 Programi Politik i

Leumlvizjes Nacional Demokratike Shqiptare Arkivi i Kosoveumls dos

Formimi i ONDSH 1946 31

Programi i Leumlvizjes Revolucionare peumlr Bashkimin e Tokave

Shqiptare 1964 Gjykata e Qarkut Prishtineuml Leumlndeuml penale politike

(Arkivi i Kosoveumls)

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

33

peumlr Ccedillirimin e Kosoveumls dhe Viseve tjera shqiptare neuml

Jugosllavi33 Opsionin e dyteuml e kishte parapareuml

organizata ldquoPartia Marksiste-Leniniste Shqiptare neuml

Jugosllavirdquo34 e cila neuml programin e saj parashihte

bashkimin e teuml gjitha trojeve ku shtriheshin shqiptareumlt neuml

njeuml republikeuml neuml kuadeumlr teuml RSFJ-seuml

Megjithateuml veprimtaria dhe mendimi politik i

shqiptareumlve neuml Kosoveuml nuk u zhvillua ccedil‟lirsheumlm si

pasojeuml e statusit politik e juridik teuml popullit shqiptar neuml

Jugosllavi si pasojeuml e pengesave qeuml vinin nga represioni

i madh nga Republika e Serbiseuml dhe Lidhja Komuniste e

Jugosllaviseuml e cila nuk pranonte alternativeuml tjeteumlr teuml

zhvillimit e teuml mendimit politik si pasojeuml e gjendjes seuml

veumlshtireuml ekonomike arsimore e kulturore dhe si pasojeuml e

faktit se angazhimi politik peumlr Pavareumlsineuml e Kosoveumls

zhvillohej nga veprimtareumlt qeuml vepronin neuml ilegalitet35

Opsioni i treteuml apo zanafilla e ideseuml peumlr Republikeumln e Kosoveumls ishte shpalosur fillimisht me demonstratat e

vitit 196836 Por si meuml e sforcuar u paraqit neuml formeuml teuml

ploteuml neuml periudheumln e demonstratave teuml vitit 198137

e

198938 Kosova-Republikeuml pas shumeuml bisedimeve neuml

mes teuml veprimtareumlve teuml Leumlvizjes Kombeumltare ilegale

ishte keumlrkeseuml e teuml gjitha grupimeve ilegale pas vitit

1968 1981 1989 qeuml meuml voneuml do teuml beumlhet keumlrkeseuml e

gjitheuml popullit shqiptar neuml Kosoveuml dhe neuml viset e tjera

jugosllave teuml banuara me shqiptareuml

Barteumlse kryesore e keumlsaj keumlrkese pa dyshim se ishte fillimisht OMLK ku gjateuml muajit qershor 1981Hydajet

Hyseni Mehmet Hajrizi e Nezir Myrtaj me grupin e tyre

teuml fshehteuml leumlshuan neuml qarkullim platformeumln peumlr

organizimin e meumltejmeuml me titull ldquoTeza rreth Frontit

Popullor peumlr Republikeumln e Kosoveumlsrdquo Neuml keumlto teza jepen

argumentet qeuml flasin se Kosoveumls i takon statusi i

Republikeumls neuml Federateuml se ajo eumlshteuml e arritshme dhe se

populli i Kosoveumls ka potencial teuml luftojeuml peumlr fitimin e

saj

Meuml 17 janar 1982 neuml Untergrupenbah teuml Gjermaniseuml u vraneuml 3 aktivisteumlt meuml teuml dalluar teuml koheumls Jusuf Geumlrvalla

Kadri Zeka dhe Bardhosh Geumlrvalla ku nga disa teuml dheumlna

thuhej se neuml ateuml takim ishte arrit bashkimi i keumltyre dy

organizatave (OMLK dhe Leumlvizja Nacionale peumlr

Ccedillirimin e Kosoveumls dhe Viseve tjera shqiptare neuml

Jugosllavi)

Por njeuml muaj meuml voneuml meuml17 shkurt 1982 neuml Turqi

peumlrfaqeumlsues teuml dy grupimeve patriotike teuml fshehta Sabri

32

Programi Politik ldquoNeuml rrugeuml drejteuml liriseumlrdquo 1977-1978 Arkivi personal

ndash Mehmet Hajrizi Mehme tHajrizi Histori e njeuml organizate politike

dhe demonstratat e vitit 1981 Toena Tiraneuml 2008 f 119 33

Programi Politik i Leumlvizja Nacionale peumlr Ccedillirimin e Kosoveumls dhe

Viseve tjera shqiptare neuml Jugosllavi 34

Arkivi i Kosoveumls dos Gjykata e Qarkut-Prishtineuml PPnr 15282

PPnr19882 PP Nr6682 35

Po aty f 139 36

Arkivi i Kosoveumls Dos Programi Politik i Demonstratave 1968

Prishtineuml 1968 37

Arkivi i Kosoveumls Procesi gjyqeumlsor i grupit teuml pareuml teuml studenteumlve qeuml

moreumln pjeseuml neuml Demonstratat e vitit 1981 d PPnr 5881 Gjykata e

Qarkut Prishtineuml 38

Protestat gjitheumlpopullore Kosoveuml 1989

Novosella dhe Abdullah Prapashtica (teuml arratisur politik

nga Kosova) neuml prezenceuml edhe teuml ambasadorit teuml

Shqipeumlriseuml neuml Turqi Bujar Hoxha shpallin teuml formuar

Leumlvizjen peumlr Republikeumln Socialiste Shqiptare neuml

Jugosllavi (LRSSHJ) Ndeumlrsa me 15 maj teuml vitit 1982

edhe zyrtarisht neuml Zviceumlr peumlrfaqeumlsuesi i grupit teuml treteuml

patriotik (OMLK) Xhafer Shatri deklaron hyrjen neuml LRSSHJ

Qeumlllimi i LRSSHJ ishte qeuml teuml arrihet formimi i

Republikeumls seuml Kosoveumls neuml kuadeumlr teuml federateumls jugosllave

ku do teuml peumlrfshiheshin viset e banuara me shumiceuml

shqiptareuml 1985 Neuml pjeseumln e pareuml e vitit 1985 Keumlshillat

bazeuml teuml LRSHJ-seuml dhaneuml mendimet me shkrim peumlr

programin e meumltejmeuml teuml LRSSHJ-seuml Komiteti Qendror i

LRSHJ-seuml duke u bazuar neuml to dhe neuml ldquoTezatrdquo e

lartpeumlrmendura adaptoi Programin e pareuml teuml saj Me keumlteuml

rast iu ndeumlrrua edhe emri nga LRSSHJ neuml LPRK

(Leumlvizja Popullore peumlr Republikeumln e Kosoveumls)

Leumlvizje Popullore peumlr Republikeumln e Kosoveumls e cila lindi

nga bashkimi i tri organizatave ilegale patriotike

shqiptare eumlshteuml njeuml hallkeuml e reumlndeumlsishme e leumlvizjes

Kombeumltare Shqiptare neuml Kosoveuml por edhe neuml viset e

tjera shqiptare teuml robeumlruara39rdquo

Me ngjarjet e viteve 1989 e keumlndej qeuml pasuan neuml ish-

Jugosllavi me njeuml meumlnyreuml filloi edhe dekompozimi i

federateumls jugosllave ndeumlrsa shqiptareumlt si andej e keumlndej

kufirit i‟u rikthyen qyteteumlrimit teuml vet pra bashkeumlsiseuml seuml qyteteumlrimit evropian40

Mireumlpo pas ndryshimeve teuml shumta politike qeuml pasuan

neuml mes viteve 89-99 teuml shekullit teuml kaluar veprimtareumlt e

Leumlvizjes Kombeumltare Shqiptare qeuml vepronin neuml ilegalitet

por edhe ata qeuml vepronin neuml parti teuml ndryshme politike

legale qeuml u formuan gjateuml keumlsaj periudhe duke e par dhe

hetuar ndikimin e faktorit teuml brendsheumlm dhe teuml atij

ndeumlrkombeumltareuml neuml qeumlndrimet e veta filluan teuml beumlnin

korrigjime neuml qasje dhe neuml organizim

Programet politike e kombeumltare dhe mjetet e format e

lufteumls me teuml cilat parashihej teuml arriheshin qeumlllimet e saja

neuml esenceuml kishin mbetur teuml pandryshueshme gjateuml gjitheuml

historiseuml seuml leumlvizjes kombeumltare Por forma meuml e larteuml e

rezistenceumls lufta e armatosur ndoneumlse ishte pjeseuml e

programeve por edhe e praktikeumls historike teuml leumlvizjes

kombeumltare arriti teuml zbatohej neuml teumlreuml kuptimin dhe

gjereumlsineuml e saj veteumlm neuml vitet e neumlnteumldhjeta teuml shekullit

teuml kaluar ateumlhereuml kur u krijuan kushtet e brendshme dhe

teuml jashtme peumlr teuml kur u poqeumln faktoreumlt subjektiveuml dhe

objektiveuml teuml leumlvizjes Brezat e meumlparsheumlm teuml leumlvizjes

ilegale nuk mund ta beumlnin keumlteuml neuml Jugosllavineuml stabile e me prestigj ndeumlrkombeumltar dhe neuml rrethanat e lufteumls seuml

ftohteuml Megjithateuml lufta ccedillirimtare peumlrgatitej dhe

zhvillohej shkalleuml-shkalleuml peumlrballeuml valeumlve teuml egra teuml

dhuneumls qeuml ushtronte pushtuesi

39

Xhavit Haliti httpkosovareforumotioncomt1445p15-kush-ishte-

lpk-dhe-roli-i-saje-ne-uck 10 janar 2017 40

Po aty 317

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

34

Ky besim dhe ky angazhim i pa kursyer i ilegales dhe

besimi i madh neuml popullin e vet ndikoi qeuml teuml formohej

edhe UCcedilK-ja ngase ccedildo organizateuml ilegale neuml ish

Jugosllavi neuml programet e tyre peumlrveccedil zgjidhjes

paqeumlsore teuml ccedileumlshtjes shqiptare ato parashihnin edhe

zgjidhjen me lufteuml andaj dalja neuml skeneuml e UCcedilK-seuml nuk

ishte e rasteumlsishme dhe se ishte krahu meuml i natyrsheumlm i Leumlvizjes Kombeumltare neuml Kosoveuml qeuml nga viti 1945 Lufta e

Kosoveumls neumln udheumlheqjen e UCcedilK-seuml dhe ndihma e

madhe nga faktori ndeumlrkombeumltar qeuml solleumln lirineuml qeuml sot

popullata e Kosoveumls e geumlzon deumlshmon dhe provon se

ishte vepra meuml madhore e teuml gjitheuml atdhetareumlve qeuml u

angazhuan peumlr Pavareumlsineuml e saj duke mos kursyer as

jeteumln e tyre

Ky organizim i ri dhe kjo qasje e re politike e ushtarake

me koheuml kishte kaluar barrierat ideologjike dhe nuk e

shihte meuml veten pre teuml asnjeuml ideologjie Bile peumlr hir teuml

interesave meuml madhore kombeumltare gati teuml gjitheuml ish teuml burgosurit politikeuml neuml vitet e 89-99 me daljen nga burgu

kishin aderuar neuml radheumlt e LDK-seuml e parti teuml tjera teuml

formuara legalisht veteumlm e veteumlm qeuml teuml beumlnin unitetin

kombeumltar edhe meuml teuml fuqisheumlm Ka ndodhur edhe kjo se

meuml voneuml kur po ata iu bashkonin radheumlve teuml UCcedilK-seuml

paraprakisht deklaronin se nuk i takonin asnjeuml partie se

peumlr ta ekzistonte veteumlm UCcedilK-ja si faktor politik e

ushtarak i Kosoveumls

Veteumlm kur teuml studiohet mireuml thelleumlsisht e shkenceumlrisht

kjo periudheuml do teuml kuptohet meuml mireuml e meuml drejt e teumlreuml situata politike e ushtarake neuml teuml cileumln kaloi Kosova

Edhe pse kjo situateuml e reumlndeuml me kalimin e viteve do teuml

davaritej neuml Kosoveuml do teuml ndihej reumlndeuml pesha e

represionit teuml egeumlr serb por edhe meuml tej tek populli

shqiptareuml do teuml rritej besimi te SHBA-teuml e Evropa si

kodi meuml i pathyesheumlm peumlr lirineuml dhe sigurineuml globale

Bashkeumlsia ndeumlrkombeumltare shfaqet si forceuml rrezatuese peumlr

zgjidhjen e problemit teuml shqiptareumlve neuml ish-Jugosllavi

ngase ata (shqiptareumlt) pa dashjen e tyre kishin ngelur

larg saj Angazhimin e madh qeuml beumlneuml forcat kombeumltare

peumlr tu kthyer aty neuml Evropeuml nuk ishte i lehteuml ashtu siccedil ishte menduar neuml fillim teuml viteve teuml 90-ta Ajo madje

shpesh acaroi edhe kancelariteuml evroperendimore

Reumlndeumlsia e keumlsaj politike dhe e keumlsaj lufte meuml voneuml

kishte sheumlnuar ngritje graduale pozitive mund teuml thuhej

qeuml nga Rezoluta e Parlamentit Evropian (1989) e deri te

peumlrkrahja e Planit Gjitheumlpeumlrfshireumls teuml MartiAhtisarit41

Zgjidhja e ccedileumlshtjes seuml Kosoveumls e cila ishte edhe sfida e

fundit e madhe qeuml kishte mbetur neuml Ballkan pas

shpeumlrbeumlrjes seuml Jugosllaviseuml respektivisht beumlrja e

pavareumlsiseuml seuml Kosoveumls mbi bazeumln e Planit teuml Ahtisarit i

cili peumlrbeumln njeuml zgjidhje kompromisi eumlshteuml njeuml sproveuml peumlrfundimtare peumlr politikeumln e jashtme teuml Bashkimit

Evropian teuml SHBA-ve dhe e Bashkeumlsiseuml ndeumlrkombeumltare

neuml peumlrgjitheumlsi

41

Marti Ahtisari Plani gjitheumlpeumlrfshireumls Gazeta Koha ditore 3 shkurt

2007 Prishtineuml

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

35

Hazir Mehmeti Vjeneuml

Kisha Katolike Shqiptare vateumlr neuml sheumlrbim teuml njeriut dhe kombit

30 vjet nga krimi serb i helmimit teuml feumlmijeumlve shqiptareuml neuml Kosoveuml

Kisha Katolike Shqiptare vateumlr neuml sheumlrbim teuml njeriut dhe kombit Feumlmijeumlt e helmuar u trajtuan me zemeumlrgjereumlsi e

profesionalisht nga personeli kishtar Tani e 30 vjet meuml pareuml njeuml rifreskim kujtese Policia sekrete serbe placcedilkiteuml barnat

dhe keumlrceumlnon shenjteumlrit neuml sheumlrbim Neuml biseda informative Don Lush Gjergji Urdhri i policiseuml serbe teuml ndalohet

dheumlnia e ndihmave feumlmijeumlve teuml helmuar Kardinali kroat Franjo Kuharic ldquoMendojmeuml se sulmi ndaj Kisheumls Shqiptare neuml

Kosoveuml mbi gjitheuml eumlshteuml akt jo civilizues A eumlshteuml ndihma e dheumlneuml teuml seumlmureumlve teuml tjereuml krim

Viti 1990 neuml Kosoveuml do sheumlnohet si vit i disa ngjarjeve

teuml reumlnda neuml jeteumln e Kosoveumls mbi teuml gjitha peumlrjetimi i

dhuneumls seuml papareuml neuml shkolla Njeumlri nga aktet meuml

kriminale nga teuml gjitha aktet e dhuneumls neuml Kosoveuml ishte

helmimi i feumlmijeumlve shqiptareuml Neuml keumlto rrethana u vuneuml

neuml leumlvizje i teumlreuml populli Nga ajo koheuml do shkeumlpusim pak

rreshta peumlrkujtimi mbi aktivitetin e Kisheumls Katolike

Shqiptare me theks teuml veccedilanteuml neuml Ferizaj dhe Binccedileuml e

sheumlnuar neuml shtypin kroat Kisha Katolike Shqiptare ishte

pjeseuml e keumlsaj leumlvizje neuml mbrojtje dhe ndihmeuml teuml feumlmijeumlve

teuml helmuar nga pushtuesit serb Ajo ishe beumlreuml qendeumlr ku

trajtoheshin teuml helmuarit qendeumlr e furnizimit me bareumlra dhe material sanitar peumlr shumeuml qendra teuml Kosoveumls

Qendeumlr e mbledhjes seuml sheumlnimeve dhe fakteve mbi

helmimin e feumlmijeumlve Keumlto fakte do prezantohen neuml

mjete informimi simpoziume konferenca neuml

vazhdimeumlsi Kisha Katolike Shqiptare ishte shpresa e

ndihmeumls e strehimit ldquoSeuml pari meuml vrisni mua pastaj

veumlllezeumlrit e mi teuml strehuar keumlturdquo tha prifti patriot Porosi

shekullore ndaj veumlllaut Nga sheumlnimet e koheumls po japim

sekuenceuml nga diteumlt e para teuml helmimeve masive neuml

Ferizaj dhe Kosoveuml

Neuml pamundeumlsineuml e krijuar nga intervenimi i policiseuml serbe u beuml e veumlshtireuml deri e pamundur dheumlnia e

ndihmeumls feumlmijeumlve teuml helmuar neuml Ambulanten Rajonale

teuml Ferizajt Neuml keumlto rrethana duhej meuml shumeuml se kurreuml

veprimi organizativ qeuml feumlmijeumlt e helmuar me ccedildo kusht

teuml trajtohen Dr Paulina Lumezi neuml bashkeumlpunim me

kolegeumlt e saj dr Besim Hoxha dr Hajdin Ymeri dha

ideneuml peumlr ngritjen e njeuml ambulante improvizuese brenda

kisheumls Kjo ide u mbeumlshet edhe nga teuml tjereumlt dr Safet

Beqiri dr Xheladin Reqica dr Agim Bytyccedili drTefik

Idrizi drSkender Hyseni U bisedua Don Lush Gjergji

dhe personelin e Kisheumls Katolike Shqiptare duke pareuml nevojeuml teuml ngutshme peumlr ndihmeuml feumlmijeumlve shqiptareuml teuml

helmuar Seuml bashku me personelin sheumlndeteumlsor nga

Shteumlpia e Sheumlndetit neuml Ferizaj vendosin teuml improvizojneuml

ambulanceuml peumlr trajtim mjekeumlsor brenda hapeumlsireumls seuml

kisheumls Dihej se policia serbe pengonte trajtimin neuml

Ambulanten Rajonale e cila ishte e ngarkuar me

pacienteuml pengonte bartjen e teuml helmuarve deri aty dhe

qendra tjera mjekeumlsore jashteuml Ferizajt Kjo edhe

vendoset ku peumlrgjegjeumlse peumlr ambulanten brenda kisheumls

u caktua Motra Viktoria e cila do jeteuml neuml sheumlrbim teuml

vazhduesheumlm me peumlrkushtim Motra Viktoria seuml bashku

me dr Paulina Lumezin dhe dr Hajdin Ymeri mori pjeseuml neuml punimet e Simpoziumit neuml Zagreb i organizuar

me 9 qershor 1990 me temeuml nga helmimet neuml Kosoveuml

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

36

Neumln llupen e pushtuesi serb u vu aktiviteti neuml Kisheumln

Katolike Shqiptare sulmet e saj ishin teuml peumlrditshme dhe

shumeuml agresive nga e cila placcedilkiteumln teuml gjitha bareumlrat

maltretohen mjekeumlt sheumlrbyesit dhe teuml seumlmureumlt Kjo

gjendje u pasqyrua edhe neuml shtypin e koheumls Neuml biseda

informative ftohet edhe Don Lush Gjergji teuml cilin e

urdheumlrojneuml peumlr ndeumlrprerje teuml trajtimit teuml helmuarve neuml kisheuml

Shtypi kroat ldquoVecernji Listrdquo ldquoFokusrdquo ldquoGlas Koncilardquo

dhe gazeta tjera peumlrcillnin ngjarjet neuml Kosoveuml mes tyre

u dallua me regjistrimin dhe shkrimet drejtpeumlrdrejteuml nga

helmimet e feumlmijeumlve shqiptareuml neuml Kosoveuml gazeta ldquoGlas

Koncilardquo e cila ishte e lidhur me aktivisteuml humanisteuml

dhe sheumlrbimet humanitare preneuml Kisheumls Katolike

Shqiptare neuml Kosoveuml Shoqeumlriteuml shqiptare e kroate

bashkeumlrendonin aktivitet dhe ishin kundeumlr politikeumls

serbe lufteumlnxiteumlse neuml Kosoveuml Kisha Katolike Kroate

udheumlhiqej nga Kardinali Franjo Kuharic i cili kishte takime teuml vazhdueshme me veprimtareumlt shqiptareuml jo

veteumlm neuml Kroaci Dr Besnik Bardhi dhe rrethin e tij teuml

bashkeumlveprimtareumlve Ferhat Ymeri Sali Krasniqi Talat

Gjinolli Flora Brovina e shumeuml teuml tjereuml

Kroaci Deumlshmi peumlr helmimet neuml Kosoveuml

Murgesha nga Kroacia shkruan njeuml leteumlr peumlr gazeteumln

kroate ldquoGlas Koncilaldquo 6 maj 1990 ldquoPeumlr ccedildo diteuml na

sjellin nga disa teuml helmuar Spitali i kthen neuml shteumlpi

sepse qenka ldquomireumlldquo kurse atyre mundimi neuml lukth u

rikthehet peumlsojneuml ngeumlrccedile neuml keumlmbeuml veumlshtrimi i syve eumlshteuml si para frymarrjes seuml fundit Nuk mund teuml ecin

duhet teuml mbahen Para dy diteumlve njeuml vajzeuml e kaneuml

varrosur Duket se helmi ishte i hedhur para shteumlpiseuml

sepse teumlreuml familja ishte helmuar Veccedilse helmimi nuk

ndikon njeumlsoj te secili Neuml TV nuk e kaneuml treguar keumlteuml

Murgeshat tona japin ampula ldquobedoksin‟‟ dhe tableta

ldquonovalgetol‟‟ por keumlto na kaneuml mbaruar sepse peumlr

shkak teuml helmimit teuml madh janeuml harxhuar neuml barnatoret

e Ferizajit dhe Gjilanit Se si do daleuml kjo veteumlm zoti e

di Sa lot janeuml derdhur keumlto diteuml neuml rrethinat tonardquo

Viziteuml 25 vjet meuml pas

Kjo para se gjithash neuml Ferizaj dhe Binccedileuml ku sheumlrbenin

disa Motra nderi nga Kroacia me vite teuml tera neuml misionin

e tyre sheumlrbyes fetar e human Mes tyre Jela Gojevic

dhe Marjana Gojevic teuml cilat u dhaneuml ndihmeuml feumlmijeumlve

teuml helmuar shqiptareuml Neuml takimin toneuml pas tridhjeteuml

vjeteumlve Motra Jela Gojevic i kishte teuml freskeumlta peumlrjetimet

e saja nga skenat e dhembshme e teuml helmuarve qeuml

keumlrkonin ndihmeuml Ajo me modesti nuk deumlshironte teuml

lavdeumlrohet se ka beumlreuml diccedil teuml madhe ka beumlreuml detyreumln ndaj

zotit dhe njeriut ldquoPo ishte koheuml e reumlndeuml vinin feumlmijeuml teuml

seumlmureuml Ne iu ofronim ndihmeuml me ato mjete qeuml kishim

neuml shteumlpineuml toneuml teuml peumlrbashkeumlt kishim podrumin ku

mbanim materiale dhe kishim mundeumlsi teuml japim ndihmeuml Kishte diteuml qeuml vinin shumeuml nxeumlneumls nga Ferizaj Prizreni

dhe gjitheuml Kosova pasi nuk kishin mundeumlsi teuml keumlrkonin

ndihmeuml neuml objekte tjera Ndihmeuml teuml madhe dha Nue

Gjergji Ne nuk e dinim peumlr ccedilfareuml seumlmundje ishte fjala

por e shihnim se feumlmijeumlt ishin teuml seumlmureuml disa nga teuml

cileumlt reumlndeuml Meuml kujtohet se forcat policore serbe erdheumln

dhe grabiten teuml gjitha barnat dhe materialet qeuml duheshin

peumlr dheumlnie teuml ndihmeumls Kjo ndodhi dy hereuml (ldquo sve do

nul‟‟) Me dateuml 9 gusht 1990 ldquoGlas Koncila‟‟ shkruan

rreth sulmit teuml forcave serbe neuml Kisheumln Katolike

Shqiptare dhe grabitje e bareumlrave maltretimet e

personelit dhe teuml helmuarve

Ipeshkvi Nikeuml Prela keumlrkon intervenim neuml mbrojtje

teuml drejtave teuml njeriut

Ipeshkvi i Bashkiseuml Katolike Shqiptare neuml Kosoveuml

deumlrgon nga Ferizaji informateuml me 6 gusht 1990 teuml gjitha

qeverive teuml republikane krahinore dhe asaj federative

me rastin e incidentit teuml shkaktuar nga policia serbe

Agjentet e puneumlve teuml brendshme teuml peumlrcjell me njeumlsitet

speciale teuml armatosura teuml policiseuml me 4 gusht teuml keumltij

viti (1990) pa paralajmeumlruar dhe pa vendim peumlrkateumls

peumlrkundeumlr protesteumls seuml ashpeumlr teuml ipeshkeumlviseuml kontrollojneuml shteumlpineuml e zotit dhe kisheumln e Ferizajt dhe

banesat e motrave teuml nderit neuml Binqeuml neuml meumlngjes rreth

oreumls 0630 neuml teuml njeumljteumln koheuml grabisin bareumlrat e

barnatores seuml motrave teuml nderit gjegjeumlsisht bareumlra peumlr teuml

seumlmureumlt nga teuml gjitha besimet dhe kombeumlsia teuml cileumlt

vazhdimisht kaneuml ardhur teuml varfeumlrit apo neuml mungeseuml teuml

bareumlrave neuml barnatore I vetmi qeuml reagon me njeuml

deklarateuml ishte Kardinali kroat Franjo Kuhariq Ai i del

neuml mbrojtje Kisheumls Shqiptare neuml Kosoveuml i cili e quan akt

jo civilizues ldquoMendojmeuml se ky akt jo civilizues eumlshteuml

sulm mbi gjitheuml Kisheumln Shqiptare neuml Kosoveuml dhe mes tjerash pyet A eumlshteuml dheumlnia e ndihmeumls teuml seumlmureumlve

krim

Neuml takimet me sheumlrbyesit e asaj kohe na ndihmoi

gazetari e publicisti i njohur Rexhep Rifati Edhe vet

ishte i lidhur neuml aktivitetet qeuml zhvilloheshin neuml rrethanat

tejet teuml reumlnda Edhe familja e tij e kishte peumlsuar nga

helmi serb i hedhur Teuta vajza e Rifatit asokohe

nxeumlneumlse e fillores helmohet reumlndeuml bashkeuml me shoqet e

shokeumlt e saja me 5 prill 1990 Edhe sot e keumlsaj dite

deumlgjohet mbi pasojat qeuml laneuml helmimet krim serb i pa

ndeumlshkuar

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

37

Kultureuml

Mark Palnikaj Tiraneuml

Veumlshtrim kritik mbi vepreumln e Gjeccedilovit ldquoKanuni i Lek Dukagjinitrdquo

Peumlr vepreumln e Gjeccedilovit janeuml

mbajtur shumeuml simpoziume dhe

takime qysh nga vdekja tragjike e

tij neuml vitin 1929 madje peumlr

vepreumln e tij janeuml mbajtur takime

studimore edhe neuml teuml gjalleuml teuml tij

Gjeccedilovi gjateuml jeteumls seuml tij 55 vjeccedilare zhvilloi njeuml aktivitet

atdhetar por edhe shkencor duke

na leumlneuml njeuml trasheumlgimi teuml pasur neuml

fusha si arkeologjia etnografia

folklori etj duke mbledhur keumlngeuml

valle gojeumldheumlna mitologjike gjeuml

e gjeumlza fjaleuml teuml urta proverba dhe

materjale teuml tjera teuml cilat u botuan

neuml fillim teuml shekullit teuml kaluar neuml

revsteumln ldquoVisaret e Kombitrdquo Neuml

harkun kohor prej gjashteuml vitesh

nga viti 1904 deri neuml vitn 1910 ai botoi 5 vepra dhe peumlrkthime

Gjateuml regjimit komunist neuml

Shqipeumlri megjith lufteumln e madhe

qeuml u zhvillua kundeumlr feseuml dhe

veccedilanarisht ndaj klerit katolik

vepra e Gjeccedilovit u vlereumlsue duke i

njohur meriteumln e krijimit teuml

Arkeologjiseuml Shqiptare duke e

dekoruar me rastin e 50 vjetorit teuml

shpalljes seuml pavarsiseuml neuml vitin 1962 me Urdheumlrin ldquoPeumlr

Veprimtari Patriotikerdquo teuml klasit III

dhe duke botuar peumlr jeteumln dhe

veprimtarineuml e tij njeuml monografi

me titull ldquoShtjefeumln Gjeccedilovi Jeta

dhe Vepratrdquo e shkruar nga Ruzhdi

Mata shtypur neuml shtypshkronjeumln

ldquoMihal Durirdquo Tiraneuml 1982

Peumlrballeuml vepreumls kolosale atdhetare

dhe shkencore teuml Gjeccedilovit edhe

ai regjim u detyrue t‟i njifte shum nga meritat e tij Pushka e

Gjeccedilovit u vendos neuml Muzeun

Historik Kombeumltar neuml Tiraneuml

qysh neuml vitin 1970 Presidenti Rugova me dateumln 10 qershor 2003 e ka

dekoruar At Shtjefeumln Gjeccedilovin me ldquoMedaljen e Arteuml teuml Lidhjes seuml Prizrenitrdquo

Eumlshteuml detyra joneuml qeuml teuml identifikojmeuml dhe teuml nxjerrim neuml driteuml vepreumln e ploteuml teuml

keumltij kollosi teuml atdhetariseuml dhe teuml letrave shqipe dhe teuml sensibilizojmeuml organet

peumlrkateumlse shteteumlrore dhe politike neuml Shqipeumlri dhe neuml Kosoveuml peumlr teuml veumlneuml neuml

vendin qeuml meriton figureumln e keumltij patrioti teuml madh

Tema ime do teuml jeteuml e peumlrqeumlndruar nga njeuml keumlndveumlshtrim kritik por

njeumlkoheumlsisht edhe dashamireumls dhe jo denigrues peumlr vepreumln madhore ldquoKanuni i

Lek Dukagjinitrdquo qeuml e ka beumlreuml teuml pavdeksheumlm emrin e autorit teuml sajeuml

Edhe pse janeuml shkruar me qindra artikuj studimoreuml mbi keumlteuml vepeumlr duke e

etiketuar neuml forma nga meuml ekstremet nga cileumlsimi si njeuml kryevepeumlr deri neuml

mallkim teuml sajeuml si njeuml vepeumlr qeuml beumln teuml ekspozohen aneumlt meuml teuml erreumlta teuml realitetit

shqiptar vazhdojneuml akoma teuml shkruhen pa fund studime dhe referate peumlr teuml

Analizeumln meuml teuml sakteuml dhe teuml koncentruar teuml keumlsaj vepre e ka beumlreuml neuml hyrje teuml

botimit teuml pareuml teuml sajeuml korifeu i letrave shqipe Ateuml Gjergj Fishta

Neuml sesionin shkencor qeuml u mbajt neuml Zllakuqan me dateuml 25 korrik 2017 jam

paraqitur me njeuml temeuml me titull ldquoGjakmarrja neuml vepreumln e Shtjefeumln Gjeccedilovitrdquo

Aty kam folur me holleumlsi peumlr problemin e gjakmarrjes dhe trajtimin e keumltij fenomeni nga Kanuni i Lek Dukagjinit Tema eumlshteuml e botuar dhe mund teuml

gjeumlndet me lehteumlsi prandaj sot nuk do ta trajtoj aspak keumlteuml temeuml

Neuml vitin 1960 neuml revisteumln shkencore ldquoBuletin i Universitetit Shteteumlror teuml

Tiraneumlsrdquo Seria Shkencat Shoqeumlrore volumi II faqe 95 eumlshteuml botuar njeuml

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

38

studim mjaft serioz nga studjuesja

ruse J V Ivanova mbi vepreumln

ldquoKanuni i Lek Dukagjinitrdquo

Neuml vijim teuml studimit teuml saj kjo studjuese neuml faqen 96 peumlr teuml

kuptuar meuml mireuml vepreumln e

Gjeccedilovit ajo ka shtruar tre pyetje

Cileumls koheuml i peumlrkasin informatat

qeuml sjell ai neuml vepreumln e tij

Neuml ccedilfar trualli ka vepruar Kanuni

i Lek Dukagjinit

Neuml ccedilfareuml rrethanash konkrete

historike ka lindur Kanuni dhe neuml

cilat ambiente shoqeumlrore ka patur

fuqi

Teuml tria keumltyre pyetjeve ajo eumlshteuml

rrekur t‟u japeuml peumlrgjigje nga

keumlndveumlshtrimi i sajeuml qeuml peumlr hir teuml

seuml veumlrteteumls peumlr areumlsye teuml

rrethanave politiko shoqeumlrore teuml

koheumls nuk mund ti shmangej

krejteumlsisht ndikimit teuml ideologjiseuml

zyrtare teuml koheumls qeuml ishte regjimi

komunist

Neuml temeumln time do teuml peumlrpiqem edhe uneuml teuml jap versionin tim peumlr

keumlto tri pika pa kopjuar ideteuml ose

pikpamjet e keumlsaj studjueseje teuml

nderuar

Nga teuml dheumlnat e publikuara deri

sot pranohet qeuml sheumlnimet peumlr

kanunin e Lek Dukagjinit rreth

dy mijeuml faqe doreumlshkrime

Gjeccedilovi i mblodhi nga viti 1907

deri neuml vitin 1915 neuml famullineuml e Gomsiqes ku punoi rreth 8 vjet

Informatat qeuml sjell neuml keumlto

sheumlnime u peumlrkasin keumltyre viteve

dhe vendi ku keumlto rregulla

zbatoheshin ishin kryesisht

krahina rreth e rrotull famulliseuml seuml

tij dhe neuml Mirditeuml

Mbledhja por sidomos

kodifikimi i ndareuml neuml nene dhe

kapituj teuml veccedilanteuml eumlshteuml njeuml puneuml shkencore qeuml ka keumlrkuar shum

koheuml dhe mund nga autori dhe

eumlshteuml njeuml meriteuml e

jashteumlzakonshme e tij

Zonat ku zbatohej kanuni me

emrin Lek Dukagjini ishin

kryesisht zonat katolike neuml fiset e

Maleumlsiseuml seuml Madhe Nikaj

Meumlrturi Shala dhe Shoshi 12

bajrakeumlt e vegjeumll teuml Pultit Thaccedili

Berisha Maleumlsia e Lezheumls dhe bajrakeumlt e Mirditeumls

Autorja qeuml citova meuml sipeumlr shkruan se ky kanun zbatohej edhe neuml Krasniqe

Gash Bytyccedil Has Lumeuml dhe disa vende teuml tjera me popullsi teuml besimit musliman gjeuml qeuml nuk eumlshteuml e veumlrteteuml

Neuml zonat me popullsi teuml besimit musliman krahas kanunit ka vepruar edhe

sheriati qeuml ishte njeuml e drejteuml qeuml e praktikonte pushtuesi turk neuml shum zona

Madje edhe neuml zonat me popullsi teuml besimit katolik qeuml peumlrmendeumlm meuml sipeumlr

ky kanun nuk ka vepruar kudo njeumllloj por ka dallime teuml theksuara

Dera e Gjo Markut e kodifikuar neuml keumlteuml peumlrmbledhje teuml Gjeccedilovit i ka patur ato

privilegje veteumlm neuml bajrakeumlt e Mirditeumls por jo neuml zonat e tjera

Neuml zonat me popullsi teuml besimit teuml krishtereuml dhe musliman fqinje me Mirditeumln

ka vepruar njeuml tjeteumlr kanun i njohur si ldquoKanuni i Skeumlndeumlrbeutrdquo Ky u mblodh

dhe u kodifikue nga Imzot Frano Ilia dhe u botue nga Arqipeshkvia e Shkodreumls

neuml vitin 1993 Zona e Kurbinit ku vepronte ky kanun eumlshteuml shum e peumlrzier nga

ana gjinore me popullsineuml e fiseve teuml Mirditeumls

Edhe studjuesi Xhemal Meccedili ka botuar njeuml peumlrmbledhje mbi teuml drejteumln

zakonore me titull ldquoKanuni i Lek Dukagjinit Varjanti i Pukeumlsrdquo

Neuml fakt Gomsiqja ku e mori leumlndeumln kryesore Gjeccedilovi peumlr vepreumln e tij eumlshteuml

quajtur historikisht pjeseuml administrative e Pukeumls edhe pse eumlshteuml me popullsi teuml

peumlrzier teuml fiseve nga Puka dhe Mirdita

Neumlse marrim parasysh ndryshimet e keumlsaj teuml drejte zakonore qeuml vepron neuml fise

pak meuml teuml largeumlta nga Gomsiqja si Nikajt Meumlrturi Berisha Shala Shoshi

Shkreli Keumllmendi Hoti Gruda etj ateumlhereuml rezulton qeuml ky kanun nuk eumlshteuml i

njeumlllojteuml neuml zonat qeuml peumlrmendeumlm

Edhe Xhafer Martini dhe Shefqet Hoxha kaneuml mbledhur teuml drejteumln zakonore

peumlr Dibreumln dhe Lumeumln krahina relativisht afeumlr me zoneumln ku Gjeccedilovi mblodhi

materialet peumlr vepreumln e tij

Me keumlto qeuml shkruam meuml sipeumlr marrin peumlrgjigje dy pyetjet e para ndeumlrsa peumlr pyetjen e treteuml duhet teuml ndalemi edhe pak Kur e ka zanafilleumln Kanuni asnjeumlri

nuk mund ta thoteuml me kompetenceuml fjaleumln e tij sepse fatkeqeumlsisht janeuml dy

shkaqe kryesore qeuml nuk e mundeumlsojneuml hedhjen driteuml mbi keumlteuml pikeuml Seuml pari neuml

Shqipeumlri pushtuesi turk gjateuml koheumls qeuml e mbajti teuml pushtuar ka djegur dhe

shkateumlrruar ccedildo gjeuml teuml shkruar dhe seuml dyti vendi yneuml ka qeumlneuml i neumlnshtruar disa

pushtuesve si romakeumlt serbeumlt bullgareumlt dhe neuml fund edhe turqit

Secili pushtues neuml koheumln e sundimit teuml tij ka zbatuar dhe ju ka imponuar ligjet

e veta popullsiseuml seuml neumlnshtruar Janeuml teuml njohura ligjet e Kostandinit teuml Madh teuml

Justinianit Kodi i Dushanit dhe disa ligje teuml tjera teuml cilat neuml periudha kohe teuml

peumlrcaktuara janeuml zbatuar neuml popullsineuml shqiptare Po ashtu gjateuml sundimit

rreth 500 vjeccedilar teuml pushtuesit turk zbatimi i disa ligjeve teuml pushtuesit ka qeumlneuml detyrim Edhe e drejta kishtare e shkruar neuml disa kapituj teuml Bibleumls duhet teuml

pranojmeuml qeuml neuml popullsineuml e krishtereuml ka patur ndikimin e vet

Nuk jemi neuml gjendje peumlr teuml peumlrcaktuar me sakteumlsi ndikimin e secilit nga keumlto

ligje cili ka meuml shum ndikim neuml Kanunin e Lek Dukagjinit por sipas

mendimit toneuml secili nga keumlto ka pak a shum njeuml fareuml ndikimi mbi teuml

Mbas vitit 2000 studjuesja italjane Luccedilia Nadin dhe studjuesi shqiptar Peumlllumb

Xhufi kaneuml publikuar Statutet e Shkodreumls nga njeuml kopje doreumlshkrim e ruajtur

neuml Biliotekeumln e Muzeut Correr neuml qytetin e Venecies

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

39

Ky dokument me rreth njeumlqind

faqe eumlshteuml shkruar rreth vitit

1479 dhe ka njeuml reumlndeumlsi teuml

jashtzakonshme peumlr studimin e seuml drejteumls penale dhe zakonore neuml

truellin Arbeumlror dhe peumlr keumlteuml

eumlshteuml shkruar dhe diskutuar

shumeuml neuml Shqipeumlri dhe jashteuml

sajeuml por uneuml e peumlrmenda keumlteuml peumlr

faktin se neuml asnjeumlrin nga nenet e

keumltij Statuti nuk peumlrmendet

gjakmarrja

Shkodra ka qeumlneuml qyteti kryesor

peumlr rrethinat ku ka vepruar Kanuni i Lek Dukagjinit dhe ne

nuk jemi neuml gjendje teuml themi se sa

kaneuml patur ndikim statutet e

Shkodreumls neuml popullsineuml e

rrethinave teuml sajeuml Nuk jemi neuml

gjendje as teuml themi me siguri se

kur ka filluar teuml shfaqet fenomeni

i gjakmarrjes neuml formeumln qeuml kishte

kur shkroi Gjeccedilovi vepreumln e tij

Neuml vepreumln e Gjeccedilovit nuk thuhet

se kur ka filluar teuml shfaqet fenomeni i gjakmarrjes neuml

meumlnyreuml teuml frikeumlshme siccedil ishte neuml

vitet e fundit teuml pushtimit turk

Mbetet detyreuml pareumlsore e

sudjueve taneuml peumlr teuml beumlreuml

keumlrkimet e nevojshme neuml arkivat

e ndryshme kryesisht neuml ato teuml

Romeumls Venecies dhe

Dubrovnikut peumlr teuml pareuml se si ka

evoluar ndikimi i kanunit neuml zonat ku ai pati ndikim

Kanuni neuml secilin lloj ose variant

zbatohet brenda njeuml njeumlsie jo

shumeuml teuml madhe qeuml njifet me

emrin fis ose bajrak

Fise quhen grupime pak a shum

teuml meumldha banoreumlsh qeuml e kaneuml

prejardhjen nga njeuml i pareumllindur

dhe kaneuml teuml gjith lidhje gjaku

midis tyre Nuk ka qeumlneuml zakon teuml

beumlheshin martesa brenda fisit as kur ishin larg njeumlzet breza Neuml

kanun ishte e ndaluar martesa

brenda fisit ldquoedhe neuml 400 brezardquo

mjaft qeuml lidhja e gjakut teuml ishte e

njohur dhe e konfirmuar mireuml

Bajraku eumlshteuml njeuml njeumlsi teritoriale

me banoreuml qeuml ishin teuml lidhur neumln

njeuml flamur por jo

domosdoshmeumlrisht kishin lidhje

gjaku midis tyre

Neuml disa punime eumlshteuml shkruar se bajrakeumlt dhe bajraktarin i krijoi pushtuesi

turk Kjo nuk me duket shum e besueshme sepse asnjeuml shtet nuk mund teuml

krijojeuml as fshtra as qytete as fise por ai mund teuml beumljeuml ndarje administrative mbi

bazeumln e fshatrave qyteteve apo fiseve dhe teuml krijojeuml llojin e administrateumls qeuml e vlereumlson meuml teuml vyer Organizimin administrativ mbi bazeuml bajraqesh pushtuesi

turk e ka peumlrdorur meuml seuml pari neuml shekullin XVIII Ai u ka njohur pushtetin

bajraktareumlve ju ka dheumlneuml disa kompetenca dhe ju ka njohur disa privilegje

dhe ka lejuar qeverisjen jo sipas ligjeve teuml shtetit por sipas teuml drejteumls zakonore

E drejta zakonore peumlsonte rregullime dhe ndryshime sa hereuml banoreumlt e shikonin

teuml areumlsyeshme Ndryshimi beumlhej nga mbledhja e teuml gjith pjeseumltareumlve teuml fisit ose

bajrakut duke marreuml pjeseuml siccedil thuhej ldquoburr peumlr shpirdquo ccedilka neumlnkuptonte qeuml teuml

ishte i pranisheumlm neuml kuvend nga njeuml pjeseumltar mashkull nga ccedildo familje e

komunitetit Vendimet merreshin me shumiceuml absolute me votim teuml hapur Ato

ishin teuml detyrueshme peumlr zbatim nga teuml gjith komuniteti pa peumlrjashtim peumlrfshireuml edhe parineuml Seuml bashku me vendimet peumlrcaktoheshin edhe sanksionet

peumlr cilindo qeuml nuk zbatonte vendimet e miratuara Masat shteumlrnguese kaneuml

qeumlneuml shumeuml teuml rrepta dhe fillonin nga gjobat qeuml mund teuml ishin me para ose me

shtrimin e drekave ose darkave peumlr teuml gjith komunitetin dhunimi publik duke e

detyruar fajtorin teuml merrte njeuml gur teuml reumlndeuml dhe ta transportonte i veteumlm neuml njeuml

distanceuml qeuml ata e shikonin teuml arsyeshme deumlbimi peumlr tre vjet ose peumlrgjithmoneuml

nga vendbanimi dhe shkateumlrrimi i teuml gjitha pronave dhe djegia e shteumlpiseuml Neuml

raste ekstreme ishte vrasja e personit fajtor ose vrasja kolektive Vrasja

kolektive ishte kur fajtori beumlnte njeuml krim qeuml fyente reumlndeuml nderin dhe dinjitetin e

fisit Neuml keumlteuml rast fajtori lidhej dhe vendosej neuml njeuml shesh dhe vritej duke e

qeumllluar teuml gjith me armeuml

Veumlndimet qeuml merreshin ishin neuml shum raste specifike veteumlm peumlr njeuml fis ose

bajrak dhe neuml keumlteuml kuptim Kanuni i njeumlrit fis mund teuml mos ishte i njeumlllojteuml me

ateuml teuml fisit tjeteumlr Edhe neuml Kanunin e hartuar nga Gjeccedilovi neuml shtojceumln qeuml eumlshteuml

vendosur neuml fund beumlhet fjaleuml peumlr vendime teuml fiseve ose teuml djelmniseuml teuml cilat

janeuml marreuml neuml kushte teuml caktuara peumlr probleme teuml caktuara Ky eumlshteuml shembulli

ilustrues meuml i mireuml qeuml Kanuni nuk ishte i shkruar njeumlhereuml e peumlrgjithmoneuml por

ishte neuml peumlrpunim dhe ndryshim teuml vazhduesheumlm dhe nuk ishte kudo i njeumljteuml

Edhe pse janeuml shkruar shumeuml studime mbi teuml drejteumln zakonore shqiptare gjateuml

afeumlr 150 vjeteumlve teuml fundit jam i mendimit se ka akoma shumeuml hapeumlsira teuml

pastudjuara dhe ka veumlnd peumlr studime teuml tjera teuml bazuara neuml teuml dheumlna arkivore dhe jo nga mbledhja gojore neuml komunitetet ku zbatohet

Shkrimi i teuml drejteumls zakonore mbi bazeumln e intervistave dhe tregimeve nga

banoreumlt e komuniteteve pa u thelluar neuml literatureuml dhe neuml dokumenta arkivore

jep njeuml produkt qeuml leuml shumeuml peumlr teuml deumlsheumlruar neuml lidhje me cileumlsineuml dhe

sakteumlsineuml e tij Gjeccedilovi ka meriteumln qeuml ishte i pari qeuml beumlri mbledhjen dhe

kodifikimin e keumlsaj teuml drejte zakonore por jam i mendimit se ajo duhet

studjuar me sy kritik dhe teuml ploteumlsohet me teuml dheumlna teuml reja nga studjues

profesionisteuml dhe institucione prestigjioze shteteumlrore ose nga shoqeumlria civile

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

40

Nikeuml Gashaj Podgoriceuml

At Gjergj Fishta poet kombeumltar

At Gjergj Fishta

At Gjergj Fishta (1871-1940) eumlshteuml poeti kombeumltar

dramaturg prozator estet publicist pedagog klerik dhe

politikan Lindi meuml 23 tetor 1871 neuml fshatin Fishteuml teuml

Zadrimeumls neuml paralagje teuml Shkodreumls Ndoqi shkollat

franccedileskane neuml Troshan dhe Shkodeumlr Meuml 1886 kur

ishte 15 vjeccedil u deumlrgua nga franccedileskaneumlt neuml Bosnjeuml- neuml

Sutjeskeuml Livno dhe Kresheveuml ku studioi teologji

filozofi dhe gjuheuml teuml huaja sidomos latinishten

italishten dhe kroatishten Atje ra neuml kontakt me

shkrimtarin boshnjak Geumlga Martiq dhe me poetin kroat Silvije Strahimir Kranjccedileviq teuml cileumlt i zgjuan talentin

letrar Fishta u frymeumlzua edhe nga shkrimet e

shkrimtarit franccedileskan Andria Kaccediliq-Mioshiq poet dhe

publicist dalmat po ashtu edhe nga veprat e poetit kroat

Ivan Mazhuraniq Fishta njihte edhe krijimet letrare teuml

poetit malazez Petar Petroviq Njegosh etj

Meuml 1894 u shugurua prift dhe u pranua neuml urdhrin

franccedileskan Po ateuml vit u kthye neuml Shqipeumlri dhe filloi

puneumln si meumlsues neuml kolegjin franccedileskan neuml Troshan e

meuml pas si famullitar neuml fshatin Gomsiqe

Fishta u emrua neuml vitin 1902 drejtor i Gjimnazit

Franccedileskan neuml Shkodeumlr i cili qysh prej themelimit teuml tij

neuml vitin 1861 drejtohej nga teuml huajt Me ardhjen peumlr

drejtor Fishta neuml shkolleuml beumlri shtiemen e gjuheumls shqipe

si gjuheuml meumlsimi Pra zeumlvendeumlsoi italishten me shqipen

peumlr hereuml teuml pareuml si gjuheuml neuml shkolleuml Neumln drejtimin e tij

shkolla mori njeuml hov teuml ri Shkolla e Pateumlr Gjergjit ndash

keumlshtu e quajshin shkodraneumlt Ajo u beuml qendra e

atdhetarvet ku neuml mbreumlmje mbledhshin djelmoshat e

qytetit peumlr teuml marreuml keumlshilla e meumlsime nga goja e

Mjeshtrit t‟ideseuml kombeumltare Gjergj Fishteumls Praneuml keumlsaj

shkolleuml Fishta formoi dhe njeuml grup amatoreumlsh Teatri e

me keumlta ccedilfaqi hereuml mbas here copa teuml ndryshme teuml

peumlrpiluara prej tij neuml Salonin e vogeumll t‟oborrit teuml

Shkodreumls teuml cilin ai veteuml me shijen e veteuml teuml pashoqe e

ndreqte e mirsonte e pikturonte ndash mbasi duhet dijteuml- se

ishte edhe njeuml piktor i mireuml Keumlshtu pra populli i Shkodreumls pati fatin teuml kishte neuml gji teuml vet qysh prej vitit

1907 njeuml teateumlr ndash mund t‟a quajmeuml - kombeumltar

Keumlto ccedilfaqje gjithmoneuml me subjekt shqiptar ngjalleumln njeuml

entuziazeumlm neuml zemrat e teuml gjitheumlve dhe emeri i pateumlr

Gjergjit u beuml ylli i riniseuml U krijua njeuml brez i ri me shpirt

e me zemeumlr shqiptar fanatik i ccedileumlshtjes kombeumltare

Njeuml kontribut jashteumlzakonisht teuml madh Fishta e dha si

kryetar i Komisionit peumlr hartimin e alfabetit teuml gjuheumls

shqipe neuml Kongresin e Manastirit (Bitoli i soteumlm- Maqedonia e Veriut) meuml 1908

Zoteumlsia e Fishteumls si poet i cili ka leumlneuml emeumlr pothuaj neuml teuml

gjitha gjiniteuml dhe zhanret e krijimtariseuml letrare shprehet

sidomos neuml kryevepreumln ldquoLahta e Malciseumlrdquo neuml teuml

tridhjeteuml keumlngeumlt e seuml cileumls poetizohet historia e popullit

shqiptar nga Lidhja e Pizrenit 1878 e deri neuml pavareumlrsineuml

e Shqipeumlriseuml meuml 1912 Neuml keumlteuml vepeumlr Fishta keumlndon

lufteumln e popullit shqiptar peumlr pavareumlsi teuml zhvilluar neuml dy

drejtime kundeumlr Perandoriseuml Osmane neuml periudheumln e

shthurjes seuml saj dhe lufteumln kundeumlr coptimit teuml truallit

etnik shqiptar nga Mali i Zi dhe nga Serbia

Gati e teumlreuml leumlnda me teuml cileumln Fishta ndeumlrtoi keumlteuml vepeumlr

eumlshteuml nxjerrur nga jeta e pasuria shpirteumlrore e popullit

shqiptar (Martin Camaj) Kot mundohen Grekeumlt e soteumlm

ndash thonte Faik Konica ndash teuml gjejneuml neuml leteumlrsin e vet njeuml

vepeumlr meuml teuml ploteumlsueme se ldquoLahuteumlnrdquo

Reumlndeumlsia e madhe e Fishteumls eumlshteuml si sekretar i

peumlrgjithsheumlm i delegacionit shqiptar neuml Konferenceumln e

Paqeumls neuml Paris meuml 1919 -1920 Po ashtu neuml zgjedhjet e

qershorit teuml vitit 1921 Gjergj Fishta zgjedhet deputet i Shkodreumls dhe neumlnkryetar i Parlamentit teuml Shqipeumlriseuml

Prandaj eumlshteuml me reumlndeumlsi angazhimi i tij politik peumlr

peumlrfaqeumlsimin dhe artikulimin me dinjitet teuml interesave teuml

popullit dhe teuml shtetit shqiptar

Fishta ka meriteuml teuml madhe peumlr mbrojtjen cileumlsore teuml

interesave teuml shtetit shqiptar dhe teuml mbrojtjes seuml drejtave

njereumlzore teuml veumlllezeumlve shqiptar jashteuml kufijve teuml

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

41

Shqipeumlriseuml si pjeseumltar i delegacionit shqiptar neuml

konferencat ballkanike 1930 neuml Athineuml 1931 neuml

Stamboll 1932 neuml Bukuresht dhe meuml 1933 neuml Selanik

Kontributi i madh i Fishteumls eumlshteuml si bashkeuml themelues

dhe antar i Shoqeumlriseuml letrare ldquoBashkimirdquo neuml Shkodeumlr

meuml 1899 qeumlllimi i seuml cileumls ishte zgjimi kombeumltar i

popullit me aneuml botimesh neuml gjuheumln amtare

Neuml vitin 1923 shoqnija ldquoRozafatrdquo organizoi neuml Shkodeumlr

njeuml ekspoziteuml pikturash kombeumltare Neuml keumlteuml ekspoziteuml

Fishta paraqiti 24 copeuml piktura origjinale teuml tij teuml punura

me njeuml mjeshtri aq teuml madhe sa disa prej tyre u miratuan

nga Akademia e Vjeneumls

Fishta seuml bashku me patriotin Luigj Gurakuqin formuan

ldquoKomisin Letrarerdquo neuml Shkodeumlr meuml 1916 e cila kishte

peumlr qeumlllim me i veuml themelet e njeuml gjuhe teuml peumlrbashkeumlt

letrare teuml shqipes

Fishta duke iu mbajteuml gjithnjeuml parimit teuml vet themelor se

shtypi acircsht arma macirc e mireuml peumlr teuml peumlrhapeuml mendimet e

mjeti macirc i peumlrdorshmi peumlr t‟i ccedileleuml syt popullit themeloi

revisteumln letrare filozofike dhe diturore ldquoHylli i Driteumlsrdquo

meuml 1913 Po ashtu meuml 1916 themeloi dhe drejtoi

gazeteumln politike-letrare rdquoPosta e Shqypnisrdquo Peumlrveccedil

keumltyre peumlr njeuml koheuml teuml gjateuml drejtoi dhe revisteumln ldquoZacircni i Shna Ndoutrdquo

Fishta njihet si poeti meuml popullor i shqiptareumlve si poeti

meuml i peumlrzeumlmeumlrt i keumltij populli Ai ka qeneuml figura

emblematike e gjuheumls dhe kultureumls shqipe dhe apostulli i

Atdheut teuml vet Prandaj ai eumlshteuml nderi dhe krenaria e

shqiptariseuml Ai e meriton keumlteuml nderim dhe vlereumlsim

Eumlshteuml njeuml boteuml e teumlreuml qeuml e ka nderuar si teuml tilleuml qeuml e ka

cileumlsuar si poetin meuml teuml madh teuml kombit shqiptar

Poeziteuml e tij epike lirike e satirike jo veteumlm u njofteumln u studiuen dhe u ccedilmuan neuml teumlreuml boteumln shqiptare duke leumlneuml

vrageuml teuml pashlyeshme por jehuan edhe neuml boteumln letrare

teuml jashtme tue e beuml teuml njoftur emrin shqiptar ndeumlr rrethet

intelektuale teuml boteumls seuml qyteteumlruar

Gjergj Fishteumln e nderoi dhe ngriti bota shqiptare por

dhe bota e jashtme duke i dheumlneuml atij dekorata e tituj

nderimi E dekoroi Mbreti i Austro-Hungariseuml me

Ritterkreuz (1912) Papa Piu XXII me Medaljen e

Meritimit (1925) Parija e Peumlrgj e Urdhnit Franccedileskan

me titullin Lector Jubilatus (1929) mbreti i Turqiseuml me

dekorateumln Mearij klII (1912) dhe Greqia me dekorateumln Foenix (1931)

Fishta meuml 1939 u zgjedh aneumltar i rregullt i Akademiseuml

Italiane teuml Shkencave dhe Arteve Kryetari i keumlsaj

Akademi Luigj Federzoni neuml telegramin qeuml i deumlrgoi

Ernest Koliqit si Ministeumlr i Arsimit teuml Shqipeumlriseuml neuml

raseumln e vdekjes seuml poetit me 30 dhjetor teuml vitit 1940

ndeumlr teuml tjerat u shpreh bdquobdquoAkademia e tyre humbi njeuml

ndeumlr pjestareumlt e vet meuml teuml shkeumllqyesheumlm

Eqrem Ccedilabej thekson bdquobdquoVepra e Fishteumls i ka rreumlnjeumlt neuml tokeumln e neuml jeteumln popullore teuml Shqipeumlriseuml ajo nuk do

t‟ishte ccedilka eumlshteuml pa njohjen e thelleuml teuml vendit nga ana e

poetit dhe nuk mund teuml kuptohet pa njohur veumlndin dhe

njereumlzit e Shqipeumlriseuml Veccedilse ccedil‟i fali vendi poetit ky ia

peumlrligji neuml trajteuml teuml fisnikeumlruar teuml artit Sepse vepra e tij u beuml pasqyra besnike fytyra e kthjellteuml e gjitheuml veumlrteteumlsiseuml

etnike trimeumlriseuml seuml ashpeumlr burreumlriseuml luftarake krenariseuml

raciale qeuml ka mundur teuml ruaj gjer sot jeta shqiptare‟‟

Lazgush Poradeci thoteuml bdquobdquoFishta eumlshteuml shkeumlmb i tokeumls

dhe shkeumlmb i shpirtit shqiptar‟‟ Ndeumlrsa Karl Gurakuqi

u shpreh bdquobdquoShqipeumlrineuml e deshti aq fort sa qe gjaacutell e peumlr teuml

cileumln shkricircni krejt jeteumln e vet Shqipeumlnia qe ideali i tij

peumlr tecirc punoi peumlr tecirc vuajti e me emnin e saj neuml gojeuml dha

frymeumln e fundit‟‟ Peumlr tecirc pat keumlndua

Dersaacute trsquomuendem me ligjrue

E saacute gjall me frymrsquoun jam

Kurr Shqipni srsquokam me trsquoharrue

Edhe nrsquovorr me trsquo peumlrmendrsquo kam

Prandaj emri i tij do teuml duhej teuml shkruhej me germa teuml

arteuml neuml historineuml kombeumltare sepse ka qeneuml kolosi i

historiseuml dhe kultureumls kombeumltare shqiptare

Mireumlpo sikurse eumlshteuml e njohur Fishta neuml periudheumln e

sistemit komunist peumlr arsye politike dhe ideologjike u

ndalua meuml se dyzet vjet nga meumlsimi neuml shkolla e neuml universitete si dhe nga botimi dhe studimi neuml trojet

shqiptare Shqipeumlri Kosoveuml Maqedoni Mal i Zi e

Lugineuml e Presheveumls Kjo ndaleseuml beumlri qeuml disa gjenerata

teuml mos kishin mundeumlsi ta njohin keumlteuml figureuml teuml madhe teuml

kultureumls shqiptare

Pas reumlnjes seuml komunizmit neuml Shqipeumlri Fishta peumlrseumlri

keumlthehet neuml institucione arsimore kulturore dhe

shkencore peumlr t‟u meumlsuar dhe studiuar por jo dhe sa

duhet Megjithateuml ekziston nevoja peumlr njohjen meuml teuml

mireuml teuml gjeneratave teuml reja me vepreumln e reumlndeumlsishme letrare-artistike teuml tij si dhe me kontributin e madh teuml

peumlrgjithsheumlm teuml Fishteumls peumlr kultureumln dhe ccedileumlshtjen

kombeumltare shqiptare

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

42

Mr Engjeumlll I Berisha Gjakoveuml

Doli nga shtypi veumlllimi meuml i ri poetik i autorit Jeton Kelmendi ldquoNjeuml ardhje tjeteumlrrdquo

Edicioni IWA ldquoBOGDANIrdquo maj 2020

Njeuml veumlllim poetik sikur e ka neuml

unin e tij autori teuml manifestohet

neuml koheuml neuml perspektiveumln e

trajtimit teuml dukurive qeuml e rrethojneuml njeriun dhe ky

kompleksivitet artistik me vlereuml i

sillet neuml teumlreuml opusin e tij tashmeuml

njeuml legjitimitet i njohur i keumltij

autori Kur lexon keumlteuml autor me

theks teuml veccedilanteuml neuml librin e fundit

teuml tij ldquoNjeuml ardhje tjeteumlrrdquo sa me

ngulm eumlshteuml rezistenca ndaj

pushtimit teuml veumlrteteumls sikur meumlton

teuml thoteuml poeti shikoje neuml fytyreuml teuml

veumlrteteumln vetvetiu demaskohet sheumlmtia

Jeton Kelmendi tanimeuml ka

strukturim teuml tij poetik ka ngjizje

qeuml e dallon nga shumeuml krijues

duke qeneuml neuml koherenceuml me ccedildo

varg qeuml shkruhet diku neuml boteuml

pasi qeuml ai jeton bashkeuml me

poezineuml boteumlrore novative dhe

sikur teuml thuash me metaforeumln e

universalizmit i peumlrkthyer neuml

shumiceumln e gjuheumlve qeuml i flet njereumlzimi peumlr t‟u beumlreuml emri e

poezia e tij gjuheuml komunikuese

artistike e humane

Ndoneumlse poezia eumlshteuml mjet shumeuml

i mireuml peumlr ta shprehur dashurineuml

reagimin pse jo sugjerimin nuk e

di te kush meuml tepeumlr se te poeteumlt

shprehet organikisht dhimbja po

aq sa dashuria Kelmendi shkaqet

qeuml beumlhen subjekt dobeumlsie neuml shoqeumlri aty ku jetojmeuml cileumlsohen

si pasojeuml e mendjes duke mos e

zoteumlrua cileumlsineuml toneuml qeuml na e faleuml

natyra Dhe keumlteuml e reflekton gati

neuml teumlreuml librin me identitetin e tij

shpirteumlror duke shpeumlrthyer ndaj

sajimeve qeuml na veshen teuml vrazhda

dhe ai eumlshteuml keumlrkues qeuml nga

poezia e pareuml ldquoNuk dilet neuml njeuml koheuml tjeteumlrrdquo duke keumlrkuar njeuml tjeteumlr koheuml njeuml

tjeteumlr dereuml me shpreseumln Ccedilka e konverton besimin neuml pabesi Keumlteuml pyetje e beumln

shpesh autori neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml keumltij libri kur shoqeumlria mbahet neuml

grimca dikush humbeumls e dikush fitues

Kopertina e librit ldquoNjeuml ardhje tjeteumlrrdquo

Dinjiteti krijues e studiues i Visar Zhitit nxjerr mendimin se ky libeumlr ldquoEumlshteuml

njeuml arritje neuml urbanistikeumln e poeziseuml ldquoUrbanistikerdquo thoteuml Zhiti ngase - poezia e tij eumlshteuml qytetare ndjehet neuml shteumlpineuml e vet jo veteumlm neuml Prishtineuml e

Tiraneuml Shkup e Ulqin e meuml gjereuml neuml Ballkan por dhe neuml Bruksel ku Jetoni

edhe jeton e punon neuml njeuml pjeseuml teuml mireuml teuml koheumls po keumlshtu dhe neuml metropole teuml

tjereuml teuml Europeumls ku ai shpesh ftohet neuml festivalet ndeumlrkombeumltare teuml poeziseuml

Zhiti ka mendimin se ldquoVargjet e reja teuml Jeton Kelmendit japin njeuml dritheumlrimeuml

teuml brendshme teuml thelleuml Ato sintetizojneuml dramacitetin e lufteumls me dikotomineuml e

fajtorit dhe teuml pafajsiseuml duke i kundeumlrveneuml vdekjes lirineuml dhe neuml mes eumlshteuml

fjala biblike ldquopageumlzimrdquo Pikeumlrisht kjo mbart shpreseumln e ringjalljes emrin dhe

mbiemrin e veteuml jeteumls

Veumlmendjn ndja keumltij krijuesi e kaneuml neuml spiranca teuml ngulura thelleuml krijues nga teuml gjitha kontinentet dhe gjuheumlt boteumlrore qeuml japin mendime teuml publikuara dhe teuml

bazuara neuml vrojtimin e tyre Poeti italian Dante Maffia thoteuml se ldquoJeton

Kelmendi ka njeuml personalitet teuml pasur interesat e tij janeuml teuml shumeumlfishta dhe si

pasojeuml poezia e tij eumlshteuml e mbushur aq sa ndonjeumlhereuml ke peumlrshtypjen qeuml kemi

teuml beumljmeuml me magjineuml e njeuml kamionccediline me zjarr qeuml kalon fushat e rrugeumlt e

peumlrhap zjarr neuml teuml gjitha drejtimet Eumlshteuml mjaft bukur kur Jetoni prek

ezoterizmin pa u ngopur nga hijeshia e seuml pa parashikueshmes shumeuml bukur

kur vena e tij surreale gjen shifreumln e peumlrshtatshme peumlr teuml treguar pasteumlrtineuml e

fantaziseuml seuml tij dhe e vendos brenda qarqeve teuml shkurtra aderimet ideale

fermentet e shpirtit deumlshiratrdquo

Susana Roberts nga Argjentina ka mendim teuml prereuml se ldquoJeton Kelmendi eumlshteuml njeuml poet bashkeumlkohor Shqiptar shumeuml i njohur dhe prolifik neuml median letrare

dhe teuml shkruar neuml Evropeuml ndaj keumlteuml mendim peumlr teuml e bindur se vepra e ti eumlshteuml

kapitale peumlr poezineuml neuml peumlrgjitheumlsirdquo

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

43

Autori Jeton Kelmendi

Janeuml me dhjeteumlra konstatime e

mendime teuml shkrimtareumlve boteumlroreuml qeuml janeuml shprehur dhe

kaneuml beumlreuml hulumtime kritike peumlr

poezineuml e tij pasi qeuml edhe eumlshteuml i

prezantuar neuml aq shumeuml gjuheuml dhe

shtete me botime teuml veccedilanta e

vuluminoze

Disa mendime tjera qeuml janeuml

dedikuar opusit poetik teuml Jeton

Kelmendit

Prof Emeritus Erneso Kahan

Nobelist peumlr paqe 1985 ldquoKelmendi eumlshteuml neo-modernist

neuml struktureumln formale teuml keumltyre

poezive Ai iu jep atyre fuqi teuml

jashteumlzakonshme qeuml e godasin

ndeumlrgjegjen njereumlzore dhe

zgjerohet me peumlrseumlritje

metaforike dhe e beumln keumlteuml me njeuml

kapacitet mbreseumlleumlneumls peumlr sintezeuml

Poezia e tij duket e bukur dhe

pushtuese si ajo e poeteumlve

madheumlshtoreuml Emri i keumltij autori do teuml jeteuml midis poeteumlve meuml teuml

reumlndeumlsisheumlm teuml shekullit 21rdquo

Prof Dr Lee Kuei-shien

(Tajvan) Kandidat Nobel peumlr

leteumlrsi ldquoKrijimi i poeziseuml nga

poeti kosovar Jeton Kelmendi neuml

njeumlreumln aneuml ai ka peumlrjetuar

historineuml e trishtuar teuml vendit dhe

familjes seuml tij dhe neuml aneumln tjeteumlr

ai ka zhvilluar arritjet e tij

akademike teuml cilat e beumljneuml ateuml teuml afteuml teuml hulumtojeuml qenien e jeteumls teuml

ndjekeuml kuptimin e esenceumls seuml

dashuriseuml dhe teuml mendojeuml peumlr

vizionin e seuml ardhmesrdquo

Ion Deaconescu Rumani ldquoI ndodhur neuml pragun e maturitetit teuml tij artistik

Jeton Kelmendi e ka pasuruar poezineuml e Europeumls (aq egoiste dhe

globalizuese) me vargun e tij jashteumlzakonisht teuml gdhendur e teuml latuar (porsi

njeuml diamant i ccedilmuar) me meditimet e tij interogative peumlr destinin e njeriut dhe teuml planetit duke e aureoluar dashurineuml emocionin dhe teuml bukureumln qeuml gjendet

neuml ccedildonjeumlrin prej nesh neuml koheumln kur duhej teuml vijeuml poeti dhe trsquoi nxjerreuml neuml driteuml

neumlpeumlrmjet fjaleumlve teuml lindura madje nga mishi e gjaku i tijrdquo

Libri ldquo Njeuml ardhje tjeteumlrrdquo ka neumlnteumldhjeteuml e peseuml poezi qeuml janeuml shkruar viteve teuml

fundit jo larg por gjateuml udheumltimeve teuml tij duke peumlrshkruar edhe ato ngjarje me

data dhe vende ku janeuml zhvilluar Gjeografia poetike tij eumlshteuml e globit dhe e

universit njereumlzor duke e beumlreuml shumeuml humane Seuml fundi koha kur njereumlzimi u

gjend neuml heshtje varri me epidemiologjineuml e fundit neuml pandemi poetit nuk i

shpeumlton dhimbja e shprehur nda keumlsaj kanosje teuml rrezikshme

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

44

Bedri Tahiri Prishtineuml

Edhe njeuml monografi e thukeumlt peumlr meumlsimin shqip neuml Austri

ldquoGjithmoneuml e kam imagjinuar parajseumln si njeuml lloj bibliotekerdquo (J Borges)

Monografia 2 ldquoMeumlsimi shqip neuml Austrirdquo

Meumlsuesi dhe veprimtari i palodhur i ccedileumlshtjes kombeumltare Hazir Mehmeti

tashmeuml eumlshteuml beumlreuml emeumlr i njohur edhe neuml fusheumln e krijimtariseuml publicistike-

letrare e teuml kultureumls neuml peumlrgjitheumlsi Disa vite meumlsimdheumlneumls shembullor e

veprimtar i dalluar neuml Kosoveuml meumlsues e pedagog i zellsheumlm hartues tekstesh

e abetaresh peumlr nxeumlneumlsit shqiptareuml neuml Vjeneuml e meuml gjer neuml meumlrgateuml publicist

tregimtar peumlrcjelleumls besnik i teuml gjitha ngjarjeve kulturore teuml meumlrgimtareumlve

pasqyrues i shumeuml teuml arriturave arsimore e shkencore neuml Austri e gjetkeuml si

dhe gjurmues e hulumtues i historiseuml soneuml neuml qendrat boteumlrore

Dhe krahas teuml gjitha keumltyre aktiviteteve neuml shpirtin e tij entuziast peumlrhereuml

gjeti vend edhe muza e krijimtariseuml artistike hulumtuese duke e ngacmuar boteumln e tij teuml brendshme qeuml me peneuml teuml skalis monumente peumlrjeteumlsie neuml

fusheumln e publicistikeumls derisa e nxori neuml driteuml librin meuml teuml ri rdquoSTUDIUES

AUSTRIAKEuml E SHQIPTAREuml NEuml AUSTRI- neuml gjuheuml art dhe kultureumlrdquo Neuml

fakt ky libeumlr teuml cilin autori ia peumlrkushton vajzeumls seuml tij tashmeuml teuml ndjereuml

shkenceumltares seuml papeumlrseumlritshme Vloreuml Mehmetit- Teumlrshani vjen si

vazhdimeumlsi e monografiseuml ldquoMeumlsimi shqip neuml Austrirdquo neuml teuml cileumln autori pati

peumlrfshireuml puneumln sistematike njeumlzet e peseuml vjeccedilare (1987-2012)

Pa kaluar as gjysmeuml viti nga ky autor i zellsheumlm e hulumtues i palodhsheumlm

na vjen dhurata tjeteumlr mjaft e ccedilmuar libri ldquoMEumlSIMI SHQIP NEuml AUSTRIrdquo-

Monografi II (2013-2018)

Ai sikur e ka ndjereuml keumlteuml si njeuml obligim ngase bdquobdquoVjena ishte qendeumlr ku laneuml

gjurmeuml shumeuml figura arti e shkence qeuml ishin me origjineuml shqiptare apo teuml tjereuml

qeuml u moreumln me historineuml kultureumln e gjuheumlsineuml shqiptare Deri meuml tani pak i

eumlshteuml kushtuar reumlndeumlsi keumltyre andaj ne dimeuml pak peumlr ta dhe veprat e tyre Neuml

peumlrgjitheumlsi na mungon tradita e shkrimeve Kjo beumlri qeuml teuml dihet pak mbi

aktivitet rreth meumlsimit dhe atyre kulturore neuml rrethet e gjeumlra teuml vendoreumlve

dhe veteuml shqiptareumlve Akoma kemi

pak shkrime rreth meumlsimit teuml gjuheumls

shqipe aktiviteteve kulturore dhe

historiseuml shqiptare neuml Austri Forma

meuml e mireuml qeuml neseumlr teuml dihet diccedilka

nga e sotmja eumlshteuml shkrimi Edhe

keumlteuml libeumlr e kuptoj si teuml tilleuml njeuml

gjurmeuml e sotme peumlr neseumlr peumlr gjeneratat qeuml do vijneumlrdquo- shprehet

veteuml autori

Libri ldquoMEumlSIMI SHQIP NEuml

AUSTRIndash Monografi II (2013-

2018)rdquo peumlrfshineuml njeuml periudheuml

kohore peseumlvjeccedilare mbushur

peumlrplot me ngjarje e aktivitete

kulturore andaj autori i

veumlmendsheumlm e me peumlrvojeuml peumlr ta

beumlreuml sa meuml atraktiv dhe teuml kapsheumlm

peumlr lexuesit kureshtareuml gjitheuml leumlndeumln e begateuml e ka konceptuar neuml

keumlta kapituj

-Shkollimi i shqiptareumlve neuml Austri

pas shpalljes seuml Pavareumlsiseuml seuml

Shqipeumlriseuml

-Marreumldheumlniet mes dy kombeve neuml

arsim

-Teuml dheumlna peumlr numrin e nxeumlneumlsve

oreumlve meumlsimore dhe teuml

meumlsimdheumlneumlsve

-Tekstet dhe materialet meumlsimore -Seminaret e meumlsuesve nga

Diaspora neuml atdhe

-Seminaret neuml Austri dhe neuml vendet

e rajonit

-Kuizet e dituriseuml

-Aktivitete teuml veccedilanta

-Aktivitete kulturore

-Aktivitete sportive

-Meumlsues e meumlsuese

-Ekskursione neuml vendlindje dhe

-Integrime e takime

Pra duke sheumltitur kujdessheumlm

neumlpeumlr kapitujt e librit ldquoMEumlSIMI

SHQIP NEuml AUSTRIndash Monografi II

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

45

(2013-2018)rdquo shohim se autori me njeuml pedanteri teuml pashoqe ka arritur teuml na

i prezantojeuml deri neuml holleumlsi veprimtariteuml kulturore botuese arsimore teuml

shoqatave klubeve e organizimeve teuml ndryshme neuml Austri Keumltu meumlsojmeuml

peumlr raportet e mira dhe shkeumlmbimet e peumlrvojave midis Ministrive Arsimore teuml Austriseuml dhe teuml Kosoveumls peumlr botimet e teksteve meumlsimore neuml teuml dy gjuheumlt

peumlr seminaret e ndryshme organizuar anekeumlnd trojeve shqiptare e neuml Austri e

neuml vende teuml tjera si dhe peumlr kuizet e shumta teuml dituriseuml teuml mbajtura brenda

viteve 2013-1018

Portretizimi i njeumlzet meumlsimdheumlneumlsve (meumlsuese e meumlsues) teuml dalluar shqiptareuml

neuml Austri jepet neuml kapitullin e njeumlmbeumldhjeteuml duke vazhduar meuml pastaj me

kapitujt ku pasqyrohen aktivitete teuml larmishme me pesheuml kombeumltare si

sheumlnimi i datave teuml reumlndeumlsishme historike Diteumls seuml Flamurit dhe Diteumls seuml

Pavareumlsiseuml seuml Kosoveumls aktiviteteve sportive teuml nxeumlneumlsve neuml Austri

peumlrurimeve teuml librave teuml ndrysheumlm ekskursioneve neumlpeumlr Trojet shqiptare takimeve teuml ndryshme e kuvendeve zgjedhore

Edhe kapitulli i fundit Integrime dhe takime del shumeuml interesant dhe

teumlrheqeumls Autori neuml meumlnyreuml telegrafike shkurt e qarteuml paraqet takimet qeuml ka

pasur me personalitete teuml veccedilanta si me Ministren e Arsmit teuml Austriseuml znj

Dr Elisabeth Gehrer ambasadorin Albert Rohan me pinjolleumlt e Habzbureumlve

Sandor e Margarete Habzburg drejtuesen e meumlsimit teuml gjuheumlve teuml huaja neuml

Austri mag Elfie Fleck ambasadorin e Shqipeumlriseuml neuml Vjeneuml Vili

Minarollin historianin Neol Malcolm Zonjeumln Vahide Hoxha piktorin

shqiptar Gazmend Freitag meumlsuesin veteran nga Dibra Petrit Marku

zeumlvendeumlskryetaren e Parlamnetit Evropian znj Ulrike Lunacek Anton Nikeuml

Berisha Prof Ismail Ccedileta Prof dr Johan Gunther prof dr Paul Smit lufteumltarin e liriseuml Muharrem Mehmetaj peumlrjetuesit e Mauthuzenit

amerikaneumlt Jeam Blackman dhe Pal Friedmann

Dhe e gjitheuml kjo puneuml do teuml dilte e zbehteuml fare po mos teuml shfryteumlzoheshin

edhe foto teuml ndryshme teuml cilat autori Hazir Mehmeti i ka peumlr zemeumlr Neumlse

gjithmoneuml eumlshteuml theumlneuml Njeuml foto flet sa njeumlmijeuml fjaleuml ateumlhereuml del se libri

ldquoMEumlSIMI SHQIP NEuml AUSTRIndash Monografi II (2013-2018)rdquo paskeumlsh vlereuml

teuml madhe njoheumlse informative edukative dhe meumlsimore

Neuml peumlrmbyllje autorit i deumlshirojmeuml sheumlndet e suksese teuml meumltejme neuml fusheumln e

krijimtariseuml e librit mireumlpritje nga lexuesit dhe bibliotekat tona

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

46

Prof Dr Zymer U Neziri Prishtineuml

Ndihmeseuml me reumlndeumlsi peumlr etnokultureumln e Hotit teuml Maleumlsiseuml seuml Madhe

Libri Shoqeumlria kulturore-artistike ldquoRapshardquo Drume Hot Maleumlsi e Madhe dyzet vjet teuml veprimtariseuml kryeredaktor dhe

peumlrgatitja peumlr shtyp prof dr Zymer Ujkan Neziri Tuz 2018 438 f

Libri Shoqeumlria kulturore - artistike ldquoRapshardquo Drume

Hot Maleumlsi e Madhe dyzet vjet teuml veprimtariseuml hapet

me Paratheumlnien e hartuar me shumeuml kujdes dhe me teuml

dheumlna teuml shumta nga Preumlleuml N Junccedilaj me titull ldquoDyzet

vjet teuml veprimtariseuml seuml shoqeumlriseuml kulturore-artistike

ldquoRapshardquo e Drumes seuml Hotit teuml Maleumlsiseuml seuml Madherdquo Neuml

vijim eumlshteuml Hyrja ldquoDeumlshmi peumlr dyzet vjet teuml

veprimtariseuml seuml shoqeumlriseuml kulturore-artistike ldquoRapshardquo e Drumes seuml Hotit teuml Maleumlsiseuml seuml Madhe‟‟

Foto nga aktivtetet e shoqateumls ldquoRapshardquo

Pjesa e pareuml e librit peumlrbeumlhet nga punimet studimore teuml

shkruara posaccedileumlrisht peumlr keumlteuml peumlrvjetor nga autoreuml teuml

njohur neuml disa fusha teuml albanologjiseuml gjuheumlsi folklori-

stikeuml etnologji etnomuzikologji dhe etnokoreografi

Pjesa e dyteuml e librit Aktivitete ka teuml dheumlnat kryesore teuml

puneumls gjateuml dyzet vjeteumlve teuml keumlsaj shoqeumlrie kulturore ndash

artistike pjeseumlmarrje neuml festivale teuml folklorit organizimi

i festivaleve teuml foklorit pjeseumlmarrje neuml manifestime

kulturore dhe organizime teuml manifestimeve kulturore Neuml pjeseumln e treteuml janeuml teuml renditura keumlngeumlt e keumlnduara

gjateuml dyzet vjeteumlve neuml SHKA ldquoRapsha‟‟ teuml lekturuara

me kujdes nga mr sc Marjan Lulgjuraj qeuml po ashtu

kaneuml reumlndeumlsi shumeuml teuml madhe peumlr trasheumlgimineuml toneuml

kulturore neuml fusheumln e lirikeumls dhe teuml epikeumls gojore teuml

Maleumlsiseuml seuml Madhe Neuml pjeseumln e kateumlrt janeuml renditur

vendimet reagimet mireumlnjohjet ccedilmimet dhe shkrimet e

gazetave Pasojneuml Pastheumlnia Regjistri i emrave teuml njereuml-

zve dhe Regjistri i emrave teuml vendeve

Pjesa e punimeve studimore fillon me fusheumln e gjuheumlsiseuml ku prin akad i asoc prof dr Gjovalin

Shkurtaj me punimin studimor shumeuml me interes ldquoE

folmja e Hotit dhe vlerat e saj dialektologjike e

etnolinguistikerdquo ku konstaton se teuml dheumlnat nxjerrin neuml

pah afrineuml shumeuml teuml madhe qeuml kaneuml teuml folmet e Maleumlsiseuml

seuml Madhe njeumlra me tjetreumln sa mund teuml flitet si peumlr njeuml teuml

folme teuml vetme me disa dallime e luhatje Teuml folmet e

Maleumlsiseuml seuml Madhe sipas tij dallohen prerazi nga teuml

folmet e tjera teuml grupit veripereumlndimor dhe teuml mbareuml gegeumlrishtes edhe peumlr arsye teuml ruajtjes seuml togjeve uo dhe

ua peumlr fjaleumlformim e leksik dhe peumlr raste teuml rralla teuml

rotacizmit kurse neuml teuml folmen e Hotit dallohen edhe

formimet e emrave farefisnoreuml teuml shkalleumls seuml treteuml

zanafillore togfjaleumlsha teuml qeumlndruesheumlm e frazeolo-

gjizma Nga fusha e folkloristikeumls prof dr Zymer

Ujkan Neziri paraqitet me punimin studimor ldquoEposi i

Kreshnikeumlve neuml fillim teuml shekullit XXI Maleumlsia e

Madhe me qendeumlr neuml Tuzrdquo ku neuml kuadeumlr teuml projektit

ballkanik E5 peumlr UNESCO (15 veumlllime) trajton

veumlllimin me keumlngeuml nga kjo aneuml teuml hulumtuara teuml sheumlnuara dhe teuml incizuara neuml vitet 2012-2014 Lahuta

(lavda) keumltu ende peumlrdoret si neuml koheumln e mbledheumlsit teuml

pareuml Nikolleuml Ivanaj (1905) ku kreshnikeumlt vazhdojneuml seuml

jetuari edhe neuml shek XXI Legjendariteti fantastikja

mitikja rreumlfimi i gjateuml epik Ora e Zana ende e mbajneuml

themelin e keumltyre keumlngeumlve Shquhen edhe formulat

figuracioni poetik pamjet poetike portretet e heronjve

dialogu dyluftimet tiparet etike e morale kodeksi i

nderit leksiku vendor etj

Nga fusha e folkloristikeumls edhe dr sc Ismail Doda

paraqitet me punimin studimor ldquoKeumlngeumlt kreshnike dhe baladat e rinjohjes neuml Hot Maleumlsi Madherdquo Gjateuml hu-

lumtimeve meuml 1988 neuml Drume teuml Epeumlrme ka mbledhur

dhe ka incizuar edhe dy keumlngeuml peumlr Mujon e Halilin dhe

dy balada qeuml trajtohen neuml keumlteuml punim realizimi i deumlshi-

rave dhe i planeve teuml personazheve beumlmat e tyre

mbajtja e beseumls fuqia shpreheumlse gjuheumlsore folklorike

dhe estetike e vargjeve interpretimi roli i kalit e

martesat me rreumlmbim Aga Imeri e rinjohja me gruan e

pareuml pas kthimit nga Spanja neuml Ulqin etj Autori veuml neuml

pah edhe risiteuml elementet e veccedilanta dhe teuml peumlrgjithshme

teuml keumlngeumlve neuml kuadrin gjitheumlkombeumltar dhe meuml gjereuml

Studiuesja prof dr Afeumlrdita Onuzi nga fusha e

etnologjiseuml paraqitet me punimin studimor ldquoXhubleta

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

47

shqiptare neumlpeumlr shekujrdquo Qeuml neuml fillim konstaton se

ndoshta asnjeuml veshje shqiptare nuk eumlshteuml konsideruar aq

simbolike sa ajo me xhubleteuml e peumlrdorur nga grateuml e

zoneumls alpine teuml Shqipeumlriseuml Veriore Veccediloriteuml e keumlsaj veshjeje kaneuml teumlrhequr veumlmendjen e shumeuml studiuesve

E veccedilanta qeumlndron kryesisht neuml prerjen e saj Mbi teuml

gjitha veshja me xhubleteuml ka njeuml sistem dekorativ

shumeuml teuml rralleuml ashtu si edhe repertori i motiveve por

simbolika e tyre fatkeqeumlsisht ende nuk eumlshteuml

transkriptuar pohon ajo dhe peumlrfundon se veshjet neuml

terakota janeuml me pamje fundi neuml formeuml keumlmbane (si e

xhubleteumls seuml maleumlsive shqiptare) teuml njohura qeuml neuml mijeuml-

vjeccedilarin e dyteuml para Krishtit

Dr sc Rovena Vata paraqitet me punimin studimor ldquoFrymimi shqip i kulteve i dokeve i zakoneve dhe i

simboleve kombeumltare neuml Hotrdquo Krahina e Hotit teuml

Maleumlsiseuml seuml Madhe eumlshteuml dalluar peumlr traditeuml kombeumltare

dhe kjo traditeuml vazhdon edhe sot e keumlsaj dite neuml ruajtjen

dhe neuml kultivimin e saj neuml ceremoniteuml e lindjes teuml

dasmeumls apo teuml vdekjes thoteuml ajo Kultet doket e zakonet

edhe neuml keumlteuml krahineuml ruhen si shtreseumlzime kulturore

peumlrgjateuml shekujve peumlrfundon ajo duke shtuar se tradita

eumlshteuml tregues i karakteristikave sociale dhe individuale

teuml njeriut teuml shijeve teuml tij estetike teuml karakterit teuml

mosheumls teuml gjiniseuml dhe teuml etniseuml edhe neuml Hot dhe neuml Ma-

leumlsineuml e Madhe

Nga etnomuzikologjia kemi punimin e ma sc Esat

Ruka ldquoVeumlshtrim etnomuzikor i repertorit neuml festivalet

folklorike teuml SHKA-seuml ldquoRapshardquo - Hot Maleumlsi e

Madhe Disa mendime rreth organizimit teuml festivaleve

folklorike kombeumltarerdquo ku flet peumlr organizimin e

festivaleve folklorike dhe konstaton se neuml rreth 80 teuml

programeve teuml tyre teuml performuara neuml skeneuml tingeumlllojneuml

jonet muzikore Por nga peumlrvoja joneuml organizative dhe

skenike thoteuml ai analizat dhe vlereumlsimet

etnomuzikologjike dhe etnoorganologjike janeuml teuml pakta Neuml keumlto veprimtari teuml dimensioneve teuml meumldha eumlshteuml e

nevojshme prania e specialisteumlve e eksperteumlve

folkloristeuml etnologeuml etnomuzikologeuml e koreologeuml dhe

kontributi i tyre analitik peumlrfundon autori

Nga etnokoreografia ma sc Dilaver Kryeziu paraqet

punimin ldquoSHKA ldquoRapshardquo e Hotit teuml Maleumlsiseuml seuml

Madhe organizuese e festivalit teuml madh folklorik neuml

Vitojeuml keumlngeumlt dhe vallet - epika dhe lirikardquo Krahina e

Maleumlsiseuml seuml Madhe ndryshon nga teuml gjitha krahinat

shqiptare sepse mbizoteumlron epika thoteuml ai Ndeumlr

pasuriteuml meuml teuml meumldha teuml keumlsaj zone konsiderohen teuml jeneuml keumlngeumlt dhe vallet maleumlsorccedile me epikeumln dhe me lirikeumln e

tyre sidomos vallet njeumlshe dhe dyshe Interpretimi

larushia kostumografike unike (xhubleta) indentifikojneuml

folklorin e Maleumlsiseuml seuml Madhe SHKA ldquoRapshardquo eumlshteuml

organizuese e festivalit teuml madh folklorik neuml Vitojeuml ku

keumlto vlera teuml meumldha etnolkuture pasqyrohet qeuml dyzet

vjet Haziz Hodaj kryetar i SHKA ldquoMaleumlsorirdquo shkruan

artikullin ldquoBinjakeumlzimi Veumlllazeumlrimi U bashkuam peumlr

t‟mos u ndareuml kurreumlrdquo duke theksuar qeuml neuml fillim se nga

viti 2002 SHKA-seuml ldquoMaleumlsorirdquo Gjonaj Has ka njeuml

moteumlr neuml Maleumlsineuml e Madhe ndash SHKA- neuml ldquoRapshardquo e Drumes seuml Hotit Sot gati dy dekada pas asaj kohe

thoteuml ai eumlshteuml i freskeumlt momenti i paraqitjes neuml skeneumln e

festivalit ldquoHasi jehon 2001rdquo teuml SHKA - seuml ldquoRapshardquo nga

Drumja e Hotit Ishte veumlllazeumlror jeteumlsimi i keumlsaj aspirate

peumlr binjakeumlzimin Propozimi u beuml neuml Gjonaj ndeumlrsa u konkretizua neuml Vitojeuml neuml gusht teuml vitit 2002 ateumlhereuml kur

ldquoRapshardquo organizoi festivalin e pareuml me SHKA-teuml shqi-

ptare aktive teuml Malit teuml Zi

Neuml vijim Agron Dizdari shkruan artikullin ldquoPeumlr miqteuml e

mi neuml SHKA ldquoRapshardquo Peumlr brezat neuml vazhdimeumlsirdquo dhe

fillon me mendimin se vallet e bukura epike dhe lirike

neuml ldquoRapsheumlrdquo janeuml punuar me mjeshteumlri qeuml teuml spikaseuml e

bukura e fuqishmja delikatesa harmonia burreumlria

dashuria pra shpirti i maleumlsorit ldquoRapshardquo i ka

kushtuar veumlmendje edhe instrumentisteumlve qeuml shoqeumlrojneuml keumlngeumlt e trimave dhe teuml burreumlreshave me tematikeuml nga e

kaluara e lavdishme dhe shqeteumlsimet e sotme Ideali dhe

ndjenja kombeumltare janeuml lajtmotivi kryesor i aktiviteteve

teuml tyre Kostumet popullore janeuml ruajtur me fanatizeumlm

Sa do teuml deumlshiroja qeuml puneumln e palodhur teuml keumlsaj shoqate

teuml nderohej me titullin ldquoNderi i Kombitrdquo peumlrfundon

autori

Ma sc Anton Lajccedilaj vjen me artikullin ldquoRoli i

meumlrgimtareumlve me banim neuml SHBA neuml peumlrkrahje teuml

SHKA-seuml ldquoRapshardquo Shumeuml shqiptareuml nga Maleumlsia e

Madhe me qendeumlr neuml Tuz moreumln rrugeumln e gurbetit shkruan ai Neuml mesin e tyre ishin edhe bashkeuml-

themeluesit e shoqateumls ldquoRapshardquo qeuml asnjeumlhereuml nuk e

harruan Ajo peumlr shumeuml rapshjaneuml ka qeneuml njeuml ideal

Meumlrgata neuml SHBA ishte mbeumlshteteumlsja e saj kryesore

financiare peumlr 40 vjet Meumlrgata rregulloi ldquoSkeneumls

verorerdquo neuml Vitojeuml meuml 2003 Meuml 2008 vazhdon ai

formuam ldquoFondin Humanitar Rapshardquo neuml Detroit kurse

meuml 2010 u formua edhe SHKA ldquoRapshardquo neuml meumlrgim neuml

kuadeumlr teuml Fondit me ish ndash aneumltareuml teuml ldquoRapsheumlsrdquo dhe me

pasardheumls rapshjaneuml teuml lindur dhe rritur neuml Amerikeuml

Pjesa vijuese e librit e peumlrgatitur me shumeuml zell e

vullnet teuml madh nga Preumlleuml Junccedilaj qeuml ka teuml dheumlna peumlr

dyzet vjet aktivitete teuml ldquoRapsheumlsrdquo eumlshteuml shumeuml e reumlndeuml-

sishme por edhe beumln teuml jeteuml model peumlr historikun e

shoqeumlrive teuml tjera kulturore - artistike Libri mbyllet me

ldquoPastheumlnierdquo dhe me regjistrin e emrave teuml njereumlzve e teuml

vendeve puneuml me shumeuml vlereuml nga Avdi Gashi dhe

Valon Fetahu Tekstet e librit janeuml shqyrtuar me shumeuml

peumlrkushtim nga Keumlshilli Botues po edhe nga recensuesit

e redaktoreumlt akad prof Zeqirja Ballata dr sc Ardian

Ahmedaja prof asoc dr Bashkim Lajccedili prof dr

Afeumlrdita Onuzi prof dr Zeqirja Neziri prof as dr Albin Sadiku mr sc Esat Ruka Kjo vepeumlr eumlshteuml

peumlrgatitur peumlr shtyp sipas standardeve teknike-shkenco-

re punimet studimore kaneuml shkurtore (abstrakte) fjaleuml

ccedileleumlsa peumlrfundim rezyme neuml gjuheumln angleze dhe

bibliografi Madje edhe artikujt kaneuml rezyme neuml gjuheumln

angleze peumlr hir teuml lexuesve teuml shumteuml neuml Evropeuml e neuml

SHBA Edhe fotografiteuml sjellin deumlshmi me shumeuml pesheuml

dhe e ploteumlsojneuml e e zbukurojneuml librin Shoqata

kulturore-artistike ldquoRapshardquo Drume Hot Maleumlsi e

Madhe 40 vjet teuml veprimtariseuml qeuml beumln teuml konsiderohet

ndihmeseuml me shumeuml reumlndeumlsi peumlr etnokultureumln shqiptare teuml Maleumlsiseuml seuml Madhe

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

48

Mimoza Hasani-Pllana Prishtineuml Kosoveuml

Poezia e re shqipe e migracionit

(fundshekulli XXndashfillimshekulli XXI)

Poezia e migracionit e publikuar neuml dekadat qeuml mbylleumln

dhe hapeumln shekujt XXdhe XXI eumlshteuml vazhdimeumlsi e

traditeumls seuml shkrimit teuml leteumlrsiseuml shqipe neuml diasporeuml

Poeteumlt e rinjeuml kosovareuml pateumln thuajse teuml njeumljtin fat me

shkrimtareumlt pararendeumls qeuml me veprat e shkruara neuml

diasporeuml laneuml gjurmeuml neuml leteumlrsineuml shqipe Neuml historineuml e

leteumlrsiseuml shqipe disa nga veprat emblematike janeuml produkt i puneumls seuml shkrimtareumlve teuml emigruar neuml koheuml teuml

ndryshme qeuml do teuml thoteuml se disapora shqiptare ndeumlr vite

dha kontribut teuml ccedilmuarpeumlr zhvillimin e leteumlrsiseuml

Neumlse keumlrkojmeuml gjurmeumlt e leteumlrsiseuml shqipe neuml kontinentin

europian neuml gjysmeumln e dyteuml teuml shek XIX dhe thuasje

deri neuml fund teuml shek XX qendrat meuml produktive dalin teuml

jeneuml Rumania Italia Bullgaria dhe Greqia Ndeumlrsa neuml

pjeseumln e fundit teuml shekullit XX neuml veccedilanti neuml dekadeumln e

fundit ndryshon edhe destinacioni i migracionit

shqiptar neuml veccedilanti atij kosovar Vitet 1990-2000 sheumlnojneuml numrin meuml teuml madh teuml emigranteumlve ndeumlr ta

edhe shkrimtareuml dhe intelektual kosovareuml qeuml detyrimisht

u zhvendoseumln nga atdheu drejt qendrave meuml teuml meumldha

europiane e boteumlrore Rritja e emigracioinit gjateuml keumlsaj

kohe ishte pasojeuml e ndryshimeve politike neuml ish-

Jugosllavi ku jeta zhvillohej larg ritmeve normale edhe

peumlr shumiceumlne vendeve ballkanike sidomos vendeve qeuml

peumlrbeumlnin ish-Jugosllavineuml Qendrat meuml produktive

letrare teuml fundshekullit XX dhe fillimshekullit XXI janeuml

Austria Gjermania Suedia dhe Zvicra Si neuml Kosoveuml

ashtu edhe neuml qendrat shqiptare neuml diasporeuml fundi i

shekullit XX sheumlnon prurjet meuml teuml meumldha neuml zhanrin e poeziseuml Andaj edhe korpusi i vepreumls poetike eumlshteuml i

gjereuml i pasuruar me veprat e autoreumlve teuml rinjeuml dhe me

veprat e autoreumlve teuml deumlshmuar

Neuml vazhdim nga keumlto kateumlr qendrat do teuml shohim veteumlm

kriimtarineuml e dy poeteumlve kosovareuml Beqeuml Cufaj

(Gjermani) dhe Anton Marku (Austri)

Beqeuml Cufaj neuml dekadeumln e fundit teuml shekullit XX botoi

dy peumlrmbledhje poetike Balada Budallqe (1994) dhe

205 (1996) Te peumlrmbledhja Balada Budallaqe kemi njeuml poetizim teuml dhimbjes individuale teuml peumlrqendruar

neumlsituata teuml vetmiseuml seuml madhe qeuml shprehin mallinpeumlr

humbjen dhe mungeseumln e njereumlzve teuml dashur si neuml elegji

dashurie peumlr veteumln e dyteuml Pastaj neuml keumlrkim teuml shenjave

teuml mbetura nga takimet e shkuara poeti beumln peumlrpjekje teuml

risjell kujtime dashurie neuml koheuml reale duke beumlreuml qeuml tema

e dashuriseuml teuml dominoj neuml shprehjet e tij poetike

Jeta qeuml na ndau pa na pyetur fare

Peumlr planet feumlmijeumlt lumturineuml

E shitur sheumltitoreve teuml jeteumls

Tashti qan peumlr mua dhe peumlr veten

Jemi neuml robeumlri sa hereuml ta kam theumlneuml S beumln teuml qajmeuml peumlr dashuriteuml e humbura

Atdheun e tradhtojmeuml

De Radeumln pyete e dashur teuml tregon

Pa atdhe s ka dashuri

Lumi i jeteumls shqip po eceumln (Cufaj 1994 33)

Peumlrmbledhja Balada

Budallqe plot me

figura metaforike

poetizon copeumlza jete

qeuml laneuml gjurmeuml personale dhe

nacionale Shenjat e

jeteumls te ky libeumlr dalin

edhe neuml formeuml titujsh

te kateumlr kapitujt qeuml

ndeumlrtojneuml struktureumln e

librit Keumlngeuml

tatuazhesh Elegji peumlr

veteumln e dyteuml

Meikjedhe Grafite

Teuml kateumlr titujt veumlneuml neuml

pah rikrijimin e situatave teuml lidhura

peumlr kujtimet e poetit e

teuml shkruara neuml poezi

Njeumlsoj peumlrmbledhja e dyteuml poetike 205 peumlrshkohet nga

gjuha e pasur e figurave si mundeumlsi peumlr teuml krijuar situata

teuml reja nga njeuml koheuml e shkuar qeuml do teuml thoteuml se figura neuml

keumlto poezi luan rolin e saj si fuqi peumlr teuml shprehur me

shkrim ngarkeseumln emocionale teuml poetit por edhe peumlr

teumlshkruarneuml leteumlr njeuml pjeseuml teuml realitetit duke krijuar njeuml

poezi ngjasheumlmsikur teumlshohim njeuml fotografi Peumlr ta provuar keumlteuml mendim neuml vazhdim sjellim njeuml gjendje

emocionale teumlshprehur me heshtje neumlpeumlrmjet figureumls seuml

reticcedilenceumls

O Zot Si sacutee kam njeuml eumlndeumlrr

tacutei shoh syteuml e shuar Po shuhem(Cufaj 1996 5)

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

49

Neuml teumlreumlsi figura si shprehje e zgjedhur peumlr krijimin e

poeziseuml te Cufaj ruan statusin e njeuml prej parimeve

themelore peumlr shkrimin e saj

Poeti kosovar Anton

Marku meuml 2010 neuml

gjuheumln shqipe dhe

gjermane botoi

peumlrmbledhjen poetike

Vizioni blu teuml

strukturuar neuml peseuml

kapituj Ngjyra e paqes

Njolla dielli Metafora e

liriseuml Tingulli i shiut

Shtegtim shpirteumlrash Pra libri Vizioni blu

peumlrveccedil peumlr lexuesin

shqiptar eumlshteuml i

peumlrkthyer edhe neuml

gjuheumln gjermane peumlr

lexuesin austriak

Marku emigrant neuml shtetin austriak teuml shkruarit e

poeziseuml e peumlrcepton si meumlnyreuml jete neumlpeumlrmjet seuml cileumls

autoreumlt shqiptareuml kaneuml sjelleuml njeuml frymeuml teuml re neuml leteumlrsineuml

e diasporeumls konkretisht neuml leteumlrsineuml austriake si peumlr nga

temat qeuml trajtojneuml stili i shkrimit apo qasja ndaj fjaleumls seuml shkruar si shenjeumlzim estetik Madje kjo qasje eumlshteuml

edhe njeuml ndeumlr arsyet kryesore qeuml leteumlrsia shqipe jo dhe

aq e njohur peumlr lexuesin austriak teuml vlereumlsohet ccedildo diteuml

e meuml shumeuml si vlereuml e shtuar Sipas Markut leteumlrsineuml

shqipe me leteumlrsiteuml e vendeve tjera europiane e peumlrafron

harmonia mes mendimeve larmia e narracionit

meditimi reflektiv apo mesazhi artistik por edhe pasuria

e figurave stilistike si metafora simboli krahasimi etj

Ky mendim mund teuml lexohet si proveuml teorike se poezia

e shkruar me gjuheuml figurative sikur edhe ajo qeuml shkruhet

me gjuheuml teuml zakonshme gjeneron kuptime teuml figurshme qeuml teuml zakonshmes i japin kuptim teuml jashteumlzakonsheumlm neumln

driteumln e reflektuar nga shpirti bota e poetit (Rrahmani

2003 119) Prandaj peumlr ta kuptuar poezineuml e Markut

eumlshteuml i pamjaftuesheumlm leximi i pareuml apo rileximi ajo

keumlrkon njeuml lexim alegorik peumlr ta kuptuar mesazhin e saj

Shenja teuml tilla alegorike jep poezia Neuml ikje e

karakterizuar edhe peumlr tonin melankolik

Nuk pateumlm koheuml

Koheumln ta presim

As ateumlhereuml kur liria ishte

E teuml gjitheumlve dhe e askujt

Mbi qiellin toneuml Ngadaleuml po digjet

Eumlndeumlrr dikur e pareuml

Para se teuml pereumlndojeuml

Do beumlhet meuml mireuml

Peumlr teuml keqen toneuml (Marku 2010 45)

Poeteumlt Cufaj dhe Marku neuml keumlto dy dekada arriteumln

komunikimin me publikunlexuesin shqiptareuml dhe teuml

huaj neuml veccedilanti ateuml gjermanfoleumls neumlpeumlrmjet shprehjes

poetike si njeuml fuqi peumlr teuml shkruar ndjesiteuml personale por

edhe situatat dramatike neumlpeumlr teuml cilat kaloi populli i Kosoveumls Pra poeteumlt krijuan njeuml lloj komunikimi teuml

veccedilanteuml neumlpeumlrmjet gjuheumls si elementi qendror i

ligjerimit teuml rregullteuml e qeuml te ligjeumlrimet poetike shtrihet

peumlrtej funksionit teuml shprehjes seuml thjeshteuml peumlr teuml marreuml

funksione teuml reja stilistike semiotike tematike (Hamit 2005) Sipas Hamitit kjo e fundit funksionon neuml disa

nivele me fillim neuml nivel lokal peumlr t`u shtrireuml neuml ateuml

universal keumlshtu qeuml gjuha merr fuqi peumlrcaktuese peumlr

stilin e poetit

Si peumlrfundim poezia e re e migracionit e dy dekadave teuml

theksuara meuml larteuml nxjerr neuml pah tendenceumln e poeteumlve

peumlr ruajtjen e vazhdueshme teuml lidhjes kulturore e letrare

me atdheun Poeteumlt qeuml peumlrmendeumlm dhe poeteuml tjereuml neuml

diasporeuml vepreumln e shkruar neuml qendrat europiane ku

jetonin e publikuan edhe neuml Kosoveuml si shenjeuml peumlr tu identifikuar me vendin e origjineumls brenda konceptit teuml

tjetrit teuml teuml huajit Keumlteuml keumlmbeumlnguleumlsi duhet ccedilmuar duke

paseuml parashysh se neuml Ballkan prej ku edhe vijneuml poeteumlt

shqiptareuml koncepti i tjetrit eumlshteumli debatuesheumlm neuml

vazhdimeumlsi Studiuesja bullgare Maria Todorova neuml

studimet e saj (derisa hulumtonte ontologjineuml e

Ballkanit) vlereumlson se sfidat politike kulturore dhe

historike qeuml kaneuml kaluar popujt gjateuml bashkeumljeteseumls

qindravjeccedilare neuml Ballkan vijneuml si pasojeuml e njohjes apo

edhe mosnjohjes seuml konceptit teuml tjetrit (Todorova

1999163-171)

Kur kemi parasysh faktin se leteumlrsia shqipe eumlshteuml njeuml

leteumlrsi e vogeumll dhe pak e njohur peumlrtej kufijve ballkanik

kuptojmeuml se poezia e migracionit kontribuoi

veccedilaneumlrisht neuml njohjen dhe promovimin e gjuheumls shqipe

vlerave letrare identitare e kulturore teuml Kosoveumls neuml

qendrat ku u zhvillua Po ashtu kontribuoi neuml krijimin e

urave kulturore me popujt e tjereuml emigrant dhe vendeumls

si dhe hapi rrugeuml peumlr njohjen e poeziseuml shqipe teuml

Kosoveumls neuml rrafshin ndeumlrkombeumltar duke prezantuar njeuml

segment teuml jeteumls shoqeumlrore para lexueseve teuml huaj

Refernca

Anton Marku Vizioni blu-Die blaue vision Klubi Letrar

bdquobdquoGjon Nikolleuml Kazazirdquo Gjakoveuml 2010

Beqeuml Cufaj Balada Budallaqe Rilindja Prishtineuml

1994

Beqeuml Cufaj 205 Dukagjini Pejeuml 1996

Maria Todorova Is the Other a useful cross-cultural

concept Some thoughts on its implication to the Balkan

regionrdquo Berghahn Books Internationale

Schulbuchforschung Vol 21 No 2 (1999)

Mimoza Hasani Pllana Shtegtimi i shqipes neuml Europeuml

OLYMP Prishtineuml 2019 Sabri Hamit Tematologjia ASHAK Prishtineuml 2005

Zejnullah Rrahmani Leximi dhe shkrimi Faik Konica

Prishtineuml 2003

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

50

Mr Sc e gjuhёsisё Prof Migena Arllati Gjakovё

Eksplorim poetik peumlr Mirditeumln

Refleksione rreth librit ldquoMirditeuml e mirditoreumlrdquo teuml autorit Hasan Hasani ndash Peumlrkola

Teuml vizitosh Mirditeumln keumlteuml

perleuml malore me bukuri teuml

rralla eumlshteuml jo thjesht njeuml rast

qeuml duhet shfryteumlzuar por njeuml

nder qeuml secili shqiptar do ta

konsiderojeuml teuml tilleuml sapo teuml

hedheuml hapat e pareuml neuml keumlteuml

vend Neuml ccedildo koheumlsi Mirdita

eumlshteuml konsideruar njeuml treveuml e

virgjeumlr peumlr nga bukuriteuml e rralla natyrore si dhe krahina

meuml e pashkelur nga keumlmba e

pushtuesit meuml e pabindura

ndaj ligjeve teuml huaja teuml

ardhura dhunsheumlm neuml shekuj

Sa hereuml qeuml bie fjala peumlr Mirditeumln meuml vjen ndeumlr mend

miss Edit Durham e cila pasi kishte beumlreuml njeuml xhiro fort teuml

gjateuml neumlpeumlr maleumlsiteuml e Shqipeumlriseuml seuml Veriut kish

vendosur teuml kthehet neuml Mirditeuml ku sikurse shkruan hasi

neuml njereumlz besnikeuml teuml afteuml peumlr teuml adhuruar diccedilka heroike qeuml ishin teuml gatsheumlm teuml ndiqnin parimet e tyre deri neuml

vdekje Udheumltarja angleze i peumlrshkruan me veumlrteteumlsi

keumlto mbresa neuml librin ldquoHigh Albaniardquo ku ndalet gjereuml e

gjateuml neuml kontekstin historik teuml krahineumls seuml shtrireuml peumlrmes

shtigjeve teuml thepisura teuml mbushura me mikpritje

Ereumlrat tronditeumlse teuml koheumlve kaneuml beumlreuml qeuml njereumlzit teuml

detyrohen teuml leumlvizin teuml shpeumlrngulen e teuml peumlrplasen neuml

aneuml teuml ndryshme teuml trojeve dhe kjo neuml teuml shumteumln e

rasteve ka sjelleuml si pasojeuml ndryshimin e emeumlrtimit teuml

familjes Nuk eumlshteuml aspak e lehteuml teuml niseumlsh nga fillimi

diku gjetkeuml njeuml rrjedheuml jete teuml ndeumlrprereuml detyruesheumlm neuml vendin e origjineumls por shumeuml meuml veumlshtireuml se kjo eumlshteuml teuml

ndryshosh qofteuml edhe veteumlm neuml veumlshtrim teuml jashteumlm neuml

pjeseuml teuml reumlndeumlsishme teuml qenies a peumlrkateumlsiseuml apo teuml

braktiseumlsh njeuml pjeseuml teuml konsiderueshme teuml identitetit teuml

trasheumlguar Shqiptareuml teuml zonave teuml ndryshme neumln

presionin dhunues teuml rrethanave e kaneuml beumlreuml keumlteuml duke

rifilluar njeuml jeteuml teuml re diku neuml njeuml tjeteumlr zoneuml por teuml jesh

mirditor do teuml thoteuml neuml jeteuml teuml jeteumlve teuml mbetesh i tilleuml

pavareumlsisht se ku do teuml t‟gjuajneuml dallgeumlt e jeteumls

Neuml Dushkajeuml teuml Gjakoveumls neuml fshatin Shqiponjeuml (ish Jabllaniceuml) ndodhet njeuml lagje teuml cileumln vendasit e quajneuml

Lagja e Peumlrkolajve Njereumlzit deumlshmojneuml se keumltu janeuml

vendosur Peumlrkolajt e ardhur nga Domgjoni i Mirditeumls

histori qeuml i peumlrket shekullit teuml 18-teuml Thuhet se i pari

Pren Kola me teuml veteumlt kish ndeumlrruar tri fshatra derisa u

vendos neuml Jabllaniceuml e konvertimi i feseuml do teuml ndodhte

rreth shtateuml dekada meuml voneuml Hasan Hasani - Peumlrkola

nuk eumlshteuml as meuml shumeuml e as meuml pak se pasardheumls prej

njeumlrit nga keumlta mirditoreuml Kur e pyet peumlr Mirditeumln atij i

ndizet bebja e syrit ndeumlrsa fjala nuk i bindet teuml

artikulohet e teuml daleuml neuml ajeumlr menjeumlhereuml pasi e pengon

emocioni Dhe thoneuml se emocioni nuk ka zeuml Autori

pra ka origjineuml teuml pasteumlr nga Mirdita ndaj kur i duhet teuml flaseuml peumlr vendin dhe njereumlzit e tij teuml origjineumls ndjen sikur

damareumlt neumln leumlkureuml i fryhen dhe gjaku turret furisheumlm

dejve ashtu si lumi Mat rrjedheumls seuml tij Ai eumlshteuml

domgjonas Sot e treqind vjet meuml pareuml kur teuml pareumlt e tij

u larguan prej andej siccedil duket kaneuml leumlneuml peng neuml tokeumln

mirditore diccedilka teuml madhe e cila i beumln edhe sot e keumlsaj

dite pinjolleuml si HASAN HASANI qeuml teuml keumlrkojneuml

ldquovuleumlnrdquo e veumlrteteumlsiseuml seuml origjineumls vuleuml qeuml tek ai thirret

PEumlRKOLA Edhe pse gjeneratat e meumlvonshme teuml

familjes seuml tij janeuml vendosur neuml Dushkajeuml teuml Gjakoveumls

Hasani e ka pasur Mirditeumln me vete qeuml kur ka qeneuml neuml koheumln e keumlngeumlve teuml djepit neuml rreumlfenjat neuml odeumln e

burrave neuml tregimet e ardhura brez pas brezi peumlr burrat

dhe trimat dhe keumlshtu me dhjeteumlra e qindra histori

mirditore kaneuml fjetur brenda tij duke ndeumlrtuar njeuml boteuml

meuml vete boteuml teuml cileumln do teuml vinte momenti teuml na e

shfaqte hapur neuml njeuml veumlllim teuml teumlreuml poetik

ldquoMirditeuml e mirditoreumlrdquo njeuml veumlllim prej 222 faqesh me

poezi kushtuar atij areali gjeografik human dhe

shpirteumlror teuml cilin autori e peumlrcakton qeuml neuml titull neuml fakt

eumlshteuml shumeuml meuml shumeuml se thjesht njeuml veumlllim poetik

Autori gdhend neuml teuml si teuml ishte njeuml peumlrmendore Mirditeumln e tij teuml cileumln e ka pasur brenda vetes gjitheuml

jeteumln mirditoreumlt e tij me teuml cileumlt ndan teuml njeumljteumln ADN

teuml njeumljteumln teuml djeshme me synimin peumlr teuml ndeumlrtuar

dimensionin e seuml sotmes Teuml sotmen pasi pikeumlrisht sot

me keumlteuml veumlllim autori na deumlshmon pashkeumlputshmeumlrineuml e

identitetit teuml tij E neseumlrmja tashmeuml veccedilse eumlshteuml e sigurteuml

sepse hallkat e zinxhirit janeuml lidhur dhe ato funksionojneuml

neuml favor teuml vazhdimeumlsiseuml seuml materies Peumlrpjekjet

autoriale teuml tij meuml kujtojneuml ldquopeumlrpeumllitjetrdquo e Pjeteumlr Budit

peumlr teuml deumlshmuar traditeumln bazuar neuml parimin atdhetar e

kulturor autentik ldquohellipTeuml mos gjindem i harruom keumlteuml jeteuml tue shkuomrdquo Dy vjet meuml pareuml Hasan Hasani botoi

monografineuml ldquoPeumlrkolajtrdquo libeumlr teuml cilin e konsideronte

obligim ndaj gjenezeumls ndaj pararendeumlsve e deri te keumlta

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

51

teuml sotmitOrigjina eumlshteuml peumlr njeriun si rreumlnja peumlr pemeumln

Sado qeuml pema teuml rritet e teuml leumlshojeuml degeuml sado teuml mbushet

sytha e lule gjithccedilka neuml teuml eumlshteuml rezultat i ushqimit qeuml

vjen nga rreumlnjeumltKeumlshtu edhe njeriu Sado teuml rritet e teuml madhohet neuml jeteuml kudo teuml shkojeuml e ccedilkado teuml beumljeuml

gjithmoneuml veprimi i tij do t‟i referohet rreumlnjeumlve nga ka

daleuml Peumlr shkrimtarin Hasan Hasani - Peumlrkola rreumlnja ka

leumlshuar ushqim neuml plot shtateuml dekada E kemi pareuml ateuml

neuml botime e vepra teuml shumta krijuese poetike e

studimore por kam bindjen se ky botim i fundit vjen si

ajo vera e vjeteumlr e ruajtur me kujdes peumlr koheuml dhe miq

teuml veccedilanteuml Dhe ja erdhi momenti qeuml brendia e ruajtur

brenda shpirtit skuteumls meuml teuml sigurteuml teuml njeriut teuml

shpeumlrthejeuml teuml daleuml nga vetvetja dhe teuml artikulohet qarteuml

neuml njeuml veumlllim teuml teumlreuml krijimesh poetike

Neuml fakt do t‟i mbetesha borxh autorit neumlse keumlteuml veumlllim

do ta quaja thjesht njeuml veumlllim poetik pasi libri veumlrtet

peumlrmban veteumlm poezi por me aneuml teuml leumlndeumls qeuml trajton ai

na veuml neuml preheumlr njeuml thesar teuml veumlrteteuml njeuml miniereuml e cila

sa meuml shumeuml geumlrmohet neuml teuml aq meuml shumeuml vazhdon teuml

befasojeuml dhe keumlnaqeuml me pasuriteuml e saj Si gjithmoneuml

shpirti i tij prej artisti teuml fjaleumls e beumln teuml ndjehet i

privilegjuar neuml shprehjen e ndjesive ndeumlrsa nga ana

tjeteumlr qenia e tij prej nipi e steumlrnipi mirditor e beumln teuml

ndjehet i ndjesheumlm dritheumlrues ndaj kulleumls seuml vjeteumlr

gurreumls seuml pashtershme teuml ujit brisk ajrit teuml flladitsheumlm qeuml duket sikur teuml ccedilan leumlkureumln reve teuml cilat peumlr pak mund t‟i

prekeumlsh me doreuml nga maja e kreshteumls varreve me gureuml

stralli teuml steumlrgjysh katragjysheumlrve e plot e plot

fragmenteve teuml tjera teuml keumlsaj bote teuml madhe mirditore

Duket sikur shpirti i poetit eumlshteuml i vogeumll peumlr t‟i nxeumlneuml teuml

gjitha keumlto aq meuml tepeumlr peumlr t‟i mbajtur brenda vetes neuml

vite e dekada Por damarin e tij e furnizon ajo rreumlnja qeuml

thameuml meuml sipeumlr rreumlnja teuml cileumln ai me keumlteuml veumlllim

poezisheuml po e ujit e po e ushqen bukur mireuml peumlr ta

rigjeneruar edhe njeumlhereuml ashtu siccedil i deumlshiron e gjitheuml

qeniaNeuml krijimtarineuml 50 vjeccedilare shkrimtari Hasan Hasani ka shkruar e ka theumlneuml bollsheumlm rreth shumeumlccedilkaje

qeuml ka qeneuml pjeseuml e frymeumlzimit teuml tij letrar dhe pjeseuml e

interesimit teuml tij studimor Por ldquoMirditeuml e mirditoreumlrdquo e

ka beumlreuml shpeshhereuml teuml ndjehet i vogeumll i pafuqisheumlm i

dritheumlruar sepse teuml gjitheuml ndjehemi feumlmjeuml ndjehemi teuml

vegjeumll kur kthehemi tek neumlna Dhe Mirdita peumlr teuml eumlshteuml

si neumlna gjeneza ushqimi (shpirteumlror) pavdekeumlsia

Udheumltimi poetik paraprihet nga udheumltimi fizik Pasi ka

prekur me gjymtyreumlt e tij ccedildo vend e ccedildo skuteuml peumlr teuml

cileumln kish deumlgjuar e kish imagjinuar vite me rradheuml pasi

ka pareuml me syteuml e tij ngjyreumln e qiellit dhe teuml tokeumls mirditore pasi ka nderuar djepat kullat dhe varret ai neuml

krah me muzeumln i peumlrvishet misionit teuml krijimit Autori e

peumlrshkruan poetikisht hap pas hapi relievin e keumlsaj zone

njeuml brez i gjereuml gjeografik qeuml nga Bjeshka e Kaccedilinarit

Ara e Skeumlnderbeut Munella Zepa Bjeshkeumlt e Oroshit

Valmori Kroi i Bardheuml e deri neuml majeumln e Kunoreumls

Lugina e Peumlrroit teuml Urakeumls njeuml seumlreuml shpellash si shpella

e Meumlrkurthit shpella Kusia e Ndue Gjonit Shpella e

Akullit dhe ajo e Steumlrqokeumlve liqeni i Konajt e plot e

plot teuml tjereuml Toponimia autoktone beumln qeuml peumlrjetimet neuml

vargje teuml duken sikur jehojneuml nga shekujtPoeziteuml teuml renditura njeumlra pas tjetreumls teuml japin peumlrshtypjen sikur

ngjasojneuml me pjeseuml bdquopuzzles‟ teuml cilat kur bashkohen siccedil

duhet krijojneuml njeuml pamje funksionale neuml teumlreumlsi

Gjeografia e vendbanimeve asnjeumlhereuml nuk jepet e

shkeumlputur nga njereumlzit prandaj teksti dhe konteksti vendi dhe personazhi funksionojneuml si njeuml binom ku njeumlra

pjeseuml s‟mund teuml funksionojeuml pa tjetreumlnPeumlrshkrimet e

natyreumls seuml rralleuml e mahniteumlse asnjeumlhereuml nuk vijneuml teuml

shkeumlputura nga historia qindra vjeccedilare ku edhe pylli

edhe guri edhe majat e maleve e kaneuml njeuml historiNeuml

fakt keumltu gjithccedilka eumlshteuml deumlshmitare e historiseuml Teuml jepet

peumlrshtypja se ngado qeuml ta kthesh kokeumln do teuml deumlgjosh

deumlshmi mbi teuml veumlrteta e beumlma trimeumlri e heroizma qeuml teuml

befasojneuml duke teuml detyruar t‟i peumlrpish me sy e vesheuml Aq

i veumlrteteuml eumlshteuml autori neuml peumlrjetimet e vargeumlzuara saqeuml neuml

lexim e sipeumlr mua m‟u krijua peumlrshtypja se isha bashkeumludheumltare neuml rrugeumltimin e tij Pa e tepruar them se

m‟u duk se i vizitova keumlto vende se i pasheuml me syteuml e

mendjes peumlrshkrimet monologjet betejat kujat gjeumlmat

e gjithccedilka teuml sendeumlrtuar aty

Teuml tre kapitujt teuml titulluar ldquoLibri i pareumlrdquo ldquoLibri i dyteumlrdquo

dhe ldquoLibri i treteumlrdquo kulmojneuml me poemeumln ldquoUneuml mirditorirdquo

e cila jo rasteumlsisht eumlshteuml leumlneuml neuml mbyllje teuml librit ldquoKeumlngeuml

peumlr vete dhe Peumlrkolajtrdquo e kthen autorin neuml subjekt dhe

subjektin neuml pikeumlreferim Krijuesi poet keumltu vendoset

teumlreumlsisht neuml poziteumln e peumlrfaqeumlsuesit teuml farefisniseuml duke i

dheumlneuml vetes teuml drejteumln teuml flaseuml dhe teuml deumlshmojeuml neuml emeumlr teuml tyre ldquoPeumlrkolajt nrsquoDushkajeuml peumlrhereuml dereuml e hapur peumlr

mikun bukeuml dhaneuml me zemeumlr ccedilerdhe e ngrohteuml peumlr

udheumltarin haleuml neuml sy peumlr armikunhelliprdquo Nuk mungojneuml

elementet e veteumlkeumlnaqeumlsiseuml jo thjesht peumlr linjeumln e

vazhdimeumlsiseuml por edhe peumlr kompletimin e keumlsaj vlere

letrare dhe trasheumlgimore qeuml ai si autor si Peumlrkolaj po

nxjerr neuml driteuml ldquoE di Peumlrkolajt e moccedileumlm tashmeuml

ndodhen neuml amshim zili ma kaneuml edhe trsquovdekur qesh i

pari qeuml shkela nrsquotrollin e trsquopareumlve nrsquoshtegtim uneuml hyu

nrsquoqiell i mekurhelliprdquoAutori si Peumlrkolaj qeuml eumlshteuml ndjen se

ka peumlrmbushur njeuml mision i cili e tejkalon duksheumlm misionin letrar Ky mision shkon peumlrtej shkrimit teuml njeuml

vepre letrare pasi bart neuml vete motivin keumlrkues peumlr

rinjohjen dhe rigjetjen e gjenezeumls mision qeuml ka teuml beumljeuml

me synimet e tij jeteumlsore dhe si teuml tilla ato nuk i

peumlrkasin veteumlm planit letrar por edhe planifikimit

jeteumlsor ldquoKeumlshtu u rrit ky plak srsquoe di nga Mirdita a

Dushkaja qeuml vargje shkroi me lothelliprdquo Notat

emocionale arrijneuml nivele kulmore kur autori gjithccedilka

nga e djeshmja dhe e sotmja e qenies seuml tij e lidh

pazgjidhshmeumlrisht neuml peumlrmbyllje kur bindsheumlm vulos

ldquoPinjoll Mirdite ndeumlr humbeumltira shkela nrsquoshtateumldhjetat

fjaleuml e varg guri neuml zemeumlr srsquomeuml gjunjeumlzuan kurreuml peumlrpjetat as tatpjetat Dushkaja mrsquou beuml emeumlr ndash Mirdita

mbiemeumlrrdquo

I teumlreuml veumlllimi mund teuml konsiderohet si njeuml eksplorim

poetik peumlr Mirditeumln ku ndeumlrthuren mes tyre

keumlndveumlshtrimet shumeumlplaneumlshe gjeografike historike e

personale Nga ky ldquoeksplorimrdquo qeuml na ofron autori

lexuesi mbetet i ngopur me peumlrjetimet letrare e

emocionale e nga ana tjeteumlr i rritet keumlrsheumlria qeuml ta

vizitojeuml dhe ta eksplorojeuml veteuml ateuml

Gjakoveuml 15 maj 2020

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

52

Anton Marku Vjeneuml

Leteumlr armikut

I dashuri C E di se teuml kaneuml shkruar letra me mijeumlra para meje e do teuml

teuml shkruajneuml dhe po aq pas Mbase nuk do t‟i lexosh teuml

gjitha por keumlteuml timen jam i sigurteuml se do e marreumlsh neuml

duar Dhe ja pse uneuml iu takoj atyre qeuml nuk e kalojneuml

jeteumln duke u fshehur pas hijes seuml tyre por qeuml i dalin asaj

peumlrballeuml Neuml aneumln tjeteumlr uneuml e shikoj shfaqjen teumlnde nga

perspektiva e keumlmbeumlsorit ti nga ajo e voziteumlsit uneuml

deumlshiroj teuml arrij sa meuml voneuml neuml cak ti sa me shpejt

Neuml keumlteuml shkrim nuk do ta peumlrmend emrin Ty qeuml na dole

neuml rrugeuml dhe na ndeumlrpreve udheumltimin neuml mes do teuml teuml

quaj thjeshteuml C Neuml vendin tim ishte njeuml grup muzikor me emrin teumlnd teuml cilin e adhuronin teuml gjitheuml Tash e teumlreuml

bota e urren emrin teumlnd saqeuml neuml keumlteuml gareuml nuk do teuml kesh

konkurenceuml teuml denjeuml neuml keumlteuml shekull Do teuml fitosh

bindsheumlm

Keumlta rreshta i kam shkruar sot por mendimet janeuml teuml

djeshme Pra ti qeuml vret e nuk dukesh ti qeuml jeteumln e ndave

neuml dy pjeseuml ateuml para dhe pas teje mbase tash pret qeuml kjo

koheuml teuml quhet epoka jote por jo ajo do teuml quhet bdquobdquoKoha

e Mospeumlrkuljes‟‟ Sado qeuml mund teuml tingeumlllojeuml e

ccediluditshme neuml njeuml meumlnyreuml ne teuml kemi ftuar veteuml Po po ne Pasi qeuml me paraardheumlsit tu nuk u moreumlm seriozisht

ateumlhereuml i bie qeuml ne ta kemi hapur dereumln me njeuml doreuml

Tash po provojmeuml qeuml me teuml dyjat ta mbyllim por kot

Por le t‟i themi gjeumlrat me rend Mbase do teuml doje teuml dije

meuml shumeuml peumlr boteumln qeuml gjete Neumlse po ja teuml tregoj uneuml

Tek ne peumlr shembull sa meuml shumeuml po zgjerohen teuml

drejtat e kafsheumlve aq meuml shumeuml po ngushtohen ato teuml

njereumlzve Rrugeumlve teuml qyteteve tona meuml tepeumlr bien neuml sy

grateuml e mbuluar se sa ato teuml zbuluara peumlrderisa meshkuj

fryejneuml buzeumlt me bdquobdquobotox‟‟ Shkurt neuml boteumln e teuml

peumlrgjumurve atje ku trupi eumlshteuml sheumlrbeumltor i shpirtit dhe jo e kundeumlrta teuml qeumlndrosh zgjuar eumlshteuml art neuml vete

Peumlr meuml tepeumlr janeuml disa gjeumlra qeuml duhet t‟i dimeuml veteumlm

uneuml dhe ti E kuptove Veteumlm ne teuml dy Ja peumlr shembull

ne ujin e bekuar po e mbajmeuml neuml shishe parfemi Me teuml

po speumlrkasim neumlnsqetullat jo bukeumln Pastaj e di ti se

natyra eumlshteuml ende dashmireumlse me ne Ajo na jep meuml pak

se sa i keumlrkojmeuml por meuml shumeuml se sa meritojmeuml Edhe sa

gjateuml nuk e di Ja uneuml peumlr shembull si besimtar i

neumlnshtrohem ploteumlsisht vullnetit teuml saj dhe teuml Pereumlndiseuml

Neuml ndeumlrkoheuml beumlj pjeseumln time teuml puneumls lutem

I dashuri C Sa i pameumlshirsheumlm qeuml je Po po u ndal furnizimi me ujeuml

rryma dhe internet Mos e thashteuml qielli Neuml keteuml rast

njeuml fqi imi nga kati i kateumlrt me njeuml grumbull tatuazhesh

neuml gjok me siguri do teuml ccedilmendej e do teuml ulurinte

bdquobdquogjithccedilka po por internetin jo Ateuml asesi Si do teuml ja

beumljmeuml pa facebook insta whatsbdquoup snpachat A jetohet

pa to Interneti do teuml jeteuml i fundit qeuml do teuml mund teuml

rreumlzohet Si Olimpi si bdquobdquoair force one‟‟ Ky ishull nuk

guxon teuml bjereuml‟‟ Ky tipi qeuml kur kishte filluar teuml merrej

me shitjen e patundhmeumlrive kishte gjithmoneuml e meuml

shumeuml para por gjithnjeuml e meuml pak koheuml E uneuml Uneuml tek

tash po i marr lakmi Albanit qeuml ka vite qeuml jeton bdquobdquooffline‟‟ Neuml bdquobdquogoogle‟‟ nuk mund teuml gjesh asnjeuml

fotografi teuml tij

Tani deteumlrat janeuml qeteumlsuar Veteumlm shiu i zgjon Ata nuk

e peumlrjashtojneuml mundeumlsineuml qeuml keumlteuml vit bota u dogj nga

zjarri qeuml veteuml e ndezi Sot eumlshteuml dita jote Ende po Por

do teuml vij dita joneuml ateumlhereuml edhe minjeumlt do teuml keneuml meuml

shumeuml se njeuml vrimeuml peumlr tu fshehur por ty nuk do teuml

mbetet asnjeuml Mund teuml beumlsh gjithccedilka por njeuml gjeuml nuk do

e arrish qeuml teuml beumlsh qeuml ne ta veumlmeuml veten neuml kryq teuml

vetkryqeumlzohemi Njereumlzimi ende beson neuml engjuj por ty duket se do teuml na duhet teuml teuml mundim teuml veteumlm

I dashuri armik

Shumiceumls pres nesh ti i mbylle gojeumln Neuml keumlto javeuml i

kemi pastruar lareuml e feumlrkuar duart meuml shpesh dhe meuml

gjateuml se asnjeumlhereuml meuml pareuml Neuml ora teteumlmbeumldhjeteuml nisin

duartrokitjet nga dritaret Teuml gjitheuml bashkeuml fetareuml meuml

pak teuml tilleuml dhe ateisteuml Ateuml qeuml nuk e arriti akush para

teje e beumlre ti Na bashkove neuml frikeuml vuajtje dhe

dhembje E rizbuluam dashurineuml peumlr njeumlri-tjetrin

Shpresoj teuml vazhdojmeuml keumlshtu edhe pas teje Do teuml doja

qeuml kjo teuml ishte e vetmja gjeuml qeuml do teuml trasheumlgonim nga ti

Duket se veteumlm gjyshja ime qeuml ka kaluar teuml njeumlqindatat

dhe teuml ngujuarit neuml bdquobdquoBig Brother‟‟ as sot neuml fund teuml

prillit ende nuk e kaneuml marreuml vesh se ti je duke beumlreuml

keumlrdineuml neumlpeumlr boteuml Mbase keumlshtu eumlshteuml meuml mireuml E diku

ende po luhet kampionati i futbollit

Kurreuml i yti

me peumlrsheumlndetje teuml ftohta

i papeumlrkuluri

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

53

Tahir Bezhani Gjakoveuml

Teuml vdeseumlsh i dehur

Ka koheuml qeuml mendohem Diteumln e nateumln shqeteumlsohem

Kur meuml turren aq zjarrsheumlm syteuml e tu

E neuml qenien time shprushin kujtime

Shikimet leumlneuml vrima teuml hapura

Kullojneuml loteumlt peumlrplasin ngrirjen e ashtit

Puthjet e njeuml kohe zjarr e shkrumb

Edhe tani ende ka zjarr neumln hirin e fjetur

Neuml shtratin e bukuriseuml seuml paharruar

Neuml dukje i fikur tymon e flet me mall

Si shikimet tua qeuml shpojneuml prore

Si gacat e mbuluara qeuml djegin shpirtin

Deumlshirat rrineuml neuml pritje gjithhereuml

Eja eja e putheumlm mos shiko e ndrojtur

Dehu dehu fort

S‟ka gjeuml meuml teuml bukur se vdekja i dehur

Po teuml takova viza vizeuml me vdekjen

Pa puthjen teumlnde nuk iki andej

O Khajam i shkreteuml

Si e pive gjitheuml ateuml vereuml neuml jeteuml

E mbete kurreuml i pa vdekur

Kur nateumln nuk flejneuml mendimet Pas lodhjes seuml diteumls

Tretur rrugeumlve teuml mundimshme teuml jeteumls

Prita i geumlzuar nateumln qeuml vjen me heshtjen

Me flladin e shlodhjes mashtruese pushim bebeumlzave

Qeshjet e nateumln janeuml gaz i diteumls seuml iku

Neuml shtratin tim shpesh jam trembur neuml eumlndrra

Krismat teuml lehta binin neuml dereumln e ccedilareuml pa rezeuml

Hije njereumlzish pa trajta zgeumlrdhiheshin

Donin dhunsheumlm teuml merrnin thesareuml teuml fshehur

Pa beumlreuml aspak lufteuml me shpirtin kryeneccedil

Teuml padoreumlzuarin e mendimeve teuml mia

Qeuml kishte kalleuml peseuml gishteumlrinjteuml e doreumls Peumlr teuml dheumlneuml driteuml neuml dhomeumln time

Nuk di kah iku nata kah u tret e papareuml

Mbeta i uritur nuk ia thasheuml dy-tre fjaleuml

Sillem veumlrdalleuml shtratit me dhimbjet qeuml s‟beumlzajneuml

Veteumlm flaka e gishteumlrinjteuml beumlneuml driteuml

Neuml mungeseuml teuml qirinjve teuml vjedhur

Sa meuml janeuml nxireuml thonjteuml e mishi rrjedh leumlng

A ka meuml bukur se teuml jetosh me vuajtjen e vuajtjes

Lufteuml mes njereumlzve peumlr pasuri e karrige

A ka meuml fisnikeumlri meuml thoni

Meuml thoni se ku ka

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

54

Sport

Dy ekipet e Arbeumlriseuml kampione

Vjeneuml 22 prill 2020 Neuml keumlto

koheumlra teuml jashteumlzakonshme vjen

njeuml lajm i mireuml sporti nga Vjena

Federata e Shahut e Vjeneumls

(httpswwwchess-viennaat)

mori vendimin lidhur me

peumlrfundimin e kampionatit teuml

shahut peumlr sezonin 20192020 duke shpallur edhe ekipin e dyteuml

teuml klubit Arbeumlria kampione neuml

ligeumln e kateumlrt teuml Vjeneumls (2

Klasse) Neuml teuml veumlrteteuml peumlr shkak

teuml situateumls seuml krijuar nga

pandemia nuk kishte kushteuml qeuml teuml

zhvillohej xhiroja e 9-teuml dhe e

fundit peumlr keumlteuml sezon neuml keumlteuml ligeuml

Ekipi i dyteuml i Arbeumlriseuml pas 8-teuml

xhirove teuml zhvilluara ishte neuml

vendin e dyteuml dhe peumlr tu shpallur kampion i nevojiteshin veteumlm

edhe 15 pikeuml nga 6 teuml mundshme

gjeuml qeuml ishte meuml se e realizueshme

Neuml lidhje me xhiron e mbetur

Federata e Shahut e Vjeneumls

vendosi qeuml teuml gjitha ndeshjet e

mbetura teuml regjistrohen me

rezultat teuml barabarteuml 33 Neuml keumlteuml

meumlnyreuml pas ekipit teuml pareuml teuml

klubit teuml shahut Arbeumlria i cili disa

javeuml meuml pareuml u shpall kampion neuml ligeumln e dyteuml teuml Vjeneumls edhe ekipi

i dyteuml arriti teuml fitojeuml kamionatin

neuml ligeumln peumlrkateumlse keumlshtu qeuml nga

sezoni i ardhsheumlm qeuml teuml dy ekipet

do teuml luajneuml njeuml rang meuml larteuml neuml

ligeumln e pareuml teuml Vjeneumls (ekipi i

pareuml) dhe neuml ligeumln e treteuml (ekipi i

dyteuml) Pas organizimit teuml turneut

ndeumlrkombeumltar bdquobdquoArbeumlria 1rdquo neuml

Vjeneuml neuml tetor teuml vitit teuml kaluar e

neuml teuml cilin moren pjeseuml 57

shahisteuml e shahiste nga 14 kombe teuml boteumls klubi i pareuml shqiptar i

shahut neuml diasporeuml po peumlrmbyll

keumlshtu me sukses teuml

shkeumllqyesheumlm keumlteuml sezon sportiv

Shoqata sportive dhe kulturore

bdquobdquoArbeumlria‟‟ u themelua neuml takimin

konstituiv mbajtur me 16 dhjetor

2012 neuml Vjeneuml me ccedil‟rast u

zgjodh edhe udheumlheqja e ngushteuml

e saj neuml keumlteuml peumlrbeumlrje Kadri Berbati (kryetar) Xhevat Xhemaili (neumlnkryetar)

Agron Ccedilika (trajnerkapiten) Anton Marku (sekretar) dhe Avdyl Gjocaj

(arkatar) Ajo u u regjistrua praneuml organeve peumlrgjegjeumlse austriake me 17 janar

2013 me numeumlr regjistrimi ZVR-Zahl 574405097

Neuml shtator teuml vitit 2013 klubit i shahut bdquobdquoArbeumlria‟‟ filloi garat neuml ligeumln e dyteuml teuml

Landit teuml Vjeneumls Duke pareuml interesimin e madh teuml shahisteumlve shqiptareuml me

banim teuml peumlrkohsheumlm neuml Austri peumlr hereuml teuml pareuml neuml historineuml e diasporeumls shqiptare neuml keumlteuml shtet mik nga sezoni 20162017 klubi i shahut bdquobdquoArbeumlria‟‟

garon me dy ekipe ekipi i pareuml neuml ligeumln e dyteumlteuml Federateumls seuml Shahut teuml Vjeneumls

dhe ekipi i dyteuml neuml ligeumln e kateumlrt teuml kryeqytetit austriak

Klubi ka vendosur dhe zhvilluar kontakte teuml rregullta dhe korrekte me zyrtareuml

teuml federateumls seuml shahut teuml Vjeneumls dhe klubet tjera Peumlr sukseset e tij kaneuml shkruar

gazeta teuml ndryshme neuml gjuheumln shqipe dhe gjermane

Disa nga shahisteumlt e klubit Arbeumlria

Peumlrveccedil garimit neuml ligeuml ky klub i shahut po tregohet aktiv edhe neuml

peumlrditshmeumlrineuml e aneumltareumlve teuml tij dhe dashamireumlve teuml tjereuml teuml shahut duke

mbajtur takime teuml rregullta me aneumltareumltsi dhe duke organizuar shkeumlmbime

peumlrvojash neuml shah me mysafireuml teuml nderit apo mjeshteumlr teuml ftuar nga vendlindja

Tradicionalisht klubi organizon turne neuml shah peumlr nder teuml festave kombeumltare

asaj teuml 28 neumlntorit diteumls seuml pavareumlsiseuml seuml Shqipeumlriseuml dhe 17 shkurtit diteumls seuml

pavareumlsiseuml seuml Kosoveumls Kjo tregon njeuml pjekuri teuml bashkatdhetareumlve taneuml keumltu neuml

Austri teuml cileumlt janeuml kreativeuml dhe peumlrmes sportit manifestojneuml ndjenjat e tyre teuml

atdhedashuriseuml por dhe i tregojneuml boteumls se sporti i lidh dhe afron popujt pa

marreuml parasysh prejardhjen e tyre Prandaj neuml keumlto turne marrin pjeseuml edhe teuml

ftuar teuml nacionaliteteve teuml tjera teuml cileumlt priten me mikpritje e bujari shqiptare

Klubi i shahut Arbeumlria mbeumlshtetet nga Rrjeti i Bizneseve teuml Diasporeumls

Shqiptare peumlr Austri ndeumlrrmarjet ldquoAlbakopierdquo ldquoBlakaj Fenster amp Tuumlren‟‟

ldquoTimi Transrdquo ldquoAlushajrdquo ldquoGashi Fenster amp Tuumlrenrdquo etj

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

2

Sheumln Neumlneuml Tereza

FAQJA E TRETEuml

Martesa dhe familja sot mundeumlsi apo utopi3

SPECIALE

Adem Demaccedili - lideri i shqiptareumlve 6

EKSKLUZIVE

Bretkosa neuml ujin qeuml valon 8

VEumlSHTRIME

Pandemia COVID-19 dhe remitancat 12

Ccedilmimi qeuml paguhet peumlr lirineuml e shtypit 15

Kombi si Shpirt Kolektiv 18

HISTORI

Gjergj Kastrioti atlet i liriseuml 21

Nikaj-Meumlrturi 22

Masakra e Tivarit dhe rishkrimi i historiseuml 25

Qeveria e Durreumlsit dhe ccedileumlshtja kombeumltare 28

Pavareumlsia e Kosoveumls dhe veprimtareumlt 31

Kisha Katolike Shqiptare 35

KULTUREuml

Veumlshtrim kritik mbi vepreumln e Gjeccedilovit 37

At Gjergj Fishta poet kombeumltar 40

Jeton Kelmendi ldquoNjeuml ardhje tjeteumlrrdquo 42

Edhe njeuml monografi e thukeumlt 44

Ndihmeseuml me reumlndeumlsi peumlr etnokultureumln 46

Poezia e re shqipe e migracionit 48

Eksplorim poetik peumlr Mirditeumln 50

Leteumlr armikut 52

Poezi nga Tahir Bezhani 53

SPORT

Dy ekipet e Arbeumlriseuml kampione 54

FJALA JONEuml Teuml nderuar lexues

kemi keumlnaqeumlsineuml t‟jua peumlrcjellim numrin e dyzet e njeuml teuml revisteumls soneuml dhe tuaj bdquobdquoDielli Demokristian‟‟ Qeuml nga 1 qershori i vitit 2010 peumlrgjateuml dhjeteuml viteve ju informojmeuml peumlr aktivitetet e zhvilluara neuml javeumlt dhe muajt qeuml leumlmeuml pas jo veteumlm neuml Austri por dhe meuml gjereuml Poashtu vullnetarisht qeuml nga viti 2012 po beumljmeuml teuml mundur botimin e njeuml verzioni teuml shkurteumlr edhe neuml gjuheumln gjermane Peumlr meuml tepeumlr kemi neuml funksion faqen toneuml neuml internet wwwdielli-demokristianat ndeumlrsa kemi hapur njeuml faqe peumlr komunikim me ju neuml platformeumln e rrjetit social bdquobdquoFacebook‟‟ me emrin Dielli Demokristian Pra ju mireumlpresim

Revista bdquobdquoDielli Demokristian‟‟ neuml Vjeneuml keumlsaj radhe sjell shkrime nga bashkeumlpuneumltoreumlt e shumteuml nga Austria Gjermania Shqipeumlria Kosova Mali i Zi etj Edhe keumlteuml hereuml do teuml keni mundeumlsi teuml lexoni peumlr ngjarje me reumlndeumlsi shoqeumlrore Nga aktivitetet kulturore vlen teuml veccedilohen ato neumln organizimin e Lidhjes seuml Shkrimtareumlve edhe Krijuesve Shqiptareuml neuml Austri bdquobdquoAleksandeumlr Moisiu‟‟ (wwwmoisiueu)

Peumlr sa i peumlrket sportit ka peumlrfunduar sezoni i radheumls i Ligeumls Shqiptare teuml Futbollit neuml Austri (wwwfutbollishqiptareu) Shumeuml e suksesshme vlereumlsohet edhe pjeseumlmarrja peumlr teuml shtatin vit me radheuml e garimit teuml klubit teuml shahut Arbeumlria (wwwarberiaat) i cili tashmeuml kateumlr vite peumlrfaqeumlsohet me dy ekipe Keumlteuml sezon Arberia arriti teuml shpallet kampion neuml teuml dy ligat ku garonte deri meuml tani duke beumlreuml qeuml sezonin e ardhshem teuml luajeuml me njeuml ekip neuml ligeumln e pareuml teuml Vjeneumls ndeumlrsa me ekipin e dyteuml neuml ligeumln e treteuml teuml Vjeneumls Eumlshteuml ky suksesi meuml i madh i deritanisheumlm i shahut ekipor shqiptar neuml diasporeuml

Neuml keumlteuml numeumlr do teuml mund teuml lexoni edhe intervista veumlshtrime opinione ese fejtone dhe analiza qeuml merren me zhvillimet politike ekonomike kulturore dhe shoqeumlrore neuml hapeumlsirat shqiptare dhe me gjeumlreuml Peumlr meuml shumeuml lidhur me ne dhe temat qeuml kemi ngritur edhe meuml tutje ju mund teuml na shkruani neuml adreseumln toneuml neuml internet diellidemokristiangmailcom Numri i radheumls i revisteumls neuml formeuml elektronike bdquobdquoDielli Demokristian‟‟ do teuml editohet neuml muajin shtator teuml vitit 2020

Keumlshilli redaktues falenderon teuml gjitheuml ata qeuml ndihmuan neuml realizimin dhe botimin e keumlsaj reviste periodike e sidomos ata qeuml deumlrguan shkrimet e tyre si dhe mbeumlshteteumlsit taneuml moral Si dhe deri meuml tani edhe ky numeumlr eumlshteuml peumlrpiluar dizajnuar dhe botuar neuml saje teuml puneumls dhe angazhimit vullnetar teuml aktivisteumlve taneuml neuml Vjeneuml pa asnjeuml kompensim financiar dhe si i tilleuml do teuml shpeumlrndahet neuml neuml mijeumlra adresa elektronike teuml lexuesve neuml teuml kateumlr aneumlt e boteumls

Lexim teuml keumlndsheumlm ZVR-Zahl 604548200 Vereinskonto BAWAG PSK Empfaumlnger Albanischer Kulturverein bdquoDielli Demokristian‟‟ IBAN AT331400003610134318 BIC BAWAATWW

Kopertina Besim Xhelili Teuml drejat e autorit diellidemokristian

Ideator dhe themelues i revisteumls Anton Marku

Keumlshilli redaktues Bashkeumlpuneumltoreuml Kristina Pjetri-Tunaj Agim Deda Lush Culaj Lush Neziri Akil Koci Ndue Ukaj Mark Gjuraj Anita Marku Sareuml Gjergji

Mark Marku Hazir Mehmeti Valentina Pjetri-Sokoli Vilson Kola

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

3

Faqja e treteuml

Don Lush Gjergji Prishtineuml

Martesa dhe familja sot mundeumlsi apo utopi

Disa shkaqe dhe fenomene teuml

shkuroreumlzimeve sot Teuml gjitheuml sot shohim deumlgjojmeuml

kemi njohuri fatkeqeumlsisht edhe

peumlrvoja teuml hidheumlta teuml ndarjeve

largimeve dhe shkateumlrrimit teuml

kuroreumls me keumlteuml edhe teuml familjes

Kjo e keqe po peumlrhapet ndeumlr ne

Shqiptareumlt si neuml trojet tona po

ashtu edhe neuml diasporeuml Deumlshtimi

neuml marteseuml neuml jeteumln familjare ka

pasoja teuml shumeumlfishta personale

por edhe shoqeumlrore Meuml teuml goditurit nga ky fenomen janeuml teuml

pambrojturit dhe teuml pafajshmit

feumlmijeumlt qeuml rriten me prindeumlr teuml

ndareuml pra pa prindeumlr pa

kujdesin shembullin

ngrohteumlsineuml dashurineuml e edukimit

prindeumlror bartin neuml jeteuml plageuml

shpesh teuml pasheumlrueshme dhe

shumeuml teuml rrezikshme qeuml i

ldquokushteumlzojneumlrdquo gati gjithnjeuml

Njeuml feumlmijeumlri dhe rini me

ngarkesa pa siguri dhe dashuri

pamundeumlson edukimin dhe jeteumln

neuml harmoni krijon zbrazeumlti qeuml

veumlshtireuml mund teuml mbulohen meuml

voneuml

Gjeumlra e pareuml qeuml na bie neuml mend

eumlshteuml kjo Pa njeri nuk as familje

as shoqeumlri Prandaj faktori numeumlr

njeuml peumlrgjegjeumlsia e keumlsaj dukurie

kaq teuml shpeshteuml mjaft teuml deumlmshme eumlshteuml gjithsesi njeriu i

cili si duket ka halle dhe

veumlshtireumlsi me vetvete pastaj edhe

meuml tepeumlr me teuml tjereumlt me aneumltareumlt

e familjes dhe teuml shoqeumlriseuml

Teuml gjitheuml shtrojmeuml pyetje peumlrse

si deri kur do teuml jeteuml keumlshtu si

dhe ccedileumlshtje tjera a ka meuml kuptim

martesa familja apo ndoshta

duhet ta ldquogjejmeumlrdquo ndonjeuml formeuml tjeteumlr si p sh bashkeumljeteseumln si alternativeuml teuml

kuroreumls dhe familjes apo edhe zgjidhje meuml rreumlnjeumlsore qeuml njereumlzit sot mos teuml martohen fare

Peumlr ata qeuml ende besojneuml neuml kuptimin e jeteumls neuml dashuri prandaj neuml kuroreuml dhe

neuml familje pyetja eumlshteuml pak ndryshe cilat janeuml shkaqet e ndarjeve prishjeve teuml

kuroreumls sot

Nga studimet e shumta psikologjike sociologjike pedagogjike psikiatrike

mund teuml themi keumlshtu

Shkaku i pareuml eumlshteuml mungesa e peumlrgatitjes dhe afteumlsiseumlpeumlr njeuml jeteuml teuml re dhe

ndryshe neuml kuroreuml qeuml kryesisht shpjegohet neuml dy meumlnyra

Karakteri tepeumlr i forteuml i ccediliftit martesor qeuml mbeumlshtete neuml egoizeumlm dhe egocentrizeumlm teuml theksuar uneuml uneuml dhe veteumlm uneuml ose te ne neuml

ldquobajraktarizeumlmrdquo

Mentaliteti materialist konsumist dhe hedonist trupor dhe epshor i njeriut qeuml

udheumlhiqet veteumlm neuml pasione apo impulse seksuale qeuml i jep reumlndeumlsi aneumls

materiale puneumls fitimit pasuriseuml suksesit karriereumls ndeumlrsa i leuml aneumlsh vlerat

dhe virtytet njereumlzore dhe familjare

Objektivizimi apo vegeumllsimi i paleumls tjeteumlr si njeuml lloj ldquolodrerdquo ldquomallirdquo gjeumlsendi

mosafteumlsia peumlr flijim vuajtje pritje si dhe deumlshira peumlr zgjidhje teuml shpejta pa

kurrfareuml keumlshillimi dhe udheumlzimi

Ateizmi praktik ku mungon feja ose jeta sipas qeumlndrimeve dhe parimeve me Zotin dhe si pasojeuml e keumlsaj ccedilalon edhe jeta me teuml afeumlrmin me njeumlri-tjetrin Njeuml

pjeseuml e njereumlzve besojneuml sot mund teuml themi ndoshta edhe shumica por nuk

jetojneuml sipas besimit ndeumlrsa teuml tjereumlt jetojneuml pa ndonjeuml orientim dhe peumlrcaktim

fetar pra neuml ateizeumlm praktik apo neuml indiferentizeumlm fetar

Shqeteumlsimet apo tensionet peumlr gjendjen e re neuml marteseuml qeuml nuk i peumlrgjigjet

keumlrkesave deumlshirave eumlndrrave synimeve idealeve qeuml janeuml krijuar si dhe

mungesa e liriseuml dhe pavareumlsiseuml qeuml me fjaleuml tjera mund ta themi edhe keumlshtu

mospeumlrputhja mes deumlshirave dhe idealeve dhe jeteumls seuml peumlrditshme

Stresi si shqeteumlsim neuml vazhdimeumlsi mungeseuml e koheumls bisedimit dialogut

komunikimit qeuml njeriun e ngulfat ia merr koheumln ngadaleuml edhe zemreumln dhe jeteumln Kjo po deumlshmohet neuml trajta teuml ndryshme edhe neuml koheumln e koronavirusit

pandemiseuml seuml diteumlve tona mbylljes dhe kufizimeve teuml leumlvizjes puneumls peumlr t‟u

mbrojtur nga kjo seumlmundje ngjiteumlseduke treguar qeuml sa pak jemi meumlsuar teuml jemi

njeumlri afeumlr tjetrit edhe meuml pak njeumlri me tjetrin peumlr tjetrin seuml bashku peumlr

peumlrballimin e ccedileumlshtjeve jeteumlsore Parimi bazeuml dhe jeteumlsor eumlshteuml ky teuml jetosh

dometheumlneuml teuml komunikosh Teuml jetosh dhe komunikosh dometheumlneuml teuml

dashurosh neuml marreumldheumlnie gjithnjeuml dinamike dhe kreative Pra trinomi

vendimtar eumlshteuml ky jeta komunikimi dashuria

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

4

Mungesa e komunikimit intim

trup psike dhe shpirt qeuml njeriun e

beumlneuml teuml ldquocopeumltuarrdquo ose seuml paku jo

teuml harmonizuar lodhja e tepeumlrt neuml

puneuml dhe neuml jeteuml monotonia apo

meumlrzia neuml jeteumln e peumlrditshme pa

ndonjeuml risi freski befasi Dashura eumlshteuml gjithmoneuml aktive

dhe kreative dhe neumlse teuml mungon

aktiviteti dhe kreativiteti dije qeuml

seuml shpejti do ta hetosh qeuml teuml

mungon mbi teuml gjitha dashuria

Mungesa e sinqeritetit lidhja

mendje gojeuml zemeumlr trekeumlndeumlshi

peumlr komunikim teuml mireumlfillteuml ndeumlr-

njereumlzor ndeumlr-gjinor qeuml

mbeumlshtetet neuml dy burime neuml teuml

veumlrteteumln dhe dashurineuml

Dallimi i personalitetit dhe

interesat e ndryshme pa ndonjeuml

gatishmeumlri peumlr ballafaqim

ndryshim begatim teuml ndeumlrsjelleumlt

Dikush martohet peumlr t‟i ikur

vetmiseuml dikush peumlr teuml pasur

feumlmijeuml peumlr teuml ploteumlsuar zbrazeumltiteuml

e jeteumls seuml meumlparshme peumlr siguri

neuml seumlmundje dhe neuml pleqeumlri

Motivi i veteumlm i jeteumls pra edhe i jeteumls neuml marteseuml neuml familje eumlshteuml

dhe duhet gjithmoneuml teuml jeteuml veteumlm

njeuml Dashuria

Martesa dhe familja sot

mundeumlsi apo utopi

Pas keumltij peumlrshkrimi teuml shkurteuml

dhe panoramik shtrohet pyetja

jeteumlsore martesa dhe familja sot

a eumlshteuml mundeumlsi apo veteumlm utopi

Ja dhjeteuml meumlnyreuml peumlr ta sheumlruar

dhe ruajtur kuroreumln e marteseumls

neumlpeumlrmjet saj familjen neuml

dinamikeumln e jeteumls dhe zbatimin e

dashuriseuml si teuml vetmes fuqi qeuml

njeriun e beumlneuml teuml lumtur

1 Komunikimi i ploteuml

(trup psike dhe shpirt) i

qarteuml sinqerteuml dhe

vazhduesheumlm mes ccediliftit

martesor me gatishmeumlri peumlr bisedim dialog dhe

komunikim pa

peumlrjashtime dhe

paragjykime apo theumlneuml

edhe figurativisht hapja

dhe peumlrdorimi i teuml gjitha

kanaleve teuml

komunikimit

2 Lidhja e vazhdueshme fizike trupore martesore si shprehje e

nderimit faleumlnderimit miqeumlsiseuml dashuriseuml si keumlrkim neuml dy jo meuml neuml

njeuml ndash uneuml Martesa ka njeuml logjikeuml teuml thjeshteuml dhe jeteumlsore uni

drejtohet kah ti dhe bashku krijojmeuml diccedilka krejt teuml re shumeuml teuml bukur

ndash ne Prandaj uneuml ndash ti ndash ne eumlshteuml formula magjike e jeteumls neuml

bashkeumlshorteumlsi

3 Kalimi i koheumls seuml bashku kurdo dhe kudo teuml jeteuml e mundshme peumlr njeuml

relaksim sa meuml teuml mireuml si puna sheumltitja udheumltimi loja pushimi

argeumltimi Koha e peumlrbashkeumlt na mundeumlson dhe lehteumlson edhe jeteumln e

peumlrbashkeumlt peumlr t‟u njohur pranuar dhe dashur meuml mireuml dhe meuml

shumeuml ashtu si jemi pa idealizime dhe neumlnccedilmime

4 Marreumldheumlnie neuml dashuri reciprocitet qeuml dometheumlneuml gjithnjeuml japim

dhe gjithnjeuml marrim dashuri si burim i pashtersheumlm peumlr jeteumln

martesore Neumlse kufizohesh veteumlm neuml marrje ateumlhereuml neuml njeuml meumlnyreuml

je ldquohajnrdquo sepse nuk jep asgjeuml dhe pretendon gjithccedilka askush nuk

mundet gjithnjeuml veteumlm teuml jep as veteumlm teuml marreuml por na nevojitet

reciprociteti

5 Keumlrkimi i faljes dhe falja pa teuml cilat nuk ka fare jeteuml edhe meuml pak jeteuml

neuml bashkeumlshorteumlsi dhe neuml familje Kush nuk di apo nuk do teuml keumlrkojeuml

falje dhe teuml falin nuk di as teuml jetojeuml edhe meuml pak teuml jetojeuml neuml dashuri

Kjo eumlshteuml e pamundshme pa jeteumln e peumlrbashkeumlt shpirteumlrore sepse

gjithnjeuml jemi meumlkatareuml pra nevojtareuml teuml faljes dhe veteumlm me fuqineuml

jeteumln me Zotin kemi fuqi edhe teuml keumlrkojmeuml falje edhe teuml falim

gjithmoneuml edhe njeumlri-tjetrin

6 Marreumldheumlnia personi me person para se teuml jeteuml ajo burri me grua si

njeumlsi duke peumlrkujtuar dhe peumlrforcuar gjithnjeuml e meuml shumeuml arsyet e jeteumls seuml peumlrbashkeumlt Neuml jeteumln e dashuriseuml asgjeuml nuk ruhet neuml meumlnyreuml

pasive me bllokim apo pasivizim por duhet gjithnjeuml te kemi motive

teuml reja peumlr teuml qeneuml seuml bashku si feumlmijeumlt edukimi i tyre e tashmja dhe

e ardhmja meuml e lumtur

7 Kujdesi peumlr vetveten neuml ccedildo kuptim fizik neuml pamje veshmbathje

paraqitje meumlnyreumln e teuml folurit psikik neuml karakterin e qeteuml dhe teuml

geumlzuesheumlm neuml veumlmendje dhe kujdes peumlr gjeumlra teuml reja dhe teuml bukura neuml

bashkeumlsi dhe shpirteumlror neuml peumlrparimin e vlerave dhe virtyteve teuml

feseuml shpreseumls dhe dashuriseuml peumlr teuml qeneuml njeumlri peumlr tjetrin gjithnjeuml risi

dhe befasi e keumlndshme

8 Vlereumlsimi i problemit ose problemeve me koheuml dhe bashkarisht qeuml

prej teuml vogleumls mos teuml vijeuml deri te e madhja Si ushtrim mund teuml jeteuml

edhe ky ldquoNdalu para pasqyreumls dhe shikoje vetveten Neumlse dukesh i

lodhur dhe i meumlrzitur ndoshta problem je tirdquo Mos teuml keteuml neuml

bashkeumlshorteumlsi ldquofshehteumlsirdquo gjeumlra qeuml ldquombulonirdquo fshihni sepse ato njeuml

diteuml mund teuml dalin neuml shesh dhe teuml shkaktojneuml ndarjen e kuroreumls Teuml

keni gjithnjeuml e meuml shumeuml iniciativa dhe plane teuml peumlrbashkeumlta qeuml u

ndihmojneuml qeuml teuml jeni seuml bashku

9 Fol peumlr vetveten e jo peumlr teuml tjereumlt me paragjykime dhe peumlrgojime qeuml

shkaktojneuml veteumlm deumlme dhe meumlkate duke dashur qeuml tjetri teuml jeteuml gjithnjeuml bashkeumlbisedues dhe bashkeumljetues Trupi ndryshon me koheuml

dhe me mosheuml por njeriu eumlshteuml njeuml jeteuml neuml vazhdimeumlsi Ateumlhereuml fol

trego komuniko si je si ndihesh ccedilka teuml peumllqen ccedilka teuml pengon ccedilka teuml

frikeumlson

10 Fol peumlr jeteumln dhe planin e peumlrbashkeumlt peumlr teuml kaluareumln e bukur teuml

tashmen qeuml e keni krijuar dhe peumlr teuml ardhmen qeuml e pritni

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

5

Disa porosi teuml Neumlneumls Tereze peumlr

ne dhe koheumln toneuml

Qeuml ky shkrim shqyrtim dhe

analizeuml e marteseumls familjes dhe

shoqeumlriseuml seuml sotme teuml mos duket i

erreumlt deri diku edhe negativ

pesimist pa shpreseuml dua t‟i citoj disa theumlnie dhe porosi teuml

jashteumlzakonshme teuml Neumlneumls

Tereze peumlr ne dhe peumlr koheumln toneuml

Dashuria sheumlron vetmineuml

Dashuria eumlshteuml e natyrshme si

frymeumlmarrja

Kush nuk jeton peumlr Zotin dhe peumlr

teuml afeumlrmin nuk jeton fare

Varfeumlria meuml e keqe eumlshteuml mungesa

e dashuriseuml

Gjeumlra teuml vogla me dashuri teuml

madhe Geumlrbula e boteumls peumlrendimore

eumlshteuml vetmia

Mos e humbeuml kurreuml dureseumln dhe

shpreseumln

Zoti na ka krijuar peumlr teuml dashur

dhe peumlr teuml dhuruar dashuri

Nuk ka dashuri teuml veumlrteteuml pa falje

Dashuria fillon neuml familje seuml pari

vjen familja pastaj vendi qyteti

ccedildo gjeuml tjeteumlr

Familja e cilat lutet seuml bashku jeton neuml dashuri

Dashuria nuk ka nevojeuml peumlr fjaleuml

teuml mira as peumlr shpjegime Ajo

eumlshteuml thjesht dashuri ndash jeteuml

Ccedildo vepeumlr e dashuriseuml na afron

kah Zoti

Urtia meuml e madhe e jeteumls eumlshteuml

dashuria

Dashuria eumlshteuml mrekulli dhe

mrekullia eumlshteuml dashuri

Dashuria eumlshteuml mjekmi meuml i mireuml peumlr ccedildo njeri

E keqja meuml e madhe e boteumls seuml

sotme eumlshteuml indiferentizmi

Pa dashuri dhe flijim jeta srsquoka

kuptim

Veteumlmdashuria do ta

shpeumltojeumlboteumln

Veprat e dashuriseuml janeuml vepra teuml

paqes

Kush nuk dashuron nuk jeton

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

6

Speciale

Imer Lladrovci Stuttgart

Adem Demaccedili- lideri i pakontesuesheumlm shpirteumlror i shqiptareumlve neuml Jugosllavi

1

Adem Demaci u lind me 26 shkurt 1936 Sivjet ne

sheumlnojmeuml 84 vjetorin e lindjes seuml tij Neuml momentin kur

vdiccedil neuml gusht teuml vitit 2018 ai ishte neuml mosheumln 82 vjeccedil

kishte 60 vjet aktivitet politik kombeumltar dhe ploteuml 28

vite teuml kaluara neumlpeumlr kazamatet jugosllave peumlr lirineuml e

Kosoveumls dhe teuml tokave teuml tjera shqiptare neumln sundimin

jugosllav duke u kthyer keumlshtu neuml njeuml prijeumls teuml

pakontestuesheumlm shpirteumlror mbareumlkombeumltar

Peumlr sakrificeumln e tij supreme neuml altarin e liriseuml kombeumltare

eumlshteuml cileumlsuar si Mandela i Kosoveumls por neuml fakt ai

kishte beumlreuml burgje meuml shumeuml se lideri jugafrikan Neuml

Europeuml ai ishte pa dyshim i burgosuri meuml i madh dhe meuml

me influenceuml Europa neuml vitet 1990 e nderoi me ccedilmimin

Saharov peumlr politikeumln e tij inteligjente dhe humane qeuml neuml

themel kishte veteumlflijimin pothuajse 30 vjeccedilar Me njeuml

biografi teuml tilleuml politike Demaccedili nuk mund teuml cileumlsohet

ndryshe veccedilse njeuml martir

Jugosllavia e Titos dhe e pasardheumlsve teuml tij tek ai shihte

njeriun meuml teuml rreziksheumlm peumlr ekzistenceumln e saj keumlshtu qeuml neuml vitin 1974 arrestohet dhe deumlnohet peumlr teuml treteumln

hereuml edhepse organet e shtetit jugosllav keumlteuml hereuml nuk

qeneuml neuml gjendje tbdquoia faktonin asnjeuml ldquomeumlkat‟‟ asnjeuml

formeuml teuml aktivitetit politik qeuml do ta penalizonte ateuml E

megjithateuml ai u deumlnua peumlr teuml dyteumln hereuml me deumlnimin meuml

teuml larteuml teuml mundsheumlm me 15 vjet burg Deri me 21 prill

teuml vitit 1990 Demaccedili qeumlndroi neuml burg duke u liruar neuml

ateuml pranvereuml dramatike peumlr krijeseumln e Versajit si i

amnestuar nga kryetari i ateumlhersheumlm i Jugosllaviseuml

slloveni Drnovshek Neuml keumlteuml moment atij i kishin

mbetur meuml pak se gjashteuml muaj peumlr teuml kryer deumlnimin drakonik prej 15 vitesh

Adem Demaccedili jashteuml grilave teuml burgut peumlrjetohej si njeuml

rrezik permanent me rrjedhoja fatale peumlr shtetin e

sllaveumlve teuml jugut qeuml padrejteumlsisht brenda kufijve teuml tij

kishte peumlrfshireuml pothuajse gjysmeumln e territorit etnik teuml

Shqipeumlriseuml natyrale dhe mbi dy milioneuml shqiptareuml peumlr teuml

cileumlt Adem Demaccedili u kthye neuml njeuml shenjeumltor e apostull teuml

veumlrtet lirie I tilleuml ai mbeti deri neuml fund teuml jeteumls seuml tij

Neuml historineuml politike teuml boteumls neuml shekullin XX janeuml teuml pakeumlt personalitetet qeuml mund teuml krahasohen me Demaccedilin

neuml rrafshin e angazhimit peumlr njeuml ide dhe ideal Peumlr 60

vjet me rradheuml ai kurreuml nuk iu peumlrkul Serbiseuml dhe

ideologjiseuml seuml saj kundeumlrshqiptare Ndoneumlse Demaccedili peumlr

performanceumln e tij politike pas daljes nga burgu jo rralleuml

eumlshteuml kritikuar si njeuml lider qeuml neuml ccedildo rrethaneuml ka qeumlmtuar

mundeumlsiteuml e shmangies seuml lufteumls seuml armatosur duke iu

drejtuar shumeuml hereuml serbeumlve si veumlllezeumlr duke

argumentuar se ata duhet teuml beumljneuml presion mbi qeverineuml

e tyre qeuml teuml lirohet nga barra e reumlndeuml e Kosoveumls neuml

momentet kur rinia kosovare neuml mesin e viteve 1990

ndeumlrroi strategjineuml e lufteumls nga rezistenca pasive paqeumlsore neuml rezistenceuml teuml armatosur peumlrmes UCcedilK-seuml

ishte Adem Demaccedili ai qeuml doli i pari publikisht neuml

peumlrkrahje teuml lufteumls seuml saj Neumlse ldquoveumlllezeumlrit serbeuml‟‟ nuk

ishin neuml gjendje teuml ndeumlrmerrnin diccedilka peumlr ndryshimin e

gjendjes keumlteuml gjeuml do ta beumlnin shqiptareumlt peumlrmes formave

teuml reja teuml rezistenceumls dhe lufteumls seuml armatosur Neuml

momentet meuml kritike ai u beuml peumlrfaqeumlsuesi politik i saj neuml

Prishtineuml

2

Angazhimi politik i Adem Demaccedilit peumlr ccedillirimin

kombeumltar teuml shqiptareumlve teuml robeumlruar filloi neuml mosheuml shumeuml teuml re Mund teuml thuhet se qeuml neuml feumlmijeumlrineuml e

hershme qysh neuml shkolleumln fillore mund teuml identifikohen

prirjet e tij politike atdhetare Ai e filloi shkolleumln neuml njeuml

koheuml kur Kosova ishte neumln pushtimin italian por ky

pushtim solli shkollat e para shqipe dhe njeuml valeuml teuml re e teuml

fuqishme teuml ringjalljes seuml ndjenjeumls kombeumltare Meumlsueseuml

teuml shumteuml nga Shqipeumlria londineze kishin veumlrshuar

Kosoveumln dhe ata beumlneuml njeuml puneuml teuml madhe Veteuml Adem

Demaccedili eumlshteuml shprehur disa hereuml me nderimin meuml teuml

madh peumlr meumlsuesit e tij Peumlr keumlteuml ka shumeuml deumlshmi Ky

fakt tregon njeumlkoheumlsisht se instinkti atdhetar nuk eumlshteuml dicka qeuml meumlsohet neuml mosheuml teuml pjekur por eumlshteuml njeuml

mekanizeumlm shpirteumlror qeuml fillon e krijohet neuml klimeumln

familjare teuml refuzimit absolut teuml pushtimit neuml njeuml mosheuml

tepeumlr teuml re Neumlna Shqipeumlri eumlshteuml e peumlrjetshme ndryshe

nga neumlna biologjike i thoshte neumlna e tij birit teuml saj teuml

veteumlm Me njeuml neumlneuml teuml tilleuml qeuml do ta peumlrballonte ccedildo

veumlshtireumlsi me stoicizeumlm ai u meumlsua ta dojeuml Shqipeumlrineuml

natyrale para seuml gjithash ateuml teuml jashtmen teuml pushtuareumln

dhe teuml neumlnshtruareumln me njeuml pasion atdhetar teuml

pashembullt neuml koheumln toneuml I frymeumlzuar nga meumlsuesit neuml

shkolleuml peumlr keumlteuml dashuri dhe i frymeumlzuar nga neumlna neuml shteumlpi Adem Demaccedili u kthye neuml meumlsuesin dhe

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

7

frymeumlzuesin e madh teuml riniseuml shqiptare peumlr Shqipeumlrineuml e

bashkuar

Neuml Europeuml Adem Demaccedili eumlshteuml perceptuar si figura meuml

pregnante e nacionalizmit shqiptar jo e njeuml nacionalizmi

primitiv e agresiv ballkanik por e njeuml nacionalizmi

mbrojteumls teuml substanceumls kombeumltare shqiptare sepse shqiptareumlt klasifikoheshin nga organizatat qeuml mbronin

popujt si popull i rrezikuar Me politikeumln e tij teuml

pakompromis dhe para seuml gjithash me gatishmeumlrineuml e

tij personale peumlr ccedildo lloj flijimi Adem Demaccedili ishte

njeriu qeuml i duhej Kosoveumls neuml keumlteuml udheumlkryq teuml ri historik

neuml fund teuml shekullit XX ai ishte neuml fakt i vetmi njeri neuml

Kosoveuml qeuml mund teuml mobilizonte njeuml maseuml kritike

njereumlzish qeuml ishte neuml gjendje peumlr teuml peumlrmbysur situatat

Dhe kjo peumlrmbysje e madhe mund teuml vinte veteumlm nga

njeuml krah politik i cili jo veteumlm s‟e peumlrjashtonte lufteumln e

armatosur por ateuml e nxirrte neuml plan teuml pareuml Njeuml politikeuml

pa krahun e saj teuml armatosur neuml rrethanat e ateumlhershme neuml Kosoveuml kur Serbia kishte koncetruar forca teuml meumldha

ushtarake dhe teknikeuml teuml madhe lufte neuml Kosoveuml ishte

njeuml faktor qeuml shpeumlrfillej e manipulohej lehteumlsisht nga

Beogradi Ateuml krah teuml politikeumls qeuml peumlrfshinte neuml

strategjineuml e ccedillirimit nga Serbia edhe lufteumln e armatosur

si peumlrbeumlreumls themelor meuml seuml miri e peumlrfaqeumlsonte Adem

Demaccedili Neuml fund teuml fundit dhe paraqitja e UCcedilK-seuml lidhet

direkt me politikeumln e tij dhe pakeumlnaqeumlsineuml me vendimet

e Konferenceumls seuml Dejtonit qeuml solli njeuml zgjidhje qeuml e

favorizoi elementin serb neuml Bosnje e Hercegovineuml dhe e

shpeumlrfilli ploteumlsisht faktorin shqiptar neuml Kosoveuml Me keumlteuml konferenceuml mori fund peumlrfundimisht politika e

iluzioneve pacifiste qeuml ccedillirimin e Kosoveumls e kishte

definuar si njeuml proces ekskluzivisht politik duke e

peumlrjashtuar neuml meumlnyreuml decidive lufteumln e armatosur si

elementin meuml qeneumlsor neuml rrugeumln e veumlshtireuml teuml ccedillirimit teuml

Kosoveumls nga Serbia

Neuml dhjetor teuml vitit 1995 u neumlnshkrua Marreumlveshja e

Dejtonit neuml Ohajo teuml Shteteve teuml Bashkuara teuml Amerikeumls

nga boshnjakeumlt kroateumlt e serbeumlt si paleuml ndeumlrluftuese e

Serbiseuml e Kroaciseuml si garantues teuml saj neuml njeuml aneuml dhe neuml aneumln tjeteumlr nga fuqiteuml e meumldha qeuml keumlrkonin t‟i jepnin

fund lufteumls seuml peumlrgjakshme neuml Bosnjeuml njeuml marreumlveshje

kjo qeuml nuk i solli qeteumlsi peumlr asnjeuml diteuml teuml vetme deri meuml

tani shtetit teuml ri teuml konfederuar teuml Bosnjeumls dhe

Hercegovineumls Edhe sot ky shtet peumlrjeton kriza

permanente ekzistenciale dhe mund teuml thuhet me ploteuml

gojeumln se BeH eumlshteuml njeuml shtet qeuml pa driteumln e jeteumls me vese

teuml lindura me teuml meta kongjenitale qeuml u dizajnuan neuml

Dejton neuml vitin 1995 Viteve teuml fund gjithnjeuml e meuml tepeumlr

po shtohen zeumlrat neuml Pereumlndim qeuml e keumlrkojneuml njeuml Dejton

II Po me Kosoveumln ccedil‟u beuml Ajo sbdquou peumlrmend fare neuml keumlteuml

konferenceuml sepse keumlshtu kishte keumlrkuar Sllobodan

Millosheviqi i cili duke qeneuml se me neumlnshkrimin e tij

neuml keumlteuml marreumlveshje i kishte siguruar asaj validitet

kujtoi se keumlshtu peumlrfundimisht do ta nxirrte Kosoveumln

keumlteuml vateumlr neuralgjike teuml Ballkanit nga rendi i diteumls seuml

politikeumls ndeumlrkombeumltare qeuml merrej me zgjidhjen e

krizave teuml mprehta politike neuml boteuml Dhe ky synim ogurzi i

kasapit albanofag teuml Ballkanit veumlrtet do teuml kthehej neuml njeuml

fakt teuml kryer e teuml dhembsheumlm historik sikur neuml Kosoveuml

me UCcedilK-neuml nuk do teuml kishte ndryshuar kursi i politikeumls

pacifiste e cila e peumlrmbysi situateumln qeuml me aksionet e

para largvajteumlse teuml 26 prillit teuml viti 1996 Veteumlm kateumlr

muaj pas Konferenceumls seuml Dejtonit historia e re e shqiptareumlve mori njeuml ktheseuml teuml forteuml e teuml papritur qeuml tre

vite meuml voneuml do teuml ccedilonte neuml bombardimin e Jugosllaviseuml

seuml Millosheviccedilit dhe ccedillirimin definitiv teuml Kosoveumls nga

soldateska serbe

Siccedil e thameuml meuml sipeumlr Adem Demaccedili u beuml peumlrfaqeumlsuesi i

pareuml politik i UCcedilK-seuml neuml njeuml koheuml qeuml asnjeuml politikan e

intelektual shqiptar neuml Kosoveuml nuk kishte guxim madje

as ta shqiptonte keumlteuml akronim Kishte vite qeuml Demaccedili e

kishte keumlrceumlnuar Beogradin me opcionin e kryengritjes

seuml armatosur por ishte shpeumlrfillur jo veteumlm nga

gjakpireumlsi serb qeuml kishte neuml dispozicion njeuml ushtri teuml fuqishme por edhe nga faktori ndeumlrkombeumltar qeuml hapur

ishte shprehur i keumlnaqur me njeuml zgjidhje minimal peumlr

Kosoveumln si autonomi politike krahinore Neuml keumlteuml

moment historik paraqitet neuml skeneumln politike edhe njeuml

hereuml neuml meumlnyreuml madheumlshtore Adem Demaccedili si peumlrkraheumls

i guximsheumlm i UCcedilK-seuml qeuml peumlrbeumlnte njeuml alternativeuml e

domosdoshme e peumlrpjekjeve teuml shqiptareumlve peumlr

pavareumlsineuml e Kosoveumls

Ai peumlr asnjeuml moment nuk ngurroi dhe as u tremb neuml

mbrojtjen politike qeuml i beumlri neuml keumlto momente delikate krijeseumls seuml re qeuml quhej UCcedilK Ne nuk do ta dimeuml kurreuml

sakteumlsisht se ccedilfareuml do teuml kishte ndodhur me teuml neumlse ajo

nuk do teuml kishte gjetur njeuml njeri teuml peumlrmasave teuml Adem

Demaccedilit qeuml e mbrojti ateuml UCcedilK-neuml si njeuml faktor

vendimtar neuml Kosoveumln e shkelur dhe teuml neumlnshtruar por

eumlshteuml meuml se e sigurt qeuml UCcedilK-ja pa njeuml zeuml teuml fuqisheumlm si

Adem Demaccedili do ta kishte pasur shumeuml veumlshtireuml neuml njeuml

ambient teuml tilleuml si shoqeumlria kosovare e koheumls qeuml ishte

peumlrshkuar thelleumlsisht nga iluzionet peumlr njeuml ndeumlrhyrje nga

jashteuml pa radikalizimin e politikeumls kosovare ndaj Serbiseuml

pushtuese Kishte ardhur momenti qeuml djelmeumlria shqiptare teuml rrokte armeumlt e lufteumls

Dy vite pas vdekjes seuml Adem Demaccedilit ende nuk dihet

shumeuml peumlr disa aspekte teuml rolit teuml Adem Demaccedilit neuml ateuml

qeuml quhet veprimtari ilegale neuml dhjetvjeccedilarin dramatik

1990-2000 Njeuml gjeuml eumlshteuml e sigurt keumlteuml e ka theumlneuml edhe

me gojeumln e tij pas greveumls seuml vitit 1994 neuml bdquoRilindjeldquo se

jo ccedildo gjeuml neuml lufteumln peumlr pavareumlsi kundrejt Serbiseuml duhej

beumlreuml peumlr driteuml teuml diellit Angazhimi politik legal pa

peumlrmaseumln tjeteumlr teuml tij veprimin neuml ilegalitet mbetet njeuml

angazhim shterrp pa rezultate neuml rrethana pushtimi

Keumlrkuesit e ardhsheumlm teuml Janusit politik Adem Demaccedili do

teuml zbulojneuml dimensione teuml reja teuml keumltij martiri qeuml gjitheuml

energjiteuml e jeteumls seuml tij i vuri neuml sheumlrbim teuml kombit e

atdheut teuml tij

Autori eumlshteuml shef i Konsullateumls seuml Peumlrgjithshme teuml

Republikeumls seuml Kosoveumls neuml Stuttgart

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

8

Ekskluzive

Mag phil Dr Kurt Gostentschnigg Graz

Bretkosa neuml ujin qeuml valon

ose kur teoriteuml e konspiracionit beumlhen realitet

Njeuml plak po rrinte para kasolles seuml

vet neuml bregun e njeuml liqeni dhe po

filozofonte mbi jeteumln kur pa njeuml

bretkoseuml neuml breg E kapi keumlteuml

bretkoseuml e solli neuml kasolle dhe e

futi neuml njeuml tenxhere me ujeuml qeuml

valonte Bretkosa keumlrceu e tmerruar nga tenxherja u hodh

jashteuml kasolles dhe u zhduk neumlpeumlr

shkurre Njeuml diteuml tjeteumlr plaku po

rrinte seumlrish para kasolles seuml vet

dhe mendonte mbi jeteumln Iu

kujtua bretkosa e cila me siguri

ishte djegur keq por i kishte

shpeumltuar situateumls me kurajeuml peumlr teuml

vazhduar jeteumln Neuml keumlteuml moment

burri pikasi peumlrseumlri njeuml bretkoseuml

neuml breg E zuri dhe e mori me

vete neuml kasolle Meqeuml keumlteuml hereuml nuk kishte gati ujeuml qeuml valonte e

vuri bretkoseumln neuml njeuml tenxhere me

ujeuml teuml ftohteuml dhe e vendosi

mbisobeuml Pastaj ndezi zjarrin Me

ccediludi plaku vuri re se bretkosa neuml

tenxhere rrinte e qeteuml Uji nxehej

gjithnjeuml e meuml shumeuml derisa filloi

teuml valonte Mireumlpo bretkosa rrinte

e qeteuml edhe neuml ujin e nxehteuml dhe

nuk beumlnte peumlrpjekje peumlr t‟i

shpeumltuar situateumls keumlrceumlnuese Plaku u geumlzua peumlr darkeumln e

papritur dhe vazhdoi teuml

filozofonte mbi jeteumln duke

rrufitur me shije supeumln e tij teuml

bretkoseumls

Neuml keumlteuml artikull nuk gjenden teuml

dheumlna burimesh por shumeuml fjaleuml

kyccedile Kush keumlrkon do teuml gjejeuml

gjithccedilka neuml internet Eumlshteuml e

reumlndeumlsishme qeuml secili teuml beumljeuml veteuml

keumlrkime dhe teuml formojeuml mendimin e vet Njeuml keumlshilleuml peumlr ata qeuml duan

teuml beumljneuml keumlrkime ndiqe gjurmeumln e

paraseuml dhe shmangiu mediave

mainstream dhe platformave mainstream si p sh Wikipedia Mbi veten time si

njeri uneuml shkruaj neuml koshienceumln e Hyjnores seuml pafundme dhe teuml Shpirtit teuml

pavdeksheumlm si dhe neuml koshienceumln e rizgjimit hapeumlsinor-kohor neuml boteumln

materiale keumlshtuqeuml uneuml shpresoj gjithmoneuml meuml teuml mireumln sepse di peumlr teuml mireumln

e peumlrjetshme dhe pres gjithnjeuml meuml teuml keqen sepse di peumlr teuml keqen kalimtare

Politikisht nuk qeumlndroj as majtas as djathtas por tek njeriu dhe njereumlzia Uneuml

nuk e vlereumlsoj meuml fare sistemin e korruptuar teuml partive por derisa ka ende parti do teuml votoj gjithmoneuml peumlr teuml keqen meuml teuml vogeumll aktuale sipas mendimit

tim Ata qeuml nuk lejojneuml meuml teuml peumlrccedilahen nga marionetat e fuqive teuml fshehta do

teuml kuptojneuml peumlr se po e kam fjaleumln Gjitheuml teuml tjereumlt qeuml janeuml ende viktima teuml

paditura teuml shpeumllarjes seuml peumlrditshme teuml trurit gjateuml gjitheuml jeteumls neumlpeumlrmjet

shkollimit dhe mediave teuml kontrolluara nga shteti do teuml meuml shajneuml ndash gjithnjeuml

sipas boteumlkuptimit teuml tyre ideologjik ndashose si ldquoteuml majteumlrdquo ose si ldquoteuml djathteumlrdquo

Neuml fillim teuml vitit 2019 kisha filluar me kumtesat e mia neuml YouTube mbi Jogeumln

Integrale teuml Sri Aurobindo-s dhe teuml Neumlneumls (Mirra Alfassa) kur diccedilka meuml ndaloi

teuml vazhdoja Si mund teuml flisja me kompetenceuml mbi realitetin e peumlrgjithsheumlm teuml

boteumlve meuml teuml larta dhe meuml teuml brendshme pa pasur njeuml ide mbi ngjarjet konkrete

neuml boteumln e jashtme dhe mbi forcat qeuml fshihen pas tyre Ekzistenca e seuml mireumls dhe seuml keqes ishte e qarteuml peumlr mua por nuk kisha asnjeuml ide se kush ishin teuml

mireumlt dhe kush teuml keumlqijteumlNeuml mars 2019 uneuml kisha ende besim tek demokracia

ndarja republikane e pushteteve dhe sistemi i partive sepse u peumlrkisja ende

ldquodeleve neuml gjumeumlrdquo Njeuml vit meuml voneuml neuml mars 2020 meuml neuml fund kuptova se neuml

teuml veumlrteteuml nuk shtrohej ccedileumlshtja cileumln parti teuml votojmeuml por peumlr heqjen e teuml gjitha

partive peumlr teuml mundeumlsuar pushtetin direkt teuml popullit teuml pakteumln neuml teori Ngaqeuml

peumlr njeuml pushtet direkt teuml popullit mund teuml flitet veteumlm neuml rastin e qytetareumlve

madhoreuml teuml cileumlt janeuml ccedilliruar nga shpeumllarja e trurit qeuml nga djepi gjer neuml vig neuml

njeuml demokraci teuml simuluar Uneuml meumlsova gjithashtu meuml neuml fund se ata teuml cileumlt

prezantoheshin nga mediat mainstream si teuml keumlqijteuml ishin neuml teuml veumlrteteuml teuml

mireumlt dhe anasjelltas Eumlshteuml e qarteuml se askush nuk eumlshteuml veteumlm i mireuml ose i keq Ne bartim teuml dyja tendencat brenda nesh Por me kalimin e koheumls beumlhet e

dukshme se cileumlt njereumlz ndjekin cileumln nga teuml dyja tendencat

Keumlshtu fillova teuml informohesha peumlrtej mediave mainstream dhe njeumlra meuml ccedilonte

tek tjetra derisa peumlrfundova shpejt tek lloj-lloj teuml ashtuquajturash ldquoteori teuml

konspiracionitrdquo teuml cilat quanin gjithccedilka teuml mundur p sh njeuml agjendeuml satanike

teuml njeuml rendi teuml ri boteumlror jashteumltokeumlsoreuml udheumltime neuml koheuml etj Meuml neuml fund u

beumlra i veteumldijsheumlm se kishte dy pozicione ekstreme teuml papajtueshme nga njeumlra

aneuml refuzimi i peumlrgjithsheumlm i teorive teuml konspiracionit dhe nga ana tjeteumlr

pranimi i peumlrgjithsheumlm i konspiracioneve gjithnjeuml e gjithkund E pyeta veten

A qeumlndron e veumlrteta diku neuml mes apo nuk mund teuml keteuml kompromis lidhur me

njeuml temeuml aq kontroverse Neuml qofteuml se veteumlm njeumlri nga teuml dyja ekstremet eumlshteuml i veumlrteteuml ndash ateumlhereuml cili Neuml qofteuml se teoriteuml e konspiracionit dalin si teuml veumlrteta

Njereumlzita do t‟i kuptojneuml dhe a do teuml mund t‟i durojneuml ato

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

9

Kritika kryesore ndaj teorive teuml

konspiracionit ndash njeuml nocion i

krijuar nga CIA ndash eumlshteuml se ato

shpjegojneuml rrethana komplekse

dhe teuml ndeumlrlikuara neumlpeumlrmjet

teorive thjeshteumlzuese E pyes

veten Pse e veumlrteta duhet teuml jeteuml e ndeumlrlikuar Ajo mund teuml jeteuml edhe

e thjeshteuml Duke marreuml parasysh

njeuml peumlrqendrim teuml tilleuml teuml pamaseuml

teuml pushtetit gjateuml shekujve ose

madje mijeumlvjeccedilareumlve ndash pse nuk

mund teuml keteuml njeuml konspiracion

boteumlror Neuml qofteuml se mund teuml keteuml

njeuml teuml tilleuml ateumlhereuml duhet teuml

merremi me teuml sepse neuml fund teuml

fundit beumlhet fjaleuml peumlr fatin toneuml teuml

peumlrbashkeumlt Dua teuml peumlrcjell keumltu

njeuml citat i cili besohet teuml jeteuml nga Bertold Brecht-i ldquoCcedilmenduria

beumlhet e padukshme kur ajo ka

marreuml peumlrmasa mjaft teuml meumldhardquo

Me keumlteuml shkon gjithashtu theumlnia

ldquoNjeuml geumlnjeshteumlr e cila peumlrseumlritet

mjaft shpesh dikur beumlhet e

veumlrteteumlrdquo A eumlshteuml ky shpjegimi peumlr

faktin se shpeumllarja e trurit teuml

maseumls eumlshteuml kaq e suksesshme

saqeuml teuml ashtuquajtureumlve

ldquokonspiracionisteumlrdquo nuk u besohet qysh prej fillimit Aktualisht

pyetja e madhe e fatit teuml

njereumlzimit eumlshteuml A ka njeuml agjendeuml

teuml fshehteuml teuml elitave Neuml qofteuml se

po A ka veteumlm njeuml apo disa teuml

cilat konkurrojneuml me njeumlra-

tjetreumln A nuk eumlshteuml i vendosur qeuml

prej koheumlsh Rendi i Ri Boteumlror

A do teuml vazhdojeuml Rendi i Ri

Boteumlror i vjeteumlr i njeuml skllaveumlrimi

teuml pashpirt apo do teuml keteuml seuml shpejti njeuml Rend teuml Ri Boteumlror teuml

ri teuml njeuml lirie shpirtploteuml

Kemi teuml beumljmeuml me njeuml lufteuml

informacioni neuml teuml cileumln na

prezantohen disa narrativa Ccedildo

narrativeuml ka neumlnnarrativa teuml cilat

dallohen neuml detaje nga njeumlra-

tjetra Ndeumlrkoheuml njohim peseuml

narrativa

Seuml pari Narrativa mainstream se

qeveria kujdeset peumlr teuml mireumln e popullit dhe na tregon gjithmoneuml

teuml veumlrteteumln neumlpeumlrmjet mediave

mainstream p sh neuml koheumln e

krizeumls seuml koronavirusit

Seuml dyti Narrativa e Rendit teuml Ri

Boteumlror Satanik teuml vjeteumlr neuml teuml

cilin popullsia boteumlrore

skllaveumlrohet dhe reduktohet p

sh neumlpeumlrmjet koronavirusit teuml

menduar fillimisht si vdekjeprureumls por pastaj teuml zbutur nga ndeumlrhyrja e

forcave teuml mira i cili duhet teuml sheumlrbejeuml tani si kal i Trojeumls peumlr heqjen e teuml

drejtave themelore ose neumlpeumlrmjet njeuml arme biologjike e cila kamuflohet si njeuml

vaksinim i detyruesheumlm

Seuml treti Narrativa e Rendit teuml Ri Boteumlror Satanik teuml ri neuml teuml cilin krokodili i

vjeteumlr (tri Romat US-demokrateumlt Obama Clinton Merkel globalizmi

fashizmi i majteuml) zeumlvendeumlsohet nga krokodili i ri meuml i madh dhe meuml i forteuml (QAnon Trump Putin Xi Fuqia Tripolare nacionalizmi fashizmi i djathteuml)

Seuml kateumlrti Narrativa e Rendit teuml Ri Boteumlror Spiritual teuml mundeumlsuar nga elita e

pushtetit shpirteumlrisht e zgjuar rreth QAnon-it Trump-it Putin-it Xi-ut Fuqiseuml

Tripolare e cila po e shfuqizon shtetin e thelleuml satanik neuml gjitheuml boteumln neuml teuml

cilin individi familja dhe kombi mund teuml shpalosen neuml liri harmoni dhe paqe

(p sh me energji teuml lireuml mjekeumlsi teuml re etj) duke ekzistuar ende rreziku i

kthimit prapa neuml egoizeumlm dhe i rikthimit teuml seuml keqes peumlr sa koheuml natyra

njereumlzore nuk eumlshteuml shndeumlrruar parimisht neuml njeuml hyjnore

Seuml pesti Narrativa e Manifestimit Supramental dhe e Jeteumls Hyjnore neuml Tokeuml

teuml mundeumlsuara nga Avatari Kalki Dy-Njeuml Sri Aurobindo dhe Neumlna (Mirra

Alfassa) neuml teuml cileumln nuk ka meuml mundeumlsi peumlr teuml keqen zhvilllimi beumlhet nga njeuml

e veumlrteteuml neuml njeuml teuml veumlrteteuml meuml teuml larteuml dhe nga njeuml peumlrsosuri neuml njeuml peumlrsosuri meuml teuml madhe si dhe pavdekshmeumlria e trupit eumlshteuml njeuml fakt duke njohur koheumln e

keumltij realizimi pra teuml ashtuquajtureumln ldquoOreuml teuml Pereumlndiseumlrdquo veteumlm Hyjnorja veteuml

Mund teuml ndodheuml qeuml seuml pari do teuml ccedilajeuml njeuml narrativeuml para se teuml realizohet njeuml

tjeteumlr Uneuml peumlr vete dise tek cila nga keumlto peseuml narrativa kam besim teuml ploteuml

Gjendja neuml gjitheuml boteumln po beumlhet gjithnjeuml e meuml serioze Neuml qofteuml se vazhdojmeuml

teuml mbyllim syteuml ateumlhereuml ne luajmeuml lojeumln e eliteumls seuml pushtetit e cila si pakiceuml

absolute sundon neuml meumlnyreuml perfide dhe manipuluese mbi popullin shumiceumln

absolute Na kaneuml futur tashmeuml neuml thes por ai nuk eumlshteuml i mbyllur ende Ne

mund teuml dalim ende dhe teuml vendosim veteuml peumlr fatin toneuml Por ne duhet teuml zgjohemi shpejt dhe teuml bashkohemi Ne jemi shumica Nuk duhet t‟i lejojmeuml

meuml eliteumls seuml pushtetit teuml na peumlrccedilajeuml neuml majtas dhe djathtas ndeumlrsa ajo ndash gjithnjeuml

sipas interesave teuml saj aktualeuml ndash teuml financiojeuml dhe peumlrkraheuml njeuml hereuml njeumlreumln paleuml

dhe njeuml hereuml paleumln tjeteumlr Keumlteuml e ka beumlreuml neuml teuml gjitha lufteumlrat e meumldha neuml teuml

kaluareumln Veteumlm njeuml shembull Kush e ka financuar ngritjen e Adolf Hitler-it

dhe e ka luftuar ateuml neuml fund Ne duhet t‟i quajmeuml gjeumlrat dhe aktoreumlt me emrin e

tyre dhe t‟i zbulojmeuml pa meumlshireuml teuml gjitha geumlnjeshtrat me teuml cilat na kaneuml

budallallepsur Ccedilfareuml duam ne peumlr feumlmijeumlt taneuml Liri apo skllaveumlrim Kjo eliteuml

e pushtetit dhe e financeumls e cila ka bashkuar neuml njeuml agjendeuml teuml fshehteuml

dhjetravjeccedilare ose madje shekullore financat ushtrineuml industrineuml shkenceumln

arsimin dhe mediat neuml njeuml kompleks gjigant ka prej koheumlsh mjetet peumlr teuml na veumlneuml pa meumlshireuml neumln zgjedheuml meuml pak me teuml keq ndash kjo do teuml ishte humbje

energjie ndash por meuml shumeuml me teuml mireuml keumlshtu qeuml shumica prej nesh nuk e veumlneuml

re aspak se janeuml beumlreuml sklleveumlr teuml pavullnet teuml sistemit teuml vendosur sipas deumlshireumls

seuml eliteumls seuml pushtetit Ne jetojmeuml qeuml prej disa vjeteumlsh ose madje dekadash neuml

njeuml demokraci teuml rremedhe neuml njeuml liri teuml rremeGeorge Orwell dhe Aldous

Huxley na beumljneuml teuml fala

A nuk vihemi shpesh neuml jeteuml para dilemeumls teuml shtiremi peumlr t‟iu peumlrshtatur

mainstream-it peumlr shkak teuml interesit teuml lindur nga lufta peumlr ekzistenceuml apo teuml

mbetemi vetvetja peumlr hir teuml detyrimit ndaj veumlrteteumlsiseuml seuml brendshme Vendimi

peumlr keumlrkimin e seuml veumlrteteumls neuml koheumln toneuml do teuml thoteuml deumlrrmimi midis mokrave

teuml lakmiseuml seuml pangopshme peumlr fitim teuml teuml pakteumlve dhe teuml shfryteumlzimit teuml pameumlshirsheumlm teuml teuml shumteumlve ose lufta donkishoteske me mullinjteuml e ereumls teuml

frymeumls seuml pashpirt teuml koheumls e cila po shitet tek kapitalizmi i koncerneve

neosocializmi ose ekofashizmi dhe e cila neuml sulmin e saj kundeumlr individit

familjes ose kombit synon gjithnjeuml e meuml shumeuml njeuml diktatureuml totalitare

boteumlrore Njeuml rrezik i tilleuml eumlshteuml meuml i madh sesa asnjeumlhereuml meuml pareuml neuml historineuml

e njereumlzimit sepse mjetet peumlr realizim nuk kaneuml qeneuml asnjeumlhereuml meuml pareuml aq teuml

shumta dhe aq efektive sa sot Kur mendoj peumlr mundeumlsiteuml e inteligjenceumls

artificiale e internetit teuml gjeumlrave e realitetit virtual dhe teuml peumlrzier (angl Virtual

and Mixed Reality) e transhumanizmit (angl transhumanism) e kontrollit teuml

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

10

mendjes dhe koshienceumls (angl

MKULTRA monarch mind

control) e 5G-seuml Social

Engineering-ut Genetic

Engineering-ut Bio Engineering

Geo Engineering-ut e survejimit

total Thinktank-eve dhe lozhave satanizmit me ritualet e tija teuml

flijimit teuml feumlmijeumlve etj dhe peumlr

bashkimin e mundsheumlm teuml teuml

gjitha keumltyre fijeve neuml sheumlrbim teuml

njeuml agjende teuml fshehteuml ateumlhereuml meuml

ccedilohet brenda vetes tmerri i

veumlrteteuml teuml cilin mund ta ndalojeuml

veteumlm koshienca ime peumlr

Hyjnoren dhe Shpirtin

Kush e kupton lojeumln satanike e

cila beumlhet neuml kurrizin toneuml dhe guxon teuml ngrejeuml zeumlrin neuml publik

denigrohet peumlrjashtohet i

mbyllet goja dhe neuml rastin

ekstrem burgoset dhe torturohet

Peumlrseumlri njeriu ka frikeuml teuml thoteuml

mendimin e vet teuml peumlrgjigjet peumlr

teuml veumlrteteumln E pyes lexuesin Kur

ti sheh se feumlmija yt i dashur burri

yt i dashur gruaja jote e dashur

teuml afeumlrmit e tu teuml dashur dhe

shokeumlt e tushoqet e tua teuml dashur(a) flejneuml neuml erreumlsireuml ndash

ccedilfareuml do teuml beumlsh T‟i leumlsh teuml

vazhdojneuml teuml flejneuml neuml erreumlsireumln e

padijes T‟i zgjosh neuml driteumln e

dijes neuml teuml cileumln ti jeton tashmeuml

veteuml Qeuml para disa muajsh kur

kam pareuml se neuml cilin drejtim teuml

rreziksheumlm po zhvillohet bota

kam vendosur teuml beumlj puneuml

sqaruese neuml kuadrin e mundeumlsive

teuml mia modeste

Megjithateuml disa nuk reagojneuml neuml

meumlnyreuml teuml keumlndshme kur dikush

u prish gjumin e shtrenjteuml Po

paguaj ndash si gjitheuml teuml tjereumlt neuml

situateumln time ndash njeuml ccedilmim peumlr

puneumln time sqaruese Duhet teuml

duroj sulmet nga teuml afeumlrmit

shokeumlt kolegeumlt e puneumls dhe teuml

njohurit teuml cileumlt ende nuk janeuml teuml

gatsheumlm teuml hapin syteuml dhe teuml

ballafaqohen me teuml veumlrteteumln lakuriq Prandaj meuml quajneuml teuml

gjitheumlditur idiot konspiracionist

ose nazist ose teuml gjitha bashkeuml

Bile njereumlz peumlr teuml cileumlt kisha

menduar gjithmoneuml se meuml donin

ose meuml ccedilmonin ose ishin shokeumlt e

mi ose meuml kaneuml kundeumlrshtuar

haptazi duke meuml sulmuar

pjeseumlrisht neuml meumlnyreuml shumeuml teuml

ashpeumlr ose thjesht meuml kaneuml kthyer shpineumln neuml heshtje duke ndeumlrprereuml

marreumldheumlniet me mua Keumltu meuml kujtohen veteumlm keumlto fjaleuml teuml urta ldquoShoku i

mireuml neuml diteuml teuml veumlshtirardquo dhe ldquoTani ndahet shapi nga sheqerirdquo Kush meuml mbron

tani sidomos kur ai ka njeuml mendim ndryshe nga uneuml meuml eumlshteuml veumlrtet afeumlr si

shok dhe i afeumlrm neuml zemeumlr Gjitheuml teuml tjereumlt nuk meuml mungojneuml Secili neuml rrugeumln

e vet

Nuk eumlshteuml absolutisht problem peumlr mua teuml quhem deri neuml fund teuml jeteumls sime

idiot konspiracionist etj derisa teuml dalin teuml gjitha teoriteuml e konspiracionit si teuml

gabuara dhe teuml keteuml njeuml fund teuml mireuml peumlr ne teuml gjitheuml Por zhvillimi i muajve teuml

fundit tregon gjithnjeuml e meuml shumeuml se keumlto teori teuml konspiracionit kaneuml shumeuml teuml

ngjareuml teuml jeneuml teuml veumlrteta Ndeumlrkoheuml disa nga keumlto kaneuml daleuml tashmeuml si teuml veumlrteta

Uneuml guxoj teuml parathem se me kalimin e koheumls seuml ardhshme ndash muaj vite nuk e

di se sa do teuml zgjaseuml ndash edhe shumica e teorive teuml tjera teuml konspiracionit do teuml

dalin teuml veumlrteta

Eumlshteuml shumeuml meuml keq sesa mund ta imagjinojmeuml Marionetat qeveritare teuml

shtetit teuml thelleuml neuml ccedildo vend po demaskohen veteuml duke vazhduar teuml ndjekin

agjendeumln e Rendit teuml Ri Boteumlror teuml Bill Gates George Soros Bilderberg Fabian Society Skull amp Bones teuml iluminateumlve dhe masoneumlve teuml Rockefeller-

ve dhe Rothschild-eumlve neuml formeumln evaksinimit dhe teuml ccedilipimit me detyrim 5G-

seuml heqjes seuml paraseuml neuml doreuml shproneumlsimit shkateumlrrimit teuml shtreseumls seuml mesme

geumlnjeshtreumls seuml ndryshimit teuml klimeumls teuml beumlreuml nga njeriu shkeumlmbimit teuml

popullsiseuml globalizmit sulmit ndaj individit familjes dhe kombit etj

megjitheumlse qendrat e pushtetit satanik Vatikani dhe Urdhri i Jezuiteumlve City of

London dhe Washington DC ndash Roma e Pareuml Roma e Dyteuml dhe Roma e Treteuml

ndash janeuml shfuqizuar tashmeuml nga Trump-i Putin-i dhe Xi-u gjeuml teuml cileumln e kaneuml

veumlneuml re veteumlm ata qeuml ndjekin zhvillimin me veumlmendje

Mireumlpo lajmi i mireuml eumlshteuml se neuml fund do teuml fitojeuml e mira sepse fitorja e seuml mireumls eumlshteuml njeuml puneuml e vendosur nga niveli meuml i larteuml hyjnorPor kjo nuk do teuml thoteuml

se ne duhet teuml rrimeuml me duar neuml preheumlr Neuml qofteuml se secili nga ne nuk

kontribuon diccedilka neuml keumlteuml fitore ateumlhereuml ai neuml fund do teuml mbahet ndeumlr humbeumlsit

Tani beumlhet fjaleuml qeuml secili prej nesh teuml shikojeuml neuml brendeumlsineuml e vet dhe teuml gjejeuml

paqen neuml vetvete teuml cileumln e deumlshiron peumlr njereumlzimin dhe boteumln Seuml pari vjen e

brendshmja dhe meuml pase jashtmja sepse jashteuml mund teuml shfaqet veteumlm ajo qeuml

gjendet brenda

Para se teuml beumlhet veumlrtet mireuml do teuml beumlhet si duket edhe njeuml hereuml shumeuml keq

Lufta e Treteuml Boteumlrore neuml formeumln e njeuml lufte hibride teuml shtetit teuml thelleuml kundeumlr

gjitheuml njereumlzimit ka filluar qeuml prej koheumlsh prej dekadash shekujsh ose mijeumlvjeccedilareumlsh Patrioteumlt rreth Q-seuml Trump-it Putin-it dhe Xi-ut Fuqiseuml seuml re

Tripolare teuml cileumlt i vijneuml njereumlzimit neuml ndihmeuml janeuml duke e mundur shtetin e

thelleuml neuml teuml gjitha vendet e boteumls meuml shumeuml neumln tokeuml peumlr ccedillirimin e

qindramijeumlra feumlmijeumlve nga bazat e neumlndheshme meuml seuml shumti ushtarake ndash disa

fjaleuml kyccedile pedofili Adrenochrom rituale satanike teuml flijimit teuml feumlmijeumlve ndash

keumlshtu qeuml ne pothuajse nuk veumlmeuml re asgjeuml Mediat mainstream teuml paguara dhe

teuml drejtuara nga shteti i thelleuml detyra kryesore e teuml cilave qeumlndron neuml peumlrccedilarjen

e popullit neuml majtas dhe djathtas bardheuml dhe zi burreuml e grua etj sigurisht qeuml

nuk raportojneuml mbi keumlteuml ose e denigrojneuml si teori konspirative

Tani e ka radheumln Gjermania Fati i kombit gjerman eumlshteuml me reumlndeumlsi meuml teuml

madhe peumlr Evropeumln dhe gjitheuml boteumln Veteumlm pasi teuml jeteuml rregulluar peumlrfundimisht ccedileumlshtja gjermane dhe pikeumlrisht neuml kuptimin e njeuml traktati paqeje

teuml fuqive aleate Shtetet e Bashkuara Rusia dhe Britania e Madhe me

Perandorineuml Gjermane teuml rivendosur teuml vitit 1914 mund teuml keteuml njeuml paqe

boteumlrore teuml veumlrteteuml teuml qeumlndrueshme dhe teuml garantuar nga Fuqia Tripolare Pas

zgjidhjes seuml ccedileumlshtjes gjermane mund teuml zgjidhen gjithashtu teuml gjitha ccedileumlshtjet e

tjera kombeumltare teuml hapura si ccedileumlshtja kurde ose ccedileumlshtja shqiptare me

ndeumlrmjeteumlsimin e Trump-it Putin-it dhe Xi-ut

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

11

Ka ardhur koha peumlr secilin prej

nesh teuml informohemi peumlrtej

mediave mainstream neuml meumlnyreuml

alternative mbi teuml gjitha temat e

reumlndeumlsishme teuml mendojmeuml veteuml

teuml mbajmeuml qeumlndrim dhe t‟i

qeumlndrojmeuml mendimit toneuml P sh mund teuml mendohemi peumlr pyetjen

pse politikaneumlt para se teuml

kandidojneuml dhe teuml zgjidhen peumlr

postet meuml teuml larta shteteumlrore

ftohen neuml takimet e fshehta teuml

Bilderberg-ut Ne mund teuml

mendohemi gjithashtu njeuml hereuml

peumlr dometheumlnien e nocionit

ldquoopoziteuml e kontrolluarrdquo peumlr

kuptimin e demokraciseuml partiake

ose peumlr qeumlllimin e mireumlfillteuml teuml

censureumls neuml mediat mainstream dhe mediat sociale

Peumlrveccedil keumlsaj mund teuml pyesim pse

numeumlrohenteuml gjitha rastet e

vdekjes pra edhe ato teuml cilat nuk

kaneuml vdekur nga por me

koronavirusin dhe pse peumlrhapin

qeveriteuml e gati teuml gjitha shteteve

dhe mediat mainstream frikeuml dhe

panik neuml popullsi kur mortaliteti i

peumlrgjithsheumlm nuk eumlshteuml meuml i larteuml sesa neuml vitet meuml pareuml Se teuml

moshuarit me paraseumlmundje

vdesin nga njeuml valeuml gripi dihet

apo jo A nuk dihet gjithashtu se

ldquonormaliteti i rirdquo i cili po na

shitet neuml meumlnyreuml diabolike dhe

karakterizohet nga frika detyrimi

i mbajtjes seuml maskeumls bdquosocial

distancingldquo izolimi me aneuml teuml

karantineumls dhe ndarja e dhunshme

e feumlmijve nga prindeumlrit e urdheumlruar nga njeuml WHO

(Organizata Boteumlrore e

Sheumlndeteumlsiseuml) e cila i neumlnshtrohet

Bill Gates-it dhe industriseuml

farmaceutike po na privon nga teuml

drejtat tona njereumlzore si dhe

dobeumlson sistemin imunitar dhe

mund teuml vraseuml njereumlz A mund teuml

jeteuml kriza e koronavirusit veteumlm

njeuml mashtrim gjigant boteumlror

Neumlse po ateumlhereuml pse

Tani keumlrkohen burra trima dhe

gra trime meuml shumeuml sesa asnjeuml

hereuml meuml pareuml sepse beumlhet fjaleuml

peumlr asgjeuml meuml pak sesa peumlr lirineuml

dhe ekzistenceumln e secilit prej

nesh e njeriut familjes dhe

kombit Gjermaneumlt po na tregojneuml

se si beumlhet sepse ata janeuml neuml

rrezik shumeuml teuml madh Austriakeuml

dhe shqiptareuml ndiqeni shembullin e tyre ngrihuni dhe dilni paqeumlsisht peumlr

ldquosheumltitjerdquo teuml paparalajmeumlruar neuml rrugeuml mundeumlsisht njeumlkoheumlsisht neuml shumeuml

vende me theumlnien e Thomas Jefferson-it neuml zemeumlr ldquoAty ku populli e ka frikeuml

qeverineuml sundon tirania Aty ku qeveria e ka frikeuml popullin sundon liriardquo

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

12

Veumlshtrime

Shkruan Shpeumltim Shujaku Germin

Sa do teuml ndikojeuml pandemia COVID-19 neuml remitancat e pranuara nga diaspora

Ndoneumlse peumlr momentin e teumlreuml forca dhe fokusi global eumlshteuml neuml funksion teuml

luftimit dhe parandalimit teuml peumlrhapjes seuml virusit COVID-19 neuml aspektin

sheumlndeteumlsor shumeuml eksperteumlve financiareuml dhe ekonomisteuml po analizojneuml edhe

pasojat e mundshme qeuml ky virus mund teuml keteuml neuml ekonomineuml boteumlrore

Reumlnia ekonomike nga efekti i virusit COVID-19 pritet teuml shkaktojeuml recesion

neuml Amerikeuml Eurozoneuml dhe Japoni Kina do teuml keteuml rritjen meuml teuml vogeumll teuml

sheumlnuar ndonjeumlhereuml dhe poashtu potencialisht njeuml total prej $27 trillion teuml

humbur neuml prodhim - qeuml i bie sa ekuivalenti i teumlreuml Prodhimit teuml Brendsheumlm

Bruto (GDP-seuml) teuml Mbreteumlriseuml seuml Bashkuar1

Pasojat ekonomike teuml COVID-19 pritet teuml ndjehen edhe tek diaspora joneuml

Kjo eumlshteuml tashmeuml evidente neuml shtetet si Gjermania Greqia Italia dhe Zvicra

vende keumlteuml neuml teuml cilat kemi peumlrqeumlndrimin meuml teuml madh teuml Diasporeumls Shqiptare

Neuml Gjermani Instituti IFO peumlr hulumtime ekonomike sipas njeuml analize teuml

beumlreuml seuml fundmi vlereumlson qeuml humbjet ekonomike neuml keumlteuml shtet do teuml variojneuml

nga 72 neuml rast se kriza do teuml zgjaseuml 2 muaj deri neuml 206 neuml skenarin meuml

teuml keq neumlse kriza do teuml vazhdojeuml peumlr 3 muaj Peumlrqindjet e tilla shndeumlrruar neuml

vlera monetare tregojneuml humbje qeuml mund teuml variojneuml nga euro255 miliardeuml deri

neuml euro729 miliardeuml neuml skenarin meuml teuml keq Kriza poashtu do teuml shkaktojeuml njeuml

vrimeuml prej euro200 miliardeuml neuml buxhetin publik duke leumlneuml anash benefitin peumlr

1 Orlik T Rush J Cousin M amp Hong J (2020) Coronavirus Could Cost the Global

Economy $27 Trillion Here‟s How Retrieved by bloombergcomgraphics2020-coronavirus-

pandemic-global-economic-risk

pakos ekonomike2 Poashtu rreth

18 milioneuml persona mund teuml

humbasin vendin e puneumls ndeumlr teuml

cileumlt mund teuml keteuml edhe shumeuml nga

Diaspora joneuml

BAK Economics njeuml think-tank

nga Zvicra ka vlereumlsuar se

parashikimet peumlr rritjen ekonomike

neuml Zviceumlr do teuml peumlsojneuml zvogeumllim

prej 15 neuml 13 Neuml periudheumln

mesatare Sekretariati i shtetit peumlr

Puneumlt Ekonomike (SECO) ka

brenga peumlr tregun kapital dhe

ndeumlrprerjen e zingjirit teuml furnizimit

industrial Zviceran dhe korporatave

ndeumlrkombeumltare me vend-ndodhje neuml

Zviceumlr Meuml 14 mars qeveria zvicerane ka zotuar CHF10

miliardeuml ($106 miliardeuml) neuml pakon

emergjente peumlr teuml ndihmuar

ekonomineuml3

Neuml Itali poashtu sipas Statista

Research Department neuml

parashikimet beumlra nga muaji mars

2020 eumlshteuml vlereumlsuar qeuml Prodhimi i

Brendsheumlm Bruto (PBB eng GDP)

e shtetit Italian do teuml zvogeumllohet peumlr -3 neuml fund teuml kateumlrmujorit teuml

pareuml teuml keumltij viti ndeumlrsa neuml

kateumlrmujorin e dyteuml pritet qeuml kjo

shifeumlr teuml bie deri neuml -5 teuml PBB peumlr

shkak teuml ndikimit teuml virusit

COVID-19 neuml ekonomineuml e vendit

Meuml tutje eumlshteuml parashikuar qeuml

2 Posaner J (2020) Coronavirus could slash

German economy by over 20 percent study

Retrieved by

httpswwwpoliticoeuarticlestudy-

coronavirus-could-slash-german-economy-

by-over-20-percent 3 (2020) Coronavirus the situation in

Switzerland Retrieved by

httpswwwswissinfochengcovid-

19_coronavirus--the-situation-in-

switzerland45592192

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

13

sektoreumlt e tekstilit transportit ajror dhe me tren hotelieria restauranteumlt

emisionet televizive dhe ngjarjet sportive do teuml peumlsojneuml reumlnien meuml teuml madhe

ekonomike Qeveria Italiane ka zotuar $28bn peumlr teuml lehteumlsuar ngarkseumln

ekonomike teuml pandemiseuml Kjo pako ekonomike do teuml ndihmojeuml kompaniteuml

pronareumlt e shteumlpive me pagesa teuml kredive dhe personat qeuml rrezikojneuml teuml

humbin vendet e tyre teuml puneumls4

Kriza ekonomike e vitit 2008 dhe ndikimi i saj ne remitenca Kriza ekonomike neuml vendet Evropiane medoemos do teuml pasqyrohet edhe neuml

ekonomineuml vendore neuml Kosoveuml e Shqipeumlri pasi qeuml BPP-teuml e teuml dy keumltyre

vendeve kaneuml njeuml varshmeumlri relative neuml remitancat qeuml vijneuml nga Diaspora

Bazuar neuml teuml dheumlnat e Bankeumls Boteumlrore shtetet neuml zhvillim neuml vitin 2019

kaneuml pranuar mbi 500 miliardeuml dollareuml peumlrmes remitencave Neuml shtetet si

Kosova dhe Shqipeumlria remitancat peumlrbeumljneuml njeuml ndeumlr komponenteumlt kryesoreuml

neuml Prodhimin e Brendsheumlm Bruto i cili shkon vazhdimisht neuml rritje mireumlpo

neuml njeuml periudheuml jo shumeuml teuml largeumlt me rastin e krizeumls globale ekonomike teuml

vitit 2008 remitencat filluan teuml bien drastikisht Neuml Kosoveuml u desh teuml kalonin

5 vite deri sa vlera monetare e remitancave teuml kthehej neuml shumeumln qeuml ishte

para vitit 2008 ku reumlnia meuml e uleumlt ishte ajo e vitit 2011 kur shuma e remitencave ishte euro492m (-19 krahasuar me vitin 2008) Neuml Shqipeumlri kriza

ekonomike e vitit 2008 poashtu kishte pasoja teuml meumldha neuml aspektin e

remitencave qeuml u pranuan neuml vend Pas vitit 2009 impakti i krizeumlz

ekonomike boteumlrore filloi teuml shfaqej edhe neuml Shqipeumlri peumlr faktin qeuml shumica

e Diasporeumls punojneuml neuml shtetet Evropiane ekonomia e vendit peumlsoi njeuml shok

negativ teuml jashteumlm kryesisht nga eksportet remitancat dhe rrjedha e

investimeve kapitale teuml huaja Faktikisht qeuml nga ajo koheuml Shqipeumlria

asnjeumlhereuml nuk ka arritur qeuml teuml rikthehet prapeuml neuml pikeumln ku ishte para vitit

2008 duke sheumlnuar neuml vitin 2013 pikeumln meuml teuml uleumlt neuml aspektin e remitancave

teuml pranuara Prej vitit 2014 neuml Shqipeumlri ka pasur njeuml rritje graduale teuml

remitancave teuml pranuara megjithateuml njeuml rritje e tilleuml ishte me margjina shumeuml teuml vogla5

Kriza e fundit e pandemiseuml COVID-19 efektin pareumlsor neuml aspektin e

remitencave do ta keteuml tek burimi i remitancave pra pjeseumltareumlt e Diasporeumls

Ata neuml rastin meuml teuml mireuml janeuml detyruar teuml punojneuml nga shteumlpia pronareumlt e

bizneseve janeuml detyruar t‟i mbyllin bizneset e tyre peumlrkoheumlsisht teuml tjereuml janeuml

detyruar teuml marrin pushim teuml detyruar me pageseuml jo teuml ploteuml ndeumlrsa neuml rastin

meuml teuml keq disa edhe kaneuml humbur vendet e tyre teuml puneumls Rrjedhimisht

afteumlsia e keumltyre personave peumlr teuml deumlrguar para neuml atdhe tek familjet e tyre

zvogeumllohet duksheumlm dhe padyshim qeuml meuml seuml keqi do teuml peumlsojneuml ato familje

teuml cilat burim teuml veteumlm teuml teuml ardhurave i kaneuml remitancat qeuml ata i pranojneuml nga familjareumlt e tyre nga jashteuml

Fig World Bank Remitencat persionale te pranuara (US$)

4 (2020) Forecasted short-term impact of coronavirus (COVID-19) on gross domestic product

(GDP) in Italy in the 1st and 2nd quarter of 2020 Retrieved by

httpswwwstatistacomstatistics1101019forecasted-impact-of-coronavirus-covid-19-on-gdp-

in-italy 5Sherifi C Turan G (2018) Global Financial Crises The Impact on Albanian Economic

Growth Retrieved by httparchivesciendocomEJESejes20184issue-1ejes-2018-

0032ejes-2018-0032pdf

Kufizimi i koheumls seuml leumlvizjes e neuml

raste ekstreme edhe kufizimi i

teumlreumlsisheumlm i leumlvizjes beumln qeuml disa

nga familjet ta keneuml teuml pamundur

fare qeuml teuml realizojneuml transaksionet e

tyre monetare peumlrmes bankave dhe

ndeumlrmjeteumlsve teuml tjereuml financiareuml Neuml Kosoveuml dhe Shqipeumlri ende

zhvillimi teknologjikonline i

sheumlrbimeve financiare eumlshteuml neuml

hapa fillestar krahasuar me vendet

e zhvilluara andaj transaksionet me

para teuml gatshme neuml situata teuml tilla si

pandemia neuml teuml cileumln ne gjendemi

beumlhet shumeuml e veumlshtireuml peumlr teuml mos

theumlneuml e pamundur fare Keumlsaj

fatkeqeumlsie duhet t‟i shihet edhe ana

e meumlsimit qeuml mund teuml nxjerrim nga

kjo situateuml psh neuml veteumldijeumlsimin e popullit neuml Kosoveuml e Shqipeumlri rreth

sheumlrbimeve financiare teuml formeumls

elektronike e njeumlkoheumlsisht neuml

motivimin e institucioneve

financiare qeuml teuml zhvillojneuml e

avansojneuml sheumlrbimet e tilla duke

marreuml parasysh faktin qeuml

mbulueshmeumlria e rrjetit teuml internetit

neumlpeumlr shteumlpiteuml e keumltyre dy vendeve

eumlshteuml ndeumlr meuml teuml lartat neuml Evropeuml

Banka Boteumlrore vlereumlson qeuml ndeumlr

hapat e pareuml qeuml autoritetet publike

duhet teuml ndeumlrmarrin janeuml

Remitencat duhet teuml trajtojneuml

institucionet financiare sic janeuml

agjenciteuml e transferave bankat etj si

sheumlrbyes themelor dhe qeuml teuml ju

zbusin cfareumldo ndikimi negativ neuml

funksionalitetin operacional teuml

keumltyre sheumlrbyesve teuml mbeumlshtesin industrineuml e remitencave me

instrumente teuml duhura qeuml

menaxhojneuml kredibilitetin dhe

riskun e likuidetit6

Me dateuml 12 prill Qeveria neuml detyreuml

e Kosoveumls ka nisur poashtu njeuml

iniciativeuml teuml lehteumlsimit teuml gjendjes

aktuale teuml krijuar neuml Kosoveuml

peumlrmes seuml cileumls ka hapur njeuml

xhirollogari zyrtare neuml Bankeumln

Qendrore teuml Kosoveumls ku pjeseumltareumlt nga Diaspora mund teuml kontribuojneuml

financiarisht sipas mundeumlsive teuml

tyre

6 Garcia Mora A Rutkowski M (2020)

Remittances in times of the coronavirus ndash

keep them flowing

Retrieved by

httpsblogsworldbankorgpsdremittances-

times-coronavirus-keep-them-flowing

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

14

Pandemia COVID-19 ka filluar teuml shfaq efektet e krizeumls ekonomike e cila

manifestohet neuml meumlnyra teuml ndryshme tek vendet e ndryshme vareumlsisht nga

peumlrbeumlrja e PBB-seuml (meuml sakteumlsisht vareumlsia e vendeve respektive nga eksportet

apo importet e malleumlrave) Shtetet e varura nga eksporti dhe investimet janeuml

ato qeuml peumlsojneuml meuml seuml shumti nga kriza teuml tilla kurse vendet si Kosova dhe

Shqipeumlria qeuml janeuml vende teuml varura nga importet dhe remitancat kaneuml pasoja teuml njeuml krize globale teuml natyreumls sekondare ku me ccedil‟rast rriten cmimet

ushqimore Shumeuml familje neuml Kosoveuml kaneuml si burim teuml veteumlm financiar

deumlrgesat nga diaspora Zvogeumllimi apo edhe ndeumlrprerja e keumltij burimi do teuml

ndikojeuml direkt neuml fuqineuml blereumlse dhe mireumlqenien e qytetareumlve Prandaj reumlnia

e remitancave neuml muajt dhe vitet e ardhshme duhet teuml trajtohet me seriozitet

nga institucionet relevante neuml meumlnyreuml qeuml teuml ruhet stabiliteti social dhe

ekonomik i vendit

Shpeumltim Shujaku eumlshteuml i angazhuar si Menaxher Financiar tek organizata jo-

qeveritare Germin Germin eumlshteuml organizateuml lidere neuml fusheumln e angazhimit teuml

Diasporeumls Shqiptare neuml vendet ameuml Ai ka studiuar neuml Fakultetin Ekonomik

praneuml Universitetit teuml Prishtineumls Peumlrpos puneumls profesionale ai eumlshteuml poashtu i angazhuar neuml Federateumln e Ragbit teuml Kosoveumls si Drejtor i

Komunikimit

Linqet e materialit teuml peumlrmbledhur httpswwwbloombergcomgraphics2020-coronavirus-pandemic-global-economic-risk

httpswwwhistoryextracomperiodmodernfinancial-crisis-crash-explained-facts-causes

httpswwwbbccomnewsbusiness-51706225

httpswwwbloombergcomnewsarticles2020-03-24german-economy-heads-for-steep-

recession-on-coronavirus-impact

httpswwwpoliticoeuarticlestudy-coronavirus-could-slash-german-economy-by-over-20-

percent

httpswwwswissinfochengcovid-19_coronavirus--the-situation-in-switzerland45592192

httpswwwswissinfochengcovid-19-monitor_swiss-concern-shifts-to-economic-fallout-of-

coronavirus45671640

httparchivesciendocomEJESejes20184issue-1ejes-2018-0032ejes-2018-0032pdf

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

15

Opinione

Dr Gjovalin Gjeloshi Tiraneuml

Ccedilmimi qeuml paguhet peumlr lirineuml e shtypithellip

ldquoCcedilfareuml zonje e mrekullueshme

dhe ccedilfareuml historie mahniteumlserdquo ndash

keumlshtu do teuml shprehej Peter Zoehrer drejtor i Forumit

Europian peumlr Lirineuml e Besimit

peumlr Austrineuml i cili moderonte njeuml

takim teuml disa koheumlve meuml pareuml neuml

Tiraneuml pas fjaleumls seuml gazetares seuml

njohur libaneze May Chidiac e

cila sot eumlshteuml ministre e Shtetit

peumlr Zhvillim Administrativ neuml

Liban

Zonja May edhe pse me keumlmbeumln

dhe doreumln e majteuml protezeuml qeumlndroi neuml podium neuml keumlmbeuml pa

u mbeumlshtetur as neuml bastunin e saj

duke elektrizuar dhe emocionuar

teuml gjitheuml pjeseumlmarreumlsit neuml salleuml

ldquohellip14 vjet meuml pareuml kam paguar

njeuml ccedilmim teuml larteuml si rezultat i

theumlnies seuml teuml veumlrteteumls Fola e

shkruajta kundeumlr regjimit teuml

Libanit dhe regjimi meuml ldquogostitirdquo

me njeuml bombeuml neuml makineumln time

Si rrjedhojeuml humba krahun dhe keumlmbeumln e majteumlhellip liria nuk vdes

kurreuml peumlr mua Neuml Liban ne

deumlshmojmeuml njeuml ktheseuml teuml papritur

teuml ngjarjevehellip‟‟

Kjo eumlshteuml heroineuml e gjalleuml e liriseuml

seuml shtypit ndeumlrkoheuml qeuml historia

njeh me shumiceuml raste prej atyre

gazetareumlve qeuml e paguan ccedilmimin e

liriseuml seuml shtypit jo veteumlm thjeshteuml

me pushime nga puna por edhe

me burgime apo gjymtime ekstreme si rasti i meumlsipeumlrm e

deri edhe me kokeuml apo edhe me

copeumltim teuml kufomeumls siccedil ishte rasti

i gazetarit saudit me shteteumlsi

amerikane E veumlrteta drejteumlsia

eumlshteuml humane e shenjteuml por eumlshteuml

e shtrenjteuml e ka ccedilmimin e madh

Dhe jo kushdo eumlshteuml i gatsheumlm teuml pranojeuml qeuml teuml paguaj ccedilmime teuml tilla neuml

rastin konkret peumlr lirineuml e shtypit

-Neumlse do teuml meuml keumlrkoni qeuml teuml peumlrkufizoj me njeuml fjaleuml situateumln e medias neuml

Shqipeumlri thoteuml eksperti i medias gazetari Lutfi Dervishi do teuml peumlrgjigjesha

ldquomireumlrdquo Neumlse do teuml meuml keumlrkoni qeuml ta them me dy fjaleuml do teuml perifrazoja ldquoJo

mireumlrdquo Eumlshteuml ldquomireumlrdquo se kemi meuml shumeuml se dy duzina mediash teuml peumlrditeumlshme

mbi 60 radio rreth 200 operatoreuml kablloreuml mbi 600 portale Por ldquojo mireumlrdquo

eumlshteuml peumlrmbajtja e tyre Eumlshteuml ldquomireumlrdquo se rreth 18 milion shqiptareuml kaneuml

llogari neuml fb nga 27 milion e meuml pak qeuml eumlshteuml popullsia neuml vend Por ldquojo

mireumlrdquo sepse gjitheuml kjo mori ldquolexuesishrdquo marrin informacione por jo lajme

Neuml koheumln e sotme lajmi i rremeuml nuk eumlshteuml meuml i panjohur dhe fakti se

ldquoqarkullojneuml lajme teuml rremerdquo nuk peumlrbeumln meuml lajm Prej koheumlsh qeuml lindi

shtypi eumlshteuml quajtur ldquopushteti i kateumlrtrdquo por sot tek ne ajo beumln lojeumln e

pushteteve

Para disa koheumlsh dikush nga departamenti i gazetariseuml neuml Universitetin

Shteteumlror teuml Tiraneumls i keumlrkoi prof Hamit Boriccedilit studjuesit teuml gazetariseuml

shqiptare qeuml teuml beumlnte njeuml deklarateuml publike pak a shumeuml teuml tilleuml se shtypi

shqiptar neuml koheumln e komunizmit ka geumlnjyer i ka sheumlrbyer sistemit komunist

nuk ka pasqyruar teuml veumlrteteumln etj etj Dhe a doni ta dini se si iu peumlrgjigj

profesori keumlrkeseumls Thjeshteuml me njeuml pyetje po shtypi sot a nuk boton teuml

paveumlrteta a nuk i sheumlrben pushtetit apo interesave teuml pronareumlve teuml medias

Neuml teuml veumlrteteuml ai nuk po mbronte teuml shkuareumln por po kritikonte teuml tashmen

dhe nuk po kishte shpreseuml peumlr njeuml teuml ardhme ndryshe teuml shtypit Nuk dimeuml peumlr

teuml ardhmen se sa do teuml jeteuml numri i pikeumlve qeuml do teuml grumbullojeuml shtypi sa i takon theumlnies seuml fjaleumls seuml lireuml lajmeve teuml veumlrteta investigimeve kurajoze dhe

konsolidimit teuml vendit teuml tij si pushtet i kateumlrt por dimeuml dhe shohim se shtypi

sot eumlshteuml larg pritshmeumlrive teuml publikut teuml atyre qeuml neuml meumlngjese meumlsyjneuml

kioskat ku marrin gazeteumln e tyre teuml preferuar e qeuml mund t‟i keteuml zhgeumlnjyer

prej koheumlsh me peumlrmbajtjen e saj

Koheumlt e fundit neuml njeuml media audiovizive neuml Shqipeumlri u peumlrfunduan peumlrpara

afatit kontratat me disa gazetareuml qeuml drejtonin emisione investigative

kritikuese ndaj qeveriseuml Pavareumlsisht justifikimeve qeuml u thaneuml nga pronari i

medias neuml fjaleuml publiku nuk haneuml bareuml Fshati qeuml duket nuk don kallauz Nga

ana tjeteumlr mbeten neuml keumlmbeuml prej vitesh dhe shtohen akoma meuml shumeuml

emisione qeuml hiqen si teuml paanshme por qeuml drejtueseumlve teuml emisioneve u shkeumllqejneuml syteuml kur foleumlsit neuml panel shprehen kundeumlr opoziteumls apo

justifikojneuml me ccedil‟teuml munden skandalet e njeumlpasnjeumlshme teuml qeveriseuml Ose

gazetareumlt qeuml drejtojneuml emisionet ndeumlrhyjneuml drejpeumlrdrejt peumlr teuml krijuar opinion

si tek teuml ftuarit ashtu edhe tek publiku Megjithateuml peumlr t‟u kthyer tek

gazetareumlt emisionet e teuml cileumlve u mbylleumln peumlr t‟u theumlneuml atyre qeuml t‟a keneuml peumlr

ndereuml qeuml emisionet e tyre kaneuml shqeteumlsuar dikeumlnd deri te qeveria po sjelleuml neuml

ndihmeuml prap ikoneumln e gazetariseuml libaneze qeuml citoi njeuml koleg teuml sajin Ai ishte

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

16

pushuar nga puna prej pronarit teuml

medias ku punonte peumlr shkak teuml

pasqyrimit me besnikeumlri teuml

ngjarjeve neuml ateuml vend dhe diteumln e

ndeumlrprerjeve teuml marreumldheumlnieve

financiare tha neumlse shkarkimi im

eumlshteuml ndeumlshkimi im se pasqyrova neuml media revoltat popullore ndash jam

krenar peumlr keumlteuml

Edhe neuml vende teuml tjera teuml

Ballkanit Pereumlndimor situata e

pavareumlsiseuml seuml medias noton

pothuaj neuml teuml njeumljtat ujeumlra

Politika biznesi dhe pushteti

vijojneuml teuml mbeten ldquopadroneumltrdquo e

veumlrtet teuml medias Peumlrsa i takon

Shqipeumlriseuml nga rreth 25 gazeta teuml

peumlrditeumlshme qeuml botohen teuml gjitha deklarohen se janeuml me humbje e

megjithateuml botohen Ccedildo gazeteuml

shitet seuml paku neumln koston e

prodhimit Por edhe po teuml shitet

me koston apo edhe me ateuml

fitimin minimal prap humbja do

teuml jeteuml e konsiderueshme peumlr

shkak teuml tirazhit teuml uleumlt qeuml shiten

Statistikat peumlr Shqipeumlrineuml thoneuml se

nuk kalon shifra 70-80 mijeuml

kopje qeuml mund teuml jeteuml tirazhi i peumlrgjithsheumlm i teuml gjtha gazetave teuml

peumlrditshme Natyrisht qeuml shifra e

shitjeve neuml njeuml diteuml eumlshteuml akoma

meuml e uleumlt Kjo si rrjedhjojeuml e

numrit teuml pakeumlt teuml popullsiseuml Nuk

e peumlrmireumlsion keumlteuml shifeumlr as oreksi

i madh i shqiptareumlve peumlr teuml lexuar

lajme apo peumlr t‟u marreuml me

politikeumln e kafeneve Kjo neuml njeuml

maseuml teuml madhe eumlshteuml edhe kostoja

e reumlnies seuml besueshmeumlriseuml seuml atyre qeuml shkruajneuml gazetat sepse

lexuesi shqiptar ka 30 vjet qeuml po

edukohet tashmeuml me natyreumln e

lajmeve gjeografineuml e shkrimeve

nivelin dhe cileumlsineuml e tyre

Lexuesi e shikon peumlrditeuml se

gazetari dhe gazetat sot janeuml larg

seuml teuml shkruarit teuml seuml veumlrteteumls dhe

se ato neuml shumiceumln e rasteve

mbrojneuml interesat e njeumlrit apo

tjetrit grup Dhe ccedilka eumlshteuml meuml e

reumlndeumlsishmja lexuesi e dineuml mire se pas ccedildo gazete ka njeuml

financues teuml cilit i interesojneuml

interesat e veta dhe jo teuml publikut

Peumlr numeumlr teuml banoreumlve them se

Shqipeumlria zeuml vendin e pareuml jo

veteumlm neuml rajon peumlr numrin e

madh teuml gazetave peumlr frymeuml teuml

popullsiseuml Sipas Predrag

Vujoviccedil drejtor i shkolleumls seuml Marreumldheumlnieve me Publikun dhe Komunikimit

neuml Serbi nga 10 gazeta teuml peumlrditshme qeuml dalin neuml Serbi veteumlm njeuml e

peumlrditshme i ndjekeuml standartet profesionale Dhe vazhdon ldquosituata nuk ka

qeneuml kurreuml keumlshtu Kemi meuml pak gazeta teuml pavarura dhe meuml shumeuml gazeta qeuml

i sheumlrbejneuml pushtetit dhe koorporataverdquo Peumlr njeuml moment neumlse e

zeumlvendeumlsojmeuml emrin Predrag njeuml emeumlr tipik sllav me emrin Pjeteumlr apo Petrit

shqiptar teuml krijohet peumlrshtypja se ky konstatim i peumlrket Shqipeumlriseuml veccedilse numri 10 i gazetave neuml Serbi duhet zeveumlndeumlsuar me numrin 25 aq sa eumlshteuml

edhe numri i teuml peumlrdishmeve qeuml dalin tek ne

Por liria e shtypit sipas eksperteumlve nuk mungon veteumlm neuml vendet ku

peumlrshkalleumlzohet dhuna drejt lufteumls por edhe aty ku mendojmeuml se kemi paqe

Peumlr gazetaren Chidiac fjala vjen neuml Arabineuml Saudite psh nuk ka lufteuml civile

si neuml Siri a gjetkeuml por njeumlkoheumlsisht nuk ka as liri shtypi Por liria e shtypit

do teuml vijonim ne nuk mungopn veteumlm neuml Turqi ku sundon njeuml regjim i

njohur autokrat e qeuml simulon veteuml ldquogrushte shtetirdquo por edhe neuml regjime

ldquodemokratikerdquo qeuml propagandojneuml me bolleumlk liri e mireumlqeumlnie siccedil eumlshteuml ai i

Tiraneumls apo Beogradit Nuk mund ta masim lirineuml e shtypit me numrin e

madh teuml mediave teuml teuml gjitha llojeve qeuml dalin e qarkullojneuml neuml njeuml vend por me ato ccedilfareuml shkruajneuml e peumlrhapin dhe me sakteumlsineuml e lajmeve qeuml botojneuml me

numrin e madh teuml televizioneve me studio televizive teuml kushtueshme por me

ateuml se ccedilfareuml diskutohet apo lexohet neuml ato studio Nuk mund ta masim lirineuml e

shtypit me numrin e madh teuml revistave teuml luksit ku botohen veteumlm faqe teuml

modeumls pornostare vendet ku mund teuml pushohet kushtuesheumlm etj dhe pak e

aspak pasqyrohet jeta e peumlrditeumlshme e njeuml kombi problemet ekonomike

sociale e psikologjke niveli i arsimimit apo sheumlrbimit sheumlndeteumlsor

Pavareumlsisht se si mund t‟i keteuml marreumldheumlniet me shtypin sot qeuml eumlshteuml

president Trump neuml librin e tij ldquoArti i marreumlveshjesrdquo mes teuml tjerave ka

shkruar ldquoE vetmja gjeuml qeuml ka garanci peumlr t‟i nxitur politikaneumlt teuml veprojneuml eumlshteuml shtypi - ose meuml sakteuml frika nga shtypi Mund teuml ushtroni ccedilfardolloj

presioni teuml beumlni lloj-lloj keumlrkesash e keumlrceumlnimesh teuml dhuroni shuma teuml

meumldha parash peumlr fushateumln e tyre dhe zakonisht nuk beumljneuml asnjeuml ndryshim

Por neumlse krijoni mundeumlsineuml qeuml shtypi teuml shkruaj keq peumlr ta qofteuml edhe neuml njeuml

publikim teuml panjohur shumica e politikaneumlve do teuml hidhen neuml veprimrdquo

Por qeuml shtypi teuml luaj veumlrteteuml keumlteuml rol dmth ta keneuml frikeuml ldquoteuml keumlqinjteumlrdquo (neumln

keumlteuml epitet po i bashkoj uneuml teuml gjitheuml ata qeuml meritojneuml teuml shruhet keq peumlr ta)

shoqeumlria duhet teuml keteuml gazetareuml apo intelektualeuml qeuml nuk tremben prej ccedilmimit

qeuml do teuml u duhet ndoshta teuml paguajneuml peumlr denoncimin e tyre neuml shtyp Terreni

meuml i peumlrshtatsheumlm ku mund teuml kultivohet e zhvillohet ldquobima e seuml keqesrdquo eumlshteuml ajo tokeuml (vend komb) ku teuml mireumlt rrineuml duarkryq ku shoqeumlria nuk ka

neuml krye teuml tyre lidereuml teuml veumlrteteuml ku kompromisi me teuml keqen ka daleuml neuml plan

teuml pareuml Por qeuml teuml veprojneuml teuml mireumlt shtypi duhet teuml jeteuml i pari qeuml duhet teuml

beumlhet fidanishtja e rritjes seuml fidaneumlve teuml mireuml Shtypi nuk duhet teuml refuzojeuml

botimin e shkrimeve ku denoncohet e keqja ccedilfardo interesash qeuml teuml preken

Madje jo veteumlm kaq ai duhet teuml marreuml neuml mbrojtje artikullshkruesin qeuml pati

guximin teuml ngrihet kundeumlr seuml keqes dhe jo ta sheseuml ateuml ldquopeumlr peseuml parerdquo Neumlse

shtypi nuk e ben keumlteuml ateumlhere si do t‟a meritojeuml cileumlsimin ldquopushteti i kateumlrtrdquo

neuml njeuml shoqeumlri demokratike Keumlsisoj ai rezulton jo ldquoi kateumlrtirdquo por as ldquoi

kateumlrmbeumldhjetirdquo pushtet sepse ai spostohet prej pushtetit teuml paraseuml pushtetit

teuml korrupsionit krimit pushtetit teuml fitimeve luksit etj etj

Nuk ka pak raste kur pronareumlt e mediave e masin lirineuml e tyre me cakun ku

fillon ldquoe drejta e pushtetit politik peumlr teuml prekur lirineuml e interesave teuml tyre

personalerdquo dhe jo lirineuml e teuml drejteumls peumlr teuml informuar opinionin publik Neuml

keumlto raste kultivohet ldquoe drejta negativerdquo e liriseuml seuml shtypit Seuml paku peumlr

Shqipeumlrineuml ky fenomen eumlshteuml shumeumlzuar vitet e fundit Sipas analisteumlve qeuml i

ndjekin dhe komentojneuml keumlto statistika pjesa deumlrmuese e gazetave dhe

televizioneve private shqiptare janeuml neuml proneumlsi teuml biznesmeneumlve qeuml nuk kaneuml

biznes teuml pareuml median Kryesisht janeuml firma teuml fuqishme ndeumlrtimesh etj qeuml

me median e tyre mbrojneuml seuml pari interesat personale por jo teuml shoqeumlriseuml Ka

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

17

neuml Tiraneuml media qeuml qytetareumlt

kaneuml filluar t‟i emeumlrtojneuml

ldquoPerandori mediashrdquo Teuml tilla si

ldquoPerandoria Klanrdquo ldquoTop Chanalrdquo

apo edhe ndonjeuml gazeteuml e shkruar

qeuml peumlrdoret peumlr teuml mbuluar

biznese teuml tjera Prej vitesh ka pronareuml mediash qeuml hyjneuml neuml

zyreumln e kryeministrave si neuml

shteumlpineuml e tyre Qeuml emeumlrojneuml

drejtoreuml zeumlveumlndeumlsministra e

ambasadoreuml me shumiceuml por

edhe ministra pavareumlsisht

peumlrvojeumls dhe zoteumlsiseuml qeuml kaneuml peumlr

teuml drejtuar Dhe keumlteuml e beumljneuml si me

kryeministra teuml djathteuml ashtu

edhe teuml majteuml

Ateumlhereuml sa janeuml teuml gatsheumlm keumlta njereumlz (qeuml kaneuml mediat pas vetes)

qeuml teuml paguajneuml peumlr lirineuml e veumlrteteuml

lirineuml pozitive teuml shtypit Neumlse

dhjetra gazetareuml meuml seuml paku

humbin puneumln burimin e

mbajtjes seuml familjes s tyre teuml tjereuml

si libanezja Chidiac humbin

gjymtyreumlt e trupit si ccedilmim se

kaneuml theumlneuml teuml verteteumln apo meuml

keq kur vriten e zhduken duke

paguar ccedilmim capital keumlto soj mediash qeuml kemi ne neuml Shqipeumlri

nuk paguajneuml si ccedilmim peumlr

theumlnien veteumlm teuml seuml veumlrteteumls asnjeuml

qindarkeuml qeuml peumlrfitojneuml prej

pushtetit Nuk paguajneuml ldquoasnjeuml

diteuml mangutrdquo neuml pushimet e luksit

apo nuk refuzojneuml qofteuml edhe njeuml

darkeuml neuml shoqeumlrineuml e

pushtetareumlve neumlpeumlr hotelet e

shtrenjta

Natyrisht qeuml qeveria ka pjeseumln e

hallkave teuml sajeuml neuml zinxhirin e

liriseuml seuml medias neuml vendin e veteuml

dhe se politika e sajeuml duhet teuml

peumlrmireumlsohet vazhdimisht neuml keumlteuml

drejtim Peumlr mua qeveri-shtyp

nuk duhet teuml rrineuml as afeumlr as larg

Afeumlr-ngrohen larg-ftohen Teuml dya

janeuml teuml deumlmshme ldquoNgrohjardquo na

beumln paleuml ftohja na beumln qeuml teuml

luleumlzojeuml kritika jodashamireumlse e

peumlr interesa meskine Qeveriteuml le teuml beumljneuml puneumln e tyre por neuml keumlteuml

kontekst mediat duhet teuml luftojneuml

teuml peumlrmireumlsojneuml imazhin e tyre

dhe teuml mos ankohemi se ldquona

mungojneuml liriteuml pozitiverdquo kur neuml

shumeuml raste tentojmeuml teuml kemi ldquoliri

negativerdquo Neuml keumlteuml rast shtypi ka

shkareuml nga misioni i vet Ateumlhereuml

ccedildo njeri duhet teuml keteuml njeuml gazeteuml peumlr teuml mbrojtur interesat e veta

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

18

Mag phil Dr Kurt Gostentschnigg Graz

Kombi si Shpirt Kolektiv (pjesa e dyteuml)

Njeuml krahasim i pareuml i ccedileumlshtjes shqiptare me ccedileumlshtjen indiane neuml driteumln e Jogeumls Integrale teuml Shri Aurobindos

Peumlr temeumln toneuml teuml peumlrgjithshme me reumlndeumlsi janeuml theumlniet e

Shri Aurobindos dhe teuml Neumlneumls mbi nivelet universale teuml

Koshienceumls pjeseumlt e Qenies seuml njeriut dhe Qenien

Kolektive7Neuml organizimin e pjeseumlve teuml Qenies ka dy

sisteme teuml cilat janeuml njeumlkoheumlsishtaktivedhe janeuml teuml

ndeumlrthurura me njeumlri-tjetrin njeuml sistem vertikal dhe njeuml

sistem koncentrik8Sistemi vertikal eumlshteuml si njeuml shkalleuml e cila peumlrbeumlhet nga nivelet e ndryshme teuml Koshienceumls

duke i renditur nga meuml i uleumlti Jokoshienca deri tek meuml i

larti Sat-Ccedilit-TapasShakti-Ananda (sanskr sat-cit-

tapasśakti-ānanda)Hemisfera Meuml E Larteuml mbreteumlria e

Frymeumls seuml peumlrkryer e teuml peumlrhershme ndahet nga

Hemisfera Meuml E uleumlt ku Fryma9 eumlshteuml e mbuluar nga

MentaljaMendja VitaljaJeta dhe

MateriaFizikjaTrupi neumlpeumlrmjet nivelit ndeumlrmjeteumlsues

teuml Mbimentales e cila peumlrfshin edhe disa nivele teuml tjera

ndeumlrmjeteumlsuese Hemisfera Meuml E Larteuml dhe Nivelet

Ndeumlrmjeteumlsuese seuml bashku peumlrbeumljneuml Mbikoshienceumln e cila peumlrbeumlhet nga nivelet meuml teuml larta teuml Koshienceumls mbi

Mendjen e zakonshme nga e cila Koshienca Meuml E Larteuml

zbret poshteuml neuml nivelet meuml teuml uleumlta teuml Qenies peumlr teuml

zhvilluar ngadaleuml njeriun spiritual nga gjendja e gjysmeuml-

kafsheumls mentale Mbikoshienca peumlrfshin nivelet peumlrtej

Mentales dmth Realitetin Suprem teuml quajtur Sat-Ccedilit-

TapasShakti-Ananda Teuml Qeneuml-Koshienceuml-Forceuml-

Lumturi dhe Supramentalen si dhe ndash neuml rend zbriteumls ndash

nivelet meuml teuml larta teuml Mentales dmth Mbimentalen

Mentalen Intuitive Mentalen E Ndriccediluar dhe Mentalen

Meuml Teuml Larteuml

Qenia Hyjnore E Vetme ka kateumlr aspekte Teuml Qeneuml

(Sat) Koshienceuml (Ccedilit) Forceuml (TapasShakti) dhe

Lumturi (Anandeuml) Hyjnorja Qenia Supreme nga e cila

teuml gjitheuml vijneuml neuml teuml cileumln teuml gjitheuml janeuml dhe tek e cila teuml

gjitheuml kthehen eumlshteumlTeuml Qeneuml-Koshienceuml-Forceuml-

Lumturi(Sat-Ccedilit-TapasShakti-Ananda) Ajo

manifestohet si Teuml Qeneumlt e pafund esenca e seuml cileumls

7Sri Aurobindo (2003) The Future Evolution of Man The Divine Life

upon Earth Compiled with a Summary and Notes by P B Saint-Hilaire

Twin Lakes Lotus Press (shqip Shri Aurobindo (2014) Evolucioni i

ardhsheumlm i njeriut Jeta hyjnore neuml Tokeuml Veteumlbotim me njeuml hyrje teuml

holleumlsishme teuml botuesit dhe peumlrkthyesit Kurt Gostentschnigg neuml ccedileumlshtje

peumlrkthimore dhe terminologjike si dhe neuml biografineuml dhe vepreumln e

autorit) The Psychic Being (1999) Soul Its nature mission and

evolution Selections from the works of Sri Aurobindo and The

Mother Twin Lakes Lotus Press (shqip Qenia Psikike (2014)

Shpirti natyra misioni dhe evolucioni i tij E peumlrpiluar nga veprat e

Shri Aurobindos dhe e NeumlneumlsVeteumlbotim me njeuml hyrje teuml holleumlsishme teuml

botuesit dhe peumlrkthyesit Kurt Gostentschnigg neuml ccedileumlshtje peumlrkthimore dhe

terminologjike si dhe neuml biografineuml dhe vepreumln e autoreumlve) Our Many

Selves (2002) Practical Yogic Psychology Selections from the works

of Sri Aurobindo and the Mother Compiled with an Introduction by A

S Dalal Twin Lakes Lotus Press CWSAVeumlll 25 The Human Cycle

and The Ideal of Human Unity 8 Lidhur me paragrafeumlt vijueseumlshih Our Many Selves (2002) f xix-

xxxv dhe 11-103 9bdquoFrymeumlldquo neuml kuptimin e Shpirtit Teuml Veteumlm Teuml Peumlrgjithsheumlm e

Hyjnores e Pereumlndiseuml e Zotit

eumlshteuml Koshienca me Forceumln e saj teuml brendaqeneumlsishme

Esenca e Koshienceumls eumlshteuml Lumturi

veteumlgeumlzimldquoSatccedilittapasananda eumlshteuml njeuml Teuml Qeneuml e

peumlrhershme e cila jemi ne pastaj njeuml Koshienceuml e

peumlrhershme e cila veumlshtron puneumlt e saja brenda nesh

dhe teuml tjereumlve njeuml vullnet i peumlrhersheumlm ose njeuml Forceuml e

peumlrhershme e asaj Koshience e cila shprehet neuml veprimtari teuml pafund njeuml Lumturi e peumlrhershme e cila i

geumlzohet vetvetes dhe teuml gjitha veprimtarive teuml saja Ajo

veteuml si Meuml E Larta eumlshteuml e qeumlndrueshme e

pandryshueshme e pakoheuml e pahapeumlsireuml dhe e qeteuml neuml

pafundeumlsineuml e veprimtarive teuml saja jo e ndryshuar nga

ndryshimet e tyre jo e ndareuml nga shumeumlsia e tyre jo e

zmadhuar ose e zvogeumlluar nga zbaticat dhe baticat neuml

detrat e koheumls dhe hapeumlsireumls jo e ccediloroditur nga

kontradiktat e tyre teuml dukshme ose e kufizuar nga

kufizimet e tyre teuml synuara nga Hyjnorja

Satccedilittapasananda eumlshteuml uniteti i shumanshmeumlriseuml seuml gjeumlrave teuml manifestuara harmonia e peumlrhershme e teuml

gjitha variacioneve dhe kundeumlrshtive teuml tyre peumlrsosuria

e pafund e cila i justifikon kufizimet e tyre dhe eumlshteuml

qeumlllimi i papeumlrsosmeumlrive teuml tyrerdquo10

Supramentalja eumlshteuml Koshienca E Seuml Veumlrteteumls dija

hyjnore Koshienca dhe Forca meuml e larteuml hyjnore teuml

cilat veprojneuml neuml univers Ajo eumlshteuml njeuml parim i

Koshienceumls i cili qeumlndron sipeumlr Mendjes dhe ekziston e

vepron neuml teuml veumlrteteumln dhe unitetin themelor teuml gjeumlrave

dhe jo sikurse Mendja neuml shfaqjet dhe ndarjet e tyre

fenomenale Karakteri i saj fundamental eumlshteuml dije neumlpeumlrmjet identitetit me aneuml teuml seuml cileumls njihet Vetja Teuml

Qeneuml-Koshienceuml-Forceuml-Lumturi HyjnoreSat-Ccedilit-

TapasShakti-Ananda dhe gjithashtu e veumlrteta e

manifestimit Sipas Shri Aurobindos termi

ldquoSupramentalerdquo do teuml thoteuml njeuml nivel mbikoshient i

Qenies qeuml ndodhet jo veteumlm sipeumlr Mendjes por edhe

peumlrtej asaj sepse ai eumlshteuml radikalisht i ndrysheumlm nga ajo

Supramentalja eumlshteuml peumlrtej dhe e ndryshme jo veteumlm neuml

lidhje me Mendjen e zakonshme por edhe neuml krahasim

me nivelet mbikoshiente teuml Mendjes dmth me

Mentalen Meuml Teuml Larteuml Mentalen E Ndriccediluar Mentalen Intuitive dhe Mbimentalen Ndeumlrsa teuml gjitha keumlto nivele

mbikoshiente teuml Mendjes janeuml peumlrzierje teuml driteumls dhe

erreumlsireumls teuml dijes dhe padijes Supramentalja eumlshteuml

Koshienca E Seuml Veumlrteteumls totalisht pa

padijeldquoSupramentalja eumlshteuml neuml esenceumln e saj teuml

mireumlfillteuml njeuml Koshienceuml E Seuml Veumlrteteumls gjithnjeuml e lireuml

nga padija njeuml koshienceuml e cila eumlshteuml themeli i

ekzistenceumls soneuml aktuale natyrale ose evolucionare dhe

nga e cila natyra brenda nesh peumlrpiqet teuml arrijeuml tek

veteumldija dhe boteumldija dhe tek njeuml koshienceuml e drejteuml dhe

10

Sri Aurobindo (1970) The Synthesis of Yoga Pondicherry Sri

Aurobindo Ashram f 395 keumltu dhe neuml vijim e peumlrkthyer nga autori

Kurt Gostentschnigg nga anglishtja neuml shqipe

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

19

njeuml peumlrdorim i drejteuml i ekzistenceumls soneuml neuml univers

Supramentalja ngaqeuml eumlshteuml njeuml Koshienceuml E Seuml

Veumlrteteumls e zoteumlron keumlteuml dije teuml brendaqeneumlsishme dhe

keumlteuml fuqi teuml ekzistenceumls seuml veumlrteteuml Rrjedha e saj eumlshteuml e drejteuml dhe mund teuml shkojeuml direkt tek qeumlllimi i saj Fusha

e saj eumlshteuml e gjereuml dhe mund teuml beumlhet madje e

pakufishme sepse natyra e saj e mireumlfillteuml eumlshteuml dije

Ajo nuk duhetteuml fitojeuml dije por e zoteumlron ateuml neuml teuml

drejteumln e vet Hapat e saj nuk janeuml nga padija neuml njeuml

driteuml teuml papeumlrkryer por nga njeuml e veumlrteteuml neuml njeuml teuml

veumlrteteuml meuml teuml madhe nga njeuml perceptim i drejteuml neuml njeuml

perceptim meuml teuml thelleuml nga intuita neuml intuiteuml nga

ndriccedilimi neuml ndritshmeumlrineuml absolute dhe teuml pakufi nga

gjereumlsiteuml rriteumlse neuml pafundeumlsineuml e mireumlfillteuml Neuml kulmin e

saj ajo zoteumlron plotdijen hyjnore dhe plotfuqineuml hyjnore Neuml leumlvizjen e sajteuml shkalleumlshkallshmeevolucionare teuml

veteumlmanifestimit neumlpeumlrmjet seuml cileumls ajo do teuml zbulojeuml neuml

fund larteumlsiteuml e veta meuml teuml larta ajo duhet teuml jeteuml neuml

natyreumln e saj teuml mireumlfillteuml esencialisht e lireumlnga padija

dhe gabimi Ajo niset nga e veumlrteta dhe drita dhe leumlviz

gjithmoneuml neuml teuml veumlrteteuml dhe driteumlrdquo11

Midis Supramentales dhe Mentales ka shkallare meuml teuml

larta teuml Mendjes teuml cilat gjenden peumlrmbi Mendjen toneuml

normale dhe ccedilojneuml tek Supramentalja Keumlto stade nivele

teuml njeumlpasnjeumlshme ose fuqi graduale teuml Qenies janeuml teuml

fshehura neuml pjeseumlt tona mbikoshiente Neuml njeuml rend zbriteumls shkallaret e Mentales Seuml Spiritualizuar janeuml si

vijon Mbimentalja me kateumlr nivelet e saja teuml cilat janeuml

Mbimentalja Supramentale Mbimentalja E Mireumlfillteuml

Mbimentalja Intuitive dhe Mbimentalja Mentale si dhe

tri forcat mbimentale Mentalja Intuitive Mentalja E

Ndriccediluar dhe Mentalja Meuml E Larteumlteuml cilatvendosin

kalimin nga Mbimentalja neuml Mentale

Ndeumlrsa Supramentalja eumlshteuml Koshienca totale E Seuml

Veumlrteteumls Mbimentalja si delegatja e Koshienceumls

Supramentale neuml padijen kozmike i teumlrheq poshteuml ndarazi teuml veumlrtetat duke u dheumlneuml atyre njeuml identitet teuml

veccedilanteuml Mbimentalja eumlshteuml ldquonjeuml ekran i ngjashmeumlriseuml

seuml pangjashme neumlpeumlrmjet teuml cilit Supramentalja mund

teuml veprojeuml neuml meumlnyreuml indirekte mbi njeuml injoranceuml

erreumlsira e seuml cileumls nuk do teuml mund teuml duronte ose teuml

merrte ndikimin direkt teuml njeuml drite supreme Pikeumlrisht

projektimi i keumlsaj Mbimentaleje teuml ndritshme mundeumlson

difuzionin e njeuml drite teuml zvogeumlluar neuml padije dhe hedhjen

e keumlsaj hijeje teuml kundeumlrt e Jokoshienceumls e cila kapeumlrdin

gjitheuml driteumlnneuml vetvete Ngaqeuml Supramentalja ia

transmeton Mbimentales teuml gjitha realitetet e saja por

ia leuml asaj trsquoi formulojeuml ato neuml njeuml leumlvizje dhe neuml peumlrputhje me njeuml koshienceuml teuml gjeumlrave e cila eumlshteuml ende

njeuml vizion i seuml veumlrteteumls dhe megjithateuml njeumlkoheumlsisht njeuml

prind i pareuml i injoranceumlsrdquo12 Neuml njeuml leteumlr drejtuar njeuml

sad‟haku13 Shri Aurobindo shkruan ldquo Mbimentalja e

njeh Teuml Vetmin si mbeumlshtetjen esenceumln dhe fuqineuml

fundamentale teuml teuml gjitha gjeumlrave por neuml lojeumln e saj

11

Sri Aurobindo (1989) The Supramental Manifestation

Pondicherry Sri Aurobindo Ashram f 41 v 12

Sri Aurobindo (1970) The Life Divine Pondicherry Sri Aurobindo

Ashram f 278 v 13

Njeuml njeri qeuml peumlrpiqet peumlr veteumlrealizim duke u angazhuar neuml

praktikimin eSad‟haneumls (sanskr Sādhanā) ose Jogeumls

dinamikekarakteristike ajo e veuml theksin neuml fuqineuml e saj

ndareumlse teuml shumeumlsiseuml dhe provon trsquoia japeuml ccedildo fuqie ose

ccedildo aspekti shansin e tij teuml ploteuml teuml manifestimit duke u

mbeumlshtetur neuml teuml qeneumlt njeuml themelor peumlr teuml shmangur disharmoni ose konflikt Ccedildo Pereumlndi siccedil eumlshteuml krijon

boteumln e saj por pa konflikt me teuml tjerat Ccedildo aspekt ccedildo

ide ccedildo forceuml e gjeumlrave mund teuml ndihet neuml energjineuml ose

shkeumllqimin e vet teuml ploteuml teuml veccediluar dhe teuml peumlrpunojeuml

vlerat e veta pa krijuar disharmoni sepse Mbimentalja

zoteumlron sensin e pafundeumlsiseuml dhe neuml pafundeumlsineuml e

veumlrteteuml (jo hapeumlsinore) janeuml teuml mundura shumeuml

pafundeumlsi peumlrputheumlserdquo14

Intuita eumlshteuml njeuml fuqi e Koshienceumls afeumlr dhe e afeumlrme

me dijen origjinale neumlpeumlrmjet identitetit Ccedilka eumlshteuml vizion direkt intim neuml Mentalen Intuitive beumlhet ndriccedilim

neuml Mentalen E Ndriccediluar dhe mendim-dije neuml Mentalen

Meuml Teuml LarteumlKjo Intuiteuml e veumlrteteuml dhe autentike duhet

dalluar nga njeuml fuqi e arsyes mentale e cila mund teuml

ngateumlrrohet shumeuml lehteuml me teuml nga ajo fuqi e arsyetimit

teuml peumlrfshireuml qeuml e arrin konkluzionin e saj me njeuml hop

dhe nuk ka nevojeuml peumlr hapat e zakonsheumlm teuml mendjes

logjike Meqeuml zakonisht intuiteuml do teuml thoteuml fuqia e

kuptimit teuml gjeumlrave neuml meumlnyreuml teuml menjeumlhershme pa

pasur nevojeuml peumlr njeuml argumentim koshient Neuml keumlteuml

kuptim teuml zakonsheumlm intuita mund teuml mbeumlshtetet neuml njeuml

ndjesi ose mund teuml jeteuml njeuml arsyetim i shpejteuml neumlnkoshient dukeu bazuar neuml shenja subtile teuml cilat nuk

kuptohen neuml meumlnyreuml koshiente Por termin ldquoIntuiteumlrdquo i

cili ka njeuml konotacion shumeuml meuml teuml thelleuml Shri

Aurobindo e peumlrdor neuml lidhje me nivelin mbikoshient

poshteuml Mbimentales dhe sipeumlr Mentales SeumlNdriccediluar

Mentalja Intuitive ldquoeumlshteuml gjithnjeuml diccedilka qeuml hidhet direkt

nga njeuml identitet i fshehur Kur koshienca e subjektit

takohet me koshienceumln neuml objekt ateumlhereuml ajo depeumlrton

neuml teuml dhe sheh ndien ose vibron me ateuml teuml veumlrteteuml qeuml ajo

e kontakton dhe pastajprej forceumls seuml takimit Intuita

hidhet jashteuml si njeuml shkeumlndijeuml ose rrufe Ose kur koshienca edhe pa njeuml takim teuml tilleuml shikon brenda

vetes dhe ndien atje neuml meumlnyreuml direkte e intime teuml

veumlrteteumln ose teuml veumlrtetat teuml cilat gjenden neuml brendeumlsi ose

kontakton forcat e fshehura prapa dukjes seuml jashtme

ateumlhereuml shpeumlrthen gjithashtu njeuml driteuml intuitive Ose kur

koshienca takohet me Realitetin Suprem ose Realitetin

Spiritual teuml gjeumlrave dhe qenieve dhe peumlrjetonprej

kontaktit njeuml bashkim me teuml ateumlhereuml shkeumlndija rrufeja

ose flaka e perceptimit intim teuml seuml veumlrteteumls shkreptin neuml

thelleumlsiteuml e sajardquo15

Mentalja E Ndriccediluar eumlshteuml njeuml mendje e driteumls spirituale dhe e veumlshtrimit teuml brendsheumlm Eumlshteuml njeuml shqiseuml

spirituale e cila kap diccedilka nga substanca e seuml veumlrteteumls

Veprimi i saj i cili shoqeumlrohet nga veumlrshimi poshteuml i njeuml

drite teuml brendshme teuml dukshme mund teuml ndriccedilojeuml deri neuml

njeuml fareuml grade pjeseumlt e qenies seuml njeriut nga Mentalja

mbi Vitalen deri neuml qelizat e Trupit Keumltu teuml

menduariteumlshteuml veteumlm njeuml funksion dyteumlsor peumlr teuml

shprehur ccedilfareuml po veumlshtrohet ldquoQarteumlsia e inteligjenceumls

drita e saj e qeteuml e diteumls i hap vend ose i neumlnshtrohet njeuml

14

Sri Aurobindo (1970) Letters on Yoga I f 244 15

Sri Aurobindo (1970) The Life Divine f 946 v

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

20

shkeumllqimi intensiv dhe njeuml ndriccedilimi teuml Frymeumls Njeuml lojeuml e

shkreptimave teuml seuml veumlrteteumls dhe fuqiseuml spirituale hyn me

forceuml nga lart neuml koshienceuml dhe i shton ndriccedilimit teuml qeteuml

e teuml madh dhe zbritjes seuml gjereuml teuml paqes teuml cileumlt e karakterizojneuml ose shoqeumlrojneuml veprimin e parimit meuml teuml

larteuml spiritual njeuml zjarr teuml forteuml teuml realizimit dhe njeuml

ekstazeuml dalldiseumlse teuml dijesrdquo16

Mentalja Meuml E Larteuml eumlshteuml njeuml nivel i pareuml i Koshienceumls

Spirituale njeuml mendim-mentale e ndritshme neuml teuml cileumln

njeriu beumlhet vazhdimisht dhe ngushteumlsisht koshient peumlr

Veten dhe Teuml Vetmin si dhe normalisht di dhe sheh me

keumlteuml koshienceuml Tipari i saj eumlshteuml njeuml njohje automatike e

spontane me karakter kozmik njeuml lloj teumlreumlsie i

veumlshtrimit teuml seuml veumlrteteumls me njeuml shikim teuml veteumlm dhe me formulime teuml mendimit njeuml realizim efektiv i

perceptimeve teuml saja me aneuml teuml veteumlfuqiseuml seuml ideseuml Ky

mendim nuk eumlshteuml njeuml dije e fituar por veteumlzbulimi i

urteumlsiseuml seuml peumlrjetshme Ideteuml e saja mbillen neuml zemeumlr dhe

jeteuml si njeuml forceuml e cila duhet teuml peumlrpunohet ldquoFuqia e

Mentales Meuml Teuml Larteuml spirituale dhe forca e saj e ideve

modifikohen dhe pakeumlsohen gjateuml hyrjes seuml tyre neuml

mendeumlsineuml toneuml Prandaj ato nuk mjaftojneuml peumlr trsquoi

zhdukur gjitheuml keumlto kundeumlrshtime dhe peumlr teuml krijuar njeuml

Qenie Supramentale Mireumlpo ato mund teuml realizojneuml njeuml

shndeumlrrim teuml pareuml i cili mundeumlson njeuml ngjitje teuml

meumltejshme dhe njeuml zbritje meuml teuml fuqishme Ato mund teuml peumlrgatisin njeuml integrim teuml meumltejsheumlm teuml qenies neuml njeuml

forceuml meuml teuml larteuml teuml koshienceumls dhe dijesrdquo17

Megjitheumlse teuml ndara dhe teuml ndryshme Mentalja Vitalja

dhe Fizikja janeuml teuml ndeumlrlidhura dhe ndeumlrveprojneuml

Prandaj ato u japin shkas neumlnndarjeve teuml dallueshme neuml

keumlto pjeseuml kryesore teuml QeniesMentale ose Mendje ka

veccedilaneumlrisht kuptimin e asaj pjese teuml natyreumls e cila ka teuml

beumljeuml me njohjen dhe inteligjenceumln me ideteuml perceptimet

mentale reagimet e mendimit ndaj gjeumlrave me leumlvizjet

dhe formimet veumlrtet mentale vizionin dhe vullnetin mental etj qeuml janeuml pjeseuml e inteligjenceumls seuml njeriut

Mentalja e zakonshme peumlrbeumlhet nga tri pjeseuml kryesore

Mentalja e Mireumlfillteuml Mentalja Vitale dhe Mentalja

FizikeMentalja E Mireumlfillteuml ndahet neuml tri pjeseuml

Mentalja Menduese ose intelekti e zeumlneuml me ide dhe dije

neuml vetvete Mentalja Dinamike e zeumlneuml me nxjerrjen

jashteuml teuml forcave mentale peumlr realizimin e ideve

Mentalja Shpreheumlse e zeumlneuml me shprehjen e ideve neuml

jeteumlMentalja Vitale ose mendja e deumlshireumls eumlshteuml njeuml lloj

ndeumlrmjeteumlseje midis Vitales dhe Mentales Seuml Mireumlfillteuml

Funksioni i saj nuk eumlshteuml teuml mendojeuml dhe teuml arsyetojeuml teuml

perceptojeuml teuml shqyrtojeuml teuml zbulojeuml ose teuml vlereumlsojeuml gjeumlra por teuml planifikojeuml teuml eumlndeumlrrojeuml ose teuml imagjinojeuml

se ccedilka mund teuml beumlhet Mentalja Vitale eumlshteuml njeuml mendje

e vullnetit veprimit dhe deumlshireumls dinamike dhe merret

me shijim dhe pasje forceuml dhe zbatim me geumlzim dhe

vuajtje dheumlnie dhe marrje rritje dhe zgjerim etj

Mentalja Vitale eumlshteuml e peumlrzier me Vitalen Prandaj ajo

nuk qeveriset si Mentalja Menduese nga arsyeja por

nga impulset dhe deumlshirat e Vitales Ajo peumlrpiqet t‟i

justifikojeuml dhe arsyetojeuml veprimet teuml cilat bazohen neuml

16

Po aty f 944 17

Po aty f 944

impulset dhe deumlshirat e VitalesMentalja Fizike merret

veteumlm me gjeumlra fizike Ajo kufizohet nga pamja dhe

peumlrvoja fizike e gjeumlrave i mentalizon eksperiencat e

kontaktit me jeteumln e jashtme dhe me gjeumlrat dhe nuk shkon peumlrtej tyre Mentalja Fizike eumlshteuml e peumlrzier me

Fiziken dhe merr pjeseuml neuml karakteristikat e Koshienceumls

Fizike si plogeumlshti erreumlsireuml dhe peumlrseumlritje mekanike teuml

cilat manifestohen neuml Mendjen Fizike si mpirje mentale

konservatizeumlm dyshim dhe mendime obsesiveMentalja

Mekanike e lidhur ngushteumlsisht me Mentalen Fizike

peumlrseumlrit pa dobi gjithccedilka qeuml ka ndodhur Karakteristika e

saj eumlshteuml ajo e njeuml makine qeuml eceumln pa ndeumlrprerje sa hereuml

qeuml neuml teumlshfaqen mendime

Qenia Vitale ose natyra e jeteumls peumlrbeumlhet nga deumlshirat sensacionet ndjenjat pasionet impulset energjiteuml e

veprimit dhe nga gjitheuml loja e instinkteve posesive dhee

teuml tjerave teuml lidhura me teuml si inati frika lakmia epshi

etj Energjia e jeteumls Prana(sanskr prāṇa) e cila

gjalleumlron trupin eumlshteuml njeuml aspekt i VitalesVitalja

peumlrbeumlhet nga tri pjeseuml kryesore Vitalja Meuml E Larteuml

Vitalja E MesmeVitalja E Mireumlfillteuml dhe Vitalja Meuml E

UleumltVitalja Meuml E Larteuml eumlshteuml Vitalja Mentale dhe

Vitalja Emocionale teuml marra bashkeumlVitalja Mentale u

jep emocioneve deumlshirave pasioneve sensacioneve ose

leumlvizjeve teuml tjera teuml Qenies Vitale njeuml shprehje mentale

neumlpeumlrmjet teuml menduarit teuml folurit ose ndonjeuml meumlnyre tjeteumlrVitalja Emocionale eumlshteuml vendi i ndjenjave teuml

ndryshme si dashuria (njereumlzore) geumlzimi hidheumlrimi

urrejtja etjVitalja E Mesme ose Vitalja E Mireumlfillteuml

eumlshteuml dinamike e ndjeshme dhe e pasionuar Ajo eumlshteuml

vendi i deumlshirave dhe reagimeve meuml teuml forta vitale si

ambicia krenaria frika lavdidashja teumlrheqjet dhe

shtytjet deumlshirat dhe pasionet e teuml gjitha llojeve Peumlrveccedil

keumlsaj ajo eumlshteuml fusha e shumeuml energjive vitaleVitalja

Meuml E Uleumlt peumlrbeumlhet nga leumlvizjet meuml teuml vogla teuml jeteuml-

deumlshireumls dhe jeteuml-reagimeve njereumlzore Ajo merret me

deumlshirat dhe ndjenjat meuml teuml vogla si deumlshira peumlr ushqim deumlshirat seksuale peumllqimet dhe mospeumllqimet mburrja

zeumlnkat deumlshira peumlr leumlvdateuml zemeumlrimi dhe deumlshirat e

tjera teuml vogla teuml ccedildo llojiVitalja Fizike eumlshteuml ajo pjeseuml e

Vitales e cila eumlshteuml e drejtuar ploteumlsisht ndaj gjeumlrave

fizike dhe eumlshteuml e mbushur me deumlshira lakmi dhe

keumlrkesa peumlr keumlnaqje neuml nivelin fizik

(vijon)

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

21

Gjon Keka Graz

Gjergj Kastrioti atlet i liriseuml seuml Arbeumlriseuml

Gjergj Kastriot Skeumlnderbeu nuk ishte veteumlm ldquoAtlet i Krishtitrdquo i shpallur nga

Papa Kaliksti por ai ishte atlet edhe neuml kuptimin fizik Ai kishte trup teuml

zhvilluar teuml njeuml atletiku dhe shumeuml autoreuml e kronisteuml teuml koheumls e theksojneuml

keumlteuml neuml studimet e tyre Por mbi teuml gjitha peumlrveccedil zhvillimit muskulor trupor

qeuml kishte ai ishte edhe njeuml ldquoatlet i lufteumls peumlr lirirdquo ose meuml mireuml mund teuml them

ishte ldquoAtlet i Liriseumlrdquo Neuml lufteuml me akrobacionet e tij dhe strategjineuml e tij teuml

njohur ai korrte fitore neuml teuml gjitha fushat Dhe siccedil meumlsojmeuml nga peumlrvoja liria

keumlrkon atleteuml peumlr teuml mbeumlrritur te qeumlllimi i realizimit teuml saj Por jo veteumlm atleteuml edhe patrioteuml e liridasheumls sepse njeuml shoqeumlri apo individ qeuml nuk e do

lirineuml ai kurreuml nuk mund teuml beumlhet atlet i Liriseuml

Skenderbeu neuml Krujeuml

Edhe atleteumlt e liriseuml e kaneuml derdhur gjakun e tyre neuml rreumlnjeumlt e pemeumls seuml

kombit teuml tyre Kjo peumlr faktin se neumlpeumlrmjet sakrificave teuml tyre neuml rritjen e

Pemeumls seuml Kombit atdheu i tyre ka arritur teuml keteuml shkeumllqimin e driteumls dhe teuml

zhvillimit teuml seuml mireumls seuml peumlrbashkeumlt

Veteumlm mohuesit renegateumlt teuml veumlllazeumlruarit me pushtuesin turk neuml fakt ata

kaneuml neuml zemrat e tyre varrin dhe jo jeteumln e lirineuml ata e peumlrdhosin petkut e

pasteumlr arbeumlror dhe identitetin kombeumltar europian teuml Arbeumlriseuml Zemra e njeuml

shoqeumlrie e njeuml arbeumlrori teuml veumlrteteuml ose eumlshteuml zemeumlr e vulosur me Lirineuml Kastriotiane ose nuk mund teuml jeteuml zemeumlr e njeuml arbeumlrori teuml veumlrteteuml

Skeumlnderbeu ishte ldquoAtlet i Liriseumlrdquo sepse shkronjat e arta teuml Liriseuml i kishte teuml

shkruara neuml brendeumlsineuml e zemreumls seuml tij Gjergj Kastrioti nuk kishte frikeuml nga

sakrifica e madhe peumlr teuml veumlrteteumln dhe drejteumlsineuml ai neuml fakt hoqi doreuml nga liria

e tij neuml momentin kur ndeumlrmori planin e tij teuml madh neuml rikthim peumlr teuml

shpeumltuar lirineuml e Arbeumlriseuml Kjo do teuml thoteuml se ai e vendosi shpirtin dhe veten

neuml teumlreumlsi si flijim peumlr atdheun edhe pse planin e rikthimit e kishte beumlreuml neuml

meumlnyreuml teuml peumlrsosur Edhe peumlrkundeumlr rreziqeve teuml shumta si nga armiqteuml e

jashteumlm ashtu edhe nga ata teuml

brendsheumlm ai mbeti njeuml lider

vizionar njeuml strateg njeuml arbeumlror

besnik i udheumls seuml eteumlrve dhe njeuml

engjeumlll mbrojteumls i themeleve teuml

shtetit teuml Arbeumlriseuml qeuml tashmeuml ishte

rimeumlkeumlmbur dhe unifikuar

Skeumlnderbeu luftoi me guxim dhe

ushtarakisht pro libertate Arberia

et Europa pra peumlr lirineuml e Arbeumlriseuml

dhe teuml Europeumls Kjo e beumln ateuml njeuml

engjeumlll mbrojteumls teuml atdheut teuml

peumlrbashkeumlt europian dhe teuml

civilizimit teuml saj Faleuml liriseuml seuml tij

qeuml i kishte hedhur rreumlnjeumlt neuml zemreumln

e tij e gjitheuml Arbeumlria sepse ai ishte

shpresa e vetme vendi neuml koheumln e

tij geumlzonte lirineuml e veumlrteteuml peumlr teuml jetuar vepruar dhe punuar si

arbeumlror i veumlrteteuml europian Virtytet

e tij konstante e shpaloseumln ateuml jo

veteumlm si njeuml ldquoAtlet teuml Liriseumlrdquo por

edhe si njeuml vizionar e ligjbeumlreumls peumlr

teuml mireumln e vendit teuml tij Veumlrtet po teuml

analizohet neuml teumlreumlsi vepra dhe jeta e

tij neuml sheumlrbim dhe mbrojtje deri neuml

fund teuml jeteumls seuml tij teuml Arbeumlriseuml dhe

Europeumls ateumlhereuml ai del teuml jeteuml edhe

njeuml ldquoAtlet i Liriseumlrdquo njeuml atlet i

famsheumlm inclytus Athleta jo veteumlm i Arbeumlriseuml por edhe i teumlreuml kontinentit

europian ndeumlrsa peumlr shumeuml

historianeuml studiues dhe shkrimtareuml

teuml ndrysheumlm europianeuml Gjergj

Kastriot Skeumlnderbeu ishte Mburoja

Gideoni Athleta Christi

Shpeumltimtari Makabeu etj

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

22

Ylli Prebibaj Tiraneuml

Nikaj-Meumlrturi neuml veumlshtrimin e disa hulumtuesve teuml huaj (pjesa e treteuml)

III

Trasheumlgimia kulturore dhe

natyrore neuml dekadat e para teuml

shekullit XX-teuml

Trasheumlgimia kulturore neuml Nikaj-

Meumlrtur ploteumlson mozaikun e

kultureumls kombeumltare neumlpeumlrmjet

eposit teuml kreshnikeumlve toponimiseuml

arkitektureumls seuml kullave gjameumls seuml

burrave veccedilorive dialektore etj

Krahina nuk u doreumlzua ndaj situatave teuml kobshme ekonomike

qeuml kishte kaluar por vijoi teuml

ruante mrekullisht ndeumlr breza

keumlto referenca identitare

Konsideratat qeuml ndeshim shpesh

se zona teuml caktuara neuml viset

shqiptare u detyruan t‟i

neumlnshtroheshin kulturalisht

sunduesve teuml huaj ndoshta duhen

rivlereumlsuar peumlr aq koheuml sa ldquovisaret kombeumltarerdquo i kemi teuml mireumlruajtura

neuml krahina teuml tjera po shqiptare

siccedil eumlshteuml krahina e Nikaj-

Meumlrturit

Kufiri i sajuar meuml 1913 krijoi

pengesa peumlr zhvillimin e shtetit teuml

ri shqiptar shkaktoi uri dhe

vdekje Gjakova ishte treg peumlr

banoreumlt e fiseve teuml Nikajve

Meumlrturit Gashit Krasniqes

Tropojeumls dhe Pukeumls teuml cileumlt kur peumlrpiqeshin teuml kalonin neuml aneumln

tjeteumlr teuml kufirit rriheshin ose

qeumllloheshin E vetmja alternativeuml

peumlr ta mbeti rrugeumltimi kateumlrditor

peumlr neuml Shkodeumlr (Swire 2005

134) Nga pikeumlpamja kulturore

kjo situateuml ishte njeuml pengeseuml

shumeuml serioze peumlr sigurimin e

mjeteve teuml domosdoshme teuml

puneumls peumlr mbajtjen gjalleuml teuml

traditeumls kulturore Neuml librin Golgota Shqiptare autori shkruan

rreth njeuml episodi kriminal teuml ushtriseuml serbe ku ndaj 70 katolikeumlve nga Nikajt

qeuml po shkonin neuml pazar u krye njeuml masakeumlr e peumlrgjakshme (Freundlich 2010

31)

Keumlta maleumlsore pavareumlsisht mjerimit ekonomik qeuml ishte i duksheumlm e mbajteumln teuml

gjalleuml identitetin kulturor Rapsodeumlt nikajmeumlrturas vijuan leumlvrimin e eposit dhe

keumlngeumlve shekullore neumlpeumlrmjet lahuteumls teli i seuml cileumls peumlr arsyet qeuml peumlrmendem

meuml lart nuk ishte industrial por fije e njeuml bishti kali Keumlshtu ldquoLahuta ndeumlr

malcina ku peumlrdoret (Malcia e Madhe Dukagjini Nikajt e Meumlrtur e megjeuml me

Jugosllavineuml asht e vetmja e dashtun vegeumll muzikore me teuml cileumln zemra e

popullit i shpreheuml ndjesiteuml e veta ma teuml xetat e ma teuml thellatrdquo (Hylli i Driteumls

1931 550) Mbi reumlndeumlsineuml qeuml ka njeuml trasheumlgimi e tilleuml kulturore F Cordignanos neumlnvizon se ldquoKush e ka rujt rodin zakonet gojdhanat shkurt

gjithccedilka asht vizar shpirtuer i kombitrdquo (Hylli i Driteumls 1931 551) Protokolli i

mikpritjes nuk i ka shpeumltuar veumlzhgimit teuml Nopces i cili e peumlrshkruan keumlshtu

ldquoqeumlndrimi i meumltejsheumlm disa diteumlsh neuml Curraj teuml Epeumlr i peumlrket periudhave meuml teuml

keumlndshme teuml udheumltimit tim neumlpeumlr Shqipeumlrirdquo Meuml tej ai veumlren se ldquobanoreumlt e

Currajt (Nikaj) neuml vitin 1908 krahas atyre teuml Meumlrturit u peumlrkisnin njereumlzve

meuml teuml mireuml qeuml kam hasur neuml Shqipeumlrirdquo (Nopsca 2009 207-208)

Harteuml Curraj Epeumlr 1930

Ndeumlrkoheuml pas shpalljes seuml Republikeumls Shqiptare meuml 1925 konstatojmeuml rishtazi

njeuml interesim peumlr zoneumln por tashmeuml neuml fusheumln e njohjes me veccediloriteuml natyrore

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

23

Neuml objektiv ishte tashmeuml

evidentimi i resurseve turistike

hapeumlsireumls gjeografike dhe

itinerareve qeuml lidhin zonat me njeumlra-tjetreumln Disa ekspedita

studimore u ndeumlrmoreumln nga qarqe

profesionale austriake dhe

italiane

Studimi hartografik i peumlrgatitur

nga Instituti Gjeografik Mbreteumlror

Italian meuml 1930 i peumlrket njeuml prej

punimeve meuml teuml mira neuml leumlmin

hartografik si peumlr shkak teuml

peumlrmbajtjes por edhe si produkt shkencor i njeuml prej instituteve meuml

teuml mireumlnjohura ndeumlrkombeumltare

Harta me emeumlrteseuml ldquoCurraj

Epeumlrrdquo na sjell teuml dheumlna

gjuheumlsore topografike dhe

gjeografike peumlr Currajt dhe

rajonet kufitare Kjo eumlshteuml njeuml

harteuml profesionale e peumlrgatitur

mbi kritere qartazi shkencore ajo

i peumlrket vitit 1930 dhe ruhet neuml

fondin e hartave neuml Bibliotekeumln

Kombeumltare neuml Tiraneuml (Insituti Gjeografik Mbreteumlror Italian i

Firenceumls 1930)

Neuml vitin 1930 Gazeta ldquoVullneti i

Popullitrdquo shkruan mbi

eksplorimin e maleve neuml veri teuml

Shqipeumlriseuml nga ana e kateumlr

alpinisteumlve austriake Udheumltimi i

tyre ishte neumln patronazhin e

Seksionit Akademik teuml Isnabrukut Alpinisteumlt kryen

ngjitje neuml Majeumln e Ndeumlrmajeumls

Malin e Thateuml Lugun e

Ndeumlrmajeumls Qafeumln e Pejeumls

Shtegun e Dhenve etj Shoqeumlria

alpine qeuml ndeumlrmori keumlteuml mision neuml

Shqipeumlrineuml e Veriut ishte njeuml

institucion i mireumlnjohur peumlr koheumln

neuml teuml cileumln ishin aktivizuar

alpinisteumlt e Gjermaniseuml dhe

Austriseuml ajo ishte themeluar meuml

1774 dhe kishte 200 000 ndjekeumls (Vullneti i Popullit 1930 1)

Gjashteuml vjet meuml voneuml Hylli i

Driteumls pasqyron njeuml ekspediteuml teuml

disa autoriteteve austriake Neuml

shkrimin ldquonji udheumltim neuml Alpet e

Shqipeumlriseuml seuml Veriutrdquo jepen teuml

dheumlna rreth keumlsaj ekspedite neuml

peumlrbeumlrjen e seuml cileumls ishin Dr Fritz

Lemperg Fehring Steirmark

zonjusha Maria Kainz dhe Severin Kainz Ata mbeumlrriteumln neuml

Shkodeumlr meuml 13 korrik 1936 ku u priteumln me nderime shteteumlrore dhe vijuan

rrugeumltimin teuml shoqeumlruar nga meumlsuesi Rrok Zojzi

Rruga e ndjekur prej tyre ishte Selimaj Lugu i Valboneumls Maja e Hekurave Qafa e Droccedileumls Qereqi Curraj Epeumlr Qafa e Ndeumlrmanjeumls Shala Thethi etj Neuml

fund teuml rrugeumltimit Dr Lemperg ishte shprehur ldquopo pse ju shqiptareumlt nuk

bani reklameuml peumlr keumlto fareuml bukurisheuml qeuml kenirdquo (Hylli i Driteumls 1937 177)

Turisteumlt shton ai janeuml meumlrziteuml veccedil me udheumltime neuml Zviceumlr nga ana tjeteumlr

Shqipeumlrineuml e cileumlson njeuml vend teuml bukur Ai sugjeronte peumlrmireumlsimin e shtigjeve

e ndeumlrtimin e kasolleve alpine Itineraret meuml teuml peumlrshtatshme peumlr t‟u vizituar

konsiderohen

ShkodeumlrndashBogeuml-Xhaj-Pult-Theth

ThethndashCurrajndashSelimajndashRrogam

Tropojeuml-SelimajndashCurrajndashThetheuml

Theth- Qafeuml e Pejeumls-lepush

Sipas tyre do ishte me vend ndeumlrtimi i njeuml qendre botanike e cila teuml peumlrfshijeuml

hapeumlsireumln ThethndashSelimaj-Maja e Hekurave-Curraj-Kakija e Nikajve (Hylli i

Driteumls 1937 179)

IV

Peumlrfundime

Neuml keumlteuml punim trajtuam kontributin e disa hulumtuesve teuml huaj sa i takon

krahineumls seuml Nikaj-Meumlrturit rendit shoqeumlror traditave veccedilorive kulturore dhe

natyrore Hulumtimet dhe botimet e tyre peumlrbeumljneuml njeuml fond teuml dobisheumlm peumlr pasqyrimin e seuml kaluareumls shqiptare ndeumlr shekuj

Neuml keumlto kushte peumlrkthimi dhe botimi i tyre i ploteuml duke respektuar

besnikeumlrisht punimet autentike do e pasuronte meuml tej fondin shqiptar

albanologjik Gjykojmeuml se njeuml nismeuml serioze neuml keteuml drejtim duhet teuml

peumlrfshihet neuml axhendeumln e institucioneve akademike neuml Shqipeumlri dhe neuml

Kosoveuml

Ndeumlrmjet hulumtuesve teuml huaj gjykojmeuml qeuml veprat e Nopccediles dhe Lambertzit

zeumlneuml njeuml vend kryesor peumlr shkak teuml formimit teuml tyre akademik dhe

hulumtimeve teuml gjata qeuml kaneuml kryer Konsiderata joneuml mbeumlshtetet edhe nga interesimi i instituteve shkencore apo shteumlpive botuese teuml mireumlnjohura

ndeumlrkombeumltarisht peumlr botimin e veprave teuml tyre

Reumlndeumlsia e hulumtuesve teuml huaj qeumlndron neuml trajtimin e gjithansheumlm teuml

fenomeneve shoqeumlrore teuml asaj kohe duke trajtuar si aspektet pozitive dhe ato

negative Shmangja e problematikave neuml trajtimet shkencore me peumlrjashtim teuml

atyre qeuml autoreumlt i provojneuml si shtrembeumlrime janeuml pa bazeuml shkencore

Keumlta autoreuml kaneuml krijuar njeuml fond teuml papeumlrseumlritsheumlm studimesh si peumlr krahineumln

e Nikaj-Meumlrturit por edhe peumlr albanologjineuml shqiptare pa teuml cilin nuk do teuml

mundeshim sot teuml kishim teuml shkruar shumiceumln e tematikave qeuml secili syresh ka

trajtuar Neuml keumlto kushte ata zeumlneuml vend teuml posaccedileumlm neuml literatureumln e peumlrjetshme shqiptare

BIBLIOGRAFIA

Burimet arkivore

AQSH F 78

Fondi arkivor i Biblotekeumls Kombeumltare

Organet e Shtypit

Burimi i Kanunit teuml Lekeuml Dukagjinit Prej Dr Franz Baron Nopcsa peumlrktheu F Asallani neuml

Dialeumlria Nr 4 Wien 1920

G Stadtmuller Historija e Shqipeumltare Nr 1-2 Shtypshkronja Franccedileskane Shkodeumlr 1942

Hylli i Driteumls Nr 7-8 Shtpshkronja Franccedileskane Shkodeumlr 1933

Hylli i Driteumls Nr 4 Shkodeumlr 1937

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

24

F Cordignano Kryevepra e A Gjergjit neuml

zhvillim teuml historis shqyptare neuml Hylli i

Driteumls Nr 10 Shkodeumlr 1931

Vullneti i Popullit Interesimi i turistave

gjermane peumlr bukuriteuml e maleve shqiptare

Tiraneuml 1930

Botimet historiografike

Anton Berisha Maximilian Lambertzi peumlr

Epikeumln Gojore Shqiptare neuml Gjurmime

Albanologjike Nr 16 Insituti

Albanologjik i Prishtineumls Prishtineuml 1987

Dom Ernesto Cozzi Studime Etnologjike

teuml Shqipeumlriseuml Srsquoepeumlrme Botimet Fishta

Lezheuml 2017

Ermanno Armao Localitagrave chiese fiumi

monti e toponimi varii di unrsquoantica carta

dellrsquoAlbania Settentrionale Istituto per L‟

Europa Orientale Roma 1933

Franz Baron Nopsca Shqipeumlria Katolike e

Veriut Faik Konica Prishtineuml 2009

Giuseppe Valentini Ligji i maleve

shqiptare nga relacionet e Misionit

Sheumltiteumls teuml Jezuit neuml Shqipeumlri 1880-1932

Plejad Tiraneuml 2007

Joseph Swire Shqipeumlria ngritja e njeuml

mbreteumlrie Dituria Tiraneuml 2005

John Monaghan Peter Just Antropoligjia

SocialndashKulturore Ideart Tiraneuml 2007

Leo Freundlich Golgota e Shqipniseuml

aktakuzeuml kundeumlr shfaroseumlsve teuml popullit

shqiptar Prishtineuml 2010

Maximilian Lambertz Raport mbi

studimet e mia linguistike neuml Shqipeumlri nga

mesi i majit deri neuml fund teuml gushtit 1916

Botimet Franceskane Shkodeumlr 2011

Ndoc Nikaj Kujtime teuml nji jeteumls seuml

kalueme Plejad Tiraneuml 2003

P Fulvio Cordignano S J La Poesia

Epica Di Confine NellrsquoAlbania Del Nord

I Parte Studio Critico-Letterario

Tipograia Liberia Emiliana

EditriceVenezia 1943

Steacutephane Voell Das nordalbanische

Gewohnheistsrecht Curupira Germany

2004

Theodor Ippen Shqipeumlria e Vjeteumlr

Parathanje nga Dr Ardian Klosi Maluka

Tiraneuml 2002

Ylli Prebibaj Diplomacia shqiptare e

viteve 1920-1925 neuml fokusin e shtypit teuml

koheumls neuml Revisteumln Shkencore

Ndeumlrkombeumltare Diskutime Nr 14 Tetoveuml

2015

Zymer Ujkan Neziri Studime peumlr

Folklorin II Epika Gojore dhe

Etnokultura Instituti Albanologjik i

Prishtineumls Prishtineuml 2008

Harta

Harteuml ldquoCurraj Epeumlrrdquo Riliev i bamun meuml

1930 Insituti Gjeografik Mbreteumlror Italian

i Firenceumls (shih fondi i hartave neuml

Biblotekeumln Kombeumltare Tiraneuml)

Uebe

httpwwwbkshalkatalogulibrarywww

opacwwwrootbeginnerindex_alhtml

wwwsmithsonianmagcom

(Fund)

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

25

Dr Nail Draga Ulqin

Masakra e Tivarit dhe rishkrimi i historiseuml

(Me rastin e 75-vjetorit 1945-2020)

Ndeumlr ngjarjet tragjike teuml popullit

shqiptar qeuml ka teuml beumljeuml me Lufteumln e

Dyteuml Boteumlrore eumlshteuml Masakra e

Tivarit e cila ka ndodhur me 1

prill 1945 Neuml keumlteuml masakeumlr teuml

realizuar nga njeumlsiteuml ushtarake teuml

Jugosllaviseuml aty janeuml likuiduar njeuml

numeumlr i madh shqiptareumlsh nga

Kosova me peumlrmasat e

gjenocidit teuml cileumlt ishin

mobilizuar peumlr teuml ndjekur okupatoreumlt gjermaneuml neuml pjeseumln

pereumlndimore teuml ish-Jugosllaviseuml

Mobilizimi i tyre neuml Kosoveuml ka

pasur njeuml prapavi teuml caktuar

politike sepse si qellim kishte

spastrimin e Kosoveumls nga

shqiptareumlt peumlr teuml realizuar neuml

praktikeuml pushtetin ushtarak i cili

ishte vendosur nga data 8 shkurt

1945 duke beumlreuml riokupimin e

Kosoveumls pa peumlrfillur parimet e Karteumls seuml Atlantikut me pasoja

peumlr shqiptareumlt qeuml eumlshteuml deumlshmuar

neuml vitet vijuese

Me 1 prill u beumlneuml 75- vite (1945-

2020) nga Masakra e Tivarit ku u

likuiduan neuml meumlnyreumln meuml mizore

shqiptareumlt nga Kosova Sipas teuml

dheumlnave del se ky numeumlr shkon

minimalisht nga 1560 shqiptareuml

ndeumlrsa sipas disa peumlrllogaritjeve

arrineuml deri neuml 3764 persona Fjala eumlshteuml peumlr shqiptareumlt teuml cileumlt ishin

teuml mobilizuar si regruteuml ne aradhat

partizane peumlr teuml ndjekur armikun

peumlrfundimisht nga territori i ish-

JugosllaviseumlPor edhe pas

shteumldhjeteuml e peseuml vjeteumlve kjo

tragjedi ende nuk eumlshteuml ndriccediluar

nga studiuesit e ndryshem nga vet

fakti se gjateuml periudheumls seuml sistemit

komunist marrja me njeuml ngjarje teuml

tilleuml ishte e pa preferueshme dhe me pasoja peumlr autoreumlt

Edhe pse ne popull dihej peumlr keteuml tragjedi dhe peumlrshperitej peumlr numrin e teuml

vrareumlve sakteumlsisht pak kush dinte teuml dheumlna teuml sakta sepse arkivat peumlr

shqiptareumlt ishin neumln embargo madje dokumenteumlt gjegjeumlse ka mundeumlsi qeuml janeuml

zhdukur nga ato teuml cileumlt kaneuml realizuar keteuml masakeumlr

Deumlshmi autentike e atyre qeuml peumlrjetuan masakren Por veteumlm pas deumlshtimit teuml sistemit monist dhe vendosjes seuml pluralizmit nga

viti 1990 opinioni i gjeumlreuml filloi teuml njihej meuml ne detaje peumlr keteuml masakeumlr e ate

duke iu falenderuar deumlshmitareumlve autentik teuml cileumlt kishin shpeumltuar nga kjo

kasaphane tipike naziste e beumlreuml nga pjeseumltareumlt e aradhave partizane jugosllave

gjoja ldquonacional-ccedillirimtarerdquo Dhe janeuml keumlto individ teuml cileumlt e peumlrjetuan personalisht keteuml masakeumlr teuml cileumlt kaneuml dheumlneuml kujtimet e tyre peumlr keteuml kalvar teuml

shqiptareumlve nga mobilizimi i tyre neuml Kosoveuml dhe rrugeumltimi ne relacionin

Prizren-Kukeumls-Shkodeumlr-Tivar

Ndeumlr ta beumln pjeseuml edhe Azem Hajdini-Xani i cili opinionit i ka dhuruar librin

ldquoTragjedia e Tivaritrdquo botuar neuml Shtutgard neuml Gjermani neuml vitin 1990 dhe meuml

pas ribotuar neuml Prishtineuml neuml vitin 1998 Po ashtu ky autor ka botuar edhe njeuml

botim tjeteumlr me titull rdquoMasakra e Tivaritrdquo-Memoare Prishtineuml 1998 duke

prezentuar deumlshmi autentike teuml personave teuml cileumlt kaneuml mbetur gjalleuml Edhe pse

ne ndeumlrkoheuml janeuml botuar edhe disa studime nga autor teuml tjereuml peumlr keteuml

masakeumlr(MPirraku UButka etj) botimi i keumltyre materialeve nga autori i cili e ka peumlrjetuar drejteumlpeumldrejt keteuml masakeumlr peumlr momentin sheumlrben si leumlndeuml bazeuml

dhe e domosdoshme peumlr teuml trajtuar keteuml tragjedi teuml beumlreuml nga komunistet ne prag

teuml peumlrfundimit teuml Lufteumls seuml Dyteuml Boteumlrore sepse arkivat ende janeuml teuml mbyllura

peumlr hulumtuesit shqiptareuml

Nisja nga Prizreni peumlr neuml Tivar Peumlr teuml beumlreuml ploteumlsimin e Armateumls IV teuml Jugosllaviseuml peumlr neuml Frontin VP teuml

bregdetit teuml Adriatikut ne saje teuml teuml dheumlnave teuml publikuara del se ne mars dhe

prill teuml vitit 1945 u deportuan 22017 lufteumltareuml shqiptareuml nga Kosova Ata janeuml

deportuar ne formacione ushtarake teuml cilat quhen eshalone qe gjateuml muajve

mars-prill 1945 nga Prizreni peumlr neuml Tivar gjithsejt ishin gjashteuml eshalone teuml

tilla Keumlshtu neuml mars janeuml deportuar tre eshalone eshaloni i pareuml me 3700 lufteumltareuml niset nga Prizreni meuml 2431945 dhe arrin neuml Tivar meuml 2931945

eshaloni i dyteuml meuml 4700 lufteumltareuml niset nga Prizreni meuml 2631945 dhe arrineuml

neuml Tivar meuml 3131945 dhe eshaloni i treteuml me 2700 lufteumltareuml shqiptareuml niset

nga Prizreni me 2731945 dhe arrin neuml Tivar meuml 1 prill 1945 Ndeumlrsa gjateuml

muajit prill janeuml deportuar edhe tre eshalone teuml tjera eshaloni i pareuml me 1506

lufteumltareuml niset nga Prizreni meuml 19 prill 1945 eshaloni i dyteuml me 2601 lufteumltareuml

niset nga Prizreni meuml 20 prill 1945 dhe eshaloni i treteuml me 1216 lufteumltareuml niset

nga Prizreni meuml 24 prill 1945Ndeumlrsa meuml pas nga Prizreni niset njeuml eshalon i

veccedilanteuml me 5323 lufteumltareuml shqiptar nga Maqedonia ne diteumlt e para teuml prillit teuml

vitit 1945

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

26

Pse po largoheshin lufteumltareumlt

nga Kosova Duke marreuml parasysh se

operacionet luftarake kundeumlr nazistave gjermaneuml ne Lufteumln e

Dyteuml Boteumlrore kishin marreuml fund

nga fundi i viti 1944 me teuml drejt

beumlheumlt pyetja se pse i deportuan

lufteumltareumlt shqiptareuml nga Kosova

Peumlrgjigja ishte e qarteuml sepse

planifikohej njeuml hakmarrje ndaj

shqiptareumlve teuml Kosoveumls peumlr

humbjen qe kishin peumlrjetuar

formacionet ushtarake teuml

partizaneumlve jugosllaveuml ne lufteumln ndaj lufteumltareumlve teuml Shaban

Polluzheumls Ndeumlrsa nga ana tjeteumlr

si qellim ishte largimi nga

Kosova i atyre lufteumltareumlve teuml cileumlt

mund teuml beumljneuml rezistenceuml peumlr

vendosjen e pushtetit ushtarak

serb gjegjeumlsisht ripushtimin serb

teuml Kosoveumls ne saje teuml vendimeve

teuml meuml vonshme

Teuml mobilizuarit iu ngjanin

robeumlrve Edhe pse teuml gjitheuml teuml tubuarit nga

aneuml teuml ndryshme teuml Kosoveumls

kishin premtime se do teuml

deportoheshin me statusin e

lufteumltareumlve peumlr teuml ndjekur armikun

ne vijen e frontit neuml veripereumlndim

teuml Adriaktikut(Isteumlr-Slloveni) nga

momenti i pareuml neuml Prizren u verejt

se do teuml jeteuml teumlreumlsisht

ndrysheNeumlse deri aty ata ishin teuml

armatosur dhe teuml peumlrcjellur me oficereuml shqiptareuml meuml tu nisur nga

Prizreni peumlrcjelljen e moren

oficeret serbo-malazez ndeumlrsa po

ashtu u detyruan peumlr teuml doreumlzuar

armet me pretekst se rruga eumlshteuml e

gjateuml dhe do teuml lodheni pa nevojeuml

pra ata u nisen nga Prizreni teuml

paarmatosur teuml pa ushqyer teuml

lodhur teuml paveshur dhe ne kushte

higjenike teuml papeumlrshtatshme Ishte

ky eshaloni i dyteuml qeuml eumlshteuml nisur

nga Prizreni meuml 26 mars ku pjeseumltareumlt e tij do teuml peumlrjetojneuml

gjenocid teuml pa pareuml ne qytetin e

Tivarit teuml Ri

Gjateuml rrugeumls atyre iu ndalohej

dalja nga kolona qofteuml peumlr teuml pireuml

ujeuml apo kryer nevoja fiziologjike

Kush kishte guxim teuml vepronte

ndryshe e peumlsonte me jeten sepse

pushkatohej neuml vend Nga njeuml

sjellje e tilleuml e oficereumlve peumlrcjelles teuml cileumlt vrisnin kur kishin deumlshireuml

e flisnin fyerjet meuml vulgare ndaj shqiptareumlve tash teuml gjitheuml e kishin teuml qarteuml se

nuk janeuml meuml lufteumltareuml por iu ngjanin robeumlrve teuml lufteumls Dhe nga njeuml situateuml e

tilleuml dramatike gjateuml rrugeumls deri ne Shkodeumlr numri i teuml vrareumlve kishte arritur

deri neuml 800 lufteumltareuml teuml cileumlt janeuml gjuajtur neuml lumin Dri Buneuml etj

Pamjet e Tivarit paralajmeumlronin masakren Me teuml arritur neuml Tivarin e Ri eumlshteuml veumlrejtur njeuml moblizim i madh i popullateumls

vendore ku me ta ishin seuml bashku edhe njeumlsiteuml ushtarake teuml Brigadeumls seuml Dhjeteuml

Malazeze teuml armatosur ne ccedildo aspekt athua se janeuml duke pritur njeumlsiteuml e

armikut U pa qarteuml komploti dhe gracka e pregatitur por ata prisnin veteumlm

shkasinNe qendeumlr teuml Tivarit teuml Ri pasi i kaneuml udheumlruar peumlr teuml pushuar ne afeumlrsi

teuml tyre ishte njeuml krua ku shqiptareumlt shprehen keumlrkeseumln peumlr teuml pireuml ujeuml por

oficereumlt reaguan ashpeumlr duke mos iu mundeumlsuar dhe fyer ata neuml aspektin

nacional duke vrareuml tre shqiptareuml ndeumlrsa nga plumbat e tyre kishin vrareuml

ldquogjojardquo njeuml ushtareuml malazias Ky ishte njeuml tjeteumlr pretekst peumlr teuml vrareuml shqiptareuml andaj peumlr keteuml ldquovepeumlr ldquo e cila nuk ishte beumlreuml nga shqiptareumlt ata pushkatuan 100

ushtareuml shqiptareuml sikurse nazisteumlteumlt gjermaneuml koheuml meuml pareuml Nga kjo e papritur

shqiptareumlt ishin teuml vetdijsheumlm se njeuml tragjedi e tilleuml nuk do teuml peumlrfudnoj meuml

kaq sepse ishin teuml rrethuar nga teuml gjitha aneumlt

Ndeumlrtesa e Monopolit teuml Duhanit ferri i shqiptareumlve

Ata meuml pas ne koloneuml i detyruan teuml ecin dhe i vendosen ne objektin e

Monopolit teuml Duhanit neuml afeumlrsi teuml portit Ishte kjo njeuml ndeumlrteseuml tre kateumlshe ku i

detyruan teuml hyjneuml brenda ndeumlrsa teuml tjereumlt u vendosen neuml oborr pra teuml gjitheuml

grumbull e jo ne koloneuml sepse keumlshtu mundeumlsia peumlr t‟i shfarosur ishte meuml e

madhe Dhe nuk ka vonuar shumeuml ne teuml gjitheuml shqiptareumlt si brenda ne ndeumlrteseuml

e neuml oborr eumlshteuml qitur me teuml gjitha mjetet luftarake rreh dy oreuml dhe neuml oborr dhe shesh ku ishin rreth 3000 veta nuk mbeti njeumlri i gjalleuml neuml keumlmbeuml sepse u beuml

kasaphaneuml e veumlrteteuml dhe kudo u beuml lumeuml gjaku E teumlreuml kjo masakeumlr ka zgjatur

rreth njeuml oreuml e gjysmeuml duke filluar neuml ora 14 teuml dateumls 1 prill 1945 Pateumln fat teuml

shpetojneuml veteumlm ata qe ishin ne katin e larteuml teuml ndeumlrteseumls dhe disa nga eshaloni

i pareuml teuml cileumlt peumlr momentin ishin neuml Tivarin e Vjeteumlr Por tragjedia nderpritet

duke iu falenderuar njeuml automobili i cili brenda kishte disa veumlzhgues

amerikaneuml teuml cileumlt meuml gjaseuml kishin deumlgjuar teuml shteumlnat e armeumlve dhe kishin

ardhur peumlr teuml pareuml vendin e ngjarjeumls Por kriminelet iu doleumln peumlrpara dhe i

binden teuml largoheshin dhe teuml vazhdojneuml rrugeumln peumlr neuml Ulqin Pra nga frika se

do teuml zbulohet krimi ata u detyruan ta nderpresin plojeumln Ishte kjo njeuml rasteumlsi

qeuml teuml shpeumltojneuml disa lufteumltareuml kosovareuml teuml cileumlt do teuml jeneuml deumlshmitareuml teuml keumlsaj masakre edhe pse qeumlllimi i forcave shfaroseumlse teuml partizaneumlve jugosllaveuml ishte

peumlr t‟i vrareuml teuml gjitheuml peumlr teuml mos pasur deumlshmitareuml

Mungojneuml varret e teuml masakruarve

Me pas u mobilizuan teuml gjitheuml qytetareumlt si pleq gra teuml rinj puneumltor e ushtareuml

peumlr teuml pastruar oborrin peumlr teuml humbur gjurmet e keumlsaj vepre mizore Me

kamion kaneuml ngarkuar teuml vrareumlt dhe teuml plagosurir peumlr t‟i deportuar neuml varreza teuml

ndryshme kolektive Madje neuml keteuml transport kaneuml angazhuar edhe ata

shqiptareuml teuml cileumlt kaneuml mbetur gjalleumlEnde nuk dihet se ku janeuml bartur kufomat

dhe varrosur ata Beumlhet fjaleuml peumlr disa vende si ne Tivarin e Vjeteumlr Tugjemil

Zalef dhe ne njeuml shpelleuml neuml malin e Vollujiceumls praneuml detit Por nuk ka dilemeuml

se pjeseumln meuml teuml madhe teuml tyre e kaneuml gjuajtur neuml det

Beumlheumlt pyetja sa janeuml vrareuml ne keumlteuml masakeumlr e sa kaneuml mbetur gjalleuml Pasi nuk

ka teuml dheumlna arkivore andaj i vetmi burim eumlshteuml A Hajdini-Xani i cili thoteuml se

teuml gjalleuml kemi mbetur 810 individeuml ndeumlrsa nga Kosova janeuml nisur 4700

lufteumltareuml nga del se gjateuml rrugeumls dhe ne keteuml masakeumlr janeuml vrareuml e zhdukur 3

890 shqiptareuml teuml Eshalonit teuml dyteuml dhe 420 teuml Eshalonit teuml pareuml pra gjithsej 4

310 individ kaneuml humbur jeteumln ccedileumlshtje qeuml mbesin peumlr hulumtime

Neuml keumlteuml regji shfaroseumlse ka pasur raste qeuml individ teuml ndrysheumlm teuml shpeumltojneuml dhe

teuml ikin neuml drejtime teuml ndryshme por edhe aty neumlse janeuml zbuluar janeuml likuidur

sepse teuml gjitheuml shqiptareumlt janeuml cileumlsuar si armiq nga pushteti ushtarak Ka raste teuml veccedilanta qeuml kosovareumlt janeuml strehuar e mbajtur nga familje shqiptare duke iu

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

27

shpeumltuar jeteumln si ne Tivar Aneuml teuml

Malit dhe Krajeuml ku peumlr raste teuml

tilla egzistojneuml deumlshmi autentike

Tragjedia e cila u hesht peumlr vite

teuml teumlra

Me teuml peumlrfunduar lufta dhe kthimi

i lufteumltareumlve kosovareuml neuml shteumlpiteuml

e tyre kjo ngjarje mori dheneuml por

ishte me pasoja neumlse keumlrkohej e

veumlrteta pse ndodhi ajo Madje ata

teuml cileumlt e peumlrjetuan ishin teuml

keumlrceumlnuar neumlse debatojneuml ne

lidhje mbi keteuml ngjarje e jo meuml teuml

keumlrkojneuml qeuml ajo teuml ndriccedilohet neuml teumlreumlsi

Dhe si peumlr ironi teuml fatit pas keumlsaj

masakre ajo u hesht nga ato teuml

cileumlt eumlshteuml dashur teuml flasin dhe ta

informojneuml opinionin e gjeumlreuml peumlr

keteuml gjenocid teuml beumlreuml nga

partizaneumlt jugosllaveuml duke

keumlrkuar peumlrgjegjeumlsi nga ana e

tyre

Por ndodhi qeuml peumlr keumlteuml masakeumlr te mos flasin kaudrat shqiptare

qofteuml nga Kosova apo nga

Shqipeumlria por peumlr teuml pareumln hereuml teuml

deklarohet A Rankoviqi neuml

Kongresin Themelues teuml PKS meuml

8-12 maj 1945 i cili neuml mes

tjerash ka theumlneuml se rdquoudheumlheqeumlsit e

eshalonit e nxiteumln revolteumln midis

shqiptareumlverdquo duke planifikuar teuml

vrisnin ldquo40 shqiptareuml peumlr njeuml

luftareuml teuml vrareumlrdquo duke vazhduar se ldquoudheumlheqesit taneuml hapeumln zjarr

dhe i vraneuml 300 shqiptareumlrdquo Njeuml e

dheumlneuml e tilleuml edhe pse e

minimizuar shumeuml hereuml deumlshmon

se njeuml masakeumlr e tilleuml ka egzistuar

dhe eumlshteuml realizuar nga forcat

partizane jugosllave qeuml ishin teuml

Brigadeumls seuml Dhjeteuml Malazeze

duke mbetur informata e vetme

zyrtare peumlr keumlteuml masakeumlr

Por edhe pse njeuml nismeuml teuml tilleuml neuml rrugeuml institucionale peumlr teuml

prezantuar dhe hulumtuar teuml

veumlrteteumln eumlshteuml beumlreuml nga Azem

Hajdini si pjeseumlmarreumls i keumlsaj

masakre nga viti 1966 e meuml pas

ccedildo gjeuml mbeti veteumlm ne nismeuml

sepse pushtetit jugosllav teuml koheumls

nuk i ka interesuar e veumlrteta peumlr

keumlteuml tragjedi sepse ishin veteuml

serbo-malazezeumlt teuml cileumlt ishin

skenaristeumlt dhe regjisoreumlt e keumlsaj maskare e cila ishte meuml e madhja

neuml peumlrfundim teuml Lufteumls seuml Dyteuml Boteumlrore ne Evropeumln Juglindore

Peumlrgjegjeumlsia e udheumlheqjes seuml Shqipeumlriseuml

Edhe pse kaneuml kaluar 75 vite nga masakra e Tivarit deri meuml tash nuk kemi pasur rast teuml lexojmeuml diccedilka konkrete neuml lidhje mbi keumlteuml tragjedi nga strukturat

qeveritare teuml Shqipeumlriseuml Madje kjo tragjedi nga ana e tyre eumlshteuml heshtur duke

mos u sheumlnuar as neuml kalendarin e ngjarjeve historike sepse ata janeuml teuml

veteumldijsheumlm peumlr peumlrgjegjeumlsineuml qeuml mbajneuml Sepse si teuml lejohet qeuml teuml kalojneuml

neumlpeumlr territorin e Shqipeumlriseuml eshalone teuml teumlra qytetareumlsh kosovareuml teuml peumlrcjellur

nga ushtarakeumlt serbo-malazez gjoja peumlr teuml marreuml pjeseuml neuml ndjekjen

peumlrfundimtare teuml armikut neuml Isteumlr e Slloveni kur Lufta e Dyteuml Boteumlrore kishte

marrur fund

Objekti i Monopolit teuml Duhanit neuml Tivar-vendi i masakreumls teuml 1prillit 1945

Nuk ka dilemeuml se ishte ky njeuml veprim monstruoz dhe antikombeumltar i

udheumlheqjes seuml Shqipeumlriseuml seuml koheumls e cila ka peumlrgjegjeumlsi peumlr masakren e Tivarit Por neumlse analizojmeuml rrethanat e koheumls qeuml meuml voneuml eumlshteuml njoftuar

opinioni i gjeumlreuml as qeuml eumlshteuml pritur diccedilka konkrete nga udheumlheqja e Shqipeumlriseuml

ose me konkretisht nga ajo e PKSH sepse keumlta ishin si filialeuml e komunisteumlve

jugosllaveuml dhe ishin teuml indoktrinuar nga ideologjia komuniste si rralleuml kush neuml

Evropeumln Juglindore Sepse nga ajo koheuml e deri neuml vitin 1948 me jugosllaveumlt

kaneuml punuar seuml bashku peumlr teuml eliminuar armiqet ideologjikeuml ku egzistojneuml

deumlshmi teuml pakontestueshme sepse individeuml teuml ndrysheumlm shqiptareuml janeuml

arrestuar neuml Shqipeumlri dhe iu janeuml doreumlzuar jugosllaveumlve teuml cileumlt kaneuml

peumlrfunduar meuml pasoja tragjike

Tivari 1945 sikurse Srebrenica 1995 Nuk ka dilemeuml se Masakra e Tivarit e vitit 1945 eumlshteuml pothuaj identike me

masakren e Srebreniceumls neuml vitin 1995 e beumlreuml nga forcat ushtarake serbe ndaj

rreth 8 000 boshnjakeumlve Por keumltu egziston veteumlm njeuml dallim sepse krimi neuml

Tivar eumlshteuml beumlreuml pa pranineuml e forcave ndeumlrkombeumltare ndeumlrsa neuml Srebreniceuml

eumlshteuml beumlreuml neuml prani teuml tyre teuml cileumlt ishin gjoja me mision peumlr teuml mbrojtur keteuml

popullateuml Njeuml rast i tilleuml analogjik ka edhe teuml veccedilanteumln tjeteumlr sepse viktimat e

Tivarit edhe sot janeuml pa varre teuml identifikuara ndeumlrsa ata teuml Srebreniceumls janeuml

identifikuar sepse janeuml gjetur neuml varrezat kolektive meuml ccedil‟rast eumlshteuml beumlreuml

rivarrimi i tyre

Pllaka peumlrkujtimore e cila mungon

Ka ardhur koha qeuml neuml lidhje mbi masakren e Tivarit teuml formohet njeuml komision i veccedilanteuml praneuml Qeveriseuml seuml Kosoveumls peumlr teuml zhvilluar njeuml takim me peumlrfaqeumlsuesit

e Qeveriseuml seuml Malit teuml Zi Nuk ka dilemeuml se ngjarja tragjike e vitit 1945 nuk

mund ta ngarkojeuml me peumlrgjegjeumlsi pushtetin aktual neuml Mal teuml Zi por angazhimi

neuml drejtim teuml ndriccedilimit teuml keumlsaj masakre do teuml ishte neuml favor teuml pushtetit aktual

neuml rrethana teuml reja shoqeumlrore e politike

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

28

Edhe pse kaneuml kaluar 75 vjet nga

kjo masakeumlr ende nuk ka teuml

dheumlna neuml lidhje mbi varret e teuml

masakruarve andaj eumlshteuml obligim moral dhe civilizues qeuml neuml vendin

ku eumlshteuml beumlreuml masakra teuml ngrihet

njeuml memorial apo teuml vendoset njeuml

pllakeuml peumlrkujtimore neuml tre gjuheuml

peumlr teuml njohtuar opinionin e gjeumlreuml

mbi keumlteuml ngjarje tragjike neuml vitin

1945 qeuml ka ndodhur neuml qytetin e

Tivarit

Peumlrfundim

Ndoneumlse kaneuml kaluar 75-vite nga

data e 1 prilit 1945 kur u

masakruan shqiptareumlt nga

Kosova nga ana e strukturave

ushtarake jugosllave teuml koheumls

realizuar sipas njeuml skenari me

qellime shfaroseumlse ndaj

shqiptareumlve nga Kosova ajo

masakeumlr ia kalon ldquoNateumls seuml Sheumln

Bartolomeutrdquo teuml Parisit teuml vitit

1573 qeuml eumlshteuml sinonim peumlr vrasjet

masive teuml kundeumlrshtareumlve ideologjikeuml

Peumlr keumlteuml tragjedi neuml koheumln e

monizmit nuk eumlshteuml guxuar teuml

flitet as teuml shkruhet se pasojat

ishin teuml meumldha Ccedildo informateuml

ishte neuml heshtje sepse politika

komuniste e koheumls si mision

kishte eliminimin e krimeve duke

mos i publikuar ato por e veumlrteta

nuk ka mundur teuml heshtet

Veteumlm pas reumlnies seuml monizmit teuml

mbijetuarit por edhe disa studiues

kaneuml filluar teuml shkruajneuml artikuj e

botime teuml veccedilanta e po ashtu janeuml

peumlrgatitur edhe emisione

televizive Eumlshteuml fatkeqeumlsi qeuml peumlr

keumlteuml masakeumlr nuk ka asnjeuml sheumlnim

neuml librat e shkollave fillore teuml

mesme e universitare sidomos

nga leumlnda e historiseuml dukuri e cila

nuk mund teuml arsyetoheumlt me asgjeuml

Neuml lidhje me keteuml ngjarje tragjike

Keumlshilli Kombeumltar i Shqiptareumlve

neuml Mal teuml Zi neuml Ulqin meuml 30-31

mars teuml vitit 2013 ka organizuar

Konferenceumln shkencore

rdquoMasakra e Tivarit-1945rdquo me

pjeseumlmarrje teuml studiuesve nga

Kosova Shqipeumlria e Mali i Zi

Pas prezantimit teuml kumtesave peumlr

keumlteuml ngjarje (teuml cilat ende nuk janeuml botuar) pjeseumlmarreumlsit meuml pas kaneuml shkuar e

vizituar vendin e krimit teuml Monopoli i Duhanit (31 mars) Ishte ky takimi i

pareuml nga peumlrfaqeumlsuesit e njeuml subjekti teuml shqiptareumlve ku kaneuml marreuml pjeseuml edhe

ish teuml mbijetuar e keumlsaj masakre nga Kosova duke deumlshmuar neuml meumlnyreuml autentike peumlrjetimet e keumlsaj tragjedie

Pasi neuml lidhje me keumlteuml masakeumlr nuk ka asnjeuml teuml dheumlneuml neuml vendin e ngjarjes

duhet beumlreuml ccedilmos qeuml neuml keteuml vend teuml ngrihet njeuml memorial i shkruar neuml tre gjuheuml

kushtuar keumlsaj ngjarje tragjike Njeuml memorial i tilleuml duhet teuml jeteuml monument i

kujteseumls peumlr teuml kaluareumln tashmeumln dhe teuml ardhmeumln peumlr teuml njohtuar opinionin e

gjeumlreuml mbi keteuml masakeumlr qeuml ka ndodhur neuml qytetin e Tivarit Neuml rrethana teuml reja

kur tash Kosova eumlshteuml shtet i pavarur i takon qeveriseuml seuml saj teuml inicojeuml njeuml

ccedileumlshtje teuml tilleuml me pushtetin neuml Malin e Zi

Pjeseumlmarreumlsit e Konferenceumls shkencore te Monopoli i Duhanit neuml Tivar (31 mars 2013)

Andaj ka adhur koha qeuml historia teuml rishkruhet dhe teuml thuhet e veumlrteta peumlr keumlteuml

tragjedi duke eliminuar qasjen ideologjike e pranishme edhe neuml diteumlt tona Neuml

keumlteuml aspekt eumlshteuml obligim profesional teuml hulumtohen arkivat sekrete teuml UDB-eumls

jugosllave peumlr teuml hequr hipotekat nga e kaluara ideologjike qeuml do teuml jeteuml neuml

favor teuml faktografiseuml shkencore si kudo neuml boteumln demokratike

prill 2020

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

29

Prof Dr Lush Culaj Prishtineuml

Qeveria e Durreumlsit dhe ccedileumlshtja kombeumltare

Gjendja neuml Shqipeumlri pas peumlrfundimit teuml Lufteumls seuml Pareuml Boteumlrore ishte e tendosur

Neuml Paris duhej teuml fillonte Konferenca e Paqes Ishte i domosdosheumlm themelimi i

njeuml qeverie teuml re e cila do ti peumlrfaqeumlsonte interesat e vendit neuml vend dhe praneuml

Fuqive teuml Meumldha Peumlr keumlteuml arsye Kongresi i Durreumlsit formoi njeuml qeveri teuml

peumlrkohshme Neuml Kongres qeuml i hapi punimet meuml 25 dhjetor 1918 moreumln pjeseuml 50 peumlrfaqeumlsues nga Shqipeumlria por megjithateuml nuk moreumln pjeseuml peumlrfaqeumlsuesit e

krahinave teuml pushtuara Kryetar i Qeveriseuml u zgjodh Turhan Pasheuml Mehmeti

ndeumlrsa neumlnkryetar Preng Bibeuml Doda

Kongresi i Durreumlsit u shpreh jo veteumlm peumlr pavareumlsineuml e Shqipeumlriseuml seuml 1913-s por

edhe peumlr rishikim e kufijve neuml favor teuml sajNeuml ato rrethana tejet teuml ndeumlrlikuara teuml

brendshme dhe teuml jashtme njeuml veprimtari gjithaq e suksesshme e Qeveriseuml seuml

Durreumlsit ishte e pamundurNevoja urgjente e mbrojtjes seuml atdheut e detyroi

Qeverineuml e Durreumlsit qeuml neuml fillim teuml ndahet neuml dysh a) delegateumlt e jashteumlm peumlr neuml

Konferenceumln e Paqes teuml kryesuar nga kryeministri Turhan Pasheuml Mehmeti dhe b)

delegateumlt e tjereuml qeuml merreshin me puneumlt e brendshme neuml Durreumls

Shqipeumlria ndodhej neuml keumlteuml gjendje si rezultat i mungeseumls seuml aleateumlve dhe peumlr shkak

teuml pozicionit teuml lakmuesheumlm gjeografik Qeumlndrimet e mbajtura ndaj ccedileumlshtjes

kombeumltare teuml Qeveriseuml seuml Durreumlsit duhet shikuar neuml kontekstin e realiteteve qeuml

ekzistonin ateumlhereuml neuml kontekst teuml gjendjes seuml brendshme neuml vend si dhe neuml

kontekst teuml zhvillimeve ndeumlrkombeumltare

Peumlr Shqipeumlrineuml veccedil tjerash brengoseumls ishte edhe Traktati i Fshehteuml i Londreumls i 26

prillit 1915 Peumlrfaqeumlsuesit italianeuml neuml Paqen e Versajeumls keumlrkonin me ccedildo kusht qeuml

marreumlveshja e fshehteuml e Londreumls teuml zbatohej neuml favor teuml sajKonferenca e Versajeumls

u mbajt nga 1811919 gjer meuml 2111920 Motoja e keumlsaj konference ishte dheumlnia fund e gjendjes seuml lufteumls ndeumlrmjet paleumlve teuml konfrontuara shteteve teuml Antanteumls neuml

njeumlreumln aneuml dhe atyre teuml Bllokut Qendror neuml aneumln tjeteumlr Konferenca qeuml neuml fillim u

kthye neuml areneuml grindjesh neuml mes teuml vet fuqive fituese peumlr shkak teuml ndarjes seuml

placcedilkeumls seuml lufteumls Qeveria e Durreumlsit ishte neuml poziteuml tejet teuml veumlshtireuml neuml planin e

brendsheumlm meqeuml ishte njeuml qeveri sa peumlr formeuml neumln okupimin ushtarak teuml Italiseuml e

pa njeuml pushtet efektiv peumlr ta qeverisur vendin Ndeumlrkaq edhe neuml aspektin

ndeumlrkombeumltar ishte neuml poziteuml po ashtu teuml veumlshtireuml ngase Austro-Hungaria e cila e

kishte ndihmuar ccedileumlshtjen shqiptare e kishte humbur lufteumln Franca dhe Anglia i

peumlrkrahnin fqinjeumlt e shqiptareumlve kurse presidenti Wilson nuk i kuptonte sa duhet

problemet e Evropeumls Ekuilibri i meumlparsheumlm i forcave neuml rrafshin ndeumlrkombeumltar

prej nga mund teuml peumlrfitonte ccedileumlshtja shqiptare ishte prishur teumlreumlsisht neuml deumlm teuml saj

Dy shtetet fqinje ballkanike si fituese teuml lufteumls jo veteumlm qeuml deumlshironin ti ruanin trojet shqiptare teuml aneksuara meuml pareuml por lakmonin edhe territore teuml tjera

Duke mos pasur aleateuml teuml tjereuml mbrojteumls Qeveria e Durreumlsit u mbeumlshtet pikeumlrisht

neuml peumlrkrahjen italiane me shpreseuml se do teuml peumlrfitonte neuml favor teuml ccedileumlshtjes

kombeumltare Por pesha e Italiseuml si faktor ishte e vogeumll neuml krahasim me shtetet tjera

fituese qeuml i mbeumlshtesnin pretendimet jugosllave dhe greke Shqiptareumlt neuml Versajeuml

do t‟i peumlrfaqeumlsonin disa delegacione por delegacioni kryesor ishte ai i Qeveriseuml seuml

Durreumlsit neuml peumlrbeumlrje Turhan Pasheuml Mehmeti kryetar imzot Luigj Bumccedili

Mehmet Konica Luigj Gurakuqi Mihajl Turtulli dhe Mustafa Kruja Neuml keumlteuml

delegacion pateumlr Gjergj Fishta merrte

pjeseuml si ekspert Shqipeumlria merrte

pjeseuml neuml Konferenceumln e Paqes neuml

Paris neuml kategorineuml e kateumlrt dhe veteumlm

me leteumlrkeumlmbim ose neuml rast se e ftonte njeumlra nga peseuml Fuqiteuml kishte teuml

drejteuml ta deumlrgonte veteumlm njeuml delegat

Keumlrkesat qeuml Qeveria e Durreumlsit i

kishte paraqitur Konferenceumls seuml

Versajeumls ishin

1) Ti kthehet shtetit shqiptar

pavareumlsia teuml cileumln e kishte njohur dhe

garantuar Konferenca e Londreumls e

vitit 1913

2) Ti kthehen shtetit shqiptar viset shqiptare qeuml i ishin dheumlneuml Malit teuml Zi

me vendimet e Kongresit teuml Berlinit

dhe teuml Konferenceumls seuml Londreumls teuml vitit

1913

3) Ti kthehen shtetit shqiptar viset

shqiptare qeuml i ishin dheumlneuml Serbiseuml me

vendimet e Konferenceumls seuml Londreumls teuml

vitit 1913

4) Ti kthehen shtetit shqiptar viset

shqiptare qeuml i ishin dheumlneuml Greqiseuml me

vendimet e Konferenceumls seuml Londreumls seuml vitit 1913

Kryeministri i Greqiseuml neuml Paris

pretendonte realizimin e eumlndrreumls

greke duke e paraqitur Shqipeumlrineuml

Jugore si tokeuml greke Me pretendimet

e tyre u paraqiteumln edhe Mbreteumlria

SKS dhe Italia Situata e krijuar peumlr

delegacionin shqiptar neuml shkurt-mars

1919 me leumlnien meumlnjaneuml teuml keumlrkesave

teuml tij e detyroi keumlteuml delegacion qeuml meuml

7 mars 1919 ti dilte Konferenceumls me njeuml parashtreseuml tjeteumlr me synim

ritheksimin e keumlrkesave teuml tij duke u

bazuar neuml parimin e kombeumlsiseuml Me

keumlteuml rast delegacioni propozoi

organizimin e njeuml plebishiti popullor

qeuml do teuml shtrihej mbi teuml gjitha

territoret kontestuese neuml mes

Shqipeumlriseuml dhe teuml vendeve fqinje

ballkanike neuml Kosoveuml e Ccedilameumlri

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

30

Delegacioni keumlrkonte qeuml neuml keumlto treva me autorizimin e Konferenceumls teuml vendoset

njeuml kontingjent trupash amerikane peumlr periudheumln derisa teuml peumlrfundonte refe-

rendumi

Vlen teuml theksohet fatkeqeumlsisht se peumlrfaqeumlsuesit amerikaneuml ccedileumlshtjen shqiptare neuml

peumlrgjitheumlsi dhe ateuml teuml Kosoveumls neuml veccedilanti asokohe nuk e njihnin sa duhet Madje

ateuml e njihnin me ngjyra teuml erreumlta siccedil e paraqiste literatura e shkruar nga autoreuml teuml vendeve fqinje Edhe forca e tyre politike nuk ishte e fuqishme sepse fjaleumln

kryesore e kishin Franca dhe Anglia Megjithateuml SHBA-ja dhe presidenti Wilson

e dhaneuml kontributin e tyre neuml suaza teuml mundeumlsive duke u mbeumlshtetur neuml parimin e

popujve peumlr veteumlvendosje

Delegacioni qeveritar peumlrpiqej me ccedildo kusht ta paraqiste neuml meumlnyreuml sa meuml teuml denjeuml

neuml Konferenceuml ccedileumlshtjen shqiptare Veteuml kryeministri dhe kryetari i delegacionit

qeveritar vendosi qeuml delegacionit ti printe imzot Luigj Bumccedili ndeumlrsa sekretar teuml

ishte Gjergj Fishta

Meuml 9 dhjetor 1919 peumlrfaqeumlsuesit e Angliseuml Franceumls dhe SHBA-seuml i njohin Italiseuml

sovranitetin e ploteuml mbi Vloreumln dhe krahineumln e saj

Pallati i Versajes ku u mbajteuml Konferenca e Paqes neuml Paris pas Lufteumls seuml Pareuml Boteumlrore

Meuml 13 janar Konferenca vendosi qeuml ti keumlnaqte apetitet e Jugosllaviseuml Italiseuml dhe

Greqiseuml Dy diteuml meuml voneuml Luigj Bumccedili i drejtohet kryetarit teuml Konferenceumls seuml

Paqes duke shprehur protesteumln kundeumlr keumltyre vendimeve qeuml nuk peumlrputhen me teuml

drejteumln peumlr veteumlvendosje teuml popujve

Keumlrkesat e pareshtura teuml Qeveriseuml seuml Durreumlsit neuml Konferenceumln e Paqes 1919-1920

qeuml trevat e shkeumlputura nga Kongresi i Berlinit i vitit 1878 dhe Konferenca e Londreumls e vitit 1913 ti bashkoheshin shtetit ameuml nuk gjeteumln mbeumlshtetje nga

shtetet vendimmarreumlse neuml keumlteuml konferenceuml Paqja e Versajeumls e sanksionoi nga

pikeumlpamja ndeumlrkombeumltare copeumltimin e meumlhersheumlm teuml trojeve shqiptare

Konferenca e Parisit 1919-1920 e ndryshoi harteumln politike teuml Evropeumls Aziseuml e

AfrikeumlsAktiviteti i delegacionit toneuml qeveritar neuml Paris ishte jashteumlzakonisht i

dendur gjateuml diteumlve teuml Konferenceumls por mundeumlsiteuml e ndryshimit neuml favor teuml

shqiptareumlve ishin teuml kufizuara

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

31

Prof Dr Sabile Keccedilmezi-Basha Prishtineuml

Pavareumlsia e Kosoveumls dhe veprimtareumlt ilegaleuml teuml Leumlvizjes Kombeumltare Shqiptare 1945-1999

Synimi peumlr Bashkimi Kombeumltar neuml Kosoveuml dhe neuml trojet tjera shqiptare neumln Jugosllavi nuk eumlshteuml i njohur veteumlm

neuml dekadat e fundit teuml shekullit XX Si projekt politik

daton qeuml prej Lidhjes seuml Prizrenit peumlr teuml vazhduar edhe

gjateuml lufteumlrave qeuml solleumln pavareumlsineuml e Shqipeumlriseuml

Mbijetoi si ide e fuqishme neuml hapeumlsirat tjera gjeografike

ku jetonin shqiptareumlt qeuml mbeteumln jashteuml Shqipeumlriseuml seuml

1912-eumls

Komiteti peumlr Mbrojtjen e Kosoveumls18 pjeseumlmarrja e

Hasan Prishtineumls neuml Konferenceumln e Parisit peumlr teuml keumlrkuar

bashkimin e Kosoveumls me shtetin shqiptar19 Lidhja e Dyteuml e Prizrenit20 Konferenca e Bujanit21 peumlrfshirja neuml

18

Komiteti ldquoMbrojtja Kombeumltare e Kosoveumlsrdquou themelua neuml

ilegalitet teuml ploteuml meuml 1 maj1918 dhe meuml 7 neumlntor1918 u vendos

peumlrfundimisht neuml Shkodeumlr nga figurat teuml shquara atdhetare si Bajram

CurriHoxha Kadri Prishtina SaliNivica Hasan PrishtinaBedri

Pejani Qamil Bala SaliRama HafizIsmet Dibra etj Qeumlllimi pareumlsor i

keumlsaj organizate politike kombeumltare ishte mbrojtja e shtetit teuml pavarur

shqiptar peumlr demokratizimin e tij peumlr ccedillirimin e Kosoveumls dhe teuml

viseve teuml tjera shqiptare teuml Jugosllaviseuml qeuml ishin teuml shkeumlputura

padrejteumlsisht meuml 1913 dhe peumlr bashkimin e tyre me Shqipeumlrineuml 19

Neuml rrethana teuml tilla delegacioni i Qeveriseuml Shqiptare shkoi neuml Paris

dhe propozoi dy memorandume Me memorandumin e pareuml keumlrkohej

qeuml teuml korrigjohen vendimet e Kongresit teuml Berlinit dhe teuml Konferenceumls

seuml Londreumls neuml lidhje me tokat shqiptare teuml cilat mbeteumln jashteuml kufijve

teuml Shqipeumlriseuml Kur nuk u miratua memorandumi i pareuml u soll i dyti me

teuml cilin keumlrkohej qeuml SHBA-ja t‟i administronte keumlto vise qeuml mbeteumln

jashteuml kufijve teuml vitit 1913 Edhe pse ccedileumlshtja shqiptare u diskutua neuml

Konferenceumln Paqeumlsore keumlrkesat e shqiptareumlve nuk u moreumln parasysh

Neuml Konferenceumln Paqeumlsore teuml Parisit Shqipeumlria u pranua si shtet i

pavarur me kufijteuml e vitit 1913 teuml cilat peumlrputhen me kufijteuml e

Shqipeumlriseuml seuml sotme Kjo nuk e pengoi Italineuml qeuml edhe meuml tej ta mbajeuml

neumln kontroll Vloreumln me viset aneumlsore derisa kryengritja e shqiptareumlve

e vitit 1920 i detyroi trupat italiane qeuml teuml teumlrhiqen nga Shqipeumlria 20

Lidhja Shqiptare e Prizrenit(1878 - 1881) zyrtarisht filloi me

tubimin e 300 peumlrfaqeumlsuesve teuml teuml gjitha krahinave shqiptare neuml

kuvendin shqiptareuml teuml mbajtur neuml Prizren meuml 10 qershor1878 Neuml

takim kishte edhe boshnjakeuml nga Bosnja dhe Sanxhaku (Shqiptareuml teuml

asimiluar) Qeumlllimi i takimit ishte formimi i njeuml shteti autonom

shqiptar qeuml do teuml mbulonte vilajetet osmane teuml PrizrenitShkodreumls

Manastirit dhe Janineumls Lidhja ishte leumlvizja e pareuml e madhe e

organizuar politikisht adminstrativisht dhe ushtarakisht peumlr teuml krijuar

njeuml rajon teuml bashkuar shqiptar qysh nga deumlshtimi i forcave teuml

Skeumlnderbeut neuml Mesjeteuml 21

Konferenca e Bujanit eumlshteuml mbajtur neuml komuneumln e Bujanit (sot neuml

komuneumln e Lipjanit Kosoveuml) prej dateumls 31 dhjetor1943 e deri meuml 2

janar1944 neuml kulleumln e Sali Manit bajraktarit teuml Krasniqes qeuml ndodhej

praneuml bazeumls seuml Shtabit Kryesor teuml UNCcedil teuml Kosoveumls dhe teuml Komitetit

Krahinor peumlr Kosoveuml e Rrafshi i Dukagjinit ku moreumln pjeseuml

49delegateuml qeuml peumlrfaqeumlsonin teuml gjitha viset dhe shtresat shoqeumlrore teuml

Kosoveumls Midis pjeseumlmarreumlsve kishte komunisteuml nacionalisteuml dhe

atdhetareumlt teuml tjereuml demokrateuml peumlrfaqeumlsues teuml Forcave teuml Armatosura teuml

riniseuml e teuml gruas antifashiste etj[1]Bunjaj si njeuml vend pritje e

peumlrfaqeumlsuesve teuml dy kombeumlsive (shqiptareumlve dhe serbeumlve) qeuml keumlrkonin

njeuml marreumlveshje peumlr parandalimin e konflikteve teuml meumltejshme

programet e teuml gjitha organizatave ilegale neuml Kosoveumln e pas Lufteumls seuml II Boteumlrore lufta e UCcedilK-eumls dhe

vazhdimeumlsia e keumlsaj ideje neuml diskursin e soteumlm politik

eumlshteuml shenjeuml peumlr njeuml aspirateuml qeuml ka qeumlndruar paralel me

teuml gjitha peumlrpjekjet politike teuml shqiptareumlve

Mireumlpo ndeumlr sfidat meuml teuml meumldha ishte viti 1945 dhe

periudha qeuml pason Ishte koha kur shqiptareumlt pa

deumlshireumln e tyre mbeteumln neuml kuadeumlr teuml Serbiseuml e teuml ish-

Jugosllaviseuml Nuk ishte hera e pareuml qeuml shqiptareumlve iu

mohua njeuml e drejteuml e ligjshme e tyre por ky do teuml jeteuml

mashtrimi meuml i madh qeuml komunisteumlt jugosllaveuml ua beumlneuml shqiptareumlve22 Neuml Konferenceumln e Treteuml teuml PKJ-seuml peumlr

Kosoveuml23 (meuml 1945) kryetar i Qeveriseuml seuml Serbiseuml

BllagojeNeshkoviqi shqiptareumlve i‟u kishte premtuar se

posa teuml qeteumlsohet reaksioni neuml Shqipeumlri do teuml

rregullohet ccedileumlshtja e bashkimit teuml Kosoveumls me

Shqipeumlrineuml Andaj rezistenca ishte fati yneuml historik

ndeumlretnike Neuml keumlteuml konferenceuml moreumln pjeseuml 49 delegateuml qeuml

peumlrfaqeumlsonin popullin e Kosoveumls dhe forcat politike teuml rreshtuara te

Fronti Antifashist Nacional-ccedillirimtar i Kosoveumls Konferenca shqyrtoi

tri diteuml radhazi problemet qeuml dilnin nga lufta kundeumlr pushtuesit Ajo

zgjodhi kryesineuml prej 9 vetash Mehmet Hoxha (kryetar) Rifat Berisha

(neumlnkryetar) Pavle Joviqeviccedilin (neumlnkryetar) Xheladin Hana (aneumltar)

Fadil Hoxha (aneumltar) Hajdar Dushi (aneumltar) Zekeria Rexha (aneumltar)

Milan Zeccedilarin (aneumltar) dhe Ali Shukriu (aneumltar) Konferenca e

Bujanit doli me njeuml dokument peumlrfundimtar neuml rezoluteumln e miratuar

neuml konferenceuml thuhet Kosova dhe Rrafshi i Dukagjinit eumlshteuml krahineuml

e banuar me shumiceuml nga populli shqiptar i cili si gjithmoneuml ashtu

edhe sot deumlshiron me u bashkue me Shqipeumlrineuml 22

Letra e Titos u botua neuml dhjetor teuml vitit 1942 neuml gazeteumln ldquoProleterrdquo

me titull ldquoCcedileumlshtja kombeumltare neuml Jugosllavi neuml driteumln e Lufteumls

Nacionalccedillirimtarerdquo Neuml mes tjerash neuml lidhje me ccedileumlshtjen shqiptareumlve

thuhej se ldquoCcedileumlshtja e Maqedoniseuml ccedileumlshtja e Kosoveumls e Metohiseuml

ccedileumlshtja e Malit teuml Zi ccedileumlshtja e Kroaciseuml ccedileumlshtja e Slloveniseuml ccedileumlshtja e

Bosnjeumls e Hercegovineumls do teuml zgjidhet lehteuml ashtu siccedil deumlshirojneuml teuml

gjitheuml sepse do ta zgjidheuml populli kurse keumlteuml teuml drejteuml e fiton ccedildo

popull me pushkeuml neuml doreuml neuml keumlteuml lufteumln e sotme Nacionalccedillirimtarerdquo 22

Arkivi i KQ teuml LKJ-seuml BeogradTrecaPokrainskaKonferencia KPJ

zaKosovo i Metohiu (Konferenca e Treteuml Krahinore e PKJ-seuml peumlr

Kosoveuml e Metohi) u mbajt meuml 28 mars teuml vitit 1945 neuml Prishtineuml Kjo

Konferenceuml qeuml shtyreuml peumlr meuml voneuml peumlr shkak teuml vrasjes seuml sekretarit teuml

Komitetit Krahinor Milladin Popoviqit me 13 mars teuml vitit 1945

Referati politik i Bllakoje Neshkoviqit premtohet ccedileumlshtja e Kroaciseuml

ccedileumlshtja e Slloveniseuml ccedileumlshtja e Bosnjeumls e Hercegovineumls do teuml zgjidhet

lehteuml ashtu siccedil deumlshirojneuml teuml gjitheuml sepse do ta zgjidheuml populli kurse

keumlteuml teuml drejteuml e fiton ccedildo popull me pushkeuml neuml doreuml neuml keumlteuml lufteumln e

sotme Nacionalccedillirimtarerdquo 23

Arkivi i KQ teuml LKJ-seuml BeogradTreca Pokrainska Konferencia KPJ

zaKosovo i Metohiu (Konferenca e Treteuml Krahinore e PKJ-seuml peumlr

Kosoveuml e Metohi) u mbajt meuml 28 mars teuml vitit 1945 neuml Prishtineuml Kjo

Konferenceuml qeuml shtyreuml peumlr meuml voneuml peumlr shkak teuml vrasjes seuml sekretarit teuml

Komitetit Krahinor Milladin Popoviqit me 13 mars teuml vitit 1945

Referati politik i BllakojeNeshkoviqit premtohet bashkimi i Kosoveumls

me Shqipeumlrineuml 28 mars 1945 Prishtineuml

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

32

Deri voneuml historiografia shqiptare nuk u mor me keumlto

ngjarje jo veteumlm pse okupuesi u kujdes qeuml t‟i shpallte

tema tabu siccedil e pateumln shpallur teuml tilleuml teumlreuml rezistenceumln

shqiptare kundeumlr robeumlriseuml por edhe ngaqeuml ende nuk

ishte mbyllur fleta e fundit e keumlsaj historie e cila

vazhdoi teuml rridhte gjithnjeuml e meuml bujsheumlm neuml viset etnike

shqiptare

Kur u festua 100- vjetori i shpalljes seuml pavareumlsiseuml teuml

shtetit shqiptar e qeuml njeumlkoheumlsisht sheumlnon edhe

fatkeqeumlsineuml po teuml kaq viteve teuml copeumltimit teuml Shqipeumlriseuml

neuml disa shtete ballkanike ccedileumlshtja kombeumltare shqiptare

konsiderohej deri diku e mbyllur ngase Kosova eumlshteuml

shpallur shtet demokratik e i pavarur ndeumlrsa statusi i

shqiptareumlve neuml Maqedoni e neuml Mal teuml ZI duksheumlm eumlshteuml

avancuar

Pas vitit 1945 Kosova peumlrseumlri u robeumlrua Shqiptareumlt

peumlrseumlri vendoseumln teuml qeumlndronin dhe teuml rezistonin Edhe meuml tutje neuml rend teuml obligimeve historike mbeti obligimi

dhe qeumlllimi suprem i leumlvizjes ilegale-ccedillirimi i trojeve teuml

mbetura neumln sundimin e huaj dhe bashkimi i tyre me

shtetin ameuml Kjo deumlshmon se lufta e armatosur qeuml niseumln

djemteuml e vashat meuml teuml mira teuml Kosoveumls meuml 1998 i kishte

rreumlnjeumlt qysh meuml hereumlt dhe nga programi i Lidhjes seuml

Prizrenit kur populli shqiptar u ngrit si njeuml peumlr t‟a

ccedilliruar vendin e peumlr tbdquou veumlneuml krah popujve teuml Evropeumls

dhe teuml Ballkanit me shtetin e veteuml kombeumltar

Ccedileumlshtja e Kosoveumls neuml veccedilanti dhe e shqiptareumlve neuml peumlrgjitheumlsi neuml Jugosllavi pas peumlrfundimit teuml LDB-seuml

konsiderohej si ccedileumlshtje e mbyllur Qeveria e re e

Jugosllaviseuml pinjolleuml i pushtetit teuml vjeteumlr vazhdonte me

peumlrpjekje teuml ethshme qeuml neuml ccedildo pore teuml jeteumls teuml shuante

ccedildo ndjenjeuml kombeumltare dhe liridasheumlse Edhe pse

presionet vazhdonin populli gjeti njeuml meumlnyreuml tjeteumlr teuml

rezistenceumls qeuml ishte shumeuml meuml kuptimplote ama ishte

edhe e rrezikshme

Neuml ilegalitet teuml thelleuml filluan teuml vepronin organizatat e

shumta patriotike ilegale shqiptare si Leumlvizja Nacional Demokratike Shqiptare (LNDSH)24 Besa Kombeumltare

(BK)25 dhe disa teuml tjera pak meuml teuml vogla26 Leumlvizja

patriotike shqiptare ilegale neuml Kosoveuml kishte njeuml shtrirje

teuml madhe neuml koheuml dhe neuml hapeumlsireuml qeuml peumlrfshinte vitet

1945-1998 me aktivitete dhe me problematikeuml teuml

larmishme me momente kulmore dhe hereuml-hereuml

shpeumlrthyese qeuml dilte nga suazat e ilegalitetit si neuml vitet

1968 1981 1989 dhe neuml fund meuml 1997-1999 kur iu vu

balleuml peumlr balleuml regjimit teuml Beogradit27

Interesimi i shprehur nga bashkeumlsia ndeumlrkombeumltare peumlr

ccedileumlshtjen e pazgjidhur shqiptare mund teuml thuhej se kishte

24

Arkivi i Kosoveumls Dosja LNDSH Procesi gjyqeumlsor i Halim Spahiseuml

Gjnr 1745 25

Qerim Lita Referat peumlr Komitetet Nacional Demokratike Shqiptare

Prishtineuml 2009 20-22

Referat o 26

Arkivi i KQ teuml LKJ-seuml Beograd fondi Kosova (Komiteti

Krahinor i LKK) Dokument (top sekret) Sekretariati Krahinor i

Puneumlve teuml Brendshme nr 40001 27

Sabile Keccedilmezi-Basha Organizatat dhe grupet ilegale neuml Kosoveuml

1981-1989 Prishtineuml 2003 31

ndodhur menjeumlhereuml pas prishjeve teuml marreumldheumlnieve teuml

Jugosllaviseuml me llagerin e shteteve socialiste (Byroja

Informative) teuml vitit 1948 demonstratave studentore teuml

vitit 1968 e 1981 dhe duksheumlm vjen neuml shprehje pas vitit

1989 Ky interesim i shtuar kishte ndodhur peumlr shumeuml

arsye

1 Fundi i shembjes seuml sistemit komunist meuml 1989-1990 2 Fundi i Lufteumls seuml Ftoheumlt i viteve 1989-1990 qeuml

sheumlnonte fillimin e njeuml epoke teuml re neuml politikeumln

evropiane qeuml pasohet me formimin e shteteve teuml reja

kombeumltare neuml Ballkan dhe neuml Evropeumln Lindore e

Juglindore28 dhe

3 Riorganizimi i Leumlvizjes ilegale Kombeumltare Shqiptare

neuml rezistenceumln aktive ushtarake ndash UCcedilK

Natyrisht se teuml gjitha keumlto ngjarje pateumln jehoneuml pozitive

edhe neuml Kosoveuml dhe tek shqiptareumlt qeuml peumlr njeuml teuml drejteuml teuml

natyrshme historike (bashkim kombeumltar) ishin

angazhuar qeuml nga Lidhja Shqiptare e Prizrenit e keumlndej Por ktheseumln meuml teuml madhe Leumlvizja Ilegale Kombeumltare

Shqiptare e arrineuml meuml 1981 dhe e peumlrfundon neuml fund

shekull 20 neuml koheumln kur zeuml fill formimi i Ushtriseuml

Ccedillirimtare teuml Kosoveumls dhe e teumlreuml lufta kuroreumlzohet me

ccedillirimin e saj Kjo edhe eumlshteuml periudha meuml e

reumlndeumlsishme eumlshteuml peumlrmbyllje kulminante e njeuml

leumlvizjeje teuml gjateuml ilegale neuml Kosoveuml dhe neuml trojet tjera

shqiptare teuml ish- Jugosllaviseuml

Do theksuar se edhe brenda organizatave politike teuml

koheumls kishte dallime rreth artikulimit programor se cila ishte platforma meuml e mundshme dhe meuml e peumlrshtatshme

qeuml duhej teuml peumlrdorej peumlr rrethanat e koheumls peumlr teuml ardhur

deri te njeuml strategji e peumlrbashkeumlt veprimi Dallimet

konsistonin neuml ateuml se si duhej t‟i qaseshin zgjidhjes seuml

ccedileumlshtjes kombeumltare ngase veprimtaret e ilegales

asnjeumlhereuml neuml qeumlndrimet e tyre nuk ishin dogmat por

vareumlsisht prej rrethanave kombeumltare e ndeumlrkombeumltare

krijonin edhe qeumlndrimet e tyre Keumlteuml teuml dheumlneuml meuml seuml miri

e deumlshmon evoluimi i qeumlndrimeve rreth zgjidhjes seuml

statusit teuml Kosoveumls neuml situata teuml caktuara qeuml do i

paraqes teuml peumlrmbledhura neuml tre opsione si 1 Bashkimi i teuml gjitha tokave shqiptare me Shqipeumlrineuml

2 Bashkimi i teuml gjitha trojeve shqiptare neuml njeuml republikeuml

brenda Jugosllaviseuml dhe

3 Republika e Kosoveumls29

Qeuml teuml tri keumlto opsione teuml shtruara nga veprimtareumlt e

ilegales teuml Leumlvizjes Kombeumltare neuml periudha teuml

ndryshme kohore kishin edhe barteumlsit e vet ideor

Opsionin e pareuml peumlr bashkimin e trojeve shqiptare me

Shqipeumlrineuml neuml programin e saj e kishte parapareuml

LNDSH30 LRBSH31 OMLK32 dhe Leumlvizja Nacionale

28

Syleuml Ukshini Po aty 12 29

Ethem Ccedileku Kosova Neuml sfondin e diplomaciseuml Jugosllave dhe teuml

Shqipeumlriseuml 1945-1981 Prishtineuml 2009 303 30

Procesi gjyqeumlsor Prizrenit dos Gjnr 1745 Programi Politik i

Leumlvizjes Nacional Demokratike Shqiptare Arkivi i Kosoveumls dos

Formimi i ONDSH 1946 31

Programi i Leumlvizjes Revolucionare peumlr Bashkimin e Tokave

Shqiptare 1964 Gjykata e Qarkut Prishtineuml Leumlndeuml penale politike

(Arkivi i Kosoveumls)

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

33

peumlr Ccedillirimin e Kosoveumls dhe Viseve tjera shqiptare neuml

Jugosllavi33 Opsionin e dyteuml e kishte parapareuml

organizata ldquoPartia Marksiste-Leniniste Shqiptare neuml

Jugosllavirdquo34 e cila neuml programin e saj parashihte

bashkimin e teuml gjitha trojeve ku shtriheshin shqiptareumlt neuml

njeuml republikeuml neuml kuadeumlr teuml RSFJ-seuml

Megjithateuml veprimtaria dhe mendimi politik i

shqiptareumlve neuml Kosoveuml nuk u zhvillua ccedil‟lirsheumlm si

pasojeuml e statusit politik e juridik teuml popullit shqiptar neuml

Jugosllavi si pasojeuml e pengesave qeuml vinin nga represioni

i madh nga Republika e Serbiseuml dhe Lidhja Komuniste e

Jugosllaviseuml e cila nuk pranonte alternativeuml tjeteumlr teuml

zhvillimit e teuml mendimit politik si pasojeuml e gjendjes seuml

veumlshtireuml ekonomike arsimore e kulturore dhe si pasojeuml e

faktit se angazhimi politik peumlr Pavareumlsineuml e Kosoveumls

zhvillohej nga veprimtareumlt qeuml vepronin neuml ilegalitet35

Opsioni i treteuml apo zanafilla e ideseuml peumlr Republikeumln e Kosoveumls ishte shpalosur fillimisht me demonstratat e

vitit 196836 Por si meuml e sforcuar u paraqit neuml formeuml teuml

ploteuml neuml periudheumln e demonstratave teuml vitit 198137

e

198938 Kosova-Republikeuml pas shumeuml bisedimeve neuml

mes teuml veprimtareumlve teuml Leumlvizjes Kombeumltare ilegale

ishte keumlrkeseuml e teuml gjitha grupimeve ilegale pas vitit

1968 1981 1989 qeuml meuml voneuml do teuml beumlhet keumlrkeseuml e

gjitheuml popullit shqiptar neuml Kosoveuml dhe neuml viset e tjera

jugosllave teuml banuara me shqiptareuml

Barteumlse kryesore e keumlsaj keumlrkese pa dyshim se ishte fillimisht OMLK ku gjateuml muajit qershor 1981Hydajet

Hyseni Mehmet Hajrizi e Nezir Myrtaj me grupin e tyre

teuml fshehteuml leumlshuan neuml qarkullim platformeumln peumlr

organizimin e meumltejmeuml me titull ldquoTeza rreth Frontit

Popullor peumlr Republikeumln e Kosoveumlsrdquo Neuml keumlto teza jepen

argumentet qeuml flasin se Kosoveumls i takon statusi i

Republikeumls neuml Federateuml se ajo eumlshteuml e arritshme dhe se

populli i Kosoveumls ka potencial teuml luftojeuml peumlr fitimin e

saj

Meuml 17 janar 1982 neuml Untergrupenbah teuml Gjermaniseuml u vraneuml 3 aktivisteumlt meuml teuml dalluar teuml koheumls Jusuf Geumlrvalla

Kadri Zeka dhe Bardhosh Geumlrvalla ku nga disa teuml dheumlna

thuhej se neuml ateuml takim ishte arrit bashkimi i keumltyre dy

organizatave (OMLK dhe Leumlvizja Nacionale peumlr

Ccedillirimin e Kosoveumls dhe Viseve tjera shqiptare neuml

Jugosllavi)

Por njeuml muaj meuml voneuml meuml17 shkurt 1982 neuml Turqi

peumlrfaqeumlsues teuml dy grupimeve patriotike teuml fshehta Sabri

32

Programi Politik ldquoNeuml rrugeuml drejteuml liriseumlrdquo 1977-1978 Arkivi personal

ndash Mehmet Hajrizi Mehme tHajrizi Histori e njeuml organizate politike

dhe demonstratat e vitit 1981 Toena Tiraneuml 2008 f 119 33

Programi Politik i Leumlvizja Nacionale peumlr Ccedillirimin e Kosoveumls dhe

Viseve tjera shqiptare neuml Jugosllavi 34

Arkivi i Kosoveumls dos Gjykata e Qarkut-Prishtineuml PPnr 15282

PPnr19882 PP Nr6682 35

Po aty f 139 36

Arkivi i Kosoveumls Dos Programi Politik i Demonstratave 1968

Prishtineuml 1968 37

Arkivi i Kosoveumls Procesi gjyqeumlsor i grupit teuml pareuml teuml studenteumlve qeuml

moreumln pjeseuml neuml Demonstratat e vitit 1981 d PPnr 5881 Gjykata e

Qarkut Prishtineuml 38

Protestat gjitheumlpopullore Kosoveuml 1989

Novosella dhe Abdullah Prapashtica (teuml arratisur politik

nga Kosova) neuml prezenceuml edhe teuml ambasadorit teuml

Shqipeumlriseuml neuml Turqi Bujar Hoxha shpallin teuml formuar

Leumlvizjen peumlr Republikeumln Socialiste Shqiptare neuml

Jugosllavi (LRSSHJ) Ndeumlrsa me 15 maj teuml vitit 1982

edhe zyrtarisht neuml Zviceumlr peumlrfaqeumlsuesi i grupit teuml treteuml

patriotik (OMLK) Xhafer Shatri deklaron hyrjen neuml LRSSHJ

Qeumlllimi i LRSSHJ ishte qeuml teuml arrihet formimi i

Republikeumls seuml Kosoveumls neuml kuadeumlr teuml federateumls jugosllave

ku do teuml peumlrfshiheshin viset e banuara me shumiceuml

shqiptareuml 1985 Neuml pjeseumln e pareuml e vitit 1985 Keumlshillat

bazeuml teuml LRSHJ-seuml dhaneuml mendimet me shkrim peumlr

programin e meumltejmeuml teuml LRSSHJ-seuml Komiteti Qendror i

LRSHJ-seuml duke u bazuar neuml to dhe neuml ldquoTezatrdquo e

lartpeumlrmendura adaptoi Programin e pareuml teuml saj Me keumlteuml

rast iu ndeumlrrua edhe emri nga LRSSHJ neuml LPRK

(Leumlvizja Popullore peumlr Republikeumln e Kosoveumls)

Leumlvizje Popullore peumlr Republikeumln e Kosoveumls e cila lindi

nga bashkimi i tri organizatave ilegale patriotike

shqiptare eumlshteuml njeuml hallkeuml e reumlndeumlsishme e leumlvizjes

Kombeumltare Shqiptare neuml Kosoveuml por edhe neuml viset e

tjera shqiptare teuml robeumlruara39rdquo

Me ngjarjet e viteve 1989 e keumlndej qeuml pasuan neuml ish-

Jugosllavi me njeuml meumlnyreuml filloi edhe dekompozimi i

federateumls jugosllave ndeumlrsa shqiptareumlt si andej e keumlndej

kufirit i‟u rikthyen qyteteumlrimit teuml vet pra bashkeumlsiseuml seuml qyteteumlrimit evropian40

Mireumlpo pas ndryshimeve teuml shumta politike qeuml pasuan

neuml mes viteve 89-99 teuml shekullit teuml kaluar veprimtareumlt e

Leumlvizjes Kombeumltare Shqiptare qeuml vepronin neuml ilegalitet

por edhe ata qeuml vepronin neuml parti teuml ndryshme politike

legale qeuml u formuan gjateuml keumlsaj periudhe duke e par dhe

hetuar ndikimin e faktorit teuml brendsheumlm dhe teuml atij

ndeumlrkombeumltareuml neuml qeumlndrimet e veta filluan teuml beumlnin

korrigjime neuml qasje dhe neuml organizim

Programet politike e kombeumltare dhe mjetet e format e

lufteumls me teuml cilat parashihej teuml arriheshin qeumlllimet e saja

neuml esenceuml kishin mbetur teuml pandryshueshme gjateuml gjitheuml

historiseuml seuml leumlvizjes kombeumltare Por forma meuml e larteuml e

rezistenceumls lufta e armatosur ndoneumlse ishte pjeseuml e

programeve por edhe e praktikeumls historike teuml leumlvizjes

kombeumltare arriti teuml zbatohej neuml teumlreuml kuptimin dhe

gjereumlsineuml e saj veteumlm neuml vitet e neumlnteumldhjeta teuml shekullit

teuml kaluar ateumlhereuml kur u krijuan kushtet e brendshme dhe

teuml jashtme peumlr teuml kur u poqeumln faktoreumlt subjektiveuml dhe

objektiveuml teuml leumlvizjes Brezat e meumlparsheumlm teuml leumlvizjes

ilegale nuk mund ta beumlnin keumlteuml neuml Jugosllavineuml stabile e me prestigj ndeumlrkombeumltar dhe neuml rrethanat e lufteumls seuml

ftohteuml Megjithateuml lufta ccedillirimtare peumlrgatitej dhe

zhvillohej shkalleuml-shkalleuml peumlrballeuml valeumlve teuml egra teuml

dhuneumls qeuml ushtronte pushtuesi

39

Xhavit Haliti httpkosovareforumotioncomt1445p15-kush-ishte-

lpk-dhe-roli-i-saje-ne-uck 10 janar 2017 40

Po aty 317

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

34

Ky besim dhe ky angazhim i pa kursyer i ilegales dhe

besimi i madh neuml popullin e vet ndikoi qeuml teuml formohej

edhe UCcedilK-ja ngase ccedildo organizateuml ilegale neuml ish

Jugosllavi neuml programet e tyre peumlrveccedil zgjidhjes

paqeumlsore teuml ccedileumlshtjes shqiptare ato parashihnin edhe

zgjidhjen me lufteuml andaj dalja neuml skeneuml e UCcedilK-seuml nuk

ishte e rasteumlsishme dhe se ishte krahu meuml i natyrsheumlm i Leumlvizjes Kombeumltare neuml Kosoveuml qeuml nga viti 1945 Lufta e

Kosoveumls neumln udheumlheqjen e UCcedilK-seuml dhe ndihma e

madhe nga faktori ndeumlrkombeumltar qeuml solleumln lirineuml qeuml sot

popullata e Kosoveumls e geumlzon deumlshmon dhe provon se

ishte vepra meuml madhore e teuml gjitheuml atdhetareumlve qeuml u

angazhuan peumlr Pavareumlsineuml e saj duke mos kursyer as

jeteumln e tyre

Ky organizim i ri dhe kjo qasje e re politike e ushtarake

me koheuml kishte kaluar barrierat ideologjike dhe nuk e

shihte meuml veten pre teuml asnjeuml ideologjie Bile peumlr hir teuml

interesave meuml madhore kombeumltare gati teuml gjitheuml ish teuml burgosurit politikeuml neuml vitet e 89-99 me daljen nga burgu

kishin aderuar neuml radheumlt e LDK-seuml e parti teuml tjera teuml

formuara legalisht veteumlm e veteumlm qeuml teuml beumlnin unitetin

kombeumltar edhe meuml teuml fuqisheumlm Ka ndodhur edhe kjo se

meuml voneuml kur po ata iu bashkonin radheumlve teuml UCcedilK-seuml

paraprakisht deklaronin se nuk i takonin asnjeuml partie se

peumlr ta ekzistonte veteumlm UCcedilK-ja si faktor politik e

ushtarak i Kosoveumls

Veteumlm kur teuml studiohet mireuml thelleumlsisht e shkenceumlrisht

kjo periudheuml do teuml kuptohet meuml mireuml e meuml drejt e teumlreuml situata politike e ushtarake neuml teuml cileumln kaloi Kosova

Edhe pse kjo situateuml e reumlndeuml me kalimin e viteve do teuml

davaritej neuml Kosoveuml do teuml ndihej reumlndeuml pesha e

represionit teuml egeumlr serb por edhe meuml tej tek populli

shqiptareuml do teuml rritej besimi te SHBA-teuml e Evropa si

kodi meuml i pathyesheumlm peumlr lirineuml dhe sigurineuml globale

Bashkeumlsia ndeumlrkombeumltare shfaqet si forceuml rrezatuese peumlr

zgjidhjen e problemit teuml shqiptareumlve neuml ish-Jugosllavi

ngase ata (shqiptareumlt) pa dashjen e tyre kishin ngelur

larg saj Angazhimin e madh qeuml beumlneuml forcat kombeumltare

peumlr tu kthyer aty neuml Evropeuml nuk ishte i lehteuml ashtu siccedil ishte menduar neuml fillim teuml viteve teuml 90-ta Ajo madje

shpesh acaroi edhe kancelariteuml evroperendimore

Reumlndeumlsia e keumlsaj politike dhe e keumlsaj lufte meuml voneuml

kishte sheumlnuar ngritje graduale pozitive mund teuml thuhej

qeuml nga Rezoluta e Parlamentit Evropian (1989) e deri te

peumlrkrahja e Planit Gjitheumlpeumlrfshireumls teuml MartiAhtisarit41

Zgjidhja e ccedileumlshtjes seuml Kosoveumls e cila ishte edhe sfida e

fundit e madhe qeuml kishte mbetur neuml Ballkan pas

shpeumlrbeumlrjes seuml Jugosllaviseuml respektivisht beumlrja e

pavareumlsiseuml seuml Kosoveumls mbi bazeumln e Planit teuml Ahtisarit i

cili peumlrbeumln njeuml zgjidhje kompromisi eumlshteuml njeuml sproveuml peumlrfundimtare peumlr politikeumln e jashtme teuml Bashkimit

Evropian teuml SHBA-ve dhe e Bashkeumlsiseuml ndeumlrkombeumltare

neuml peumlrgjitheumlsi

41

Marti Ahtisari Plani gjitheumlpeumlrfshireumls Gazeta Koha ditore 3 shkurt

2007 Prishtineuml

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

35

Hazir Mehmeti Vjeneuml

Kisha Katolike Shqiptare vateumlr neuml sheumlrbim teuml njeriut dhe kombit

30 vjet nga krimi serb i helmimit teuml feumlmijeumlve shqiptareuml neuml Kosoveuml

Kisha Katolike Shqiptare vateumlr neuml sheumlrbim teuml njeriut dhe kombit Feumlmijeumlt e helmuar u trajtuan me zemeumlrgjereumlsi e

profesionalisht nga personeli kishtar Tani e 30 vjet meuml pareuml njeuml rifreskim kujtese Policia sekrete serbe placcedilkiteuml barnat

dhe keumlrceumlnon shenjteumlrit neuml sheumlrbim Neuml biseda informative Don Lush Gjergji Urdhri i policiseuml serbe teuml ndalohet

dheumlnia e ndihmave feumlmijeumlve teuml helmuar Kardinali kroat Franjo Kuharic ldquoMendojmeuml se sulmi ndaj Kisheumls Shqiptare neuml

Kosoveuml mbi gjitheuml eumlshteuml akt jo civilizues A eumlshteuml ndihma e dheumlneuml teuml seumlmureumlve teuml tjereuml krim

Viti 1990 neuml Kosoveuml do sheumlnohet si vit i disa ngjarjeve

teuml reumlnda neuml jeteumln e Kosoveumls mbi teuml gjitha peumlrjetimi i

dhuneumls seuml papareuml neuml shkolla Njeumlri nga aktet meuml

kriminale nga teuml gjitha aktet e dhuneumls neuml Kosoveuml ishte

helmimi i feumlmijeumlve shqiptareuml Neuml keumlto rrethana u vuneuml

neuml leumlvizje i teumlreuml populli Nga ajo koheuml do shkeumlpusim pak

rreshta peumlrkujtimi mbi aktivitetin e Kisheumls Katolike

Shqiptare me theks teuml veccedilanteuml neuml Ferizaj dhe Binccedileuml e

sheumlnuar neuml shtypin kroat Kisha Katolike Shqiptare ishte

pjeseuml e keumlsaj leumlvizje neuml mbrojtje dhe ndihmeuml teuml feumlmijeumlve

teuml helmuar nga pushtuesit serb Ajo ishe beumlreuml qendeumlr ku

trajtoheshin teuml helmuarit qendeumlr e furnizimit me bareumlra dhe material sanitar peumlr shumeuml qendra teuml Kosoveumls

Qendeumlr e mbledhjes seuml sheumlnimeve dhe fakteve mbi

helmimin e feumlmijeumlve Keumlto fakte do prezantohen neuml

mjete informimi simpoziume konferenca neuml

vazhdimeumlsi Kisha Katolike Shqiptare ishte shpresa e

ndihmeumls e strehimit ldquoSeuml pari meuml vrisni mua pastaj

veumlllezeumlrit e mi teuml strehuar keumlturdquo tha prifti patriot Porosi

shekullore ndaj veumlllaut Nga sheumlnimet e koheumls po japim

sekuenceuml nga diteumlt e para teuml helmimeve masive neuml

Ferizaj dhe Kosoveuml

Neuml pamundeumlsineuml e krijuar nga intervenimi i policiseuml serbe u beuml e veumlshtireuml deri e pamundur dheumlnia e

ndihmeumls feumlmijeumlve teuml helmuar neuml Ambulanten Rajonale

teuml Ferizajt Neuml keumlto rrethana duhej meuml shumeuml se kurreuml

veprimi organizativ qeuml feumlmijeumlt e helmuar me ccedildo kusht

teuml trajtohen Dr Paulina Lumezi neuml bashkeumlpunim me

kolegeumlt e saj dr Besim Hoxha dr Hajdin Ymeri dha

ideneuml peumlr ngritjen e njeuml ambulante improvizuese brenda

kisheumls Kjo ide u mbeumlshet edhe nga teuml tjereumlt dr Safet

Beqiri dr Xheladin Reqica dr Agim Bytyccedili drTefik

Idrizi drSkender Hyseni U bisedua Don Lush Gjergji

dhe personelin e Kisheumls Katolike Shqiptare duke pareuml nevojeuml teuml ngutshme peumlr ndihmeuml feumlmijeumlve shqiptareuml teuml

helmuar Seuml bashku me personelin sheumlndeteumlsor nga

Shteumlpia e Sheumlndetit neuml Ferizaj vendosin teuml improvizojneuml

ambulanceuml peumlr trajtim mjekeumlsor brenda hapeumlsireumls seuml

kisheumls Dihej se policia serbe pengonte trajtimin neuml

Ambulanten Rajonale e cila ishte e ngarkuar me

pacienteuml pengonte bartjen e teuml helmuarve deri aty dhe

qendra tjera mjekeumlsore jashteuml Ferizajt Kjo edhe

vendoset ku peumlrgjegjeumlse peumlr ambulanten brenda kisheumls

u caktua Motra Viktoria e cila do jeteuml neuml sheumlrbim teuml

vazhduesheumlm me peumlrkushtim Motra Viktoria seuml bashku

me dr Paulina Lumezin dhe dr Hajdin Ymeri mori pjeseuml neuml punimet e Simpoziumit neuml Zagreb i organizuar

me 9 qershor 1990 me temeuml nga helmimet neuml Kosoveuml

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

36

Neumln llupen e pushtuesi serb u vu aktiviteti neuml Kisheumln

Katolike Shqiptare sulmet e saj ishin teuml peumlrditshme dhe

shumeuml agresive nga e cila placcedilkiteumln teuml gjitha bareumlrat

maltretohen mjekeumlt sheumlrbyesit dhe teuml seumlmureumlt Kjo

gjendje u pasqyrua edhe neuml shtypin e koheumls Neuml biseda

informative ftohet edhe Don Lush Gjergji teuml cilin e

urdheumlrojneuml peumlr ndeumlrprerje teuml trajtimit teuml helmuarve neuml kisheuml

Shtypi kroat ldquoVecernji Listrdquo ldquoFokusrdquo ldquoGlas Koncilardquo

dhe gazeta tjera peumlrcillnin ngjarjet neuml Kosoveuml mes tyre

u dallua me regjistrimin dhe shkrimet drejtpeumlrdrejteuml nga

helmimet e feumlmijeumlve shqiptareuml neuml Kosoveuml gazeta ldquoGlas

Koncilardquo e cila ishte e lidhur me aktivisteuml humanisteuml

dhe sheumlrbimet humanitare preneuml Kisheumls Katolike

Shqiptare neuml Kosoveuml Shoqeumlriteuml shqiptare e kroate

bashkeumlrendonin aktivitet dhe ishin kundeumlr politikeumls

serbe lufteumlnxiteumlse neuml Kosoveuml Kisha Katolike Kroate

udheumlhiqej nga Kardinali Franjo Kuharic i cili kishte takime teuml vazhdueshme me veprimtareumlt shqiptareuml jo

veteumlm neuml Kroaci Dr Besnik Bardhi dhe rrethin e tij teuml

bashkeumlveprimtareumlve Ferhat Ymeri Sali Krasniqi Talat

Gjinolli Flora Brovina e shumeuml teuml tjereuml

Kroaci Deumlshmi peumlr helmimet neuml Kosoveuml

Murgesha nga Kroacia shkruan njeuml leteumlr peumlr gazeteumln

kroate ldquoGlas Koncilaldquo 6 maj 1990 ldquoPeumlr ccedildo diteuml na

sjellin nga disa teuml helmuar Spitali i kthen neuml shteumlpi

sepse qenka ldquomireumlldquo kurse atyre mundimi neuml lukth u

rikthehet peumlsojneuml ngeumlrccedile neuml keumlmbeuml veumlshtrimi i syve eumlshteuml si para frymarrjes seuml fundit Nuk mund teuml ecin

duhet teuml mbahen Para dy diteumlve njeuml vajzeuml e kaneuml

varrosur Duket se helmi ishte i hedhur para shteumlpiseuml

sepse teumlreuml familja ishte helmuar Veccedilse helmimi nuk

ndikon njeumlsoj te secili Neuml TV nuk e kaneuml treguar keumlteuml

Murgeshat tona japin ampula ldquobedoksin‟‟ dhe tableta

ldquonovalgetol‟‟ por keumlto na kaneuml mbaruar sepse peumlr

shkak teuml helmimit teuml madh janeuml harxhuar neuml barnatoret

e Ferizajit dhe Gjilanit Se si do daleuml kjo veteumlm zoti e

di Sa lot janeuml derdhur keumlto diteuml neuml rrethinat tonardquo

Viziteuml 25 vjet meuml pas

Kjo para se gjithash neuml Ferizaj dhe Binccedileuml ku sheumlrbenin

disa Motra nderi nga Kroacia me vite teuml tera neuml misionin

e tyre sheumlrbyes fetar e human Mes tyre Jela Gojevic

dhe Marjana Gojevic teuml cilat u dhaneuml ndihmeuml feumlmijeumlve

teuml helmuar shqiptareuml Neuml takimin toneuml pas tridhjeteuml

vjeteumlve Motra Jela Gojevic i kishte teuml freskeumlta peumlrjetimet

e saja nga skenat e dhembshme e teuml helmuarve qeuml

keumlrkonin ndihmeuml Ajo me modesti nuk deumlshironte teuml

lavdeumlrohet se ka beumlreuml diccedil teuml madhe ka beumlreuml detyreumln ndaj

zotit dhe njeriut ldquoPo ishte koheuml e reumlndeuml vinin feumlmijeuml teuml

seumlmureuml Ne iu ofronim ndihmeuml me ato mjete qeuml kishim

neuml shteumlpineuml toneuml teuml peumlrbashkeumlt kishim podrumin ku

mbanim materiale dhe kishim mundeumlsi teuml japim ndihmeuml Kishte diteuml qeuml vinin shumeuml nxeumlneumls nga Ferizaj Prizreni

dhe gjitheuml Kosova pasi nuk kishin mundeumlsi teuml keumlrkonin

ndihmeuml neuml objekte tjera Ndihmeuml teuml madhe dha Nue

Gjergji Ne nuk e dinim peumlr ccedilfareuml seumlmundje ishte fjala

por e shihnim se feumlmijeumlt ishin teuml seumlmureuml disa nga teuml

cileumlt reumlndeuml Meuml kujtohet se forcat policore serbe erdheumln

dhe grabiten teuml gjitha barnat dhe materialet qeuml duheshin

peumlr dheumlnie teuml ndihmeumls Kjo ndodhi dy hereuml (ldquo sve do

nul‟‟) Me dateuml 9 gusht 1990 ldquoGlas Koncila‟‟ shkruan

rreth sulmit teuml forcave serbe neuml Kisheumln Katolike

Shqiptare dhe grabitje e bareumlrave maltretimet e

personelit dhe teuml helmuarve

Ipeshkvi Nikeuml Prela keumlrkon intervenim neuml mbrojtje

teuml drejtave teuml njeriut

Ipeshkvi i Bashkiseuml Katolike Shqiptare neuml Kosoveuml

deumlrgon nga Ferizaji informateuml me 6 gusht 1990 teuml gjitha

qeverive teuml republikane krahinore dhe asaj federative

me rastin e incidentit teuml shkaktuar nga policia serbe

Agjentet e puneumlve teuml brendshme teuml peumlrcjell me njeumlsitet

speciale teuml armatosura teuml policiseuml me 4 gusht teuml keumltij

viti (1990) pa paralajmeumlruar dhe pa vendim peumlrkateumls

peumlrkundeumlr protesteumls seuml ashpeumlr teuml ipeshkeumlviseuml kontrollojneuml shteumlpineuml e zotit dhe kisheumln e Ferizajt dhe

banesat e motrave teuml nderit neuml Binqeuml neuml meumlngjes rreth

oreumls 0630 neuml teuml njeumljteumln koheuml grabisin bareumlrat e

barnatores seuml motrave teuml nderit gjegjeumlsisht bareumlra peumlr teuml

seumlmureumlt nga teuml gjitha besimet dhe kombeumlsia teuml cileumlt

vazhdimisht kaneuml ardhur teuml varfeumlrit apo neuml mungeseuml teuml

bareumlrave neuml barnatore I vetmi qeuml reagon me njeuml

deklarateuml ishte Kardinali kroat Franjo Kuhariq Ai i del

neuml mbrojtje Kisheumls Shqiptare neuml Kosoveuml i cili e quan akt

jo civilizues ldquoMendojmeuml se ky akt jo civilizues eumlshteuml

sulm mbi gjitheuml Kisheumln Shqiptare neuml Kosoveuml dhe mes tjerash pyet A eumlshteuml dheumlnia e ndihmeumls teuml seumlmureumlve

krim

Neuml takimet me sheumlrbyesit e asaj kohe na ndihmoi

gazetari e publicisti i njohur Rexhep Rifati Edhe vet

ishte i lidhur neuml aktivitetet qeuml zhvilloheshin neuml rrethanat

tejet teuml reumlnda Edhe familja e tij e kishte peumlsuar nga

helmi serb i hedhur Teuta vajza e Rifatit asokohe

nxeumlneumlse e fillores helmohet reumlndeuml bashkeuml me shoqet e

shokeumlt e saja me 5 prill 1990 Edhe sot e keumlsaj dite

deumlgjohet mbi pasojat qeuml laneuml helmimet krim serb i pa

ndeumlshkuar

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

37

Kultureuml

Mark Palnikaj Tiraneuml

Veumlshtrim kritik mbi vepreumln e Gjeccedilovit ldquoKanuni i Lek Dukagjinitrdquo

Peumlr vepreumln e Gjeccedilovit janeuml

mbajtur shumeuml simpoziume dhe

takime qysh nga vdekja tragjike e

tij neuml vitin 1929 madje peumlr

vepreumln e tij janeuml mbajtur takime

studimore edhe neuml teuml gjalleuml teuml tij

Gjeccedilovi gjateuml jeteumls seuml tij 55 vjeccedilare zhvilloi njeuml aktivitet

atdhetar por edhe shkencor duke

na leumlneuml njeuml trasheumlgimi teuml pasur neuml

fusha si arkeologjia etnografia

folklori etj duke mbledhur keumlngeuml

valle gojeumldheumlna mitologjike gjeuml

e gjeumlza fjaleuml teuml urta proverba dhe

materjale teuml tjera teuml cilat u botuan

neuml fillim teuml shekullit teuml kaluar neuml

revsteumln ldquoVisaret e Kombitrdquo Neuml

harkun kohor prej gjashteuml vitesh

nga viti 1904 deri neuml vitn 1910 ai botoi 5 vepra dhe peumlrkthime

Gjateuml regjimit komunist neuml

Shqipeumlri megjith lufteumln e madhe

qeuml u zhvillua kundeumlr feseuml dhe

veccedilanarisht ndaj klerit katolik

vepra e Gjeccedilovit u vlereumlsue duke i

njohur meriteumln e krijimit teuml

Arkeologjiseuml Shqiptare duke e

dekoruar me rastin e 50 vjetorit teuml

shpalljes seuml pavarsiseuml neuml vitin 1962 me Urdheumlrin ldquoPeumlr

Veprimtari Patriotikerdquo teuml klasit III

dhe duke botuar peumlr jeteumln dhe

veprimtarineuml e tij njeuml monografi

me titull ldquoShtjefeumln Gjeccedilovi Jeta

dhe Vepratrdquo e shkruar nga Ruzhdi

Mata shtypur neuml shtypshkronjeumln

ldquoMihal Durirdquo Tiraneuml 1982

Peumlrballeuml vepreumls kolosale atdhetare

dhe shkencore teuml Gjeccedilovit edhe

ai regjim u detyrue t‟i njifte shum nga meritat e tij Pushka e

Gjeccedilovit u vendos neuml Muzeun

Historik Kombeumltar neuml Tiraneuml

qysh neuml vitin 1970 Presidenti Rugova me dateumln 10 qershor 2003 e ka

dekoruar At Shtjefeumln Gjeccedilovin me ldquoMedaljen e Arteuml teuml Lidhjes seuml Prizrenitrdquo

Eumlshteuml detyra joneuml qeuml teuml identifikojmeuml dhe teuml nxjerrim neuml driteuml vepreumln e ploteuml teuml

keumltij kollosi teuml atdhetariseuml dhe teuml letrave shqipe dhe teuml sensibilizojmeuml organet

peumlrkateumlse shteteumlrore dhe politike neuml Shqipeumlri dhe neuml Kosoveuml peumlr teuml veumlneuml neuml

vendin qeuml meriton figureumln e keumltij patrioti teuml madh

Tema ime do teuml jeteuml e peumlrqeumlndruar nga njeuml keumlndveumlshtrim kritik por

njeumlkoheumlsisht edhe dashamireumls dhe jo denigrues peumlr vepreumln madhore ldquoKanuni i

Lek Dukagjinitrdquo qeuml e ka beumlreuml teuml pavdeksheumlm emrin e autorit teuml sajeuml

Edhe pse janeuml shkruar me qindra artikuj studimoreuml mbi keumlteuml vepeumlr duke e

etiketuar neuml forma nga meuml ekstremet nga cileumlsimi si njeuml kryevepeumlr deri neuml

mallkim teuml sajeuml si njeuml vepeumlr qeuml beumln teuml ekspozohen aneumlt meuml teuml erreumlta teuml realitetit

shqiptar vazhdojneuml akoma teuml shkruhen pa fund studime dhe referate peumlr teuml

Analizeumln meuml teuml sakteuml dhe teuml koncentruar teuml keumlsaj vepre e ka beumlreuml neuml hyrje teuml

botimit teuml pareuml teuml sajeuml korifeu i letrave shqipe Ateuml Gjergj Fishta

Neuml sesionin shkencor qeuml u mbajt neuml Zllakuqan me dateuml 25 korrik 2017 jam

paraqitur me njeuml temeuml me titull ldquoGjakmarrja neuml vepreumln e Shtjefeumln Gjeccedilovitrdquo

Aty kam folur me holleumlsi peumlr problemin e gjakmarrjes dhe trajtimin e keumltij fenomeni nga Kanuni i Lek Dukagjinit Tema eumlshteuml e botuar dhe mund teuml

gjeumlndet me lehteumlsi prandaj sot nuk do ta trajtoj aspak keumlteuml temeuml

Neuml vitin 1960 neuml revisteumln shkencore ldquoBuletin i Universitetit Shteteumlror teuml

Tiraneumlsrdquo Seria Shkencat Shoqeumlrore volumi II faqe 95 eumlshteuml botuar njeuml

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

38

studim mjaft serioz nga studjuesja

ruse J V Ivanova mbi vepreumln

ldquoKanuni i Lek Dukagjinitrdquo

Neuml vijim teuml studimit teuml saj kjo studjuese neuml faqen 96 peumlr teuml

kuptuar meuml mireuml vepreumln e

Gjeccedilovit ajo ka shtruar tre pyetje

Cileumls koheuml i peumlrkasin informatat

qeuml sjell ai neuml vepreumln e tij

Neuml ccedilfar trualli ka vepruar Kanuni

i Lek Dukagjinit

Neuml ccedilfareuml rrethanash konkrete

historike ka lindur Kanuni dhe neuml

cilat ambiente shoqeumlrore ka patur

fuqi

Teuml tria keumltyre pyetjeve ajo eumlshteuml

rrekur t‟u japeuml peumlrgjigje nga

keumlndveumlshtrimi i sajeuml qeuml peumlr hir teuml

seuml veumlrteteumls peumlr areumlsye teuml

rrethanave politiko shoqeumlrore teuml

koheumls nuk mund ti shmangej

krejteumlsisht ndikimit teuml ideologjiseuml

zyrtare teuml koheumls qeuml ishte regjimi

komunist

Neuml temeumln time do teuml peumlrpiqem edhe uneuml teuml jap versionin tim peumlr

keumlto tri pika pa kopjuar ideteuml ose

pikpamjet e keumlsaj studjueseje teuml

nderuar

Nga teuml dheumlnat e publikuara deri

sot pranohet qeuml sheumlnimet peumlr

kanunin e Lek Dukagjinit rreth

dy mijeuml faqe doreumlshkrime

Gjeccedilovi i mblodhi nga viti 1907

deri neuml vitin 1915 neuml famullineuml e Gomsiqes ku punoi rreth 8 vjet

Informatat qeuml sjell neuml keumlto

sheumlnime u peumlrkasin keumltyre viteve

dhe vendi ku keumlto rregulla

zbatoheshin ishin kryesisht

krahina rreth e rrotull famulliseuml seuml

tij dhe neuml Mirditeuml

Mbledhja por sidomos

kodifikimi i ndareuml neuml nene dhe

kapituj teuml veccedilanteuml eumlshteuml njeuml puneuml shkencore qeuml ka keumlrkuar shum

koheuml dhe mund nga autori dhe

eumlshteuml njeuml meriteuml e

jashteumlzakonshme e tij

Zonat ku zbatohej kanuni me

emrin Lek Dukagjini ishin

kryesisht zonat katolike neuml fiset e

Maleumlsiseuml seuml Madhe Nikaj

Meumlrturi Shala dhe Shoshi 12

bajrakeumlt e vegjeumll teuml Pultit Thaccedili

Berisha Maleumlsia e Lezheumls dhe bajrakeumlt e Mirditeumls

Autorja qeuml citova meuml sipeumlr shkruan se ky kanun zbatohej edhe neuml Krasniqe

Gash Bytyccedil Has Lumeuml dhe disa vende teuml tjera me popullsi teuml besimit musliman gjeuml qeuml nuk eumlshteuml e veumlrteteuml

Neuml zonat me popullsi teuml besimit musliman krahas kanunit ka vepruar edhe

sheriati qeuml ishte njeuml e drejteuml qeuml e praktikonte pushtuesi turk neuml shum zona

Madje edhe neuml zonat me popullsi teuml besimit katolik qeuml peumlrmendeumlm meuml sipeumlr

ky kanun nuk ka vepruar kudo njeumllloj por ka dallime teuml theksuara

Dera e Gjo Markut e kodifikuar neuml keumlteuml peumlrmbledhje teuml Gjeccedilovit i ka patur ato

privilegje veteumlm neuml bajrakeumlt e Mirditeumls por jo neuml zonat e tjera

Neuml zonat me popullsi teuml besimit teuml krishtereuml dhe musliman fqinje me Mirditeumln

ka vepruar njeuml tjeteumlr kanun i njohur si ldquoKanuni i Skeumlndeumlrbeutrdquo Ky u mblodh

dhe u kodifikue nga Imzot Frano Ilia dhe u botue nga Arqipeshkvia e Shkodreumls

neuml vitin 1993 Zona e Kurbinit ku vepronte ky kanun eumlshteuml shum e peumlrzier nga

ana gjinore me popullsineuml e fiseve teuml Mirditeumls

Edhe studjuesi Xhemal Meccedili ka botuar njeuml peumlrmbledhje mbi teuml drejteumln

zakonore me titull ldquoKanuni i Lek Dukagjinit Varjanti i Pukeumlsrdquo

Neuml fakt Gomsiqja ku e mori leumlndeumln kryesore Gjeccedilovi peumlr vepreumln e tij eumlshteuml

quajtur historikisht pjeseuml administrative e Pukeumls edhe pse eumlshteuml me popullsi teuml

peumlrzier teuml fiseve nga Puka dhe Mirdita

Neumlse marrim parasysh ndryshimet e keumlsaj teuml drejte zakonore qeuml vepron neuml fise

pak meuml teuml largeumlta nga Gomsiqja si Nikajt Meumlrturi Berisha Shala Shoshi

Shkreli Keumllmendi Hoti Gruda etj ateumlhereuml rezulton qeuml ky kanun nuk eumlshteuml i

njeumlllojteuml neuml zonat qeuml peumlrmendeumlm

Edhe Xhafer Martini dhe Shefqet Hoxha kaneuml mbledhur teuml drejteumln zakonore

peumlr Dibreumln dhe Lumeumln krahina relativisht afeumlr me zoneumln ku Gjeccedilovi mblodhi

materialet peumlr vepreumln e tij

Me keumlto qeuml shkruam meuml sipeumlr marrin peumlrgjigje dy pyetjet e para ndeumlrsa peumlr pyetjen e treteuml duhet teuml ndalemi edhe pak Kur e ka zanafilleumln Kanuni asnjeumlri

nuk mund ta thoteuml me kompetenceuml fjaleumln e tij sepse fatkeqeumlsisht janeuml dy

shkaqe kryesore qeuml nuk e mundeumlsojneuml hedhjen driteuml mbi keumlteuml pikeuml Seuml pari neuml

Shqipeumlri pushtuesi turk gjateuml koheumls qeuml e mbajti teuml pushtuar ka djegur dhe

shkateumlrruar ccedildo gjeuml teuml shkruar dhe seuml dyti vendi yneuml ka qeumlneuml i neumlnshtruar disa

pushtuesve si romakeumlt serbeumlt bullgareumlt dhe neuml fund edhe turqit

Secili pushtues neuml koheumln e sundimit teuml tij ka zbatuar dhe ju ka imponuar ligjet

e veta popullsiseuml seuml neumlnshtruar Janeuml teuml njohura ligjet e Kostandinit teuml Madh teuml

Justinianit Kodi i Dushanit dhe disa ligje teuml tjera teuml cilat neuml periudha kohe teuml

peumlrcaktuara janeuml zbatuar neuml popullsineuml shqiptare Po ashtu gjateuml sundimit

rreth 500 vjeccedilar teuml pushtuesit turk zbatimi i disa ligjeve teuml pushtuesit ka qeumlneuml detyrim Edhe e drejta kishtare e shkruar neuml disa kapituj teuml Bibleumls duhet teuml

pranojmeuml qeuml neuml popullsineuml e krishtereuml ka patur ndikimin e vet

Nuk jemi neuml gjendje peumlr teuml peumlrcaktuar me sakteumlsi ndikimin e secilit nga keumlto

ligje cili ka meuml shum ndikim neuml Kanunin e Lek Dukagjinit por sipas

mendimit toneuml secili nga keumlto ka pak a shum njeuml fareuml ndikimi mbi teuml

Mbas vitit 2000 studjuesja italjane Luccedilia Nadin dhe studjuesi shqiptar Peumlllumb

Xhufi kaneuml publikuar Statutet e Shkodreumls nga njeuml kopje doreumlshkrim e ruajtur

neuml Biliotekeumln e Muzeut Correr neuml qytetin e Venecies

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

39

Ky dokument me rreth njeumlqind

faqe eumlshteuml shkruar rreth vitit

1479 dhe ka njeuml reumlndeumlsi teuml

jashtzakonshme peumlr studimin e seuml drejteumls penale dhe zakonore neuml

truellin Arbeumlror dhe peumlr keumlteuml

eumlshteuml shkruar dhe diskutuar

shumeuml neuml Shqipeumlri dhe jashteuml

sajeuml por uneuml e peumlrmenda keumlteuml peumlr

faktin se neuml asnjeumlrin nga nenet e

keumltij Statuti nuk peumlrmendet

gjakmarrja

Shkodra ka qeumlneuml qyteti kryesor

peumlr rrethinat ku ka vepruar Kanuni i Lek Dukagjinit dhe ne

nuk jemi neuml gjendje teuml themi se sa

kaneuml patur ndikim statutet e

Shkodreumls neuml popullsineuml e

rrethinave teuml sajeuml Nuk jemi neuml

gjendje as teuml themi me siguri se

kur ka filluar teuml shfaqet fenomeni

i gjakmarrjes neuml formeumln qeuml kishte

kur shkroi Gjeccedilovi vepreumln e tij

Neuml vepreumln e Gjeccedilovit nuk thuhet

se kur ka filluar teuml shfaqet fenomeni i gjakmarrjes neuml

meumlnyreuml teuml frikeumlshme siccedil ishte neuml

vitet e fundit teuml pushtimit turk

Mbetet detyreuml pareumlsore e

sudjueve taneuml peumlr teuml beumlreuml

keumlrkimet e nevojshme neuml arkivat

e ndryshme kryesisht neuml ato teuml

Romeumls Venecies dhe

Dubrovnikut peumlr teuml pareuml se si ka

evoluar ndikimi i kanunit neuml zonat ku ai pati ndikim

Kanuni neuml secilin lloj ose variant

zbatohet brenda njeuml njeumlsie jo

shumeuml teuml madhe qeuml njifet me

emrin fis ose bajrak

Fise quhen grupime pak a shum

teuml meumldha banoreumlsh qeuml e kaneuml

prejardhjen nga njeuml i pareumllindur

dhe kaneuml teuml gjith lidhje gjaku

midis tyre Nuk ka qeumlneuml zakon teuml

beumlheshin martesa brenda fisit as kur ishin larg njeumlzet breza Neuml

kanun ishte e ndaluar martesa

brenda fisit ldquoedhe neuml 400 brezardquo

mjaft qeuml lidhja e gjakut teuml ishte e

njohur dhe e konfirmuar mireuml

Bajraku eumlshteuml njeuml njeumlsi teritoriale

me banoreuml qeuml ishin teuml lidhur neumln

njeuml flamur por jo

domosdoshmeumlrisht kishin lidhje

gjaku midis tyre

Neuml disa punime eumlshteuml shkruar se bajrakeumlt dhe bajraktarin i krijoi pushtuesi

turk Kjo nuk me duket shum e besueshme sepse asnjeuml shtet nuk mund teuml

krijojeuml as fshtra as qytete as fise por ai mund teuml beumljeuml ndarje administrative mbi

bazeumln e fshatrave qyteteve apo fiseve dhe teuml krijojeuml llojin e administrateumls qeuml e vlereumlson meuml teuml vyer Organizimin administrativ mbi bazeuml bajraqesh pushtuesi

turk e ka peumlrdorur meuml seuml pari neuml shekullin XVIII Ai u ka njohur pushtetin

bajraktareumlve ju ka dheumlneuml disa kompetenca dhe ju ka njohur disa privilegje

dhe ka lejuar qeverisjen jo sipas ligjeve teuml shtetit por sipas teuml drejteumls zakonore

E drejta zakonore peumlsonte rregullime dhe ndryshime sa hereuml banoreumlt e shikonin

teuml areumlsyeshme Ndryshimi beumlhej nga mbledhja e teuml gjith pjeseumltareumlve teuml fisit ose

bajrakut duke marreuml pjeseuml siccedil thuhej ldquoburr peumlr shpirdquo ccedilka neumlnkuptonte qeuml teuml

ishte i pranisheumlm neuml kuvend nga njeuml pjeseumltar mashkull nga ccedildo familje e

komunitetit Vendimet merreshin me shumiceuml absolute me votim teuml hapur Ato

ishin teuml detyrueshme peumlr zbatim nga teuml gjith komuniteti pa peumlrjashtim peumlrfshireuml edhe parineuml Seuml bashku me vendimet peumlrcaktoheshin edhe sanksionet

peumlr cilindo qeuml nuk zbatonte vendimet e miratuara Masat shteumlrnguese kaneuml

qeumlneuml shumeuml teuml rrepta dhe fillonin nga gjobat qeuml mund teuml ishin me para ose me

shtrimin e drekave ose darkave peumlr teuml gjith komunitetin dhunimi publik duke e

detyruar fajtorin teuml merrte njeuml gur teuml reumlndeuml dhe ta transportonte i veteumlm neuml njeuml

distanceuml qeuml ata e shikonin teuml arsyeshme deumlbimi peumlr tre vjet ose peumlrgjithmoneuml

nga vendbanimi dhe shkateumlrrimi i teuml gjitha pronave dhe djegia e shteumlpiseuml Neuml

raste ekstreme ishte vrasja e personit fajtor ose vrasja kolektive Vrasja

kolektive ishte kur fajtori beumlnte njeuml krim qeuml fyente reumlndeuml nderin dhe dinjitetin e

fisit Neuml keumlteuml rast fajtori lidhej dhe vendosej neuml njeuml shesh dhe vritej duke e

qeumllluar teuml gjith me armeuml

Veumlndimet qeuml merreshin ishin neuml shum raste specifike veteumlm peumlr njeuml fis ose

bajrak dhe neuml keumlteuml kuptim Kanuni i njeumlrit fis mund teuml mos ishte i njeumlllojteuml me

ateuml teuml fisit tjeteumlr Edhe neuml Kanunin e hartuar nga Gjeccedilovi neuml shtojceumln qeuml eumlshteuml

vendosur neuml fund beumlhet fjaleuml peumlr vendime teuml fiseve ose teuml djelmniseuml teuml cilat

janeuml marreuml neuml kushte teuml caktuara peumlr probleme teuml caktuara Ky eumlshteuml shembulli

ilustrues meuml i mireuml qeuml Kanuni nuk ishte i shkruar njeumlhereuml e peumlrgjithmoneuml por

ishte neuml peumlrpunim dhe ndryshim teuml vazhduesheumlm dhe nuk ishte kudo i njeumljteuml

Edhe pse janeuml shkruar shumeuml studime mbi teuml drejteumln zakonore shqiptare gjateuml

afeumlr 150 vjeteumlve teuml fundit jam i mendimit se ka akoma shumeuml hapeumlsira teuml

pastudjuara dhe ka veumlnd peumlr studime teuml tjera teuml bazuara neuml teuml dheumlna arkivore dhe jo nga mbledhja gojore neuml komunitetet ku zbatohet

Shkrimi i teuml drejteumls zakonore mbi bazeumln e intervistave dhe tregimeve nga

banoreumlt e komuniteteve pa u thelluar neuml literatureuml dhe neuml dokumenta arkivore

jep njeuml produkt qeuml leuml shumeuml peumlr teuml deumlsheumlruar neuml lidhje me cileumlsineuml dhe

sakteumlsineuml e tij Gjeccedilovi ka meriteumln qeuml ishte i pari qeuml beumlri mbledhjen dhe

kodifikimin e keumlsaj teuml drejte zakonore por jam i mendimit se ajo duhet

studjuar me sy kritik dhe teuml ploteumlsohet me teuml dheumlna teuml reja nga studjues

profesionisteuml dhe institucione prestigjioze shteteumlrore ose nga shoqeumlria civile

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

40

Nikeuml Gashaj Podgoriceuml

At Gjergj Fishta poet kombeumltar

At Gjergj Fishta

At Gjergj Fishta (1871-1940) eumlshteuml poeti kombeumltar

dramaturg prozator estet publicist pedagog klerik dhe

politikan Lindi meuml 23 tetor 1871 neuml fshatin Fishteuml teuml

Zadrimeumls neuml paralagje teuml Shkodreumls Ndoqi shkollat

franccedileskane neuml Troshan dhe Shkodeumlr Meuml 1886 kur

ishte 15 vjeccedil u deumlrgua nga franccedileskaneumlt neuml Bosnjeuml- neuml

Sutjeskeuml Livno dhe Kresheveuml ku studioi teologji

filozofi dhe gjuheuml teuml huaja sidomos latinishten

italishten dhe kroatishten Atje ra neuml kontakt me

shkrimtarin boshnjak Geumlga Martiq dhe me poetin kroat Silvije Strahimir Kranjccedileviq teuml cileumlt i zgjuan talentin

letrar Fishta u frymeumlzua edhe nga shkrimet e

shkrimtarit franccedileskan Andria Kaccediliq-Mioshiq poet dhe

publicist dalmat po ashtu edhe nga veprat e poetit kroat

Ivan Mazhuraniq Fishta njihte edhe krijimet letrare teuml

poetit malazez Petar Petroviq Njegosh etj

Meuml 1894 u shugurua prift dhe u pranua neuml urdhrin

franccedileskan Po ateuml vit u kthye neuml Shqipeumlri dhe filloi

puneumln si meumlsues neuml kolegjin franccedileskan neuml Troshan e

meuml pas si famullitar neuml fshatin Gomsiqe

Fishta u emrua neuml vitin 1902 drejtor i Gjimnazit

Franccedileskan neuml Shkodeumlr i cili qysh prej themelimit teuml tij

neuml vitin 1861 drejtohej nga teuml huajt Me ardhjen peumlr

drejtor Fishta neuml shkolleuml beumlri shtiemen e gjuheumls shqipe

si gjuheuml meumlsimi Pra zeumlvendeumlsoi italishten me shqipen

peumlr hereuml teuml pareuml si gjuheuml neuml shkolleuml Neumln drejtimin e tij

shkolla mori njeuml hov teuml ri Shkolla e Pateumlr Gjergjit ndash

keumlshtu e quajshin shkodraneumlt Ajo u beuml qendra e

atdhetarvet ku neuml mbreumlmje mbledhshin djelmoshat e

qytetit peumlr teuml marreuml keumlshilla e meumlsime nga goja e

Mjeshtrit t‟ideseuml kombeumltare Gjergj Fishteumls Praneuml keumlsaj

shkolleuml Fishta formoi dhe njeuml grup amatoreumlsh Teatri e

me keumlta ccedilfaqi hereuml mbas here copa teuml ndryshme teuml

peumlrpiluara prej tij neuml Salonin e vogeumll t‟oborrit teuml

Shkodreumls teuml cilin ai veteuml me shijen e veteuml teuml pashoqe e

ndreqte e mirsonte e pikturonte ndash mbasi duhet dijteuml- se

ishte edhe njeuml piktor i mireuml Keumlshtu pra populli i Shkodreumls pati fatin teuml kishte neuml gji teuml vet qysh prej vitit

1907 njeuml teateumlr ndash mund t‟a quajmeuml - kombeumltar

Keumlto ccedilfaqje gjithmoneuml me subjekt shqiptar ngjalleumln njeuml

entuziazeumlm neuml zemrat e teuml gjitheumlve dhe emeri i pateumlr

Gjergjit u beuml ylli i riniseuml U krijua njeuml brez i ri me shpirt

e me zemeumlr shqiptar fanatik i ccedileumlshtjes kombeumltare

Njeuml kontribut jashteumlzakonisht teuml madh Fishta e dha si

kryetar i Komisionit peumlr hartimin e alfabetit teuml gjuheumls

shqipe neuml Kongresin e Manastirit (Bitoli i soteumlm- Maqedonia e Veriut) meuml 1908

Zoteumlsia e Fishteumls si poet i cili ka leumlneuml emeumlr pothuaj neuml teuml

gjitha gjiniteuml dhe zhanret e krijimtariseuml letrare shprehet

sidomos neuml kryevepreumln ldquoLahta e Malciseumlrdquo neuml teuml

tridhjeteuml keumlngeumlt e seuml cileumls poetizohet historia e popullit

shqiptar nga Lidhja e Pizrenit 1878 e deri neuml pavareumlrsineuml

e Shqipeumlriseuml meuml 1912 Neuml keumlteuml vepeumlr Fishta keumlndon

lufteumln e popullit shqiptar peumlr pavareumlsi teuml zhvilluar neuml dy

drejtime kundeumlr Perandoriseuml Osmane neuml periudheumln e

shthurjes seuml saj dhe lufteumln kundeumlr coptimit teuml truallit

etnik shqiptar nga Mali i Zi dhe nga Serbia

Gati e teumlreuml leumlnda me teuml cileumln Fishta ndeumlrtoi keumlteuml vepeumlr

eumlshteuml nxjerrur nga jeta e pasuria shpirteumlrore e popullit

shqiptar (Martin Camaj) Kot mundohen Grekeumlt e soteumlm

ndash thonte Faik Konica ndash teuml gjejneuml neuml leteumlrsin e vet njeuml

vepeumlr meuml teuml ploteumlsueme se ldquoLahuteumlnrdquo

Reumlndeumlsia e madhe e Fishteumls eumlshteuml si sekretar i

peumlrgjithsheumlm i delegacionit shqiptar neuml Konferenceumln e

Paqeumls neuml Paris meuml 1919 -1920 Po ashtu neuml zgjedhjet e

qershorit teuml vitit 1921 Gjergj Fishta zgjedhet deputet i Shkodreumls dhe neumlnkryetar i Parlamentit teuml Shqipeumlriseuml

Prandaj eumlshteuml me reumlndeumlsi angazhimi i tij politik peumlr

peumlrfaqeumlsimin dhe artikulimin me dinjitet teuml interesave teuml

popullit dhe teuml shtetit shqiptar

Fishta ka meriteuml teuml madhe peumlr mbrojtjen cileumlsore teuml

interesave teuml shtetit shqiptar dhe teuml mbrojtjes seuml drejtave

njereumlzore teuml veumlllezeumlve shqiptar jashteuml kufijve teuml

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

41

Shqipeumlriseuml si pjeseumltar i delegacionit shqiptar neuml

konferencat ballkanike 1930 neuml Athineuml 1931 neuml

Stamboll 1932 neuml Bukuresht dhe meuml 1933 neuml Selanik

Kontributi i madh i Fishteumls eumlshteuml si bashkeuml themelues

dhe antar i Shoqeumlriseuml letrare ldquoBashkimirdquo neuml Shkodeumlr

meuml 1899 qeumlllimi i seuml cileumls ishte zgjimi kombeumltar i

popullit me aneuml botimesh neuml gjuheumln amtare

Neuml vitin 1923 shoqnija ldquoRozafatrdquo organizoi neuml Shkodeumlr

njeuml ekspoziteuml pikturash kombeumltare Neuml keumlteuml ekspoziteuml

Fishta paraqiti 24 copeuml piktura origjinale teuml tij teuml punura

me njeuml mjeshtri aq teuml madhe sa disa prej tyre u miratuan

nga Akademia e Vjeneumls

Fishta seuml bashku me patriotin Luigj Gurakuqin formuan

ldquoKomisin Letrarerdquo neuml Shkodeumlr meuml 1916 e cila kishte

peumlr qeumlllim me i veuml themelet e njeuml gjuhe teuml peumlrbashkeumlt

letrare teuml shqipes

Fishta duke iu mbajteuml gjithnjeuml parimit teuml vet themelor se

shtypi acircsht arma macirc e mireuml peumlr teuml peumlrhapeuml mendimet e

mjeti macirc i peumlrdorshmi peumlr t‟i ccedileleuml syt popullit themeloi

revisteumln letrare filozofike dhe diturore ldquoHylli i Driteumlsrdquo

meuml 1913 Po ashtu meuml 1916 themeloi dhe drejtoi

gazeteumln politike-letrare rdquoPosta e Shqypnisrdquo Peumlrveccedil

keumltyre peumlr njeuml koheuml teuml gjateuml drejtoi dhe revisteumln ldquoZacircni i Shna Ndoutrdquo

Fishta njihet si poeti meuml popullor i shqiptareumlve si poeti

meuml i peumlrzeumlmeumlrt i keumltij populli Ai ka qeneuml figura

emblematike e gjuheumls dhe kultureumls shqipe dhe apostulli i

Atdheut teuml vet Prandaj ai eumlshteuml nderi dhe krenaria e

shqiptariseuml Ai e meriton keumlteuml nderim dhe vlereumlsim

Eumlshteuml njeuml boteuml e teumlreuml qeuml e ka nderuar si teuml tilleuml qeuml e ka

cileumlsuar si poetin meuml teuml madh teuml kombit shqiptar

Poeziteuml e tij epike lirike e satirike jo veteumlm u njofteumln u studiuen dhe u ccedilmuan neuml teumlreuml boteumln shqiptare duke leumlneuml

vrageuml teuml pashlyeshme por jehuan edhe neuml boteumln letrare

teuml jashtme tue e beuml teuml njoftur emrin shqiptar ndeumlr rrethet

intelektuale teuml boteumls seuml qyteteumlruar

Gjergj Fishteumln e nderoi dhe ngriti bota shqiptare por

dhe bota e jashtme duke i dheumlneuml atij dekorata e tituj

nderimi E dekoroi Mbreti i Austro-Hungariseuml me

Ritterkreuz (1912) Papa Piu XXII me Medaljen e

Meritimit (1925) Parija e Peumlrgj e Urdhnit Franccedileskan

me titullin Lector Jubilatus (1929) mbreti i Turqiseuml me

dekorateumln Mearij klII (1912) dhe Greqia me dekorateumln Foenix (1931)

Fishta meuml 1939 u zgjedh aneumltar i rregullt i Akademiseuml

Italiane teuml Shkencave dhe Arteve Kryetari i keumlsaj

Akademi Luigj Federzoni neuml telegramin qeuml i deumlrgoi

Ernest Koliqit si Ministeumlr i Arsimit teuml Shqipeumlriseuml neuml

raseumln e vdekjes seuml poetit me 30 dhjetor teuml vitit 1940

ndeumlr teuml tjerat u shpreh bdquobdquoAkademia e tyre humbi njeuml

ndeumlr pjestareumlt e vet meuml teuml shkeumllqyesheumlm

Eqrem Ccedilabej thekson bdquobdquoVepra e Fishteumls i ka rreumlnjeumlt neuml tokeumln e neuml jeteumln popullore teuml Shqipeumlriseuml ajo nuk do

t‟ishte ccedilka eumlshteuml pa njohjen e thelleuml teuml vendit nga ana e

poetit dhe nuk mund teuml kuptohet pa njohur veumlndin dhe

njereumlzit e Shqipeumlriseuml Veccedilse ccedil‟i fali vendi poetit ky ia

peumlrligji neuml trajteuml teuml fisnikeumlruar teuml artit Sepse vepra e tij u beuml pasqyra besnike fytyra e kthjellteuml e gjitheuml veumlrteteumlsiseuml

etnike trimeumlriseuml seuml ashpeumlr burreumlriseuml luftarake krenariseuml

raciale qeuml ka mundur teuml ruaj gjer sot jeta shqiptare‟‟

Lazgush Poradeci thoteuml bdquobdquoFishta eumlshteuml shkeumlmb i tokeumls

dhe shkeumlmb i shpirtit shqiptar‟‟ Ndeumlrsa Karl Gurakuqi

u shpreh bdquobdquoShqipeumlrineuml e deshti aq fort sa qe gjaacutell e peumlr teuml

cileumln shkricircni krejt jeteumln e vet Shqipeumlnia qe ideali i tij

peumlr tecirc punoi peumlr tecirc vuajti e me emnin e saj neuml gojeuml dha

frymeumln e fundit‟‟ Peumlr tecirc pat keumlndua

Dersaacute trsquomuendem me ligjrue

E saacute gjall me frymrsquoun jam

Kurr Shqipni srsquokam me trsquoharrue

Edhe nrsquovorr me trsquo peumlrmendrsquo kam

Prandaj emri i tij do teuml duhej teuml shkruhej me germa teuml

arteuml neuml historineuml kombeumltare sepse ka qeneuml kolosi i

historiseuml dhe kultureumls kombeumltare shqiptare

Mireumlpo sikurse eumlshteuml e njohur Fishta neuml periudheumln e

sistemit komunist peumlr arsye politike dhe ideologjike u

ndalua meuml se dyzet vjet nga meumlsimi neuml shkolla e neuml universitete si dhe nga botimi dhe studimi neuml trojet

shqiptare Shqipeumlri Kosoveuml Maqedoni Mal i Zi e

Lugineuml e Presheveumls Kjo ndaleseuml beumlri qeuml disa gjenerata

teuml mos kishin mundeumlsi ta njohin keumlteuml figureuml teuml madhe teuml

kultureumls shqiptare

Pas reumlnjes seuml komunizmit neuml Shqipeumlri Fishta peumlrseumlri

keumlthehet neuml institucione arsimore kulturore dhe

shkencore peumlr t‟u meumlsuar dhe studiuar por jo dhe sa

duhet Megjithateuml ekziston nevoja peumlr njohjen meuml teuml

mireuml teuml gjeneratave teuml reja me vepreumln e reumlndeumlsishme letrare-artistike teuml tij si dhe me kontributin e madh teuml

peumlrgjithsheumlm teuml Fishteumls peumlr kultureumln dhe ccedileumlshtjen

kombeumltare shqiptare

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

42

Mr Engjeumlll I Berisha Gjakoveuml

Doli nga shtypi veumlllimi meuml i ri poetik i autorit Jeton Kelmendi ldquoNjeuml ardhje tjeteumlrrdquo

Edicioni IWA ldquoBOGDANIrdquo maj 2020

Njeuml veumlllim poetik sikur e ka neuml

unin e tij autori teuml manifestohet

neuml koheuml neuml perspektiveumln e

trajtimit teuml dukurive qeuml e rrethojneuml njeriun dhe ky

kompleksivitet artistik me vlereuml i

sillet neuml teumlreuml opusin e tij tashmeuml

njeuml legjitimitet i njohur i keumltij

autori Kur lexon keumlteuml autor me

theks teuml veccedilanteuml neuml librin e fundit

teuml tij ldquoNjeuml ardhje tjeteumlrrdquo sa me

ngulm eumlshteuml rezistenca ndaj

pushtimit teuml veumlrteteumls sikur meumlton

teuml thoteuml poeti shikoje neuml fytyreuml teuml

veumlrteteumln vetvetiu demaskohet sheumlmtia

Jeton Kelmendi tanimeuml ka

strukturim teuml tij poetik ka ngjizje

qeuml e dallon nga shumeuml krijues

duke qeneuml neuml koherenceuml me ccedildo

varg qeuml shkruhet diku neuml boteuml

pasi qeuml ai jeton bashkeuml me

poezineuml boteumlrore novative dhe

sikur teuml thuash me metaforeumln e

universalizmit i peumlrkthyer neuml

shumiceumln e gjuheumlve qeuml i flet njereumlzimi peumlr t‟u beumlreuml emri e

poezia e tij gjuheuml komunikuese

artistike e humane

Ndoneumlse poezia eumlshteuml mjet shumeuml

i mireuml peumlr ta shprehur dashurineuml

reagimin pse jo sugjerimin nuk e

di te kush meuml tepeumlr se te poeteumlt

shprehet organikisht dhimbja po

aq sa dashuria Kelmendi shkaqet

qeuml beumlhen subjekt dobeumlsie neuml shoqeumlri aty ku jetojmeuml cileumlsohen

si pasojeuml e mendjes duke mos e

zoteumlrua cileumlsineuml toneuml qeuml na e faleuml

natyra Dhe keumlteuml e reflekton gati

neuml teumlreuml librin me identitetin e tij

shpirteumlror duke shpeumlrthyer ndaj

sajimeve qeuml na veshen teuml vrazhda

dhe ai eumlshteuml keumlrkues qeuml nga

poezia e pareuml ldquoNuk dilet neuml njeuml koheuml tjeteumlrrdquo duke keumlrkuar njeuml tjeteumlr koheuml njeuml

tjeteumlr dereuml me shpreseumln Ccedilka e konverton besimin neuml pabesi Keumlteuml pyetje e beumln

shpesh autori neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml keumltij libri kur shoqeumlria mbahet neuml

grimca dikush humbeumls e dikush fitues

Kopertina e librit ldquoNjeuml ardhje tjeteumlrrdquo

Dinjiteti krijues e studiues i Visar Zhitit nxjerr mendimin se ky libeumlr ldquoEumlshteuml

njeuml arritje neuml urbanistikeumln e poeziseuml ldquoUrbanistikerdquo thoteuml Zhiti ngase - poezia e tij eumlshteuml qytetare ndjehet neuml shteumlpineuml e vet jo veteumlm neuml Prishtineuml e

Tiraneuml Shkup e Ulqin e meuml gjereuml neuml Ballkan por dhe neuml Bruksel ku Jetoni

edhe jeton e punon neuml njeuml pjeseuml teuml mireuml teuml koheumls po keumlshtu dhe neuml metropole teuml

tjereuml teuml Europeumls ku ai shpesh ftohet neuml festivalet ndeumlrkombeumltare teuml poeziseuml

Zhiti ka mendimin se ldquoVargjet e reja teuml Jeton Kelmendit japin njeuml dritheumlrimeuml

teuml brendshme teuml thelleuml Ato sintetizojneuml dramacitetin e lufteumls me dikotomineuml e

fajtorit dhe teuml pafajsiseuml duke i kundeumlrveneuml vdekjes lirineuml dhe neuml mes eumlshteuml

fjala biblike ldquopageumlzimrdquo Pikeumlrisht kjo mbart shpreseumln e ringjalljes emrin dhe

mbiemrin e veteuml jeteumls

Veumlmendjn ndja keumltij krijuesi e kaneuml neuml spiranca teuml ngulura thelleuml krijues nga teuml gjitha kontinentet dhe gjuheumlt boteumlrore qeuml japin mendime teuml publikuara dhe teuml

bazuara neuml vrojtimin e tyre Poeti italian Dante Maffia thoteuml se ldquoJeton

Kelmendi ka njeuml personalitet teuml pasur interesat e tij janeuml teuml shumeumlfishta dhe si

pasojeuml poezia e tij eumlshteuml e mbushur aq sa ndonjeumlhereuml ke peumlrshtypjen qeuml kemi

teuml beumljmeuml me magjineuml e njeuml kamionccediline me zjarr qeuml kalon fushat e rrugeumlt e

peumlrhap zjarr neuml teuml gjitha drejtimet Eumlshteuml mjaft bukur kur Jetoni prek

ezoterizmin pa u ngopur nga hijeshia e seuml pa parashikueshmes shumeuml bukur

kur vena e tij surreale gjen shifreumln e peumlrshtatshme peumlr teuml treguar pasteumlrtineuml e

fantaziseuml seuml tij dhe e vendos brenda qarqeve teuml shkurtra aderimet ideale

fermentet e shpirtit deumlshiratrdquo

Susana Roberts nga Argjentina ka mendim teuml prereuml se ldquoJeton Kelmendi eumlshteuml njeuml poet bashkeumlkohor Shqiptar shumeuml i njohur dhe prolifik neuml median letrare

dhe teuml shkruar neuml Evropeuml ndaj keumlteuml mendim peumlr teuml e bindur se vepra e ti eumlshteuml

kapitale peumlr poezineuml neuml peumlrgjitheumlsirdquo

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

43

Autori Jeton Kelmendi

Janeuml me dhjeteumlra konstatime e

mendime teuml shkrimtareumlve boteumlroreuml qeuml janeuml shprehur dhe

kaneuml beumlreuml hulumtime kritike peumlr

poezineuml e tij pasi qeuml edhe eumlshteuml i

prezantuar neuml aq shumeuml gjuheuml dhe

shtete me botime teuml veccedilanta e

vuluminoze

Disa mendime tjera qeuml janeuml

dedikuar opusit poetik teuml Jeton

Kelmendit

Prof Emeritus Erneso Kahan

Nobelist peumlr paqe 1985 ldquoKelmendi eumlshteuml neo-modernist

neuml struktureumln formale teuml keumltyre

poezive Ai iu jep atyre fuqi teuml

jashteumlzakonshme qeuml e godasin

ndeumlrgjegjen njereumlzore dhe

zgjerohet me peumlrseumlritje

metaforike dhe e beumln keumlteuml me njeuml

kapacitet mbreseumlleumlneumls peumlr sintezeuml

Poezia e tij duket e bukur dhe

pushtuese si ajo e poeteumlve

madheumlshtoreuml Emri i keumltij autori do teuml jeteuml midis poeteumlve meuml teuml

reumlndeumlsisheumlm teuml shekullit 21rdquo

Prof Dr Lee Kuei-shien

(Tajvan) Kandidat Nobel peumlr

leteumlrsi ldquoKrijimi i poeziseuml nga

poeti kosovar Jeton Kelmendi neuml

njeumlreumln aneuml ai ka peumlrjetuar

historineuml e trishtuar teuml vendit dhe

familjes seuml tij dhe neuml aneumln tjeteumlr

ai ka zhvilluar arritjet e tij

akademike teuml cilat e beumljneuml ateuml teuml afteuml teuml hulumtojeuml qenien e jeteumls teuml

ndjekeuml kuptimin e esenceumls seuml

dashuriseuml dhe teuml mendojeuml peumlr

vizionin e seuml ardhmesrdquo

Ion Deaconescu Rumani ldquoI ndodhur neuml pragun e maturitetit teuml tij artistik

Jeton Kelmendi e ka pasuruar poezineuml e Europeumls (aq egoiste dhe

globalizuese) me vargun e tij jashteumlzakonisht teuml gdhendur e teuml latuar (porsi

njeuml diamant i ccedilmuar) me meditimet e tij interogative peumlr destinin e njeriut dhe teuml planetit duke e aureoluar dashurineuml emocionin dhe teuml bukureumln qeuml gjendet

neuml ccedildonjeumlrin prej nesh neuml koheumln kur duhej teuml vijeuml poeti dhe trsquoi nxjerreuml neuml driteuml

neumlpeumlrmjet fjaleumlve teuml lindura madje nga mishi e gjaku i tijrdquo

Libri ldquo Njeuml ardhje tjeteumlrrdquo ka neumlnteumldhjeteuml e peseuml poezi qeuml janeuml shkruar viteve teuml

fundit jo larg por gjateuml udheumltimeve teuml tij duke peumlrshkruar edhe ato ngjarje me

data dhe vende ku janeuml zhvilluar Gjeografia poetike tij eumlshteuml e globit dhe e

universit njereumlzor duke e beumlreuml shumeuml humane Seuml fundi koha kur njereumlzimi u

gjend neuml heshtje varri me epidemiologjineuml e fundit neuml pandemi poetit nuk i

shpeumlton dhimbja e shprehur nda keumlsaj kanosje teuml rrezikshme

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

44

Bedri Tahiri Prishtineuml

Edhe njeuml monografi e thukeumlt peumlr meumlsimin shqip neuml Austri

ldquoGjithmoneuml e kam imagjinuar parajseumln si njeuml lloj bibliotekerdquo (J Borges)

Monografia 2 ldquoMeumlsimi shqip neuml Austrirdquo

Meumlsuesi dhe veprimtari i palodhur i ccedileumlshtjes kombeumltare Hazir Mehmeti

tashmeuml eumlshteuml beumlreuml emeumlr i njohur edhe neuml fusheumln e krijimtariseuml publicistike-

letrare e teuml kultureumls neuml peumlrgjitheumlsi Disa vite meumlsimdheumlneumls shembullor e

veprimtar i dalluar neuml Kosoveuml meumlsues e pedagog i zellsheumlm hartues tekstesh

e abetaresh peumlr nxeumlneumlsit shqiptareuml neuml Vjeneuml e meuml gjer neuml meumlrgateuml publicist

tregimtar peumlrcjelleumls besnik i teuml gjitha ngjarjeve kulturore teuml meumlrgimtareumlve

pasqyrues i shumeuml teuml arriturave arsimore e shkencore neuml Austri e gjetkeuml si

dhe gjurmues e hulumtues i historiseuml soneuml neuml qendrat boteumlrore

Dhe krahas teuml gjitha keumltyre aktiviteteve neuml shpirtin e tij entuziast peumlrhereuml

gjeti vend edhe muza e krijimtariseuml artistike hulumtuese duke e ngacmuar boteumln e tij teuml brendshme qeuml me peneuml teuml skalis monumente peumlrjeteumlsie neuml

fusheumln e publicistikeumls derisa e nxori neuml driteuml librin meuml teuml ri rdquoSTUDIUES

AUSTRIAKEuml E SHQIPTAREuml NEuml AUSTRI- neuml gjuheuml art dhe kultureumlrdquo Neuml

fakt ky libeumlr teuml cilin autori ia peumlrkushton vajzeumls seuml tij tashmeuml teuml ndjereuml

shkenceumltares seuml papeumlrseumlritshme Vloreuml Mehmetit- Teumlrshani vjen si

vazhdimeumlsi e monografiseuml ldquoMeumlsimi shqip neuml Austrirdquo neuml teuml cileumln autori pati

peumlrfshireuml puneumln sistematike njeumlzet e peseuml vjeccedilare (1987-2012)

Pa kaluar as gjysmeuml viti nga ky autor i zellsheumlm e hulumtues i palodhsheumlm

na vjen dhurata tjeteumlr mjaft e ccedilmuar libri ldquoMEumlSIMI SHQIP NEuml AUSTRIrdquo-

Monografi II (2013-2018)

Ai sikur e ka ndjereuml keumlteuml si njeuml obligim ngase bdquobdquoVjena ishte qendeumlr ku laneuml

gjurmeuml shumeuml figura arti e shkence qeuml ishin me origjineuml shqiptare apo teuml tjereuml

qeuml u moreumln me historineuml kultureumln e gjuheumlsineuml shqiptare Deri meuml tani pak i

eumlshteuml kushtuar reumlndeumlsi keumltyre andaj ne dimeuml pak peumlr ta dhe veprat e tyre Neuml

peumlrgjitheumlsi na mungon tradita e shkrimeve Kjo beumlri qeuml teuml dihet pak mbi

aktivitet rreth meumlsimit dhe atyre kulturore neuml rrethet e gjeumlra teuml vendoreumlve

dhe veteuml shqiptareumlve Akoma kemi

pak shkrime rreth meumlsimit teuml gjuheumls

shqipe aktiviteteve kulturore dhe

historiseuml shqiptare neuml Austri Forma

meuml e mireuml qeuml neseumlr teuml dihet diccedilka

nga e sotmja eumlshteuml shkrimi Edhe

keumlteuml libeumlr e kuptoj si teuml tilleuml njeuml

gjurmeuml e sotme peumlr neseumlr peumlr gjeneratat qeuml do vijneumlrdquo- shprehet

veteuml autori

Libri ldquoMEumlSIMI SHQIP NEuml

AUSTRIndash Monografi II (2013-

2018)rdquo peumlrfshineuml njeuml periudheuml

kohore peseumlvjeccedilare mbushur

peumlrplot me ngjarje e aktivitete

kulturore andaj autori i

veumlmendsheumlm e me peumlrvojeuml peumlr ta

beumlreuml sa meuml atraktiv dhe teuml kapsheumlm

peumlr lexuesit kureshtareuml gjitheuml leumlndeumln e begateuml e ka konceptuar neuml

keumlta kapituj

-Shkollimi i shqiptareumlve neuml Austri

pas shpalljes seuml Pavareumlsiseuml seuml

Shqipeumlriseuml

-Marreumldheumlniet mes dy kombeve neuml

arsim

-Teuml dheumlna peumlr numrin e nxeumlneumlsve

oreumlve meumlsimore dhe teuml

meumlsimdheumlneumlsve

-Tekstet dhe materialet meumlsimore -Seminaret e meumlsuesve nga

Diaspora neuml atdhe

-Seminaret neuml Austri dhe neuml vendet

e rajonit

-Kuizet e dituriseuml

-Aktivitete teuml veccedilanta

-Aktivitete kulturore

-Aktivitete sportive

-Meumlsues e meumlsuese

-Ekskursione neuml vendlindje dhe

-Integrime e takime

Pra duke sheumltitur kujdessheumlm

neumlpeumlr kapitujt e librit ldquoMEumlSIMI

SHQIP NEuml AUSTRIndash Monografi II

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

45

(2013-2018)rdquo shohim se autori me njeuml pedanteri teuml pashoqe ka arritur teuml na

i prezantojeuml deri neuml holleumlsi veprimtariteuml kulturore botuese arsimore teuml

shoqatave klubeve e organizimeve teuml ndryshme neuml Austri Keumltu meumlsojmeuml

peumlr raportet e mira dhe shkeumlmbimet e peumlrvojave midis Ministrive Arsimore teuml Austriseuml dhe teuml Kosoveumls peumlr botimet e teksteve meumlsimore neuml teuml dy gjuheumlt

peumlr seminaret e ndryshme organizuar anekeumlnd trojeve shqiptare e neuml Austri e

neuml vende teuml tjera si dhe peumlr kuizet e shumta teuml dituriseuml teuml mbajtura brenda

viteve 2013-1018

Portretizimi i njeumlzet meumlsimdheumlneumlsve (meumlsuese e meumlsues) teuml dalluar shqiptareuml

neuml Austri jepet neuml kapitullin e njeumlmbeumldhjeteuml duke vazhduar meuml pastaj me

kapitujt ku pasqyrohen aktivitete teuml larmishme me pesheuml kombeumltare si

sheumlnimi i datave teuml reumlndeumlsishme historike Diteumls seuml Flamurit dhe Diteumls seuml

Pavareumlsiseuml seuml Kosoveumls aktiviteteve sportive teuml nxeumlneumlsve neuml Austri

peumlrurimeve teuml librave teuml ndrysheumlm ekskursioneve neumlpeumlr Trojet shqiptare takimeve teuml ndryshme e kuvendeve zgjedhore

Edhe kapitulli i fundit Integrime dhe takime del shumeuml interesant dhe

teumlrheqeumls Autori neuml meumlnyreuml telegrafike shkurt e qarteuml paraqet takimet qeuml ka

pasur me personalitete teuml veccedilanta si me Ministren e Arsmit teuml Austriseuml znj

Dr Elisabeth Gehrer ambasadorin Albert Rohan me pinjolleumlt e Habzbureumlve

Sandor e Margarete Habzburg drejtuesen e meumlsimit teuml gjuheumlve teuml huaja neuml

Austri mag Elfie Fleck ambasadorin e Shqipeumlriseuml neuml Vjeneuml Vili

Minarollin historianin Neol Malcolm Zonjeumln Vahide Hoxha piktorin

shqiptar Gazmend Freitag meumlsuesin veteran nga Dibra Petrit Marku

zeumlvendeumlskryetaren e Parlamnetit Evropian znj Ulrike Lunacek Anton Nikeuml

Berisha Prof Ismail Ccedileta Prof dr Johan Gunther prof dr Paul Smit lufteumltarin e liriseuml Muharrem Mehmetaj peumlrjetuesit e Mauthuzenit

amerikaneumlt Jeam Blackman dhe Pal Friedmann

Dhe e gjitheuml kjo puneuml do teuml dilte e zbehteuml fare po mos teuml shfryteumlzoheshin

edhe foto teuml ndryshme teuml cilat autori Hazir Mehmeti i ka peumlr zemeumlr Neumlse

gjithmoneuml eumlshteuml theumlneuml Njeuml foto flet sa njeumlmijeuml fjaleuml ateumlhereuml del se libri

ldquoMEumlSIMI SHQIP NEuml AUSTRIndash Monografi II (2013-2018)rdquo paskeumlsh vlereuml

teuml madhe njoheumlse informative edukative dhe meumlsimore

Neuml peumlrmbyllje autorit i deumlshirojmeuml sheumlndet e suksese teuml meumltejme neuml fusheumln e

krijimtariseuml e librit mireumlpritje nga lexuesit dhe bibliotekat tona

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

46

Prof Dr Zymer U Neziri Prishtineuml

Ndihmeseuml me reumlndeumlsi peumlr etnokultureumln e Hotit teuml Maleumlsiseuml seuml Madhe

Libri Shoqeumlria kulturore-artistike ldquoRapshardquo Drume Hot Maleumlsi e Madhe dyzet vjet teuml veprimtariseuml kryeredaktor dhe

peumlrgatitja peumlr shtyp prof dr Zymer Ujkan Neziri Tuz 2018 438 f

Libri Shoqeumlria kulturore - artistike ldquoRapshardquo Drume

Hot Maleumlsi e Madhe dyzet vjet teuml veprimtariseuml hapet

me Paratheumlnien e hartuar me shumeuml kujdes dhe me teuml

dheumlna teuml shumta nga Preumlleuml N Junccedilaj me titull ldquoDyzet

vjet teuml veprimtariseuml seuml shoqeumlriseuml kulturore-artistike

ldquoRapshardquo e Drumes seuml Hotit teuml Maleumlsiseuml seuml Madherdquo Neuml

vijim eumlshteuml Hyrja ldquoDeumlshmi peumlr dyzet vjet teuml

veprimtariseuml seuml shoqeumlriseuml kulturore-artistike ldquoRapshardquo e Drumes seuml Hotit teuml Maleumlsiseuml seuml Madhe‟‟

Foto nga aktivtetet e shoqateumls ldquoRapshardquo

Pjesa e pareuml e librit peumlrbeumlhet nga punimet studimore teuml

shkruara posaccedileumlrisht peumlr keumlteuml peumlrvjetor nga autoreuml teuml

njohur neuml disa fusha teuml albanologjiseuml gjuheumlsi folklori-

stikeuml etnologji etnomuzikologji dhe etnokoreografi

Pjesa e dyteuml e librit Aktivitete ka teuml dheumlnat kryesore teuml

puneumls gjateuml dyzet vjeteumlve teuml keumlsaj shoqeumlrie kulturore ndash

artistike pjeseumlmarrje neuml festivale teuml folklorit organizimi

i festivaleve teuml foklorit pjeseumlmarrje neuml manifestime

kulturore dhe organizime teuml manifestimeve kulturore Neuml pjeseumln e treteuml janeuml teuml renditura keumlngeumlt e keumlnduara

gjateuml dyzet vjeteumlve neuml SHKA ldquoRapsha‟‟ teuml lekturuara

me kujdes nga mr sc Marjan Lulgjuraj qeuml po ashtu

kaneuml reumlndeumlsi shumeuml teuml madhe peumlr trasheumlgimineuml toneuml

kulturore neuml fusheumln e lirikeumls dhe teuml epikeumls gojore teuml

Maleumlsiseuml seuml Madhe Neuml pjeseumln e kateumlrt janeuml renditur

vendimet reagimet mireumlnjohjet ccedilmimet dhe shkrimet e

gazetave Pasojneuml Pastheumlnia Regjistri i emrave teuml njereuml-

zve dhe Regjistri i emrave teuml vendeve

Pjesa e punimeve studimore fillon me fusheumln e gjuheumlsiseuml ku prin akad i asoc prof dr Gjovalin

Shkurtaj me punimin studimor shumeuml me interes ldquoE

folmja e Hotit dhe vlerat e saj dialektologjike e

etnolinguistikerdquo ku konstaton se teuml dheumlnat nxjerrin neuml

pah afrineuml shumeuml teuml madhe qeuml kaneuml teuml folmet e Maleumlsiseuml

seuml Madhe njeumlra me tjetreumln sa mund teuml flitet si peumlr njeuml teuml

folme teuml vetme me disa dallime e luhatje Teuml folmet e

Maleumlsiseuml seuml Madhe sipas tij dallohen prerazi nga teuml

folmet e tjera teuml grupit veripereumlndimor dhe teuml mbareuml gegeumlrishtes edhe peumlr arsye teuml ruajtjes seuml togjeve uo dhe

ua peumlr fjaleumlformim e leksik dhe peumlr raste teuml rralla teuml

rotacizmit kurse neuml teuml folmen e Hotit dallohen edhe

formimet e emrave farefisnoreuml teuml shkalleumls seuml treteuml

zanafillore togfjaleumlsha teuml qeumlndruesheumlm e frazeolo-

gjizma Nga fusha e folkloristikeumls prof dr Zymer

Ujkan Neziri paraqitet me punimin studimor ldquoEposi i

Kreshnikeumlve neuml fillim teuml shekullit XXI Maleumlsia e

Madhe me qendeumlr neuml Tuzrdquo ku neuml kuadeumlr teuml projektit

ballkanik E5 peumlr UNESCO (15 veumlllime) trajton

veumlllimin me keumlngeuml nga kjo aneuml teuml hulumtuara teuml sheumlnuara dhe teuml incizuara neuml vitet 2012-2014 Lahuta

(lavda) keumltu ende peumlrdoret si neuml koheumln e mbledheumlsit teuml

pareuml Nikolleuml Ivanaj (1905) ku kreshnikeumlt vazhdojneuml seuml

jetuari edhe neuml shek XXI Legjendariteti fantastikja

mitikja rreumlfimi i gjateuml epik Ora e Zana ende e mbajneuml

themelin e keumltyre keumlngeumlve Shquhen edhe formulat

figuracioni poetik pamjet poetike portretet e heronjve

dialogu dyluftimet tiparet etike e morale kodeksi i

nderit leksiku vendor etj

Nga fusha e folkloristikeumls edhe dr sc Ismail Doda

paraqitet me punimin studimor ldquoKeumlngeumlt kreshnike dhe baladat e rinjohjes neuml Hot Maleumlsi Madherdquo Gjateuml hu-

lumtimeve meuml 1988 neuml Drume teuml Epeumlrme ka mbledhur

dhe ka incizuar edhe dy keumlngeuml peumlr Mujon e Halilin dhe

dy balada qeuml trajtohen neuml keumlteuml punim realizimi i deumlshi-

rave dhe i planeve teuml personazheve beumlmat e tyre

mbajtja e beseumls fuqia shpreheumlse gjuheumlsore folklorike

dhe estetike e vargjeve interpretimi roli i kalit e

martesat me rreumlmbim Aga Imeri e rinjohja me gruan e

pareuml pas kthimit nga Spanja neuml Ulqin etj Autori veuml neuml

pah edhe risiteuml elementet e veccedilanta dhe teuml peumlrgjithshme

teuml keumlngeumlve neuml kuadrin gjitheumlkombeumltar dhe meuml gjereuml

Studiuesja prof dr Afeumlrdita Onuzi nga fusha e

etnologjiseuml paraqitet me punimin studimor ldquoXhubleta

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

47

shqiptare neumlpeumlr shekujrdquo Qeuml neuml fillim konstaton se

ndoshta asnjeuml veshje shqiptare nuk eumlshteuml konsideruar aq

simbolike sa ajo me xhubleteuml e peumlrdorur nga grateuml e

zoneumls alpine teuml Shqipeumlriseuml Veriore Veccediloriteuml e keumlsaj veshjeje kaneuml teumlrhequr veumlmendjen e shumeuml studiuesve

E veccedilanta qeumlndron kryesisht neuml prerjen e saj Mbi teuml

gjitha veshja me xhubleteuml ka njeuml sistem dekorativ

shumeuml teuml rralleuml ashtu si edhe repertori i motiveve por

simbolika e tyre fatkeqeumlsisht ende nuk eumlshteuml

transkriptuar pohon ajo dhe peumlrfundon se veshjet neuml

terakota janeuml me pamje fundi neuml formeuml keumlmbane (si e

xhubleteumls seuml maleumlsive shqiptare) teuml njohura qeuml neuml mijeuml-

vjeccedilarin e dyteuml para Krishtit

Dr sc Rovena Vata paraqitet me punimin studimor ldquoFrymimi shqip i kulteve i dokeve i zakoneve dhe i

simboleve kombeumltare neuml Hotrdquo Krahina e Hotit teuml

Maleumlsiseuml seuml Madhe eumlshteuml dalluar peumlr traditeuml kombeumltare

dhe kjo traditeuml vazhdon edhe sot e keumlsaj dite neuml ruajtjen

dhe neuml kultivimin e saj neuml ceremoniteuml e lindjes teuml

dasmeumls apo teuml vdekjes thoteuml ajo Kultet doket e zakonet

edhe neuml keumlteuml krahineuml ruhen si shtreseumlzime kulturore

peumlrgjateuml shekujve peumlrfundon ajo duke shtuar se tradita

eumlshteuml tregues i karakteristikave sociale dhe individuale

teuml njeriut teuml shijeve teuml tij estetike teuml karakterit teuml

mosheumls teuml gjiniseuml dhe teuml etniseuml edhe neuml Hot dhe neuml Ma-

leumlsineuml e Madhe

Nga etnomuzikologjia kemi punimin e ma sc Esat

Ruka ldquoVeumlshtrim etnomuzikor i repertorit neuml festivalet

folklorike teuml SHKA-seuml ldquoRapshardquo - Hot Maleumlsi e

Madhe Disa mendime rreth organizimit teuml festivaleve

folklorike kombeumltarerdquo ku flet peumlr organizimin e

festivaleve folklorike dhe konstaton se neuml rreth 80 teuml

programeve teuml tyre teuml performuara neuml skeneuml tingeumlllojneuml

jonet muzikore Por nga peumlrvoja joneuml organizative dhe

skenike thoteuml ai analizat dhe vlereumlsimet

etnomuzikologjike dhe etnoorganologjike janeuml teuml pakta Neuml keumlto veprimtari teuml dimensioneve teuml meumldha eumlshteuml e

nevojshme prania e specialisteumlve e eksperteumlve

folkloristeuml etnologeuml etnomuzikologeuml e koreologeuml dhe

kontributi i tyre analitik peumlrfundon autori

Nga etnokoreografia ma sc Dilaver Kryeziu paraqet

punimin ldquoSHKA ldquoRapshardquo e Hotit teuml Maleumlsiseuml seuml

Madhe organizuese e festivalit teuml madh folklorik neuml

Vitojeuml keumlngeumlt dhe vallet - epika dhe lirikardquo Krahina e

Maleumlsiseuml seuml Madhe ndryshon nga teuml gjitha krahinat

shqiptare sepse mbizoteumlron epika thoteuml ai Ndeumlr

pasuriteuml meuml teuml meumldha teuml keumlsaj zone konsiderohen teuml jeneuml keumlngeumlt dhe vallet maleumlsorccedile me epikeumln dhe me lirikeumln e

tyre sidomos vallet njeumlshe dhe dyshe Interpretimi

larushia kostumografike unike (xhubleta) indentifikojneuml

folklorin e Maleumlsiseuml seuml Madhe SHKA ldquoRapshardquo eumlshteuml

organizuese e festivalit teuml madh folklorik neuml Vitojeuml ku

keumlto vlera teuml meumldha etnolkuture pasqyrohet qeuml dyzet

vjet Haziz Hodaj kryetar i SHKA ldquoMaleumlsorirdquo shkruan

artikullin ldquoBinjakeumlzimi Veumlllazeumlrimi U bashkuam peumlr

t‟mos u ndareuml kurreumlrdquo duke theksuar qeuml neuml fillim se nga

viti 2002 SHKA-seuml ldquoMaleumlsorirdquo Gjonaj Has ka njeuml

moteumlr neuml Maleumlsineuml e Madhe ndash SHKA- neuml ldquoRapshardquo e Drumes seuml Hotit Sot gati dy dekada pas asaj kohe

thoteuml ai eumlshteuml i freskeumlt momenti i paraqitjes neuml skeneumln e

festivalit ldquoHasi jehon 2001rdquo teuml SHKA - seuml ldquoRapshardquo nga

Drumja e Hotit Ishte veumlllazeumlror jeteumlsimi i keumlsaj aspirate

peumlr binjakeumlzimin Propozimi u beuml neuml Gjonaj ndeumlrsa u konkretizua neuml Vitojeuml neuml gusht teuml vitit 2002 ateumlhereuml kur

ldquoRapshardquo organizoi festivalin e pareuml me SHKA-teuml shqi-

ptare aktive teuml Malit teuml Zi

Neuml vijim Agron Dizdari shkruan artikullin ldquoPeumlr miqteuml e

mi neuml SHKA ldquoRapshardquo Peumlr brezat neuml vazhdimeumlsirdquo dhe

fillon me mendimin se vallet e bukura epike dhe lirike

neuml ldquoRapsheumlrdquo janeuml punuar me mjeshteumlri qeuml teuml spikaseuml e

bukura e fuqishmja delikatesa harmonia burreumlria

dashuria pra shpirti i maleumlsorit ldquoRapshardquo i ka

kushtuar veumlmendje edhe instrumentisteumlve qeuml shoqeumlrojneuml keumlngeumlt e trimave dhe teuml burreumlreshave me tematikeuml nga e

kaluara e lavdishme dhe shqeteumlsimet e sotme Ideali dhe

ndjenja kombeumltare janeuml lajtmotivi kryesor i aktiviteteve

teuml tyre Kostumet popullore janeuml ruajtur me fanatizeumlm

Sa do teuml deumlshiroja qeuml puneumln e palodhur teuml keumlsaj shoqate

teuml nderohej me titullin ldquoNderi i Kombitrdquo peumlrfundon

autori

Ma sc Anton Lajccedilaj vjen me artikullin ldquoRoli i

meumlrgimtareumlve me banim neuml SHBA neuml peumlrkrahje teuml

SHKA-seuml ldquoRapshardquo Shumeuml shqiptareuml nga Maleumlsia e

Madhe me qendeumlr neuml Tuz moreumln rrugeumln e gurbetit shkruan ai Neuml mesin e tyre ishin edhe bashkeuml-

themeluesit e shoqateumls ldquoRapshardquo qeuml asnjeumlhereuml nuk e

harruan Ajo peumlr shumeuml rapshjaneuml ka qeneuml njeuml ideal

Meumlrgata neuml SHBA ishte mbeumlshteteumlsja e saj kryesore

financiare peumlr 40 vjet Meumlrgata rregulloi ldquoSkeneumls

verorerdquo neuml Vitojeuml meuml 2003 Meuml 2008 vazhdon ai

formuam ldquoFondin Humanitar Rapshardquo neuml Detroit kurse

meuml 2010 u formua edhe SHKA ldquoRapshardquo neuml meumlrgim neuml

kuadeumlr teuml Fondit me ish ndash aneumltareuml teuml ldquoRapsheumlsrdquo dhe me

pasardheumls rapshjaneuml teuml lindur dhe rritur neuml Amerikeuml

Pjesa vijuese e librit e peumlrgatitur me shumeuml zell e

vullnet teuml madh nga Preumlleuml Junccedilaj qeuml ka teuml dheumlna peumlr

dyzet vjet aktivitete teuml ldquoRapsheumlsrdquo eumlshteuml shumeuml e reumlndeuml-

sishme por edhe beumln teuml jeteuml model peumlr historikun e

shoqeumlrive teuml tjera kulturore - artistike Libri mbyllet me

ldquoPastheumlnierdquo dhe me regjistrin e emrave teuml njereumlzve e teuml

vendeve puneuml me shumeuml vlereuml nga Avdi Gashi dhe

Valon Fetahu Tekstet e librit janeuml shqyrtuar me shumeuml

peumlrkushtim nga Keumlshilli Botues po edhe nga recensuesit

e redaktoreumlt akad prof Zeqirja Ballata dr sc Ardian

Ahmedaja prof asoc dr Bashkim Lajccedili prof dr

Afeumlrdita Onuzi prof dr Zeqirja Neziri prof as dr Albin Sadiku mr sc Esat Ruka Kjo vepeumlr eumlshteuml

peumlrgatitur peumlr shtyp sipas standardeve teknike-shkenco-

re punimet studimore kaneuml shkurtore (abstrakte) fjaleuml

ccedileleumlsa peumlrfundim rezyme neuml gjuheumln angleze dhe

bibliografi Madje edhe artikujt kaneuml rezyme neuml gjuheumln

angleze peumlr hir teuml lexuesve teuml shumteuml neuml Evropeuml e neuml

SHBA Edhe fotografiteuml sjellin deumlshmi me shumeuml pesheuml

dhe e ploteumlsojneuml e e zbukurojneuml librin Shoqata

kulturore-artistike ldquoRapshardquo Drume Hot Maleumlsi e

Madhe 40 vjet teuml veprimtariseuml qeuml beumln teuml konsiderohet

ndihmeseuml me shumeuml reumlndeumlsi peumlr etnokultureumln shqiptare teuml Maleumlsiseuml seuml Madhe

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

48

Mimoza Hasani-Pllana Prishtineuml Kosoveuml

Poezia e re shqipe e migracionit

(fundshekulli XXndashfillimshekulli XXI)

Poezia e migracionit e publikuar neuml dekadat qeuml mbylleumln

dhe hapeumln shekujt XXdhe XXI eumlshteuml vazhdimeumlsi e

traditeumls seuml shkrimit teuml leteumlrsiseuml shqipe neuml diasporeuml

Poeteumlt e rinjeuml kosovareuml pateumln thuajse teuml njeumljtin fat me

shkrimtareumlt pararendeumls qeuml me veprat e shkruara neuml

diasporeuml laneuml gjurmeuml neuml leteumlrsineuml shqipe Neuml historineuml e

leteumlrsiseuml shqipe disa nga veprat emblematike janeuml produkt i puneumls seuml shkrimtareumlve teuml emigruar neuml koheuml teuml

ndryshme qeuml do teuml thoteuml se disapora shqiptare ndeumlr vite

dha kontribut teuml ccedilmuarpeumlr zhvillimin e leteumlrsiseuml

Neumlse keumlrkojmeuml gjurmeumlt e leteumlrsiseuml shqipe neuml kontinentin

europian neuml gjysmeumln e dyteuml teuml shek XIX dhe thuasje

deri neuml fund teuml shek XX qendrat meuml produktive dalin teuml

jeneuml Rumania Italia Bullgaria dhe Greqia Ndeumlrsa neuml

pjeseumln e fundit teuml shekullit XX neuml veccedilanti neuml dekadeumln e

fundit ndryshon edhe destinacioni i migracionit

shqiptar neuml veccedilanti atij kosovar Vitet 1990-2000 sheumlnojneuml numrin meuml teuml madh teuml emigranteumlve ndeumlr ta

edhe shkrimtareuml dhe intelektual kosovareuml qeuml detyrimisht

u zhvendoseumln nga atdheu drejt qendrave meuml teuml meumldha

europiane e boteumlrore Rritja e emigracioinit gjateuml keumlsaj

kohe ishte pasojeuml e ndryshimeve politike neuml ish-

Jugosllavi ku jeta zhvillohej larg ritmeve normale edhe

peumlr shumiceumlne vendeve ballkanike sidomos vendeve qeuml

peumlrbeumlnin ish-Jugosllavineuml Qendrat meuml produktive

letrare teuml fundshekullit XX dhe fillimshekullit XXI janeuml

Austria Gjermania Suedia dhe Zvicra Si neuml Kosoveuml

ashtu edhe neuml qendrat shqiptare neuml diasporeuml fundi i

shekullit XX sheumlnon prurjet meuml teuml meumldha neuml zhanrin e poeziseuml Andaj edhe korpusi i vepreumls poetike eumlshteuml i

gjereuml i pasuruar me veprat e autoreumlve teuml rinjeuml dhe me

veprat e autoreumlve teuml deumlshmuar

Neuml vazhdim nga keumlto kateumlr qendrat do teuml shohim veteumlm

kriimtarineuml e dy poeteumlve kosovareuml Beqeuml Cufaj

(Gjermani) dhe Anton Marku (Austri)

Beqeuml Cufaj neuml dekadeumln e fundit teuml shekullit XX botoi

dy peumlrmbledhje poetike Balada Budallqe (1994) dhe

205 (1996) Te peumlrmbledhja Balada Budallaqe kemi njeuml poetizim teuml dhimbjes individuale teuml peumlrqendruar

neumlsituata teuml vetmiseuml seuml madhe qeuml shprehin mallinpeumlr

humbjen dhe mungeseumln e njereumlzve teuml dashur si neuml elegji

dashurie peumlr veteumln e dyteuml Pastaj neuml keumlrkim teuml shenjave

teuml mbetura nga takimet e shkuara poeti beumln peumlrpjekje teuml

risjell kujtime dashurie neuml koheuml reale duke beumlreuml qeuml tema

e dashuriseuml teuml dominoj neuml shprehjet e tij poetike

Jeta qeuml na ndau pa na pyetur fare

Peumlr planet feumlmijeumlt lumturineuml

E shitur sheumltitoreve teuml jeteumls

Tashti qan peumlr mua dhe peumlr veten

Jemi neuml robeumlri sa hereuml ta kam theumlneuml S beumln teuml qajmeuml peumlr dashuriteuml e humbura

Atdheun e tradhtojmeuml

De Radeumln pyete e dashur teuml tregon

Pa atdhe s ka dashuri

Lumi i jeteumls shqip po eceumln (Cufaj 1994 33)

Peumlrmbledhja Balada

Budallqe plot me

figura metaforike

poetizon copeumlza jete

qeuml laneuml gjurmeuml personale dhe

nacionale Shenjat e

jeteumls te ky libeumlr dalin

edhe neuml formeuml titujsh

te kateumlr kapitujt qeuml

ndeumlrtojneuml struktureumln e

librit Keumlngeuml

tatuazhesh Elegji peumlr

veteumln e dyteuml

Meikjedhe Grafite

Teuml kateumlr titujt veumlneuml neuml

pah rikrijimin e situatave teuml lidhura

peumlr kujtimet e poetit e

teuml shkruara neuml poezi

Njeumlsoj peumlrmbledhja e dyteuml poetike 205 peumlrshkohet nga

gjuha e pasur e figurave si mundeumlsi peumlr teuml krijuar situata

teuml reja nga njeuml koheuml e shkuar qeuml do teuml thoteuml se figura neuml

keumlto poezi luan rolin e saj si fuqi peumlr teuml shprehur me

shkrim ngarkeseumln emocionale teuml poetit por edhe peumlr

teumlshkruarneuml leteumlr njeuml pjeseuml teuml realitetit duke krijuar njeuml

poezi ngjasheumlmsikur teumlshohim njeuml fotografi Peumlr ta provuar keumlteuml mendim neuml vazhdim sjellim njeuml gjendje

emocionale teumlshprehur me heshtje neumlpeumlrmjet figureumls seuml

reticcedilenceumls

O Zot Si sacutee kam njeuml eumlndeumlrr

tacutei shoh syteuml e shuar Po shuhem(Cufaj 1996 5)

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

49

Neuml teumlreumlsi figura si shprehje e zgjedhur peumlr krijimin e

poeziseuml te Cufaj ruan statusin e njeuml prej parimeve

themelore peumlr shkrimin e saj

Poeti kosovar Anton

Marku meuml 2010 neuml

gjuheumln shqipe dhe

gjermane botoi

peumlrmbledhjen poetike

Vizioni blu teuml

strukturuar neuml peseuml

kapituj Ngjyra e paqes

Njolla dielli Metafora e

liriseuml Tingulli i shiut

Shtegtim shpirteumlrash Pra libri Vizioni blu

peumlrveccedil peumlr lexuesin

shqiptar eumlshteuml i

peumlrkthyer edhe neuml

gjuheumln gjermane peumlr

lexuesin austriak

Marku emigrant neuml shtetin austriak teuml shkruarit e

poeziseuml e peumlrcepton si meumlnyreuml jete neumlpeumlrmjet seuml cileumls

autoreumlt shqiptareuml kaneuml sjelleuml njeuml frymeuml teuml re neuml leteumlrsineuml

e diasporeumls konkretisht neuml leteumlrsineuml austriake si peumlr nga

temat qeuml trajtojneuml stili i shkrimit apo qasja ndaj fjaleumls seuml shkruar si shenjeumlzim estetik Madje kjo qasje eumlshteuml

edhe njeuml ndeumlr arsyet kryesore qeuml leteumlrsia shqipe jo dhe

aq e njohur peumlr lexuesin austriak teuml vlereumlsohet ccedildo diteuml

e meuml shumeuml si vlereuml e shtuar Sipas Markut leteumlrsineuml

shqipe me leteumlrsiteuml e vendeve tjera europiane e peumlrafron

harmonia mes mendimeve larmia e narracionit

meditimi reflektiv apo mesazhi artistik por edhe pasuria

e figurave stilistike si metafora simboli krahasimi etj

Ky mendim mund teuml lexohet si proveuml teorike se poezia

e shkruar me gjuheuml figurative sikur edhe ajo qeuml shkruhet

me gjuheuml teuml zakonshme gjeneron kuptime teuml figurshme qeuml teuml zakonshmes i japin kuptim teuml jashteumlzakonsheumlm neumln

driteumln e reflektuar nga shpirti bota e poetit (Rrahmani

2003 119) Prandaj peumlr ta kuptuar poezineuml e Markut

eumlshteuml i pamjaftuesheumlm leximi i pareuml apo rileximi ajo

keumlrkon njeuml lexim alegorik peumlr ta kuptuar mesazhin e saj

Shenja teuml tilla alegorike jep poezia Neuml ikje e

karakterizuar edhe peumlr tonin melankolik

Nuk pateumlm koheuml

Koheumln ta presim

As ateumlhereuml kur liria ishte

E teuml gjitheumlve dhe e askujt

Mbi qiellin toneuml Ngadaleuml po digjet

Eumlndeumlrr dikur e pareuml

Para se teuml pereumlndojeuml

Do beumlhet meuml mireuml

Peumlr teuml keqen toneuml (Marku 2010 45)

Poeteumlt Cufaj dhe Marku neuml keumlto dy dekada arriteumln

komunikimin me publikunlexuesin shqiptareuml dhe teuml

huaj neuml veccedilanti ateuml gjermanfoleumls neumlpeumlrmjet shprehjes

poetike si njeuml fuqi peumlr teuml shkruar ndjesiteuml personale por

edhe situatat dramatike neumlpeumlr teuml cilat kaloi populli i Kosoveumls Pra poeteumlt krijuan njeuml lloj komunikimi teuml

veccedilanteuml neumlpeumlrmjet gjuheumls si elementi qendror i

ligjerimit teuml rregullteuml e qeuml te ligjeumlrimet poetike shtrihet

peumlrtej funksionit teuml shprehjes seuml thjeshteuml peumlr teuml marreuml

funksione teuml reja stilistike semiotike tematike (Hamit 2005) Sipas Hamitit kjo e fundit funksionon neuml disa

nivele me fillim neuml nivel lokal peumlr t`u shtrireuml neuml ateuml

universal keumlshtu qeuml gjuha merr fuqi peumlrcaktuese peumlr

stilin e poetit

Si peumlrfundim poezia e re e migracionit e dy dekadave teuml

theksuara meuml larteuml nxjerr neuml pah tendenceumln e poeteumlve

peumlr ruajtjen e vazhdueshme teuml lidhjes kulturore e letrare

me atdheun Poeteumlt qeuml peumlrmendeumlm dhe poeteuml tjereuml neuml

diasporeuml vepreumln e shkruar neuml qendrat europiane ku

jetonin e publikuan edhe neuml Kosoveuml si shenjeuml peumlr tu identifikuar me vendin e origjineumls brenda konceptit teuml

tjetrit teuml teuml huajit Keumlteuml keumlmbeumlnguleumlsi duhet ccedilmuar duke

paseuml parashysh se neuml Ballkan prej ku edhe vijneuml poeteumlt

shqiptareuml koncepti i tjetrit eumlshteumli debatuesheumlm neuml

vazhdimeumlsi Studiuesja bullgare Maria Todorova neuml

studimet e saj (derisa hulumtonte ontologjineuml e

Ballkanit) vlereumlson se sfidat politike kulturore dhe

historike qeuml kaneuml kaluar popujt gjateuml bashkeumljeteseumls

qindravjeccedilare neuml Ballkan vijneuml si pasojeuml e njohjes apo

edhe mosnjohjes seuml konceptit teuml tjetrit (Todorova

1999163-171)

Kur kemi parasysh faktin se leteumlrsia shqipe eumlshteuml njeuml

leteumlrsi e vogeumll dhe pak e njohur peumlrtej kufijve ballkanik

kuptojmeuml se poezia e migracionit kontribuoi

veccedilaneumlrisht neuml njohjen dhe promovimin e gjuheumls shqipe

vlerave letrare identitare e kulturore teuml Kosoveumls neuml

qendrat ku u zhvillua Po ashtu kontribuoi neuml krijimin e

urave kulturore me popujt e tjereuml emigrant dhe vendeumls

si dhe hapi rrugeuml peumlr njohjen e poeziseuml shqipe teuml

Kosoveumls neuml rrafshin ndeumlrkombeumltar duke prezantuar njeuml

segment teuml jeteumls shoqeumlrore para lexueseve teuml huaj

Refernca

Anton Marku Vizioni blu-Die blaue vision Klubi Letrar

bdquobdquoGjon Nikolleuml Kazazirdquo Gjakoveuml 2010

Beqeuml Cufaj Balada Budallaqe Rilindja Prishtineuml

1994

Beqeuml Cufaj 205 Dukagjini Pejeuml 1996

Maria Todorova Is the Other a useful cross-cultural

concept Some thoughts on its implication to the Balkan

regionrdquo Berghahn Books Internationale

Schulbuchforschung Vol 21 No 2 (1999)

Mimoza Hasani Pllana Shtegtimi i shqipes neuml Europeuml

OLYMP Prishtineuml 2019 Sabri Hamit Tematologjia ASHAK Prishtineuml 2005

Zejnullah Rrahmani Leximi dhe shkrimi Faik Konica

Prishtineuml 2003

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

50

Mr Sc e gjuhёsisё Prof Migena Arllati Gjakovё

Eksplorim poetik peumlr Mirditeumln

Refleksione rreth librit ldquoMirditeuml e mirditoreumlrdquo teuml autorit Hasan Hasani ndash Peumlrkola

Teuml vizitosh Mirditeumln keumlteuml

perleuml malore me bukuri teuml

rralla eumlshteuml jo thjesht njeuml rast

qeuml duhet shfryteumlzuar por njeuml

nder qeuml secili shqiptar do ta

konsiderojeuml teuml tilleuml sapo teuml

hedheuml hapat e pareuml neuml keumlteuml

vend Neuml ccedildo koheumlsi Mirdita

eumlshteuml konsideruar njeuml treveuml e

virgjeumlr peumlr nga bukuriteuml e rralla natyrore si dhe krahina

meuml e pashkelur nga keumlmba e

pushtuesit meuml e pabindura

ndaj ligjeve teuml huaja teuml

ardhura dhunsheumlm neuml shekuj

Sa hereuml qeuml bie fjala peumlr Mirditeumln meuml vjen ndeumlr mend

miss Edit Durham e cila pasi kishte beumlreuml njeuml xhiro fort teuml

gjateuml neumlpeumlr maleumlsiteuml e Shqipeumlriseuml seuml Veriut kish

vendosur teuml kthehet neuml Mirditeuml ku sikurse shkruan hasi

neuml njereumlz besnikeuml teuml afteuml peumlr teuml adhuruar diccedilka heroike qeuml ishin teuml gatsheumlm teuml ndiqnin parimet e tyre deri neuml

vdekje Udheumltarja angleze i peumlrshkruan me veumlrteteumlsi

keumlto mbresa neuml librin ldquoHigh Albaniardquo ku ndalet gjereuml e

gjateuml neuml kontekstin historik teuml krahineumls seuml shtrireuml peumlrmes

shtigjeve teuml thepisura teuml mbushura me mikpritje

Ereumlrat tronditeumlse teuml koheumlve kaneuml beumlreuml qeuml njereumlzit teuml

detyrohen teuml leumlvizin teuml shpeumlrngulen e teuml peumlrplasen neuml

aneuml teuml ndryshme teuml trojeve dhe kjo neuml teuml shumteumln e

rasteve ka sjelleuml si pasojeuml ndryshimin e emeumlrtimit teuml

familjes Nuk eumlshteuml aspak e lehteuml teuml niseumlsh nga fillimi

diku gjetkeuml njeuml rrjedheuml jete teuml ndeumlrprereuml detyruesheumlm neuml vendin e origjineumls por shumeuml meuml veumlshtireuml se kjo eumlshteuml teuml

ndryshosh qofteuml edhe veteumlm neuml veumlshtrim teuml jashteumlm neuml

pjeseuml teuml reumlndeumlsishme teuml qenies a peumlrkateumlsiseuml apo teuml

braktiseumlsh njeuml pjeseuml teuml konsiderueshme teuml identitetit teuml

trasheumlguar Shqiptareuml teuml zonave teuml ndryshme neumln

presionin dhunues teuml rrethanave e kaneuml beumlreuml keumlteuml duke

rifilluar njeuml jeteuml teuml re diku neuml njeuml tjeteumlr zoneuml por teuml jesh

mirditor do teuml thoteuml neuml jeteuml teuml jeteumlve teuml mbetesh i tilleuml

pavareumlsisht se ku do teuml t‟gjuajneuml dallgeumlt e jeteumls

Neuml Dushkajeuml teuml Gjakoveumls neuml fshatin Shqiponjeuml (ish Jabllaniceuml) ndodhet njeuml lagje teuml cileumln vendasit e quajneuml

Lagja e Peumlrkolajve Njereumlzit deumlshmojneuml se keumltu janeuml

vendosur Peumlrkolajt e ardhur nga Domgjoni i Mirditeumls

histori qeuml i peumlrket shekullit teuml 18-teuml Thuhet se i pari

Pren Kola me teuml veteumlt kish ndeumlrruar tri fshatra derisa u

vendos neuml Jabllaniceuml e konvertimi i feseuml do teuml ndodhte

rreth shtateuml dekada meuml voneuml Hasan Hasani - Peumlrkola

nuk eumlshteuml as meuml shumeuml e as meuml pak se pasardheumls prej

njeumlrit nga keumlta mirditoreuml Kur e pyet peumlr Mirditeumln atij i

ndizet bebja e syrit ndeumlrsa fjala nuk i bindet teuml

artikulohet e teuml daleuml neuml ajeumlr menjeumlhereuml pasi e pengon

emocioni Dhe thoneuml se emocioni nuk ka zeuml Autori

pra ka origjineuml teuml pasteumlr nga Mirdita ndaj kur i duhet teuml flaseuml peumlr vendin dhe njereumlzit e tij teuml origjineumls ndjen sikur

damareumlt neumln leumlkureuml i fryhen dhe gjaku turret furisheumlm

dejve ashtu si lumi Mat rrjedheumls seuml tij Ai eumlshteuml

domgjonas Sot e treqind vjet meuml pareuml kur teuml pareumlt e tij

u larguan prej andej siccedil duket kaneuml leumlneuml peng neuml tokeumln

mirditore diccedilka teuml madhe e cila i beumln edhe sot e keumlsaj

dite pinjolleuml si HASAN HASANI qeuml teuml keumlrkojneuml

ldquovuleumlnrdquo e veumlrteteumlsiseuml seuml origjineumls vuleuml qeuml tek ai thirret

PEumlRKOLA Edhe pse gjeneratat e meumlvonshme teuml

familjes seuml tij janeuml vendosur neuml Dushkajeuml teuml Gjakoveumls

Hasani e ka pasur Mirditeumln me vete qeuml kur ka qeneuml neuml koheumln e keumlngeumlve teuml djepit neuml rreumlfenjat neuml odeumln e

burrave neuml tregimet e ardhura brez pas brezi peumlr burrat

dhe trimat dhe keumlshtu me dhjeteumlra e qindra histori

mirditore kaneuml fjetur brenda tij duke ndeumlrtuar njeuml boteuml

meuml vete boteuml teuml cileumln do teuml vinte momenti teuml na e

shfaqte hapur neuml njeuml veumlllim teuml teumlreuml poetik

ldquoMirditeuml e mirditoreumlrdquo njeuml veumlllim prej 222 faqesh me

poezi kushtuar atij areali gjeografik human dhe

shpirteumlror teuml cilin autori e peumlrcakton qeuml neuml titull neuml fakt

eumlshteuml shumeuml meuml shumeuml se thjesht njeuml veumlllim poetik

Autori gdhend neuml teuml si teuml ishte njeuml peumlrmendore Mirditeumln e tij teuml cileumln e ka pasur brenda vetes gjitheuml

jeteumln mirditoreumlt e tij me teuml cileumlt ndan teuml njeumljteumln ADN

teuml njeumljteumln teuml djeshme me synimin peumlr teuml ndeumlrtuar

dimensionin e seuml sotmes Teuml sotmen pasi pikeumlrisht sot

me keumlteuml veumlllim autori na deumlshmon pashkeumlputshmeumlrineuml e

identitetit teuml tij E neseumlrmja tashmeuml veccedilse eumlshteuml e sigurteuml

sepse hallkat e zinxhirit janeuml lidhur dhe ato funksionojneuml

neuml favor teuml vazhdimeumlsiseuml seuml materies Peumlrpjekjet

autoriale teuml tij meuml kujtojneuml ldquopeumlrpeumllitjetrdquo e Pjeteumlr Budit

peumlr teuml deumlshmuar traditeumln bazuar neuml parimin atdhetar e

kulturor autentik ldquohellipTeuml mos gjindem i harruom keumlteuml jeteuml tue shkuomrdquo Dy vjet meuml pareuml Hasan Hasani botoi

monografineuml ldquoPeumlrkolajtrdquo libeumlr teuml cilin e konsideronte

obligim ndaj gjenezeumls ndaj pararendeumlsve e deri te keumlta

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

51

teuml sotmitOrigjina eumlshteuml peumlr njeriun si rreumlnja peumlr pemeumln

Sado qeuml pema teuml rritet e teuml leumlshojeuml degeuml sado teuml mbushet

sytha e lule gjithccedilka neuml teuml eumlshteuml rezultat i ushqimit qeuml

vjen nga rreumlnjeumltKeumlshtu edhe njeriu Sado teuml rritet e teuml madhohet neuml jeteuml kudo teuml shkojeuml e ccedilkado teuml beumljeuml

gjithmoneuml veprimi i tij do t‟i referohet rreumlnjeumlve nga ka

daleuml Peumlr shkrimtarin Hasan Hasani - Peumlrkola rreumlnja ka

leumlshuar ushqim neuml plot shtateuml dekada E kemi pareuml ateuml

neuml botime e vepra teuml shumta krijuese poetike e

studimore por kam bindjen se ky botim i fundit vjen si

ajo vera e vjeteumlr e ruajtur me kujdes peumlr koheuml dhe miq

teuml veccedilanteuml Dhe ja erdhi momenti qeuml brendia e ruajtur

brenda shpirtit skuteumls meuml teuml sigurteuml teuml njeriut teuml

shpeumlrthejeuml teuml daleuml nga vetvetja dhe teuml artikulohet qarteuml

neuml njeuml veumlllim teuml teumlreuml krijimesh poetike

Neuml fakt do t‟i mbetesha borxh autorit neumlse keumlteuml veumlllim

do ta quaja thjesht njeuml veumlllim poetik pasi libri veumlrtet

peumlrmban veteumlm poezi por me aneuml teuml leumlndeumls qeuml trajton ai

na veuml neuml preheumlr njeuml thesar teuml veumlrteteuml njeuml miniereuml e cila

sa meuml shumeuml geumlrmohet neuml teuml aq meuml shumeuml vazhdon teuml

befasojeuml dhe keumlnaqeuml me pasuriteuml e saj Si gjithmoneuml

shpirti i tij prej artisti teuml fjaleumls e beumln teuml ndjehet i

privilegjuar neuml shprehjen e ndjesive ndeumlrsa nga ana

tjeteumlr qenia e tij prej nipi e steumlrnipi mirditor e beumln teuml

ndjehet i ndjesheumlm dritheumlrues ndaj kulleumls seuml vjeteumlr

gurreumls seuml pashtershme teuml ujit brisk ajrit teuml flladitsheumlm qeuml duket sikur teuml ccedilan leumlkureumln reve teuml cilat peumlr pak mund t‟i

prekeumlsh me doreuml nga maja e kreshteumls varreve me gureuml

stralli teuml steumlrgjysh katragjysheumlrve e plot e plot

fragmenteve teuml tjera teuml keumlsaj bote teuml madhe mirditore

Duket sikur shpirti i poetit eumlshteuml i vogeumll peumlr t‟i nxeumlneuml teuml

gjitha keumlto aq meuml tepeumlr peumlr t‟i mbajtur brenda vetes neuml

vite e dekada Por damarin e tij e furnizon ajo rreumlnja qeuml

thameuml meuml sipeumlr rreumlnja teuml cileumln ai me keumlteuml veumlllim

poezisheuml po e ujit e po e ushqen bukur mireuml peumlr ta

rigjeneruar edhe njeumlhereuml ashtu siccedil i deumlshiron e gjitheuml

qeniaNeuml krijimtarineuml 50 vjeccedilare shkrimtari Hasan Hasani ka shkruar e ka theumlneuml bollsheumlm rreth shumeumlccedilkaje

qeuml ka qeneuml pjeseuml e frymeumlzimit teuml tij letrar dhe pjeseuml e

interesimit teuml tij studimor Por ldquoMirditeuml e mirditoreumlrdquo e

ka beumlreuml shpeshhereuml teuml ndjehet i vogeumll i pafuqisheumlm i

dritheumlruar sepse teuml gjitheuml ndjehemi feumlmjeuml ndjehemi teuml

vegjeumll kur kthehemi tek neumlna Dhe Mirdita peumlr teuml eumlshteuml

si neumlna gjeneza ushqimi (shpirteumlror) pavdekeumlsia

Udheumltimi poetik paraprihet nga udheumltimi fizik Pasi ka

prekur me gjymtyreumlt e tij ccedildo vend e ccedildo skuteuml peumlr teuml

cileumln kish deumlgjuar e kish imagjinuar vite me rradheuml pasi

ka pareuml me syteuml e tij ngjyreumln e qiellit dhe teuml tokeumls mirditore pasi ka nderuar djepat kullat dhe varret ai neuml

krah me muzeumln i peumlrvishet misionit teuml krijimit Autori e

peumlrshkruan poetikisht hap pas hapi relievin e keumlsaj zone

njeuml brez i gjereuml gjeografik qeuml nga Bjeshka e Kaccedilinarit

Ara e Skeumlnderbeut Munella Zepa Bjeshkeumlt e Oroshit

Valmori Kroi i Bardheuml e deri neuml majeumln e Kunoreumls

Lugina e Peumlrroit teuml Urakeumls njeuml seumlreuml shpellash si shpella

e Meumlrkurthit shpella Kusia e Ndue Gjonit Shpella e

Akullit dhe ajo e Steumlrqokeumlve liqeni i Konajt e plot e

plot teuml tjereuml Toponimia autoktone beumln qeuml peumlrjetimet neuml

vargje teuml duken sikur jehojneuml nga shekujtPoeziteuml teuml renditura njeumlra pas tjetreumls teuml japin peumlrshtypjen sikur

ngjasojneuml me pjeseuml bdquopuzzles‟ teuml cilat kur bashkohen siccedil

duhet krijojneuml njeuml pamje funksionale neuml teumlreumlsi

Gjeografia e vendbanimeve asnjeumlhereuml nuk jepet e

shkeumlputur nga njereumlzit prandaj teksti dhe konteksti vendi dhe personazhi funksionojneuml si njeuml binom ku njeumlra

pjeseuml s‟mund teuml funksionojeuml pa tjetreumlnPeumlrshkrimet e

natyreumls seuml rralleuml e mahniteumlse asnjeumlhereuml nuk vijneuml teuml

shkeumlputura nga historia qindra vjeccedilare ku edhe pylli

edhe guri edhe majat e maleve e kaneuml njeuml historiNeuml

fakt keumltu gjithccedilka eumlshteuml deumlshmitare e historiseuml Teuml jepet

peumlrshtypja se ngado qeuml ta kthesh kokeumln do teuml deumlgjosh

deumlshmi mbi teuml veumlrteta e beumlma trimeumlri e heroizma qeuml teuml

befasojneuml duke teuml detyruar t‟i peumlrpish me sy e vesheuml Aq

i veumlrteteuml eumlshteuml autori neuml peumlrjetimet e vargeumlzuara saqeuml neuml

lexim e sipeumlr mua m‟u krijua peumlrshtypja se isha bashkeumludheumltare neuml rrugeumltimin e tij Pa e tepruar them se

m‟u duk se i vizitova keumlto vende se i pasheuml me syteuml e

mendjes peumlrshkrimet monologjet betejat kujat gjeumlmat

e gjithccedilka teuml sendeumlrtuar aty

Teuml tre kapitujt teuml titulluar ldquoLibri i pareumlrdquo ldquoLibri i dyteumlrdquo

dhe ldquoLibri i treteumlrdquo kulmojneuml me poemeumln ldquoUneuml mirditorirdquo

e cila jo rasteumlsisht eumlshteuml leumlneuml neuml mbyllje teuml librit ldquoKeumlngeuml

peumlr vete dhe Peumlrkolajtrdquo e kthen autorin neuml subjekt dhe

subjektin neuml pikeumlreferim Krijuesi poet keumltu vendoset

teumlreumlsisht neuml poziteumln e peumlrfaqeumlsuesit teuml farefisniseuml duke i

dheumlneuml vetes teuml drejteumln teuml flaseuml dhe teuml deumlshmojeuml neuml emeumlr teuml tyre ldquoPeumlrkolajt nrsquoDushkajeuml peumlrhereuml dereuml e hapur peumlr

mikun bukeuml dhaneuml me zemeumlr ccedilerdhe e ngrohteuml peumlr

udheumltarin haleuml neuml sy peumlr armikunhelliprdquo Nuk mungojneuml

elementet e veteumlkeumlnaqeumlsiseuml jo thjesht peumlr linjeumln e

vazhdimeumlsiseuml por edhe peumlr kompletimin e keumlsaj vlere

letrare dhe trasheumlgimore qeuml ai si autor si Peumlrkolaj po

nxjerr neuml driteuml ldquoE di Peumlrkolajt e moccedileumlm tashmeuml

ndodhen neuml amshim zili ma kaneuml edhe trsquovdekur qesh i

pari qeuml shkela nrsquotrollin e trsquopareumlve nrsquoshtegtim uneuml hyu

nrsquoqiell i mekurhelliprdquoAutori si Peumlrkolaj qeuml eumlshteuml ndjen se

ka peumlrmbushur njeuml mision i cili e tejkalon duksheumlm misionin letrar Ky mision shkon peumlrtej shkrimit teuml njeuml

vepre letrare pasi bart neuml vete motivin keumlrkues peumlr

rinjohjen dhe rigjetjen e gjenezeumls mision qeuml ka teuml beumljeuml

me synimet e tij jeteumlsore dhe si teuml tilla ato nuk i

peumlrkasin veteumlm planit letrar por edhe planifikimit

jeteumlsor ldquoKeumlshtu u rrit ky plak srsquoe di nga Mirdita a

Dushkaja qeuml vargje shkroi me lothelliprdquo Notat

emocionale arrijneuml nivele kulmore kur autori gjithccedilka

nga e djeshmja dhe e sotmja e qenies seuml tij e lidh

pazgjidhshmeumlrisht neuml peumlrmbyllje kur bindsheumlm vulos

ldquoPinjoll Mirdite ndeumlr humbeumltira shkela nrsquoshtateumldhjetat

fjaleuml e varg guri neuml zemeumlr srsquomeuml gjunjeumlzuan kurreuml peumlrpjetat as tatpjetat Dushkaja mrsquou beuml emeumlr ndash Mirdita

mbiemeumlrrdquo

I teumlreuml veumlllimi mund teuml konsiderohet si njeuml eksplorim

poetik peumlr Mirditeumln ku ndeumlrthuren mes tyre

keumlndveumlshtrimet shumeumlplaneumlshe gjeografike historike e

personale Nga ky ldquoeksplorimrdquo qeuml na ofron autori

lexuesi mbetet i ngopur me peumlrjetimet letrare e

emocionale e nga ana tjeteumlr i rritet keumlrsheumlria qeuml ta

vizitojeuml dhe ta eksplorojeuml veteuml ateuml

Gjakoveuml 15 maj 2020

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

52

Anton Marku Vjeneuml

Leteumlr armikut

I dashuri C E di se teuml kaneuml shkruar letra me mijeumlra para meje e do teuml

teuml shkruajneuml dhe po aq pas Mbase nuk do t‟i lexosh teuml

gjitha por keumlteuml timen jam i sigurteuml se do e marreumlsh neuml

duar Dhe ja pse uneuml iu takoj atyre qeuml nuk e kalojneuml

jeteumln duke u fshehur pas hijes seuml tyre por qeuml i dalin asaj

peumlrballeuml Neuml aneumln tjeteumlr uneuml e shikoj shfaqjen teumlnde nga

perspektiva e keumlmbeumlsorit ti nga ajo e voziteumlsit uneuml

deumlshiroj teuml arrij sa meuml voneuml neuml cak ti sa me shpejt

Neuml keumlteuml shkrim nuk do ta peumlrmend emrin Ty qeuml na dole

neuml rrugeuml dhe na ndeumlrpreve udheumltimin neuml mes do teuml teuml

quaj thjeshteuml C Neuml vendin tim ishte njeuml grup muzikor me emrin teumlnd teuml cilin e adhuronin teuml gjitheuml Tash e teumlreuml

bota e urren emrin teumlnd saqeuml neuml keumlteuml gareuml nuk do teuml kesh

konkurenceuml teuml denjeuml neuml keumlteuml shekull Do teuml fitosh

bindsheumlm

Keumlta rreshta i kam shkruar sot por mendimet janeuml teuml

djeshme Pra ti qeuml vret e nuk dukesh ti qeuml jeteumln e ndave

neuml dy pjeseuml ateuml para dhe pas teje mbase tash pret qeuml kjo

koheuml teuml quhet epoka jote por jo ajo do teuml quhet bdquobdquoKoha

e Mospeumlrkuljes‟‟ Sado qeuml mund teuml tingeumlllojeuml e

ccediluditshme neuml njeuml meumlnyreuml ne teuml kemi ftuar veteuml Po po ne Pasi qeuml me paraardheumlsit tu nuk u moreumlm seriozisht

ateumlhereuml i bie qeuml ne ta kemi hapur dereumln me njeuml doreuml

Tash po provojmeuml qeuml me teuml dyjat ta mbyllim por kot

Por le t‟i themi gjeumlrat me rend Mbase do teuml doje teuml dije

meuml shumeuml peumlr boteumln qeuml gjete Neumlse po ja teuml tregoj uneuml

Tek ne peumlr shembull sa meuml shumeuml po zgjerohen teuml

drejtat e kafsheumlve aq meuml shumeuml po ngushtohen ato teuml

njereumlzve Rrugeumlve teuml qyteteve tona meuml tepeumlr bien neuml sy

grateuml e mbuluar se sa ato teuml zbuluara peumlrderisa meshkuj

fryejneuml buzeumlt me bdquobdquobotox‟‟ Shkurt neuml boteumln e teuml

peumlrgjumurve atje ku trupi eumlshteuml sheumlrbeumltor i shpirtit dhe jo e kundeumlrta teuml qeumlndrosh zgjuar eumlshteuml art neuml vete

Peumlr meuml tepeumlr janeuml disa gjeumlra qeuml duhet t‟i dimeuml veteumlm

uneuml dhe ti E kuptove Veteumlm ne teuml dy Ja peumlr shembull

ne ujin e bekuar po e mbajmeuml neuml shishe parfemi Me teuml

po speumlrkasim neumlnsqetullat jo bukeumln Pastaj e di ti se

natyra eumlshteuml ende dashmireumlse me ne Ajo na jep meuml pak

se sa i keumlrkojmeuml por meuml shumeuml se sa meritojmeuml Edhe sa

gjateuml nuk e di Ja uneuml peumlr shembull si besimtar i

neumlnshtrohem ploteumlsisht vullnetit teuml saj dhe teuml Pereumlndiseuml

Neuml ndeumlrkoheuml beumlj pjeseumln time teuml puneumls lutem

I dashuri C Sa i pameumlshirsheumlm qeuml je Po po u ndal furnizimi me ujeuml

rryma dhe internet Mos e thashteuml qielli Neuml keteuml rast

njeuml fqi imi nga kati i kateumlrt me njeuml grumbull tatuazhesh

neuml gjok me siguri do teuml ccedilmendej e do teuml ulurinte

bdquobdquogjithccedilka po por internetin jo Ateuml asesi Si do teuml ja

beumljmeuml pa facebook insta whatsbdquoup snpachat A jetohet

pa to Interneti do teuml jeteuml i fundit qeuml do teuml mund teuml

rreumlzohet Si Olimpi si bdquobdquoair force one‟‟ Ky ishull nuk

guxon teuml bjereuml‟‟ Ky tipi qeuml kur kishte filluar teuml merrej

me shitjen e patundhmeumlrive kishte gjithmoneuml e meuml

shumeuml para por gjithnjeuml e meuml pak koheuml E uneuml Uneuml tek

tash po i marr lakmi Albanit qeuml ka vite qeuml jeton bdquobdquooffline‟‟ Neuml bdquobdquogoogle‟‟ nuk mund teuml gjesh asnjeuml

fotografi teuml tij

Tani deteumlrat janeuml qeteumlsuar Veteumlm shiu i zgjon Ata nuk

e peumlrjashtojneuml mundeumlsineuml qeuml keumlteuml vit bota u dogj nga

zjarri qeuml veteuml e ndezi Sot eumlshteuml dita jote Ende po Por

do teuml vij dita joneuml ateumlhereuml edhe minjeumlt do teuml keneuml meuml

shumeuml se njeuml vrimeuml peumlr tu fshehur por ty nuk do teuml

mbetet asnjeuml Mund teuml beumlsh gjithccedilka por njeuml gjeuml nuk do

e arrish qeuml teuml beumlsh qeuml ne ta veumlmeuml veten neuml kryq teuml

vetkryqeumlzohemi Njereumlzimi ende beson neuml engjuj por ty duket se do teuml na duhet teuml teuml mundim teuml veteumlm

I dashuri armik

Shumiceumls pres nesh ti i mbylle gojeumln Neuml keumlto javeuml i

kemi pastruar lareuml e feumlrkuar duart meuml shpesh dhe meuml

gjateuml se asnjeumlhereuml meuml pareuml Neuml ora teteumlmbeumldhjeteuml nisin

duartrokitjet nga dritaret Teuml gjitheuml bashkeuml fetareuml meuml

pak teuml tilleuml dhe ateisteuml Ateuml qeuml nuk e arriti akush para

teje e beumlre ti Na bashkove neuml frikeuml vuajtje dhe

dhembje E rizbuluam dashurineuml peumlr njeumlri-tjetrin

Shpresoj teuml vazhdojmeuml keumlshtu edhe pas teje Do teuml doja

qeuml kjo teuml ishte e vetmja gjeuml qeuml do teuml trasheumlgonim nga ti

Duket se veteumlm gjyshja ime qeuml ka kaluar teuml njeumlqindatat

dhe teuml ngujuarit neuml bdquobdquoBig Brother‟‟ as sot neuml fund teuml

prillit ende nuk e kaneuml marreuml vesh se ti je duke beumlreuml

keumlrdineuml neumlpeumlr boteuml Mbase keumlshtu eumlshteuml meuml mireuml E diku

ende po luhet kampionati i futbollit

Kurreuml i yti

me peumlrsheumlndetje teuml ftohta

i papeumlrkuluri

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

53

Tahir Bezhani Gjakoveuml

Teuml vdeseumlsh i dehur

Ka koheuml qeuml mendohem Diteumln e nateumln shqeteumlsohem

Kur meuml turren aq zjarrsheumlm syteuml e tu

E neuml qenien time shprushin kujtime

Shikimet leumlneuml vrima teuml hapura

Kullojneuml loteumlt peumlrplasin ngrirjen e ashtit

Puthjet e njeuml kohe zjarr e shkrumb

Edhe tani ende ka zjarr neumln hirin e fjetur

Neuml shtratin e bukuriseuml seuml paharruar

Neuml dukje i fikur tymon e flet me mall

Si shikimet tua qeuml shpojneuml prore

Si gacat e mbuluara qeuml djegin shpirtin

Deumlshirat rrineuml neuml pritje gjithhereuml

Eja eja e putheumlm mos shiko e ndrojtur

Dehu dehu fort

S‟ka gjeuml meuml teuml bukur se vdekja i dehur

Po teuml takova viza vizeuml me vdekjen

Pa puthjen teumlnde nuk iki andej

O Khajam i shkreteuml

Si e pive gjitheuml ateuml vereuml neuml jeteuml

E mbete kurreuml i pa vdekur

Kur nateumln nuk flejneuml mendimet Pas lodhjes seuml diteumls

Tretur rrugeumlve teuml mundimshme teuml jeteumls

Prita i geumlzuar nateumln qeuml vjen me heshtjen

Me flladin e shlodhjes mashtruese pushim bebeumlzave

Qeshjet e nateumln janeuml gaz i diteumls seuml iku

Neuml shtratin tim shpesh jam trembur neuml eumlndrra

Krismat teuml lehta binin neuml dereumln e ccedilareuml pa rezeuml

Hije njereumlzish pa trajta zgeumlrdhiheshin

Donin dhunsheumlm teuml merrnin thesareuml teuml fshehur

Pa beumlreuml aspak lufteuml me shpirtin kryeneccedil

Teuml padoreumlzuarin e mendimeve teuml mia

Qeuml kishte kalleuml peseuml gishteumlrinjteuml e doreumls Peumlr teuml dheumlneuml driteuml neuml dhomeumln time

Nuk di kah iku nata kah u tret e papareuml

Mbeta i uritur nuk ia thasheuml dy-tre fjaleuml

Sillem veumlrdalleuml shtratit me dhimbjet qeuml s‟beumlzajneuml

Veteumlm flaka e gishteumlrinjteuml beumlneuml driteuml

Neuml mungeseuml teuml qirinjve teuml vjedhur

Sa meuml janeuml nxireuml thonjteuml e mishi rrjedh leumlng

A ka meuml bukur se teuml jetosh me vuajtjen e vuajtjes

Lufteuml mes njereumlzve peumlr pasuri e karrige

A ka meuml fisnikeumlri meuml thoni

Meuml thoni se ku ka

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

54

Sport

Dy ekipet e Arbeumlriseuml kampione

Vjeneuml 22 prill 2020 Neuml keumlto

koheumlra teuml jashteumlzakonshme vjen

njeuml lajm i mireuml sporti nga Vjena

Federata e Shahut e Vjeneumls

(httpswwwchess-viennaat)

mori vendimin lidhur me

peumlrfundimin e kampionatit teuml

shahut peumlr sezonin 20192020 duke shpallur edhe ekipin e dyteuml

teuml klubit Arbeumlria kampione neuml

ligeumln e kateumlrt teuml Vjeneumls (2

Klasse) Neuml teuml veumlrteteuml peumlr shkak

teuml situateumls seuml krijuar nga

pandemia nuk kishte kushteuml qeuml teuml

zhvillohej xhiroja e 9-teuml dhe e

fundit peumlr keumlteuml sezon neuml keumlteuml ligeuml

Ekipi i dyteuml i Arbeumlriseuml pas 8-teuml

xhirove teuml zhvilluara ishte neuml

vendin e dyteuml dhe peumlr tu shpallur kampion i nevojiteshin veteumlm

edhe 15 pikeuml nga 6 teuml mundshme

gjeuml qeuml ishte meuml se e realizueshme

Neuml lidhje me xhiron e mbetur

Federata e Shahut e Vjeneumls

vendosi qeuml teuml gjitha ndeshjet e

mbetura teuml regjistrohen me

rezultat teuml barabarteuml 33 Neuml keumlteuml

meumlnyreuml pas ekipit teuml pareuml teuml

klubit teuml shahut Arbeumlria i cili disa

javeuml meuml pareuml u shpall kampion neuml ligeumln e dyteuml teuml Vjeneumls edhe ekipi

i dyteuml arriti teuml fitojeuml kamionatin

neuml ligeumln peumlrkateumlse keumlshtu qeuml nga

sezoni i ardhsheumlm qeuml teuml dy ekipet

do teuml luajneuml njeuml rang meuml larteuml neuml

ligeumln e pareuml teuml Vjeneumls (ekipi i

pareuml) dhe neuml ligeumln e treteuml (ekipi i

dyteuml) Pas organizimit teuml turneut

ndeumlrkombeumltar bdquobdquoArbeumlria 1rdquo neuml

Vjeneuml neuml tetor teuml vitit teuml kaluar e

neuml teuml cilin moren pjeseuml 57

shahisteuml e shahiste nga 14 kombe teuml boteumls klubi i pareuml shqiptar i

shahut neuml diasporeuml po peumlrmbyll

keumlshtu me sukses teuml

shkeumllqyesheumlm keumlteuml sezon sportiv

Shoqata sportive dhe kulturore

bdquobdquoArbeumlria‟‟ u themelua neuml takimin

konstituiv mbajtur me 16 dhjetor

2012 neuml Vjeneuml me ccedil‟rast u

zgjodh edhe udheumlheqja e ngushteuml

e saj neuml keumlteuml peumlrbeumlrje Kadri Berbati (kryetar) Xhevat Xhemaili (neumlnkryetar)

Agron Ccedilika (trajnerkapiten) Anton Marku (sekretar) dhe Avdyl Gjocaj

(arkatar) Ajo u u regjistrua praneuml organeve peumlrgjegjeumlse austriake me 17 janar

2013 me numeumlr regjistrimi ZVR-Zahl 574405097

Neuml shtator teuml vitit 2013 klubit i shahut bdquobdquoArbeumlria‟‟ filloi garat neuml ligeumln e dyteuml teuml

Landit teuml Vjeneumls Duke pareuml interesimin e madh teuml shahisteumlve shqiptareuml me

banim teuml peumlrkohsheumlm neuml Austri peumlr hereuml teuml pareuml neuml historineuml e diasporeumls shqiptare neuml keumlteuml shtet mik nga sezoni 20162017 klubi i shahut bdquobdquoArbeumlria‟‟

garon me dy ekipe ekipi i pareuml neuml ligeumln e dyteumlteuml Federateumls seuml Shahut teuml Vjeneumls

dhe ekipi i dyteuml neuml ligeumln e kateumlrt teuml kryeqytetit austriak

Klubi ka vendosur dhe zhvilluar kontakte teuml rregullta dhe korrekte me zyrtareuml

teuml federateumls seuml shahut teuml Vjeneumls dhe klubet tjera Peumlr sukseset e tij kaneuml shkruar

gazeta teuml ndryshme neuml gjuheumln shqipe dhe gjermane

Disa nga shahisteumlt e klubit Arbeumlria

Peumlrveccedil garimit neuml ligeuml ky klub i shahut po tregohet aktiv edhe neuml

peumlrditshmeumlrineuml e aneumltareumlve teuml tij dhe dashamireumlve teuml tjereuml teuml shahut duke

mbajtur takime teuml rregullta me aneumltareumltsi dhe duke organizuar shkeumlmbime

peumlrvojash neuml shah me mysafireuml teuml nderit apo mjeshteumlr teuml ftuar nga vendlindja

Tradicionalisht klubi organizon turne neuml shah peumlr nder teuml festave kombeumltare

asaj teuml 28 neumlntorit diteumls seuml pavareumlsiseuml seuml Shqipeumlriseuml dhe 17 shkurtit diteumls seuml

pavareumlsiseuml seuml Kosoveumls Kjo tregon njeuml pjekuri teuml bashkatdhetareumlve taneuml keumltu neuml

Austri teuml cileumlt janeuml kreativeuml dhe peumlrmes sportit manifestojneuml ndjenjat e tyre teuml

atdhedashuriseuml por dhe i tregojneuml boteumls se sporti i lidh dhe afron popujt pa

marreuml parasysh prejardhjen e tyre Prandaj neuml keumlto turne marrin pjeseuml edhe teuml

ftuar teuml nacionaliteteve teuml tjera teuml cileumlt priten me mikpritje e bujari shqiptare

Klubi i shahut Arbeumlria mbeumlshtetet nga Rrjeti i Bizneseve teuml Diasporeumls

Shqiptare peumlr Austri ndeumlrrmarjet ldquoAlbakopierdquo ldquoBlakaj Fenster amp Tuumlren‟‟

ldquoTimi Transrdquo ldquoAlushajrdquo ldquoGashi Fenster amp Tuumlrenrdquo etj

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

3

Faqja e treteuml

Don Lush Gjergji Prishtineuml

Martesa dhe familja sot mundeumlsi apo utopi

Disa shkaqe dhe fenomene teuml

shkuroreumlzimeve sot Teuml gjitheuml sot shohim deumlgjojmeuml

kemi njohuri fatkeqeumlsisht edhe

peumlrvoja teuml hidheumlta teuml ndarjeve

largimeve dhe shkateumlrrimit teuml

kuroreumls me keumlteuml edhe teuml familjes

Kjo e keqe po peumlrhapet ndeumlr ne

Shqiptareumlt si neuml trojet tona po

ashtu edhe neuml diasporeuml Deumlshtimi

neuml marteseuml neuml jeteumln familjare ka

pasoja teuml shumeumlfishta personale

por edhe shoqeumlrore Meuml teuml goditurit nga ky fenomen janeuml teuml

pambrojturit dhe teuml pafajshmit

feumlmijeumlt qeuml rriten me prindeumlr teuml

ndareuml pra pa prindeumlr pa

kujdesin shembullin

ngrohteumlsineuml dashurineuml e edukimit

prindeumlror bartin neuml jeteuml plageuml

shpesh teuml pasheumlrueshme dhe

shumeuml teuml rrezikshme qeuml i

ldquokushteumlzojneumlrdquo gati gjithnjeuml

Njeuml feumlmijeumlri dhe rini me

ngarkesa pa siguri dhe dashuri

pamundeumlson edukimin dhe jeteumln

neuml harmoni krijon zbrazeumlti qeuml

veumlshtireuml mund teuml mbulohen meuml

voneuml

Gjeumlra e pareuml qeuml na bie neuml mend

eumlshteuml kjo Pa njeri nuk as familje

as shoqeumlri Prandaj faktori numeumlr

njeuml peumlrgjegjeumlsia e keumlsaj dukurie

kaq teuml shpeshteuml mjaft teuml deumlmshme eumlshteuml gjithsesi njeriu i

cili si duket ka halle dhe

veumlshtireumlsi me vetvete pastaj edhe

meuml tepeumlr me teuml tjereumlt me aneumltareumlt

e familjes dhe teuml shoqeumlriseuml

Teuml gjitheuml shtrojmeuml pyetje peumlrse

si deri kur do teuml jeteuml keumlshtu si

dhe ccedileumlshtje tjera a ka meuml kuptim

martesa familja apo ndoshta

duhet ta ldquogjejmeumlrdquo ndonjeuml formeuml tjeteumlr si p sh bashkeumljeteseumln si alternativeuml teuml

kuroreumls dhe familjes apo edhe zgjidhje meuml rreumlnjeumlsore qeuml njereumlzit sot mos teuml martohen fare

Peumlr ata qeuml ende besojneuml neuml kuptimin e jeteumls neuml dashuri prandaj neuml kuroreuml dhe

neuml familje pyetja eumlshteuml pak ndryshe cilat janeuml shkaqet e ndarjeve prishjeve teuml

kuroreumls sot

Nga studimet e shumta psikologjike sociologjike pedagogjike psikiatrike

mund teuml themi keumlshtu

Shkaku i pareuml eumlshteuml mungesa e peumlrgatitjes dhe afteumlsiseumlpeumlr njeuml jeteuml teuml re dhe

ndryshe neuml kuroreuml qeuml kryesisht shpjegohet neuml dy meumlnyra

Karakteri tepeumlr i forteuml i ccediliftit martesor qeuml mbeumlshtete neuml egoizeumlm dhe egocentrizeumlm teuml theksuar uneuml uneuml dhe veteumlm uneuml ose te ne neuml

ldquobajraktarizeumlmrdquo

Mentaliteti materialist konsumist dhe hedonist trupor dhe epshor i njeriut qeuml

udheumlhiqet veteumlm neuml pasione apo impulse seksuale qeuml i jep reumlndeumlsi aneumls

materiale puneumls fitimit pasuriseuml suksesit karriereumls ndeumlrsa i leuml aneumlsh vlerat

dhe virtytet njereumlzore dhe familjare

Objektivizimi apo vegeumllsimi i paleumls tjeteumlr si njeuml lloj ldquolodrerdquo ldquomallirdquo gjeumlsendi

mosafteumlsia peumlr flijim vuajtje pritje si dhe deumlshira peumlr zgjidhje teuml shpejta pa

kurrfareuml keumlshillimi dhe udheumlzimi

Ateizmi praktik ku mungon feja ose jeta sipas qeumlndrimeve dhe parimeve me Zotin dhe si pasojeuml e keumlsaj ccedilalon edhe jeta me teuml afeumlrmin me njeumlri-tjetrin Njeuml

pjeseuml e njereumlzve besojneuml sot mund teuml themi ndoshta edhe shumica por nuk

jetojneuml sipas besimit ndeumlrsa teuml tjereumlt jetojneuml pa ndonjeuml orientim dhe peumlrcaktim

fetar pra neuml ateizeumlm praktik apo neuml indiferentizeumlm fetar

Shqeteumlsimet apo tensionet peumlr gjendjen e re neuml marteseuml qeuml nuk i peumlrgjigjet

keumlrkesave deumlshirave eumlndrrave synimeve idealeve qeuml janeuml krijuar si dhe

mungesa e liriseuml dhe pavareumlsiseuml qeuml me fjaleuml tjera mund ta themi edhe keumlshtu

mospeumlrputhja mes deumlshirave dhe idealeve dhe jeteumls seuml peumlrditshme

Stresi si shqeteumlsim neuml vazhdimeumlsi mungeseuml e koheumls bisedimit dialogut

komunikimit qeuml njeriun e ngulfat ia merr koheumln ngadaleuml edhe zemreumln dhe jeteumln Kjo po deumlshmohet neuml trajta teuml ndryshme edhe neuml koheumln e koronavirusit

pandemiseuml seuml diteumlve tona mbylljes dhe kufizimeve teuml leumlvizjes puneumls peumlr t‟u

mbrojtur nga kjo seumlmundje ngjiteumlseduke treguar qeuml sa pak jemi meumlsuar teuml jemi

njeumlri afeumlr tjetrit edhe meuml pak njeumlri me tjetrin peumlr tjetrin seuml bashku peumlr

peumlrballimin e ccedileumlshtjeve jeteumlsore Parimi bazeuml dhe jeteumlsor eumlshteuml ky teuml jetosh

dometheumlneuml teuml komunikosh Teuml jetosh dhe komunikosh dometheumlneuml teuml

dashurosh neuml marreumldheumlnie gjithnjeuml dinamike dhe kreative Pra trinomi

vendimtar eumlshteuml ky jeta komunikimi dashuria

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

4

Mungesa e komunikimit intim

trup psike dhe shpirt qeuml njeriun e

beumlneuml teuml ldquocopeumltuarrdquo ose seuml paku jo

teuml harmonizuar lodhja e tepeumlrt neuml

puneuml dhe neuml jeteuml monotonia apo

meumlrzia neuml jeteumln e peumlrditshme pa

ndonjeuml risi freski befasi Dashura eumlshteuml gjithmoneuml aktive

dhe kreative dhe neumlse teuml mungon

aktiviteti dhe kreativiteti dije qeuml

seuml shpejti do ta hetosh qeuml teuml

mungon mbi teuml gjitha dashuria

Mungesa e sinqeritetit lidhja

mendje gojeuml zemeumlr trekeumlndeumlshi

peumlr komunikim teuml mireumlfillteuml ndeumlr-

njereumlzor ndeumlr-gjinor qeuml

mbeumlshtetet neuml dy burime neuml teuml

veumlrteteumln dhe dashurineuml

Dallimi i personalitetit dhe

interesat e ndryshme pa ndonjeuml

gatishmeumlri peumlr ballafaqim

ndryshim begatim teuml ndeumlrsjelleumlt

Dikush martohet peumlr t‟i ikur

vetmiseuml dikush peumlr teuml pasur

feumlmijeuml peumlr teuml ploteumlsuar zbrazeumltiteuml

e jeteumls seuml meumlparshme peumlr siguri

neuml seumlmundje dhe neuml pleqeumlri

Motivi i veteumlm i jeteumls pra edhe i jeteumls neuml marteseuml neuml familje eumlshteuml

dhe duhet gjithmoneuml teuml jeteuml veteumlm

njeuml Dashuria

Martesa dhe familja sot

mundeumlsi apo utopi

Pas keumltij peumlrshkrimi teuml shkurteuml

dhe panoramik shtrohet pyetja

jeteumlsore martesa dhe familja sot

a eumlshteuml mundeumlsi apo veteumlm utopi

Ja dhjeteuml meumlnyreuml peumlr ta sheumlruar

dhe ruajtur kuroreumln e marteseumls

neumlpeumlrmjet saj familjen neuml

dinamikeumln e jeteumls dhe zbatimin e

dashuriseuml si teuml vetmes fuqi qeuml

njeriun e beumlneuml teuml lumtur

1 Komunikimi i ploteuml

(trup psike dhe shpirt) i

qarteuml sinqerteuml dhe

vazhduesheumlm mes ccediliftit

martesor me gatishmeumlri peumlr bisedim dialog dhe

komunikim pa

peumlrjashtime dhe

paragjykime apo theumlneuml

edhe figurativisht hapja

dhe peumlrdorimi i teuml gjitha

kanaleve teuml

komunikimit

2 Lidhja e vazhdueshme fizike trupore martesore si shprehje e

nderimit faleumlnderimit miqeumlsiseuml dashuriseuml si keumlrkim neuml dy jo meuml neuml

njeuml ndash uneuml Martesa ka njeuml logjikeuml teuml thjeshteuml dhe jeteumlsore uni

drejtohet kah ti dhe bashku krijojmeuml diccedilka krejt teuml re shumeuml teuml bukur

ndash ne Prandaj uneuml ndash ti ndash ne eumlshteuml formula magjike e jeteumls neuml

bashkeumlshorteumlsi

3 Kalimi i koheumls seuml bashku kurdo dhe kudo teuml jeteuml e mundshme peumlr njeuml

relaksim sa meuml teuml mireuml si puna sheumltitja udheumltimi loja pushimi

argeumltimi Koha e peumlrbashkeumlt na mundeumlson dhe lehteumlson edhe jeteumln e

peumlrbashkeumlt peumlr t‟u njohur pranuar dhe dashur meuml mireuml dhe meuml

shumeuml ashtu si jemi pa idealizime dhe neumlnccedilmime

4 Marreumldheumlnie neuml dashuri reciprocitet qeuml dometheumlneuml gjithnjeuml japim

dhe gjithnjeuml marrim dashuri si burim i pashtersheumlm peumlr jeteumln

martesore Neumlse kufizohesh veteumlm neuml marrje ateumlhereuml neuml njeuml meumlnyreuml

je ldquohajnrdquo sepse nuk jep asgjeuml dhe pretendon gjithccedilka askush nuk

mundet gjithnjeuml veteumlm teuml jep as veteumlm teuml marreuml por na nevojitet

reciprociteti

5 Keumlrkimi i faljes dhe falja pa teuml cilat nuk ka fare jeteuml edhe meuml pak jeteuml

neuml bashkeumlshorteumlsi dhe neuml familje Kush nuk di apo nuk do teuml keumlrkojeuml

falje dhe teuml falin nuk di as teuml jetojeuml edhe meuml pak teuml jetojeuml neuml dashuri

Kjo eumlshteuml e pamundshme pa jeteumln e peumlrbashkeumlt shpirteumlrore sepse

gjithnjeuml jemi meumlkatareuml pra nevojtareuml teuml faljes dhe veteumlm me fuqineuml

jeteumln me Zotin kemi fuqi edhe teuml keumlrkojmeuml falje edhe teuml falim

gjithmoneuml edhe njeumlri-tjetrin

6 Marreumldheumlnia personi me person para se teuml jeteuml ajo burri me grua si

njeumlsi duke peumlrkujtuar dhe peumlrforcuar gjithnjeuml e meuml shumeuml arsyet e jeteumls seuml peumlrbashkeumlt Neuml jeteumln e dashuriseuml asgjeuml nuk ruhet neuml meumlnyreuml

pasive me bllokim apo pasivizim por duhet gjithnjeuml te kemi motive

teuml reja peumlr teuml qeneuml seuml bashku si feumlmijeumlt edukimi i tyre e tashmja dhe

e ardhmja meuml e lumtur

7 Kujdesi peumlr vetveten neuml ccedildo kuptim fizik neuml pamje veshmbathje

paraqitje meumlnyreumln e teuml folurit psikik neuml karakterin e qeteuml dhe teuml

geumlzuesheumlm neuml veumlmendje dhe kujdes peumlr gjeumlra teuml reja dhe teuml bukura neuml

bashkeumlsi dhe shpirteumlror neuml peumlrparimin e vlerave dhe virtyteve teuml

feseuml shpreseumls dhe dashuriseuml peumlr teuml qeneuml njeumlri peumlr tjetrin gjithnjeuml risi

dhe befasi e keumlndshme

8 Vlereumlsimi i problemit ose problemeve me koheuml dhe bashkarisht qeuml

prej teuml vogleumls mos teuml vijeuml deri te e madhja Si ushtrim mund teuml jeteuml

edhe ky ldquoNdalu para pasqyreumls dhe shikoje vetveten Neumlse dukesh i

lodhur dhe i meumlrzitur ndoshta problem je tirdquo Mos teuml keteuml neuml

bashkeumlshorteumlsi ldquofshehteumlsirdquo gjeumlra qeuml ldquombulonirdquo fshihni sepse ato njeuml

diteuml mund teuml dalin neuml shesh dhe teuml shkaktojneuml ndarjen e kuroreumls Teuml

keni gjithnjeuml e meuml shumeuml iniciativa dhe plane teuml peumlrbashkeumlta qeuml u

ndihmojneuml qeuml teuml jeni seuml bashku

9 Fol peumlr vetveten e jo peumlr teuml tjereumlt me paragjykime dhe peumlrgojime qeuml

shkaktojneuml veteumlm deumlme dhe meumlkate duke dashur qeuml tjetri teuml jeteuml gjithnjeuml bashkeumlbisedues dhe bashkeumljetues Trupi ndryshon me koheuml

dhe me mosheuml por njeriu eumlshteuml njeuml jeteuml neuml vazhdimeumlsi Ateumlhereuml fol

trego komuniko si je si ndihesh ccedilka teuml peumllqen ccedilka teuml pengon ccedilka teuml

frikeumlson

10 Fol peumlr jeteumln dhe planin e peumlrbashkeumlt peumlr teuml kaluareumln e bukur teuml

tashmen qeuml e keni krijuar dhe peumlr teuml ardhmen qeuml e pritni

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

5

Disa porosi teuml Neumlneumls Tereze peumlr

ne dhe koheumln toneuml

Qeuml ky shkrim shqyrtim dhe

analizeuml e marteseumls familjes dhe

shoqeumlriseuml seuml sotme teuml mos duket i

erreumlt deri diku edhe negativ

pesimist pa shpreseuml dua t‟i citoj disa theumlnie dhe porosi teuml

jashteumlzakonshme teuml Neumlneumls

Tereze peumlr ne dhe peumlr koheumln toneuml

Dashuria sheumlron vetmineuml

Dashuria eumlshteuml e natyrshme si

frymeumlmarrja

Kush nuk jeton peumlr Zotin dhe peumlr

teuml afeumlrmin nuk jeton fare

Varfeumlria meuml e keqe eumlshteuml mungesa

e dashuriseuml

Gjeumlra teuml vogla me dashuri teuml

madhe Geumlrbula e boteumls peumlrendimore

eumlshteuml vetmia

Mos e humbeuml kurreuml dureseumln dhe

shpreseumln

Zoti na ka krijuar peumlr teuml dashur

dhe peumlr teuml dhuruar dashuri

Nuk ka dashuri teuml veumlrteteuml pa falje

Dashuria fillon neuml familje seuml pari

vjen familja pastaj vendi qyteti

ccedildo gjeuml tjeteumlr

Familja e cilat lutet seuml bashku jeton neuml dashuri

Dashuria nuk ka nevojeuml peumlr fjaleuml

teuml mira as peumlr shpjegime Ajo

eumlshteuml thjesht dashuri ndash jeteuml

Ccedildo vepeumlr e dashuriseuml na afron

kah Zoti

Urtia meuml e madhe e jeteumls eumlshteuml

dashuria

Dashuria eumlshteuml mrekulli dhe

mrekullia eumlshteuml dashuri

Dashuria eumlshteuml mjekmi meuml i mireuml peumlr ccedildo njeri

E keqja meuml e madhe e boteumls seuml

sotme eumlshteuml indiferentizmi

Pa dashuri dhe flijim jeta srsquoka

kuptim

Veteumlmdashuria do ta

shpeumltojeumlboteumln

Veprat e dashuriseuml janeuml vepra teuml

paqes

Kush nuk dashuron nuk jeton

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

6

Speciale

Imer Lladrovci Stuttgart

Adem Demaccedili- lideri i pakontesuesheumlm shpirteumlror i shqiptareumlve neuml Jugosllavi

1

Adem Demaci u lind me 26 shkurt 1936 Sivjet ne

sheumlnojmeuml 84 vjetorin e lindjes seuml tij Neuml momentin kur

vdiccedil neuml gusht teuml vitit 2018 ai ishte neuml mosheumln 82 vjeccedil

kishte 60 vjet aktivitet politik kombeumltar dhe ploteuml 28

vite teuml kaluara neumlpeumlr kazamatet jugosllave peumlr lirineuml e

Kosoveumls dhe teuml tokave teuml tjera shqiptare neumln sundimin

jugosllav duke u kthyer keumlshtu neuml njeuml prijeumls teuml

pakontestuesheumlm shpirteumlror mbareumlkombeumltar

Peumlr sakrificeumln e tij supreme neuml altarin e liriseuml kombeumltare

eumlshteuml cileumlsuar si Mandela i Kosoveumls por neuml fakt ai

kishte beumlreuml burgje meuml shumeuml se lideri jugafrikan Neuml

Europeuml ai ishte pa dyshim i burgosuri meuml i madh dhe meuml

me influenceuml Europa neuml vitet 1990 e nderoi me ccedilmimin

Saharov peumlr politikeumln e tij inteligjente dhe humane qeuml neuml

themel kishte veteumlflijimin pothuajse 30 vjeccedilar Me njeuml

biografi teuml tilleuml politike Demaccedili nuk mund teuml cileumlsohet

ndryshe veccedilse njeuml martir

Jugosllavia e Titos dhe e pasardheumlsve teuml tij tek ai shihte

njeriun meuml teuml rreziksheumlm peumlr ekzistenceumln e saj keumlshtu qeuml neuml vitin 1974 arrestohet dhe deumlnohet peumlr teuml treteumln

hereuml edhepse organet e shtetit jugosllav keumlteuml hereuml nuk

qeneuml neuml gjendje tbdquoia faktonin asnjeuml ldquomeumlkat‟‟ asnjeuml

formeuml teuml aktivitetit politik qeuml do ta penalizonte ateuml E

megjithateuml ai u deumlnua peumlr teuml dyteumln hereuml me deumlnimin meuml

teuml larteuml teuml mundsheumlm me 15 vjet burg Deri me 21 prill

teuml vitit 1990 Demaccedili qeumlndroi neuml burg duke u liruar neuml

ateuml pranvereuml dramatike peumlr krijeseumln e Versajit si i

amnestuar nga kryetari i ateumlhersheumlm i Jugosllaviseuml

slloveni Drnovshek Neuml keumlteuml moment atij i kishin

mbetur meuml pak se gjashteuml muaj peumlr teuml kryer deumlnimin drakonik prej 15 vitesh

Adem Demaccedili jashteuml grilave teuml burgut peumlrjetohej si njeuml

rrezik permanent me rrjedhoja fatale peumlr shtetin e

sllaveumlve teuml jugut qeuml padrejteumlsisht brenda kufijve teuml tij

kishte peumlrfshireuml pothuajse gjysmeumln e territorit etnik teuml

Shqipeumlriseuml natyrale dhe mbi dy milioneuml shqiptareuml peumlr teuml

cileumlt Adem Demaccedili u kthye neuml njeuml shenjeumltor e apostull teuml

veumlrtet lirie I tilleuml ai mbeti deri neuml fund teuml jeteumls seuml tij

Neuml historineuml politike teuml boteumls neuml shekullin XX janeuml teuml pakeumlt personalitetet qeuml mund teuml krahasohen me Demaccedilin

neuml rrafshin e angazhimit peumlr njeuml ide dhe ideal Peumlr 60

vjet me rradheuml ai kurreuml nuk iu peumlrkul Serbiseuml dhe

ideologjiseuml seuml saj kundeumlrshqiptare Ndoneumlse Demaccedili peumlr

performanceumln e tij politike pas daljes nga burgu jo rralleuml

eumlshteuml kritikuar si njeuml lider qeuml neuml ccedildo rrethaneuml ka qeumlmtuar

mundeumlsiteuml e shmangies seuml lufteumls seuml armatosur duke iu

drejtuar shumeuml hereuml serbeumlve si veumlllezeumlr duke

argumentuar se ata duhet teuml beumljneuml presion mbi qeverineuml

e tyre qeuml teuml lirohet nga barra e reumlndeuml e Kosoveumls neuml

momentet kur rinia kosovare neuml mesin e viteve 1990

ndeumlrroi strategjineuml e lufteumls nga rezistenca pasive paqeumlsore neuml rezistenceuml teuml armatosur peumlrmes UCcedilK-seuml

ishte Adem Demaccedili ai qeuml doli i pari publikisht neuml

peumlrkrahje teuml lufteumls seuml saj Neumlse ldquoveumlllezeumlrit serbeuml‟‟ nuk

ishin neuml gjendje teuml ndeumlrmerrnin diccedilka peumlr ndryshimin e

gjendjes keumlteuml gjeuml do ta beumlnin shqiptareumlt peumlrmes formave

teuml reja teuml rezistenceumls dhe lufteumls seuml armatosur Neuml

momentet meuml kritike ai u beuml peumlrfaqeumlsuesi politik i saj neuml

Prishtineuml

2

Angazhimi politik i Adem Demaccedilit peumlr ccedillirimin

kombeumltar teuml shqiptareumlve teuml robeumlruar filloi neuml mosheuml shumeuml teuml re Mund teuml thuhet se qeuml neuml feumlmijeumlrineuml e

hershme qysh neuml shkolleumln fillore mund teuml identifikohen

prirjet e tij politike atdhetare Ai e filloi shkolleumln neuml njeuml

koheuml kur Kosova ishte neumln pushtimin italian por ky

pushtim solli shkollat e para shqipe dhe njeuml valeuml teuml re e teuml

fuqishme teuml ringjalljes seuml ndjenjeumls kombeumltare Meumlsueseuml

teuml shumteuml nga Shqipeumlria londineze kishin veumlrshuar

Kosoveumln dhe ata beumlneuml njeuml puneuml teuml madhe Veteuml Adem

Demaccedili eumlshteuml shprehur disa hereuml me nderimin meuml teuml

madh peumlr meumlsuesit e tij Peumlr keumlteuml ka shumeuml deumlshmi Ky

fakt tregon njeumlkoheumlsisht se instinkti atdhetar nuk eumlshteuml dicka qeuml meumlsohet neuml mosheuml teuml pjekur por eumlshteuml njeuml

mekanizeumlm shpirteumlror qeuml fillon e krijohet neuml klimeumln

familjare teuml refuzimit absolut teuml pushtimit neuml njeuml mosheuml

tepeumlr teuml re Neumlna Shqipeumlri eumlshteuml e peumlrjetshme ndryshe

nga neumlna biologjike i thoshte neumlna e tij birit teuml saj teuml

veteumlm Me njeuml neumlneuml teuml tilleuml qeuml do ta peumlrballonte ccedildo

veumlshtireumlsi me stoicizeumlm ai u meumlsua ta dojeuml Shqipeumlrineuml

natyrale para seuml gjithash ateuml teuml jashtmen teuml pushtuareumln

dhe teuml neumlnshtruareumln me njeuml pasion atdhetar teuml

pashembullt neuml koheumln toneuml I frymeumlzuar nga meumlsuesit neuml

shkolleuml peumlr keumlteuml dashuri dhe i frymeumlzuar nga neumlna neuml shteumlpi Adem Demaccedili u kthye neuml meumlsuesin dhe

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

7

frymeumlzuesin e madh teuml riniseuml shqiptare peumlr Shqipeumlrineuml e

bashkuar

Neuml Europeuml Adem Demaccedili eumlshteuml perceptuar si figura meuml

pregnante e nacionalizmit shqiptar jo e njeuml nacionalizmi

primitiv e agresiv ballkanik por e njeuml nacionalizmi

mbrojteumls teuml substanceumls kombeumltare shqiptare sepse shqiptareumlt klasifikoheshin nga organizatat qeuml mbronin

popujt si popull i rrezikuar Me politikeumln e tij teuml

pakompromis dhe para seuml gjithash me gatishmeumlrineuml e

tij personale peumlr ccedildo lloj flijimi Adem Demaccedili ishte

njeriu qeuml i duhej Kosoveumls neuml keumlteuml udheumlkryq teuml ri historik

neuml fund teuml shekullit XX ai ishte neuml fakt i vetmi njeri neuml

Kosoveuml qeuml mund teuml mobilizonte njeuml maseuml kritike

njereumlzish qeuml ishte neuml gjendje peumlr teuml peumlrmbysur situatat

Dhe kjo peumlrmbysje e madhe mund teuml vinte veteumlm nga

njeuml krah politik i cili jo veteumlm s‟e peumlrjashtonte lufteumln e

armatosur por ateuml e nxirrte neuml plan teuml pareuml Njeuml politikeuml

pa krahun e saj teuml armatosur neuml rrethanat e ateumlhershme neuml Kosoveuml kur Serbia kishte koncetruar forca teuml meumldha

ushtarake dhe teknikeuml teuml madhe lufte neuml Kosoveuml ishte

njeuml faktor qeuml shpeumlrfillej e manipulohej lehteumlsisht nga

Beogradi Ateuml krah teuml politikeumls qeuml peumlrfshinte neuml

strategjineuml e ccedillirimit nga Serbia edhe lufteumln e armatosur

si peumlrbeumlreumls themelor meuml seuml miri e peumlrfaqeumlsonte Adem

Demaccedili Neuml fund teuml fundit dhe paraqitja e UCcedilK-seuml lidhet

direkt me politikeumln e tij dhe pakeumlnaqeumlsineuml me vendimet

e Konferenceumls seuml Dejtonit qeuml solli njeuml zgjidhje qeuml e

favorizoi elementin serb neuml Bosnje e Hercegovineuml dhe e

shpeumlrfilli ploteumlsisht faktorin shqiptar neuml Kosoveuml Me keumlteuml konferenceuml mori fund peumlrfundimisht politika e

iluzioneve pacifiste qeuml ccedillirimin e Kosoveumls e kishte

definuar si njeuml proces ekskluzivisht politik duke e

peumlrjashtuar neuml meumlnyreuml decidive lufteumln e armatosur si

elementin meuml qeneumlsor neuml rrugeumln e veumlshtireuml teuml ccedillirimit teuml

Kosoveumls nga Serbia

Neuml dhjetor teuml vitit 1995 u neumlnshkrua Marreumlveshja e

Dejtonit neuml Ohajo teuml Shteteve teuml Bashkuara teuml Amerikeumls

nga boshnjakeumlt kroateumlt e serbeumlt si paleuml ndeumlrluftuese e

Serbiseuml e Kroaciseuml si garantues teuml saj neuml njeuml aneuml dhe neuml aneumln tjeteumlr nga fuqiteuml e meumldha qeuml keumlrkonin t‟i jepnin

fund lufteumls seuml peumlrgjakshme neuml Bosnjeuml njeuml marreumlveshje

kjo qeuml nuk i solli qeteumlsi peumlr asnjeuml diteuml teuml vetme deri meuml

tani shtetit teuml ri teuml konfederuar teuml Bosnjeumls dhe

Hercegovineumls Edhe sot ky shtet peumlrjeton kriza

permanente ekzistenciale dhe mund teuml thuhet me ploteuml

gojeumln se BeH eumlshteuml njeuml shtet qeuml pa driteumln e jeteumls me vese

teuml lindura me teuml meta kongjenitale qeuml u dizajnuan neuml

Dejton neuml vitin 1995 Viteve teuml fund gjithnjeuml e meuml tepeumlr

po shtohen zeumlrat neuml Pereumlndim qeuml e keumlrkojneuml njeuml Dejton

II Po me Kosoveumln ccedil‟u beuml Ajo sbdquou peumlrmend fare neuml keumlteuml

konferenceuml sepse keumlshtu kishte keumlrkuar Sllobodan

Millosheviqi i cili duke qeneuml se me neumlnshkrimin e tij

neuml keumlteuml marreumlveshje i kishte siguruar asaj validitet

kujtoi se keumlshtu peumlrfundimisht do ta nxirrte Kosoveumln

keumlteuml vateumlr neuralgjike teuml Ballkanit nga rendi i diteumls seuml

politikeumls ndeumlrkombeumltare qeuml merrej me zgjidhjen e

krizave teuml mprehta politike neuml boteuml Dhe ky synim ogurzi i

kasapit albanofag teuml Ballkanit veumlrtet do teuml kthehej neuml njeuml

fakt teuml kryer e teuml dhembsheumlm historik sikur neuml Kosoveuml

me UCcedilK-neuml nuk do teuml kishte ndryshuar kursi i politikeumls

pacifiste e cila e peumlrmbysi situateumln qeuml me aksionet e

para largvajteumlse teuml 26 prillit teuml viti 1996 Veteumlm kateumlr

muaj pas Konferenceumls seuml Dejtonit historia e re e shqiptareumlve mori njeuml ktheseuml teuml forteuml e teuml papritur qeuml tre

vite meuml voneuml do teuml ccedilonte neuml bombardimin e Jugosllaviseuml

seuml Millosheviccedilit dhe ccedillirimin definitiv teuml Kosoveumls nga

soldateska serbe

Siccedil e thameuml meuml sipeumlr Adem Demaccedili u beuml peumlrfaqeumlsuesi i

pareuml politik i UCcedilK-seuml neuml njeuml koheuml qeuml asnjeuml politikan e

intelektual shqiptar neuml Kosoveuml nuk kishte guxim madje

as ta shqiptonte keumlteuml akronim Kishte vite qeuml Demaccedili e

kishte keumlrceumlnuar Beogradin me opcionin e kryengritjes

seuml armatosur por ishte shpeumlrfillur jo veteumlm nga

gjakpireumlsi serb qeuml kishte neuml dispozicion njeuml ushtri teuml fuqishme por edhe nga faktori ndeumlrkombeumltar qeuml hapur

ishte shprehur i keumlnaqur me njeuml zgjidhje minimal peumlr

Kosoveumln si autonomi politike krahinore Neuml keumlteuml

moment historik paraqitet neuml skeneumln politike edhe njeuml

hereuml neuml meumlnyreuml madheumlshtore Adem Demaccedili si peumlrkraheumls

i guximsheumlm i UCcedilK-seuml qeuml peumlrbeumlnte njeuml alternativeuml e

domosdoshme e peumlrpjekjeve teuml shqiptareumlve peumlr

pavareumlsineuml e Kosoveumls

Ai peumlr asnjeuml moment nuk ngurroi dhe as u tremb neuml

mbrojtjen politike qeuml i beumlri neuml keumlto momente delikate krijeseumls seuml re qeuml quhej UCcedilK Ne nuk do ta dimeuml kurreuml

sakteumlsisht se ccedilfareuml do teuml kishte ndodhur me teuml neumlse ajo

nuk do teuml kishte gjetur njeuml njeri teuml peumlrmasave teuml Adem

Demaccedilit qeuml e mbrojti ateuml UCcedilK-neuml si njeuml faktor

vendimtar neuml Kosoveumln e shkelur dhe teuml neumlnshtruar por

eumlshteuml meuml se e sigurt qeuml UCcedilK-ja pa njeuml zeuml teuml fuqisheumlm si

Adem Demaccedili do ta kishte pasur shumeuml veumlshtireuml neuml njeuml

ambient teuml tilleuml si shoqeumlria kosovare e koheumls qeuml ishte

peumlrshkuar thelleumlsisht nga iluzionet peumlr njeuml ndeumlrhyrje nga

jashteuml pa radikalizimin e politikeumls kosovare ndaj Serbiseuml

pushtuese Kishte ardhur momenti qeuml djelmeumlria shqiptare teuml rrokte armeumlt e lufteumls

Dy vite pas vdekjes seuml Adem Demaccedilit ende nuk dihet

shumeuml peumlr disa aspekte teuml rolit teuml Adem Demaccedilit neuml ateuml

qeuml quhet veprimtari ilegale neuml dhjetvjeccedilarin dramatik

1990-2000 Njeuml gjeuml eumlshteuml e sigurt keumlteuml e ka theumlneuml edhe

me gojeumln e tij pas greveumls seuml vitit 1994 neuml bdquoRilindjeldquo se

jo ccedildo gjeuml neuml lufteumln peumlr pavareumlsi kundrejt Serbiseuml duhej

beumlreuml peumlr driteuml teuml diellit Angazhimi politik legal pa

peumlrmaseumln tjeteumlr teuml tij veprimin neuml ilegalitet mbetet njeuml

angazhim shterrp pa rezultate neuml rrethana pushtimi

Keumlrkuesit e ardhsheumlm teuml Janusit politik Adem Demaccedili do

teuml zbulojneuml dimensione teuml reja teuml keumltij martiri qeuml gjitheuml

energjiteuml e jeteumls seuml tij i vuri neuml sheumlrbim teuml kombit e

atdheut teuml tij

Autori eumlshteuml shef i Konsullateumls seuml Peumlrgjithshme teuml

Republikeumls seuml Kosoveumls neuml Stuttgart

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

8

Ekskluzive

Mag phil Dr Kurt Gostentschnigg Graz

Bretkosa neuml ujin qeuml valon

ose kur teoriteuml e konspiracionit beumlhen realitet

Njeuml plak po rrinte para kasolles seuml

vet neuml bregun e njeuml liqeni dhe po

filozofonte mbi jeteumln kur pa njeuml

bretkoseuml neuml breg E kapi keumlteuml

bretkoseuml e solli neuml kasolle dhe e

futi neuml njeuml tenxhere me ujeuml qeuml

valonte Bretkosa keumlrceu e tmerruar nga tenxherja u hodh

jashteuml kasolles dhe u zhduk neumlpeumlr

shkurre Njeuml diteuml tjeteumlr plaku po

rrinte seumlrish para kasolles seuml vet

dhe mendonte mbi jeteumln Iu

kujtua bretkosa e cila me siguri

ishte djegur keq por i kishte

shpeumltuar situateumls me kurajeuml peumlr teuml

vazhduar jeteumln Neuml keumlteuml moment

burri pikasi peumlrseumlri njeuml bretkoseuml

neuml breg E zuri dhe e mori me

vete neuml kasolle Meqeuml keumlteuml hereuml nuk kishte gati ujeuml qeuml valonte e

vuri bretkoseumln neuml njeuml tenxhere me

ujeuml teuml ftohteuml dhe e vendosi

mbisobeuml Pastaj ndezi zjarrin Me

ccediludi plaku vuri re se bretkosa neuml

tenxhere rrinte e qeteuml Uji nxehej

gjithnjeuml e meuml shumeuml derisa filloi

teuml valonte Mireumlpo bretkosa rrinte

e qeteuml edhe neuml ujin e nxehteuml dhe

nuk beumlnte peumlrpjekje peumlr t‟i

shpeumltuar situateumls keumlrceumlnuese Plaku u geumlzua peumlr darkeumln e

papritur dhe vazhdoi teuml

filozofonte mbi jeteumln duke

rrufitur me shije supeumln e tij teuml

bretkoseumls

Neuml keumlteuml artikull nuk gjenden teuml

dheumlna burimesh por shumeuml fjaleuml

kyccedile Kush keumlrkon do teuml gjejeuml

gjithccedilka neuml internet Eumlshteuml e

reumlndeumlsishme qeuml secili teuml beumljeuml veteuml

keumlrkime dhe teuml formojeuml mendimin e vet Njeuml keumlshilleuml peumlr ata qeuml duan

teuml beumljneuml keumlrkime ndiqe gjurmeumln e

paraseuml dhe shmangiu mediave

mainstream dhe platformave mainstream si p sh Wikipedia Mbi veten time si

njeri uneuml shkruaj neuml koshienceumln e Hyjnores seuml pafundme dhe teuml Shpirtit teuml

pavdeksheumlm si dhe neuml koshienceumln e rizgjimit hapeumlsinor-kohor neuml boteumln

materiale keumlshtuqeuml uneuml shpresoj gjithmoneuml meuml teuml mireumln sepse di peumlr teuml mireumln

e peumlrjetshme dhe pres gjithnjeuml meuml teuml keqen sepse di peumlr teuml keqen kalimtare

Politikisht nuk qeumlndroj as majtas as djathtas por tek njeriu dhe njereumlzia Uneuml

nuk e vlereumlsoj meuml fare sistemin e korruptuar teuml partive por derisa ka ende parti do teuml votoj gjithmoneuml peumlr teuml keqen meuml teuml vogeumll aktuale sipas mendimit

tim Ata qeuml nuk lejojneuml meuml teuml peumlrccedilahen nga marionetat e fuqive teuml fshehta do

teuml kuptojneuml peumlr se po e kam fjaleumln Gjitheuml teuml tjereumlt qeuml janeuml ende viktima teuml

paditura teuml shpeumllarjes seuml peumlrditshme teuml trurit gjateuml gjitheuml jeteumls neumlpeumlrmjet

shkollimit dhe mediave teuml kontrolluara nga shteti do teuml meuml shajneuml ndash gjithnjeuml

sipas boteumlkuptimit teuml tyre ideologjik ndashose si ldquoteuml majteumlrdquo ose si ldquoteuml djathteumlrdquo

Neuml fillim teuml vitit 2019 kisha filluar me kumtesat e mia neuml YouTube mbi Jogeumln

Integrale teuml Sri Aurobindo-s dhe teuml Neumlneumls (Mirra Alfassa) kur diccedilka meuml ndaloi

teuml vazhdoja Si mund teuml flisja me kompetenceuml mbi realitetin e peumlrgjithsheumlm teuml

boteumlve meuml teuml larta dhe meuml teuml brendshme pa pasur njeuml ide mbi ngjarjet konkrete

neuml boteumln e jashtme dhe mbi forcat qeuml fshihen pas tyre Ekzistenca e seuml mireumls dhe seuml keqes ishte e qarteuml peumlr mua por nuk kisha asnjeuml ide se kush ishin teuml

mireumlt dhe kush teuml keumlqijteumlNeuml mars 2019 uneuml kisha ende besim tek demokracia

ndarja republikane e pushteteve dhe sistemi i partive sepse u peumlrkisja ende

ldquodeleve neuml gjumeumlrdquo Njeuml vit meuml voneuml neuml mars 2020 meuml neuml fund kuptova se neuml

teuml veumlrteteuml nuk shtrohej ccedileumlshtja cileumln parti teuml votojmeuml por peumlr heqjen e teuml gjitha

partive peumlr teuml mundeumlsuar pushtetin direkt teuml popullit teuml pakteumln neuml teori Ngaqeuml

peumlr njeuml pushtet direkt teuml popullit mund teuml flitet veteumlm neuml rastin e qytetareumlve

madhoreuml teuml cileumlt janeuml ccedilliruar nga shpeumllarja e trurit qeuml nga djepi gjer neuml vig neuml

njeuml demokraci teuml simuluar Uneuml meumlsova gjithashtu meuml neuml fund se ata teuml cileumlt

prezantoheshin nga mediat mainstream si teuml keumlqijteuml ishin neuml teuml veumlrteteuml teuml

mireumlt dhe anasjelltas Eumlshteuml e qarteuml se askush nuk eumlshteuml veteumlm i mireuml ose i keq Ne bartim teuml dyja tendencat brenda nesh Por me kalimin e koheumls beumlhet e

dukshme se cileumlt njereumlz ndjekin cileumln nga teuml dyja tendencat

Keumlshtu fillova teuml informohesha peumlrtej mediave mainstream dhe njeumlra meuml ccedilonte

tek tjetra derisa peumlrfundova shpejt tek lloj-lloj teuml ashtuquajturash ldquoteori teuml

konspiracionitrdquo teuml cilat quanin gjithccedilka teuml mundur p sh njeuml agjendeuml satanike

teuml njeuml rendi teuml ri boteumlror jashteumltokeumlsoreuml udheumltime neuml koheuml etj Meuml neuml fund u

beumlra i veteumldijsheumlm se kishte dy pozicione ekstreme teuml papajtueshme nga njeumlra

aneuml refuzimi i peumlrgjithsheumlm i teorive teuml konspiracionit dhe nga ana tjeteumlr

pranimi i peumlrgjithsheumlm i konspiracioneve gjithnjeuml e gjithkund E pyeta veten

A qeumlndron e veumlrteta diku neuml mes apo nuk mund teuml keteuml kompromis lidhur me

njeuml temeuml aq kontroverse Neuml qofteuml se veteumlm njeumlri nga teuml dyja ekstremet eumlshteuml i veumlrteteuml ndash ateumlhereuml cili Neuml qofteuml se teoriteuml e konspiracionit dalin si teuml veumlrteta

Njereumlzita do t‟i kuptojneuml dhe a do teuml mund t‟i durojneuml ato

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

9

Kritika kryesore ndaj teorive teuml

konspiracionit ndash njeuml nocion i

krijuar nga CIA ndash eumlshteuml se ato

shpjegojneuml rrethana komplekse

dhe teuml ndeumlrlikuara neumlpeumlrmjet

teorive thjeshteumlzuese E pyes

veten Pse e veumlrteta duhet teuml jeteuml e ndeumlrlikuar Ajo mund teuml jeteuml edhe

e thjeshteuml Duke marreuml parasysh

njeuml peumlrqendrim teuml tilleuml teuml pamaseuml

teuml pushtetit gjateuml shekujve ose

madje mijeumlvjeccedilareumlve ndash pse nuk

mund teuml keteuml njeuml konspiracion

boteumlror Neuml qofteuml se mund teuml keteuml

njeuml teuml tilleuml ateumlhereuml duhet teuml

merremi me teuml sepse neuml fund teuml

fundit beumlhet fjaleuml peumlr fatin toneuml teuml

peumlrbashkeumlt Dua teuml peumlrcjell keumltu

njeuml citat i cili besohet teuml jeteuml nga Bertold Brecht-i ldquoCcedilmenduria

beumlhet e padukshme kur ajo ka

marreuml peumlrmasa mjaft teuml meumldhardquo

Me keumlteuml shkon gjithashtu theumlnia

ldquoNjeuml geumlnjeshteumlr e cila peumlrseumlritet

mjaft shpesh dikur beumlhet e

veumlrteteumlrdquo A eumlshteuml ky shpjegimi peumlr

faktin se shpeumllarja e trurit teuml

maseumls eumlshteuml kaq e suksesshme

saqeuml teuml ashtuquajtureumlve

ldquokonspiracionisteumlrdquo nuk u besohet qysh prej fillimit Aktualisht

pyetja e madhe e fatit teuml

njereumlzimit eumlshteuml A ka njeuml agjendeuml

teuml fshehteuml teuml elitave Neuml qofteuml se

po A ka veteumlm njeuml apo disa teuml

cilat konkurrojneuml me njeumlra-

tjetreumln A nuk eumlshteuml i vendosur qeuml

prej koheumlsh Rendi i Ri Boteumlror

A do teuml vazhdojeuml Rendi i Ri

Boteumlror i vjeteumlr i njeuml skllaveumlrimi

teuml pashpirt apo do teuml keteuml seuml shpejti njeuml Rend teuml Ri Boteumlror teuml

ri teuml njeuml lirie shpirtploteuml

Kemi teuml beumljmeuml me njeuml lufteuml

informacioni neuml teuml cileumln na

prezantohen disa narrativa Ccedildo

narrativeuml ka neumlnnarrativa teuml cilat

dallohen neuml detaje nga njeumlra-

tjetra Ndeumlrkoheuml njohim peseuml

narrativa

Seuml pari Narrativa mainstream se

qeveria kujdeset peumlr teuml mireumln e popullit dhe na tregon gjithmoneuml

teuml veumlrteteumln neumlpeumlrmjet mediave

mainstream p sh neuml koheumln e

krizeumls seuml koronavirusit

Seuml dyti Narrativa e Rendit teuml Ri

Boteumlror Satanik teuml vjeteumlr neuml teuml

cilin popullsia boteumlrore

skllaveumlrohet dhe reduktohet p

sh neumlpeumlrmjet koronavirusit teuml

menduar fillimisht si vdekjeprureumls por pastaj teuml zbutur nga ndeumlrhyrja e

forcave teuml mira i cili duhet teuml sheumlrbejeuml tani si kal i Trojeumls peumlr heqjen e teuml

drejtave themelore ose neumlpeumlrmjet njeuml arme biologjike e cila kamuflohet si njeuml

vaksinim i detyruesheumlm

Seuml treti Narrativa e Rendit teuml Ri Boteumlror Satanik teuml ri neuml teuml cilin krokodili i

vjeteumlr (tri Romat US-demokrateumlt Obama Clinton Merkel globalizmi

fashizmi i majteuml) zeumlvendeumlsohet nga krokodili i ri meuml i madh dhe meuml i forteuml (QAnon Trump Putin Xi Fuqia Tripolare nacionalizmi fashizmi i djathteuml)

Seuml kateumlrti Narrativa e Rendit teuml Ri Boteumlror Spiritual teuml mundeumlsuar nga elita e

pushtetit shpirteumlrisht e zgjuar rreth QAnon-it Trump-it Putin-it Xi-ut Fuqiseuml

Tripolare e cila po e shfuqizon shtetin e thelleuml satanik neuml gjitheuml boteumln neuml teuml

cilin individi familja dhe kombi mund teuml shpalosen neuml liri harmoni dhe paqe

(p sh me energji teuml lireuml mjekeumlsi teuml re etj) duke ekzistuar ende rreziku i

kthimit prapa neuml egoizeumlm dhe i rikthimit teuml seuml keqes peumlr sa koheuml natyra

njereumlzore nuk eumlshteuml shndeumlrruar parimisht neuml njeuml hyjnore

Seuml pesti Narrativa e Manifestimit Supramental dhe e Jeteumls Hyjnore neuml Tokeuml

teuml mundeumlsuara nga Avatari Kalki Dy-Njeuml Sri Aurobindo dhe Neumlna (Mirra

Alfassa) neuml teuml cileumln nuk ka meuml mundeumlsi peumlr teuml keqen zhvilllimi beumlhet nga njeuml

e veumlrteteuml neuml njeuml teuml veumlrteteuml meuml teuml larteuml dhe nga njeuml peumlrsosuri neuml njeuml peumlrsosuri meuml teuml madhe si dhe pavdekshmeumlria e trupit eumlshteuml njeuml fakt duke njohur koheumln e

keumltij realizimi pra teuml ashtuquajtureumln ldquoOreuml teuml Pereumlndiseumlrdquo veteumlm Hyjnorja veteuml

Mund teuml ndodheuml qeuml seuml pari do teuml ccedilajeuml njeuml narrativeuml para se teuml realizohet njeuml

tjeteumlr Uneuml peumlr vete dise tek cila nga keumlto peseuml narrativa kam besim teuml ploteuml

Gjendja neuml gjitheuml boteumln po beumlhet gjithnjeuml e meuml serioze Neuml qofteuml se vazhdojmeuml

teuml mbyllim syteuml ateumlhereuml ne luajmeuml lojeumln e eliteumls seuml pushtetit e cila si pakiceuml

absolute sundon neuml meumlnyreuml perfide dhe manipuluese mbi popullin shumiceumln

absolute Na kaneuml futur tashmeuml neuml thes por ai nuk eumlshteuml i mbyllur ende Ne

mund teuml dalim ende dhe teuml vendosim veteuml peumlr fatin toneuml Por ne duhet teuml zgjohemi shpejt dhe teuml bashkohemi Ne jemi shumica Nuk duhet t‟i lejojmeuml

meuml eliteumls seuml pushtetit teuml na peumlrccedilajeuml neuml majtas dhe djathtas ndeumlrsa ajo ndash gjithnjeuml

sipas interesave teuml saj aktualeuml ndash teuml financiojeuml dhe peumlrkraheuml njeuml hereuml njeumlreumln paleuml

dhe njeuml hereuml paleumln tjeteumlr Keumlteuml e ka beumlreuml neuml teuml gjitha lufteumlrat e meumldha neuml teuml

kaluareumln Veteumlm njeuml shembull Kush e ka financuar ngritjen e Adolf Hitler-it

dhe e ka luftuar ateuml neuml fund Ne duhet t‟i quajmeuml gjeumlrat dhe aktoreumlt me emrin e

tyre dhe t‟i zbulojmeuml pa meumlshireuml teuml gjitha geumlnjeshtrat me teuml cilat na kaneuml

budallallepsur Ccedilfareuml duam ne peumlr feumlmijeumlt taneuml Liri apo skllaveumlrim Kjo eliteuml

e pushtetit dhe e financeumls e cila ka bashkuar neuml njeuml agjendeuml teuml fshehteuml

dhjetravjeccedilare ose madje shekullore financat ushtrineuml industrineuml shkenceumln

arsimin dhe mediat neuml njeuml kompleks gjigant ka prej koheumlsh mjetet peumlr teuml na veumlneuml pa meumlshireuml neumln zgjedheuml meuml pak me teuml keq ndash kjo do teuml ishte humbje

energjie ndash por meuml shumeuml me teuml mireuml keumlshtu qeuml shumica prej nesh nuk e veumlneuml

re aspak se janeuml beumlreuml sklleveumlr teuml pavullnet teuml sistemit teuml vendosur sipas deumlshireumls

seuml eliteumls seuml pushtetit Ne jetojmeuml qeuml prej disa vjeteumlsh ose madje dekadash neuml

njeuml demokraci teuml rremedhe neuml njeuml liri teuml rremeGeorge Orwell dhe Aldous

Huxley na beumljneuml teuml fala

A nuk vihemi shpesh neuml jeteuml para dilemeumls teuml shtiremi peumlr t‟iu peumlrshtatur

mainstream-it peumlr shkak teuml interesit teuml lindur nga lufta peumlr ekzistenceuml apo teuml

mbetemi vetvetja peumlr hir teuml detyrimit ndaj veumlrteteumlsiseuml seuml brendshme Vendimi

peumlr keumlrkimin e seuml veumlrteteumls neuml koheumln toneuml do teuml thoteuml deumlrrmimi midis mokrave

teuml lakmiseuml seuml pangopshme peumlr fitim teuml teuml pakteumlve dhe teuml shfryteumlzimit teuml pameumlshirsheumlm teuml teuml shumteumlve ose lufta donkishoteske me mullinjteuml e ereumls teuml

frymeumls seuml pashpirt teuml koheumls e cila po shitet tek kapitalizmi i koncerneve

neosocializmi ose ekofashizmi dhe e cila neuml sulmin e saj kundeumlr individit

familjes ose kombit synon gjithnjeuml e meuml shumeuml njeuml diktatureuml totalitare

boteumlrore Njeuml rrezik i tilleuml eumlshteuml meuml i madh sesa asnjeumlhereuml meuml pareuml neuml historineuml

e njereumlzimit sepse mjetet peumlr realizim nuk kaneuml qeneuml asnjeumlhereuml meuml pareuml aq teuml

shumta dhe aq efektive sa sot Kur mendoj peumlr mundeumlsiteuml e inteligjenceumls

artificiale e internetit teuml gjeumlrave e realitetit virtual dhe teuml peumlrzier (angl Virtual

and Mixed Reality) e transhumanizmit (angl transhumanism) e kontrollit teuml

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

10

mendjes dhe koshienceumls (angl

MKULTRA monarch mind

control) e 5G-seuml Social

Engineering-ut Genetic

Engineering-ut Bio Engineering

Geo Engineering-ut e survejimit

total Thinktank-eve dhe lozhave satanizmit me ritualet e tija teuml

flijimit teuml feumlmijeumlve etj dhe peumlr

bashkimin e mundsheumlm teuml teuml

gjitha keumltyre fijeve neuml sheumlrbim teuml

njeuml agjende teuml fshehteuml ateumlhereuml meuml

ccedilohet brenda vetes tmerri i

veumlrteteuml teuml cilin mund ta ndalojeuml

veteumlm koshienca ime peumlr

Hyjnoren dhe Shpirtin

Kush e kupton lojeumln satanike e

cila beumlhet neuml kurrizin toneuml dhe guxon teuml ngrejeuml zeumlrin neuml publik

denigrohet peumlrjashtohet i

mbyllet goja dhe neuml rastin

ekstrem burgoset dhe torturohet

Peumlrseumlri njeriu ka frikeuml teuml thoteuml

mendimin e vet teuml peumlrgjigjet peumlr

teuml veumlrteteumln E pyes lexuesin Kur

ti sheh se feumlmija yt i dashur burri

yt i dashur gruaja jote e dashur

teuml afeumlrmit e tu teuml dashur dhe

shokeumlt e tushoqet e tua teuml dashur(a) flejneuml neuml erreumlsireuml ndash

ccedilfareuml do teuml beumlsh T‟i leumlsh teuml

vazhdojneuml teuml flejneuml neuml erreumlsireumln e

padijes T‟i zgjosh neuml driteumln e

dijes neuml teuml cileumln ti jeton tashmeuml

veteuml Qeuml para disa muajsh kur

kam pareuml se neuml cilin drejtim teuml

rreziksheumlm po zhvillohet bota

kam vendosur teuml beumlj puneuml

sqaruese neuml kuadrin e mundeumlsive

teuml mia modeste

Megjithateuml disa nuk reagojneuml neuml

meumlnyreuml teuml keumlndshme kur dikush

u prish gjumin e shtrenjteuml Po

paguaj ndash si gjitheuml teuml tjereumlt neuml

situateumln time ndash njeuml ccedilmim peumlr

puneumln time sqaruese Duhet teuml

duroj sulmet nga teuml afeumlrmit

shokeumlt kolegeumlt e puneumls dhe teuml

njohurit teuml cileumlt ende nuk janeuml teuml

gatsheumlm teuml hapin syteuml dhe teuml

ballafaqohen me teuml veumlrteteumln lakuriq Prandaj meuml quajneuml teuml

gjitheumlditur idiot konspiracionist

ose nazist ose teuml gjitha bashkeuml

Bile njereumlz peumlr teuml cileumlt kisha

menduar gjithmoneuml se meuml donin

ose meuml ccedilmonin ose ishin shokeumlt e

mi ose meuml kaneuml kundeumlrshtuar

haptazi duke meuml sulmuar

pjeseumlrisht neuml meumlnyreuml shumeuml teuml

ashpeumlr ose thjesht meuml kaneuml kthyer shpineumln neuml heshtje duke ndeumlrprereuml

marreumldheumlniet me mua Keumltu meuml kujtohen veteumlm keumlto fjaleuml teuml urta ldquoShoku i

mireuml neuml diteuml teuml veumlshtirardquo dhe ldquoTani ndahet shapi nga sheqerirdquo Kush meuml mbron

tani sidomos kur ai ka njeuml mendim ndryshe nga uneuml meuml eumlshteuml veumlrtet afeumlr si

shok dhe i afeumlrm neuml zemeumlr Gjitheuml teuml tjereumlt nuk meuml mungojneuml Secili neuml rrugeumln

e vet

Nuk eumlshteuml absolutisht problem peumlr mua teuml quhem deri neuml fund teuml jeteumls sime

idiot konspiracionist etj derisa teuml dalin teuml gjitha teoriteuml e konspiracionit si teuml

gabuara dhe teuml keteuml njeuml fund teuml mireuml peumlr ne teuml gjitheuml Por zhvillimi i muajve teuml

fundit tregon gjithnjeuml e meuml shumeuml se keumlto teori teuml konspiracionit kaneuml shumeuml teuml

ngjareuml teuml jeneuml teuml veumlrteta Ndeumlrkoheuml disa nga keumlto kaneuml daleuml tashmeuml si teuml veumlrteta

Uneuml guxoj teuml parathem se me kalimin e koheumls seuml ardhshme ndash muaj vite nuk e

di se sa do teuml zgjaseuml ndash edhe shumica e teorive teuml tjera teuml konspiracionit do teuml

dalin teuml veumlrteta

Eumlshteuml shumeuml meuml keq sesa mund ta imagjinojmeuml Marionetat qeveritare teuml

shtetit teuml thelleuml neuml ccedildo vend po demaskohen veteuml duke vazhduar teuml ndjekin

agjendeumln e Rendit teuml Ri Boteumlror teuml Bill Gates George Soros Bilderberg Fabian Society Skull amp Bones teuml iluminateumlve dhe masoneumlve teuml Rockefeller-

ve dhe Rothschild-eumlve neuml formeumln evaksinimit dhe teuml ccedilipimit me detyrim 5G-

seuml heqjes seuml paraseuml neuml doreuml shproneumlsimit shkateumlrrimit teuml shtreseumls seuml mesme

geumlnjeshtreumls seuml ndryshimit teuml klimeumls teuml beumlreuml nga njeriu shkeumlmbimit teuml

popullsiseuml globalizmit sulmit ndaj individit familjes dhe kombit etj

megjitheumlse qendrat e pushtetit satanik Vatikani dhe Urdhri i Jezuiteumlve City of

London dhe Washington DC ndash Roma e Pareuml Roma e Dyteuml dhe Roma e Treteuml

ndash janeuml shfuqizuar tashmeuml nga Trump-i Putin-i dhe Xi-u gjeuml teuml cileumln e kaneuml

veumlneuml re veteumlm ata qeuml ndjekin zhvillimin me veumlmendje

Mireumlpo lajmi i mireuml eumlshteuml se neuml fund do teuml fitojeuml e mira sepse fitorja e seuml mireumls eumlshteuml njeuml puneuml e vendosur nga niveli meuml i larteuml hyjnorPor kjo nuk do teuml thoteuml

se ne duhet teuml rrimeuml me duar neuml preheumlr Neuml qofteuml se secili nga ne nuk

kontribuon diccedilka neuml keumlteuml fitore ateumlhereuml ai neuml fund do teuml mbahet ndeumlr humbeumlsit

Tani beumlhet fjaleuml qeuml secili prej nesh teuml shikojeuml neuml brendeumlsineuml e vet dhe teuml gjejeuml

paqen neuml vetvete teuml cileumln e deumlshiron peumlr njereumlzimin dhe boteumln Seuml pari vjen e

brendshmja dhe meuml pase jashtmja sepse jashteuml mund teuml shfaqet veteumlm ajo qeuml

gjendet brenda

Para se teuml beumlhet veumlrtet mireuml do teuml beumlhet si duket edhe njeuml hereuml shumeuml keq

Lufta e Treteuml Boteumlrore neuml formeumln e njeuml lufte hibride teuml shtetit teuml thelleuml kundeumlr

gjitheuml njereumlzimit ka filluar qeuml prej koheumlsh prej dekadash shekujsh ose mijeumlvjeccedilareumlsh Patrioteumlt rreth Q-seuml Trump-it Putin-it dhe Xi-ut Fuqiseuml seuml re

Tripolare teuml cileumlt i vijneuml njereumlzimit neuml ndihmeuml janeuml duke e mundur shtetin e

thelleuml neuml teuml gjitha vendet e boteumls meuml shumeuml neumln tokeuml peumlr ccedillirimin e

qindramijeumlra feumlmijeumlve nga bazat e neumlndheshme meuml seuml shumti ushtarake ndash disa

fjaleuml kyccedile pedofili Adrenochrom rituale satanike teuml flijimit teuml feumlmijeumlve ndash

keumlshtu qeuml ne pothuajse nuk veumlmeuml re asgjeuml Mediat mainstream teuml paguara dhe

teuml drejtuara nga shteti i thelleuml detyra kryesore e teuml cilave qeumlndron neuml peumlrccedilarjen

e popullit neuml majtas dhe djathtas bardheuml dhe zi burreuml e grua etj sigurisht qeuml

nuk raportojneuml mbi keumlteuml ose e denigrojneuml si teori konspirative

Tani e ka radheumln Gjermania Fati i kombit gjerman eumlshteuml me reumlndeumlsi meuml teuml

madhe peumlr Evropeumln dhe gjitheuml boteumln Veteumlm pasi teuml jeteuml rregulluar peumlrfundimisht ccedileumlshtja gjermane dhe pikeumlrisht neuml kuptimin e njeuml traktati paqeje

teuml fuqive aleate Shtetet e Bashkuara Rusia dhe Britania e Madhe me

Perandorineuml Gjermane teuml rivendosur teuml vitit 1914 mund teuml keteuml njeuml paqe

boteumlrore teuml veumlrteteuml teuml qeumlndrueshme dhe teuml garantuar nga Fuqia Tripolare Pas

zgjidhjes seuml ccedileumlshtjes gjermane mund teuml zgjidhen gjithashtu teuml gjitha ccedileumlshtjet e

tjera kombeumltare teuml hapura si ccedileumlshtja kurde ose ccedileumlshtja shqiptare me

ndeumlrmjeteumlsimin e Trump-it Putin-it dhe Xi-ut

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

11

Ka ardhur koha peumlr secilin prej

nesh teuml informohemi peumlrtej

mediave mainstream neuml meumlnyreuml

alternative mbi teuml gjitha temat e

reumlndeumlsishme teuml mendojmeuml veteuml

teuml mbajmeuml qeumlndrim dhe t‟i

qeumlndrojmeuml mendimit toneuml P sh mund teuml mendohemi peumlr pyetjen

pse politikaneumlt para se teuml

kandidojneuml dhe teuml zgjidhen peumlr

postet meuml teuml larta shteteumlrore

ftohen neuml takimet e fshehta teuml

Bilderberg-ut Ne mund teuml

mendohemi gjithashtu njeuml hereuml

peumlr dometheumlnien e nocionit

ldquoopoziteuml e kontrolluarrdquo peumlr

kuptimin e demokraciseuml partiake

ose peumlr qeumlllimin e mireumlfillteuml teuml

censureumls neuml mediat mainstream dhe mediat sociale

Peumlrveccedil keumlsaj mund teuml pyesim pse

numeumlrohenteuml gjitha rastet e

vdekjes pra edhe ato teuml cilat nuk

kaneuml vdekur nga por me

koronavirusin dhe pse peumlrhapin

qeveriteuml e gati teuml gjitha shteteve

dhe mediat mainstream frikeuml dhe

panik neuml popullsi kur mortaliteti i

peumlrgjithsheumlm nuk eumlshteuml meuml i larteuml sesa neuml vitet meuml pareuml Se teuml

moshuarit me paraseumlmundje

vdesin nga njeuml valeuml gripi dihet

apo jo A nuk dihet gjithashtu se

ldquonormaliteti i rirdquo i cili po na

shitet neuml meumlnyreuml diabolike dhe

karakterizohet nga frika detyrimi

i mbajtjes seuml maskeumls bdquosocial

distancingldquo izolimi me aneuml teuml

karantineumls dhe ndarja e dhunshme

e feumlmijve nga prindeumlrit e urdheumlruar nga njeuml WHO

(Organizata Boteumlrore e

Sheumlndeteumlsiseuml) e cila i neumlnshtrohet

Bill Gates-it dhe industriseuml

farmaceutike po na privon nga teuml

drejtat tona njereumlzore si dhe

dobeumlson sistemin imunitar dhe

mund teuml vraseuml njereumlz A mund teuml

jeteuml kriza e koronavirusit veteumlm

njeuml mashtrim gjigant boteumlror

Neumlse po ateumlhereuml pse

Tani keumlrkohen burra trima dhe

gra trime meuml shumeuml sesa asnjeuml

hereuml meuml pareuml sepse beumlhet fjaleuml

peumlr asgjeuml meuml pak sesa peumlr lirineuml

dhe ekzistenceumln e secilit prej

nesh e njeriut familjes dhe

kombit Gjermaneumlt po na tregojneuml

se si beumlhet sepse ata janeuml neuml

rrezik shumeuml teuml madh Austriakeuml

dhe shqiptareuml ndiqeni shembullin e tyre ngrihuni dhe dilni paqeumlsisht peumlr

ldquosheumltitjerdquo teuml paparalajmeumlruar neuml rrugeuml mundeumlsisht njeumlkoheumlsisht neuml shumeuml

vende me theumlnien e Thomas Jefferson-it neuml zemeumlr ldquoAty ku populli e ka frikeuml

qeverineuml sundon tirania Aty ku qeveria e ka frikeuml popullin sundon liriardquo

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

12

Veumlshtrime

Shkruan Shpeumltim Shujaku Germin

Sa do teuml ndikojeuml pandemia COVID-19 neuml remitancat e pranuara nga diaspora

Ndoneumlse peumlr momentin e teumlreuml forca dhe fokusi global eumlshteuml neuml funksion teuml

luftimit dhe parandalimit teuml peumlrhapjes seuml virusit COVID-19 neuml aspektin

sheumlndeteumlsor shumeuml eksperteumlve financiareuml dhe ekonomisteuml po analizojneuml edhe

pasojat e mundshme qeuml ky virus mund teuml keteuml neuml ekonomineuml boteumlrore

Reumlnia ekonomike nga efekti i virusit COVID-19 pritet teuml shkaktojeuml recesion

neuml Amerikeuml Eurozoneuml dhe Japoni Kina do teuml keteuml rritjen meuml teuml vogeumll teuml

sheumlnuar ndonjeumlhereuml dhe poashtu potencialisht njeuml total prej $27 trillion teuml

humbur neuml prodhim - qeuml i bie sa ekuivalenti i teumlreuml Prodhimit teuml Brendsheumlm

Bruto (GDP-seuml) teuml Mbreteumlriseuml seuml Bashkuar1

Pasojat ekonomike teuml COVID-19 pritet teuml ndjehen edhe tek diaspora joneuml

Kjo eumlshteuml tashmeuml evidente neuml shtetet si Gjermania Greqia Italia dhe Zvicra

vende keumlteuml neuml teuml cilat kemi peumlrqeumlndrimin meuml teuml madh teuml Diasporeumls Shqiptare

Neuml Gjermani Instituti IFO peumlr hulumtime ekonomike sipas njeuml analize teuml

beumlreuml seuml fundmi vlereumlson qeuml humbjet ekonomike neuml keumlteuml shtet do teuml variojneuml

nga 72 neuml rast se kriza do teuml zgjaseuml 2 muaj deri neuml 206 neuml skenarin meuml

teuml keq neumlse kriza do teuml vazhdojeuml peumlr 3 muaj Peumlrqindjet e tilla shndeumlrruar neuml

vlera monetare tregojneuml humbje qeuml mund teuml variojneuml nga euro255 miliardeuml deri

neuml euro729 miliardeuml neuml skenarin meuml teuml keq Kriza poashtu do teuml shkaktojeuml njeuml

vrimeuml prej euro200 miliardeuml neuml buxhetin publik duke leumlneuml anash benefitin peumlr

1 Orlik T Rush J Cousin M amp Hong J (2020) Coronavirus Could Cost the Global

Economy $27 Trillion Here‟s How Retrieved by bloombergcomgraphics2020-coronavirus-

pandemic-global-economic-risk

pakos ekonomike2 Poashtu rreth

18 milioneuml persona mund teuml

humbasin vendin e puneumls ndeumlr teuml

cileumlt mund teuml keteuml edhe shumeuml nga

Diaspora joneuml

BAK Economics njeuml think-tank

nga Zvicra ka vlereumlsuar se

parashikimet peumlr rritjen ekonomike

neuml Zviceumlr do teuml peumlsojneuml zvogeumllim

prej 15 neuml 13 Neuml periudheumln

mesatare Sekretariati i shtetit peumlr

Puneumlt Ekonomike (SECO) ka

brenga peumlr tregun kapital dhe

ndeumlrprerjen e zingjirit teuml furnizimit

industrial Zviceran dhe korporatave

ndeumlrkombeumltare me vend-ndodhje neuml

Zviceumlr Meuml 14 mars qeveria zvicerane ka zotuar CHF10

miliardeuml ($106 miliardeuml) neuml pakon

emergjente peumlr teuml ndihmuar

ekonomineuml3

Neuml Itali poashtu sipas Statista

Research Department neuml

parashikimet beumlra nga muaji mars

2020 eumlshteuml vlereumlsuar qeuml Prodhimi i

Brendsheumlm Bruto (PBB eng GDP)

e shtetit Italian do teuml zvogeumllohet peumlr -3 neuml fund teuml kateumlrmujorit teuml

pareuml teuml keumltij viti ndeumlrsa neuml

kateumlrmujorin e dyteuml pritet qeuml kjo

shifeumlr teuml bie deri neuml -5 teuml PBB peumlr

shkak teuml ndikimit teuml virusit

COVID-19 neuml ekonomineuml e vendit

Meuml tutje eumlshteuml parashikuar qeuml

2 Posaner J (2020) Coronavirus could slash

German economy by over 20 percent study

Retrieved by

httpswwwpoliticoeuarticlestudy-

coronavirus-could-slash-german-economy-

by-over-20-percent 3 (2020) Coronavirus the situation in

Switzerland Retrieved by

httpswwwswissinfochengcovid-

19_coronavirus--the-situation-in-

switzerland45592192

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

13

sektoreumlt e tekstilit transportit ajror dhe me tren hotelieria restauranteumlt

emisionet televizive dhe ngjarjet sportive do teuml peumlsojneuml reumlnien meuml teuml madhe

ekonomike Qeveria Italiane ka zotuar $28bn peumlr teuml lehteumlsuar ngarkseumln

ekonomike teuml pandemiseuml Kjo pako ekonomike do teuml ndihmojeuml kompaniteuml

pronareumlt e shteumlpive me pagesa teuml kredive dhe personat qeuml rrezikojneuml teuml

humbin vendet e tyre teuml puneumls4

Kriza ekonomike e vitit 2008 dhe ndikimi i saj ne remitenca Kriza ekonomike neuml vendet Evropiane medoemos do teuml pasqyrohet edhe neuml

ekonomineuml vendore neuml Kosoveuml e Shqipeumlri pasi qeuml BPP-teuml e teuml dy keumltyre

vendeve kaneuml njeuml varshmeumlri relative neuml remitancat qeuml vijneuml nga Diaspora

Bazuar neuml teuml dheumlnat e Bankeumls Boteumlrore shtetet neuml zhvillim neuml vitin 2019

kaneuml pranuar mbi 500 miliardeuml dollareuml peumlrmes remitencave Neuml shtetet si

Kosova dhe Shqipeumlria remitancat peumlrbeumljneuml njeuml ndeumlr komponenteumlt kryesoreuml

neuml Prodhimin e Brendsheumlm Bruto i cili shkon vazhdimisht neuml rritje mireumlpo

neuml njeuml periudheuml jo shumeuml teuml largeumlt me rastin e krizeumls globale ekonomike teuml

vitit 2008 remitencat filluan teuml bien drastikisht Neuml Kosoveuml u desh teuml kalonin

5 vite deri sa vlera monetare e remitancave teuml kthehej neuml shumeumln qeuml ishte

para vitit 2008 ku reumlnia meuml e uleumlt ishte ajo e vitit 2011 kur shuma e remitencave ishte euro492m (-19 krahasuar me vitin 2008) Neuml Shqipeumlri kriza

ekonomike e vitit 2008 poashtu kishte pasoja teuml meumldha neuml aspektin e

remitencave qeuml u pranuan neuml vend Pas vitit 2009 impakti i krizeumlz

ekonomike boteumlrore filloi teuml shfaqej edhe neuml Shqipeumlri peumlr faktin qeuml shumica

e Diasporeumls punojneuml neuml shtetet Evropiane ekonomia e vendit peumlsoi njeuml shok

negativ teuml jashteumlm kryesisht nga eksportet remitancat dhe rrjedha e

investimeve kapitale teuml huaja Faktikisht qeuml nga ajo koheuml Shqipeumlria

asnjeumlhereuml nuk ka arritur qeuml teuml rikthehet prapeuml neuml pikeumln ku ishte para vitit

2008 duke sheumlnuar neuml vitin 2013 pikeumln meuml teuml uleumlt neuml aspektin e remitancave

teuml pranuara Prej vitit 2014 neuml Shqipeumlri ka pasur njeuml rritje graduale teuml

remitancave teuml pranuara megjithateuml njeuml rritje e tilleuml ishte me margjina shumeuml teuml vogla5

Kriza e fundit e pandemiseuml COVID-19 efektin pareumlsor neuml aspektin e

remitencave do ta keteuml tek burimi i remitancave pra pjeseumltareumlt e Diasporeumls

Ata neuml rastin meuml teuml mireuml janeuml detyruar teuml punojneuml nga shteumlpia pronareumlt e

bizneseve janeuml detyruar t‟i mbyllin bizneset e tyre peumlrkoheumlsisht teuml tjereuml janeuml

detyruar teuml marrin pushim teuml detyruar me pageseuml jo teuml ploteuml ndeumlrsa neuml rastin

meuml teuml keq disa edhe kaneuml humbur vendet e tyre teuml puneumls Rrjedhimisht

afteumlsia e keumltyre personave peumlr teuml deumlrguar para neuml atdhe tek familjet e tyre

zvogeumllohet duksheumlm dhe padyshim qeuml meuml seuml keqi do teuml peumlsojneuml ato familje

teuml cilat burim teuml veteumlm teuml teuml ardhurave i kaneuml remitancat qeuml ata i pranojneuml nga familjareumlt e tyre nga jashteuml

Fig World Bank Remitencat persionale te pranuara (US$)

4 (2020) Forecasted short-term impact of coronavirus (COVID-19) on gross domestic product

(GDP) in Italy in the 1st and 2nd quarter of 2020 Retrieved by

httpswwwstatistacomstatistics1101019forecasted-impact-of-coronavirus-covid-19-on-gdp-

in-italy 5Sherifi C Turan G (2018) Global Financial Crises The Impact on Albanian Economic

Growth Retrieved by httparchivesciendocomEJESejes20184issue-1ejes-2018-

0032ejes-2018-0032pdf

Kufizimi i koheumls seuml leumlvizjes e neuml

raste ekstreme edhe kufizimi i

teumlreumlsisheumlm i leumlvizjes beumln qeuml disa

nga familjet ta keneuml teuml pamundur

fare qeuml teuml realizojneuml transaksionet e

tyre monetare peumlrmes bankave dhe

ndeumlrmjeteumlsve teuml tjereuml financiareuml Neuml Kosoveuml dhe Shqipeumlri ende

zhvillimi teknologjikonline i

sheumlrbimeve financiare eumlshteuml neuml

hapa fillestar krahasuar me vendet

e zhvilluara andaj transaksionet me

para teuml gatshme neuml situata teuml tilla si

pandemia neuml teuml cileumln ne gjendemi

beumlhet shumeuml e veumlshtireuml peumlr teuml mos

theumlneuml e pamundur fare Keumlsaj

fatkeqeumlsie duhet t‟i shihet edhe ana

e meumlsimit qeuml mund teuml nxjerrim nga

kjo situateuml psh neuml veteumldijeumlsimin e popullit neuml Kosoveuml e Shqipeumlri rreth

sheumlrbimeve financiare teuml formeumls

elektronike e njeumlkoheumlsisht neuml

motivimin e institucioneve

financiare qeuml teuml zhvillojneuml e

avansojneuml sheumlrbimet e tilla duke

marreuml parasysh faktin qeuml

mbulueshmeumlria e rrjetit teuml internetit

neumlpeumlr shteumlpiteuml e keumltyre dy vendeve

eumlshteuml ndeumlr meuml teuml lartat neuml Evropeuml

Banka Boteumlrore vlereumlson qeuml ndeumlr

hapat e pareuml qeuml autoritetet publike

duhet teuml ndeumlrmarrin janeuml

Remitencat duhet teuml trajtojneuml

institucionet financiare sic janeuml

agjenciteuml e transferave bankat etj si

sheumlrbyes themelor dhe qeuml teuml ju

zbusin cfareumldo ndikimi negativ neuml

funksionalitetin operacional teuml

keumltyre sheumlrbyesve teuml mbeumlshtesin industrineuml e remitencave me

instrumente teuml duhura qeuml

menaxhojneuml kredibilitetin dhe

riskun e likuidetit6

Me dateuml 12 prill Qeveria neuml detyreuml

e Kosoveumls ka nisur poashtu njeuml

iniciativeuml teuml lehteumlsimit teuml gjendjes

aktuale teuml krijuar neuml Kosoveuml

peumlrmes seuml cileumls ka hapur njeuml

xhirollogari zyrtare neuml Bankeumln

Qendrore teuml Kosoveumls ku pjeseumltareumlt nga Diaspora mund teuml kontribuojneuml

financiarisht sipas mundeumlsive teuml

tyre

6 Garcia Mora A Rutkowski M (2020)

Remittances in times of the coronavirus ndash

keep them flowing

Retrieved by

httpsblogsworldbankorgpsdremittances-

times-coronavirus-keep-them-flowing

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

14

Pandemia COVID-19 ka filluar teuml shfaq efektet e krizeumls ekonomike e cila

manifestohet neuml meumlnyra teuml ndryshme tek vendet e ndryshme vareumlsisht nga

peumlrbeumlrja e PBB-seuml (meuml sakteumlsisht vareumlsia e vendeve respektive nga eksportet

apo importet e malleumlrave) Shtetet e varura nga eksporti dhe investimet janeuml

ato qeuml peumlsojneuml meuml seuml shumti nga kriza teuml tilla kurse vendet si Kosova dhe

Shqipeumlria qeuml janeuml vende teuml varura nga importet dhe remitancat kaneuml pasoja teuml njeuml krize globale teuml natyreumls sekondare ku me ccedil‟rast rriten cmimet

ushqimore Shumeuml familje neuml Kosoveuml kaneuml si burim teuml veteumlm financiar

deumlrgesat nga diaspora Zvogeumllimi apo edhe ndeumlrprerja e keumltij burimi do teuml

ndikojeuml direkt neuml fuqineuml blereumlse dhe mireumlqenien e qytetareumlve Prandaj reumlnia

e remitancave neuml muajt dhe vitet e ardhshme duhet teuml trajtohet me seriozitet

nga institucionet relevante neuml meumlnyreuml qeuml teuml ruhet stabiliteti social dhe

ekonomik i vendit

Shpeumltim Shujaku eumlshteuml i angazhuar si Menaxher Financiar tek organizata jo-

qeveritare Germin Germin eumlshteuml organizateuml lidere neuml fusheumln e angazhimit teuml

Diasporeumls Shqiptare neuml vendet ameuml Ai ka studiuar neuml Fakultetin Ekonomik

praneuml Universitetit teuml Prishtineumls Peumlrpos puneumls profesionale ai eumlshteuml poashtu i angazhuar neuml Federateumln e Ragbit teuml Kosoveumls si Drejtor i

Komunikimit

Linqet e materialit teuml peumlrmbledhur httpswwwbloombergcomgraphics2020-coronavirus-pandemic-global-economic-risk

httpswwwhistoryextracomperiodmodernfinancial-crisis-crash-explained-facts-causes

httpswwwbbccomnewsbusiness-51706225

httpswwwbloombergcomnewsarticles2020-03-24german-economy-heads-for-steep-

recession-on-coronavirus-impact

httpswwwpoliticoeuarticlestudy-coronavirus-could-slash-german-economy-by-over-20-

percent

httpswwwswissinfochengcovid-19_coronavirus--the-situation-in-switzerland45592192

httpswwwswissinfochengcovid-19-monitor_swiss-concern-shifts-to-economic-fallout-of-

coronavirus45671640

httparchivesciendocomEJESejes20184issue-1ejes-2018-0032ejes-2018-0032pdf

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

15

Opinione

Dr Gjovalin Gjeloshi Tiraneuml

Ccedilmimi qeuml paguhet peumlr lirineuml e shtypithellip

ldquoCcedilfareuml zonje e mrekullueshme

dhe ccedilfareuml historie mahniteumlserdquo ndash

keumlshtu do teuml shprehej Peter Zoehrer drejtor i Forumit

Europian peumlr Lirineuml e Besimit

peumlr Austrineuml i cili moderonte njeuml

takim teuml disa koheumlve meuml pareuml neuml

Tiraneuml pas fjaleumls seuml gazetares seuml

njohur libaneze May Chidiac e

cila sot eumlshteuml ministre e Shtetit

peumlr Zhvillim Administrativ neuml

Liban

Zonja May edhe pse me keumlmbeumln

dhe doreumln e majteuml protezeuml qeumlndroi neuml podium neuml keumlmbeuml pa

u mbeumlshtetur as neuml bastunin e saj

duke elektrizuar dhe emocionuar

teuml gjitheuml pjeseumlmarreumlsit neuml salleuml

ldquohellip14 vjet meuml pareuml kam paguar

njeuml ccedilmim teuml larteuml si rezultat i

theumlnies seuml teuml veumlrteteumls Fola e

shkruajta kundeumlr regjimit teuml

Libanit dhe regjimi meuml ldquogostitirdquo

me njeuml bombeuml neuml makineumln time

Si rrjedhojeuml humba krahun dhe keumlmbeumln e majteumlhellip liria nuk vdes

kurreuml peumlr mua Neuml Liban ne

deumlshmojmeuml njeuml ktheseuml teuml papritur

teuml ngjarjevehellip‟‟

Kjo eumlshteuml heroineuml e gjalleuml e liriseuml

seuml shtypit ndeumlrkoheuml qeuml historia

njeh me shumiceuml raste prej atyre

gazetareumlve qeuml e paguan ccedilmimin e

liriseuml seuml shtypit jo veteumlm thjeshteuml

me pushime nga puna por edhe

me burgime apo gjymtime ekstreme si rasti i meumlsipeumlrm e

deri edhe me kokeuml apo edhe me

copeumltim teuml kufomeumls siccedil ishte rasti

i gazetarit saudit me shteteumlsi

amerikane E veumlrteta drejteumlsia

eumlshteuml humane e shenjteuml por eumlshteuml

e shtrenjteuml e ka ccedilmimin e madh

Dhe jo kushdo eumlshteuml i gatsheumlm teuml pranojeuml qeuml teuml paguaj ccedilmime teuml tilla neuml

rastin konkret peumlr lirineuml e shtypit

-Neumlse do teuml meuml keumlrkoni qeuml teuml peumlrkufizoj me njeuml fjaleuml situateumln e medias neuml

Shqipeumlri thoteuml eksperti i medias gazetari Lutfi Dervishi do teuml peumlrgjigjesha

ldquomireumlrdquo Neumlse do teuml meuml keumlrkoni qeuml ta them me dy fjaleuml do teuml perifrazoja ldquoJo

mireumlrdquo Eumlshteuml ldquomireumlrdquo se kemi meuml shumeuml se dy duzina mediash teuml peumlrditeumlshme

mbi 60 radio rreth 200 operatoreuml kablloreuml mbi 600 portale Por ldquojo mireumlrdquo

eumlshteuml peumlrmbajtja e tyre Eumlshteuml ldquomireumlrdquo se rreth 18 milion shqiptareuml kaneuml

llogari neuml fb nga 27 milion e meuml pak qeuml eumlshteuml popullsia neuml vend Por ldquojo

mireumlrdquo sepse gjitheuml kjo mori ldquolexuesishrdquo marrin informacione por jo lajme

Neuml koheumln e sotme lajmi i rremeuml nuk eumlshteuml meuml i panjohur dhe fakti se

ldquoqarkullojneuml lajme teuml rremerdquo nuk peumlrbeumln meuml lajm Prej koheumlsh qeuml lindi

shtypi eumlshteuml quajtur ldquopushteti i kateumlrtrdquo por sot tek ne ajo beumln lojeumln e

pushteteve

Para disa koheumlsh dikush nga departamenti i gazetariseuml neuml Universitetin

Shteteumlror teuml Tiraneumls i keumlrkoi prof Hamit Boriccedilit studjuesit teuml gazetariseuml

shqiptare qeuml teuml beumlnte njeuml deklarateuml publike pak a shumeuml teuml tilleuml se shtypi

shqiptar neuml koheumln e komunizmit ka geumlnjyer i ka sheumlrbyer sistemit komunist

nuk ka pasqyruar teuml veumlrteteumln etj etj Dhe a doni ta dini se si iu peumlrgjigj

profesori keumlrkeseumls Thjeshteuml me njeuml pyetje po shtypi sot a nuk boton teuml

paveumlrteta a nuk i sheumlrben pushtetit apo interesave teuml pronareumlve teuml medias

Neuml teuml veumlrteteuml ai nuk po mbronte teuml shkuareumln por po kritikonte teuml tashmen

dhe nuk po kishte shpreseuml peumlr njeuml teuml ardhme ndryshe teuml shtypit Nuk dimeuml peumlr

teuml ardhmen se sa do teuml jeteuml numri i pikeumlve qeuml do teuml grumbullojeuml shtypi sa i takon theumlnies seuml fjaleumls seuml lireuml lajmeve teuml veumlrteta investigimeve kurajoze dhe

konsolidimit teuml vendit teuml tij si pushtet i kateumlrt por dimeuml dhe shohim se shtypi

sot eumlshteuml larg pritshmeumlrive teuml publikut teuml atyre qeuml neuml meumlngjese meumlsyjneuml

kioskat ku marrin gazeteumln e tyre teuml preferuar e qeuml mund t‟i keteuml zhgeumlnjyer

prej koheumlsh me peumlrmbajtjen e saj

Koheumlt e fundit neuml njeuml media audiovizive neuml Shqipeumlri u peumlrfunduan peumlrpara

afatit kontratat me disa gazetareuml qeuml drejtonin emisione investigative

kritikuese ndaj qeveriseuml Pavareumlsisht justifikimeve qeuml u thaneuml nga pronari i

medias neuml fjaleuml publiku nuk haneuml bareuml Fshati qeuml duket nuk don kallauz Nga

ana tjeteumlr mbeten neuml keumlmbeuml prej vitesh dhe shtohen akoma meuml shumeuml

emisione qeuml hiqen si teuml paanshme por qeuml drejtueseumlve teuml emisioneve u shkeumllqejneuml syteuml kur foleumlsit neuml panel shprehen kundeumlr opoziteumls apo

justifikojneuml me ccedil‟teuml munden skandalet e njeumlpasnjeumlshme teuml qeveriseuml Ose

gazetareumlt qeuml drejtojneuml emisionet ndeumlrhyjneuml drejpeumlrdrejt peumlr teuml krijuar opinion

si tek teuml ftuarit ashtu edhe tek publiku Megjithateuml peumlr t‟u kthyer tek

gazetareumlt emisionet e teuml cileumlve u mbylleumln peumlr t‟u theumlneuml atyre qeuml t‟a keneuml peumlr

ndereuml qeuml emisionet e tyre kaneuml shqeteumlsuar dikeumlnd deri te qeveria po sjelleuml neuml

ndihmeuml prap ikoneumln e gazetariseuml libaneze qeuml citoi njeuml koleg teuml sajin Ai ishte

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

16

pushuar nga puna prej pronarit teuml

medias ku punonte peumlr shkak teuml

pasqyrimit me besnikeumlri teuml

ngjarjeve neuml ateuml vend dhe diteumln e

ndeumlrprerjeve teuml marreumldheumlnieve

financiare tha neumlse shkarkimi im

eumlshteuml ndeumlshkimi im se pasqyrova neuml media revoltat popullore ndash jam

krenar peumlr keumlteuml

Edhe neuml vende teuml tjera teuml

Ballkanit Pereumlndimor situata e

pavareumlsiseuml seuml medias noton

pothuaj neuml teuml njeumljtat ujeumlra

Politika biznesi dhe pushteti

vijojneuml teuml mbeten ldquopadroneumltrdquo e

veumlrtet teuml medias Peumlrsa i takon

Shqipeumlriseuml nga rreth 25 gazeta teuml

peumlrditeumlshme qeuml botohen teuml gjitha deklarohen se janeuml me humbje e

megjithateuml botohen Ccedildo gazeteuml

shitet seuml paku neumln koston e

prodhimit Por edhe po teuml shitet

me koston apo edhe me ateuml

fitimin minimal prap humbja do

teuml jeteuml e konsiderueshme peumlr

shkak teuml tirazhit teuml uleumlt qeuml shiten

Statistikat peumlr Shqipeumlrineuml thoneuml se

nuk kalon shifra 70-80 mijeuml

kopje qeuml mund teuml jeteuml tirazhi i peumlrgjithsheumlm i teuml gjtha gazetave teuml

peumlrditshme Natyrisht qeuml shifra e

shitjeve neuml njeuml diteuml eumlshteuml akoma

meuml e uleumlt Kjo si rrjedhjojeuml e

numrit teuml pakeumlt teuml popullsiseuml Nuk

e peumlrmireumlsion keumlteuml shifeumlr as oreksi

i madh i shqiptareumlve peumlr teuml lexuar

lajme apo peumlr t‟u marreuml me

politikeumln e kafeneve Kjo neuml njeuml

maseuml teuml madhe eumlshteuml edhe kostoja

e reumlnies seuml besueshmeumlriseuml seuml atyre qeuml shkruajneuml gazetat sepse

lexuesi shqiptar ka 30 vjet qeuml po

edukohet tashmeuml me natyreumln e

lajmeve gjeografineuml e shkrimeve

nivelin dhe cileumlsineuml e tyre

Lexuesi e shikon peumlrditeuml se

gazetari dhe gazetat sot janeuml larg

seuml teuml shkruarit teuml seuml veumlrteteumls dhe

se ato neuml shumiceumln e rasteve

mbrojneuml interesat e njeumlrit apo

tjetrit grup Dhe ccedilka eumlshteuml meuml e

reumlndeumlsishmja lexuesi e dineuml mire se pas ccedildo gazete ka njeuml

financues teuml cilit i interesojneuml

interesat e veta dhe jo teuml publikut

Peumlr numeumlr teuml banoreumlve them se

Shqipeumlria zeuml vendin e pareuml jo

veteumlm neuml rajon peumlr numrin e

madh teuml gazetave peumlr frymeuml teuml

popullsiseuml Sipas Predrag

Vujoviccedil drejtor i shkolleumls seuml Marreumldheumlnieve me Publikun dhe Komunikimit

neuml Serbi nga 10 gazeta teuml peumlrditshme qeuml dalin neuml Serbi veteumlm njeuml e

peumlrditshme i ndjekeuml standartet profesionale Dhe vazhdon ldquosituata nuk ka

qeneuml kurreuml keumlshtu Kemi meuml pak gazeta teuml pavarura dhe meuml shumeuml gazeta qeuml

i sheumlrbejneuml pushtetit dhe koorporataverdquo Peumlr njeuml moment neumlse e

zeumlvendeumlsojmeuml emrin Predrag njeuml emeumlr tipik sllav me emrin Pjeteumlr apo Petrit

shqiptar teuml krijohet peumlrshtypja se ky konstatim i peumlrket Shqipeumlriseuml veccedilse numri 10 i gazetave neuml Serbi duhet zeveumlndeumlsuar me numrin 25 aq sa eumlshteuml

edhe numri i teuml peumlrdishmeve qeuml dalin tek ne

Por liria e shtypit sipas eksperteumlve nuk mungon veteumlm neuml vendet ku

peumlrshkalleumlzohet dhuna drejt lufteumls por edhe aty ku mendojmeuml se kemi paqe

Peumlr gazetaren Chidiac fjala vjen neuml Arabineuml Saudite psh nuk ka lufteuml civile

si neuml Siri a gjetkeuml por njeumlkoheumlsisht nuk ka as liri shtypi Por liria e shtypit

do teuml vijonim ne nuk mungopn veteumlm neuml Turqi ku sundon njeuml regjim i

njohur autokrat e qeuml simulon veteuml ldquogrushte shtetirdquo por edhe neuml regjime

ldquodemokratikerdquo qeuml propagandojneuml me bolleumlk liri e mireumlqeumlnie siccedil eumlshteuml ai i

Tiraneumls apo Beogradit Nuk mund ta masim lirineuml e shtypit me numrin e

madh teuml mediave teuml teuml gjitha llojeve qeuml dalin e qarkullojneuml neuml njeuml vend por me ato ccedilfareuml shkruajneuml e peumlrhapin dhe me sakteumlsineuml e lajmeve qeuml botojneuml me

numrin e madh teuml televizioneve me studio televizive teuml kushtueshme por me

ateuml se ccedilfareuml diskutohet apo lexohet neuml ato studio Nuk mund ta masim lirineuml e

shtypit me numrin e madh teuml revistave teuml luksit ku botohen veteumlm faqe teuml

modeumls pornostare vendet ku mund teuml pushohet kushtuesheumlm etj dhe pak e

aspak pasqyrohet jeta e peumlrditeumlshme e njeuml kombi problemet ekonomike

sociale e psikologjke niveli i arsimimit apo sheumlrbimit sheumlndeteumlsor

Pavareumlsisht se si mund t‟i keteuml marreumldheumlniet me shtypin sot qeuml eumlshteuml

president Trump neuml librin e tij ldquoArti i marreumlveshjesrdquo mes teuml tjerave ka

shkruar ldquoE vetmja gjeuml qeuml ka garanci peumlr t‟i nxitur politikaneumlt teuml veprojneuml eumlshteuml shtypi - ose meuml sakteuml frika nga shtypi Mund teuml ushtroni ccedilfardolloj

presioni teuml beumlni lloj-lloj keumlrkesash e keumlrceumlnimesh teuml dhuroni shuma teuml

meumldha parash peumlr fushateumln e tyre dhe zakonisht nuk beumljneuml asnjeuml ndryshim

Por neumlse krijoni mundeumlsineuml qeuml shtypi teuml shkruaj keq peumlr ta qofteuml edhe neuml njeuml

publikim teuml panjohur shumica e politikaneumlve do teuml hidhen neuml veprimrdquo

Por qeuml shtypi teuml luaj veumlrteteuml keumlteuml rol dmth ta keneuml frikeuml ldquoteuml keumlqinjteumlrdquo (neumln

keumlteuml epitet po i bashkoj uneuml teuml gjitheuml ata qeuml meritojneuml teuml shruhet keq peumlr ta)

shoqeumlria duhet teuml keteuml gazetareuml apo intelektualeuml qeuml nuk tremben prej ccedilmimit

qeuml do teuml u duhet ndoshta teuml paguajneuml peumlr denoncimin e tyre neuml shtyp Terreni

meuml i peumlrshtatsheumlm ku mund teuml kultivohet e zhvillohet ldquobima e seuml keqesrdquo eumlshteuml ajo tokeuml (vend komb) ku teuml mireumlt rrineuml duarkryq ku shoqeumlria nuk ka

neuml krye teuml tyre lidereuml teuml veumlrteteuml ku kompromisi me teuml keqen ka daleuml neuml plan

teuml pareuml Por qeuml teuml veprojneuml teuml mireumlt shtypi duhet teuml jeteuml i pari qeuml duhet teuml

beumlhet fidanishtja e rritjes seuml fidaneumlve teuml mireuml Shtypi nuk duhet teuml refuzojeuml

botimin e shkrimeve ku denoncohet e keqja ccedilfardo interesash qeuml teuml preken

Madje jo veteumlm kaq ai duhet teuml marreuml neuml mbrojtje artikullshkruesin qeuml pati

guximin teuml ngrihet kundeumlr seuml keqes dhe jo ta sheseuml ateuml ldquopeumlr peseuml parerdquo Neumlse

shtypi nuk e ben keumlteuml ateumlhere si do t‟a meritojeuml cileumlsimin ldquopushteti i kateumlrtrdquo

neuml njeuml shoqeumlri demokratike Keumlsisoj ai rezulton jo ldquoi kateumlrtirdquo por as ldquoi

kateumlrmbeumldhjetirdquo pushtet sepse ai spostohet prej pushtetit teuml paraseuml pushtetit

teuml korrupsionit krimit pushtetit teuml fitimeve luksit etj etj

Nuk ka pak raste kur pronareumlt e mediave e masin lirineuml e tyre me cakun ku

fillon ldquoe drejta e pushtetit politik peumlr teuml prekur lirineuml e interesave teuml tyre

personalerdquo dhe jo lirineuml e teuml drejteumls peumlr teuml informuar opinionin publik Neuml

keumlto raste kultivohet ldquoe drejta negativerdquo e liriseuml seuml shtypit Seuml paku peumlr

Shqipeumlrineuml ky fenomen eumlshteuml shumeumlzuar vitet e fundit Sipas analisteumlve qeuml i

ndjekin dhe komentojneuml keumlto statistika pjesa deumlrmuese e gazetave dhe

televizioneve private shqiptare janeuml neuml proneumlsi teuml biznesmeneumlve qeuml nuk kaneuml

biznes teuml pareuml median Kryesisht janeuml firma teuml fuqishme ndeumlrtimesh etj qeuml

me median e tyre mbrojneuml seuml pari interesat personale por jo teuml shoqeumlriseuml Ka

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

17

neuml Tiraneuml media qeuml qytetareumlt

kaneuml filluar t‟i emeumlrtojneuml

ldquoPerandori mediashrdquo Teuml tilla si

ldquoPerandoria Klanrdquo ldquoTop Chanalrdquo

apo edhe ndonjeuml gazeteuml e shkruar

qeuml peumlrdoret peumlr teuml mbuluar

biznese teuml tjera Prej vitesh ka pronareuml mediash qeuml hyjneuml neuml

zyreumln e kryeministrave si neuml

shteumlpineuml e tyre Qeuml emeumlrojneuml

drejtoreuml zeumlveumlndeumlsministra e

ambasadoreuml me shumiceuml por

edhe ministra pavareumlsisht

peumlrvojeumls dhe zoteumlsiseuml qeuml kaneuml peumlr

teuml drejtuar Dhe keumlteuml e beumljneuml si me

kryeministra teuml djathteuml ashtu

edhe teuml majteuml

Ateumlhereuml sa janeuml teuml gatsheumlm keumlta njereumlz (qeuml kaneuml mediat pas vetes)

qeuml teuml paguajneuml peumlr lirineuml e veumlrteteuml

lirineuml pozitive teuml shtypit Neumlse

dhjetra gazetareuml meuml seuml paku

humbin puneumln burimin e

mbajtjes seuml familjes s tyre teuml tjereuml

si libanezja Chidiac humbin

gjymtyreumlt e trupit si ccedilmim se

kaneuml theumlneuml teuml verteteumln apo meuml

keq kur vriten e zhduken duke

paguar ccedilmim capital keumlto soj mediash qeuml kemi ne neuml Shqipeumlri

nuk paguajneuml si ccedilmim peumlr

theumlnien veteumlm teuml seuml veumlrteteumls asnjeuml

qindarkeuml qeuml peumlrfitojneuml prej

pushtetit Nuk paguajneuml ldquoasnjeuml

diteuml mangutrdquo neuml pushimet e luksit

apo nuk refuzojneuml qofteuml edhe njeuml

darkeuml neuml shoqeumlrineuml e

pushtetareumlve neumlpeumlr hotelet e

shtrenjta

Natyrisht qeuml qeveria ka pjeseumln e

hallkave teuml sajeuml neuml zinxhirin e

liriseuml seuml medias neuml vendin e veteuml

dhe se politika e sajeuml duhet teuml

peumlrmireumlsohet vazhdimisht neuml keumlteuml

drejtim Peumlr mua qeveri-shtyp

nuk duhet teuml rrineuml as afeumlr as larg

Afeumlr-ngrohen larg-ftohen Teuml dya

janeuml teuml deumlmshme ldquoNgrohjardquo na

beumln paleuml ftohja na beumln qeuml teuml

luleumlzojeuml kritika jodashamireumlse e

peumlr interesa meskine Qeveriteuml le teuml beumljneuml puneumln e tyre por neuml keumlteuml

kontekst mediat duhet teuml luftojneuml

teuml peumlrmireumlsojneuml imazhin e tyre

dhe teuml mos ankohemi se ldquona

mungojneuml liriteuml pozitiverdquo kur neuml

shumeuml raste tentojmeuml teuml kemi ldquoliri

negativerdquo Neuml keumlteuml rast shtypi ka

shkareuml nga misioni i vet Ateumlhereuml

ccedildo njeri duhet teuml keteuml njeuml gazeteuml peumlr teuml mbrojtur interesat e veta

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

18

Mag phil Dr Kurt Gostentschnigg Graz

Kombi si Shpirt Kolektiv (pjesa e dyteuml)

Njeuml krahasim i pareuml i ccedileumlshtjes shqiptare me ccedileumlshtjen indiane neuml driteumln e Jogeumls Integrale teuml Shri Aurobindos

Peumlr temeumln toneuml teuml peumlrgjithshme me reumlndeumlsi janeuml theumlniet e

Shri Aurobindos dhe teuml Neumlneumls mbi nivelet universale teuml

Koshienceumls pjeseumlt e Qenies seuml njeriut dhe Qenien

Kolektive7Neuml organizimin e pjeseumlve teuml Qenies ka dy

sisteme teuml cilat janeuml njeumlkoheumlsishtaktivedhe janeuml teuml

ndeumlrthurura me njeumlri-tjetrin njeuml sistem vertikal dhe njeuml

sistem koncentrik8Sistemi vertikal eumlshteuml si njeuml shkalleuml e cila peumlrbeumlhet nga nivelet e ndryshme teuml Koshienceumls

duke i renditur nga meuml i uleumlti Jokoshienca deri tek meuml i

larti Sat-Ccedilit-TapasShakti-Ananda (sanskr sat-cit-

tapasśakti-ānanda)Hemisfera Meuml E Larteuml mbreteumlria e

Frymeumls seuml peumlrkryer e teuml peumlrhershme ndahet nga

Hemisfera Meuml E uleumlt ku Fryma9 eumlshteuml e mbuluar nga

MentaljaMendja VitaljaJeta dhe

MateriaFizikjaTrupi neumlpeumlrmjet nivelit ndeumlrmjeteumlsues

teuml Mbimentales e cila peumlrfshin edhe disa nivele teuml tjera

ndeumlrmjeteumlsuese Hemisfera Meuml E Larteuml dhe Nivelet

Ndeumlrmjeteumlsuese seuml bashku peumlrbeumljneuml Mbikoshienceumln e cila peumlrbeumlhet nga nivelet meuml teuml larta teuml Koshienceumls mbi

Mendjen e zakonshme nga e cila Koshienca Meuml E Larteuml

zbret poshteuml neuml nivelet meuml teuml uleumlta teuml Qenies peumlr teuml

zhvilluar ngadaleuml njeriun spiritual nga gjendja e gjysmeuml-

kafsheumls mentale Mbikoshienca peumlrfshin nivelet peumlrtej

Mentales dmth Realitetin Suprem teuml quajtur Sat-Ccedilit-

TapasShakti-Ananda Teuml Qeneuml-Koshienceuml-Forceuml-

Lumturi dhe Supramentalen si dhe ndash neuml rend zbriteumls ndash

nivelet meuml teuml larta teuml Mentales dmth Mbimentalen

Mentalen Intuitive Mentalen E Ndriccediluar dhe Mentalen

Meuml Teuml Larteuml

Qenia Hyjnore E Vetme ka kateumlr aspekte Teuml Qeneuml

(Sat) Koshienceuml (Ccedilit) Forceuml (TapasShakti) dhe

Lumturi (Anandeuml) Hyjnorja Qenia Supreme nga e cila

teuml gjitheuml vijneuml neuml teuml cileumln teuml gjitheuml janeuml dhe tek e cila teuml

gjitheuml kthehen eumlshteumlTeuml Qeneuml-Koshienceuml-Forceuml-

Lumturi(Sat-Ccedilit-TapasShakti-Ananda) Ajo

manifestohet si Teuml Qeneumlt e pafund esenca e seuml cileumls

7Sri Aurobindo (2003) The Future Evolution of Man The Divine Life

upon Earth Compiled with a Summary and Notes by P B Saint-Hilaire

Twin Lakes Lotus Press (shqip Shri Aurobindo (2014) Evolucioni i

ardhsheumlm i njeriut Jeta hyjnore neuml Tokeuml Veteumlbotim me njeuml hyrje teuml

holleumlsishme teuml botuesit dhe peumlrkthyesit Kurt Gostentschnigg neuml ccedileumlshtje

peumlrkthimore dhe terminologjike si dhe neuml biografineuml dhe vepreumln e

autorit) The Psychic Being (1999) Soul Its nature mission and

evolution Selections from the works of Sri Aurobindo and The

Mother Twin Lakes Lotus Press (shqip Qenia Psikike (2014)

Shpirti natyra misioni dhe evolucioni i tij E peumlrpiluar nga veprat e

Shri Aurobindos dhe e NeumlneumlsVeteumlbotim me njeuml hyrje teuml holleumlsishme teuml

botuesit dhe peumlrkthyesit Kurt Gostentschnigg neuml ccedileumlshtje peumlrkthimore dhe

terminologjike si dhe neuml biografineuml dhe vepreumln e autoreumlve) Our Many

Selves (2002) Practical Yogic Psychology Selections from the works

of Sri Aurobindo and the Mother Compiled with an Introduction by A

S Dalal Twin Lakes Lotus Press CWSAVeumlll 25 The Human Cycle

and The Ideal of Human Unity 8 Lidhur me paragrafeumlt vijueseumlshih Our Many Selves (2002) f xix-

xxxv dhe 11-103 9bdquoFrymeumlldquo neuml kuptimin e Shpirtit Teuml Veteumlm Teuml Peumlrgjithsheumlm e

Hyjnores e Pereumlndiseuml e Zotit

eumlshteuml Koshienca me Forceumln e saj teuml brendaqeneumlsishme

Esenca e Koshienceumls eumlshteuml Lumturi

veteumlgeumlzimldquoSatccedilittapasananda eumlshteuml njeuml Teuml Qeneuml e

peumlrhershme e cila jemi ne pastaj njeuml Koshienceuml e

peumlrhershme e cila veumlshtron puneumlt e saja brenda nesh

dhe teuml tjereumlve njeuml vullnet i peumlrhersheumlm ose njeuml Forceuml e

peumlrhershme e asaj Koshience e cila shprehet neuml veprimtari teuml pafund njeuml Lumturi e peumlrhershme e cila i

geumlzohet vetvetes dhe teuml gjitha veprimtarive teuml saja Ajo

veteuml si Meuml E Larta eumlshteuml e qeumlndrueshme e

pandryshueshme e pakoheuml e pahapeumlsireuml dhe e qeteuml neuml

pafundeumlsineuml e veprimtarive teuml saja jo e ndryshuar nga

ndryshimet e tyre jo e ndareuml nga shumeumlsia e tyre jo e

zmadhuar ose e zvogeumlluar nga zbaticat dhe baticat neuml

detrat e koheumls dhe hapeumlsireumls jo e ccediloroditur nga

kontradiktat e tyre teuml dukshme ose e kufizuar nga

kufizimet e tyre teuml synuara nga Hyjnorja

Satccedilittapasananda eumlshteuml uniteti i shumanshmeumlriseuml seuml gjeumlrave teuml manifestuara harmonia e peumlrhershme e teuml

gjitha variacioneve dhe kundeumlrshtive teuml tyre peumlrsosuria

e pafund e cila i justifikon kufizimet e tyre dhe eumlshteuml

qeumlllimi i papeumlrsosmeumlrive teuml tyrerdquo10

Supramentalja eumlshteuml Koshienca E Seuml Veumlrteteumls dija

hyjnore Koshienca dhe Forca meuml e larteuml hyjnore teuml

cilat veprojneuml neuml univers Ajo eumlshteuml njeuml parim i

Koshienceumls i cili qeumlndron sipeumlr Mendjes dhe ekziston e

vepron neuml teuml veumlrteteumln dhe unitetin themelor teuml gjeumlrave

dhe jo sikurse Mendja neuml shfaqjet dhe ndarjet e tyre

fenomenale Karakteri i saj fundamental eumlshteuml dije neumlpeumlrmjet identitetit me aneuml teuml seuml cileumls njihet Vetja Teuml

Qeneuml-Koshienceuml-Forceuml-Lumturi HyjnoreSat-Ccedilit-

TapasShakti-Ananda dhe gjithashtu e veumlrteta e

manifestimit Sipas Shri Aurobindos termi

ldquoSupramentalerdquo do teuml thoteuml njeuml nivel mbikoshient i

Qenies qeuml ndodhet jo veteumlm sipeumlr Mendjes por edhe

peumlrtej asaj sepse ai eumlshteuml radikalisht i ndrysheumlm nga ajo

Supramentalja eumlshteuml peumlrtej dhe e ndryshme jo veteumlm neuml

lidhje me Mendjen e zakonshme por edhe neuml krahasim

me nivelet mbikoshiente teuml Mendjes dmth me

Mentalen Meuml Teuml Larteuml Mentalen E Ndriccediluar Mentalen Intuitive dhe Mbimentalen Ndeumlrsa teuml gjitha keumlto nivele

mbikoshiente teuml Mendjes janeuml peumlrzierje teuml driteumls dhe

erreumlsireumls teuml dijes dhe padijes Supramentalja eumlshteuml

Koshienca E Seuml Veumlrteteumls totalisht pa

padijeldquoSupramentalja eumlshteuml neuml esenceumln e saj teuml

mireumlfillteuml njeuml Koshienceuml E Seuml Veumlrteteumls gjithnjeuml e lireuml

nga padija njeuml koshienceuml e cila eumlshteuml themeli i

ekzistenceumls soneuml aktuale natyrale ose evolucionare dhe

nga e cila natyra brenda nesh peumlrpiqet teuml arrijeuml tek

veteumldija dhe boteumldija dhe tek njeuml koshienceuml e drejteuml dhe

10

Sri Aurobindo (1970) The Synthesis of Yoga Pondicherry Sri

Aurobindo Ashram f 395 keumltu dhe neuml vijim e peumlrkthyer nga autori

Kurt Gostentschnigg nga anglishtja neuml shqipe

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

19

njeuml peumlrdorim i drejteuml i ekzistenceumls soneuml neuml univers

Supramentalja ngaqeuml eumlshteuml njeuml Koshienceuml E Seuml

Veumlrteteumls e zoteumlron keumlteuml dije teuml brendaqeneumlsishme dhe

keumlteuml fuqi teuml ekzistenceumls seuml veumlrteteuml Rrjedha e saj eumlshteuml e drejteuml dhe mund teuml shkojeuml direkt tek qeumlllimi i saj Fusha

e saj eumlshteuml e gjereuml dhe mund teuml beumlhet madje e

pakufishme sepse natyra e saj e mireumlfillteuml eumlshteuml dije

Ajo nuk duhetteuml fitojeuml dije por e zoteumlron ateuml neuml teuml

drejteumln e vet Hapat e saj nuk janeuml nga padija neuml njeuml

driteuml teuml papeumlrkryer por nga njeuml e veumlrteteuml neuml njeuml teuml

veumlrteteuml meuml teuml madhe nga njeuml perceptim i drejteuml neuml njeuml

perceptim meuml teuml thelleuml nga intuita neuml intuiteuml nga

ndriccedilimi neuml ndritshmeumlrineuml absolute dhe teuml pakufi nga

gjereumlsiteuml rriteumlse neuml pafundeumlsineuml e mireumlfillteuml Neuml kulmin e

saj ajo zoteumlron plotdijen hyjnore dhe plotfuqineuml hyjnore Neuml leumlvizjen e sajteuml shkalleumlshkallshmeevolucionare teuml

veteumlmanifestimit neumlpeumlrmjet seuml cileumls ajo do teuml zbulojeuml neuml

fund larteumlsiteuml e veta meuml teuml larta ajo duhet teuml jeteuml neuml

natyreumln e saj teuml mireumlfillteuml esencialisht e lireumlnga padija

dhe gabimi Ajo niset nga e veumlrteta dhe drita dhe leumlviz

gjithmoneuml neuml teuml veumlrteteuml dhe driteumlrdquo11

Midis Supramentales dhe Mentales ka shkallare meuml teuml

larta teuml Mendjes teuml cilat gjenden peumlrmbi Mendjen toneuml

normale dhe ccedilojneuml tek Supramentalja Keumlto stade nivele

teuml njeumlpasnjeumlshme ose fuqi graduale teuml Qenies janeuml teuml

fshehura neuml pjeseumlt tona mbikoshiente Neuml njeuml rend zbriteumls shkallaret e Mentales Seuml Spiritualizuar janeuml si

vijon Mbimentalja me kateumlr nivelet e saja teuml cilat janeuml

Mbimentalja Supramentale Mbimentalja E Mireumlfillteuml

Mbimentalja Intuitive dhe Mbimentalja Mentale si dhe

tri forcat mbimentale Mentalja Intuitive Mentalja E

Ndriccediluar dhe Mentalja Meuml E Larteumlteuml cilatvendosin

kalimin nga Mbimentalja neuml Mentale

Ndeumlrsa Supramentalja eumlshteuml Koshienca totale E Seuml

Veumlrteteumls Mbimentalja si delegatja e Koshienceumls

Supramentale neuml padijen kozmike i teumlrheq poshteuml ndarazi teuml veumlrtetat duke u dheumlneuml atyre njeuml identitet teuml

veccedilanteuml Mbimentalja eumlshteuml ldquonjeuml ekran i ngjashmeumlriseuml

seuml pangjashme neumlpeumlrmjet teuml cilit Supramentalja mund

teuml veprojeuml neuml meumlnyreuml indirekte mbi njeuml injoranceuml

erreumlsira e seuml cileumls nuk do teuml mund teuml duronte ose teuml

merrte ndikimin direkt teuml njeuml drite supreme Pikeumlrisht

projektimi i keumlsaj Mbimentaleje teuml ndritshme mundeumlson

difuzionin e njeuml drite teuml zvogeumlluar neuml padije dhe hedhjen

e keumlsaj hijeje teuml kundeumlrt e Jokoshienceumls e cila kapeumlrdin

gjitheuml driteumlnneuml vetvete Ngaqeuml Supramentalja ia

transmeton Mbimentales teuml gjitha realitetet e saja por

ia leuml asaj trsquoi formulojeuml ato neuml njeuml leumlvizje dhe neuml peumlrputhje me njeuml koshienceuml teuml gjeumlrave e cila eumlshteuml ende

njeuml vizion i seuml veumlrteteumls dhe megjithateuml njeumlkoheumlsisht njeuml

prind i pareuml i injoranceumlsrdquo12 Neuml njeuml leteumlr drejtuar njeuml

sad‟haku13 Shri Aurobindo shkruan ldquo Mbimentalja e

njeh Teuml Vetmin si mbeumlshtetjen esenceumln dhe fuqineuml

fundamentale teuml teuml gjitha gjeumlrave por neuml lojeumln e saj

11

Sri Aurobindo (1989) The Supramental Manifestation

Pondicherry Sri Aurobindo Ashram f 41 v 12

Sri Aurobindo (1970) The Life Divine Pondicherry Sri Aurobindo

Ashram f 278 v 13

Njeuml njeri qeuml peumlrpiqet peumlr veteumlrealizim duke u angazhuar neuml

praktikimin eSad‟haneumls (sanskr Sādhanā) ose Jogeumls

dinamikekarakteristike ajo e veuml theksin neuml fuqineuml e saj

ndareumlse teuml shumeumlsiseuml dhe provon trsquoia japeuml ccedildo fuqie ose

ccedildo aspekti shansin e tij teuml ploteuml teuml manifestimit duke u

mbeumlshtetur neuml teuml qeneumlt njeuml themelor peumlr teuml shmangur disharmoni ose konflikt Ccedildo Pereumlndi siccedil eumlshteuml krijon

boteumln e saj por pa konflikt me teuml tjerat Ccedildo aspekt ccedildo

ide ccedildo forceuml e gjeumlrave mund teuml ndihet neuml energjineuml ose

shkeumllqimin e vet teuml ploteuml teuml veccediluar dhe teuml peumlrpunojeuml

vlerat e veta pa krijuar disharmoni sepse Mbimentalja

zoteumlron sensin e pafundeumlsiseuml dhe neuml pafundeumlsineuml e

veumlrteteuml (jo hapeumlsinore) janeuml teuml mundura shumeuml

pafundeumlsi peumlrputheumlserdquo14

Intuita eumlshteuml njeuml fuqi e Koshienceumls afeumlr dhe e afeumlrme

me dijen origjinale neumlpeumlrmjet identitetit Ccedilka eumlshteuml vizion direkt intim neuml Mentalen Intuitive beumlhet ndriccedilim

neuml Mentalen E Ndriccediluar dhe mendim-dije neuml Mentalen

Meuml Teuml LarteumlKjo Intuiteuml e veumlrteteuml dhe autentike duhet

dalluar nga njeuml fuqi e arsyes mentale e cila mund teuml

ngateumlrrohet shumeuml lehteuml me teuml nga ajo fuqi e arsyetimit

teuml peumlrfshireuml qeuml e arrin konkluzionin e saj me njeuml hop

dhe nuk ka nevojeuml peumlr hapat e zakonsheumlm teuml mendjes

logjike Meqeuml zakonisht intuiteuml do teuml thoteuml fuqia e

kuptimit teuml gjeumlrave neuml meumlnyreuml teuml menjeumlhershme pa

pasur nevojeuml peumlr njeuml argumentim koshient Neuml keumlteuml

kuptim teuml zakonsheumlm intuita mund teuml mbeumlshtetet neuml njeuml

ndjesi ose mund teuml jeteuml njeuml arsyetim i shpejteuml neumlnkoshient dukeu bazuar neuml shenja subtile teuml cilat nuk

kuptohen neuml meumlnyreuml koshiente Por termin ldquoIntuiteumlrdquo i

cili ka njeuml konotacion shumeuml meuml teuml thelleuml Shri

Aurobindo e peumlrdor neuml lidhje me nivelin mbikoshient

poshteuml Mbimentales dhe sipeumlr Mentales SeumlNdriccediluar

Mentalja Intuitive ldquoeumlshteuml gjithnjeuml diccedilka qeuml hidhet direkt

nga njeuml identitet i fshehur Kur koshienca e subjektit

takohet me koshienceumln neuml objekt ateumlhereuml ajo depeumlrton

neuml teuml dhe sheh ndien ose vibron me ateuml teuml veumlrteteuml qeuml ajo

e kontakton dhe pastajprej forceumls seuml takimit Intuita

hidhet jashteuml si njeuml shkeumlndijeuml ose rrufe Ose kur koshienca edhe pa njeuml takim teuml tilleuml shikon brenda

vetes dhe ndien atje neuml meumlnyreuml direkte e intime teuml

veumlrteteumln ose teuml veumlrtetat teuml cilat gjenden neuml brendeumlsi ose

kontakton forcat e fshehura prapa dukjes seuml jashtme

ateumlhereuml shpeumlrthen gjithashtu njeuml driteuml intuitive Ose kur

koshienca takohet me Realitetin Suprem ose Realitetin

Spiritual teuml gjeumlrave dhe qenieve dhe peumlrjetonprej

kontaktit njeuml bashkim me teuml ateumlhereuml shkeumlndija rrufeja

ose flaka e perceptimit intim teuml seuml veumlrteteumls shkreptin neuml

thelleumlsiteuml e sajardquo15

Mentalja E Ndriccediluar eumlshteuml njeuml mendje e driteumls spirituale dhe e veumlshtrimit teuml brendsheumlm Eumlshteuml njeuml shqiseuml

spirituale e cila kap diccedilka nga substanca e seuml veumlrteteumls

Veprimi i saj i cili shoqeumlrohet nga veumlrshimi poshteuml i njeuml

drite teuml brendshme teuml dukshme mund teuml ndriccedilojeuml deri neuml

njeuml fareuml grade pjeseumlt e qenies seuml njeriut nga Mentalja

mbi Vitalen deri neuml qelizat e Trupit Keumltu teuml

menduariteumlshteuml veteumlm njeuml funksion dyteumlsor peumlr teuml

shprehur ccedilfareuml po veumlshtrohet ldquoQarteumlsia e inteligjenceumls

drita e saj e qeteuml e diteumls i hap vend ose i neumlnshtrohet njeuml

14

Sri Aurobindo (1970) Letters on Yoga I f 244 15

Sri Aurobindo (1970) The Life Divine f 946 v

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

20

shkeumllqimi intensiv dhe njeuml ndriccedilimi teuml Frymeumls Njeuml lojeuml e

shkreptimave teuml seuml veumlrteteumls dhe fuqiseuml spirituale hyn me

forceuml nga lart neuml koshienceuml dhe i shton ndriccedilimit teuml qeteuml

e teuml madh dhe zbritjes seuml gjereuml teuml paqes teuml cileumlt e karakterizojneuml ose shoqeumlrojneuml veprimin e parimit meuml teuml

larteuml spiritual njeuml zjarr teuml forteuml teuml realizimit dhe njeuml

ekstazeuml dalldiseumlse teuml dijesrdquo16

Mentalja Meuml E Larteuml eumlshteuml njeuml nivel i pareuml i Koshienceumls

Spirituale njeuml mendim-mentale e ndritshme neuml teuml cileumln

njeriu beumlhet vazhdimisht dhe ngushteumlsisht koshient peumlr

Veten dhe Teuml Vetmin si dhe normalisht di dhe sheh me

keumlteuml koshienceuml Tipari i saj eumlshteuml njeuml njohje automatike e

spontane me karakter kozmik njeuml lloj teumlreumlsie i

veumlshtrimit teuml seuml veumlrteteumls me njeuml shikim teuml veteumlm dhe me formulime teuml mendimit njeuml realizim efektiv i

perceptimeve teuml saja me aneuml teuml veteumlfuqiseuml seuml ideseuml Ky

mendim nuk eumlshteuml njeuml dije e fituar por veteumlzbulimi i

urteumlsiseuml seuml peumlrjetshme Ideteuml e saja mbillen neuml zemeumlr dhe

jeteuml si njeuml forceuml e cila duhet teuml peumlrpunohet ldquoFuqia e

Mentales Meuml Teuml Larteuml spirituale dhe forca e saj e ideve

modifikohen dhe pakeumlsohen gjateuml hyrjes seuml tyre neuml

mendeumlsineuml toneuml Prandaj ato nuk mjaftojneuml peumlr trsquoi

zhdukur gjitheuml keumlto kundeumlrshtime dhe peumlr teuml krijuar njeuml

Qenie Supramentale Mireumlpo ato mund teuml realizojneuml njeuml

shndeumlrrim teuml pareuml i cili mundeumlson njeuml ngjitje teuml

meumltejshme dhe njeuml zbritje meuml teuml fuqishme Ato mund teuml peumlrgatisin njeuml integrim teuml meumltejsheumlm teuml qenies neuml njeuml

forceuml meuml teuml larteuml teuml koshienceumls dhe dijesrdquo17

Megjitheumlse teuml ndara dhe teuml ndryshme Mentalja Vitalja

dhe Fizikja janeuml teuml ndeumlrlidhura dhe ndeumlrveprojneuml

Prandaj ato u japin shkas neumlnndarjeve teuml dallueshme neuml

keumlto pjeseuml kryesore teuml QeniesMentale ose Mendje ka

veccedilaneumlrisht kuptimin e asaj pjese teuml natyreumls e cila ka teuml

beumljeuml me njohjen dhe inteligjenceumln me ideteuml perceptimet

mentale reagimet e mendimit ndaj gjeumlrave me leumlvizjet

dhe formimet veumlrtet mentale vizionin dhe vullnetin mental etj qeuml janeuml pjeseuml e inteligjenceumls seuml njeriut

Mentalja e zakonshme peumlrbeumlhet nga tri pjeseuml kryesore

Mentalja e Mireumlfillteuml Mentalja Vitale dhe Mentalja

FizikeMentalja E Mireumlfillteuml ndahet neuml tri pjeseuml

Mentalja Menduese ose intelekti e zeumlneuml me ide dhe dije

neuml vetvete Mentalja Dinamike e zeumlneuml me nxjerrjen

jashteuml teuml forcave mentale peumlr realizimin e ideve

Mentalja Shpreheumlse e zeumlneuml me shprehjen e ideve neuml

jeteumlMentalja Vitale ose mendja e deumlshireumls eumlshteuml njeuml lloj

ndeumlrmjeteumlseje midis Vitales dhe Mentales Seuml Mireumlfillteuml

Funksioni i saj nuk eumlshteuml teuml mendojeuml dhe teuml arsyetojeuml teuml

perceptojeuml teuml shqyrtojeuml teuml zbulojeuml ose teuml vlereumlsojeuml gjeumlra por teuml planifikojeuml teuml eumlndeumlrrojeuml ose teuml imagjinojeuml

se ccedilka mund teuml beumlhet Mentalja Vitale eumlshteuml njeuml mendje

e vullnetit veprimit dhe deumlshireumls dinamike dhe merret

me shijim dhe pasje forceuml dhe zbatim me geumlzim dhe

vuajtje dheumlnie dhe marrje rritje dhe zgjerim etj

Mentalja Vitale eumlshteuml e peumlrzier me Vitalen Prandaj ajo

nuk qeveriset si Mentalja Menduese nga arsyeja por

nga impulset dhe deumlshirat e Vitales Ajo peumlrpiqet t‟i

justifikojeuml dhe arsyetojeuml veprimet teuml cilat bazohen neuml

16

Po aty f 944 17

Po aty f 944

impulset dhe deumlshirat e VitalesMentalja Fizike merret

veteumlm me gjeumlra fizike Ajo kufizohet nga pamja dhe

peumlrvoja fizike e gjeumlrave i mentalizon eksperiencat e

kontaktit me jeteumln e jashtme dhe me gjeumlrat dhe nuk shkon peumlrtej tyre Mentalja Fizike eumlshteuml e peumlrzier me

Fiziken dhe merr pjeseuml neuml karakteristikat e Koshienceumls

Fizike si plogeumlshti erreumlsireuml dhe peumlrseumlritje mekanike teuml

cilat manifestohen neuml Mendjen Fizike si mpirje mentale

konservatizeumlm dyshim dhe mendime obsesiveMentalja

Mekanike e lidhur ngushteumlsisht me Mentalen Fizike

peumlrseumlrit pa dobi gjithccedilka qeuml ka ndodhur Karakteristika e

saj eumlshteuml ajo e njeuml makine qeuml eceumln pa ndeumlrprerje sa hereuml

qeuml neuml teumlshfaqen mendime

Qenia Vitale ose natyra e jeteumls peumlrbeumlhet nga deumlshirat sensacionet ndjenjat pasionet impulset energjiteuml e

veprimit dhe nga gjitheuml loja e instinkteve posesive dhee

teuml tjerave teuml lidhura me teuml si inati frika lakmia epshi

etj Energjia e jeteumls Prana(sanskr prāṇa) e cila

gjalleumlron trupin eumlshteuml njeuml aspekt i VitalesVitalja

peumlrbeumlhet nga tri pjeseuml kryesore Vitalja Meuml E Larteuml

Vitalja E MesmeVitalja E Mireumlfillteuml dhe Vitalja Meuml E

UleumltVitalja Meuml E Larteuml eumlshteuml Vitalja Mentale dhe

Vitalja Emocionale teuml marra bashkeumlVitalja Mentale u

jep emocioneve deumlshirave pasioneve sensacioneve ose

leumlvizjeve teuml tjera teuml Qenies Vitale njeuml shprehje mentale

neumlpeumlrmjet teuml menduarit teuml folurit ose ndonjeuml meumlnyre tjeteumlrVitalja Emocionale eumlshteuml vendi i ndjenjave teuml

ndryshme si dashuria (njereumlzore) geumlzimi hidheumlrimi

urrejtja etjVitalja E Mesme ose Vitalja E Mireumlfillteuml

eumlshteuml dinamike e ndjeshme dhe e pasionuar Ajo eumlshteuml

vendi i deumlshirave dhe reagimeve meuml teuml forta vitale si

ambicia krenaria frika lavdidashja teumlrheqjet dhe

shtytjet deumlshirat dhe pasionet e teuml gjitha llojeve Peumlrveccedil

keumlsaj ajo eumlshteuml fusha e shumeuml energjive vitaleVitalja

Meuml E Uleumlt peumlrbeumlhet nga leumlvizjet meuml teuml vogla teuml jeteuml-

deumlshireumls dhe jeteuml-reagimeve njereumlzore Ajo merret me

deumlshirat dhe ndjenjat meuml teuml vogla si deumlshira peumlr ushqim deumlshirat seksuale peumllqimet dhe mospeumllqimet mburrja

zeumlnkat deumlshira peumlr leumlvdateuml zemeumlrimi dhe deumlshirat e

tjera teuml vogla teuml ccedildo llojiVitalja Fizike eumlshteuml ajo pjeseuml e

Vitales e cila eumlshteuml e drejtuar ploteumlsisht ndaj gjeumlrave

fizike dhe eumlshteuml e mbushur me deumlshira lakmi dhe

keumlrkesa peumlr keumlnaqje neuml nivelin fizik

(vijon)

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

21

Gjon Keka Graz

Gjergj Kastrioti atlet i liriseuml seuml Arbeumlriseuml

Gjergj Kastriot Skeumlnderbeu nuk ishte veteumlm ldquoAtlet i Krishtitrdquo i shpallur nga

Papa Kaliksti por ai ishte atlet edhe neuml kuptimin fizik Ai kishte trup teuml

zhvilluar teuml njeuml atletiku dhe shumeuml autoreuml e kronisteuml teuml koheumls e theksojneuml

keumlteuml neuml studimet e tyre Por mbi teuml gjitha peumlrveccedil zhvillimit muskulor trupor

qeuml kishte ai ishte edhe njeuml ldquoatlet i lufteumls peumlr lirirdquo ose meuml mireuml mund teuml them

ishte ldquoAtlet i Liriseumlrdquo Neuml lufteuml me akrobacionet e tij dhe strategjineuml e tij teuml

njohur ai korrte fitore neuml teuml gjitha fushat Dhe siccedil meumlsojmeuml nga peumlrvoja liria

keumlrkon atleteuml peumlr teuml mbeumlrritur te qeumlllimi i realizimit teuml saj Por jo veteumlm atleteuml edhe patrioteuml e liridasheumls sepse njeuml shoqeumlri apo individ qeuml nuk e do

lirineuml ai kurreuml nuk mund teuml beumlhet atlet i Liriseuml

Skenderbeu neuml Krujeuml

Edhe atleteumlt e liriseuml e kaneuml derdhur gjakun e tyre neuml rreumlnjeumlt e pemeumls seuml

kombit teuml tyre Kjo peumlr faktin se neumlpeumlrmjet sakrificave teuml tyre neuml rritjen e

Pemeumls seuml Kombit atdheu i tyre ka arritur teuml keteuml shkeumllqimin e driteumls dhe teuml

zhvillimit teuml seuml mireumls seuml peumlrbashkeumlt

Veteumlm mohuesit renegateumlt teuml veumlllazeumlruarit me pushtuesin turk neuml fakt ata

kaneuml neuml zemrat e tyre varrin dhe jo jeteumln e lirineuml ata e peumlrdhosin petkut e

pasteumlr arbeumlror dhe identitetin kombeumltar europian teuml Arbeumlriseuml Zemra e njeuml

shoqeumlrie e njeuml arbeumlrori teuml veumlrteteuml ose eumlshteuml zemeumlr e vulosur me Lirineuml Kastriotiane ose nuk mund teuml jeteuml zemeumlr e njeuml arbeumlrori teuml veumlrteteuml

Skeumlnderbeu ishte ldquoAtlet i Liriseumlrdquo sepse shkronjat e arta teuml Liriseuml i kishte teuml

shkruara neuml brendeumlsineuml e zemreumls seuml tij Gjergj Kastrioti nuk kishte frikeuml nga

sakrifica e madhe peumlr teuml veumlrteteumln dhe drejteumlsineuml ai neuml fakt hoqi doreuml nga liria

e tij neuml momentin kur ndeumlrmori planin e tij teuml madh neuml rikthim peumlr teuml

shpeumltuar lirineuml e Arbeumlriseuml Kjo do teuml thoteuml se ai e vendosi shpirtin dhe veten

neuml teumlreumlsi si flijim peumlr atdheun edhe pse planin e rikthimit e kishte beumlreuml neuml

meumlnyreuml teuml peumlrsosur Edhe peumlrkundeumlr rreziqeve teuml shumta si nga armiqteuml e

jashteumlm ashtu edhe nga ata teuml

brendsheumlm ai mbeti njeuml lider

vizionar njeuml strateg njeuml arbeumlror

besnik i udheumls seuml eteumlrve dhe njeuml

engjeumlll mbrojteumls i themeleve teuml

shtetit teuml Arbeumlriseuml qeuml tashmeuml ishte

rimeumlkeumlmbur dhe unifikuar

Skeumlnderbeu luftoi me guxim dhe

ushtarakisht pro libertate Arberia

et Europa pra peumlr lirineuml e Arbeumlriseuml

dhe teuml Europeumls Kjo e beumln ateuml njeuml

engjeumlll mbrojteumls teuml atdheut teuml

peumlrbashkeumlt europian dhe teuml

civilizimit teuml saj Faleuml liriseuml seuml tij

qeuml i kishte hedhur rreumlnjeumlt neuml zemreumln

e tij e gjitheuml Arbeumlria sepse ai ishte

shpresa e vetme vendi neuml koheumln e

tij geumlzonte lirineuml e veumlrteteuml peumlr teuml jetuar vepruar dhe punuar si

arbeumlror i veumlrteteuml europian Virtytet

e tij konstante e shpaloseumln ateuml jo

veteumlm si njeuml ldquoAtlet teuml Liriseumlrdquo por

edhe si njeuml vizionar e ligjbeumlreumls peumlr

teuml mireumln e vendit teuml tij Veumlrtet po teuml

analizohet neuml teumlreumlsi vepra dhe jeta e

tij neuml sheumlrbim dhe mbrojtje deri neuml

fund teuml jeteumls seuml tij teuml Arbeumlriseuml dhe

Europeumls ateumlhereuml ai del teuml jeteuml edhe

njeuml ldquoAtlet i Liriseumlrdquo njeuml atlet i

famsheumlm inclytus Athleta jo veteumlm i Arbeumlriseuml por edhe i teumlreuml kontinentit

europian ndeumlrsa peumlr shumeuml

historianeuml studiues dhe shkrimtareuml

teuml ndrysheumlm europianeuml Gjergj

Kastriot Skeumlnderbeu ishte Mburoja

Gideoni Athleta Christi

Shpeumltimtari Makabeu etj

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

22

Ylli Prebibaj Tiraneuml

Nikaj-Meumlrturi neuml veumlshtrimin e disa hulumtuesve teuml huaj (pjesa e treteuml)

III

Trasheumlgimia kulturore dhe

natyrore neuml dekadat e para teuml

shekullit XX-teuml

Trasheumlgimia kulturore neuml Nikaj-

Meumlrtur ploteumlson mozaikun e

kultureumls kombeumltare neumlpeumlrmjet

eposit teuml kreshnikeumlve toponimiseuml

arkitektureumls seuml kullave gjameumls seuml

burrave veccedilorive dialektore etj

Krahina nuk u doreumlzua ndaj situatave teuml kobshme ekonomike

qeuml kishte kaluar por vijoi teuml

ruante mrekullisht ndeumlr breza

keumlto referenca identitare

Konsideratat qeuml ndeshim shpesh

se zona teuml caktuara neuml viset

shqiptare u detyruan t‟i

neumlnshtroheshin kulturalisht

sunduesve teuml huaj ndoshta duhen

rivlereumlsuar peumlr aq koheuml sa ldquovisaret kombeumltarerdquo i kemi teuml mireumlruajtura

neuml krahina teuml tjera po shqiptare

siccedil eumlshteuml krahina e Nikaj-

Meumlrturit

Kufiri i sajuar meuml 1913 krijoi

pengesa peumlr zhvillimin e shtetit teuml

ri shqiptar shkaktoi uri dhe

vdekje Gjakova ishte treg peumlr

banoreumlt e fiseve teuml Nikajve

Meumlrturit Gashit Krasniqes

Tropojeumls dhe Pukeumls teuml cileumlt kur peumlrpiqeshin teuml kalonin neuml aneumln

tjeteumlr teuml kufirit rriheshin ose

qeumllloheshin E vetmja alternativeuml

peumlr ta mbeti rrugeumltimi kateumlrditor

peumlr neuml Shkodeumlr (Swire 2005

134) Nga pikeumlpamja kulturore

kjo situateuml ishte njeuml pengeseuml

shumeuml serioze peumlr sigurimin e

mjeteve teuml domosdoshme teuml

puneumls peumlr mbajtjen gjalleuml teuml

traditeumls kulturore Neuml librin Golgota Shqiptare autori shkruan

rreth njeuml episodi kriminal teuml ushtriseuml serbe ku ndaj 70 katolikeumlve nga Nikajt

qeuml po shkonin neuml pazar u krye njeuml masakeumlr e peumlrgjakshme (Freundlich 2010

31)

Keumlta maleumlsore pavareumlsisht mjerimit ekonomik qeuml ishte i duksheumlm e mbajteumln teuml

gjalleuml identitetin kulturor Rapsodeumlt nikajmeumlrturas vijuan leumlvrimin e eposit dhe

keumlngeumlve shekullore neumlpeumlrmjet lahuteumls teli i seuml cileumls peumlr arsyet qeuml peumlrmendem

meuml lart nuk ishte industrial por fije e njeuml bishti kali Keumlshtu ldquoLahuta ndeumlr

malcina ku peumlrdoret (Malcia e Madhe Dukagjini Nikajt e Meumlrtur e megjeuml me

Jugosllavineuml asht e vetmja e dashtun vegeumll muzikore me teuml cileumln zemra e

popullit i shpreheuml ndjesiteuml e veta ma teuml xetat e ma teuml thellatrdquo (Hylli i Driteumls

1931 550) Mbi reumlndeumlsineuml qeuml ka njeuml trasheumlgimi e tilleuml kulturore F Cordignanos neumlnvizon se ldquoKush e ka rujt rodin zakonet gojdhanat shkurt

gjithccedilka asht vizar shpirtuer i kombitrdquo (Hylli i Driteumls 1931 551) Protokolli i

mikpritjes nuk i ka shpeumltuar veumlzhgimit teuml Nopces i cili e peumlrshkruan keumlshtu

ldquoqeumlndrimi i meumltejsheumlm disa diteumlsh neuml Curraj teuml Epeumlr i peumlrket periudhave meuml teuml

keumlndshme teuml udheumltimit tim neumlpeumlr Shqipeumlrirdquo Meuml tej ai veumlren se ldquobanoreumlt e

Currajt (Nikaj) neuml vitin 1908 krahas atyre teuml Meumlrturit u peumlrkisnin njereumlzve

meuml teuml mireuml qeuml kam hasur neuml Shqipeumlrirdquo (Nopsca 2009 207-208)

Harteuml Curraj Epeumlr 1930

Ndeumlrkoheuml pas shpalljes seuml Republikeumls Shqiptare meuml 1925 konstatojmeuml rishtazi

njeuml interesim peumlr zoneumln por tashmeuml neuml fusheumln e njohjes me veccediloriteuml natyrore

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

23

Neuml objektiv ishte tashmeuml

evidentimi i resurseve turistike

hapeumlsireumls gjeografike dhe

itinerareve qeuml lidhin zonat me njeumlra-tjetreumln Disa ekspedita

studimore u ndeumlrmoreumln nga qarqe

profesionale austriake dhe

italiane

Studimi hartografik i peumlrgatitur

nga Instituti Gjeografik Mbreteumlror

Italian meuml 1930 i peumlrket njeuml prej

punimeve meuml teuml mira neuml leumlmin

hartografik si peumlr shkak teuml

peumlrmbajtjes por edhe si produkt shkencor i njeuml prej instituteve meuml

teuml mireumlnjohura ndeumlrkombeumltare

Harta me emeumlrteseuml ldquoCurraj

Epeumlrrdquo na sjell teuml dheumlna

gjuheumlsore topografike dhe

gjeografike peumlr Currajt dhe

rajonet kufitare Kjo eumlshteuml njeuml

harteuml profesionale e peumlrgatitur

mbi kritere qartazi shkencore ajo

i peumlrket vitit 1930 dhe ruhet neuml

fondin e hartave neuml Bibliotekeumln

Kombeumltare neuml Tiraneuml (Insituti Gjeografik Mbreteumlror Italian i

Firenceumls 1930)

Neuml vitin 1930 Gazeta ldquoVullneti i

Popullitrdquo shkruan mbi

eksplorimin e maleve neuml veri teuml

Shqipeumlriseuml nga ana e kateumlr

alpinisteumlve austriake Udheumltimi i

tyre ishte neumln patronazhin e

Seksionit Akademik teuml Isnabrukut Alpinisteumlt kryen

ngjitje neuml Majeumln e Ndeumlrmajeumls

Malin e Thateuml Lugun e

Ndeumlrmajeumls Qafeumln e Pejeumls

Shtegun e Dhenve etj Shoqeumlria

alpine qeuml ndeumlrmori keumlteuml mision neuml

Shqipeumlrineuml e Veriut ishte njeuml

institucion i mireumlnjohur peumlr koheumln

neuml teuml cileumln ishin aktivizuar

alpinisteumlt e Gjermaniseuml dhe

Austriseuml ajo ishte themeluar meuml

1774 dhe kishte 200 000 ndjekeumls (Vullneti i Popullit 1930 1)

Gjashteuml vjet meuml voneuml Hylli i

Driteumls pasqyron njeuml ekspediteuml teuml

disa autoriteteve austriake Neuml

shkrimin ldquonji udheumltim neuml Alpet e

Shqipeumlriseuml seuml Veriutrdquo jepen teuml

dheumlna rreth keumlsaj ekspedite neuml

peumlrbeumlrjen e seuml cileumls ishin Dr Fritz

Lemperg Fehring Steirmark

zonjusha Maria Kainz dhe Severin Kainz Ata mbeumlrriteumln neuml

Shkodeumlr meuml 13 korrik 1936 ku u priteumln me nderime shteteumlrore dhe vijuan

rrugeumltimin teuml shoqeumlruar nga meumlsuesi Rrok Zojzi

Rruga e ndjekur prej tyre ishte Selimaj Lugu i Valboneumls Maja e Hekurave Qafa e Droccedileumls Qereqi Curraj Epeumlr Qafa e Ndeumlrmanjeumls Shala Thethi etj Neuml

fund teuml rrugeumltimit Dr Lemperg ishte shprehur ldquopo pse ju shqiptareumlt nuk

bani reklameuml peumlr keumlto fareuml bukurisheuml qeuml kenirdquo (Hylli i Driteumls 1937 177)

Turisteumlt shton ai janeuml meumlrziteuml veccedil me udheumltime neuml Zviceumlr nga ana tjeteumlr

Shqipeumlrineuml e cileumlson njeuml vend teuml bukur Ai sugjeronte peumlrmireumlsimin e shtigjeve

e ndeumlrtimin e kasolleve alpine Itineraret meuml teuml peumlrshtatshme peumlr t‟u vizituar

konsiderohen

ShkodeumlrndashBogeuml-Xhaj-Pult-Theth

ThethndashCurrajndashSelimajndashRrogam

Tropojeuml-SelimajndashCurrajndashThetheuml

Theth- Qafeuml e Pejeumls-lepush

Sipas tyre do ishte me vend ndeumlrtimi i njeuml qendre botanike e cila teuml peumlrfshijeuml

hapeumlsireumln ThethndashSelimaj-Maja e Hekurave-Curraj-Kakija e Nikajve (Hylli i

Driteumls 1937 179)

IV

Peumlrfundime

Neuml keumlteuml punim trajtuam kontributin e disa hulumtuesve teuml huaj sa i takon

krahineumls seuml Nikaj-Meumlrturit rendit shoqeumlror traditave veccedilorive kulturore dhe

natyrore Hulumtimet dhe botimet e tyre peumlrbeumljneuml njeuml fond teuml dobisheumlm peumlr pasqyrimin e seuml kaluareumls shqiptare ndeumlr shekuj

Neuml keumlto kushte peumlrkthimi dhe botimi i tyre i ploteuml duke respektuar

besnikeumlrisht punimet autentike do e pasuronte meuml tej fondin shqiptar

albanologjik Gjykojmeuml se njeuml nismeuml serioze neuml keteuml drejtim duhet teuml

peumlrfshihet neuml axhendeumln e institucioneve akademike neuml Shqipeumlri dhe neuml

Kosoveuml

Ndeumlrmjet hulumtuesve teuml huaj gjykojmeuml qeuml veprat e Nopccediles dhe Lambertzit

zeumlneuml njeuml vend kryesor peumlr shkak teuml formimit teuml tyre akademik dhe

hulumtimeve teuml gjata qeuml kaneuml kryer Konsiderata joneuml mbeumlshtetet edhe nga interesimi i instituteve shkencore apo shteumlpive botuese teuml mireumlnjohura

ndeumlrkombeumltarisht peumlr botimin e veprave teuml tyre

Reumlndeumlsia e hulumtuesve teuml huaj qeumlndron neuml trajtimin e gjithansheumlm teuml

fenomeneve shoqeumlrore teuml asaj kohe duke trajtuar si aspektet pozitive dhe ato

negative Shmangja e problematikave neuml trajtimet shkencore me peumlrjashtim teuml

atyre qeuml autoreumlt i provojneuml si shtrembeumlrime janeuml pa bazeuml shkencore

Keumlta autoreuml kaneuml krijuar njeuml fond teuml papeumlrseumlritsheumlm studimesh si peumlr krahineumln

e Nikaj-Meumlrturit por edhe peumlr albanologjineuml shqiptare pa teuml cilin nuk do teuml

mundeshim sot teuml kishim teuml shkruar shumiceumln e tematikave qeuml secili syresh ka

trajtuar Neuml keumlto kushte ata zeumlneuml vend teuml posaccedileumlm neuml literatureumln e peumlrjetshme shqiptare

BIBLIOGRAFIA

Burimet arkivore

AQSH F 78

Fondi arkivor i Biblotekeumls Kombeumltare

Organet e Shtypit

Burimi i Kanunit teuml Lekeuml Dukagjinit Prej Dr Franz Baron Nopcsa peumlrktheu F Asallani neuml

Dialeumlria Nr 4 Wien 1920

G Stadtmuller Historija e Shqipeumltare Nr 1-2 Shtypshkronja Franccedileskane Shkodeumlr 1942

Hylli i Driteumls Nr 7-8 Shtpshkronja Franccedileskane Shkodeumlr 1933

Hylli i Driteumls Nr 4 Shkodeumlr 1937

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

24

F Cordignano Kryevepra e A Gjergjit neuml

zhvillim teuml historis shqyptare neuml Hylli i

Driteumls Nr 10 Shkodeumlr 1931

Vullneti i Popullit Interesimi i turistave

gjermane peumlr bukuriteuml e maleve shqiptare

Tiraneuml 1930

Botimet historiografike

Anton Berisha Maximilian Lambertzi peumlr

Epikeumln Gojore Shqiptare neuml Gjurmime

Albanologjike Nr 16 Insituti

Albanologjik i Prishtineumls Prishtineuml 1987

Dom Ernesto Cozzi Studime Etnologjike

teuml Shqipeumlriseuml Srsquoepeumlrme Botimet Fishta

Lezheuml 2017

Ermanno Armao Localitagrave chiese fiumi

monti e toponimi varii di unrsquoantica carta

dellrsquoAlbania Settentrionale Istituto per L‟

Europa Orientale Roma 1933

Franz Baron Nopsca Shqipeumlria Katolike e

Veriut Faik Konica Prishtineuml 2009

Giuseppe Valentini Ligji i maleve

shqiptare nga relacionet e Misionit

Sheumltiteumls teuml Jezuit neuml Shqipeumlri 1880-1932

Plejad Tiraneuml 2007

Joseph Swire Shqipeumlria ngritja e njeuml

mbreteumlrie Dituria Tiraneuml 2005

John Monaghan Peter Just Antropoligjia

SocialndashKulturore Ideart Tiraneuml 2007

Leo Freundlich Golgota e Shqipniseuml

aktakuzeuml kundeumlr shfaroseumlsve teuml popullit

shqiptar Prishtineuml 2010

Maximilian Lambertz Raport mbi

studimet e mia linguistike neuml Shqipeumlri nga

mesi i majit deri neuml fund teuml gushtit 1916

Botimet Franceskane Shkodeumlr 2011

Ndoc Nikaj Kujtime teuml nji jeteumls seuml

kalueme Plejad Tiraneuml 2003

P Fulvio Cordignano S J La Poesia

Epica Di Confine NellrsquoAlbania Del Nord

I Parte Studio Critico-Letterario

Tipograia Liberia Emiliana

EditriceVenezia 1943

Steacutephane Voell Das nordalbanische

Gewohnheistsrecht Curupira Germany

2004

Theodor Ippen Shqipeumlria e Vjeteumlr

Parathanje nga Dr Ardian Klosi Maluka

Tiraneuml 2002

Ylli Prebibaj Diplomacia shqiptare e

viteve 1920-1925 neuml fokusin e shtypit teuml

koheumls neuml Revisteumln Shkencore

Ndeumlrkombeumltare Diskutime Nr 14 Tetoveuml

2015

Zymer Ujkan Neziri Studime peumlr

Folklorin II Epika Gojore dhe

Etnokultura Instituti Albanologjik i

Prishtineumls Prishtineuml 2008

Harta

Harteuml ldquoCurraj Epeumlrrdquo Riliev i bamun meuml

1930 Insituti Gjeografik Mbreteumlror Italian

i Firenceumls (shih fondi i hartave neuml

Biblotekeumln Kombeumltare Tiraneuml)

Uebe

httpwwwbkshalkatalogulibrarywww

opacwwwrootbeginnerindex_alhtml

wwwsmithsonianmagcom

(Fund)

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

25

Dr Nail Draga Ulqin

Masakra e Tivarit dhe rishkrimi i historiseuml

(Me rastin e 75-vjetorit 1945-2020)

Ndeumlr ngjarjet tragjike teuml popullit

shqiptar qeuml ka teuml beumljeuml me Lufteumln e

Dyteuml Boteumlrore eumlshteuml Masakra e

Tivarit e cila ka ndodhur me 1

prill 1945 Neuml keumlteuml masakeumlr teuml

realizuar nga njeumlsiteuml ushtarake teuml

Jugosllaviseuml aty janeuml likuiduar njeuml

numeumlr i madh shqiptareumlsh nga

Kosova me peumlrmasat e

gjenocidit teuml cileumlt ishin

mobilizuar peumlr teuml ndjekur okupatoreumlt gjermaneuml neuml pjeseumln

pereumlndimore teuml ish-Jugosllaviseuml

Mobilizimi i tyre neuml Kosoveuml ka

pasur njeuml prapavi teuml caktuar

politike sepse si qellim kishte

spastrimin e Kosoveumls nga

shqiptareumlt peumlr teuml realizuar neuml

praktikeuml pushtetin ushtarak i cili

ishte vendosur nga data 8 shkurt

1945 duke beumlreuml riokupimin e

Kosoveumls pa peumlrfillur parimet e Karteumls seuml Atlantikut me pasoja

peumlr shqiptareumlt qeuml eumlshteuml deumlshmuar

neuml vitet vijuese

Me 1 prill u beumlneuml 75- vite (1945-

2020) nga Masakra e Tivarit ku u

likuiduan neuml meumlnyreumln meuml mizore

shqiptareumlt nga Kosova Sipas teuml

dheumlnave del se ky numeumlr shkon

minimalisht nga 1560 shqiptareuml

ndeumlrsa sipas disa peumlrllogaritjeve

arrineuml deri neuml 3764 persona Fjala eumlshteuml peumlr shqiptareumlt teuml cileumlt ishin

teuml mobilizuar si regruteuml ne aradhat

partizane peumlr teuml ndjekur armikun

peumlrfundimisht nga territori i ish-

JugosllaviseumlPor edhe pas

shteumldhjeteuml e peseuml vjeteumlve kjo

tragjedi ende nuk eumlshteuml ndriccediluar

nga studiuesit e ndryshem nga vet

fakti se gjateuml periudheumls seuml sistemit

komunist marrja me njeuml ngjarje teuml

tilleuml ishte e pa preferueshme dhe me pasoja peumlr autoreumlt

Edhe pse ne popull dihej peumlr keteuml tragjedi dhe peumlrshperitej peumlr numrin e teuml

vrareumlve sakteumlsisht pak kush dinte teuml dheumlna teuml sakta sepse arkivat peumlr

shqiptareumlt ishin neumln embargo madje dokumenteumlt gjegjeumlse ka mundeumlsi qeuml janeuml

zhdukur nga ato teuml cileumlt kaneuml realizuar keteuml masakeumlr

Deumlshmi autentike e atyre qeuml peumlrjetuan masakren Por veteumlm pas deumlshtimit teuml sistemit monist dhe vendosjes seuml pluralizmit nga

viti 1990 opinioni i gjeumlreuml filloi teuml njihej meuml ne detaje peumlr keteuml masakeumlr e ate

duke iu falenderuar deumlshmitareumlve autentik teuml cileumlt kishin shpeumltuar nga kjo

kasaphane tipike naziste e beumlreuml nga pjeseumltareumlt e aradhave partizane jugosllave

gjoja ldquonacional-ccedillirimtarerdquo Dhe janeuml keumlto individ teuml cileumlt e peumlrjetuan personalisht keteuml masakeumlr teuml cileumlt kaneuml dheumlneuml kujtimet e tyre peumlr keteuml kalvar teuml

shqiptareumlve nga mobilizimi i tyre neuml Kosoveuml dhe rrugeumltimi ne relacionin

Prizren-Kukeumls-Shkodeumlr-Tivar

Ndeumlr ta beumln pjeseuml edhe Azem Hajdini-Xani i cili opinionit i ka dhuruar librin

ldquoTragjedia e Tivaritrdquo botuar neuml Shtutgard neuml Gjermani neuml vitin 1990 dhe meuml

pas ribotuar neuml Prishtineuml neuml vitin 1998 Po ashtu ky autor ka botuar edhe njeuml

botim tjeteumlr me titull rdquoMasakra e Tivaritrdquo-Memoare Prishtineuml 1998 duke

prezentuar deumlshmi autentike teuml personave teuml cileumlt kaneuml mbetur gjalleuml Edhe pse

ne ndeumlrkoheuml janeuml botuar edhe disa studime nga autor teuml tjereuml peumlr keteuml

masakeumlr(MPirraku UButka etj) botimi i keumltyre materialeve nga autori i cili e ka peumlrjetuar drejteumlpeumldrejt keteuml masakeumlr peumlr momentin sheumlrben si leumlndeuml bazeuml

dhe e domosdoshme peumlr teuml trajtuar keteuml tragjedi teuml beumlreuml nga komunistet ne prag

teuml peumlrfundimit teuml Lufteumls seuml Dyteuml Boteumlrore sepse arkivat ende janeuml teuml mbyllura

peumlr hulumtuesit shqiptareuml

Nisja nga Prizreni peumlr neuml Tivar Peumlr teuml beumlreuml ploteumlsimin e Armateumls IV teuml Jugosllaviseuml peumlr neuml Frontin VP teuml

bregdetit teuml Adriatikut ne saje teuml teuml dheumlnave teuml publikuara del se ne mars dhe

prill teuml vitit 1945 u deportuan 22017 lufteumltareuml shqiptareuml nga Kosova Ata janeuml

deportuar ne formacione ushtarake teuml cilat quhen eshalone qe gjateuml muajve

mars-prill 1945 nga Prizreni peumlr neuml Tivar gjithsejt ishin gjashteuml eshalone teuml

tilla Keumlshtu neuml mars janeuml deportuar tre eshalone eshaloni i pareuml me 3700 lufteumltareuml niset nga Prizreni meuml 2431945 dhe arrin neuml Tivar meuml 2931945

eshaloni i dyteuml meuml 4700 lufteumltareuml niset nga Prizreni meuml 2631945 dhe arrineuml

neuml Tivar meuml 3131945 dhe eshaloni i treteuml me 2700 lufteumltareuml shqiptareuml niset

nga Prizreni me 2731945 dhe arrin neuml Tivar meuml 1 prill 1945 Ndeumlrsa gjateuml

muajit prill janeuml deportuar edhe tre eshalone teuml tjera eshaloni i pareuml me 1506

lufteumltareuml niset nga Prizreni meuml 19 prill 1945 eshaloni i dyteuml me 2601 lufteumltareuml

niset nga Prizreni meuml 20 prill 1945 dhe eshaloni i treteuml me 1216 lufteumltareuml niset

nga Prizreni meuml 24 prill 1945Ndeumlrsa meuml pas nga Prizreni niset njeuml eshalon i

veccedilanteuml me 5323 lufteumltareuml shqiptar nga Maqedonia ne diteumlt e para teuml prillit teuml

vitit 1945

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

26

Pse po largoheshin lufteumltareumlt

nga Kosova Duke marreuml parasysh se

operacionet luftarake kundeumlr nazistave gjermaneuml ne Lufteumln e

Dyteuml Boteumlrore kishin marreuml fund

nga fundi i viti 1944 me teuml drejt

beumlheumlt pyetja se pse i deportuan

lufteumltareumlt shqiptareuml nga Kosova

Peumlrgjigja ishte e qarteuml sepse

planifikohej njeuml hakmarrje ndaj

shqiptareumlve teuml Kosoveumls peumlr

humbjen qe kishin peumlrjetuar

formacionet ushtarake teuml

partizaneumlve jugosllaveuml ne lufteumln ndaj lufteumltareumlve teuml Shaban

Polluzheumls Ndeumlrsa nga ana tjeteumlr

si qellim ishte largimi nga

Kosova i atyre lufteumltareumlve teuml cileumlt

mund teuml beumljneuml rezistenceuml peumlr

vendosjen e pushtetit ushtarak

serb gjegjeumlsisht ripushtimin serb

teuml Kosoveumls ne saje teuml vendimeve

teuml meuml vonshme

Teuml mobilizuarit iu ngjanin

robeumlrve Edhe pse teuml gjitheuml teuml tubuarit nga

aneuml teuml ndryshme teuml Kosoveumls

kishin premtime se do teuml

deportoheshin me statusin e

lufteumltareumlve peumlr teuml ndjekur armikun

ne vijen e frontit neuml veripereumlndim

teuml Adriaktikut(Isteumlr-Slloveni) nga

momenti i pareuml neuml Prizren u verejt

se do teuml jeteuml teumlreumlsisht

ndrysheNeumlse deri aty ata ishin teuml

armatosur dhe teuml peumlrcjellur me oficereuml shqiptareuml meuml tu nisur nga

Prizreni peumlrcjelljen e moren

oficeret serbo-malazez ndeumlrsa po

ashtu u detyruan peumlr teuml doreumlzuar

armet me pretekst se rruga eumlshteuml e

gjateuml dhe do teuml lodheni pa nevojeuml

pra ata u nisen nga Prizreni teuml

paarmatosur teuml pa ushqyer teuml

lodhur teuml paveshur dhe ne kushte

higjenike teuml papeumlrshtatshme Ishte

ky eshaloni i dyteuml qeuml eumlshteuml nisur

nga Prizreni meuml 26 mars ku pjeseumltareumlt e tij do teuml peumlrjetojneuml

gjenocid teuml pa pareuml ne qytetin e

Tivarit teuml Ri

Gjateuml rrugeumls atyre iu ndalohej

dalja nga kolona qofteuml peumlr teuml pireuml

ujeuml apo kryer nevoja fiziologjike

Kush kishte guxim teuml vepronte

ndryshe e peumlsonte me jeten sepse

pushkatohej neuml vend Nga njeuml

sjellje e tilleuml e oficereumlve peumlrcjelles teuml cileumlt vrisnin kur kishin deumlshireuml

e flisnin fyerjet meuml vulgare ndaj shqiptareumlve tash teuml gjitheuml e kishin teuml qarteuml se

nuk janeuml meuml lufteumltareuml por iu ngjanin robeumlrve teuml lufteumls Dhe nga njeuml situateuml e

tilleuml dramatike gjateuml rrugeumls deri ne Shkodeumlr numri i teuml vrareumlve kishte arritur

deri neuml 800 lufteumltareuml teuml cileumlt janeuml gjuajtur neuml lumin Dri Buneuml etj

Pamjet e Tivarit paralajmeumlronin masakren Me teuml arritur neuml Tivarin e Ri eumlshteuml veumlrejtur njeuml moblizim i madh i popullateumls

vendore ku me ta ishin seuml bashku edhe njeumlsiteuml ushtarake teuml Brigadeumls seuml Dhjeteuml

Malazeze teuml armatosur ne ccedildo aspekt athua se janeuml duke pritur njeumlsiteuml e

armikut U pa qarteuml komploti dhe gracka e pregatitur por ata prisnin veteumlm

shkasinNe qendeumlr teuml Tivarit teuml Ri pasi i kaneuml udheumlruar peumlr teuml pushuar ne afeumlrsi

teuml tyre ishte njeuml krua ku shqiptareumlt shprehen keumlrkeseumln peumlr teuml pireuml ujeuml por

oficereumlt reaguan ashpeumlr duke mos iu mundeumlsuar dhe fyer ata neuml aspektin

nacional duke vrareuml tre shqiptareuml ndeumlrsa nga plumbat e tyre kishin vrareuml

ldquogjojardquo njeuml ushtareuml malazias Ky ishte njeuml tjeteumlr pretekst peumlr teuml vrareuml shqiptareuml andaj peumlr keteuml ldquovepeumlr ldquo e cila nuk ishte beumlreuml nga shqiptareumlt ata pushkatuan 100

ushtareuml shqiptareuml sikurse nazisteumlteumlt gjermaneuml koheuml meuml pareuml Nga kjo e papritur

shqiptareumlt ishin teuml vetdijsheumlm se njeuml tragjedi e tilleuml nuk do teuml peumlrfudnoj meuml

kaq sepse ishin teuml rrethuar nga teuml gjitha aneumlt

Ndeumlrtesa e Monopolit teuml Duhanit ferri i shqiptareumlve

Ata meuml pas ne koloneuml i detyruan teuml ecin dhe i vendosen ne objektin e

Monopolit teuml Duhanit neuml afeumlrsi teuml portit Ishte kjo njeuml ndeumlrteseuml tre kateumlshe ku i

detyruan teuml hyjneuml brenda ndeumlrsa teuml tjereumlt u vendosen neuml oborr pra teuml gjitheuml

grumbull e jo ne koloneuml sepse keumlshtu mundeumlsia peumlr t‟i shfarosur ishte meuml e

madhe Dhe nuk ka vonuar shumeuml ne teuml gjitheuml shqiptareumlt si brenda ne ndeumlrteseuml

e neuml oborr eumlshteuml qitur me teuml gjitha mjetet luftarake rreh dy oreuml dhe neuml oborr dhe shesh ku ishin rreth 3000 veta nuk mbeti njeumlri i gjalleuml neuml keumlmbeuml sepse u beuml

kasaphaneuml e veumlrteteuml dhe kudo u beuml lumeuml gjaku E teumlreuml kjo masakeumlr ka zgjatur

rreth njeuml oreuml e gjysmeuml duke filluar neuml ora 14 teuml dateumls 1 prill 1945 Pateumln fat teuml

shpetojneuml veteumlm ata qe ishin ne katin e larteuml teuml ndeumlrteseumls dhe disa nga eshaloni

i pareuml teuml cileumlt peumlr momentin ishin neuml Tivarin e Vjeteumlr Por tragjedia nderpritet

duke iu falenderuar njeuml automobili i cili brenda kishte disa veumlzhgues

amerikaneuml teuml cileumlt meuml gjaseuml kishin deumlgjuar teuml shteumlnat e armeumlve dhe kishin

ardhur peumlr teuml pareuml vendin e ngjarjeumls Por kriminelet iu doleumln peumlrpara dhe i

binden teuml largoheshin dhe teuml vazhdojneuml rrugeumln peumlr neuml Ulqin Pra nga frika se

do teuml zbulohet krimi ata u detyruan ta nderpresin plojeumln Ishte kjo njeuml rasteumlsi

qeuml teuml shpeumltojneuml disa lufteumltareuml kosovareuml teuml cileumlt do teuml jeneuml deumlshmitareuml teuml keumlsaj masakre edhe pse qeumlllimi i forcave shfaroseumlse teuml partizaneumlve jugosllaveuml ishte

peumlr t‟i vrareuml teuml gjitheuml peumlr teuml mos pasur deumlshmitareuml

Mungojneuml varret e teuml masakruarve

Me pas u mobilizuan teuml gjitheuml qytetareumlt si pleq gra teuml rinj puneumltor e ushtareuml

peumlr teuml pastruar oborrin peumlr teuml humbur gjurmet e keumlsaj vepre mizore Me

kamion kaneuml ngarkuar teuml vrareumlt dhe teuml plagosurir peumlr t‟i deportuar neuml varreza teuml

ndryshme kolektive Madje neuml keteuml transport kaneuml angazhuar edhe ata

shqiptareuml teuml cileumlt kaneuml mbetur gjalleumlEnde nuk dihet se ku janeuml bartur kufomat

dhe varrosur ata Beumlhet fjaleuml peumlr disa vende si ne Tivarin e Vjeteumlr Tugjemil

Zalef dhe ne njeuml shpelleuml neuml malin e Vollujiceumls praneuml detit Por nuk ka dilemeuml

se pjeseumln meuml teuml madhe teuml tyre e kaneuml gjuajtur neuml det

Beumlheumlt pyetja sa janeuml vrareuml ne keumlteuml masakeumlr e sa kaneuml mbetur gjalleuml Pasi nuk

ka teuml dheumlna arkivore andaj i vetmi burim eumlshteuml A Hajdini-Xani i cili thoteuml se

teuml gjalleuml kemi mbetur 810 individeuml ndeumlrsa nga Kosova janeuml nisur 4700

lufteumltareuml nga del se gjateuml rrugeumls dhe ne keteuml masakeumlr janeuml vrareuml e zhdukur 3

890 shqiptareuml teuml Eshalonit teuml dyteuml dhe 420 teuml Eshalonit teuml pareuml pra gjithsej 4

310 individ kaneuml humbur jeteumln ccedileumlshtje qeuml mbesin peumlr hulumtime

Neuml keumlteuml regji shfaroseumlse ka pasur raste qeuml individ teuml ndrysheumlm teuml shpeumltojneuml dhe

teuml ikin neuml drejtime teuml ndryshme por edhe aty neumlse janeuml zbuluar janeuml likuidur

sepse teuml gjitheuml shqiptareumlt janeuml cileumlsuar si armiq nga pushteti ushtarak Ka raste teuml veccedilanta qeuml kosovareumlt janeuml strehuar e mbajtur nga familje shqiptare duke iu

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

27

shpeumltuar jeteumln si ne Tivar Aneuml teuml

Malit dhe Krajeuml ku peumlr raste teuml

tilla egzistojneuml deumlshmi autentike

Tragjedia e cila u hesht peumlr vite

teuml teumlra

Me teuml peumlrfunduar lufta dhe kthimi

i lufteumltareumlve kosovareuml neuml shteumlpiteuml

e tyre kjo ngjarje mori dheneuml por

ishte me pasoja neumlse keumlrkohej e

veumlrteta pse ndodhi ajo Madje ata

teuml cileumlt e peumlrjetuan ishin teuml

keumlrceumlnuar neumlse debatojneuml ne

lidhje mbi keteuml ngjarje e jo meuml teuml

keumlrkojneuml qeuml ajo teuml ndriccedilohet neuml teumlreumlsi

Dhe si peumlr ironi teuml fatit pas keumlsaj

masakre ajo u hesht nga ato teuml

cileumlt eumlshteuml dashur teuml flasin dhe ta

informojneuml opinionin e gjeumlreuml peumlr

keteuml gjenocid teuml beumlreuml nga

partizaneumlt jugosllaveuml duke

keumlrkuar peumlrgjegjeumlsi nga ana e

tyre

Por ndodhi qeuml peumlr keumlteuml masakeumlr te mos flasin kaudrat shqiptare

qofteuml nga Kosova apo nga

Shqipeumlria por peumlr teuml pareumln hereuml teuml

deklarohet A Rankoviqi neuml

Kongresin Themelues teuml PKS meuml

8-12 maj 1945 i cili neuml mes

tjerash ka theumlneuml se rdquoudheumlheqeumlsit e

eshalonit e nxiteumln revolteumln midis

shqiptareumlverdquo duke planifikuar teuml

vrisnin ldquo40 shqiptareuml peumlr njeuml

luftareuml teuml vrareumlrdquo duke vazhduar se ldquoudheumlheqesit taneuml hapeumln zjarr

dhe i vraneuml 300 shqiptareumlrdquo Njeuml e

dheumlneuml e tilleuml edhe pse e

minimizuar shumeuml hereuml deumlshmon

se njeuml masakeumlr e tilleuml ka egzistuar

dhe eumlshteuml realizuar nga forcat

partizane jugosllave qeuml ishin teuml

Brigadeumls seuml Dhjeteuml Malazeze

duke mbetur informata e vetme

zyrtare peumlr keumlteuml masakeumlr

Por edhe pse njeuml nismeuml teuml tilleuml neuml rrugeuml institucionale peumlr teuml

prezantuar dhe hulumtuar teuml

veumlrteteumln eumlshteuml beumlreuml nga Azem

Hajdini si pjeseumlmarreumls i keumlsaj

masakre nga viti 1966 e meuml pas

ccedildo gjeuml mbeti veteumlm ne nismeuml

sepse pushtetit jugosllav teuml koheumls

nuk i ka interesuar e veumlrteta peumlr

keumlteuml tragjedi sepse ishin veteuml

serbo-malazezeumlt teuml cileumlt ishin

skenaristeumlt dhe regjisoreumlt e keumlsaj maskare e cila ishte meuml e madhja

neuml peumlrfundim teuml Lufteumls seuml Dyteuml Boteumlrore ne Evropeumln Juglindore

Peumlrgjegjeumlsia e udheumlheqjes seuml Shqipeumlriseuml

Edhe pse kaneuml kaluar 75 vite nga masakra e Tivarit deri meuml tash nuk kemi pasur rast teuml lexojmeuml diccedilka konkrete neuml lidhje mbi keumlteuml tragjedi nga strukturat

qeveritare teuml Shqipeumlriseuml Madje kjo tragjedi nga ana e tyre eumlshteuml heshtur duke

mos u sheumlnuar as neuml kalendarin e ngjarjeve historike sepse ata janeuml teuml

veteumldijsheumlm peumlr peumlrgjegjeumlsineuml qeuml mbajneuml Sepse si teuml lejohet qeuml teuml kalojneuml

neumlpeumlr territorin e Shqipeumlriseuml eshalone teuml teumlra qytetareumlsh kosovareuml teuml peumlrcjellur

nga ushtarakeumlt serbo-malazez gjoja peumlr teuml marreuml pjeseuml neuml ndjekjen

peumlrfundimtare teuml armikut neuml Isteumlr e Slloveni kur Lufta e Dyteuml Boteumlrore kishte

marrur fund

Objekti i Monopolit teuml Duhanit neuml Tivar-vendi i masakreumls teuml 1prillit 1945

Nuk ka dilemeuml se ishte ky njeuml veprim monstruoz dhe antikombeumltar i

udheumlheqjes seuml Shqipeumlriseuml seuml koheumls e cila ka peumlrgjegjeumlsi peumlr masakren e Tivarit Por neumlse analizojmeuml rrethanat e koheumls qeuml meuml voneuml eumlshteuml njoftuar

opinioni i gjeumlreuml as qeuml eumlshteuml pritur diccedilka konkrete nga udheumlheqja e Shqipeumlriseuml

ose me konkretisht nga ajo e PKSH sepse keumlta ishin si filialeuml e komunisteumlve

jugosllaveuml dhe ishin teuml indoktrinuar nga ideologjia komuniste si rralleuml kush neuml

Evropeumln Juglindore Sepse nga ajo koheuml e deri neuml vitin 1948 me jugosllaveumlt

kaneuml punuar seuml bashku peumlr teuml eliminuar armiqet ideologjikeuml ku egzistojneuml

deumlshmi teuml pakontestueshme sepse individeuml teuml ndrysheumlm shqiptareuml janeuml

arrestuar neuml Shqipeumlri dhe iu janeuml doreumlzuar jugosllaveumlve teuml cileumlt kaneuml

peumlrfunduar meuml pasoja tragjike

Tivari 1945 sikurse Srebrenica 1995 Nuk ka dilemeuml se Masakra e Tivarit e vitit 1945 eumlshteuml pothuaj identike me

masakren e Srebreniceumls neuml vitin 1995 e beumlreuml nga forcat ushtarake serbe ndaj

rreth 8 000 boshnjakeumlve Por keumltu egziston veteumlm njeuml dallim sepse krimi neuml

Tivar eumlshteuml beumlreuml pa pranineuml e forcave ndeumlrkombeumltare ndeumlrsa neuml Srebreniceuml

eumlshteuml beumlreuml neuml prani teuml tyre teuml cileumlt ishin gjoja me mision peumlr teuml mbrojtur keteuml

popullateuml Njeuml rast i tilleuml analogjik ka edhe teuml veccedilanteumln tjeteumlr sepse viktimat e

Tivarit edhe sot janeuml pa varre teuml identifikuara ndeumlrsa ata teuml Srebreniceumls janeuml

identifikuar sepse janeuml gjetur neuml varrezat kolektive meuml ccedil‟rast eumlshteuml beumlreuml

rivarrimi i tyre

Pllaka peumlrkujtimore e cila mungon

Ka ardhur koha qeuml neuml lidhje mbi masakren e Tivarit teuml formohet njeuml komision i veccedilanteuml praneuml Qeveriseuml seuml Kosoveumls peumlr teuml zhvilluar njeuml takim me peumlrfaqeumlsuesit

e Qeveriseuml seuml Malit teuml Zi Nuk ka dilemeuml se ngjarja tragjike e vitit 1945 nuk

mund ta ngarkojeuml me peumlrgjegjeumlsi pushtetin aktual neuml Mal teuml Zi por angazhimi

neuml drejtim teuml ndriccedilimit teuml keumlsaj masakre do teuml ishte neuml favor teuml pushtetit aktual

neuml rrethana teuml reja shoqeumlrore e politike

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

28

Edhe pse kaneuml kaluar 75 vjet nga

kjo masakeumlr ende nuk ka teuml

dheumlna neuml lidhje mbi varret e teuml

masakruarve andaj eumlshteuml obligim moral dhe civilizues qeuml neuml vendin

ku eumlshteuml beumlreuml masakra teuml ngrihet

njeuml memorial apo teuml vendoset njeuml

pllakeuml peumlrkujtimore neuml tre gjuheuml

peumlr teuml njohtuar opinionin e gjeumlreuml

mbi keumlteuml ngjarje tragjike neuml vitin

1945 qeuml ka ndodhur neuml qytetin e

Tivarit

Peumlrfundim

Ndoneumlse kaneuml kaluar 75-vite nga

data e 1 prilit 1945 kur u

masakruan shqiptareumlt nga

Kosova nga ana e strukturave

ushtarake jugosllave teuml koheumls

realizuar sipas njeuml skenari me

qellime shfaroseumlse ndaj

shqiptareumlve nga Kosova ajo

masakeumlr ia kalon ldquoNateumls seuml Sheumln

Bartolomeutrdquo teuml Parisit teuml vitit

1573 qeuml eumlshteuml sinonim peumlr vrasjet

masive teuml kundeumlrshtareumlve ideologjikeuml

Peumlr keumlteuml tragjedi neuml koheumln e

monizmit nuk eumlshteuml guxuar teuml

flitet as teuml shkruhet se pasojat

ishin teuml meumldha Ccedildo informateuml

ishte neuml heshtje sepse politika

komuniste e koheumls si mision

kishte eliminimin e krimeve duke

mos i publikuar ato por e veumlrteta

nuk ka mundur teuml heshtet

Veteumlm pas reumlnies seuml monizmit teuml

mbijetuarit por edhe disa studiues

kaneuml filluar teuml shkruajneuml artikuj e

botime teuml veccedilanta e po ashtu janeuml

peumlrgatitur edhe emisione

televizive Eumlshteuml fatkeqeumlsi qeuml peumlr

keumlteuml masakeumlr nuk ka asnjeuml sheumlnim

neuml librat e shkollave fillore teuml

mesme e universitare sidomos

nga leumlnda e historiseuml dukuri e cila

nuk mund teuml arsyetoheumlt me asgjeuml

Neuml lidhje me keteuml ngjarje tragjike

Keumlshilli Kombeumltar i Shqiptareumlve

neuml Mal teuml Zi neuml Ulqin meuml 30-31

mars teuml vitit 2013 ka organizuar

Konferenceumln shkencore

rdquoMasakra e Tivarit-1945rdquo me

pjeseumlmarrje teuml studiuesve nga

Kosova Shqipeumlria e Mali i Zi

Pas prezantimit teuml kumtesave peumlr

keumlteuml ngjarje (teuml cilat ende nuk janeuml botuar) pjeseumlmarreumlsit meuml pas kaneuml shkuar e

vizituar vendin e krimit teuml Monopoli i Duhanit (31 mars) Ishte ky takimi i

pareuml nga peumlrfaqeumlsuesit e njeuml subjekti teuml shqiptareumlve ku kaneuml marreuml pjeseuml edhe

ish teuml mbijetuar e keumlsaj masakre nga Kosova duke deumlshmuar neuml meumlnyreuml autentike peumlrjetimet e keumlsaj tragjedie

Pasi neuml lidhje me keumlteuml masakeumlr nuk ka asnjeuml teuml dheumlneuml neuml vendin e ngjarjes

duhet beumlreuml ccedilmos qeuml neuml keteuml vend teuml ngrihet njeuml memorial i shkruar neuml tre gjuheuml

kushtuar keumlsaj ngjarje tragjike Njeuml memorial i tilleuml duhet teuml jeteuml monument i

kujteseumls peumlr teuml kaluareumln tashmeumln dhe teuml ardhmeumln peumlr teuml njohtuar opinionin e

gjeumlreuml mbi keteuml masakeumlr qeuml ka ndodhur neuml qytetin e Tivarit Neuml rrethana teuml reja

kur tash Kosova eumlshteuml shtet i pavarur i takon qeveriseuml seuml saj teuml inicojeuml njeuml

ccedileumlshtje teuml tilleuml me pushtetin neuml Malin e Zi

Pjeseumlmarreumlsit e Konferenceumls shkencore te Monopoli i Duhanit neuml Tivar (31 mars 2013)

Andaj ka adhur koha qeuml historia teuml rishkruhet dhe teuml thuhet e veumlrteta peumlr keumlteuml

tragjedi duke eliminuar qasjen ideologjike e pranishme edhe neuml diteumlt tona Neuml

keumlteuml aspekt eumlshteuml obligim profesional teuml hulumtohen arkivat sekrete teuml UDB-eumls

jugosllave peumlr teuml hequr hipotekat nga e kaluara ideologjike qeuml do teuml jeteuml neuml

favor teuml faktografiseuml shkencore si kudo neuml boteumln demokratike

prill 2020

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

29

Prof Dr Lush Culaj Prishtineuml

Qeveria e Durreumlsit dhe ccedileumlshtja kombeumltare

Gjendja neuml Shqipeumlri pas peumlrfundimit teuml Lufteumls seuml Pareuml Boteumlrore ishte e tendosur

Neuml Paris duhej teuml fillonte Konferenca e Paqes Ishte i domosdosheumlm themelimi i

njeuml qeverie teuml re e cila do ti peumlrfaqeumlsonte interesat e vendit neuml vend dhe praneuml

Fuqive teuml Meumldha Peumlr keumlteuml arsye Kongresi i Durreumlsit formoi njeuml qeveri teuml

peumlrkohshme Neuml Kongres qeuml i hapi punimet meuml 25 dhjetor 1918 moreumln pjeseuml 50 peumlrfaqeumlsues nga Shqipeumlria por megjithateuml nuk moreumln pjeseuml peumlrfaqeumlsuesit e

krahinave teuml pushtuara Kryetar i Qeveriseuml u zgjodh Turhan Pasheuml Mehmeti

ndeumlrsa neumlnkryetar Preng Bibeuml Doda

Kongresi i Durreumlsit u shpreh jo veteumlm peumlr pavareumlsineuml e Shqipeumlriseuml seuml 1913-s por

edhe peumlr rishikim e kufijve neuml favor teuml sajNeuml ato rrethana tejet teuml ndeumlrlikuara teuml

brendshme dhe teuml jashtme njeuml veprimtari gjithaq e suksesshme e Qeveriseuml seuml

Durreumlsit ishte e pamundurNevoja urgjente e mbrojtjes seuml atdheut e detyroi

Qeverineuml e Durreumlsit qeuml neuml fillim teuml ndahet neuml dysh a) delegateumlt e jashteumlm peumlr neuml

Konferenceumln e Paqes teuml kryesuar nga kryeministri Turhan Pasheuml Mehmeti dhe b)

delegateumlt e tjereuml qeuml merreshin me puneumlt e brendshme neuml Durreumls

Shqipeumlria ndodhej neuml keumlteuml gjendje si rezultat i mungeseumls seuml aleateumlve dhe peumlr shkak

teuml pozicionit teuml lakmuesheumlm gjeografik Qeumlndrimet e mbajtura ndaj ccedileumlshtjes

kombeumltare teuml Qeveriseuml seuml Durreumlsit duhet shikuar neuml kontekstin e realiteteve qeuml

ekzistonin ateumlhereuml neuml kontekst teuml gjendjes seuml brendshme neuml vend si dhe neuml

kontekst teuml zhvillimeve ndeumlrkombeumltare

Peumlr Shqipeumlrineuml veccedil tjerash brengoseumls ishte edhe Traktati i Fshehteuml i Londreumls i 26

prillit 1915 Peumlrfaqeumlsuesit italianeuml neuml Paqen e Versajeumls keumlrkonin me ccedildo kusht qeuml

marreumlveshja e fshehteuml e Londreumls teuml zbatohej neuml favor teuml sajKonferenca e Versajeumls

u mbajt nga 1811919 gjer meuml 2111920 Motoja e keumlsaj konference ishte dheumlnia fund e gjendjes seuml lufteumls ndeumlrmjet paleumlve teuml konfrontuara shteteve teuml Antanteumls neuml

njeumlreumln aneuml dhe atyre teuml Bllokut Qendror neuml aneumln tjeteumlr Konferenca qeuml neuml fillim u

kthye neuml areneuml grindjesh neuml mes teuml vet fuqive fituese peumlr shkak teuml ndarjes seuml

placcedilkeumls seuml lufteumls Qeveria e Durreumlsit ishte neuml poziteuml tejet teuml veumlshtireuml neuml planin e

brendsheumlm meqeuml ishte njeuml qeveri sa peumlr formeuml neumln okupimin ushtarak teuml Italiseuml e

pa njeuml pushtet efektiv peumlr ta qeverisur vendin Ndeumlrkaq edhe neuml aspektin

ndeumlrkombeumltar ishte neuml poziteuml po ashtu teuml veumlshtireuml ngase Austro-Hungaria e cila e

kishte ndihmuar ccedileumlshtjen shqiptare e kishte humbur lufteumln Franca dhe Anglia i

peumlrkrahnin fqinjeumlt e shqiptareumlve kurse presidenti Wilson nuk i kuptonte sa duhet

problemet e Evropeumls Ekuilibri i meumlparsheumlm i forcave neuml rrafshin ndeumlrkombeumltar

prej nga mund teuml peumlrfitonte ccedileumlshtja shqiptare ishte prishur teumlreumlsisht neuml deumlm teuml saj

Dy shtetet fqinje ballkanike si fituese teuml lufteumls jo veteumlm qeuml deumlshironin ti ruanin trojet shqiptare teuml aneksuara meuml pareuml por lakmonin edhe territore teuml tjera

Duke mos pasur aleateuml teuml tjereuml mbrojteumls Qeveria e Durreumlsit u mbeumlshtet pikeumlrisht

neuml peumlrkrahjen italiane me shpreseuml se do teuml peumlrfitonte neuml favor teuml ccedileumlshtjes

kombeumltare Por pesha e Italiseuml si faktor ishte e vogeumll neuml krahasim me shtetet tjera

fituese qeuml i mbeumlshtesnin pretendimet jugosllave dhe greke Shqiptareumlt neuml Versajeuml

do t‟i peumlrfaqeumlsonin disa delegacione por delegacioni kryesor ishte ai i Qeveriseuml seuml

Durreumlsit neuml peumlrbeumlrje Turhan Pasheuml Mehmeti kryetar imzot Luigj Bumccedili

Mehmet Konica Luigj Gurakuqi Mihajl Turtulli dhe Mustafa Kruja Neuml keumlteuml

delegacion pateumlr Gjergj Fishta merrte

pjeseuml si ekspert Shqipeumlria merrte

pjeseuml neuml Konferenceumln e Paqes neuml

Paris neuml kategorineuml e kateumlrt dhe veteumlm

me leteumlrkeumlmbim ose neuml rast se e ftonte njeumlra nga peseuml Fuqiteuml kishte teuml

drejteuml ta deumlrgonte veteumlm njeuml delegat

Keumlrkesat qeuml Qeveria e Durreumlsit i

kishte paraqitur Konferenceumls seuml

Versajeumls ishin

1) Ti kthehet shtetit shqiptar

pavareumlsia teuml cileumln e kishte njohur dhe

garantuar Konferenca e Londreumls e

vitit 1913

2) Ti kthehen shtetit shqiptar viset shqiptare qeuml i ishin dheumlneuml Malit teuml Zi

me vendimet e Kongresit teuml Berlinit

dhe teuml Konferenceumls seuml Londreumls teuml vitit

1913

3) Ti kthehen shtetit shqiptar viset

shqiptare qeuml i ishin dheumlneuml Serbiseuml me

vendimet e Konferenceumls seuml Londreumls teuml

vitit 1913

4) Ti kthehen shtetit shqiptar viset

shqiptare qeuml i ishin dheumlneuml Greqiseuml me

vendimet e Konferenceumls seuml Londreumls seuml vitit 1913

Kryeministri i Greqiseuml neuml Paris

pretendonte realizimin e eumlndrreumls

greke duke e paraqitur Shqipeumlrineuml

Jugore si tokeuml greke Me pretendimet

e tyre u paraqiteumln edhe Mbreteumlria

SKS dhe Italia Situata e krijuar peumlr

delegacionin shqiptar neuml shkurt-mars

1919 me leumlnien meumlnjaneuml teuml keumlrkesave

teuml tij e detyroi keumlteuml delegacion qeuml meuml

7 mars 1919 ti dilte Konferenceumls me njeuml parashtreseuml tjeteumlr me synim

ritheksimin e keumlrkesave teuml tij duke u

bazuar neuml parimin e kombeumlsiseuml Me

keumlteuml rast delegacioni propozoi

organizimin e njeuml plebishiti popullor

qeuml do teuml shtrihej mbi teuml gjitha

territoret kontestuese neuml mes

Shqipeumlriseuml dhe teuml vendeve fqinje

ballkanike neuml Kosoveuml e Ccedilameumlri

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

30

Delegacioni keumlrkonte qeuml neuml keumlto treva me autorizimin e Konferenceumls teuml vendoset

njeuml kontingjent trupash amerikane peumlr periudheumln derisa teuml peumlrfundonte refe-

rendumi

Vlen teuml theksohet fatkeqeumlsisht se peumlrfaqeumlsuesit amerikaneuml ccedileumlshtjen shqiptare neuml

peumlrgjitheumlsi dhe ateuml teuml Kosoveumls neuml veccedilanti asokohe nuk e njihnin sa duhet Madje

ateuml e njihnin me ngjyra teuml erreumlta siccedil e paraqiste literatura e shkruar nga autoreuml teuml vendeve fqinje Edhe forca e tyre politike nuk ishte e fuqishme sepse fjaleumln

kryesore e kishin Franca dhe Anglia Megjithateuml SHBA-ja dhe presidenti Wilson

e dhaneuml kontributin e tyre neuml suaza teuml mundeumlsive duke u mbeumlshtetur neuml parimin e

popujve peumlr veteumlvendosje

Delegacioni qeveritar peumlrpiqej me ccedildo kusht ta paraqiste neuml meumlnyreuml sa meuml teuml denjeuml

neuml Konferenceuml ccedileumlshtjen shqiptare Veteuml kryeministri dhe kryetari i delegacionit

qeveritar vendosi qeuml delegacionit ti printe imzot Luigj Bumccedili ndeumlrsa sekretar teuml

ishte Gjergj Fishta

Meuml 9 dhjetor 1919 peumlrfaqeumlsuesit e Angliseuml Franceumls dhe SHBA-seuml i njohin Italiseuml

sovranitetin e ploteuml mbi Vloreumln dhe krahineumln e saj

Pallati i Versajes ku u mbajteuml Konferenca e Paqes neuml Paris pas Lufteumls seuml Pareuml Boteumlrore

Meuml 13 janar Konferenca vendosi qeuml ti keumlnaqte apetitet e Jugosllaviseuml Italiseuml dhe

Greqiseuml Dy diteuml meuml voneuml Luigj Bumccedili i drejtohet kryetarit teuml Konferenceumls seuml

Paqes duke shprehur protesteumln kundeumlr keumltyre vendimeve qeuml nuk peumlrputhen me teuml

drejteumln peumlr veteumlvendosje teuml popujve

Keumlrkesat e pareshtura teuml Qeveriseuml seuml Durreumlsit neuml Konferenceumln e Paqes 1919-1920

qeuml trevat e shkeumlputura nga Kongresi i Berlinit i vitit 1878 dhe Konferenca e Londreumls e vitit 1913 ti bashkoheshin shtetit ameuml nuk gjeteumln mbeumlshtetje nga

shtetet vendimmarreumlse neuml keumlteuml konferenceuml Paqja e Versajeumls e sanksionoi nga

pikeumlpamja ndeumlrkombeumltare copeumltimin e meumlhersheumlm teuml trojeve shqiptare

Konferenca e Parisit 1919-1920 e ndryshoi harteumln politike teuml Evropeumls Aziseuml e

AfrikeumlsAktiviteti i delegacionit toneuml qeveritar neuml Paris ishte jashteumlzakonisht i

dendur gjateuml diteumlve teuml Konferenceumls por mundeumlsiteuml e ndryshimit neuml favor teuml

shqiptareumlve ishin teuml kufizuara

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

31

Prof Dr Sabile Keccedilmezi-Basha Prishtineuml

Pavareumlsia e Kosoveumls dhe veprimtareumlt ilegaleuml teuml Leumlvizjes Kombeumltare Shqiptare 1945-1999

Synimi peumlr Bashkimi Kombeumltar neuml Kosoveuml dhe neuml trojet tjera shqiptare neumln Jugosllavi nuk eumlshteuml i njohur veteumlm

neuml dekadat e fundit teuml shekullit XX Si projekt politik

daton qeuml prej Lidhjes seuml Prizrenit peumlr teuml vazhduar edhe

gjateuml lufteumlrave qeuml solleumln pavareumlsineuml e Shqipeumlriseuml

Mbijetoi si ide e fuqishme neuml hapeumlsirat tjera gjeografike

ku jetonin shqiptareumlt qeuml mbeteumln jashteuml Shqipeumlriseuml seuml

1912-eumls

Komiteti peumlr Mbrojtjen e Kosoveumls18 pjeseumlmarrja e

Hasan Prishtineumls neuml Konferenceumln e Parisit peumlr teuml keumlrkuar

bashkimin e Kosoveumls me shtetin shqiptar19 Lidhja e Dyteuml e Prizrenit20 Konferenca e Bujanit21 peumlrfshirja neuml

18

Komiteti ldquoMbrojtja Kombeumltare e Kosoveumlsrdquou themelua neuml

ilegalitet teuml ploteuml meuml 1 maj1918 dhe meuml 7 neumlntor1918 u vendos

peumlrfundimisht neuml Shkodeumlr nga figurat teuml shquara atdhetare si Bajram

CurriHoxha Kadri Prishtina SaliNivica Hasan PrishtinaBedri

Pejani Qamil Bala SaliRama HafizIsmet Dibra etj Qeumlllimi pareumlsor i

keumlsaj organizate politike kombeumltare ishte mbrojtja e shtetit teuml pavarur

shqiptar peumlr demokratizimin e tij peumlr ccedillirimin e Kosoveumls dhe teuml

viseve teuml tjera shqiptare teuml Jugosllaviseuml qeuml ishin teuml shkeumlputura

padrejteumlsisht meuml 1913 dhe peumlr bashkimin e tyre me Shqipeumlrineuml 19

Neuml rrethana teuml tilla delegacioni i Qeveriseuml Shqiptare shkoi neuml Paris

dhe propozoi dy memorandume Me memorandumin e pareuml keumlrkohej

qeuml teuml korrigjohen vendimet e Kongresit teuml Berlinit dhe teuml Konferenceumls

seuml Londreumls neuml lidhje me tokat shqiptare teuml cilat mbeteumln jashteuml kufijve

teuml Shqipeumlriseuml Kur nuk u miratua memorandumi i pareuml u soll i dyti me

teuml cilin keumlrkohej qeuml SHBA-ja t‟i administronte keumlto vise qeuml mbeteumln

jashteuml kufijve teuml vitit 1913 Edhe pse ccedileumlshtja shqiptare u diskutua neuml

Konferenceumln Paqeumlsore keumlrkesat e shqiptareumlve nuk u moreumln parasysh

Neuml Konferenceumln Paqeumlsore teuml Parisit Shqipeumlria u pranua si shtet i

pavarur me kufijteuml e vitit 1913 teuml cilat peumlrputhen me kufijteuml e

Shqipeumlriseuml seuml sotme Kjo nuk e pengoi Italineuml qeuml edhe meuml tej ta mbajeuml

neumln kontroll Vloreumln me viset aneumlsore derisa kryengritja e shqiptareumlve

e vitit 1920 i detyroi trupat italiane qeuml teuml teumlrhiqen nga Shqipeumlria 20

Lidhja Shqiptare e Prizrenit(1878 - 1881) zyrtarisht filloi me

tubimin e 300 peumlrfaqeumlsuesve teuml teuml gjitha krahinave shqiptare neuml

kuvendin shqiptareuml teuml mbajtur neuml Prizren meuml 10 qershor1878 Neuml

takim kishte edhe boshnjakeuml nga Bosnja dhe Sanxhaku (Shqiptareuml teuml

asimiluar) Qeumlllimi i takimit ishte formimi i njeuml shteti autonom

shqiptar qeuml do teuml mbulonte vilajetet osmane teuml PrizrenitShkodreumls

Manastirit dhe Janineumls Lidhja ishte leumlvizja e pareuml e madhe e

organizuar politikisht adminstrativisht dhe ushtarakisht peumlr teuml krijuar

njeuml rajon teuml bashkuar shqiptar qysh nga deumlshtimi i forcave teuml

Skeumlnderbeut neuml Mesjeteuml 21

Konferenca e Bujanit eumlshteuml mbajtur neuml komuneumln e Bujanit (sot neuml

komuneumln e Lipjanit Kosoveuml) prej dateumls 31 dhjetor1943 e deri meuml 2

janar1944 neuml kulleumln e Sali Manit bajraktarit teuml Krasniqes qeuml ndodhej

praneuml bazeumls seuml Shtabit Kryesor teuml UNCcedil teuml Kosoveumls dhe teuml Komitetit

Krahinor peumlr Kosoveuml e Rrafshi i Dukagjinit ku moreumln pjeseuml

49delegateuml qeuml peumlrfaqeumlsonin teuml gjitha viset dhe shtresat shoqeumlrore teuml

Kosoveumls Midis pjeseumlmarreumlsve kishte komunisteuml nacionalisteuml dhe

atdhetareumlt teuml tjereuml demokrateuml peumlrfaqeumlsues teuml Forcave teuml Armatosura teuml

riniseuml e teuml gruas antifashiste etj[1]Bunjaj si njeuml vend pritje e

peumlrfaqeumlsuesve teuml dy kombeumlsive (shqiptareumlve dhe serbeumlve) qeuml keumlrkonin

njeuml marreumlveshje peumlr parandalimin e konflikteve teuml meumltejshme

programet e teuml gjitha organizatave ilegale neuml Kosoveumln e pas Lufteumls seuml II Boteumlrore lufta e UCcedilK-eumls dhe

vazhdimeumlsia e keumlsaj ideje neuml diskursin e soteumlm politik

eumlshteuml shenjeuml peumlr njeuml aspirateuml qeuml ka qeumlndruar paralel me

teuml gjitha peumlrpjekjet politike teuml shqiptareumlve

Mireumlpo ndeumlr sfidat meuml teuml meumldha ishte viti 1945 dhe

periudha qeuml pason Ishte koha kur shqiptareumlt pa

deumlshireumln e tyre mbeteumln neuml kuadeumlr teuml Serbiseuml e teuml ish-

Jugosllaviseuml Nuk ishte hera e pareuml qeuml shqiptareumlve iu

mohua njeuml e drejteuml e ligjshme e tyre por ky do teuml jeteuml

mashtrimi meuml i madh qeuml komunisteumlt jugosllaveuml ua beumlneuml shqiptareumlve22 Neuml Konferenceumln e Treteuml teuml PKJ-seuml peumlr

Kosoveuml23 (meuml 1945) kryetar i Qeveriseuml seuml Serbiseuml

BllagojeNeshkoviqi shqiptareumlve i‟u kishte premtuar se

posa teuml qeteumlsohet reaksioni neuml Shqipeumlri do teuml

rregullohet ccedileumlshtja e bashkimit teuml Kosoveumls me

Shqipeumlrineuml Andaj rezistenca ishte fati yneuml historik

ndeumlretnike Neuml keumlteuml konferenceuml moreumln pjeseuml 49 delegateuml qeuml

peumlrfaqeumlsonin popullin e Kosoveumls dhe forcat politike teuml rreshtuara te

Fronti Antifashist Nacional-ccedillirimtar i Kosoveumls Konferenca shqyrtoi

tri diteuml radhazi problemet qeuml dilnin nga lufta kundeumlr pushtuesit Ajo

zgjodhi kryesineuml prej 9 vetash Mehmet Hoxha (kryetar) Rifat Berisha

(neumlnkryetar) Pavle Joviqeviccedilin (neumlnkryetar) Xheladin Hana (aneumltar)

Fadil Hoxha (aneumltar) Hajdar Dushi (aneumltar) Zekeria Rexha (aneumltar)

Milan Zeccedilarin (aneumltar) dhe Ali Shukriu (aneumltar) Konferenca e

Bujanit doli me njeuml dokument peumlrfundimtar neuml rezoluteumln e miratuar

neuml konferenceuml thuhet Kosova dhe Rrafshi i Dukagjinit eumlshteuml krahineuml

e banuar me shumiceuml nga populli shqiptar i cili si gjithmoneuml ashtu

edhe sot deumlshiron me u bashkue me Shqipeumlrineuml 22

Letra e Titos u botua neuml dhjetor teuml vitit 1942 neuml gazeteumln ldquoProleterrdquo

me titull ldquoCcedileumlshtja kombeumltare neuml Jugosllavi neuml driteumln e Lufteumls

Nacionalccedillirimtarerdquo Neuml mes tjerash neuml lidhje me ccedileumlshtjen shqiptareumlve

thuhej se ldquoCcedileumlshtja e Maqedoniseuml ccedileumlshtja e Kosoveumls e Metohiseuml

ccedileumlshtja e Malit teuml Zi ccedileumlshtja e Kroaciseuml ccedileumlshtja e Slloveniseuml ccedileumlshtja e

Bosnjeumls e Hercegovineumls do teuml zgjidhet lehteuml ashtu siccedil deumlshirojneuml teuml

gjitheuml sepse do ta zgjidheuml populli kurse keumlteuml teuml drejteuml e fiton ccedildo

popull me pushkeuml neuml doreuml neuml keumlteuml lufteumln e sotme Nacionalccedillirimtarerdquo 22

Arkivi i KQ teuml LKJ-seuml BeogradTrecaPokrainskaKonferencia KPJ

zaKosovo i Metohiu (Konferenca e Treteuml Krahinore e PKJ-seuml peumlr

Kosoveuml e Metohi) u mbajt meuml 28 mars teuml vitit 1945 neuml Prishtineuml Kjo

Konferenceuml qeuml shtyreuml peumlr meuml voneuml peumlr shkak teuml vrasjes seuml sekretarit teuml

Komitetit Krahinor Milladin Popoviqit me 13 mars teuml vitit 1945

Referati politik i Bllakoje Neshkoviqit premtohet ccedileumlshtja e Kroaciseuml

ccedileumlshtja e Slloveniseuml ccedileumlshtja e Bosnjeumls e Hercegovineumls do teuml zgjidhet

lehteuml ashtu siccedil deumlshirojneuml teuml gjitheuml sepse do ta zgjidheuml populli kurse

keumlteuml teuml drejteuml e fiton ccedildo popull me pushkeuml neuml doreuml neuml keumlteuml lufteumln e

sotme Nacionalccedillirimtarerdquo 23

Arkivi i KQ teuml LKJ-seuml BeogradTreca Pokrainska Konferencia KPJ

zaKosovo i Metohiu (Konferenca e Treteuml Krahinore e PKJ-seuml peumlr

Kosoveuml e Metohi) u mbajt meuml 28 mars teuml vitit 1945 neuml Prishtineuml Kjo

Konferenceuml qeuml shtyreuml peumlr meuml voneuml peumlr shkak teuml vrasjes seuml sekretarit teuml

Komitetit Krahinor Milladin Popoviqit me 13 mars teuml vitit 1945

Referati politik i BllakojeNeshkoviqit premtohet bashkimi i Kosoveumls

me Shqipeumlrineuml 28 mars 1945 Prishtineuml

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

32

Deri voneuml historiografia shqiptare nuk u mor me keumlto

ngjarje jo veteumlm pse okupuesi u kujdes qeuml t‟i shpallte

tema tabu siccedil e pateumln shpallur teuml tilleuml teumlreuml rezistenceumln

shqiptare kundeumlr robeumlriseuml por edhe ngaqeuml ende nuk

ishte mbyllur fleta e fundit e keumlsaj historie e cila

vazhdoi teuml rridhte gjithnjeuml e meuml bujsheumlm neuml viset etnike

shqiptare

Kur u festua 100- vjetori i shpalljes seuml pavareumlsiseuml teuml

shtetit shqiptar e qeuml njeumlkoheumlsisht sheumlnon edhe

fatkeqeumlsineuml po teuml kaq viteve teuml copeumltimit teuml Shqipeumlriseuml

neuml disa shtete ballkanike ccedileumlshtja kombeumltare shqiptare

konsiderohej deri diku e mbyllur ngase Kosova eumlshteuml

shpallur shtet demokratik e i pavarur ndeumlrsa statusi i

shqiptareumlve neuml Maqedoni e neuml Mal teuml ZI duksheumlm eumlshteuml

avancuar

Pas vitit 1945 Kosova peumlrseumlri u robeumlrua Shqiptareumlt

peumlrseumlri vendoseumln teuml qeumlndronin dhe teuml rezistonin Edhe meuml tutje neuml rend teuml obligimeve historike mbeti obligimi

dhe qeumlllimi suprem i leumlvizjes ilegale-ccedillirimi i trojeve teuml

mbetura neumln sundimin e huaj dhe bashkimi i tyre me

shtetin ameuml Kjo deumlshmon se lufta e armatosur qeuml niseumln

djemteuml e vashat meuml teuml mira teuml Kosoveumls meuml 1998 i kishte

rreumlnjeumlt qysh meuml hereumlt dhe nga programi i Lidhjes seuml

Prizrenit kur populli shqiptar u ngrit si njeuml peumlr t‟a

ccedilliruar vendin e peumlr tbdquou veumlneuml krah popujve teuml Evropeumls

dhe teuml Ballkanit me shtetin e veteuml kombeumltar

Ccedileumlshtja e Kosoveumls neuml veccedilanti dhe e shqiptareumlve neuml peumlrgjitheumlsi neuml Jugosllavi pas peumlrfundimit teuml LDB-seuml

konsiderohej si ccedileumlshtje e mbyllur Qeveria e re e

Jugosllaviseuml pinjolleuml i pushtetit teuml vjeteumlr vazhdonte me

peumlrpjekje teuml ethshme qeuml neuml ccedildo pore teuml jeteumls teuml shuante

ccedildo ndjenjeuml kombeumltare dhe liridasheumlse Edhe pse

presionet vazhdonin populli gjeti njeuml meumlnyreuml tjeteumlr teuml

rezistenceumls qeuml ishte shumeuml meuml kuptimplote ama ishte

edhe e rrezikshme

Neuml ilegalitet teuml thelleuml filluan teuml vepronin organizatat e

shumta patriotike ilegale shqiptare si Leumlvizja Nacional Demokratike Shqiptare (LNDSH)24 Besa Kombeumltare

(BK)25 dhe disa teuml tjera pak meuml teuml vogla26 Leumlvizja

patriotike shqiptare ilegale neuml Kosoveuml kishte njeuml shtrirje

teuml madhe neuml koheuml dhe neuml hapeumlsireuml qeuml peumlrfshinte vitet

1945-1998 me aktivitete dhe me problematikeuml teuml

larmishme me momente kulmore dhe hereuml-hereuml

shpeumlrthyese qeuml dilte nga suazat e ilegalitetit si neuml vitet

1968 1981 1989 dhe neuml fund meuml 1997-1999 kur iu vu

balleuml peumlr balleuml regjimit teuml Beogradit27

Interesimi i shprehur nga bashkeumlsia ndeumlrkombeumltare peumlr

ccedileumlshtjen e pazgjidhur shqiptare mund teuml thuhej se kishte

24

Arkivi i Kosoveumls Dosja LNDSH Procesi gjyqeumlsor i Halim Spahiseuml

Gjnr 1745 25

Qerim Lita Referat peumlr Komitetet Nacional Demokratike Shqiptare

Prishtineuml 2009 20-22

Referat o 26

Arkivi i KQ teuml LKJ-seuml Beograd fondi Kosova (Komiteti

Krahinor i LKK) Dokument (top sekret) Sekretariati Krahinor i

Puneumlve teuml Brendshme nr 40001 27

Sabile Keccedilmezi-Basha Organizatat dhe grupet ilegale neuml Kosoveuml

1981-1989 Prishtineuml 2003 31

ndodhur menjeumlhereuml pas prishjeve teuml marreumldheumlnieve teuml

Jugosllaviseuml me llagerin e shteteve socialiste (Byroja

Informative) teuml vitit 1948 demonstratave studentore teuml

vitit 1968 e 1981 dhe duksheumlm vjen neuml shprehje pas vitit

1989 Ky interesim i shtuar kishte ndodhur peumlr shumeuml

arsye

1 Fundi i shembjes seuml sistemit komunist meuml 1989-1990 2 Fundi i Lufteumls seuml Ftoheumlt i viteve 1989-1990 qeuml

sheumlnonte fillimin e njeuml epoke teuml re neuml politikeumln

evropiane qeuml pasohet me formimin e shteteve teuml reja

kombeumltare neuml Ballkan dhe neuml Evropeumln Lindore e

Juglindore28 dhe

3 Riorganizimi i Leumlvizjes ilegale Kombeumltare Shqiptare

neuml rezistenceumln aktive ushtarake ndash UCcedilK

Natyrisht se teuml gjitha keumlto ngjarje pateumln jehoneuml pozitive

edhe neuml Kosoveuml dhe tek shqiptareumlt qeuml peumlr njeuml teuml drejteuml teuml

natyrshme historike (bashkim kombeumltar) ishin

angazhuar qeuml nga Lidhja Shqiptare e Prizrenit e keumlndej Por ktheseumln meuml teuml madhe Leumlvizja Ilegale Kombeumltare

Shqiptare e arrineuml meuml 1981 dhe e peumlrfundon neuml fund

shekull 20 neuml koheumln kur zeuml fill formimi i Ushtriseuml

Ccedillirimtare teuml Kosoveumls dhe e teumlreuml lufta kuroreumlzohet me

ccedillirimin e saj Kjo edhe eumlshteuml periudha meuml e

reumlndeumlsishme eumlshteuml peumlrmbyllje kulminante e njeuml

leumlvizjeje teuml gjateuml ilegale neuml Kosoveuml dhe neuml trojet tjera

shqiptare teuml ish- Jugosllaviseuml

Do theksuar se edhe brenda organizatave politike teuml

koheumls kishte dallime rreth artikulimit programor se cila ishte platforma meuml e mundshme dhe meuml e peumlrshtatshme

qeuml duhej teuml peumlrdorej peumlr rrethanat e koheumls peumlr teuml ardhur

deri te njeuml strategji e peumlrbashkeumlt veprimi Dallimet

konsistonin neuml ateuml se si duhej t‟i qaseshin zgjidhjes seuml

ccedileumlshtjes kombeumltare ngase veprimtaret e ilegales

asnjeumlhereuml neuml qeumlndrimet e tyre nuk ishin dogmat por

vareumlsisht prej rrethanave kombeumltare e ndeumlrkombeumltare

krijonin edhe qeumlndrimet e tyre Keumlteuml teuml dheumlneuml meuml seuml miri

e deumlshmon evoluimi i qeumlndrimeve rreth zgjidhjes seuml

statusit teuml Kosoveumls neuml situata teuml caktuara qeuml do i

paraqes teuml peumlrmbledhura neuml tre opsione si 1 Bashkimi i teuml gjitha tokave shqiptare me Shqipeumlrineuml

2 Bashkimi i teuml gjitha trojeve shqiptare neuml njeuml republikeuml

brenda Jugosllaviseuml dhe

3 Republika e Kosoveumls29

Qeuml teuml tri keumlto opsione teuml shtruara nga veprimtareumlt e

ilegales teuml Leumlvizjes Kombeumltare neuml periudha teuml

ndryshme kohore kishin edhe barteumlsit e vet ideor

Opsionin e pareuml peumlr bashkimin e trojeve shqiptare me

Shqipeumlrineuml neuml programin e saj e kishte parapareuml

LNDSH30 LRBSH31 OMLK32 dhe Leumlvizja Nacionale

28

Syleuml Ukshini Po aty 12 29

Ethem Ccedileku Kosova Neuml sfondin e diplomaciseuml Jugosllave dhe teuml

Shqipeumlriseuml 1945-1981 Prishtineuml 2009 303 30

Procesi gjyqeumlsor Prizrenit dos Gjnr 1745 Programi Politik i

Leumlvizjes Nacional Demokratike Shqiptare Arkivi i Kosoveumls dos

Formimi i ONDSH 1946 31

Programi i Leumlvizjes Revolucionare peumlr Bashkimin e Tokave

Shqiptare 1964 Gjykata e Qarkut Prishtineuml Leumlndeuml penale politike

(Arkivi i Kosoveumls)

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

33

peumlr Ccedillirimin e Kosoveumls dhe Viseve tjera shqiptare neuml

Jugosllavi33 Opsionin e dyteuml e kishte parapareuml

organizata ldquoPartia Marksiste-Leniniste Shqiptare neuml

Jugosllavirdquo34 e cila neuml programin e saj parashihte

bashkimin e teuml gjitha trojeve ku shtriheshin shqiptareumlt neuml

njeuml republikeuml neuml kuadeumlr teuml RSFJ-seuml

Megjithateuml veprimtaria dhe mendimi politik i

shqiptareumlve neuml Kosoveuml nuk u zhvillua ccedil‟lirsheumlm si

pasojeuml e statusit politik e juridik teuml popullit shqiptar neuml

Jugosllavi si pasojeuml e pengesave qeuml vinin nga represioni

i madh nga Republika e Serbiseuml dhe Lidhja Komuniste e

Jugosllaviseuml e cila nuk pranonte alternativeuml tjeteumlr teuml

zhvillimit e teuml mendimit politik si pasojeuml e gjendjes seuml

veumlshtireuml ekonomike arsimore e kulturore dhe si pasojeuml e

faktit se angazhimi politik peumlr Pavareumlsineuml e Kosoveumls

zhvillohej nga veprimtareumlt qeuml vepronin neuml ilegalitet35

Opsioni i treteuml apo zanafilla e ideseuml peumlr Republikeumln e Kosoveumls ishte shpalosur fillimisht me demonstratat e

vitit 196836 Por si meuml e sforcuar u paraqit neuml formeuml teuml

ploteuml neuml periudheumln e demonstratave teuml vitit 198137

e

198938 Kosova-Republikeuml pas shumeuml bisedimeve neuml

mes teuml veprimtareumlve teuml Leumlvizjes Kombeumltare ilegale

ishte keumlrkeseuml e teuml gjitha grupimeve ilegale pas vitit

1968 1981 1989 qeuml meuml voneuml do teuml beumlhet keumlrkeseuml e

gjitheuml popullit shqiptar neuml Kosoveuml dhe neuml viset e tjera

jugosllave teuml banuara me shqiptareuml

Barteumlse kryesore e keumlsaj keumlrkese pa dyshim se ishte fillimisht OMLK ku gjateuml muajit qershor 1981Hydajet

Hyseni Mehmet Hajrizi e Nezir Myrtaj me grupin e tyre

teuml fshehteuml leumlshuan neuml qarkullim platformeumln peumlr

organizimin e meumltejmeuml me titull ldquoTeza rreth Frontit

Popullor peumlr Republikeumln e Kosoveumlsrdquo Neuml keumlto teza jepen

argumentet qeuml flasin se Kosoveumls i takon statusi i

Republikeumls neuml Federateuml se ajo eumlshteuml e arritshme dhe se

populli i Kosoveumls ka potencial teuml luftojeuml peumlr fitimin e

saj

Meuml 17 janar 1982 neuml Untergrupenbah teuml Gjermaniseuml u vraneuml 3 aktivisteumlt meuml teuml dalluar teuml koheumls Jusuf Geumlrvalla

Kadri Zeka dhe Bardhosh Geumlrvalla ku nga disa teuml dheumlna

thuhej se neuml ateuml takim ishte arrit bashkimi i keumltyre dy

organizatave (OMLK dhe Leumlvizja Nacionale peumlr

Ccedillirimin e Kosoveumls dhe Viseve tjera shqiptare neuml

Jugosllavi)

Por njeuml muaj meuml voneuml meuml17 shkurt 1982 neuml Turqi

peumlrfaqeumlsues teuml dy grupimeve patriotike teuml fshehta Sabri

32

Programi Politik ldquoNeuml rrugeuml drejteuml liriseumlrdquo 1977-1978 Arkivi personal

ndash Mehmet Hajrizi Mehme tHajrizi Histori e njeuml organizate politike

dhe demonstratat e vitit 1981 Toena Tiraneuml 2008 f 119 33

Programi Politik i Leumlvizja Nacionale peumlr Ccedillirimin e Kosoveumls dhe

Viseve tjera shqiptare neuml Jugosllavi 34

Arkivi i Kosoveumls dos Gjykata e Qarkut-Prishtineuml PPnr 15282

PPnr19882 PP Nr6682 35

Po aty f 139 36

Arkivi i Kosoveumls Dos Programi Politik i Demonstratave 1968

Prishtineuml 1968 37

Arkivi i Kosoveumls Procesi gjyqeumlsor i grupit teuml pareuml teuml studenteumlve qeuml

moreumln pjeseuml neuml Demonstratat e vitit 1981 d PPnr 5881 Gjykata e

Qarkut Prishtineuml 38

Protestat gjitheumlpopullore Kosoveuml 1989

Novosella dhe Abdullah Prapashtica (teuml arratisur politik

nga Kosova) neuml prezenceuml edhe teuml ambasadorit teuml

Shqipeumlriseuml neuml Turqi Bujar Hoxha shpallin teuml formuar

Leumlvizjen peumlr Republikeumln Socialiste Shqiptare neuml

Jugosllavi (LRSSHJ) Ndeumlrsa me 15 maj teuml vitit 1982

edhe zyrtarisht neuml Zviceumlr peumlrfaqeumlsuesi i grupit teuml treteuml

patriotik (OMLK) Xhafer Shatri deklaron hyrjen neuml LRSSHJ

Qeumlllimi i LRSSHJ ishte qeuml teuml arrihet formimi i

Republikeumls seuml Kosoveumls neuml kuadeumlr teuml federateumls jugosllave

ku do teuml peumlrfshiheshin viset e banuara me shumiceuml

shqiptareuml 1985 Neuml pjeseumln e pareuml e vitit 1985 Keumlshillat

bazeuml teuml LRSHJ-seuml dhaneuml mendimet me shkrim peumlr

programin e meumltejmeuml teuml LRSSHJ-seuml Komiteti Qendror i

LRSHJ-seuml duke u bazuar neuml to dhe neuml ldquoTezatrdquo e

lartpeumlrmendura adaptoi Programin e pareuml teuml saj Me keumlteuml

rast iu ndeumlrrua edhe emri nga LRSSHJ neuml LPRK

(Leumlvizja Popullore peumlr Republikeumln e Kosoveumls)

Leumlvizje Popullore peumlr Republikeumln e Kosoveumls e cila lindi

nga bashkimi i tri organizatave ilegale patriotike

shqiptare eumlshteuml njeuml hallkeuml e reumlndeumlsishme e leumlvizjes

Kombeumltare Shqiptare neuml Kosoveuml por edhe neuml viset e

tjera shqiptare teuml robeumlruara39rdquo

Me ngjarjet e viteve 1989 e keumlndej qeuml pasuan neuml ish-

Jugosllavi me njeuml meumlnyreuml filloi edhe dekompozimi i

federateumls jugosllave ndeumlrsa shqiptareumlt si andej e keumlndej

kufirit i‟u rikthyen qyteteumlrimit teuml vet pra bashkeumlsiseuml seuml qyteteumlrimit evropian40

Mireumlpo pas ndryshimeve teuml shumta politike qeuml pasuan

neuml mes viteve 89-99 teuml shekullit teuml kaluar veprimtareumlt e

Leumlvizjes Kombeumltare Shqiptare qeuml vepronin neuml ilegalitet

por edhe ata qeuml vepronin neuml parti teuml ndryshme politike

legale qeuml u formuan gjateuml keumlsaj periudhe duke e par dhe

hetuar ndikimin e faktorit teuml brendsheumlm dhe teuml atij

ndeumlrkombeumltareuml neuml qeumlndrimet e veta filluan teuml beumlnin

korrigjime neuml qasje dhe neuml organizim

Programet politike e kombeumltare dhe mjetet e format e

lufteumls me teuml cilat parashihej teuml arriheshin qeumlllimet e saja

neuml esenceuml kishin mbetur teuml pandryshueshme gjateuml gjitheuml

historiseuml seuml leumlvizjes kombeumltare Por forma meuml e larteuml e

rezistenceumls lufta e armatosur ndoneumlse ishte pjeseuml e

programeve por edhe e praktikeumls historike teuml leumlvizjes

kombeumltare arriti teuml zbatohej neuml teumlreuml kuptimin dhe

gjereumlsineuml e saj veteumlm neuml vitet e neumlnteumldhjeta teuml shekullit

teuml kaluar ateumlhereuml kur u krijuan kushtet e brendshme dhe

teuml jashtme peumlr teuml kur u poqeumln faktoreumlt subjektiveuml dhe

objektiveuml teuml leumlvizjes Brezat e meumlparsheumlm teuml leumlvizjes

ilegale nuk mund ta beumlnin keumlteuml neuml Jugosllavineuml stabile e me prestigj ndeumlrkombeumltar dhe neuml rrethanat e lufteumls seuml

ftohteuml Megjithateuml lufta ccedillirimtare peumlrgatitej dhe

zhvillohej shkalleuml-shkalleuml peumlrballeuml valeumlve teuml egra teuml

dhuneumls qeuml ushtronte pushtuesi

39

Xhavit Haliti httpkosovareforumotioncomt1445p15-kush-ishte-

lpk-dhe-roli-i-saje-ne-uck 10 janar 2017 40

Po aty 317

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

34

Ky besim dhe ky angazhim i pa kursyer i ilegales dhe

besimi i madh neuml popullin e vet ndikoi qeuml teuml formohej

edhe UCcedilK-ja ngase ccedildo organizateuml ilegale neuml ish

Jugosllavi neuml programet e tyre peumlrveccedil zgjidhjes

paqeumlsore teuml ccedileumlshtjes shqiptare ato parashihnin edhe

zgjidhjen me lufteuml andaj dalja neuml skeneuml e UCcedilK-seuml nuk

ishte e rasteumlsishme dhe se ishte krahu meuml i natyrsheumlm i Leumlvizjes Kombeumltare neuml Kosoveuml qeuml nga viti 1945 Lufta e

Kosoveumls neumln udheumlheqjen e UCcedilK-seuml dhe ndihma e

madhe nga faktori ndeumlrkombeumltar qeuml solleumln lirineuml qeuml sot

popullata e Kosoveumls e geumlzon deumlshmon dhe provon se

ishte vepra meuml madhore e teuml gjitheuml atdhetareumlve qeuml u

angazhuan peumlr Pavareumlsineuml e saj duke mos kursyer as

jeteumln e tyre

Ky organizim i ri dhe kjo qasje e re politike e ushtarake

me koheuml kishte kaluar barrierat ideologjike dhe nuk e

shihte meuml veten pre teuml asnjeuml ideologjie Bile peumlr hir teuml

interesave meuml madhore kombeumltare gati teuml gjitheuml ish teuml burgosurit politikeuml neuml vitet e 89-99 me daljen nga burgu

kishin aderuar neuml radheumlt e LDK-seuml e parti teuml tjera teuml

formuara legalisht veteumlm e veteumlm qeuml teuml beumlnin unitetin

kombeumltar edhe meuml teuml fuqisheumlm Ka ndodhur edhe kjo se

meuml voneuml kur po ata iu bashkonin radheumlve teuml UCcedilK-seuml

paraprakisht deklaronin se nuk i takonin asnjeuml partie se

peumlr ta ekzistonte veteumlm UCcedilK-ja si faktor politik e

ushtarak i Kosoveumls

Veteumlm kur teuml studiohet mireuml thelleumlsisht e shkenceumlrisht

kjo periudheuml do teuml kuptohet meuml mireuml e meuml drejt e teumlreuml situata politike e ushtarake neuml teuml cileumln kaloi Kosova

Edhe pse kjo situateuml e reumlndeuml me kalimin e viteve do teuml

davaritej neuml Kosoveuml do teuml ndihej reumlndeuml pesha e

represionit teuml egeumlr serb por edhe meuml tej tek populli

shqiptareuml do teuml rritej besimi te SHBA-teuml e Evropa si

kodi meuml i pathyesheumlm peumlr lirineuml dhe sigurineuml globale

Bashkeumlsia ndeumlrkombeumltare shfaqet si forceuml rrezatuese peumlr

zgjidhjen e problemit teuml shqiptareumlve neuml ish-Jugosllavi

ngase ata (shqiptareumlt) pa dashjen e tyre kishin ngelur

larg saj Angazhimin e madh qeuml beumlneuml forcat kombeumltare

peumlr tu kthyer aty neuml Evropeuml nuk ishte i lehteuml ashtu siccedil ishte menduar neuml fillim teuml viteve teuml 90-ta Ajo madje

shpesh acaroi edhe kancelariteuml evroperendimore

Reumlndeumlsia e keumlsaj politike dhe e keumlsaj lufte meuml voneuml

kishte sheumlnuar ngritje graduale pozitive mund teuml thuhej

qeuml nga Rezoluta e Parlamentit Evropian (1989) e deri te

peumlrkrahja e Planit Gjitheumlpeumlrfshireumls teuml MartiAhtisarit41

Zgjidhja e ccedileumlshtjes seuml Kosoveumls e cila ishte edhe sfida e

fundit e madhe qeuml kishte mbetur neuml Ballkan pas

shpeumlrbeumlrjes seuml Jugosllaviseuml respektivisht beumlrja e

pavareumlsiseuml seuml Kosoveumls mbi bazeumln e Planit teuml Ahtisarit i

cili peumlrbeumln njeuml zgjidhje kompromisi eumlshteuml njeuml sproveuml peumlrfundimtare peumlr politikeumln e jashtme teuml Bashkimit

Evropian teuml SHBA-ve dhe e Bashkeumlsiseuml ndeumlrkombeumltare

neuml peumlrgjitheumlsi

41

Marti Ahtisari Plani gjitheumlpeumlrfshireumls Gazeta Koha ditore 3 shkurt

2007 Prishtineuml

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

35

Hazir Mehmeti Vjeneuml

Kisha Katolike Shqiptare vateumlr neuml sheumlrbim teuml njeriut dhe kombit

30 vjet nga krimi serb i helmimit teuml feumlmijeumlve shqiptareuml neuml Kosoveuml

Kisha Katolike Shqiptare vateumlr neuml sheumlrbim teuml njeriut dhe kombit Feumlmijeumlt e helmuar u trajtuan me zemeumlrgjereumlsi e

profesionalisht nga personeli kishtar Tani e 30 vjet meuml pareuml njeuml rifreskim kujtese Policia sekrete serbe placcedilkiteuml barnat

dhe keumlrceumlnon shenjteumlrit neuml sheumlrbim Neuml biseda informative Don Lush Gjergji Urdhri i policiseuml serbe teuml ndalohet

dheumlnia e ndihmave feumlmijeumlve teuml helmuar Kardinali kroat Franjo Kuharic ldquoMendojmeuml se sulmi ndaj Kisheumls Shqiptare neuml

Kosoveuml mbi gjitheuml eumlshteuml akt jo civilizues A eumlshteuml ndihma e dheumlneuml teuml seumlmureumlve teuml tjereuml krim

Viti 1990 neuml Kosoveuml do sheumlnohet si vit i disa ngjarjeve

teuml reumlnda neuml jeteumln e Kosoveumls mbi teuml gjitha peumlrjetimi i

dhuneumls seuml papareuml neuml shkolla Njeumlri nga aktet meuml

kriminale nga teuml gjitha aktet e dhuneumls neuml Kosoveuml ishte

helmimi i feumlmijeumlve shqiptareuml Neuml keumlto rrethana u vuneuml

neuml leumlvizje i teumlreuml populli Nga ajo koheuml do shkeumlpusim pak

rreshta peumlrkujtimi mbi aktivitetin e Kisheumls Katolike

Shqiptare me theks teuml veccedilanteuml neuml Ferizaj dhe Binccedileuml e

sheumlnuar neuml shtypin kroat Kisha Katolike Shqiptare ishte

pjeseuml e keumlsaj leumlvizje neuml mbrojtje dhe ndihmeuml teuml feumlmijeumlve

teuml helmuar nga pushtuesit serb Ajo ishe beumlreuml qendeumlr ku

trajtoheshin teuml helmuarit qendeumlr e furnizimit me bareumlra dhe material sanitar peumlr shumeuml qendra teuml Kosoveumls

Qendeumlr e mbledhjes seuml sheumlnimeve dhe fakteve mbi

helmimin e feumlmijeumlve Keumlto fakte do prezantohen neuml

mjete informimi simpoziume konferenca neuml

vazhdimeumlsi Kisha Katolike Shqiptare ishte shpresa e

ndihmeumls e strehimit ldquoSeuml pari meuml vrisni mua pastaj

veumlllezeumlrit e mi teuml strehuar keumlturdquo tha prifti patriot Porosi

shekullore ndaj veumlllaut Nga sheumlnimet e koheumls po japim

sekuenceuml nga diteumlt e para teuml helmimeve masive neuml

Ferizaj dhe Kosoveuml

Neuml pamundeumlsineuml e krijuar nga intervenimi i policiseuml serbe u beuml e veumlshtireuml deri e pamundur dheumlnia e

ndihmeumls feumlmijeumlve teuml helmuar neuml Ambulanten Rajonale

teuml Ferizajt Neuml keumlto rrethana duhej meuml shumeuml se kurreuml

veprimi organizativ qeuml feumlmijeumlt e helmuar me ccedildo kusht

teuml trajtohen Dr Paulina Lumezi neuml bashkeumlpunim me

kolegeumlt e saj dr Besim Hoxha dr Hajdin Ymeri dha

ideneuml peumlr ngritjen e njeuml ambulante improvizuese brenda

kisheumls Kjo ide u mbeumlshet edhe nga teuml tjereumlt dr Safet

Beqiri dr Xheladin Reqica dr Agim Bytyccedili drTefik

Idrizi drSkender Hyseni U bisedua Don Lush Gjergji

dhe personelin e Kisheumls Katolike Shqiptare duke pareuml nevojeuml teuml ngutshme peumlr ndihmeuml feumlmijeumlve shqiptareuml teuml

helmuar Seuml bashku me personelin sheumlndeteumlsor nga

Shteumlpia e Sheumlndetit neuml Ferizaj vendosin teuml improvizojneuml

ambulanceuml peumlr trajtim mjekeumlsor brenda hapeumlsireumls seuml

kisheumls Dihej se policia serbe pengonte trajtimin neuml

Ambulanten Rajonale e cila ishte e ngarkuar me

pacienteuml pengonte bartjen e teuml helmuarve deri aty dhe

qendra tjera mjekeumlsore jashteuml Ferizajt Kjo edhe

vendoset ku peumlrgjegjeumlse peumlr ambulanten brenda kisheumls

u caktua Motra Viktoria e cila do jeteuml neuml sheumlrbim teuml

vazhduesheumlm me peumlrkushtim Motra Viktoria seuml bashku

me dr Paulina Lumezin dhe dr Hajdin Ymeri mori pjeseuml neuml punimet e Simpoziumit neuml Zagreb i organizuar

me 9 qershor 1990 me temeuml nga helmimet neuml Kosoveuml

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

36

Neumln llupen e pushtuesi serb u vu aktiviteti neuml Kisheumln

Katolike Shqiptare sulmet e saj ishin teuml peumlrditshme dhe

shumeuml agresive nga e cila placcedilkiteumln teuml gjitha bareumlrat

maltretohen mjekeumlt sheumlrbyesit dhe teuml seumlmureumlt Kjo

gjendje u pasqyrua edhe neuml shtypin e koheumls Neuml biseda

informative ftohet edhe Don Lush Gjergji teuml cilin e

urdheumlrojneuml peumlr ndeumlrprerje teuml trajtimit teuml helmuarve neuml kisheuml

Shtypi kroat ldquoVecernji Listrdquo ldquoFokusrdquo ldquoGlas Koncilardquo

dhe gazeta tjera peumlrcillnin ngjarjet neuml Kosoveuml mes tyre

u dallua me regjistrimin dhe shkrimet drejtpeumlrdrejteuml nga

helmimet e feumlmijeumlve shqiptareuml neuml Kosoveuml gazeta ldquoGlas

Koncilardquo e cila ishte e lidhur me aktivisteuml humanisteuml

dhe sheumlrbimet humanitare preneuml Kisheumls Katolike

Shqiptare neuml Kosoveuml Shoqeumlriteuml shqiptare e kroate

bashkeumlrendonin aktivitet dhe ishin kundeumlr politikeumls

serbe lufteumlnxiteumlse neuml Kosoveuml Kisha Katolike Kroate

udheumlhiqej nga Kardinali Franjo Kuharic i cili kishte takime teuml vazhdueshme me veprimtareumlt shqiptareuml jo

veteumlm neuml Kroaci Dr Besnik Bardhi dhe rrethin e tij teuml

bashkeumlveprimtareumlve Ferhat Ymeri Sali Krasniqi Talat

Gjinolli Flora Brovina e shumeuml teuml tjereuml

Kroaci Deumlshmi peumlr helmimet neuml Kosoveuml

Murgesha nga Kroacia shkruan njeuml leteumlr peumlr gazeteumln

kroate ldquoGlas Koncilaldquo 6 maj 1990 ldquoPeumlr ccedildo diteuml na

sjellin nga disa teuml helmuar Spitali i kthen neuml shteumlpi

sepse qenka ldquomireumlldquo kurse atyre mundimi neuml lukth u

rikthehet peumlsojneuml ngeumlrccedile neuml keumlmbeuml veumlshtrimi i syve eumlshteuml si para frymarrjes seuml fundit Nuk mund teuml ecin

duhet teuml mbahen Para dy diteumlve njeuml vajzeuml e kaneuml

varrosur Duket se helmi ishte i hedhur para shteumlpiseuml

sepse teumlreuml familja ishte helmuar Veccedilse helmimi nuk

ndikon njeumlsoj te secili Neuml TV nuk e kaneuml treguar keumlteuml

Murgeshat tona japin ampula ldquobedoksin‟‟ dhe tableta

ldquonovalgetol‟‟ por keumlto na kaneuml mbaruar sepse peumlr

shkak teuml helmimit teuml madh janeuml harxhuar neuml barnatoret

e Ferizajit dhe Gjilanit Se si do daleuml kjo veteumlm zoti e

di Sa lot janeuml derdhur keumlto diteuml neuml rrethinat tonardquo

Viziteuml 25 vjet meuml pas

Kjo para se gjithash neuml Ferizaj dhe Binccedileuml ku sheumlrbenin

disa Motra nderi nga Kroacia me vite teuml tera neuml misionin

e tyre sheumlrbyes fetar e human Mes tyre Jela Gojevic

dhe Marjana Gojevic teuml cilat u dhaneuml ndihmeuml feumlmijeumlve

teuml helmuar shqiptareuml Neuml takimin toneuml pas tridhjeteuml

vjeteumlve Motra Jela Gojevic i kishte teuml freskeumlta peumlrjetimet

e saja nga skenat e dhembshme e teuml helmuarve qeuml

keumlrkonin ndihmeuml Ajo me modesti nuk deumlshironte teuml

lavdeumlrohet se ka beumlreuml diccedil teuml madhe ka beumlreuml detyreumln ndaj

zotit dhe njeriut ldquoPo ishte koheuml e reumlndeuml vinin feumlmijeuml teuml

seumlmureuml Ne iu ofronim ndihmeuml me ato mjete qeuml kishim

neuml shteumlpineuml toneuml teuml peumlrbashkeumlt kishim podrumin ku

mbanim materiale dhe kishim mundeumlsi teuml japim ndihmeuml Kishte diteuml qeuml vinin shumeuml nxeumlneumls nga Ferizaj Prizreni

dhe gjitheuml Kosova pasi nuk kishin mundeumlsi teuml keumlrkonin

ndihmeuml neuml objekte tjera Ndihmeuml teuml madhe dha Nue

Gjergji Ne nuk e dinim peumlr ccedilfareuml seumlmundje ishte fjala

por e shihnim se feumlmijeumlt ishin teuml seumlmureuml disa nga teuml

cileumlt reumlndeuml Meuml kujtohet se forcat policore serbe erdheumln

dhe grabiten teuml gjitha barnat dhe materialet qeuml duheshin

peumlr dheumlnie teuml ndihmeumls Kjo ndodhi dy hereuml (ldquo sve do

nul‟‟) Me dateuml 9 gusht 1990 ldquoGlas Koncila‟‟ shkruan

rreth sulmit teuml forcave serbe neuml Kisheumln Katolike

Shqiptare dhe grabitje e bareumlrave maltretimet e

personelit dhe teuml helmuarve

Ipeshkvi Nikeuml Prela keumlrkon intervenim neuml mbrojtje

teuml drejtave teuml njeriut

Ipeshkvi i Bashkiseuml Katolike Shqiptare neuml Kosoveuml

deumlrgon nga Ferizaji informateuml me 6 gusht 1990 teuml gjitha

qeverive teuml republikane krahinore dhe asaj federative

me rastin e incidentit teuml shkaktuar nga policia serbe

Agjentet e puneumlve teuml brendshme teuml peumlrcjell me njeumlsitet

speciale teuml armatosura teuml policiseuml me 4 gusht teuml keumltij

viti (1990) pa paralajmeumlruar dhe pa vendim peumlrkateumls

peumlrkundeumlr protesteumls seuml ashpeumlr teuml ipeshkeumlviseuml kontrollojneuml shteumlpineuml e zotit dhe kisheumln e Ferizajt dhe

banesat e motrave teuml nderit neuml Binqeuml neuml meumlngjes rreth

oreumls 0630 neuml teuml njeumljteumln koheuml grabisin bareumlrat e

barnatores seuml motrave teuml nderit gjegjeumlsisht bareumlra peumlr teuml

seumlmureumlt nga teuml gjitha besimet dhe kombeumlsia teuml cileumlt

vazhdimisht kaneuml ardhur teuml varfeumlrit apo neuml mungeseuml teuml

bareumlrave neuml barnatore I vetmi qeuml reagon me njeuml

deklarateuml ishte Kardinali kroat Franjo Kuhariq Ai i del

neuml mbrojtje Kisheumls Shqiptare neuml Kosoveuml i cili e quan akt

jo civilizues ldquoMendojmeuml se ky akt jo civilizues eumlshteuml

sulm mbi gjitheuml Kisheumln Shqiptare neuml Kosoveuml dhe mes tjerash pyet A eumlshteuml dheumlnia e ndihmeumls teuml seumlmureumlve

krim

Neuml takimet me sheumlrbyesit e asaj kohe na ndihmoi

gazetari e publicisti i njohur Rexhep Rifati Edhe vet

ishte i lidhur neuml aktivitetet qeuml zhvilloheshin neuml rrethanat

tejet teuml reumlnda Edhe familja e tij e kishte peumlsuar nga

helmi serb i hedhur Teuta vajza e Rifatit asokohe

nxeumlneumlse e fillores helmohet reumlndeuml bashkeuml me shoqet e

shokeumlt e saja me 5 prill 1990 Edhe sot e keumlsaj dite

deumlgjohet mbi pasojat qeuml laneuml helmimet krim serb i pa

ndeumlshkuar

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

37

Kultureuml

Mark Palnikaj Tiraneuml

Veumlshtrim kritik mbi vepreumln e Gjeccedilovit ldquoKanuni i Lek Dukagjinitrdquo

Peumlr vepreumln e Gjeccedilovit janeuml

mbajtur shumeuml simpoziume dhe

takime qysh nga vdekja tragjike e

tij neuml vitin 1929 madje peumlr

vepreumln e tij janeuml mbajtur takime

studimore edhe neuml teuml gjalleuml teuml tij

Gjeccedilovi gjateuml jeteumls seuml tij 55 vjeccedilare zhvilloi njeuml aktivitet

atdhetar por edhe shkencor duke

na leumlneuml njeuml trasheumlgimi teuml pasur neuml

fusha si arkeologjia etnografia

folklori etj duke mbledhur keumlngeuml

valle gojeumldheumlna mitologjike gjeuml

e gjeumlza fjaleuml teuml urta proverba dhe

materjale teuml tjera teuml cilat u botuan

neuml fillim teuml shekullit teuml kaluar neuml

revsteumln ldquoVisaret e Kombitrdquo Neuml

harkun kohor prej gjashteuml vitesh

nga viti 1904 deri neuml vitn 1910 ai botoi 5 vepra dhe peumlrkthime

Gjateuml regjimit komunist neuml

Shqipeumlri megjith lufteumln e madhe

qeuml u zhvillua kundeumlr feseuml dhe

veccedilanarisht ndaj klerit katolik

vepra e Gjeccedilovit u vlereumlsue duke i

njohur meriteumln e krijimit teuml

Arkeologjiseuml Shqiptare duke e

dekoruar me rastin e 50 vjetorit teuml

shpalljes seuml pavarsiseuml neuml vitin 1962 me Urdheumlrin ldquoPeumlr

Veprimtari Patriotikerdquo teuml klasit III

dhe duke botuar peumlr jeteumln dhe

veprimtarineuml e tij njeuml monografi

me titull ldquoShtjefeumln Gjeccedilovi Jeta

dhe Vepratrdquo e shkruar nga Ruzhdi

Mata shtypur neuml shtypshkronjeumln

ldquoMihal Durirdquo Tiraneuml 1982

Peumlrballeuml vepreumls kolosale atdhetare

dhe shkencore teuml Gjeccedilovit edhe

ai regjim u detyrue t‟i njifte shum nga meritat e tij Pushka e

Gjeccedilovit u vendos neuml Muzeun

Historik Kombeumltar neuml Tiraneuml

qysh neuml vitin 1970 Presidenti Rugova me dateumln 10 qershor 2003 e ka

dekoruar At Shtjefeumln Gjeccedilovin me ldquoMedaljen e Arteuml teuml Lidhjes seuml Prizrenitrdquo

Eumlshteuml detyra joneuml qeuml teuml identifikojmeuml dhe teuml nxjerrim neuml driteuml vepreumln e ploteuml teuml

keumltij kollosi teuml atdhetariseuml dhe teuml letrave shqipe dhe teuml sensibilizojmeuml organet

peumlrkateumlse shteteumlrore dhe politike neuml Shqipeumlri dhe neuml Kosoveuml peumlr teuml veumlneuml neuml

vendin qeuml meriton figureumln e keumltij patrioti teuml madh

Tema ime do teuml jeteuml e peumlrqeumlndruar nga njeuml keumlndveumlshtrim kritik por

njeumlkoheumlsisht edhe dashamireumls dhe jo denigrues peumlr vepreumln madhore ldquoKanuni i

Lek Dukagjinitrdquo qeuml e ka beumlreuml teuml pavdeksheumlm emrin e autorit teuml sajeuml

Edhe pse janeuml shkruar me qindra artikuj studimoreuml mbi keumlteuml vepeumlr duke e

etiketuar neuml forma nga meuml ekstremet nga cileumlsimi si njeuml kryevepeumlr deri neuml

mallkim teuml sajeuml si njeuml vepeumlr qeuml beumln teuml ekspozohen aneumlt meuml teuml erreumlta teuml realitetit

shqiptar vazhdojneuml akoma teuml shkruhen pa fund studime dhe referate peumlr teuml

Analizeumln meuml teuml sakteuml dhe teuml koncentruar teuml keumlsaj vepre e ka beumlreuml neuml hyrje teuml

botimit teuml pareuml teuml sajeuml korifeu i letrave shqipe Ateuml Gjergj Fishta

Neuml sesionin shkencor qeuml u mbajt neuml Zllakuqan me dateuml 25 korrik 2017 jam

paraqitur me njeuml temeuml me titull ldquoGjakmarrja neuml vepreumln e Shtjefeumln Gjeccedilovitrdquo

Aty kam folur me holleumlsi peumlr problemin e gjakmarrjes dhe trajtimin e keumltij fenomeni nga Kanuni i Lek Dukagjinit Tema eumlshteuml e botuar dhe mund teuml

gjeumlndet me lehteumlsi prandaj sot nuk do ta trajtoj aspak keumlteuml temeuml

Neuml vitin 1960 neuml revisteumln shkencore ldquoBuletin i Universitetit Shteteumlror teuml

Tiraneumlsrdquo Seria Shkencat Shoqeumlrore volumi II faqe 95 eumlshteuml botuar njeuml

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

38

studim mjaft serioz nga studjuesja

ruse J V Ivanova mbi vepreumln

ldquoKanuni i Lek Dukagjinitrdquo

Neuml vijim teuml studimit teuml saj kjo studjuese neuml faqen 96 peumlr teuml

kuptuar meuml mireuml vepreumln e

Gjeccedilovit ajo ka shtruar tre pyetje

Cileumls koheuml i peumlrkasin informatat

qeuml sjell ai neuml vepreumln e tij

Neuml ccedilfar trualli ka vepruar Kanuni

i Lek Dukagjinit

Neuml ccedilfareuml rrethanash konkrete

historike ka lindur Kanuni dhe neuml

cilat ambiente shoqeumlrore ka patur

fuqi

Teuml tria keumltyre pyetjeve ajo eumlshteuml

rrekur t‟u japeuml peumlrgjigje nga

keumlndveumlshtrimi i sajeuml qeuml peumlr hir teuml

seuml veumlrteteumls peumlr areumlsye teuml

rrethanave politiko shoqeumlrore teuml

koheumls nuk mund ti shmangej

krejteumlsisht ndikimit teuml ideologjiseuml

zyrtare teuml koheumls qeuml ishte regjimi

komunist

Neuml temeumln time do teuml peumlrpiqem edhe uneuml teuml jap versionin tim peumlr

keumlto tri pika pa kopjuar ideteuml ose

pikpamjet e keumlsaj studjueseje teuml

nderuar

Nga teuml dheumlnat e publikuara deri

sot pranohet qeuml sheumlnimet peumlr

kanunin e Lek Dukagjinit rreth

dy mijeuml faqe doreumlshkrime

Gjeccedilovi i mblodhi nga viti 1907

deri neuml vitin 1915 neuml famullineuml e Gomsiqes ku punoi rreth 8 vjet

Informatat qeuml sjell neuml keumlto

sheumlnime u peumlrkasin keumltyre viteve

dhe vendi ku keumlto rregulla

zbatoheshin ishin kryesisht

krahina rreth e rrotull famulliseuml seuml

tij dhe neuml Mirditeuml

Mbledhja por sidomos

kodifikimi i ndareuml neuml nene dhe

kapituj teuml veccedilanteuml eumlshteuml njeuml puneuml shkencore qeuml ka keumlrkuar shum

koheuml dhe mund nga autori dhe

eumlshteuml njeuml meriteuml e

jashteumlzakonshme e tij

Zonat ku zbatohej kanuni me

emrin Lek Dukagjini ishin

kryesisht zonat katolike neuml fiset e

Maleumlsiseuml seuml Madhe Nikaj

Meumlrturi Shala dhe Shoshi 12

bajrakeumlt e vegjeumll teuml Pultit Thaccedili

Berisha Maleumlsia e Lezheumls dhe bajrakeumlt e Mirditeumls

Autorja qeuml citova meuml sipeumlr shkruan se ky kanun zbatohej edhe neuml Krasniqe

Gash Bytyccedil Has Lumeuml dhe disa vende teuml tjera me popullsi teuml besimit musliman gjeuml qeuml nuk eumlshteuml e veumlrteteuml

Neuml zonat me popullsi teuml besimit musliman krahas kanunit ka vepruar edhe

sheriati qeuml ishte njeuml e drejteuml qeuml e praktikonte pushtuesi turk neuml shum zona

Madje edhe neuml zonat me popullsi teuml besimit katolik qeuml peumlrmendeumlm meuml sipeumlr

ky kanun nuk ka vepruar kudo njeumllloj por ka dallime teuml theksuara

Dera e Gjo Markut e kodifikuar neuml keumlteuml peumlrmbledhje teuml Gjeccedilovit i ka patur ato

privilegje veteumlm neuml bajrakeumlt e Mirditeumls por jo neuml zonat e tjera

Neuml zonat me popullsi teuml besimit teuml krishtereuml dhe musliman fqinje me Mirditeumln

ka vepruar njeuml tjeteumlr kanun i njohur si ldquoKanuni i Skeumlndeumlrbeutrdquo Ky u mblodh

dhe u kodifikue nga Imzot Frano Ilia dhe u botue nga Arqipeshkvia e Shkodreumls

neuml vitin 1993 Zona e Kurbinit ku vepronte ky kanun eumlshteuml shum e peumlrzier nga

ana gjinore me popullsineuml e fiseve teuml Mirditeumls

Edhe studjuesi Xhemal Meccedili ka botuar njeuml peumlrmbledhje mbi teuml drejteumln

zakonore me titull ldquoKanuni i Lek Dukagjinit Varjanti i Pukeumlsrdquo

Neuml fakt Gomsiqja ku e mori leumlndeumln kryesore Gjeccedilovi peumlr vepreumln e tij eumlshteuml

quajtur historikisht pjeseuml administrative e Pukeumls edhe pse eumlshteuml me popullsi teuml

peumlrzier teuml fiseve nga Puka dhe Mirdita

Neumlse marrim parasysh ndryshimet e keumlsaj teuml drejte zakonore qeuml vepron neuml fise

pak meuml teuml largeumlta nga Gomsiqja si Nikajt Meumlrturi Berisha Shala Shoshi

Shkreli Keumllmendi Hoti Gruda etj ateumlhereuml rezulton qeuml ky kanun nuk eumlshteuml i

njeumlllojteuml neuml zonat qeuml peumlrmendeumlm

Edhe Xhafer Martini dhe Shefqet Hoxha kaneuml mbledhur teuml drejteumln zakonore

peumlr Dibreumln dhe Lumeumln krahina relativisht afeumlr me zoneumln ku Gjeccedilovi mblodhi

materialet peumlr vepreumln e tij

Me keumlto qeuml shkruam meuml sipeumlr marrin peumlrgjigje dy pyetjet e para ndeumlrsa peumlr pyetjen e treteuml duhet teuml ndalemi edhe pak Kur e ka zanafilleumln Kanuni asnjeumlri

nuk mund ta thoteuml me kompetenceuml fjaleumln e tij sepse fatkeqeumlsisht janeuml dy

shkaqe kryesore qeuml nuk e mundeumlsojneuml hedhjen driteuml mbi keumlteuml pikeuml Seuml pari neuml

Shqipeumlri pushtuesi turk gjateuml koheumls qeuml e mbajti teuml pushtuar ka djegur dhe

shkateumlrruar ccedildo gjeuml teuml shkruar dhe seuml dyti vendi yneuml ka qeumlneuml i neumlnshtruar disa

pushtuesve si romakeumlt serbeumlt bullgareumlt dhe neuml fund edhe turqit

Secili pushtues neuml koheumln e sundimit teuml tij ka zbatuar dhe ju ka imponuar ligjet

e veta popullsiseuml seuml neumlnshtruar Janeuml teuml njohura ligjet e Kostandinit teuml Madh teuml

Justinianit Kodi i Dushanit dhe disa ligje teuml tjera teuml cilat neuml periudha kohe teuml

peumlrcaktuara janeuml zbatuar neuml popullsineuml shqiptare Po ashtu gjateuml sundimit

rreth 500 vjeccedilar teuml pushtuesit turk zbatimi i disa ligjeve teuml pushtuesit ka qeumlneuml detyrim Edhe e drejta kishtare e shkruar neuml disa kapituj teuml Bibleumls duhet teuml

pranojmeuml qeuml neuml popullsineuml e krishtereuml ka patur ndikimin e vet

Nuk jemi neuml gjendje peumlr teuml peumlrcaktuar me sakteumlsi ndikimin e secilit nga keumlto

ligje cili ka meuml shum ndikim neuml Kanunin e Lek Dukagjinit por sipas

mendimit toneuml secili nga keumlto ka pak a shum njeuml fareuml ndikimi mbi teuml

Mbas vitit 2000 studjuesja italjane Luccedilia Nadin dhe studjuesi shqiptar Peumlllumb

Xhufi kaneuml publikuar Statutet e Shkodreumls nga njeuml kopje doreumlshkrim e ruajtur

neuml Biliotekeumln e Muzeut Correr neuml qytetin e Venecies

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

39

Ky dokument me rreth njeumlqind

faqe eumlshteuml shkruar rreth vitit

1479 dhe ka njeuml reumlndeumlsi teuml

jashtzakonshme peumlr studimin e seuml drejteumls penale dhe zakonore neuml

truellin Arbeumlror dhe peumlr keumlteuml

eumlshteuml shkruar dhe diskutuar

shumeuml neuml Shqipeumlri dhe jashteuml

sajeuml por uneuml e peumlrmenda keumlteuml peumlr

faktin se neuml asnjeumlrin nga nenet e

keumltij Statuti nuk peumlrmendet

gjakmarrja

Shkodra ka qeumlneuml qyteti kryesor

peumlr rrethinat ku ka vepruar Kanuni i Lek Dukagjinit dhe ne

nuk jemi neuml gjendje teuml themi se sa

kaneuml patur ndikim statutet e

Shkodreumls neuml popullsineuml e

rrethinave teuml sajeuml Nuk jemi neuml

gjendje as teuml themi me siguri se

kur ka filluar teuml shfaqet fenomeni

i gjakmarrjes neuml formeumln qeuml kishte

kur shkroi Gjeccedilovi vepreumln e tij

Neuml vepreumln e Gjeccedilovit nuk thuhet

se kur ka filluar teuml shfaqet fenomeni i gjakmarrjes neuml

meumlnyreuml teuml frikeumlshme siccedil ishte neuml

vitet e fundit teuml pushtimit turk

Mbetet detyreuml pareumlsore e

sudjueve taneuml peumlr teuml beumlreuml

keumlrkimet e nevojshme neuml arkivat

e ndryshme kryesisht neuml ato teuml

Romeumls Venecies dhe

Dubrovnikut peumlr teuml pareuml se si ka

evoluar ndikimi i kanunit neuml zonat ku ai pati ndikim

Kanuni neuml secilin lloj ose variant

zbatohet brenda njeuml njeumlsie jo

shumeuml teuml madhe qeuml njifet me

emrin fis ose bajrak

Fise quhen grupime pak a shum

teuml meumldha banoreumlsh qeuml e kaneuml

prejardhjen nga njeuml i pareumllindur

dhe kaneuml teuml gjith lidhje gjaku

midis tyre Nuk ka qeumlneuml zakon teuml

beumlheshin martesa brenda fisit as kur ishin larg njeumlzet breza Neuml

kanun ishte e ndaluar martesa

brenda fisit ldquoedhe neuml 400 brezardquo

mjaft qeuml lidhja e gjakut teuml ishte e

njohur dhe e konfirmuar mireuml

Bajraku eumlshteuml njeuml njeumlsi teritoriale

me banoreuml qeuml ishin teuml lidhur neumln

njeuml flamur por jo

domosdoshmeumlrisht kishin lidhje

gjaku midis tyre

Neuml disa punime eumlshteuml shkruar se bajrakeumlt dhe bajraktarin i krijoi pushtuesi

turk Kjo nuk me duket shum e besueshme sepse asnjeuml shtet nuk mund teuml

krijojeuml as fshtra as qytete as fise por ai mund teuml beumljeuml ndarje administrative mbi

bazeumln e fshatrave qyteteve apo fiseve dhe teuml krijojeuml llojin e administrateumls qeuml e vlereumlson meuml teuml vyer Organizimin administrativ mbi bazeuml bajraqesh pushtuesi

turk e ka peumlrdorur meuml seuml pari neuml shekullin XVIII Ai u ka njohur pushtetin

bajraktareumlve ju ka dheumlneuml disa kompetenca dhe ju ka njohur disa privilegje

dhe ka lejuar qeverisjen jo sipas ligjeve teuml shtetit por sipas teuml drejteumls zakonore

E drejta zakonore peumlsonte rregullime dhe ndryshime sa hereuml banoreumlt e shikonin

teuml areumlsyeshme Ndryshimi beumlhej nga mbledhja e teuml gjith pjeseumltareumlve teuml fisit ose

bajrakut duke marreuml pjeseuml siccedil thuhej ldquoburr peumlr shpirdquo ccedilka neumlnkuptonte qeuml teuml

ishte i pranisheumlm neuml kuvend nga njeuml pjeseumltar mashkull nga ccedildo familje e

komunitetit Vendimet merreshin me shumiceuml absolute me votim teuml hapur Ato

ishin teuml detyrueshme peumlr zbatim nga teuml gjith komuniteti pa peumlrjashtim peumlrfshireuml edhe parineuml Seuml bashku me vendimet peumlrcaktoheshin edhe sanksionet

peumlr cilindo qeuml nuk zbatonte vendimet e miratuara Masat shteumlrnguese kaneuml

qeumlneuml shumeuml teuml rrepta dhe fillonin nga gjobat qeuml mund teuml ishin me para ose me

shtrimin e drekave ose darkave peumlr teuml gjith komunitetin dhunimi publik duke e

detyruar fajtorin teuml merrte njeuml gur teuml reumlndeuml dhe ta transportonte i veteumlm neuml njeuml

distanceuml qeuml ata e shikonin teuml arsyeshme deumlbimi peumlr tre vjet ose peumlrgjithmoneuml

nga vendbanimi dhe shkateumlrrimi i teuml gjitha pronave dhe djegia e shteumlpiseuml Neuml

raste ekstreme ishte vrasja e personit fajtor ose vrasja kolektive Vrasja

kolektive ishte kur fajtori beumlnte njeuml krim qeuml fyente reumlndeuml nderin dhe dinjitetin e

fisit Neuml keumlteuml rast fajtori lidhej dhe vendosej neuml njeuml shesh dhe vritej duke e

qeumllluar teuml gjith me armeuml

Veumlndimet qeuml merreshin ishin neuml shum raste specifike veteumlm peumlr njeuml fis ose

bajrak dhe neuml keumlteuml kuptim Kanuni i njeumlrit fis mund teuml mos ishte i njeumlllojteuml me

ateuml teuml fisit tjeteumlr Edhe neuml Kanunin e hartuar nga Gjeccedilovi neuml shtojceumln qeuml eumlshteuml

vendosur neuml fund beumlhet fjaleuml peumlr vendime teuml fiseve ose teuml djelmniseuml teuml cilat

janeuml marreuml neuml kushte teuml caktuara peumlr probleme teuml caktuara Ky eumlshteuml shembulli

ilustrues meuml i mireuml qeuml Kanuni nuk ishte i shkruar njeumlhereuml e peumlrgjithmoneuml por

ishte neuml peumlrpunim dhe ndryshim teuml vazhduesheumlm dhe nuk ishte kudo i njeumljteuml

Edhe pse janeuml shkruar shumeuml studime mbi teuml drejteumln zakonore shqiptare gjateuml

afeumlr 150 vjeteumlve teuml fundit jam i mendimit se ka akoma shumeuml hapeumlsira teuml

pastudjuara dhe ka veumlnd peumlr studime teuml tjera teuml bazuara neuml teuml dheumlna arkivore dhe jo nga mbledhja gojore neuml komunitetet ku zbatohet

Shkrimi i teuml drejteumls zakonore mbi bazeumln e intervistave dhe tregimeve nga

banoreumlt e komuniteteve pa u thelluar neuml literatureuml dhe neuml dokumenta arkivore

jep njeuml produkt qeuml leuml shumeuml peumlr teuml deumlsheumlruar neuml lidhje me cileumlsineuml dhe

sakteumlsineuml e tij Gjeccedilovi ka meriteumln qeuml ishte i pari qeuml beumlri mbledhjen dhe

kodifikimin e keumlsaj teuml drejte zakonore por jam i mendimit se ajo duhet

studjuar me sy kritik dhe teuml ploteumlsohet me teuml dheumlna teuml reja nga studjues

profesionisteuml dhe institucione prestigjioze shteteumlrore ose nga shoqeumlria civile

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

40

Nikeuml Gashaj Podgoriceuml

At Gjergj Fishta poet kombeumltar

At Gjergj Fishta

At Gjergj Fishta (1871-1940) eumlshteuml poeti kombeumltar

dramaturg prozator estet publicist pedagog klerik dhe

politikan Lindi meuml 23 tetor 1871 neuml fshatin Fishteuml teuml

Zadrimeumls neuml paralagje teuml Shkodreumls Ndoqi shkollat

franccedileskane neuml Troshan dhe Shkodeumlr Meuml 1886 kur

ishte 15 vjeccedil u deumlrgua nga franccedileskaneumlt neuml Bosnjeuml- neuml

Sutjeskeuml Livno dhe Kresheveuml ku studioi teologji

filozofi dhe gjuheuml teuml huaja sidomos latinishten

italishten dhe kroatishten Atje ra neuml kontakt me

shkrimtarin boshnjak Geumlga Martiq dhe me poetin kroat Silvije Strahimir Kranjccedileviq teuml cileumlt i zgjuan talentin

letrar Fishta u frymeumlzua edhe nga shkrimet e

shkrimtarit franccedileskan Andria Kaccediliq-Mioshiq poet dhe

publicist dalmat po ashtu edhe nga veprat e poetit kroat

Ivan Mazhuraniq Fishta njihte edhe krijimet letrare teuml

poetit malazez Petar Petroviq Njegosh etj

Meuml 1894 u shugurua prift dhe u pranua neuml urdhrin

franccedileskan Po ateuml vit u kthye neuml Shqipeumlri dhe filloi

puneumln si meumlsues neuml kolegjin franccedileskan neuml Troshan e

meuml pas si famullitar neuml fshatin Gomsiqe

Fishta u emrua neuml vitin 1902 drejtor i Gjimnazit

Franccedileskan neuml Shkodeumlr i cili qysh prej themelimit teuml tij

neuml vitin 1861 drejtohej nga teuml huajt Me ardhjen peumlr

drejtor Fishta neuml shkolleuml beumlri shtiemen e gjuheumls shqipe

si gjuheuml meumlsimi Pra zeumlvendeumlsoi italishten me shqipen

peumlr hereuml teuml pareuml si gjuheuml neuml shkolleuml Neumln drejtimin e tij

shkolla mori njeuml hov teuml ri Shkolla e Pateumlr Gjergjit ndash

keumlshtu e quajshin shkodraneumlt Ajo u beuml qendra e

atdhetarvet ku neuml mbreumlmje mbledhshin djelmoshat e

qytetit peumlr teuml marreuml keumlshilla e meumlsime nga goja e

Mjeshtrit t‟ideseuml kombeumltare Gjergj Fishteumls Praneuml keumlsaj

shkolleuml Fishta formoi dhe njeuml grup amatoreumlsh Teatri e

me keumlta ccedilfaqi hereuml mbas here copa teuml ndryshme teuml

peumlrpiluara prej tij neuml Salonin e vogeumll t‟oborrit teuml

Shkodreumls teuml cilin ai veteuml me shijen e veteuml teuml pashoqe e

ndreqte e mirsonte e pikturonte ndash mbasi duhet dijteuml- se

ishte edhe njeuml piktor i mireuml Keumlshtu pra populli i Shkodreumls pati fatin teuml kishte neuml gji teuml vet qysh prej vitit

1907 njeuml teateumlr ndash mund t‟a quajmeuml - kombeumltar

Keumlto ccedilfaqje gjithmoneuml me subjekt shqiptar ngjalleumln njeuml

entuziazeumlm neuml zemrat e teuml gjitheumlve dhe emeri i pateumlr

Gjergjit u beuml ylli i riniseuml U krijua njeuml brez i ri me shpirt

e me zemeumlr shqiptar fanatik i ccedileumlshtjes kombeumltare

Njeuml kontribut jashteumlzakonisht teuml madh Fishta e dha si

kryetar i Komisionit peumlr hartimin e alfabetit teuml gjuheumls

shqipe neuml Kongresin e Manastirit (Bitoli i soteumlm- Maqedonia e Veriut) meuml 1908

Zoteumlsia e Fishteumls si poet i cili ka leumlneuml emeumlr pothuaj neuml teuml

gjitha gjiniteuml dhe zhanret e krijimtariseuml letrare shprehet

sidomos neuml kryevepreumln ldquoLahta e Malciseumlrdquo neuml teuml

tridhjeteuml keumlngeumlt e seuml cileumls poetizohet historia e popullit

shqiptar nga Lidhja e Pizrenit 1878 e deri neuml pavareumlrsineuml

e Shqipeumlriseuml meuml 1912 Neuml keumlteuml vepeumlr Fishta keumlndon

lufteumln e popullit shqiptar peumlr pavareumlsi teuml zhvilluar neuml dy

drejtime kundeumlr Perandoriseuml Osmane neuml periudheumln e

shthurjes seuml saj dhe lufteumln kundeumlr coptimit teuml truallit

etnik shqiptar nga Mali i Zi dhe nga Serbia

Gati e teumlreuml leumlnda me teuml cileumln Fishta ndeumlrtoi keumlteuml vepeumlr

eumlshteuml nxjerrur nga jeta e pasuria shpirteumlrore e popullit

shqiptar (Martin Camaj) Kot mundohen Grekeumlt e soteumlm

ndash thonte Faik Konica ndash teuml gjejneuml neuml leteumlrsin e vet njeuml

vepeumlr meuml teuml ploteumlsueme se ldquoLahuteumlnrdquo

Reumlndeumlsia e madhe e Fishteumls eumlshteuml si sekretar i

peumlrgjithsheumlm i delegacionit shqiptar neuml Konferenceumln e

Paqeumls neuml Paris meuml 1919 -1920 Po ashtu neuml zgjedhjet e

qershorit teuml vitit 1921 Gjergj Fishta zgjedhet deputet i Shkodreumls dhe neumlnkryetar i Parlamentit teuml Shqipeumlriseuml

Prandaj eumlshteuml me reumlndeumlsi angazhimi i tij politik peumlr

peumlrfaqeumlsimin dhe artikulimin me dinjitet teuml interesave teuml

popullit dhe teuml shtetit shqiptar

Fishta ka meriteuml teuml madhe peumlr mbrojtjen cileumlsore teuml

interesave teuml shtetit shqiptar dhe teuml mbrojtjes seuml drejtave

njereumlzore teuml veumlllezeumlve shqiptar jashteuml kufijve teuml

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

41

Shqipeumlriseuml si pjeseumltar i delegacionit shqiptar neuml

konferencat ballkanike 1930 neuml Athineuml 1931 neuml

Stamboll 1932 neuml Bukuresht dhe meuml 1933 neuml Selanik

Kontributi i madh i Fishteumls eumlshteuml si bashkeuml themelues

dhe antar i Shoqeumlriseuml letrare ldquoBashkimirdquo neuml Shkodeumlr

meuml 1899 qeumlllimi i seuml cileumls ishte zgjimi kombeumltar i

popullit me aneuml botimesh neuml gjuheumln amtare

Neuml vitin 1923 shoqnija ldquoRozafatrdquo organizoi neuml Shkodeumlr

njeuml ekspoziteuml pikturash kombeumltare Neuml keumlteuml ekspoziteuml

Fishta paraqiti 24 copeuml piktura origjinale teuml tij teuml punura

me njeuml mjeshtri aq teuml madhe sa disa prej tyre u miratuan

nga Akademia e Vjeneumls

Fishta seuml bashku me patriotin Luigj Gurakuqin formuan

ldquoKomisin Letrarerdquo neuml Shkodeumlr meuml 1916 e cila kishte

peumlr qeumlllim me i veuml themelet e njeuml gjuhe teuml peumlrbashkeumlt

letrare teuml shqipes

Fishta duke iu mbajteuml gjithnjeuml parimit teuml vet themelor se

shtypi acircsht arma macirc e mireuml peumlr teuml peumlrhapeuml mendimet e

mjeti macirc i peumlrdorshmi peumlr t‟i ccedileleuml syt popullit themeloi

revisteumln letrare filozofike dhe diturore ldquoHylli i Driteumlsrdquo

meuml 1913 Po ashtu meuml 1916 themeloi dhe drejtoi

gazeteumln politike-letrare rdquoPosta e Shqypnisrdquo Peumlrveccedil

keumltyre peumlr njeuml koheuml teuml gjateuml drejtoi dhe revisteumln ldquoZacircni i Shna Ndoutrdquo

Fishta njihet si poeti meuml popullor i shqiptareumlve si poeti

meuml i peumlrzeumlmeumlrt i keumltij populli Ai ka qeneuml figura

emblematike e gjuheumls dhe kultureumls shqipe dhe apostulli i

Atdheut teuml vet Prandaj ai eumlshteuml nderi dhe krenaria e

shqiptariseuml Ai e meriton keumlteuml nderim dhe vlereumlsim

Eumlshteuml njeuml boteuml e teumlreuml qeuml e ka nderuar si teuml tilleuml qeuml e ka

cileumlsuar si poetin meuml teuml madh teuml kombit shqiptar

Poeziteuml e tij epike lirike e satirike jo veteumlm u njofteumln u studiuen dhe u ccedilmuan neuml teumlreuml boteumln shqiptare duke leumlneuml

vrageuml teuml pashlyeshme por jehuan edhe neuml boteumln letrare

teuml jashtme tue e beuml teuml njoftur emrin shqiptar ndeumlr rrethet

intelektuale teuml boteumls seuml qyteteumlruar

Gjergj Fishteumln e nderoi dhe ngriti bota shqiptare por

dhe bota e jashtme duke i dheumlneuml atij dekorata e tituj

nderimi E dekoroi Mbreti i Austro-Hungariseuml me

Ritterkreuz (1912) Papa Piu XXII me Medaljen e

Meritimit (1925) Parija e Peumlrgj e Urdhnit Franccedileskan

me titullin Lector Jubilatus (1929) mbreti i Turqiseuml me

dekorateumln Mearij klII (1912) dhe Greqia me dekorateumln Foenix (1931)

Fishta meuml 1939 u zgjedh aneumltar i rregullt i Akademiseuml

Italiane teuml Shkencave dhe Arteve Kryetari i keumlsaj

Akademi Luigj Federzoni neuml telegramin qeuml i deumlrgoi

Ernest Koliqit si Ministeumlr i Arsimit teuml Shqipeumlriseuml neuml

raseumln e vdekjes seuml poetit me 30 dhjetor teuml vitit 1940

ndeumlr teuml tjerat u shpreh bdquobdquoAkademia e tyre humbi njeuml

ndeumlr pjestareumlt e vet meuml teuml shkeumllqyesheumlm

Eqrem Ccedilabej thekson bdquobdquoVepra e Fishteumls i ka rreumlnjeumlt neuml tokeumln e neuml jeteumln popullore teuml Shqipeumlriseuml ajo nuk do

t‟ishte ccedilka eumlshteuml pa njohjen e thelleuml teuml vendit nga ana e

poetit dhe nuk mund teuml kuptohet pa njohur veumlndin dhe

njereumlzit e Shqipeumlriseuml Veccedilse ccedil‟i fali vendi poetit ky ia

peumlrligji neuml trajteuml teuml fisnikeumlruar teuml artit Sepse vepra e tij u beuml pasqyra besnike fytyra e kthjellteuml e gjitheuml veumlrteteumlsiseuml

etnike trimeumlriseuml seuml ashpeumlr burreumlriseuml luftarake krenariseuml

raciale qeuml ka mundur teuml ruaj gjer sot jeta shqiptare‟‟

Lazgush Poradeci thoteuml bdquobdquoFishta eumlshteuml shkeumlmb i tokeumls

dhe shkeumlmb i shpirtit shqiptar‟‟ Ndeumlrsa Karl Gurakuqi

u shpreh bdquobdquoShqipeumlrineuml e deshti aq fort sa qe gjaacutell e peumlr teuml

cileumln shkricircni krejt jeteumln e vet Shqipeumlnia qe ideali i tij

peumlr tecirc punoi peumlr tecirc vuajti e me emnin e saj neuml gojeuml dha

frymeumln e fundit‟‟ Peumlr tecirc pat keumlndua

Dersaacute trsquomuendem me ligjrue

E saacute gjall me frymrsquoun jam

Kurr Shqipni srsquokam me trsquoharrue

Edhe nrsquovorr me trsquo peumlrmendrsquo kam

Prandaj emri i tij do teuml duhej teuml shkruhej me germa teuml

arteuml neuml historineuml kombeumltare sepse ka qeneuml kolosi i

historiseuml dhe kultureumls kombeumltare shqiptare

Mireumlpo sikurse eumlshteuml e njohur Fishta neuml periudheumln e

sistemit komunist peumlr arsye politike dhe ideologjike u

ndalua meuml se dyzet vjet nga meumlsimi neuml shkolla e neuml universitete si dhe nga botimi dhe studimi neuml trojet

shqiptare Shqipeumlri Kosoveuml Maqedoni Mal i Zi e

Lugineuml e Presheveumls Kjo ndaleseuml beumlri qeuml disa gjenerata

teuml mos kishin mundeumlsi ta njohin keumlteuml figureuml teuml madhe teuml

kultureumls shqiptare

Pas reumlnjes seuml komunizmit neuml Shqipeumlri Fishta peumlrseumlri

keumlthehet neuml institucione arsimore kulturore dhe

shkencore peumlr t‟u meumlsuar dhe studiuar por jo dhe sa

duhet Megjithateuml ekziston nevoja peumlr njohjen meuml teuml

mireuml teuml gjeneratave teuml reja me vepreumln e reumlndeumlsishme letrare-artistike teuml tij si dhe me kontributin e madh teuml

peumlrgjithsheumlm teuml Fishteumls peumlr kultureumln dhe ccedileumlshtjen

kombeumltare shqiptare

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

42

Mr Engjeumlll I Berisha Gjakoveuml

Doli nga shtypi veumlllimi meuml i ri poetik i autorit Jeton Kelmendi ldquoNjeuml ardhje tjeteumlrrdquo

Edicioni IWA ldquoBOGDANIrdquo maj 2020

Njeuml veumlllim poetik sikur e ka neuml

unin e tij autori teuml manifestohet

neuml koheuml neuml perspektiveumln e

trajtimit teuml dukurive qeuml e rrethojneuml njeriun dhe ky

kompleksivitet artistik me vlereuml i

sillet neuml teumlreuml opusin e tij tashmeuml

njeuml legjitimitet i njohur i keumltij

autori Kur lexon keumlteuml autor me

theks teuml veccedilanteuml neuml librin e fundit

teuml tij ldquoNjeuml ardhje tjeteumlrrdquo sa me

ngulm eumlshteuml rezistenca ndaj

pushtimit teuml veumlrteteumls sikur meumlton

teuml thoteuml poeti shikoje neuml fytyreuml teuml

veumlrteteumln vetvetiu demaskohet sheumlmtia

Jeton Kelmendi tanimeuml ka

strukturim teuml tij poetik ka ngjizje

qeuml e dallon nga shumeuml krijues

duke qeneuml neuml koherenceuml me ccedildo

varg qeuml shkruhet diku neuml boteuml

pasi qeuml ai jeton bashkeuml me

poezineuml boteumlrore novative dhe

sikur teuml thuash me metaforeumln e

universalizmit i peumlrkthyer neuml

shumiceumln e gjuheumlve qeuml i flet njereumlzimi peumlr t‟u beumlreuml emri e

poezia e tij gjuheuml komunikuese

artistike e humane

Ndoneumlse poezia eumlshteuml mjet shumeuml

i mireuml peumlr ta shprehur dashurineuml

reagimin pse jo sugjerimin nuk e

di te kush meuml tepeumlr se te poeteumlt

shprehet organikisht dhimbja po

aq sa dashuria Kelmendi shkaqet

qeuml beumlhen subjekt dobeumlsie neuml shoqeumlri aty ku jetojmeuml cileumlsohen

si pasojeuml e mendjes duke mos e

zoteumlrua cileumlsineuml toneuml qeuml na e faleuml

natyra Dhe keumlteuml e reflekton gati

neuml teumlreuml librin me identitetin e tij

shpirteumlror duke shpeumlrthyer ndaj

sajimeve qeuml na veshen teuml vrazhda

dhe ai eumlshteuml keumlrkues qeuml nga

poezia e pareuml ldquoNuk dilet neuml njeuml koheuml tjeteumlrrdquo duke keumlrkuar njeuml tjeteumlr koheuml njeuml

tjeteumlr dereuml me shpreseumln Ccedilka e konverton besimin neuml pabesi Keumlteuml pyetje e beumln

shpesh autori neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml keumltij libri kur shoqeumlria mbahet neuml

grimca dikush humbeumls e dikush fitues

Kopertina e librit ldquoNjeuml ardhje tjeteumlrrdquo

Dinjiteti krijues e studiues i Visar Zhitit nxjerr mendimin se ky libeumlr ldquoEumlshteuml

njeuml arritje neuml urbanistikeumln e poeziseuml ldquoUrbanistikerdquo thoteuml Zhiti ngase - poezia e tij eumlshteuml qytetare ndjehet neuml shteumlpineuml e vet jo veteumlm neuml Prishtineuml e

Tiraneuml Shkup e Ulqin e meuml gjereuml neuml Ballkan por dhe neuml Bruksel ku Jetoni

edhe jeton e punon neuml njeuml pjeseuml teuml mireuml teuml koheumls po keumlshtu dhe neuml metropole teuml

tjereuml teuml Europeumls ku ai shpesh ftohet neuml festivalet ndeumlrkombeumltare teuml poeziseuml

Zhiti ka mendimin se ldquoVargjet e reja teuml Jeton Kelmendit japin njeuml dritheumlrimeuml

teuml brendshme teuml thelleuml Ato sintetizojneuml dramacitetin e lufteumls me dikotomineuml e

fajtorit dhe teuml pafajsiseuml duke i kundeumlrveneuml vdekjes lirineuml dhe neuml mes eumlshteuml

fjala biblike ldquopageumlzimrdquo Pikeumlrisht kjo mbart shpreseumln e ringjalljes emrin dhe

mbiemrin e veteuml jeteumls

Veumlmendjn ndja keumltij krijuesi e kaneuml neuml spiranca teuml ngulura thelleuml krijues nga teuml gjitha kontinentet dhe gjuheumlt boteumlrore qeuml japin mendime teuml publikuara dhe teuml

bazuara neuml vrojtimin e tyre Poeti italian Dante Maffia thoteuml se ldquoJeton

Kelmendi ka njeuml personalitet teuml pasur interesat e tij janeuml teuml shumeumlfishta dhe si

pasojeuml poezia e tij eumlshteuml e mbushur aq sa ndonjeumlhereuml ke peumlrshtypjen qeuml kemi

teuml beumljmeuml me magjineuml e njeuml kamionccediline me zjarr qeuml kalon fushat e rrugeumlt e

peumlrhap zjarr neuml teuml gjitha drejtimet Eumlshteuml mjaft bukur kur Jetoni prek

ezoterizmin pa u ngopur nga hijeshia e seuml pa parashikueshmes shumeuml bukur

kur vena e tij surreale gjen shifreumln e peumlrshtatshme peumlr teuml treguar pasteumlrtineuml e

fantaziseuml seuml tij dhe e vendos brenda qarqeve teuml shkurtra aderimet ideale

fermentet e shpirtit deumlshiratrdquo

Susana Roberts nga Argjentina ka mendim teuml prereuml se ldquoJeton Kelmendi eumlshteuml njeuml poet bashkeumlkohor Shqiptar shumeuml i njohur dhe prolifik neuml median letrare

dhe teuml shkruar neuml Evropeuml ndaj keumlteuml mendim peumlr teuml e bindur se vepra e ti eumlshteuml

kapitale peumlr poezineuml neuml peumlrgjitheumlsirdquo

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

43

Autori Jeton Kelmendi

Janeuml me dhjeteumlra konstatime e

mendime teuml shkrimtareumlve boteumlroreuml qeuml janeuml shprehur dhe

kaneuml beumlreuml hulumtime kritike peumlr

poezineuml e tij pasi qeuml edhe eumlshteuml i

prezantuar neuml aq shumeuml gjuheuml dhe

shtete me botime teuml veccedilanta e

vuluminoze

Disa mendime tjera qeuml janeuml

dedikuar opusit poetik teuml Jeton

Kelmendit

Prof Emeritus Erneso Kahan

Nobelist peumlr paqe 1985 ldquoKelmendi eumlshteuml neo-modernist

neuml struktureumln formale teuml keumltyre

poezive Ai iu jep atyre fuqi teuml

jashteumlzakonshme qeuml e godasin

ndeumlrgjegjen njereumlzore dhe

zgjerohet me peumlrseumlritje

metaforike dhe e beumln keumlteuml me njeuml

kapacitet mbreseumlleumlneumls peumlr sintezeuml

Poezia e tij duket e bukur dhe

pushtuese si ajo e poeteumlve

madheumlshtoreuml Emri i keumltij autori do teuml jeteuml midis poeteumlve meuml teuml

reumlndeumlsisheumlm teuml shekullit 21rdquo

Prof Dr Lee Kuei-shien

(Tajvan) Kandidat Nobel peumlr

leteumlrsi ldquoKrijimi i poeziseuml nga

poeti kosovar Jeton Kelmendi neuml

njeumlreumln aneuml ai ka peumlrjetuar

historineuml e trishtuar teuml vendit dhe

familjes seuml tij dhe neuml aneumln tjeteumlr

ai ka zhvilluar arritjet e tij

akademike teuml cilat e beumljneuml ateuml teuml afteuml teuml hulumtojeuml qenien e jeteumls teuml

ndjekeuml kuptimin e esenceumls seuml

dashuriseuml dhe teuml mendojeuml peumlr

vizionin e seuml ardhmesrdquo

Ion Deaconescu Rumani ldquoI ndodhur neuml pragun e maturitetit teuml tij artistik

Jeton Kelmendi e ka pasuruar poezineuml e Europeumls (aq egoiste dhe

globalizuese) me vargun e tij jashteumlzakonisht teuml gdhendur e teuml latuar (porsi

njeuml diamant i ccedilmuar) me meditimet e tij interogative peumlr destinin e njeriut dhe teuml planetit duke e aureoluar dashurineuml emocionin dhe teuml bukureumln qeuml gjendet

neuml ccedildonjeumlrin prej nesh neuml koheumln kur duhej teuml vijeuml poeti dhe trsquoi nxjerreuml neuml driteuml

neumlpeumlrmjet fjaleumlve teuml lindura madje nga mishi e gjaku i tijrdquo

Libri ldquo Njeuml ardhje tjeteumlrrdquo ka neumlnteumldhjeteuml e peseuml poezi qeuml janeuml shkruar viteve teuml

fundit jo larg por gjateuml udheumltimeve teuml tij duke peumlrshkruar edhe ato ngjarje me

data dhe vende ku janeuml zhvilluar Gjeografia poetike tij eumlshteuml e globit dhe e

universit njereumlzor duke e beumlreuml shumeuml humane Seuml fundi koha kur njereumlzimi u

gjend neuml heshtje varri me epidemiologjineuml e fundit neuml pandemi poetit nuk i

shpeumlton dhimbja e shprehur nda keumlsaj kanosje teuml rrezikshme

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

44

Bedri Tahiri Prishtineuml

Edhe njeuml monografi e thukeumlt peumlr meumlsimin shqip neuml Austri

ldquoGjithmoneuml e kam imagjinuar parajseumln si njeuml lloj bibliotekerdquo (J Borges)

Monografia 2 ldquoMeumlsimi shqip neuml Austrirdquo

Meumlsuesi dhe veprimtari i palodhur i ccedileumlshtjes kombeumltare Hazir Mehmeti

tashmeuml eumlshteuml beumlreuml emeumlr i njohur edhe neuml fusheumln e krijimtariseuml publicistike-

letrare e teuml kultureumls neuml peumlrgjitheumlsi Disa vite meumlsimdheumlneumls shembullor e

veprimtar i dalluar neuml Kosoveuml meumlsues e pedagog i zellsheumlm hartues tekstesh

e abetaresh peumlr nxeumlneumlsit shqiptareuml neuml Vjeneuml e meuml gjer neuml meumlrgateuml publicist

tregimtar peumlrcjelleumls besnik i teuml gjitha ngjarjeve kulturore teuml meumlrgimtareumlve

pasqyrues i shumeuml teuml arriturave arsimore e shkencore neuml Austri e gjetkeuml si

dhe gjurmues e hulumtues i historiseuml soneuml neuml qendrat boteumlrore

Dhe krahas teuml gjitha keumltyre aktiviteteve neuml shpirtin e tij entuziast peumlrhereuml

gjeti vend edhe muza e krijimtariseuml artistike hulumtuese duke e ngacmuar boteumln e tij teuml brendshme qeuml me peneuml teuml skalis monumente peumlrjeteumlsie neuml

fusheumln e publicistikeumls derisa e nxori neuml driteuml librin meuml teuml ri rdquoSTUDIUES

AUSTRIAKEuml E SHQIPTAREuml NEuml AUSTRI- neuml gjuheuml art dhe kultureumlrdquo Neuml

fakt ky libeumlr teuml cilin autori ia peumlrkushton vajzeumls seuml tij tashmeuml teuml ndjereuml

shkenceumltares seuml papeumlrseumlritshme Vloreuml Mehmetit- Teumlrshani vjen si

vazhdimeumlsi e monografiseuml ldquoMeumlsimi shqip neuml Austrirdquo neuml teuml cileumln autori pati

peumlrfshireuml puneumln sistematike njeumlzet e peseuml vjeccedilare (1987-2012)

Pa kaluar as gjysmeuml viti nga ky autor i zellsheumlm e hulumtues i palodhsheumlm

na vjen dhurata tjeteumlr mjaft e ccedilmuar libri ldquoMEumlSIMI SHQIP NEuml AUSTRIrdquo-

Monografi II (2013-2018)

Ai sikur e ka ndjereuml keumlteuml si njeuml obligim ngase bdquobdquoVjena ishte qendeumlr ku laneuml

gjurmeuml shumeuml figura arti e shkence qeuml ishin me origjineuml shqiptare apo teuml tjereuml

qeuml u moreumln me historineuml kultureumln e gjuheumlsineuml shqiptare Deri meuml tani pak i

eumlshteuml kushtuar reumlndeumlsi keumltyre andaj ne dimeuml pak peumlr ta dhe veprat e tyre Neuml

peumlrgjitheumlsi na mungon tradita e shkrimeve Kjo beumlri qeuml teuml dihet pak mbi

aktivitet rreth meumlsimit dhe atyre kulturore neuml rrethet e gjeumlra teuml vendoreumlve

dhe veteuml shqiptareumlve Akoma kemi

pak shkrime rreth meumlsimit teuml gjuheumls

shqipe aktiviteteve kulturore dhe

historiseuml shqiptare neuml Austri Forma

meuml e mireuml qeuml neseumlr teuml dihet diccedilka

nga e sotmja eumlshteuml shkrimi Edhe

keumlteuml libeumlr e kuptoj si teuml tilleuml njeuml

gjurmeuml e sotme peumlr neseumlr peumlr gjeneratat qeuml do vijneumlrdquo- shprehet

veteuml autori

Libri ldquoMEumlSIMI SHQIP NEuml

AUSTRIndash Monografi II (2013-

2018)rdquo peumlrfshineuml njeuml periudheuml

kohore peseumlvjeccedilare mbushur

peumlrplot me ngjarje e aktivitete

kulturore andaj autori i

veumlmendsheumlm e me peumlrvojeuml peumlr ta

beumlreuml sa meuml atraktiv dhe teuml kapsheumlm

peumlr lexuesit kureshtareuml gjitheuml leumlndeumln e begateuml e ka konceptuar neuml

keumlta kapituj

-Shkollimi i shqiptareumlve neuml Austri

pas shpalljes seuml Pavareumlsiseuml seuml

Shqipeumlriseuml

-Marreumldheumlniet mes dy kombeve neuml

arsim

-Teuml dheumlna peumlr numrin e nxeumlneumlsve

oreumlve meumlsimore dhe teuml

meumlsimdheumlneumlsve

-Tekstet dhe materialet meumlsimore -Seminaret e meumlsuesve nga

Diaspora neuml atdhe

-Seminaret neuml Austri dhe neuml vendet

e rajonit

-Kuizet e dituriseuml

-Aktivitete teuml veccedilanta

-Aktivitete kulturore

-Aktivitete sportive

-Meumlsues e meumlsuese

-Ekskursione neuml vendlindje dhe

-Integrime e takime

Pra duke sheumltitur kujdessheumlm

neumlpeumlr kapitujt e librit ldquoMEumlSIMI

SHQIP NEuml AUSTRIndash Monografi II

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

45

(2013-2018)rdquo shohim se autori me njeuml pedanteri teuml pashoqe ka arritur teuml na

i prezantojeuml deri neuml holleumlsi veprimtariteuml kulturore botuese arsimore teuml

shoqatave klubeve e organizimeve teuml ndryshme neuml Austri Keumltu meumlsojmeuml

peumlr raportet e mira dhe shkeumlmbimet e peumlrvojave midis Ministrive Arsimore teuml Austriseuml dhe teuml Kosoveumls peumlr botimet e teksteve meumlsimore neuml teuml dy gjuheumlt

peumlr seminaret e ndryshme organizuar anekeumlnd trojeve shqiptare e neuml Austri e

neuml vende teuml tjera si dhe peumlr kuizet e shumta teuml dituriseuml teuml mbajtura brenda

viteve 2013-1018

Portretizimi i njeumlzet meumlsimdheumlneumlsve (meumlsuese e meumlsues) teuml dalluar shqiptareuml

neuml Austri jepet neuml kapitullin e njeumlmbeumldhjeteuml duke vazhduar meuml pastaj me

kapitujt ku pasqyrohen aktivitete teuml larmishme me pesheuml kombeumltare si

sheumlnimi i datave teuml reumlndeumlsishme historike Diteumls seuml Flamurit dhe Diteumls seuml

Pavareumlsiseuml seuml Kosoveumls aktiviteteve sportive teuml nxeumlneumlsve neuml Austri

peumlrurimeve teuml librave teuml ndrysheumlm ekskursioneve neumlpeumlr Trojet shqiptare takimeve teuml ndryshme e kuvendeve zgjedhore

Edhe kapitulli i fundit Integrime dhe takime del shumeuml interesant dhe

teumlrheqeumls Autori neuml meumlnyreuml telegrafike shkurt e qarteuml paraqet takimet qeuml ka

pasur me personalitete teuml veccedilanta si me Ministren e Arsmit teuml Austriseuml znj

Dr Elisabeth Gehrer ambasadorin Albert Rohan me pinjolleumlt e Habzbureumlve

Sandor e Margarete Habzburg drejtuesen e meumlsimit teuml gjuheumlve teuml huaja neuml

Austri mag Elfie Fleck ambasadorin e Shqipeumlriseuml neuml Vjeneuml Vili

Minarollin historianin Neol Malcolm Zonjeumln Vahide Hoxha piktorin

shqiptar Gazmend Freitag meumlsuesin veteran nga Dibra Petrit Marku

zeumlvendeumlskryetaren e Parlamnetit Evropian znj Ulrike Lunacek Anton Nikeuml

Berisha Prof Ismail Ccedileta Prof dr Johan Gunther prof dr Paul Smit lufteumltarin e liriseuml Muharrem Mehmetaj peumlrjetuesit e Mauthuzenit

amerikaneumlt Jeam Blackman dhe Pal Friedmann

Dhe e gjitheuml kjo puneuml do teuml dilte e zbehteuml fare po mos teuml shfryteumlzoheshin

edhe foto teuml ndryshme teuml cilat autori Hazir Mehmeti i ka peumlr zemeumlr Neumlse

gjithmoneuml eumlshteuml theumlneuml Njeuml foto flet sa njeumlmijeuml fjaleuml ateumlhereuml del se libri

ldquoMEumlSIMI SHQIP NEuml AUSTRIndash Monografi II (2013-2018)rdquo paskeumlsh vlereuml

teuml madhe njoheumlse informative edukative dhe meumlsimore

Neuml peumlrmbyllje autorit i deumlshirojmeuml sheumlndet e suksese teuml meumltejme neuml fusheumln e

krijimtariseuml e librit mireumlpritje nga lexuesit dhe bibliotekat tona

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

46

Prof Dr Zymer U Neziri Prishtineuml

Ndihmeseuml me reumlndeumlsi peumlr etnokultureumln e Hotit teuml Maleumlsiseuml seuml Madhe

Libri Shoqeumlria kulturore-artistike ldquoRapshardquo Drume Hot Maleumlsi e Madhe dyzet vjet teuml veprimtariseuml kryeredaktor dhe

peumlrgatitja peumlr shtyp prof dr Zymer Ujkan Neziri Tuz 2018 438 f

Libri Shoqeumlria kulturore - artistike ldquoRapshardquo Drume

Hot Maleumlsi e Madhe dyzet vjet teuml veprimtariseuml hapet

me Paratheumlnien e hartuar me shumeuml kujdes dhe me teuml

dheumlna teuml shumta nga Preumlleuml N Junccedilaj me titull ldquoDyzet

vjet teuml veprimtariseuml seuml shoqeumlriseuml kulturore-artistike

ldquoRapshardquo e Drumes seuml Hotit teuml Maleumlsiseuml seuml Madherdquo Neuml

vijim eumlshteuml Hyrja ldquoDeumlshmi peumlr dyzet vjet teuml

veprimtariseuml seuml shoqeumlriseuml kulturore-artistike ldquoRapshardquo e Drumes seuml Hotit teuml Maleumlsiseuml seuml Madhe‟‟

Foto nga aktivtetet e shoqateumls ldquoRapshardquo

Pjesa e pareuml e librit peumlrbeumlhet nga punimet studimore teuml

shkruara posaccedileumlrisht peumlr keumlteuml peumlrvjetor nga autoreuml teuml

njohur neuml disa fusha teuml albanologjiseuml gjuheumlsi folklori-

stikeuml etnologji etnomuzikologji dhe etnokoreografi

Pjesa e dyteuml e librit Aktivitete ka teuml dheumlnat kryesore teuml

puneumls gjateuml dyzet vjeteumlve teuml keumlsaj shoqeumlrie kulturore ndash

artistike pjeseumlmarrje neuml festivale teuml folklorit organizimi

i festivaleve teuml foklorit pjeseumlmarrje neuml manifestime

kulturore dhe organizime teuml manifestimeve kulturore Neuml pjeseumln e treteuml janeuml teuml renditura keumlngeumlt e keumlnduara

gjateuml dyzet vjeteumlve neuml SHKA ldquoRapsha‟‟ teuml lekturuara

me kujdes nga mr sc Marjan Lulgjuraj qeuml po ashtu

kaneuml reumlndeumlsi shumeuml teuml madhe peumlr trasheumlgimineuml toneuml

kulturore neuml fusheumln e lirikeumls dhe teuml epikeumls gojore teuml

Maleumlsiseuml seuml Madhe Neuml pjeseumln e kateumlrt janeuml renditur

vendimet reagimet mireumlnjohjet ccedilmimet dhe shkrimet e

gazetave Pasojneuml Pastheumlnia Regjistri i emrave teuml njereuml-

zve dhe Regjistri i emrave teuml vendeve

Pjesa e punimeve studimore fillon me fusheumln e gjuheumlsiseuml ku prin akad i asoc prof dr Gjovalin

Shkurtaj me punimin studimor shumeuml me interes ldquoE

folmja e Hotit dhe vlerat e saj dialektologjike e

etnolinguistikerdquo ku konstaton se teuml dheumlnat nxjerrin neuml

pah afrineuml shumeuml teuml madhe qeuml kaneuml teuml folmet e Maleumlsiseuml

seuml Madhe njeumlra me tjetreumln sa mund teuml flitet si peumlr njeuml teuml

folme teuml vetme me disa dallime e luhatje Teuml folmet e

Maleumlsiseuml seuml Madhe sipas tij dallohen prerazi nga teuml

folmet e tjera teuml grupit veripereumlndimor dhe teuml mbareuml gegeumlrishtes edhe peumlr arsye teuml ruajtjes seuml togjeve uo dhe

ua peumlr fjaleumlformim e leksik dhe peumlr raste teuml rralla teuml

rotacizmit kurse neuml teuml folmen e Hotit dallohen edhe

formimet e emrave farefisnoreuml teuml shkalleumls seuml treteuml

zanafillore togfjaleumlsha teuml qeumlndruesheumlm e frazeolo-

gjizma Nga fusha e folkloristikeumls prof dr Zymer

Ujkan Neziri paraqitet me punimin studimor ldquoEposi i

Kreshnikeumlve neuml fillim teuml shekullit XXI Maleumlsia e

Madhe me qendeumlr neuml Tuzrdquo ku neuml kuadeumlr teuml projektit

ballkanik E5 peumlr UNESCO (15 veumlllime) trajton

veumlllimin me keumlngeuml nga kjo aneuml teuml hulumtuara teuml sheumlnuara dhe teuml incizuara neuml vitet 2012-2014 Lahuta

(lavda) keumltu ende peumlrdoret si neuml koheumln e mbledheumlsit teuml

pareuml Nikolleuml Ivanaj (1905) ku kreshnikeumlt vazhdojneuml seuml

jetuari edhe neuml shek XXI Legjendariteti fantastikja

mitikja rreumlfimi i gjateuml epik Ora e Zana ende e mbajneuml

themelin e keumltyre keumlngeumlve Shquhen edhe formulat

figuracioni poetik pamjet poetike portretet e heronjve

dialogu dyluftimet tiparet etike e morale kodeksi i

nderit leksiku vendor etj

Nga fusha e folkloristikeumls edhe dr sc Ismail Doda

paraqitet me punimin studimor ldquoKeumlngeumlt kreshnike dhe baladat e rinjohjes neuml Hot Maleumlsi Madherdquo Gjateuml hu-

lumtimeve meuml 1988 neuml Drume teuml Epeumlrme ka mbledhur

dhe ka incizuar edhe dy keumlngeuml peumlr Mujon e Halilin dhe

dy balada qeuml trajtohen neuml keumlteuml punim realizimi i deumlshi-

rave dhe i planeve teuml personazheve beumlmat e tyre

mbajtja e beseumls fuqia shpreheumlse gjuheumlsore folklorike

dhe estetike e vargjeve interpretimi roli i kalit e

martesat me rreumlmbim Aga Imeri e rinjohja me gruan e

pareuml pas kthimit nga Spanja neuml Ulqin etj Autori veuml neuml

pah edhe risiteuml elementet e veccedilanta dhe teuml peumlrgjithshme

teuml keumlngeumlve neuml kuadrin gjitheumlkombeumltar dhe meuml gjereuml

Studiuesja prof dr Afeumlrdita Onuzi nga fusha e

etnologjiseuml paraqitet me punimin studimor ldquoXhubleta

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

47

shqiptare neumlpeumlr shekujrdquo Qeuml neuml fillim konstaton se

ndoshta asnjeuml veshje shqiptare nuk eumlshteuml konsideruar aq

simbolike sa ajo me xhubleteuml e peumlrdorur nga grateuml e

zoneumls alpine teuml Shqipeumlriseuml Veriore Veccediloriteuml e keumlsaj veshjeje kaneuml teumlrhequr veumlmendjen e shumeuml studiuesve

E veccedilanta qeumlndron kryesisht neuml prerjen e saj Mbi teuml

gjitha veshja me xhubleteuml ka njeuml sistem dekorativ

shumeuml teuml rralleuml ashtu si edhe repertori i motiveve por

simbolika e tyre fatkeqeumlsisht ende nuk eumlshteuml

transkriptuar pohon ajo dhe peumlrfundon se veshjet neuml

terakota janeuml me pamje fundi neuml formeuml keumlmbane (si e

xhubleteumls seuml maleumlsive shqiptare) teuml njohura qeuml neuml mijeuml-

vjeccedilarin e dyteuml para Krishtit

Dr sc Rovena Vata paraqitet me punimin studimor ldquoFrymimi shqip i kulteve i dokeve i zakoneve dhe i

simboleve kombeumltare neuml Hotrdquo Krahina e Hotit teuml

Maleumlsiseuml seuml Madhe eumlshteuml dalluar peumlr traditeuml kombeumltare

dhe kjo traditeuml vazhdon edhe sot e keumlsaj dite neuml ruajtjen

dhe neuml kultivimin e saj neuml ceremoniteuml e lindjes teuml

dasmeumls apo teuml vdekjes thoteuml ajo Kultet doket e zakonet

edhe neuml keumlteuml krahineuml ruhen si shtreseumlzime kulturore

peumlrgjateuml shekujve peumlrfundon ajo duke shtuar se tradita

eumlshteuml tregues i karakteristikave sociale dhe individuale

teuml njeriut teuml shijeve teuml tij estetike teuml karakterit teuml

mosheumls teuml gjiniseuml dhe teuml etniseuml edhe neuml Hot dhe neuml Ma-

leumlsineuml e Madhe

Nga etnomuzikologjia kemi punimin e ma sc Esat

Ruka ldquoVeumlshtrim etnomuzikor i repertorit neuml festivalet

folklorike teuml SHKA-seuml ldquoRapshardquo - Hot Maleumlsi e

Madhe Disa mendime rreth organizimit teuml festivaleve

folklorike kombeumltarerdquo ku flet peumlr organizimin e

festivaleve folklorike dhe konstaton se neuml rreth 80 teuml

programeve teuml tyre teuml performuara neuml skeneuml tingeumlllojneuml

jonet muzikore Por nga peumlrvoja joneuml organizative dhe

skenike thoteuml ai analizat dhe vlereumlsimet

etnomuzikologjike dhe etnoorganologjike janeuml teuml pakta Neuml keumlto veprimtari teuml dimensioneve teuml meumldha eumlshteuml e

nevojshme prania e specialisteumlve e eksperteumlve

folkloristeuml etnologeuml etnomuzikologeuml e koreologeuml dhe

kontributi i tyre analitik peumlrfundon autori

Nga etnokoreografia ma sc Dilaver Kryeziu paraqet

punimin ldquoSHKA ldquoRapshardquo e Hotit teuml Maleumlsiseuml seuml

Madhe organizuese e festivalit teuml madh folklorik neuml

Vitojeuml keumlngeumlt dhe vallet - epika dhe lirikardquo Krahina e

Maleumlsiseuml seuml Madhe ndryshon nga teuml gjitha krahinat

shqiptare sepse mbizoteumlron epika thoteuml ai Ndeumlr

pasuriteuml meuml teuml meumldha teuml keumlsaj zone konsiderohen teuml jeneuml keumlngeumlt dhe vallet maleumlsorccedile me epikeumln dhe me lirikeumln e

tyre sidomos vallet njeumlshe dhe dyshe Interpretimi

larushia kostumografike unike (xhubleta) indentifikojneuml

folklorin e Maleumlsiseuml seuml Madhe SHKA ldquoRapshardquo eumlshteuml

organizuese e festivalit teuml madh folklorik neuml Vitojeuml ku

keumlto vlera teuml meumldha etnolkuture pasqyrohet qeuml dyzet

vjet Haziz Hodaj kryetar i SHKA ldquoMaleumlsorirdquo shkruan

artikullin ldquoBinjakeumlzimi Veumlllazeumlrimi U bashkuam peumlr

t‟mos u ndareuml kurreumlrdquo duke theksuar qeuml neuml fillim se nga

viti 2002 SHKA-seuml ldquoMaleumlsorirdquo Gjonaj Has ka njeuml

moteumlr neuml Maleumlsineuml e Madhe ndash SHKA- neuml ldquoRapshardquo e Drumes seuml Hotit Sot gati dy dekada pas asaj kohe

thoteuml ai eumlshteuml i freskeumlt momenti i paraqitjes neuml skeneumln e

festivalit ldquoHasi jehon 2001rdquo teuml SHKA - seuml ldquoRapshardquo nga

Drumja e Hotit Ishte veumlllazeumlror jeteumlsimi i keumlsaj aspirate

peumlr binjakeumlzimin Propozimi u beuml neuml Gjonaj ndeumlrsa u konkretizua neuml Vitojeuml neuml gusht teuml vitit 2002 ateumlhereuml kur

ldquoRapshardquo organizoi festivalin e pareuml me SHKA-teuml shqi-

ptare aktive teuml Malit teuml Zi

Neuml vijim Agron Dizdari shkruan artikullin ldquoPeumlr miqteuml e

mi neuml SHKA ldquoRapshardquo Peumlr brezat neuml vazhdimeumlsirdquo dhe

fillon me mendimin se vallet e bukura epike dhe lirike

neuml ldquoRapsheumlrdquo janeuml punuar me mjeshteumlri qeuml teuml spikaseuml e

bukura e fuqishmja delikatesa harmonia burreumlria

dashuria pra shpirti i maleumlsorit ldquoRapshardquo i ka

kushtuar veumlmendje edhe instrumentisteumlve qeuml shoqeumlrojneuml keumlngeumlt e trimave dhe teuml burreumlreshave me tematikeuml nga e

kaluara e lavdishme dhe shqeteumlsimet e sotme Ideali dhe

ndjenja kombeumltare janeuml lajtmotivi kryesor i aktiviteteve

teuml tyre Kostumet popullore janeuml ruajtur me fanatizeumlm

Sa do teuml deumlshiroja qeuml puneumln e palodhur teuml keumlsaj shoqate

teuml nderohej me titullin ldquoNderi i Kombitrdquo peumlrfundon

autori

Ma sc Anton Lajccedilaj vjen me artikullin ldquoRoli i

meumlrgimtareumlve me banim neuml SHBA neuml peumlrkrahje teuml

SHKA-seuml ldquoRapshardquo Shumeuml shqiptareuml nga Maleumlsia e

Madhe me qendeumlr neuml Tuz moreumln rrugeumln e gurbetit shkruan ai Neuml mesin e tyre ishin edhe bashkeuml-

themeluesit e shoqateumls ldquoRapshardquo qeuml asnjeumlhereuml nuk e

harruan Ajo peumlr shumeuml rapshjaneuml ka qeneuml njeuml ideal

Meumlrgata neuml SHBA ishte mbeumlshteteumlsja e saj kryesore

financiare peumlr 40 vjet Meumlrgata rregulloi ldquoSkeneumls

verorerdquo neuml Vitojeuml meuml 2003 Meuml 2008 vazhdon ai

formuam ldquoFondin Humanitar Rapshardquo neuml Detroit kurse

meuml 2010 u formua edhe SHKA ldquoRapshardquo neuml meumlrgim neuml

kuadeumlr teuml Fondit me ish ndash aneumltareuml teuml ldquoRapsheumlsrdquo dhe me

pasardheumls rapshjaneuml teuml lindur dhe rritur neuml Amerikeuml

Pjesa vijuese e librit e peumlrgatitur me shumeuml zell e

vullnet teuml madh nga Preumlleuml Junccedilaj qeuml ka teuml dheumlna peumlr

dyzet vjet aktivitete teuml ldquoRapsheumlsrdquo eumlshteuml shumeuml e reumlndeuml-

sishme por edhe beumln teuml jeteuml model peumlr historikun e

shoqeumlrive teuml tjera kulturore - artistike Libri mbyllet me

ldquoPastheumlnierdquo dhe me regjistrin e emrave teuml njereumlzve e teuml

vendeve puneuml me shumeuml vlereuml nga Avdi Gashi dhe

Valon Fetahu Tekstet e librit janeuml shqyrtuar me shumeuml

peumlrkushtim nga Keumlshilli Botues po edhe nga recensuesit

e redaktoreumlt akad prof Zeqirja Ballata dr sc Ardian

Ahmedaja prof asoc dr Bashkim Lajccedili prof dr

Afeumlrdita Onuzi prof dr Zeqirja Neziri prof as dr Albin Sadiku mr sc Esat Ruka Kjo vepeumlr eumlshteuml

peumlrgatitur peumlr shtyp sipas standardeve teknike-shkenco-

re punimet studimore kaneuml shkurtore (abstrakte) fjaleuml

ccedileleumlsa peumlrfundim rezyme neuml gjuheumln angleze dhe

bibliografi Madje edhe artikujt kaneuml rezyme neuml gjuheumln

angleze peumlr hir teuml lexuesve teuml shumteuml neuml Evropeuml e neuml

SHBA Edhe fotografiteuml sjellin deumlshmi me shumeuml pesheuml

dhe e ploteumlsojneuml e e zbukurojneuml librin Shoqata

kulturore-artistike ldquoRapshardquo Drume Hot Maleumlsi e

Madhe 40 vjet teuml veprimtariseuml qeuml beumln teuml konsiderohet

ndihmeseuml me shumeuml reumlndeumlsi peumlr etnokultureumln shqiptare teuml Maleumlsiseuml seuml Madhe

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

48

Mimoza Hasani-Pllana Prishtineuml Kosoveuml

Poezia e re shqipe e migracionit

(fundshekulli XXndashfillimshekulli XXI)

Poezia e migracionit e publikuar neuml dekadat qeuml mbylleumln

dhe hapeumln shekujt XXdhe XXI eumlshteuml vazhdimeumlsi e

traditeumls seuml shkrimit teuml leteumlrsiseuml shqipe neuml diasporeuml

Poeteumlt e rinjeuml kosovareuml pateumln thuajse teuml njeumljtin fat me

shkrimtareumlt pararendeumls qeuml me veprat e shkruara neuml

diasporeuml laneuml gjurmeuml neuml leteumlrsineuml shqipe Neuml historineuml e

leteumlrsiseuml shqipe disa nga veprat emblematike janeuml produkt i puneumls seuml shkrimtareumlve teuml emigruar neuml koheuml teuml

ndryshme qeuml do teuml thoteuml se disapora shqiptare ndeumlr vite

dha kontribut teuml ccedilmuarpeumlr zhvillimin e leteumlrsiseuml

Neumlse keumlrkojmeuml gjurmeumlt e leteumlrsiseuml shqipe neuml kontinentin

europian neuml gjysmeumln e dyteuml teuml shek XIX dhe thuasje

deri neuml fund teuml shek XX qendrat meuml produktive dalin teuml

jeneuml Rumania Italia Bullgaria dhe Greqia Ndeumlrsa neuml

pjeseumln e fundit teuml shekullit XX neuml veccedilanti neuml dekadeumln e

fundit ndryshon edhe destinacioni i migracionit

shqiptar neuml veccedilanti atij kosovar Vitet 1990-2000 sheumlnojneuml numrin meuml teuml madh teuml emigranteumlve ndeumlr ta

edhe shkrimtareuml dhe intelektual kosovareuml qeuml detyrimisht

u zhvendoseumln nga atdheu drejt qendrave meuml teuml meumldha

europiane e boteumlrore Rritja e emigracioinit gjateuml keumlsaj

kohe ishte pasojeuml e ndryshimeve politike neuml ish-

Jugosllavi ku jeta zhvillohej larg ritmeve normale edhe

peumlr shumiceumlne vendeve ballkanike sidomos vendeve qeuml

peumlrbeumlnin ish-Jugosllavineuml Qendrat meuml produktive

letrare teuml fundshekullit XX dhe fillimshekullit XXI janeuml

Austria Gjermania Suedia dhe Zvicra Si neuml Kosoveuml

ashtu edhe neuml qendrat shqiptare neuml diasporeuml fundi i

shekullit XX sheumlnon prurjet meuml teuml meumldha neuml zhanrin e poeziseuml Andaj edhe korpusi i vepreumls poetike eumlshteuml i

gjereuml i pasuruar me veprat e autoreumlve teuml rinjeuml dhe me

veprat e autoreumlve teuml deumlshmuar

Neuml vazhdim nga keumlto kateumlr qendrat do teuml shohim veteumlm

kriimtarineuml e dy poeteumlve kosovareuml Beqeuml Cufaj

(Gjermani) dhe Anton Marku (Austri)

Beqeuml Cufaj neuml dekadeumln e fundit teuml shekullit XX botoi

dy peumlrmbledhje poetike Balada Budallqe (1994) dhe

205 (1996) Te peumlrmbledhja Balada Budallaqe kemi njeuml poetizim teuml dhimbjes individuale teuml peumlrqendruar

neumlsituata teuml vetmiseuml seuml madhe qeuml shprehin mallinpeumlr

humbjen dhe mungeseumln e njereumlzve teuml dashur si neuml elegji

dashurie peumlr veteumln e dyteuml Pastaj neuml keumlrkim teuml shenjave

teuml mbetura nga takimet e shkuara poeti beumln peumlrpjekje teuml

risjell kujtime dashurie neuml koheuml reale duke beumlreuml qeuml tema

e dashuriseuml teuml dominoj neuml shprehjet e tij poetike

Jeta qeuml na ndau pa na pyetur fare

Peumlr planet feumlmijeumlt lumturineuml

E shitur sheumltitoreve teuml jeteumls

Tashti qan peumlr mua dhe peumlr veten

Jemi neuml robeumlri sa hereuml ta kam theumlneuml S beumln teuml qajmeuml peumlr dashuriteuml e humbura

Atdheun e tradhtojmeuml

De Radeumln pyete e dashur teuml tregon

Pa atdhe s ka dashuri

Lumi i jeteumls shqip po eceumln (Cufaj 1994 33)

Peumlrmbledhja Balada

Budallqe plot me

figura metaforike

poetizon copeumlza jete

qeuml laneuml gjurmeuml personale dhe

nacionale Shenjat e

jeteumls te ky libeumlr dalin

edhe neuml formeuml titujsh

te kateumlr kapitujt qeuml

ndeumlrtojneuml struktureumln e

librit Keumlngeuml

tatuazhesh Elegji peumlr

veteumln e dyteuml

Meikjedhe Grafite

Teuml kateumlr titujt veumlneuml neuml

pah rikrijimin e situatave teuml lidhura

peumlr kujtimet e poetit e

teuml shkruara neuml poezi

Njeumlsoj peumlrmbledhja e dyteuml poetike 205 peumlrshkohet nga

gjuha e pasur e figurave si mundeumlsi peumlr teuml krijuar situata

teuml reja nga njeuml koheuml e shkuar qeuml do teuml thoteuml se figura neuml

keumlto poezi luan rolin e saj si fuqi peumlr teuml shprehur me

shkrim ngarkeseumln emocionale teuml poetit por edhe peumlr

teumlshkruarneuml leteumlr njeuml pjeseuml teuml realitetit duke krijuar njeuml

poezi ngjasheumlmsikur teumlshohim njeuml fotografi Peumlr ta provuar keumlteuml mendim neuml vazhdim sjellim njeuml gjendje

emocionale teumlshprehur me heshtje neumlpeumlrmjet figureumls seuml

reticcedilenceumls

O Zot Si sacutee kam njeuml eumlndeumlrr

tacutei shoh syteuml e shuar Po shuhem(Cufaj 1996 5)

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

49

Neuml teumlreumlsi figura si shprehje e zgjedhur peumlr krijimin e

poeziseuml te Cufaj ruan statusin e njeuml prej parimeve

themelore peumlr shkrimin e saj

Poeti kosovar Anton

Marku meuml 2010 neuml

gjuheumln shqipe dhe

gjermane botoi

peumlrmbledhjen poetike

Vizioni blu teuml

strukturuar neuml peseuml

kapituj Ngjyra e paqes

Njolla dielli Metafora e

liriseuml Tingulli i shiut

Shtegtim shpirteumlrash Pra libri Vizioni blu

peumlrveccedil peumlr lexuesin

shqiptar eumlshteuml i

peumlrkthyer edhe neuml

gjuheumln gjermane peumlr

lexuesin austriak

Marku emigrant neuml shtetin austriak teuml shkruarit e

poeziseuml e peumlrcepton si meumlnyreuml jete neumlpeumlrmjet seuml cileumls

autoreumlt shqiptareuml kaneuml sjelleuml njeuml frymeuml teuml re neuml leteumlrsineuml

e diasporeumls konkretisht neuml leteumlrsineuml austriake si peumlr nga

temat qeuml trajtojneuml stili i shkrimit apo qasja ndaj fjaleumls seuml shkruar si shenjeumlzim estetik Madje kjo qasje eumlshteuml

edhe njeuml ndeumlr arsyet kryesore qeuml leteumlrsia shqipe jo dhe

aq e njohur peumlr lexuesin austriak teuml vlereumlsohet ccedildo diteuml

e meuml shumeuml si vlereuml e shtuar Sipas Markut leteumlrsineuml

shqipe me leteumlrsiteuml e vendeve tjera europiane e peumlrafron

harmonia mes mendimeve larmia e narracionit

meditimi reflektiv apo mesazhi artistik por edhe pasuria

e figurave stilistike si metafora simboli krahasimi etj

Ky mendim mund teuml lexohet si proveuml teorike se poezia

e shkruar me gjuheuml figurative sikur edhe ajo qeuml shkruhet

me gjuheuml teuml zakonshme gjeneron kuptime teuml figurshme qeuml teuml zakonshmes i japin kuptim teuml jashteumlzakonsheumlm neumln

driteumln e reflektuar nga shpirti bota e poetit (Rrahmani

2003 119) Prandaj peumlr ta kuptuar poezineuml e Markut

eumlshteuml i pamjaftuesheumlm leximi i pareuml apo rileximi ajo

keumlrkon njeuml lexim alegorik peumlr ta kuptuar mesazhin e saj

Shenja teuml tilla alegorike jep poezia Neuml ikje e

karakterizuar edhe peumlr tonin melankolik

Nuk pateumlm koheuml

Koheumln ta presim

As ateumlhereuml kur liria ishte

E teuml gjitheumlve dhe e askujt

Mbi qiellin toneuml Ngadaleuml po digjet

Eumlndeumlrr dikur e pareuml

Para se teuml pereumlndojeuml

Do beumlhet meuml mireuml

Peumlr teuml keqen toneuml (Marku 2010 45)

Poeteumlt Cufaj dhe Marku neuml keumlto dy dekada arriteumln

komunikimin me publikunlexuesin shqiptareuml dhe teuml

huaj neuml veccedilanti ateuml gjermanfoleumls neumlpeumlrmjet shprehjes

poetike si njeuml fuqi peumlr teuml shkruar ndjesiteuml personale por

edhe situatat dramatike neumlpeumlr teuml cilat kaloi populli i Kosoveumls Pra poeteumlt krijuan njeuml lloj komunikimi teuml

veccedilanteuml neumlpeumlrmjet gjuheumls si elementi qendror i

ligjerimit teuml rregullteuml e qeuml te ligjeumlrimet poetike shtrihet

peumlrtej funksionit teuml shprehjes seuml thjeshteuml peumlr teuml marreuml

funksione teuml reja stilistike semiotike tematike (Hamit 2005) Sipas Hamitit kjo e fundit funksionon neuml disa

nivele me fillim neuml nivel lokal peumlr t`u shtrireuml neuml ateuml

universal keumlshtu qeuml gjuha merr fuqi peumlrcaktuese peumlr

stilin e poetit

Si peumlrfundim poezia e re e migracionit e dy dekadave teuml

theksuara meuml larteuml nxjerr neuml pah tendenceumln e poeteumlve

peumlr ruajtjen e vazhdueshme teuml lidhjes kulturore e letrare

me atdheun Poeteumlt qeuml peumlrmendeumlm dhe poeteuml tjereuml neuml

diasporeuml vepreumln e shkruar neuml qendrat europiane ku

jetonin e publikuan edhe neuml Kosoveuml si shenjeuml peumlr tu identifikuar me vendin e origjineumls brenda konceptit teuml

tjetrit teuml teuml huajit Keumlteuml keumlmbeumlnguleumlsi duhet ccedilmuar duke

paseuml parashysh se neuml Ballkan prej ku edhe vijneuml poeteumlt

shqiptareuml koncepti i tjetrit eumlshteumli debatuesheumlm neuml

vazhdimeumlsi Studiuesja bullgare Maria Todorova neuml

studimet e saj (derisa hulumtonte ontologjineuml e

Ballkanit) vlereumlson se sfidat politike kulturore dhe

historike qeuml kaneuml kaluar popujt gjateuml bashkeumljeteseumls

qindravjeccedilare neuml Ballkan vijneuml si pasojeuml e njohjes apo

edhe mosnjohjes seuml konceptit teuml tjetrit (Todorova

1999163-171)

Kur kemi parasysh faktin se leteumlrsia shqipe eumlshteuml njeuml

leteumlrsi e vogeumll dhe pak e njohur peumlrtej kufijve ballkanik

kuptojmeuml se poezia e migracionit kontribuoi

veccedilaneumlrisht neuml njohjen dhe promovimin e gjuheumls shqipe

vlerave letrare identitare e kulturore teuml Kosoveumls neuml

qendrat ku u zhvillua Po ashtu kontribuoi neuml krijimin e

urave kulturore me popujt e tjereuml emigrant dhe vendeumls

si dhe hapi rrugeuml peumlr njohjen e poeziseuml shqipe teuml

Kosoveumls neuml rrafshin ndeumlrkombeumltar duke prezantuar njeuml

segment teuml jeteumls shoqeumlrore para lexueseve teuml huaj

Refernca

Anton Marku Vizioni blu-Die blaue vision Klubi Letrar

bdquobdquoGjon Nikolleuml Kazazirdquo Gjakoveuml 2010

Beqeuml Cufaj Balada Budallaqe Rilindja Prishtineuml

1994

Beqeuml Cufaj 205 Dukagjini Pejeuml 1996

Maria Todorova Is the Other a useful cross-cultural

concept Some thoughts on its implication to the Balkan

regionrdquo Berghahn Books Internationale

Schulbuchforschung Vol 21 No 2 (1999)

Mimoza Hasani Pllana Shtegtimi i shqipes neuml Europeuml

OLYMP Prishtineuml 2019 Sabri Hamit Tematologjia ASHAK Prishtineuml 2005

Zejnullah Rrahmani Leximi dhe shkrimi Faik Konica

Prishtineuml 2003

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

50

Mr Sc e gjuhёsisё Prof Migena Arllati Gjakovё

Eksplorim poetik peumlr Mirditeumln

Refleksione rreth librit ldquoMirditeuml e mirditoreumlrdquo teuml autorit Hasan Hasani ndash Peumlrkola

Teuml vizitosh Mirditeumln keumlteuml

perleuml malore me bukuri teuml

rralla eumlshteuml jo thjesht njeuml rast

qeuml duhet shfryteumlzuar por njeuml

nder qeuml secili shqiptar do ta

konsiderojeuml teuml tilleuml sapo teuml

hedheuml hapat e pareuml neuml keumlteuml

vend Neuml ccedildo koheumlsi Mirdita

eumlshteuml konsideruar njeuml treveuml e

virgjeumlr peumlr nga bukuriteuml e rralla natyrore si dhe krahina

meuml e pashkelur nga keumlmba e

pushtuesit meuml e pabindura

ndaj ligjeve teuml huaja teuml

ardhura dhunsheumlm neuml shekuj

Sa hereuml qeuml bie fjala peumlr Mirditeumln meuml vjen ndeumlr mend

miss Edit Durham e cila pasi kishte beumlreuml njeuml xhiro fort teuml

gjateuml neumlpeumlr maleumlsiteuml e Shqipeumlriseuml seuml Veriut kish

vendosur teuml kthehet neuml Mirditeuml ku sikurse shkruan hasi

neuml njereumlz besnikeuml teuml afteuml peumlr teuml adhuruar diccedilka heroike qeuml ishin teuml gatsheumlm teuml ndiqnin parimet e tyre deri neuml

vdekje Udheumltarja angleze i peumlrshkruan me veumlrteteumlsi

keumlto mbresa neuml librin ldquoHigh Albaniardquo ku ndalet gjereuml e

gjateuml neuml kontekstin historik teuml krahineumls seuml shtrireuml peumlrmes

shtigjeve teuml thepisura teuml mbushura me mikpritje

Ereumlrat tronditeumlse teuml koheumlve kaneuml beumlreuml qeuml njereumlzit teuml

detyrohen teuml leumlvizin teuml shpeumlrngulen e teuml peumlrplasen neuml

aneuml teuml ndryshme teuml trojeve dhe kjo neuml teuml shumteumln e

rasteve ka sjelleuml si pasojeuml ndryshimin e emeumlrtimit teuml

familjes Nuk eumlshteuml aspak e lehteuml teuml niseumlsh nga fillimi

diku gjetkeuml njeuml rrjedheuml jete teuml ndeumlrprereuml detyruesheumlm neuml vendin e origjineumls por shumeuml meuml veumlshtireuml se kjo eumlshteuml teuml

ndryshosh qofteuml edhe veteumlm neuml veumlshtrim teuml jashteumlm neuml

pjeseuml teuml reumlndeumlsishme teuml qenies a peumlrkateumlsiseuml apo teuml

braktiseumlsh njeuml pjeseuml teuml konsiderueshme teuml identitetit teuml

trasheumlguar Shqiptareuml teuml zonave teuml ndryshme neumln

presionin dhunues teuml rrethanave e kaneuml beumlreuml keumlteuml duke

rifilluar njeuml jeteuml teuml re diku neuml njeuml tjeteumlr zoneuml por teuml jesh

mirditor do teuml thoteuml neuml jeteuml teuml jeteumlve teuml mbetesh i tilleuml

pavareumlsisht se ku do teuml t‟gjuajneuml dallgeumlt e jeteumls

Neuml Dushkajeuml teuml Gjakoveumls neuml fshatin Shqiponjeuml (ish Jabllaniceuml) ndodhet njeuml lagje teuml cileumln vendasit e quajneuml

Lagja e Peumlrkolajve Njereumlzit deumlshmojneuml se keumltu janeuml

vendosur Peumlrkolajt e ardhur nga Domgjoni i Mirditeumls

histori qeuml i peumlrket shekullit teuml 18-teuml Thuhet se i pari

Pren Kola me teuml veteumlt kish ndeumlrruar tri fshatra derisa u

vendos neuml Jabllaniceuml e konvertimi i feseuml do teuml ndodhte

rreth shtateuml dekada meuml voneuml Hasan Hasani - Peumlrkola

nuk eumlshteuml as meuml shumeuml e as meuml pak se pasardheumls prej

njeumlrit nga keumlta mirditoreuml Kur e pyet peumlr Mirditeumln atij i

ndizet bebja e syrit ndeumlrsa fjala nuk i bindet teuml

artikulohet e teuml daleuml neuml ajeumlr menjeumlhereuml pasi e pengon

emocioni Dhe thoneuml se emocioni nuk ka zeuml Autori

pra ka origjineuml teuml pasteumlr nga Mirdita ndaj kur i duhet teuml flaseuml peumlr vendin dhe njereumlzit e tij teuml origjineumls ndjen sikur

damareumlt neumln leumlkureuml i fryhen dhe gjaku turret furisheumlm

dejve ashtu si lumi Mat rrjedheumls seuml tij Ai eumlshteuml

domgjonas Sot e treqind vjet meuml pareuml kur teuml pareumlt e tij

u larguan prej andej siccedil duket kaneuml leumlneuml peng neuml tokeumln

mirditore diccedilka teuml madhe e cila i beumln edhe sot e keumlsaj

dite pinjolleuml si HASAN HASANI qeuml teuml keumlrkojneuml

ldquovuleumlnrdquo e veumlrteteumlsiseuml seuml origjineumls vuleuml qeuml tek ai thirret

PEumlRKOLA Edhe pse gjeneratat e meumlvonshme teuml

familjes seuml tij janeuml vendosur neuml Dushkajeuml teuml Gjakoveumls

Hasani e ka pasur Mirditeumln me vete qeuml kur ka qeneuml neuml koheumln e keumlngeumlve teuml djepit neuml rreumlfenjat neuml odeumln e

burrave neuml tregimet e ardhura brez pas brezi peumlr burrat

dhe trimat dhe keumlshtu me dhjeteumlra e qindra histori

mirditore kaneuml fjetur brenda tij duke ndeumlrtuar njeuml boteuml

meuml vete boteuml teuml cileumln do teuml vinte momenti teuml na e

shfaqte hapur neuml njeuml veumlllim teuml teumlreuml poetik

ldquoMirditeuml e mirditoreumlrdquo njeuml veumlllim prej 222 faqesh me

poezi kushtuar atij areali gjeografik human dhe

shpirteumlror teuml cilin autori e peumlrcakton qeuml neuml titull neuml fakt

eumlshteuml shumeuml meuml shumeuml se thjesht njeuml veumlllim poetik

Autori gdhend neuml teuml si teuml ishte njeuml peumlrmendore Mirditeumln e tij teuml cileumln e ka pasur brenda vetes gjitheuml

jeteumln mirditoreumlt e tij me teuml cileumlt ndan teuml njeumljteumln ADN

teuml njeumljteumln teuml djeshme me synimin peumlr teuml ndeumlrtuar

dimensionin e seuml sotmes Teuml sotmen pasi pikeumlrisht sot

me keumlteuml veumlllim autori na deumlshmon pashkeumlputshmeumlrineuml e

identitetit teuml tij E neseumlrmja tashmeuml veccedilse eumlshteuml e sigurteuml

sepse hallkat e zinxhirit janeuml lidhur dhe ato funksionojneuml

neuml favor teuml vazhdimeumlsiseuml seuml materies Peumlrpjekjet

autoriale teuml tij meuml kujtojneuml ldquopeumlrpeumllitjetrdquo e Pjeteumlr Budit

peumlr teuml deumlshmuar traditeumln bazuar neuml parimin atdhetar e

kulturor autentik ldquohellipTeuml mos gjindem i harruom keumlteuml jeteuml tue shkuomrdquo Dy vjet meuml pareuml Hasan Hasani botoi

monografineuml ldquoPeumlrkolajtrdquo libeumlr teuml cilin e konsideronte

obligim ndaj gjenezeumls ndaj pararendeumlsve e deri te keumlta

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

51

teuml sotmitOrigjina eumlshteuml peumlr njeriun si rreumlnja peumlr pemeumln

Sado qeuml pema teuml rritet e teuml leumlshojeuml degeuml sado teuml mbushet

sytha e lule gjithccedilka neuml teuml eumlshteuml rezultat i ushqimit qeuml

vjen nga rreumlnjeumltKeumlshtu edhe njeriu Sado teuml rritet e teuml madhohet neuml jeteuml kudo teuml shkojeuml e ccedilkado teuml beumljeuml

gjithmoneuml veprimi i tij do t‟i referohet rreumlnjeumlve nga ka

daleuml Peumlr shkrimtarin Hasan Hasani - Peumlrkola rreumlnja ka

leumlshuar ushqim neuml plot shtateuml dekada E kemi pareuml ateuml

neuml botime e vepra teuml shumta krijuese poetike e

studimore por kam bindjen se ky botim i fundit vjen si

ajo vera e vjeteumlr e ruajtur me kujdes peumlr koheuml dhe miq

teuml veccedilanteuml Dhe ja erdhi momenti qeuml brendia e ruajtur

brenda shpirtit skuteumls meuml teuml sigurteuml teuml njeriut teuml

shpeumlrthejeuml teuml daleuml nga vetvetja dhe teuml artikulohet qarteuml

neuml njeuml veumlllim teuml teumlreuml krijimesh poetike

Neuml fakt do t‟i mbetesha borxh autorit neumlse keumlteuml veumlllim

do ta quaja thjesht njeuml veumlllim poetik pasi libri veumlrtet

peumlrmban veteumlm poezi por me aneuml teuml leumlndeumls qeuml trajton ai

na veuml neuml preheumlr njeuml thesar teuml veumlrteteuml njeuml miniereuml e cila

sa meuml shumeuml geumlrmohet neuml teuml aq meuml shumeuml vazhdon teuml

befasojeuml dhe keumlnaqeuml me pasuriteuml e saj Si gjithmoneuml

shpirti i tij prej artisti teuml fjaleumls e beumln teuml ndjehet i

privilegjuar neuml shprehjen e ndjesive ndeumlrsa nga ana

tjeteumlr qenia e tij prej nipi e steumlrnipi mirditor e beumln teuml

ndjehet i ndjesheumlm dritheumlrues ndaj kulleumls seuml vjeteumlr

gurreumls seuml pashtershme teuml ujit brisk ajrit teuml flladitsheumlm qeuml duket sikur teuml ccedilan leumlkureumln reve teuml cilat peumlr pak mund t‟i

prekeumlsh me doreuml nga maja e kreshteumls varreve me gureuml

stralli teuml steumlrgjysh katragjysheumlrve e plot e plot

fragmenteve teuml tjera teuml keumlsaj bote teuml madhe mirditore

Duket sikur shpirti i poetit eumlshteuml i vogeumll peumlr t‟i nxeumlneuml teuml

gjitha keumlto aq meuml tepeumlr peumlr t‟i mbajtur brenda vetes neuml

vite e dekada Por damarin e tij e furnizon ajo rreumlnja qeuml

thameuml meuml sipeumlr rreumlnja teuml cileumln ai me keumlteuml veumlllim

poezisheuml po e ujit e po e ushqen bukur mireuml peumlr ta

rigjeneruar edhe njeumlhereuml ashtu siccedil i deumlshiron e gjitheuml

qeniaNeuml krijimtarineuml 50 vjeccedilare shkrimtari Hasan Hasani ka shkruar e ka theumlneuml bollsheumlm rreth shumeumlccedilkaje

qeuml ka qeneuml pjeseuml e frymeumlzimit teuml tij letrar dhe pjeseuml e

interesimit teuml tij studimor Por ldquoMirditeuml e mirditoreumlrdquo e

ka beumlreuml shpeshhereuml teuml ndjehet i vogeumll i pafuqisheumlm i

dritheumlruar sepse teuml gjitheuml ndjehemi feumlmjeuml ndjehemi teuml

vegjeumll kur kthehemi tek neumlna Dhe Mirdita peumlr teuml eumlshteuml

si neumlna gjeneza ushqimi (shpirteumlror) pavdekeumlsia

Udheumltimi poetik paraprihet nga udheumltimi fizik Pasi ka

prekur me gjymtyreumlt e tij ccedildo vend e ccedildo skuteuml peumlr teuml

cileumln kish deumlgjuar e kish imagjinuar vite me rradheuml pasi

ka pareuml me syteuml e tij ngjyreumln e qiellit dhe teuml tokeumls mirditore pasi ka nderuar djepat kullat dhe varret ai neuml

krah me muzeumln i peumlrvishet misionit teuml krijimit Autori e

peumlrshkruan poetikisht hap pas hapi relievin e keumlsaj zone

njeuml brez i gjereuml gjeografik qeuml nga Bjeshka e Kaccedilinarit

Ara e Skeumlnderbeut Munella Zepa Bjeshkeumlt e Oroshit

Valmori Kroi i Bardheuml e deri neuml majeumln e Kunoreumls

Lugina e Peumlrroit teuml Urakeumls njeuml seumlreuml shpellash si shpella

e Meumlrkurthit shpella Kusia e Ndue Gjonit Shpella e

Akullit dhe ajo e Steumlrqokeumlve liqeni i Konajt e plot e

plot teuml tjereuml Toponimia autoktone beumln qeuml peumlrjetimet neuml

vargje teuml duken sikur jehojneuml nga shekujtPoeziteuml teuml renditura njeumlra pas tjetreumls teuml japin peumlrshtypjen sikur

ngjasojneuml me pjeseuml bdquopuzzles‟ teuml cilat kur bashkohen siccedil

duhet krijojneuml njeuml pamje funksionale neuml teumlreumlsi

Gjeografia e vendbanimeve asnjeumlhereuml nuk jepet e

shkeumlputur nga njereumlzit prandaj teksti dhe konteksti vendi dhe personazhi funksionojneuml si njeuml binom ku njeumlra

pjeseuml s‟mund teuml funksionojeuml pa tjetreumlnPeumlrshkrimet e

natyreumls seuml rralleuml e mahniteumlse asnjeumlhereuml nuk vijneuml teuml

shkeumlputura nga historia qindra vjeccedilare ku edhe pylli

edhe guri edhe majat e maleve e kaneuml njeuml historiNeuml

fakt keumltu gjithccedilka eumlshteuml deumlshmitare e historiseuml Teuml jepet

peumlrshtypja se ngado qeuml ta kthesh kokeumln do teuml deumlgjosh

deumlshmi mbi teuml veumlrteta e beumlma trimeumlri e heroizma qeuml teuml

befasojneuml duke teuml detyruar t‟i peumlrpish me sy e vesheuml Aq

i veumlrteteuml eumlshteuml autori neuml peumlrjetimet e vargeumlzuara saqeuml neuml

lexim e sipeumlr mua m‟u krijua peumlrshtypja se isha bashkeumludheumltare neuml rrugeumltimin e tij Pa e tepruar them se

m‟u duk se i vizitova keumlto vende se i pasheuml me syteuml e

mendjes peumlrshkrimet monologjet betejat kujat gjeumlmat

e gjithccedilka teuml sendeumlrtuar aty

Teuml tre kapitujt teuml titulluar ldquoLibri i pareumlrdquo ldquoLibri i dyteumlrdquo

dhe ldquoLibri i treteumlrdquo kulmojneuml me poemeumln ldquoUneuml mirditorirdquo

e cila jo rasteumlsisht eumlshteuml leumlneuml neuml mbyllje teuml librit ldquoKeumlngeuml

peumlr vete dhe Peumlrkolajtrdquo e kthen autorin neuml subjekt dhe

subjektin neuml pikeumlreferim Krijuesi poet keumltu vendoset

teumlreumlsisht neuml poziteumln e peumlrfaqeumlsuesit teuml farefisniseuml duke i

dheumlneuml vetes teuml drejteumln teuml flaseuml dhe teuml deumlshmojeuml neuml emeumlr teuml tyre ldquoPeumlrkolajt nrsquoDushkajeuml peumlrhereuml dereuml e hapur peumlr

mikun bukeuml dhaneuml me zemeumlr ccedilerdhe e ngrohteuml peumlr

udheumltarin haleuml neuml sy peumlr armikunhelliprdquo Nuk mungojneuml

elementet e veteumlkeumlnaqeumlsiseuml jo thjesht peumlr linjeumln e

vazhdimeumlsiseuml por edhe peumlr kompletimin e keumlsaj vlere

letrare dhe trasheumlgimore qeuml ai si autor si Peumlrkolaj po

nxjerr neuml driteuml ldquoE di Peumlrkolajt e moccedileumlm tashmeuml

ndodhen neuml amshim zili ma kaneuml edhe trsquovdekur qesh i

pari qeuml shkela nrsquotrollin e trsquopareumlve nrsquoshtegtim uneuml hyu

nrsquoqiell i mekurhelliprdquoAutori si Peumlrkolaj qeuml eumlshteuml ndjen se

ka peumlrmbushur njeuml mision i cili e tejkalon duksheumlm misionin letrar Ky mision shkon peumlrtej shkrimit teuml njeuml

vepre letrare pasi bart neuml vete motivin keumlrkues peumlr

rinjohjen dhe rigjetjen e gjenezeumls mision qeuml ka teuml beumljeuml

me synimet e tij jeteumlsore dhe si teuml tilla ato nuk i

peumlrkasin veteumlm planit letrar por edhe planifikimit

jeteumlsor ldquoKeumlshtu u rrit ky plak srsquoe di nga Mirdita a

Dushkaja qeuml vargje shkroi me lothelliprdquo Notat

emocionale arrijneuml nivele kulmore kur autori gjithccedilka

nga e djeshmja dhe e sotmja e qenies seuml tij e lidh

pazgjidhshmeumlrisht neuml peumlrmbyllje kur bindsheumlm vulos

ldquoPinjoll Mirdite ndeumlr humbeumltira shkela nrsquoshtateumldhjetat

fjaleuml e varg guri neuml zemeumlr srsquomeuml gjunjeumlzuan kurreuml peumlrpjetat as tatpjetat Dushkaja mrsquou beuml emeumlr ndash Mirdita

mbiemeumlrrdquo

I teumlreuml veumlllimi mund teuml konsiderohet si njeuml eksplorim

poetik peumlr Mirditeumln ku ndeumlrthuren mes tyre

keumlndveumlshtrimet shumeumlplaneumlshe gjeografike historike e

personale Nga ky ldquoeksplorimrdquo qeuml na ofron autori

lexuesi mbetet i ngopur me peumlrjetimet letrare e

emocionale e nga ana tjeteumlr i rritet keumlrsheumlria qeuml ta

vizitojeuml dhe ta eksplorojeuml veteuml ateuml

Gjakoveuml 15 maj 2020

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

52

Anton Marku Vjeneuml

Leteumlr armikut

I dashuri C E di se teuml kaneuml shkruar letra me mijeumlra para meje e do teuml

teuml shkruajneuml dhe po aq pas Mbase nuk do t‟i lexosh teuml

gjitha por keumlteuml timen jam i sigurteuml se do e marreumlsh neuml

duar Dhe ja pse uneuml iu takoj atyre qeuml nuk e kalojneuml

jeteumln duke u fshehur pas hijes seuml tyre por qeuml i dalin asaj

peumlrballeuml Neuml aneumln tjeteumlr uneuml e shikoj shfaqjen teumlnde nga

perspektiva e keumlmbeumlsorit ti nga ajo e voziteumlsit uneuml

deumlshiroj teuml arrij sa meuml voneuml neuml cak ti sa me shpejt

Neuml keumlteuml shkrim nuk do ta peumlrmend emrin Ty qeuml na dole

neuml rrugeuml dhe na ndeumlrpreve udheumltimin neuml mes do teuml teuml

quaj thjeshteuml C Neuml vendin tim ishte njeuml grup muzikor me emrin teumlnd teuml cilin e adhuronin teuml gjitheuml Tash e teumlreuml

bota e urren emrin teumlnd saqeuml neuml keumlteuml gareuml nuk do teuml kesh

konkurenceuml teuml denjeuml neuml keumlteuml shekull Do teuml fitosh

bindsheumlm

Keumlta rreshta i kam shkruar sot por mendimet janeuml teuml

djeshme Pra ti qeuml vret e nuk dukesh ti qeuml jeteumln e ndave

neuml dy pjeseuml ateuml para dhe pas teje mbase tash pret qeuml kjo

koheuml teuml quhet epoka jote por jo ajo do teuml quhet bdquobdquoKoha

e Mospeumlrkuljes‟‟ Sado qeuml mund teuml tingeumlllojeuml e

ccediluditshme neuml njeuml meumlnyreuml ne teuml kemi ftuar veteuml Po po ne Pasi qeuml me paraardheumlsit tu nuk u moreumlm seriozisht

ateumlhereuml i bie qeuml ne ta kemi hapur dereumln me njeuml doreuml

Tash po provojmeuml qeuml me teuml dyjat ta mbyllim por kot

Por le t‟i themi gjeumlrat me rend Mbase do teuml doje teuml dije

meuml shumeuml peumlr boteumln qeuml gjete Neumlse po ja teuml tregoj uneuml

Tek ne peumlr shembull sa meuml shumeuml po zgjerohen teuml

drejtat e kafsheumlve aq meuml shumeuml po ngushtohen ato teuml

njereumlzve Rrugeumlve teuml qyteteve tona meuml tepeumlr bien neuml sy

grateuml e mbuluar se sa ato teuml zbuluara peumlrderisa meshkuj

fryejneuml buzeumlt me bdquobdquobotox‟‟ Shkurt neuml boteumln e teuml

peumlrgjumurve atje ku trupi eumlshteuml sheumlrbeumltor i shpirtit dhe jo e kundeumlrta teuml qeumlndrosh zgjuar eumlshteuml art neuml vete

Peumlr meuml tepeumlr janeuml disa gjeumlra qeuml duhet t‟i dimeuml veteumlm

uneuml dhe ti E kuptove Veteumlm ne teuml dy Ja peumlr shembull

ne ujin e bekuar po e mbajmeuml neuml shishe parfemi Me teuml

po speumlrkasim neumlnsqetullat jo bukeumln Pastaj e di ti se

natyra eumlshteuml ende dashmireumlse me ne Ajo na jep meuml pak

se sa i keumlrkojmeuml por meuml shumeuml se sa meritojmeuml Edhe sa

gjateuml nuk e di Ja uneuml peumlr shembull si besimtar i

neumlnshtrohem ploteumlsisht vullnetit teuml saj dhe teuml Pereumlndiseuml

Neuml ndeumlrkoheuml beumlj pjeseumln time teuml puneumls lutem

I dashuri C Sa i pameumlshirsheumlm qeuml je Po po u ndal furnizimi me ujeuml

rryma dhe internet Mos e thashteuml qielli Neuml keteuml rast

njeuml fqi imi nga kati i kateumlrt me njeuml grumbull tatuazhesh

neuml gjok me siguri do teuml ccedilmendej e do teuml ulurinte

bdquobdquogjithccedilka po por internetin jo Ateuml asesi Si do teuml ja

beumljmeuml pa facebook insta whatsbdquoup snpachat A jetohet

pa to Interneti do teuml jeteuml i fundit qeuml do teuml mund teuml

rreumlzohet Si Olimpi si bdquobdquoair force one‟‟ Ky ishull nuk

guxon teuml bjereuml‟‟ Ky tipi qeuml kur kishte filluar teuml merrej

me shitjen e patundhmeumlrive kishte gjithmoneuml e meuml

shumeuml para por gjithnjeuml e meuml pak koheuml E uneuml Uneuml tek

tash po i marr lakmi Albanit qeuml ka vite qeuml jeton bdquobdquooffline‟‟ Neuml bdquobdquogoogle‟‟ nuk mund teuml gjesh asnjeuml

fotografi teuml tij

Tani deteumlrat janeuml qeteumlsuar Veteumlm shiu i zgjon Ata nuk

e peumlrjashtojneuml mundeumlsineuml qeuml keumlteuml vit bota u dogj nga

zjarri qeuml veteuml e ndezi Sot eumlshteuml dita jote Ende po Por

do teuml vij dita joneuml ateumlhereuml edhe minjeumlt do teuml keneuml meuml

shumeuml se njeuml vrimeuml peumlr tu fshehur por ty nuk do teuml

mbetet asnjeuml Mund teuml beumlsh gjithccedilka por njeuml gjeuml nuk do

e arrish qeuml teuml beumlsh qeuml ne ta veumlmeuml veten neuml kryq teuml

vetkryqeumlzohemi Njereumlzimi ende beson neuml engjuj por ty duket se do teuml na duhet teuml teuml mundim teuml veteumlm

I dashuri armik

Shumiceumls pres nesh ti i mbylle gojeumln Neuml keumlto javeuml i

kemi pastruar lareuml e feumlrkuar duart meuml shpesh dhe meuml

gjateuml se asnjeumlhereuml meuml pareuml Neuml ora teteumlmbeumldhjeteuml nisin

duartrokitjet nga dritaret Teuml gjitheuml bashkeuml fetareuml meuml

pak teuml tilleuml dhe ateisteuml Ateuml qeuml nuk e arriti akush para

teje e beumlre ti Na bashkove neuml frikeuml vuajtje dhe

dhembje E rizbuluam dashurineuml peumlr njeumlri-tjetrin

Shpresoj teuml vazhdojmeuml keumlshtu edhe pas teje Do teuml doja

qeuml kjo teuml ishte e vetmja gjeuml qeuml do teuml trasheumlgonim nga ti

Duket se veteumlm gjyshja ime qeuml ka kaluar teuml njeumlqindatat

dhe teuml ngujuarit neuml bdquobdquoBig Brother‟‟ as sot neuml fund teuml

prillit ende nuk e kaneuml marreuml vesh se ti je duke beumlreuml

keumlrdineuml neumlpeumlr boteuml Mbase keumlshtu eumlshteuml meuml mireuml E diku

ende po luhet kampionati i futbollit

Kurreuml i yti

me peumlrsheumlndetje teuml ftohta

i papeumlrkuluri

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

53

Tahir Bezhani Gjakoveuml

Teuml vdeseumlsh i dehur

Ka koheuml qeuml mendohem Diteumln e nateumln shqeteumlsohem

Kur meuml turren aq zjarrsheumlm syteuml e tu

E neuml qenien time shprushin kujtime

Shikimet leumlneuml vrima teuml hapura

Kullojneuml loteumlt peumlrplasin ngrirjen e ashtit

Puthjet e njeuml kohe zjarr e shkrumb

Edhe tani ende ka zjarr neumln hirin e fjetur

Neuml shtratin e bukuriseuml seuml paharruar

Neuml dukje i fikur tymon e flet me mall

Si shikimet tua qeuml shpojneuml prore

Si gacat e mbuluara qeuml djegin shpirtin

Deumlshirat rrineuml neuml pritje gjithhereuml

Eja eja e putheumlm mos shiko e ndrojtur

Dehu dehu fort

S‟ka gjeuml meuml teuml bukur se vdekja i dehur

Po teuml takova viza vizeuml me vdekjen

Pa puthjen teumlnde nuk iki andej

O Khajam i shkreteuml

Si e pive gjitheuml ateuml vereuml neuml jeteuml

E mbete kurreuml i pa vdekur

Kur nateumln nuk flejneuml mendimet Pas lodhjes seuml diteumls

Tretur rrugeumlve teuml mundimshme teuml jeteumls

Prita i geumlzuar nateumln qeuml vjen me heshtjen

Me flladin e shlodhjes mashtruese pushim bebeumlzave

Qeshjet e nateumln janeuml gaz i diteumls seuml iku

Neuml shtratin tim shpesh jam trembur neuml eumlndrra

Krismat teuml lehta binin neuml dereumln e ccedilareuml pa rezeuml

Hije njereumlzish pa trajta zgeumlrdhiheshin

Donin dhunsheumlm teuml merrnin thesareuml teuml fshehur

Pa beumlreuml aspak lufteuml me shpirtin kryeneccedil

Teuml padoreumlzuarin e mendimeve teuml mia

Qeuml kishte kalleuml peseuml gishteumlrinjteuml e doreumls Peumlr teuml dheumlneuml driteuml neuml dhomeumln time

Nuk di kah iku nata kah u tret e papareuml

Mbeta i uritur nuk ia thasheuml dy-tre fjaleuml

Sillem veumlrdalleuml shtratit me dhimbjet qeuml s‟beumlzajneuml

Veteumlm flaka e gishteumlrinjteuml beumlneuml driteuml

Neuml mungeseuml teuml qirinjve teuml vjedhur

Sa meuml janeuml nxireuml thonjteuml e mishi rrjedh leumlng

A ka meuml bukur se teuml jetosh me vuajtjen e vuajtjes

Lufteuml mes njereumlzve peumlr pasuri e karrige

A ka meuml fisnikeumlri meuml thoni

Meuml thoni se ku ka

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

54

Sport

Dy ekipet e Arbeumlriseuml kampione

Vjeneuml 22 prill 2020 Neuml keumlto

koheumlra teuml jashteumlzakonshme vjen

njeuml lajm i mireuml sporti nga Vjena

Federata e Shahut e Vjeneumls

(httpswwwchess-viennaat)

mori vendimin lidhur me

peumlrfundimin e kampionatit teuml

shahut peumlr sezonin 20192020 duke shpallur edhe ekipin e dyteuml

teuml klubit Arbeumlria kampione neuml

ligeumln e kateumlrt teuml Vjeneumls (2

Klasse) Neuml teuml veumlrteteuml peumlr shkak

teuml situateumls seuml krijuar nga

pandemia nuk kishte kushteuml qeuml teuml

zhvillohej xhiroja e 9-teuml dhe e

fundit peumlr keumlteuml sezon neuml keumlteuml ligeuml

Ekipi i dyteuml i Arbeumlriseuml pas 8-teuml

xhirove teuml zhvilluara ishte neuml

vendin e dyteuml dhe peumlr tu shpallur kampion i nevojiteshin veteumlm

edhe 15 pikeuml nga 6 teuml mundshme

gjeuml qeuml ishte meuml se e realizueshme

Neuml lidhje me xhiron e mbetur

Federata e Shahut e Vjeneumls

vendosi qeuml teuml gjitha ndeshjet e

mbetura teuml regjistrohen me

rezultat teuml barabarteuml 33 Neuml keumlteuml

meumlnyreuml pas ekipit teuml pareuml teuml

klubit teuml shahut Arbeumlria i cili disa

javeuml meuml pareuml u shpall kampion neuml ligeumln e dyteuml teuml Vjeneumls edhe ekipi

i dyteuml arriti teuml fitojeuml kamionatin

neuml ligeumln peumlrkateumlse keumlshtu qeuml nga

sezoni i ardhsheumlm qeuml teuml dy ekipet

do teuml luajneuml njeuml rang meuml larteuml neuml

ligeumln e pareuml teuml Vjeneumls (ekipi i

pareuml) dhe neuml ligeumln e treteuml (ekipi i

dyteuml) Pas organizimit teuml turneut

ndeumlrkombeumltar bdquobdquoArbeumlria 1rdquo neuml

Vjeneuml neuml tetor teuml vitit teuml kaluar e

neuml teuml cilin moren pjeseuml 57

shahisteuml e shahiste nga 14 kombe teuml boteumls klubi i pareuml shqiptar i

shahut neuml diasporeuml po peumlrmbyll

keumlshtu me sukses teuml

shkeumllqyesheumlm keumlteuml sezon sportiv

Shoqata sportive dhe kulturore

bdquobdquoArbeumlria‟‟ u themelua neuml takimin

konstituiv mbajtur me 16 dhjetor

2012 neuml Vjeneuml me ccedil‟rast u

zgjodh edhe udheumlheqja e ngushteuml

e saj neuml keumlteuml peumlrbeumlrje Kadri Berbati (kryetar) Xhevat Xhemaili (neumlnkryetar)

Agron Ccedilika (trajnerkapiten) Anton Marku (sekretar) dhe Avdyl Gjocaj

(arkatar) Ajo u u regjistrua praneuml organeve peumlrgjegjeumlse austriake me 17 janar

2013 me numeumlr regjistrimi ZVR-Zahl 574405097

Neuml shtator teuml vitit 2013 klubit i shahut bdquobdquoArbeumlria‟‟ filloi garat neuml ligeumln e dyteuml teuml

Landit teuml Vjeneumls Duke pareuml interesimin e madh teuml shahisteumlve shqiptareuml me

banim teuml peumlrkohsheumlm neuml Austri peumlr hereuml teuml pareuml neuml historineuml e diasporeumls shqiptare neuml keumlteuml shtet mik nga sezoni 20162017 klubi i shahut bdquobdquoArbeumlria‟‟

garon me dy ekipe ekipi i pareuml neuml ligeumln e dyteumlteuml Federateumls seuml Shahut teuml Vjeneumls

dhe ekipi i dyteuml neuml ligeumln e kateumlrt teuml kryeqytetit austriak

Klubi ka vendosur dhe zhvilluar kontakte teuml rregullta dhe korrekte me zyrtareuml

teuml federateumls seuml shahut teuml Vjeneumls dhe klubet tjera Peumlr sukseset e tij kaneuml shkruar

gazeta teuml ndryshme neuml gjuheumln shqipe dhe gjermane

Disa nga shahisteumlt e klubit Arbeumlria

Peumlrveccedil garimit neuml ligeuml ky klub i shahut po tregohet aktiv edhe neuml

peumlrditshmeumlrineuml e aneumltareumlve teuml tij dhe dashamireumlve teuml tjereuml teuml shahut duke

mbajtur takime teuml rregullta me aneumltareumltsi dhe duke organizuar shkeumlmbime

peumlrvojash neuml shah me mysafireuml teuml nderit apo mjeshteumlr teuml ftuar nga vendlindja

Tradicionalisht klubi organizon turne neuml shah peumlr nder teuml festave kombeumltare

asaj teuml 28 neumlntorit diteumls seuml pavareumlsiseuml seuml Shqipeumlriseuml dhe 17 shkurtit diteumls seuml

pavareumlsiseuml seuml Kosoveumls Kjo tregon njeuml pjekuri teuml bashkatdhetareumlve taneuml keumltu neuml

Austri teuml cileumlt janeuml kreativeuml dhe peumlrmes sportit manifestojneuml ndjenjat e tyre teuml

atdhedashuriseuml por dhe i tregojneuml boteumls se sporti i lidh dhe afron popujt pa

marreuml parasysh prejardhjen e tyre Prandaj neuml keumlto turne marrin pjeseuml edhe teuml

ftuar teuml nacionaliteteve teuml tjera teuml cileumlt priten me mikpritje e bujari shqiptare

Klubi i shahut Arbeumlria mbeumlshtetet nga Rrjeti i Bizneseve teuml Diasporeumls

Shqiptare peumlr Austri ndeumlrrmarjet ldquoAlbakopierdquo ldquoBlakaj Fenster amp Tuumlren‟‟

ldquoTimi Transrdquo ldquoAlushajrdquo ldquoGashi Fenster amp Tuumlrenrdquo etj

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

4

Mungesa e komunikimit intim

trup psike dhe shpirt qeuml njeriun e

beumlneuml teuml ldquocopeumltuarrdquo ose seuml paku jo

teuml harmonizuar lodhja e tepeumlrt neuml

puneuml dhe neuml jeteuml monotonia apo

meumlrzia neuml jeteumln e peumlrditshme pa

ndonjeuml risi freski befasi Dashura eumlshteuml gjithmoneuml aktive

dhe kreative dhe neumlse teuml mungon

aktiviteti dhe kreativiteti dije qeuml

seuml shpejti do ta hetosh qeuml teuml

mungon mbi teuml gjitha dashuria

Mungesa e sinqeritetit lidhja

mendje gojeuml zemeumlr trekeumlndeumlshi

peumlr komunikim teuml mireumlfillteuml ndeumlr-

njereumlzor ndeumlr-gjinor qeuml

mbeumlshtetet neuml dy burime neuml teuml

veumlrteteumln dhe dashurineuml

Dallimi i personalitetit dhe

interesat e ndryshme pa ndonjeuml

gatishmeumlri peumlr ballafaqim

ndryshim begatim teuml ndeumlrsjelleumlt

Dikush martohet peumlr t‟i ikur

vetmiseuml dikush peumlr teuml pasur

feumlmijeuml peumlr teuml ploteumlsuar zbrazeumltiteuml

e jeteumls seuml meumlparshme peumlr siguri

neuml seumlmundje dhe neuml pleqeumlri

Motivi i veteumlm i jeteumls pra edhe i jeteumls neuml marteseuml neuml familje eumlshteuml

dhe duhet gjithmoneuml teuml jeteuml veteumlm

njeuml Dashuria

Martesa dhe familja sot

mundeumlsi apo utopi

Pas keumltij peumlrshkrimi teuml shkurteuml

dhe panoramik shtrohet pyetja

jeteumlsore martesa dhe familja sot

a eumlshteuml mundeumlsi apo veteumlm utopi

Ja dhjeteuml meumlnyreuml peumlr ta sheumlruar

dhe ruajtur kuroreumln e marteseumls

neumlpeumlrmjet saj familjen neuml

dinamikeumln e jeteumls dhe zbatimin e

dashuriseuml si teuml vetmes fuqi qeuml

njeriun e beumlneuml teuml lumtur

1 Komunikimi i ploteuml

(trup psike dhe shpirt) i

qarteuml sinqerteuml dhe

vazhduesheumlm mes ccediliftit

martesor me gatishmeumlri peumlr bisedim dialog dhe

komunikim pa

peumlrjashtime dhe

paragjykime apo theumlneuml

edhe figurativisht hapja

dhe peumlrdorimi i teuml gjitha

kanaleve teuml

komunikimit

2 Lidhja e vazhdueshme fizike trupore martesore si shprehje e

nderimit faleumlnderimit miqeumlsiseuml dashuriseuml si keumlrkim neuml dy jo meuml neuml

njeuml ndash uneuml Martesa ka njeuml logjikeuml teuml thjeshteuml dhe jeteumlsore uni

drejtohet kah ti dhe bashku krijojmeuml diccedilka krejt teuml re shumeuml teuml bukur

ndash ne Prandaj uneuml ndash ti ndash ne eumlshteuml formula magjike e jeteumls neuml

bashkeumlshorteumlsi

3 Kalimi i koheumls seuml bashku kurdo dhe kudo teuml jeteuml e mundshme peumlr njeuml

relaksim sa meuml teuml mireuml si puna sheumltitja udheumltimi loja pushimi

argeumltimi Koha e peumlrbashkeumlt na mundeumlson dhe lehteumlson edhe jeteumln e

peumlrbashkeumlt peumlr t‟u njohur pranuar dhe dashur meuml mireuml dhe meuml

shumeuml ashtu si jemi pa idealizime dhe neumlnccedilmime

4 Marreumldheumlnie neuml dashuri reciprocitet qeuml dometheumlneuml gjithnjeuml japim

dhe gjithnjeuml marrim dashuri si burim i pashtersheumlm peumlr jeteumln

martesore Neumlse kufizohesh veteumlm neuml marrje ateumlhereuml neuml njeuml meumlnyreuml

je ldquohajnrdquo sepse nuk jep asgjeuml dhe pretendon gjithccedilka askush nuk

mundet gjithnjeuml veteumlm teuml jep as veteumlm teuml marreuml por na nevojitet

reciprociteti

5 Keumlrkimi i faljes dhe falja pa teuml cilat nuk ka fare jeteuml edhe meuml pak jeteuml

neuml bashkeumlshorteumlsi dhe neuml familje Kush nuk di apo nuk do teuml keumlrkojeuml

falje dhe teuml falin nuk di as teuml jetojeuml edhe meuml pak teuml jetojeuml neuml dashuri

Kjo eumlshteuml e pamundshme pa jeteumln e peumlrbashkeumlt shpirteumlrore sepse

gjithnjeuml jemi meumlkatareuml pra nevojtareuml teuml faljes dhe veteumlm me fuqineuml

jeteumln me Zotin kemi fuqi edhe teuml keumlrkojmeuml falje edhe teuml falim

gjithmoneuml edhe njeumlri-tjetrin

6 Marreumldheumlnia personi me person para se teuml jeteuml ajo burri me grua si

njeumlsi duke peumlrkujtuar dhe peumlrforcuar gjithnjeuml e meuml shumeuml arsyet e jeteumls seuml peumlrbashkeumlt Neuml jeteumln e dashuriseuml asgjeuml nuk ruhet neuml meumlnyreuml

pasive me bllokim apo pasivizim por duhet gjithnjeuml te kemi motive

teuml reja peumlr teuml qeneuml seuml bashku si feumlmijeumlt edukimi i tyre e tashmja dhe

e ardhmja meuml e lumtur

7 Kujdesi peumlr vetveten neuml ccedildo kuptim fizik neuml pamje veshmbathje

paraqitje meumlnyreumln e teuml folurit psikik neuml karakterin e qeteuml dhe teuml

geumlzuesheumlm neuml veumlmendje dhe kujdes peumlr gjeumlra teuml reja dhe teuml bukura neuml

bashkeumlsi dhe shpirteumlror neuml peumlrparimin e vlerave dhe virtyteve teuml

feseuml shpreseumls dhe dashuriseuml peumlr teuml qeneuml njeumlri peumlr tjetrin gjithnjeuml risi

dhe befasi e keumlndshme

8 Vlereumlsimi i problemit ose problemeve me koheuml dhe bashkarisht qeuml

prej teuml vogleumls mos teuml vijeuml deri te e madhja Si ushtrim mund teuml jeteuml

edhe ky ldquoNdalu para pasqyreumls dhe shikoje vetveten Neumlse dukesh i

lodhur dhe i meumlrzitur ndoshta problem je tirdquo Mos teuml keteuml neuml

bashkeumlshorteumlsi ldquofshehteumlsirdquo gjeumlra qeuml ldquombulonirdquo fshihni sepse ato njeuml

diteuml mund teuml dalin neuml shesh dhe teuml shkaktojneuml ndarjen e kuroreumls Teuml

keni gjithnjeuml e meuml shumeuml iniciativa dhe plane teuml peumlrbashkeumlta qeuml u

ndihmojneuml qeuml teuml jeni seuml bashku

9 Fol peumlr vetveten e jo peumlr teuml tjereumlt me paragjykime dhe peumlrgojime qeuml

shkaktojneuml veteumlm deumlme dhe meumlkate duke dashur qeuml tjetri teuml jeteuml gjithnjeuml bashkeumlbisedues dhe bashkeumljetues Trupi ndryshon me koheuml

dhe me mosheuml por njeriu eumlshteuml njeuml jeteuml neuml vazhdimeumlsi Ateumlhereuml fol

trego komuniko si je si ndihesh ccedilka teuml peumllqen ccedilka teuml pengon ccedilka teuml

frikeumlson

10 Fol peumlr jeteumln dhe planin e peumlrbashkeumlt peumlr teuml kaluareumln e bukur teuml

tashmen qeuml e keni krijuar dhe peumlr teuml ardhmen qeuml e pritni

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

5

Disa porosi teuml Neumlneumls Tereze peumlr

ne dhe koheumln toneuml

Qeuml ky shkrim shqyrtim dhe

analizeuml e marteseumls familjes dhe

shoqeumlriseuml seuml sotme teuml mos duket i

erreumlt deri diku edhe negativ

pesimist pa shpreseuml dua t‟i citoj disa theumlnie dhe porosi teuml

jashteumlzakonshme teuml Neumlneumls

Tereze peumlr ne dhe peumlr koheumln toneuml

Dashuria sheumlron vetmineuml

Dashuria eumlshteuml e natyrshme si

frymeumlmarrja

Kush nuk jeton peumlr Zotin dhe peumlr

teuml afeumlrmin nuk jeton fare

Varfeumlria meuml e keqe eumlshteuml mungesa

e dashuriseuml

Gjeumlra teuml vogla me dashuri teuml

madhe Geumlrbula e boteumls peumlrendimore

eumlshteuml vetmia

Mos e humbeuml kurreuml dureseumln dhe

shpreseumln

Zoti na ka krijuar peumlr teuml dashur

dhe peumlr teuml dhuruar dashuri

Nuk ka dashuri teuml veumlrteteuml pa falje

Dashuria fillon neuml familje seuml pari

vjen familja pastaj vendi qyteti

ccedildo gjeuml tjeteumlr

Familja e cilat lutet seuml bashku jeton neuml dashuri

Dashuria nuk ka nevojeuml peumlr fjaleuml

teuml mira as peumlr shpjegime Ajo

eumlshteuml thjesht dashuri ndash jeteuml

Ccedildo vepeumlr e dashuriseuml na afron

kah Zoti

Urtia meuml e madhe e jeteumls eumlshteuml

dashuria

Dashuria eumlshteuml mrekulli dhe

mrekullia eumlshteuml dashuri

Dashuria eumlshteuml mjekmi meuml i mireuml peumlr ccedildo njeri

E keqja meuml e madhe e boteumls seuml

sotme eumlshteuml indiferentizmi

Pa dashuri dhe flijim jeta srsquoka

kuptim

Veteumlmdashuria do ta

shpeumltojeumlboteumln

Veprat e dashuriseuml janeuml vepra teuml

paqes

Kush nuk dashuron nuk jeton

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

6

Speciale

Imer Lladrovci Stuttgart

Adem Demaccedili- lideri i pakontesuesheumlm shpirteumlror i shqiptareumlve neuml Jugosllavi

1

Adem Demaci u lind me 26 shkurt 1936 Sivjet ne

sheumlnojmeuml 84 vjetorin e lindjes seuml tij Neuml momentin kur

vdiccedil neuml gusht teuml vitit 2018 ai ishte neuml mosheumln 82 vjeccedil

kishte 60 vjet aktivitet politik kombeumltar dhe ploteuml 28

vite teuml kaluara neumlpeumlr kazamatet jugosllave peumlr lirineuml e

Kosoveumls dhe teuml tokave teuml tjera shqiptare neumln sundimin

jugosllav duke u kthyer keumlshtu neuml njeuml prijeumls teuml

pakontestuesheumlm shpirteumlror mbareumlkombeumltar

Peumlr sakrificeumln e tij supreme neuml altarin e liriseuml kombeumltare

eumlshteuml cileumlsuar si Mandela i Kosoveumls por neuml fakt ai

kishte beumlreuml burgje meuml shumeuml se lideri jugafrikan Neuml

Europeuml ai ishte pa dyshim i burgosuri meuml i madh dhe meuml

me influenceuml Europa neuml vitet 1990 e nderoi me ccedilmimin

Saharov peumlr politikeumln e tij inteligjente dhe humane qeuml neuml

themel kishte veteumlflijimin pothuajse 30 vjeccedilar Me njeuml

biografi teuml tilleuml politike Demaccedili nuk mund teuml cileumlsohet

ndryshe veccedilse njeuml martir

Jugosllavia e Titos dhe e pasardheumlsve teuml tij tek ai shihte

njeriun meuml teuml rreziksheumlm peumlr ekzistenceumln e saj keumlshtu qeuml neuml vitin 1974 arrestohet dhe deumlnohet peumlr teuml treteumln

hereuml edhepse organet e shtetit jugosllav keumlteuml hereuml nuk

qeneuml neuml gjendje tbdquoia faktonin asnjeuml ldquomeumlkat‟‟ asnjeuml

formeuml teuml aktivitetit politik qeuml do ta penalizonte ateuml E

megjithateuml ai u deumlnua peumlr teuml dyteumln hereuml me deumlnimin meuml

teuml larteuml teuml mundsheumlm me 15 vjet burg Deri me 21 prill

teuml vitit 1990 Demaccedili qeumlndroi neuml burg duke u liruar neuml

ateuml pranvereuml dramatike peumlr krijeseumln e Versajit si i

amnestuar nga kryetari i ateumlhersheumlm i Jugosllaviseuml

slloveni Drnovshek Neuml keumlteuml moment atij i kishin

mbetur meuml pak se gjashteuml muaj peumlr teuml kryer deumlnimin drakonik prej 15 vitesh

Adem Demaccedili jashteuml grilave teuml burgut peumlrjetohej si njeuml

rrezik permanent me rrjedhoja fatale peumlr shtetin e

sllaveumlve teuml jugut qeuml padrejteumlsisht brenda kufijve teuml tij

kishte peumlrfshireuml pothuajse gjysmeumln e territorit etnik teuml

Shqipeumlriseuml natyrale dhe mbi dy milioneuml shqiptareuml peumlr teuml

cileumlt Adem Demaccedili u kthye neuml njeuml shenjeumltor e apostull teuml

veumlrtet lirie I tilleuml ai mbeti deri neuml fund teuml jeteumls seuml tij

Neuml historineuml politike teuml boteumls neuml shekullin XX janeuml teuml pakeumlt personalitetet qeuml mund teuml krahasohen me Demaccedilin

neuml rrafshin e angazhimit peumlr njeuml ide dhe ideal Peumlr 60

vjet me rradheuml ai kurreuml nuk iu peumlrkul Serbiseuml dhe

ideologjiseuml seuml saj kundeumlrshqiptare Ndoneumlse Demaccedili peumlr

performanceumln e tij politike pas daljes nga burgu jo rralleuml

eumlshteuml kritikuar si njeuml lider qeuml neuml ccedildo rrethaneuml ka qeumlmtuar

mundeumlsiteuml e shmangies seuml lufteumls seuml armatosur duke iu

drejtuar shumeuml hereuml serbeumlve si veumlllezeumlr duke

argumentuar se ata duhet teuml beumljneuml presion mbi qeverineuml

e tyre qeuml teuml lirohet nga barra e reumlndeuml e Kosoveumls neuml

momentet kur rinia kosovare neuml mesin e viteve 1990

ndeumlrroi strategjineuml e lufteumls nga rezistenca pasive paqeumlsore neuml rezistenceuml teuml armatosur peumlrmes UCcedilK-seuml

ishte Adem Demaccedili ai qeuml doli i pari publikisht neuml

peumlrkrahje teuml lufteumls seuml saj Neumlse ldquoveumlllezeumlrit serbeuml‟‟ nuk

ishin neuml gjendje teuml ndeumlrmerrnin diccedilka peumlr ndryshimin e

gjendjes keumlteuml gjeuml do ta beumlnin shqiptareumlt peumlrmes formave

teuml reja teuml rezistenceumls dhe lufteumls seuml armatosur Neuml

momentet meuml kritike ai u beuml peumlrfaqeumlsuesi politik i saj neuml

Prishtineuml

2

Angazhimi politik i Adem Demaccedilit peumlr ccedillirimin

kombeumltar teuml shqiptareumlve teuml robeumlruar filloi neuml mosheuml shumeuml teuml re Mund teuml thuhet se qeuml neuml feumlmijeumlrineuml e

hershme qysh neuml shkolleumln fillore mund teuml identifikohen

prirjet e tij politike atdhetare Ai e filloi shkolleumln neuml njeuml

koheuml kur Kosova ishte neumln pushtimin italian por ky

pushtim solli shkollat e para shqipe dhe njeuml valeuml teuml re e teuml

fuqishme teuml ringjalljes seuml ndjenjeumls kombeumltare Meumlsueseuml

teuml shumteuml nga Shqipeumlria londineze kishin veumlrshuar

Kosoveumln dhe ata beumlneuml njeuml puneuml teuml madhe Veteuml Adem

Demaccedili eumlshteuml shprehur disa hereuml me nderimin meuml teuml

madh peumlr meumlsuesit e tij Peumlr keumlteuml ka shumeuml deumlshmi Ky

fakt tregon njeumlkoheumlsisht se instinkti atdhetar nuk eumlshteuml dicka qeuml meumlsohet neuml mosheuml teuml pjekur por eumlshteuml njeuml

mekanizeumlm shpirteumlror qeuml fillon e krijohet neuml klimeumln

familjare teuml refuzimit absolut teuml pushtimit neuml njeuml mosheuml

tepeumlr teuml re Neumlna Shqipeumlri eumlshteuml e peumlrjetshme ndryshe

nga neumlna biologjike i thoshte neumlna e tij birit teuml saj teuml

veteumlm Me njeuml neumlneuml teuml tilleuml qeuml do ta peumlrballonte ccedildo

veumlshtireumlsi me stoicizeumlm ai u meumlsua ta dojeuml Shqipeumlrineuml

natyrale para seuml gjithash ateuml teuml jashtmen teuml pushtuareumln

dhe teuml neumlnshtruareumln me njeuml pasion atdhetar teuml

pashembullt neuml koheumln toneuml I frymeumlzuar nga meumlsuesit neuml

shkolleuml peumlr keumlteuml dashuri dhe i frymeumlzuar nga neumlna neuml shteumlpi Adem Demaccedili u kthye neuml meumlsuesin dhe

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

7

frymeumlzuesin e madh teuml riniseuml shqiptare peumlr Shqipeumlrineuml e

bashkuar

Neuml Europeuml Adem Demaccedili eumlshteuml perceptuar si figura meuml

pregnante e nacionalizmit shqiptar jo e njeuml nacionalizmi

primitiv e agresiv ballkanik por e njeuml nacionalizmi

mbrojteumls teuml substanceumls kombeumltare shqiptare sepse shqiptareumlt klasifikoheshin nga organizatat qeuml mbronin

popujt si popull i rrezikuar Me politikeumln e tij teuml

pakompromis dhe para seuml gjithash me gatishmeumlrineuml e

tij personale peumlr ccedildo lloj flijimi Adem Demaccedili ishte

njeriu qeuml i duhej Kosoveumls neuml keumlteuml udheumlkryq teuml ri historik

neuml fund teuml shekullit XX ai ishte neuml fakt i vetmi njeri neuml

Kosoveuml qeuml mund teuml mobilizonte njeuml maseuml kritike

njereumlzish qeuml ishte neuml gjendje peumlr teuml peumlrmbysur situatat

Dhe kjo peumlrmbysje e madhe mund teuml vinte veteumlm nga

njeuml krah politik i cili jo veteumlm s‟e peumlrjashtonte lufteumln e

armatosur por ateuml e nxirrte neuml plan teuml pareuml Njeuml politikeuml

pa krahun e saj teuml armatosur neuml rrethanat e ateumlhershme neuml Kosoveuml kur Serbia kishte koncetruar forca teuml meumldha

ushtarake dhe teknikeuml teuml madhe lufte neuml Kosoveuml ishte

njeuml faktor qeuml shpeumlrfillej e manipulohej lehteumlsisht nga

Beogradi Ateuml krah teuml politikeumls qeuml peumlrfshinte neuml

strategjineuml e ccedillirimit nga Serbia edhe lufteumln e armatosur

si peumlrbeumlreumls themelor meuml seuml miri e peumlrfaqeumlsonte Adem

Demaccedili Neuml fund teuml fundit dhe paraqitja e UCcedilK-seuml lidhet

direkt me politikeumln e tij dhe pakeumlnaqeumlsineuml me vendimet

e Konferenceumls seuml Dejtonit qeuml solli njeuml zgjidhje qeuml e

favorizoi elementin serb neuml Bosnje e Hercegovineuml dhe e

shpeumlrfilli ploteumlsisht faktorin shqiptar neuml Kosoveuml Me keumlteuml konferenceuml mori fund peumlrfundimisht politika e

iluzioneve pacifiste qeuml ccedillirimin e Kosoveumls e kishte

definuar si njeuml proces ekskluzivisht politik duke e

peumlrjashtuar neuml meumlnyreuml decidive lufteumln e armatosur si

elementin meuml qeneumlsor neuml rrugeumln e veumlshtireuml teuml ccedillirimit teuml

Kosoveumls nga Serbia

Neuml dhjetor teuml vitit 1995 u neumlnshkrua Marreumlveshja e

Dejtonit neuml Ohajo teuml Shteteve teuml Bashkuara teuml Amerikeumls

nga boshnjakeumlt kroateumlt e serbeumlt si paleuml ndeumlrluftuese e

Serbiseuml e Kroaciseuml si garantues teuml saj neuml njeuml aneuml dhe neuml aneumln tjeteumlr nga fuqiteuml e meumldha qeuml keumlrkonin t‟i jepnin

fund lufteumls seuml peumlrgjakshme neuml Bosnjeuml njeuml marreumlveshje

kjo qeuml nuk i solli qeteumlsi peumlr asnjeuml diteuml teuml vetme deri meuml

tani shtetit teuml ri teuml konfederuar teuml Bosnjeumls dhe

Hercegovineumls Edhe sot ky shtet peumlrjeton kriza

permanente ekzistenciale dhe mund teuml thuhet me ploteuml

gojeumln se BeH eumlshteuml njeuml shtet qeuml pa driteumln e jeteumls me vese

teuml lindura me teuml meta kongjenitale qeuml u dizajnuan neuml

Dejton neuml vitin 1995 Viteve teuml fund gjithnjeuml e meuml tepeumlr

po shtohen zeumlrat neuml Pereumlndim qeuml e keumlrkojneuml njeuml Dejton

II Po me Kosoveumln ccedil‟u beuml Ajo sbdquou peumlrmend fare neuml keumlteuml

konferenceuml sepse keumlshtu kishte keumlrkuar Sllobodan

Millosheviqi i cili duke qeneuml se me neumlnshkrimin e tij

neuml keumlteuml marreumlveshje i kishte siguruar asaj validitet

kujtoi se keumlshtu peumlrfundimisht do ta nxirrte Kosoveumln

keumlteuml vateumlr neuralgjike teuml Ballkanit nga rendi i diteumls seuml

politikeumls ndeumlrkombeumltare qeuml merrej me zgjidhjen e

krizave teuml mprehta politike neuml boteuml Dhe ky synim ogurzi i

kasapit albanofag teuml Ballkanit veumlrtet do teuml kthehej neuml njeuml

fakt teuml kryer e teuml dhembsheumlm historik sikur neuml Kosoveuml

me UCcedilK-neuml nuk do teuml kishte ndryshuar kursi i politikeumls

pacifiste e cila e peumlrmbysi situateumln qeuml me aksionet e

para largvajteumlse teuml 26 prillit teuml viti 1996 Veteumlm kateumlr

muaj pas Konferenceumls seuml Dejtonit historia e re e shqiptareumlve mori njeuml ktheseuml teuml forteuml e teuml papritur qeuml tre

vite meuml voneuml do teuml ccedilonte neuml bombardimin e Jugosllaviseuml

seuml Millosheviccedilit dhe ccedillirimin definitiv teuml Kosoveumls nga

soldateska serbe

Siccedil e thameuml meuml sipeumlr Adem Demaccedili u beuml peumlrfaqeumlsuesi i

pareuml politik i UCcedilK-seuml neuml njeuml koheuml qeuml asnjeuml politikan e

intelektual shqiptar neuml Kosoveuml nuk kishte guxim madje

as ta shqiptonte keumlteuml akronim Kishte vite qeuml Demaccedili e

kishte keumlrceumlnuar Beogradin me opcionin e kryengritjes

seuml armatosur por ishte shpeumlrfillur jo veteumlm nga

gjakpireumlsi serb qeuml kishte neuml dispozicion njeuml ushtri teuml fuqishme por edhe nga faktori ndeumlrkombeumltar qeuml hapur

ishte shprehur i keumlnaqur me njeuml zgjidhje minimal peumlr

Kosoveumln si autonomi politike krahinore Neuml keumlteuml

moment historik paraqitet neuml skeneumln politike edhe njeuml

hereuml neuml meumlnyreuml madheumlshtore Adem Demaccedili si peumlrkraheumls

i guximsheumlm i UCcedilK-seuml qeuml peumlrbeumlnte njeuml alternativeuml e

domosdoshme e peumlrpjekjeve teuml shqiptareumlve peumlr

pavareumlsineuml e Kosoveumls

Ai peumlr asnjeuml moment nuk ngurroi dhe as u tremb neuml

mbrojtjen politike qeuml i beumlri neuml keumlto momente delikate krijeseumls seuml re qeuml quhej UCcedilK Ne nuk do ta dimeuml kurreuml

sakteumlsisht se ccedilfareuml do teuml kishte ndodhur me teuml neumlse ajo

nuk do teuml kishte gjetur njeuml njeri teuml peumlrmasave teuml Adem

Demaccedilit qeuml e mbrojti ateuml UCcedilK-neuml si njeuml faktor

vendimtar neuml Kosoveumln e shkelur dhe teuml neumlnshtruar por

eumlshteuml meuml se e sigurt qeuml UCcedilK-ja pa njeuml zeuml teuml fuqisheumlm si

Adem Demaccedili do ta kishte pasur shumeuml veumlshtireuml neuml njeuml

ambient teuml tilleuml si shoqeumlria kosovare e koheumls qeuml ishte

peumlrshkuar thelleumlsisht nga iluzionet peumlr njeuml ndeumlrhyrje nga

jashteuml pa radikalizimin e politikeumls kosovare ndaj Serbiseuml

pushtuese Kishte ardhur momenti qeuml djelmeumlria shqiptare teuml rrokte armeumlt e lufteumls

Dy vite pas vdekjes seuml Adem Demaccedilit ende nuk dihet

shumeuml peumlr disa aspekte teuml rolit teuml Adem Demaccedilit neuml ateuml

qeuml quhet veprimtari ilegale neuml dhjetvjeccedilarin dramatik

1990-2000 Njeuml gjeuml eumlshteuml e sigurt keumlteuml e ka theumlneuml edhe

me gojeumln e tij pas greveumls seuml vitit 1994 neuml bdquoRilindjeldquo se

jo ccedildo gjeuml neuml lufteumln peumlr pavareumlsi kundrejt Serbiseuml duhej

beumlreuml peumlr driteuml teuml diellit Angazhimi politik legal pa

peumlrmaseumln tjeteumlr teuml tij veprimin neuml ilegalitet mbetet njeuml

angazhim shterrp pa rezultate neuml rrethana pushtimi

Keumlrkuesit e ardhsheumlm teuml Janusit politik Adem Demaccedili do

teuml zbulojneuml dimensione teuml reja teuml keumltij martiri qeuml gjitheuml

energjiteuml e jeteumls seuml tij i vuri neuml sheumlrbim teuml kombit e

atdheut teuml tij

Autori eumlshteuml shef i Konsullateumls seuml Peumlrgjithshme teuml

Republikeumls seuml Kosoveumls neuml Stuttgart

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

8

Ekskluzive

Mag phil Dr Kurt Gostentschnigg Graz

Bretkosa neuml ujin qeuml valon

ose kur teoriteuml e konspiracionit beumlhen realitet

Njeuml plak po rrinte para kasolles seuml

vet neuml bregun e njeuml liqeni dhe po

filozofonte mbi jeteumln kur pa njeuml

bretkoseuml neuml breg E kapi keumlteuml

bretkoseuml e solli neuml kasolle dhe e

futi neuml njeuml tenxhere me ujeuml qeuml

valonte Bretkosa keumlrceu e tmerruar nga tenxherja u hodh

jashteuml kasolles dhe u zhduk neumlpeumlr

shkurre Njeuml diteuml tjeteumlr plaku po

rrinte seumlrish para kasolles seuml vet

dhe mendonte mbi jeteumln Iu

kujtua bretkosa e cila me siguri

ishte djegur keq por i kishte

shpeumltuar situateumls me kurajeuml peumlr teuml

vazhduar jeteumln Neuml keumlteuml moment

burri pikasi peumlrseumlri njeuml bretkoseuml

neuml breg E zuri dhe e mori me

vete neuml kasolle Meqeuml keumlteuml hereuml nuk kishte gati ujeuml qeuml valonte e

vuri bretkoseumln neuml njeuml tenxhere me

ujeuml teuml ftohteuml dhe e vendosi

mbisobeuml Pastaj ndezi zjarrin Me

ccediludi plaku vuri re se bretkosa neuml

tenxhere rrinte e qeteuml Uji nxehej

gjithnjeuml e meuml shumeuml derisa filloi

teuml valonte Mireumlpo bretkosa rrinte

e qeteuml edhe neuml ujin e nxehteuml dhe

nuk beumlnte peumlrpjekje peumlr t‟i

shpeumltuar situateumls keumlrceumlnuese Plaku u geumlzua peumlr darkeumln e

papritur dhe vazhdoi teuml

filozofonte mbi jeteumln duke

rrufitur me shije supeumln e tij teuml

bretkoseumls

Neuml keumlteuml artikull nuk gjenden teuml

dheumlna burimesh por shumeuml fjaleuml

kyccedile Kush keumlrkon do teuml gjejeuml

gjithccedilka neuml internet Eumlshteuml e

reumlndeumlsishme qeuml secili teuml beumljeuml veteuml

keumlrkime dhe teuml formojeuml mendimin e vet Njeuml keumlshilleuml peumlr ata qeuml duan

teuml beumljneuml keumlrkime ndiqe gjurmeumln e

paraseuml dhe shmangiu mediave

mainstream dhe platformave mainstream si p sh Wikipedia Mbi veten time si

njeri uneuml shkruaj neuml koshienceumln e Hyjnores seuml pafundme dhe teuml Shpirtit teuml

pavdeksheumlm si dhe neuml koshienceumln e rizgjimit hapeumlsinor-kohor neuml boteumln

materiale keumlshtuqeuml uneuml shpresoj gjithmoneuml meuml teuml mireumln sepse di peumlr teuml mireumln

e peumlrjetshme dhe pres gjithnjeuml meuml teuml keqen sepse di peumlr teuml keqen kalimtare

Politikisht nuk qeumlndroj as majtas as djathtas por tek njeriu dhe njereumlzia Uneuml

nuk e vlereumlsoj meuml fare sistemin e korruptuar teuml partive por derisa ka ende parti do teuml votoj gjithmoneuml peumlr teuml keqen meuml teuml vogeumll aktuale sipas mendimit

tim Ata qeuml nuk lejojneuml meuml teuml peumlrccedilahen nga marionetat e fuqive teuml fshehta do

teuml kuptojneuml peumlr se po e kam fjaleumln Gjitheuml teuml tjereumlt qeuml janeuml ende viktima teuml

paditura teuml shpeumllarjes seuml peumlrditshme teuml trurit gjateuml gjitheuml jeteumls neumlpeumlrmjet

shkollimit dhe mediave teuml kontrolluara nga shteti do teuml meuml shajneuml ndash gjithnjeuml

sipas boteumlkuptimit teuml tyre ideologjik ndashose si ldquoteuml majteumlrdquo ose si ldquoteuml djathteumlrdquo

Neuml fillim teuml vitit 2019 kisha filluar me kumtesat e mia neuml YouTube mbi Jogeumln

Integrale teuml Sri Aurobindo-s dhe teuml Neumlneumls (Mirra Alfassa) kur diccedilka meuml ndaloi

teuml vazhdoja Si mund teuml flisja me kompetenceuml mbi realitetin e peumlrgjithsheumlm teuml

boteumlve meuml teuml larta dhe meuml teuml brendshme pa pasur njeuml ide mbi ngjarjet konkrete

neuml boteumln e jashtme dhe mbi forcat qeuml fshihen pas tyre Ekzistenca e seuml mireumls dhe seuml keqes ishte e qarteuml peumlr mua por nuk kisha asnjeuml ide se kush ishin teuml

mireumlt dhe kush teuml keumlqijteumlNeuml mars 2019 uneuml kisha ende besim tek demokracia

ndarja republikane e pushteteve dhe sistemi i partive sepse u peumlrkisja ende

ldquodeleve neuml gjumeumlrdquo Njeuml vit meuml voneuml neuml mars 2020 meuml neuml fund kuptova se neuml

teuml veumlrteteuml nuk shtrohej ccedileumlshtja cileumln parti teuml votojmeuml por peumlr heqjen e teuml gjitha

partive peumlr teuml mundeumlsuar pushtetin direkt teuml popullit teuml pakteumln neuml teori Ngaqeuml

peumlr njeuml pushtet direkt teuml popullit mund teuml flitet veteumlm neuml rastin e qytetareumlve

madhoreuml teuml cileumlt janeuml ccedilliruar nga shpeumllarja e trurit qeuml nga djepi gjer neuml vig neuml

njeuml demokraci teuml simuluar Uneuml meumlsova gjithashtu meuml neuml fund se ata teuml cileumlt

prezantoheshin nga mediat mainstream si teuml keumlqijteuml ishin neuml teuml veumlrteteuml teuml

mireumlt dhe anasjelltas Eumlshteuml e qarteuml se askush nuk eumlshteuml veteumlm i mireuml ose i keq Ne bartim teuml dyja tendencat brenda nesh Por me kalimin e koheumls beumlhet e

dukshme se cileumlt njereumlz ndjekin cileumln nga teuml dyja tendencat

Keumlshtu fillova teuml informohesha peumlrtej mediave mainstream dhe njeumlra meuml ccedilonte

tek tjetra derisa peumlrfundova shpejt tek lloj-lloj teuml ashtuquajturash ldquoteori teuml

konspiracionitrdquo teuml cilat quanin gjithccedilka teuml mundur p sh njeuml agjendeuml satanike

teuml njeuml rendi teuml ri boteumlror jashteumltokeumlsoreuml udheumltime neuml koheuml etj Meuml neuml fund u

beumlra i veteumldijsheumlm se kishte dy pozicione ekstreme teuml papajtueshme nga njeumlra

aneuml refuzimi i peumlrgjithsheumlm i teorive teuml konspiracionit dhe nga ana tjeteumlr

pranimi i peumlrgjithsheumlm i konspiracioneve gjithnjeuml e gjithkund E pyeta veten

A qeumlndron e veumlrteta diku neuml mes apo nuk mund teuml keteuml kompromis lidhur me

njeuml temeuml aq kontroverse Neuml qofteuml se veteumlm njeumlri nga teuml dyja ekstremet eumlshteuml i veumlrteteuml ndash ateumlhereuml cili Neuml qofteuml se teoriteuml e konspiracionit dalin si teuml veumlrteta

Njereumlzita do t‟i kuptojneuml dhe a do teuml mund t‟i durojneuml ato

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

9

Kritika kryesore ndaj teorive teuml

konspiracionit ndash njeuml nocion i

krijuar nga CIA ndash eumlshteuml se ato

shpjegojneuml rrethana komplekse

dhe teuml ndeumlrlikuara neumlpeumlrmjet

teorive thjeshteumlzuese E pyes

veten Pse e veumlrteta duhet teuml jeteuml e ndeumlrlikuar Ajo mund teuml jeteuml edhe

e thjeshteuml Duke marreuml parasysh

njeuml peumlrqendrim teuml tilleuml teuml pamaseuml

teuml pushtetit gjateuml shekujve ose

madje mijeumlvjeccedilareumlve ndash pse nuk

mund teuml keteuml njeuml konspiracion

boteumlror Neuml qofteuml se mund teuml keteuml

njeuml teuml tilleuml ateumlhereuml duhet teuml

merremi me teuml sepse neuml fund teuml

fundit beumlhet fjaleuml peumlr fatin toneuml teuml

peumlrbashkeumlt Dua teuml peumlrcjell keumltu

njeuml citat i cili besohet teuml jeteuml nga Bertold Brecht-i ldquoCcedilmenduria

beumlhet e padukshme kur ajo ka

marreuml peumlrmasa mjaft teuml meumldhardquo

Me keumlteuml shkon gjithashtu theumlnia

ldquoNjeuml geumlnjeshteumlr e cila peumlrseumlritet

mjaft shpesh dikur beumlhet e

veumlrteteumlrdquo A eumlshteuml ky shpjegimi peumlr

faktin se shpeumllarja e trurit teuml

maseumls eumlshteuml kaq e suksesshme

saqeuml teuml ashtuquajtureumlve

ldquokonspiracionisteumlrdquo nuk u besohet qysh prej fillimit Aktualisht

pyetja e madhe e fatit teuml

njereumlzimit eumlshteuml A ka njeuml agjendeuml

teuml fshehteuml teuml elitave Neuml qofteuml se

po A ka veteumlm njeuml apo disa teuml

cilat konkurrojneuml me njeumlra-

tjetreumln A nuk eumlshteuml i vendosur qeuml

prej koheumlsh Rendi i Ri Boteumlror

A do teuml vazhdojeuml Rendi i Ri

Boteumlror i vjeteumlr i njeuml skllaveumlrimi

teuml pashpirt apo do teuml keteuml seuml shpejti njeuml Rend teuml Ri Boteumlror teuml

ri teuml njeuml lirie shpirtploteuml

Kemi teuml beumljmeuml me njeuml lufteuml

informacioni neuml teuml cileumln na

prezantohen disa narrativa Ccedildo

narrativeuml ka neumlnnarrativa teuml cilat

dallohen neuml detaje nga njeumlra-

tjetra Ndeumlrkoheuml njohim peseuml

narrativa

Seuml pari Narrativa mainstream se

qeveria kujdeset peumlr teuml mireumln e popullit dhe na tregon gjithmoneuml

teuml veumlrteteumln neumlpeumlrmjet mediave

mainstream p sh neuml koheumln e

krizeumls seuml koronavirusit

Seuml dyti Narrativa e Rendit teuml Ri

Boteumlror Satanik teuml vjeteumlr neuml teuml

cilin popullsia boteumlrore

skllaveumlrohet dhe reduktohet p

sh neumlpeumlrmjet koronavirusit teuml

menduar fillimisht si vdekjeprureumls por pastaj teuml zbutur nga ndeumlrhyrja e

forcave teuml mira i cili duhet teuml sheumlrbejeuml tani si kal i Trojeumls peumlr heqjen e teuml

drejtave themelore ose neumlpeumlrmjet njeuml arme biologjike e cila kamuflohet si njeuml

vaksinim i detyruesheumlm

Seuml treti Narrativa e Rendit teuml Ri Boteumlror Satanik teuml ri neuml teuml cilin krokodili i

vjeteumlr (tri Romat US-demokrateumlt Obama Clinton Merkel globalizmi

fashizmi i majteuml) zeumlvendeumlsohet nga krokodili i ri meuml i madh dhe meuml i forteuml (QAnon Trump Putin Xi Fuqia Tripolare nacionalizmi fashizmi i djathteuml)

Seuml kateumlrti Narrativa e Rendit teuml Ri Boteumlror Spiritual teuml mundeumlsuar nga elita e

pushtetit shpirteumlrisht e zgjuar rreth QAnon-it Trump-it Putin-it Xi-ut Fuqiseuml

Tripolare e cila po e shfuqizon shtetin e thelleuml satanik neuml gjitheuml boteumln neuml teuml

cilin individi familja dhe kombi mund teuml shpalosen neuml liri harmoni dhe paqe

(p sh me energji teuml lireuml mjekeumlsi teuml re etj) duke ekzistuar ende rreziku i

kthimit prapa neuml egoizeumlm dhe i rikthimit teuml seuml keqes peumlr sa koheuml natyra

njereumlzore nuk eumlshteuml shndeumlrruar parimisht neuml njeuml hyjnore

Seuml pesti Narrativa e Manifestimit Supramental dhe e Jeteumls Hyjnore neuml Tokeuml

teuml mundeumlsuara nga Avatari Kalki Dy-Njeuml Sri Aurobindo dhe Neumlna (Mirra

Alfassa) neuml teuml cileumln nuk ka meuml mundeumlsi peumlr teuml keqen zhvilllimi beumlhet nga njeuml

e veumlrteteuml neuml njeuml teuml veumlrteteuml meuml teuml larteuml dhe nga njeuml peumlrsosuri neuml njeuml peumlrsosuri meuml teuml madhe si dhe pavdekshmeumlria e trupit eumlshteuml njeuml fakt duke njohur koheumln e

keumltij realizimi pra teuml ashtuquajtureumln ldquoOreuml teuml Pereumlndiseumlrdquo veteumlm Hyjnorja veteuml

Mund teuml ndodheuml qeuml seuml pari do teuml ccedilajeuml njeuml narrativeuml para se teuml realizohet njeuml

tjeteumlr Uneuml peumlr vete dise tek cila nga keumlto peseuml narrativa kam besim teuml ploteuml

Gjendja neuml gjitheuml boteumln po beumlhet gjithnjeuml e meuml serioze Neuml qofteuml se vazhdojmeuml

teuml mbyllim syteuml ateumlhereuml ne luajmeuml lojeumln e eliteumls seuml pushtetit e cila si pakiceuml

absolute sundon neuml meumlnyreuml perfide dhe manipuluese mbi popullin shumiceumln

absolute Na kaneuml futur tashmeuml neuml thes por ai nuk eumlshteuml i mbyllur ende Ne

mund teuml dalim ende dhe teuml vendosim veteuml peumlr fatin toneuml Por ne duhet teuml zgjohemi shpejt dhe teuml bashkohemi Ne jemi shumica Nuk duhet t‟i lejojmeuml

meuml eliteumls seuml pushtetit teuml na peumlrccedilajeuml neuml majtas dhe djathtas ndeumlrsa ajo ndash gjithnjeuml

sipas interesave teuml saj aktualeuml ndash teuml financiojeuml dhe peumlrkraheuml njeuml hereuml njeumlreumln paleuml

dhe njeuml hereuml paleumln tjeteumlr Keumlteuml e ka beumlreuml neuml teuml gjitha lufteumlrat e meumldha neuml teuml

kaluareumln Veteumlm njeuml shembull Kush e ka financuar ngritjen e Adolf Hitler-it

dhe e ka luftuar ateuml neuml fund Ne duhet t‟i quajmeuml gjeumlrat dhe aktoreumlt me emrin e

tyre dhe t‟i zbulojmeuml pa meumlshireuml teuml gjitha geumlnjeshtrat me teuml cilat na kaneuml

budallallepsur Ccedilfareuml duam ne peumlr feumlmijeumlt taneuml Liri apo skllaveumlrim Kjo eliteuml

e pushtetit dhe e financeumls e cila ka bashkuar neuml njeuml agjendeuml teuml fshehteuml

dhjetravjeccedilare ose madje shekullore financat ushtrineuml industrineuml shkenceumln

arsimin dhe mediat neuml njeuml kompleks gjigant ka prej koheumlsh mjetet peumlr teuml na veumlneuml pa meumlshireuml neumln zgjedheuml meuml pak me teuml keq ndash kjo do teuml ishte humbje

energjie ndash por meuml shumeuml me teuml mireuml keumlshtu qeuml shumica prej nesh nuk e veumlneuml

re aspak se janeuml beumlreuml sklleveumlr teuml pavullnet teuml sistemit teuml vendosur sipas deumlshireumls

seuml eliteumls seuml pushtetit Ne jetojmeuml qeuml prej disa vjeteumlsh ose madje dekadash neuml

njeuml demokraci teuml rremedhe neuml njeuml liri teuml rremeGeorge Orwell dhe Aldous

Huxley na beumljneuml teuml fala

A nuk vihemi shpesh neuml jeteuml para dilemeumls teuml shtiremi peumlr t‟iu peumlrshtatur

mainstream-it peumlr shkak teuml interesit teuml lindur nga lufta peumlr ekzistenceuml apo teuml

mbetemi vetvetja peumlr hir teuml detyrimit ndaj veumlrteteumlsiseuml seuml brendshme Vendimi

peumlr keumlrkimin e seuml veumlrteteumls neuml koheumln toneuml do teuml thoteuml deumlrrmimi midis mokrave

teuml lakmiseuml seuml pangopshme peumlr fitim teuml teuml pakteumlve dhe teuml shfryteumlzimit teuml pameumlshirsheumlm teuml teuml shumteumlve ose lufta donkishoteske me mullinjteuml e ereumls teuml

frymeumls seuml pashpirt teuml koheumls e cila po shitet tek kapitalizmi i koncerneve

neosocializmi ose ekofashizmi dhe e cila neuml sulmin e saj kundeumlr individit

familjes ose kombit synon gjithnjeuml e meuml shumeuml njeuml diktatureuml totalitare

boteumlrore Njeuml rrezik i tilleuml eumlshteuml meuml i madh sesa asnjeumlhereuml meuml pareuml neuml historineuml

e njereumlzimit sepse mjetet peumlr realizim nuk kaneuml qeneuml asnjeumlhereuml meuml pareuml aq teuml

shumta dhe aq efektive sa sot Kur mendoj peumlr mundeumlsiteuml e inteligjenceumls

artificiale e internetit teuml gjeumlrave e realitetit virtual dhe teuml peumlrzier (angl Virtual

and Mixed Reality) e transhumanizmit (angl transhumanism) e kontrollit teuml

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

10

mendjes dhe koshienceumls (angl

MKULTRA monarch mind

control) e 5G-seuml Social

Engineering-ut Genetic

Engineering-ut Bio Engineering

Geo Engineering-ut e survejimit

total Thinktank-eve dhe lozhave satanizmit me ritualet e tija teuml

flijimit teuml feumlmijeumlve etj dhe peumlr

bashkimin e mundsheumlm teuml teuml

gjitha keumltyre fijeve neuml sheumlrbim teuml

njeuml agjende teuml fshehteuml ateumlhereuml meuml

ccedilohet brenda vetes tmerri i

veumlrteteuml teuml cilin mund ta ndalojeuml

veteumlm koshienca ime peumlr

Hyjnoren dhe Shpirtin

Kush e kupton lojeumln satanike e

cila beumlhet neuml kurrizin toneuml dhe guxon teuml ngrejeuml zeumlrin neuml publik

denigrohet peumlrjashtohet i

mbyllet goja dhe neuml rastin

ekstrem burgoset dhe torturohet

Peumlrseumlri njeriu ka frikeuml teuml thoteuml

mendimin e vet teuml peumlrgjigjet peumlr

teuml veumlrteteumln E pyes lexuesin Kur

ti sheh se feumlmija yt i dashur burri

yt i dashur gruaja jote e dashur

teuml afeumlrmit e tu teuml dashur dhe

shokeumlt e tushoqet e tua teuml dashur(a) flejneuml neuml erreumlsireuml ndash

ccedilfareuml do teuml beumlsh T‟i leumlsh teuml

vazhdojneuml teuml flejneuml neuml erreumlsireumln e

padijes T‟i zgjosh neuml driteumln e

dijes neuml teuml cileumln ti jeton tashmeuml

veteuml Qeuml para disa muajsh kur

kam pareuml se neuml cilin drejtim teuml

rreziksheumlm po zhvillohet bota

kam vendosur teuml beumlj puneuml

sqaruese neuml kuadrin e mundeumlsive

teuml mia modeste

Megjithateuml disa nuk reagojneuml neuml

meumlnyreuml teuml keumlndshme kur dikush

u prish gjumin e shtrenjteuml Po

paguaj ndash si gjitheuml teuml tjereumlt neuml

situateumln time ndash njeuml ccedilmim peumlr

puneumln time sqaruese Duhet teuml

duroj sulmet nga teuml afeumlrmit

shokeumlt kolegeumlt e puneumls dhe teuml

njohurit teuml cileumlt ende nuk janeuml teuml

gatsheumlm teuml hapin syteuml dhe teuml

ballafaqohen me teuml veumlrteteumln lakuriq Prandaj meuml quajneuml teuml

gjitheumlditur idiot konspiracionist

ose nazist ose teuml gjitha bashkeuml

Bile njereumlz peumlr teuml cileumlt kisha

menduar gjithmoneuml se meuml donin

ose meuml ccedilmonin ose ishin shokeumlt e

mi ose meuml kaneuml kundeumlrshtuar

haptazi duke meuml sulmuar

pjeseumlrisht neuml meumlnyreuml shumeuml teuml

ashpeumlr ose thjesht meuml kaneuml kthyer shpineumln neuml heshtje duke ndeumlrprereuml

marreumldheumlniet me mua Keumltu meuml kujtohen veteumlm keumlto fjaleuml teuml urta ldquoShoku i

mireuml neuml diteuml teuml veumlshtirardquo dhe ldquoTani ndahet shapi nga sheqerirdquo Kush meuml mbron

tani sidomos kur ai ka njeuml mendim ndryshe nga uneuml meuml eumlshteuml veumlrtet afeumlr si

shok dhe i afeumlrm neuml zemeumlr Gjitheuml teuml tjereumlt nuk meuml mungojneuml Secili neuml rrugeumln

e vet

Nuk eumlshteuml absolutisht problem peumlr mua teuml quhem deri neuml fund teuml jeteumls sime

idiot konspiracionist etj derisa teuml dalin teuml gjitha teoriteuml e konspiracionit si teuml

gabuara dhe teuml keteuml njeuml fund teuml mireuml peumlr ne teuml gjitheuml Por zhvillimi i muajve teuml

fundit tregon gjithnjeuml e meuml shumeuml se keumlto teori teuml konspiracionit kaneuml shumeuml teuml

ngjareuml teuml jeneuml teuml veumlrteta Ndeumlrkoheuml disa nga keumlto kaneuml daleuml tashmeuml si teuml veumlrteta

Uneuml guxoj teuml parathem se me kalimin e koheumls seuml ardhshme ndash muaj vite nuk e

di se sa do teuml zgjaseuml ndash edhe shumica e teorive teuml tjera teuml konspiracionit do teuml

dalin teuml veumlrteta

Eumlshteuml shumeuml meuml keq sesa mund ta imagjinojmeuml Marionetat qeveritare teuml

shtetit teuml thelleuml neuml ccedildo vend po demaskohen veteuml duke vazhduar teuml ndjekin

agjendeumln e Rendit teuml Ri Boteumlror teuml Bill Gates George Soros Bilderberg Fabian Society Skull amp Bones teuml iluminateumlve dhe masoneumlve teuml Rockefeller-

ve dhe Rothschild-eumlve neuml formeumln evaksinimit dhe teuml ccedilipimit me detyrim 5G-

seuml heqjes seuml paraseuml neuml doreuml shproneumlsimit shkateumlrrimit teuml shtreseumls seuml mesme

geumlnjeshtreumls seuml ndryshimit teuml klimeumls teuml beumlreuml nga njeriu shkeumlmbimit teuml

popullsiseuml globalizmit sulmit ndaj individit familjes dhe kombit etj

megjitheumlse qendrat e pushtetit satanik Vatikani dhe Urdhri i Jezuiteumlve City of

London dhe Washington DC ndash Roma e Pareuml Roma e Dyteuml dhe Roma e Treteuml

ndash janeuml shfuqizuar tashmeuml nga Trump-i Putin-i dhe Xi-u gjeuml teuml cileumln e kaneuml

veumlneuml re veteumlm ata qeuml ndjekin zhvillimin me veumlmendje

Mireumlpo lajmi i mireuml eumlshteuml se neuml fund do teuml fitojeuml e mira sepse fitorja e seuml mireumls eumlshteuml njeuml puneuml e vendosur nga niveli meuml i larteuml hyjnorPor kjo nuk do teuml thoteuml

se ne duhet teuml rrimeuml me duar neuml preheumlr Neuml qofteuml se secili nga ne nuk

kontribuon diccedilka neuml keumlteuml fitore ateumlhereuml ai neuml fund do teuml mbahet ndeumlr humbeumlsit

Tani beumlhet fjaleuml qeuml secili prej nesh teuml shikojeuml neuml brendeumlsineuml e vet dhe teuml gjejeuml

paqen neuml vetvete teuml cileumln e deumlshiron peumlr njereumlzimin dhe boteumln Seuml pari vjen e

brendshmja dhe meuml pase jashtmja sepse jashteuml mund teuml shfaqet veteumlm ajo qeuml

gjendet brenda

Para se teuml beumlhet veumlrtet mireuml do teuml beumlhet si duket edhe njeuml hereuml shumeuml keq

Lufta e Treteuml Boteumlrore neuml formeumln e njeuml lufte hibride teuml shtetit teuml thelleuml kundeumlr

gjitheuml njereumlzimit ka filluar qeuml prej koheumlsh prej dekadash shekujsh ose mijeumlvjeccedilareumlsh Patrioteumlt rreth Q-seuml Trump-it Putin-it dhe Xi-ut Fuqiseuml seuml re

Tripolare teuml cileumlt i vijneuml njereumlzimit neuml ndihmeuml janeuml duke e mundur shtetin e

thelleuml neuml teuml gjitha vendet e boteumls meuml shumeuml neumln tokeuml peumlr ccedillirimin e

qindramijeumlra feumlmijeumlve nga bazat e neumlndheshme meuml seuml shumti ushtarake ndash disa

fjaleuml kyccedile pedofili Adrenochrom rituale satanike teuml flijimit teuml feumlmijeumlve ndash

keumlshtu qeuml ne pothuajse nuk veumlmeuml re asgjeuml Mediat mainstream teuml paguara dhe

teuml drejtuara nga shteti i thelleuml detyra kryesore e teuml cilave qeumlndron neuml peumlrccedilarjen

e popullit neuml majtas dhe djathtas bardheuml dhe zi burreuml e grua etj sigurisht qeuml

nuk raportojneuml mbi keumlteuml ose e denigrojneuml si teori konspirative

Tani e ka radheumln Gjermania Fati i kombit gjerman eumlshteuml me reumlndeumlsi meuml teuml

madhe peumlr Evropeumln dhe gjitheuml boteumln Veteumlm pasi teuml jeteuml rregulluar peumlrfundimisht ccedileumlshtja gjermane dhe pikeumlrisht neuml kuptimin e njeuml traktati paqeje

teuml fuqive aleate Shtetet e Bashkuara Rusia dhe Britania e Madhe me

Perandorineuml Gjermane teuml rivendosur teuml vitit 1914 mund teuml keteuml njeuml paqe

boteumlrore teuml veumlrteteuml teuml qeumlndrueshme dhe teuml garantuar nga Fuqia Tripolare Pas

zgjidhjes seuml ccedileumlshtjes gjermane mund teuml zgjidhen gjithashtu teuml gjitha ccedileumlshtjet e

tjera kombeumltare teuml hapura si ccedileumlshtja kurde ose ccedileumlshtja shqiptare me

ndeumlrmjeteumlsimin e Trump-it Putin-it dhe Xi-ut

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

11

Ka ardhur koha peumlr secilin prej

nesh teuml informohemi peumlrtej

mediave mainstream neuml meumlnyreuml

alternative mbi teuml gjitha temat e

reumlndeumlsishme teuml mendojmeuml veteuml

teuml mbajmeuml qeumlndrim dhe t‟i

qeumlndrojmeuml mendimit toneuml P sh mund teuml mendohemi peumlr pyetjen

pse politikaneumlt para se teuml

kandidojneuml dhe teuml zgjidhen peumlr

postet meuml teuml larta shteteumlrore

ftohen neuml takimet e fshehta teuml

Bilderberg-ut Ne mund teuml

mendohemi gjithashtu njeuml hereuml

peumlr dometheumlnien e nocionit

ldquoopoziteuml e kontrolluarrdquo peumlr

kuptimin e demokraciseuml partiake

ose peumlr qeumlllimin e mireumlfillteuml teuml

censureumls neuml mediat mainstream dhe mediat sociale

Peumlrveccedil keumlsaj mund teuml pyesim pse

numeumlrohenteuml gjitha rastet e

vdekjes pra edhe ato teuml cilat nuk

kaneuml vdekur nga por me

koronavirusin dhe pse peumlrhapin

qeveriteuml e gati teuml gjitha shteteve

dhe mediat mainstream frikeuml dhe

panik neuml popullsi kur mortaliteti i

peumlrgjithsheumlm nuk eumlshteuml meuml i larteuml sesa neuml vitet meuml pareuml Se teuml

moshuarit me paraseumlmundje

vdesin nga njeuml valeuml gripi dihet

apo jo A nuk dihet gjithashtu se

ldquonormaliteti i rirdquo i cili po na

shitet neuml meumlnyreuml diabolike dhe

karakterizohet nga frika detyrimi

i mbajtjes seuml maskeumls bdquosocial

distancingldquo izolimi me aneuml teuml

karantineumls dhe ndarja e dhunshme

e feumlmijve nga prindeumlrit e urdheumlruar nga njeuml WHO

(Organizata Boteumlrore e

Sheumlndeteumlsiseuml) e cila i neumlnshtrohet

Bill Gates-it dhe industriseuml

farmaceutike po na privon nga teuml

drejtat tona njereumlzore si dhe

dobeumlson sistemin imunitar dhe

mund teuml vraseuml njereumlz A mund teuml

jeteuml kriza e koronavirusit veteumlm

njeuml mashtrim gjigant boteumlror

Neumlse po ateumlhereuml pse

Tani keumlrkohen burra trima dhe

gra trime meuml shumeuml sesa asnjeuml

hereuml meuml pareuml sepse beumlhet fjaleuml

peumlr asgjeuml meuml pak sesa peumlr lirineuml

dhe ekzistenceumln e secilit prej

nesh e njeriut familjes dhe

kombit Gjermaneumlt po na tregojneuml

se si beumlhet sepse ata janeuml neuml

rrezik shumeuml teuml madh Austriakeuml

dhe shqiptareuml ndiqeni shembullin e tyre ngrihuni dhe dilni paqeumlsisht peumlr

ldquosheumltitjerdquo teuml paparalajmeumlruar neuml rrugeuml mundeumlsisht njeumlkoheumlsisht neuml shumeuml

vende me theumlnien e Thomas Jefferson-it neuml zemeumlr ldquoAty ku populli e ka frikeuml

qeverineuml sundon tirania Aty ku qeveria e ka frikeuml popullin sundon liriardquo

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

12

Veumlshtrime

Shkruan Shpeumltim Shujaku Germin

Sa do teuml ndikojeuml pandemia COVID-19 neuml remitancat e pranuara nga diaspora

Ndoneumlse peumlr momentin e teumlreuml forca dhe fokusi global eumlshteuml neuml funksion teuml

luftimit dhe parandalimit teuml peumlrhapjes seuml virusit COVID-19 neuml aspektin

sheumlndeteumlsor shumeuml eksperteumlve financiareuml dhe ekonomisteuml po analizojneuml edhe

pasojat e mundshme qeuml ky virus mund teuml keteuml neuml ekonomineuml boteumlrore

Reumlnia ekonomike nga efekti i virusit COVID-19 pritet teuml shkaktojeuml recesion

neuml Amerikeuml Eurozoneuml dhe Japoni Kina do teuml keteuml rritjen meuml teuml vogeumll teuml

sheumlnuar ndonjeumlhereuml dhe poashtu potencialisht njeuml total prej $27 trillion teuml

humbur neuml prodhim - qeuml i bie sa ekuivalenti i teumlreuml Prodhimit teuml Brendsheumlm

Bruto (GDP-seuml) teuml Mbreteumlriseuml seuml Bashkuar1

Pasojat ekonomike teuml COVID-19 pritet teuml ndjehen edhe tek diaspora joneuml

Kjo eumlshteuml tashmeuml evidente neuml shtetet si Gjermania Greqia Italia dhe Zvicra

vende keumlteuml neuml teuml cilat kemi peumlrqeumlndrimin meuml teuml madh teuml Diasporeumls Shqiptare

Neuml Gjermani Instituti IFO peumlr hulumtime ekonomike sipas njeuml analize teuml

beumlreuml seuml fundmi vlereumlson qeuml humbjet ekonomike neuml keumlteuml shtet do teuml variojneuml

nga 72 neuml rast se kriza do teuml zgjaseuml 2 muaj deri neuml 206 neuml skenarin meuml

teuml keq neumlse kriza do teuml vazhdojeuml peumlr 3 muaj Peumlrqindjet e tilla shndeumlrruar neuml

vlera monetare tregojneuml humbje qeuml mund teuml variojneuml nga euro255 miliardeuml deri

neuml euro729 miliardeuml neuml skenarin meuml teuml keq Kriza poashtu do teuml shkaktojeuml njeuml

vrimeuml prej euro200 miliardeuml neuml buxhetin publik duke leumlneuml anash benefitin peumlr

1 Orlik T Rush J Cousin M amp Hong J (2020) Coronavirus Could Cost the Global

Economy $27 Trillion Here‟s How Retrieved by bloombergcomgraphics2020-coronavirus-

pandemic-global-economic-risk

pakos ekonomike2 Poashtu rreth

18 milioneuml persona mund teuml

humbasin vendin e puneumls ndeumlr teuml

cileumlt mund teuml keteuml edhe shumeuml nga

Diaspora joneuml

BAK Economics njeuml think-tank

nga Zvicra ka vlereumlsuar se

parashikimet peumlr rritjen ekonomike

neuml Zviceumlr do teuml peumlsojneuml zvogeumllim

prej 15 neuml 13 Neuml periudheumln

mesatare Sekretariati i shtetit peumlr

Puneumlt Ekonomike (SECO) ka

brenga peumlr tregun kapital dhe

ndeumlrprerjen e zingjirit teuml furnizimit

industrial Zviceran dhe korporatave

ndeumlrkombeumltare me vend-ndodhje neuml

Zviceumlr Meuml 14 mars qeveria zvicerane ka zotuar CHF10

miliardeuml ($106 miliardeuml) neuml pakon

emergjente peumlr teuml ndihmuar

ekonomineuml3

Neuml Itali poashtu sipas Statista

Research Department neuml

parashikimet beumlra nga muaji mars

2020 eumlshteuml vlereumlsuar qeuml Prodhimi i

Brendsheumlm Bruto (PBB eng GDP)

e shtetit Italian do teuml zvogeumllohet peumlr -3 neuml fund teuml kateumlrmujorit teuml

pareuml teuml keumltij viti ndeumlrsa neuml

kateumlrmujorin e dyteuml pritet qeuml kjo

shifeumlr teuml bie deri neuml -5 teuml PBB peumlr

shkak teuml ndikimit teuml virusit

COVID-19 neuml ekonomineuml e vendit

Meuml tutje eumlshteuml parashikuar qeuml

2 Posaner J (2020) Coronavirus could slash

German economy by over 20 percent study

Retrieved by

httpswwwpoliticoeuarticlestudy-

coronavirus-could-slash-german-economy-

by-over-20-percent 3 (2020) Coronavirus the situation in

Switzerland Retrieved by

httpswwwswissinfochengcovid-

19_coronavirus--the-situation-in-

switzerland45592192

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

13

sektoreumlt e tekstilit transportit ajror dhe me tren hotelieria restauranteumlt

emisionet televizive dhe ngjarjet sportive do teuml peumlsojneuml reumlnien meuml teuml madhe

ekonomike Qeveria Italiane ka zotuar $28bn peumlr teuml lehteumlsuar ngarkseumln

ekonomike teuml pandemiseuml Kjo pako ekonomike do teuml ndihmojeuml kompaniteuml

pronareumlt e shteumlpive me pagesa teuml kredive dhe personat qeuml rrezikojneuml teuml

humbin vendet e tyre teuml puneumls4

Kriza ekonomike e vitit 2008 dhe ndikimi i saj ne remitenca Kriza ekonomike neuml vendet Evropiane medoemos do teuml pasqyrohet edhe neuml

ekonomineuml vendore neuml Kosoveuml e Shqipeumlri pasi qeuml BPP-teuml e teuml dy keumltyre

vendeve kaneuml njeuml varshmeumlri relative neuml remitancat qeuml vijneuml nga Diaspora

Bazuar neuml teuml dheumlnat e Bankeumls Boteumlrore shtetet neuml zhvillim neuml vitin 2019

kaneuml pranuar mbi 500 miliardeuml dollareuml peumlrmes remitencave Neuml shtetet si

Kosova dhe Shqipeumlria remitancat peumlrbeumljneuml njeuml ndeumlr komponenteumlt kryesoreuml

neuml Prodhimin e Brendsheumlm Bruto i cili shkon vazhdimisht neuml rritje mireumlpo

neuml njeuml periudheuml jo shumeuml teuml largeumlt me rastin e krizeumls globale ekonomike teuml

vitit 2008 remitencat filluan teuml bien drastikisht Neuml Kosoveuml u desh teuml kalonin

5 vite deri sa vlera monetare e remitancave teuml kthehej neuml shumeumln qeuml ishte

para vitit 2008 ku reumlnia meuml e uleumlt ishte ajo e vitit 2011 kur shuma e remitencave ishte euro492m (-19 krahasuar me vitin 2008) Neuml Shqipeumlri kriza

ekonomike e vitit 2008 poashtu kishte pasoja teuml meumldha neuml aspektin e

remitencave qeuml u pranuan neuml vend Pas vitit 2009 impakti i krizeumlz

ekonomike boteumlrore filloi teuml shfaqej edhe neuml Shqipeumlri peumlr faktin qeuml shumica

e Diasporeumls punojneuml neuml shtetet Evropiane ekonomia e vendit peumlsoi njeuml shok

negativ teuml jashteumlm kryesisht nga eksportet remitancat dhe rrjedha e

investimeve kapitale teuml huaja Faktikisht qeuml nga ajo koheuml Shqipeumlria

asnjeumlhereuml nuk ka arritur qeuml teuml rikthehet prapeuml neuml pikeumln ku ishte para vitit

2008 duke sheumlnuar neuml vitin 2013 pikeumln meuml teuml uleumlt neuml aspektin e remitancave

teuml pranuara Prej vitit 2014 neuml Shqipeumlri ka pasur njeuml rritje graduale teuml

remitancave teuml pranuara megjithateuml njeuml rritje e tilleuml ishte me margjina shumeuml teuml vogla5

Kriza e fundit e pandemiseuml COVID-19 efektin pareumlsor neuml aspektin e

remitencave do ta keteuml tek burimi i remitancave pra pjeseumltareumlt e Diasporeumls

Ata neuml rastin meuml teuml mireuml janeuml detyruar teuml punojneuml nga shteumlpia pronareumlt e

bizneseve janeuml detyruar t‟i mbyllin bizneset e tyre peumlrkoheumlsisht teuml tjereuml janeuml

detyruar teuml marrin pushim teuml detyruar me pageseuml jo teuml ploteuml ndeumlrsa neuml rastin

meuml teuml keq disa edhe kaneuml humbur vendet e tyre teuml puneumls Rrjedhimisht

afteumlsia e keumltyre personave peumlr teuml deumlrguar para neuml atdhe tek familjet e tyre

zvogeumllohet duksheumlm dhe padyshim qeuml meuml seuml keqi do teuml peumlsojneuml ato familje

teuml cilat burim teuml veteumlm teuml teuml ardhurave i kaneuml remitancat qeuml ata i pranojneuml nga familjareumlt e tyre nga jashteuml

Fig World Bank Remitencat persionale te pranuara (US$)

4 (2020) Forecasted short-term impact of coronavirus (COVID-19) on gross domestic product

(GDP) in Italy in the 1st and 2nd quarter of 2020 Retrieved by

httpswwwstatistacomstatistics1101019forecasted-impact-of-coronavirus-covid-19-on-gdp-

in-italy 5Sherifi C Turan G (2018) Global Financial Crises The Impact on Albanian Economic

Growth Retrieved by httparchivesciendocomEJESejes20184issue-1ejes-2018-

0032ejes-2018-0032pdf

Kufizimi i koheumls seuml leumlvizjes e neuml

raste ekstreme edhe kufizimi i

teumlreumlsisheumlm i leumlvizjes beumln qeuml disa

nga familjet ta keneuml teuml pamundur

fare qeuml teuml realizojneuml transaksionet e

tyre monetare peumlrmes bankave dhe

ndeumlrmjeteumlsve teuml tjereuml financiareuml Neuml Kosoveuml dhe Shqipeumlri ende

zhvillimi teknologjikonline i

sheumlrbimeve financiare eumlshteuml neuml

hapa fillestar krahasuar me vendet

e zhvilluara andaj transaksionet me

para teuml gatshme neuml situata teuml tilla si

pandemia neuml teuml cileumln ne gjendemi

beumlhet shumeuml e veumlshtireuml peumlr teuml mos

theumlneuml e pamundur fare Keumlsaj

fatkeqeumlsie duhet t‟i shihet edhe ana

e meumlsimit qeuml mund teuml nxjerrim nga

kjo situateuml psh neuml veteumldijeumlsimin e popullit neuml Kosoveuml e Shqipeumlri rreth

sheumlrbimeve financiare teuml formeumls

elektronike e njeumlkoheumlsisht neuml

motivimin e institucioneve

financiare qeuml teuml zhvillojneuml e

avansojneuml sheumlrbimet e tilla duke

marreuml parasysh faktin qeuml

mbulueshmeumlria e rrjetit teuml internetit

neumlpeumlr shteumlpiteuml e keumltyre dy vendeve

eumlshteuml ndeumlr meuml teuml lartat neuml Evropeuml

Banka Boteumlrore vlereumlson qeuml ndeumlr

hapat e pareuml qeuml autoritetet publike

duhet teuml ndeumlrmarrin janeuml

Remitencat duhet teuml trajtojneuml

institucionet financiare sic janeuml

agjenciteuml e transferave bankat etj si

sheumlrbyes themelor dhe qeuml teuml ju

zbusin cfareumldo ndikimi negativ neuml

funksionalitetin operacional teuml

keumltyre sheumlrbyesve teuml mbeumlshtesin industrineuml e remitencave me

instrumente teuml duhura qeuml

menaxhojneuml kredibilitetin dhe

riskun e likuidetit6

Me dateuml 12 prill Qeveria neuml detyreuml

e Kosoveumls ka nisur poashtu njeuml

iniciativeuml teuml lehteumlsimit teuml gjendjes

aktuale teuml krijuar neuml Kosoveuml

peumlrmes seuml cileumls ka hapur njeuml

xhirollogari zyrtare neuml Bankeumln

Qendrore teuml Kosoveumls ku pjeseumltareumlt nga Diaspora mund teuml kontribuojneuml

financiarisht sipas mundeumlsive teuml

tyre

6 Garcia Mora A Rutkowski M (2020)

Remittances in times of the coronavirus ndash

keep them flowing

Retrieved by

httpsblogsworldbankorgpsdremittances-

times-coronavirus-keep-them-flowing

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

14

Pandemia COVID-19 ka filluar teuml shfaq efektet e krizeumls ekonomike e cila

manifestohet neuml meumlnyra teuml ndryshme tek vendet e ndryshme vareumlsisht nga

peumlrbeumlrja e PBB-seuml (meuml sakteumlsisht vareumlsia e vendeve respektive nga eksportet

apo importet e malleumlrave) Shtetet e varura nga eksporti dhe investimet janeuml

ato qeuml peumlsojneuml meuml seuml shumti nga kriza teuml tilla kurse vendet si Kosova dhe

Shqipeumlria qeuml janeuml vende teuml varura nga importet dhe remitancat kaneuml pasoja teuml njeuml krize globale teuml natyreumls sekondare ku me ccedil‟rast rriten cmimet

ushqimore Shumeuml familje neuml Kosoveuml kaneuml si burim teuml veteumlm financiar

deumlrgesat nga diaspora Zvogeumllimi apo edhe ndeumlrprerja e keumltij burimi do teuml

ndikojeuml direkt neuml fuqineuml blereumlse dhe mireumlqenien e qytetareumlve Prandaj reumlnia

e remitancave neuml muajt dhe vitet e ardhshme duhet teuml trajtohet me seriozitet

nga institucionet relevante neuml meumlnyreuml qeuml teuml ruhet stabiliteti social dhe

ekonomik i vendit

Shpeumltim Shujaku eumlshteuml i angazhuar si Menaxher Financiar tek organizata jo-

qeveritare Germin Germin eumlshteuml organizateuml lidere neuml fusheumln e angazhimit teuml

Diasporeumls Shqiptare neuml vendet ameuml Ai ka studiuar neuml Fakultetin Ekonomik

praneuml Universitetit teuml Prishtineumls Peumlrpos puneumls profesionale ai eumlshteuml poashtu i angazhuar neuml Federateumln e Ragbit teuml Kosoveumls si Drejtor i

Komunikimit

Linqet e materialit teuml peumlrmbledhur httpswwwbloombergcomgraphics2020-coronavirus-pandemic-global-economic-risk

httpswwwhistoryextracomperiodmodernfinancial-crisis-crash-explained-facts-causes

httpswwwbbccomnewsbusiness-51706225

httpswwwbloombergcomnewsarticles2020-03-24german-economy-heads-for-steep-

recession-on-coronavirus-impact

httpswwwpoliticoeuarticlestudy-coronavirus-could-slash-german-economy-by-over-20-

percent

httpswwwswissinfochengcovid-19_coronavirus--the-situation-in-switzerland45592192

httpswwwswissinfochengcovid-19-monitor_swiss-concern-shifts-to-economic-fallout-of-

coronavirus45671640

httparchivesciendocomEJESejes20184issue-1ejes-2018-0032ejes-2018-0032pdf

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

15

Opinione

Dr Gjovalin Gjeloshi Tiraneuml

Ccedilmimi qeuml paguhet peumlr lirineuml e shtypithellip

ldquoCcedilfareuml zonje e mrekullueshme

dhe ccedilfareuml historie mahniteumlserdquo ndash

keumlshtu do teuml shprehej Peter Zoehrer drejtor i Forumit

Europian peumlr Lirineuml e Besimit

peumlr Austrineuml i cili moderonte njeuml

takim teuml disa koheumlve meuml pareuml neuml

Tiraneuml pas fjaleumls seuml gazetares seuml

njohur libaneze May Chidiac e

cila sot eumlshteuml ministre e Shtetit

peumlr Zhvillim Administrativ neuml

Liban

Zonja May edhe pse me keumlmbeumln

dhe doreumln e majteuml protezeuml qeumlndroi neuml podium neuml keumlmbeuml pa

u mbeumlshtetur as neuml bastunin e saj

duke elektrizuar dhe emocionuar

teuml gjitheuml pjeseumlmarreumlsit neuml salleuml

ldquohellip14 vjet meuml pareuml kam paguar

njeuml ccedilmim teuml larteuml si rezultat i

theumlnies seuml teuml veumlrteteumls Fola e

shkruajta kundeumlr regjimit teuml

Libanit dhe regjimi meuml ldquogostitirdquo

me njeuml bombeuml neuml makineumln time

Si rrjedhojeuml humba krahun dhe keumlmbeumln e majteumlhellip liria nuk vdes

kurreuml peumlr mua Neuml Liban ne

deumlshmojmeuml njeuml ktheseuml teuml papritur

teuml ngjarjevehellip‟‟

Kjo eumlshteuml heroineuml e gjalleuml e liriseuml

seuml shtypit ndeumlrkoheuml qeuml historia

njeh me shumiceuml raste prej atyre

gazetareumlve qeuml e paguan ccedilmimin e

liriseuml seuml shtypit jo veteumlm thjeshteuml

me pushime nga puna por edhe

me burgime apo gjymtime ekstreme si rasti i meumlsipeumlrm e

deri edhe me kokeuml apo edhe me

copeumltim teuml kufomeumls siccedil ishte rasti

i gazetarit saudit me shteteumlsi

amerikane E veumlrteta drejteumlsia

eumlshteuml humane e shenjteuml por eumlshteuml

e shtrenjteuml e ka ccedilmimin e madh

Dhe jo kushdo eumlshteuml i gatsheumlm teuml pranojeuml qeuml teuml paguaj ccedilmime teuml tilla neuml

rastin konkret peumlr lirineuml e shtypit

-Neumlse do teuml meuml keumlrkoni qeuml teuml peumlrkufizoj me njeuml fjaleuml situateumln e medias neuml

Shqipeumlri thoteuml eksperti i medias gazetari Lutfi Dervishi do teuml peumlrgjigjesha

ldquomireumlrdquo Neumlse do teuml meuml keumlrkoni qeuml ta them me dy fjaleuml do teuml perifrazoja ldquoJo

mireumlrdquo Eumlshteuml ldquomireumlrdquo se kemi meuml shumeuml se dy duzina mediash teuml peumlrditeumlshme

mbi 60 radio rreth 200 operatoreuml kablloreuml mbi 600 portale Por ldquojo mireumlrdquo

eumlshteuml peumlrmbajtja e tyre Eumlshteuml ldquomireumlrdquo se rreth 18 milion shqiptareuml kaneuml

llogari neuml fb nga 27 milion e meuml pak qeuml eumlshteuml popullsia neuml vend Por ldquojo

mireumlrdquo sepse gjitheuml kjo mori ldquolexuesishrdquo marrin informacione por jo lajme

Neuml koheumln e sotme lajmi i rremeuml nuk eumlshteuml meuml i panjohur dhe fakti se

ldquoqarkullojneuml lajme teuml rremerdquo nuk peumlrbeumln meuml lajm Prej koheumlsh qeuml lindi

shtypi eumlshteuml quajtur ldquopushteti i kateumlrtrdquo por sot tek ne ajo beumln lojeumln e

pushteteve

Para disa koheumlsh dikush nga departamenti i gazetariseuml neuml Universitetin

Shteteumlror teuml Tiraneumls i keumlrkoi prof Hamit Boriccedilit studjuesit teuml gazetariseuml

shqiptare qeuml teuml beumlnte njeuml deklarateuml publike pak a shumeuml teuml tilleuml se shtypi

shqiptar neuml koheumln e komunizmit ka geumlnjyer i ka sheumlrbyer sistemit komunist

nuk ka pasqyruar teuml veumlrteteumln etj etj Dhe a doni ta dini se si iu peumlrgjigj

profesori keumlrkeseumls Thjeshteuml me njeuml pyetje po shtypi sot a nuk boton teuml

paveumlrteta a nuk i sheumlrben pushtetit apo interesave teuml pronareumlve teuml medias

Neuml teuml veumlrteteuml ai nuk po mbronte teuml shkuareumln por po kritikonte teuml tashmen

dhe nuk po kishte shpreseuml peumlr njeuml teuml ardhme ndryshe teuml shtypit Nuk dimeuml peumlr

teuml ardhmen se sa do teuml jeteuml numri i pikeumlve qeuml do teuml grumbullojeuml shtypi sa i takon theumlnies seuml fjaleumls seuml lireuml lajmeve teuml veumlrteta investigimeve kurajoze dhe

konsolidimit teuml vendit teuml tij si pushtet i kateumlrt por dimeuml dhe shohim se shtypi

sot eumlshteuml larg pritshmeumlrive teuml publikut teuml atyre qeuml neuml meumlngjese meumlsyjneuml

kioskat ku marrin gazeteumln e tyre teuml preferuar e qeuml mund t‟i keteuml zhgeumlnjyer

prej koheumlsh me peumlrmbajtjen e saj

Koheumlt e fundit neuml njeuml media audiovizive neuml Shqipeumlri u peumlrfunduan peumlrpara

afatit kontratat me disa gazetareuml qeuml drejtonin emisione investigative

kritikuese ndaj qeveriseuml Pavareumlsisht justifikimeve qeuml u thaneuml nga pronari i

medias neuml fjaleuml publiku nuk haneuml bareuml Fshati qeuml duket nuk don kallauz Nga

ana tjeteumlr mbeten neuml keumlmbeuml prej vitesh dhe shtohen akoma meuml shumeuml

emisione qeuml hiqen si teuml paanshme por qeuml drejtueseumlve teuml emisioneve u shkeumllqejneuml syteuml kur foleumlsit neuml panel shprehen kundeumlr opoziteumls apo

justifikojneuml me ccedil‟teuml munden skandalet e njeumlpasnjeumlshme teuml qeveriseuml Ose

gazetareumlt qeuml drejtojneuml emisionet ndeumlrhyjneuml drejpeumlrdrejt peumlr teuml krijuar opinion

si tek teuml ftuarit ashtu edhe tek publiku Megjithateuml peumlr t‟u kthyer tek

gazetareumlt emisionet e teuml cileumlve u mbylleumln peumlr t‟u theumlneuml atyre qeuml t‟a keneuml peumlr

ndereuml qeuml emisionet e tyre kaneuml shqeteumlsuar dikeumlnd deri te qeveria po sjelleuml neuml

ndihmeuml prap ikoneumln e gazetariseuml libaneze qeuml citoi njeuml koleg teuml sajin Ai ishte

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

16

pushuar nga puna prej pronarit teuml

medias ku punonte peumlr shkak teuml

pasqyrimit me besnikeumlri teuml

ngjarjeve neuml ateuml vend dhe diteumln e

ndeumlrprerjeve teuml marreumldheumlnieve

financiare tha neumlse shkarkimi im

eumlshteuml ndeumlshkimi im se pasqyrova neuml media revoltat popullore ndash jam

krenar peumlr keumlteuml

Edhe neuml vende teuml tjera teuml

Ballkanit Pereumlndimor situata e

pavareumlsiseuml seuml medias noton

pothuaj neuml teuml njeumljtat ujeumlra

Politika biznesi dhe pushteti

vijojneuml teuml mbeten ldquopadroneumltrdquo e

veumlrtet teuml medias Peumlrsa i takon

Shqipeumlriseuml nga rreth 25 gazeta teuml

peumlrditeumlshme qeuml botohen teuml gjitha deklarohen se janeuml me humbje e

megjithateuml botohen Ccedildo gazeteuml

shitet seuml paku neumln koston e

prodhimit Por edhe po teuml shitet

me koston apo edhe me ateuml

fitimin minimal prap humbja do

teuml jeteuml e konsiderueshme peumlr

shkak teuml tirazhit teuml uleumlt qeuml shiten

Statistikat peumlr Shqipeumlrineuml thoneuml se

nuk kalon shifra 70-80 mijeuml

kopje qeuml mund teuml jeteuml tirazhi i peumlrgjithsheumlm i teuml gjtha gazetave teuml

peumlrditshme Natyrisht qeuml shifra e

shitjeve neuml njeuml diteuml eumlshteuml akoma

meuml e uleumlt Kjo si rrjedhjojeuml e

numrit teuml pakeumlt teuml popullsiseuml Nuk

e peumlrmireumlsion keumlteuml shifeumlr as oreksi

i madh i shqiptareumlve peumlr teuml lexuar

lajme apo peumlr t‟u marreuml me

politikeumln e kafeneve Kjo neuml njeuml

maseuml teuml madhe eumlshteuml edhe kostoja

e reumlnies seuml besueshmeumlriseuml seuml atyre qeuml shkruajneuml gazetat sepse

lexuesi shqiptar ka 30 vjet qeuml po

edukohet tashmeuml me natyreumln e

lajmeve gjeografineuml e shkrimeve

nivelin dhe cileumlsineuml e tyre

Lexuesi e shikon peumlrditeuml se

gazetari dhe gazetat sot janeuml larg

seuml teuml shkruarit teuml seuml veumlrteteumls dhe

se ato neuml shumiceumln e rasteve

mbrojneuml interesat e njeumlrit apo

tjetrit grup Dhe ccedilka eumlshteuml meuml e

reumlndeumlsishmja lexuesi e dineuml mire se pas ccedildo gazete ka njeuml

financues teuml cilit i interesojneuml

interesat e veta dhe jo teuml publikut

Peumlr numeumlr teuml banoreumlve them se

Shqipeumlria zeuml vendin e pareuml jo

veteumlm neuml rajon peumlr numrin e

madh teuml gazetave peumlr frymeuml teuml

popullsiseuml Sipas Predrag

Vujoviccedil drejtor i shkolleumls seuml Marreumldheumlnieve me Publikun dhe Komunikimit

neuml Serbi nga 10 gazeta teuml peumlrditshme qeuml dalin neuml Serbi veteumlm njeuml e

peumlrditshme i ndjekeuml standartet profesionale Dhe vazhdon ldquosituata nuk ka

qeneuml kurreuml keumlshtu Kemi meuml pak gazeta teuml pavarura dhe meuml shumeuml gazeta qeuml

i sheumlrbejneuml pushtetit dhe koorporataverdquo Peumlr njeuml moment neumlse e

zeumlvendeumlsojmeuml emrin Predrag njeuml emeumlr tipik sllav me emrin Pjeteumlr apo Petrit

shqiptar teuml krijohet peumlrshtypja se ky konstatim i peumlrket Shqipeumlriseuml veccedilse numri 10 i gazetave neuml Serbi duhet zeveumlndeumlsuar me numrin 25 aq sa eumlshteuml

edhe numri i teuml peumlrdishmeve qeuml dalin tek ne

Por liria e shtypit sipas eksperteumlve nuk mungon veteumlm neuml vendet ku

peumlrshkalleumlzohet dhuna drejt lufteumls por edhe aty ku mendojmeuml se kemi paqe

Peumlr gazetaren Chidiac fjala vjen neuml Arabineuml Saudite psh nuk ka lufteuml civile

si neuml Siri a gjetkeuml por njeumlkoheumlsisht nuk ka as liri shtypi Por liria e shtypit

do teuml vijonim ne nuk mungopn veteumlm neuml Turqi ku sundon njeuml regjim i

njohur autokrat e qeuml simulon veteuml ldquogrushte shtetirdquo por edhe neuml regjime

ldquodemokratikerdquo qeuml propagandojneuml me bolleumlk liri e mireumlqeumlnie siccedil eumlshteuml ai i

Tiraneumls apo Beogradit Nuk mund ta masim lirineuml e shtypit me numrin e

madh teuml mediave teuml teuml gjitha llojeve qeuml dalin e qarkullojneuml neuml njeuml vend por me ato ccedilfareuml shkruajneuml e peumlrhapin dhe me sakteumlsineuml e lajmeve qeuml botojneuml me

numrin e madh teuml televizioneve me studio televizive teuml kushtueshme por me

ateuml se ccedilfareuml diskutohet apo lexohet neuml ato studio Nuk mund ta masim lirineuml e

shtypit me numrin e madh teuml revistave teuml luksit ku botohen veteumlm faqe teuml

modeumls pornostare vendet ku mund teuml pushohet kushtuesheumlm etj dhe pak e

aspak pasqyrohet jeta e peumlrditeumlshme e njeuml kombi problemet ekonomike

sociale e psikologjke niveli i arsimimit apo sheumlrbimit sheumlndeteumlsor

Pavareumlsisht se si mund t‟i keteuml marreumldheumlniet me shtypin sot qeuml eumlshteuml

president Trump neuml librin e tij ldquoArti i marreumlveshjesrdquo mes teuml tjerave ka

shkruar ldquoE vetmja gjeuml qeuml ka garanci peumlr t‟i nxitur politikaneumlt teuml veprojneuml eumlshteuml shtypi - ose meuml sakteuml frika nga shtypi Mund teuml ushtroni ccedilfardolloj

presioni teuml beumlni lloj-lloj keumlrkesash e keumlrceumlnimesh teuml dhuroni shuma teuml

meumldha parash peumlr fushateumln e tyre dhe zakonisht nuk beumljneuml asnjeuml ndryshim

Por neumlse krijoni mundeumlsineuml qeuml shtypi teuml shkruaj keq peumlr ta qofteuml edhe neuml njeuml

publikim teuml panjohur shumica e politikaneumlve do teuml hidhen neuml veprimrdquo

Por qeuml shtypi teuml luaj veumlrteteuml keumlteuml rol dmth ta keneuml frikeuml ldquoteuml keumlqinjteumlrdquo (neumln

keumlteuml epitet po i bashkoj uneuml teuml gjitheuml ata qeuml meritojneuml teuml shruhet keq peumlr ta)

shoqeumlria duhet teuml keteuml gazetareuml apo intelektualeuml qeuml nuk tremben prej ccedilmimit

qeuml do teuml u duhet ndoshta teuml paguajneuml peumlr denoncimin e tyre neuml shtyp Terreni

meuml i peumlrshtatsheumlm ku mund teuml kultivohet e zhvillohet ldquobima e seuml keqesrdquo eumlshteuml ajo tokeuml (vend komb) ku teuml mireumlt rrineuml duarkryq ku shoqeumlria nuk ka

neuml krye teuml tyre lidereuml teuml veumlrteteuml ku kompromisi me teuml keqen ka daleuml neuml plan

teuml pareuml Por qeuml teuml veprojneuml teuml mireumlt shtypi duhet teuml jeteuml i pari qeuml duhet teuml

beumlhet fidanishtja e rritjes seuml fidaneumlve teuml mireuml Shtypi nuk duhet teuml refuzojeuml

botimin e shkrimeve ku denoncohet e keqja ccedilfardo interesash qeuml teuml preken

Madje jo veteumlm kaq ai duhet teuml marreuml neuml mbrojtje artikullshkruesin qeuml pati

guximin teuml ngrihet kundeumlr seuml keqes dhe jo ta sheseuml ateuml ldquopeumlr peseuml parerdquo Neumlse

shtypi nuk e ben keumlteuml ateumlhere si do t‟a meritojeuml cileumlsimin ldquopushteti i kateumlrtrdquo

neuml njeuml shoqeumlri demokratike Keumlsisoj ai rezulton jo ldquoi kateumlrtirdquo por as ldquoi

kateumlrmbeumldhjetirdquo pushtet sepse ai spostohet prej pushtetit teuml paraseuml pushtetit

teuml korrupsionit krimit pushtetit teuml fitimeve luksit etj etj

Nuk ka pak raste kur pronareumlt e mediave e masin lirineuml e tyre me cakun ku

fillon ldquoe drejta e pushtetit politik peumlr teuml prekur lirineuml e interesave teuml tyre

personalerdquo dhe jo lirineuml e teuml drejteumls peumlr teuml informuar opinionin publik Neuml

keumlto raste kultivohet ldquoe drejta negativerdquo e liriseuml seuml shtypit Seuml paku peumlr

Shqipeumlrineuml ky fenomen eumlshteuml shumeumlzuar vitet e fundit Sipas analisteumlve qeuml i

ndjekin dhe komentojneuml keumlto statistika pjesa deumlrmuese e gazetave dhe

televizioneve private shqiptare janeuml neuml proneumlsi teuml biznesmeneumlve qeuml nuk kaneuml

biznes teuml pareuml median Kryesisht janeuml firma teuml fuqishme ndeumlrtimesh etj qeuml

me median e tyre mbrojneuml seuml pari interesat personale por jo teuml shoqeumlriseuml Ka

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

17

neuml Tiraneuml media qeuml qytetareumlt

kaneuml filluar t‟i emeumlrtojneuml

ldquoPerandori mediashrdquo Teuml tilla si

ldquoPerandoria Klanrdquo ldquoTop Chanalrdquo

apo edhe ndonjeuml gazeteuml e shkruar

qeuml peumlrdoret peumlr teuml mbuluar

biznese teuml tjera Prej vitesh ka pronareuml mediash qeuml hyjneuml neuml

zyreumln e kryeministrave si neuml

shteumlpineuml e tyre Qeuml emeumlrojneuml

drejtoreuml zeumlveumlndeumlsministra e

ambasadoreuml me shumiceuml por

edhe ministra pavareumlsisht

peumlrvojeumls dhe zoteumlsiseuml qeuml kaneuml peumlr

teuml drejtuar Dhe keumlteuml e beumljneuml si me

kryeministra teuml djathteuml ashtu

edhe teuml majteuml

Ateumlhereuml sa janeuml teuml gatsheumlm keumlta njereumlz (qeuml kaneuml mediat pas vetes)

qeuml teuml paguajneuml peumlr lirineuml e veumlrteteuml

lirineuml pozitive teuml shtypit Neumlse

dhjetra gazetareuml meuml seuml paku

humbin puneumln burimin e

mbajtjes seuml familjes s tyre teuml tjereuml

si libanezja Chidiac humbin

gjymtyreumlt e trupit si ccedilmim se

kaneuml theumlneuml teuml verteteumln apo meuml

keq kur vriten e zhduken duke

paguar ccedilmim capital keumlto soj mediash qeuml kemi ne neuml Shqipeumlri

nuk paguajneuml si ccedilmim peumlr

theumlnien veteumlm teuml seuml veumlrteteumls asnjeuml

qindarkeuml qeuml peumlrfitojneuml prej

pushtetit Nuk paguajneuml ldquoasnjeuml

diteuml mangutrdquo neuml pushimet e luksit

apo nuk refuzojneuml qofteuml edhe njeuml

darkeuml neuml shoqeumlrineuml e

pushtetareumlve neumlpeumlr hotelet e

shtrenjta

Natyrisht qeuml qeveria ka pjeseumln e

hallkave teuml sajeuml neuml zinxhirin e

liriseuml seuml medias neuml vendin e veteuml

dhe se politika e sajeuml duhet teuml

peumlrmireumlsohet vazhdimisht neuml keumlteuml

drejtim Peumlr mua qeveri-shtyp

nuk duhet teuml rrineuml as afeumlr as larg

Afeumlr-ngrohen larg-ftohen Teuml dya

janeuml teuml deumlmshme ldquoNgrohjardquo na

beumln paleuml ftohja na beumln qeuml teuml

luleumlzojeuml kritika jodashamireumlse e

peumlr interesa meskine Qeveriteuml le teuml beumljneuml puneumln e tyre por neuml keumlteuml

kontekst mediat duhet teuml luftojneuml

teuml peumlrmireumlsojneuml imazhin e tyre

dhe teuml mos ankohemi se ldquona

mungojneuml liriteuml pozitiverdquo kur neuml

shumeuml raste tentojmeuml teuml kemi ldquoliri

negativerdquo Neuml keumlteuml rast shtypi ka

shkareuml nga misioni i vet Ateumlhereuml

ccedildo njeri duhet teuml keteuml njeuml gazeteuml peumlr teuml mbrojtur interesat e veta

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

18

Mag phil Dr Kurt Gostentschnigg Graz

Kombi si Shpirt Kolektiv (pjesa e dyteuml)

Njeuml krahasim i pareuml i ccedileumlshtjes shqiptare me ccedileumlshtjen indiane neuml driteumln e Jogeumls Integrale teuml Shri Aurobindos

Peumlr temeumln toneuml teuml peumlrgjithshme me reumlndeumlsi janeuml theumlniet e

Shri Aurobindos dhe teuml Neumlneumls mbi nivelet universale teuml

Koshienceumls pjeseumlt e Qenies seuml njeriut dhe Qenien

Kolektive7Neuml organizimin e pjeseumlve teuml Qenies ka dy

sisteme teuml cilat janeuml njeumlkoheumlsishtaktivedhe janeuml teuml

ndeumlrthurura me njeumlri-tjetrin njeuml sistem vertikal dhe njeuml

sistem koncentrik8Sistemi vertikal eumlshteuml si njeuml shkalleuml e cila peumlrbeumlhet nga nivelet e ndryshme teuml Koshienceumls

duke i renditur nga meuml i uleumlti Jokoshienca deri tek meuml i

larti Sat-Ccedilit-TapasShakti-Ananda (sanskr sat-cit-

tapasśakti-ānanda)Hemisfera Meuml E Larteuml mbreteumlria e

Frymeumls seuml peumlrkryer e teuml peumlrhershme ndahet nga

Hemisfera Meuml E uleumlt ku Fryma9 eumlshteuml e mbuluar nga

MentaljaMendja VitaljaJeta dhe

MateriaFizikjaTrupi neumlpeumlrmjet nivelit ndeumlrmjeteumlsues

teuml Mbimentales e cila peumlrfshin edhe disa nivele teuml tjera

ndeumlrmjeteumlsuese Hemisfera Meuml E Larteuml dhe Nivelet

Ndeumlrmjeteumlsuese seuml bashku peumlrbeumljneuml Mbikoshienceumln e cila peumlrbeumlhet nga nivelet meuml teuml larta teuml Koshienceumls mbi

Mendjen e zakonshme nga e cila Koshienca Meuml E Larteuml

zbret poshteuml neuml nivelet meuml teuml uleumlta teuml Qenies peumlr teuml

zhvilluar ngadaleuml njeriun spiritual nga gjendja e gjysmeuml-

kafsheumls mentale Mbikoshienca peumlrfshin nivelet peumlrtej

Mentales dmth Realitetin Suprem teuml quajtur Sat-Ccedilit-

TapasShakti-Ananda Teuml Qeneuml-Koshienceuml-Forceuml-

Lumturi dhe Supramentalen si dhe ndash neuml rend zbriteumls ndash

nivelet meuml teuml larta teuml Mentales dmth Mbimentalen

Mentalen Intuitive Mentalen E Ndriccediluar dhe Mentalen

Meuml Teuml Larteuml

Qenia Hyjnore E Vetme ka kateumlr aspekte Teuml Qeneuml

(Sat) Koshienceuml (Ccedilit) Forceuml (TapasShakti) dhe

Lumturi (Anandeuml) Hyjnorja Qenia Supreme nga e cila

teuml gjitheuml vijneuml neuml teuml cileumln teuml gjitheuml janeuml dhe tek e cila teuml

gjitheuml kthehen eumlshteumlTeuml Qeneuml-Koshienceuml-Forceuml-

Lumturi(Sat-Ccedilit-TapasShakti-Ananda) Ajo

manifestohet si Teuml Qeneumlt e pafund esenca e seuml cileumls

7Sri Aurobindo (2003) The Future Evolution of Man The Divine Life

upon Earth Compiled with a Summary and Notes by P B Saint-Hilaire

Twin Lakes Lotus Press (shqip Shri Aurobindo (2014) Evolucioni i

ardhsheumlm i njeriut Jeta hyjnore neuml Tokeuml Veteumlbotim me njeuml hyrje teuml

holleumlsishme teuml botuesit dhe peumlrkthyesit Kurt Gostentschnigg neuml ccedileumlshtje

peumlrkthimore dhe terminologjike si dhe neuml biografineuml dhe vepreumln e

autorit) The Psychic Being (1999) Soul Its nature mission and

evolution Selections from the works of Sri Aurobindo and The

Mother Twin Lakes Lotus Press (shqip Qenia Psikike (2014)

Shpirti natyra misioni dhe evolucioni i tij E peumlrpiluar nga veprat e

Shri Aurobindos dhe e NeumlneumlsVeteumlbotim me njeuml hyrje teuml holleumlsishme teuml

botuesit dhe peumlrkthyesit Kurt Gostentschnigg neuml ccedileumlshtje peumlrkthimore dhe

terminologjike si dhe neuml biografineuml dhe vepreumln e autoreumlve) Our Many

Selves (2002) Practical Yogic Psychology Selections from the works

of Sri Aurobindo and the Mother Compiled with an Introduction by A

S Dalal Twin Lakes Lotus Press CWSAVeumlll 25 The Human Cycle

and The Ideal of Human Unity 8 Lidhur me paragrafeumlt vijueseumlshih Our Many Selves (2002) f xix-

xxxv dhe 11-103 9bdquoFrymeumlldquo neuml kuptimin e Shpirtit Teuml Veteumlm Teuml Peumlrgjithsheumlm e

Hyjnores e Pereumlndiseuml e Zotit

eumlshteuml Koshienca me Forceumln e saj teuml brendaqeneumlsishme

Esenca e Koshienceumls eumlshteuml Lumturi

veteumlgeumlzimldquoSatccedilittapasananda eumlshteuml njeuml Teuml Qeneuml e

peumlrhershme e cila jemi ne pastaj njeuml Koshienceuml e

peumlrhershme e cila veumlshtron puneumlt e saja brenda nesh

dhe teuml tjereumlve njeuml vullnet i peumlrhersheumlm ose njeuml Forceuml e

peumlrhershme e asaj Koshience e cila shprehet neuml veprimtari teuml pafund njeuml Lumturi e peumlrhershme e cila i

geumlzohet vetvetes dhe teuml gjitha veprimtarive teuml saja Ajo

veteuml si Meuml E Larta eumlshteuml e qeumlndrueshme e

pandryshueshme e pakoheuml e pahapeumlsireuml dhe e qeteuml neuml

pafundeumlsineuml e veprimtarive teuml saja jo e ndryshuar nga

ndryshimet e tyre jo e ndareuml nga shumeumlsia e tyre jo e

zmadhuar ose e zvogeumlluar nga zbaticat dhe baticat neuml

detrat e koheumls dhe hapeumlsireumls jo e ccediloroditur nga

kontradiktat e tyre teuml dukshme ose e kufizuar nga

kufizimet e tyre teuml synuara nga Hyjnorja

Satccedilittapasananda eumlshteuml uniteti i shumanshmeumlriseuml seuml gjeumlrave teuml manifestuara harmonia e peumlrhershme e teuml

gjitha variacioneve dhe kundeumlrshtive teuml tyre peumlrsosuria

e pafund e cila i justifikon kufizimet e tyre dhe eumlshteuml

qeumlllimi i papeumlrsosmeumlrive teuml tyrerdquo10

Supramentalja eumlshteuml Koshienca E Seuml Veumlrteteumls dija

hyjnore Koshienca dhe Forca meuml e larteuml hyjnore teuml

cilat veprojneuml neuml univers Ajo eumlshteuml njeuml parim i

Koshienceumls i cili qeumlndron sipeumlr Mendjes dhe ekziston e

vepron neuml teuml veumlrteteumln dhe unitetin themelor teuml gjeumlrave

dhe jo sikurse Mendja neuml shfaqjet dhe ndarjet e tyre

fenomenale Karakteri i saj fundamental eumlshteuml dije neumlpeumlrmjet identitetit me aneuml teuml seuml cileumls njihet Vetja Teuml

Qeneuml-Koshienceuml-Forceuml-Lumturi HyjnoreSat-Ccedilit-

TapasShakti-Ananda dhe gjithashtu e veumlrteta e

manifestimit Sipas Shri Aurobindos termi

ldquoSupramentalerdquo do teuml thoteuml njeuml nivel mbikoshient i

Qenies qeuml ndodhet jo veteumlm sipeumlr Mendjes por edhe

peumlrtej asaj sepse ai eumlshteuml radikalisht i ndrysheumlm nga ajo

Supramentalja eumlshteuml peumlrtej dhe e ndryshme jo veteumlm neuml

lidhje me Mendjen e zakonshme por edhe neuml krahasim

me nivelet mbikoshiente teuml Mendjes dmth me

Mentalen Meuml Teuml Larteuml Mentalen E Ndriccediluar Mentalen Intuitive dhe Mbimentalen Ndeumlrsa teuml gjitha keumlto nivele

mbikoshiente teuml Mendjes janeuml peumlrzierje teuml driteumls dhe

erreumlsireumls teuml dijes dhe padijes Supramentalja eumlshteuml

Koshienca E Seuml Veumlrteteumls totalisht pa

padijeldquoSupramentalja eumlshteuml neuml esenceumln e saj teuml

mireumlfillteuml njeuml Koshienceuml E Seuml Veumlrteteumls gjithnjeuml e lireuml

nga padija njeuml koshienceuml e cila eumlshteuml themeli i

ekzistenceumls soneuml aktuale natyrale ose evolucionare dhe

nga e cila natyra brenda nesh peumlrpiqet teuml arrijeuml tek

veteumldija dhe boteumldija dhe tek njeuml koshienceuml e drejteuml dhe

10

Sri Aurobindo (1970) The Synthesis of Yoga Pondicherry Sri

Aurobindo Ashram f 395 keumltu dhe neuml vijim e peumlrkthyer nga autori

Kurt Gostentschnigg nga anglishtja neuml shqipe

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

19

njeuml peumlrdorim i drejteuml i ekzistenceumls soneuml neuml univers

Supramentalja ngaqeuml eumlshteuml njeuml Koshienceuml E Seuml

Veumlrteteumls e zoteumlron keumlteuml dije teuml brendaqeneumlsishme dhe

keumlteuml fuqi teuml ekzistenceumls seuml veumlrteteuml Rrjedha e saj eumlshteuml e drejteuml dhe mund teuml shkojeuml direkt tek qeumlllimi i saj Fusha

e saj eumlshteuml e gjereuml dhe mund teuml beumlhet madje e

pakufishme sepse natyra e saj e mireumlfillteuml eumlshteuml dije

Ajo nuk duhetteuml fitojeuml dije por e zoteumlron ateuml neuml teuml

drejteumln e vet Hapat e saj nuk janeuml nga padija neuml njeuml

driteuml teuml papeumlrkryer por nga njeuml e veumlrteteuml neuml njeuml teuml

veumlrteteuml meuml teuml madhe nga njeuml perceptim i drejteuml neuml njeuml

perceptim meuml teuml thelleuml nga intuita neuml intuiteuml nga

ndriccedilimi neuml ndritshmeumlrineuml absolute dhe teuml pakufi nga

gjereumlsiteuml rriteumlse neuml pafundeumlsineuml e mireumlfillteuml Neuml kulmin e

saj ajo zoteumlron plotdijen hyjnore dhe plotfuqineuml hyjnore Neuml leumlvizjen e sajteuml shkalleumlshkallshmeevolucionare teuml

veteumlmanifestimit neumlpeumlrmjet seuml cileumls ajo do teuml zbulojeuml neuml

fund larteumlsiteuml e veta meuml teuml larta ajo duhet teuml jeteuml neuml

natyreumln e saj teuml mireumlfillteuml esencialisht e lireumlnga padija

dhe gabimi Ajo niset nga e veumlrteta dhe drita dhe leumlviz

gjithmoneuml neuml teuml veumlrteteuml dhe driteumlrdquo11

Midis Supramentales dhe Mentales ka shkallare meuml teuml

larta teuml Mendjes teuml cilat gjenden peumlrmbi Mendjen toneuml

normale dhe ccedilojneuml tek Supramentalja Keumlto stade nivele

teuml njeumlpasnjeumlshme ose fuqi graduale teuml Qenies janeuml teuml

fshehura neuml pjeseumlt tona mbikoshiente Neuml njeuml rend zbriteumls shkallaret e Mentales Seuml Spiritualizuar janeuml si

vijon Mbimentalja me kateumlr nivelet e saja teuml cilat janeuml

Mbimentalja Supramentale Mbimentalja E Mireumlfillteuml

Mbimentalja Intuitive dhe Mbimentalja Mentale si dhe

tri forcat mbimentale Mentalja Intuitive Mentalja E

Ndriccediluar dhe Mentalja Meuml E Larteumlteuml cilatvendosin

kalimin nga Mbimentalja neuml Mentale

Ndeumlrsa Supramentalja eumlshteuml Koshienca totale E Seuml

Veumlrteteumls Mbimentalja si delegatja e Koshienceumls

Supramentale neuml padijen kozmike i teumlrheq poshteuml ndarazi teuml veumlrtetat duke u dheumlneuml atyre njeuml identitet teuml

veccedilanteuml Mbimentalja eumlshteuml ldquonjeuml ekran i ngjashmeumlriseuml

seuml pangjashme neumlpeumlrmjet teuml cilit Supramentalja mund

teuml veprojeuml neuml meumlnyreuml indirekte mbi njeuml injoranceuml

erreumlsira e seuml cileumls nuk do teuml mund teuml duronte ose teuml

merrte ndikimin direkt teuml njeuml drite supreme Pikeumlrisht

projektimi i keumlsaj Mbimentaleje teuml ndritshme mundeumlson

difuzionin e njeuml drite teuml zvogeumlluar neuml padije dhe hedhjen

e keumlsaj hijeje teuml kundeumlrt e Jokoshienceumls e cila kapeumlrdin

gjitheuml driteumlnneuml vetvete Ngaqeuml Supramentalja ia

transmeton Mbimentales teuml gjitha realitetet e saja por

ia leuml asaj trsquoi formulojeuml ato neuml njeuml leumlvizje dhe neuml peumlrputhje me njeuml koshienceuml teuml gjeumlrave e cila eumlshteuml ende

njeuml vizion i seuml veumlrteteumls dhe megjithateuml njeumlkoheumlsisht njeuml

prind i pareuml i injoranceumlsrdquo12 Neuml njeuml leteumlr drejtuar njeuml

sad‟haku13 Shri Aurobindo shkruan ldquo Mbimentalja e

njeh Teuml Vetmin si mbeumlshtetjen esenceumln dhe fuqineuml

fundamentale teuml teuml gjitha gjeumlrave por neuml lojeumln e saj

11

Sri Aurobindo (1989) The Supramental Manifestation

Pondicherry Sri Aurobindo Ashram f 41 v 12

Sri Aurobindo (1970) The Life Divine Pondicherry Sri Aurobindo

Ashram f 278 v 13

Njeuml njeri qeuml peumlrpiqet peumlr veteumlrealizim duke u angazhuar neuml

praktikimin eSad‟haneumls (sanskr Sādhanā) ose Jogeumls

dinamikekarakteristike ajo e veuml theksin neuml fuqineuml e saj

ndareumlse teuml shumeumlsiseuml dhe provon trsquoia japeuml ccedildo fuqie ose

ccedildo aspekti shansin e tij teuml ploteuml teuml manifestimit duke u

mbeumlshtetur neuml teuml qeneumlt njeuml themelor peumlr teuml shmangur disharmoni ose konflikt Ccedildo Pereumlndi siccedil eumlshteuml krijon

boteumln e saj por pa konflikt me teuml tjerat Ccedildo aspekt ccedildo

ide ccedildo forceuml e gjeumlrave mund teuml ndihet neuml energjineuml ose

shkeumllqimin e vet teuml ploteuml teuml veccediluar dhe teuml peumlrpunojeuml

vlerat e veta pa krijuar disharmoni sepse Mbimentalja

zoteumlron sensin e pafundeumlsiseuml dhe neuml pafundeumlsineuml e

veumlrteteuml (jo hapeumlsinore) janeuml teuml mundura shumeuml

pafundeumlsi peumlrputheumlserdquo14

Intuita eumlshteuml njeuml fuqi e Koshienceumls afeumlr dhe e afeumlrme

me dijen origjinale neumlpeumlrmjet identitetit Ccedilka eumlshteuml vizion direkt intim neuml Mentalen Intuitive beumlhet ndriccedilim

neuml Mentalen E Ndriccediluar dhe mendim-dije neuml Mentalen

Meuml Teuml LarteumlKjo Intuiteuml e veumlrteteuml dhe autentike duhet

dalluar nga njeuml fuqi e arsyes mentale e cila mund teuml

ngateumlrrohet shumeuml lehteuml me teuml nga ajo fuqi e arsyetimit

teuml peumlrfshireuml qeuml e arrin konkluzionin e saj me njeuml hop

dhe nuk ka nevojeuml peumlr hapat e zakonsheumlm teuml mendjes

logjike Meqeuml zakonisht intuiteuml do teuml thoteuml fuqia e

kuptimit teuml gjeumlrave neuml meumlnyreuml teuml menjeumlhershme pa

pasur nevojeuml peumlr njeuml argumentim koshient Neuml keumlteuml

kuptim teuml zakonsheumlm intuita mund teuml mbeumlshtetet neuml njeuml

ndjesi ose mund teuml jeteuml njeuml arsyetim i shpejteuml neumlnkoshient dukeu bazuar neuml shenja subtile teuml cilat nuk

kuptohen neuml meumlnyreuml koshiente Por termin ldquoIntuiteumlrdquo i

cili ka njeuml konotacion shumeuml meuml teuml thelleuml Shri

Aurobindo e peumlrdor neuml lidhje me nivelin mbikoshient

poshteuml Mbimentales dhe sipeumlr Mentales SeumlNdriccediluar

Mentalja Intuitive ldquoeumlshteuml gjithnjeuml diccedilka qeuml hidhet direkt

nga njeuml identitet i fshehur Kur koshienca e subjektit

takohet me koshienceumln neuml objekt ateumlhereuml ajo depeumlrton

neuml teuml dhe sheh ndien ose vibron me ateuml teuml veumlrteteuml qeuml ajo

e kontakton dhe pastajprej forceumls seuml takimit Intuita

hidhet jashteuml si njeuml shkeumlndijeuml ose rrufe Ose kur koshienca edhe pa njeuml takim teuml tilleuml shikon brenda

vetes dhe ndien atje neuml meumlnyreuml direkte e intime teuml

veumlrteteumln ose teuml veumlrtetat teuml cilat gjenden neuml brendeumlsi ose

kontakton forcat e fshehura prapa dukjes seuml jashtme

ateumlhereuml shpeumlrthen gjithashtu njeuml driteuml intuitive Ose kur

koshienca takohet me Realitetin Suprem ose Realitetin

Spiritual teuml gjeumlrave dhe qenieve dhe peumlrjetonprej

kontaktit njeuml bashkim me teuml ateumlhereuml shkeumlndija rrufeja

ose flaka e perceptimit intim teuml seuml veumlrteteumls shkreptin neuml

thelleumlsiteuml e sajardquo15

Mentalja E Ndriccediluar eumlshteuml njeuml mendje e driteumls spirituale dhe e veumlshtrimit teuml brendsheumlm Eumlshteuml njeuml shqiseuml

spirituale e cila kap diccedilka nga substanca e seuml veumlrteteumls

Veprimi i saj i cili shoqeumlrohet nga veumlrshimi poshteuml i njeuml

drite teuml brendshme teuml dukshme mund teuml ndriccedilojeuml deri neuml

njeuml fareuml grade pjeseumlt e qenies seuml njeriut nga Mentalja

mbi Vitalen deri neuml qelizat e Trupit Keumltu teuml

menduariteumlshteuml veteumlm njeuml funksion dyteumlsor peumlr teuml

shprehur ccedilfareuml po veumlshtrohet ldquoQarteumlsia e inteligjenceumls

drita e saj e qeteuml e diteumls i hap vend ose i neumlnshtrohet njeuml

14

Sri Aurobindo (1970) Letters on Yoga I f 244 15

Sri Aurobindo (1970) The Life Divine f 946 v

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

20

shkeumllqimi intensiv dhe njeuml ndriccedilimi teuml Frymeumls Njeuml lojeuml e

shkreptimave teuml seuml veumlrteteumls dhe fuqiseuml spirituale hyn me

forceuml nga lart neuml koshienceuml dhe i shton ndriccedilimit teuml qeteuml

e teuml madh dhe zbritjes seuml gjereuml teuml paqes teuml cileumlt e karakterizojneuml ose shoqeumlrojneuml veprimin e parimit meuml teuml

larteuml spiritual njeuml zjarr teuml forteuml teuml realizimit dhe njeuml

ekstazeuml dalldiseumlse teuml dijesrdquo16

Mentalja Meuml E Larteuml eumlshteuml njeuml nivel i pareuml i Koshienceumls

Spirituale njeuml mendim-mentale e ndritshme neuml teuml cileumln

njeriu beumlhet vazhdimisht dhe ngushteumlsisht koshient peumlr

Veten dhe Teuml Vetmin si dhe normalisht di dhe sheh me

keumlteuml koshienceuml Tipari i saj eumlshteuml njeuml njohje automatike e

spontane me karakter kozmik njeuml lloj teumlreumlsie i

veumlshtrimit teuml seuml veumlrteteumls me njeuml shikim teuml veteumlm dhe me formulime teuml mendimit njeuml realizim efektiv i

perceptimeve teuml saja me aneuml teuml veteumlfuqiseuml seuml ideseuml Ky

mendim nuk eumlshteuml njeuml dije e fituar por veteumlzbulimi i

urteumlsiseuml seuml peumlrjetshme Ideteuml e saja mbillen neuml zemeumlr dhe

jeteuml si njeuml forceuml e cila duhet teuml peumlrpunohet ldquoFuqia e

Mentales Meuml Teuml Larteuml spirituale dhe forca e saj e ideve

modifikohen dhe pakeumlsohen gjateuml hyrjes seuml tyre neuml

mendeumlsineuml toneuml Prandaj ato nuk mjaftojneuml peumlr trsquoi

zhdukur gjitheuml keumlto kundeumlrshtime dhe peumlr teuml krijuar njeuml

Qenie Supramentale Mireumlpo ato mund teuml realizojneuml njeuml

shndeumlrrim teuml pareuml i cili mundeumlson njeuml ngjitje teuml

meumltejshme dhe njeuml zbritje meuml teuml fuqishme Ato mund teuml peumlrgatisin njeuml integrim teuml meumltejsheumlm teuml qenies neuml njeuml

forceuml meuml teuml larteuml teuml koshienceumls dhe dijesrdquo17

Megjitheumlse teuml ndara dhe teuml ndryshme Mentalja Vitalja

dhe Fizikja janeuml teuml ndeumlrlidhura dhe ndeumlrveprojneuml

Prandaj ato u japin shkas neumlnndarjeve teuml dallueshme neuml

keumlto pjeseuml kryesore teuml QeniesMentale ose Mendje ka

veccedilaneumlrisht kuptimin e asaj pjese teuml natyreumls e cila ka teuml

beumljeuml me njohjen dhe inteligjenceumln me ideteuml perceptimet

mentale reagimet e mendimit ndaj gjeumlrave me leumlvizjet

dhe formimet veumlrtet mentale vizionin dhe vullnetin mental etj qeuml janeuml pjeseuml e inteligjenceumls seuml njeriut

Mentalja e zakonshme peumlrbeumlhet nga tri pjeseuml kryesore

Mentalja e Mireumlfillteuml Mentalja Vitale dhe Mentalja

FizikeMentalja E Mireumlfillteuml ndahet neuml tri pjeseuml

Mentalja Menduese ose intelekti e zeumlneuml me ide dhe dije

neuml vetvete Mentalja Dinamike e zeumlneuml me nxjerrjen

jashteuml teuml forcave mentale peumlr realizimin e ideve

Mentalja Shpreheumlse e zeumlneuml me shprehjen e ideve neuml

jeteumlMentalja Vitale ose mendja e deumlshireumls eumlshteuml njeuml lloj

ndeumlrmjeteumlseje midis Vitales dhe Mentales Seuml Mireumlfillteuml

Funksioni i saj nuk eumlshteuml teuml mendojeuml dhe teuml arsyetojeuml teuml

perceptojeuml teuml shqyrtojeuml teuml zbulojeuml ose teuml vlereumlsojeuml gjeumlra por teuml planifikojeuml teuml eumlndeumlrrojeuml ose teuml imagjinojeuml

se ccedilka mund teuml beumlhet Mentalja Vitale eumlshteuml njeuml mendje

e vullnetit veprimit dhe deumlshireumls dinamike dhe merret

me shijim dhe pasje forceuml dhe zbatim me geumlzim dhe

vuajtje dheumlnie dhe marrje rritje dhe zgjerim etj

Mentalja Vitale eumlshteuml e peumlrzier me Vitalen Prandaj ajo

nuk qeveriset si Mentalja Menduese nga arsyeja por

nga impulset dhe deumlshirat e Vitales Ajo peumlrpiqet t‟i

justifikojeuml dhe arsyetojeuml veprimet teuml cilat bazohen neuml

16

Po aty f 944 17

Po aty f 944

impulset dhe deumlshirat e VitalesMentalja Fizike merret

veteumlm me gjeumlra fizike Ajo kufizohet nga pamja dhe

peumlrvoja fizike e gjeumlrave i mentalizon eksperiencat e

kontaktit me jeteumln e jashtme dhe me gjeumlrat dhe nuk shkon peumlrtej tyre Mentalja Fizike eumlshteuml e peumlrzier me

Fiziken dhe merr pjeseuml neuml karakteristikat e Koshienceumls

Fizike si plogeumlshti erreumlsireuml dhe peumlrseumlritje mekanike teuml

cilat manifestohen neuml Mendjen Fizike si mpirje mentale

konservatizeumlm dyshim dhe mendime obsesiveMentalja

Mekanike e lidhur ngushteumlsisht me Mentalen Fizike

peumlrseumlrit pa dobi gjithccedilka qeuml ka ndodhur Karakteristika e

saj eumlshteuml ajo e njeuml makine qeuml eceumln pa ndeumlrprerje sa hereuml

qeuml neuml teumlshfaqen mendime

Qenia Vitale ose natyra e jeteumls peumlrbeumlhet nga deumlshirat sensacionet ndjenjat pasionet impulset energjiteuml e

veprimit dhe nga gjitheuml loja e instinkteve posesive dhee

teuml tjerave teuml lidhura me teuml si inati frika lakmia epshi

etj Energjia e jeteumls Prana(sanskr prāṇa) e cila

gjalleumlron trupin eumlshteuml njeuml aspekt i VitalesVitalja

peumlrbeumlhet nga tri pjeseuml kryesore Vitalja Meuml E Larteuml

Vitalja E MesmeVitalja E Mireumlfillteuml dhe Vitalja Meuml E

UleumltVitalja Meuml E Larteuml eumlshteuml Vitalja Mentale dhe

Vitalja Emocionale teuml marra bashkeumlVitalja Mentale u

jep emocioneve deumlshirave pasioneve sensacioneve ose

leumlvizjeve teuml tjera teuml Qenies Vitale njeuml shprehje mentale

neumlpeumlrmjet teuml menduarit teuml folurit ose ndonjeuml meumlnyre tjeteumlrVitalja Emocionale eumlshteuml vendi i ndjenjave teuml

ndryshme si dashuria (njereumlzore) geumlzimi hidheumlrimi

urrejtja etjVitalja E Mesme ose Vitalja E Mireumlfillteuml

eumlshteuml dinamike e ndjeshme dhe e pasionuar Ajo eumlshteuml

vendi i deumlshirave dhe reagimeve meuml teuml forta vitale si

ambicia krenaria frika lavdidashja teumlrheqjet dhe

shtytjet deumlshirat dhe pasionet e teuml gjitha llojeve Peumlrveccedil

keumlsaj ajo eumlshteuml fusha e shumeuml energjive vitaleVitalja

Meuml E Uleumlt peumlrbeumlhet nga leumlvizjet meuml teuml vogla teuml jeteuml-

deumlshireumls dhe jeteuml-reagimeve njereumlzore Ajo merret me

deumlshirat dhe ndjenjat meuml teuml vogla si deumlshira peumlr ushqim deumlshirat seksuale peumllqimet dhe mospeumllqimet mburrja

zeumlnkat deumlshira peumlr leumlvdateuml zemeumlrimi dhe deumlshirat e

tjera teuml vogla teuml ccedildo llojiVitalja Fizike eumlshteuml ajo pjeseuml e

Vitales e cila eumlshteuml e drejtuar ploteumlsisht ndaj gjeumlrave

fizike dhe eumlshteuml e mbushur me deumlshira lakmi dhe

keumlrkesa peumlr keumlnaqje neuml nivelin fizik

(vijon)

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

21

Gjon Keka Graz

Gjergj Kastrioti atlet i liriseuml seuml Arbeumlriseuml

Gjergj Kastriot Skeumlnderbeu nuk ishte veteumlm ldquoAtlet i Krishtitrdquo i shpallur nga

Papa Kaliksti por ai ishte atlet edhe neuml kuptimin fizik Ai kishte trup teuml

zhvilluar teuml njeuml atletiku dhe shumeuml autoreuml e kronisteuml teuml koheumls e theksojneuml

keumlteuml neuml studimet e tyre Por mbi teuml gjitha peumlrveccedil zhvillimit muskulor trupor

qeuml kishte ai ishte edhe njeuml ldquoatlet i lufteumls peumlr lirirdquo ose meuml mireuml mund teuml them

ishte ldquoAtlet i Liriseumlrdquo Neuml lufteuml me akrobacionet e tij dhe strategjineuml e tij teuml

njohur ai korrte fitore neuml teuml gjitha fushat Dhe siccedil meumlsojmeuml nga peumlrvoja liria

keumlrkon atleteuml peumlr teuml mbeumlrritur te qeumlllimi i realizimit teuml saj Por jo veteumlm atleteuml edhe patrioteuml e liridasheumls sepse njeuml shoqeumlri apo individ qeuml nuk e do

lirineuml ai kurreuml nuk mund teuml beumlhet atlet i Liriseuml

Skenderbeu neuml Krujeuml

Edhe atleteumlt e liriseuml e kaneuml derdhur gjakun e tyre neuml rreumlnjeumlt e pemeumls seuml

kombit teuml tyre Kjo peumlr faktin se neumlpeumlrmjet sakrificave teuml tyre neuml rritjen e

Pemeumls seuml Kombit atdheu i tyre ka arritur teuml keteuml shkeumllqimin e driteumls dhe teuml

zhvillimit teuml seuml mireumls seuml peumlrbashkeumlt

Veteumlm mohuesit renegateumlt teuml veumlllazeumlruarit me pushtuesin turk neuml fakt ata

kaneuml neuml zemrat e tyre varrin dhe jo jeteumln e lirineuml ata e peumlrdhosin petkut e

pasteumlr arbeumlror dhe identitetin kombeumltar europian teuml Arbeumlriseuml Zemra e njeuml

shoqeumlrie e njeuml arbeumlrori teuml veumlrteteuml ose eumlshteuml zemeumlr e vulosur me Lirineuml Kastriotiane ose nuk mund teuml jeteuml zemeumlr e njeuml arbeumlrori teuml veumlrteteuml

Skeumlnderbeu ishte ldquoAtlet i Liriseumlrdquo sepse shkronjat e arta teuml Liriseuml i kishte teuml

shkruara neuml brendeumlsineuml e zemreumls seuml tij Gjergj Kastrioti nuk kishte frikeuml nga

sakrifica e madhe peumlr teuml veumlrteteumln dhe drejteumlsineuml ai neuml fakt hoqi doreuml nga liria

e tij neuml momentin kur ndeumlrmori planin e tij teuml madh neuml rikthim peumlr teuml

shpeumltuar lirineuml e Arbeumlriseuml Kjo do teuml thoteuml se ai e vendosi shpirtin dhe veten

neuml teumlreumlsi si flijim peumlr atdheun edhe pse planin e rikthimit e kishte beumlreuml neuml

meumlnyreuml teuml peumlrsosur Edhe peumlrkundeumlr rreziqeve teuml shumta si nga armiqteuml e

jashteumlm ashtu edhe nga ata teuml

brendsheumlm ai mbeti njeuml lider

vizionar njeuml strateg njeuml arbeumlror

besnik i udheumls seuml eteumlrve dhe njeuml

engjeumlll mbrojteumls i themeleve teuml

shtetit teuml Arbeumlriseuml qeuml tashmeuml ishte

rimeumlkeumlmbur dhe unifikuar

Skeumlnderbeu luftoi me guxim dhe

ushtarakisht pro libertate Arberia

et Europa pra peumlr lirineuml e Arbeumlriseuml

dhe teuml Europeumls Kjo e beumln ateuml njeuml

engjeumlll mbrojteumls teuml atdheut teuml

peumlrbashkeumlt europian dhe teuml

civilizimit teuml saj Faleuml liriseuml seuml tij

qeuml i kishte hedhur rreumlnjeumlt neuml zemreumln

e tij e gjitheuml Arbeumlria sepse ai ishte

shpresa e vetme vendi neuml koheumln e

tij geumlzonte lirineuml e veumlrteteuml peumlr teuml jetuar vepruar dhe punuar si

arbeumlror i veumlrteteuml europian Virtytet

e tij konstante e shpaloseumln ateuml jo

veteumlm si njeuml ldquoAtlet teuml Liriseumlrdquo por

edhe si njeuml vizionar e ligjbeumlreumls peumlr

teuml mireumln e vendit teuml tij Veumlrtet po teuml

analizohet neuml teumlreumlsi vepra dhe jeta e

tij neuml sheumlrbim dhe mbrojtje deri neuml

fund teuml jeteumls seuml tij teuml Arbeumlriseuml dhe

Europeumls ateumlhereuml ai del teuml jeteuml edhe

njeuml ldquoAtlet i Liriseumlrdquo njeuml atlet i

famsheumlm inclytus Athleta jo veteumlm i Arbeumlriseuml por edhe i teumlreuml kontinentit

europian ndeumlrsa peumlr shumeuml

historianeuml studiues dhe shkrimtareuml

teuml ndrysheumlm europianeuml Gjergj

Kastriot Skeumlnderbeu ishte Mburoja

Gideoni Athleta Christi

Shpeumltimtari Makabeu etj

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

22

Ylli Prebibaj Tiraneuml

Nikaj-Meumlrturi neuml veumlshtrimin e disa hulumtuesve teuml huaj (pjesa e treteuml)

III

Trasheumlgimia kulturore dhe

natyrore neuml dekadat e para teuml

shekullit XX-teuml

Trasheumlgimia kulturore neuml Nikaj-

Meumlrtur ploteumlson mozaikun e

kultureumls kombeumltare neumlpeumlrmjet

eposit teuml kreshnikeumlve toponimiseuml

arkitektureumls seuml kullave gjameumls seuml

burrave veccedilorive dialektore etj

Krahina nuk u doreumlzua ndaj situatave teuml kobshme ekonomike

qeuml kishte kaluar por vijoi teuml

ruante mrekullisht ndeumlr breza

keumlto referenca identitare

Konsideratat qeuml ndeshim shpesh

se zona teuml caktuara neuml viset

shqiptare u detyruan t‟i

neumlnshtroheshin kulturalisht

sunduesve teuml huaj ndoshta duhen

rivlereumlsuar peumlr aq koheuml sa ldquovisaret kombeumltarerdquo i kemi teuml mireumlruajtura

neuml krahina teuml tjera po shqiptare

siccedil eumlshteuml krahina e Nikaj-

Meumlrturit

Kufiri i sajuar meuml 1913 krijoi

pengesa peumlr zhvillimin e shtetit teuml

ri shqiptar shkaktoi uri dhe

vdekje Gjakova ishte treg peumlr

banoreumlt e fiseve teuml Nikajve

Meumlrturit Gashit Krasniqes

Tropojeumls dhe Pukeumls teuml cileumlt kur peumlrpiqeshin teuml kalonin neuml aneumln

tjeteumlr teuml kufirit rriheshin ose

qeumllloheshin E vetmja alternativeuml

peumlr ta mbeti rrugeumltimi kateumlrditor

peumlr neuml Shkodeumlr (Swire 2005

134) Nga pikeumlpamja kulturore

kjo situateuml ishte njeuml pengeseuml

shumeuml serioze peumlr sigurimin e

mjeteve teuml domosdoshme teuml

puneumls peumlr mbajtjen gjalleuml teuml

traditeumls kulturore Neuml librin Golgota Shqiptare autori shkruan

rreth njeuml episodi kriminal teuml ushtriseuml serbe ku ndaj 70 katolikeumlve nga Nikajt

qeuml po shkonin neuml pazar u krye njeuml masakeumlr e peumlrgjakshme (Freundlich 2010

31)

Keumlta maleumlsore pavareumlsisht mjerimit ekonomik qeuml ishte i duksheumlm e mbajteumln teuml

gjalleuml identitetin kulturor Rapsodeumlt nikajmeumlrturas vijuan leumlvrimin e eposit dhe

keumlngeumlve shekullore neumlpeumlrmjet lahuteumls teli i seuml cileumls peumlr arsyet qeuml peumlrmendem

meuml lart nuk ishte industrial por fije e njeuml bishti kali Keumlshtu ldquoLahuta ndeumlr

malcina ku peumlrdoret (Malcia e Madhe Dukagjini Nikajt e Meumlrtur e megjeuml me

Jugosllavineuml asht e vetmja e dashtun vegeumll muzikore me teuml cileumln zemra e

popullit i shpreheuml ndjesiteuml e veta ma teuml xetat e ma teuml thellatrdquo (Hylli i Driteumls

1931 550) Mbi reumlndeumlsineuml qeuml ka njeuml trasheumlgimi e tilleuml kulturore F Cordignanos neumlnvizon se ldquoKush e ka rujt rodin zakonet gojdhanat shkurt

gjithccedilka asht vizar shpirtuer i kombitrdquo (Hylli i Driteumls 1931 551) Protokolli i

mikpritjes nuk i ka shpeumltuar veumlzhgimit teuml Nopces i cili e peumlrshkruan keumlshtu

ldquoqeumlndrimi i meumltejsheumlm disa diteumlsh neuml Curraj teuml Epeumlr i peumlrket periudhave meuml teuml

keumlndshme teuml udheumltimit tim neumlpeumlr Shqipeumlrirdquo Meuml tej ai veumlren se ldquobanoreumlt e

Currajt (Nikaj) neuml vitin 1908 krahas atyre teuml Meumlrturit u peumlrkisnin njereumlzve

meuml teuml mireuml qeuml kam hasur neuml Shqipeumlrirdquo (Nopsca 2009 207-208)

Harteuml Curraj Epeumlr 1930

Ndeumlrkoheuml pas shpalljes seuml Republikeumls Shqiptare meuml 1925 konstatojmeuml rishtazi

njeuml interesim peumlr zoneumln por tashmeuml neuml fusheumln e njohjes me veccediloriteuml natyrore

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

23

Neuml objektiv ishte tashmeuml

evidentimi i resurseve turistike

hapeumlsireumls gjeografike dhe

itinerareve qeuml lidhin zonat me njeumlra-tjetreumln Disa ekspedita

studimore u ndeumlrmoreumln nga qarqe

profesionale austriake dhe

italiane

Studimi hartografik i peumlrgatitur

nga Instituti Gjeografik Mbreteumlror

Italian meuml 1930 i peumlrket njeuml prej

punimeve meuml teuml mira neuml leumlmin

hartografik si peumlr shkak teuml

peumlrmbajtjes por edhe si produkt shkencor i njeuml prej instituteve meuml

teuml mireumlnjohura ndeumlrkombeumltare

Harta me emeumlrteseuml ldquoCurraj

Epeumlrrdquo na sjell teuml dheumlna

gjuheumlsore topografike dhe

gjeografike peumlr Currajt dhe

rajonet kufitare Kjo eumlshteuml njeuml

harteuml profesionale e peumlrgatitur

mbi kritere qartazi shkencore ajo

i peumlrket vitit 1930 dhe ruhet neuml

fondin e hartave neuml Bibliotekeumln

Kombeumltare neuml Tiraneuml (Insituti Gjeografik Mbreteumlror Italian i

Firenceumls 1930)

Neuml vitin 1930 Gazeta ldquoVullneti i

Popullitrdquo shkruan mbi

eksplorimin e maleve neuml veri teuml

Shqipeumlriseuml nga ana e kateumlr

alpinisteumlve austriake Udheumltimi i

tyre ishte neumln patronazhin e

Seksionit Akademik teuml Isnabrukut Alpinisteumlt kryen

ngjitje neuml Majeumln e Ndeumlrmajeumls

Malin e Thateuml Lugun e

Ndeumlrmajeumls Qafeumln e Pejeumls

Shtegun e Dhenve etj Shoqeumlria

alpine qeuml ndeumlrmori keumlteuml mision neuml

Shqipeumlrineuml e Veriut ishte njeuml

institucion i mireumlnjohur peumlr koheumln

neuml teuml cileumln ishin aktivizuar

alpinisteumlt e Gjermaniseuml dhe

Austriseuml ajo ishte themeluar meuml

1774 dhe kishte 200 000 ndjekeumls (Vullneti i Popullit 1930 1)

Gjashteuml vjet meuml voneuml Hylli i

Driteumls pasqyron njeuml ekspediteuml teuml

disa autoriteteve austriake Neuml

shkrimin ldquonji udheumltim neuml Alpet e

Shqipeumlriseuml seuml Veriutrdquo jepen teuml

dheumlna rreth keumlsaj ekspedite neuml

peumlrbeumlrjen e seuml cileumls ishin Dr Fritz

Lemperg Fehring Steirmark

zonjusha Maria Kainz dhe Severin Kainz Ata mbeumlrriteumln neuml

Shkodeumlr meuml 13 korrik 1936 ku u priteumln me nderime shteteumlrore dhe vijuan

rrugeumltimin teuml shoqeumlruar nga meumlsuesi Rrok Zojzi

Rruga e ndjekur prej tyre ishte Selimaj Lugu i Valboneumls Maja e Hekurave Qafa e Droccedileumls Qereqi Curraj Epeumlr Qafa e Ndeumlrmanjeumls Shala Thethi etj Neuml

fund teuml rrugeumltimit Dr Lemperg ishte shprehur ldquopo pse ju shqiptareumlt nuk

bani reklameuml peumlr keumlto fareuml bukurisheuml qeuml kenirdquo (Hylli i Driteumls 1937 177)

Turisteumlt shton ai janeuml meumlrziteuml veccedil me udheumltime neuml Zviceumlr nga ana tjeteumlr

Shqipeumlrineuml e cileumlson njeuml vend teuml bukur Ai sugjeronte peumlrmireumlsimin e shtigjeve

e ndeumlrtimin e kasolleve alpine Itineraret meuml teuml peumlrshtatshme peumlr t‟u vizituar

konsiderohen

ShkodeumlrndashBogeuml-Xhaj-Pult-Theth

ThethndashCurrajndashSelimajndashRrogam

Tropojeuml-SelimajndashCurrajndashThetheuml

Theth- Qafeuml e Pejeumls-lepush

Sipas tyre do ishte me vend ndeumlrtimi i njeuml qendre botanike e cila teuml peumlrfshijeuml

hapeumlsireumln ThethndashSelimaj-Maja e Hekurave-Curraj-Kakija e Nikajve (Hylli i

Driteumls 1937 179)

IV

Peumlrfundime

Neuml keumlteuml punim trajtuam kontributin e disa hulumtuesve teuml huaj sa i takon

krahineumls seuml Nikaj-Meumlrturit rendit shoqeumlror traditave veccedilorive kulturore dhe

natyrore Hulumtimet dhe botimet e tyre peumlrbeumljneuml njeuml fond teuml dobisheumlm peumlr pasqyrimin e seuml kaluareumls shqiptare ndeumlr shekuj

Neuml keumlto kushte peumlrkthimi dhe botimi i tyre i ploteuml duke respektuar

besnikeumlrisht punimet autentike do e pasuronte meuml tej fondin shqiptar

albanologjik Gjykojmeuml se njeuml nismeuml serioze neuml keteuml drejtim duhet teuml

peumlrfshihet neuml axhendeumln e institucioneve akademike neuml Shqipeumlri dhe neuml

Kosoveuml

Ndeumlrmjet hulumtuesve teuml huaj gjykojmeuml qeuml veprat e Nopccediles dhe Lambertzit

zeumlneuml njeuml vend kryesor peumlr shkak teuml formimit teuml tyre akademik dhe

hulumtimeve teuml gjata qeuml kaneuml kryer Konsiderata joneuml mbeumlshtetet edhe nga interesimi i instituteve shkencore apo shteumlpive botuese teuml mireumlnjohura

ndeumlrkombeumltarisht peumlr botimin e veprave teuml tyre

Reumlndeumlsia e hulumtuesve teuml huaj qeumlndron neuml trajtimin e gjithansheumlm teuml

fenomeneve shoqeumlrore teuml asaj kohe duke trajtuar si aspektet pozitive dhe ato

negative Shmangja e problematikave neuml trajtimet shkencore me peumlrjashtim teuml

atyre qeuml autoreumlt i provojneuml si shtrembeumlrime janeuml pa bazeuml shkencore

Keumlta autoreuml kaneuml krijuar njeuml fond teuml papeumlrseumlritsheumlm studimesh si peumlr krahineumln

e Nikaj-Meumlrturit por edhe peumlr albanologjineuml shqiptare pa teuml cilin nuk do teuml

mundeshim sot teuml kishim teuml shkruar shumiceumln e tematikave qeuml secili syresh ka

trajtuar Neuml keumlto kushte ata zeumlneuml vend teuml posaccedileumlm neuml literatureumln e peumlrjetshme shqiptare

BIBLIOGRAFIA

Burimet arkivore

AQSH F 78

Fondi arkivor i Biblotekeumls Kombeumltare

Organet e Shtypit

Burimi i Kanunit teuml Lekeuml Dukagjinit Prej Dr Franz Baron Nopcsa peumlrktheu F Asallani neuml

Dialeumlria Nr 4 Wien 1920

G Stadtmuller Historija e Shqipeumltare Nr 1-2 Shtypshkronja Franccedileskane Shkodeumlr 1942

Hylli i Driteumls Nr 7-8 Shtpshkronja Franccedileskane Shkodeumlr 1933

Hylli i Driteumls Nr 4 Shkodeumlr 1937

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

24

F Cordignano Kryevepra e A Gjergjit neuml

zhvillim teuml historis shqyptare neuml Hylli i

Driteumls Nr 10 Shkodeumlr 1931

Vullneti i Popullit Interesimi i turistave

gjermane peumlr bukuriteuml e maleve shqiptare

Tiraneuml 1930

Botimet historiografike

Anton Berisha Maximilian Lambertzi peumlr

Epikeumln Gojore Shqiptare neuml Gjurmime

Albanologjike Nr 16 Insituti

Albanologjik i Prishtineumls Prishtineuml 1987

Dom Ernesto Cozzi Studime Etnologjike

teuml Shqipeumlriseuml Srsquoepeumlrme Botimet Fishta

Lezheuml 2017

Ermanno Armao Localitagrave chiese fiumi

monti e toponimi varii di unrsquoantica carta

dellrsquoAlbania Settentrionale Istituto per L‟

Europa Orientale Roma 1933

Franz Baron Nopsca Shqipeumlria Katolike e

Veriut Faik Konica Prishtineuml 2009

Giuseppe Valentini Ligji i maleve

shqiptare nga relacionet e Misionit

Sheumltiteumls teuml Jezuit neuml Shqipeumlri 1880-1932

Plejad Tiraneuml 2007

Joseph Swire Shqipeumlria ngritja e njeuml

mbreteumlrie Dituria Tiraneuml 2005

John Monaghan Peter Just Antropoligjia

SocialndashKulturore Ideart Tiraneuml 2007

Leo Freundlich Golgota e Shqipniseuml

aktakuzeuml kundeumlr shfaroseumlsve teuml popullit

shqiptar Prishtineuml 2010

Maximilian Lambertz Raport mbi

studimet e mia linguistike neuml Shqipeumlri nga

mesi i majit deri neuml fund teuml gushtit 1916

Botimet Franceskane Shkodeumlr 2011

Ndoc Nikaj Kujtime teuml nji jeteumls seuml

kalueme Plejad Tiraneuml 2003

P Fulvio Cordignano S J La Poesia

Epica Di Confine NellrsquoAlbania Del Nord

I Parte Studio Critico-Letterario

Tipograia Liberia Emiliana

EditriceVenezia 1943

Steacutephane Voell Das nordalbanische

Gewohnheistsrecht Curupira Germany

2004

Theodor Ippen Shqipeumlria e Vjeteumlr

Parathanje nga Dr Ardian Klosi Maluka

Tiraneuml 2002

Ylli Prebibaj Diplomacia shqiptare e

viteve 1920-1925 neuml fokusin e shtypit teuml

koheumls neuml Revisteumln Shkencore

Ndeumlrkombeumltare Diskutime Nr 14 Tetoveuml

2015

Zymer Ujkan Neziri Studime peumlr

Folklorin II Epika Gojore dhe

Etnokultura Instituti Albanologjik i

Prishtineumls Prishtineuml 2008

Harta

Harteuml ldquoCurraj Epeumlrrdquo Riliev i bamun meuml

1930 Insituti Gjeografik Mbreteumlror Italian

i Firenceumls (shih fondi i hartave neuml

Biblotekeumln Kombeumltare Tiraneuml)

Uebe

httpwwwbkshalkatalogulibrarywww

opacwwwrootbeginnerindex_alhtml

wwwsmithsonianmagcom

(Fund)

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

25

Dr Nail Draga Ulqin

Masakra e Tivarit dhe rishkrimi i historiseuml

(Me rastin e 75-vjetorit 1945-2020)

Ndeumlr ngjarjet tragjike teuml popullit

shqiptar qeuml ka teuml beumljeuml me Lufteumln e

Dyteuml Boteumlrore eumlshteuml Masakra e

Tivarit e cila ka ndodhur me 1

prill 1945 Neuml keumlteuml masakeumlr teuml

realizuar nga njeumlsiteuml ushtarake teuml

Jugosllaviseuml aty janeuml likuiduar njeuml

numeumlr i madh shqiptareumlsh nga

Kosova me peumlrmasat e

gjenocidit teuml cileumlt ishin

mobilizuar peumlr teuml ndjekur okupatoreumlt gjermaneuml neuml pjeseumln

pereumlndimore teuml ish-Jugosllaviseuml

Mobilizimi i tyre neuml Kosoveuml ka

pasur njeuml prapavi teuml caktuar

politike sepse si qellim kishte

spastrimin e Kosoveumls nga

shqiptareumlt peumlr teuml realizuar neuml

praktikeuml pushtetin ushtarak i cili

ishte vendosur nga data 8 shkurt

1945 duke beumlreuml riokupimin e

Kosoveumls pa peumlrfillur parimet e Karteumls seuml Atlantikut me pasoja

peumlr shqiptareumlt qeuml eumlshteuml deumlshmuar

neuml vitet vijuese

Me 1 prill u beumlneuml 75- vite (1945-

2020) nga Masakra e Tivarit ku u

likuiduan neuml meumlnyreumln meuml mizore

shqiptareumlt nga Kosova Sipas teuml

dheumlnave del se ky numeumlr shkon

minimalisht nga 1560 shqiptareuml

ndeumlrsa sipas disa peumlrllogaritjeve

arrineuml deri neuml 3764 persona Fjala eumlshteuml peumlr shqiptareumlt teuml cileumlt ishin

teuml mobilizuar si regruteuml ne aradhat

partizane peumlr teuml ndjekur armikun

peumlrfundimisht nga territori i ish-

JugosllaviseumlPor edhe pas

shteumldhjeteuml e peseuml vjeteumlve kjo

tragjedi ende nuk eumlshteuml ndriccediluar

nga studiuesit e ndryshem nga vet

fakti se gjateuml periudheumls seuml sistemit

komunist marrja me njeuml ngjarje teuml

tilleuml ishte e pa preferueshme dhe me pasoja peumlr autoreumlt

Edhe pse ne popull dihej peumlr keteuml tragjedi dhe peumlrshperitej peumlr numrin e teuml

vrareumlve sakteumlsisht pak kush dinte teuml dheumlna teuml sakta sepse arkivat peumlr

shqiptareumlt ishin neumln embargo madje dokumenteumlt gjegjeumlse ka mundeumlsi qeuml janeuml

zhdukur nga ato teuml cileumlt kaneuml realizuar keteuml masakeumlr

Deumlshmi autentike e atyre qeuml peumlrjetuan masakren Por veteumlm pas deumlshtimit teuml sistemit monist dhe vendosjes seuml pluralizmit nga

viti 1990 opinioni i gjeumlreuml filloi teuml njihej meuml ne detaje peumlr keteuml masakeumlr e ate

duke iu falenderuar deumlshmitareumlve autentik teuml cileumlt kishin shpeumltuar nga kjo

kasaphane tipike naziste e beumlreuml nga pjeseumltareumlt e aradhave partizane jugosllave

gjoja ldquonacional-ccedillirimtarerdquo Dhe janeuml keumlto individ teuml cileumlt e peumlrjetuan personalisht keteuml masakeumlr teuml cileumlt kaneuml dheumlneuml kujtimet e tyre peumlr keteuml kalvar teuml

shqiptareumlve nga mobilizimi i tyre neuml Kosoveuml dhe rrugeumltimi ne relacionin

Prizren-Kukeumls-Shkodeumlr-Tivar

Ndeumlr ta beumln pjeseuml edhe Azem Hajdini-Xani i cili opinionit i ka dhuruar librin

ldquoTragjedia e Tivaritrdquo botuar neuml Shtutgard neuml Gjermani neuml vitin 1990 dhe meuml

pas ribotuar neuml Prishtineuml neuml vitin 1998 Po ashtu ky autor ka botuar edhe njeuml

botim tjeteumlr me titull rdquoMasakra e Tivaritrdquo-Memoare Prishtineuml 1998 duke

prezentuar deumlshmi autentike teuml personave teuml cileumlt kaneuml mbetur gjalleuml Edhe pse

ne ndeumlrkoheuml janeuml botuar edhe disa studime nga autor teuml tjereuml peumlr keteuml

masakeumlr(MPirraku UButka etj) botimi i keumltyre materialeve nga autori i cili e ka peumlrjetuar drejteumlpeumldrejt keteuml masakeumlr peumlr momentin sheumlrben si leumlndeuml bazeuml

dhe e domosdoshme peumlr teuml trajtuar keteuml tragjedi teuml beumlreuml nga komunistet ne prag

teuml peumlrfundimit teuml Lufteumls seuml Dyteuml Boteumlrore sepse arkivat ende janeuml teuml mbyllura

peumlr hulumtuesit shqiptareuml

Nisja nga Prizreni peumlr neuml Tivar Peumlr teuml beumlreuml ploteumlsimin e Armateumls IV teuml Jugosllaviseuml peumlr neuml Frontin VP teuml

bregdetit teuml Adriatikut ne saje teuml teuml dheumlnave teuml publikuara del se ne mars dhe

prill teuml vitit 1945 u deportuan 22017 lufteumltareuml shqiptareuml nga Kosova Ata janeuml

deportuar ne formacione ushtarake teuml cilat quhen eshalone qe gjateuml muajve

mars-prill 1945 nga Prizreni peumlr neuml Tivar gjithsejt ishin gjashteuml eshalone teuml

tilla Keumlshtu neuml mars janeuml deportuar tre eshalone eshaloni i pareuml me 3700 lufteumltareuml niset nga Prizreni meuml 2431945 dhe arrin neuml Tivar meuml 2931945

eshaloni i dyteuml meuml 4700 lufteumltareuml niset nga Prizreni meuml 2631945 dhe arrineuml

neuml Tivar meuml 3131945 dhe eshaloni i treteuml me 2700 lufteumltareuml shqiptareuml niset

nga Prizreni me 2731945 dhe arrin neuml Tivar meuml 1 prill 1945 Ndeumlrsa gjateuml

muajit prill janeuml deportuar edhe tre eshalone teuml tjera eshaloni i pareuml me 1506

lufteumltareuml niset nga Prizreni meuml 19 prill 1945 eshaloni i dyteuml me 2601 lufteumltareuml

niset nga Prizreni meuml 20 prill 1945 dhe eshaloni i treteuml me 1216 lufteumltareuml niset

nga Prizreni meuml 24 prill 1945Ndeumlrsa meuml pas nga Prizreni niset njeuml eshalon i

veccedilanteuml me 5323 lufteumltareuml shqiptar nga Maqedonia ne diteumlt e para teuml prillit teuml

vitit 1945

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

26

Pse po largoheshin lufteumltareumlt

nga Kosova Duke marreuml parasysh se

operacionet luftarake kundeumlr nazistave gjermaneuml ne Lufteumln e

Dyteuml Boteumlrore kishin marreuml fund

nga fundi i viti 1944 me teuml drejt

beumlheumlt pyetja se pse i deportuan

lufteumltareumlt shqiptareuml nga Kosova

Peumlrgjigja ishte e qarteuml sepse

planifikohej njeuml hakmarrje ndaj

shqiptareumlve teuml Kosoveumls peumlr

humbjen qe kishin peumlrjetuar

formacionet ushtarake teuml

partizaneumlve jugosllaveuml ne lufteumln ndaj lufteumltareumlve teuml Shaban

Polluzheumls Ndeumlrsa nga ana tjeteumlr

si qellim ishte largimi nga

Kosova i atyre lufteumltareumlve teuml cileumlt

mund teuml beumljneuml rezistenceuml peumlr

vendosjen e pushtetit ushtarak

serb gjegjeumlsisht ripushtimin serb

teuml Kosoveumls ne saje teuml vendimeve

teuml meuml vonshme

Teuml mobilizuarit iu ngjanin

robeumlrve Edhe pse teuml gjitheuml teuml tubuarit nga

aneuml teuml ndryshme teuml Kosoveumls

kishin premtime se do teuml

deportoheshin me statusin e

lufteumltareumlve peumlr teuml ndjekur armikun

ne vijen e frontit neuml veripereumlndim

teuml Adriaktikut(Isteumlr-Slloveni) nga

momenti i pareuml neuml Prizren u verejt

se do teuml jeteuml teumlreumlsisht

ndrysheNeumlse deri aty ata ishin teuml

armatosur dhe teuml peumlrcjellur me oficereuml shqiptareuml meuml tu nisur nga

Prizreni peumlrcjelljen e moren

oficeret serbo-malazez ndeumlrsa po

ashtu u detyruan peumlr teuml doreumlzuar

armet me pretekst se rruga eumlshteuml e

gjateuml dhe do teuml lodheni pa nevojeuml

pra ata u nisen nga Prizreni teuml

paarmatosur teuml pa ushqyer teuml

lodhur teuml paveshur dhe ne kushte

higjenike teuml papeumlrshtatshme Ishte

ky eshaloni i dyteuml qeuml eumlshteuml nisur

nga Prizreni meuml 26 mars ku pjeseumltareumlt e tij do teuml peumlrjetojneuml

gjenocid teuml pa pareuml ne qytetin e

Tivarit teuml Ri

Gjateuml rrugeumls atyre iu ndalohej

dalja nga kolona qofteuml peumlr teuml pireuml

ujeuml apo kryer nevoja fiziologjike

Kush kishte guxim teuml vepronte

ndryshe e peumlsonte me jeten sepse

pushkatohej neuml vend Nga njeuml

sjellje e tilleuml e oficereumlve peumlrcjelles teuml cileumlt vrisnin kur kishin deumlshireuml

e flisnin fyerjet meuml vulgare ndaj shqiptareumlve tash teuml gjitheuml e kishin teuml qarteuml se

nuk janeuml meuml lufteumltareuml por iu ngjanin robeumlrve teuml lufteumls Dhe nga njeuml situateuml e

tilleuml dramatike gjateuml rrugeumls deri ne Shkodeumlr numri i teuml vrareumlve kishte arritur

deri neuml 800 lufteumltareuml teuml cileumlt janeuml gjuajtur neuml lumin Dri Buneuml etj

Pamjet e Tivarit paralajmeumlronin masakren Me teuml arritur neuml Tivarin e Ri eumlshteuml veumlrejtur njeuml moblizim i madh i popullateumls

vendore ku me ta ishin seuml bashku edhe njeumlsiteuml ushtarake teuml Brigadeumls seuml Dhjeteuml

Malazeze teuml armatosur ne ccedildo aspekt athua se janeuml duke pritur njeumlsiteuml e

armikut U pa qarteuml komploti dhe gracka e pregatitur por ata prisnin veteumlm

shkasinNe qendeumlr teuml Tivarit teuml Ri pasi i kaneuml udheumlruar peumlr teuml pushuar ne afeumlrsi

teuml tyre ishte njeuml krua ku shqiptareumlt shprehen keumlrkeseumln peumlr teuml pireuml ujeuml por

oficereumlt reaguan ashpeumlr duke mos iu mundeumlsuar dhe fyer ata neuml aspektin

nacional duke vrareuml tre shqiptareuml ndeumlrsa nga plumbat e tyre kishin vrareuml

ldquogjojardquo njeuml ushtareuml malazias Ky ishte njeuml tjeteumlr pretekst peumlr teuml vrareuml shqiptareuml andaj peumlr keteuml ldquovepeumlr ldquo e cila nuk ishte beumlreuml nga shqiptareumlt ata pushkatuan 100

ushtareuml shqiptareuml sikurse nazisteumlteumlt gjermaneuml koheuml meuml pareuml Nga kjo e papritur

shqiptareumlt ishin teuml vetdijsheumlm se njeuml tragjedi e tilleuml nuk do teuml peumlrfudnoj meuml

kaq sepse ishin teuml rrethuar nga teuml gjitha aneumlt

Ndeumlrtesa e Monopolit teuml Duhanit ferri i shqiptareumlve

Ata meuml pas ne koloneuml i detyruan teuml ecin dhe i vendosen ne objektin e

Monopolit teuml Duhanit neuml afeumlrsi teuml portit Ishte kjo njeuml ndeumlrteseuml tre kateumlshe ku i

detyruan teuml hyjneuml brenda ndeumlrsa teuml tjereumlt u vendosen neuml oborr pra teuml gjitheuml

grumbull e jo ne koloneuml sepse keumlshtu mundeumlsia peumlr t‟i shfarosur ishte meuml e

madhe Dhe nuk ka vonuar shumeuml ne teuml gjitheuml shqiptareumlt si brenda ne ndeumlrteseuml

e neuml oborr eumlshteuml qitur me teuml gjitha mjetet luftarake rreh dy oreuml dhe neuml oborr dhe shesh ku ishin rreth 3000 veta nuk mbeti njeumlri i gjalleuml neuml keumlmbeuml sepse u beuml

kasaphaneuml e veumlrteteuml dhe kudo u beuml lumeuml gjaku E teumlreuml kjo masakeumlr ka zgjatur

rreth njeuml oreuml e gjysmeuml duke filluar neuml ora 14 teuml dateumls 1 prill 1945 Pateumln fat teuml

shpetojneuml veteumlm ata qe ishin ne katin e larteuml teuml ndeumlrteseumls dhe disa nga eshaloni

i pareuml teuml cileumlt peumlr momentin ishin neuml Tivarin e Vjeteumlr Por tragjedia nderpritet

duke iu falenderuar njeuml automobili i cili brenda kishte disa veumlzhgues

amerikaneuml teuml cileumlt meuml gjaseuml kishin deumlgjuar teuml shteumlnat e armeumlve dhe kishin

ardhur peumlr teuml pareuml vendin e ngjarjeumls Por kriminelet iu doleumln peumlrpara dhe i

binden teuml largoheshin dhe teuml vazhdojneuml rrugeumln peumlr neuml Ulqin Pra nga frika se

do teuml zbulohet krimi ata u detyruan ta nderpresin plojeumln Ishte kjo njeuml rasteumlsi

qeuml teuml shpeumltojneuml disa lufteumltareuml kosovareuml teuml cileumlt do teuml jeneuml deumlshmitareuml teuml keumlsaj masakre edhe pse qeumlllimi i forcave shfaroseumlse teuml partizaneumlve jugosllaveuml ishte

peumlr t‟i vrareuml teuml gjitheuml peumlr teuml mos pasur deumlshmitareuml

Mungojneuml varret e teuml masakruarve

Me pas u mobilizuan teuml gjitheuml qytetareumlt si pleq gra teuml rinj puneumltor e ushtareuml

peumlr teuml pastruar oborrin peumlr teuml humbur gjurmet e keumlsaj vepre mizore Me

kamion kaneuml ngarkuar teuml vrareumlt dhe teuml plagosurir peumlr t‟i deportuar neuml varreza teuml

ndryshme kolektive Madje neuml keteuml transport kaneuml angazhuar edhe ata

shqiptareuml teuml cileumlt kaneuml mbetur gjalleumlEnde nuk dihet se ku janeuml bartur kufomat

dhe varrosur ata Beumlhet fjaleuml peumlr disa vende si ne Tivarin e Vjeteumlr Tugjemil

Zalef dhe ne njeuml shpelleuml neuml malin e Vollujiceumls praneuml detit Por nuk ka dilemeuml

se pjeseumln meuml teuml madhe teuml tyre e kaneuml gjuajtur neuml det

Beumlheumlt pyetja sa janeuml vrareuml ne keumlteuml masakeumlr e sa kaneuml mbetur gjalleuml Pasi nuk

ka teuml dheumlna arkivore andaj i vetmi burim eumlshteuml A Hajdini-Xani i cili thoteuml se

teuml gjalleuml kemi mbetur 810 individeuml ndeumlrsa nga Kosova janeuml nisur 4700

lufteumltareuml nga del se gjateuml rrugeumls dhe ne keteuml masakeumlr janeuml vrareuml e zhdukur 3

890 shqiptareuml teuml Eshalonit teuml dyteuml dhe 420 teuml Eshalonit teuml pareuml pra gjithsej 4

310 individ kaneuml humbur jeteumln ccedileumlshtje qeuml mbesin peumlr hulumtime

Neuml keumlteuml regji shfaroseumlse ka pasur raste qeuml individ teuml ndrysheumlm teuml shpeumltojneuml dhe

teuml ikin neuml drejtime teuml ndryshme por edhe aty neumlse janeuml zbuluar janeuml likuidur

sepse teuml gjitheuml shqiptareumlt janeuml cileumlsuar si armiq nga pushteti ushtarak Ka raste teuml veccedilanta qeuml kosovareumlt janeuml strehuar e mbajtur nga familje shqiptare duke iu

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

27

shpeumltuar jeteumln si ne Tivar Aneuml teuml

Malit dhe Krajeuml ku peumlr raste teuml

tilla egzistojneuml deumlshmi autentike

Tragjedia e cila u hesht peumlr vite

teuml teumlra

Me teuml peumlrfunduar lufta dhe kthimi

i lufteumltareumlve kosovareuml neuml shteumlpiteuml

e tyre kjo ngjarje mori dheneuml por

ishte me pasoja neumlse keumlrkohej e

veumlrteta pse ndodhi ajo Madje ata

teuml cileumlt e peumlrjetuan ishin teuml

keumlrceumlnuar neumlse debatojneuml ne

lidhje mbi keteuml ngjarje e jo meuml teuml

keumlrkojneuml qeuml ajo teuml ndriccedilohet neuml teumlreumlsi

Dhe si peumlr ironi teuml fatit pas keumlsaj

masakre ajo u hesht nga ato teuml

cileumlt eumlshteuml dashur teuml flasin dhe ta

informojneuml opinionin e gjeumlreuml peumlr

keteuml gjenocid teuml beumlreuml nga

partizaneumlt jugosllaveuml duke

keumlrkuar peumlrgjegjeumlsi nga ana e

tyre

Por ndodhi qeuml peumlr keumlteuml masakeumlr te mos flasin kaudrat shqiptare

qofteuml nga Kosova apo nga

Shqipeumlria por peumlr teuml pareumln hereuml teuml

deklarohet A Rankoviqi neuml

Kongresin Themelues teuml PKS meuml

8-12 maj 1945 i cili neuml mes

tjerash ka theumlneuml se rdquoudheumlheqeumlsit e

eshalonit e nxiteumln revolteumln midis

shqiptareumlverdquo duke planifikuar teuml

vrisnin ldquo40 shqiptareuml peumlr njeuml

luftareuml teuml vrareumlrdquo duke vazhduar se ldquoudheumlheqesit taneuml hapeumln zjarr

dhe i vraneuml 300 shqiptareumlrdquo Njeuml e

dheumlneuml e tilleuml edhe pse e

minimizuar shumeuml hereuml deumlshmon

se njeuml masakeumlr e tilleuml ka egzistuar

dhe eumlshteuml realizuar nga forcat

partizane jugosllave qeuml ishin teuml

Brigadeumls seuml Dhjeteuml Malazeze

duke mbetur informata e vetme

zyrtare peumlr keumlteuml masakeumlr

Por edhe pse njeuml nismeuml teuml tilleuml neuml rrugeuml institucionale peumlr teuml

prezantuar dhe hulumtuar teuml

veumlrteteumln eumlshteuml beumlreuml nga Azem

Hajdini si pjeseumlmarreumls i keumlsaj

masakre nga viti 1966 e meuml pas

ccedildo gjeuml mbeti veteumlm ne nismeuml

sepse pushtetit jugosllav teuml koheumls

nuk i ka interesuar e veumlrteta peumlr

keumlteuml tragjedi sepse ishin veteuml

serbo-malazezeumlt teuml cileumlt ishin

skenaristeumlt dhe regjisoreumlt e keumlsaj maskare e cila ishte meuml e madhja

neuml peumlrfundim teuml Lufteumls seuml Dyteuml Boteumlrore ne Evropeumln Juglindore

Peumlrgjegjeumlsia e udheumlheqjes seuml Shqipeumlriseuml

Edhe pse kaneuml kaluar 75 vite nga masakra e Tivarit deri meuml tash nuk kemi pasur rast teuml lexojmeuml diccedilka konkrete neuml lidhje mbi keumlteuml tragjedi nga strukturat

qeveritare teuml Shqipeumlriseuml Madje kjo tragjedi nga ana e tyre eumlshteuml heshtur duke

mos u sheumlnuar as neuml kalendarin e ngjarjeve historike sepse ata janeuml teuml

veteumldijsheumlm peumlr peumlrgjegjeumlsineuml qeuml mbajneuml Sepse si teuml lejohet qeuml teuml kalojneuml

neumlpeumlr territorin e Shqipeumlriseuml eshalone teuml teumlra qytetareumlsh kosovareuml teuml peumlrcjellur

nga ushtarakeumlt serbo-malazez gjoja peumlr teuml marreuml pjeseuml neuml ndjekjen

peumlrfundimtare teuml armikut neuml Isteumlr e Slloveni kur Lufta e Dyteuml Boteumlrore kishte

marrur fund

Objekti i Monopolit teuml Duhanit neuml Tivar-vendi i masakreumls teuml 1prillit 1945

Nuk ka dilemeuml se ishte ky njeuml veprim monstruoz dhe antikombeumltar i

udheumlheqjes seuml Shqipeumlriseuml seuml koheumls e cila ka peumlrgjegjeumlsi peumlr masakren e Tivarit Por neumlse analizojmeuml rrethanat e koheumls qeuml meuml voneuml eumlshteuml njoftuar

opinioni i gjeumlreuml as qeuml eumlshteuml pritur diccedilka konkrete nga udheumlheqja e Shqipeumlriseuml

ose me konkretisht nga ajo e PKSH sepse keumlta ishin si filialeuml e komunisteumlve

jugosllaveuml dhe ishin teuml indoktrinuar nga ideologjia komuniste si rralleuml kush neuml

Evropeumln Juglindore Sepse nga ajo koheuml e deri neuml vitin 1948 me jugosllaveumlt

kaneuml punuar seuml bashku peumlr teuml eliminuar armiqet ideologjikeuml ku egzistojneuml

deumlshmi teuml pakontestueshme sepse individeuml teuml ndrysheumlm shqiptareuml janeuml

arrestuar neuml Shqipeumlri dhe iu janeuml doreumlzuar jugosllaveumlve teuml cileumlt kaneuml

peumlrfunduar meuml pasoja tragjike

Tivari 1945 sikurse Srebrenica 1995 Nuk ka dilemeuml se Masakra e Tivarit e vitit 1945 eumlshteuml pothuaj identike me

masakren e Srebreniceumls neuml vitin 1995 e beumlreuml nga forcat ushtarake serbe ndaj

rreth 8 000 boshnjakeumlve Por keumltu egziston veteumlm njeuml dallim sepse krimi neuml

Tivar eumlshteuml beumlreuml pa pranineuml e forcave ndeumlrkombeumltare ndeumlrsa neuml Srebreniceuml

eumlshteuml beumlreuml neuml prani teuml tyre teuml cileumlt ishin gjoja me mision peumlr teuml mbrojtur keteuml

popullateuml Njeuml rast i tilleuml analogjik ka edhe teuml veccedilanteumln tjeteumlr sepse viktimat e

Tivarit edhe sot janeuml pa varre teuml identifikuara ndeumlrsa ata teuml Srebreniceumls janeuml

identifikuar sepse janeuml gjetur neuml varrezat kolektive meuml ccedil‟rast eumlshteuml beumlreuml

rivarrimi i tyre

Pllaka peumlrkujtimore e cila mungon

Ka ardhur koha qeuml neuml lidhje mbi masakren e Tivarit teuml formohet njeuml komision i veccedilanteuml praneuml Qeveriseuml seuml Kosoveumls peumlr teuml zhvilluar njeuml takim me peumlrfaqeumlsuesit

e Qeveriseuml seuml Malit teuml Zi Nuk ka dilemeuml se ngjarja tragjike e vitit 1945 nuk

mund ta ngarkojeuml me peumlrgjegjeumlsi pushtetin aktual neuml Mal teuml Zi por angazhimi

neuml drejtim teuml ndriccedilimit teuml keumlsaj masakre do teuml ishte neuml favor teuml pushtetit aktual

neuml rrethana teuml reja shoqeumlrore e politike

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

28

Edhe pse kaneuml kaluar 75 vjet nga

kjo masakeumlr ende nuk ka teuml

dheumlna neuml lidhje mbi varret e teuml

masakruarve andaj eumlshteuml obligim moral dhe civilizues qeuml neuml vendin

ku eumlshteuml beumlreuml masakra teuml ngrihet

njeuml memorial apo teuml vendoset njeuml

pllakeuml peumlrkujtimore neuml tre gjuheuml

peumlr teuml njohtuar opinionin e gjeumlreuml

mbi keumlteuml ngjarje tragjike neuml vitin

1945 qeuml ka ndodhur neuml qytetin e

Tivarit

Peumlrfundim

Ndoneumlse kaneuml kaluar 75-vite nga

data e 1 prilit 1945 kur u

masakruan shqiptareumlt nga

Kosova nga ana e strukturave

ushtarake jugosllave teuml koheumls

realizuar sipas njeuml skenari me

qellime shfaroseumlse ndaj

shqiptareumlve nga Kosova ajo

masakeumlr ia kalon ldquoNateumls seuml Sheumln

Bartolomeutrdquo teuml Parisit teuml vitit

1573 qeuml eumlshteuml sinonim peumlr vrasjet

masive teuml kundeumlrshtareumlve ideologjikeuml

Peumlr keumlteuml tragjedi neuml koheumln e

monizmit nuk eumlshteuml guxuar teuml

flitet as teuml shkruhet se pasojat

ishin teuml meumldha Ccedildo informateuml

ishte neuml heshtje sepse politika

komuniste e koheumls si mision

kishte eliminimin e krimeve duke

mos i publikuar ato por e veumlrteta

nuk ka mundur teuml heshtet

Veteumlm pas reumlnies seuml monizmit teuml

mbijetuarit por edhe disa studiues

kaneuml filluar teuml shkruajneuml artikuj e

botime teuml veccedilanta e po ashtu janeuml

peumlrgatitur edhe emisione

televizive Eumlshteuml fatkeqeumlsi qeuml peumlr

keumlteuml masakeumlr nuk ka asnjeuml sheumlnim

neuml librat e shkollave fillore teuml

mesme e universitare sidomos

nga leumlnda e historiseuml dukuri e cila

nuk mund teuml arsyetoheumlt me asgjeuml

Neuml lidhje me keteuml ngjarje tragjike

Keumlshilli Kombeumltar i Shqiptareumlve

neuml Mal teuml Zi neuml Ulqin meuml 30-31

mars teuml vitit 2013 ka organizuar

Konferenceumln shkencore

rdquoMasakra e Tivarit-1945rdquo me

pjeseumlmarrje teuml studiuesve nga

Kosova Shqipeumlria e Mali i Zi

Pas prezantimit teuml kumtesave peumlr

keumlteuml ngjarje (teuml cilat ende nuk janeuml botuar) pjeseumlmarreumlsit meuml pas kaneuml shkuar e

vizituar vendin e krimit teuml Monopoli i Duhanit (31 mars) Ishte ky takimi i

pareuml nga peumlrfaqeumlsuesit e njeuml subjekti teuml shqiptareumlve ku kaneuml marreuml pjeseuml edhe

ish teuml mbijetuar e keumlsaj masakre nga Kosova duke deumlshmuar neuml meumlnyreuml autentike peumlrjetimet e keumlsaj tragjedie

Pasi neuml lidhje me keumlteuml masakeumlr nuk ka asnjeuml teuml dheumlneuml neuml vendin e ngjarjes

duhet beumlreuml ccedilmos qeuml neuml keteuml vend teuml ngrihet njeuml memorial i shkruar neuml tre gjuheuml

kushtuar keumlsaj ngjarje tragjike Njeuml memorial i tilleuml duhet teuml jeteuml monument i

kujteseumls peumlr teuml kaluareumln tashmeumln dhe teuml ardhmeumln peumlr teuml njohtuar opinionin e

gjeumlreuml mbi keteuml masakeumlr qeuml ka ndodhur neuml qytetin e Tivarit Neuml rrethana teuml reja

kur tash Kosova eumlshteuml shtet i pavarur i takon qeveriseuml seuml saj teuml inicojeuml njeuml

ccedileumlshtje teuml tilleuml me pushtetin neuml Malin e Zi

Pjeseumlmarreumlsit e Konferenceumls shkencore te Monopoli i Duhanit neuml Tivar (31 mars 2013)

Andaj ka adhur koha qeuml historia teuml rishkruhet dhe teuml thuhet e veumlrteta peumlr keumlteuml

tragjedi duke eliminuar qasjen ideologjike e pranishme edhe neuml diteumlt tona Neuml

keumlteuml aspekt eumlshteuml obligim profesional teuml hulumtohen arkivat sekrete teuml UDB-eumls

jugosllave peumlr teuml hequr hipotekat nga e kaluara ideologjike qeuml do teuml jeteuml neuml

favor teuml faktografiseuml shkencore si kudo neuml boteumln demokratike

prill 2020

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

29

Prof Dr Lush Culaj Prishtineuml

Qeveria e Durreumlsit dhe ccedileumlshtja kombeumltare

Gjendja neuml Shqipeumlri pas peumlrfundimit teuml Lufteumls seuml Pareuml Boteumlrore ishte e tendosur

Neuml Paris duhej teuml fillonte Konferenca e Paqes Ishte i domosdosheumlm themelimi i

njeuml qeverie teuml re e cila do ti peumlrfaqeumlsonte interesat e vendit neuml vend dhe praneuml

Fuqive teuml Meumldha Peumlr keumlteuml arsye Kongresi i Durreumlsit formoi njeuml qeveri teuml

peumlrkohshme Neuml Kongres qeuml i hapi punimet meuml 25 dhjetor 1918 moreumln pjeseuml 50 peumlrfaqeumlsues nga Shqipeumlria por megjithateuml nuk moreumln pjeseuml peumlrfaqeumlsuesit e

krahinave teuml pushtuara Kryetar i Qeveriseuml u zgjodh Turhan Pasheuml Mehmeti

ndeumlrsa neumlnkryetar Preng Bibeuml Doda

Kongresi i Durreumlsit u shpreh jo veteumlm peumlr pavareumlsineuml e Shqipeumlriseuml seuml 1913-s por

edhe peumlr rishikim e kufijve neuml favor teuml sajNeuml ato rrethana tejet teuml ndeumlrlikuara teuml

brendshme dhe teuml jashtme njeuml veprimtari gjithaq e suksesshme e Qeveriseuml seuml

Durreumlsit ishte e pamundurNevoja urgjente e mbrojtjes seuml atdheut e detyroi

Qeverineuml e Durreumlsit qeuml neuml fillim teuml ndahet neuml dysh a) delegateumlt e jashteumlm peumlr neuml

Konferenceumln e Paqes teuml kryesuar nga kryeministri Turhan Pasheuml Mehmeti dhe b)

delegateumlt e tjereuml qeuml merreshin me puneumlt e brendshme neuml Durreumls

Shqipeumlria ndodhej neuml keumlteuml gjendje si rezultat i mungeseumls seuml aleateumlve dhe peumlr shkak

teuml pozicionit teuml lakmuesheumlm gjeografik Qeumlndrimet e mbajtura ndaj ccedileumlshtjes

kombeumltare teuml Qeveriseuml seuml Durreumlsit duhet shikuar neuml kontekstin e realiteteve qeuml

ekzistonin ateumlhereuml neuml kontekst teuml gjendjes seuml brendshme neuml vend si dhe neuml

kontekst teuml zhvillimeve ndeumlrkombeumltare

Peumlr Shqipeumlrineuml veccedil tjerash brengoseumls ishte edhe Traktati i Fshehteuml i Londreumls i 26

prillit 1915 Peumlrfaqeumlsuesit italianeuml neuml Paqen e Versajeumls keumlrkonin me ccedildo kusht qeuml

marreumlveshja e fshehteuml e Londreumls teuml zbatohej neuml favor teuml sajKonferenca e Versajeumls

u mbajt nga 1811919 gjer meuml 2111920 Motoja e keumlsaj konference ishte dheumlnia fund e gjendjes seuml lufteumls ndeumlrmjet paleumlve teuml konfrontuara shteteve teuml Antanteumls neuml

njeumlreumln aneuml dhe atyre teuml Bllokut Qendror neuml aneumln tjeteumlr Konferenca qeuml neuml fillim u

kthye neuml areneuml grindjesh neuml mes teuml vet fuqive fituese peumlr shkak teuml ndarjes seuml

placcedilkeumls seuml lufteumls Qeveria e Durreumlsit ishte neuml poziteuml tejet teuml veumlshtireuml neuml planin e

brendsheumlm meqeuml ishte njeuml qeveri sa peumlr formeuml neumln okupimin ushtarak teuml Italiseuml e

pa njeuml pushtet efektiv peumlr ta qeverisur vendin Ndeumlrkaq edhe neuml aspektin

ndeumlrkombeumltar ishte neuml poziteuml po ashtu teuml veumlshtireuml ngase Austro-Hungaria e cila e

kishte ndihmuar ccedileumlshtjen shqiptare e kishte humbur lufteumln Franca dhe Anglia i

peumlrkrahnin fqinjeumlt e shqiptareumlve kurse presidenti Wilson nuk i kuptonte sa duhet

problemet e Evropeumls Ekuilibri i meumlparsheumlm i forcave neuml rrafshin ndeumlrkombeumltar

prej nga mund teuml peumlrfitonte ccedileumlshtja shqiptare ishte prishur teumlreumlsisht neuml deumlm teuml saj

Dy shtetet fqinje ballkanike si fituese teuml lufteumls jo veteumlm qeuml deumlshironin ti ruanin trojet shqiptare teuml aneksuara meuml pareuml por lakmonin edhe territore teuml tjera

Duke mos pasur aleateuml teuml tjereuml mbrojteumls Qeveria e Durreumlsit u mbeumlshtet pikeumlrisht

neuml peumlrkrahjen italiane me shpreseuml se do teuml peumlrfitonte neuml favor teuml ccedileumlshtjes

kombeumltare Por pesha e Italiseuml si faktor ishte e vogeumll neuml krahasim me shtetet tjera

fituese qeuml i mbeumlshtesnin pretendimet jugosllave dhe greke Shqiptareumlt neuml Versajeuml

do t‟i peumlrfaqeumlsonin disa delegacione por delegacioni kryesor ishte ai i Qeveriseuml seuml

Durreumlsit neuml peumlrbeumlrje Turhan Pasheuml Mehmeti kryetar imzot Luigj Bumccedili

Mehmet Konica Luigj Gurakuqi Mihajl Turtulli dhe Mustafa Kruja Neuml keumlteuml

delegacion pateumlr Gjergj Fishta merrte

pjeseuml si ekspert Shqipeumlria merrte

pjeseuml neuml Konferenceumln e Paqes neuml

Paris neuml kategorineuml e kateumlrt dhe veteumlm

me leteumlrkeumlmbim ose neuml rast se e ftonte njeumlra nga peseuml Fuqiteuml kishte teuml

drejteuml ta deumlrgonte veteumlm njeuml delegat

Keumlrkesat qeuml Qeveria e Durreumlsit i

kishte paraqitur Konferenceumls seuml

Versajeumls ishin

1) Ti kthehet shtetit shqiptar

pavareumlsia teuml cileumln e kishte njohur dhe

garantuar Konferenca e Londreumls e

vitit 1913

2) Ti kthehen shtetit shqiptar viset shqiptare qeuml i ishin dheumlneuml Malit teuml Zi

me vendimet e Kongresit teuml Berlinit

dhe teuml Konferenceumls seuml Londreumls teuml vitit

1913

3) Ti kthehen shtetit shqiptar viset

shqiptare qeuml i ishin dheumlneuml Serbiseuml me

vendimet e Konferenceumls seuml Londreumls teuml

vitit 1913

4) Ti kthehen shtetit shqiptar viset

shqiptare qeuml i ishin dheumlneuml Greqiseuml me

vendimet e Konferenceumls seuml Londreumls seuml vitit 1913

Kryeministri i Greqiseuml neuml Paris

pretendonte realizimin e eumlndrreumls

greke duke e paraqitur Shqipeumlrineuml

Jugore si tokeuml greke Me pretendimet

e tyre u paraqiteumln edhe Mbreteumlria

SKS dhe Italia Situata e krijuar peumlr

delegacionin shqiptar neuml shkurt-mars

1919 me leumlnien meumlnjaneuml teuml keumlrkesave

teuml tij e detyroi keumlteuml delegacion qeuml meuml

7 mars 1919 ti dilte Konferenceumls me njeuml parashtreseuml tjeteumlr me synim

ritheksimin e keumlrkesave teuml tij duke u

bazuar neuml parimin e kombeumlsiseuml Me

keumlteuml rast delegacioni propozoi

organizimin e njeuml plebishiti popullor

qeuml do teuml shtrihej mbi teuml gjitha

territoret kontestuese neuml mes

Shqipeumlriseuml dhe teuml vendeve fqinje

ballkanike neuml Kosoveuml e Ccedilameumlri

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

30

Delegacioni keumlrkonte qeuml neuml keumlto treva me autorizimin e Konferenceumls teuml vendoset

njeuml kontingjent trupash amerikane peumlr periudheumln derisa teuml peumlrfundonte refe-

rendumi

Vlen teuml theksohet fatkeqeumlsisht se peumlrfaqeumlsuesit amerikaneuml ccedileumlshtjen shqiptare neuml

peumlrgjitheumlsi dhe ateuml teuml Kosoveumls neuml veccedilanti asokohe nuk e njihnin sa duhet Madje

ateuml e njihnin me ngjyra teuml erreumlta siccedil e paraqiste literatura e shkruar nga autoreuml teuml vendeve fqinje Edhe forca e tyre politike nuk ishte e fuqishme sepse fjaleumln

kryesore e kishin Franca dhe Anglia Megjithateuml SHBA-ja dhe presidenti Wilson

e dhaneuml kontributin e tyre neuml suaza teuml mundeumlsive duke u mbeumlshtetur neuml parimin e

popujve peumlr veteumlvendosje

Delegacioni qeveritar peumlrpiqej me ccedildo kusht ta paraqiste neuml meumlnyreuml sa meuml teuml denjeuml

neuml Konferenceuml ccedileumlshtjen shqiptare Veteuml kryeministri dhe kryetari i delegacionit

qeveritar vendosi qeuml delegacionit ti printe imzot Luigj Bumccedili ndeumlrsa sekretar teuml

ishte Gjergj Fishta

Meuml 9 dhjetor 1919 peumlrfaqeumlsuesit e Angliseuml Franceumls dhe SHBA-seuml i njohin Italiseuml

sovranitetin e ploteuml mbi Vloreumln dhe krahineumln e saj

Pallati i Versajes ku u mbajteuml Konferenca e Paqes neuml Paris pas Lufteumls seuml Pareuml Boteumlrore

Meuml 13 janar Konferenca vendosi qeuml ti keumlnaqte apetitet e Jugosllaviseuml Italiseuml dhe

Greqiseuml Dy diteuml meuml voneuml Luigj Bumccedili i drejtohet kryetarit teuml Konferenceumls seuml

Paqes duke shprehur protesteumln kundeumlr keumltyre vendimeve qeuml nuk peumlrputhen me teuml

drejteumln peumlr veteumlvendosje teuml popujve

Keumlrkesat e pareshtura teuml Qeveriseuml seuml Durreumlsit neuml Konferenceumln e Paqes 1919-1920

qeuml trevat e shkeumlputura nga Kongresi i Berlinit i vitit 1878 dhe Konferenca e Londreumls e vitit 1913 ti bashkoheshin shtetit ameuml nuk gjeteumln mbeumlshtetje nga

shtetet vendimmarreumlse neuml keumlteuml konferenceuml Paqja e Versajeumls e sanksionoi nga

pikeumlpamja ndeumlrkombeumltare copeumltimin e meumlhersheumlm teuml trojeve shqiptare

Konferenca e Parisit 1919-1920 e ndryshoi harteumln politike teuml Evropeumls Aziseuml e

AfrikeumlsAktiviteti i delegacionit toneuml qeveritar neuml Paris ishte jashteumlzakonisht i

dendur gjateuml diteumlve teuml Konferenceumls por mundeumlsiteuml e ndryshimit neuml favor teuml

shqiptareumlve ishin teuml kufizuara

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

31

Prof Dr Sabile Keccedilmezi-Basha Prishtineuml

Pavareumlsia e Kosoveumls dhe veprimtareumlt ilegaleuml teuml Leumlvizjes Kombeumltare Shqiptare 1945-1999

Synimi peumlr Bashkimi Kombeumltar neuml Kosoveuml dhe neuml trojet tjera shqiptare neumln Jugosllavi nuk eumlshteuml i njohur veteumlm

neuml dekadat e fundit teuml shekullit XX Si projekt politik

daton qeuml prej Lidhjes seuml Prizrenit peumlr teuml vazhduar edhe

gjateuml lufteumlrave qeuml solleumln pavareumlsineuml e Shqipeumlriseuml

Mbijetoi si ide e fuqishme neuml hapeumlsirat tjera gjeografike

ku jetonin shqiptareumlt qeuml mbeteumln jashteuml Shqipeumlriseuml seuml

1912-eumls

Komiteti peumlr Mbrojtjen e Kosoveumls18 pjeseumlmarrja e

Hasan Prishtineumls neuml Konferenceumln e Parisit peumlr teuml keumlrkuar

bashkimin e Kosoveumls me shtetin shqiptar19 Lidhja e Dyteuml e Prizrenit20 Konferenca e Bujanit21 peumlrfshirja neuml

18

Komiteti ldquoMbrojtja Kombeumltare e Kosoveumlsrdquou themelua neuml

ilegalitet teuml ploteuml meuml 1 maj1918 dhe meuml 7 neumlntor1918 u vendos

peumlrfundimisht neuml Shkodeumlr nga figurat teuml shquara atdhetare si Bajram

CurriHoxha Kadri Prishtina SaliNivica Hasan PrishtinaBedri

Pejani Qamil Bala SaliRama HafizIsmet Dibra etj Qeumlllimi pareumlsor i

keumlsaj organizate politike kombeumltare ishte mbrojtja e shtetit teuml pavarur

shqiptar peumlr demokratizimin e tij peumlr ccedillirimin e Kosoveumls dhe teuml

viseve teuml tjera shqiptare teuml Jugosllaviseuml qeuml ishin teuml shkeumlputura

padrejteumlsisht meuml 1913 dhe peumlr bashkimin e tyre me Shqipeumlrineuml 19

Neuml rrethana teuml tilla delegacioni i Qeveriseuml Shqiptare shkoi neuml Paris

dhe propozoi dy memorandume Me memorandumin e pareuml keumlrkohej

qeuml teuml korrigjohen vendimet e Kongresit teuml Berlinit dhe teuml Konferenceumls

seuml Londreumls neuml lidhje me tokat shqiptare teuml cilat mbeteumln jashteuml kufijve

teuml Shqipeumlriseuml Kur nuk u miratua memorandumi i pareuml u soll i dyti me

teuml cilin keumlrkohej qeuml SHBA-ja t‟i administronte keumlto vise qeuml mbeteumln

jashteuml kufijve teuml vitit 1913 Edhe pse ccedileumlshtja shqiptare u diskutua neuml

Konferenceumln Paqeumlsore keumlrkesat e shqiptareumlve nuk u moreumln parasysh

Neuml Konferenceumln Paqeumlsore teuml Parisit Shqipeumlria u pranua si shtet i

pavarur me kufijteuml e vitit 1913 teuml cilat peumlrputhen me kufijteuml e

Shqipeumlriseuml seuml sotme Kjo nuk e pengoi Italineuml qeuml edhe meuml tej ta mbajeuml

neumln kontroll Vloreumln me viset aneumlsore derisa kryengritja e shqiptareumlve

e vitit 1920 i detyroi trupat italiane qeuml teuml teumlrhiqen nga Shqipeumlria 20

Lidhja Shqiptare e Prizrenit(1878 - 1881) zyrtarisht filloi me

tubimin e 300 peumlrfaqeumlsuesve teuml teuml gjitha krahinave shqiptare neuml

kuvendin shqiptareuml teuml mbajtur neuml Prizren meuml 10 qershor1878 Neuml

takim kishte edhe boshnjakeuml nga Bosnja dhe Sanxhaku (Shqiptareuml teuml

asimiluar) Qeumlllimi i takimit ishte formimi i njeuml shteti autonom

shqiptar qeuml do teuml mbulonte vilajetet osmane teuml PrizrenitShkodreumls

Manastirit dhe Janineumls Lidhja ishte leumlvizja e pareuml e madhe e

organizuar politikisht adminstrativisht dhe ushtarakisht peumlr teuml krijuar

njeuml rajon teuml bashkuar shqiptar qysh nga deumlshtimi i forcave teuml

Skeumlnderbeut neuml Mesjeteuml 21

Konferenca e Bujanit eumlshteuml mbajtur neuml komuneumln e Bujanit (sot neuml

komuneumln e Lipjanit Kosoveuml) prej dateumls 31 dhjetor1943 e deri meuml 2

janar1944 neuml kulleumln e Sali Manit bajraktarit teuml Krasniqes qeuml ndodhej

praneuml bazeumls seuml Shtabit Kryesor teuml UNCcedil teuml Kosoveumls dhe teuml Komitetit

Krahinor peumlr Kosoveuml e Rrafshi i Dukagjinit ku moreumln pjeseuml

49delegateuml qeuml peumlrfaqeumlsonin teuml gjitha viset dhe shtresat shoqeumlrore teuml

Kosoveumls Midis pjeseumlmarreumlsve kishte komunisteuml nacionalisteuml dhe

atdhetareumlt teuml tjereuml demokrateuml peumlrfaqeumlsues teuml Forcave teuml Armatosura teuml

riniseuml e teuml gruas antifashiste etj[1]Bunjaj si njeuml vend pritje e

peumlrfaqeumlsuesve teuml dy kombeumlsive (shqiptareumlve dhe serbeumlve) qeuml keumlrkonin

njeuml marreumlveshje peumlr parandalimin e konflikteve teuml meumltejshme

programet e teuml gjitha organizatave ilegale neuml Kosoveumln e pas Lufteumls seuml II Boteumlrore lufta e UCcedilK-eumls dhe

vazhdimeumlsia e keumlsaj ideje neuml diskursin e soteumlm politik

eumlshteuml shenjeuml peumlr njeuml aspirateuml qeuml ka qeumlndruar paralel me

teuml gjitha peumlrpjekjet politike teuml shqiptareumlve

Mireumlpo ndeumlr sfidat meuml teuml meumldha ishte viti 1945 dhe

periudha qeuml pason Ishte koha kur shqiptareumlt pa

deumlshireumln e tyre mbeteumln neuml kuadeumlr teuml Serbiseuml e teuml ish-

Jugosllaviseuml Nuk ishte hera e pareuml qeuml shqiptareumlve iu

mohua njeuml e drejteuml e ligjshme e tyre por ky do teuml jeteuml

mashtrimi meuml i madh qeuml komunisteumlt jugosllaveuml ua beumlneuml shqiptareumlve22 Neuml Konferenceumln e Treteuml teuml PKJ-seuml peumlr

Kosoveuml23 (meuml 1945) kryetar i Qeveriseuml seuml Serbiseuml

BllagojeNeshkoviqi shqiptareumlve i‟u kishte premtuar se

posa teuml qeteumlsohet reaksioni neuml Shqipeumlri do teuml

rregullohet ccedileumlshtja e bashkimit teuml Kosoveumls me

Shqipeumlrineuml Andaj rezistenca ishte fati yneuml historik

ndeumlretnike Neuml keumlteuml konferenceuml moreumln pjeseuml 49 delegateuml qeuml

peumlrfaqeumlsonin popullin e Kosoveumls dhe forcat politike teuml rreshtuara te

Fronti Antifashist Nacional-ccedillirimtar i Kosoveumls Konferenca shqyrtoi

tri diteuml radhazi problemet qeuml dilnin nga lufta kundeumlr pushtuesit Ajo

zgjodhi kryesineuml prej 9 vetash Mehmet Hoxha (kryetar) Rifat Berisha

(neumlnkryetar) Pavle Joviqeviccedilin (neumlnkryetar) Xheladin Hana (aneumltar)

Fadil Hoxha (aneumltar) Hajdar Dushi (aneumltar) Zekeria Rexha (aneumltar)

Milan Zeccedilarin (aneumltar) dhe Ali Shukriu (aneumltar) Konferenca e

Bujanit doli me njeuml dokument peumlrfundimtar neuml rezoluteumln e miratuar

neuml konferenceuml thuhet Kosova dhe Rrafshi i Dukagjinit eumlshteuml krahineuml

e banuar me shumiceuml nga populli shqiptar i cili si gjithmoneuml ashtu

edhe sot deumlshiron me u bashkue me Shqipeumlrineuml 22

Letra e Titos u botua neuml dhjetor teuml vitit 1942 neuml gazeteumln ldquoProleterrdquo

me titull ldquoCcedileumlshtja kombeumltare neuml Jugosllavi neuml driteumln e Lufteumls

Nacionalccedillirimtarerdquo Neuml mes tjerash neuml lidhje me ccedileumlshtjen shqiptareumlve

thuhej se ldquoCcedileumlshtja e Maqedoniseuml ccedileumlshtja e Kosoveumls e Metohiseuml

ccedileumlshtja e Malit teuml Zi ccedileumlshtja e Kroaciseuml ccedileumlshtja e Slloveniseuml ccedileumlshtja e

Bosnjeumls e Hercegovineumls do teuml zgjidhet lehteuml ashtu siccedil deumlshirojneuml teuml

gjitheuml sepse do ta zgjidheuml populli kurse keumlteuml teuml drejteuml e fiton ccedildo

popull me pushkeuml neuml doreuml neuml keumlteuml lufteumln e sotme Nacionalccedillirimtarerdquo 22

Arkivi i KQ teuml LKJ-seuml BeogradTrecaPokrainskaKonferencia KPJ

zaKosovo i Metohiu (Konferenca e Treteuml Krahinore e PKJ-seuml peumlr

Kosoveuml e Metohi) u mbajt meuml 28 mars teuml vitit 1945 neuml Prishtineuml Kjo

Konferenceuml qeuml shtyreuml peumlr meuml voneuml peumlr shkak teuml vrasjes seuml sekretarit teuml

Komitetit Krahinor Milladin Popoviqit me 13 mars teuml vitit 1945

Referati politik i Bllakoje Neshkoviqit premtohet ccedileumlshtja e Kroaciseuml

ccedileumlshtja e Slloveniseuml ccedileumlshtja e Bosnjeumls e Hercegovineumls do teuml zgjidhet

lehteuml ashtu siccedil deumlshirojneuml teuml gjitheuml sepse do ta zgjidheuml populli kurse

keumlteuml teuml drejteuml e fiton ccedildo popull me pushkeuml neuml doreuml neuml keumlteuml lufteumln e

sotme Nacionalccedillirimtarerdquo 23

Arkivi i KQ teuml LKJ-seuml BeogradTreca Pokrainska Konferencia KPJ

zaKosovo i Metohiu (Konferenca e Treteuml Krahinore e PKJ-seuml peumlr

Kosoveuml e Metohi) u mbajt meuml 28 mars teuml vitit 1945 neuml Prishtineuml Kjo

Konferenceuml qeuml shtyreuml peumlr meuml voneuml peumlr shkak teuml vrasjes seuml sekretarit teuml

Komitetit Krahinor Milladin Popoviqit me 13 mars teuml vitit 1945

Referati politik i BllakojeNeshkoviqit premtohet bashkimi i Kosoveumls

me Shqipeumlrineuml 28 mars 1945 Prishtineuml

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

32

Deri voneuml historiografia shqiptare nuk u mor me keumlto

ngjarje jo veteumlm pse okupuesi u kujdes qeuml t‟i shpallte

tema tabu siccedil e pateumln shpallur teuml tilleuml teumlreuml rezistenceumln

shqiptare kundeumlr robeumlriseuml por edhe ngaqeuml ende nuk

ishte mbyllur fleta e fundit e keumlsaj historie e cila

vazhdoi teuml rridhte gjithnjeuml e meuml bujsheumlm neuml viset etnike

shqiptare

Kur u festua 100- vjetori i shpalljes seuml pavareumlsiseuml teuml

shtetit shqiptar e qeuml njeumlkoheumlsisht sheumlnon edhe

fatkeqeumlsineuml po teuml kaq viteve teuml copeumltimit teuml Shqipeumlriseuml

neuml disa shtete ballkanike ccedileumlshtja kombeumltare shqiptare

konsiderohej deri diku e mbyllur ngase Kosova eumlshteuml

shpallur shtet demokratik e i pavarur ndeumlrsa statusi i

shqiptareumlve neuml Maqedoni e neuml Mal teuml ZI duksheumlm eumlshteuml

avancuar

Pas vitit 1945 Kosova peumlrseumlri u robeumlrua Shqiptareumlt

peumlrseumlri vendoseumln teuml qeumlndronin dhe teuml rezistonin Edhe meuml tutje neuml rend teuml obligimeve historike mbeti obligimi

dhe qeumlllimi suprem i leumlvizjes ilegale-ccedillirimi i trojeve teuml

mbetura neumln sundimin e huaj dhe bashkimi i tyre me

shtetin ameuml Kjo deumlshmon se lufta e armatosur qeuml niseumln

djemteuml e vashat meuml teuml mira teuml Kosoveumls meuml 1998 i kishte

rreumlnjeumlt qysh meuml hereumlt dhe nga programi i Lidhjes seuml

Prizrenit kur populli shqiptar u ngrit si njeuml peumlr t‟a

ccedilliruar vendin e peumlr tbdquou veumlneuml krah popujve teuml Evropeumls

dhe teuml Ballkanit me shtetin e veteuml kombeumltar

Ccedileumlshtja e Kosoveumls neuml veccedilanti dhe e shqiptareumlve neuml peumlrgjitheumlsi neuml Jugosllavi pas peumlrfundimit teuml LDB-seuml

konsiderohej si ccedileumlshtje e mbyllur Qeveria e re e

Jugosllaviseuml pinjolleuml i pushtetit teuml vjeteumlr vazhdonte me

peumlrpjekje teuml ethshme qeuml neuml ccedildo pore teuml jeteumls teuml shuante

ccedildo ndjenjeuml kombeumltare dhe liridasheumlse Edhe pse

presionet vazhdonin populli gjeti njeuml meumlnyreuml tjeteumlr teuml

rezistenceumls qeuml ishte shumeuml meuml kuptimplote ama ishte

edhe e rrezikshme

Neuml ilegalitet teuml thelleuml filluan teuml vepronin organizatat e

shumta patriotike ilegale shqiptare si Leumlvizja Nacional Demokratike Shqiptare (LNDSH)24 Besa Kombeumltare

(BK)25 dhe disa teuml tjera pak meuml teuml vogla26 Leumlvizja

patriotike shqiptare ilegale neuml Kosoveuml kishte njeuml shtrirje

teuml madhe neuml koheuml dhe neuml hapeumlsireuml qeuml peumlrfshinte vitet

1945-1998 me aktivitete dhe me problematikeuml teuml

larmishme me momente kulmore dhe hereuml-hereuml

shpeumlrthyese qeuml dilte nga suazat e ilegalitetit si neuml vitet

1968 1981 1989 dhe neuml fund meuml 1997-1999 kur iu vu

balleuml peumlr balleuml regjimit teuml Beogradit27

Interesimi i shprehur nga bashkeumlsia ndeumlrkombeumltare peumlr

ccedileumlshtjen e pazgjidhur shqiptare mund teuml thuhej se kishte

24

Arkivi i Kosoveumls Dosja LNDSH Procesi gjyqeumlsor i Halim Spahiseuml

Gjnr 1745 25

Qerim Lita Referat peumlr Komitetet Nacional Demokratike Shqiptare

Prishtineuml 2009 20-22

Referat o 26

Arkivi i KQ teuml LKJ-seuml Beograd fondi Kosova (Komiteti

Krahinor i LKK) Dokument (top sekret) Sekretariati Krahinor i

Puneumlve teuml Brendshme nr 40001 27

Sabile Keccedilmezi-Basha Organizatat dhe grupet ilegale neuml Kosoveuml

1981-1989 Prishtineuml 2003 31

ndodhur menjeumlhereuml pas prishjeve teuml marreumldheumlnieve teuml

Jugosllaviseuml me llagerin e shteteve socialiste (Byroja

Informative) teuml vitit 1948 demonstratave studentore teuml

vitit 1968 e 1981 dhe duksheumlm vjen neuml shprehje pas vitit

1989 Ky interesim i shtuar kishte ndodhur peumlr shumeuml

arsye

1 Fundi i shembjes seuml sistemit komunist meuml 1989-1990 2 Fundi i Lufteumls seuml Ftoheumlt i viteve 1989-1990 qeuml

sheumlnonte fillimin e njeuml epoke teuml re neuml politikeumln

evropiane qeuml pasohet me formimin e shteteve teuml reja

kombeumltare neuml Ballkan dhe neuml Evropeumln Lindore e

Juglindore28 dhe

3 Riorganizimi i Leumlvizjes ilegale Kombeumltare Shqiptare

neuml rezistenceumln aktive ushtarake ndash UCcedilK

Natyrisht se teuml gjitha keumlto ngjarje pateumln jehoneuml pozitive

edhe neuml Kosoveuml dhe tek shqiptareumlt qeuml peumlr njeuml teuml drejteuml teuml

natyrshme historike (bashkim kombeumltar) ishin

angazhuar qeuml nga Lidhja Shqiptare e Prizrenit e keumlndej Por ktheseumln meuml teuml madhe Leumlvizja Ilegale Kombeumltare

Shqiptare e arrineuml meuml 1981 dhe e peumlrfundon neuml fund

shekull 20 neuml koheumln kur zeuml fill formimi i Ushtriseuml

Ccedillirimtare teuml Kosoveumls dhe e teumlreuml lufta kuroreumlzohet me

ccedillirimin e saj Kjo edhe eumlshteuml periudha meuml e

reumlndeumlsishme eumlshteuml peumlrmbyllje kulminante e njeuml

leumlvizjeje teuml gjateuml ilegale neuml Kosoveuml dhe neuml trojet tjera

shqiptare teuml ish- Jugosllaviseuml

Do theksuar se edhe brenda organizatave politike teuml

koheumls kishte dallime rreth artikulimit programor se cila ishte platforma meuml e mundshme dhe meuml e peumlrshtatshme

qeuml duhej teuml peumlrdorej peumlr rrethanat e koheumls peumlr teuml ardhur

deri te njeuml strategji e peumlrbashkeumlt veprimi Dallimet

konsistonin neuml ateuml se si duhej t‟i qaseshin zgjidhjes seuml

ccedileumlshtjes kombeumltare ngase veprimtaret e ilegales

asnjeumlhereuml neuml qeumlndrimet e tyre nuk ishin dogmat por

vareumlsisht prej rrethanave kombeumltare e ndeumlrkombeumltare

krijonin edhe qeumlndrimet e tyre Keumlteuml teuml dheumlneuml meuml seuml miri

e deumlshmon evoluimi i qeumlndrimeve rreth zgjidhjes seuml

statusit teuml Kosoveumls neuml situata teuml caktuara qeuml do i

paraqes teuml peumlrmbledhura neuml tre opsione si 1 Bashkimi i teuml gjitha tokave shqiptare me Shqipeumlrineuml

2 Bashkimi i teuml gjitha trojeve shqiptare neuml njeuml republikeuml

brenda Jugosllaviseuml dhe

3 Republika e Kosoveumls29

Qeuml teuml tri keumlto opsione teuml shtruara nga veprimtareumlt e

ilegales teuml Leumlvizjes Kombeumltare neuml periudha teuml

ndryshme kohore kishin edhe barteumlsit e vet ideor

Opsionin e pareuml peumlr bashkimin e trojeve shqiptare me

Shqipeumlrineuml neuml programin e saj e kishte parapareuml

LNDSH30 LRBSH31 OMLK32 dhe Leumlvizja Nacionale

28

Syleuml Ukshini Po aty 12 29

Ethem Ccedileku Kosova Neuml sfondin e diplomaciseuml Jugosllave dhe teuml

Shqipeumlriseuml 1945-1981 Prishtineuml 2009 303 30

Procesi gjyqeumlsor Prizrenit dos Gjnr 1745 Programi Politik i

Leumlvizjes Nacional Demokratike Shqiptare Arkivi i Kosoveumls dos

Formimi i ONDSH 1946 31

Programi i Leumlvizjes Revolucionare peumlr Bashkimin e Tokave

Shqiptare 1964 Gjykata e Qarkut Prishtineuml Leumlndeuml penale politike

(Arkivi i Kosoveumls)

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

33

peumlr Ccedillirimin e Kosoveumls dhe Viseve tjera shqiptare neuml

Jugosllavi33 Opsionin e dyteuml e kishte parapareuml

organizata ldquoPartia Marksiste-Leniniste Shqiptare neuml

Jugosllavirdquo34 e cila neuml programin e saj parashihte

bashkimin e teuml gjitha trojeve ku shtriheshin shqiptareumlt neuml

njeuml republikeuml neuml kuadeumlr teuml RSFJ-seuml

Megjithateuml veprimtaria dhe mendimi politik i

shqiptareumlve neuml Kosoveuml nuk u zhvillua ccedil‟lirsheumlm si

pasojeuml e statusit politik e juridik teuml popullit shqiptar neuml

Jugosllavi si pasojeuml e pengesave qeuml vinin nga represioni

i madh nga Republika e Serbiseuml dhe Lidhja Komuniste e

Jugosllaviseuml e cila nuk pranonte alternativeuml tjeteumlr teuml

zhvillimit e teuml mendimit politik si pasojeuml e gjendjes seuml

veumlshtireuml ekonomike arsimore e kulturore dhe si pasojeuml e

faktit se angazhimi politik peumlr Pavareumlsineuml e Kosoveumls

zhvillohej nga veprimtareumlt qeuml vepronin neuml ilegalitet35

Opsioni i treteuml apo zanafilla e ideseuml peumlr Republikeumln e Kosoveumls ishte shpalosur fillimisht me demonstratat e

vitit 196836 Por si meuml e sforcuar u paraqit neuml formeuml teuml

ploteuml neuml periudheumln e demonstratave teuml vitit 198137

e

198938 Kosova-Republikeuml pas shumeuml bisedimeve neuml

mes teuml veprimtareumlve teuml Leumlvizjes Kombeumltare ilegale

ishte keumlrkeseuml e teuml gjitha grupimeve ilegale pas vitit

1968 1981 1989 qeuml meuml voneuml do teuml beumlhet keumlrkeseuml e

gjitheuml popullit shqiptar neuml Kosoveuml dhe neuml viset e tjera

jugosllave teuml banuara me shqiptareuml

Barteumlse kryesore e keumlsaj keumlrkese pa dyshim se ishte fillimisht OMLK ku gjateuml muajit qershor 1981Hydajet

Hyseni Mehmet Hajrizi e Nezir Myrtaj me grupin e tyre

teuml fshehteuml leumlshuan neuml qarkullim platformeumln peumlr

organizimin e meumltejmeuml me titull ldquoTeza rreth Frontit

Popullor peumlr Republikeumln e Kosoveumlsrdquo Neuml keumlto teza jepen

argumentet qeuml flasin se Kosoveumls i takon statusi i

Republikeumls neuml Federateuml se ajo eumlshteuml e arritshme dhe se

populli i Kosoveumls ka potencial teuml luftojeuml peumlr fitimin e

saj

Meuml 17 janar 1982 neuml Untergrupenbah teuml Gjermaniseuml u vraneuml 3 aktivisteumlt meuml teuml dalluar teuml koheumls Jusuf Geumlrvalla

Kadri Zeka dhe Bardhosh Geumlrvalla ku nga disa teuml dheumlna

thuhej se neuml ateuml takim ishte arrit bashkimi i keumltyre dy

organizatave (OMLK dhe Leumlvizja Nacionale peumlr

Ccedillirimin e Kosoveumls dhe Viseve tjera shqiptare neuml

Jugosllavi)

Por njeuml muaj meuml voneuml meuml17 shkurt 1982 neuml Turqi

peumlrfaqeumlsues teuml dy grupimeve patriotike teuml fshehta Sabri

32

Programi Politik ldquoNeuml rrugeuml drejteuml liriseumlrdquo 1977-1978 Arkivi personal

ndash Mehmet Hajrizi Mehme tHajrizi Histori e njeuml organizate politike

dhe demonstratat e vitit 1981 Toena Tiraneuml 2008 f 119 33

Programi Politik i Leumlvizja Nacionale peumlr Ccedillirimin e Kosoveumls dhe

Viseve tjera shqiptare neuml Jugosllavi 34

Arkivi i Kosoveumls dos Gjykata e Qarkut-Prishtineuml PPnr 15282

PPnr19882 PP Nr6682 35

Po aty f 139 36

Arkivi i Kosoveumls Dos Programi Politik i Demonstratave 1968

Prishtineuml 1968 37

Arkivi i Kosoveumls Procesi gjyqeumlsor i grupit teuml pareuml teuml studenteumlve qeuml

moreumln pjeseuml neuml Demonstratat e vitit 1981 d PPnr 5881 Gjykata e

Qarkut Prishtineuml 38

Protestat gjitheumlpopullore Kosoveuml 1989

Novosella dhe Abdullah Prapashtica (teuml arratisur politik

nga Kosova) neuml prezenceuml edhe teuml ambasadorit teuml

Shqipeumlriseuml neuml Turqi Bujar Hoxha shpallin teuml formuar

Leumlvizjen peumlr Republikeumln Socialiste Shqiptare neuml

Jugosllavi (LRSSHJ) Ndeumlrsa me 15 maj teuml vitit 1982

edhe zyrtarisht neuml Zviceumlr peumlrfaqeumlsuesi i grupit teuml treteuml

patriotik (OMLK) Xhafer Shatri deklaron hyrjen neuml LRSSHJ

Qeumlllimi i LRSSHJ ishte qeuml teuml arrihet formimi i

Republikeumls seuml Kosoveumls neuml kuadeumlr teuml federateumls jugosllave

ku do teuml peumlrfshiheshin viset e banuara me shumiceuml

shqiptareuml 1985 Neuml pjeseumln e pareuml e vitit 1985 Keumlshillat

bazeuml teuml LRSHJ-seuml dhaneuml mendimet me shkrim peumlr

programin e meumltejmeuml teuml LRSSHJ-seuml Komiteti Qendror i

LRSHJ-seuml duke u bazuar neuml to dhe neuml ldquoTezatrdquo e

lartpeumlrmendura adaptoi Programin e pareuml teuml saj Me keumlteuml

rast iu ndeumlrrua edhe emri nga LRSSHJ neuml LPRK

(Leumlvizja Popullore peumlr Republikeumln e Kosoveumls)

Leumlvizje Popullore peumlr Republikeumln e Kosoveumls e cila lindi

nga bashkimi i tri organizatave ilegale patriotike

shqiptare eumlshteuml njeuml hallkeuml e reumlndeumlsishme e leumlvizjes

Kombeumltare Shqiptare neuml Kosoveuml por edhe neuml viset e

tjera shqiptare teuml robeumlruara39rdquo

Me ngjarjet e viteve 1989 e keumlndej qeuml pasuan neuml ish-

Jugosllavi me njeuml meumlnyreuml filloi edhe dekompozimi i

federateumls jugosllave ndeumlrsa shqiptareumlt si andej e keumlndej

kufirit i‟u rikthyen qyteteumlrimit teuml vet pra bashkeumlsiseuml seuml qyteteumlrimit evropian40

Mireumlpo pas ndryshimeve teuml shumta politike qeuml pasuan

neuml mes viteve 89-99 teuml shekullit teuml kaluar veprimtareumlt e

Leumlvizjes Kombeumltare Shqiptare qeuml vepronin neuml ilegalitet

por edhe ata qeuml vepronin neuml parti teuml ndryshme politike

legale qeuml u formuan gjateuml keumlsaj periudhe duke e par dhe

hetuar ndikimin e faktorit teuml brendsheumlm dhe teuml atij

ndeumlrkombeumltareuml neuml qeumlndrimet e veta filluan teuml beumlnin

korrigjime neuml qasje dhe neuml organizim

Programet politike e kombeumltare dhe mjetet e format e

lufteumls me teuml cilat parashihej teuml arriheshin qeumlllimet e saja

neuml esenceuml kishin mbetur teuml pandryshueshme gjateuml gjitheuml

historiseuml seuml leumlvizjes kombeumltare Por forma meuml e larteuml e

rezistenceumls lufta e armatosur ndoneumlse ishte pjeseuml e

programeve por edhe e praktikeumls historike teuml leumlvizjes

kombeumltare arriti teuml zbatohej neuml teumlreuml kuptimin dhe

gjereumlsineuml e saj veteumlm neuml vitet e neumlnteumldhjeta teuml shekullit

teuml kaluar ateumlhereuml kur u krijuan kushtet e brendshme dhe

teuml jashtme peumlr teuml kur u poqeumln faktoreumlt subjektiveuml dhe

objektiveuml teuml leumlvizjes Brezat e meumlparsheumlm teuml leumlvizjes

ilegale nuk mund ta beumlnin keumlteuml neuml Jugosllavineuml stabile e me prestigj ndeumlrkombeumltar dhe neuml rrethanat e lufteumls seuml

ftohteuml Megjithateuml lufta ccedillirimtare peumlrgatitej dhe

zhvillohej shkalleuml-shkalleuml peumlrballeuml valeumlve teuml egra teuml

dhuneumls qeuml ushtronte pushtuesi

39

Xhavit Haliti httpkosovareforumotioncomt1445p15-kush-ishte-

lpk-dhe-roli-i-saje-ne-uck 10 janar 2017 40

Po aty 317

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

34

Ky besim dhe ky angazhim i pa kursyer i ilegales dhe

besimi i madh neuml popullin e vet ndikoi qeuml teuml formohej

edhe UCcedilK-ja ngase ccedildo organizateuml ilegale neuml ish

Jugosllavi neuml programet e tyre peumlrveccedil zgjidhjes

paqeumlsore teuml ccedileumlshtjes shqiptare ato parashihnin edhe

zgjidhjen me lufteuml andaj dalja neuml skeneuml e UCcedilK-seuml nuk

ishte e rasteumlsishme dhe se ishte krahu meuml i natyrsheumlm i Leumlvizjes Kombeumltare neuml Kosoveuml qeuml nga viti 1945 Lufta e

Kosoveumls neumln udheumlheqjen e UCcedilK-seuml dhe ndihma e

madhe nga faktori ndeumlrkombeumltar qeuml solleumln lirineuml qeuml sot

popullata e Kosoveumls e geumlzon deumlshmon dhe provon se

ishte vepra meuml madhore e teuml gjitheuml atdhetareumlve qeuml u

angazhuan peumlr Pavareumlsineuml e saj duke mos kursyer as

jeteumln e tyre

Ky organizim i ri dhe kjo qasje e re politike e ushtarake

me koheuml kishte kaluar barrierat ideologjike dhe nuk e

shihte meuml veten pre teuml asnjeuml ideologjie Bile peumlr hir teuml

interesave meuml madhore kombeumltare gati teuml gjitheuml ish teuml burgosurit politikeuml neuml vitet e 89-99 me daljen nga burgu

kishin aderuar neuml radheumlt e LDK-seuml e parti teuml tjera teuml

formuara legalisht veteumlm e veteumlm qeuml teuml beumlnin unitetin

kombeumltar edhe meuml teuml fuqisheumlm Ka ndodhur edhe kjo se

meuml voneuml kur po ata iu bashkonin radheumlve teuml UCcedilK-seuml

paraprakisht deklaronin se nuk i takonin asnjeuml partie se

peumlr ta ekzistonte veteumlm UCcedilK-ja si faktor politik e

ushtarak i Kosoveumls

Veteumlm kur teuml studiohet mireuml thelleumlsisht e shkenceumlrisht

kjo periudheuml do teuml kuptohet meuml mireuml e meuml drejt e teumlreuml situata politike e ushtarake neuml teuml cileumln kaloi Kosova

Edhe pse kjo situateuml e reumlndeuml me kalimin e viteve do teuml

davaritej neuml Kosoveuml do teuml ndihej reumlndeuml pesha e

represionit teuml egeumlr serb por edhe meuml tej tek populli

shqiptareuml do teuml rritej besimi te SHBA-teuml e Evropa si

kodi meuml i pathyesheumlm peumlr lirineuml dhe sigurineuml globale

Bashkeumlsia ndeumlrkombeumltare shfaqet si forceuml rrezatuese peumlr

zgjidhjen e problemit teuml shqiptareumlve neuml ish-Jugosllavi

ngase ata (shqiptareumlt) pa dashjen e tyre kishin ngelur

larg saj Angazhimin e madh qeuml beumlneuml forcat kombeumltare

peumlr tu kthyer aty neuml Evropeuml nuk ishte i lehteuml ashtu siccedil ishte menduar neuml fillim teuml viteve teuml 90-ta Ajo madje

shpesh acaroi edhe kancelariteuml evroperendimore

Reumlndeumlsia e keumlsaj politike dhe e keumlsaj lufte meuml voneuml

kishte sheumlnuar ngritje graduale pozitive mund teuml thuhej

qeuml nga Rezoluta e Parlamentit Evropian (1989) e deri te

peumlrkrahja e Planit Gjitheumlpeumlrfshireumls teuml MartiAhtisarit41

Zgjidhja e ccedileumlshtjes seuml Kosoveumls e cila ishte edhe sfida e

fundit e madhe qeuml kishte mbetur neuml Ballkan pas

shpeumlrbeumlrjes seuml Jugosllaviseuml respektivisht beumlrja e

pavareumlsiseuml seuml Kosoveumls mbi bazeumln e Planit teuml Ahtisarit i

cili peumlrbeumln njeuml zgjidhje kompromisi eumlshteuml njeuml sproveuml peumlrfundimtare peumlr politikeumln e jashtme teuml Bashkimit

Evropian teuml SHBA-ve dhe e Bashkeumlsiseuml ndeumlrkombeumltare

neuml peumlrgjitheumlsi

41

Marti Ahtisari Plani gjitheumlpeumlrfshireumls Gazeta Koha ditore 3 shkurt

2007 Prishtineuml

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

35

Hazir Mehmeti Vjeneuml

Kisha Katolike Shqiptare vateumlr neuml sheumlrbim teuml njeriut dhe kombit

30 vjet nga krimi serb i helmimit teuml feumlmijeumlve shqiptareuml neuml Kosoveuml

Kisha Katolike Shqiptare vateumlr neuml sheumlrbim teuml njeriut dhe kombit Feumlmijeumlt e helmuar u trajtuan me zemeumlrgjereumlsi e

profesionalisht nga personeli kishtar Tani e 30 vjet meuml pareuml njeuml rifreskim kujtese Policia sekrete serbe placcedilkiteuml barnat

dhe keumlrceumlnon shenjteumlrit neuml sheumlrbim Neuml biseda informative Don Lush Gjergji Urdhri i policiseuml serbe teuml ndalohet

dheumlnia e ndihmave feumlmijeumlve teuml helmuar Kardinali kroat Franjo Kuharic ldquoMendojmeuml se sulmi ndaj Kisheumls Shqiptare neuml

Kosoveuml mbi gjitheuml eumlshteuml akt jo civilizues A eumlshteuml ndihma e dheumlneuml teuml seumlmureumlve teuml tjereuml krim

Viti 1990 neuml Kosoveuml do sheumlnohet si vit i disa ngjarjeve

teuml reumlnda neuml jeteumln e Kosoveumls mbi teuml gjitha peumlrjetimi i

dhuneumls seuml papareuml neuml shkolla Njeumlri nga aktet meuml

kriminale nga teuml gjitha aktet e dhuneumls neuml Kosoveuml ishte

helmimi i feumlmijeumlve shqiptareuml Neuml keumlto rrethana u vuneuml

neuml leumlvizje i teumlreuml populli Nga ajo koheuml do shkeumlpusim pak

rreshta peumlrkujtimi mbi aktivitetin e Kisheumls Katolike

Shqiptare me theks teuml veccedilanteuml neuml Ferizaj dhe Binccedileuml e

sheumlnuar neuml shtypin kroat Kisha Katolike Shqiptare ishte

pjeseuml e keumlsaj leumlvizje neuml mbrojtje dhe ndihmeuml teuml feumlmijeumlve

teuml helmuar nga pushtuesit serb Ajo ishe beumlreuml qendeumlr ku

trajtoheshin teuml helmuarit qendeumlr e furnizimit me bareumlra dhe material sanitar peumlr shumeuml qendra teuml Kosoveumls

Qendeumlr e mbledhjes seuml sheumlnimeve dhe fakteve mbi

helmimin e feumlmijeumlve Keumlto fakte do prezantohen neuml

mjete informimi simpoziume konferenca neuml

vazhdimeumlsi Kisha Katolike Shqiptare ishte shpresa e

ndihmeumls e strehimit ldquoSeuml pari meuml vrisni mua pastaj

veumlllezeumlrit e mi teuml strehuar keumlturdquo tha prifti patriot Porosi

shekullore ndaj veumlllaut Nga sheumlnimet e koheumls po japim

sekuenceuml nga diteumlt e para teuml helmimeve masive neuml

Ferizaj dhe Kosoveuml

Neuml pamundeumlsineuml e krijuar nga intervenimi i policiseuml serbe u beuml e veumlshtireuml deri e pamundur dheumlnia e

ndihmeumls feumlmijeumlve teuml helmuar neuml Ambulanten Rajonale

teuml Ferizajt Neuml keumlto rrethana duhej meuml shumeuml se kurreuml

veprimi organizativ qeuml feumlmijeumlt e helmuar me ccedildo kusht

teuml trajtohen Dr Paulina Lumezi neuml bashkeumlpunim me

kolegeumlt e saj dr Besim Hoxha dr Hajdin Ymeri dha

ideneuml peumlr ngritjen e njeuml ambulante improvizuese brenda

kisheumls Kjo ide u mbeumlshet edhe nga teuml tjereumlt dr Safet

Beqiri dr Xheladin Reqica dr Agim Bytyccedili drTefik

Idrizi drSkender Hyseni U bisedua Don Lush Gjergji

dhe personelin e Kisheumls Katolike Shqiptare duke pareuml nevojeuml teuml ngutshme peumlr ndihmeuml feumlmijeumlve shqiptareuml teuml

helmuar Seuml bashku me personelin sheumlndeteumlsor nga

Shteumlpia e Sheumlndetit neuml Ferizaj vendosin teuml improvizojneuml

ambulanceuml peumlr trajtim mjekeumlsor brenda hapeumlsireumls seuml

kisheumls Dihej se policia serbe pengonte trajtimin neuml

Ambulanten Rajonale e cila ishte e ngarkuar me

pacienteuml pengonte bartjen e teuml helmuarve deri aty dhe

qendra tjera mjekeumlsore jashteuml Ferizajt Kjo edhe

vendoset ku peumlrgjegjeumlse peumlr ambulanten brenda kisheumls

u caktua Motra Viktoria e cila do jeteuml neuml sheumlrbim teuml

vazhduesheumlm me peumlrkushtim Motra Viktoria seuml bashku

me dr Paulina Lumezin dhe dr Hajdin Ymeri mori pjeseuml neuml punimet e Simpoziumit neuml Zagreb i organizuar

me 9 qershor 1990 me temeuml nga helmimet neuml Kosoveuml

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

36

Neumln llupen e pushtuesi serb u vu aktiviteti neuml Kisheumln

Katolike Shqiptare sulmet e saj ishin teuml peumlrditshme dhe

shumeuml agresive nga e cila placcedilkiteumln teuml gjitha bareumlrat

maltretohen mjekeumlt sheumlrbyesit dhe teuml seumlmureumlt Kjo

gjendje u pasqyrua edhe neuml shtypin e koheumls Neuml biseda

informative ftohet edhe Don Lush Gjergji teuml cilin e

urdheumlrojneuml peumlr ndeumlrprerje teuml trajtimit teuml helmuarve neuml kisheuml

Shtypi kroat ldquoVecernji Listrdquo ldquoFokusrdquo ldquoGlas Koncilardquo

dhe gazeta tjera peumlrcillnin ngjarjet neuml Kosoveuml mes tyre

u dallua me regjistrimin dhe shkrimet drejtpeumlrdrejteuml nga

helmimet e feumlmijeumlve shqiptareuml neuml Kosoveuml gazeta ldquoGlas

Koncilardquo e cila ishte e lidhur me aktivisteuml humanisteuml

dhe sheumlrbimet humanitare preneuml Kisheumls Katolike

Shqiptare neuml Kosoveuml Shoqeumlriteuml shqiptare e kroate

bashkeumlrendonin aktivitet dhe ishin kundeumlr politikeumls

serbe lufteumlnxiteumlse neuml Kosoveuml Kisha Katolike Kroate

udheumlhiqej nga Kardinali Franjo Kuharic i cili kishte takime teuml vazhdueshme me veprimtareumlt shqiptareuml jo

veteumlm neuml Kroaci Dr Besnik Bardhi dhe rrethin e tij teuml

bashkeumlveprimtareumlve Ferhat Ymeri Sali Krasniqi Talat

Gjinolli Flora Brovina e shumeuml teuml tjereuml

Kroaci Deumlshmi peumlr helmimet neuml Kosoveuml

Murgesha nga Kroacia shkruan njeuml leteumlr peumlr gazeteumln

kroate ldquoGlas Koncilaldquo 6 maj 1990 ldquoPeumlr ccedildo diteuml na

sjellin nga disa teuml helmuar Spitali i kthen neuml shteumlpi

sepse qenka ldquomireumlldquo kurse atyre mundimi neuml lukth u

rikthehet peumlsojneuml ngeumlrccedile neuml keumlmbeuml veumlshtrimi i syve eumlshteuml si para frymarrjes seuml fundit Nuk mund teuml ecin

duhet teuml mbahen Para dy diteumlve njeuml vajzeuml e kaneuml

varrosur Duket se helmi ishte i hedhur para shteumlpiseuml

sepse teumlreuml familja ishte helmuar Veccedilse helmimi nuk

ndikon njeumlsoj te secili Neuml TV nuk e kaneuml treguar keumlteuml

Murgeshat tona japin ampula ldquobedoksin‟‟ dhe tableta

ldquonovalgetol‟‟ por keumlto na kaneuml mbaruar sepse peumlr

shkak teuml helmimit teuml madh janeuml harxhuar neuml barnatoret

e Ferizajit dhe Gjilanit Se si do daleuml kjo veteumlm zoti e

di Sa lot janeuml derdhur keumlto diteuml neuml rrethinat tonardquo

Viziteuml 25 vjet meuml pas

Kjo para se gjithash neuml Ferizaj dhe Binccedileuml ku sheumlrbenin

disa Motra nderi nga Kroacia me vite teuml tera neuml misionin

e tyre sheumlrbyes fetar e human Mes tyre Jela Gojevic

dhe Marjana Gojevic teuml cilat u dhaneuml ndihmeuml feumlmijeumlve

teuml helmuar shqiptareuml Neuml takimin toneuml pas tridhjeteuml

vjeteumlve Motra Jela Gojevic i kishte teuml freskeumlta peumlrjetimet

e saja nga skenat e dhembshme e teuml helmuarve qeuml

keumlrkonin ndihmeuml Ajo me modesti nuk deumlshironte teuml

lavdeumlrohet se ka beumlreuml diccedil teuml madhe ka beumlreuml detyreumln ndaj

zotit dhe njeriut ldquoPo ishte koheuml e reumlndeuml vinin feumlmijeuml teuml

seumlmureuml Ne iu ofronim ndihmeuml me ato mjete qeuml kishim

neuml shteumlpineuml toneuml teuml peumlrbashkeumlt kishim podrumin ku

mbanim materiale dhe kishim mundeumlsi teuml japim ndihmeuml Kishte diteuml qeuml vinin shumeuml nxeumlneumls nga Ferizaj Prizreni

dhe gjitheuml Kosova pasi nuk kishin mundeumlsi teuml keumlrkonin

ndihmeuml neuml objekte tjera Ndihmeuml teuml madhe dha Nue

Gjergji Ne nuk e dinim peumlr ccedilfareuml seumlmundje ishte fjala

por e shihnim se feumlmijeumlt ishin teuml seumlmureuml disa nga teuml

cileumlt reumlndeuml Meuml kujtohet se forcat policore serbe erdheumln

dhe grabiten teuml gjitha barnat dhe materialet qeuml duheshin

peumlr dheumlnie teuml ndihmeumls Kjo ndodhi dy hereuml (ldquo sve do

nul‟‟) Me dateuml 9 gusht 1990 ldquoGlas Koncila‟‟ shkruan

rreth sulmit teuml forcave serbe neuml Kisheumln Katolike

Shqiptare dhe grabitje e bareumlrave maltretimet e

personelit dhe teuml helmuarve

Ipeshkvi Nikeuml Prela keumlrkon intervenim neuml mbrojtje

teuml drejtave teuml njeriut

Ipeshkvi i Bashkiseuml Katolike Shqiptare neuml Kosoveuml

deumlrgon nga Ferizaji informateuml me 6 gusht 1990 teuml gjitha

qeverive teuml republikane krahinore dhe asaj federative

me rastin e incidentit teuml shkaktuar nga policia serbe

Agjentet e puneumlve teuml brendshme teuml peumlrcjell me njeumlsitet

speciale teuml armatosura teuml policiseuml me 4 gusht teuml keumltij

viti (1990) pa paralajmeumlruar dhe pa vendim peumlrkateumls

peumlrkundeumlr protesteumls seuml ashpeumlr teuml ipeshkeumlviseuml kontrollojneuml shteumlpineuml e zotit dhe kisheumln e Ferizajt dhe

banesat e motrave teuml nderit neuml Binqeuml neuml meumlngjes rreth

oreumls 0630 neuml teuml njeumljteumln koheuml grabisin bareumlrat e

barnatores seuml motrave teuml nderit gjegjeumlsisht bareumlra peumlr teuml

seumlmureumlt nga teuml gjitha besimet dhe kombeumlsia teuml cileumlt

vazhdimisht kaneuml ardhur teuml varfeumlrit apo neuml mungeseuml teuml

bareumlrave neuml barnatore I vetmi qeuml reagon me njeuml

deklarateuml ishte Kardinali kroat Franjo Kuhariq Ai i del

neuml mbrojtje Kisheumls Shqiptare neuml Kosoveuml i cili e quan akt

jo civilizues ldquoMendojmeuml se ky akt jo civilizues eumlshteuml

sulm mbi gjitheuml Kisheumln Shqiptare neuml Kosoveuml dhe mes tjerash pyet A eumlshteuml dheumlnia e ndihmeumls teuml seumlmureumlve

krim

Neuml takimet me sheumlrbyesit e asaj kohe na ndihmoi

gazetari e publicisti i njohur Rexhep Rifati Edhe vet

ishte i lidhur neuml aktivitetet qeuml zhvilloheshin neuml rrethanat

tejet teuml reumlnda Edhe familja e tij e kishte peumlsuar nga

helmi serb i hedhur Teuta vajza e Rifatit asokohe

nxeumlneumlse e fillores helmohet reumlndeuml bashkeuml me shoqet e

shokeumlt e saja me 5 prill 1990 Edhe sot e keumlsaj dite

deumlgjohet mbi pasojat qeuml laneuml helmimet krim serb i pa

ndeumlshkuar

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

37

Kultureuml

Mark Palnikaj Tiraneuml

Veumlshtrim kritik mbi vepreumln e Gjeccedilovit ldquoKanuni i Lek Dukagjinitrdquo

Peumlr vepreumln e Gjeccedilovit janeuml

mbajtur shumeuml simpoziume dhe

takime qysh nga vdekja tragjike e

tij neuml vitin 1929 madje peumlr

vepreumln e tij janeuml mbajtur takime

studimore edhe neuml teuml gjalleuml teuml tij

Gjeccedilovi gjateuml jeteumls seuml tij 55 vjeccedilare zhvilloi njeuml aktivitet

atdhetar por edhe shkencor duke

na leumlneuml njeuml trasheumlgimi teuml pasur neuml

fusha si arkeologjia etnografia

folklori etj duke mbledhur keumlngeuml

valle gojeumldheumlna mitologjike gjeuml

e gjeumlza fjaleuml teuml urta proverba dhe

materjale teuml tjera teuml cilat u botuan

neuml fillim teuml shekullit teuml kaluar neuml

revsteumln ldquoVisaret e Kombitrdquo Neuml

harkun kohor prej gjashteuml vitesh

nga viti 1904 deri neuml vitn 1910 ai botoi 5 vepra dhe peumlrkthime

Gjateuml regjimit komunist neuml

Shqipeumlri megjith lufteumln e madhe

qeuml u zhvillua kundeumlr feseuml dhe

veccedilanarisht ndaj klerit katolik

vepra e Gjeccedilovit u vlereumlsue duke i

njohur meriteumln e krijimit teuml

Arkeologjiseuml Shqiptare duke e

dekoruar me rastin e 50 vjetorit teuml

shpalljes seuml pavarsiseuml neuml vitin 1962 me Urdheumlrin ldquoPeumlr

Veprimtari Patriotikerdquo teuml klasit III

dhe duke botuar peumlr jeteumln dhe

veprimtarineuml e tij njeuml monografi

me titull ldquoShtjefeumln Gjeccedilovi Jeta

dhe Vepratrdquo e shkruar nga Ruzhdi

Mata shtypur neuml shtypshkronjeumln

ldquoMihal Durirdquo Tiraneuml 1982

Peumlrballeuml vepreumls kolosale atdhetare

dhe shkencore teuml Gjeccedilovit edhe

ai regjim u detyrue t‟i njifte shum nga meritat e tij Pushka e

Gjeccedilovit u vendos neuml Muzeun

Historik Kombeumltar neuml Tiraneuml

qysh neuml vitin 1970 Presidenti Rugova me dateumln 10 qershor 2003 e ka

dekoruar At Shtjefeumln Gjeccedilovin me ldquoMedaljen e Arteuml teuml Lidhjes seuml Prizrenitrdquo

Eumlshteuml detyra joneuml qeuml teuml identifikojmeuml dhe teuml nxjerrim neuml driteuml vepreumln e ploteuml teuml

keumltij kollosi teuml atdhetariseuml dhe teuml letrave shqipe dhe teuml sensibilizojmeuml organet

peumlrkateumlse shteteumlrore dhe politike neuml Shqipeumlri dhe neuml Kosoveuml peumlr teuml veumlneuml neuml

vendin qeuml meriton figureumln e keumltij patrioti teuml madh

Tema ime do teuml jeteuml e peumlrqeumlndruar nga njeuml keumlndveumlshtrim kritik por

njeumlkoheumlsisht edhe dashamireumls dhe jo denigrues peumlr vepreumln madhore ldquoKanuni i

Lek Dukagjinitrdquo qeuml e ka beumlreuml teuml pavdeksheumlm emrin e autorit teuml sajeuml

Edhe pse janeuml shkruar me qindra artikuj studimoreuml mbi keumlteuml vepeumlr duke e

etiketuar neuml forma nga meuml ekstremet nga cileumlsimi si njeuml kryevepeumlr deri neuml

mallkim teuml sajeuml si njeuml vepeumlr qeuml beumln teuml ekspozohen aneumlt meuml teuml erreumlta teuml realitetit

shqiptar vazhdojneuml akoma teuml shkruhen pa fund studime dhe referate peumlr teuml

Analizeumln meuml teuml sakteuml dhe teuml koncentruar teuml keumlsaj vepre e ka beumlreuml neuml hyrje teuml

botimit teuml pareuml teuml sajeuml korifeu i letrave shqipe Ateuml Gjergj Fishta

Neuml sesionin shkencor qeuml u mbajt neuml Zllakuqan me dateuml 25 korrik 2017 jam

paraqitur me njeuml temeuml me titull ldquoGjakmarrja neuml vepreumln e Shtjefeumln Gjeccedilovitrdquo

Aty kam folur me holleumlsi peumlr problemin e gjakmarrjes dhe trajtimin e keumltij fenomeni nga Kanuni i Lek Dukagjinit Tema eumlshteuml e botuar dhe mund teuml

gjeumlndet me lehteumlsi prandaj sot nuk do ta trajtoj aspak keumlteuml temeuml

Neuml vitin 1960 neuml revisteumln shkencore ldquoBuletin i Universitetit Shteteumlror teuml

Tiraneumlsrdquo Seria Shkencat Shoqeumlrore volumi II faqe 95 eumlshteuml botuar njeuml

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

38

studim mjaft serioz nga studjuesja

ruse J V Ivanova mbi vepreumln

ldquoKanuni i Lek Dukagjinitrdquo

Neuml vijim teuml studimit teuml saj kjo studjuese neuml faqen 96 peumlr teuml

kuptuar meuml mireuml vepreumln e

Gjeccedilovit ajo ka shtruar tre pyetje

Cileumls koheuml i peumlrkasin informatat

qeuml sjell ai neuml vepreumln e tij

Neuml ccedilfar trualli ka vepruar Kanuni

i Lek Dukagjinit

Neuml ccedilfareuml rrethanash konkrete

historike ka lindur Kanuni dhe neuml

cilat ambiente shoqeumlrore ka patur

fuqi

Teuml tria keumltyre pyetjeve ajo eumlshteuml

rrekur t‟u japeuml peumlrgjigje nga

keumlndveumlshtrimi i sajeuml qeuml peumlr hir teuml

seuml veumlrteteumls peumlr areumlsye teuml

rrethanave politiko shoqeumlrore teuml

koheumls nuk mund ti shmangej

krejteumlsisht ndikimit teuml ideologjiseuml

zyrtare teuml koheumls qeuml ishte regjimi

komunist

Neuml temeumln time do teuml peumlrpiqem edhe uneuml teuml jap versionin tim peumlr

keumlto tri pika pa kopjuar ideteuml ose

pikpamjet e keumlsaj studjueseje teuml

nderuar

Nga teuml dheumlnat e publikuara deri

sot pranohet qeuml sheumlnimet peumlr

kanunin e Lek Dukagjinit rreth

dy mijeuml faqe doreumlshkrime

Gjeccedilovi i mblodhi nga viti 1907

deri neuml vitin 1915 neuml famullineuml e Gomsiqes ku punoi rreth 8 vjet

Informatat qeuml sjell neuml keumlto

sheumlnime u peumlrkasin keumltyre viteve

dhe vendi ku keumlto rregulla

zbatoheshin ishin kryesisht

krahina rreth e rrotull famulliseuml seuml

tij dhe neuml Mirditeuml

Mbledhja por sidomos

kodifikimi i ndareuml neuml nene dhe

kapituj teuml veccedilanteuml eumlshteuml njeuml puneuml shkencore qeuml ka keumlrkuar shum

koheuml dhe mund nga autori dhe

eumlshteuml njeuml meriteuml e

jashteumlzakonshme e tij

Zonat ku zbatohej kanuni me

emrin Lek Dukagjini ishin

kryesisht zonat katolike neuml fiset e

Maleumlsiseuml seuml Madhe Nikaj

Meumlrturi Shala dhe Shoshi 12

bajrakeumlt e vegjeumll teuml Pultit Thaccedili

Berisha Maleumlsia e Lezheumls dhe bajrakeumlt e Mirditeumls

Autorja qeuml citova meuml sipeumlr shkruan se ky kanun zbatohej edhe neuml Krasniqe

Gash Bytyccedil Has Lumeuml dhe disa vende teuml tjera me popullsi teuml besimit musliman gjeuml qeuml nuk eumlshteuml e veumlrteteuml

Neuml zonat me popullsi teuml besimit musliman krahas kanunit ka vepruar edhe

sheriati qeuml ishte njeuml e drejteuml qeuml e praktikonte pushtuesi turk neuml shum zona

Madje edhe neuml zonat me popullsi teuml besimit katolik qeuml peumlrmendeumlm meuml sipeumlr

ky kanun nuk ka vepruar kudo njeumllloj por ka dallime teuml theksuara

Dera e Gjo Markut e kodifikuar neuml keumlteuml peumlrmbledhje teuml Gjeccedilovit i ka patur ato

privilegje veteumlm neuml bajrakeumlt e Mirditeumls por jo neuml zonat e tjera

Neuml zonat me popullsi teuml besimit teuml krishtereuml dhe musliman fqinje me Mirditeumln

ka vepruar njeuml tjeteumlr kanun i njohur si ldquoKanuni i Skeumlndeumlrbeutrdquo Ky u mblodh

dhe u kodifikue nga Imzot Frano Ilia dhe u botue nga Arqipeshkvia e Shkodreumls

neuml vitin 1993 Zona e Kurbinit ku vepronte ky kanun eumlshteuml shum e peumlrzier nga

ana gjinore me popullsineuml e fiseve teuml Mirditeumls

Edhe studjuesi Xhemal Meccedili ka botuar njeuml peumlrmbledhje mbi teuml drejteumln

zakonore me titull ldquoKanuni i Lek Dukagjinit Varjanti i Pukeumlsrdquo

Neuml fakt Gomsiqja ku e mori leumlndeumln kryesore Gjeccedilovi peumlr vepreumln e tij eumlshteuml

quajtur historikisht pjeseuml administrative e Pukeumls edhe pse eumlshteuml me popullsi teuml

peumlrzier teuml fiseve nga Puka dhe Mirdita

Neumlse marrim parasysh ndryshimet e keumlsaj teuml drejte zakonore qeuml vepron neuml fise

pak meuml teuml largeumlta nga Gomsiqja si Nikajt Meumlrturi Berisha Shala Shoshi

Shkreli Keumllmendi Hoti Gruda etj ateumlhereuml rezulton qeuml ky kanun nuk eumlshteuml i

njeumlllojteuml neuml zonat qeuml peumlrmendeumlm

Edhe Xhafer Martini dhe Shefqet Hoxha kaneuml mbledhur teuml drejteumln zakonore

peumlr Dibreumln dhe Lumeumln krahina relativisht afeumlr me zoneumln ku Gjeccedilovi mblodhi

materialet peumlr vepreumln e tij

Me keumlto qeuml shkruam meuml sipeumlr marrin peumlrgjigje dy pyetjet e para ndeumlrsa peumlr pyetjen e treteuml duhet teuml ndalemi edhe pak Kur e ka zanafilleumln Kanuni asnjeumlri

nuk mund ta thoteuml me kompetenceuml fjaleumln e tij sepse fatkeqeumlsisht janeuml dy

shkaqe kryesore qeuml nuk e mundeumlsojneuml hedhjen driteuml mbi keumlteuml pikeuml Seuml pari neuml

Shqipeumlri pushtuesi turk gjateuml koheumls qeuml e mbajti teuml pushtuar ka djegur dhe

shkateumlrruar ccedildo gjeuml teuml shkruar dhe seuml dyti vendi yneuml ka qeumlneuml i neumlnshtruar disa

pushtuesve si romakeumlt serbeumlt bullgareumlt dhe neuml fund edhe turqit

Secili pushtues neuml koheumln e sundimit teuml tij ka zbatuar dhe ju ka imponuar ligjet

e veta popullsiseuml seuml neumlnshtruar Janeuml teuml njohura ligjet e Kostandinit teuml Madh teuml

Justinianit Kodi i Dushanit dhe disa ligje teuml tjera teuml cilat neuml periudha kohe teuml

peumlrcaktuara janeuml zbatuar neuml popullsineuml shqiptare Po ashtu gjateuml sundimit

rreth 500 vjeccedilar teuml pushtuesit turk zbatimi i disa ligjeve teuml pushtuesit ka qeumlneuml detyrim Edhe e drejta kishtare e shkruar neuml disa kapituj teuml Bibleumls duhet teuml

pranojmeuml qeuml neuml popullsineuml e krishtereuml ka patur ndikimin e vet

Nuk jemi neuml gjendje peumlr teuml peumlrcaktuar me sakteumlsi ndikimin e secilit nga keumlto

ligje cili ka meuml shum ndikim neuml Kanunin e Lek Dukagjinit por sipas

mendimit toneuml secili nga keumlto ka pak a shum njeuml fareuml ndikimi mbi teuml

Mbas vitit 2000 studjuesja italjane Luccedilia Nadin dhe studjuesi shqiptar Peumlllumb

Xhufi kaneuml publikuar Statutet e Shkodreumls nga njeuml kopje doreumlshkrim e ruajtur

neuml Biliotekeumln e Muzeut Correr neuml qytetin e Venecies

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

39

Ky dokument me rreth njeumlqind

faqe eumlshteuml shkruar rreth vitit

1479 dhe ka njeuml reumlndeumlsi teuml

jashtzakonshme peumlr studimin e seuml drejteumls penale dhe zakonore neuml

truellin Arbeumlror dhe peumlr keumlteuml

eumlshteuml shkruar dhe diskutuar

shumeuml neuml Shqipeumlri dhe jashteuml

sajeuml por uneuml e peumlrmenda keumlteuml peumlr

faktin se neuml asnjeumlrin nga nenet e

keumltij Statuti nuk peumlrmendet

gjakmarrja

Shkodra ka qeumlneuml qyteti kryesor

peumlr rrethinat ku ka vepruar Kanuni i Lek Dukagjinit dhe ne

nuk jemi neuml gjendje teuml themi se sa

kaneuml patur ndikim statutet e

Shkodreumls neuml popullsineuml e

rrethinave teuml sajeuml Nuk jemi neuml

gjendje as teuml themi me siguri se

kur ka filluar teuml shfaqet fenomeni

i gjakmarrjes neuml formeumln qeuml kishte

kur shkroi Gjeccedilovi vepreumln e tij

Neuml vepreumln e Gjeccedilovit nuk thuhet

se kur ka filluar teuml shfaqet fenomeni i gjakmarrjes neuml

meumlnyreuml teuml frikeumlshme siccedil ishte neuml

vitet e fundit teuml pushtimit turk

Mbetet detyreuml pareumlsore e

sudjueve taneuml peumlr teuml beumlreuml

keumlrkimet e nevojshme neuml arkivat

e ndryshme kryesisht neuml ato teuml

Romeumls Venecies dhe

Dubrovnikut peumlr teuml pareuml se si ka

evoluar ndikimi i kanunit neuml zonat ku ai pati ndikim

Kanuni neuml secilin lloj ose variant

zbatohet brenda njeuml njeumlsie jo

shumeuml teuml madhe qeuml njifet me

emrin fis ose bajrak

Fise quhen grupime pak a shum

teuml meumldha banoreumlsh qeuml e kaneuml

prejardhjen nga njeuml i pareumllindur

dhe kaneuml teuml gjith lidhje gjaku

midis tyre Nuk ka qeumlneuml zakon teuml

beumlheshin martesa brenda fisit as kur ishin larg njeumlzet breza Neuml

kanun ishte e ndaluar martesa

brenda fisit ldquoedhe neuml 400 brezardquo

mjaft qeuml lidhja e gjakut teuml ishte e

njohur dhe e konfirmuar mireuml

Bajraku eumlshteuml njeuml njeumlsi teritoriale

me banoreuml qeuml ishin teuml lidhur neumln

njeuml flamur por jo

domosdoshmeumlrisht kishin lidhje

gjaku midis tyre

Neuml disa punime eumlshteuml shkruar se bajrakeumlt dhe bajraktarin i krijoi pushtuesi

turk Kjo nuk me duket shum e besueshme sepse asnjeuml shtet nuk mund teuml

krijojeuml as fshtra as qytete as fise por ai mund teuml beumljeuml ndarje administrative mbi

bazeumln e fshatrave qyteteve apo fiseve dhe teuml krijojeuml llojin e administrateumls qeuml e vlereumlson meuml teuml vyer Organizimin administrativ mbi bazeuml bajraqesh pushtuesi

turk e ka peumlrdorur meuml seuml pari neuml shekullin XVIII Ai u ka njohur pushtetin

bajraktareumlve ju ka dheumlneuml disa kompetenca dhe ju ka njohur disa privilegje

dhe ka lejuar qeverisjen jo sipas ligjeve teuml shtetit por sipas teuml drejteumls zakonore

E drejta zakonore peumlsonte rregullime dhe ndryshime sa hereuml banoreumlt e shikonin

teuml areumlsyeshme Ndryshimi beumlhej nga mbledhja e teuml gjith pjeseumltareumlve teuml fisit ose

bajrakut duke marreuml pjeseuml siccedil thuhej ldquoburr peumlr shpirdquo ccedilka neumlnkuptonte qeuml teuml

ishte i pranisheumlm neuml kuvend nga njeuml pjeseumltar mashkull nga ccedildo familje e

komunitetit Vendimet merreshin me shumiceuml absolute me votim teuml hapur Ato

ishin teuml detyrueshme peumlr zbatim nga teuml gjith komuniteti pa peumlrjashtim peumlrfshireuml edhe parineuml Seuml bashku me vendimet peumlrcaktoheshin edhe sanksionet

peumlr cilindo qeuml nuk zbatonte vendimet e miratuara Masat shteumlrnguese kaneuml

qeumlneuml shumeuml teuml rrepta dhe fillonin nga gjobat qeuml mund teuml ishin me para ose me

shtrimin e drekave ose darkave peumlr teuml gjith komunitetin dhunimi publik duke e

detyruar fajtorin teuml merrte njeuml gur teuml reumlndeuml dhe ta transportonte i veteumlm neuml njeuml

distanceuml qeuml ata e shikonin teuml arsyeshme deumlbimi peumlr tre vjet ose peumlrgjithmoneuml

nga vendbanimi dhe shkateumlrrimi i teuml gjitha pronave dhe djegia e shteumlpiseuml Neuml

raste ekstreme ishte vrasja e personit fajtor ose vrasja kolektive Vrasja

kolektive ishte kur fajtori beumlnte njeuml krim qeuml fyente reumlndeuml nderin dhe dinjitetin e

fisit Neuml keumlteuml rast fajtori lidhej dhe vendosej neuml njeuml shesh dhe vritej duke e

qeumllluar teuml gjith me armeuml

Veumlndimet qeuml merreshin ishin neuml shum raste specifike veteumlm peumlr njeuml fis ose

bajrak dhe neuml keumlteuml kuptim Kanuni i njeumlrit fis mund teuml mos ishte i njeumlllojteuml me

ateuml teuml fisit tjeteumlr Edhe neuml Kanunin e hartuar nga Gjeccedilovi neuml shtojceumln qeuml eumlshteuml

vendosur neuml fund beumlhet fjaleuml peumlr vendime teuml fiseve ose teuml djelmniseuml teuml cilat

janeuml marreuml neuml kushte teuml caktuara peumlr probleme teuml caktuara Ky eumlshteuml shembulli

ilustrues meuml i mireuml qeuml Kanuni nuk ishte i shkruar njeumlhereuml e peumlrgjithmoneuml por

ishte neuml peumlrpunim dhe ndryshim teuml vazhduesheumlm dhe nuk ishte kudo i njeumljteuml

Edhe pse janeuml shkruar shumeuml studime mbi teuml drejteumln zakonore shqiptare gjateuml

afeumlr 150 vjeteumlve teuml fundit jam i mendimit se ka akoma shumeuml hapeumlsira teuml

pastudjuara dhe ka veumlnd peumlr studime teuml tjera teuml bazuara neuml teuml dheumlna arkivore dhe jo nga mbledhja gojore neuml komunitetet ku zbatohet

Shkrimi i teuml drejteumls zakonore mbi bazeumln e intervistave dhe tregimeve nga

banoreumlt e komuniteteve pa u thelluar neuml literatureuml dhe neuml dokumenta arkivore

jep njeuml produkt qeuml leuml shumeuml peumlr teuml deumlsheumlruar neuml lidhje me cileumlsineuml dhe

sakteumlsineuml e tij Gjeccedilovi ka meriteumln qeuml ishte i pari qeuml beumlri mbledhjen dhe

kodifikimin e keumlsaj teuml drejte zakonore por jam i mendimit se ajo duhet

studjuar me sy kritik dhe teuml ploteumlsohet me teuml dheumlna teuml reja nga studjues

profesionisteuml dhe institucione prestigjioze shteteumlrore ose nga shoqeumlria civile

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

40

Nikeuml Gashaj Podgoriceuml

At Gjergj Fishta poet kombeumltar

At Gjergj Fishta

At Gjergj Fishta (1871-1940) eumlshteuml poeti kombeumltar

dramaturg prozator estet publicist pedagog klerik dhe

politikan Lindi meuml 23 tetor 1871 neuml fshatin Fishteuml teuml

Zadrimeumls neuml paralagje teuml Shkodreumls Ndoqi shkollat

franccedileskane neuml Troshan dhe Shkodeumlr Meuml 1886 kur

ishte 15 vjeccedil u deumlrgua nga franccedileskaneumlt neuml Bosnjeuml- neuml

Sutjeskeuml Livno dhe Kresheveuml ku studioi teologji

filozofi dhe gjuheuml teuml huaja sidomos latinishten

italishten dhe kroatishten Atje ra neuml kontakt me

shkrimtarin boshnjak Geumlga Martiq dhe me poetin kroat Silvije Strahimir Kranjccedileviq teuml cileumlt i zgjuan talentin

letrar Fishta u frymeumlzua edhe nga shkrimet e

shkrimtarit franccedileskan Andria Kaccediliq-Mioshiq poet dhe

publicist dalmat po ashtu edhe nga veprat e poetit kroat

Ivan Mazhuraniq Fishta njihte edhe krijimet letrare teuml

poetit malazez Petar Petroviq Njegosh etj

Meuml 1894 u shugurua prift dhe u pranua neuml urdhrin

franccedileskan Po ateuml vit u kthye neuml Shqipeumlri dhe filloi

puneumln si meumlsues neuml kolegjin franccedileskan neuml Troshan e

meuml pas si famullitar neuml fshatin Gomsiqe

Fishta u emrua neuml vitin 1902 drejtor i Gjimnazit

Franccedileskan neuml Shkodeumlr i cili qysh prej themelimit teuml tij

neuml vitin 1861 drejtohej nga teuml huajt Me ardhjen peumlr

drejtor Fishta neuml shkolleuml beumlri shtiemen e gjuheumls shqipe

si gjuheuml meumlsimi Pra zeumlvendeumlsoi italishten me shqipen

peumlr hereuml teuml pareuml si gjuheuml neuml shkolleuml Neumln drejtimin e tij

shkolla mori njeuml hov teuml ri Shkolla e Pateumlr Gjergjit ndash

keumlshtu e quajshin shkodraneumlt Ajo u beuml qendra e

atdhetarvet ku neuml mbreumlmje mbledhshin djelmoshat e

qytetit peumlr teuml marreuml keumlshilla e meumlsime nga goja e

Mjeshtrit t‟ideseuml kombeumltare Gjergj Fishteumls Praneuml keumlsaj

shkolleuml Fishta formoi dhe njeuml grup amatoreumlsh Teatri e

me keumlta ccedilfaqi hereuml mbas here copa teuml ndryshme teuml

peumlrpiluara prej tij neuml Salonin e vogeumll t‟oborrit teuml

Shkodreumls teuml cilin ai veteuml me shijen e veteuml teuml pashoqe e

ndreqte e mirsonte e pikturonte ndash mbasi duhet dijteuml- se

ishte edhe njeuml piktor i mireuml Keumlshtu pra populli i Shkodreumls pati fatin teuml kishte neuml gji teuml vet qysh prej vitit

1907 njeuml teateumlr ndash mund t‟a quajmeuml - kombeumltar

Keumlto ccedilfaqje gjithmoneuml me subjekt shqiptar ngjalleumln njeuml

entuziazeumlm neuml zemrat e teuml gjitheumlve dhe emeri i pateumlr

Gjergjit u beuml ylli i riniseuml U krijua njeuml brez i ri me shpirt

e me zemeumlr shqiptar fanatik i ccedileumlshtjes kombeumltare

Njeuml kontribut jashteumlzakonisht teuml madh Fishta e dha si

kryetar i Komisionit peumlr hartimin e alfabetit teuml gjuheumls

shqipe neuml Kongresin e Manastirit (Bitoli i soteumlm- Maqedonia e Veriut) meuml 1908

Zoteumlsia e Fishteumls si poet i cili ka leumlneuml emeumlr pothuaj neuml teuml

gjitha gjiniteuml dhe zhanret e krijimtariseuml letrare shprehet

sidomos neuml kryevepreumln ldquoLahta e Malciseumlrdquo neuml teuml

tridhjeteuml keumlngeumlt e seuml cileumls poetizohet historia e popullit

shqiptar nga Lidhja e Pizrenit 1878 e deri neuml pavareumlrsineuml

e Shqipeumlriseuml meuml 1912 Neuml keumlteuml vepeumlr Fishta keumlndon

lufteumln e popullit shqiptar peumlr pavareumlsi teuml zhvilluar neuml dy

drejtime kundeumlr Perandoriseuml Osmane neuml periudheumln e

shthurjes seuml saj dhe lufteumln kundeumlr coptimit teuml truallit

etnik shqiptar nga Mali i Zi dhe nga Serbia

Gati e teumlreuml leumlnda me teuml cileumln Fishta ndeumlrtoi keumlteuml vepeumlr

eumlshteuml nxjerrur nga jeta e pasuria shpirteumlrore e popullit

shqiptar (Martin Camaj) Kot mundohen Grekeumlt e soteumlm

ndash thonte Faik Konica ndash teuml gjejneuml neuml leteumlrsin e vet njeuml

vepeumlr meuml teuml ploteumlsueme se ldquoLahuteumlnrdquo

Reumlndeumlsia e madhe e Fishteumls eumlshteuml si sekretar i

peumlrgjithsheumlm i delegacionit shqiptar neuml Konferenceumln e

Paqeumls neuml Paris meuml 1919 -1920 Po ashtu neuml zgjedhjet e

qershorit teuml vitit 1921 Gjergj Fishta zgjedhet deputet i Shkodreumls dhe neumlnkryetar i Parlamentit teuml Shqipeumlriseuml

Prandaj eumlshteuml me reumlndeumlsi angazhimi i tij politik peumlr

peumlrfaqeumlsimin dhe artikulimin me dinjitet teuml interesave teuml

popullit dhe teuml shtetit shqiptar

Fishta ka meriteuml teuml madhe peumlr mbrojtjen cileumlsore teuml

interesave teuml shtetit shqiptar dhe teuml mbrojtjes seuml drejtave

njereumlzore teuml veumlllezeumlve shqiptar jashteuml kufijve teuml

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

41

Shqipeumlriseuml si pjeseumltar i delegacionit shqiptar neuml

konferencat ballkanike 1930 neuml Athineuml 1931 neuml

Stamboll 1932 neuml Bukuresht dhe meuml 1933 neuml Selanik

Kontributi i madh i Fishteumls eumlshteuml si bashkeuml themelues

dhe antar i Shoqeumlriseuml letrare ldquoBashkimirdquo neuml Shkodeumlr

meuml 1899 qeumlllimi i seuml cileumls ishte zgjimi kombeumltar i

popullit me aneuml botimesh neuml gjuheumln amtare

Neuml vitin 1923 shoqnija ldquoRozafatrdquo organizoi neuml Shkodeumlr

njeuml ekspoziteuml pikturash kombeumltare Neuml keumlteuml ekspoziteuml

Fishta paraqiti 24 copeuml piktura origjinale teuml tij teuml punura

me njeuml mjeshtri aq teuml madhe sa disa prej tyre u miratuan

nga Akademia e Vjeneumls

Fishta seuml bashku me patriotin Luigj Gurakuqin formuan

ldquoKomisin Letrarerdquo neuml Shkodeumlr meuml 1916 e cila kishte

peumlr qeumlllim me i veuml themelet e njeuml gjuhe teuml peumlrbashkeumlt

letrare teuml shqipes

Fishta duke iu mbajteuml gjithnjeuml parimit teuml vet themelor se

shtypi acircsht arma macirc e mireuml peumlr teuml peumlrhapeuml mendimet e

mjeti macirc i peumlrdorshmi peumlr t‟i ccedileleuml syt popullit themeloi

revisteumln letrare filozofike dhe diturore ldquoHylli i Driteumlsrdquo

meuml 1913 Po ashtu meuml 1916 themeloi dhe drejtoi

gazeteumln politike-letrare rdquoPosta e Shqypnisrdquo Peumlrveccedil

keumltyre peumlr njeuml koheuml teuml gjateuml drejtoi dhe revisteumln ldquoZacircni i Shna Ndoutrdquo

Fishta njihet si poeti meuml popullor i shqiptareumlve si poeti

meuml i peumlrzeumlmeumlrt i keumltij populli Ai ka qeneuml figura

emblematike e gjuheumls dhe kultureumls shqipe dhe apostulli i

Atdheut teuml vet Prandaj ai eumlshteuml nderi dhe krenaria e

shqiptariseuml Ai e meriton keumlteuml nderim dhe vlereumlsim

Eumlshteuml njeuml boteuml e teumlreuml qeuml e ka nderuar si teuml tilleuml qeuml e ka

cileumlsuar si poetin meuml teuml madh teuml kombit shqiptar

Poeziteuml e tij epike lirike e satirike jo veteumlm u njofteumln u studiuen dhe u ccedilmuan neuml teumlreuml boteumln shqiptare duke leumlneuml

vrageuml teuml pashlyeshme por jehuan edhe neuml boteumln letrare

teuml jashtme tue e beuml teuml njoftur emrin shqiptar ndeumlr rrethet

intelektuale teuml boteumls seuml qyteteumlruar

Gjergj Fishteumln e nderoi dhe ngriti bota shqiptare por

dhe bota e jashtme duke i dheumlneuml atij dekorata e tituj

nderimi E dekoroi Mbreti i Austro-Hungariseuml me

Ritterkreuz (1912) Papa Piu XXII me Medaljen e

Meritimit (1925) Parija e Peumlrgj e Urdhnit Franccedileskan

me titullin Lector Jubilatus (1929) mbreti i Turqiseuml me

dekorateumln Mearij klII (1912) dhe Greqia me dekorateumln Foenix (1931)

Fishta meuml 1939 u zgjedh aneumltar i rregullt i Akademiseuml

Italiane teuml Shkencave dhe Arteve Kryetari i keumlsaj

Akademi Luigj Federzoni neuml telegramin qeuml i deumlrgoi

Ernest Koliqit si Ministeumlr i Arsimit teuml Shqipeumlriseuml neuml

raseumln e vdekjes seuml poetit me 30 dhjetor teuml vitit 1940

ndeumlr teuml tjerat u shpreh bdquobdquoAkademia e tyre humbi njeuml

ndeumlr pjestareumlt e vet meuml teuml shkeumllqyesheumlm

Eqrem Ccedilabej thekson bdquobdquoVepra e Fishteumls i ka rreumlnjeumlt neuml tokeumln e neuml jeteumln popullore teuml Shqipeumlriseuml ajo nuk do

t‟ishte ccedilka eumlshteuml pa njohjen e thelleuml teuml vendit nga ana e

poetit dhe nuk mund teuml kuptohet pa njohur veumlndin dhe

njereumlzit e Shqipeumlriseuml Veccedilse ccedil‟i fali vendi poetit ky ia

peumlrligji neuml trajteuml teuml fisnikeumlruar teuml artit Sepse vepra e tij u beuml pasqyra besnike fytyra e kthjellteuml e gjitheuml veumlrteteumlsiseuml

etnike trimeumlriseuml seuml ashpeumlr burreumlriseuml luftarake krenariseuml

raciale qeuml ka mundur teuml ruaj gjer sot jeta shqiptare‟‟

Lazgush Poradeci thoteuml bdquobdquoFishta eumlshteuml shkeumlmb i tokeumls

dhe shkeumlmb i shpirtit shqiptar‟‟ Ndeumlrsa Karl Gurakuqi

u shpreh bdquobdquoShqipeumlrineuml e deshti aq fort sa qe gjaacutell e peumlr teuml

cileumln shkricircni krejt jeteumln e vet Shqipeumlnia qe ideali i tij

peumlr tecirc punoi peumlr tecirc vuajti e me emnin e saj neuml gojeuml dha

frymeumln e fundit‟‟ Peumlr tecirc pat keumlndua

Dersaacute trsquomuendem me ligjrue

E saacute gjall me frymrsquoun jam

Kurr Shqipni srsquokam me trsquoharrue

Edhe nrsquovorr me trsquo peumlrmendrsquo kam

Prandaj emri i tij do teuml duhej teuml shkruhej me germa teuml

arteuml neuml historineuml kombeumltare sepse ka qeneuml kolosi i

historiseuml dhe kultureumls kombeumltare shqiptare

Mireumlpo sikurse eumlshteuml e njohur Fishta neuml periudheumln e

sistemit komunist peumlr arsye politike dhe ideologjike u

ndalua meuml se dyzet vjet nga meumlsimi neuml shkolla e neuml universitete si dhe nga botimi dhe studimi neuml trojet

shqiptare Shqipeumlri Kosoveuml Maqedoni Mal i Zi e

Lugineuml e Presheveumls Kjo ndaleseuml beumlri qeuml disa gjenerata

teuml mos kishin mundeumlsi ta njohin keumlteuml figureuml teuml madhe teuml

kultureumls shqiptare

Pas reumlnjes seuml komunizmit neuml Shqipeumlri Fishta peumlrseumlri

keumlthehet neuml institucione arsimore kulturore dhe

shkencore peumlr t‟u meumlsuar dhe studiuar por jo dhe sa

duhet Megjithateuml ekziston nevoja peumlr njohjen meuml teuml

mireuml teuml gjeneratave teuml reja me vepreumln e reumlndeumlsishme letrare-artistike teuml tij si dhe me kontributin e madh teuml

peumlrgjithsheumlm teuml Fishteumls peumlr kultureumln dhe ccedileumlshtjen

kombeumltare shqiptare

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

42

Mr Engjeumlll I Berisha Gjakoveuml

Doli nga shtypi veumlllimi meuml i ri poetik i autorit Jeton Kelmendi ldquoNjeuml ardhje tjeteumlrrdquo

Edicioni IWA ldquoBOGDANIrdquo maj 2020

Njeuml veumlllim poetik sikur e ka neuml

unin e tij autori teuml manifestohet

neuml koheuml neuml perspektiveumln e

trajtimit teuml dukurive qeuml e rrethojneuml njeriun dhe ky

kompleksivitet artistik me vlereuml i

sillet neuml teumlreuml opusin e tij tashmeuml

njeuml legjitimitet i njohur i keumltij

autori Kur lexon keumlteuml autor me

theks teuml veccedilanteuml neuml librin e fundit

teuml tij ldquoNjeuml ardhje tjeteumlrrdquo sa me

ngulm eumlshteuml rezistenca ndaj

pushtimit teuml veumlrteteumls sikur meumlton

teuml thoteuml poeti shikoje neuml fytyreuml teuml

veumlrteteumln vetvetiu demaskohet sheumlmtia

Jeton Kelmendi tanimeuml ka

strukturim teuml tij poetik ka ngjizje

qeuml e dallon nga shumeuml krijues

duke qeneuml neuml koherenceuml me ccedildo

varg qeuml shkruhet diku neuml boteuml

pasi qeuml ai jeton bashkeuml me

poezineuml boteumlrore novative dhe

sikur teuml thuash me metaforeumln e

universalizmit i peumlrkthyer neuml

shumiceumln e gjuheumlve qeuml i flet njereumlzimi peumlr t‟u beumlreuml emri e

poezia e tij gjuheuml komunikuese

artistike e humane

Ndoneumlse poezia eumlshteuml mjet shumeuml

i mireuml peumlr ta shprehur dashurineuml

reagimin pse jo sugjerimin nuk e

di te kush meuml tepeumlr se te poeteumlt

shprehet organikisht dhimbja po

aq sa dashuria Kelmendi shkaqet

qeuml beumlhen subjekt dobeumlsie neuml shoqeumlri aty ku jetojmeuml cileumlsohen

si pasojeuml e mendjes duke mos e

zoteumlrua cileumlsineuml toneuml qeuml na e faleuml

natyra Dhe keumlteuml e reflekton gati

neuml teumlreuml librin me identitetin e tij

shpirteumlror duke shpeumlrthyer ndaj

sajimeve qeuml na veshen teuml vrazhda

dhe ai eumlshteuml keumlrkues qeuml nga

poezia e pareuml ldquoNuk dilet neuml njeuml koheuml tjeteumlrrdquo duke keumlrkuar njeuml tjeteumlr koheuml njeuml

tjeteumlr dereuml me shpreseumln Ccedilka e konverton besimin neuml pabesi Keumlteuml pyetje e beumln

shpesh autori neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml keumltij libri kur shoqeumlria mbahet neuml

grimca dikush humbeumls e dikush fitues

Kopertina e librit ldquoNjeuml ardhje tjeteumlrrdquo

Dinjiteti krijues e studiues i Visar Zhitit nxjerr mendimin se ky libeumlr ldquoEumlshteuml

njeuml arritje neuml urbanistikeumln e poeziseuml ldquoUrbanistikerdquo thoteuml Zhiti ngase - poezia e tij eumlshteuml qytetare ndjehet neuml shteumlpineuml e vet jo veteumlm neuml Prishtineuml e

Tiraneuml Shkup e Ulqin e meuml gjereuml neuml Ballkan por dhe neuml Bruksel ku Jetoni

edhe jeton e punon neuml njeuml pjeseuml teuml mireuml teuml koheumls po keumlshtu dhe neuml metropole teuml

tjereuml teuml Europeumls ku ai shpesh ftohet neuml festivalet ndeumlrkombeumltare teuml poeziseuml

Zhiti ka mendimin se ldquoVargjet e reja teuml Jeton Kelmendit japin njeuml dritheumlrimeuml

teuml brendshme teuml thelleuml Ato sintetizojneuml dramacitetin e lufteumls me dikotomineuml e

fajtorit dhe teuml pafajsiseuml duke i kundeumlrveneuml vdekjes lirineuml dhe neuml mes eumlshteuml

fjala biblike ldquopageumlzimrdquo Pikeumlrisht kjo mbart shpreseumln e ringjalljes emrin dhe

mbiemrin e veteuml jeteumls

Veumlmendjn ndja keumltij krijuesi e kaneuml neuml spiranca teuml ngulura thelleuml krijues nga teuml gjitha kontinentet dhe gjuheumlt boteumlrore qeuml japin mendime teuml publikuara dhe teuml

bazuara neuml vrojtimin e tyre Poeti italian Dante Maffia thoteuml se ldquoJeton

Kelmendi ka njeuml personalitet teuml pasur interesat e tij janeuml teuml shumeumlfishta dhe si

pasojeuml poezia e tij eumlshteuml e mbushur aq sa ndonjeumlhereuml ke peumlrshtypjen qeuml kemi

teuml beumljmeuml me magjineuml e njeuml kamionccediline me zjarr qeuml kalon fushat e rrugeumlt e

peumlrhap zjarr neuml teuml gjitha drejtimet Eumlshteuml mjaft bukur kur Jetoni prek

ezoterizmin pa u ngopur nga hijeshia e seuml pa parashikueshmes shumeuml bukur

kur vena e tij surreale gjen shifreumln e peumlrshtatshme peumlr teuml treguar pasteumlrtineuml e

fantaziseuml seuml tij dhe e vendos brenda qarqeve teuml shkurtra aderimet ideale

fermentet e shpirtit deumlshiratrdquo

Susana Roberts nga Argjentina ka mendim teuml prereuml se ldquoJeton Kelmendi eumlshteuml njeuml poet bashkeumlkohor Shqiptar shumeuml i njohur dhe prolifik neuml median letrare

dhe teuml shkruar neuml Evropeuml ndaj keumlteuml mendim peumlr teuml e bindur se vepra e ti eumlshteuml

kapitale peumlr poezineuml neuml peumlrgjitheumlsirdquo

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

43

Autori Jeton Kelmendi

Janeuml me dhjeteumlra konstatime e

mendime teuml shkrimtareumlve boteumlroreuml qeuml janeuml shprehur dhe

kaneuml beumlreuml hulumtime kritike peumlr

poezineuml e tij pasi qeuml edhe eumlshteuml i

prezantuar neuml aq shumeuml gjuheuml dhe

shtete me botime teuml veccedilanta e

vuluminoze

Disa mendime tjera qeuml janeuml

dedikuar opusit poetik teuml Jeton

Kelmendit

Prof Emeritus Erneso Kahan

Nobelist peumlr paqe 1985 ldquoKelmendi eumlshteuml neo-modernist

neuml struktureumln formale teuml keumltyre

poezive Ai iu jep atyre fuqi teuml

jashteumlzakonshme qeuml e godasin

ndeumlrgjegjen njereumlzore dhe

zgjerohet me peumlrseumlritje

metaforike dhe e beumln keumlteuml me njeuml

kapacitet mbreseumlleumlneumls peumlr sintezeuml

Poezia e tij duket e bukur dhe

pushtuese si ajo e poeteumlve

madheumlshtoreuml Emri i keumltij autori do teuml jeteuml midis poeteumlve meuml teuml

reumlndeumlsisheumlm teuml shekullit 21rdquo

Prof Dr Lee Kuei-shien

(Tajvan) Kandidat Nobel peumlr

leteumlrsi ldquoKrijimi i poeziseuml nga

poeti kosovar Jeton Kelmendi neuml

njeumlreumln aneuml ai ka peumlrjetuar

historineuml e trishtuar teuml vendit dhe

familjes seuml tij dhe neuml aneumln tjeteumlr

ai ka zhvilluar arritjet e tij

akademike teuml cilat e beumljneuml ateuml teuml afteuml teuml hulumtojeuml qenien e jeteumls teuml

ndjekeuml kuptimin e esenceumls seuml

dashuriseuml dhe teuml mendojeuml peumlr

vizionin e seuml ardhmesrdquo

Ion Deaconescu Rumani ldquoI ndodhur neuml pragun e maturitetit teuml tij artistik

Jeton Kelmendi e ka pasuruar poezineuml e Europeumls (aq egoiste dhe

globalizuese) me vargun e tij jashteumlzakonisht teuml gdhendur e teuml latuar (porsi

njeuml diamant i ccedilmuar) me meditimet e tij interogative peumlr destinin e njeriut dhe teuml planetit duke e aureoluar dashurineuml emocionin dhe teuml bukureumln qeuml gjendet

neuml ccedildonjeumlrin prej nesh neuml koheumln kur duhej teuml vijeuml poeti dhe trsquoi nxjerreuml neuml driteuml

neumlpeumlrmjet fjaleumlve teuml lindura madje nga mishi e gjaku i tijrdquo

Libri ldquo Njeuml ardhje tjeteumlrrdquo ka neumlnteumldhjeteuml e peseuml poezi qeuml janeuml shkruar viteve teuml

fundit jo larg por gjateuml udheumltimeve teuml tij duke peumlrshkruar edhe ato ngjarje me

data dhe vende ku janeuml zhvilluar Gjeografia poetike tij eumlshteuml e globit dhe e

universit njereumlzor duke e beumlreuml shumeuml humane Seuml fundi koha kur njereumlzimi u

gjend neuml heshtje varri me epidemiologjineuml e fundit neuml pandemi poetit nuk i

shpeumlton dhimbja e shprehur nda keumlsaj kanosje teuml rrezikshme

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

44

Bedri Tahiri Prishtineuml

Edhe njeuml monografi e thukeumlt peumlr meumlsimin shqip neuml Austri

ldquoGjithmoneuml e kam imagjinuar parajseumln si njeuml lloj bibliotekerdquo (J Borges)

Monografia 2 ldquoMeumlsimi shqip neuml Austrirdquo

Meumlsuesi dhe veprimtari i palodhur i ccedileumlshtjes kombeumltare Hazir Mehmeti

tashmeuml eumlshteuml beumlreuml emeumlr i njohur edhe neuml fusheumln e krijimtariseuml publicistike-

letrare e teuml kultureumls neuml peumlrgjitheumlsi Disa vite meumlsimdheumlneumls shembullor e

veprimtar i dalluar neuml Kosoveuml meumlsues e pedagog i zellsheumlm hartues tekstesh

e abetaresh peumlr nxeumlneumlsit shqiptareuml neuml Vjeneuml e meuml gjer neuml meumlrgateuml publicist

tregimtar peumlrcjelleumls besnik i teuml gjitha ngjarjeve kulturore teuml meumlrgimtareumlve

pasqyrues i shumeuml teuml arriturave arsimore e shkencore neuml Austri e gjetkeuml si

dhe gjurmues e hulumtues i historiseuml soneuml neuml qendrat boteumlrore

Dhe krahas teuml gjitha keumltyre aktiviteteve neuml shpirtin e tij entuziast peumlrhereuml

gjeti vend edhe muza e krijimtariseuml artistike hulumtuese duke e ngacmuar boteumln e tij teuml brendshme qeuml me peneuml teuml skalis monumente peumlrjeteumlsie neuml

fusheumln e publicistikeumls derisa e nxori neuml driteuml librin meuml teuml ri rdquoSTUDIUES

AUSTRIAKEuml E SHQIPTAREuml NEuml AUSTRI- neuml gjuheuml art dhe kultureumlrdquo Neuml

fakt ky libeumlr teuml cilin autori ia peumlrkushton vajzeumls seuml tij tashmeuml teuml ndjereuml

shkenceumltares seuml papeumlrseumlritshme Vloreuml Mehmetit- Teumlrshani vjen si

vazhdimeumlsi e monografiseuml ldquoMeumlsimi shqip neuml Austrirdquo neuml teuml cileumln autori pati

peumlrfshireuml puneumln sistematike njeumlzet e peseuml vjeccedilare (1987-2012)

Pa kaluar as gjysmeuml viti nga ky autor i zellsheumlm e hulumtues i palodhsheumlm

na vjen dhurata tjeteumlr mjaft e ccedilmuar libri ldquoMEumlSIMI SHQIP NEuml AUSTRIrdquo-

Monografi II (2013-2018)

Ai sikur e ka ndjereuml keumlteuml si njeuml obligim ngase bdquobdquoVjena ishte qendeumlr ku laneuml

gjurmeuml shumeuml figura arti e shkence qeuml ishin me origjineuml shqiptare apo teuml tjereuml

qeuml u moreumln me historineuml kultureumln e gjuheumlsineuml shqiptare Deri meuml tani pak i

eumlshteuml kushtuar reumlndeumlsi keumltyre andaj ne dimeuml pak peumlr ta dhe veprat e tyre Neuml

peumlrgjitheumlsi na mungon tradita e shkrimeve Kjo beumlri qeuml teuml dihet pak mbi

aktivitet rreth meumlsimit dhe atyre kulturore neuml rrethet e gjeumlra teuml vendoreumlve

dhe veteuml shqiptareumlve Akoma kemi

pak shkrime rreth meumlsimit teuml gjuheumls

shqipe aktiviteteve kulturore dhe

historiseuml shqiptare neuml Austri Forma

meuml e mireuml qeuml neseumlr teuml dihet diccedilka

nga e sotmja eumlshteuml shkrimi Edhe

keumlteuml libeumlr e kuptoj si teuml tilleuml njeuml

gjurmeuml e sotme peumlr neseumlr peumlr gjeneratat qeuml do vijneumlrdquo- shprehet

veteuml autori

Libri ldquoMEumlSIMI SHQIP NEuml

AUSTRIndash Monografi II (2013-

2018)rdquo peumlrfshineuml njeuml periudheuml

kohore peseumlvjeccedilare mbushur

peumlrplot me ngjarje e aktivitete

kulturore andaj autori i

veumlmendsheumlm e me peumlrvojeuml peumlr ta

beumlreuml sa meuml atraktiv dhe teuml kapsheumlm

peumlr lexuesit kureshtareuml gjitheuml leumlndeumln e begateuml e ka konceptuar neuml

keumlta kapituj

-Shkollimi i shqiptareumlve neuml Austri

pas shpalljes seuml Pavareumlsiseuml seuml

Shqipeumlriseuml

-Marreumldheumlniet mes dy kombeve neuml

arsim

-Teuml dheumlna peumlr numrin e nxeumlneumlsve

oreumlve meumlsimore dhe teuml

meumlsimdheumlneumlsve

-Tekstet dhe materialet meumlsimore -Seminaret e meumlsuesve nga

Diaspora neuml atdhe

-Seminaret neuml Austri dhe neuml vendet

e rajonit

-Kuizet e dituriseuml

-Aktivitete teuml veccedilanta

-Aktivitete kulturore

-Aktivitete sportive

-Meumlsues e meumlsuese

-Ekskursione neuml vendlindje dhe

-Integrime e takime

Pra duke sheumltitur kujdessheumlm

neumlpeumlr kapitujt e librit ldquoMEumlSIMI

SHQIP NEuml AUSTRIndash Monografi II

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

45

(2013-2018)rdquo shohim se autori me njeuml pedanteri teuml pashoqe ka arritur teuml na

i prezantojeuml deri neuml holleumlsi veprimtariteuml kulturore botuese arsimore teuml

shoqatave klubeve e organizimeve teuml ndryshme neuml Austri Keumltu meumlsojmeuml

peumlr raportet e mira dhe shkeumlmbimet e peumlrvojave midis Ministrive Arsimore teuml Austriseuml dhe teuml Kosoveumls peumlr botimet e teksteve meumlsimore neuml teuml dy gjuheumlt

peumlr seminaret e ndryshme organizuar anekeumlnd trojeve shqiptare e neuml Austri e

neuml vende teuml tjera si dhe peumlr kuizet e shumta teuml dituriseuml teuml mbajtura brenda

viteve 2013-1018

Portretizimi i njeumlzet meumlsimdheumlneumlsve (meumlsuese e meumlsues) teuml dalluar shqiptareuml

neuml Austri jepet neuml kapitullin e njeumlmbeumldhjeteuml duke vazhduar meuml pastaj me

kapitujt ku pasqyrohen aktivitete teuml larmishme me pesheuml kombeumltare si

sheumlnimi i datave teuml reumlndeumlsishme historike Diteumls seuml Flamurit dhe Diteumls seuml

Pavareumlsiseuml seuml Kosoveumls aktiviteteve sportive teuml nxeumlneumlsve neuml Austri

peumlrurimeve teuml librave teuml ndrysheumlm ekskursioneve neumlpeumlr Trojet shqiptare takimeve teuml ndryshme e kuvendeve zgjedhore

Edhe kapitulli i fundit Integrime dhe takime del shumeuml interesant dhe

teumlrheqeumls Autori neuml meumlnyreuml telegrafike shkurt e qarteuml paraqet takimet qeuml ka

pasur me personalitete teuml veccedilanta si me Ministren e Arsmit teuml Austriseuml znj

Dr Elisabeth Gehrer ambasadorin Albert Rohan me pinjolleumlt e Habzbureumlve

Sandor e Margarete Habzburg drejtuesen e meumlsimit teuml gjuheumlve teuml huaja neuml

Austri mag Elfie Fleck ambasadorin e Shqipeumlriseuml neuml Vjeneuml Vili

Minarollin historianin Neol Malcolm Zonjeumln Vahide Hoxha piktorin

shqiptar Gazmend Freitag meumlsuesin veteran nga Dibra Petrit Marku

zeumlvendeumlskryetaren e Parlamnetit Evropian znj Ulrike Lunacek Anton Nikeuml

Berisha Prof Ismail Ccedileta Prof dr Johan Gunther prof dr Paul Smit lufteumltarin e liriseuml Muharrem Mehmetaj peumlrjetuesit e Mauthuzenit

amerikaneumlt Jeam Blackman dhe Pal Friedmann

Dhe e gjitheuml kjo puneuml do teuml dilte e zbehteuml fare po mos teuml shfryteumlzoheshin

edhe foto teuml ndryshme teuml cilat autori Hazir Mehmeti i ka peumlr zemeumlr Neumlse

gjithmoneuml eumlshteuml theumlneuml Njeuml foto flet sa njeumlmijeuml fjaleuml ateumlhereuml del se libri

ldquoMEumlSIMI SHQIP NEuml AUSTRIndash Monografi II (2013-2018)rdquo paskeumlsh vlereuml

teuml madhe njoheumlse informative edukative dhe meumlsimore

Neuml peumlrmbyllje autorit i deumlshirojmeuml sheumlndet e suksese teuml meumltejme neuml fusheumln e

krijimtariseuml e librit mireumlpritje nga lexuesit dhe bibliotekat tona

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

46

Prof Dr Zymer U Neziri Prishtineuml

Ndihmeseuml me reumlndeumlsi peumlr etnokultureumln e Hotit teuml Maleumlsiseuml seuml Madhe

Libri Shoqeumlria kulturore-artistike ldquoRapshardquo Drume Hot Maleumlsi e Madhe dyzet vjet teuml veprimtariseuml kryeredaktor dhe

peumlrgatitja peumlr shtyp prof dr Zymer Ujkan Neziri Tuz 2018 438 f

Libri Shoqeumlria kulturore - artistike ldquoRapshardquo Drume

Hot Maleumlsi e Madhe dyzet vjet teuml veprimtariseuml hapet

me Paratheumlnien e hartuar me shumeuml kujdes dhe me teuml

dheumlna teuml shumta nga Preumlleuml N Junccedilaj me titull ldquoDyzet

vjet teuml veprimtariseuml seuml shoqeumlriseuml kulturore-artistike

ldquoRapshardquo e Drumes seuml Hotit teuml Maleumlsiseuml seuml Madherdquo Neuml

vijim eumlshteuml Hyrja ldquoDeumlshmi peumlr dyzet vjet teuml

veprimtariseuml seuml shoqeumlriseuml kulturore-artistike ldquoRapshardquo e Drumes seuml Hotit teuml Maleumlsiseuml seuml Madhe‟‟

Foto nga aktivtetet e shoqateumls ldquoRapshardquo

Pjesa e pareuml e librit peumlrbeumlhet nga punimet studimore teuml

shkruara posaccedileumlrisht peumlr keumlteuml peumlrvjetor nga autoreuml teuml

njohur neuml disa fusha teuml albanologjiseuml gjuheumlsi folklori-

stikeuml etnologji etnomuzikologji dhe etnokoreografi

Pjesa e dyteuml e librit Aktivitete ka teuml dheumlnat kryesore teuml

puneumls gjateuml dyzet vjeteumlve teuml keumlsaj shoqeumlrie kulturore ndash

artistike pjeseumlmarrje neuml festivale teuml folklorit organizimi

i festivaleve teuml foklorit pjeseumlmarrje neuml manifestime

kulturore dhe organizime teuml manifestimeve kulturore Neuml pjeseumln e treteuml janeuml teuml renditura keumlngeumlt e keumlnduara

gjateuml dyzet vjeteumlve neuml SHKA ldquoRapsha‟‟ teuml lekturuara

me kujdes nga mr sc Marjan Lulgjuraj qeuml po ashtu

kaneuml reumlndeumlsi shumeuml teuml madhe peumlr trasheumlgimineuml toneuml

kulturore neuml fusheumln e lirikeumls dhe teuml epikeumls gojore teuml

Maleumlsiseuml seuml Madhe Neuml pjeseumln e kateumlrt janeuml renditur

vendimet reagimet mireumlnjohjet ccedilmimet dhe shkrimet e

gazetave Pasojneuml Pastheumlnia Regjistri i emrave teuml njereuml-

zve dhe Regjistri i emrave teuml vendeve

Pjesa e punimeve studimore fillon me fusheumln e gjuheumlsiseuml ku prin akad i asoc prof dr Gjovalin

Shkurtaj me punimin studimor shumeuml me interes ldquoE

folmja e Hotit dhe vlerat e saj dialektologjike e

etnolinguistikerdquo ku konstaton se teuml dheumlnat nxjerrin neuml

pah afrineuml shumeuml teuml madhe qeuml kaneuml teuml folmet e Maleumlsiseuml

seuml Madhe njeumlra me tjetreumln sa mund teuml flitet si peumlr njeuml teuml

folme teuml vetme me disa dallime e luhatje Teuml folmet e

Maleumlsiseuml seuml Madhe sipas tij dallohen prerazi nga teuml

folmet e tjera teuml grupit veripereumlndimor dhe teuml mbareuml gegeumlrishtes edhe peumlr arsye teuml ruajtjes seuml togjeve uo dhe

ua peumlr fjaleumlformim e leksik dhe peumlr raste teuml rralla teuml

rotacizmit kurse neuml teuml folmen e Hotit dallohen edhe

formimet e emrave farefisnoreuml teuml shkalleumls seuml treteuml

zanafillore togfjaleumlsha teuml qeumlndruesheumlm e frazeolo-

gjizma Nga fusha e folkloristikeumls prof dr Zymer

Ujkan Neziri paraqitet me punimin studimor ldquoEposi i

Kreshnikeumlve neuml fillim teuml shekullit XXI Maleumlsia e

Madhe me qendeumlr neuml Tuzrdquo ku neuml kuadeumlr teuml projektit

ballkanik E5 peumlr UNESCO (15 veumlllime) trajton

veumlllimin me keumlngeuml nga kjo aneuml teuml hulumtuara teuml sheumlnuara dhe teuml incizuara neuml vitet 2012-2014 Lahuta

(lavda) keumltu ende peumlrdoret si neuml koheumln e mbledheumlsit teuml

pareuml Nikolleuml Ivanaj (1905) ku kreshnikeumlt vazhdojneuml seuml

jetuari edhe neuml shek XXI Legjendariteti fantastikja

mitikja rreumlfimi i gjateuml epik Ora e Zana ende e mbajneuml

themelin e keumltyre keumlngeumlve Shquhen edhe formulat

figuracioni poetik pamjet poetike portretet e heronjve

dialogu dyluftimet tiparet etike e morale kodeksi i

nderit leksiku vendor etj

Nga fusha e folkloristikeumls edhe dr sc Ismail Doda

paraqitet me punimin studimor ldquoKeumlngeumlt kreshnike dhe baladat e rinjohjes neuml Hot Maleumlsi Madherdquo Gjateuml hu-

lumtimeve meuml 1988 neuml Drume teuml Epeumlrme ka mbledhur

dhe ka incizuar edhe dy keumlngeuml peumlr Mujon e Halilin dhe

dy balada qeuml trajtohen neuml keumlteuml punim realizimi i deumlshi-

rave dhe i planeve teuml personazheve beumlmat e tyre

mbajtja e beseumls fuqia shpreheumlse gjuheumlsore folklorike

dhe estetike e vargjeve interpretimi roli i kalit e

martesat me rreumlmbim Aga Imeri e rinjohja me gruan e

pareuml pas kthimit nga Spanja neuml Ulqin etj Autori veuml neuml

pah edhe risiteuml elementet e veccedilanta dhe teuml peumlrgjithshme

teuml keumlngeumlve neuml kuadrin gjitheumlkombeumltar dhe meuml gjereuml

Studiuesja prof dr Afeumlrdita Onuzi nga fusha e

etnologjiseuml paraqitet me punimin studimor ldquoXhubleta

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

47

shqiptare neumlpeumlr shekujrdquo Qeuml neuml fillim konstaton se

ndoshta asnjeuml veshje shqiptare nuk eumlshteuml konsideruar aq

simbolike sa ajo me xhubleteuml e peumlrdorur nga grateuml e

zoneumls alpine teuml Shqipeumlriseuml Veriore Veccediloriteuml e keumlsaj veshjeje kaneuml teumlrhequr veumlmendjen e shumeuml studiuesve

E veccedilanta qeumlndron kryesisht neuml prerjen e saj Mbi teuml

gjitha veshja me xhubleteuml ka njeuml sistem dekorativ

shumeuml teuml rralleuml ashtu si edhe repertori i motiveve por

simbolika e tyre fatkeqeumlsisht ende nuk eumlshteuml

transkriptuar pohon ajo dhe peumlrfundon se veshjet neuml

terakota janeuml me pamje fundi neuml formeuml keumlmbane (si e

xhubleteumls seuml maleumlsive shqiptare) teuml njohura qeuml neuml mijeuml-

vjeccedilarin e dyteuml para Krishtit

Dr sc Rovena Vata paraqitet me punimin studimor ldquoFrymimi shqip i kulteve i dokeve i zakoneve dhe i

simboleve kombeumltare neuml Hotrdquo Krahina e Hotit teuml

Maleumlsiseuml seuml Madhe eumlshteuml dalluar peumlr traditeuml kombeumltare

dhe kjo traditeuml vazhdon edhe sot e keumlsaj dite neuml ruajtjen

dhe neuml kultivimin e saj neuml ceremoniteuml e lindjes teuml

dasmeumls apo teuml vdekjes thoteuml ajo Kultet doket e zakonet

edhe neuml keumlteuml krahineuml ruhen si shtreseumlzime kulturore

peumlrgjateuml shekujve peumlrfundon ajo duke shtuar se tradita

eumlshteuml tregues i karakteristikave sociale dhe individuale

teuml njeriut teuml shijeve teuml tij estetike teuml karakterit teuml

mosheumls teuml gjiniseuml dhe teuml etniseuml edhe neuml Hot dhe neuml Ma-

leumlsineuml e Madhe

Nga etnomuzikologjia kemi punimin e ma sc Esat

Ruka ldquoVeumlshtrim etnomuzikor i repertorit neuml festivalet

folklorike teuml SHKA-seuml ldquoRapshardquo - Hot Maleumlsi e

Madhe Disa mendime rreth organizimit teuml festivaleve

folklorike kombeumltarerdquo ku flet peumlr organizimin e

festivaleve folklorike dhe konstaton se neuml rreth 80 teuml

programeve teuml tyre teuml performuara neuml skeneuml tingeumlllojneuml

jonet muzikore Por nga peumlrvoja joneuml organizative dhe

skenike thoteuml ai analizat dhe vlereumlsimet

etnomuzikologjike dhe etnoorganologjike janeuml teuml pakta Neuml keumlto veprimtari teuml dimensioneve teuml meumldha eumlshteuml e

nevojshme prania e specialisteumlve e eksperteumlve

folkloristeuml etnologeuml etnomuzikologeuml e koreologeuml dhe

kontributi i tyre analitik peumlrfundon autori

Nga etnokoreografia ma sc Dilaver Kryeziu paraqet

punimin ldquoSHKA ldquoRapshardquo e Hotit teuml Maleumlsiseuml seuml

Madhe organizuese e festivalit teuml madh folklorik neuml

Vitojeuml keumlngeumlt dhe vallet - epika dhe lirikardquo Krahina e

Maleumlsiseuml seuml Madhe ndryshon nga teuml gjitha krahinat

shqiptare sepse mbizoteumlron epika thoteuml ai Ndeumlr

pasuriteuml meuml teuml meumldha teuml keumlsaj zone konsiderohen teuml jeneuml keumlngeumlt dhe vallet maleumlsorccedile me epikeumln dhe me lirikeumln e

tyre sidomos vallet njeumlshe dhe dyshe Interpretimi

larushia kostumografike unike (xhubleta) indentifikojneuml

folklorin e Maleumlsiseuml seuml Madhe SHKA ldquoRapshardquo eumlshteuml

organizuese e festivalit teuml madh folklorik neuml Vitojeuml ku

keumlto vlera teuml meumldha etnolkuture pasqyrohet qeuml dyzet

vjet Haziz Hodaj kryetar i SHKA ldquoMaleumlsorirdquo shkruan

artikullin ldquoBinjakeumlzimi Veumlllazeumlrimi U bashkuam peumlr

t‟mos u ndareuml kurreumlrdquo duke theksuar qeuml neuml fillim se nga

viti 2002 SHKA-seuml ldquoMaleumlsorirdquo Gjonaj Has ka njeuml

moteumlr neuml Maleumlsineuml e Madhe ndash SHKA- neuml ldquoRapshardquo e Drumes seuml Hotit Sot gati dy dekada pas asaj kohe

thoteuml ai eumlshteuml i freskeumlt momenti i paraqitjes neuml skeneumln e

festivalit ldquoHasi jehon 2001rdquo teuml SHKA - seuml ldquoRapshardquo nga

Drumja e Hotit Ishte veumlllazeumlror jeteumlsimi i keumlsaj aspirate

peumlr binjakeumlzimin Propozimi u beuml neuml Gjonaj ndeumlrsa u konkretizua neuml Vitojeuml neuml gusht teuml vitit 2002 ateumlhereuml kur

ldquoRapshardquo organizoi festivalin e pareuml me SHKA-teuml shqi-

ptare aktive teuml Malit teuml Zi

Neuml vijim Agron Dizdari shkruan artikullin ldquoPeumlr miqteuml e

mi neuml SHKA ldquoRapshardquo Peumlr brezat neuml vazhdimeumlsirdquo dhe

fillon me mendimin se vallet e bukura epike dhe lirike

neuml ldquoRapsheumlrdquo janeuml punuar me mjeshteumlri qeuml teuml spikaseuml e

bukura e fuqishmja delikatesa harmonia burreumlria

dashuria pra shpirti i maleumlsorit ldquoRapshardquo i ka

kushtuar veumlmendje edhe instrumentisteumlve qeuml shoqeumlrojneuml keumlngeumlt e trimave dhe teuml burreumlreshave me tematikeuml nga e

kaluara e lavdishme dhe shqeteumlsimet e sotme Ideali dhe

ndjenja kombeumltare janeuml lajtmotivi kryesor i aktiviteteve

teuml tyre Kostumet popullore janeuml ruajtur me fanatizeumlm

Sa do teuml deumlshiroja qeuml puneumln e palodhur teuml keumlsaj shoqate

teuml nderohej me titullin ldquoNderi i Kombitrdquo peumlrfundon

autori

Ma sc Anton Lajccedilaj vjen me artikullin ldquoRoli i

meumlrgimtareumlve me banim neuml SHBA neuml peumlrkrahje teuml

SHKA-seuml ldquoRapshardquo Shumeuml shqiptareuml nga Maleumlsia e

Madhe me qendeumlr neuml Tuz moreumln rrugeumln e gurbetit shkruan ai Neuml mesin e tyre ishin edhe bashkeuml-

themeluesit e shoqateumls ldquoRapshardquo qeuml asnjeumlhereuml nuk e

harruan Ajo peumlr shumeuml rapshjaneuml ka qeneuml njeuml ideal

Meumlrgata neuml SHBA ishte mbeumlshteteumlsja e saj kryesore

financiare peumlr 40 vjet Meumlrgata rregulloi ldquoSkeneumls

verorerdquo neuml Vitojeuml meuml 2003 Meuml 2008 vazhdon ai

formuam ldquoFondin Humanitar Rapshardquo neuml Detroit kurse

meuml 2010 u formua edhe SHKA ldquoRapshardquo neuml meumlrgim neuml

kuadeumlr teuml Fondit me ish ndash aneumltareuml teuml ldquoRapsheumlsrdquo dhe me

pasardheumls rapshjaneuml teuml lindur dhe rritur neuml Amerikeuml

Pjesa vijuese e librit e peumlrgatitur me shumeuml zell e

vullnet teuml madh nga Preumlleuml Junccedilaj qeuml ka teuml dheumlna peumlr

dyzet vjet aktivitete teuml ldquoRapsheumlsrdquo eumlshteuml shumeuml e reumlndeuml-

sishme por edhe beumln teuml jeteuml model peumlr historikun e

shoqeumlrive teuml tjera kulturore - artistike Libri mbyllet me

ldquoPastheumlnierdquo dhe me regjistrin e emrave teuml njereumlzve e teuml

vendeve puneuml me shumeuml vlereuml nga Avdi Gashi dhe

Valon Fetahu Tekstet e librit janeuml shqyrtuar me shumeuml

peumlrkushtim nga Keumlshilli Botues po edhe nga recensuesit

e redaktoreumlt akad prof Zeqirja Ballata dr sc Ardian

Ahmedaja prof asoc dr Bashkim Lajccedili prof dr

Afeumlrdita Onuzi prof dr Zeqirja Neziri prof as dr Albin Sadiku mr sc Esat Ruka Kjo vepeumlr eumlshteuml

peumlrgatitur peumlr shtyp sipas standardeve teknike-shkenco-

re punimet studimore kaneuml shkurtore (abstrakte) fjaleuml

ccedileleumlsa peumlrfundim rezyme neuml gjuheumln angleze dhe

bibliografi Madje edhe artikujt kaneuml rezyme neuml gjuheumln

angleze peumlr hir teuml lexuesve teuml shumteuml neuml Evropeuml e neuml

SHBA Edhe fotografiteuml sjellin deumlshmi me shumeuml pesheuml

dhe e ploteumlsojneuml e e zbukurojneuml librin Shoqata

kulturore-artistike ldquoRapshardquo Drume Hot Maleumlsi e

Madhe 40 vjet teuml veprimtariseuml qeuml beumln teuml konsiderohet

ndihmeseuml me shumeuml reumlndeumlsi peumlr etnokultureumln shqiptare teuml Maleumlsiseuml seuml Madhe

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

48

Mimoza Hasani-Pllana Prishtineuml Kosoveuml

Poezia e re shqipe e migracionit

(fundshekulli XXndashfillimshekulli XXI)

Poezia e migracionit e publikuar neuml dekadat qeuml mbylleumln

dhe hapeumln shekujt XXdhe XXI eumlshteuml vazhdimeumlsi e

traditeumls seuml shkrimit teuml leteumlrsiseuml shqipe neuml diasporeuml

Poeteumlt e rinjeuml kosovareuml pateumln thuajse teuml njeumljtin fat me

shkrimtareumlt pararendeumls qeuml me veprat e shkruara neuml

diasporeuml laneuml gjurmeuml neuml leteumlrsineuml shqipe Neuml historineuml e

leteumlrsiseuml shqipe disa nga veprat emblematike janeuml produkt i puneumls seuml shkrimtareumlve teuml emigruar neuml koheuml teuml

ndryshme qeuml do teuml thoteuml se disapora shqiptare ndeumlr vite

dha kontribut teuml ccedilmuarpeumlr zhvillimin e leteumlrsiseuml

Neumlse keumlrkojmeuml gjurmeumlt e leteumlrsiseuml shqipe neuml kontinentin

europian neuml gjysmeumln e dyteuml teuml shek XIX dhe thuasje

deri neuml fund teuml shek XX qendrat meuml produktive dalin teuml

jeneuml Rumania Italia Bullgaria dhe Greqia Ndeumlrsa neuml

pjeseumln e fundit teuml shekullit XX neuml veccedilanti neuml dekadeumln e

fundit ndryshon edhe destinacioni i migracionit

shqiptar neuml veccedilanti atij kosovar Vitet 1990-2000 sheumlnojneuml numrin meuml teuml madh teuml emigranteumlve ndeumlr ta

edhe shkrimtareuml dhe intelektual kosovareuml qeuml detyrimisht

u zhvendoseumln nga atdheu drejt qendrave meuml teuml meumldha

europiane e boteumlrore Rritja e emigracioinit gjateuml keumlsaj

kohe ishte pasojeuml e ndryshimeve politike neuml ish-

Jugosllavi ku jeta zhvillohej larg ritmeve normale edhe

peumlr shumiceumlne vendeve ballkanike sidomos vendeve qeuml

peumlrbeumlnin ish-Jugosllavineuml Qendrat meuml produktive

letrare teuml fundshekullit XX dhe fillimshekullit XXI janeuml

Austria Gjermania Suedia dhe Zvicra Si neuml Kosoveuml

ashtu edhe neuml qendrat shqiptare neuml diasporeuml fundi i

shekullit XX sheumlnon prurjet meuml teuml meumldha neuml zhanrin e poeziseuml Andaj edhe korpusi i vepreumls poetike eumlshteuml i

gjereuml i pasuruar me veprat e autoreumlve teuml rinjeuml dhe me

veprat e autoreumlve teuml deumlshmuar

Neuml vazhdim nga keumlto kateumlr qendrat do teuml shohim veteumlm

kriimtarineuml e dy poeteumlve kosovareuml Beqeuml Cufaj

(Gjermani) dhe Anton Marku (Austri)

Beqeuml Cufaj neuml dekadeumln e fundit teuml shekullit XX botoi

dy peumlrmbledhje poetike Balada Budallqe (1994) dhe

205 (1996) Te peumlrmbledhja Balada Budallaqe kemi njeuml poetizim teuml dhimbjes individuale teuml peumlrqendruar

neumlsituata teuml vetmiseuml seuml madhe qeuml shprehin mallinpeumlr

humbjen dhe mungeseumln e njereumlzve teuml dashur si neuml elegji

dashurie peumlr veteumln e dyteuml Pastaj neuml keumlrkim teuml shenjave

teuml mbetura nga takimet e shkuara poeti beumln peumlrpjekje teuml

risjell kujtime dashurie neuml koheuml reale duke beumlreuml qeuml tema

e dashuriseuml teuml dominoj neuml shprehjet e tij poetike

Jeta qeuml na ndau pa na pyetur fare

Peumlr planet feumlmijeumlt lumturineuml

E shitur sheumltitoreve teuml jeteumls

Tashti qan peumlr mua dhe peumlr veten

Jemi neuml robeumlri sa hereuml ta kam theumlneuml S beumln teuml qajmeuml peumlr dashuriteuml e humbura

Atdheun e tradhtojmeuml

De Radeumln pyete e dashur teuml tregon

Pa atdhe s ka dashuri

Lumi i jeteumls shqip po eceumln (Cufaj 1994 33)

Peumlrmbledhja Balada

Budallqe plot me

figura metaforike

poetizon copeumlza jete

qeuml laneuml gjurmeuml personale dhe

nacionale Shenjat e

jeteumls te ky libeumlr dalin

edhe neuml formeuml titujsh

te kateumlr kapitujt qeuml

ndeumlrtojneuml struktureumln e

librit Keumlngeuml

tatuazhesh Elegji peumlr

veteumln e dyteuml

Meikjedhe Grafite

Teuml kateumlr titujt veumlneuml neuml

pah rikrijimin e situatave teuml lidhura

peumlr kujtimet e poetit e

teuml shkruara neuml poezi

Njeumlsoj peumlrmbledhja e dyteuml poetike 205 peumlrshkohet nga

gjuha e pasur e figurave si mundeumlsi peumlr teuml krijuar situata

teuml reja nga njeuml koheuml e shkuar qeuml do teuml thoteuml se figura neuml

keumlto poezi luan rolin e saj si fuqi peumlr teuml shprehur me

shkrim ngarkeseumln emocionale teuml poetit por edhe peumlr

teumlshkruarneuml leteumlr njeuml pjeseuml teuml realitetit duke krijuar njeuml

poezi ngjasheumlmsikur teumlshohim njeuml fotografi Peumlr ta provuar keumlteuml mendim neuml vazhdim sjellim njeuml gjendje

emocionale teumlshprehur me heshtje neumlpeumlrmjet figureumls seuml

reticcedilenceumls

O Zot Si sacutee kam njeuml eumlndeumlrr

tacutei shoh syteuml e shuar Po shuhem(Cufaj 1996 5)

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

49

Neuml teumlreumlsi figura si shprehje e zgjedhur peumlr krijimin e

poeziseuml te Cufaj ruan statusin e njeuml prej parimeve

themelore peumlr shkrimin e saj

Poeti kosovar Anton

Marku meuml 2010 neuml

gjuheumln shqipe dhe

gjermane botoi

peumlrmbledhjen poetike

Vizioni blu teuml

strukturuar neuml peseuml

kapituj Ngjyra e paqes

Njolla dielli Metafora e

liriseuml Tingulli i shiut

Shtegtim shpirteumlrash Pra libri Vizioni blu

peumlrveccedil peumlr lexuesin

shqiptar eumlshteuml i

peumlrkthyer edhe neuml

gjuheumln gjermane peumlr

lexuesin austriak

Marku emigrant neuml shtetin austriak teuml shkruarit e

poeziseuml e peumlrcepton si meumlnyreuml jete neumlpeumlrmjet seuml cileumls

autoreumlt shqiptareuml kaneuml sjelleuml njeuml frymeuml teuml re neuml leteumlrsineuml

e diasporeumls konkretisht neuml leteumlrsineuml austriake si peumlr nga

temat qeuml trajtojneuml stili i shkrimit apo qasja ndaj fjaleumls seuml shkruar si shenjeumlzim estetik Madje kjo qasje eumlshteuml

edhe njeuml ndeumlr arsyet kryesore qeuml leteumlrsia shqipe jo dhe

aq e njohur peumlr lexuesin austriak teuml vlereumlsohet ccedildo diteuml

e meuml shumeuml si vlereuml e shtuar Sipas Markut leteumlrsineuml

shqipe me leteumlrsiteuml e vendeve tjera europiane e peumlrafron

harmonia mes mendimeve larmia e narracionit

meditimi reflektiv apo mesazhi artistik por edhe pasuria

e figurave stilistike si metafora simboli krahasimi etj

Ky mendim mund teuml lexohet si proveuml teorike se poezia

e shkruar me gjuheuml figurative sikur edhe ajo qeuml shkruhet

me gjuheuml teuml zakonshme gjeneron kuptime teuml figurshme qeuml teuml zakonshmes i japin kuptim teuml jashteumlzakonsheumlm neumln

driteumln e reflektuar nga shpirti bota e poetit (Rrahmani

2003 119) Prandaj peumlr ta kuptuar poezineuml e Markut

eumlshteuml i pamjaftuesheumlm leximi i pareuml apo rileximi ajo

keumlrkon njeuml lexim alegorik peumlr ta kuptuar mesazhin e saj

Shenja teuml tilla alegorike jep poezia Neuml ikje e

karakterizuar edhe peumlr tonin melankolik

Nuk pateumlm koheuml

Koheumln ta presim

As ateumlhereuml kur liria ishte

E teuml gjitheumlve dhe e askujt

Mbi qiellin toneuml Ngadaleuml po digjet

Eumlndeumlrr dikur e pareuml

Para se teuml pereumlndojeuml

Do beumlhet meuml mireuml

Peumlr teuml keqen toneuml (Marku 2010 45)

Poeteumlt Cufaj dhe Marku neuml keumlto dy dekada arriteumln

komunikimin me publikunlexuesin shqiptareuml dhe teuml

huaj neuml veccedilanti ateuml gjermanfoleumls neumlpeumlrmjet shprehjes

poetike si njeuml fuqi peumlr teuml shkruar ndjesiteuml personale por

edhe situatat dramatike neumlpeumlr teuml cilat kaloi populli i Kosoveumls Pra poeteumlt krijuan njeuml lloj komunikimi teuml

veccedilanteuml neumlpeumlrmjet gjuheumls si elementi qendror i

ligjerimit teuml rregullteuml e qeuml te ligjeumlrimet poetike shtrihet

peumlrtej funksionit teuml shprehjes seuml thjeshteuml peumlr teuml marreuml

funksione teuml reja stilistike semiotike tematike (Hamit 2005) Sipas Hamitit kjo e fundit funksionon neuml disa

nivele me fillim neuml nivel lokal peumlr t`u shtrireuml neuml ateuml

universal keumlshtu qeuml gjuha merr fuqi peumlrcaktuese peumlr

stilin e poetit

Si peumlrfundim poezia e re e migracionit e dy dekadave teuml

theksuara meuml larteuml nxjerr neuml pah tendenceumln e poeteumlve

peumlr ruajtjen e vazhdueshme teuml lidhjes kulturore e letrare

me atdheun Poeteumlt qeuml peumlrmendeumlm dhe poeteuml tjereuml neuml

diasporeuml vepreumln e shkruar neuml qendrat europiane ku

jetonin e publikuan edhe neuml Kosoveuml si shenjeuml peumlr tu identifikuar me vendin e origjineumls brenda konceptit teuml

tjetrit teuml teuml huajit Keumlteuml keumlmbeumlnguleumlsi duhet ccedilmuar duke

paseuml parashysh se neuml Ballkan prej ku edhe vijneuml poeteumlt

shqiptareuml koncepti i tjetrit eumlshteumli debatuesheumlm neuml

vazhdimeumlsi Studiuesja bullgare Maria Todorova neuml

studimet e saj (derisa hulumtonte ontologjineuml e

Ballkanit) vlereumlson se sfidat politike kulturore dhe

historike qeuml kaneuml kaluar popujt gjateuml bashkeumljeteseumls

qindravjeccedilare neuml Ballkan vijneuml si pasojeuml e njohjes apo

edhe mosnjohjes seuml konceptit teuml tjetrit (Todorova

1999163-171)

Kur kemi parasysh faktin se leteumlrsia shqipe eumlshteuml njeuml

leteumlrsi e vogeumll dhe pak e njohur peumlrtej kufijve ballkanik

kuptojmeuml se poezia e migracionit kontribuoi

veccedilaneumlrisht neuml njohjen dhe promovimin e gjuheumls shqipe

vlerave letrare identitare e kulturore teuml Kosoveumls neuml

qendrat ku u zhvillua Po ashtu kontribuoi neuml krijimin e

urave kulturore me popujt e tjereuml emigrant dhe vendeumls

si dhe hapi rrugeuml peumlr njohjen e poeziseuml shqipe teuml

Kosoveumls neuml rrafshin ndeumlrkombeumltar duke prezantuar njeuml

segment teuml jeteumls shoqeumlrore para lexueseve teuml huaj

Refernca

Anton Marku Vizioni blu-Die blaue vision Klubi Letrar

bdquobdquoGjon Nikolleuml Kazazirdquo Gjakoveuml 2010

Beqeuml Cufaj Balada Budallaqe Rilindja Prishtineuml

1994

Beqeuml Cufaj 205 Dukagjini Pejeuml 1996

Maria Todorova Is the Other a useful cross-cultural

concept Some thoughts on its implication to the Balkan

regionrdquo Berghahn Books Internationale

Schulbuchforschung Vol 21 No 2 (1999)

Mimoza Hasani Pllana Shtegtimi i shqipes neuml Europeuml

OLYMP Prishtineuml 2019 Sabri Hamit Tematologjia ASHAK Prishtineuml 2005

Zejnullah Rrahmani Leximi dhe shkrimi Faik Konica

Prishtineuml 2003

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

50

Mr Sc e gjuhёsisё Prof Migena Arllati Gjakovё

Eksplorim poetik peumlr Mirditeumln

Refleksione rreth librit ldquoMirditeuml e mirditoreumlrdquo teuml autorit Hasan Hasani ndash Peumlrkola

Teuml vizitosh Mirditeumln keumlteuml

perleuml malore me bukuri teuml

rralla eumlshteuml jo thjesht njeuml rast

qeuml duhet shfryteumlzuar por njeuml

nder qeuml secili shqiptar do ta

konsiderojeuml teuml tilleuml sapo teuml

hedheuml hapat e pareuml neuml keumlteuml

vend Neuml ccedildo koheumlsi Mirdita

eumlshteuml konsideruar njeuml treveuml e

virgjeumlr peumlr nga bukuriteuml e rralla natyrore si dhe krahina

meuml e pashkelur nga keumlmba e

pushtuesit meuml e pabindura

ndaj ligjeve teuml huaja teuml

ardhura dhunsheumlm neuml shekuj

Sa hereuml qeuml bie fjala peumlr Mirditeumln meuml vjen ndeumlr mend

miss Edit Durham e cila pasi kishte beumlreuml njeuml xhiro fort teuml

gjateuml neumlpeumlr maleumlsiteuml e Shqipeumlriseuml seuml Veriut kish

vendosur teuml kthehet neuml Mirditeuml ku sikurse shkruan hasi

neuml njereumlz besnikeuml teuml afteuml peumlr teuml adhuruar diccedilka heroike qeuml ishin teuml gatsheumlm teuml ndiqnin parimet e tyre deri neuml

vdekje Udheumltarja angleze i peumlrshkruan me veumlrteteumlsi

keumlto mbresa neuml librin ldquoHigh Albaniardquo ku ndalet gjereuml e

gjateuml neuml kontekstin historik teuml krahineumls seuml shtrireuml peumlrmes

shtigjeve teuml thepisura teuml mbushura me mikpritje

Ereumlrat tronditeumlse teuml koheumlve kaneuml beumlreuml qeuml njereumlzit teuml

detyrohen teuml leumlvizin teuml shpeumlrngulen e teuml peumlrplasen neuml

aneuml teuml ndryshme teuml trojeve dhe kjo neuml teuml shumteumln e

rasteve ka sjelleuml si pasojeuml ndryshimin e emeumlrtimit teuml

familjes Nuk eumlshteuml aspak e lehteuml teuml niseumlsh nga fillimi

diku gjetkeuml njeuml rrjedheuml jete teuml ndeumlrprereuml detyruesheumlm neuml vendin e origjineumls por shumeuml meuml veumlshtireuml se kjo eumlshteuml teuml

ndryshosh qofteuml edhe veteumlm neuml veumlshtrim teuml jashteumlm neuml

pjeseuml teuml reumlndeumlsishme teuml qenies a peumlrkateumlsiseuml apo teuml

braktiseumlsh njeuml pjeseuml teuml konsiderueshme teuml identitetit teuml

trasheumlguar Shqiptareuml teuml zonave teuml ndryshme neumln

presionin dhunues teuml rrethanave e kaneuml beumlreuml keumlteuml duke

rifilluar njeuml jeteuml teuml re diku neuml njeuml tjeteumlr zoneuml por teuml jesh

mirditor do teuml thoteuml neuml jeteuml teuml jeteumlve teuml mbetesh i tilleuml

pavareumlsisht se ku do teuml t‟gjuajneuml dallgeumlt e jeteumls

Neuml Dushkajeuml teuml Gjakoveumls neuml fshatin Shqiponjeuml (ish Jabllaniceuml) ndodhet njeuml lagje teuml cileumln vendasit e quajneuml

Lagja e Peumlrkolajve Njereumlzit deumlshmojneuml se keumltu janeuml

vendosur Peumlrkolajt e ardhur nga Domgjoni i Mirditeumls

histori qeuml i peumlrket shekullit teuml 18-teuml Thuhet se i pari

Pren Kola me teuml veteumlt kish ndeumlrruar tri fshatra derisa u

vendos neuml Jabllaniceuml e konvertimi i feseuml do teuml ndodhte

rreth shtateuml dekada meuml voneuml Hasan Hasani - Peumlrkola

nuk eumlshteuml as meuml shumeuml e as meuml pak se pasardheumls prej

njeumlrit nga keumlta mirditoreuml Kur e pyet peumlr Mirditeumln atij i

ndizet bebja e syrit ndeumlrsa fjala nuk i bindet teuml

artikulohet e teuml daleuml neuml ajeumlr menjeumlhereuml pasi e pengon

emocioni Dhe thoneuml se emocioni nuk ka zeuml Autori

pra ka origjineuml teuml pasteumlr nga Mirdita ndaj kur i duhet teuml flaseuml peumlr vendin dhe njereumlzit e tij teuml origjineumls ndjen sikur

damareumlt neumln leumlkureuml i fryhen dhe gjaku turret furisheumlm

dejve ashtu si lumi Mat rrjedheumls seuml tij Ai eumlshteuml

domgjonas Sot e treqind vjet meuml pareuml kur teuml pareumlt e tij

u larguan prej andej siccedil duket kaneuml leumlneuml peng neuml tokeumln

mirditore diccedilka teuml madhe e cila i beumln edhe sot e keumlsaj

dite pinjolleuml si HASAN HASANI qeuml teuml keumlrkojneuml

ldquovuleumlnrdquo e veumlrteteumlsiseuml seuml origjineumls vuleuml qeuml tek ai thirret

PEumlRKOLA Edhe pse gjeneratat e meumlvonshme teuml

familjes seuml tij janeuml vendosur neuml Dushkajeuml teuml Gjakoveumls

Hasani e ka pasur Mirditeumln me vete qeuml kur ka qeneuml neuml koheumln e keumlngeumlve teuml djepit neuml rreumlfenjat neuml odeumln e

burrave neuml tregimet e ardhura brez pas brezi peumlr burrat

dhe trimat dhe keumlshtu me dhjeteumlra e qindra histori

mirditore kaneuml fjetur brenda tij duke ndeumlrtuar njeuml boteuml

meuml vete boteuml teuml cileumln do teuml vinte momenti teuml na e

shfaqte hapur neuml njeuml veumlllim teuml teumlreuml poetik

ldquoMirditeuml e mirditoreumlrdquo njeuml veumlllim prej 222 faqesh me

poezi kushtuar atij areali gjeografik human dhe

shpirteumlror teuml cilin autori e peumlrcakton qeuml neuml titull neuml fakt

eumlshteuml shumeuml meuml shumeuml se thjesht njeuml veumlllim poetik

Autori gdhend neuml teuml si teuml ishte njeuml peumlrmendore Mirditeumln e tij teuml cileumln e ka pasur brenda vetes gjitheuml

jeteumln mirditoreumlt e tij me teuml cileumlt ndan teuml njeumljteumln ADN

teuml njeumljteumln teuml djeshme me synimin peumlr teuml ndeumlrtuar

dimensionin e seuml sotmes Teuml sotmen pasi pikeumlrisht sot

me keumlteuml veumlllim autori na deumlshmon pashkeumlputshmeumlrineuml e

identitetit teuml tij E neseumlrmja tashmeuml veccedilse eumlshteuml e sigurteuml

sepse hallkat e zinxhirit janeuml lidhur dhe ato funksionojneuml

neuml favor teuml vazhdimeumlsiseuml seuml materies Peumlrpjekjet

autoriale teuml tij meuml kujtojneuml ldquopeumlrpeumllitjetrdquo e Pjeteumlr Budit

peumlr teuml deumlshmuar traditeumln bazuar neuml parimin atdhetar e

kulturor autentik ldquohellipTeuml mos gjindem i harruom keumlteuml jeteuml tue shkuomrdquo Dy vjet meuml pareuml Hasan Hasani botoi

monografineuml ldquoPeumlrkolajtrdquo libeumlr teuml cilin e konsideronte

obligim ndaj gjenezeumls ndaj pararendeumlsve e deri te keumlta

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

51

teuml sotmitOrigjina eumlshteuml peumlr njeriun si rreumlnja peumlr pemeumln

Sado qeuml pema teuml rritet e teuml leumlshojeuml degeuml sado teuml mbushet

sytha e lule gjithccedilka neuml teuml eumlshteuml rezultat i ushqimit qeuml

vjen nga rreumlnjeumltKeumlshtu edhe njeriu Sado teuml rritet e teuml madhohet neuml jeteuml kudo teuml shkojeuml e ccedilkado teuml beumljeuml

gjithmoneuml veprimi i tij do t‟i referohet rreumlnjeumlve nga ka

daleuml Peumlr shkrimtarin Hasan Hasani - Peumlrkola rreumlnja ka

leumlshuar ushqim neuml plot shtateuml dekada E kemi pareuml ateuml

neuml botime e vepra teuml shumta krijuese poetike e

studimore por kam bindjen se ky botim i fundit vjen si

ajo vera e vjeteumlr e ruajtur me kujdes peumlr koheuml dhe miq

teuml veccedilanteuml Dhe ja erdhi momenti qeuml brendia e ruajtur

brenda shpirtit skuteumls meuml teuml sigurteuml teuml njeriut teuml

shpeumlrthejeuml teuml daleuml nga vetvetja dhe teuml artikulohet qarteuml

neuml njeuml veumlllim teuml teumlreuml krijimesh poetike

Neuml fakt do t‟i mbetesha borxh autorit neumlse keumlteuml veumlllim

do ta quaja thjesht njeuml veumlllim poetik pasi libri veumlrtet

peumlrmban veteumlm poezi por me aneuml teuml leumlndeumls qeuml trajton ai

na veuml neuml preheumlr njeuml thesar teuml veumlrteteuml njeuml miniereuml e cila

sa meuml shumeuml geumlrmohet neuml teuml aq meuml shumeuml vazhdon teuml

befasojeuml dhe keumlnaqeuml me pasuriteuml e saj Si gjithmoneuml

shpirti i tij prej artisti teuml fjaleumls e beumln teuml ndjehet i

privilegjuar neuml shprehjen e ndjesive ndeumlrsa nga ana

tjeteumlr qenia e tij prej nipi e steumlrnipi mirditor e beumln teuml

ndjehet i ndjesheumlm dritheumlrues ndaj kulleumls seuml vjeteumlr

gurreumls seuml pashtershme teuml ujit brisk ajrit teuml flladitsheumlm qeuml duket sikur teuml ccedilan leumlkureumln reve teuml cilat peumlr pak mund t‟i

prekeumlsh me doreuml nga maja e kreshteumls varreve me gureuml

stralli teuml steumlrgjysh katragjysheumlrve e plot e plot

fragmenteve teuml tjera teuml keumlsaj bote teuml madhe mirditore

Duket sikur shpirti i poetit eumlshteuml i vogeumll peumlr t‟i nxeumlneuml teuml

gjitha keumlto aq meuml tepeumlr peumlr t‟i mbajtur brenda vetes neuml

vite e dekada Por damarin e tij e furnizon ajo rreumlnja qeuml

thameuml meuml sipeumlr rreumlnja teuml cileumln ai me keumlteuml veumlllim

poezisheuml po e ujit e po e ushqen bukur mireuml peumlr ta

rigjeneruar edhe njeumlhereuml ashtu siccedil i deumlshiron e gjitheuml

qeniaNeuml krijimtarineuml 50 vjeccedilare shkrimtari Hasan Hasani ka shkruar e ka theumlneuml bollsheumlm rreth shumeumlccedilkaje

qeuml ka qeneuml pjeseuml e frymeumlzimit teuml tij letrar dhe pjeseuml e

interesimit teuml tij studimor Por ldquoMirditeuml e mirditoreumlrdquo e

ka beumlreuml shpeshhereuml teuml ndjehet i vogeumll i pafuqisheumlm i

dritheumlruar sepse teuml gjitheuml ndjehemi feumlmjeuml ndjehemi teuml

vegjeumll kur kthehemi tek neumlna Dhe Mirdita peumlr teuml eumlshteuml

si neumlna gjeneza ushqimi (shpirteumlror) pavdekeumlsia

Udheumltimi poetik paraprihet nga udheumltimi fizik Pasi ka

prekur me gjymtyreumlt e tij ccedildo vend e ccedildo skuteuml peumlr teuml

cileumln kish deumlgjuar e kish imagjinuar vite me rradheuml pasi

ka pareuml me syteuml e tij ngjyreumln e qiellit dhe teuml tokeumls mirditore pasi ka nderuar djepat kullat dhe varret ai neuml

krah me muzeumln i peumlrvishet misionit teuml krijimit Autori e

peumlrshkruan poetikisht hap pas hapi relievin e keumlsaj zone

njeuml brez i gjereuml gjeografik qeuml nga Bjeshka e Kaccedilinarit

Ara e Skeumlnderbeut Munella Zepa Bjeshkeumlt e Oroshit

Valmori Kroi i Bardheuml e deri neuml majeumln e Kunoreumls

Lugina e Peumlrroit teuml Urakeumls njeuml seumlreuml shpellash si shpella

e Meumlrkurthit shpella Kusia e Ndue Gjonit Shpella e

Akullit dhe ajo e Steumlrqokeumlve liqeni i Konajt e plot e

plot teuml tjereuml Toponimia autoktone beumln qeuml peumlrjetimet neuml

vargje teuml duken sikur jehojneuml nga shekujtPoeziteuml teuml renditura njeumlra pas tjetreumls teuml japin peumlrshtypjen sikur

ngjasojneuml me pjeseuml bdquopuzzles‟ teuml cilat kur bashkohen siccedil

duhet krijojneuml njeuml pamje funksionale neuml teumlreumlsi

Gjeografia e vendbanimeve asnjeumlhereuml nuk jepet e

shkeumlputur nga njereumlzit prandaj teksti dhe konteksti vendi dhe personazhi funksionojneuml si njeuml binom ku njeumlra

pjeseuml s‟mund teuml funksionojeuml pa tjetreumlnPeumlrshkrimet e

natyreumls seuml rralleuml e mahniteumlse asnjeumlhereuml nuk vijneuml teuml

shkeumlputura nga historia qindra vjeccedilare ku edhe pylli

edhe guri edhe majat e maleve e kaneuml njeuml historiNeuml

fakt keumltu gjithccedilka eumlshteuml deumlshmitare e historiseuml Teuml jepet

peumlrshtypja se ngado qeuml ta kthesh kokeumln do teuml deumlgjosh

deumlshmi mbi teuml veumlrteta e beumlma trimeumlri e heroizma qeuml teuml

befasojneuml duke teuml detyruar t‟i peumlrpish me sy e vesheuml Aq

i veumlrteteuml eumlshteuml autori neuml peumlrjetimet e vargeumlzuara saqeuml neuml

lexim e sipeumlr mua m‟u krijua peumlrshtypja se isha bashkeumludheumltare neuml rrugeumltimin e tij Pa e tepruar them se

m‟u duk se i vizitova keumlto vende se i pasheuml me syteuml e

mendjes peumlrshkrimet monologjet betejat kujat gjeumlmat

e gjithccedilka teuml sendeumlrtuar aty

Teuml tre kapitujt teuml titulluar ldquoLibri i pareumlrdquo ldquoLibri i dyteumlrdquo

dhe ldquoLibri i treteumlrdquo kulmojneuml me poemeumln ldquoUneuml mirditorirdquo

e cila jo rasteumlsisht eumlshteuml leumlneuml neuml mbyllje teuml librit ldquoKeumlngeuml

peumlr vete dhe Peumlrkolajtrdquo e kthen autorin neuml subjekt dhe

subjektin neuml pikeumlreferim Krijuesi poet keumltu vendoset

teumlreumlsisht neuml poziteumln e peumlrfaqeumlsuesit teuml farefisniseuml duke i

dheumlneuml vetes teuml drejteumln teuml flaseuml dhe teuml deumlshmojeuml neuml emeumlr teuml tyre ldquoPeumlrkolajt nrsquoDushkajeuml peumlrhereuml dereuml e hapur peumlr

mikun bukeuml dhaneuml me zemeumlr ccedilerdhe e ngrohteuml peumlr

udheumltarin haleuml neuml sy peumlr armikunhelliprdquo Nuk mungojneuml

elementet e veteumlkeumlnaqeumlsiseuml jo thjesht peumlr linjeumln e

vazhdimeumlsiseuml por edhe peumlr kompletimin e keumlsaj vlere

letrare dhe trasheumlgimore qeuml ai si autor si Peumlrkolaj po

nxjerr neuml driteuml ldquoE di Peumlrkolajt e moccedileumlm tashmeuml

ndodhen neuml amshim zili ma kaneuml edhe trsquovdekur qesh i

pari qeuml shkela nrsquotrollin e trsquopareumlve nrsquoshtegtim uneuml hyu

nrsquoqiell i mekurhelliprdquoAutori si Peumlrkolaj qeuml eumlshteuml ndjen se

ka peumlrmbushur njeuml mision i cili e tejkalon duksheumlm misionin letrar Ky mision shkon peumlrtej shkrimit teuml njeuml

vepre letrare pasi bart neuml vete motivin keumlrkues peumlr

rinjohjen dhe rigjetjen e gjenezeumls mision qeuml ka teuml beumljeuml

me synimet e tij jeteumlsore dhe si teuml tilla ato nuk i

peumlrkasin veteumlm planit letrar por edhe planifikimit

jeteumlsor ldquoKeumlshtu u rrit ky plak srsquoe di nga Mirdita a

Dushkaja qeuml vargje shkroi me lothelliprdquo Notat

emocionale arrijneuml nivele kulmore kur autori gjithccedilka

nga e djeshmja dhe e sotmja e qenies seuml tij e lidh

pazgjidhshmeumlrisht neuml peumlrmbyllje kur bindsheumlm vulos

ldquoPinjoll Mirdite ndeumlr humbeumltira shkela nrsquoshtateumldhjetat

fjaleuml e varg guri neuml zemeumlr srsquomeuml gjunjeumlzuan kurreuml peumlrpjetat as tatpjetat Dushkaja mrsquou beuml emeumlr ndash Mirdita

mbiemeumlrrdquo

I teumlreuml veumlllimi mund teuml konsiderohet si njeuml eksplorim

poetik peumlr Mirditeumln ku ndeumlrthuren mes tyre

keumlndveumlshtrimet shumeumlplaneumlshe gjeografike historike e

personale Nga ky ldquoeksplorimrdquo qeuml na ofron autori

lexuesi mbetet i ngopur me peumlrjetimet letrare e

emocionale e nga ana tjeteumlr i rritet keumlrsheumlria qeuml ta

vizitojeuml dhe ta eksplorojeuml veteuml ateuml

Gjakoveuml 15 maj 2020

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

52

Anton Marku Vjeneuml

Leteumlr armikut

I dashuri C E di se teuml kaneuml shkruar letra me mijeumlra para meje e do teuml

teuml shkruajneuml dhe po aq pas Mbase nuk do t‟i lexosh teuml

gjitha por keumlteuml timen jam i sigurteuml se do e marreumlsh neuml

duar Dhe ja pse uneuml iu takoj atyre qeuml nuk e kalojneuml

jeteumln duke u fshehur pas hijes seuml tyre por qeuml i dalin asaj

peumlrballeuml Neuml aneumln tjeteumlr uneuml e shikoj shfaqjen teumlnde nga

perspektiva e keumlmbeumlsorit ti nga ajo e voziteumlsit uneuml

deumlshiroj teuml arrij sa meuml voneuml neuml cak ti sa me shpejt

Neuml keumlteuml shkrim nuk do ta peumlrmend emrin Ty qeuml na dole

neuml rrugeuml dhe na ndeumlrpreve udheumltimin neuml mes do teuml teuml

quaj thjeshteuml C Neuml vendin tim ishte njeuml grup muzikor me emrin teumlnd teuml cilin e adhuronin teuml gjitheuml Tash e teumlreuml

bota e urren emrin teumlnd saqeuml neuml keumlteuml gareuml nuk do teuml kesh

konkurenceuml teuml denjeuml neuml keumlteuml shekull Do teuml fitosh

bindsheumlm

Keumlta rreshta i kam shkruar sot por mendimet janeuml teuml

djeshme Pra ti qeuml vret e nuk dukesh ti qeuml jeteumln e ndave

neuml dy pjeseuml ateuml para dhe pas teje mbase tash pret qeuml kjo

koheuml teuml quhet epoka jote por jo ajo do teuml quhet bdquobdquoKoha

e Mospeumlrkuljes‟‟ Sado qeuml mund teuml tingeumlllojeuml e

ccediluditshme neuml njeuml meumlnyreuml ne teuml kemi ftuar veteuml Po po ne Pasi qeuml me paraardheumlsit tu nuk u moreumlm seriozisht

ateumlhereuml i bie qeuml ne ta kemi hapur dereumln me njeuml doreuml

Tash po provojmeuml qeuml me teuml dyjat ta mbyllim por kot

Por le t‟i themi gjeumlrat me rend Mbase do teuml doje teuml dije

meuml shumeuml peumlr boteumln qeuml gjete Neumlse po ja teuml tregoj uneuml

Tek ne peumlr shembull sa meuml shumeuml po zgjerohen teuml

drejtat e kafsheumlve aq meuml shumeuml po ngushtohen ato teuml

njereumlzve Rrugeumlve teuml qyteteve tona meuml tepeumlr bien neuml sy

grateuml e mbuluar se sa ato teuml zbuluara peumlrderisa meshkuj

fryejneuml buzeumlt me bdquobdquobotox‟‟ Shkurt neuml boteumln e teuml

peumlrgjumurve atje ku trupi eumlshteuml sheumlrbeumltor i shpirtit dhe jo e kundeumlrta teuml qeumlndrosh zgjuar eumlshteuml art neuml vete

Peumlr meuml tepeumlr janeuml disa gjeumlra qeuml duhet t‟i dimeuml veteumlm

uneuml dhe ti E kuptove Veteumlm ne teuml dy Ja peumlr shembull

ne ujin e bekuar po e mbajmeuml neuml shishe parfemi Me teuml

po speumlrkasim neumlnsqetullat jo bukeumln Pastaj e di ti se

natyra eumlshteuml ende dashmireumlse me ne Ajo na jep meuml pak

se sa i keumlrkojmeuml por meuml shumeuml se sa meritojmeuml Edhe sa

gjateuml nuk e di Ja uneuml peumlr shembull si besimtar i

neumlnshtrohem ploteumlsisht vullnetit teuml saj dhe teuml Pereumlndiseuml

Neuml ndeumlrkoheuml beumlj pjeseumln time teuml puneumls lutem

I dashuri C Sa i pameumlshirsheumlm qeuml je Po po u ndal furnizimi me ujeuml

rryma dhe internet Mos e thashteuml qielli Neuml keteuml rast

njeuml fqi imi nga kati i kateumlrt me njeuml grumbull tatuazhesh

neuml gjok me siguri do teuml ccedilmendej e do teuml ulurinte

bdquobdquogjithccedilka po por internetin jo Ateuml asesi Si do teuml ja

beumljmeuml pa facebook insta whatsbdquoup snpachat A jetohet

pa to Interneti do teuml jeteuml i fundit qeuml do teuml mund teuml

rreumlzohet Si Olimpi si bdquobdquoair force one‟‟ Ky ishull nuk

guxon teuml bjereuml‟‟ Ky tipi qeuml kur kishte filluar teuml merrej

me shitjen e patundhmeumlrive kishte gjithmoneuml e meuml

shumeuml para por gjithnjeuml e meuml pak koheuml E uneuml Uneuml tek

tash po i marr lakmi Albanit qeuml ka vite qeuml jeton bdquobdquooffline‟‟ Neuml bdquobdquogoogle‟‟ nuk mund teuml gjesh asnjeuml

fotografi teuml tij

Tani deteumlrat janeuml qeteumlsuar Veteumlm shiu i zgjon Ata nuk

e peumlrjashtojneuml mundeumlsineuml qeuml keumlteuml vit bota u dogj nga

zjarri qeuml veteuml e ndezi Sot eumlshteuml dita jote Ende po Por

do teuml vij dita joneuml ateumlhereuml edhe minjeumlt do teuml keneuml meuml

shumeuml se njeuml vrimeuml peumlr tu fshehur por ty nuk do teuml

mbetet asnjeuml Mund teuml beumlsh gjithccedilka por njeuml gjeuml nuk do

e arrish qeuml teuml beumlsh qeuml ne ta veumlmeuml veten neuml kryq teuml

vetkryqeumlzohemi Njereumlzimi ende beson neuml engjuj por ty duket se do teuml na duhet teuml teuml mundim teuml veteumlm

I dashuri armik

Shumiceumls pres nesh ti i mbylle gojeumln Neuml keumlto javeuml i

kemi pastruar lareuml e feumlrkuar duart meuml shpesh dhe meuml

gjateuml se asnjeumlhereuml meuml pareuml Neuml ora teteumlmbeumldhjeteuml nisin

duartrokitjet nga dritaret Teuml gjitheuml bashkeuml fetareuml meuml

pak teuml tilleuml dhe ateisteuml Ateuml qeuml nuk e arriti akush para

teje e beumlre ti Na bashkove neuml frikeuml vuajtje dhe

dhembje E rizbuluam dashurineuml peumlr njeumlri-tjetrin

Shpresoj teuml vazhdojmeuml keumlshtu edhe pas teje Do teuml doja

qeuml kjo teuml ishte e vetmja gjeuml qeuml do teuml trasheumlgonim nga ti

Duket se veteumlm gjyshja ime qeuml ka kaluar teuml njeumlqindatat

dhe teuml ngujuarit neuml bdquobdquoBig Brother‟‟ as sot neuml fund teuml

prillit ende nuk e kaneuml marreuml vesh se ti je duke beumlreuml

keumlrdineuml neumlpeumlr boteuml Mbase keumlshtu eumlshteuml meuml mireuml E diku

ende po luhet kampionati i futbollit

Kurreuml i yti

me peumlrsheumlndetje teuml ftohta

i papeumlrkuluri

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

53

Tahir Bezhani Gjakoveuml

Teuml vdeseumlsh i dehur

Ka koheuml qeuml mendohem Diteumln e nateumln shqeteumlsohem

Kur meuml turren aq zjarrsheumlm syteuml e tu

E neuml qenien time shprushin kujtime

Shikimet leumlneuml vrima teuml hapura

Kullojneuml loteumlt peumlrplasin ngrirjen e ashtit

Puthjet e njeuml kohe zjarr e shkrumb

Edhe tani ende ka zjarr neumln hirin e fjetur

Neuml shtratin e bukuriseuml seuml paharruar

Neuml dukje i fikur tymon e flet me mall

Si shikimet tua qeuml shpojneuml prore

Si gacat e mbuluara qeuml djegin shpirtin

Deumlshirat rrineuml neuml pritje gjithhereuml

Eja eja e putheumlm mos shiko e ndrojtur

Dehu dehu fort

S‟ka gjeuml meuml teuml bukur se vdekja i dehur

Po teuml takova viza vizeuml me vdekjen

Pa puthjen teumlnde nuk iki andej

O Khajam i shkreteuml

Si e pive gjitheuml ateuml vereuml neuml jeteuml

E mbete kurreuml i pa vdekur

Kur nateumln nuk flejneuml mendimet Pas lodhjes seuml diteumls

Tretur rrugeumlve teuml mundimshme teuml jeteumls

Prita i geumlzuar nateumln qeuml vjen me heshtjen

Me flladin e shlodhjes mashtruese pushim bebeumlzave

Qeshjet e nateumln janeuml gaz i diteumls seuml iku

Neuml shtratin tim shpesh jam trembur neuml eumlndrra

Krismat teuml lehta binin neuml dereumln e ccedilareuml pa rezeuml

Hije njereumlzish pa trajta zgeumlrdhiheshin

Donin dhunsheumlm teuml merrnin thesareuml teuml fshehur

Pa beumlreuml aspak lufteuml me shpirtin kryeneccedil

Teuml padoreumlzuarin e mendimeve teuml mia

Qeuml kishte kalleuml peseuml gishteumlrinjteuml e doreumls Peumlr teuml dheumlneuml driteuml neuml dhomeumln time

Nuk di kah iku nata kah u tret e papareuml

Mbeta i uritur nuk ia thasheuml dy-tre fjaleuml

Sillem veumlrdalleuml shtratit me dhimbjet qeuml s‟beumlzajneuml

Veteumlm flaka e gishteumlrinjteuml beumlneuml driteuml

Neuml mungeseuml teuml qirinjve teuml vjedhur

Sa meuml janeuml nxireuml thonjteuml e mishi rrjedh leumlng

A ka meuml bukur se teuml jetosh me vuajtjen e vuajtjes

Lufteuml mes njereumlzve peumlr pasuri e karrige

A ka meuml fisnikeumlri meuml thoni

Meuml thoni se ku ka

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

54

Sport

Dy ekipet e Arbeumlriseuml kampione

Vjeneuml 22 prill 2020 Neuml keumlto

koheumlra teuml jashteumlzakonshme vjen

njeuml lajm i mireuml sporti nga Vjena

Federata e Shahut e Vjeneumls

(httpswwwchess-viennaat)

mori vendimin lidhur me

peumlrfundimin e kampionatit teuml

shahut peumlr sezonin 20192020 duke shpallur edhe ekipin e dyteuml

teuml klubit Arbeumlria kampione neuml

ligeumln e kateumlrt teuml Vjeneumls (2

Klasse) Neuml teuml veumlrteteuml peumlr shkak

teuml situateumls seuml krijuar nga

pandemia nuk kishte kushteuml qeuml teuml

zhvillohej xhiroja e 9-teuml dhe e

fundit peumlr keumlteuml sezon neuml keumlteuml ligeuml

Ekipi i dyteuml i Arbeumlriseuml pas 8-teuml

xhirove teuml zhvilluara ishte neuml

vendin e dyteuml dhe peumlr tu shpallur kampion i nevojiteshin veteumlm

edhe 15 pikeuml nga 6 teuml mundshme

gjeuml qeuml ishte meuml se e realizueshme

Neuml lidhje me xhiron e mbetur

Federata e Shahut e Vjeneumls

vendosi qeuml teuml gjitha ndeshjet e

mbetura teuml regjistrohen me

rezultat teuml barabarteuml 33 Neuml keumlteuml

meumlnyreuml pas ekipit teuml pareuml teuml

klubit teuml shahut Arbeumlria i cili disa

javeuml meuml pareuml u shpall kampion neuml ligeumln e dyteuml teuml Vjeneumls edhe ekipi

i dyteuml arriti teuml fitojeuml kamionatin

neuml ligeumln peumlrkateumlse keumlshtu qeuml nga

sezoni i ardhsheumlm qeuml teuml dy ekipet

do teuml luajneuml njeuml rang meuml larteuml neuml

ligeumln e pareuml teuml Vjeneumls (ekipi i

pareuml) dhe neuml ligeumln e treteuml (ekipi i

dyteuml) Pas organizimit teuml turneut

ndeumlrkombeumltar bdquobdquoArbeumlria 1rdquo neuml

Vjeneuml neuml tetor teuml vitit teuml kaluar e

neuml teuml cilin moren pjeseuml 57

shahisteuml e shahiste nga 14 kombe teuml boteumls klubi i pareuml shqiptar i

shahut neuml diasporeuml po peumlrmbyll

keumlshtu me sukses teuml

shkeumllqyesheumlm keumlteuml sezon sportiv

Shoqata sportive dhe kulturore

bdquobdquoArbeumlria‟‟ u themelua neuml takimin

konstituiv mbajtur me 16 dhjetor

2012 neuml Vjeneuml me ccedil‟rast u

zgjodh edhe udheumlheqja e ngushteuml

e saj neuml keumlteuml peumlrbeumlrje Kadri Berbati (kryetar) Xhevat Xhemaili (neumlnkryetar)

Agron Ccedilika (trajnerkapiten) Anton Marku (sekretar) dhe Avdyl Gjocaj

(arkatar) Ajo u u regjistrua praneuml organeve peumlrgjegjeumlse austriake me 17 janar

2013 me numeumlr regjistrimi ZVR-Zahl 574405097

Neuml shtator teuml vitit 2013 klubit i shahut bdquobdquoArbeumlria‟‟ filloi garat neuml ligeumln e dyteuml teuml

Landit teuml Vjeneumls Duke pareuml interesimin e madh teuml shahisteumlve shqiptareuml me

banim teuml peumlrkohsheumlm neuml Austri peumlr hereuml teuml pareuml neuml historineuml e diasporeumls shqiptare neuml keumlteuml shtet mik nga sezoni 20162017 klubi i shahut bdquobdquoArbeumlria‟‟

garon me dy ekipe ekipi i pareuml neuml ligeumln e dyteumlteuml Federateumls seuml Shahut teuml Vjeneumls

dhe ekipi i dyteuml neuml ligeumln e kateumlrt teuml kryeqytetit austriak

Klubi ka vendosur dhe zhvilluar kontakte teuml rregullta dhe korrekte me zyrtareuml

teuml federateumls seuml shahut teuml Vjeneumls dhe klubet tjera Peumlr sukseset e tij kaneuml shkruar

gazeta teuml ndryshme neuml gjuheumln shqipe dhe gjermane

Disa nga shahisteumlt e klubit Arbeumlria

Peumlrveccedil garimit neuml ligeuml ky klub i shahut po tregohet aktiv edhe neuml

peumlrditshmeumlrineuml e aneumltareumlve teuml tij dhe dashamireumlve teuml tjereuml teuml shahut duke

mbajtur takime teuml rregullta me aneumltareumltsi dhe duke organizuar shkeumlmbime

peumlrvojash neuml shah me mysafireuml teuml nderit apo mjeshteumlr teuml ftuar nga vendlindja

Tradicionalisht klubi organizon turne neuml shah peumlr nder teuml festave kombeumltare

asaj teuml 28 neumlntorit diteumls seuml pavareumlsiseuml seuml Shqipeumlriseuml dhe 17 shkurtit diteumls seuml

pavareumlsiseuml seuml Kosoveumls Kjo tregon njeuml pjekuri teuml bashkatdhetareumlve taneuml keumltu neuml

Austri teuml cileumlt janeuml kreativeuml dhe peumlrmes sportit manifestojneuml ndjenjat e tyre teuml

atdhedashuriseuml por dhe i tregojneuml boteumls se sporti i lidh dhe afron popujt pa

marreuml parasysh prejardhjen e tyre Prandaj neuml keumlto turne marrin pjeseuml edhe teuml

ftuar teuml nacionaliteteve teuml tjera teuml cileumlt priten me mikpritje e bujari shqiptare

Klubi i shahut Arbeumlria mbeumlshtetet nga Rrjeti i Bizneseve teuml Diasporeumls

Shqiptare peumlr Austri ndeumlrrmarjet ldquoAlbakopierdquo ldquoBlakaj Fenster amp Tuumlren‟‟

ldquoTimi Transrdquo ldquoAlushajrdquo ldquoGashi Fenster amp Tuumlrenrdquo etj

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

5

Disa porosi teuml Neumlneumls Tereze peumlr

ne dhe koheumln toneuml

Qeuml ky shkrim shqyrtim dhe

analizeuml e marteseumls familjes dhe

shoqeumlriseuml seuml sotme teuml mos duket i

erreumlt deri diku edhe negativ

pesimist pa shpreseuml dua t‟i citoj disa theumlnie dhe porosi teuml

jashteumlzakonshme teuml Neumlneumls

Tereze peumlr ne dhe peumlr koheumln toneuml

Dashuria sheumlron vetmineuml

Dashuria eumlshteuml e natyrshme si

frymeumlmarrja

Kush nuk jeton peumlr Zotin dhe peumlr

teuml afeumlrmin nuk jeton fare

Varfeumlria meuml e keqe eumlshteuml mungesa

e dashuriseuml

Gjeumlra teuml vogla me dashuri teuml

madhe Geumlrbula e boteumls peumlrendimore

eumlshteuml vetmia

Mos e humbeuml kurreuml dureseumln dhe

shpreseumln

Zoti na ka krijuar peumlr teuml dashur

dhe peumlr teuml dhuruar dashuri

Nuk ka dashuri teuml veumlrteteuml pa falje

Dashuria fillon neuml familje seuml pari

vjen familja pastaj vendi qyteti

ccedildo gjeuml tjeteumlr

Familja e cilat lutet seuml bashku jeton neuml dashuri

Dashuria nuk ka nevojeuml peumlr fjaleuml

teuml mira as peumlr shpjegime Ajo

eumlshteuml thjesht dashuri ndash jeteuml

Ccedildo vepeumlr e dashuriseuml na afron

kah Zoti

Urtia meuml e madhe e jeteumls eumlshteuml

dashuria

Dashuria eumlshteuml mrekulli dhe

mrekullia eumlshteuml dashuri

Dashuria eumlshteuml mjekmi meuml i mireuml peumlr ccedildo njeri

E keqja meuml e madhe e boteumls seuml

sotme eumlshteuml indiferentizmi

Pa dashuri dhe flijim jeta srsquoka

kuptim

Veteumlmdashuria do ta

shpeumltojeumlboteumln

Veprat e dashuriseuml janeuml vepra teuml

paqes

Kush nuk dashuron nuk jeton

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

6

Speciale

Imer Lladrovci Stuttgart

Adem Demaccedili- lideri i pakontesuesheumlm shpirteumlror i shqiptareumlve neuml Jugosllavi

1

Adem Demaci u lind me 26 shkurt 1936 Sivjet ne

sheumlnojmeuml 84 vjetorin e lindjes seuml tij Neuml momentin kur

vdiccedil neuml gusht teuml vitit 2018 ai ishte neuml mosheumln 82 vjeccedil

kishte 60 vjet aktivitet politik kombeumltar dhe ploteuml 28

vite teuml kaluara neumlpeumlr kazamatet jugosllave peumlr lirineuml e

Kosoveumls dhe teuml tokave teuml tjera shqiptare neumln sundimin

jugosllav duke u kthyer keumlshtu neuml njeuml prijeumls teuml

pakontestuesheumlm shpirteumlror mbareumlkombeumltar

Peumlr sakrificeumln e tij supreme neuml altarin e liriseuml kombeumltare

eumlshteuml cileumlsuar si Mandela i Kosoveumls por neuml fakt ai

kishte beumlreuml burgje meuml shumeuml se lideri jugafrikan Neuml

Europeuml ai ishte pa dyshim i burgosuri meuml i madh dhe meuml

me influenceuml Europa neuml vitet 1990 e nderoi me ccedilmimin

Saharov peumlr politikeumln e tij inteligjente dhe humane qeuml neuml

themel kishte veteumlflijimin pothuajse 30 vjeccedilar Me njeuml

biografi teuml tilleuml politike Demaccedili nuk mund teuml cileumlsohet

ndryshe veccedilse njeuml martir

Jugosllavia e Titos dhe e pasardheumlsve teuml tij tek ai shihte

njeriun meuml teuml rreziksheumlm peumlr ekzistenceumln e saj keumlshtu qeuml neuml vitin 1974 arrestohet dhe deumlnohet peumlr teuml treteumln

hereuml edhepse organet e shtetit jugosllav keumlteuml hereuml nuk

qeneuml neuml gjendje tbdquoia faktonin asnjeuml ldquomeumlkat‟‟ asnjeuml

formeuml teuml aktivitetit politik qeuml do ta penalizonte ateuml E

megjithateuml ai u deumlnua peumlr teuml dyteumln hereuml me deumlnimin meuml

teuml larteuml teuml mundsheumlm me 15 vjet burg Deri me 21 prill

teuml vitit 1990 Demaccedili qeumlndroi neuml burg duke u liruar neuml

ateuml pranvereuml dramatike peumlr krijeseumln e Versajit si i

amnestuar nga kryetari i ateumlhersheumlm i Jugosllaviseuml

slloveni Drnovshek Neuml keumlteuml moment atij i kishin

mbetur meuml pak se gjashteuml muaj peumlr teuml kryer deumlnimin drakonik prej 15 vitesh

Adem Demaccedili jashteuml grilave teuml burgut peumlrjetohej si njeuml

rrezik permanent me rrjedhoja fatale peumlr shtetin e

sllaveumlve teuml jugut qeuml padrejteumlsisht brenda kufijve teuml tij

kishte peumlrfshireuml pothuajse gjysmeumln e territorit etnik teuml

Shqipeumlriseuml natyrale dhe mbi dy milioneuml shqiptareuml peumlr teuml

cileumlt Adem Demaccedili u kthye neuml njeuml shenjeumltor e apostull teuml

veumlrtet lirie I tilleuml ai mbeti deri neuml fund teuml jeteumls seuml tij

Neuml historineuml politike teuml boteumls neuml shekullin XX janeuml teuml pakeumlt personalitetet qeuml mund teuml krahasohen me Demaccedilin

neuml rrafshin e angazhimit peumlr njeuml ide dhe ideal Peumlr 60

vjet me rradheuml ai kurreuml nuk iu peumlrkul Serbiseuml dhe

ideologjiseuml seuml saj kundeumlrshqiptare Ndoneumlse Demaccedili peumlr

performanceumln e tij politike pas daljes nga burgu jo rralleuml

eumlshteuml kritikuar si njeuml lider qeuml neuml ccedildo rrethaneuml ka qeumlmtuar

mundeumlsiteuml e shmangies seuml lufteumls seuml armatosur duke iu

drejtuar shumeuml hereuml serbeumlve si veumlllezeumlr duke

argumentuar se ata duhet teuml beumljneuml presion mbi qeverineuml

e tyre qeuml teuml lirohet nga barra e reumlndeuml e Kosoveumls neuml

momentet kur rinia kosovare neuml mesin e viteve 1990

ndeumlrroi strategjineuml e lufteumls nga rezistenca pasive paqeumlsore neuml rezistenceuml teuml armatosur peumlrmes UCcedilK-seuml

ishte Adem Demaccedili ai qeuml doli i pari publikisht neuml

peumlrkrahje teuml lufteumls seuml saj Neumlse ldquoveumlllezeumlrit serbeuml‟‟ nuk

ishin neuml gjendje teuml ndeumlrmerrnin diccedilka peumlr ndryshimin e

gjendjes keumlteuml gjeuml do ta beumlnin shqiptareumlt peumlrmes formave

teuml reja teuml rezistenceumls dhe lufteumls seuml armatosur Neuml

momentet meuml kritike ai u beuml peumlrfaqeumlsuesi politik i saj neuml

Prishtineuml

2

Angazhimi politik i Adem Demaccedilit peumlr ccedillirimin

kombeumltar teuml shqiptareumlve teuml robeumlruar filloi neuml mosheuml shumeuml teuml re Mund teuml thuhet se qeuml neuml feumlmijeumlrineuml e

hershme qysh neuml shkolleumln fillore mund teuml identifikohen

prirjet e tij politike atdhetare Ai e filloi shkolleumln neuml njeuml

koheuml kur Kosova ishte neumln pushtimin italian por ky

pushtim solli shkollat e para shqipe dhe njeuml valeuml teuml re e teuml

fuqishme teuml ringjalljes seuml ndjenjeumls kombeumltare Meumlsueseuml

teuml shumteuml nga Shqipeumlria londineze kishin veumlrshuar

Kosoveumln dhe ata beumlneuml njeuml puneuml teuml madhe Veteuml Adem

Demaccedili eumlshteuml shprehur disa hereuml me nderimin meuml teuml

madh peumlr meumlsuesit e tij Peumlr keumlteuml ka shumeuml deumlshmi Ky

fakt tregon njeumlkoheumlsisht se instinkti atdhetar nuk eumlshteuml dicka qeuml meumlsohet neuml mosheuml teuml pjekur por eumlshteuml njeuml

mekanizeumlm shpirteumlror qeuml fillon e krijohet neuml klimeumln

familjare teuml refuzimit absolut teuml pushtimit neuml njeuml mosheuml

tepeumlr teuml re Neumlna Shqipeumlri eumlshteuml e peumlrjetshme ndryshe

nga neumlna biologjike i thoshte neumlna e tij birit teuml saj teuml

veteumlm Me njeuml neumlneuml teuml tilleuml qeuml do ta peumlrballonte ccedildo

veumlshtireumlsi me stoicizeumlm ai u meumlsua ta dojeuml Shqipeumlrineuml

natyrale para seuml gjithash ateuml teuml jashtmen teuml pushtuareumln

dhe teuml neumlnshtruareumln me njeuml pasion atdhetar teuml

pashembullt neuml koheumln toneuml I frymeumlzuar nga meumlsuesit neuml

shkolleuml peumlr keumlteuml dashuri dhe i frymeumlzuar nga neumlna neuml shteumlpi Adem Demaccedili u kthye neuml meumlsuesin dhe

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

7

frymeumlzuesin e madh teuml riniseuml shqiptare peumlr Shqipeumlrineuml e

bashkuar

Neuml Europeuml Adem Demaccedili eumlshteuml perceptuar si figura meuml

pregnante e nacionalizmit shqiptar jo e njeuml nacionalizmi

primitiv e agresiv ballkanik por e njeuml nacionalizmi

mbrojteumls teuml substanceumls kombeumltare shqiptare sepse shqiptareumlt klasifikoheshin nga organizatat qeuml mbronin

popujt si popull i rrezikuar Me politikeumln e tij teuml

pakompromis dhe para seuml gjithash me gatishmeumlrineuml e

tij personale peumlr ccedildo lloj flijimi Adem Demaccedili ishte

njeriu qeuml i duhej Kosoveumls neuml keumlteuml udheumlkryq teuml ri historik

neuml fund teuml shekullit XX ai ishte neuml fakt i vetmi njeri neuml

Kosoveuml qeuml mund teuml mobilizonte njeuml maseuml kritike

njereumlzish qeuml ishte neuml gjendje peumlr teuml peumlrmbysur situatat

Dhe kjo peumlrmbysje e madhe mund teuml vinte veteumlm nga

njeuml krah politik i cili jo veteumlm s‟e peumlrjashtonte lufteumln e

armatosur por ateuml e nxirrte neuml plan teuml pareuml Njeuml politikeuml

pa krahun e saj teuml armatosur neuml rrethanat e ateumlhershme neuml Kosoveuml kur Serbia kishte koncetruar forca teuml meumldha

ushtarake dhe teknikeuml teuml madhe lufte neuml Kosoveuml ishte

njeuml faktor qeuml shpeumlrfillej e manipulohej lehteumlsisht nga

Beogradi Ateuml krah teuml politikeumls qeuml peumlrfshinte neuml

strategjineuml e ccedillirimit nga Serbia edhe lufteumln e armatosur

si peumlrbeumlreumls themelor meuml seuml miri e peumlrfaqeumlsonte Adem

Demaccedili Neuml fund teuml fundit dhe paraqitja e UCcedilK-seuml lidhet

direkt me politikeumln e tij dhe pakeumlnaqeumlsineuml me vendimet

e Konferenceumls seuml Dejtonit qeuml solli njeuml zgjidhje qeuml e

favorizoi elementin serb neuml Bosnje e Hercegovineuml dhe e

shpeumlrfilli ploteumlsisht faktorin shqiptar neuml Kosoveuml Me keumlteuml konferenceuml mori fund peumlrfundimisht politika e

iluzioneve pacifiste qeuml ccedillirimin e Kosoveumls e kishte

definuar si njeuml proces ekskluzivisht politik duke e

peumlrjashtuar neuml meumlnyreuml decidive lufteumln e armatosur si

elementin meuml qeneumlsor neuml rrugeumln e veumlshtireuml teuml ccedillirimit teuml

Kosoveumls nga Serbia

Neuml dhjetor teuml vitit 1995 u neumlnshkrua Marreumlveshja e

Dejtonit neuml Ohajo teuml Shteteve teuml Bashkuara teuml Amerikeumls

nga boshnjakeumlt kroateumlt e serbeumlt si paleuml ndeumlrluftuese e

Serbiseuml e Kroaciseuml si garantues teuml saj neuml njeuml aneuml dhe neuml aneumln tjeteumlr nga fuqiteuml e meumldha qeuml keumlrkonin t‟i jepnin

fund lufteumls seuml peumlrgjakshme neuml Bosnjeuml njeuml marreumlveshje

kjo qeuml nuk i solli qeteumlsi peumlr asnjeuml diteuml teuml vetme deri meuml

tani shtetit teuml ri teuml konfederuar teuml Bosnjeumls dhe

Hercegovineumls Edhe sot ky shtet peumlrjeton kriza

permanente ekzistenciale dhe mund teuml thuhet me ploteuml

gojeumln se BeH eumlshteuml njeuml shtet qeuml pa driteumln e jeteumls me vese

teuml lindura me teuml meta kongjenitale qeuml u dizajnuan neuml

Dejton neuml vitin 1995 Viteve teuml fund gjithnjeuml e meuml tepeumlr

po shtohen zeumlrat neuml Pereumlndim qeuml e keumlrkojneuml njeuml Dejton

II Po me Kosoveumln ccedil‟u beuml Ajo sbdquou peumlrmend fare neuml keumlteuml

konferenceuml sepse keumlshtu kishte keumlrkuar Sllobodan

Millosheviqi i cili duke qeneuml se me neumlnshkrimin e tij

neuml keumlteuml marreumlveshje i kishte siguruar asaj validitet

kujtoi se keumlshtu peumlrfundimisht do ta nxirrte Kosoveumln

keumlteuml vateumlr neuralgjike teuml Ballkanit nga rendi i diteumls seuml

politikeumls ndeumlrkombeumltare qeuml merrej me zgjidhjen e

krizave teuml mprehta politike neuml boteuml Dhe ky synim ogurzi i

kasapit albanofag teuml Ballkanit veumlrtet do teuml kthehej neuml njeuml

fakt teuml kryer e teuml dhembsheumlm historik sikur neuml Kosoveuml

me UCcedilK-neuml nuk do teuml kishte ndryshuar kursi i politikeumls

pacifiste e cila e peumlrmbysi situateumln qeuml me aksionet e

para largvajteumlse teuml 26 prillit teuml viti 1996 Veteumlm kateumlr

muaj pas Konferenceumls seuml Dejtonit historia e re e shqiptareumlve mori njeuml ktheseuml teuml forteuml e teuml papritur qeuml tre

vite meuml voneuml do teuml ccedilonte neuml bombardimin e Jugosllaviseuml

seuml Millosheviccedilit dhe ccedillirimin definitiv teuml Kosoveumls nga

soldateska serbe

Siccedil e thameuml meuml sipeumlr Adem Demaccedili u beuml peumlrfaqeumlsuesi i

pareuml politik i UCcedilK-seuml neuml njeuml koheuml qeuml asnjeuml politikan e

intelektual shqiptar neuml Kosoveuml nuk kishte guxim madje

as ta shqiptonte keumlteuml akronim Kishte vite qeuml Demaccedili e

kishte keumlrceumlnuar Beogradin me opcionin e kryengritjes

seuml armatosur por ishte shpeumlrfillur jo veteumlm nga

gjakpireumlsi serb qeuml kishte neuml dispozicion njeuml ushtri teuml fuqishme por edhe nga faktori ndeumlrkombeumltar qeuml hapur

ishte shprehur i keumlnaqur me njeuml zgjidhje minimal peumlr

Kosoveumln si autonomi politike krahinore Neuml keumlteuml

moment historik paraqitet neuml skeneumln politike edhe njeuml

hereuml neuml meumlnyreuml madheumlshtore Adem Demaccedili si peumlrkraheumls

i guximsheumlm i UCcedilK-seuml qeuml peumlrbeumlnte njeuml alternativeuml e

domosdoshme e peumlrpjekjeve teuml shqiptareumlve peumlr

pavareumlsineuml e Kosoveumls

Ai peumlr asnjeuml moment nuk ngurroi dhe as u tremb neuml

mbrojtjen politike qeuml i beumlri neuml keumlto momente delikate krijeseumls seuml re qeuml quhej UCcedilK Ne nuk do ta dimeuml kurreuml

sakteumlsisht se ccedilfareuml do teuml kishte ndodhur me teuml neumlse ajo

nuk do teuml kishte gjetur njeuml njeri teuml peumlrmasave teuml Adem

Demaccedilit qeuml e mbrojti ateuml UCcedilK-neuml si njeuml faktor

vendimtar neuml Kosoveumln e shkelur dhe teuml neumlnshtruar por

eumlshteuml meuml se e sigurt qeuml UCcedilK-ja pa njeuml zeuml teuml fuqisheumlm si

Adem Demaccedili do ta kishte pasur shumeuml veumlshtireuml neuml njeuml

ambient teuml tilleuml si shoqeumlria kosovare e koheumls qeuml ishte

peumlrshkuar thelleumlsisht nga iluzionet peumlr njeuml ndeumlrhyrje nga

jashteuml pa radikalizimin e politikeumls kosovare ndaj Serbiseuml

pushtuese Kishte ardhur momenti qeuml djelmeumlria shqiptare teuml rrokte armeumlt e lufteumls

Dy vite pas vdekjes seuml Adem Demaccedilit ende nuk dihet

shumeuml peumlr disa aspekte teuml rolit teuml Adem Demaccedilit neuml ateuml

qeuml quhet veprimtari ilegale neuml dhjetvjeccedilarin dramatik

1990-2000 Njeuml gjeuml eumlshteuml e sigurt keumlteuml e ka theumlneuml edhe

me gojeumln e tij pas greveumls seuml vitit 1994 neuml bdquoRilindjeldquo se

jo ccedildo gjeuml neuml lufteumln peumlr pavareumlsi kundrejt Serbiseuml duhej

beumlreuml peumlr driteuml teuml diellit Angazhimi politik legal pa

peumlrmaseumln tjeteumlr teuml tij veprimin neuml ilegalitet mbetet njeuml

angazhim shterrp pa rezultate neuml rrethana pushtimi

Keumlrkuesit e ardhsheumlm teuml Janusit politik Adem Demaccedili do

teuml zbulojneuml dimensione teuml reja teuml keumltij martiri qeuml gjitheuml

energjiteuml e jeteumls seuml tij i vuri neuml sheumlrbim teuml kombit e

atdheut teuml tij

Autori eumlshteuml shef i Konsullateumls seuml Peumlrgjithshme teuml

Republikeumls seuml Kosoveumls neuml Stuttgart

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

8

Ekskluzive

Mag phil Dr Kurt Gostentschnigg Graz

Bretkosa neuml ujin qeuml valon

ose kur teoriteuml e konspiracionit beumlhen realitet

Njeuml plak po rrinte para kasolles seuml

vet neuml bregun e njeuml liqeni dhe po

filozofonte mbi jeteumln kur pa njeuml

bretkoseuml neuml breg E kapi keumlteuml

bretkoseuml e solli neuml kasolle dhe e

futi neuml njeuml tenxhere me ujeuml qeuml

valonte Bretkosa keumlrceu e tmerruar nga tenxherja u hodh

jashteuml kasolles dhe u zhduk neumlpeumlr

shkurre Njeuml diteuml tjeteumlr plaku po

rrinte seumlrish para kasolles seuml vet

dhe mendonte mbi jeteumln Iu

kujtua bretkosa e cila me siguri

ishte djegur keq por i kishte

shpeumltuar situateumls me kurajeuml peumlr teuml

vazhduar jeteumln Neuml keumlteuml moment

burri pikasi peumlrseumlri njeuml bretkoseuml

neuml breg E zuri dhe e mori me

vete neuml kasolle Meqeuml keumlteuml hereuml nuk kishte gati ujeuml qeuml valonte e

vuri bretkoseumln neuml njeuml tenxhere me

ujeuml teuml ftohteuml dhe e vendosi

mbisobeuml Pastaj ndezi zjarrin Me

ccediludi plaku vuri re se bretkosa neuml

tenxhere rrinte e qeteuml Uji nxehej

gjithnjeuml e meuml shumeuml derisa filloi

teuml valonte Mireumlpo bretkosa rrinte

e qeteuml edhe neuml ujin e nxehteuml dhe

nuk beumlnte peumlrpjekje peumlr t‟i

shpeumltuar situateumls keumlrceumlnuese Plaku u geumlzua peumlr darkeumln e

papritur dhe vazhdoi teuml

filozofonte mbi jeteumln duke

rrufitur me shije supeumln e tij teuml

bretkoseumls

Neuml keumlteuml artikull nuk gjenden teuml

dheumlna burimesh por shumeuml fjaleuml

kyccedile Kush keumlrkon do teuml gjejeuml

gjithccedilka neuml internet Eumlshteuml e

reumlndeumlsishme qeuml secili teuml beumljeuml veteuml

keumlrkime dhe teuml formojeuml mendimin e vet Njeuml keumlshilleuml peumlr ata qeuml duan

teuml beumljneuml keumlrkime ndiqe gjurmeumln e

paraseuml dhe shmangiu mediave

mainstream dhe platformave mainstream si p sh Wikipedia Mbi veten time si

njeri uneuml shkruaj neuml koshienceumln e Hyjnores seuml pafundme dhe teuml Shpirtit teuml

pavdeksheumlm si dhe neuml koshienceumln e rizgjimit hapeumlsinor-kohor neuml boteumln

materiale keumlshtuqeuml uneuml shpresoj gjithmoneuml meuml teuml mireumln sepse di peumlr teuml mireumln

e peumlrjetshme dhe pres gjithnjeuml meuml teuml keqen sepse di peumlr teuml keqen kalimtare

Politikisht nuk qeumlndroj as majtas as djathtas por tek njeriu dhe njereumlzia Uneuml

nuk e vlereumlsoj meuml fare sistemin e korruptuar teuml partive por derisa ka ende parti do teuml votoj gjithmoneuml peumlr teuml keqen meuml teuml vogeumll aktuale sipas mendimit

tim Ata qeuml nuk lejojneuml meuml teuml peumlrccedilahen nga marionetat e fuqive teuml fshehta do

teuml kuptojneuml peumlr se po e kam fjaleumln Gjitheuml teuml tjereumlt qeuml janeuml ende viktima teuml

paditura teuml shpeumllarjes seuml peumlrditshme teuml trurit gjateuml gjitheuml jeteumls neumlpeumlrmjet

shkollimit dhe mediave teuml kontrolluara nga shteti do teuml meuml shajneuml ndash gjithnjeuml

sipas boteumlkuptimit teuml tyre ideologjik ndashose si ldquoteuml majteumlrdquo ose si ldquoteuml djathteumlrdquo

Neuml fillim teuml vitit 2019 kisha filluar me kumtesat e mia neuml YouTube mbi Jogeumln

Integrale teuml Sri Aurobindo-s dhe teuml Neumlneumls (Mirra Alfassa) kur diccedilka meuml ndaloi

teuml vazhdoja Si mund teuml flisja me kompetenceuml mbi realitetin e peumlrgjithsheumlm teuml

boteumlve meuml teuml larta dhe meuml teuml brendshme pa pasur njeuml ide mbi ngjarjet konkrete

neuml boteumln e jashtme dhe mbi forcat qeuml fshihen pas tyre Ekzistenca e seuml mireumls dhe seuml keqes ishte e qarteuml peumlr mua por nuk kisha asnjeuml ide se kush ishin teuml

mireumlt dhe kush teuml keumlqijteumlNeuml mars 2019 uneuml kisha ende besim tek demokracia

ndarja republikane e pushteteve dhe sistemi i partive sepse u peumlrkisja ende

ldquodeleve neuml gjumeumlrdquo Njeuml vit meuml voneuml neuml mars 2020 meuml neuml fund kuptova se neuml

teuml veumlrteteuml nuk shtrohej ccedileumlshtja cileumln parti teuml votojmeuml por peumlr heqjen e teuml gjitha

partive peumlr teuml mundeumlsuar pushtetin direkt teuml popullit teuml pakteumln neuml teori Ngaqeuml

peumlr njeuml pushtet direkt teuml popullit mund teuml flitet veteumlm neuml rastin e qytetareumlve

madhoreuml teuml cileumlt janeuml ccedilliruar nga shpeumllarja e trurit qeuml nga djepi gjer neuml vig neuml

njeuml demokraci teuml simuluar Uneuml meumlsova gjithashtu meuml neuml fund se ata teuml cileumlt

prezantoheshin nga mediat mainstream si teuml keumlqijteuml ishin neuml teuml veumlrteteuml teuml

mireumlt dhe anasjelltas Eumlshteuml e qarteuml se askush nuk eumlshteuml veteumlm i mireuml ose i keq Ne bartim teuml dyja tendencat brenda nesh Por me kalimin e koheumls beumlhet e

dukshme se cileumlt njereumlz ndjekin cileumln nga teuml dyja tendencat

Keumlshtu fillova teuml informohesha peumlrtej mediave mainstream dhe njeumlra meuml ccedilonte

tek tjetra derisa peumlrfundova shpejt tek lloj-lloj teuml ashtuquajturash ldquoteori teuml

konspiracionitrdquo teuml cilat quanin gjithccedilka teuml mundur p sh njeuml agjendeuml satanike

teuml njeuml rendi teuml ri boteumlror jashteumltokeumlsoreuml udheumltime neuml koheuml etj Meuml neuml fund u

beumlra i veteumldijsheumlm se kishte dy pozicione ekstreme teuml papajtueshme nga njeumlra

aneuml refuzimi i peumlrgjithsheumlm i teorive teuml konspiracionit dhe nga ana tjeteumlr

pranimi i peumlrgjithsheumlm i konspiracioneve gjithnjeuml e gjithkund E pyeta veten

A qeumlndron e veumlrteta diku neuml mes apo nuk mund teuml keteuml kompromis lidhur me

njeuml temeuml aq kontroverse Neuml qofteuml se veteumlm njeumlri nga teuml dyja ekstremet eumlshteuml i veumlrteteuml ndash ateumlhereuml cili Neuml qofteuml se teoriteuml e konspiracionit dalin si teuml veumlrteta

Njereumlzita do t‟i kuptojneuml dhe a do teuml mund t‟i durojneuml ato

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

9

Kritika kryesore ndaj teorive teuml

konspiracionit ndash njeuml nocion i

krijuar nga CIA ndash eumlshteuml se ato

shpjegojneuml rrethana komplekse

dhe teuml ndeumlrlikuara neumlpeumlrmjet

teorive thjeshteumlzuese E pyes

veten Pse e veumlrteta duhet teuml jeteuml e ndeumlrlikuar Ajo mund teuml jeteuml edhe

e thjeshteuml Duke marreuml parasysh

njeuml peumlrqendrim teuml tilleuml teuml pamaseuml

teuml pushtetit gjateuml shekujve ose

madje mijeumlvjeccedilareumlve ndash pse nuk

mund teuml keteuml njeuml konspiracion

boteumlror Neuml qofteuml se mund teuml keteuml

njeuml teuml tilleuml ateumlhereuml duhet teuml

merremi me teuml sepse neuml fund teuml

fundit beumlhet fjaleuml peumlr fatin toneuml teuml

peumlrbashkeumlt Dua teuml peumlrcjell keumltu

njeuml citat i cili besohet teuml jeteuml nga Bertold Brecht-i ldquoCcedilmenduria

beumlhet e padukshme kur ajo ka

marreuml peumlrmasa mjaft teuml meumldhardquo

Me keumlteuml shkon gjithashtu theumlnia

ldquoNjeuml geumlnjeshteumlr e cila peumlrseumlritet

mjaft shpesh dikur beumlhet e

veumlrteteumlrdquo A eumlshteuml ky shpjegimi peumlr

faktin se shpeumllarja e trurit teuml

maseumls eumlshteuml kaq e suksesshme

saqeuml teuml ashtuquajtureumlve

ldquokonspiracionisteumlrdquo nuk u besohet qysh prej fillimit Aktualisht

pyetja e madhe e fatit teuml

njereumlzimit eumlshteuml A ka njeuml agjendeuml

teuml fshehteuml teuml elitave Neuml qofteuml se

po A ka veteumlm njeuml apo disa teuml

cilat konkurrojneuml me njeumlra-

tjetreumln A nuk eumlshteuml i vendosur qeuml

prej koheumlsh Rendi i Ri Boteumlror

A do teuml vazhdojeuml Rendi i Ri

Boteumlror i vjeteumlr i njeuml skllaveumlrimi

teuml pashpirt apo do teuml keteuml seuml shpejti njeuml Rend teuml Ri Boteumlror teuml

ri teuml njeuml lirie shpirtploteuml

Kemi teuml beumljmeuml me njeuml lufteuml

informacioni neuml teuml cileumln na

prezantohen disa narrativa Ccedildo

narrativeuml ka neumlnnarrativa teuml cilat

dallohen neuml detaje nga njeumlra-

tjetra Ndeumlrkoheuml njohim peseuml

narrativa

Seuml pari Narrativa mainstream se

qeveria kujdeset peumlr teuml mireumln e popullit dhe na tregon gjithmoneuml

teuml veumlrteteumln neumlpeumlrmjet mediave

mainstream p sh neuml koheumln e

krizeumls seuml koronavirusit

Seuml dyti Narrativa e Rendit teuml Ri

Boteumlror Satanik teuml vjeteumlr neuml teuml

cilin popullsia boteumlrore

skllaveumlrohet dhe reduktohet p

sh neumlpeumlrmjet koronavirusit teuml

menduar fillimisht si vdekjeprureumls por pastaj teuml zbutur nga ndeumlrhyrja e

forcave teuml mira i cili duhet teuml sheumlrbejeuml tani si kal i Trojeumls peumlr heqjen e teuml

drejtave themelore ose neumlpeumlrmjet njeuml arme biologjike e cila kamuflohet si njeuml

vaksinim i detyruesheumlm

Seuml treti Narrativa e Rendit teuml Ri Boteumlror Satanik teuml ri neuml teuml cilin krokodili i

vjeteumlr (tri Romat US-demokrateumlt Obama Clinton Merkel globalizmi

fashizmi i majteuml) zeumlvendeumlsohet nga krokodili i ri meuml i madh dhe meuml i forteuml (QAnon Trump Putin Xi Fuqia Tripolare nacionalizmi fashizmi i djathteuml)

Seuml kateumlrti Narrativa e Rendit teuml Ri Boteumlror Spiritual teuml mundeumlsuar nga elita e

pushtetit shpirteumlrisht e zgjuar rreth QAnon-it Trump-it Putin-it Xi-ut Fuqiseuml

Tripolare e cila po e shfuqizon shtetin e thelleuml satanik neuml gjitheuml boteumln neuml teuml

cilin individi familja dhe kombi mund teuml shpalosen neuml liri harmoni dhe paqe

(p sh me energji teuml lireuml mjekeumlsi teuml re etj) duke ekzistuar ende rreziku i

kthimit prapa neuml egoizeumlm dhe i rikthimit teuml seuml keqes peumlr sa koheuml natyra

njereumlzore nuk eumlshteuml shndeumlrruar parimisht neuml njeuml hyjnore

Seuml pesti Narrativa e Manifestimit Supramental dhe e Jeteumls Hyjnore neuml Tokeuml

teuml mundeumlsuara nga Avatari Kalki Dy-Njeuml Sri Aurobindo dhe Neumlna (Mirra

Alfassa) neuml teuml cileumln nuk ka meuml mundeumlsi peumlr teuml keqen zhvilllimi beumlhet nga njeuml

e veumlrteteuml neuml njeuml teuml veumlrteteuml meuml teuml larteuml dhe nga njeuml peumlrsosuri neuml njeuml peumlrsosuri meuml teuml madhe si dhe pavdekshmeumlria e trupit eumlshteuml njeuml fakt duke njohur koheumln e

keumltij realizimi pra teuml ashtuquajtureumln ldquoOreuml teuml Pereumlndiseumlrdquo veteumlm Hyjnorja veteuml

Mund teuml ndodheuml qeuml seuml pari do teuml ccedilajeuml njeuml narrativeuml para se teuml realizohet njeuml

tjeteumlr Uneuml peumlr vete dise tek cila nga keumlto peseuml narrativa kam besim teuml ploteuml

Gjendja neuml gjitheuml boteumln po beumlhet gjithnjeuml e meuml serioze Neuml qofteuml se vazhdojmeuml

teuml mbyllim syteuml ateumlhereuml ne luajmeuml lojeumln e eliteumls seuml pushtetit e cila si pakiceuml

absolute sundon neuml meumlnyreuml perfide dhe manipuluese mbi popullin shumiceumln

absolute Na kaneuml futur tashmeuml neuml thes por ai nuk eumlshteuml i mbyllur ende Ne

mund teuml dalim ende dhe teuml vendosim veteuml peumlr fatin toneuml Por ne duhet teuml zgjohemi shpejt dhe teuml bashkohemi Ne jemi shumica Nuk duhet t‟i lejojmeuml

meuml eliteumls seuml pushtetit teuml na peumlrccedilajeuml neuml majtas dhe djathtas ndeumlrsa ajo ndash gjithnjeuml

sipas interesave teuml saj aktualeuml ndash teuml financiojeuml dhe peumlrkraheuml njeuml hereuml njeumlreumln paleuml

dhe njeuml hereuml paleumln tjeteumlr Keumlteuml e ka beumlreuml neuml teuml gjitha lufteumlrat e meumldha neuml teuml

kaluareumln Veteumlm njeuml shembull Kush e ka financuar ngritjen e Adolf Hitler-it

dhe e ka luftuar ateuml neuml fund Ne duhet t‟i quajmeuml gjeumlrat dhe aktoreumlt me emrin e

tyre dhe t‟i zbulojmeuml pa meumlshireuml teuml gjitha geumlnjeshtrat me teuml cilat na kaneuml

budallallepsur Ccedilfareuml duam ne peumlr feumlmijeumlt taneuml Liri apo skllaveumlrim Kjo eliteuml

e pushtetit dhe e financeumls e cila ka bashkuar neuml njeuml agjendeuml teuml fshehteuml

dhjetravjeccedilare ose madje shekullore financat ushtrineuml industrineuml shkenceumln

arsimin dhe mediat neuml njeuml kompleks gjigant ka prej koheumlsh mjetet peumlr teuml na veumlneuml pa meumlshireuml neumln zgjedheuml meuml pak me teuml keq ndash kjo do teuml ishte humbje

energjie ndash por meuml shumeuml me teuml mireuml keumlshtu qeuml shumica prej nesh nuk e veumlneuml

re aspak se janeuml beumlreuml sklleveumlr teuml pavullnet teuml sistemit teuml vendosur sipas deumlshireumls

seuml eliteumls seuml pushtetit Ne jetojmeuml qeuml prej disa vjeteumlsh ose madje dekadash neuml

njeuml demokraci teuml rremedhe neuml njeuml liri teuml rremeGeorge Orwell dhe Aldous

Huxley na beumljneuml teuml fala

A nuk vihemi shpesh neuml jeteuml para dilemeumls teuml shtiremi peumlr t‟iu peumlrshtatur

mainstream-it peumlr shkak teuml interesit teuml lindur nga lufta peumlr ekzistenceuml apo teuml

mbetemi vetvetja peumlr hir teuml detyrimit ndaj veumlrteteumlsiseuml seuml brendshme Vendimi

peumlr keumlrkimin e seuml veumlrteteumls neuml koheumln toneuml do teuml thoteuml deumlrrmimi midis mokrave

teuml lakmiseuml seuml pangopshme peumlr fitim teuml teuml pakteumlve dhe teuml shfryteumlzimit teuml pameumlshirsheumlm teuml teuml shumteumlve ose lufta donkishoteske me mullinjteuml e ereumls teuml

frymeumls seuml pashpirt teuml koheumls e cila po shitet tek kapitalizmi i koncerneve

neosocializmi ose ekofashizmi dhe e cila neuml sulmin e saj kundeumlr individit

familjes ose kombit synon gjithnjeuml e meuml shumeuml njeuml diktatureuml totalitare

boteumlrore Njeuml rrezik i tilleuml eumlshteuml meuml i madh sesa asnjeumlhereuml meuml pareuml neuml historineuml

e njereumlzimit sepse mjetet peumlr realizim nuk kaneuml qeneuml asnjeumlhereuml meuml pareuml aq teuml

shumta dhe aq efektive sa sot Kur mendoj peumlr mundeumlsiteuml e inteligjenceumls

artificiale e internetit teuml gjeumlrave e realitetit virtual dhe teuml peumlrzier (angl Virtual

and Mixed Reality) e transhumanizmit (angl transhumanism) e kontrollit teuml

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

10

mendjes dhe koshienceumls (angl

MKULTRA monarch mind

control) e 5G-seuml Social

Engineering-ut Genetic

Engineering-ut Bio Engineering

Geo Engineering-ut e survejimit

total Thinktank-eve dhe lozhave satanizmit me ritualet e tija teuml

flijimit teuml feumlmijeumlve etj dhe peumlr

bashkimin e mundsheumlm teuml teuml

gjitha keumltyre fijeve neuml sheumlrbim teuml

njeuml agjende teuml fshehteuml ateumlhereuml meuml

ccedilohet brenda vetes tmerri i

veumlrteteuml teuml cilin mund ta ndalojeuml

veteumlm koshienca ime peumlr

Hyjnoren dhe Shpirtin

Kush e kupton lojeumln satanike e

cila beumlhet neuml kurrizin toneuml dhe guxon teuml ngrejeuml zeumlrin neuml publik

denigrohet peumlrjashtohet i

mbyllet goja dhe neuml rastin

ekstrem burgoset dhe torturohet

Peumlrseumlri njeriu ka frikeuml teuml thoteuml

mendimin e vet teuml peumlrgjigjet peumlr

teuml veumlrteteumln E pyes lexuesin Kur

ti sheh se feumlmija yt i dashur burri

yt i dashur gruaja jote e dashur

teuml afeumlrmit e tu teuml dashur dhe

shokeumlt e tushoqet e tua teuml dashur(a) flejneuml neuml erreumlsireuml ndash

ccedilfareuml do teuml beumlsh T‟i leumlsh teuml

vazhdojneuml teuml flejneuml neuml erreumlsireumln e

padijes T‟i zgjosh neuml driteumln e

dijes neuml teuml cileumln ti jeton tashmeuml

veteuml Qeuml para disa muajsh kur

kam pareuml se neuml cilin drejtim teuml

rreziksheumlm po zhvillohet bota

kam vendosur teuml beumlj puneuml

sqaruese neuml kuadrin e mundeumlsive

teuml mia modeste

Megjithateuml disa nuk reagojneuml neuml

meumlnyreuml teuml keumlndshme kur dikush

u prish gjumin e shtrenjteuml Po

paguaj ndash si gjitheuml teuml tjereumlt neuml

situateumln time ndash njeuml ccedilmim peumlr

puneumln time sqaruese Duhet teuml

duroj sulmet nga teuml afeumlrmit

shokeumlt kolegeumlt e puneumls dhe teuml

njohurit teuml cileumlt ende nuk janeuml teuml

gatsheumlm teuml hapin syteuml dhe teuml

ballafaqohen me teuml veumlrteteumln lakuriq Prandaj meuml quajneuml teuml

gjitheumlditur idiot konspiracionist

ose nazist ose teuml gjitha bashkeuml

Bile njereumlz peumlr teuml cileumlt kisha

menduar gjithmoneuml se meuml donin

ose meuml ccedilmonin ose ishin shokeumlt e

mi ose meuml kaneuml kundeumlrshtuar

haptazi duke meuml sulmuar

pjeseumlrisht neuml meumlnyreuml shumeuml teuml

ashpeumlr ose thjesht meuml kaneuml kthyer shpineumln neuml heshtje duke ndeumlrprereuml

marreumldheumlniet me mua Keumltu meuml kujtohen veteumlm keumlto fjaleuml teuml urta ldquoShoku i

mireuml neuml diteuml teuml veumlshtirardquo dhe ldquoTani ndahet shapi nga sheqerirdquo Kush meuml mbron

tani sidomos kur ai ka njeuml mendim ndryshe nga uneuml meuml eumlshteuml veumlrtet afeumlr si

shok dhe i afeumlrm neuml zemeumlr Gjitheuml teuml tjereumlt nuk meuml mungojneuml Secili neuml rrugeumln

e vet

Nuk eumlshteuml absolutisht problem peumlr mua teuml quhem deri neuml fund teuml jeteumls sime

idiot konspiracionist etj derisa teuml dalin teuml gjitha teoriteuml e konspiracionit si teuml

gabuara dhe teuml keteuml njeuml fund teuml mireuml peumlr ne teuml gjitheuml Por zhvillimi i muajve teuml

fundit tregon gjithnjeuml e meuml shumeuml se keumlto teori teuml konspiracionit kaneuml shumeuml teuml

ngjareuml teuml jeneuml teuml veumlrteta Ndeumlrkoheuml disa nga keumlto kaneuml daleuml tashmeuml si teuml veumlrteta

Uneuml guxoj teuml parathem se me kalimin e koheumls seuml ardhshme ndash muaj vite nuk e

di se sa do teuml zgjaseuml ndash edhe shumica e teorive teuml tjera teuml konspiracionit do teuml

dalin teuml veumlrteta

Eumlshteuml shumeuml meuml keq sesa mund ta imagjinojmeuml Marionetat qeveritare teuml

shtetit teuml thelleuml neuml ccedildo vend po demaskohen veteuml duke vazhduar teuml ndjekin

agjendeumln e Rendit teuml Ri Boteumlror teuml Bill Gates George Soros Bilderberg Fabian Society Skull amp Bones teuml iluminateumlve dhe masoneumlve teuml Rockefeller-

ve dhe Rothschild-eumlve neuml formeumln evaksinimit dhe teuml ccedilipimit me detyrim 5G-

seuml heqjes seuml paraseuml neuml doreuml shproneumlsimit shkateumlrrimit teuml shtreseumls seuml mesme

geumlnjeshtreumls seuml ndryshimit teuml klimeumls teuml beumlreuml nga njeriu shkeumlmbimit teuml

popullsiseuml globalizmit sulmit ndaj individit familjes dhe kombit etj

megjitheumlse qendrat e pushtetit satanik Vatikani dhe Urdhri i Jezuiteumlve City of

London dhe Washington DC ndash Roma e Pareuml Roma e Dyteuml dhe Roma e Treteuml

ndash janeuml shfuqizuar tashmeuml nga Trump-i Putin-i dhe Xi-u gjeuml teuml cileumln e kaneuml

veumlneuml re veteumlm ata qeuml ndjekin zhvillimin me veumlmendje

Mireumlpo lajmi i mireuml eumlshteuml se neuml fund do teuml fitojeuml e mira sepse fitorja e seuml mireumls eumlshteuml njeuml puneuml e vendosur nga niveli meuml i larteuml hyjnorPor kjo nuk do teuml thoteuml

se ne duhet teuml rrimeuml me duar neuml preheumlr Neuml qofteuml se secili nga ne nuk

kontribuon diccedilka neuml keumlteuml fitore ateumlhereuml ai neuml fund do teuml mbahet ndeumlr humbeumlsit

Tani beumlhet fjaleuml qeuml secili prej nesh teuml shikojeuml neuml brendeumlsineuml e vet dhe teuml gjejeuml

paqen neuml vetvete teuml cileumln e deumlshiron peumlr njereumlzimin dhe boteumln Seuml pari vjen e

brendshmja dhe meuml pase jashtmja sepse jashteuml mund teuml shfaqet veteumlm ajo qeuml

gjendet brenda

Para se teuml beumlhet veumlrtet mireuml do teuml beumlhet si duket edhe njeuml hereuml shumeuml keq

Lufta e Treteuml Boteumlrore neuml formeumln e njeuml lufte hibride teuml shtetit teuml thelleuml kundeumlr

gjitheuml njereumlzimit ka filluar qeuml prej koheumlsh prej dekadash shekujsh ose mijeumlvjeccedilareumlsh Patrioteumlt rreth Q-seuml Trump-it Putin-it dhe Xi-ut Fuqiseuml seuml re

Tripolare teuml cileumlt i vijneuml njereumlzimit neuml ndihmeuml janeuml duke e mundur shtetin e

thelleuml neuml teuml gjitha vendet e boteumls meuml shumeuml neumln tokeuml peumlr ccedillirimin e

qindramijeumlra feumlmijeumlve nga bazat e neumlndheshme meuml seuml shumti ushtarake ndash disa

fjaleuml kyccedile pedofili Adrenochrom rituale satanike teuml flijimit teuml feumlmijeumlve ndash

keumlshtu qeuml ne pothuajse nuk veumlmeuml re asgjeuml Mediat mainstream teuml paguara dhe

teuml drejtuara nga shteti i thelleuml detyra kryesore e teuml cilave qeumlndron neuml peumlrccedilarjen

e popullit neuml majtas dhe djathtas bardheuml dhe zi burreuml e grua etj sigurisht qeuml

nuk raportojneuml mbi keumlteuml ose e denigrojneuml si teori konspirative

Tani e ka radheumln Gjermania Fati i kombit gjerman eumlshteuml me reumlndeumlsi meuml teuml

madhe peumlr Evropeumln dhe gjitheuml boteumln Veteumlm pasi teuml jeteuml rregulluar peumlrfundimisht ccedileumlshtja gjermane dhe pikeumlrisht neuml kuptimin e njeuml traktati paqeje

teuml fuqive aleate Shtetet e Bashkuara Rusia dhe Britania e Madhe me

Perandorineuml Gjermane teuml rivendosur teuml vitit 1914 mund teuml keteuml njeuml paqe

boteumlrore teuml veumlrteteuml teuml qeumlndrueshme dhe teuml garantuar nga Fuqia Tripolare Pas

zgjidhjes seuml ccedileumlshtjes gjermane mund teuml zgjidhen gjithashtu teuml gjitha ccedileumlshtjet e

tjera kombeumltare teuml hapura si ccedileumlshtja kurde ose ccedileumlshtja shqiptare me

ndeumlrmjeteumlsimin e Trump-it Putin-it dhe Xi-ut

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

11

Ka ardhur koha peumlr secilin prej

nesh teuml informohemi peumlrtej

mediave mainstream neuml meumlnyreuml

alternative mbi teuml gjitha temat e

reumlndeumlsishme teuml mendojmeuml veteuml

teuml mbajmeuml qeumlndrim dhe t‟i

qeumlndrojmeuml mendimit toneuml P sh mund teuml mendohemi peumlr pyetjen

pse politikaneumlt para se teuml

kandidojneuml dhe teuml zgjidhen peumlr

postet meuml teuml larta shteteumlrore

ftohen neuml takimet e fshehta teuml

Bilderberg-ut Ne mund teuml

mendohemi gjithashtu njeuml hereuml

peumlr dometheumlnien e nocionit

ldquoopoziteuml e kontrolluarrdquo peumlr

kuptimin e demokraciseuml partiake

ose peumlr qeumlllimin e mireumlfillteuml teuml

censureumls neuml mediat mainstream dhe mediat sociale

Peumlrveccedil keumlsaj mund teuml pyesim pse

numeumlrohenteuml gjitha rastet e

vdekjes pra edhe ato teuml cilat nuk

kaneuml vdekur nga por me

koronavirusin dhe pse peumlrhapin

qeveriteuml e gati teuml gjitha shteteve

dhe mediat mainstream frikeuml dhe

panik neuml popullsi kur mortaliteti i

peumlrgjithsheumlm nuk eumlshteuml meuml i larteuml sesa neuml vitet meuml pareuml Se teuml

moshuarit me paraseumlmundje

vdesin nga njeuml valeuml gripi dihet

apo jo A nuk dihet gjithashtu se

ldquonormaliteti i rirdquo i cili po na

shitet neuml meumlnyreuml diabolike dhe

karakterizohet nga frika detyrimi

i mbajtjes seuml maskeumls bdquosocial

distancingldquo izolimi me aneuml teuml

karantineumls dhe ndarja e dhunshme

e feumlmijve nga prindeumlrit e urdheumlruar nga njeuml WHO

(Organizata Boteumlrore e

Sheumlndeteumlsiseuml) e cila i neumlnshtrohet

Bill Gates-it dhe industriseuml

farmaceutike po na privon nga teuml

drejtat tona njereumlzore si dhe

dobeumlson sistemin imunitar dhe

mund teuml vraseuml njereumlz A mund teuml

jeteuml kriza e koronavirusit veteumlm

njeuml mashtrim gjigant boteumlror

Neumlse po ateumlhereuml pse

Tani keumlrkohen burra trima dhe

gra trime meuml shumeuml sesa asnjeuml

hereuml meuml pareuml sepse beumlhet fjaleuml

peumlr asgjeuml meuml pak sesa peumlr lirineuml

dhe ekzistenceumln e secilit prej

nesh e njeriut familjes dhe

kombit Gjermaneumlt po na tregojneuml

se si beumlhet sepse ata janeuml neuml

rrezik shumeuml teuml madh Austriakeuml

dhe shqiptareuml ndiqeni shembullin e tyre ngrihuni dhe dilni paqeumlsisht peumlr

ldquosheumltitjerdquo teuml paparalajmeumlruar neuml rrugeuml mundeumlsisht njeumlkoheumlsisht neuml shumeuml

vende me theumlnien e Thomas Jefferson-it neuml zemeumlr ldquoAty ku populli e ka frikeuml

qeverineuml sundon tirania Aty ku qeveria e ka frikeuml popullin sundon liriardquo

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

12

Veumlshtrime

Shkruan Shpeumltim Shujaku Germin

Sa do teuml ndikojeuml pandemia COVID-19 neuml remitancat e pranuara nga diaspora

Ndoneumlse peumlr momentin e teumlreuml forca dhe fokusi global eumlshteuml neuml funksion teuml

luftimit dhe parandalimit teuml peumlrhapjes seuml virusit COVID-19 neuml aspektin

sheumlndeteumlsor shumeuml eksperteumlve financiareuml dhe ekonomisteuml po analizojneuml edhe

pasojat e mundshme qeuml ky virus mund teuml keteuml neuml ekonomineuml boteumlrore

Reumlnia ekonomike nga efekti i virusit COVID-19 pritet teuml shkaktojeuml recesion

neuml Amerikeuml Eurozoneuml dhe Japoni Kina do teuml keteuml rritjen meuml teuml vogeumll teuml

sheumlnuar ndonjeumlhereuml dhe poashtu potencialisht njeuml total prej $27 trillion teuml

humbur neuml prodhim - qeuml i bie sa ekuivalenti i teumlreuml Prodhimit teuml Brendsheumlm

Bruto (GDP-seuml) teuml Mbreteumlriseuml seuml Bashkuar1

Pasojat ekonomike teuml COVID-19 pritet teuml ndjehen edhe tek diaspora joneuml

Kjo eumlshteuml tashmeuml evidente neuml shtetet si Gjermania Greqia Italia dhe Zvicra

vende keumlteuml neuml teuml cilat kemi peumlrqeumlndrimin meuml teuml madh teuml Diasporeumls Shqiptare

Neuml Gjermani Instituti IFO peumlr hulumtime ekonomike sipas njeuml analize teuml

beumlreuml seuml fundmi vlereumlson qeuml humbjet ekonomike neuml keumlteuml shtet do teuml variojneuml

nga 72 neuml rast se kriza do teuml zgjaseuml 2 muaj deri neuml 206 neuml skenarin meuml

teuml keq neumlse kriza do teuml vazhdojeuml peumlr 3 muaj Peumlrqindjet e tilla shndeumlrruar neuml

vlera monetare tregojneuml humbje qeuml mund teuml variojneuml nga euro255 miliardeuml deri

neuml euro729 miliardeuml neuml skenarin meuml teuml keq Kriza poashtu do teuml shkaktojeuml njeuml

vrimeuml prej euro200 miliardeuml neuml buxhetin publik duke leumlneuml anash benefitin peumlr

1 Orlik T Rush J Cousin M amp Hong J (2020) Coronavirus Could Cost the Global

Economy $27 Trillion Here‟s How Retrieved by bloombergcomgraphics2020-coronavirus-

pandemic-global-economic-risk

pakos ekonomike2 Poashtu rreth

18 milioneuml persona mund teuml

humbasin vendin e puneumls ndeumlr teuml

cileumlt mund teuml keteuml edhe shumeuml nga

Diaspora joneuml

BAK Economics njeuml think-tank

nga Zvicra ka vlereumlsuar se

parashikimet peumlr rritjen ekonomike

neuml Zviceumlr do teuml peumlsojneuml zvogeumllim

prej 15 neuml 13 Neuml periudheumln

mesatare Sekretariati i shtetit peumlr

Puneumlt Ekonomike (SECO) ka

brenga peumlr tregun kapital dhe

ndeumlrprerjen e zingjirit teuml furnizimit

industrial Zviceran dhe korporatave

ndeumlrkombeumltare me vend-ndodhje neuml

Zviceumlr Meuml 14 mars qeveria zvicerane ka zotuar CHF10

miliardeuml ($106 miliardeuml) neuml pakon

emergjente peumlr teuml ndihmuar

ekonomineuml3

Neuml Itali poashtu sipas Statista

Research Department neuml

parashikimet beumlra nga muaji mars

2020 eumlshteuml vlereumlsuar qeuml Prodhimi i

Brendsheumlm Bruto (PBB eng GDP)

e shtetit Italian do teuml zvogeumllohet peumlr -3 neuml fund teuml kateumlrmujorit teuml

pareuml teuml keumltij viti ndeumlrsa neuml

kateumlrmujorin e dyteuml pritet qeuml kjo

shifeumlr teuml bie deri neuml -5 teuml PBB peumlr

shkak teuml ndikimit teuml virusit

COVID-19 neuml ekonomineuml e vendit

Meuml tutje eumlshteuml parashikuar qeuml

2 Posaner J (2020) Coronavirus could slash

German economy by over 20 percent study

Retrieved by

httpswwwpoliticoeuarticlestudy-

coronavirus-could-slash-german-economy-

by-over-20-percent 3 (2020) Coronavirus the situation in

Switzerland Retrieved by

httpswwwswissinfochengcovid-

19_coronavirus--the-situation-in-

switzerland45592192

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

13

sektoreumlt e tekstilit transportit ajror dhe me tren hotelieria restauranteumlt

emisionet televizive dhe ngjarjet sportive do teuml peumlsojneuml reumlnien meuml teuml madhe

ekonomike Qeveria Italiane ka zotuar $28bn peumlr teuml lehteumlsuar ngarkseumln

ekonomike teuml pandemiseuml Kjo pako ekonomike do teuml ndihmojeuml kompaniteuml

pronareumlt e shteumlpive me pagesa teuml kredive dhe personat qeuml rrezikojneuml teuml

humbin vendet e tyre teuml puneumls4

Kriza ekonomike e vitit 2008 dhe ndikimi i saj ne remitenca Kriza ekonomike neuml vendet Evropiane medoemos do teuml pasqyrohet edhe neuml

ekonomineuml vendore neuml Kosoveuml e Shqipeumlri pasi qeuml BPP-teuml e teuml dy keumltyre

vendeve kaneuml njeuml varshmeumlri relative neuml remitancat qeuml vijneuml nga Diaspora

Bazuar neuml teuml dheumlnat e Bankeumls Boteumlrore shtetet neuml zhvillim neuml vitin 2019

kaneuml pranuar mbi 500 miliardeuml dollareuml peumlrmes remitencave Neuml shtetet si

Kosova dhe Shqipeumlria remitancat peumlrbeumljneuml njeuml ndeumlr komponenteumlt kryesoreuml

neuml Prodhimin e Brendsheumlm Bruto i cili shkon vazhdimisht neuml rritje mireumlpo

neuml njeuml periudheuml jo shumeuml teuml largeumlt me rastin e krizeumls globale ekonomike teuml

vitit 2008 remitencat filluan teuml bien drastikisht Neuml Kosoveuml u desh teuml kalonin

5 vite deri sa vlera monetare e remitancave teuml kthehej neuml shumeumln qeuml ishte

para vitit 2008 ku reumlnia meuml e uleumlt ishte ajo e vitit 2011 kur shuma e remitencave ishte euro492m (-19 krahasuar me vitin 2008) Neuml Shqipeumlri kriza

ekonomike e vitit 2008 poashtu kishte pasoja teuml meumldha neuml aspektin e

remitencave qeuml u pranuan neuml vend Pas vitit 2009 impakti i krizeumlz

ekonomike boteumlrore filloi teuml shfaqej edhe neuml Shqipeumlri peumlr faktin qeuml shumica

e Diasporeumls punojneuml neuml shtetet Evropiane ekonomia e vendit peumlsoi njeuml shok

negativ teuml jashteumlm kryesisht nga eksportet remitancat dhe rrjedha e

investimeve kapitale teuml huaja Faktikisht qeuml nga ajo koheuml Shqipeumlria

asnjeumlhereuml nuk ka arritur qeuml teuml rikthehet prapeuml neuml pikeumln ku ishte para vitit

2008 duke sheumlnuar neuml vitin 2013 pikeumln meuml teuml uleumlt neuml aspektin e remitancave

teuml pranuara Prej vitit 2014 neuml Shqipeumlri ka pasur njeuml rritje graduale teuml

remitancave teuml pranuara megjithateuml njeuml rritje e tilleuml ishte me margjina shumeuml teuml vogla5

Kriza e fundit e pandemiseuml COVID-19 efektin pareumlsor neuml aspektin e

remitencave do ta keteuml tek burimi i remitancave pra pjeseumltareumlt e Diasporeumls

Ata neuml rastin meuml teuml mireuml janeuml detyruar teuml punojneuml nga shteumlpia pronareumlt e

bizneseve janeuml detyruar t‟i mbyllin bizneset e tyre peumlrkoheumlsisht teuml tjereuml janeuml

detyruar teuml marrin pushim teuml detyruar me pageseuml jo teuml ploteuml ndeumlrsa neuml rastin

meuml teuml keq disa edhe kaneuml humbur vendet e tyre teuml puneumls Rrjedhimisht

afteumlsia e keumltyre personave peumlr teuml deumlrguar para neuml atdhe tek familjet e tyre

zvogeumllohet duksheumlm dhe padyshim qeuml meuml seuml keqi do teuml peumlsojneuml ato familje

teuml cilat burim teuml veteumlm teuml teuml ardhurave i kaneuml remitancat qeuml ata i pranojneuml nga familjareumlt e tyre nga jashteuml

Fig World Bank Remitencat persionale te pranuara (US$)

4 (2020) Forecasted short-term impact of coronavirus (COVID-19) on gross domestic product

(GDP) in Italy in the 1st and 2nd quarter of 2020 Retrieved by

httpswwwstatistacomstatistics1101019forecasted-impact-of-coronavirus-covid-19-on-gdp-

in-italy 5Sherifi C Turan G (2018) Global Financial Crises The Impact on Albanian Economic

Growth Retrieved by httparchivesciendocomEJESejes20184issue-1ejes-2018-

0032ejes-2018-0032pdf

Kufizimi i koheumls seuml leumlvizjes e neuml

raste ekstreme edhe kufizimi i

teumlreumlsisheumlm i leumlvizjes beumln qeuml disa

nga familjet ta keneuml teuml pamundur

fare qeuml teuml realizojneuml transaksionet e

tyre monetare peumlrmes bankave dhe

ndeumlrmjeteumlsve teuml tjereuml financiareuml Neuml Kosoveuml dhe Shqipeumlri ende

zhvillimi teknologjikonline i

sheumlrbimeve financiare eumlshteuml neuml

hapa fillestar krahasuar me vendet

e zhvilluara andaj transaksionet me

para teuml gatshme neuml situata teuml tilla si

pandemia neuml teuml cileumln ne gjendemi

beumlhet shumeuml e veumlshtireuml peumlr teuml mos

theumlneuml e pamundur fare Keumlsaj

fatkeqeumlsie duhet t‟i shihet edhe ana

e meumlsimit qeuml mund teuml nxjerrim nga

kjo situateuml psh neuml veteumldijeumlsimin e popullit neuml Kosoveuml e Shqipeumlri rreth

sheumlrbimeve financiare teuml formeumls

elektronike e njeumlkoheumlsisht neuml

motivimin e institucioneve

financiare qeuml teuml zhvillojneuml e

avansojneuml sheumlrbimet e tilla duke

marreuml parasysh faktin qeuml

mbulueshmeumlria e rrjetit teuml internetit

neumlpeumlr shteumlpiteuml e keumltyre dy vendeve

eumlshteuml ndeumlr meuml teuml lartat neuml Evropeuml

Banka Boteumlrore vlereumlson qeuml ndeumlr

hapat e pareuml qeuml autoritetet publike

duhet teuml ndeumlrmarrin janeuml

Remitencat duhet teuml trajtojneuml

institucionet financiare sic janeuml

agjenciteuml e transferave bankat etj si

sheumlrbyes themelor dhe qeuml teuml ju

zbusin cfareumldo ndikimi negativ neuml

funksionalitetin operacional teuml

keumltyre sheumlrbyesve teuml mbeumlshtesin industrineuml e remitencave me

instrumente teuml duhura qeuml

menaxhojneuml kredibilitetin dhe

riskun e likuidetit6

Me dateuml 12 prill Qeveria neuml detyreuml

e Kosoveumls ka nisur poashtu njeuml

iniciativeuml teuml lehteumlsimit teuml gjendjes

aktuale teuml krijuar neuml Kosoveuml

peumlrmes seuml cileumls ka hapur njeuml

xhirollogari zyrtare neuml Bankeumln

Qendrore teuml Kosoveumls ku pjeseumltareumlt nga Diaspora mund teuml kontribuojneuml

financiarisht sipas mundeumlsive teuml

tyre

6 Garcia Mora A Rutkowski M (2020)

Remittances in times of the coronavirus ndash

keep them flowing

Retrieved by

httpsblogsworldbankorgpsdremittances-

times-coronavirus-keep-them-flowing

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

14

Pandemia COVID-19 ka filluar teuml shfaq efektet e krizeumls ekonomike e cila

manifestohet neuml meumlnyra teuml ndryshme tek vendet e ndryshme vareumlsisht nga

peumlrbeumlrja e PBB-seuml (meuml sakteumlsisht vareumlsia e vendeve respektive nga eksportet

apo importet e malleumlrave) Shtetet e varura nga eksporti dhe investimet janeuml

ato qeuml peumlsojneuml meuml seuml shumti nga kriza teuml tilla kurse vendet si Kosova dhe

Shqipeumlria qeuml janeuml vende teuml varura nga importet dhe remitancat kaneuml pasoja teuml njeuml krize globale teuml natyreumls sekondare ku me ccedil‟rast rriten cmimet

ushqimore Shumeuml familje neuml Kosoveuml kaneuml si burim teuml veteumlm financiar

deumlrgesat nga diaspora Zvogeumllimi apo edhe ndeumlrprerja e keumltij burimi do teuml

ndikojeuml direkt neuml fuqineuml blereumlse dhe mireumlqenien e qytetareumlve Prandaj reumlnia

e remitancave neuml muajt dhe vitet e ardhshme duhet teuml trajtohet me seriozitet

nga institucionet relevante neuml meumlnyreuml qeuml teuml ruhet stabiliteti social dhe

ekonomik i vendit

Shpeumltim Shujaku eumlshteuml i angazhuar si Menaxher Financiar tek organizata jo-

qeveritare Germin Germin eumlshteuml organizateuml lidere neuml fusheumln e angazhimit teuml

Diasporeumls Shqiptare neuml vendet ameuml Ai ka studiuar neuml Fakultetin Ekonomik

praneuml Universitetit teuml Prishtineumls Peumlrpos puneumls profesionale ai eumlshteuml poashtu i angazhuar neuml Federateumln e Ragbit teuml Kosoveumls si Drejtor i

Komunikimit

Linqet e materialit teuml peumlrmbledhur httpswwwbloombergcomgraphics2020-coronavirus-pandemic-global-economic-risk

httpswwwhistoryextracomperiodmodernfinancial-crisis-crash-explained-facts-causes

httpswwwbbccomnewsbusiness-51706225

httpswwwbloombergcomnewsarticles2020-03-24german-economy-heads-for-steep-

recession-on-coronavirus-impact

httpswwwpoliticoeuarticlestudy-coronavirus-could-slash-german-economy-by-over-20-

percent

httpswwwswissinfochengcovid-19_coronavirus--the-situation-in-switzerland45592192

httpswwwswissinfochengcovid-19-monitor_swiss-concern-shifts-to-economic-fallout-of-

coronavirus45671640

httparchivesciendocomEJESejes20184issue-1ejes-2018-0032ejes-2018-0032pdf

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

15

Opinione

Dr Gjovalin Gjeloshi Tiraneuml

Ccedilmimi qeuml paguhet peumlr lirineuml e shtypithellip

ldquoCcedilfareuml zonje e mrekullueshme

dhe ccedilfareuml historie mahniteumlserdquo ndash

keumlshtu do teuml shprehej Peter Zoehrer drejtor i Forumit

Europian peumlr Lirineuml e Besimit

peumlr Austrineuml i cili moderonte njeuml

takim teuml disa koheumlve meuml pareuml neuml

Tiraneuml pas fjaleumls seuml gazetares seuml

njohur libaneze May Chidiac e

cila sot eumlshteuml ministre e Shtetit

peumlr Zhvillim Administrativ neuml

Liban

Zonja May edhe pse me keumlmbeumln

dhe doreumln e majteuml protezeuml qeumlndroi neuml podium neuml keumlmbeuml pa

u mbeumlshtetur as neuml bastunin e saj

duke elektrizuar dhe emocionuar

teuml gjitheuml pjeseumlmarreumlsit neuml salleuml

ldquohellip14 vjet meuml pareuml kam paguar

njeuml ccedilmim teuml larteuml si rezultat i

theumlnies seuml teuml veumlrteteumls Fola e

shkruajta kundeumlr regjimit teuml

Libanit dhe regjimi meuml ldquogostitirdquo

me njeuml bombeuml neuml makineumln time

Si rrjedhojeuml humba krahun dhe keumlmbeumln e majteumlhellip liria nuk vdes

kurreuml peumlr mua Neuml Liban ne

deumlshmojmeuml njeuml ktheseuml teuml papritur

teuml ngjarjevehellip‟‟

Kjo eumlshteuml heroineuml e gjalleuml e liriseuml

seuml shtypit ndeumlrkoheuml qeuml historia

njeh me shumiceuml raste prej atyre

gazetareumlve qeuml e paguan ccedilmimin e

liriseuml seuml shtypit jo veteumlm thjeshteuml

me pushime nga puna por edhe

me burgime apo gjymtime ekstreme si rasti i meumlsipeumlrm e

deri edhe me kokeuml apo edhe me

copeumltim teuml kufomeumls siccedil ishte rasti

i gazetarit saudit me shteteumlsi

amerikane E veumlrteta drejteumlsia

eumlshteuml humane e shenjteuml por eumlshteuml

e shtrenjteuml e ka ccedilmimin e madh

Dhe jo kushdo eumlshteuml i gatsheumlm teuml pranojeuml qeuml teuml paguaj ccedilmime teuml tilla neuml

rastin konkret peumlr lirineuml e shtypit

-Neumlse do teuml meuml keumlrkoni qeuml teuml peumlrkufizoj me njeuml fjaleuml situateumln e medias neuml

Shqipeumlri thoteuml eksperti i medias gazetari Lutfi Dervishi do teuml peumlrgjigjesha

ldquomireumlrdquo Neumlse do teuml meuml keumlrkoni qeuml ta them me dy fjaleuml do teuml perifrazoja ldquoJo

mireumlrdquo Eumlshteuml ldquomireumlrdquo se kemi meuml shumeuml se dy duzina mediash teuml peumlrditeumlshme

mbi 60 radio rreth 200 operatoreuml kablloreuml mbi 600 portale Por ldquojo mireumlrdquo

eumlshteuml peumlrmbajtja e tyre Eumlshteuml ldquomireumlrdquo se rreth 18 milion shqiptareuml kaneuml

llogari neuml fb nga 27 milion e meuml pak qeuml eumlshteuml popullsia neuml vend Por ldquojo

mireumlrdquo sepse gjitheuml kjo mori ldquolexuesishrdquo marrin informacione por jo lajme

Neuml koheumln e sotme lajmi i rremeuml nuk eumlshteuml meuml i panjohur dhe fakti se

ldquoqarkullojneuml lajme teuml rremerdquo nuk peumlrbeumln meuml lajm Prej koheumlsh qeuml lindi

shtypi eumlshteuml quajtur ldquopushteti i kateumlrtrdquo por sot tek ne ajo beumln lojeumln e

pushteteve

Para disa koheumlsh dikush nga departamenti i gazetariseuml neuml Universitetin

Shteteumlror teuml Tiraneumls i keumlrkoi prof Hamit Boriccedilit studjuesit teuml gazetariseuml

shqiptare qeuml teuml beumlnte njeuml deklarateuml publike pak a shumeuml teuml tilleuml se shtypi

shqiptar neuml koheumln e komunizmit ka geumlnjyer i ka sheumlrbyer sistemit komunist

nuk ka pasqyruar teuml veumlrteteumln etj etj Dhe a doni ta dini se si iu peumlrgjigj

profesori keumlrkeseumls Thjeshteuml me njeuml pyetje po shtypi sot a nuk boton teuml

paveumlrteta a nuk i sheumlrben pushtetit apo interesave teuml pronareumlve teuml medias

Neuml teuml veumlrteteuml ai nuk po mbronte teuml shkuareumln por po kritikonte teuml tashmen

dhe nuk po kishte shpreseuml peumlr njeuml teuml ardhme ndryshe teuml shtypit Nuk dimeuml peumlr

teuml ardhmen se sa do teuml jeteuml numri i pikeumlve qeuml do teuml grumbullojeuml shtypi sa i takon theumlnies seuml fjaleumls seuml lireuml lajmeve teuml veumlrteta investigimeve kurajoze dhe

konsolidimit teuml vendit teuml tij si pushtet i kateumlrt por dimeuml dhe shohim se shtypi

sot eumlshteuml larg pritshmeumlrive teuml publikut teuml atyre qeuml neuml meumlngjese meumlsyjneuml

kioskat ku marrin gazeteumln e tyre teuml preferuar e qeuml mund t‟i keteuml zhgeumlnjyer

prej koheumlsh me peumlrmbajtjen e saj

Koheumlt e fundit neuml njeuml media audiovizive neuml Shqipeumlri u peumlrfunduan peumlrpara

afatit kontratat me disa gazetareuml qeuml drejtonin emisione investigative

kritikuese ndaj qeveriseuml Pavareumlsisht justifikimeve qeuml u thaneuml nga pronari i

medias neuml fjaleuml publiku nuk haneuml bareuml Fshati qeuml duket nuk don kallauz Nga

ana tjeteumlr mbeten neuml keumlmbeuml prej vitesh dhe shtohen akoma meuml shumeuml

emisione qeuml hiqen si teuml paanshme por qeuml drejtueseumlve teuml emisioneve u shkeumllqejneuml syteuml kur foleumlsit neuml panel shprehen kundeumlr opoziteumls apo

justifikojneuml me ccedil‟teuml munden skandalet e njeumlpasnjeumlshme teuml qeveriseuml Ose

gazetareumlt qeuml drejtojneuml emisionet ndeumlrhyjneuml drejpeumlrdrejt peumlr teuml krijuar opinion

si tek teuml ftuarit ashtu edhe tek publiku Megjithateuml peumlr t‟u kthyer tek

gazetareumlt emisionet e teuml cileumlve u mbylleumln peumlr t‟u theumlneuml atyre qeuml t‟a keneuml peumlr

ndereuml qeuml emisionet e tyre kaneuml shqeteumlsuar dikeumlnd deri te qeveria po sjelleuml neuml

ndihmeuml prap ikoneumln e gazetariseuml libaneze qeuml citoi njeuml koleg teuml sajin Ai ishte

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

16

pushuar nga puna prej pronarit teuml

medias ku punonte peumlr shkak teuml

pasqyrimit me besnikeumlri teuml

ngjarjeve neuml ateuml vend dhe diteumln e

ndeumlrprerjeve teuml marreumldheumlnieve

financiare tha neumlse shkarkimi im

eumlshteuml ndeumlshkimi im se pasqyrova neuml media revoltat popullore ndash jam

krenar peumlr keumlteuml

Edhe neuml vende teuml tjera teuml

Ballkanit Pereumlndimor situata e

pavareumlsiseuml seuml medias noton

pothuaj neuml teuml njeumljtat ujeumlra

Politika biznesi dhe pushteti

vijojneuml teuml mbeten ldquopadroneumltrdquo e

veumlrtet teuml medias Peumlrsa i takon

Shqipeumlriseuml nga rreth 25 gazeta teuml

peumlrditeumlshme qeuml botohen teuml gjitha deklarohen se janeuml me humbje e

megjithateuml botohen Ccedildo gazeteuml

shitet seuml paku neumln koston e

prodhimit Por edhe po teuml shitet

me koston apo edhe me ateuml

fitimin minimal prap humbja do

teuml jeteuml e konsiderueshme peumlr

shkak teuml tirazhit teuml uleumlt qeuml shiten

Statistikat peumlr Shqipeumlrineuml thoneuml se

nuk kalon shifra 70-80 mijeuml

kopje qeuml mund teuml jeteuml tirazhi i peumlrgjithsheumlm i teuml gjtha gazetave teuml

peumlrditshme Natyrisht qeuml shifra e

shitjeve neuml njeuml diteuml eumlshteuml akoma

meuml e uleumlt Kjo si rrjedhjojeuml e

numrit teuml pakeumlt teuml popullsiseuml Nuk

e peumlrmireumlsion keumlteuml shifeumlr as oreksi

i madh i shqiptareumlve peumlr teuml lexuar

lajme apo peumlr t‟u marreuml me

politikeumln e kafeneve Kjo neuml njeuml

maseuml teuml madhe eumlshteuml edhe kostoja

e reumlnies seuml besueshmeumlriseuml seuml atyre qeuml shkruajneuml gazetat sepse

lexuesi shqiptar ka 30 vjet qeuml po

edukohet tashmeuml me natyreumln e

lajmeve gjeografineuml e shkrimeve

nivelin dhe cileumlsineuml e tyre

Lexuesi e shikon peumlrditeuml se

gazetari dhe gazetat sot janeuml larg

seuml teuml shkruarit teuml seuml veumlrteteumls dhe

se ato neuml shumiceumln e rasteve

mbrojneuml interesat e njeumlrit apo

tjetrit grup Dhe ccedilka eumlshteuml meuml e

reumlndeumlsishmja lexuesi e dineuml mire se pas ccedildo gazete ka njeuml

financues teuml cilit i interesojneuml

interesat e veta dhe jo teuml publikut

Peumlr numeumlr teuml banoreumlve them se

Shqipeumlria zeuml vendin e pareuml jo

veteumlm neuml rajon peumlr numrin e

madh teuml gazetave peumlr frymeuml teuml

popullsiseuml Sipas Predrag

Vujoviccedil drejtor i shkolleumls seuml Marreumldheumlnieve me Publikun dhe Komunikimit

neuml Serbi nga 10 gazeta teuml peumlrditshme qeuml dalin neuml Serbi veteumlm njeuml e

peumlrditshme i ndjekeuml standartet profesionale Dhe vazhdon ldquosituata nuk ka

qeneuml kurreuml keumlshtu Kemi meuml pak gazeta teuml pavarura dhe meuml shumeuml gazeta qeuml

i sheumlrbejneuml pushtetit dhe koorporataverdquo Peumlr njeuml moment neumlse e

zeumlvendeumlsojmeuml emrin Predrag njeuml emeumlr tipik sllav me emrin Pjeteumlr apo Petrit

shqiptar teuml krijohet peumlrshtypja se ky konstatim i peumlrket Shqipeumlriseuml veccedilse numri 10 i gazetave neuml Serbi duhet zeveumlndeumlsuar me numrin 25 aq sa eumlshteuml

edhe numri i teuml peumlrdishmeve qeuml dalin tek ne

Por liria e shtypit sipas eksperteumlve nuk mungon veteumlm neuml vendet ku

peumlrshkalleumlzohet dhuna drejt lufteumls por edhe aty ku mendojmeuml se kemi paqe

Peumlr gazetaren Chidiac fjala vjen neuml Arabineuml Saudite psh nuk ka lufteuml civile

si neuml Siri a gjetkeuml por njeumlkoheumlsisht nuk ka as liri shtypi Por liria e shtypit

do teuml vijonim ne nuk mungopn veteumlm neuml Turqi ku sundon njeuml regjim i

njohur autokrat e qeuml simulon veteuml ldquogrushte shtetirdquo por edhe neuml regjime

ldquodemokratikerdquo qeuml propagandojneuml me bolleumlk liri e mireumlqeumlnie siccedil eumlshteuml ai i

Tiraneumls apo Beogradit Nuk mund ta masim lirineuml e shtypit me numrin e

madh teuml mediave teuml teuml gjitha llojeve qeuml dalin e qarkullojneuml neuml njeuml vend por me ato ccedilfareuml shkruajneuml e peumlrhapin dhe me sakteumlsineuml e lajmeve qeuml botojneuml me

numrin e madh teuml televizioneve me studio televizive teuml kushtueshme por me

ateuml se ccedilfareuml diskutohet apo lexohet neuml ato studio Nuk mund ta masim lirineuml e

shtypit me numrin e madh teuml revistave teuml luksit ku botohen veteumlm faqe teuml

modeumls pornostare vendet ku mund teuml pushohet kushtuesheumlm etj dhe pak e

aspak pasqyrohet jeta e peumlrditeumlshme e njeuml kombi problemet ekonomike

sociale e psikologjke niveli i arsimimit apo sheumlrbimit sheumlndeteumlsor

Pavareumlsisht se si mund t‟i keteuml marreumldheumlniet me shtypin sot qeuml eumlshteuml

president Trump neuml librin e tij ldquoArti i marreumlveshjesrdquo mes teuml tjerave ka

shkruar ldquoE vetmja gjeuml qeuml ka garanci peumlr t‟i nxitur politikaneumlt teuml veprojneuml eumlshteuml shtypi - ose meuml sakteuml frika nga shtypi Mund teuml ushtroni ccedilfardolloj

presioni teuml beumlni lloj-lloj keumlrkesash e keumlrceumlnimesh teuml dhuroni shuma teuml

meumldha parash peumlr fushateumln e tyre dhe zakonisht nuk beumljneuml asnjeuml ndryshim

Por neumlse krijoni mundeumlsineuml qeuml shtypi teuml shkruaj keq peumlr ta qofteuml edhe neuml njeuml

publikim teuml panjohur shumica e politikaneumlve do teuml hidhen neuml veprimrdquo

Por qeuml shtypi teuml luaj veumlrteteuml keumlteuml rol dmth ta keneuml frikeuml ldquoteuml keumlqinjteumlrdquo (neumln

keumlteuml epitet po i bashkoj uneuml teuml gjitheuml ata qeuml meritojneuml teuml shruhet keq peumlr ta)

shoqeumlria duhet teuml keteuml gazetareuml apo intelektualeuml qeuml nuk tremben prej ccedilmimit

qeuml do teuml u duhet ndoshta teuml paguajneuml peumlr denoncimin e tyre neuml shtyp Terreni

meuml i peumlrshtatsheumlm ku mund teuml kultivohet e zhvillohet ldquobima e seuml keqesrdquo eumlshteuml ajo tokeuml (vend komb) ku teuml mireumlt rrineuml duarkryq ku shoqeumlria nuk ka

neuml krye teuml tyre lidereuml teuml veumlrteteuml ku kompromisi me teuml keqen ka daleuml neuml plan

teuml pareuml Por qeuml teuml veprojneuml teuml mireumlt shtypi duhet teuml jeteuml i pari qeuml duhet teuml

beumlhet fidanishtja e rritjes seuml fidaneumlve teuml mireuml Shtypi nuk duhet teuml refuzojeuml

botimin e shkrimeve ku denoncohet e keqja ccedilfardo interesash qeuml teuml preken

Madje jo veteumlm kaq ai duhet teuml marreuml neuml mbrojtje artikullshkruesin qeuml pati

guximin teuml ngrihet kundeumlr seuml keqes dhe jo ta sheseuml ateuml ldquopeumlr peseuml parerdquo Neumlse

shtypi nuk e ben keumlteuml ateumlhere si do t‟a meritojeuml cileumlsimin ldquopushteti i kateumlrtrdquo

neuml njeuml shoqeumlri demokratike Keumlsisoj ai rezulton jo ldquoi kateumlrtirdquo por as ldquoi

kateumlrmbeumldhjetirdquo pushtet sepse ai spostohet prej pushtetit teuml paraseuml pushtetit

teuml korrupsionit krimit pushtetit teuml fitimeve luksit etj etj

Nuk ka pak raste kur pronareumlt e mediave e masin lirineuml e tyre me cakun ku

fillon ldquoe drejta e pushtetit politik peumlr teuml prekur lirineuml e interesave teuml tyre

personalerdquo dhe jo lirineuml e teuml drejteumls peumlr teuml informuar opinionin publik Neuml

keumlto raste kultivohet ldquoe drejta negativerdquo e liriseuml seuml shtypit Seuml paku peumlr

Shqipeumlrineuml ky fenomen eumlshteuml shumeumlzuar vitet e fundit Sipas analisteumlve qeuml i

ndjekin dhe komentojneuml keumlto statistika pjesa deumlrmuese e gazetave dhe

televizioneve private shqiptare janeuml neuml proneumlsi teuml biznesmeneumlve qeuml nuk kaneuml

biznes teuml pareuml median Kryesisht janeuml firma teuml fuqishme ndeumlrtimesh etj qeuml

me median e tyre mbrojneuml seuml pari interesat personale por jo teuml shoqeumlriseuml Ka

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

17

neuml Tiraneuml media qeuml qytetareumlt

kaneuml filluar t‟i emeumlrtojneuml

ldquoPerandori mediashrdquo Teuml tilla si

ldquoPerandoria Klanrdquo ldquoTop Chanalrdquo

apo edhe ndonjeuml gazeteuml e shkruar

qeuml peumlrdoret peumlr teuml mbuluar

biznese teuml tjera Prej vitesh ka pronareuml mediash qeuml hyjneuml neuml

zyreumln e kryeministrave si neuml

shteumlpineuml e tyre Qeuml emeumlrojneuml

drejtoreuml zeumlveumlndeumlsministra e

ambasadoreuml me shumiceuml por

edhe ministra pavareumlsisht

peumlrvojeumls dhe zoteumlsiseuml qeuml kaneuml peumlr

teuml drejtuar Dhe keumlteuml e beumljneuml si me

kryeministra teuml djathteuml ashtu

edhe teuml majteuml

Ateumlhereuml sa janeuml teuml gatsheumlm keumlta njereumlz (qeuml kaneuml mediat pas vetes)

qeuml teuml paguajneuml peumlr lirineuml e veumlrteteuml

lirineuml pozitive teuml shtypit Neumlse

dhjetra gazetareuml meuml seuml paku

humbin puneumln burimin e

mbajtjes seuml familjes s tyre teuml tjereuml

si libanezja Chidiac humbin

gjymtyreumlt e trupit si ccedilmim se

kaneuml theumlneuml teuml verteteumln apo meuml

keq kur vriten e zhduken duke

paguar ccedilmim capital keumlto soj mediash qeuml kemi ne neuml Shqipeumlri

nuk paguajneuml si ccedilmim peumlr

theumlnien veteumlm teuml seuml veumlrteteumls asnjeuml

qindarkeuml qeuml peumlrfitojneuml prej

pushtetit Nuk paguajneuml ldquoasnjeuml

diteuml mangutrdquo neuml pushimet e luksit

apo nuk refuzojneuml qofteuml edhe njeuml

darkeuml neuml shoqeumlrineuml e

pushtetareumlve neumlpeumlr hotelet e

shtrenjta

Natyrisht qeuml qeveria ka pjeseumln e

hallkave teuml sajeuml neuml zinxhirin e

liriseuml seuml medias neuml vendin e veteuml

dhe se politika e sajeuml duhet teuml

peumlrmireumlsohet vazhdimisht neuml keumlteuml

drejtim Peumlr mua qeveri-shtyp

nuk duhet teuml rrineuml as afeumlr as larg

Afeumlr-ngrohen larg-ftohen Teuml dya

janeuml teuml deumlmshme ldquoNgrohjardquo na

beumln paleuml ftohja na beumln qeuml teuml

luleumlzojeuml kritika jodashamireumlse e

peumlr interesa meskine Qeveriteuml le teuml beumljneuml puneumln e tyre por neuml keumlteuml

kontekst mediat duhet teuml luftojneuml

teuml peumlrmireumlsojneuml imazhin e tyre

dhe teuml mos ankohemi se ldquona

mungojneuml liriteuml pozitiverdquo kur neuml

shumeuml raste tentojmeuml teuml kemi ldquoliri

negativerdquo Neuml keumlteuml rast shtypi ka

shkareuml nga misioni i vet Ateumlhereuml

ccedildo njeri duhet teuml keteuml njeuml gazeteuml peumlr teuml mbrojtur interesat e veta

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

18

Mag phil Dr Kurt Gostentschnigg Graz

Kombi si Shpirt Kolektiv (pjesa e dyteuml)

Njeuml krahasim i pareuml i ccedileumlshtjes shqiptare me ccedileumlshtjen indiane neuml driteumln e Jogeumls Integrale teuml Shri Aurobindos

Peumlr temeumln toneuml teuml peumlrgjithshme me reumlndeumlsi janeuml theumlniet e

Shri Aurobindos dhe teuml Neumlneumls mbi nivelet universale teuml

Koshienceumls pjeseumlt e Qenies seuml njeriut dhe Qenien

Kolektive7Neuml organizimin e pjeseumlve teuml Qenies ka dy

sisteme teuml cilat janeuml njeumlkoheumlsishtaktivedhe janeuml teuml

ndeumlrthurura me njeumlri-tjetrin njeuml sistem vertikal dhe njeuml

sistem koncentrik8Sistemi vertikal eumlshteuml si njeuml shkalleuml e cila peumlrbeumlhet nga nivelet e ndryshme teuml Koshienceumls

duke i renditur nga meuml i uleumlti Jokoshienca deri tek meuml i

larti Sat-Ccedilit-TapasShakti-Ananda (sanskr sat-cit-

tapasśakti-ānanda)Hemisfera Meuml E Larteuml mbreteumlria e

Frymeumls seuml peumlrkryer e teuml peumlrhershme ndahet nga

Hemisfera Meuml E uleumlt ku Fryma9 eumlshteuml e mbuluar nga

MentaljaMendja VitaljaJeta dhe

MateriaFizikjaTrupi neumlpeumlrmjet nivelit ndeumlrmjeteumlsues

teuml Mbimentales e cila peumlrfshin edhe disa nivele teuml tjera

ndeumlrmjeteumlsuese Hemisfera Meuml E Larteuml dhe Nivelet

Ndeumlrmjeteumlsuese seuml bashku peumlrbeumljneuml Mbikoshienceumln e cila peumlrbeumlhet nga nivelet meuml teuml larta teuml Koshienceumls mbi

Mendjen e zakonshme nga e cila Koshienca Meuml E Larteuml

zbret poshteuml neuml nivelet meuml teuml uleumlta teuml Qenies peumlr teuml

zhvilluar ngadaleuml njeriun spiritual nga gjendja e gjysmeuml-

kafsheumls mentale Mbikoshienca peumlrfshin nivelet peumlrtej

Mentales dmth Realitetin Suprem teuml quajtur Sat-Ccedilit-

TapasShakti-Ananda Teuml Qeneuml-Koshienceuml-Forceuml-

Lumturi dhe Supramentalen si dhe ndash neuml rend zbriteumls ndash

nivelet meuml teuml larta teuml Mentales dmth Mbimentalen

Mentalen Intuitive Mentalen E Ndriccediluar dhe Mentalen

Meuml Teuml Larteuml

Qenia Hyjnore E Vetme ka kateumlr aspekte Teuml Qeneuml

(Sat) Koshienceuml (Ccedilit) Forceuml (TapasShakti) dhe

Lumturi (Anandeuml) Hyjnorja Qenia Supreme nga e cila

teuml gjitheuml vijneuml neuml teuml cileumln teuml gjitheuml janeuml dhe tek e cila teuml

gjitheuml kthehen eumlshteumlTeuml Qeneuml-Koshienceuml-Forceuml-

Lumturi(Sat-Ccedilit-TapasShakti-Ananda) Ajo

manifestohet si Teuml Qeneumlt e pafund esenca e seuml cileumls

7Sri Aurobindo (2003) The Future Evolution of Man The Divine Life

upon Earth Compiled with a Summary and Notes by P B Saint-Hilaire

Twin Lakes Lotus Press (shqip Shri Aurobindo (2014) Evolucioni i

ardhsheumlm i njeriut Jeta hyjnore neuml Tokeuml Veteumlbotim me njeuml hyrje teuml

holleumlsishme teuml botuesit dhe peumlrkthyesit Kurt Gostentschnigg neuml ccedileumlshtje

peumlrkthimore dhe terminologjike si dhe neuml biografineuml dhe vepreumln e

autorit) The Psychic Being (1999) Soul Its nature mission and

evolution Selections from the works of Sri Aurobindo and The

Mother Twin Lakes Lotus Press (shqip Qenia Psikike (2014)

Shpirti natyra misioni dhe evolucioni i tij E peumlrpiluar nga veprat e

Shri Aurobindos dhe e NeumlneumlsVeteumlbotim me njeuml hyrje teuml holleumlsishme teuml

botuesit dhe peumlrkthyesit Kurt Gostentschnigg neuml ccedileumlshtje peumlrkthimore dhe

terminologjike si dhe neuml biografineuml dhe vepreumln e autoreumlve) Our Many

Selves (2002) Practical Yogic Psychology Selections from the works

of Sri Aurobindo and the Mother Compiled with an Introduction by A

S Dalal Twin Lakes Lotus Press CWSAVeumlll 25 The Human Cycle

and The Ideal of Human Unity 8 Lidhur me paragrafeumlt vijueseumlshih Our Many Selves (2002) f xix-

xxxv dhe 11-103 9bdquoFrymeumlldquo neuml kuptimin e Shpirtit Teuml Veteumlm Teuml Peumlrgjithsheumlm e

Hyjnores e Pereumlndiseuml e Zotit

eumlshteuml Koshienca me Forceumln e saj teuml brendaqeneumlsishme

Esenca e Koshienceumls eumlshteuml Lumturi

veteumlgeumlzimldquoSatccedilittapasananda eumlshteuml njeuml Teuml Qeneuml e

peumlrhershme e cila jemi ne pastaj njeuml Koshienceuml e

peumlrhershme e cila veumlshtron puneumlt e saja brenda nesh

dhe teuml tjereumlve njeuml vullnet i peumlrhersheumlm ose njeuml Forceuml e

peumlrhershme e asaj Koshience e cila shprehet neuml veprimtari teuml pafund njeuml Lumturi e peumlrhershme e cila i

geumlzohet vetvetes dhe teuml gjitha veprimtarive teuml saja Ajo

veteuml si Meuml E Larta eumlshteuml e qeumlndrueshme e

pandryshueshme e pakoheuml e pahapeumlsireuml dhe e qeteuml neuml

pafundeumlsineuml e veprimtarive teuml saja jo e ndryshuar nga

ndryshimet e tyre jo e ndareuml nga shumeumlsia e tyre jo e

zmadhuar ose e zvogeumlluar nga zbaticat dhe baticat neuml

detrat e koheumls dhe hapeumlsireumls jo e ccediloroditur nga

kontradiktat e tyre teuml dukshme ose e kufizuar nga

kufizimet e tyre teuml synuara nga Hyjnorja

Satccedilittapasananda eumlshteuml uniteti i shumanshmeumlriseuml seuml gjeumlrave teuml manifestuara harmonia e peumlrhershme e teuml

gjitha variacioneve dhe kundeumlrshtive teuml tyre peumlrsosuria

e pafund e cila i justifikon kufizimet e tyre dhe eumlshteuml

qeumlllimi i papeumlrsosmeumlrive teuml tyrerdquo10

Supramentalja eumlshteuml Koshienca E Seuml Veumlrteteumls dija

hyjnore Koshienca dhe Forca meuml e larteuml hyjnore teuml

cilat veprojneuml neuml univers Ajo eumlshteuml njeuml parim i

Koshienceumls i cili qeumlndron sipeumlr Mendjes dhe ekziston e

vepron neuml teuml veumlrteteumln dhe unitetin themelor teuml gjeumlrave

dhe jo sikurse Mendja neuml shfaqjet dhe ndarjet e tyre

fenomenale Karakteri i saj fundamental eumlshteuml dije neumlpeumlrmjet identitetit me aneuml teuml seuml cileumls njihet Vetja Teuml

Qeneuml-Koshienceuml-Forceuml-Lumturi HyjnoreSat-Ccedilit-

TapasShakti-Ananda dhe gjithashtu e veumlrteta e

manifestimit Sipas Shri Aurobindos termi

ldquoSupramentalerdquo do teuml thoteuml njeuml nivel mbikoshient i

Qenies qeuml ndodhet jo veteumlm sipeumlr Mendjes por edhe

peumlrtej asaj sepse ai eumlshteuml radikalisht i ndrysheumlm nga ajo

Supramentalja eumlshteuml peumlrtej dhe e ndryshme jo veteumlm neuml

lidhje me Mendjen e zakonshme por edhe neuml krahasim

me nivelet mbikoshiente teuml Mendjes dmth me

Mentalen Meuml Teuml Larteuml Mentalen E Ndriccediluar Mentalen Intuitive dhe Mbimentalen Ndeumlrsa teuml gjitha keumlto nivele

mbikoshiente teuml Mendjes janeuml peumlrzierje teuml driteumls dhe

erreumlsireumls teuml dijes dhe padijes Supramentalja eumlshteuml

Koshienca E Seuml Veumlrteteumls totalisht pa

padijeldquoSupramentalja eumlshteuml neuml esenceumln e saj teuml

mireumlfillteuml njeuml Koshienceuml E Seuml Veumlrteteumls gjithnjeuml e lireuml

nga padija njeuml koshienceuml e cila eumlshteuml themeli i

ekzistenceumls soneuml aktuale natyrale ose evolucionare dhe

nga e cila natyra brenda nesh peumlrpiqet teuml arrijeuml tek

veteumldija dhe boteumldija dhe tek njeuml koshienceuml e drejteuml dhe

10

Sri Aurobindo (1970) The Synthesis of Yoga Pondicherry Sri

Aurobindo Ashram f 395 keumltu dhe neuml vijim e peumlrkthyer nga autori

Kurt Gostentschnigg nga anglishtja neuml shqipe

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

19

njeuml peumlrdorim i drejteuml i ekzistenceumls soneuml neuml univers

Supramentalja ngaqeuml eumlshteuml njeuml Koshienceuml E Seuml

Veumlrteteumls e zoteumlron keumlteuml dije teuml brendaqeneumlsishme dhe

keumlteuml fuqi teuml ekzistenceumls seuml veumlrteteuml Rrjedha e saj eumlshteuml e drejteuml dhe mund teuml shkojeuml direkt tek qeumlllimi i saj Fusha

e saj eumlshteuml e gjereuml dhe mund teuml beumlhet madje e

pakufishme sepse natyra e saj e mireumlfillteuml eumlshteuml dije

Ajo nuk duhetteuml fitojeuml dije por e zoteumlron ateuml neuml teuml

drejteumln e vet Hapat e saj nuk janeuml nga padija neuml njeuml

driteuml teuml papeumlrkryer por nga njeuml e veumlrteteuml neuml njeuml teuml

veumlrteteuml meuml teuml madhe nga njeuml perceptim i drejteuml neuml njeuml

perceptim meuml teuml thelleuml nga intuita neuml intuiteuml nga

ndriccedilimi neuml ndritshmeumlrineuml absolute dhe teuml pakufi nga

gjereumlsiteuml rriteumlse neuml pafundeumlsineuml e mireumlfillteuml Neuml kulmin e

saj ajo zoteumlron plotdijen hyjnore dhe plotfuqineuml hyjnore Neuml leumlvizjen e sajteuml shkalleumlshkallshmeevolucionare teuml

veteumlmanifestimit neumlpeumlrmjet seuml cileumls ajo do teuml zbulojeuml neuml

fund larteumlsiteuml e veta meuml teuml larta ajo duhet teuml jeteuml neuml

natyreumln e saj teuml mireumlfillteuml esencialisht e lireumlnga padija

dhe gabimi Ajo niset nga e veumlrteta dhe drita dhe leumlviz

gjithmoneuml neuml teuml veumlrteteuml dhe driteumlrdquo11

Midis Supramentales dhe Mentales ka shkallare meuml teuml

larta teuml Mendjes teuml cilat gjenden peumlrmbi Mendjen toneuml

normale dhe ccedilojneuml tek Supramentalja Keumlto stade nivele

teuml njeumlpasnjeumlshme ose fuqi graduale teuml Qenies janeuml teuml

fshehura neuml pjeseumlt tona mbikoshiente Neuml njeuml rend zbriteumls shkallaret e Mentales Seuml Spiritualizuar janeuml si

vijon Mbimentalja me kateumlr nivelet e saja teuml cilat janeuml

Mbimentalja Supramentale Mbimentalja E Mireumlfillteuml

Mbimentalja Intuitive dhe Mbimentalja Mentale si dhe

tri forcat mbimentale Mentalja Intuitive Mentalja E

Ndriccediluar dhe Mentalja Meuml E Larteumlteuml cilatvendosin

kalimin nga Mbimentalja neuml Mentale

Ndeumlrsa Supramentalja eumlshteuml Koshienca totale E Seuml

Veumlrteteumls Mbimentalja si delegatja e Koshienceumls

Supramentale neuml padijen kozmike i teumlrheq poshteuml ndarazi teuml veumlrtetat duke u dheumlneuml atyre njeuml identitet teuml

veccedilanteuml Mbimentalja eumlshteuml ldquonjeuml ekran i ngjashmeumlriseuml

seuml pangjashme neumlpeumlrmjet teuml cilit Supramentalja mund

teuml veprojeuml neuml meumlnyreuml indirekte mbi njeuml injoranceuml

erreumlsira e seuml cileumls nuk do teuml mund teuml duronte ose teuml

merrte ndikimin direkt teuml njeuml drite supreme Pikeumlrisht

projektimi i keumlsaj Mbimentaleje teuml ndritshme mundeumlson

difuzionin e njeuml drite teuml zvogeumlluar neuml padije dhe hedhjen

e keumlsaj hijeje teuml kundeumlrt e Jokoshienceumls e cila kapeumlrdin

gjitheuml driteumlnneuml vetvete Ngaqeuml Supramentalja ia

transmeton Mbimentales teuml gjitha realitetet e saja por

ia leuml asaj trsquoi formulojeuml ato neuml njeuml leumlvizje dhe neuml peumlrputhje me njeuml koshienceuml teuml gjeumlrave e cila eumlshteuml ende

njeuml vizion i seuml veumlrteteumls dhe megjithateuml njeumlkoheumlsisht njeuml

prind i pareuml i injoranceumlsrdquo12 Neuml njeuml leteumlr drejtuar njeuml

sad‟haku13 Shri Aurobindo shkruan ldquo Mbimentalja e

njeh Teuml Vetmin si mbeumlshtetjen esenceumln dhe fuqineuml

fundamentale teuml teuml gjitha gjeumlrave por neuml lojeumln e saj

11

Sri Aurobindo (1989) The Supramental Manifestation

Pondicherry Sri Aurobindo Ashram f 41 v 12

Sri Aurobindo (1970) The Life Divine Pondicherry Sri Aurobindo

Ashram f 278 v 13

Njeuml njeri qeuml peumlrpiqet peumlr veteumlrealizim duke u angazhuar neuml

praktikimin eSad‟haneumls (sanskr Sādhanā) ose Jogeumls

dinamikekarakteristike ajo e veuml theksin neuml fuqineuml e saj

ndareumlse teuml shumeumlsiseuml dhe provon trsquoia japeuml ccedildo fuqie ose

ccedildo aspekti shansin e tij teuml ploteuml teuml manifestimit duke u

mbeumlshtetur neuml teuml qeneumlt njeuml themelor peumlr teuml shmangur disharmoni ose konflikt Ccedildo Pereumlndi siccedil eumlshteuml krijon

boteumln e saj por pa konflikt me teuml tjerat Ccedildo aspekt ccedildo

ide ccedildo forceuml e gjeumlrave mund teuml ndihet neuml energjineuml ose

shkeumllqimin e vet teuml ploteuml teuml veccediluar dhe teuml peumlrpunojeuml

vlerat e veta pa krijuar disharmoni sepse Mbimentalja

zoteumlron sensin e pafundeumlsiseuml dhe neuml pafundeumlsineuml e

veumlrteteuml (jo hapeumlsinore) janeuml teuml mundura shumeuml

pafundeumlsi peumlrputheumlserdquo14

Intuita eumlshteuml njeuml fuqi e Koshienceumls afeumlr dhe e afeumlrme

me dijen origjinale neumlpeumlrmjet identitetit Ccedilka eumlshteuml vizion direkt intim neuml Mentalen Intuitive beumlhet ndriccedilim

neuml Mentalen E Ndriccediluar dhe mendim-dije neuml Mentalen

Meuml Teuml LarteumlKjo Intuiteuml e veumlrteteuml dhe autentike duhet

dalluar nga njeuml fuqi e arsyes mentale e cila mund teuml

ngateumlrrohet shumeuml lehteuml me teuml nga ajo fuqi e arsyetimit

teuml peumlrfshireuml qeuml e arrin konkluzionin e saj me njeuml hop

dhe nuk ka nevojeuml peumlr hapat e zakonsheumlm teuml mendjes

logjike Meqeuml zakonisht intuiteuml do teuml thoteuml fuqia e

kuptimit teuml gjeumlrave neuml meumlnyreuml teuml menjeumlhershme pa

pasur nevojeuml peumlr njeuml argumentim koshient Neuml keumlteuml

kuptim teuml zakonsheumlm intuita mund teuml mbeumlshtetet neuml njeuml

ndjesi ose mund teuml jeteuml njeuml arsyetim i shpejteuml neumlnkoshient dukeu bazuar neuml shenja subtile teuml cilat nuk

kuptohen neuml meumlnyreuml koshiente Por termin ldquoIntuiteumlrdquo i

cili ka njeuml konotacion shumeuml meuml teuml thelleuml Shri

Aurobindo e peumlrdor neuml lidhje me nivelin mbikoshient

poshteuml Mbimentales dhe sipeumlr Mentales SeumlNdriccediluar

Mentalja Intuitive ldquoeumlshteuml gjithnjeuml diccedilka qeuml hidhet direkt

nga njeuml identitet i fshehur Kur koshienca e subjektit

takohet me koshienceumln neuml objekt ateumlhereuml ajo depeumlrton

neuml teuml dhe sheh ndien ose vibron me ateuml teuml veumlrteteuml qeuml ajo

e kontakton dhe pastajprej forceumls seuml takimit Intuita

hidhet jashteuml si njeuml shkeumlndijeuml ose rrufe Ose kur koshienca edhe pa njeuml takim teuml tilleuml shikon brenda

vetes dhe ndien atje neuml meumlnyreuml direkte e intime teuml

veumlrteteumln ose teuml veumlrtetat teuml cilat gjenden neuml brendeumlsi ose

kontakton forcat e fshehura prapa dukjes seuml jashtme

ateumlhereuml shpeumlrthen gjithashtu njeuml driteuml intuitive Ose kur

koshienca takohet me Realitetin Suprem ose Realitetin

Spiritual teuml gjeumlrave dhe qenieve dhe peumlrjetonprej

kontaktit njeuml bashkim me teuml ateumlhereuml shkeumlndija rrufeja

ose flaka e perceptimit intim teuml seuml veumlrteteumls shkreptin neuml

thelleumlsiteuml e sajardquo15

Mentalja E Ndriccediluar eumlshteuml njeuml mendje e driteumls spirituale dhe e veumlshtrimit teuml brendsheumlm Eumlshteuml njeuml shqiseuml

spirituale e cila kap diccedilka nga substanca e seuml veumlrteteumls

Veprimi i saj i cili shoqeumlrohet nga veumlrshimi poshteuml i njeuml

drite teuml brendshme teuml dukshme mund teuml ndriccedilojeuml deri neuml

njeuml fareuml grade pjeseumlt e qenies seuml njeriut nga Mentalja

mbi Vitalen deri neuml qelizat e Trupit Keumltu teuml

menduariteumlshteuml veteumlm njeuml funksion dyteumlsor peumlr teuml

shprehur ccedilfareuml po veumlshtrohet ldquoQarteumlsia e inteligjenceumls

drita e saj e qeteuml e diteumls i hap vend ose i neumlnshtrohet njeuml

14

Sri Aurobindo (1970) Letters on Yoga I f 244 15

Sri Aurobindo (1970) The Life Divine f 946 v

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

20

shkeumllqimi intensiv dhe njeuml ndriccedilimi teuml Frymeumls Njeuml lojeuml e

shkreptimave teuml seuml veumlrteteumls dhe fuqiseuml spirituale hyn me

forceuml nga lart neuml koshienceuml dhe i shton ndriccedilimit teuml qeteuml

e teuml madh dhe zbritjes seuml gjereuml teuml paqes teuml cileumlt e karakterizojneuml ose shoqeumlrojneuml veprimin e parimit meuml teuml

larteuml spiritual njeuml zjarr teuml forteuml teuml realizimit dhe njeuml

ekstazeuml dalldiseumlse teuml dijesrdquo16

Mentalja Meuml E Larteuml eumlshteuml njeuml nivel i pareuml i Koshienceumls

Spirituale njeuml mendim-mentale e ndritshme neuml teuml cileumln

njeriu beumlhet vazhdimisht dhe ngushteumlsisht koshient peumlr

Veten dhe Teuml Vetmin si dhe normalisht di dhe sheh me

keumlteuml koshienceuml Tipari i saj eumlshteuml njeuml njohje automatike e

spontane me karakter kozmik njeuml lloj teumlreumlsie i

veumlshtrimit teuml seuml veumlrteteumls me njeuml shikim teuml veteumlm dhe me formulime teuml mendimit njeuml realizim efektiv i

perceptimeve teuml saja me aneuml teuml veteumlfuqiseuml seuml ideseuml Ky

mendim nuk eumlshteuml njeuml dije e fituar por veteumlzbulimi i

urteumlsiseuml seuml peumlrjetshme Ideteuml e saja mbillen neuml zemeumlr dhe

jeteuml si njeuml forceuml e cila duhet teuml peumlrpunohet ldquoFuqia e

Mentales Meuml Teuml Larteuml spirituale dhe forca e saj e ideve

modifikohen dhe pakeumlsohen gjateuml hyrjes seuml tyre neuml

mendeumlsineuml toneuml Prandaj ato nuk mjaftojneuml peumlr trsquoi

zhdukur gjitheuml keumlto kundeumlrshtime dhe peumlr teuml krijuar njeuml

Qenie Supramentale Mireumlpo ato mund teuml realizojneuml njeuml

shndeumlrrim teuml pareuml i cili mundeumlson njeuml ngjitje teuml

meumltejshme dhe njeuml zbritje meuml teuml fuqishme Ato mund teuml peumlrgatisin njeuml integrim teuml meumltejsheumlm teuml qenies neuml njeuml

forceuml meuml teuml larteuml teuml koshienceumls dhe dijesrdquo17

Megjitheumlse teuml ndara dhe teuml ndryshme Mentalja Vitalja

dhe Fizikja janeuml teuml ndeumlrlidhura dhe ndeumlrveprojneuml

Prandaj ato u japin shkas neumlnndarjeve teuml dallueshme neuml

keumlto pjeseuml kryesore teuml QeniesMentale ose Mendje ka

veccedilaneumlrisht kuptimin e asaj pjese teuml natyreumls e cila ka teuml

beumljeuml me njohjen dhe inteligjenceumln me ideteuml perceptimet

mentale reagimet e mendimit ndaj gjeumlrave me leumlvizjet

dhe formimet veumlrtet mentale vizionin dhe vullnetin mental etj qeuml janeuml pjeseuml e inteligjenceumls seuml njeriut

Mentalja e zakonshme peumlrbeumlhet nga tri pjeseuml kryesore

Mentalja e Mireumlfillteuml Mentalja Vitale dhe Mentalja

FizikeMentalja E Mireumlfillteuml ndahet neuml tri pjeseuml

Mentalja Menduese ose intelekti e zeumlneuml me ide dhe dije

neuml vetvete Mentalja Dinamike e zeumlneuml me nxjerrjen

jashteuml teuml forcave mentale peumlr realizimin e ideve

Mentalja Shpreheumlse e zeumlneuml me shprehjen e ideve neuml

jeteumlMentalja Vitale ose mendja e deumlshireumls eumlshteuml njeuml lloj

ndeumlrmjeteumlseje midis Vitales dhe Mentales Seuml Mireumlfillteuml

Funksioni i saj nuk eumlshteuml teuml mendojeuml dhe teuml arsyetojeuml teuml

perceptojeuml teuml shqyrtojeuml teuml zbulojeuml ose teuml vlereumlsojeuml gjeumlra por teuml planifikojeuml teuml eumlndeumlrrojeuml ose teuml imagjinojeuml

se ccedilka mund teuml beumlhet Mentalja Vitale eumlshteuml njeuml mendje

e vullnetit veprimit dhe deumlshireumls dinamike dhe merret

me shijim dhe pasje forceuml dhe zbatim me geumlzim dhe

vuajtje dheumlnie dhe marrje rritje dhe zgjerim etj

Mentalja Vitale eumlshteuml e peumlrzier me Vitalen Prandaj ajo

nuk qeveriset si Mentalja Menduese nga arsyeja por

nga impulset dhe deumlshirat e Vitales Ajo peumlrpiqet t‟i

justifikojeuml dhe arsyetojeuml veprimet teuml cilat bazohen neuml

16

Po aty f 944 17

Po aty f 944

impulset dhe deumlshirat e VitalesMentalja Fizike merret

veteumlm me gjeumlra fizike Ajo kufizohet nga pamja dhe

peumlrvoja fizike e gjeumlrave i mentalizon eksperiencat e

kontaktit me jeteumln e jashtme dhe me gjeumlrat dhe nuk shkon peumlrtej tyre Mentalja Fizike eumlshteuml e peumlrzier me

Fiziken dhe merr pjeseuml neuml karakteristikat e Koshienceumls

Fizike si plogeumlshti erreumlsireuml dhe peumlrseumlritje mekanike teuml

cilat manifestohen neuml Mendjen Fizike si mpirje mentale

konservatizeumlm dyshim dhe mendime obsesiveMentalja

Mekanike e lidhur ngushteumlsisht me Mentalen Fizike

peumlrseumlrit pa dobi gjithccedilka qeuml ka ndodhur Karakteristika e

saj eumlshteuml ajo e njeuml makine qeuml eceumln pa ndeumlrprerje sa hereuml

qeuml neuml teumlshfaqen mendime

Qenia Vitale ose natyra e jeteumls peumlrbeumlhet nga deumlshirat sensacionet ndjenjat pasionet impulset energjiteuml e

veprimit dhe nga gjitheuml loja e instinkteve posesive dhee

teuml tjerave teuml lidhura me teuml si inati frika lakmia epshi

etj Energjia e jeteumls Prana(sanskr prāṇa) e cila

gjalleumlron trupin eumlshteuml njeuml aspekt i VitalesVitalja

peumlrbeumlhet nga tri pjeseuml kryesore Vitalja Meuml E Larteuml

Vitalja E MesmeVitalja E Mireumlfillteuml dhe Vitalja Meuml E

UleumltVitalja Meuml E Larteuml eumlshteuml Vitalja Mentale dhe

Vitalja Emocionale teuml marra bashkeumlVitalja Mentale u

jep emocioneve deumlshirave pasioneve sensacioneve ose

leumlvizjeve teuml tjera teuml Qenies Vitale njeuml shprehje mentale

neumlpeumlrmjet teuml menduarit teuml folurit ose ndonjeuml meumlnyre tjeteumlrVitalja Emocionale eumlshteuml vendi i ndjenjave teuml

ndryshme si dashuria (njereumlzore) geumlzimi hidheumlrimi

urrejtja etjVitalja E Mesme ose Vitalja E Mireumlfillteuml

eumlshteuml dinamike e ndjeshme dhe e pasionuar Ajo eumlshteuml

vendi i deumlshirave dhe reagimeve meuml teuml forta vitale si

ambicia krenaria frika lavdidashja teumlrheqjet dhe

shtytjet deumlshirat dhe pasionet e teuml gjitha llojeve Peumlrveccedil

keumlsaj ajo eumlshteuml fusha e shumeuml energjive vitaleVitalja

Meuml E Uleumlt peumlrbeumlhet nga leumlvizjet meuml teuml vogla teuml jeteuml-

deumlshireumls dhe jeteuml-reagimeve njereumlzore Ajo merret me

deumlshirat dhe ndjenjat meuml teuml vogla si deumlshira peumlr ushqim deumlshirat seksuale peumllqimet dhe mospeumllqimet mburrja

zeumlnkat deumlshira peumlr leumlvdateuml zemeumlrimi dhe deumlshirat e

tjera teuml vogla teuml ccedildo llojiVitalja Fizike eumlshteuml ajo pjeseuml e

Vitales e cila eumlshteuml e drejtuar ploteumlsisht ndaj gjeumlrave

fizike dhe eumlshteuml e mbushur me deumlshira lakmi dhe

keumlrkesa peumlr keumlnaqje neuml nivelin fizik

(vijon)

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

21

Gjon Keka Graz

Gjergj Kastrioti atlet i liriseuml seuml Arbeumlriseuml

Gjergj Kastriot Skeumlnderbeu nuk ishte veteumlm ldquoAtlet i Krishtitrdquo i shpallur nga

Papa Kaliksti por ai ishte atlet edhe neuml kuptimin fizik Ai kishte trup teuml

zhvilluar teuml njeuml atletiku dhe shumeuml autoreuml e kronisteuml teuml koheumls e theksojneuml

keumlteuml neuml studimet e tyre Por mbi teuml gjitha peumlrveccedil zhvillimit muskulor trupor

qeuml kishte ai ishte edhe njeuml ldquoatlet i lufteumls peumlr lirirdquo ose meuml mireuml mund teuml them

ishte ldquoAtlet i Liriseumlrdquo Neuml lufteuml me akrobacionet e tij dhe strategjineuml e tij teuml

njohur ai korrte fitore neuml teuml gjitha fushat Dhe siccedil meumlsojmeuml nga peumlrvoja liria

keumlrkon atleteuml peumlr teuml mbeumlrritur te qeumlllimi i realizimit teuml saj Por jo veteumlm atleteuml edhe patrioteuml e liridasheumls sepse njeuml shoqeumlri apo individ qeuml nuk e do

lirineuml ai kurreuml nuk mund teuml beumlhet atlet i Liriseuml

Skenderbeu neuml Krujeuml

Edhe atleteumlt e liriseuml e kaneuml derdhur gjakun e tyre neuml rreumlnjeumlt e pemeumls seuml

kombit teuml tyre Kjo peumlr faktin se neumlpeumlrmjet sakrificave teuml tyre neuml rritjen e

Pemeumls seuml Kombit atdheu i tyre ka arritur teuml keteuml shkeumllqimin e driteumls dhe teuml

zhvillimit teuml seuml mireumls seuml peumlrbashkeumlt

Veteumlm mohuesit renegateumlt teuml veumlllazeumlruarit me pushtuesin turk neuml fakt ata

kaneuml neuml zemrat e tyre varrin dhe jo jeteumln e lirineuml ata e peumlrdhosin petkut e

pasteumlr arbeumlror dhe identitetin kombeumltar europian teuml Arbeumlriseuml Zemra e njeuml

shoqeumlrie e njeuml arbeumlrori teuml veumlrteteuml ose eumlshteuml zemeumlr e vulosur me Lirineuml Kastriotiane ose nuk mund teuml jeteuml zemeumlr e njeuml arbeumlrori teuml veumlrteteuml

Skeumlnderbeu ishte ldquoAtlet i Liriseumlrdquo sepse shkronjat e arta teuml Liriseuml i kishte teuml

shkruara neuml brendeumlsineuml e zemreumls seuml tij Gjergj Kastrioti nuk kishte frikeuml nga

sakrifica e madhe peumlr teuml veumlrteteumln dhe drejteumlsineuml ai neuml fakt hoqi doreuml nga liria

e tij neuml momentin kur ndeumlrmori planin e tij teuml madh neuml rikthim peumlr teuml

shpeumltuar lirineuml e Arbeumlriseuml Kjo do teuml thoteuml se ai e vendosi shpirtin dhe veten

neuml teumlreumlsi si flijim peumlr atdheun edhe pse planin e rikthimit e kishte beumlreuml neuml

meumlnyreuml teuml peumlrsosur Edhe peumlrkundeumlr rreziqeve teuml shumta si nga armiqteuml e

jashteumlm ashtu edhe nga ata teuml

brendsheumlm ai mbeti njeuml lider

vizionar njeuml strateg njeuml arbeumlror

besnik i udheumls seuml eteumlrve dhe njeuml

engjeumlll mbrojteumls i themeleve teuml

shtetit teuml Arbeumlriseuml qeuml tashmeuml ishte

rimeumlkeumlmbur dhe unifikuar

Skeumlnderbeu luftoi me guxim dhe

ushtarakisht pro libertate Arberia

et Europa pra peumlr lirineuml e Arbeumlriseuml

dhe teuml Europeumls Kjo e beumln ateuml njeuml

engjeumlll mbrojteumls teuml atdheut teuml

peumlrbashkeumlt europian dhe teuml

civilizimit teuml saj Faleuml liriseuml seuml tij

qeuml i kishte hedhur rreumlnjeumlt neuml zemreumln

e tij e gjitheuml Arbeumlria sepse ai ishte

shpresa e vetme vendi neuml koheumln e

tij geumlzonte lirineuml e veumlrteteuml peumlr teuml jetuar vepruar dhe punuar si

arbeumlror i veumlrteteuml europian Virtytet

e tij konstante e shpaloseumln ateuml jo

veteumlm si njeuml ldquoAtlet teuml Liriseumlrdquo por

edhe si njeuml vizionar e ligjbeumlreumls peumlr

teuml mireumln e vendit teuml tij Veumlrtet po teuml

analizohet neuml teumlreumlsi vepra dhe jeta e

tij neuml sheumlrbim dhe mbrojtje deri neuml

fund teuml jeteumls seuml tij teuml Arbeumlriseuml dhe

Europeumls ateumlhereuml ai del teuml jeteuml edhe

njeuml ldquoAtlet i Liriseumlrdquo njeuml atlet i

famsheumlm inclytus Athleta jo veteumlm i Arbeumlriseuml por edhe i teumlreuml kontinentit

europian ndeumlrsa peumlr shumeuml

historianeuml studiues dhe shkrimtareuml

teuml ndrysheumlm europianeuml Gjergj

Kastriot Skeumlnderbeu ishte Mburoja

Gideoni Athleta Christi

Shpeumltimtari Makabeu etj

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

22

Ylli Prebibaj Tiraneuml

Nikaj-Meumlrturi neuml veumlshtrimin e disa hulumtuesve teuml huaj (pjesa e treteuml)

III

Trasheumlgimia kulturore dhe

natyrore neuml dekadat e para teuml

shekullit XX-teuml

Trasheumlgimia kulturore neuml Nikaj-

Meumlrtur ploteumlson mozaikun e

kultureumls kombeumltare neumlpeumlrmjet

eposit teuml kreshnikeumlve toponimiseuml

arkitektureumls seuml kullave gjameumls seuml

burrave veccedilorive dialektore etj

Krahina nuk u doreumlzua ndaj situatave teuml kobshme ekonomike

qeuml kishte kaluar por vijoi teuml

ruante mrekullisht ndeumlr breza

keumlto referenca identitare

Konsideratat qeuml ndeshim shpesh

se zona teuml caktuara neuml viset

shqiptare u detyruan t‟i

neumlnshtroheshin kulturalisht

sunduesve teuml huaj ndoshta duhen

rivlereumlsuar peumlr aq koheuml sa ldquovisaret kombeumltarerdquo i kemi teuml mireumlruajtura

neuml krahina teuml tjera po shqiptare

siccedil eumlshteuml krahina e Nikaj-

Meumlrturit

Kufiri i sajuar meuml 1913 krijoi

pengesa peumlr zhvillimin e shtetit teuml

ri shqiptar shkaktoi uri dhe

vdekje Gjakova ishte treg peumlr

banoreumlt e fiseve teuml Nikajve

Meumlrturit Gashit Krasniqes

Tropojeumls dhe Pukeumls teuml cileumlt kur peumlrpiqeshin teuml kalonin neuml aneumln

tjeteumlr teuml kufirit rriheshin ose

qeumllloheshin E vetmja alternativeuml

peumlr ta mbeti rrugeumltimi kateumlrditor

peumlr neuml Shkodeumlr (Swire 2005

134) Nga pikeumlpamja kulturore

kjo situateuml ishte njeuml pengeseuml

shumeuml serioze peumlr sigurimin e

mjeteve teuml domosdoshme teuml

puneumls peumlr mbajtjen gjalleuml teuml

traditeumls kulturore Neuml librin Golgota Shqiptare autori shkruan

rreth njeuml episodi kriminal teuml ushtriseuml serbe ku ndaj 70 katolikeumlve nga Nikajt

qeuml po shkonin neuml pazar u krye njeuml masakeumlr e peumlrgjakshme (Freundlich 2010

31)

Keumlta maleumlsore pavareumlsisht mjerimit ekonomik qeuml ishte i duksheumlm e mbajteumln teuml

gjalleuml identitetin kulturor Rapsodeumlt nikajmeumlrturas vijuan leumlvrimin e eposit dhe

keumlngeumlve shekullore neumlpeumlrmjet lahuteumls teli i seuml cileumls peumlr arsyet qeuml peumlrmendem

meuml lart nuk ishte industrial por fije e njeuml bishti kali Keumlshtu ldquoLahuta ndeumlr

malcina ku peumlrdoret (Malcia e Madhe Dukagjini Nikajt e Meumlrtur e megjeuml me

Jugosllavineuml asht e vetmja e dashtun vegeumll muzikore me teuml cileumln zemra e

popullit i shpreheuml ndjesiteuml e veta ma teuml xetat e ma teuml thellatrdquo (Hylli i Driteumls

1931 550) Mbi reumlndeumlsineuml qeuml ka njeuml trasheumlgimi e tilleuml kulturore F Cordignanos neumlnvizon se ldquoKush e ka rujt rodin zakonet gojdhanat shkurt

gjithccedilka asht vizar shpirtuer i kombitrdquo (Hylli i Driteumls 1931 551) Protokolli i

mikpritjes nuk i ka shpeumltuar veumlzhgimit teuml Nopces i cili e peumlrshkruan keumlshtu

ldquoqeumlndrimi i meumltejsheumlm disa diteumlsh neuml Curraj teuml Epeumlr i peumlrket periudhave meuml teuml

keumlndshme teuml udheumltimit tim neumlpeumlr Shqipeumlrirdquo Meuml tej ai veumlren se ldquobanoreumlt e

Currajt (Nikaj) neuml vitin 1908 krahas atyre teuml Meumlrturit u peumlrkisnin njereumlzve

meuml teuml mireuml qeuml kam hasur neuml Shqipeumlrirdquo (Nopsca 2009 207-208)

Harteuml Curraj Epeumlr 1930

Ndeumlrkoheuml pas shpalljes seuml Republikeumls Shqiptare meuml 1925 konstatojmeuml rishtazi

njeuml interesim peumlr zoneumln por tashmeuml neuml fusheumln e njohjes me veccediloriteuml natyrore

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

23

Neuml objektiv ishte tashmeuml

evidentimi i resurseve turistike

hapeumlsireumls gjeografike dhe

itinerareve qeuml lidhin zonat me njeumlra-tjetreumln Disa ekspedita

studimore u ndeumlrmoreumln nga qarqe

profesionale austriake dhe

italiane

Studimi hartografik i peumlrgatitur

nga Instituti Gjeografik Mbreteumlror

Italian meuml 1930 i peumlrket njeuml prej

punimeve meuml teuml mira neuml leumlmin

hartografik si peumlr shkak teuml

peumlrmbajtjes por edhe si produkt shkencor i njeuml prej instituteve meuml

teuml mireumlnjohura ndeumlrkombeumltare

Harta me emeumlrteseuml ldquoCurraj

Epeumlrrdquo na sjell teuml dheumlna

gjuheumlsore topografike dhe

gjeografike peumlr Currajt dhe

rajonet kufitare Kjo eumlshteuml njeuml

harteuml profesionale e peumlrgatitur

mbi kritere qartazi shkencore ajo

i peumlrket vitit 1930 dhe ruhet neuml

fondin e hartave neuml Bibliotekeumln

Kombeumltare neuml Tiraneuml (Insituti Gjeografik Mbreteumlror Italian i

Firenceumls 1930)

Neuml vitin 1930 Gazeta ldquoVullneti i

Popullitrdquo shkruan mbi

eksplorimin e maleve neuml veri teuml

Shqipeumlriseuml nga ana e kateumlr

alpinisteumlve austriake Udheumltimi i

tyre ishte neumln patronazhin e

Seksionit Akademik teuml Isnabrukut Alpinisteumlt kryen

ngjitje neuml Majeumln e Ndeumlrmajeumls

Malin e Thateuml Lugun e

Ndeumlrmajeumls Qafeumln e Pejeumls

Shtegun e Dhenve etj Shoqeumlria

alpine qeuml ndeumlrmori keumlteuml mision neuml

Shqipeumlrineuml e Veriut ishte njeuml

institucion i mireumlnjohur peumlr koheumln

neuml teuml cileumln ishin aktivizuar

alpinisteumlt e Gjermaniseuml dhe

Austriseuml ajo ishte themeluar meuml

1774 dhe kishte 200 000 ndjekeumls (Vullneti i Popullit 1930 1)

Gjashteuml vjet meuml voneuml Hylli i

Driteumls pasqyron njeuml ekspediteuml teuml

disa autoriteteve austriake Neuml

shkrimin ldquonji udheumltim neuml Alpet e

Shqipeumlriseuml seuml Veriutrdquo jepen teuml

dheumlna rreth keumlsaj ekspedite neuml

peumlrbeumlrjen e seuml cileumls ishin Dr Fritz

Lemperg Fehring Steirmark

zonjusha Maria Kainz dhe Severin Kainz Ata mbeumlrriteumln neuml

Shkodeumlr meuml 13 korrik 1936 ku u priteumln me nderime shteteumlrore dhe vijuan

rrugeumltimin teuml shoqeumlruar nga meumlsuesi Rrok Zojzi

Rruga e ndjekur prej tyre ishte Selimaj Lugu i Valboneumls Maja e Hekurave Qafa e Droccedileumls Qereqi Curraj Epeumlr Qafa e Ndeumlrmanjeumls Shala Thethi etj Neuml

fund teuml rrugeumltimit Dr Lemperg ishte shprehur ldquopo pse ju shqiptareumlt nuk

bani reklameuml peumlr keumlto fareuml bukurisheuml qeuml kenirdquo (Hylli i Driteumls 1937 177)

Turisteumlt shton ai janeuml meumlrziteuml veccedil me udheumltime neuml Zviceumlr nga ana tjeteumlr

Shqipeumlrineuml e cileumlson njeuml vend teuml bukur Ai sugjeronte peumlrmireumlsimin e shtigjeve

e ndeumlrtimin e kasolleve alpine Itineraret meuml teuml peumlrshtatshme peumlr t‟u vizituar

konsiderohen

ShkodeumlrndashBogeuml-Xhaj-Pult-Theth

ThethndashCurrajndashSelimajndashRrogam

Tropojeuml-SelimajndashCurrajndashThetheuml

Theth- Qafeuml e Pejeumls-lepush

Sipas tyre do ishte me vend ndeumlrtimi i njeuml qendre botanike e cila teuml peumlrfshijeuml

hapeumlsireumln ThethndashSelimaj-Maja e Hekurave-Curraj-Kakija e Nikajve (Hylli i

Driteumls 1937 179)

IV

Peumlrfundime

Neuml keumlteuml punim trajtuam kontributin e disa hulumtuesve teuml huaj sa i takon

krahineumls seuml Nikaj-Meumlrturit rendit shoqeumlror traditave veccedilorive kulturore dhe

natyrore Hulumtimet dhe botimet e tyre peumlrbeumljneuml njeuml fond teuml dobisheumlm peumlr pasqyrimin e seuml kaluareumls shqiptare ndeumlr shekuj

Neuml keumlto kushte peumlrkthimi dhe botimi i tyre i ploteuml duke respektuar

besnikeumlrisht punimet autentike do e pasuronte meuml tej fondin shqiptar

albanologjik Gjykojmeuml se njeuml nismeuml serioze neuml keteuml drejtim duhet teuml

peumlrfshihet neuml axhendeumln e institucioneve akademike neuml Shqipeumlri dhe neuml

Kosoveuml

Ndeumlrmjet hulumtuesve teuml huaj gjykojmeuml qeuml veprat e Nopccediles dhe Lambertzit

zeumlneuml njeuml vend kryesor peumlr shkak teuml formimit teuml tyre akademik dhe

hulumtimeve teuml gjata qeuml kaneuml kryer Konsiderata joneuml mbeumlshtetet edhe nga interesimi i instituteve shkencore apo shteumlpive botuese teuml mireumlnjohura

ndeumlrkombeumltarisht peumlr botimin e veprave teuml tyre

Reumlndeumlsia e hulumtuesve teuml huaj qeumlndron neuml trajtimin e gjithansheumlm teuml

fenomeneve shoqeumlrore teuml asaj kohe duke trajtuar si aspektet pozitive dhe ato

negative Shmangja e problematikave neuml trajtimet shkencore me peumlrjashtim teuml

atyre qeuml autoreumlt i provojneuml si shtrembeumlrime janeuml pa bazeuml shkencore

Keumlta autoreuml kaneuml krijuar njeuml fond teuml papeumlrseumlritsheumlm studimesh si peumlr krahineumln

e Nikaj-Meumlrturit por edhe peumlr albanologjineuml shqiptare pa teuml cilin nuk do teuml

mundeshim sot teuml kishim teuml shkruar shumiceumln e tematikave qeuml secili syresh ka

trajtuar Neuml keumlto kushte ata zeumlneuml vend teuml posaccedileumlm neuml literatureumln e peumlrjetshme shqiptare

BIBLIOGRAFIA

Burimet arkivore

AQSH F 78

Fondi arkivor i Biblotekeumls Kombeumltare

Organet e Shtypit

Burimi i Kanunit teuml Lekeuml Dukagjinit Prej Dr Franz Baron Nopcsa peumlrktheu F Asallani neuml

Dialeumlria Nr 4 Wien 1920

G Stadtmuller Historija e Shqipeumltare Nr 1-2 Shtypshkronja Franccedileskane Shkodeumlr 1942

Hylli i Driteumls Nr 7-8 Shtpshkronja Franccedileskane Shkodeumlr 1933

Hylli i Driteumls Nr 4 Shkodeumlr 1937

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

24

F Cordignano Kryevepra e A Gjergjit neuml

zhvillim teuml historis shqyptare neuml Hylli i

Driteumls Nr 10 Shkodeumlr 1931

Vullneti i Popullit Interesimi i turistave

gjermane peumlr bukuriteuml e maleve shqiptare

Tiraneuml 1930

Botimet historiografike

Anton Berisha Maximilian Lambertzi peumlr

Epikeumln Gojore Shqiptare neuml Gjurmime

Albanologjike Nr 16 Insituti

Albanologjik i Prishtineumls Prishtineuml 1987

Dom Ernesto Cozzi Studime Etnologjike

teuml Shqipeumlriseuml Srsquoepeumlrme Botimet Fishta

Lezheuml 2017

Ermanno Armao Localitagrave chiese fiumi

monti e toponimi varii di unrsquoantica carta

dellrsquoAlbania Settentrionale Istituto per L‟

Europa Orientale Roma 1933

Franz Baron Nopsca Shqipeumlria Katolike e

Veriut Faik Konica Prishtineuml 2009

Giuseppe Valentini Ligji i maleve

shqiptare nga relacionet e Misionit

Sheumltiteumls teuml Jezuit neuml Shqipeumlri 1880-1932

Plejad Tiraneuml 2007

Joseph Swire Shqipeumlria ngritja e njeuml

mbreteumlrie Dituria Tiraneuml 2005

John Monaghan Peter Just Antropoligjia

SocialndashKulturore Ideart Tiraneuml 2007

Leo Freundlich Golgota e Shqipniseuml

aktakuzeuml kundeumlr shfaroseumlsve teuml popullit

shqiptar Prishtineuml 2010

Maximilian Lambertz Raport mbi

studimet e mia linguistike neuml Shqipeumlri nga

mesi i majit deri neuml fund teuml gushtit 1916

Botimet Franceskane Shkodeumlr 2011

Ndoc Nikaj Kujtime teuml nji jeteumls seuml

kalueme Plejad Tiraneuml 2003

P Fulvio Cordignano S J La Poesia

Epica Di Confine NellrsquoAlbania Del Nord

I Parte Studio Critico-Letterario

Tipograia Liberia Emiliana

EditriceVenezia 1943

Steacutephane Voell Das nordalbanische

Gewohnheistsrecht Curupira Germany

2004

Theodor Ippen Shqipeumlria e Vjeteumlr

Parathanje nga Dr Ardian Klosi Maluka

Tiraneuml 2002

Ylli Prebibaj Diplomacia shqiptare e

viteve 1920-1925 neuml fokusin e shtypit teuml

koheumls neuml Revisteumln Shkencore

Ndeumlrkombeumltare Diskutime Nr 14 Tetoveuml

2015

Zymer Ujkan Neziri Studime peumlr

Folklorin II Epika Gojore dhe

Etnokultura Instituti Albanologjik i

Prishtineumls Prishtineuml 2008

Harta

Harteuml ldquoCurraj Epeumlrrdquo Riliev i bamun meuml

1930 Insituti Gjeografik Mbreteumlror Italian

i Firenceumls (shih fondi i hartave neuml

Biblotekeumln Kombeumltare Tiraneuml)

Uebe

httpwwwbkshalkatalogulibrarywww

opacwwwrootbeginnerindex_alhtml

wwwsmithsonianmagcom

(Fund)

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

25

Dr Nail Draga Ulqin

Masakra e Tivarit dhe rishkrimi i historiseuml

(Me rastin e 75-vjetorit 1945-2020)

Ndeumlr ngjarjet tragjike teuml popullit

shqiptar qeuml ka teuml beumljeuml me Lufteumln e

Dyteuml Boteumlrore eumlshteuml Masakra e

Tivarit e cila ka ndodhur me 1

prill 1945 Neuml keumlteuml masakeumlr teuml

realizuar nga njeumlsiteuml ushtarake teuml

Jugosllaviseuml aty janeuml likuiduar njeuml

numeumlr i madh shqiptareumlsh nga

Kosova me peumlrmasat e

gjenocidit teuml cileumlt ishin

mobilizuar peumlr teuml ndjekur okupatoreumlt gjermaneuml neuml pjeseumln

pereumlndimore teuml ish-Jugosllaviseuml

Mobilizimi i tyre neuml Kosoveuml ka

pasur njeuml prapavi teuml caktuar

politike sepse si qellim kishte

spastrimin e Kosoveumls nga

shqiptareumlt peumlr teuml realizuar neuml

praktikeuml pushtetin ushtarak i cili

ishte vendosur nga data 8 shkurt

1945 duke beumlreuml riokupimin e

Kosoveumls pa peumlrfillur parimet e Karteumls seuml Atlantikut me pasoja

peumlr shqiptareumlt qeuml eumlshteuml deumlshmuar

neuml vitet vijuese

Me 1 prill u beumlneuml 75- vite (1945-

2020) nga Masakra e Tivarit ku u

likuiduan neuml meumlnyreumln meuml mizore

shqiptareumlt nga Kosova Sipas teuml

dheumlnave del se ky numeumlr shkon

minimalisht nga 1560 shqiptareuml

ndeumlrsa sipas disa peumlrllogaritjeve

arrineuml deri neuml 3764 persona Fjala eumlshteuml peumlr shqiptareumlt teuml cileumlt ishin

teuml mobilizuar si regruteuml ne aradhat

partizane peumlr teuml ndjekur armikun

peumlrfundimisht nga territori i ish-

JugosllaviseumlPor edhe pas

shteumldhjeteuml e peseuml vjeteumlve kjo

tragjedi ende nuk eumlshteuml ndriccediluar

nga studiuesit e ndryshem nga vet

fakti se gjateuml periudheumls seuml sistemit

komunist marrja me njeuml ngjarje teuml

tilleuml ishte e pa preferueshme dhe me pasoja peumlr autoreumlt

Edhe pse ne popull dihej peumlr keteuml tragjedi dhe peumlrshperitej peumlr numrin e teuml

vrareumlve sakteumlsisht pak kush dinte teuml dheumlna teuml sakta sepse arkivat peumlr

shqiptareumlt ishin neumln embargo madje dokumenteumlt gjegjeumlse ka mundeumlsi qeuml janeuml

zhdukur nga ato teuml cileumlt kaneuml realizuar keteuml masakeumlr

Deumlshmi autentike e atyre qeuml peumlrjetuan masakren Por veteumlm pas deumlshtimit teuml sistemit monist dhe vendosjes seuml pluralizmit nga

viti 1990 opinioni i gjeumlreuml filloi teuml njihej meuml ne detaje peumlr keteuml masakeumlr e ate

duke iu falenderuar deumlshmitareumlve autentik teuml cileumlt kishin shpeumltuar nga kjo

kasaphane tipike naziste e beumlreuml nga pjeseumltareumlt e aradhave partizane jugosllave

gjoja ldquonacional-ccedillirimtarerdquo Dhe janeuml keumlto individ teuml cileumlt e peumlrjetuan personalisht keteuml masakeumlr teuml cileumlt kaneuml dheumlneuml kujtimet e tyre peumlr keteuml kalvar teuml

shqiptareumlve nga mobilizimi i tyre neuml Kosoveuml dhe rrugeumltimi ne relacionin

Prizren-Kukeumls-Shkodeumlr-Tivar

Ndeumlr ta beumln pjeseuml edhe Azem Hajdini-Xani i cili opinionit i ka dhuruar librin

ldquoTragjedia e Tivaritrdquo botuar neuml Shtutgard neuml Gjermani neuml vitin 1990 dhe meuml

pas ribotuar neuml Prishtineuml neuml vitin 1998 Po ashtu ky autor ka botuar edhe njeuml

botim tjeteumlr me titull rdquoMasakra e Tivaritrdquo-Memoare Prishtineuml 1998 duke

prezentuar deumlshmi autentike teuml personave teuml cileumlt kaneuml mbetur gjalleuml Edhe pse

ne ndeumlrkoheuml janeuml botuar edhe disa studime nga autor teuml tjereuml peumlr keteuml

masakeumlr(MPirraku UButka etj) botimi i keumltyre materialeve nga autori i cili e ka peumlrjetuar drejteumlpeumldrejt keteuml masakeumlr peumlr momentin sheumlrben si leumlndeuml bazeuml

dhe e domosdoshme peumlr teuml trajtuar keteuml tragjedi teuml beumlreuml nga komunistet ne prag

teuml peumlrfundimit teuml Lufteumls seuml Dyteuml Boteumlrore sepse arkivat ende janeuml teuml mbyllura

peumlr hulumtuesit shqiptareuml

Nisja nga Prizreni peumlr neuml Tivar Peumlr teuml beumlreuml ploteumlsimin e Armateumls IV teuml Jugosllaviseuml peumlr neuml Frontin VP teuml

bregdetit teuml Adriatikut ne saje teuml teuml dheumlnave teuml publikuara del se ne mars dhe

prill teuml vitit 1945 u deportuan 22017 lufteumltareuml shqiptareuml nga Kosova Ata janeuml

deportuar ne formacione ushtarake teuml cilat quhen eshalone qe gjateuml muajve

mars-prill 1945 nga Prizreni peumlr neuml Tivar gjithsejt ishin gjashteuml eshalone teuml

tilla Keumlshtu neuml mars janeuml deportuar tre eshalone eshaloni i pareuml me 3700 lufteumltareuml niset nga Prizreni meuml 2431945 dhe arrin neuml Tivar meuml 2931945

eshaloni i dyteuml meuml 4700 lufteumltareuml niset nga Prizreni meuml 2631945 dhe arrineuml

neuml Tivar meuml 3131945 dhe eshaloni i treteuml me 2700 lufteumltareuml shqiptareuml niset

nga Prizreni me 2731945 dhe arrin neuml Tivar meuml 1 prill 1945 Ndeumlrsa gjateuml

muajit prill janeuml deportuar edhe tre eshalone teuml tjera eshaloni i pareuml me 1506

lufteumltareuml niset nga Prizreni meuml 19 prill 1945 eshaloni i dyteuml me 2601 lufteumltareuml

niset nga Prizreni meuml 20 prill 1945 dhe eshaloni i treteuml me 1216 lufteumltareuml niset

nga Prizreni meuml 24 prill 1945Ndeumlrsa meuml pas nga Prizreni niset njeuml eshalon i

veccedilanteuml me 5323 lufteumltareuml shqiptar nga Maqedonia ne diteumlt e para teuml prillit teuml

vitit 1945

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

26

Pse po largoheshin lufteumltareumlt

nga Kosova Duke marreuml parasysh se

operacionet luftarake kundeumlr nazistave gjermaneuml ne Lufteumln e

Dyteuml Boteumlrore kishin marreuml fund

nga fundi i viti 1944 me teuml drejt

beumlheumlt pyetja se pse i deportuan

lufteumltareumlt shqiptareuml nga Kosova

Peumlrgjigja ishte e qarteuml sepse

planifikohej njeuml hakmarrje ndaj

shqiptareumlve teuml Kosoveumls peumlr

humbjen qe kishin peumlrjetuar

formacionet ushtarake teuml

partizaneumlve jugosllaveuml ne lufteumln ndaj lufteumltareumlve teuml Shaban

Polluzheumls Ndeumlrsa nga ana tjeteumlr

si qellim ishte largimi nga

Kosova i atyre lufteumltareumlve teuml cileumlt

mund teuml beumljneuml rezistenceuml peumlr

vendosjen e pushtetit ushtarak

serb gjegjeumlsisht ripushtimin serb

teuml Kosoveumls ne saje teuml vendimeve

teuml meuml vonshme

Teuml mobilizuarit iu ngjanin

robeumlrve Edhe pse teuml gjitheuml teuml tubuarit nga

aneuml teuml ndryshme teuml Kosoveumls

kishin premtime se do teuml

deportoheshin me statusin e

lufteumltareumlve peumlr teuml ndjekur armikun

ne vijen e frontit neuml veripereumlndim

teuml Adriaktikut(Isteumlr-Slloveni) nga

momenti i pareuml neuml Prizren u verejt

se do teuml jeteuml teumlreumlsisht

ndrysheNeumlse deri aty ata ishin teuml

armatosur dhe teuml peumlrcjellur me oficereuml shqiptareuml meuml tu nisur nga

Prizreni peumlrcjelljen e moren

oficeret serbo-malazez ndeumlrsa po

ashtu u detyruan peumlr teuml doreumlzuar

armet me pretekst se rruga eumlshteuml e

gjateuml dhe do teuml lodheni pa nevojeuml

pra ata u nisen nga Prizreni teuml

paarmatosur teuml pa ushqyer teuml

lodhur teuml paveshur dhe ne kushte

higjenike teuml papeumlrshtatshme Ishte

ky eshaloni i dyteuml qeuml eumlshteuml nisur

nga Prizreni meuml 26 mars ku pjeseumltareumlt e tij do teuml peumlrjetojneuml

gjenocid teuml pa pareuml ne qytetin e

Tivarit teuml Ri

Gjateuml rrugeumls atyre iu ndalohej

dalja nga kolona qofteuml peumlr teuml pireuml

ujeuml apo kryer nevoja fiziologjike

Kush kishte guxim teuml vepronte

ndryshe e peumlsonte me jeten sepse

pushkatohej neuml vend Nga njeuml

sjellje e tilleuml e oficereumlve peumlrcjelles teuml cileumlt vrisnin kur kishin deumlshireuml

e flisnin fyerjet meuml vulgare ndaj shqiptareumlve tash teuml gjitheuml e kishin teuml qarteuml se

nuk janeuml meuml lufteumltareuml por iu ngjanin robeumlrve teuml lufteumls Dhe nga njeuml situateuml e

tilleuml dramatike gjateuml rrugeumls deri ne Shkodeumlr numri i teuml vrareumlve kishte arritur

deri neuml 800 lufteumltareuml teuml cileumlt janeuml gjuajtur neuml lumin Dri Buneuml etj

Pamjet e Tivarit paralajmeumlronin masakren Me teuml arritur neuml Tivarin e Ri eumlshteuml veumlrejtur njeuml moblizim i madh i popullateumls

vendore ku me ta ishin seuml bashku edhe njeumlsiteuml ushtarake teuml Brigadeumls seuml Dhjeteuml

Malazeze teuml armatosur ne ccedildo aspekt athua se janeuml duke pritur njeumlsiteuml e

armikut U pa qarteuml komploti dhe gracka e pregatitur por ata prisnin veteumlm

shkasinNe qendeumlr teuml Tivarit teuml Ri pasi i kaneuml udheumlruar peumlr teuml pushuar ne afeumlrsi

teuml tyre ishte njeuml krua ku shqiptareumlt shprehen keumlrkeseumln peumlr teuml pireuml ujeuml por

oficereumlt reaguan ashpeumlr duke mos iu mundeumlsuar dhe fyer ata neuml aspektin

nacional duke vrareuml tre shqiptareuml ndeumlrsa nga plumbat e tyre kishin vrareuml

ldquogjojardquo njeuml ushtareuml malazias Ky ishte njeuml tjeteumlr pretekst peumlr teuml vrareuml shqiptareuml andaj peumlr keteuml ldquovepeumlr ldquo e cila nuk ishte beumlreuml nga shqiptareumlt ata pushkatuan 100

ushtareuml shqiptareuml sikurse nazisteumlteumlt gjermaneuml koheuml meuml pareuml Nga kjo e papritur

shqiptareumlt ishin teuml vetdijsheumlm se njeuml tragjedi e tilleuml nuk do teuml peumlrfudnoj meuml

kaq sepse ishin teuml rrethuar nga teuml gjitha aneumlt

Ndeumlrtesa e Monopolit teuml Duhanit ferri i shqiptareumlve

Ata meuml pas ne koloneuml i detyruan teuml ecin dhe i vendosen ne objektin e

Monopolit teuml Duhanit neuml afeumlrsi teuml portit Ishte kjo njeuml ndeumlrteseuml tre kateumlshe ku i

detyruan teuml hyjneuml brenda ndeumlrsa teuml tjereumlt u vendosen neuml oborr pra teuml gjitheuml

grumbull e jo ne koloneuml sepse keumlshtu mundeumlsia peumlr t‟i shfarosur ishte meuml e

madhe Dhe nuk ka vonuar shumeuml ne teuml gjitheuml shqiptareumlt si brenda ne ndeumlrteseuml

e neuml oborr eumlshteuml qitur me teuml gjitha mjetet luftarake rreh dy oreuml dhe neuml oborr dhe shesh ku ishin rreth 3000 veta nuk mbeti njeumlri i gjalleuml neuml keumlmbeuml sepse u beuml

kasaphaneuml e veumlrteteuml dhe kudo u beuml lumeuml gjaku E teumlreuml kjo masakeumlr ka zgjatur

rreth njeuml oreuml e gjysmeuml duke filluar neuml ora 14 teuml dateumls 1 prill 1945 Pateumln fat teuml

shpetojneuml veteumlm ata qe ishin ne katin e larteuml teuml ndeumlrteseumls dhe disa nga eshaloni

i pareuml teuml cileumlt peumlr momentin ishin neuml Tivarin e Vjeteumlr Por tragjedia nderpritet

duke iu falenderuar njeuml automobili i cili brenda kishte disa veumlzhgues

amerikaneuml teuml cileumlt meuml gjaseuml kishin deumlgjuar teuml shteumlnat e armeumlve dhe kishin

ardhur peumlr teuml pareuml vendin e ngjarjeumls Por kriminelet iu doleumln peumlrpara dhe i

binden teuml largoheshin dhe teuml vazhdojneuml rrugeumln peumlr neuml Ulqin Pra nga frika se

do teuml zbulohet krimi ata u detyruan ta nderpresin plojeumln Ishte kjo njeuml rasteumlsi

qeuml teuml shpeumltojneuml disa lufteumltareuml kosovareuml teuml cileumlt do teuml jeneuml deumlshmitareuml teuml keumlsaj masakre edhe pse qeumlllimi i forcave shfaroseumlse teuml partizaneumlve jugosllaveuml ishte

peumlr t‟i vrareuml teuml gjitheuml peumlr teuml mos pasur deumlshmitareuml

Mungojneuml varret e teuml masakruarve

Me pas u mobilizuan teuml gjitheuml qytetareumlt si pleq gra teuml rinj puneumltor e ushtareuml

peumlr teuml pastruar oborrin peumlr teuml humbur gjurmet e keumlsaj vepre mizore Me

kamion kaneuml ngarkuar teuml vrareumlt dhe teuml plagosurir peumlr t‟i deportuar neuml varreza teuml

ndryshme kolektive Madje neuml keteuml transport kaneuml angazhuar edhe ata

shqiptareuml teuml cileumlt kaneuml mbetur gjalleumlEnde nuk dihet se ku janeuml bartur kufomat

dhe varrosur ata Beumlhet fjaleuml peumlr disa vende si ne Tivarin e Vjeteumlr Tugjemil

Zalef dhe ne njeuml shpelleuml neuml malin e Vollujiceumls praneuml detit Por nuk ka dilemeuml

se pjeseumln meuml teuml madhe teuml tyre e kaneuml gjuajtur neuml det

Beumlheumlt pyetja sa janeuml vrareuml ne keumlteuml masakeumlr e sa kaneuml mbetur gjalleuml Pasi nuk

ka teuml dheumlna arkivore andaj i vetmi burim eumlshteuml A Hajdini-Xani i cili thoteuml se

teuml gjalleuml kemi mbetur 810 individeuml ndeumlrsa nga Kosova janeuml nisur 4700

lufteumltareuml nga del se gjateuml rrugeumls dhe ne keteuml masakeumlr janeuml vrareuml e zhdukur 3

890 shqiptareuml teuml Eshalonit teuml dyteuml dhe 420 teuml Eshalonit teuml pareuml pra gjithsej 4

310 individ kaneuml humbur jeteumln ccedileumlshtje qeuml mbesin peumlr hulumtime

Neuml keumlteuml regji shfaroseumlse ka pasur raste qeuml individ teuml ndrysheumlm teuml shpeumltojneuml dhe

teuml ikin neuml drejtime teuml ndryshme por edhe aty neumlse janeuml zbuluar janeuml likuidur

sepse teuml gjitheuml shqiptareumlt janeuml cileumlsuar si armiq nga pushteti ushtarak Ka raste teuml veccedilanta qeuml kosovareumlt janeuml strehuar e mbajtur nga familje shqiptare duke iu

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

27

shpeumltuar jeteumln si ne Tivar Aneuml teuml

Malit dhe Krajeuml ku peumlr raste teuml

tilla egzistojneuml deumlshmi autentike

Tragjedia e cila u hesht peumlr vite

teuml teumlra

Me teuml peumlrfunduar lufta dhe kthimi

i lufteumltareumlve kosovareuml neuml shteumlpiteuml

e tyre kjo ngjarje mori dheneuml por

ishte me pasoja neumlse keumlrkohej e

veumlrteta pse ndodhi ajo Madje ata

teuml cileumlt e peumlrjetuan ishin teuml

keumlrceumlnuar neumlse debatojneuml ne

lidhje mbi keteuml ngjarje e jo meuml teuml

keumlrkojneuml qeuml ajo teuml ndriccedilohet neuml teumlreumlsi

Dhe si peumlr ironi teuml fatit pas keumlsaj

masakre ajo u hesht nga ato teuml

cileumlt eumlshteuml dashur teuml flasin dhe ta

informojneuml opinionin e gjeumlreuml peumlr

keteuml gjenocid teuml beumlreuml nga

partizaneumlt jugosllaveuml duke

keumlrkuar peumlrgjegjeumlsi nga ana e

tyre

Por ndodhi qeuml peumlr keumlteuml masakeumlr te mos flasin kaudrat shqiptare

qofteuml nga Kosova apo nga

Shqipeumlria por peumlr teuml pareumln hereuml teuml

deklarohet A Rankoviqi neuml

Kongresin Themelues teuml PKS meuml

8-12 maj 1945 i cili neuml mes

tjerash ka theumlneuml se rdquoudheumlheqeumlsit e

eshalonit e nxiteumln revolteumln midis

shqiptareumlverdquo duke planifikuar teuml

vrisnin ldquo40 shqiptareuml peumlr njeuml

luftareuml teuml vrareumlrdquo duke vazhduar se ldquoudheumlheqesit taneuml hapeumln zjarr

dhe i vraneuml 300 shqiptareumlrdquo Njeuml e

dheumlneuml e tilleuml edhe pse e

minimizuar shumeuml hereuml deumlshmon

se njeuml masakeumlr e tilleuml ka egzistuar

dhe eumlshteuml realizuar nga forcat

partizane jugosllave qeuml ishin teuml

Brigadeumls seuml Dhjeteuml Malazeze

duke mbetur informata e vetme

zyrtare peumlr keumlteuml masakeumlr

Por edhe pse njeuml nismeuml teuml tilleuml neuml rrugeuml institucionale peumlr teuml

prezantuar dhe hulumtuar teuml

veumlrteteumln eumlshteuml beumlreuml nga Azem

Hajdini si pjeseumlmarreumls i keumlsaj

masakre nga viti 1966 e meuml pas

ccedildo gjeuml mbeti veteumlm ne nismeuml

sepse pushtetit jugosllav teuml koheumls

nuk i ka interesuar e veumlrteta peumlr

keumlteuml tragjedi sepse ishin veteuml

serbo-malazezeumlt teuml cileumlt ishin

skenaristeumlt dhe regjisoreumlt e keumlsaj maskare e cila ishte meuml e madhja

neuml peumlrfundim teuml Lufteumls seuml Dyteuml Boteumlrore ne Evropeumln Juglindore

Peumlrgjegjeumlsia e udheumlheqjes seuml Shqipeumlriseuml

Edhe pse kaneuml kaluar 75 vite nga masakra e Tivarit deri meuml tash nuk kemi pasur rast teuml lexojmeuml diccedilka konkrete neuml lidhje mbi keumlteuml tragjedi nga strukturat

qeveritare teuml Shqipeumlriseuml Madje kjo tragjedi nga ana e tyre eumlshteuml heshtur duke

mos u sheumlnuar as neuml kalendarin e ngjarjeve historike sepse ata janeuml teuml

veteumldijsheumlm peumlr peumlrgjegjeumlsineuml qeuml mbajneuml Sepse si teuml lejohet qeuml teuml kalojneuml

neumlpeumlr territorin e Shqipeumlriseuml eshalone teuml teumlra qytetareumlsh kosovareuml teuml peumlrcjellur

nga ushtarakeumlt serbo-malazez gjoja peumlr teuml marreuml pjeseuml neuml ndjekjen

peumlrfundimtare teuml armikut neuml Isteumlr e Slloveni kur Lufta e Dyteuml Boteumlrore kishte

marrur fund

Objekti i Monopolit teuml Duhanit neuml Tivar-vendi i masakreumls teuml 1prillit 1945

Nuk ka dilemeuml se ishte ky njeuml veprim monstruoz dhe antikombeumltar i

udheumlheqjes seuml Shqipeumlriseuml seuml koheumls e cila ka peumlrgjegjeumlsi peumlr masakren e Tivarit Por neumlse analizojmeuml rrethanat e koheumls qeuml meuml voneuml eumlshteuml njoftuar

opinioni i gjeumlreuml as qeuml eumlshteuml pritur diccedilka konkrete nga udheumlheqja e Shqipeumlriseuml

ose me konkretisht nga ajo e PKSH sepse keumlta ishin si filialeuml e komunisteumlve

jugosllaveuml dhe ishin teuml indoktrinuar nga ideologjia komuniste si rralleuml kush neuml

Evropeumln Juglindore Sepse nga ajo koheuml e deri neuml vitin 1948 me jugosllaveumlt

kaneuml punuar seuml bashku peumlr teuml eliminuar armiqet ideologjikeuml ku egzistojneuml

deumlshmi teuml pakontestueshme sepse individeuml teuml ndrysheumlm shqiptareuml janeuml

arrestuar neuml Shqipeumlri dhe iu janeuml doreumlzuar jugosllaveumlve teuml cileumlt kaneuml

peumlrfunduar meuml pasoja tragjike

Tivari 1945 sikurse Srebrenica 1995 Nuk ka dilemeuml se Masakra e Tivarit e vitit 1945 eumlshteuml pothuaj identike me

masakren e Srebreniceumls neuml vitin 1995 e beumlreuml nga forcat ushtarake serbe ndaj

rreth 8 000 boshnjakeumlve Por keumltu egziston veteumlm njeuml dallim sepse krimi neuml

Tivar eumlshteuml beumlreuml pa pranineuml e forcave ndeumlrkombeumltare ndeumlrsa neuml Srebreniceuml

eumlshteuml beumlreuml neuml prani teuml tyre teuml cileumlt ishin gjoja me mision peumlr teuml mbrojtur keteuml

popullateuml Njeuml rast i tilleuml analogjik ka edhe teuml veccedilanteumln tjeteumlr sepse viktimat e

Tivarit edhe sot janeuml pa varre teuml identifikuara ndeumlrsa ata teuml Srebreniceumls janeuml

identifikuar sepse janeuml gjetur neuml varrezat kolektive meuml ccedil‟rast eumlshteuml beumlreuml

rivarrimi i tyre

Pllaka peumlrkujtimore e cila mungon

Ka ardhur koha qeuml neuml lidhje mbi masakren e Tivarit teuml formohet njeuml komision i veccedilanteuml praneuml Qeveriseuml seuml Kosoveumls peumlr teuml zhvilluar njeuml takim me peumlrfaqeumlsuesit

e Qeveriseuml seuml Malit teuml Zi Nuk ka dilemeuml se ngjarja tragjike e vitit 1945 nuk

mund ta ngarkojeuml me peumlrgjegjeumlsi pushtetin aktual neuml Mal teuml Zi por angazhimi

neuml drejtim teuml ndriccedilimit teuml keumlsaj masakre do teuml ishte neuml favor teuml pushtetit aktual

neuml rrethana teuml reja shoqeumlrore e politike

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

28

Edhe pse kaneuml kaluar 75 vjet nga

kjo masakeumlr ende nuk ka teuml

dheumlna neuml lidhje mbi varret e teuml

masakruarve andaj eumlshteuml obligim moral dhe civilizues qeuml neuml vendin

ku eumlshteuml beumlreuml masakra teuml ngrihet

njeuml memorial apo teuml vendoset njeuml

pllakeuml peumlrkujtimore neuml tre gjuheuml

peumlr teuml njohtuar opinionin e gjeumlreuml

mbi keumlteuml ngjarje tragjike neuml vitin

1945 qeuml ka ndodhur neuml qytetin e

Tivarit

Peumlrfundim

Ndoneumlse kaneuml kaluar 75-vite nga

data e 1 prilit 1945 kur u

masakruan shqiptareumlt nga

Kosova nga ana e strukturave

ushtarake jugosllave teuml koheumls

realizuar sipas njeuml skenari me

qellime shfaroseumlse ndaj

shqiptareumlve nga Kosova ajo

masakeumlr ia kalon ldquoNateumls seuml Sheumln

Bartolomeutrdquo teuml Parisit teuml vitit

1573 qeuml eumlshteuml sinonim peumlr vrasjet

masive teuml kundeumlrshtareumlve ideologjikeuml

Peumlr keumlteuml tragjedi neuml koheumln e

monizmit nuk eumlshteuml guxuar teuml

flitet as teuml shkruhet se pasojat

ishin teuml meumldha Ccedildo informateuml

ishte neuml heshtje sepse politika

komuniste e koheumls si mision

kishte eliminimin e krimeve duke

mos i publikuar ato por e veumlrteta

nuk ka mundur teuml heshtet

Veteumlm pas reumlnies seuml monizmit teuml

mbijetuarit por edhe disa studiues

kaneuml filluar teuml shkruajneuml artikuj e

botime teuml veccedilanta e po ashtu janeuml

peumlrgatitur edhe emisione

televizive Eumlshteuml fatkeqeumlsi qeuml peumlr

keumlteuml masakeumlr nuk ka asnjeuml sheumlnim

neuml librat e shkollave fillore teuml

mesme e universitare sidomos

nga leumlnda e historiseuml dukuri e cila

nuk mund teuml arsyetoheumlt me asgjeuml

Neuml lidhje me keteuml ngjarje tragjike

Keumlshilli Kombeumltar i Shqiptareumlve

neuml Mal teuml Zi neuml Ulqin meuml 30-31

mars teuml vitit 2013 ka organizuar

Konferenceumln shkencore

rdquoMasakra e Tivarit-1945rdquo me

pjeseumlmarrje teuml studiuesve nga

Kosova Shqipeumlria e Mali i Zi

Pas prezantimit teuml kumtesave peumlr

keumlteuml ngjarje (teuml cilat ende nuk janeuml botuar) pjeseumlmarreumlsit meuml pas kaneuml shkuar e

vizituar vendin e krimit teuml Monopoli i Duhanit (31 mars) Ishte ky takimi i

pareuml nga peumlrfaqeumlsuesit e njeuml subjekti teuml shqiptareumlve ku kaneuml marreuml pjeseuml edhe

ish teuml mbijetuar e keumlsaj masakre nga Kosova duke deumlshmuar neuml meumlnyreuml autentike peumlrjetimet e keumlsaj tragjedie

Pasi neuml lidhje me keumlteuml masakeumlr nuk ka asnjeuml teuml dheumlneuml neuml vendin e ngjarjes

duhet beumlreuml ccedilmos qeuml neuml keteuml vend teuml ngrihet njeuml memorial i shkruar neuml tre gjuheuml

kushtuar keumlsaj ngjarje tragjike Njeuml memorial i tilleuml duhet teuml jeteuml monument i

kujteseumls peumlr teuml kaluareumln tashmeumln dhe teuml ardhmeumln peumlr teuml njohtuar opinionin e

gjeumlreuml mbi keteuml masakeumlr qeuml ka ndodhur neuml qytetin e Tivarit Neuml rrethana teuml reja

kur tash Kosova eumlshteuml shtet i pavarur i takon qeveriseuml seuml saj teuml inicojeuml njeuml

ccedileumlshtje teuml tilleuml me pushtetin neuml Malin e Zi

Pjeseumlmarreumlsit e Konferenceumls shkencore te Monopoli i Duhanit neuml Tivar (31 mars 2013)

Andaj ka adhur koha qeuml historia teuml rishkruhet dhe teuml thuhet e veumlrteta peumlr keumlteuml

tragjedi duke eliminuar qasjen ideologjike e pranishme edhe neuml diteumlt tona Neuml

keumlteuml aspekt eumlshteuml obligim profesional teuml hulumtohen arkivat sekrete teuml UDB-eumls

jugosllave peumlr teuml hequr hipotekat nga e kaluara ideologjike qeuml do teuml jeteuml neuml

favor teuml faktografiseuml shkencore si kudo neuml boteumln demokratike

prill 2020

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

29

Prof Dr Lush Culaj Prishtineuml

Qeveria e Durreumlsit dhe ccedileumlshtja kombeumltare

Gjendja neuml Shqipeumlri pas peumlrfundimit teuml Lufteumls seuml Pareuml Boteumlrore ishte e tendosur

Neuml Paris duhej teuml fillonte Konferenca e Paqes Ishte i domosdosheumlm themelimi i

njeuml qeverie teuml re e cila do ti peumlrfaqeumlsonte interesat e vendit neuml vend dhe praneuml

Fuqive teuml Meumldha Peumlr keumlteuml arsye Kongresi i Durreumlsit formoi njeuml qeveri teuml

peumlrkohshme Neuml Kongres qeuml i hapi punimet meuml 25 dhjetor 1918 moreumln pjeseuml 50 peumlrfaqeumlsues nga Shqipeumlria por megjithateuml nuk moreumln pjeseuml peumlrfaqeumlsuesit e

krahinave teuml pushtuara Kryetar i Qeveriseuml u zgjodh Turhan Pasheuml Mehmeti

ndeumlrsa neumlnkryetar Preng Bibeuml Doda

Kongresi i Durreumlsit u shpreh jo veteumlm peumlr pavareumlsineuml e Shqipeumlriseuml seuml 1913-s por

edhe peumlr rishikim e kufijve neuml favor teuml sajNeuml ato rrethana tejet teuml ndeumlrlikuara teuml

brendshme dhe teuml jashtme njeuml veprimtari gjithaq e suksesshme e Qeveriseuml seuml

Durreumlsit ishte e pamundurNevoja urgjente e mbrojtjes seuml atdheut e detyroi

Qeverineuml e Durreumlsit qeuml neuml fillim teuml ndahet neuml dysh a) delegateumlt e jashteumlm peumlr neuml

Konferenceumln e Paqes teuml kryesuar nga kryeministri Turhan Pasheuml Mehmeti dhe b)

delegateumlt e tjereuml qeuml merreshin me puneumlt e brendshme neuml Durreumls

Shqipeumlria ndodhej neuml keumlteuml gjendje si rezultat i mungeseumls seuml aleateumlve dhe peumlr shkak

teuml pozicionit teuml lakmuesheumlm gjeografik Qeumlndrimet e mbajtura ndaj ccedileumlshtjes

kombeumltare teuml Qeveriseuml seuml Durreumlsit duhet shikuar neuml kontekstin e realiteteve qeuml

ekzistonin ateumlhereuml neuml kontekst teuml gjendjes seuml brendshme neuml vend si dhe neuml

kontekst teuml zhvillimeve ndeumlrkombeumltare

Peumlr Shqipeumlrineuml veccedil tjerash brengoseumls ishte edhe Traktati i Fshehteuml i Londreumls i 26

prillit 1915 Peumlrfaqeumlsuesit italianeuml neuml Paqen e Versajeumls keumlrkonin me ccedildo kusht qeuml

marreumlveshja e fshehteuml e Londreumls teuml zbatohej neuml favor teuml sajKonferenca e Versajeumls

u mbajt nga 1811919 gjer meuml 2111920 Motoja e keumlsaj konference ishte dheumlnia fund e gjendjes seuml lufteumls ndeumlrmjet paleumlve teuml konfrontuara shteteve teuml Antanteumls neuml

njeumlreumln aneuml dhe atyre teuml Bllokut Qendror neuml aneumln tjeteumlr Konferenca qeuml neuml fillim u

kthye neuml areneuml grindjesh neuml mes teuml vet fuqive fituese peumlr shkak teuml ndarjes seuml

placcedilkeumls seuml lufteumls Qeveria e Durreumlsit ishte neuml poziteuml tejet teuml veumlshtireuml neuml planin e

brendsheumlm meqeuml ishte njeuml qeveri sa peumlr formeuml neumln okupimin ushtarak teuml Italiseuml e

pa njeuml pushtet efektiv peumlr ta qeverisur vendin Ndeumlrkaq edhe neuml aspektin

ndeumlrkombeumltar ishte neuml poziteuml po ashtu teuml veumlshtireuml ngase Austro-Hungaria e cila e

kishte ndihmuar ccedileumlshtjen shqiptare e kishte humbur lufteumln Franca dhe Anglia i

peumlrkrahnin fqinjeumlt e shqiptareumlve kurse presidenti Wilson nuk i kuptonte sa duhet

problemet e Evropeumls Ekuilibri i meumlparsheumlm i forcave neuml rrafshin ndeumlrkombeumltar

prej nga mund teuml peumlrfitonte ccedileumlshtja shqiptare ishte prishur teumlreumlsisht neuml deumlm teuml saj

Dy shtetet fqinje ballkanike si fituese teuml lufteumls jo veteumlm qeuml deumlshironin ti ruanin trojet shqiptare teuml aneksuara meuml pareuml por lakmonin edhe territore teuml tjera

Duke mos pasur aleateuml teuml tjereuml mbrojteumls Qeveria e Durreumlsit u mbeumlshtet pikeumlrisht

neuml peumlrkrahjen italiane me shpreseuml se do teuml peumlrfitonte neuml favor teuml ccedileumlshtjes

kombeumltare Por pesha e Italiseuml si faktor ishte e vogeumll neuml krahasim me shtetet tjera

fituese qeuml i mbeumlshtesnin pretendimet jugosllave dhe greke Shqiptareumlt neuml Versajeuml

do t‟i peumlrfaqeumlsonin disa delegacione por delegacioni kryesor ishte ai i Qeveriseuml seuml

Durreumlsit neuml peumlrbeumlrje Turhan Pasheuml Mehmeti kryetar imzot Luigj Bumccedili

Mehmet Konica Luigj Gurakuqi Mihajl Turtulli dhe Mustafa Kruja Neuml keumlteuml

delegacion pateumlr Gjergj Fishta merrte

pjeseuml si ekspert Shqipeumlria merrte

pjeseuml neuml Konferenceumln e Paqes neuml

Paris neuml kategorineuml e kateumlrt dhe veteumlm

me leteumlrkeumlmbim ose neuml rast se e ftonte njeumlra nga peseuml Fuqiteuml kishte teuml

drejteuml ta deumlrgonte veteumlm njeuml delegat

Keumlrkesat qeuml Qeveria e Durreumlsit i

kishte paraqitur Konferenceumls seuml

Versajeumls ishin

1) Ti kthehet shtetit shqiptar

pavareumlsia teuml cileumln e kishte njohur dhe

garantuar Konferenca e Londreumls e

vitit 1913

2) Ti kthehen shtetit shqiptar viset shqiptare qeuml i ishin dheumlneuml Malit teuml Zi

me vendimet e Kongresit teuml Berlinit

dhe teuml Konferenceumls seuml Londreumls teuml vitit

1913

3) Ti kthehen shtetit shqiptar viset

shqiptare qeuml i ishin dheumlneuml Serbiseuml me

vendimet e Konferenceumls seuml Londreumls teuml

vitit 1913

4) Ti kthehen shtetit shqiptar viset

shqiptare qeuml i ishin dheumlneuml Greqiseuml me

vendimet e Konferenceumls seuml Londreumls seuml vitit 1913

Kryeministri i Greqiseuml neuml Paris

pretendonte realizimin e eumlndrreumls

greke duke e paraqitur Shqipeumlrineuml

Jugore si tokeuml greke Me pretendimet

e tyre u paraqiteumln edhe Mbreteumlria

SKS dhe Italia Situata e krijuar peumlr

delegacionin shqiptar neuml shkurt-mars

1919 me leumlnien meumlnjaneuml teuml keumlrkesave

teuml tij e detyroi keumlteuml delegacion qeuml meuml

7 mars 1919 ti dilte Konferenceumls me njeuml parashtreseuml tjeteumlr me synim

ritheksimin e keumlrkesave teuml tij duke u

bazuar neuml parimin e kombeumlsiseuml Me

keumlteuml rast delegacioni propozoi

organizimin e njeuml plebishiti popullor

qeuml do teuml shtrihej mbi teuml gjitha

territoret kontestuese neuml mes

Shqipeumlriseuml dhe teuml vendeve fqinje

ballkanike neuml Kosoveuml e Ccedilameumlri

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

30

Delegacioni keumlrkonte qeuml neuml keumlto treva me autorizimin e Konferenceumls teuml vendoset

njeuml kontingjent trupash amerikane peumlr periudheumln derisa teuml peumlrfundonte refe-

rendumi

Vlen teuml theksohet fatkeqeumlsisht se peumlrfaqeumlsuesit amerikaneuml ccedileumlshtjen shqiptare neuml

peumlrgjitheumlsi dhe ateuml teuml Kosoveumls neuml veccedilanti asokohe nuk e njihnin sa duhet Madje

ateuml e njihnin me ngjyra teuml erreumlta siccedil e paraqiste literatura e shkruar nga autoreuml teuml vendeve fqinje Edhe forca e tyre politike nuk ishte e fuqishme sepse fjaleumln

kryesore e kishin Franca dhe Anglia Megjithateuml SHBA-ja dhe presidenti Wilson

e dhaneuml kontributin e tyre neuml suaza teuml mundeumlsive duke u mbeumlshtetur neuml parimin e

popujve peumlr veteumlvendosje

Delegacioni qeveritar peumlrpiqej me ccedildo kusht ta paraqiste neuml meumlnyreuml sa meuml teuml denjeuml

neuml Konferenceuml ccedileumlshtjen shqiptare Veteuml kryeministri dhe kryetari i delegacionit

qeveritar vendosi qeuml delegacionit ti printe imzot Luigj Bumccedili ndeumlrsa sekretar teuml

ishte Gjergj Fishta

Meuml 9 dhjetor 1919 peumlrfaqeumlsuesit e Angliseuml Franceumls dhe SHBA-seuml i njohin Italiseuml

sovranitetin e ploteuml mbi Vloreumln dhe krahineumln e saj

Pallati i Versajes ku u mbajteuml Konferenca e Paqes neuml Paris pas Lufteumls seuml Pareuml Boteumlrore

Meuml 13 janar Konferenca vendosi qeuml ti keumlnaqte apetitet e Jugosllaviseuml Italiseuml dhe

Greqiseuml Dy diteuml meuml voneuml Luigj Bumccedili i drejtohet kryetarit teuml Konferenceumls seuml

Paqes duke shprehur protesteumln kundeumlr keumltyre vendimeve qeuml nuk peumlrputhen me teuml

drejteumln peumlr veteumlvendosje teuml popujve

Keumlrkesat e pareshtura teuml Qeveriseuml seuml Durreumlsit neuml Konferenceumln e Paqes 1919-1920

qeuml trevat e shkeumlputura nga Kongresi i Berlinit i vitit 1878 dhe Konferenca e Londreumls e vitit 1913 ti bashkoheshin shtetit ameuml nuk gjeteumln mbeumlshtetje nga

shtetet vendimmarreumlse neuml keumlteuml konferenceuml Paqja e Versajeumls e sanksionoi nga

pikeumlpamja ndeumlrkombeumltare copeumltimin e meumlhersheumlm teuml trojeve shqiptare

Konferenca e Parisit 1919-1920 e ndryshoi harteumln politike teuml Evropeumls Aziseuml e

AfrikeumlsAktiviteti i delegacionit toneuml qeveritar neuml Paris ishte jashteumlzakonisht i

dendur gjateuml diteumlve teuml Konferenceumls por mundeumlsiteuml e ndryshimit neuml favor teuml

shqiptareumlve ishin teuml kufizuara

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

31

Prof Dr Sabile Keccedilmezi-Basha Prishtineuml

Pavareumlsia e Kosoveumls dhe veprimtareumlt ilegaleuml teuml Leumlvizjes Kombeumltare Shqiptare 1945-1999

Synimi peumlr Bashkimi Kombeumltar neuml Kosoveuml dhe neuml trojet tjera shqiptare neumln Jugosllavi nuk eumlshteuml i njohur veteumlm

neuml dekadat e fundit teuml shekullit XX Si projekt politik

daton qeuml prej Lidhjes seuml Prizrenit peumlr teuml vazhduar edhe

gjateuml lufteumlrave qeuml solleumln pavareumlsineuml e Shqipeumlriseuml

Mbijetoi si ide e fuqishme neuml hapeumlsirat tjera gjeografike

ku jetonin shqiptareumlt qeuml mbeteumln jashteuml Shqipeumlriseuml seuml

1912-eumls

Komiteti peumlr Mbrojtjen e Kosoveumls18 pjeseumlmarrja e

Hasan Prishtineumls neuml Konferenceumln e Parisit peumlr teuml keumlrkuar

bashkimin e Kosoveumls me shtetin shqiptar19 Lidhja e Dyteuml e Prizrenit20 Konferenca e Bujanit21 peumlrfshirja neuml

18

Komiteti ldquoMbrojtja Kombeumltare e Kosoveumlsrdquou themelua neuml

ilegalitet teuml ploteuml meuml 1 maj1918 dhe meuml 7 neumlntor1918 u vendos

peumlrfundimisht neuml Shkodeumlr nga figurat teuml shquara atdhetare si Bajram

CurriHoxha Kadri Prishtina SaliNivica Hasan PrishtinaBedri

Pejani Qamil Bala SaliRama HafizIsmet Dibra etj Qeumlllimi pareumlsor i

keumlsaj organizate politike kombeumltare ishte mbrojtja e shtetit teuml pavarur

shqiptar peumlr demokratizimin e tij peumlr ccedillirimin e Kosoveumls dhe teuml

viseve teuml tjera shqiptare teuml Jugosllaviseuml qeuml ishin teuml shkeumlputura

padrejteumlsisht meuml 1913 dhe peumlr bashkimin e tyre me Shqipeumlrineuml 19

Neuml rrethana teuml tilla delegacioni i Qeveriseuml Shqiptare shkoi neuml Paris

dhe propozoi dy memorandume Me memorandumin e pareuml keumlrkohej

qeuml teuml korrigjohen vendimet e Kongresit teuml Berlinit dhe teuml Konferenceumls

seuml Londreumls neuml lidhje me tokat shqiptare teuml cilat mbeteumln jashteuml kufijve

teuml Shqipeumlriseuml Kur nuk u miratua memorandumi i pareuml u soll i dyti me

teuml cilin keumlrkohej qeuml SHBA-ja t‟i administronte keumlto vise qeuml mbeteumln

jashteuml kufijve teuml vitit 1913 Edhe pse ccedileumlshtja shqiptare u diskutua neuml

Konferenceumln Paqeumlsore keumlrkesat e shqiptareumlve nuk u moreumln parasysh

Neuml Konferenceumln Paqeumlsore teuml Parisit Shqipeumlria u pranua si shtet i

pavarur me kufijteuml e vitit 1913 teuml cilat peumlrputhen me kufijteuml e

Shqipeumlriseuml seuml sotme Kjo nuk e pengoi Italineuml qeuml edhe meuml tej ta mbajeuml

neumln kontroll Vloreumln me viset aneumlsore derisa kryengritja e shqiptareumlve

e vitit 1920 i detyroi trupat italiane qeuml teuml teumlrhiqen nga Shqipeumlria 20

Lidhja Shqiptare e Prizrenit(1878 - 1881) zyrtarisht filloi me

tubimin e 300 peumlrfaqeumlsuesve teuml teuml gjitha krahinave shqiptare neuml

kuvendin shqiptareuml teuml mbajtur neuml Prizren meuml 10 qershor1878 Neuml

takim kishte edhe boshnjakeuml nga Bosnja dhe Sanxhaku (Shqiptareuml teuml

asimiluar) Qeumlllimi i takimit ishte formimi i njeuml shteti autonom

shqiptar qeuml do teuml mbulonte vilajetet osmane teuml PrizrenitShkodreumls

Manastirit dhe Janineumls Lidhja ishte leumlvizja e pareuml e madhe e

organizuar politikisht adminstrativisht dhe ushtarakisht peumlr teuml krijuar

njeuml rajon teuml bashkuar shqiptar qysh nga deumlshtimi i forcave teuml

Skeumlnderbeut neuml Mesjeteuml 21

Konferenca e Bujanit eumlshteuml mbajtur neuml komuneumln e Bujanit (sot neuml

komuneumln e Lipjanit Kosoveuml) prej dateumls 31 dhjetor1943 e deri meuml 2

janar1944 neuml kulleumln e Sali Manit bajraktarit teuml Krasniqes qeuml ndodhej

praneuml bazeumls seuml Shtabit Kryesor teuml UNCcedil teuml Kosoveumls dhe teuml Komitetit

Krahinor peumlr Kosoveuml e Rrafshi i Dukagjinit ku moreumln pjeseuml

49delegateuml qeuml peumlrfaqeumlsonin teuml gjitha viset dhe shtresat shoqeumlrore teuml

Kosoveumls Midis pjeseumlmarreumlsve kishte komunisteuml nacionalisteuml dhe

atdhetareumlt teuml tjereuml demokrateuml peumlrfaqeumlsues teuml Forcave teuml Armatosura teuml

riniseuml e teuml gruas antifashiste etj[1]Bunjaj si njeuml vend pritje e

peumlrfaqeumlsuesve teuml dy kombeumlsive (shqiptareumlve dhe serbeumlve) qeuml keumlrkonin

njeuml marreumlveshje peumlr parandalimin e konflikteve teuml meumltejshme

programet e teuml gjitha organizatave ilegale neuml Kosoveumln e pas Lufteumls seuml II Boteumlrore lufta e UCcedilK-eumls dhe

vazhdimeumlsia e keumlsaj ideje neuml diskursin e soteumlm politik

eumlshteuml shenjeuml peumlr njeuml aspirateuml qeuml ka qeumlndruar paralel me

teuml gjitha peumlrpjekjet politike teuml shqiptareumlve

Mireumlpo ndeumlr sfidat meuml teuml meumldha ishte viti 1945 dhe

periudha qeuml pason Ishte koha kur shqiptareumlt pa

deumlshireumln e tyre mbeteumln neuml kuadeumlr teuml Serbiseuml e teuml ish-

Jugosllaviseuml Nuk ishte hera e pareuml qeuml shqiptareumlve iu

mohua njeuml e drejteuml e ligjshme e tyre por ky do teuml jeteuml

mashtrimi meuml i madh qeuml komunisteumlt jugosllaveuml ua beumlneuml shqiptareumlve22 Neuml Konferenceumln e Treteuml teuml PKJ-seuml peumlr

Kosoveuml23 (meuml 1945) kryetar i Qeveriseuml seuml Serbiseuml

BllagojeNeshkoviqi shqiptareumlve i‟u kishte premtuar se

posa teuml qeteumlsohet reaksioni neuml Shqipeumlri do teuml

rregullohet ccedileumlshtja e bashkimit teuml Kosoveumls me

Shqipeumlrineuml Andaj rezistenca ishte fati yneuml historik

ndeumlretnike Neuml keumlteuml konferenceuml moreumln pjeseuml 49 delegateuml qeuml

peumlrfaqeumlsonin popullin e Kosoveumls dhe forcat politike teuml rreshtuara te

Fronti Antifashist Nacional-ccedillirimtar i Kosoveumls Konferenca shqyrtoi

tri diteuml radhazi problemet qeuml dilnin nga lufta kundeumlr pushtuesit Ajo

zgjodhi kryesineuml prej 9 vetash Mehmet Hoxha (kryetar) Rifat Berisha

(neumlnkryetar) Pavle Joviqeviccedilin (neumlnkryetar) Xheladin Hana (aneumltar)

Fadil Hoxha (aneumltar) Hajdar Dushi (aneumltar) Zekeria Rexha (aneumltar)

Milan Zeccedilarin (aneumltar) dhe Ali Shukriu (aneumltar) Konferenca e

Bujanit doli me njeuml dokument peumlrfundimtar neuml rezoluteumln e miratuar

neuml konferenceuml thuhet Kosova dhe Rrafshi i Dukagjinit eumlshteuml krahineuml

e banuar me shumiceuml nga populli shqiptar i cili si gjithmoneuml ashtu

edhe sot deumlshiron me u bashkue me Shqipeumlrineuml 22

Letra e Titos u botua neuml dhjetor teuml vitit 1942 neuml gazeteumln ldquoProleterrdquo

me titull ldquoCcedileumlshtja kombeumltare neuml Jugosllavi neuml driteumln e Lufteumls

Nacionalccedillirimtarerdquo Neuml mes tjerash neuml lidhje me ccedileumlshtjen shqiptareumlve

thuhej se ldquoCcedileumlshtja e Maqedoniseuml ccedileumlshtja e Kosoveumls e Metohiseuml

ccedileumlshtja e Malit teuml Zi ccedileumlshtja e Kroaciseuml ccedileumlshtja e Slloveniseuml ccedileumlshtja e

Bosnjeumls e Hercegovineumls do teuml zgjidhet lehteuml ashtu siccedil deumlshirojneuml teuml

gjitheuml sepse do ta zgjidheuml populli kurse keumlteuml teuml drejteuml e fiton ccedildo

popull me pushkeuml neuml doreuml neuml keumlteuml lufteumln e sotme Nacionalccedillirimtarerdquo 22

Arkivi i KQ teuml LKJ-seuml BeogradTrecaPokrainskaKonferencia KPJ

zaKosovo i Metohiu (Konferenca e Treteuml Krahinore e PKJ-seuml peumlr

Kosoveuml e Metohi) u mbajt meuml 28 mars teuml vitit 1945 neuml Prishtineuml Kjo

Konferenceuml qeuml shtyreuml peumlr meuml voneuml peumlr shkak teuml vrasjes seuml sekretarit teuml

Komitetit Krahinor Milladin Popoviqit me 13 mars teuml vitit 1945

Referati politik i Bllakoje Neshkoviqit premtohet ccedileumlshtja e Kroaciseuml

ccedileumlshtja e Slloveniseuml ccedileumlshtja e Bosnjeumls e Hercegovineumls do teuml zgjidhet

lehteuml ashtu siccedil deumlshirojneuml teuml gjitheuml sepse do ta zgjidheuml populli kurse

keumlteuml teuml drejteuml e fiton ccedildo popull me pushkeuml neuml doreuml neuml keumlteuml lufteumln e

sotme Nacionalccedillirimtarerdquo 23

Arkivi i KQ teuml LKJ-seuml BeogradTreca Pokrainska Konferencia KPJ

zaKosovo i Metohiu (Konferenca e Treteuml Krahinore e PKJ-seuml peumlr

Kosoveuml e Metohi) u mbajt meuml 28 mars teuml vitit 1945 neuml Prishtineuml Kjo

Konferenceuml qeuml shtyreuml peumlr meuml voneuml peumlr shkak teuml vrasjes seuml sekretarit teuml

Komitetit Krahinor Milladin Popoviqit me 13 mars teuml vitit 1945

Referati politik i BllakojeNeshkoviqit premtohet bashkimi i Kosoveumls

me Shqipeumlrineuml 28 mars 1945 Prishtineuml

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

32

Deri voneuml historiografia shqiptare nuk u mor me keumlto

ngjarje jo veteumlm pse okupuesi u kujdes qeuml t‟i shpallte

tema tabu siccedil e pateumln shpallur teuml tilleuml teumlreuml rezistenceumln

shqiptare kundeumlr robeumlriseuml por edhe ngaqeuml ende nuk

ishte mbyllur fleta e fundit e keumlsaj historie e cila

vazhdoi teuml rridhte gjithnjeuml e meuml bujsheumlm neuml viset etnike

shqiptare

Kur u festua 100- vjetori i shpalljes seuml pavareumlsiseuml teuml

shtetit shqiptar e qeuml njeumlkoheumlsisht sheumlnon edhe

fatkeqeumlsineuml po teuml kaq viteve teuml copeumltimit teuml Shqipeumlriseuml

neuml disa shtete ballkanike ccedileumlshtja kombeumltare shqiptare

konsiderohej deri diku e mbyllur ngase Kosova eumlshteuml

shpallur shtet demokratik e i pavarur ndeumlrsa statusi i

shqiptareumlve neuml Maqedoni e neuml Mal teuml ZI duksheumlm eumlshteuml

avancuar

Pas vitit 1945 Kosova peumlrseumlri u robeumlrua Shqiptareumlt

peumlrseumlri vendoseumln teuml qeumlndronin dhe teuml rezistonin Edhe meuml tutje neuml rend teuml obligimeve historike mbeti obligimi

dhe qeumlllimi suprem i leumlvizjes ilegale-ccedillirimi i trojeve teuml

mbetura neumln sundimin e huaj dhe bashkimi i tyre me

shtetin ameuml Kjo deumlshmon se lufta e armatosur qeuml niseumln

djemteuml e vashat meuml teuml mira teuml Kosoveumls meuml 1998 i kishte

rreumlnjeumlt qysh meuml hereumlt dhe nga programi i Lidhjes seuml

Prizrenit kur populli shqiptar u ngrit si njeuml peumlr t‟a

ccedilliruar vendin e peumlr tbdquou veumlneuml krah popujve teuml Evropeumls

dhe teuml Ballkanit me shtetin e veteuml kombeumltar

Ccedileumlshtja e Kosoveumls neuml veccedilanti dhe e shqiptareumlve neuml peumlrgjitheumlsi neuml Jugosllavi pas peumlrfundimit teuml LDB-seuml

konsiderohej si ccedileumlshtje e mbyllur Qeveria e re e

Jugosllaviseuml pinjolleuml i pushtetit teuml vjeteumlr vazhdonte me

peumlrpjekje teuml ethshme qeuml neuml ccedildo pore teuml jeteumls teuml shuante

ccedildo ndjenjeuml kombeumltare dhe liridasheumlse Edhe pse

presionet vazhdonin populli gjeti njeuml meumlnyreuml tjeteumlr teuml

rezistenceumls qeuml ishte shumeuml meuml kuptimplote ama ishte

edhe e rrezikshme

Neuml ilegalitet teuml thelleuml filluan teuml vepronin organizatat e

shumta patriotike ilegale shqiptare si Leumlvizja Nacional Demokratike Shqiptare (LNDSH)24 Besa Kombeumltare

(BK)25 dhe disa teuml tjera pak meuml teuml vogla26 Leumlvizja

patriotike shqiptare ilegale neuml Kosoveuml kishte njeuml shtrirje

teuml madhe neuml koheuml dhe neuml hapeumlsireuml qeuml peumlrfshinte vitet

1945-1998 me aktivitete dhe me problematikeuml teuml

larmishme me momente kulmore dhe hereuml-hereuml

shpeumlrthyese qeuml dilte nga suazat e ilegalitetit si neuml vitet

1968 1981 1989 dhe neuml fund meuml 1997-1999 kur iu vu

balleuml peumlr balleuml regjimit teuml Beogradit27

Interesimi i shprehur nga bashkeumlsia ndeumlrkombeumltare peumlr

ccedileumlshtjen e pazgjidhur shqiptare mund teuml thuhej se kishte

24

Arkivi i Kosoveumls Dosja LNDSH Procesi gjyqeumlsor i Halim Spahiseuml

Gjnr 1745 25

Qerim Lita Referat peumlr Komitetet Nacional Demokratike Shqiptare

Prishtineuml 2009 20-22

Referat o 26

Arkivi i KQ teuml LKJ-seuml Beograd fondi Kosova (Komiteti

Krahinor i LKK) Dokument (top sekret) Sekretariati Krahinor i

Puneumlve teuml Brendshme nr 40001 27

Sabile Keccedilmezi-Basha Organizatat dhe grupet ilegale neuml Kosoveuml

1981-1989 Prishtineuml 2003 31

ndodhur menjeumlhereuml pas prishjeve teuml marreumldheumlnieve teuml

Jugosllaviseuml me llagerin e shteteve socialiste (Byroja

Informative) teuml vitit 1948 demonstratave studentore teuml

vitit 1968 e 1981 dhe duksheumlm vjen neuml shprehje pas vitit

1989 Ky interesim i shtuar kishte ndodhur peumlr shumeuml

arsye

1 Fundi i shembjes seuml sistemit komunist meuml 1989-1990 2 Fundi i Lufteumls seuml Ftoheumlt i viteve 1989-1990 qeuml

sheumlnonte fillimin e njeuml epoke teuml re neuml politikeumln

evropiane qeuml pasohet me formimin e shteteve teuml reja

kombeumltare neuml Ballkan dhe neuml Evropeumln Lindore e

Juglindore28 dhe

3 Riorganizimi i Leumlvizjes ilegale Kombeumltare Shqiptare

neuml rezistenceumln aktive ushtarake ndash UCcedilK

Natyrisht se teuml gjitha keumlto ngjarje pateumln jehoneuml pozitive

edhe neuml Kosoveuml dhe tek shqiptareumlt qeuml peumlr njeuml teuml drejteuml teuml

natyrshme historike (bashkim kombeumltar) ishin

angazhuar qeuml nga Lidhja Shqiptare e Prizrenit e keumlndej Por ktheseumln meuml teuml madhe Leumlvizja Ilegale Kombeumltare

Shqiptare e arrineuml meuml 1981 dhe e peumlrfundon neuml fund

shekull 20 neuml koheumln kur zeuml fill formimi i Ushtriseuml

Ccedillirimtare teuml Kosoveumls dhe e teumlreuml lufta kuroreumlzohet me

ccedillirimin e saj Kjo edhe eumlshteuml periudha meuml e

reumlndeumlsishme eumlshteuml peumlrmbyllje kulminante e njeuml

leumlvizjeje teuml gjateuml ilegale neuml Kosoveuml dhe neuml trojet tjera

shqiptare teuml ish- Jugosllaviseuml

Do theksuar se edhe brenda organizatave politike teuml

koheumls kishte dallime rreth artikulimit programor se cila ishte platforma meuml e mundshme dhe meuml e peumlrshtatshme

qeuml duhej teuml peumlrdorej peumlr rrethanat e koheumls peumlr teuml ardhur

deri te njeuml strategji e peumlrbashkeumlt veprimi Dallimet

konsistonin neuml ateuml se si duhej t‟i qaseshin zgjidhjes seuml

ccedileumlshtjes kombeumltare ngase veprimtaret e ilegales

asnjeumlhereuml neuml qeumlndrimet e tyre nuk ishin dogmat por

vareumlsisht prej rrethanave kombeumltare e ndeumlrkombeumltare

krijonin edhe qeumlndrimet e tyre Keumlteuml teuml dheumlneuml meuml seuml miri

e deumlshmon evoluimi i qeumlndrimeve rreth zgjidhjes seuml

statusit teuml Kosoveumls neuml situata teuml caktuara qeuml do i

paraqes teuml peumlrmbledhura neuml tre opsione si 1 Bashkimi i teuml gjitha tokave shqiptare me Shqipeumlrineuml

2 Bashkimi i teuml gjitha trojeve shqiptare neuml njeuml republikeuml

brenda Jugosllaviseuml dhe

3 Republika e Kosoveumls29

Qeuml teuml tri keumlto opsione teuml shtruara nga veprimtareumlt e

ilegales teuml Leumlvizjes Kombeumltare neuml periudha teuml

ndryshme kohore kishin edhe barteumlsit e vet ideor

Opsionin e pareuml peumlr bashkimin e trojeve shqiptare me

Shqipeumlrineuml neuml programin e saj e kishte parapareuml

LNDSH30 LRBSH31 OMLK32 dhe Leumlvizja Nacionale

28

Syleuml Ukshini Po aty 12 29

Ethem Ccedileku Kosova Neuml sfondin e diplomaciseuml Jugosllave dhe teuml

Shqipeumlriseuml 1945-1981 Prishtineuml 2009 303 30

Procesi gjyqeumlsor Prizrenit dos Gjnr 1745 Programi Politik i

Leumlvizjes Nacional Demokratike Shqiptare Arkivi i Kosoveumls dos

Formimi i ONDSH 1946 31

Programi i Leumlvizjes Revolucionare peumlr Bashkimin e Tokave

Shqiptare 1964 Gjykata e Qarkut Prishtineuml Leumlndeuml penale politike

(Arkivi i Kosoveumls)

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

33

peumlr Ccedillirimin e Kosoveumls dhe Viseve tjera shqiptare neuml

Jugosllavi33 Opsionin e dyteuml e kishte parapareuml

organizata ldquoPartia Marksiste-Leniniste Shqiptare neuml

Jugosllavirdquo34 e cila neuml programin e saj parashihte

bashkimin e teuml gjitha trojeve ku shtriheshin shqiptareumlt neuml

njeuml republikeuml neuml kuadeumlr teuml RSFJ-seuml

Megjithateuml veprimtaria dhe mendimi politik i

shqiptareumlve neuml Kosoveuml nuk u zhvillua ccedil‟lirsheumlm si

pasojeuml e statusit politik e juridik teuml popullit shqiptar neuml

Jugosllavi si pasojeuml e pengesave qeuml vinin nga represioni

i madh nga Republika e Serbiseuml dhe Lidhja Komuniste e

Jugosllaviseuml e cila nuk pranonte alternativeuml tjeteumlr teuml

zhvillimit e teuml mendimit politik si pasojeuml e gjendjes seuml

veumlshtireuml ekonomike arsimore e kulturore dhe si pasojeuml e

faktit se angazhimi politik peumlr Pavareumlsineuml e Kosoveumls

zhvillohej nga veprimtareumlt qeuml vepronin neuml ilegalitet35

Opsioni i treteuml apo zanafilla e ideseuml peumlr Republikeumln e Kosoveumls ishte shpalosur fillimisht me demonstratat e

vitit 196836 Por si meuml e sforcuar u paraqit neuml formeuml teuml

ploteuml neuml periudheumln e demonstratave teuml vitit 198137

e

198938 Kosova-Republikeuml pas shumeuml bisedimeve neuml

mes teuml veprimtareumlve teuml Leumlvizjes Kombeumltare ilegale

ishte keumlrkeseuml e teuml gjitha grupimeve ilegale pas vitit

1968 1981 1989 qeuml meuml voneuml do teuml beumlhet keumlrkeseuml e

gjitheuml popullit shqiptar neuml Kosoveuml dhe neuml viset e tjera

jugosllave teuml banuara me shqiptareuml

Barteumlse kryesore e keumlsaj keumlrkese pa dyshim se ishte fillimisht OMLK ku gjateuml muajit qershor 1981Hydajet

Hyseni Mehmet Hajrizi e Nezir Myrtaj me grupin e tyre

teuml fshehteuml leumlshuan neuml qarkullim platformeumln peumlr

organizimin e meumltejmeuml me titull ldquoTeza rreth Frontit

Popullor peumlr Republikeumln e Kosoveumlsrdquo Neuml keumlto teza jepen

argumentet qeuml flasin se Kosoveumls i takon statusi i

Republikeumls neuml Federateuml se ajo eumlshteuml e arritshme dhe se

populli i Kosoveumls ka potencial teuml luftojeuml peumlr fitimin e

saj

Meuml 17 janar 1982 neuml Untergrupenbah teuml Gjermaniseuml u vraneuml 3 aktivisteumlt meuml teuml dalluar teuml koheumls Jusuf Geumlrvalla

Kadri Zeka dhe Bardhosh Geumlrvalla ku nga disa teuml dheumlna

thuhej se neuml ateuml takim ishte arrit bashkimi i keumltyre dy

organizatave (OMLK dhe Leumlvizja Nacionale peumlr

Ccedillirimin e Kosoveumls dhe Viseve tjera shqiptare neuml

Jugosllavi)

Por njeuml muaj meuml voneuml meuml17 shkurt 1982 neuml Turqi

peumlrfaqeumlsues teuml dy grupimeve patriotike teuml fshehta Sabri

32

Programi Politik ldquoNeuml rrugeuml drejteuml liriseumlrdquo 1977-1978 Arkivi personal

ndash Mehmet Hajrizi Mehme tHajrizi Histori e njeuml organizate politike

dhe demonstratat e vitit 1981 Toena Tiraneuml 2008 f 119 33

Programi Politik i Leumlvizja Nacionale peumlr Ccedillirimin e Kosoveumls dhe

Viseve tjera shqiptare neuml Jugosllavi 34

Arkivi i Kosoveumls dos Gjykata e Qarkut-Prishtineuml PPnr 15282

PPnr19882 PP Nr6682 35

Po aty f 139 36

Arkivi i Kosoveumls Dos Programi Politik i Demonstratave 1968

Prishtineuml 1968 37

Arkivi i Kosoveumls Procesi gjyqeumlsor i grupit teuml pareuml teuml studenteumlve qeuml

moreumln pjeseuml neuml Demonstratat e vitit 1981 d PPnr 5881 Gjykata e

Qarkut Prishtineuml 38

Protestat gjitheumlpopullore Kosoveuml 1989

Novosella dhe Abdullah Prapashtica (teuml arratisur politik

nga Kosova) neuml prezenceuml edhe teuml ambasadorit teuml

Shqipeumlriseuml neuml Turqi Bujar Hoxha shpallin teuml formuar

Leumlvizjen peumlr Republikeumln Socialiste Shqiptare neuml

Jugosllavi (LRSSHJ) Ndeumlrsa me 15 maj teuml vitit 1982

edhe zyrtarisht neuml Zviceumlr peumlrfaqeumlsuesi i grupit teuml treteuml

patriotik (OMLK) Xhafer Shatri deklaron hyrjen neuml LRSSHJ

Qeumlllimi i LRSSHJ ishte qeuml teuml arrihet formimi i

Republikeumls seuml Kosoveumls neuml kuadeumlr teuml federateumls jugosllave

ku do teuml peumlrfshiheshin viset e banuara me shumiceuml

shqiptareuml 1985 Neuml pjeseumln e pareuml e vitit 1985 Keumlshillat

bazeuml teuml LRSHJ-seuml dhaneuml mendimet me shkrim peumlr

programin e meumltejmeuml teuml LRSSHJ-seuml Komiteti Qendror i

LRSHJ-seuml duke u bazuar neuml to dhe neuml ldquoTezatrdquo e

lartpeumlrmendura adaptoi Programin e pareuml teuml saj Me keumlteuml

rast iu ndeumlrrua edhe emri nga LRSSHJ neuml LPRK

(Leumlvizja Popullore peumlr Republikeumln e Kosoveumls)

Leumlvizje Popullore peumlr Republikeumln e Kosoveumls e cila lindi

nga bashkimi i tri organizatave ilegale patriotike

shqiptare eumlshteuml njeuml hallkeuml e reumlndeumlsishme e leumlvizjes

Kombeumltare Shqiptare neuml Kosoveuml por edhe neuml viset e

tjera shqiptare teuml robeumlruara39rdquo

Me ngjarjet e viteve 1989 e keumlndej qeuml pasuan neuml ish-

Jugosllavi me njeuml meumlnyreuml filloi edhe dekompozimi i

federateumls jugosllave ndeumlrsa shqiptareumlt si andej e keumlndej

kufirit i‟u rikthyen qyteteumlrimit teuml vet pra bashkeumlsiseuml seuml qyteteumlrimit evropian40

Mireumlpo pas ndryshimeve teuml shumta politike qeuml pasuan

neuml mes viteve 89-99 teuml shekullit teuml kaluar veprimtareumlt e

Leumlvizjes Kombeumltare Shqiptare qeuml vepronin neuml ilegalitet

por edhe ata qeuml vepronin neuml parti teuml ndryshme politike

legale qeuml u formuan gjateuml keumlsaj periudhe duke e par dhe

hetuar ndikimin e faktorit teuml brendsheumlm dhe teuml atij

ndeumlrkombeumltareuml neuml qeumlndrimet e veta filluan teuml beumlnin

korrigjime neuml qasje dhe neuml organizim

Programet politike e kombeumltare dhe mjetet e format e

lufteumls me teuml cilat parashihej teuml arriheshin qeumlllimet e saja

neuml esenceuml kishin mbetur teuml pandryshueshme gjateuml gjitheuml

historiseuml seuml leumlvizjes kombeumltare Por forma meuml e larteuml e

rezistenceumls lufta e armatosur ndoneumlse ishte pjeseuml e

programeve por edhe e praktikeumls historike teuml leumlvizjes

kombeumltare arriti teuml zbatohej neuml teumlreuml kuptimin dhe

gjereumlsineuml e saj veteumlm neuml vitet e neumlnteumldhjeta teuml shekullit

teuml kaluar ateumlhereuml kur u krijuan kushtet e brendshme dhe

teuml jashtme peumlr teuml kur u poqeumln faktoreumlt subjektiveuml dhe

objektiveuml teuml leumlvizjes Brezat e meumlparsheumlm teuml leumlvizjes

ilegale nuk mund ta beumlnin keumlteuml neuml Jugosllavineuml stabile e me prestigj ndeumlrkombeumltar dhe neuml rrethanat e lufteumls seuml

ftohteuml Megjithateuml lufta ccedillirimtare peumlrgatitej dhe

zhvillohej shkalleuml-shkalleuml peumlrballeuml valeumlve teuml egra teuml

dhuneumls qeuml ushtronte pushtuesi

39

Xhavit Haliti httpkosovareforumotioncomt1445p15-kush-ishte-

lpk-dhe-roli-i-saje-ne-uck 10 janar 2017 40

Po aty 317

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

34

Ky besim dhe ky angazhim i pa kursyer i ilegales dhe

besimi i madh neuml popullin e vet ndikoi qeuml teuml formohej

edhe UCcedilK-ja ngase ccedildo organizateuml ilegale neuml ish

Jugosllavi neuml programet e tyre peumlrveccedil zgjidhjes

paqeumlsore teuml ccedileumlshtjes shqiptare ato parashihnin edhe

zgjidhjen me lufteuml andaj dalja neuml skeneuml e UCcedilK-seuml nuk

ishte e rasteumlsishme dhe se ishte krahu meuml i natyrsheumlm i Leumlvizjes Kombeumltare neuml Kosoveuml qeuml nga viti 1945 Lufta e

Kosoveumls neumln udheumlheqjen e UCcedilK-seuml dhe ndihma e

madhe nga faktori ndeumlrkombeumltar qeuml solleumln lirineuml qeuml sot

popullata e Kosoveumls e geumlzon deumlshmon dhe provon se

ishte vepra meuml madhore e teuml gjitheuml atdhetareumlve qeuml u

angazhuan peumlr Pavareumlsineuml e saj duke mos kursyer as

jeteumln e tyre

Ky organizim i ri dhe kjo qasje e re politike e ushtarake

me koheuml kishte kaluar barrierat ideologjike dhe nuk e

shihte meuml veten pre teuml asnjeuml ideologjie Bile peumlr hir teuml

interesave meuml madhore kombeumltare gati teuml gjitheuml ish teuml burgosurit politikeuml neuml vitet e 89-99 me daljen nga burgu

kishin aderuar neuml radheumlt e LDK-seuml e parti teuml tjera teuml

formuara legalisht veteumlm e veteumlm qeuml teuml beumlnin unitetin

kombeumltar edhe meuml teuml fuqisheumlm Ka ndodhur edhe kjo se

meuml voneuml kur po ata iu bashkonin radheumlve teuml UCcedilK-seuml

paraprakisht deklaronin se nuk i takonin asnjeuml partie se

peumlr ta ekzistonte veteumlm UCcedilK-ja si faktor politik e

ushtarak i Kosoveumls

Veteumlm kur teuml studiohet mireuml thelleumlsisht e shkenceumlrisht

kjo periudheuml do teuml kuptohet meuml mireuml e meuml drejt e teumlreuml situata politike e ushtarake neuml teuml cileumln kaloi Kosova

Edhe pse kjo situateuml e reumlndeuml me kalimin e viteve do teuml

davaritej neuml Kosoveuml do teuml ndihej reumlndeuml pesha e

represionit teuml egeumlr serb por edhe meuml tej tek populli

shqiptareuml do teuml rritej besimi te SHBA-teuml e Evropa si

kodi meuml i pathyesheumlm peumlr lirineuml dhe sigurineuml globale

Bashkeumlsia ndeumlrkombeumltare shfaqet si forceuml rrezatuese peumlr

zgjidhjen e problemit teuml shqiptareumlve neuml ish-Jugosllavi

ngase ata (shqiptareumlt) pa dashjen e tyre kishin ngelur

larg saj Angazhimin e madh qeuml beumlneuml forcat kombeumltare

peumlr tu kthyer aty neuml Evropeuml nuk ishte i lehteuml ashtu siccedil ishte menduar neuml fillim teuml viteve teuml 90-ta Ajo madje

shpesh acaroi edhe kancelariteuml evroperendimore

Reumlndeumlsia e keumlsaj politike dhe e keumlsaj lufte meuml voneuml

kishte sheumlnuar ngritje graduale pozitive mund teuml thuhej

qeuml nga Rezoluta e Parlamentit Evropian (1989) e deri te

peumlrkrahja e Planit Gjitheumlpeumlrfshireumls teuml MartiAhtisarit41

Zgjidhja e ccedileumlshtjes seuml Kosoveumls e cila ishte edhe sfida e

fundit e madhe qeuml kishte mbetur neuml Ballkan pas

shpeumlrbeumlrjes seuml Jugosllaviseuml respektivisht beumlrja e

pavareumlsiseuml seuml Kosoveumls mbi bazeumln e Planit teuml Ahtisarit i

cili peumlrbeumln njeuml zgjidhje kompromisi eumlshteuml njeuml sproveuml peumlrfundimtare peumlr politikeumln e jashtme teuml Bashkimit

Evropian teuml SHBA-ve dhe e Bashkeumlsiseuml ndeumlrkombeumltare

neuml peumlrgjitheumlsi

41

Marti Ahtisari Plani gjitheumlpeumlrfshireumls Gazeta Koha ditore 3 shkurt

2007 Prishtineuml

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

35

Hazir Mehmeti Vjeneuml

Kisha Katolike Shqiptare vateumlr neuml sheumlrbim teuml njeriut dhe kombit

30 vjet nga krimi serb i helmimit teuml feumlmijeumlve shqiptareuml neuml Kosoveuml

Kisha Katolike Shqiptare vateumlr neuml sheumlrbim teuml njeriut dhe kombit Feumlmijeumlt e helmuar u trajtuan me zemeumlrgjereumlsi e

profesionalisht nga personeli kishtar Tani e 30 vjet meuml pareuml njeuml rifreskim kujtese Policia sekrete serbe placcedilkiteuml barnat

dhe keumlrceumlnon shenjteumlrit neuml sheumlrbim Neuml biseda informative Don Lush Gjergji Urdhri i policiseuml serbe teuml ndalohet

dheumlnia e ndihmave feumlmijeumlve teuml helmuar Kardinali kroat Franjo Kuharic ldquoMendojmeuml se sulmi ndaj Kisheumls Shqiptare neuml

Kosoveuml mbi gjitheuml eumlshteuml akt jo civilizues A eumlshteuml ndihma e dheumlneuml teuml seumlmureumlve teuml tjereuml krim

Viti 1990 neuml Kosoveuml do sheumlnohet si vit i disa ngjarjeve

teuml reumlnda neuml jeteumln e Kosoveumls mbi teuml gjitha peumlrjetimi i

dhuneumls seuml papareuml neuml shkolla Njeumlri nga aktet meuml

kriminale nga teuml gjitha aktet e dhuneumls neuml Kosoveuml ishte

helmimi i feumlmijeumlve shqiptareuml Neuml keumlto rrethana u vuneuml

neuml leumlvizje i teumlreuml populli Nga ajo koheuml do shkeumlpusim pak

rreshta peumlrkujtimi mbi aktivitetin e Kisheumls Katolike

Shqiptare me theks teuml veccedilanteuml neuml Ferizaj dhe Binccedileuml e

sheumlnuar neuml shtypin kroat Kisha Katolike Shqiptare ishte

pjeseuml e keumlsaj leumlvizje neuml mbrojtje dhe ndihmeuml teuml feumlmijeumlve

teuml helmuar nga pushtuesit serb Ajo ishe beumlreuml qendeumlr ku

trajtoheshin teuml helmuarit qendeumlr e furnizimit me bareumlra dhe material sanitar peumlr shumeuml qendra teuml Kosoveumls

Qendeumlr e mbledhjes seuml sheumlnimeve dhe fakteve mbi

helmimin e feumlmijeumlve Keumlto fakte do prezantohen neuml

mjete informimi simpoziume konferenca neuml

vazhdimeumlsi Kisha Katolike Shqiptare ishte shpresa e

ndihmeumls e strehimit ldquoSeuml pari meuml vrisni mua pastaj

veumlllezeumlrit e mi teuml strehuar keumlturdquo tha prifti patriot Porosi

shekullore ndaj veumlllaut Nga sheumlnimet e koheumls po japim

sekuenceuml nga diteumlt e para teuml helmimeve masive neuml

Ferizaj dhe Kosoveuml

Neuml pamundeumlsineuml e krijuar nga intervenimi i policiseuml serbe u beuml e veumlshtireuml deri e pamundur dheumlnia e

ndihmeumls feumlmijeumlve teuml helmuar neuml Ambulanten Rajonale

teuml Ferizajt Neuml keumlto rrethana duhej meuml shumeuml se kurreuml

veprimi organizativ qeuml feumlmijeumlt e helmuar me ccedildo kusht

teuml trajtohen Dr Paulina Lumezi neuml bashkeumlpunim me

kolegeumlt e saj dr Besim Hoxha dr Hajdin Ymeri dha

ideneuml peumlr ngritjen e njeuml ambulante improvizuese brenda

kisheumls Kjo ide u mbeumlshet edhe nga teuml tjereumlt dr Safet

Beqiri dr Xheladin Reqica dr Agim Bytyccedili drTefik

Idrizi drSkender Hyseni U bisedua Don Lush Gjergji

dhe personelin e Kisheumls Katolike Shqiptare duke pareuml nevojeuml teuml ngutshme peumlr ndihmeuml feumlmijeumlve shqiptareuml teuml

helmuar Seuml bashku me personelin sheumlndeteumlsor nga

Shteumlpia e Sheumlndetit neuml Ferizaj vendosin teuml improvizojneuml

ambulanceuml peumlr trajtim mjekeumlsor brenda hapeumlsireumls seuml

kisheumls Dihej se policia serbe pengonte trajtimin neuml

Ambulanten Rajonale e cila ishte e ngarkuar me

pacienteuml pengonte bartjen e teuml helmuarve deri aty dhe

qendra tjera mjekeumlsore jashteuml Ferizajt Kjo edhe

vendoset ku peumlrgjegjeumlse peumlr ambulanten brenda kisheumls

u caktua Motra Viktoria e cila do jeteuml neuml sheumlrbim teuml

vazhduesheumlm me peumlrkushtim Motra Viktoria seuml bashku

me dr Paulina Lumezin dhe dr Hajdin Ymeri mori pjeseuml neuml punimet e Simpoziumit neuml Zagreb i organizuar

me 9 qershor 1990 me temeuml nga helmimet neuml Kosoveuml

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

36

Neumln llupen e pushtuesi serb u vu aktiviteti neuml Kisheumln

Katolike Shqiptare sulmet e saj ishin teuml peumlrditshme dhe

shumeuml agresive nga e cila placcedilkiteumln teuml gjitha bareumlrat

maltretohen mjekeumlt sheumlrbyesit dhe teuml seumlmureumlt Kjo

gjendje u pasqyrua edhe neuml shtypin e koheumls Neuml biseda

informative ftohet edhe Don Lush Gjergji teuml cilin e

urdheumlrojneuml peumlr ndeumlrprerje teuml trajtimit teuml helmuarve neuml kisheuml

Shtypi kroat ldquoVecernji Listrdquo ldquoFokusrdquo ldquoGlas Koncilardquo

dhe gazeta tjera peumlrcillnin ngjarjet neuml Kosoveuml mes tyre

u dallua me regjistrimin dhe shkrimet drejtpeumlrdrejteuml nga

helmimet e feumlmijeumlve shqiptareuml neuml Kosoveuml gazeta ldquoGlas

Koncilardquo e cila ishte e lidhur me aktivisteuml humanisteuml

dhe sheumlrbimet humanitare preneuml Kisheumls Katolike

Shqiptare neuml Kosoveuml Shoqeumlriteuml shqiptare e kroate

bashkeumlrendonin aktivitet dhe ishin kundeumlr politikeumls

serbe lufteumlnxiteumlse neuml Kosoveuml Kisha Katolike Kroate

udheumlhiqej nga Kardinali Franjo Kuharic i cili kishte takime teuml vazhdueshme me veprimtareumlt shqiptareuml jo

veteumlm neuml Kroaci Dr Besnik Bardhi dhe rrethin e tij teuml

bashkeumlveprimtareumlve Ferhat Ymeri Sali Krasniqi Talat

Gjinolli Flora Brovina e shumeuml teuml tjereuml

Kroaci Deumlshmi peumlr helmimet neuml Kosoveuml

Murgesha nga Kroacia shkruan njeuml leteumlr peumlr gazeteumln

kroate ldquoGlas Koncilaldquo 6 maj 1990 ldquoPeumlr ccedildo diteuml na

sjellin nga disa teuml helmuar Spitali i kthen neuml shteumlpi

sepse qenka ldquomireumlldquo kurse atyre mundimi neuml lukth u

rikthehet peumlsojneuml ngeumlrccedile neuml keumlmbeuml veumlshtrimi i syve eumlshteuml si para frymarrjes seuml fundit Nuk mund teuml ecin

duhet teuml mbahen Para dy diteumlve njeuml vajzeuml e kaneuml

varrosur Duket se helmi ishte i hedhur para shteumlpiseuml

sepse teumlreuml familja ishte helmuar Veccedilse helmimi nuk

ndikon njeumlsoj te secili Neuml TV nuk e kaneuml treguar keumlteuml

Murgeshat tona japin ampula ldquobedoksin‟‟ dhe tableta

ldquonovalgetol‟‟ por keumlto na kaneuml mbaruar sepse peumlr

shkak teuml helmimit teuml madh janeuml harxhuar neuml barnatoret

e Ferizajit dhe Gjilanit Se si do daleuml kjo veteumlm zoti e

di Sa lot janeuml derdhur keumlto diteuml neuml rrethinat tonardquo

Viziteuml 25 vjet meuml pas

Kjo para se gjithash neuml Ferizaj dhe Binccedileuml ku sheumlrbenin

disa Motra nderi nga Kroacia me vite teuml tera neuml misionin

e tyre sheumlrbyes fetar e human Mes tyre Jela Gojevic

dhe Marjana Gojevic teuml cilat u dhaneuml ndihmeuml feumlmijeumlve

teuml helmuar shqiptareuml Neuml takimin toneuml pas tridhjeteuml

vjeteumlve Motra Jela Gojevic i kishte teuml freskeumlta peumlrjetimet

e saja nga skenat e dhembshme e teuml helmuarve qeuml

keumlrkonin ndihmeuml Ajo me modesti nuk deumlshironte teuml

lavdeumlrohet se ka beumlreuml diccedil teuml madhe ka beumlreuml detyreumln ndaj

zotit dhe njeriut ldquoPo ishte koheuml e reumlndeuml vinin feumlmijeuml teuml

seumlmureuml Ne iu ofronim ndihmeuml me ato mjete qeuml kishim

neuml shteumlpineuml toneuml teuml peumlrbashkeumlt kishim podrumin ku

mbanim materiale dhe kishim mundeumlsi teuml japim ndihmeuml Kishte diteuml qeuml vinin shumeuml nxeumlneumls nga Ferizaj Prizreni

dhe gjitheuml Kosova pasi nuk kishin mundeumlsi teuml keumlrkonin

ndihmeuml neuml objekte tjera Ndihmeuml teuml madhe dha Nue

Gjergji Ne nuk e dinim peumlr ccedilfareuml seumlmundje ishte fjala

por e shihnim se feumlmijeumlt ishin teuml seumlmureuml disa nga teuml

cileumlt reumlndeuml Meuml kujtohet se forcat policore serbe erdheumln

dhe grabiten teuml gjitha barnat dhe materialet qeuml duheshin

peumlr dheumlnie teuml ndihmeumls Kjo ndodhi dy hereuml (ldquo sve do

nul‟‟) Me dateuml 9 gusht 1990 ldquoGlas Koncila‟‟ shkruan

rreth sulmit teuml forcave serbe neuml Kisheumln Katolike

Shqiptare dhe grabitje e bareumlrave maltretimet e

personelit dhe teuml helmuarve

Ipeshkvi Nikeuml Prela keumlrkon intervenim neuml mbrojtje

teuml drejtave teuml njeriut

Ipeshkvi i Bashkiseuml Katolike Shqiptare neuml Kosoveuml

deumlrgon nga Ferizaji informateuml me 6 gusht 1990 teuml gjitha

qeverive teuml republikane krahinore dhe asaj federative

me rastin e incidentit teuml shkaktuar nga policia serbe

Agjentet e puneumlve teuml brendshme teuml peumlrcjell me njeumlsitet

speciale teuml armatosura teuml policiseuml me 4 gusht teuml keumltij

viti (1990) pa paralajmeumlruar dhe pa vendim peumlrkateumls

peumlrkundeumlr protesteumls seuml ashpeumlr teuml ipeshkeumlviseuml kontrollojneuml shteumlpineuml e zotit dhe kisheumln e Ferizajt dhe

banesat e motrave teuml nderit neuml Binqeuml neuml meumlngjes rreth

oreumls 0630 neuml teuml njeumljteumln koheuml grabisin bareumlrat e

barnatores seuml motrave teuml nderit gjegjeumlsisht bareumlra peumlr teuml

seumlmureumlt nga teuml gjitha besimet dhe kombeumlsia teuml cileumlt

vazhdimisht kaneuml ardhur teuml varfeumlrit apo neuml mungeseuml teuml

bareumlrave neuml barnatore I vetmi qeuml reagon me njeuml

deklarateuml ishte Kardinali kroat Franjo Kuhariq Ai i del

neuml mbrojtje Kisheumls Shqiptare neuml Kosoveuml i cili e quan akt

jo civilizues ldquoMendojmeuml se ky akt jo civilizues eumlshteuml

sulm mbi gjitheuml Kisheumln Shqiptare neuml Kosoveuml dhe mes tjerash pyet A eumlshteuml dheumlnia e ndihmeumls teuml seumlmureumlve

krim

Neuml takimet me sheumlrbyesit e asaj kohe na ndihmoi

gazetari e publicisti i njohur Rexhep Rifati Edhe vet

ishte i lidhur neuml aktivitetet qeuml zhvilloheshin neuml rrethanat

tejet teuml reumlnda Edhe familja e tij e kishte peumlsuar nga

helmi serb i hedhur Teuta vajza e Rifatit asokohe

nxeumlneumlse e fillores helmohet reumlndeuml bashkeuml me shoqet e

shokeumlt e saja me 5 prill 1990 Edhe sot e keumlsaj dite

deumlgjohet mbi pasojat qeuml laneuml helmimet krim serb i pa

ndeumlshkuar

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

37

Kultureuml

Mark Palnikaj Tiraneuml

Veumlshtrim kritik mbi vepreumln e Gjeccedilovit ldquoKanuni i Lek Dukagjinitrdquo

Peumlr vepreumln e Gjeccedilovit janeuml

mbajtur shumeuml simpoziume dhe

takime qysh nga vdekja tragjike e

tij neuml vitin 1929 madje peumlr

vepreumln e tij janeuml mbajtur takime

studimore edhe neuml teuml gjalleuml teuml tij

Gjeccedilovi gjateuml jeteumls seuml tij 55 vjeccedilare zhvilloi njeuml aktivitet

atdhetar por edhe shkencor duke

na leumlneuml njeuml trasheumlgimi teuml pasur neuml

fusha si arkeologjia etnografia

folklori etj duke mbledhur keumlngeuml

valle gojeumldheumlna mitologjike gjeuml

e gjeumlza fjaleuml teuml urta proverba dhe

materjale teuml tjera teuml cilat u botuan

neuml fillim teuml shekullit teuml kaluar neuml

revsteumln ldquoVisaret e Kombitrdquo Neuml

harkun kohor prej gjashteuml vitesh

nga viti 1904 deri neuml vitn 1910 ai botoi 5 vepra dhe peumlrkthime

Gjateuml regjimit komunist neuml

Shqipeumlri megjith lufteumln e madhe

qeuml u zhvillua kundeumlr feseuml dhe

veccedilanarisht ndaj klerit katolik

vepra e Gjeccedilovit u vlereumlsue duke i

njohur meriteumln e krijimit teuml

Arkeologjiseuml Shqiptare duke e

dekoruar me rastin e 50 vjetorit teuml

shpalljes seuml pavarsiseuml neuml vitin 1962 me Urdheumlrin ldquoPeumlr

Veprimtari Patriotikerdquo teuml klasit III

dhe duke botuar peumlr jeteumln dhe

veprimtarineuml e tij njeuml monografi

me titull ldquoShtjefeumln Gjeccedilovi Jeta

dhe Vepratrdquo e shkruar nga Ruzhdi

Mata shtypur neuml shtypshkronjeumln

ldquoMihal Durirdquo Tiraneuml 1982

Peumlrballeuml vepreumls kolosale atdhetare

dhe shkencore teuml Gjeccedilovit edhe

ai regjim u detyrue t‟i njifte shum nga meritat e tij Pushka e

Gjeccedilovit u vendos neuml Muzeun

Historik Kombeumltar neuml Tiraneuml

qysh neuml vitin 1970 Presidenti Rugova me dateumln 10 qershor 2003 e ka

dekoruar At Shtjefeumln Gjeccedilovin me ldquoMedaljen e Arteuml teuml Lidhjes seuml Prizrenitrdquo

Eumlshteuml detyra joneuml qeuml teuml identifikojmeuml dhe teuml nxjerrim neuml driteuml vepreumln e ploteuml teuml

keumltij kollosi teuml atdhetariseuml dhe teuml letrave shqipe dhe teuml sensibilizojmeuml organet

peumlrkateumlse shteteumlrore dhe politike neuml Shqipeumlri dhe neuml Kosoveuml peumlr teuml veumlneuml neuml

vendin qeuml meriton figureumln e keumltij patrioti teuml madh

Tema ime do teuml jeteuml e peumlrqeumlndruar nga njeuml keumlndveumlshtrim kritik por

njeumlkoheumlsisht edhe dashamireumls dhe jo denigrues peumlr vepreumln madhore ldquoKanuni i

Lek Dukagjinitrdquo qeuml e ka beumlreuml teuml pavdeksheumlm emrin e autorit teuml sajeuml

Edhe pse janeuml shkruar me qindra artikuj studimoreuml mbi keumlteuml vepeumlr duke e

etiketuar neuml forma nga meuml ekstremet nga cileumlsimi si njeuml kryevepeumlr deri neuml

mallkim teuml sajeuml si njeuml vepeumlr qeuml beumln teuml ekspozohen aneumlt meuml teuml erreumlta teuml realitetit

shqiptar vazhdojneuml akoma teuml shkruhen pa fund studime dhe referate peumlr teuml

Analizeumln meuml teuml sakteuml dhe teuml koncentruar teuml keumlsaj vepre e ka beumlreuml neuml hyrje teuml

botimit teuml pareuml teuml sajeuml korifeu i letrave shqipe Ateuml Gjergj Fishta

Neuml sesionin shkencor qeuml u mbajt neuml Zllakuqan me dateuml 25 korrik 2017 jam

paraqitur me njeuml temeuml me titull ldquoGjakmarrja neuml vepreumln e Shtjefeumln Gjeccedilovitrdquo

Aty kam folur me holleumlsi peumlr problemin e gjakmarrjes dhe trajtimin e keumltij fenomeni nga Kanuni i Lek Dukagjinit Tema eumlshteuml e botuar dhe mund teuml

gjeumlndet me lehteumlsi prandaj sot nuk do ta trajtoj aspak keumlteuml temeuml

Neuml vitin 1960 neuml revisteumln shkencore ldquoBuletin i Universitetit Shteteumlror teuml

Tiraneumlsrdquo Seria Shkencat Shoqeumlrore volumi II faqe 95 eumlshteuml botuar njeuml

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

38

studim mjaft serioz nga studjuesja

ruse J V Ivanova mbi vepreumln

ldquoKanuni i Lek Dukagjinitrdquo

Neuml vijim teuml studimit teuml saj kjo studjuese neuml faqen 96 peumlr teuml

kuptuar meuml mireuml vepreumln e

Gjeccedilovit ajo ka shtruar tre pyetje

Cileumls koheuml i peumlrkasin informatat

qeuml sjell ai neuml vepreumln e tij

Neuml ccedilfar trualli ka vepruar Kanuni

i Lek Dukagjinit

Neuml ccedilfareuml rrethanash konkrete

historike ka lindur Kanuni dhe neuml

cilat ambiente shoqeumlrore ka patur

fuqi

Teuml tria keumltyre pyetjeve ajo eumlshteuml

rrekur t‟u japeuml peumlrgjigje nga

keumlndveumlshtrimi i sajeuml qeuml peumlr hir teuml

seuml veumlrteteumls peumlr areumlsye teuml

rrethanave politiko shoqeumlrore teuml

koheumls nuk mund ti shmangej

krejteumlsisht ndikimit teuml ideologjiseuml

zyrtare teuml koheumls qeuml ishte regjimi

komunist

Neuml temeumln time do teuml peumlrpiqem edhe uneuml teuml jap versionin tim peumlr

keumlto tri pika pa kopjuar ideteuml ose

pikpamjet e keumlsaj studjueseje teuml

nderuar

Nga teuml dheumlnat e publikuara deri

sot pranohet qeuml sheumlnimet peumlr

kanunin e Lek Dukagjinit rreth

dy mijeuml faqe doreumlshkrime

Gjeccedilovi i mblodhi nga viti 1907

deri neuml vitin 1915 neuml famullineuml e Gomsiqes ku punoi rreth 8 vjet

Informatat qeuml sjell neuml keumlto

sheumlnime u peumlrkasin keumltyre viteve

dhe vendi ku keumlto rregulla

zbatoheshin ishin kryesisht

krahina rreth e rrotull famulliseuml seuml

tij dhe neuml Mirditeuml

Mbledhja por sidomos

kodifikimi i ndareuml neuml nene dhe

kapituj teuml veccedilanteuml eumlshteuml njeuml puneuml shkencore qeuml ka keumlrkuar shum

koheuml dhe mund nga autori dhe

eumlshteuml njeuml meriteuml e

jashteumlzakonshme e tij

Zonat ku zbatohej kanuni me

emrin Lek Dukagjini ishin

kryesisht zonat katolike neuml fiset e

Maleumlsiseuml seuml Madhe Nikaj

Meumlrturi Shala dhe Shoshi 12

bajrakeumlt e vegjeumll teuml Pultit Thaccedili

Berisha Maleumlsia e Lezheumls dhe bajrakeumlt e Mirditeumls

Autorja qeuml citova meuml sipeumlr shkruan se ky kanun zbatohej edhe neuml Krasniqe

Gash Bytyccedil Has Lumeuml dhe disa vende teuml tjera me popullsi teuml besimit musliman gjeuml qeuml nuk eumlshteuml e veumlrteteuml

Neuml zonat me popullsi teuml besimit musliman krahas kanunit ka vepruar edhe

sheriati qeuml ishte njeuml e drejteuml qeuml e praktikonte pushtuesi turk neuml shum zona

Madje edhe neuml zonat me popullsi teuml besimit katolik qeuml peumlrmendeumlm meuml sipeumlr

ky kanun nuk ka vepruar kudo njeumllloj por ka dallime teuml theksuara

Dera e Gjo Markut e kodifikuar neuml keumlteuml peumlrmbledhje teuml Gjeccedilovit i ka patur ato

privilegje veteumlm neuml bajrakeumlt e Mirditeumls por jo neuml zonat e tjera

Neuml zonat me popullsi teuml besimit teuml krishtereuml dhe musliman fqinje me Mirditeumln

ka vepruar njeuml tjeteumlr kanun i njohur si ldquoKanuni i Skeumlndeumlrbeutrdquo Ky u mblodh

dhe u kodifikue nga Imzot Frano Ilia dhe u botue nga Arqipeshkvia e Shkodreumls

neuml vitin 1993 Zona e Kurbinit ku vepronte ky kanun eumlshteuml shum e peumlrzier nga

ana gjinore me popullsineuml e fiseve teuml Mirditeumls

Edhe studjuesi Xhemal Meccedili ka botuar njeuml peumlrmbledhje mbi teuml drejteumln

zakonore me titull ldquoKanuni i Lek Dukagjinit Varjanti i Pukeumlsrdquo

Neuml fakt Gomsiqja ku e mori leumlndeumln kryesore Gjeccedilovi peumlr vepreumln e tij eumlshteuml

quajtur historikisht pjeseuml administrative e Pukeumls edhe pse eumlshteuml me popullsi teuml

peumlrzier teuml fiseve nga Puka dhe Mirdita

Neumlse marrim parasysh ndryshimet e keumlsaj teuml drejte zakonore qeuml vepron neuml fise

pak meuml teuml largeumlta nga Gomsiqja si Nikajt Meumlrturi Berisha Shala Shoshi

Shkreli Keumllmendi Hoti Gruda etj ateumlhereuml rezulton qeuml ky kanun nuk eumlshteuml i

njeumlllojteuml neuml zonat qeuml peumlrmendeumlm

Edhe Xhafer Martini dhe Shefqet Hoxha kaneuml mbledhur teuml drejteumln zakonore

peumlr Dibreumln dhe Lumeumln krahina relativisht afeumlr me zoneumln ku Gjeccedilovi mblodhi

materialet peumlr vepreumln e tij

Me keumlto qeuml shkruam meuml sipeumlr marrin peumlrgjigje dy pyetjet e para ndeumlrsa peumlr pyetjen e treteuml duhet teuml ndalemi edhe pak Kur e ka zanafilleumln Kanuni asnjeumlri

nuk mund ta thoteuml me kompetenceuml fjaleumln e tij sepse fatkeqeumlsisht janeuml dy

shkaqe kryesore qeuml nuk e mundeumlsojneuml hedhjen driteuml mbi keumlteuml pikeuml Seuml pari neuml

Shqipeumlri pushtuesi turk gjateuml koheumls qeuml e mbajti teuml pushtuar ka djegur dhe

shkateumlrruar ccedildo gjeuml teuml shkruar dhe seuml dyti vendi yneuml ka qeumlneuml i neumlnshtruar disa

pushtuesve si romakeumlt serbeumlt bullgareumlt dhe neuml fund edhe turqit

Secili pushtues neuml koheumln e sundimit teuml tij ka zbatuar dhe ju ka imponuar ligjet

e veta popullsiseuml seuml neumlnshtruar Janeuml teuml njohura ligjet e Kostandinit teuml Madh teuml

Justinianit Kodi i Dushanit dhe disa ligje teuml tjera teuml cilat neuml periudha kohe teuml

peumlrcaktuara janeuml zbatuar neuml popullsineuml shqiptare Po ashtu gjateuml sundimit

rreth 500 vjeccedilar teuml pushtuesit turk zbatimi i disa ligjeve teuml pushtuesit ka qeumlneuml detyrim Edhe e drejta kishtare e shkruar neuml disa kapituj teuml Bibleumls duhet teuml

pranojmeuml qeuml neuml popullsineuml e krishtereuml ka patur ndikimin e vet

Nuk jemi neuml gjendje peumlr teuml peumlrcaktuar me sakteumlsi ndikimin e secilit nga keumlto

ligje cili ka meuml shum ndikim neuml Kanunin e Lek Dukagjinit por sipas

mendimit toneuml secili nga keumlto ka pak a shum njeuml fareuml ndikimi mbi teuml

Mbas vitit 2000 studjuesja italjane Luccedilia Nadin dhe studjuesi shqiptar Peumlllumb

Xhufi kaneuml publikuar Statutet e Shkodreumls nga njeuml kopje doreumlshkrim e ruajtur

neuml Biliotekeumln e Muzeut Correr neuml qytetin e Venecies

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

39

Ky dokument me rreth njeumlqind

faqe eumlshteuml shkruar rreth vitit

1479 dhe ka njeuml reumlndeumlsi teuml

jashtzakonshme peumlr studimin e seuml drejteumls penale dhe zakonore neuml

truellin Arbeumlror dhe peumlr keumlteuml

eumlshteuml shkruar dhe diskutuar

shumeuml neuml Shqipeumlri dhe jashteuml

sajeuml por uneuml e peumlrmenda keumlteuml peumlr

faktin se neuml asnjeumlrin nga nenet e

keumltij Statuti nuk peumlrmendet

gjakmarrja

Shkodra ka qeumlneuml qyteti kryesor

peumlr rrethinat ku ka vepruar Kanuni i Lek Dukagjinit dhe ne

nuk jemi neuml gjendje teuml themi se sa

kaneuml patur ndikim statutet e

Shkodreumls neuml popullsineuml e

rrethinave teuml sajeuml Nuk jemi neuml

gjendje as teuml themi me siguri se

kur ka filluar teuml shfaqet fenomeni

i gjakmarrjes neuml formeumln qeuml kishte

kur shkroi Gjeccedilovi vepreumln e tij

Neuml vepreumln e Gjeccedilovit nuk thuhet

se kur ka filluar teuml shfaqet fenomeni i gjakmarrjes neuml

meumlnyreuml teuml frikeumlshme siccedil ishte neuml

vitet e fundit teuml pushtimit turk

Mbetet detyreuml pareumlsore e

sudjueve taneuml peumlr teuml beumlreuml

keumlrkimet e nevojshme neuml arkivat

e ndryshme kryesisht neuml ato teuml

Romeumls Venecies dhe

Dubrovnikut peumlr teuml pareuml se si ka

evoluar ndikimi i kanunit neuml zonat ku ai pati ndikim

Kanuni neuml secilin lloj ose variant

zbatohet brenda njeuml njeumlsie jo

shumeuml teuml madhe qeuml njifet me

emrin fis ose bajrak

Fise quhen grupime pak a shum

teuml meumldha banoreumlsh qeuml e kaneuml

prejardhjen nga njeuml i pareumllindur

dhe kaneuml teuml gjith lidhje gjaku

midis tyre Nuk ka qeumlneuml zakon teuml

beumlheshin martesa brenda fisit as kur ishin larg njeumlzet breza Neuml

kanun ishte e ndaluar martesa

brenda fisit ldquoedhe neuml 400 brezardquo

mjaft qeuml lidhja e gjakut teuml ishte e

njohur dhe e konfirmuar mireuml

Bajraku eumlshteuml njeuml njeumlsi teritoriale

me banoreuml qeuml ishin teuml lidhur neumln

njeuml flamur por jo

domosdoshmeumlrisht kishin lidhje

gjaku midis tyre

Neuml disa punime eumlshteuml shkruar se bajrakeumlt dhe bajraktarin i krijoi pushtuesi

turk Kjo nuk me duket shum e besueshme sepse asnjeuml shtet nuk mund teuml

krijojeuml as fshtra as qytete as fise por ai mund teuml beumljeuml ndarje administrative mbi

bazeumln e fshatrave qyteteve apo fiseve dhe teuml krijojeuml llojin e administrateumls qeuml e vlereumlson meuml teuml vyer Organizimin administrativ mbi bazeuml bajraqesh pushtuesi

turk e ka peumlrdorur meuml seuml pari neuml shekullin XVIII Ai u ka njohur pushtetin

bajraktareumlve ju ka dheumlneuml disa kompetenca dhe ju ka njohur disa privilegje

dhe ka lejuar qeverisjen jo sipas ligjeve teuml shtetit por sipas teuml drejteumls zakonore

E drejta zakonore peumlsonte rregullime dhe ndryshime sa hereuml banoreumlt e shikonin

teuml areumlsyeshme Ndryshimi beumlhej nga mbledhja e teuml gjith pjeseumltareumlve teuml fisit ose

bajrakut duke marreuml pjeseuml siccedil thuhej ldquoburr peumlr shpirdquo ccedilka neumlnkuptonte qeuml teuml

ishte i pranisheumlm neuml kuvend nga njeuml pjeseumltar mashkull nga ccedildo familje e

komunitetit Vendimet merreshin me shumiceuml absolute me votim teuml hapur Ato

ishin teuml detyrueshme peumlr zbatim nga teuml gjith komuniteti pa peumlrjashtim peumlrfshireuml edhe parineuml Seuml bashku me vendimet peumlrcaktoheshin edhe sanksionet

peumlr cilindo qeuml nuk zbatonte vendimet e miratuara Masat shteumlrnguese kaneuml

qeumlneuml shumeuml teuml rrepta dhe fillonin nga gjobat qeuml mund teuml ishin me para ose me

shtrimin e drekave ose darkave peumlr teuml gjith komunitetin dhunimi publik duke e

detyruar fajtorin teuml merrte njeuml gur teuml reumlndeuml dhe ta transportonte i veteumlm neuml njeuml

distanceuml qeuml ata e shikonin teuml arsyeshme deumlbimi peumlr tre vjet ose peumlrgjithmoneuml

nga vendbanimi dhe shkateumlrrimi i teuml gjitha pronave dhe djegia e shteumlpiseuml Neuml

raste ekstreme ishte vrasja e personit fajtor ose vrasja kolektive Vrasja

kolektive ishte kur fajtori beumlnte njeuml krim qeuml fyente reumlndeuml nderin dhe dinjitetin e

fisit Neuml keumlteuml rast fajtori lidhej dhe vendosej neuml njeuml shesh dhe vritej duke e

qeumllluar teuml gjith me armeuml

Veumlndimet qeuml merreshin ishin neuml shum raste specifike veteumlm peumlr njeuml fis ose

bajrak dhe neuml keumlteuml kuptim Kanuni i njeumlrit fis mund teuml mos ishte i njeumlllojteuml me

ateuml teuml fisit tjeteumlr Edhe neuml Kanunin e hartuar nga Gjeccedilovi neuml shtojceumln qeuml eumlshteuml

vendosur neuml fund beumlhet fjaleuml peumlr vendime teuml fiseve ose teuml djelmniseuml teuml cilat

janeuml marreuml neuml kushte teuml caktuara peumlr probleme teuml caktuara Ky eumlshteuml shembulli

ilustrues meuml i mireuml qeuml Kanuni nuk ishte i shkruar njeumlhereuml e peumlrgjithmoneuml por

ishte neuml peumlrpunim dhe ndryshim teuml vazhduesheumlm dhe nuk ishte kudo i njeumljteuml

Edhe pse janeuml shkruar shumeuml studime mbi teuml drejteumln zakonore shqiptare gjateuml

afeumlr 150 vjeteumlve teuml fundit jam i mendimit se ka akoma shumeuml hapeumlsira teuml

pastudjuara dhe ka veumlnd peumlr studime teuml tjera teuml bazuara neuml teuml dheumlna arkivore dhe jo nga mbledhja gojore neuml komunitetet ku zbatohet

Shkrimi i teuml drejteumls zakonore mbi bazeumln e intervistave dhe tregimeve nga

banoreumlt e komuniteteve pa u thelluar neuml literatureuml dhe neuml dokumenta arkivore

jep njeuml produkt qeuml leuml shumeuml peumlr teuml deumlsheumlruar neuml lidhje me cileumlsineuml dhe

sakteumlsineuml e tij Gjeccedilovi ka meriteumln qeuml ishte i pari qeuml beumlri mbledhjen dhe

kodifikimin e keumlsaj teuml drejte zakonore por jam i mendimit se ajo duhet

studjuar me sy kritik dhe teuml ploteumlsohet me teuml dheumlna teuml reja nga studjues

profesionisteuml dhe institucione prestigjioze shteteumlrore ose nga shoqeumlria civile

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

40

Nikeuml Gashaj Podgoriceuml

At Gjergj Fishta poet kombeumltar

At Gjergj Fishta

At Gjergj Fishta (1871-1940) eumlshteuml poeti kombeumltar

dramaturg prozator estet publicist pedagog klerik dhe

politikan Lindi meuml 23 tetor 1871 neuml fshatin Fishteuml teuml

Zadrimeumls neuml paralagje teuml Shkodreumls Ndoqi shkollat

franccedileskane neuml Troshan dhe Shkodeumlr Meuml 1886 kur

ishte 15 vjeccedil u deumlrgua nga franccedileskaneumlt neuml Bosnjeuml- neuml

Sutjeskeuml Livno dhe Kresheveuml ku studioi teologji

filozofi dhe gjuheuml teuml huaja sidomos latinishten

italishten dhe kroatishten Atje ra neuml kontakt me

shkrimtarin boshnjak Geumlga Martiq dhe me poetin kroat Silvije Strahimir Kranjccedileviq teuml cileumlt i zgjuan talentin

letrar Fishta u frymeumlzua edhe nga shkrimet e

shkrimtarit franccedileskan Andria Kaccediliq-Mioshiq poet dhe

publicist dalmat po ashtu edhe nga veprat e poetit kroat

Ivan Mazhuraniq Fishta njihte edhe krijimet letrare teuml

poetit malazez Petar Petroviq Njegosh etj

Meuml 1894 u shugurua prift dhe u pranua neuml urdhrin

franccedileskan Po ateuml vit u kthye neuml Shqipeumlri dhe filloi

puneumln si meumlsues neuml kolegjin franccedileskan neuml Troshan e

meuml pas si famullitar neuml fshatin Gomsiqe

Fishta u emrua neuml vitin 1902 drejtor i Gjimnazit

Franccedileskan neuml Shkodeumlr i cili qysh prej themelimit teuml tij

neuml vitin 1861 drejtohej nga teuml huajt Me ardhjen peumlr

drejtor Fishta neuml shkolleuml beumlri shtiemen e gjuheumls shqipe

si gjuheuml meumlsimi Pra zeumlvendeumlsoi italishten me shqipen

peumlr hereuml teuml pareuml si gjuheuml neuml shkolleuml Neumln drejtimin e tij

shkolla mori njeuml hov teuml ri Shkolla e Pateumlr Gjergjit ndash

keumlshtu e quajshin shkodraneumlt Ajo u beuml qendra e

atdhetarvet ku neuml mbreumlmje mbledhshin djelmoshat e

qytetit peumlr teuml marreuml keumlshilla e meumlsime nga goja e

Mjeshtrit t‟ideseuml kombeumltare Gjergj Fishteumls Praneuml keumlsaj

shkolleuml Fishta formoi dhe njeuml grup amatoreumlsh Teatri e

me keumlta ccedilfaqi hereuml mbas here copa teuml ndryshme teuml

peumlrpiluara prej tij neuml Salonin e vogeumll t‟oborrit teuml

Shkodreumls teuml cilin ai veteuml me shijen e veteuml teuml pashoqe e

ndreqte e mirsonte e pikturonte ndash mbasi duhet dijteuml- se

ishte edhe njeuml piktor i mireuml Keumlshtu pra populli i Shkodreumls pati fatin teuml kishte neuml gji teuml vet qysh prej vitit

1907 njeuml teateumlr ndash mund t‟a quajmeuml - kombeumltar

Keumlto ccedilfaqje gjithmoneuml me subjekt shqiptar ngjalleumln njeuml

entuziazeumlm neuml zemrat e teuml gjitheumlve dhe emeri i pateumlr

Gjergjit u beuml ylli i riniseuml U krijua njeuml brez i ri me shpirt

e me zemeumlr shqiptar fanatik i ccedileumlshtjes kombeumltare

Njeuml kontribut jashteumlzakonisht teuml madh Fishta e dha si

kryetar i Komisionit peumlr hartimin e alfabetit teuml gjuheumls

shqipe neuml Kongresin e Manastirit (Bitoli i soteumlm- Maqedonia e Veriut) meuml 1908

Zoteumlsia e Fishteumls si poet i cili ka leumlneuml emeumlr pothuaj neuml teuml

gjitha gjiniteuml dhe zhanret e krijimtariseuml letrare shprehet

sidomos neuml kryevepreumln ldquoLahta e Malciseumlrdquo neuml teuml

tridhjeteuml keumlngeumlt e seuml cileumls poetizohet historia e popullit

shqiptar nga Lidhja e Pizrenit 1878 e deri neuml pavareumlrsineuml

e Shqipeumlriseuml meuml 1912 Neuml keumlteuml vepeumlr Fishta keumlndon

lufteumln e popullit shqiptar peumlr pavareumlsi teuml zhvilluar neuml dy

drejtime kundeumlr Perandoriseuml Osmane neuml periudheumln e

shthurjes seuml saj dhe lufteumln kundeumlr coptimit teuml truallit

etnik shqiptar nga Mali i Zi dhe nga Serbia

Gati e teumlreuml leumlnda me teuml cileumln Fishta ndeumlrtoi keumlteuml vepeumlr

eumlshteuml nxjerrur nga jeta e pasuria shpirteumlrore e popullit

shqiptar (Martin Camaj) Kot mundohen Grekeumlt e soteumlm

ndash thonte Faik Konica ndash teuml gjejneuml neuml leteumlrsin e vet njeuml

vepeumlr meuml teuml ploteumlsueme se ldquoLahuteumlnrdquo

Reumlndeumlsia e madhe e Fishteumls eumlshteuml si sekretar i

peumlrgjithsheumlm i delegacionit shqiptar neuml Konferenceumln e

Paqeumls neuml Paris meuml 1919 -1920 Po ashtu neuml zgjedhjet e

qershorit teuml vitit 1921 Gjergj Fishta zgjedhet deputet i Shkodreumls dhe neumlnkryetar i Parlamentit teuml Shqipeumlriseuml

Prandaj eumlshteuml me reumlndeumlsi angazhimi i tij politik peumlr

peumlrfaqeumlsimin dhe artikulimin me dinjitet teuml interesave teuml

popullit dhe teuml shtetit shqiptar

Fishta ka meriteuml teuml madhe peumlr mbrojtjen cileumlsore teuml

interesave teuml shtetit shqiptar dhe teuml mbrojtjes seuml drejtave

njereumlzore teuml veumlllezeumlve shqiptar jashteuml kufijve teuml

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

41

Shqipeumlriseuml si pjeseumltar i delegacionit shqiptar neuml

konferencat ballkanike 1930 neuml Athineuml 1931 neuml

Stamboll 1932 neuml Bukuresht dhe meuml 1933 neuml Selanik

Kontributi i madh i Fishteumls eumlshteuml si bashkeuml themelues

dhe antar i Shoqeumlriseuml letrare ldquoBashkimirdquo neuml Shkodeumlr

meuml 1899 qeumlllimi i seuml cileumls ishte zgjimi kombeumltar i

popullit me aneuml botimesh neuml gjuheumln amtare

Neuml vitin 1923 shoqnija ldquoRozafatrdquo organizoi neuml Shkodeumlr

njeuml ekspoziteuml pikturash kombeumltare Neuml keumlteuml ekspoziteuml

Fishta paraqiti 24 copeuml piktura origjinale teuml tij teuml punura

me njeuml mjeshtri aq teuml madhe sa disa prej tyre u miratuan

nga Akademia e Vjeneumls

Fishta seuml bashku me patriotin Luigj Gurakuqin formuan

ldquoKomisin Letrarerdquo neuml Shkodeumlr meuml 1916 e cila kishte

peumlr qeumlllim me i veuml themelet e njeuml gjuhe teuml peumlrbashkeumlt

letrare teuml shqipes

Fishta duke iu mbajteuml gjithnjeuml parimit teuml vet themelor se

shtypi acircsht arma macirc e mireuml peumlr teuml peumlrhapeuml mendimet e

mjeti macirc i peumlrdorshmi peumlr t‟i ccedileleuml syt popullit themeloi

revisteumln letrare filozofike dhe diturore ldquoHylli i Driteumlsrdquo

meuml 1913 Po ashtu meuml 1916 themeloi dhe drejtoi

gazeteumln politike-letrare rdquoPosta e Shqypnisrdquo Peumlrveccedil

keumltyre peumlr njeuml koheuml teuml gjateuml drejtoi dhe revisteumln ldquoZacircni i Shna Ndoutrdquo

Fishta njihet si poeti meuml popullor i shqiptareumlve si poeti

meuml i peumlrzeumlmeumlrt i keumltij populli Ai ka qeneuml figura

emblematike e gjuheumls dhe kultureumls shqipe dhe apostulli i

Atdheut teuml vet Prandaj ai eumlshteuml nderi dhe krenaria e

shqiptariseuml Ai e meriton keumlteuml nderim dhe vlereumlsim

Eumlshteuml njeuml boteuml e teumlreuml qeuml e ka nderuar si teuml tilleuml qeuml e ka

cileumlsuar si poetin meuml teuml madh teuml kombit shqiptar

Poeziteuml e tij epike lirike e satirike jo veteumlm u njofteumln u studiuen dhe u ccedilmuan neuml teumlreuml boteumln shqiptare duke leumlneuml

vrageuml teuml pashlyeshme por jehuan edhe neuml boteumln letrare

teuml jashtme tue e beuml teuml njoftur emrin shqiptar ndeumlr rrethet

intelektuale teuml boteumls seuml qyteteumlruar

Gjergj Fishteumln e nderoi dhe ngriti bota shqiptare por

dhe bota e jashtme duke i dheumlneuml atij dekorata e tituj

nderimi E dekoroi Mbreti i Austro-Hungariseuml me

Ritterkreuz (1912) Papa Piu XXII me Medaljen e

Meritimit (1925) Parija e Peumlrgj e Urdhnit Franccedileskan

me titullin Lector Jubilatus (1929) mbreti i Turqiseuml me

dekorateumln Mearij klII (1912) dhe Greqia me dekorateumln Foenix (1931)

Fishta meuml 1939 u zgjedh aneumltar i rregullt i Akademiseuml

Italiane teuml Shkencave dhe Arteve Kryetari i keumlsaj

Akademi Luigj Federzoni neuml telegramin qeuml i deumlrgoi

Ernest Koliqit si Ministeumlr i Arsimit teuml Shqipeumlriseuml neuml

raseumln e vdekjes seuml poetit me 30 dhjetor teuml vitit 1940

ndeumlr teuml tjerat u shpreh bdquobdquoAkademia e tyre humbi njeuml

ndeumlr pjestareumlt e vet meuml teuml shkeumllqyesheumlm

Eqrem Ccedilabej thekson bdquobdquoVepra e Fishteumls i ka rreumlnjeumlt neuml tokeumln e neuml jeteumln popullore teuml Shqipeumlriseuml ajo nuk do

t‟ishte ccedilka eumlshteuml pa njohjen e thelleuml teuml vendit nga ana e

poetit dhe nuk mund teuml kuptohet pa njohur veumlndin dhe

njereumlzit e Shqipeumlriseuml Veccedilse ccedil‟i fali vendi poetit ky ia

peumlrligji neuml trajteuml teuml fisnikeumlruar teuml artit Sepse vepra e tij u beuml pasqyra besnike fytyra e kthjellteuml e gjitheuml veumlrteteumlsiseuml

etnike trimeumlriseuml seuml ashpeumlr burreumlriseuml luftarake krenariseuml

raciale qeuml ka mundur teuml ruaj gjer sot jeta shqiptare‟‟

Lazgush Poradeci thoteuml bdquobdquoFishta eumlshteuml shkeumlmb i tokeumls

dhe shkeumlmb i shpirtit shqiptar‟‟ Ndeumlrsa Karl Gurakuqi

u shpreh bdquobdquoShqipeumlrineuml e deshti aq fort sa qe gjaacutell e peumlr teuml

cileumln shkricircni krejt jeteumln e vet Shqipeumlnia qe ideali i tij

peumlr tecirc punoi peumlr tecirc vuajti e me emnin e saj neuml gojeuml dha

frymeumln e fundit‟‟ Peumlr tecirc pat keumlndua

Dersaacute trsquomuendem me ligjrue

E saacute gjall me frymrsquoun jam

Kurr Shqipni srsquokam me trsquoharrue

Edhe nrsquovorr me trsquo peumlrmendrsquo kam

Prandaj emri i tij do teuml duhej teuml shkruhej me germa teuml

arteuml neuml historineuml kombeumltare sepse ka qeneuml kolosi i

historiseuml dhe kultureumls kombeumltare shqiptare

Mireumlpo sikurse eumlshteuml e njohur Fishta neuml periudheumln e

sistemit komunist peumlr arsye politike dhe ideologjike u

ndalua meuml se dyzet vjet nga meumlsimi neuml shkolla e neuml universitete si dhe nga botimi dhe studimi neuml trojet

shqiptare Shqipeumlri Kosoveuml Maqedoni Mal i Zi e

Lugineuml e Presheveumls Kjo ndaleseuml beumlri qeuml disa gjenerata

teuml mos kishin mundeumlsi ta njohin keumlteuml figureuml teuml madhe teuml

kultureumls shqiptare

Pas reumlnjes seuml komunizmit neuml Shqipeumlri Fishta peumlrseumlri

keumlthehet neuml institucione arsimore kulturore dhe

shkencore peumlr t‟u meumlsuar dhe studiuar por jo dhe sa

duhet Megjithateuml ekziston nevoja peumlr njohjen meuml teuml

mireuml teuml gjeneratave teuml reja me vepreumln e reumlndeumlsishme letrare-artistike teuml tij si dhe me kontributin e madh teuml

peumlrgjithsheumlm teuml Fishteumls peumlr kultureumln dhe ccedileumlshtjen

kombeumltare shqiptare

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

42

Mr Engjeumlll I Berisha Gjakoveuml

Doli nga shtypi veumlllimi meuml i ri poetik i autorit Jeton Kelmendi ldquoNjeuml ardhje tjeteumlrrdquo

Edicioni IWA ldquoBOGDANIrdquo maj 2020

Njeuml veumlllim poetik sikur e ka neuml

unin e tij autori teuml manifestohet

neuml koheuml neuml perspektiveumln e

trajtimit teuml dukurive qeuml e rrethojneuml njeriun dhe ky

kompleksivitet artistik me vlereuml i

sillet neuml teumlreuml opusin e tij tashmeuml

njeuml legjitimitet i njohur i keumltij

autori Kur lexon keumlteuml autor me

theks teuml veccedilanteuml neuml librin e fundit

teuml tij ldquoNjeuml ardhje tjeteumlrrdquo sa me

ngulm eumlshteuml rezistenca ndaj

pushtimit teuml veumlrteteumls sikur meumlton

teuml thoteuml poeti shikoje neuml fytyreuml teuml

veumlrteteumln vetvetiu demaskohet sheumlmtia

Jeton Kelmendi tanimeuml ka

strukturim teuml tij poetik ka ngjizje

qeuml e dallon nga shumeuml krijues

duke qeneuml neuml koherenceuml me ccedildo

varg qeuml shkruhet diku neuml boteuml

pasi qeuml ai jeton bashkeuml me

poezineuml boteumlrore novative dhe

sikur teuml thuash me metaforeumln e

universalizmit i peumlrkthyer neuml

shumiceumln e gjuheumlve qeuml i flet njereumlzimi peumlr t‟u beumlreuml emri e

poezia e tij gjuheuml komunikuese

artistike e humane

Ndoneumlse poezia eumlshteuml mjet shumeuml

i mireuml peumlr ta shprehur dashurineuml

reagimin pse jo sugjerimin nuk e

di te kush meuml tepeumlr se te poeteumlt

shprehet organikisht dhimbja po

aq sa dashuria Kelmendi shkaqet

qeuml beumlhen subjekt dobeumlsie neuml shoqeumlri aty ku jetojmeuml cileumlsohen

si pasojeuml e mendjes duke mos e

zoteumlrua cileumlsineuml toneuml qeuml na e faleuml

natyra Dhe keumlteuml e reflekton gati

neuml teumlreuml librin me identitetin e tij

shpirteumlror duke shpeumlrthyer ndaj

sajimeve qeuml na veshen teuml vrazhda

dhe ai eumlshteuml keumlrkues qeuml nga

poezia e pareuml ldquoNuk dilet neuml njeuml koheuml tjeteumlrrdquo duke keumlrkuar njeuml tjeteumlr koheuml njeuml

tjeteumlr dereuml me shpreseumln Ccedilka e konverton besimin neuml pabesi Keumlteuml pyetje e beumln

shpesh autori neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml keumltij libri kur shoqeumlria mbahet neuml

grimca dikush humbeumls e dikush fitues

Kopertina e librit ldquoNjeuml ardhje tjeteumlrrdquo

Dinjiteti krijues e studiues i Visar Zhitit nxjerr mendimin se ky libeumlr ldquoEumlshteuml

njeuml arritje neuml urbanistikeumln e poeziseuml ldquoUrbanistikerdquo thoteuml Zhiti ngase - poezia e tij eumlshteuml qytetare ndjehet neuml shteumlpineuml e vet jo veteumlm neuml Prishtineuml e

Tiraneuml Shkup e Ulqin e meuml gjereuml neuml Ballkan por dhe neuml Bruksel ku Jetoni

edhe jeton e punon neuml njeuml pjeseuml teuml mireuml teuml koheumls po keumlshtu dhe neuml metropole teuml

tjereuml teuml Europeumls ku ai shpesh ftohet neuml festivalet ndeumlrkombeumltare teuml poeziseuml

Zhiti ka mendimin se ldquoVargjet e reja teuml Jeton Kelmendit japin njeuml dritheumlrimeuml

teuml brendshme teuml thelleuml Ato sintetizojneuml dramacitetin e lufteumls me dikotomineuml e

fajtorit dhe teuml pafajsiseuml duke i kundeumlrveneuml vdekjes lirineuml dhe neuml mes eumlshteuml

fjala biblike ldquopageumlzimrdquo Pikeumlrisht kjo mbart shpreseumln e ringjalljes emrin dhe

mbiemrin e veteuml jeteumls

Veumlmendjn ndja keumltij krijuesi e kaneuml neuml spiranca teuml ngulura thelleuml krijues nga teuml gjitha kontinentet dhe gjuheumlt boteumlrore qeuml japin mendime teuml publikuara dhe teuml

bazuara neuml vrojtimin e tyre Poeti italian Dante Maffia thoteuml se ldquoJeton

Kelmendi ka njeuml personalitet teuml pasur interesat e tij janeuml teuml shumeumlfishta dhe si

pasojeuml poezia e tij eumlshteuml e mbushur aq sa ndonjeumlhereuml ke peumlrshtypjen qeuml kemi

teuml beumljmeuml me magjineuml e njeuml kamionccediline me zjarr qeuml kalon fushat e rrugeumlt e

peumlrhap zjarr neuml teuml gjitha drejtimet Eumlshteuml mjaft bukur kur Jetoni prek

ezoterizmin pa u ngopur nga hijeshia e seuml pa parashikueshmes shumeuml bukur

kur vena e tij surreale gjen shifreumln e peumlrshtatshme peumlr teuml treguar pasteumlrtineuml e

fantaziseuml seuml tij dhe e vendos brenda qarqeve teuml shkurtra aderimet ideale

fermentet e shpirtit deumlshiratrdquo

Susana Roberts nga Argjentina ka mendim teuml prereuml se ldquoJeton Kelmendi eumlshteuml njeuml poet bashkeumlkohor Shqiptar shumeuml i njohur dhe prolifik neuml median letrare

dhe teuml shkruar neuml Evropeuml ndaj keumlteuml mendim peumlr teuml e bindur se vepra e ti eumlshteuml

kapitale peumlr poezineuml neuml peumlrgjitheumlsirdquo

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

43

Autori Jeton Kelmendi

Janeuml me dhjeteumlra konstatime e

mendime teuml shkrimtareumlve boteumlroreuml qeuml janeuml shprehur dhe

kaneuml beumlreuml hulumtime kritike peumlr

poezineuml e tij pasi qeuml edhe eumlshteuml i

prezantuar neuml aq shumeuml gjuheuml dhe

shtete me botime teuml veccedilanta e

vuluminoze

Disa mendime tjera qeuml janeuml

dedikuar opusit poetik teuml Jeton

Kelmendit

Prof Emeritus Erneso Kahan

Nobelist peumlr paqe 1985 ldquoKelmendi eumlshteuml neo-modernist

neuml struktureumln formale teuml keumltyre

poezive Ai iu jep atyre fuqi teuml

jashteumlzakonshme qeuml e godasin

ndeumlrgjegjen njereumlzore dhe

zgjerohet me peumlrseumlritje

metaforike dhe e beumln keumlteuml me njeuml

kapacitet mbreseumlleumlneumls peumlr sintezeuml

Poezia e tij duket e bukur dhe

pushtuese si ajo e poeteumlve

madheumlshtoreuml Emri i keumltij autori do teuml jeteuml midis poeteumlve meuml teuml

reumlndeumlsisheumlm teuml shekullit 21rdquo

Prof Dr Lee Kuei-shien

(Tajvan) Kandidat Nobel peumlr

leteumlrsi ldquoKrijimi i poeziseuml nga

poeti kosovar Jeton Kelmendi neuml

njeumlreumln aneuml ai ka peumlrjetuar

historineuml e trishtuar teuml vendit dhe

familjes seuml tij dhe neuml aneumln tjeteumlr

ai ka zhvilluar arritjet e tij

akademike teuml cilat e beumljneuml ateuml teuml afteuml teuml hulumtojeuml qenien e jeteumls teuml

ndjekeuml kuptimin e esenceumls seuml

dashuriseuml dhe teuml mendojeuml peumlr

vizionin e seuml ardhmesrdquo

Ion Deaconescu Rumani ldquoI ndodhur neuml pragun e maturitetit teuml tij artistik

Jeton Kelmendi e ka pasuruar poezineuml e Europeumls (aq egoiste dhe

globalizuese) me vargun e tij jashteumlzakonisht teuml gdhendur e teuml latuar (porsi

njeuml diamant i ccedilmuar) me meditimet e tij interogative peumlr destinin e njeriut dhe teuml planetit duke e aureoluar dashurineuml emocionin dhe teuml bukureumln qeuml gjendet

neuml ccedildonjeumlrin prej nesh neuml koheumln kur duhej teuml vijeuml poeti dhe trsquoi nxjerreuml neuml driteuml

neumlpeumlrmjet fjaleumlve teuml lindura madje nga mishi e gjaku i tijrdquo

Libri ldquo Njeuml ardhje tjeteumlrrdquo ka neumlnteumldhjeteuml e peseuml poezi qeuml janeuml shkruar viteve teuml

fundit jo larg por gjateuml udheumltimeve teuml tij duke peumlrshkruar edhe ato ngjarje me

data dhe vende ku janeuml zhvilluar Gjeografia poetike tij eumlshteuml e globit dhe e

universit njereumlzor duke e beumlreuml shumeuml humane Seuml fundi koha kur njereumlzimi u

gjend neuml heshtje varri me epidemiologjineuml e fundit neuml pandemi poetit nuk i

shpeumlton dhimbja e shprehur nda keumlsaj kanosje teuml rrezikshme

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

44

Bedri Tahiri Prishtineuml

Edhe njeuml monografi e thukeumlt peumlr meumlsimin shqip neuml Austri

ldquoGjithmoneuml e kam imagjinuar parajseumln si njeuml lloj bibliotekerdquo (J Borges)

Monografia 2 ldquoMeumlsimi shqip neuml Austrirdquo

Meumlsuesi dhe veprimtari i palodhur i ccedileumlshtjes kombeumltare Hazir Mehmeti

tashmeuml eumlshteuml beumlreuml emeumlr i njohur edhe neuml fusheumln e krijimtariseuml publicistike-

letrare e teuml kultureumls neuml peumlrgjitheumlsi Disa vite meumlsimdheumlneumls shembullor e

veprimtar i dalluar neuml Kosoveuml meumlsues e pedagog i zellsheumlm hartues tekstesh

e abetaresh peumlr nxeumlneumlsit shqiptareuml neuml Vjeneuml e meuml gjer neuml meumlrgateuml publicist

tregimtar peumlrcjelleumls besnik i teuml gjitha ngjarjeve kulturore teuml meumlrgimtareumlve

pasqyrues i shumeuml teuml arriturave arsimore e shkencore neuml Austri e gjetkeuml si

dhe gjurmues e hulumtues i historiseuml soneuml neuml qendrat boteumlrore

Dhe krahas teuml gjitha keumltyre aktiviteteve neuml shpirtin e tij entuziast peumlrhereuml

gjeti vend edhe muza e krijimtariseuml artistike hulumtuese duke e ngacmuar boteumln e tij teuml brendshme qeuml me peneuml teuml skalis monumente peumlrjeteumlsie neuml

fusheumln e publicistikeumls derisa e nxori neuml driteuml librin meuml teuml ri rdquoSTUDIUES

AUSTRIAKEuml E SHQIPTAREuml NEuml AUSTRI- neuml gjuheuml art dhe kultureumlrdquo Neuml

fakt ky libeumlr teuml cilin autori ia peumlrkushton vajzeumls seuml tij tashmeuml teuml ndjereuml

shkenceumltares seuml papeumlrseumlritshme Vloreuml Mehmetit- Teumlrshani vjen si

vazhdimeumlsi e monografiseuml ldquoMeumlsimi shqip neuml Austrirdquo neuml teuml cileumln autori pati

peumlrfshireuml puneumln sistematike njeumlzet e peseuml vjeccedilare (1987-2012)

Pa kaluar as gjysmeuml viti nga ky autor i zellsheumlm e hulumtues i palodhsheumlm

na vjen dhurata tjeteumlr mjaft e ccedilmuar libri ldquoMEumlSIMI SHQIP NEuml AUSTRIrdquo-

Monografi II (2013-2018)

Ai sikur e ka ndjereuml keumlteuml si njeuml obligim ngase bdquobdquoVjena ishte qendeumlr ku laneuml

gjurmeuml shumeuml figura arti e shkence qeuml ishin me origjineuml shqiptare apo teuml tjereuml

qeuml u moreumln me historineuml kultureumln e gjuheumlsineuml shqiptare Deri meuml tani pak i

eumlshteuml kushtuar reumlndeumlsi keumltyre andaj ne dimeuml pak peumlr ta dhe veprat e tyre Neuml

peumlrgjitheumlsi na mungon tradita e shkrimeve Kjo beumlri qeuml teuml dihet pak mbi

aktivitet rreth meumlsimit dhe atyre kulturore neuml rrethet e gjeumlra teuml vendoreumlve

dhe veteuml shqiptareumlve Akoma kemi

pak shkrime rreth meumlsimit teuml gjuheumls

shqipe aktiviteteve kulturore dhe

historiseuml shqiptare neuml Austri Forma

meuml e mireuml qeuml neseumlr teuml dihet diccedilka

nga e sotmja eumlshteuml shkrimi Edhe

keumlteuml libeumlr e kuptoj si teuml tilleuml njeuml

gjurmeuml e sotme peumlr neseumlr peumlr gjeneratat qeuml do vijneumlrdquo- shprehet

veteuml autori

Libri ldquoMEumlSIMI SHQIP NEuml

AUSTRIndash Monografi II (2013-

2018)rdquo peumlrfshineuml njeuml periudheuml

kohore peseumlvjeccedilare mbushur

peumlrplot me ngjarje e aktivitete

kulturore andaj autori i

veumlmendsheumlm e me peumlrvojeuml peumlr ta

beumlreuml sa meuml atraktiv dhe teuml kapsheumlm

peumlr lexuesit kureshtareuml gjitheuml leumlndeumln e begateuml e ka konceptuar neuml

keumlta kapituj

-Shkollimi i shqiptareumlve neuml Austri

pas shpalljes seuml Pavareumlsiseuml seuml

Shqipeumlriseuml

-Marreumldheumlniet mes dy kombeve neuml

arsim

-Teuml dheumlna peumlr numrin e nxeumlneumlsve

oreumlve meumlsimore dhe teuml

meumlsimdheumlneumlsve

-Tekstet dhe materialet meumlsimore -Seminaret e meumlsuesve nga

Diaspora neuml atdhe

-Seminaret neuml Austri dhe neuml vendet

e rajonit

-Kuizet e dituriseuml

-Aktivitete teuml veccedilanta

-Aktivitete kulturore

-Aktivitete sportive

-Meumlsues e meumlsuese

-Ekskursione neuml vendlindje dhe

-Integrime e takime

Pra duke sheumltitur kujdessheumlm

neumlpeumlr kapitujt e librit ldquoMEumlSIMI

SHQIP NEuml AUSTRIndash Monografi II

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

45

(2013-2018)rdquo shohim se autori me njeuml pedanteri teuml pashoqe ka arritur teuml na

i prezantojeuml deri neuml holleumlsi veprimtariteuml kulturore botuese arsimore teuml

shoqatave klubeve e organizimeve teuml ndryshme neuml Austri Keumltu meumlsojmeuml

peumlr raportet e mira dhe shkeumlmbimet e peumlrvojave midis Ministrive Arsimore teuml Austriseuml dhe teuml Kosoveumls peumlr botimet e teksteve meumlsimore neuml teuml dy gjuheumlt

peumlr seminaret e ndryshme organizuar anekeumlnd trojeve shqiptare e neuml Austri e

neuml vende teuml tjera si dhe peumlr kuizet e shumta teuml dituriseuml teuml mbajtura brenda

viteve 2013-1018

Portretizimi i njeumlzet meumlsimdheumlneumlsve (meumlsuese e meumlsues) teuml dalluar shqiptareuml

neuml Austri jepet neuml kapitullin e njeumlmbeumldhjeteuml duke vazhduar meuml pastaj me

kapitujt ku pasqyrohen aktivitete teuml larmishme me pesheuml kombeumltare si

sheumlnimi i datave teuml reumlndeumlsishme historike Diteumls seuml Flamurit dhe Diteumls seuml

Pavareumlsiseuml seuml Kosoveumls aktiviteteve sportive teuml nxeumlneumlsve neuml Austri

peumlrurimeve teuml librave teuml ndrysheumlm ekskursioneve neumlpeumlr Trojet shqiptare takimeve teuml ndryshme e kuvendeve zgjedhore

Edhe kapitulli i fundit Integrime dhe takime del shumeuml interesant dhe

teumlrheqeumls Autori neuml meumlnyreuml telegrafike shkurt e qarteuml paraqet takimet qeuml ka

pasur me personalitete teuml veccedilanta si me Ministren e Arsmit teuml Austriseuml znj

Dr Elisabeth Gehrer ambasadorin Albert Rohan me pinjolleumlt e Habzbureumlve

Sandor e Margarete Habzburg drejtuesen e meumlsimit teuml gjuheumlve teuml huaja neuml

Austri mag Elfie Fleck ambasadorin e Shqipeumlriseuml neuml Vjeneuml Vili

Minarollin historianin Neol Malcolm Zonjeumln Vahide Hoxha piktorin

shqiptar Gazmend Freitag meumlsuesin veteran nga Dibra Petrit Marku

zeumlvendeumlskryetaren e Parlamnetit Evropian znj Ulrike Lunacek Anton Nikeuml

Berisha Prof Ismail Ccedileta Prof dr Johan Gunther prof dr Paul Smit lufteumltarin e liriseuml Muharrem Mehmetaj peumlrjetuesit e Mauthuzenit

amerikaneumlt Jeam Blackman dhe Pal Friedmann

Dhe e gjitheuml kjo puneuml do teuml dilte e zbehteuml fare po mos teuml shfryteumlzoheshin

edhe foto teuml ndryshme teuml cilat autori Hazir Mehmeti i ka peumlr zemeumlr Neumlse

gjithmoneuml eumlshteuml theumlneuml Njeuml foto flet sa njeumlmijeuml fjaleuml ateumlhereuml del se libri

ldquoMEumlSIMI SHQIP NEuml AUSTRIndash Monografi II (2013-2018)rdquo paskeumlsh vlereuml

teuml madhe njoheumlse informative edukative dhe meumlsimore

Neuml peumlrmbyllje autorit i deumlshirojmeuml sheumlndet e suksese teuml meumltejme neuml fusheumln e

krijimtariseuml e librit mireumlpritje nga lexuesit dhe bibliotekat tona

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

46

Prof Dr Zymer U Neziri Prishtineuml

Ndihmeseuml me reumlndeumlsi peumlr etnokultureumln e Hotit teuml Maleumlsiseuml seuml Madhe

Libri Shoqeumlria kulturore-artistike ldquoRapshardquo Drume Hot Maleumlsi e Madhe dyzet vjet teuml veprimtariseuml kryeredaktor dhe

peumlrgatitja peumlr shtyp prof dr Zymer Ujkan Neziri Tuz 2018 438 f

Libri Shoqeumlria kulturore - artistike ldquoRapshardquo Drume

Hot Maleumlsi e Madhe dyzet vjet teuml veprimtariseuml hapet

me Paratheumlnien e hartuar me shumeuml kujdes dhe me teuml

dheumlna teuml shumta nga Preumlleuml N Junccedilaj me titull ldquoDyzet

vjet teuml veprimtariseuml seuml shoqeumlriseuml kulturore-artistike

ldquoRapshardquo e Drumes seuml Hotit teuml Maleumlsiseuml seuml Madherdquo Neuml

vijim eumlshteuml Hyrja ldquoDeumlshmi peumlr dyzet vjet teuml

veprimtariseuml seuml shoqeumlriseuml kulturore-artistike ldquoRapshardquo e Drumes seuml Hotit teuml Maleumlsiseuml seuml Madhe‟‟

Foto nga aktivtetet e shoqateumls ldquoRapshardquo

Pjesa e pareuml e librit peumlrbeumlhet nga punimet studimore teuml

shkruara posaccedileumlrisht peumlr keumlteuml peumlrvjetor nga autoreuml teuml

njohur neuml disa fusha teuml albanologjiseuml gjuheumlsi folklori-

stikeuml etnologji etnomuzikologji dhe etnokoreografi

Pjesa e dyteuml e librit Aktivitete ka teuml dheumlnat kryesore teuml

puneumls gjateuml dyzet vjeteumlve teuml keumlsaj shoqeumlrie kulturore ndash

artistike pjeseumlmarrje neuml festivale teuml folklorit organizimi

i festivaleve teuml foklorit pjeseumlmarrje neuml manifestime

kulturore dhe organizime teuml manifestimeve kulturore Neuml pjeseumln e treteuml janeuml teuml renditura keumlngeumlt e keumlnduara

gjateuml dyzet vjeteumlve neuml SHKA ldquoRapsha‟‟ teuml lekturuara

me kujdes nga mr sc Marjan Lulgjuraj qeuml po ashtu

kaneuml reumlndeumlsi shumeuml teuml madhe peumlr trasheumlgimineuml toneuml

kulturore neuml fusheumln e lirikeumls dhe teuml epikeumls gojore teuml

Maleumlsiseuml seuml Madhe Neuml pjeseumln e kateumlrt janeuml renditur

vendimet reagimet mireumlnjohjet ccedilmimet dhe shkrimet e

gazetave Pasojneuml Pastheumlnia Regjistri i emrave teuml njereuml-

zve dhe Regjistri i emrave teuml vendeve

Pjesa e punimeve studimore fillon me fusheumln e gjuheumlsiseuml ku prin akad i asoc prof dr Gjovalin

Shkurtaj me punimin studimor shumeuml me interes ldquoE

folmja e Hotit dhe vlerat e saj dialektologjike e

etnolinguistikerdquo ku konstaton se teuml dheumlnat nxjerrin neuml

pah afrineuml shumeuml teuml madhe qeuml kaneuml teuml folmet e Maleumlsiseuml

seuml Madhe njeumlra me tjetreumln sa mund teuml flitet si peumlr njeuml teuml

folme teuml vetme me disa dallime e luhatje Teuml folmet e

Maleumlsiseuml seuml Madhe sipas tij dallohen prerazi nga teuml

folmet e tjera teuml grupit veripereumlndimor dhe teuml mbareuml gegeumlrishtes edhe peumlr arsye teuml ruajtjes seuml togjeve uo dhe

ua peumlr fjaleumlformim e leksik dhe peumlr raste teuml rralla teuml

rotacizmit kurse neuml teuml folmen e Hotit dallohen edhe

formimet e emrave farefisnoreuml teuml shkalleumls seuml treteuml

zanafillore togfjaleumlsha teuml qeumlndruesheumlm e frazeolo-

gjizma Nga fusha e folkloristikeumls prof dr Zymer

Ujkan Neziri paraqitet me punimin studimor ldquoEposi i

Kreshnikeumlve neuml fillim teuml shekullit XXI Maleumlsia e

Madhe me qendeumlr neuml Tuzrdquo ku neuml kuadeumlr teuml projektit

ballkanik E5 peumlr UNESCO (15 veumlllime) trajton

veumlllimin me keumlngeuml nga kjo aneuml teuml hulumtuara teuml sheumlnuara dhe teuml incizuara neuml vitet 2012-2014 Lahuta

(lavda) keumltu ende peumlrdoret si neuml koheumln e mbledheumlsit teuml

pareuml Nikolleuml Ivanaj (1905) ku kreshnikeumlt vazhdojneuml seuml

jetuari edhe neuml shek XXI Legjendariteti fantastikja

mitikja rreumlfimi i gjateuml epik Ora e Zana ende e mbajneuml

themelin e keumltyre keumlngeumlve Shquhen edhe formulat

figuracioni poetik pamjet poetike portretet e heronjve

dialogu dyluftimet tiparet etike e morale kodeksi i

nderit leksiku vendor etj

Nga fusha e folkloristikeumls edhe dr sc Ismail Doda

paraqitet me punimin studimor ldquoKeumlngeumlt kreshnike dhe baladat e rinjohjes neuml Hot Maleumlsi Madherdquo Gjateuml hu-

lumtimeve meuml 1988 neuml Drume teuml Epeumlrme ka mbledhur

dhe ka incizuar edhe dy keumlngeuml peumlr Mujon e Halilin dhe

dy balada qeuml trajtohen neuml keumlteuml punim realizimi i deumlshi-

rave dhe i planeve teuml personazheve beumlmat e tyre

mbajtja e beseumls fuqia shpreheumlse gjuheumlsore folklorike

dhe estetike e vargjeve interpretimi roli i kalit e

martesat me rreumlmbim Aga Imeri e rinjohja me gruan e

pareuml pas kthimit nga Spanja neuml Ulqin etj Autori veuml neuml

pah edhe risiteuml elementet e veccedilanta dhe teuml peumlrgjithshme

teuml keumlngeumlve neuml kuadrin gjitheumlkombeumltar dhe meuml gjereuml

Studiuesja prof dr Afeumlrdita Onuzi nga fusha e

etnologjiseuml paraqitet me punimin studimor ldquoXhubleta

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

47

shqiptare neumlpeumlr shekujrdquo Qeuml neuml fillim konstaton se

ndoshta asnjeuml veshje shqiptare nuk eumlshteuml konsideruar aq

simbolike sa ajo me xhubleteuml e peumlrdorur nga grateuml e

zoneumls alpine teuml Shqipeumlriseuml Veriore Veccediloriteuml e keumlsaj veshjeje kaneuml teumlrhequr veumlmendjen e shumeuml studiuesve

E veccedilanta qeumlndron kryesisht neuml prerjen e saj Mbi teuml

gjitha veshja me xhubleteuml ka njeuml sistem dekorativ

shumeuml teuml rralleuml ashtu si edhe repertori i motiveve por

simbolika e tyre fatkeqeumlsisht ende nuk eumlshteuml

transkriptuar pohon ajo dhe peumlrfundon se veshjet neuml

terakota janeuml me pamje fundi neuml formeuml keumlmbane (si e

xhubleteumls seuml maleumlsive shqiptare) teuml njohura qeuml neuml mijeuml-

vjeccedilarin e dyteuml para Krishtit

Dr sc Rovena Vata paraqitet me punimin studimor ldquoFrymimi shqip i kulteve i dokeve i zakoneve dhe i

simboleve kombeumltare neuml Hotrdquo Krahina e Hotit teuml

Maleumlsiseuml seuml Madhe eumlshteuml dalluar peumlr traditeuml kombeumltare

dhe kjo traditeuml vazhdon edhe sot e keumlsaj dite neuml ruajtjen

dhe neuml kultivimin e saj neuml ceremoniteuml e lindjes teuml

dasmeumls apo teuml vdekjes thoteuml ajo Kultet doket e zakonet

edhe neuml keumlteuml krahineuml ruhen si shtreseumlzime kulturore

peumlrgjateuml shekujve peumlrfundon ajo duke shtuar se tradita

eumlshteuml tregues i karakteristikave sociale dhe individuale

teuml njeriut teuml shijeve teuml tij estetike teuml karakterit teuml

mosheumls teuml gjiniseuml dhe teuml etniseuml edhe neuml Hot dhe neuml Ma-

leumlsineuml e Madhe

Nga etnomuzikologjia kemi punimin e ma sc Esat

Ruka ldquoVeumlshtrim etnomuzikor i repertorit neuml festivalet

folklorike teuml SHKA-seuml ldquoRapshardquo - Hot Maleumlsi e

Madhe Disa mendime rreth organizimit teuml festivaleve

folklorike kombeumltarerdquo ku flet peumlr organizimin e

festivaleve folklorike dhe konstaton se neuml rreth 80 teuml

programeve teuml tyre teuml performuara neuml skeneuml tingeumlllojneuml

jonet muzikore Por nga peumlrvoja joneuml organizative dhe

skenike thoteuml ai analizat dhe vlereumlsimet

etnomuzikologjike dhe etnoorganologjike janeuml teuml pakta Neuml keumlto veprimtari teuml dimensioneve teuml meumldha eumlshteuml e

nevojshme prania e specialisteumlve e eksperteumlve

folkloristeuml etnologeuml etnomuzikologeuml e koreologeuml dhe

kontributi i tyre analitik peumlrfundon autori

Nga etnokoreografia ma sc Dilaver Kryeziu paraqet

punimin ldquoSHKA ldquoRapshardquo e Hotit teuml Maleumlsiseuml seuml

Madhe organizuese e festivalit teuml madh folklorik neuml

Vitojeuml keumlngeumlt dhe vallet - epika dhe lirikardquo Krahina e

Maleumlsiseuml seuml Madhe ndryshon nga teuml gjitha krahinat

shqiptare sepse mbizoteumlron epika thoteuml ai Ndeumlr

pasuriteuml meuml teuml meumldha teuml keumlsaj zone konsiderohen teuml jeneuml keumlngeumlt dhe vallet maleumlsorccedile me epikeumln dhe me lirikeumln e

tyre sidomos vallet njeumlshe dhe dyshe Interpretimi

larushia kostumografike unike (xhubleta) indentifikojneuml

folklorin e Maleumlsiseuml seuml Madhe SHKA ldquoRapshardquo eumlshteuml

organizuese e festivalit teuml madh folklorik neuml Vitojeuml ku

keumlto vlera teuml meumldha etnolkuture pasqyrohet qeuml dyzet

vjet Haziz Hodaj kryetar i SHKA ldquoMaleumlsorirdquo shkruan

artikullin ldquoBinjakeumlzimi Veumlllazeumlrimi U bashkuam peumlr

t‟mos u ndareuml kurreumlrdquo duke theksuar qeuml neuml fillim se nga

viti 2002 SHKA-seuml ldquoMaleumlsorirdquo Gjonaj Has ka njeuml

moteumlr neuml Maleumlsineuml e Madhe ndash SHKA- neuml ldquoRapshardquo e Drumes seuml Hotit Sot gati dy dekada pas asaj kohe

thoteuml ai eumlshteuml i freskeumlt momenti i paraqitjes neuml skeneumln e

festivalit ldquoHasi jehon 2001rdquo teuml SHKA - seuml ldquoRapshardquo nga

Drumja e Hotit Ishte veumlllazeumlror jeteumlsimi i keumlsaj aspirate

peumlr binjakeumlzimin Propozimi u beuml neuml Gjonaj ndeumlrsa u konkretizua neuml Vitojeuml neuml gusht teuml vitit 2002 ateumlhereuml kur

ldquoRapshardquo organizoi festivalin e pareuml me SHKA-teuml shqi-

ptare aktive teuml Malit teuml Zi

Neuml vijim Agron Dizdari shkruan artikullin ldquoPeumlr miqteuml e

mi neuml SHKA ldquoRapshardquo Peumlr brezat neuml vazhdimeumlsirdquo dhe

fillon me mendimin se vallet e bukura epike dhe lirike

neuml ldquoRapsheumlrdquo janeuml punuar me mjeshteumlri qeuml teuml spikaseuml e

bukura e fuqishmja delikatesa harmonia burreumlria

dashuria pra shpirti i maleumlsorit ldquoRapshardquo i ka

kushtuar veumlmendje edhe instrumentisteumlve qeuml shoqeumlrojneuml keumlngeumlt e trimave dhe teuml burreumlreshave me tematikeuml nga e

kaluara e lavdishme dhe shqeteumlsimet e sotme Ideali dhe

ndjenja kombeumltare janeuml lajtmotivi kryesor i aktiviteteve

teuml tyre Kostumet popullore janeuml ruajtur me fanatizeumlm

Sa do teuml deumlshiroja qeuml puneumln e palodhur teuml keumlsaj shoqate

teuml nderohej me titullin ldquoNderi i Kombitrdquo peumlrfundon

autori

Ma sc Anton Lajccedilaj vjen me artikullin ldquoRoli i

meumlrgimtareumlve me banim neuml SHBA neuml peumlrkrahje teuml

SHKA-seuml ldquoRapshardquo Shumeuml shqiptareuml nga Maleumlsia e

Madhe me qendeumlr neuml Tuz moreumln rrugeumln e gurbetit shkruan ai Neuml mesin e tyre ishin edhe bashkeuml-

themeluesit e shoqateumls ldquoRapshardquo qeuml asnjeumlhereuml nuk e

harruan Ajo peumlr shumeuml rapshjaneuml ka qeneuml njeuml ideal

Meumlrgata neuml SHBA ishte mbeumlshteteumlsja e saj kryesore

financiare peumlr 40 vjet Meumlrgata rregulloi ldquoSkeneumls

verorerdquo neuml Vitojeuml meuml 2003 Meuml 2008 vazhdon ai

formuam ldquoFondin Humanitar Rapshardquo neuml Detroit kurse

meuml 2010 u formua edhe SHKA ldquoRapshardquo neuml meumlrgim neuml

kuadeumlr teuml Fondit me ish ndash aneumltareuml teuml ldquoRapsheumlsrdquo dhe me

pasardheumls rapshjaneuml teuml lindur dhe rritur neuml Amerikeuml

Pjesa vijuese e librit e peumlrgatitur me shumeuml zell e

vullnet teuml madh nga Preumlleuml Junccedilaj qeuml ka teuml dheumlna peumlr

dyzet vjet aktivitete teuml ldquoRapsheumlsrdquo eumlshteuml shumeuml e reumlndeuml-

sishme por edhe beumln teuml jeteuml model peumlr historikun e

shoqeumlrive teuml tjera kulturore - artistike Libri mbyllet me

ldquoPastheumlnierdquo dhe me regjistrin e emrave teuml njereumlzve e teuml

vendeve puneuml me shumeuml vlereuml nga Avdi Gashi dhe

Valon Fetahu Tekstet e librit janeuml shqyrtuar me shumeuml

peumlrkushtim nga Keumlshilli Botues po edhe nga recensuesit

e redaktoreumlt akad prof Zeqirja Ballata dr sc Ardian

Ahmedaja prof asoc dr Bashkim Lajccedili prof dr

Afeumlrdita Onuzi prof dr Zeqirja Neziri prof as dr Albin Sadiku mr sc Esat Ruka Kjo vepeumlr eumlshteuml

peumlrgatitur peumlr shtyp sipas standardeve teknike-shkenco-

re punimet studimore kaneuml shkurtore (abstrakte) fjaleuml

ccedileleumlsa peumlrfundim rezyme neuml gjuheumln angleze dhe

bibliografi Madje edhe artikujt kaneuml rezyme neuml gjuheumln

angleze peumlr hir teuml lexuesve teuml shumteuml neuml Evropeuml e neuml

SHBA Edhe fotografiteuml sjellin deumlshmi me shumeuml pesheuml

dhe e ploteumlsojneuml e e zbukurojneuml librin Shoqata

kulturore-artistike ldquoRapshardquo Drume Hot Maleumlsi e

Madhe 40 vjet teuml veprimtariseuml qeuml beumln teuml konsiderohet

ndihmeseuml me shumeuml reumlndeumlsi peumlr etnokultureumln shqiptare teuml Maleumlsiseuml seuml Madhe

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

48

Mimoza Hasani-Pllana Prishtineuml Kosoveuml

Poezia e re shqipe e migracionit

(fundshekulli XXndashfillimshekulli XXI)

Poezia e migracionit e publikuar neuml dekadat qeuml mbylleumln

dhe hapeumln shekujt XXdhe XXI eumlshteuml vazhdimeumlsi e

traditeumls seuml shkrimit teuml leteumlrsiseuml shqipe neuml diasporeuml

Poeteumlt e rinjeuml kosovareuml pateumln thuajse teuml njeumljtin fat me

shkrimtareumlt pararendeumls qeuml me veprat e shkruara neuml

diasporeuml laneuml gjurmeuml neuml leteumlrsineuml shqipe Neuml historineuml e

leteumlrsiseuml shqipe disa nga veprat emblematike janeuml produkt i puneumls seuml shkrimtareumlve teuml emigruar neuml koheuml teuml

ndryshme qeuml do teuml thoteuml se disapora shqiptare ndeumlr vite

dha kontribut teuml ccedilmuarpeumlr zhvillimin e leteumlrsiseuml

Neumlse keumlrkojmeuml gjurmeumlt e leteumlrsiseuml shqipe neuml kontinentin

europian neuml gjysmeumln e dyteuml teuml shek XIX dhe thuasje

deri neuml fund teuml shek XX qendrat meuml produktive dalin teuml

jeneuml Rumania Italia Bullgaria dhe Greqia Ndeumlrsa neuml

pjeseumln e fundit teuml shekullit XX neuml veccedilanti neuml dekadeumln e

fundit ndryshon edhe destinacioni i migracionit

shqiptar neuml veccedilanti atij kosovar Vitet 1990-2000 sheumlnojneuml numrin meuml teuml madh teuml emigranteumlve ndeumlr ta

edhe shkrimtareuml dhe intelektual kosovareuml qeuml detyrimisht

u zhvendoseumln nga atdheu drejt qendrave meuml teuml meumldha

europiane e boteumlrore Rritja e emigracioinit gjateuml keumlsaj

kohe ishte pasojeuml e ndryshimeve politike neuml ish-

Jugosllavi ku jeta zhvillohej larg ritmeve normale edhe

peumlr shumiceumlne vendeve ballkanike sidomos vendeve qeuml

peumlrbeumlnin ish-Jugosllavineuml Qendrat meuml produktive

letrare teuml fundshekullit XX dhe fillimshekullit XXI janeuml

Austria Gjermania Suedia dhe Zvicra Si neuml Kosoveuml

ashtu edhe neuml qendrat shqiptare neuml diasporeuml fundi i

shekullit XX sheumlnon prurjet meuml teuml meumldha neuml zhanrin e poeziseuml Andaj edhe korpusi i vepreumls poetike eumlshteuml i

gjereuml i pasuruar me veprat e autoreumlve teuml rinjeuml dhe me

veprat e autoreumlve teuml deumlshmuar

Neuml vazhdim nga keumlto kateumlr qendrat do teuml shohim veteumlm

kriimtarineuml e dy poeteumlve kosovareuml Beqeuml Cufaj

(Gjermani) dhe Anton Marku (Austri)

Beqeuml Cufaj neuml dekadeumln e fundit teuml shekullit XX botoi

dy peumlrmbledhje poetike Balada Budallqe (1994) dhe

205 (1996) Te peumlrmbledhja Balada Budallaqe kemi njeuml poetizim teuml dhimbjes individuale teuml peumlrqendruar

neumlsituata teuml vetmiseuml seuml madhe qeuml shprehin mallinpeumlr

humbjen dhe mungeseumln e njereumlzve teuml dashur si neuml elegji

dashurie peumlr veteumln e dyteuml Pastaj neuml keumlrkim teuml shenjave

teuml mbetura nga takimet e shkuara poeti beumln peumlrpjekje teuml

risjell kujtime dashurie neuml koheuml reale duke beumlreuml qeuml tema

e dashuriseuml teuml dominoj neuml shprehjet e tij poetike

Jeta qeuml na ndau pa na pyetur fare

Peumlr planet feumlmijeumlt lumturineuml

E shitur sheumltitoreve teuml jeteumls

Tashti qan peumlr mua dhe peumlr veten

Jemi neuml robeumlri sa hereuml ta kam theumlneuml S beumln teuml qajmeuml peumlr dashuriteuml e humbura

Atdheun e tradhtojmeuml

De Radeumln pyete e dashur teuml tregon

Pa atdhe s ka dashuri

Lumi i jeteumls shqip po eceumln (Cufaj 1994 33)

Peumlrmbledhja Balada

Budallqe plot me

figura metaforike

poetizon copeumlza jete

qeuml laneuml gjurmeuml personale dhe

nacionale Shenjat e

jeteumls te ky libeumlr dalin

edhe neuml formeuml titujsh

te kateumlr kapitujt qeuml

ndeumlrtojneuml struktureumln e

librit Keumlngeuml

tatuazhesh Elegji peumlr

veteumln e dyteuml

Meikjedhe Grafite

Teuml kateumlr titujt veumlneuml neuml

pah rikrijimin e situatave teuml lidhura

peumlr kujtimet e poetit e

teuml shkruara neuml poezi

Njeumlsoj peumlrmbledhja e dyteuml poetike 205 peumlrshkohet nga

gjuha e pasur e figurave si mundeumlsi peumlr teuml krijuar situata

teuml reja nga njeuml koheuml e shkuar qeuml do teuml thoteuml se figura neuml

keumlto poezi luan rolin e saj si fuqi peumlr teuml shprehur me

shkrim ngarkeseumln emocionale teuml poetit por edhe peumlr

teumlshkruarneuml leteumlr njeuml pjeseuml teuml realitetit duke krijuar njeuml

poezi ngjasheumlmsikur teumlshohim njeuml fotografi Peumlr ta provuar keumlteuml mendim neuml vazhdim sjellim njeuml gjendje

emocionale teumlshprehur me heshtje neumlpeumlrmjet figureumls seuml

reticcedilenceumls

O Zot Si sacutee kam njeuml eumlndeumlrr

tacutei shoh syteuml e shuar Po shuhem(Cufaj 1996 5)

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

49

Neuml teumlreumlsi figura si shprehje e zgjedhur peumlr krijimin e

poeziseuml te Cufaj ruan statusin e njeuml prej parimeve

themelore peumlr shkrimin e saj

Poeti kosovar Anton

Marku meuml 2010 neuml

gjuheumln shqipe dhe

gjermane botoi

peumlrmbledhjen poetike

Vizioni blu teuml

strukturuar neuml peseuml

kapituj Ngjyra e paqes

Njolla dielli Metafora e

liriseuml Tingulli i shiut

Shtegtim shpirteumlrash Pra libri Vizioni blu

peumlrveccedil peumlr lexuesin

shqiptar eumlshteuml i

peumlrkthyer edhe neuml

gjuheumln gjermane peumlr

lexuesin austriak

Marku emigrant neuml shtetin austriak teuml shkruarit e

poeziseuml e peumlrcepton si meumlnyreuml jete neumlpeumlrmjet seuml cileumls

autoreumlt shqiptareuml kaneuml sjelleuml njeuml frymeuml teuml re neuml leteumlrsineuml

e diasporeumls konkretisht neuml leteumlrsineuml austriake si peumlr nga

temat qeuml trajtojneuml stili i shkrimit apo qasja ndaj fjaleumls seuml shkruar si shenjeumlzim estetik Madje kjo qasje eumlshteuml

edhe njeuml ndeumlr arsyet kryesore qeuml leteumlrsia shqipe jo dhe

aq e njohur peumlr lexuesin austriak teuml vlereumlsohet ccedildo diteuml

e meuml shumeuml si vlereuml e shtuar Sipas Markut leteumlrsineuml

shqipe me leteumlrsiteuml e vendeve tjera europiane e peumlrafron

harmonia mes mendimeve larmia e narracionit

meditimi reflektiv apo mesazhi artistik por edhe pasuria

e figurave stilistike si metafora simboli krahasimi etj

Ky mendim mund teuml lexohet si proveuml teorike se poezia

e shkruar me gjuheuml figurative sikur edhe ajo qeuml shkruhet

me gjuheuml teuml zakonshme gjeneron kuptime teuml figurshme qeuml teuml zakonshmes i japin kuptim teuml jashteumlzakonsheumlm neumln

driteumln e reflektuar nga shpirti bota e poetit (Rrahmani

2003 119) Prandaj peumlr ta kuptuar poezineuml e Markut

eumlshteuml i pamjaftuesheumlm leximi i pareuml apo rileximi ajo

keumlrkon njeuml lexim alegorik peumlr ta kuptuar mesazhin e saj

Shenja teuml tilla alegorike jep poezia Neuml ikje e

karakterizuar edhe peumlr tonin melankolik

Nuk pateumlm koheuml

Koheumln ta presim

As ateumlhereuml kur liria ishte

E teuml gjitheumlve dhe e askujt

Mbi qiellin toneuml Ngadaleuml po digjet

Eumlndeumlrr dikur e pareuml

Para se teuml pereumlndojeuml

Do beumlhet meuml mireuml

Peumlr teuml keqen toneuml (Marku 2010 45)

Poeteumlt Cufaj dhe Marku neuml keumlto dy dekada arriteumln

komunikimin me publikunlexuesin shqiptareuml dhe teuml

huaj neuml veccedilanti ateuml gjermanfoleumls neumlpeumlrmjet shprehjes

poetike si njeuml fuqi peumlr teuml shkruar ndjesiteuml personale por

edhe situatat dramatike neumlpeumlr teuml cilat kaloi populli i Kosoveumls Pra poeteumlt krijuan njeuml lloj komunikimi teuml

veccedilanteuml neumlpeumlrmjet gjuheumls si elementi qendror i

ligjerimit teuml rregullteuml e qeuml te ligjeumlrimet poetike shtrihet

peumlrtej funksionit teuml shprehjes seuml thjeshteuml peumlr teuml marreuml

funksione teuml reja stilistike semiotike tematike (Hamit 2005) Sipas Hamitit kjo e fundit funksionon neuml disa

nivele me fillim neuml nivel lokal peumlr t`u shtrireuml neuml ateuml

universal keumlshtu qeuml gjuha merr fuqi peumlrcaktuese peumlr

stilin e poetit

Si peumlrfundim poezia e re e migracionit e dy dekadave teuml

theksuara meuml larteuml nxjerr neuml pah tendenceumln e poeteumlve

peumlr ruajtjen e vazhdueshme teuml lidhjes kulturore e letrare

me atdheun Poeteumlt qeuml peumlrmendeumlm dhe poeteuml tjereuml neuml

diasporeuml vepreumln e shkruar neuml qendrat europiane ku

jetonin e publikuan edhe neuml Kosoveuml si shenjeuml peumlr tu identifikuar me vendin e origjineumls brenda konceptit teuml

tjetrit teuml teuml huajit Keumlteuml keumlmbeumlnguleumlsi duhet ccedilmuar duke

paseuml parashysh se neuml Ballkan prej ku edhe vijneuml poeteumlt

shqiptareuml koncepti i tjetrit eumlshteumli debatuesheumlm neuml

vazhdimeumlsi Studiuesja bullgare Maria Todorova neuml

studimet e saj (derisa hulumtonte ontologjineuml e

Ballkanit) vlereumlson se sfidat politike kulturore dhe

historike qeuml kaneuml kaluar popujt gjateuml bashkeumljeteseumls

qindravjeccedilare neuml Ballkan vijneuml si pasojeuml e njohjes apo

edhe mosnjohjes seuml konceptit teuml tjetrit (Todorova

1999163-171)

Kur kemi parasysh faktin se leteumlrsia shqipe eumlshteuml njeuml

leteumlrsi e vogeumll dhe pak e njohur peumlrtej kufijve ballkanik

kuptojmeuml se poezia e migracionit kontribuoi

veccedilaneumlrisht neuml njohjen dhe promovimin e gjuheumls shqipe

vlerave letrare identitare e kulturore teuml Kosoveumls neuml

qendrat ku u zhvillua Po ashtu kontribuoi neuml krijimin e

urave kulturore me popujt e tjereuml emigrant dhe vendeumls

si dhe hapi rrugeuml peumlr njohjen e poeziseuml shqipe teuml

Kosoveumls neuml rrafshin ndeumlrkombeumltar duke prezantuar njeuml

segment teuml jeteumls shoqeumlrore para lexueseve teuml huaj

Refernca

Anton Marku Vizioni blu-Die blaue vision Klubi Letrar

bdquobdquoGjon Nikolleuml Kazazirdquo Gjakoveuml 2010

Beqeuml Cufaj Balada Budallaqe Rilindja Prishtineuml

1994

Beqeuml Cufaj 205 Dukagjini Pejeuml 1996

Maria Todorova Is the Other a useful cross-cultural

concept Some thoughts on its implication to the Balkan

regionrdquo Berghahn Books Internationale

Schulbuchforschung Vol 21 No 2 (1999)

Mimoza Hasani Pllana Shtegtimi i shqipes neuml Europeuml

OLYMP Prishtineuml 2019 Sabri Hamit Tematologjia ASHAK Prishtineuml 2005

Zejnullah Rrahmani Leximi dhe shkrimi Faik Konica

Prishtineuml 2003

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

50

Mr Sc e gjuhёsisё Prof Migena Arllati Gjakovё

Eksplorim poetik peumlr Mirditeumln

Refleksione rreth librit ldquoMirditeuml e mirditoreumlrdquo teuml autorit Hasan Hasani ndash Peumlrkola

Teuml vizitosh Mirditeumln keumlteuml

perleuml malore me bukuri teuml

rralla eumlshteuml jo thjesht njeuml rast

qeuml duhet shfryteumlzuar por njeuml

nder qeuml secili shqiptar do ta

konsiderojeuml teuml tilleuml sapo teuml

hedheuml hapat e pareuml neuml keumlteuml

vend Neuml ccedildo koheumlsi Mirdita

eumlshteuml konsideruar njeuml treveuml e

virgjeumlr peumlr nga bukuriteuml e rralla natyrore si dhe krahina

meuml e pashkelur nga keumlmba e

pushtuesit meuml e pabindura

ndaj ligjeve teuml huaja teuml

ardhura dhunsheumlm neuml shekuj

Sa hereuml qeuml bie fjala peumlr Mirditeumln meuml vjen ndeumlr mend

miss Edit Durham e cila pasi kishte beumlreuml njeuml xhiro fort teuml

gjateuml neumlpeumlr maleumlsiteuml e Shqipeumlriseuml seuml Veriut kish

vendosur teuml kthehet neuml Mirditeuml ku sikurse shkruan hasi

neuml njereumlz besnikeuml teuml afteuml peumlr teuml adhuruar diccedilka heroike qeuml ishin teuml gatsheumlm teuml ndiqnin parimet e tyre deri neuml

vdekje Udheumltarja angleze i peumlrshkruan me veumlrteteumlsi

keumlto mbresa neuml librin ldquoHigh Albaniardquo ku ndalet gjereuml e

gjateuml neuml kontekstin historik teuml krahineumls seuml shtrireuml peumlrmes

shtigjeve teuml thepisura teuml mbushura me mikpritje

Ereumlrat tronditeumlse teuml koheumlve kaneuml beumlreuml qeuml njereumlzit teuml

detyrohen teuml leumlvizin teuml shpeumlrngulen e teuml peumlrplasen neuml

aneuml teuml ndryshme teuml trojeve dhe kjo neuml teuml shumteumln e

rasteve ka sjelleuml si pasojeuml ndryshimin e emeumlrtimit teuml

familjes Nuk eumlshteuml aspak e lehteuml teuml niseumlsh nga fillimi

diku gjetkeuml njeuml rrjedheuml jete teuml ndeumlrprereuml detyruesheumlm neuml vendin e origjineumls por shumeuml meuml veumlshtireuml se kjo eumlshteuml teuml

ndryshosh qofteuml edhe veteumlm neuml veumlshtrim teuml jashteumlm neuml

pjeseuml teuml reumlndeumlsishme teuml qenies a peumlrkateumlsiseuml apo teuml

braktiseumlsh njeuml pjeseuml teuml konsiderueshme teuml identitetit teuml

trasheumlguar Shqiptareuml teuml zonave teuml ndryshme neumln

presionin dhunues teuml rrethanave e kaneuml beumlreuml keumlteuml duke

rifilluar njeuml jeteuml teuml re diku neuml njeuml tjeteumlr zoneuml por teuml jesh

mirditor do teuml thoteuml neuml jeteuml teuml jeteumlve teuml mbetesh i tilleuml

pavareumlsisht se ku do teuml t‟gjuajneuml dallgeumlt e jeteumls

Neuml Dushkajeuml teuml Gjakoveumls neuml fshatin Shqiponjeuml (ish Jabllaniceuml) ndodhet njeuml lagje teuml cileumln vendasit e quajneuml

Lagja e Peumlrkolajve Njereumlzit deumlshmojneuml se keumltu janeuml

vendosur Peumlrkolajt e ardhur nga Domgjoni i Mirditeumls

histori qeuml i peumlrket shekullit teuml 18-teuml Thuhet se i pari

Pren Kola me teuml veteumlt kish ndeumlrruar tri fshatra derisa u

vendos neuml Jabllaniceuml e konvertimi i feseuml do teuml ndodhte

rreth shtateuml dekada meuml voneuml Hasan Hasani - Peumlrkola

nuk eumlshteuml as meuml shumeuml e as meuml pak se pasardheumls prej

njeumlrit nga keumlta mirditoreuml Kur e pyet peumlr Mirditeumln atij i

ndizet bebja e syrit ndeumlrsa fjala nuk i bindet teuml

artikulohet e teuml daleuml neuml ajeumlr menjeumlhereuml pasi e pengon

emocioni Dhe thoneuml se emocioni nuk ka zeuml Autori

pra ka origjineuml teuml pasteumlr nga Mirdita ndaj kur i duhet teuml flaseuml peumlr vendin dhe njereumlzit e tij teuml origjineumls ndjen sikur

damareumlt neumln leumlkureuml i fryhen dhe gjaku turret furisheumlm

dejve ashtu si lumi Mat rrjedheumls seuml tij Ai eumlshteuml

domgjonas Sot e treqind vjet meuml pareuml kur teuml pareumlt e tij

u larguan prej andej siccedil duket kaneuml leumlneuml peng neuml tokeumln

mirditore diccedilka teuml madhe e cila i beumln edhe sot e keumlsaj

dite pinjolleuml si HASAN HASANI qeuml teuml keumlrkojneuml

ldquovuleumlnrdquo e veumlrteteumlsiseuml seuml origjineumls vuleuml qeuml tek ai thirret

PEumlRKOLA Edhe pse gjeneratat e meumlvonshme teuml

familjes seuml tij janeuml vendosur neuml Dushkajeuml teuml Gjakoveumls

Hasani e ka pasur Mirditeumln me vete qeuml kur ka qeneuml neuml koheumln e keumlngeumlve teuml djepit neuml rreumlfenjat neuml odeumln e

burrave neuml tregimet e ardhura brez pas brezi peumlr burrat

dhe trimat dhe keumlshtu me dhjeteumlra e qindra histori

mirditore kaneuml fjetur brenda tij duke ndeumlrtuar njeuml boteuml

meuml vete boteuml teuml cileumln do teuml vinte momenti teuml na e

shfaqte hapur neuml njeuml veumlllim teuml teumlreuml poetik

ldquoMirditeuml e mirditoreumlrdquo njeuml veumlllim prej 222 faqesh me

poezi kushtuar atij areali gjeografik human dhe

shpirteumlror teuml cilin autori e peumlrcakton qeuml neuml titull neuml fakt

eumlshteuml shumeuml meuml shumeuml se thjesht njeuml veumlllim poetik

Autori gdhend neuml teuml si teuml ishte njeuml peumlrmendore Mirditeumln e tij teuml cileumln e ka pasur brenda vetes gjitheuml

jeteumln mirditoreumlt e tij me teuml cileumlt ndan teuml njeumljteumln ADN

teuml njeumljteumln teuml djeshme me synimin peumlr teuml ndeumlrtuar

dimensionin e seuml sotmes Teuml sotmen pasi pikeumlrisht sot

me keumlteuml veumlllim autori na deumlshmon pashkeumlputshmeumlrineuml e

identitetit teuml tij E neseumlrmja tashmeuml veccedilse eumlshteuml e sigurteuml

sepse hallkat e zinxhirit janeuml lidhur dhe ato funksionojneuml

neuml favor teuml vazhdimeumlsiseuml seuml materies Peumlrpjekjet

autoriale teuml tij meuml kujtojneuml ldquopeumlrpeumllitjetrdquo e Pjeteumlr Budit

peumlr teuml deumlshmuar traditeumln bazuar neuml parimin atdhetar e

kulturor autentik ldquohellipTeuml mos gjindem i harruom keumlteuml jeteuml tue shkuomrdquo Dy vjet meuml pareuml Hasan Hasani botoi

monografineuml ldquoPeumlrkolajtrdquo libeumlr teuml cilin e konsideronte

obligim ndaj gjenezeumls ndaj pararendeumlsve e deri te keumlta

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

51

teuml sotmitOrigjina eumlshteuml peumlr njeriun si rreumlnja peumlr pemeumln

Sado qeuml pema teuml rritet e teuml leumlshojeuml degeuml sado teuml mbushet

sytha e lule gjithccedilka neuml teuml eumlshteuml rezultat i ushqimit qeuml

vjen nga rreumlnjeumltKeumlshtu edhe njeriu Sado teuml rritet e teuml madhohet neuml jeteuml kudo teuml shkojeuml e ccedilkado teuml beumljeuml

gjithmoneuml veprimi i tij do t‟i referohet rreumlnjeumlve nga ka

daleuml Peumlr shkrimtarin Hasan Hasani - Peumlrkola rreumlnja ka

leumlshuar ushqim neuml plot shtateuml dekada E kemi pareuml ateuml

neuml botime e vepra teuml shumta krijuese poetike e

studimore por kam bindjen se ky botim i fundit vjen si

ajo vera e vjeteumlr e ruajtur me kujdes peumlr koheuml dhe miq

teuml veccedilanteuml Dhe ja erdhi momenti qeuml brendia e ruajtur

brenda shpirtit skuteumls meuml teuml sigurteuml teuml njeriut teuml

shpeumlrthejeuml teuml daleuml nga vetvetja dhe teuml artikulohet qarteuml

neuml njeuml veumlllim teuml teumlreuml krijimesh poetike

Neuml fakt do t‟i mbetesha borxh autorit neumlse keumlteuml veumlllim

do ta quaja thjesht njeuml veumlllim poetik pasi libri veumlrtet

peumlrmban veteumlm poezi por me aneuml teuml leumlndeumls qeuml trajton ai

na veuml neuml preheumlr njeuml thesar teuml veumlrteteuml njeuml miniereuml e cila

sa meuml shumeuml geumlrmohet neuml teuml aq meuml shumeuml vazhdon teuml

befasojeuml dhe keumlnaqeuml me pasuriteuml e saj Si gjithmoneuml

shpirti i tij prej artisti teuml fjaleumls e beumln teuml ndjehet i

privilegjuar neuml shprehjen e ndjesive ndeumlrsa nga ana

tjeteumlr qenia e tij prej nipi e steumlrnipi mirditor e beumln teuml

ndjehet i ndjesheumlm dritheumlrues ndaj kulleumls seuml vjeteumlr

gurreumls seuml pashtershme teuml ujit brisk ajrit teuml flladitsheumlm qeuml duket sikur teuml ccedilan leumlkureumln reve teuml cilat peumlr pak mund t‟i

prekeumlsh me doreuml nga maja e kreshteumls varreve me gureuml

stralli teuml steumlrgjysh katragjysheumlrve e plot e plot

fragmenteve teuml tjera teuml keumlsaj bote teuml madhe mirditore

Duket sikur shpirti i poetit eumlshteuml i vogeumll peumlr t‟i nxeumlneuml teuml

gjitha keumlto aq meuml tepeumlr peumlr t‟i mbajtur brenda vetes neuml

vite e dekada Por damarin e tij e furnizon ajo rreumlnja qeuml

thameuml meuml sipeumlr rreumlnja teuml cileumln ai me keumlteuml veumlllim

poezisheuml po e ujit e po e ushqen bukur mireuml peumlr ta

rigjeneruar edhe njeumlhereuml ashtu siccedil i deumlshiron e gjitheuml

qeniaNeuml krijimtarineuml 50 vjeccedilare shkrimtari Hasan Hasani ka shkruar e ka theumlneuml bollsheumlm rreth shumeumlccedilkaje

qeuml ka qeneuml pjeseuml e frymeumlzimit teuml tij letrar dhe pjeseuml e

interesimit teuml tij studimor Por ldquoMirditeuml e mirditoreumlrdquo e

ka beumlreuml shpeshhereuml teuml ndjehet i vogeumll i pafuqisheumlm i

dritheumlruar sepse teuml gjitheuml ndjehemi feumlmjeuml ndjehemi teuml

vegjeumll kur kthehemi tek neumlna Dhe Mirdita peumlr teuml eumlshteuml

si neumlna gjeneza ushqimi (shpirteumlror) pavdekeumlsia

Udheumltimi poetik paraprihet nga udheumltimi fizik Pasi ka

prekur me gjymtyreumlt e tij ccedildo vend e ccedildo skuteuml peumlr teuml

cileumln kish deumlgjuar e kish imagjinuar vite me rradheuml pasi

ka pareuml me syteuml e tij ngjyreumln e qiellit dhe teuml tokeumls mirditore pasi ka nderuar djepat kullat dhe varret ai neuml

krah me muzeumln i peumlrvishet misionit teuml krijimit Autori e

peumlrshkruan poetikisht hap pas hapi relievin e keumlsaj zone

njeuml brez i gjereuml gjeografik qeuml nga Bjeshka e Kaccedilinarit

Ara e Skeumlnderbeut Munella Zepa Bjeshkeumlt e Oroshit

Valmori Kroi i Bardheuml e deri neuml majeumln e Kunoreumls

Lugina e Peumlrroit teuml Urakeumls njeuml seumlreuml shpellash si shpella

e Meumlrkurthit shpella Kusia e Ndue Gjonit Shpella e

Akullit dhe ajo e Steumlrqokeumlve liqeni i Konajt e plot e

plot teuml tjereuml Toponimia autoktone beumln qeuml peumlrjetimet neuml

vargje teuml duken sikur jehojneuml nga shekujtPoeziteuml teuml renditura njeumlra pas tjetreumls teuml japin peumlrshtypjen sikur

ngjasojneuml me pjeseuml bdquopuzzles‟ teuml cilat kur bashkohen siccedil

duhet krijojneuml njeuml pamje funksionale neuml teumlreumlsi

Gjeografia e vendbanimeve asnjeumlhereuml nuk jepet e

shkeumlputur nga njereumlzit prandaj teksti dhe konteksti vendi dhe personazhi funksionojneuml si njeuml binom ku njeumlra

pjeseuml s‟mund teuml funksionojeuml pa tjetreumlnPeumlrshkrimet e

natyreumls seuml rralleuml e mahniteumlse asnjeumlhereuml nuk vijneuml teuml

shkeumlputura nga historia qindra vjeccedilare ku edhe pylli

edhe guri edhe majat e maleve e kaneuml njeuml historiNeuml

fakt keumltu gjithccedilka eumlshteuml deumlshmitare e historiseuml Teuml jepet

peumlrshtypja se ngado qeuml ta kthesh kokeumln do teuml deumlgjosh

deumlshmi mbi teuml veumlrteta e beumlma trimeumlri e heroizma qeuml teuml

befasojneuml duke teuml detyruar t‟i peumlrpish me sy e vesheuml Aq

i veumlrteteuml eumlshteuml autori neuml peumlrjetimet e vargeumlzuara saqeuml neuml

lexim e sipeumlr mua m‟u krijua peumlrshtypja se isha bashkeumludheumltare neuml rrugeumltimin e tij Pa e tepruar them se

m‟u duk se i vizitova keumlto vende se i pasheuml me syteuml e

mendjes peumlrshkrimet monologjet betejat kujat gjeumlmat

e gjithccedilka teuml sendeumlrtuar aty

Teuml tre kapitujt teuml titulluar ldquoLibri i pareumlrdquo ldquoLibri i dyteumlrdquo

dhe ldquoLibri i treteumlrdquo kulmojneuml me poemeumln ldquoUneuml mirditorirdquo

e cila jo rasteumlsisht eumlshteuml leumlneuml neuml mbyllje teuml librit ldquoKeumlngeuml

peumlr vete dhe Peumlrkolajtrdquo e kthen autorin neuml subjekt dhe

subjektin neuml pikeumlreferim Krijuesi poet keumltu vendoset

teumlreumlsisht neuml poziteumln e peumlrfaqeumlsuesit teuml farefisniseuml duke i

dheumlneuml vetes teuml drejteumln teuml flaseuml dhe teuml deumlshmojeuml neuml emeumlr teuml tyre ldquoPeumlrkolajt nrsquoDushkajeuml peumlrhereuml dereuml e hapur peumlr

mikun bukeuml dhaneuml me zemeumlr ccedilerdhe e ngrohteuml peumlr

udheumltarin haleuml neuml sy peumlr armikunhelliprdquo Nuk mungojneuml

elementet e veteumlkeumlnaqeumlsiseuml jo thjesht peumlr linjeumln e

vazhdimeumlsiseuml por edhe peumlr kompletimin e keumlsaj vlere

letrare dhe trasheumlgimore qeuml ai si autor si Peumlrkolaj po

nxjerr neuml driteuml ldquoE di Peumlrkolajt e moccedileumlm tashmeuml

ndodhen neuml amshim zili ma kaneuml edhe trsquovdekur qesh i

pari qeuml shkela nrsquotrollin e trsquopareumlve nrsquoshtegtim uneuml hyu

nrsquoqiell i mekurhelliprdquoAutori si Peumlrkolaj qeuml eumlshteuml ndjen se

ka peumlrmbushur njeuml mision i cili e tejkalon duksheumlm misionin letrar Ky mision shkon peumlrtej shkrimit teuml njeuml

vepre letrare pasi bart neuml vete motivin keumlrkues peumlr

rinjohjen dhe rigjetjen e gjenezeumls mision qeuml ka teuml beumljeuml

me synimet e tij jeteumlsore dhe si teuml tilla ato nuk i

peumlrkasin veteumlm planit letrar por edhe planifikimit

jeteumlsor ldquoKeumlshtu u rrit ky plak srsquoe di nga Mirdita a

Dushkaja qeuml vargje shkroi me lothelliprdquo Notat

emocionale arrijneuml nivele kulmore kur autori gjithccedilka

nga e djeshmja dhe e sotmja e qenies seuml tij e lidh

pazgjidhshmeumlrisht neuml peumlrmbyllje kur bindsheumlm vulos

ldquoPinjoll Mirdite ndeumlr humbeumltira shkela nrsquoshtateumldhjetat

fjaleuml e varg guri neuml zemeumlr srsquomeuml gjunjeumlzuan kurreuml peumlrpjetat as tatpjetat Dushkaja mrsquou beuml emeumlr ndash Mirdita

mbiemeumlrrdquo

I teumlreuml veumlllimi mund teuml konsiderohet si njeuml eksplorim

poetik peumlr Mirditeumln ku ndeumlrthuren mes tyre

keumlndveumlshtrimet shumeumlplaneumlshe gjeografike historike e

personale Nga ky ldquoeksplorimrdquo qeuml na ofron autori

lexuesi mbetet i ngopur me peumlrjetimet letrare e

emocionale e nga ana tjeteumlr i rritet keumlrsheumlria qeuml ta

vizitojeuml dhe ta eksplorojeuml veteuml ateuml

Gjakoveuml 15 maj 2020

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

52

Anton Marku Vjeneuml

Leteumlr armikut

I dashuri C E di se teuml kaneuml shkruar letra me mijeumlra para meje e do teuml

teuml shkruajneuml dhe po aq pas Mbase nuk do t‟i lexosh teuml

gjitha por keumlteuml timen jam i sigurteuml se do e marreumlsh neuml

duar Dhe ja pse uneuml iu takoj atyre qeuml nuk e kalojneuml

jeteumln duke u fshehur pas hijes seuml tyre por qeuml i dalin asaj

peumlrballeuml Neuml aneumln tjeteumlr uneuml e shikoj shfaqjen teumlnde nga

perspektiva e keumlmbeumlsorit ti nga ajo e voziteumlsit uneuml

deumlshiroj teuml arrij sa meuml voneuml neuml cak ti sa me shpejt

Neuml keumlteuml shkrim nuk do ta peumlrmend emrin Ty qeuml na dole

neuml rrugeuml dhe na ndeumlrpreve udheumltimin neuml mes do teuml teuml

quaj thjeshteuml C Neuml vendin tim ishte njeuml grup muzikor me emrin teumlnd teuml cilin e adhuronin teuml gjitheuml Tash e teumlreuml

bota e urren emrin teumlnd saqeuml neuml keumlteuml gareuml nuk do teuml kesh

konkurenceuml teuml denjeuml neuml keumlteuml shekull Do teuml fitosh

bindsheumlm

Keumlta rreshta i kam shkruar sot por mendimet janeuml teuml

djeshme Pra ti qeuml vret e nuk dukesh ti qeuml jeteumln e ndave

neuml dy pjeseuml ateuml para dhe pas teje mbase tash pret qeuml kjo

koheuml teuml quhet epoka jote por jo ajo do teuml quhet bdquobdquoKoha

e Mospeumlrkuljes‟‟ Sado qeuml mund teuml tingeumlllojeuml e

ccediluditshme neuml njeuml meumlnyreuml ne teuml kemi ftuar veteuml Po po ne Pasi qeuml me paraardheumlsit tu nuk u moreumlm seriozisht

ateumlhereuml i bie qeuml ne ta kemi hapur dereumln me njeuml doreuml

Tash po provojmeuml qeuml me teuml dyjat ta mbyllim por kot

Por le t‟i themi gjeumlrat me rend Mbase do teuml doje teuml dije

meuml shumeuml peumlr boteumln qeuml gjete Neumlse po ja teuml tregoj uneuml

Tek ne peumlr shembull sa meuml shumeuml po zgjerohen teuml

drejtat e kafsheumlve aq meuml shumeuml po ngushtohen ato teuml

njereumlzve Rrugeumlve teuml qyteteve tona meuml tepeumlr bien neuml sy

grateuml e mbuluar se sa ato teuml zbuluara peumlrderisa meshkuj

fryejneuml buzeumlt me bdquobdquobotox‟‟ Shkurt neuml boteumln e teuml

peumlrgjumurve atje ku trupi eumlshteuml sheumlrbeumltor i shpirtit dhe jo e kundeumlrta teuml qeumlndrosh zgjuar eumlshteuml art neuml vete

Peumlr meuml tepeumlr janeuml disa gjeumlra qeuml duhet t‟i dimeuml veteumlm

uneuml dhe ti E kuptove Veteumlm ne teuml dy Ja peumlr shembull

ne ujin e bekuar po e mbajmeuml neuml shishe parfemi Me teuml

po speumlrkasim neumlnsqetullat jo bukeumln Pastaj e di ti se

natyra eumlshteuml ende dashmireumlse me ne Ajo na jep meuml pak

se sa i keumlrkojmeuml por meuml shumeuml se sa meritojmeuml Edhe sa

gjateuml nuk e di Ja uneuml peumlr shembull si besimtar i

neumlnshtrohem ploteumlsisht vullnetit teuml saj dhe teuml Pereumlndiseuml

Neuml ndeumlrkoheuml beumlj pjeseumln time teuml puneumls lutem

I dashuri C Sa i pameumlshirsheumlm qeuml je Po po u ndal furnizimi me ujeuml

rryma dhe internet Mos e thashteuml qielli Neuml keteuml rast

njeuml fqi imi nga kati i kateumlrt me njeuml grumbull tatuazhesh

neuml gjok me siguri do teuml ccedilmendej e do teuml ulurinte

bdquobdquogjithccedilka po por internetin jo Ateuml asesi Si do teuml ja

beumljmeuml pa facebook insta whatsbdquoup snpachat A jetohet

pa to Interneti do teuml jeteuml i fundit qeuml do teuml mund teuml

rreumlzohet Si Olimpi si bdquobdquoair force one‟‟ Ky ishull nuk

guxon teuml bjereuml‟‟ Ky tipi qeuml kur kishte filluar teuml merrej

me shitjen e patundhmeumlrive kishte gjithmoneuml e meuml

shumeuml para por gjithnjeuml e meuml pak koheuml E uneuml Uneuml tek

tash po i marr lakmi Albanit qeuml ka vite qeuml jeton bdquobdquooffline‟‟ Neuml bdquobdquogoogle‟‟ nuk mund teuml gjesh asnjeuml

fotografi teuml tij

Tani deteumlrat janeuml qeteumlsuar Veteumlm shiu i zgjon Ata nuk

e peumlrjashtojneuml mundeumlsineuml qeuml keumlteuml vit bota u dogj nga

zjarri qeuml veteuml e ndezi Sot eumlshteuml dita jote Ende po Por

do teuml vij dita joneuml ateumlhereuml edhe minjeumlt do teuml keneuml meuml

shumeuml se njeuml vrimeuml peumlr tu fshehur por ty nuk do teuml

mbetet asnjeuml Mund teuml beumlsh gjithccedilka por njeuml gjeuml nuk do

e arrish qeuml teuml beumlsh qeuml ne ta veumlmeuml veten neuml kryq teuml

vetkryqeumlzohemi Njereumlzimi ende beson neuml engjuj por ty duket se do teuml na duhet teuml teuml mundim teuml veteumlm

I dashuri armik

Shumiceumls pres nesh ti i mbylle gojeumln Neuml keumlto javeuml i

kemi pastruar lareuml e feumlrkuar duart meuml shpesh dhe meuml

gjateuml se asnjeumlhereuml meuml pareuml Neuml ora teteumlmbeumldhjeteuml nisin

duartrokitjet nga dritaret Teuml gjitheuml bashkeuml fetareuml meuml

pak teuml tilleuml dhe ateisteuml Ateuml qeuml nuk e arriti akush para

teje e beumlre ti Na bashkove neuml frikeuml vuajtje dhe

dhembje E rizbuluam dashurineuml peumlr njeumlri-tjetrin

Shpresoj teuml vazhdojmeuml keumlshtu edhe pas teje Do teuml doja

qeuml kjo teuml ishte e vetmja gjeuml qeuml do teuml trasheumlgonim nga ti

Duket se veteumlm gjyshja ime qeuml ka kaluar teuml njeumlqindatat

dhe teuml ngujuarit neuml bdquobdquoBig Brother‟‟ as sot neuml fund teuml

prillit ende nuk e kaneuml marreuml vesh se ti je duke beumlreuml

keumlrdineuml neumlpeumlr boteuml Mbase keumlshtu eumlshteuml meuml mireuml E diku

ende po luhet kampionati i futbollit

Kurreuml i yti

me peumlrsheumlndetje teuml ftohta

i papeumlrkuluri

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

53

Tahir Bezhani Gjakoveuml

Teuml vdeseumlsh i dehur

Ka koheuml qeuml mendohem Diteumln e nateumln shqeteumlsohem

Kur meuml turren aq zjarrsheumlm syteuml e tu

E neuml qenien time shprushin kujtime

Shikimet leumlneuml vrima teuml hapura

Kullojneuml loteumlt peumlrplasin ngrirjen e ashtit

Puthjet e njeuml kohe zjarr e shkrumb

Edhe tani ende ka zjarr neumln hirin e fjetur

Neuml shtratin e bukuriseuml seuml paharruar

Neuml dukje i fikur tymon e flet me mall

Si shikimet tua qeuml shpojneuml prore

Si gacat e mbuluara qeuml djegin shpirtin

Deumlshirat rrineuml neuml pritje gjithhereuml

Eja eja e putheumlm mos shiko e ndrojtur

Dehu dehu fort

S‟ka gjeuml meuml teuml bukur se vdekja i dehur

Po teuml takova viza vizeuml me vdekjen

Pa puthjen teumlnde nuk iki andej

O Khajam i shkreteuml

Si e pive gjitheuml ateuml vereuml neuml jeteuml

E mbete kurreuml i pa vdekur

Kur nateumln nuk flejneuml mendimet Pas lodhjes seuml diteumls

Tretur rrugeumlve teuml mundimshme teuml jeteumls

Prita i geumlzuar nateumln qeuml vjen me heshtjen

Me flladin e shlodhjes mashtruese pushim bebeumlzave

Qeshjet e nateumln janeuml gaz i diteumls seuml iku

Neuml shtratin tim shpesh jam trembur neuml eumlndrra

Krismat teuml lehta binin neuml dereumln e ccedilareuml pa rezeuml

Hije njereumlzish pa trajta zgeumlrdhiheshin

Donin dhunsheumlm teuml merrnin thesareuml teuml fshehur

Pa beumlreuml aspak lufteuml me shpirtin kryeneccedil

Teuml padoreumlzuarin e mendimeve teuml mia

Qeuml kishte kalleuml peseuml gishteumlrinjteuml e doreumls Peumlr teuml dheumlneuml driteuml neuml dhomeumln time

Nuk di kah iku nata kah u tret e papareuml

Mbeta i uritur nuk ia thasheuml dy-tre fjaleuml

Sillem veumlrdalleuml shtratit me dhimbjet qeuml s‟beumlzajneuml

Veteumlm flaka e gishteumlrinjteuml beumlneuml driteuml

Neuml mungeseuml teuml qirinjve teuml vjedhur

Sa meuml janeuml nxireuml thonjteuml e mishi rrjedh leumlng

A ka meuml bukur se teuml jetosh me vuajtjen e vuajtjes

Lufteuml mes njereumlzve peumlr pasuri e karrige

A ka meuml fisnikeumlri meuml thoni

Meuml thoni se ku ka

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

54

Sport

Dy ekipet e Arbeumlriseuml kampione

Vjeneuml 22 prill 2020 Neuml keumlto

koheumlra teuml jashteumlzakonshme vjen

njeuml lajm i mireuml sporti nga Vjena

Federata e Shahut e Vjeneumls

(httpswwwchess-viennaat)

mori vendimin lidhur me

peumlrfundimin e kampionatit teuml

shahut peumlr sezonin 20192020 duke shpallur edhe ekipin e dyteuml

teuml klubit Arbeumlria kampione neuml

ligeumln e kateumlrt teuml Vjeneumls (2

Klasse) Neuml teuml veumlrteteuml peumlr shkak

teuml situateumls seuml krijuar nga

pandemia nuk kishte kushteuml qeuml teuml

zhvillohej xhiroja e 9-teuml dhe e

fundit peumlr keumlteuml sezon neuml keumlteuml ligeuml

Ekipi i dyteuml i Arbeumlriseuml pas 8-teuml

xhirove teuml zhvilluara ishte neuml

vendin e dyteuml dhe peumlr tu shpallur kampion i nevojiteshin veteumlm

edhe 15 pikeuml nga 6 teuml mundshme

gjeuml qeuml ishte meuml se e realizueshme

Neuml lidhje me xhiron e mbetur

Federata e Shahut e Vjeneumls

vendosi qeuml teuml gjitha ndeshjet e

mbetura teuml regjistrohen me

rezultat teuml barabarteuml 33 Neuml keumlteuml

meumlnyreuml pas ekipit teuml pareuml teuml

klubit teuml shahut Arbeumlria i cili disa

javeuml meuml pareuml u shpall kampion neuml ligeumln e dyteuml teuml Vjeneumls edhe ekipi

i dyteuml arriti teuml fitojeuml kamionatin

neuml ligeumln peumlrkateumlse keumlshtu qeuml nga

sezoni i ardhsheumlm qeuml teuml dy ekipet

do teuml luajneuml njeuml rang meuml larteuml neuml

ligeumln e pareuml teuml Vjeneumls (ekipi i

pareuml) dhe neuml ligeumln e treteuml (ekipi i

dyteuml) Pas organizimit teuml turneut

ndeumlrkombeumltar bdquobdquoArbeumlria 1rdquo neuml

Vjeneuml neuml tetor teuml vitit teuml kaluar e

neuml teuml cilin moren pjeseuml 57

shahisteuml e shahiste nga 14 kombe teuml boteumls klubi i pareuml shqiptar i

shahut neuml diasporeuml po peumlrmbyll

keumlshtu me sukses teuml

shkeumllqyesheumlm keumlteuml sezon sportiv

Shoqata sportive dhe kulturore

bdquobdquoArbeumlria‟‟ u themelua neuml takimin

konstituiv mbajtur me 16 dhjetor

2012 neuml Vjeneuml me ccedil‟rast u

zgjodh edhe udheumlheqja e ngushteuml

e saj neuml keumlteuml peumlrbeumlrje Kadri Berbati (kryetar) Xhevat Xhemaili (neumlnkryetar)

Agron Ccedilika (trajnerkapiten) Anton Marku (sekretar) dhe Avdyl Gjocaj

(arkatar) Ajo u u regjistrua praneuml organeve peumlrgjegjeumlse austriake me 17 janar

2013 me numeumlr regjistrimi ZVR-Zahl 574405097

Neuml shtator teuml vitit 2013 klubit i shahut bdquobdquoArbeumlria‟‟ filloi garat neuml ligeumln e dyteuml teuml

Landit teuml Vjeneumls Duke pareuml interesimin e madh teuml shahisteumlve shqiptareuml me

banim teuml peumlrkohsheumlm neuml Austri peumlr hereuml teuml pareuml neuml historineuml e diasporeumls shqiptare neuml keumlteuml shtet mik nga sezoni 20162017 klubi i shahut bdquobdquoArbeumlria‟‟

garon me dy ekipe ekipi i pareuml neuml ligeumln e dyteumlteuml Federateumls seuml Shahut teuml Vjeneumls

dhe ekipi i dyteuml neuml ligeumln e kateumlrt teuml kryeqytetit austriak

Klubi ka vendosur dhe zhvilluar kontakte teuml rregullta dhe korrekte me zyrtareuml

teuml federateumls seuml shahut teuml Vjeneumls dhe klubet tjera Peumlr sukseset e tij kaneuml shkruar

gazeta teuml ndryshme neuml gjuheumln shqipe dhe gjermane

Disa nga shahisteumlt e klubit Arbeumlria

Peumlrveccedil garimit neuml ligeuml ky klub i shahut po tregohet aktiv edhe neuml

peumlrditshmeumlrineuml e aneumltareumlve teuml tij dhe dashamireumlve teuml tjereuml teuml shahut duke

mbajtur takime teuml rregullta me aneumltareumltsi dhe duke organizuar shkeumlmbime

peumlrvojash neuml shah me mysafireuml teuml nderit apo mjeshteumlr teuml ftuar nga vendlindja

Tradicionalisht klubi organizon turne neuml shah peumlr nder teuml festave kombeumltare

asaj teuml 28 neumlntorit diteumls seuml pavareumlsiseuml seuml Shqipeumlriseuml dhe 17 shkurtit diteumls seuml

pavareumlsiseuml seuml Kosoveumls Kjo tregon njeuml pjekuri teuml bashkatdhetareumlve taneuml keumltu neuml

Austri teuml cileumlt janeuml kreativeuml dhe peumlrmes sportit manifestojneuml ndjenjat e tyre teuml

atdhedashuriseuml por dhe i tregojneuml boteumls se sporti i lidh dhe afron popujt pa

marreuml parasysh prejardhjen e tyre Prandaj neuml keumlto turne marrin pjeseuml edhe teuml

ftuar teuml nacionaliteteve teuml tjera teuml cileumlt priten me mikpritje e bujari shqiptare

Klubi i shahut Arbeumlria mbeumlshtetet nga Rrjeti i Bizneseve teuml Diasporeumls

Shqiptare peumlr Austri ndeumlrrmarjet ldquoAlbakopierdquo ldquoBlakaj Fenster amp Tuumlren‟‟

ldquoTimi Transrdquo ldquoAlushajrdquo ldquoGashi Fenster amp Tuumlrenrdquo etj

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

6

Speciale

Imer Lladrovci Stuttgart

Adem Demaccedili- lideri i pakontesuesheumlm shpirteumlror i shqiptareumlve neuml Jugosllavi

1

Adem Demaci u lind me 26 shkurt 1936 Sivjet ne

sheumlnojmeuml 84 vjetorin e lindjes seuml tij Neuml momentin kur

vdiccedil neuml gusht teuml vitit 2018 ai ishte neuml mosheumln 82 vjeccedil

kishte 60 vjet aktivitet politik kombeumltar dhe ploteuml 28

vite teuml kaluara neumlpeumlr kazamatet jugosllave peumlr lirineuml e

Kosoveumls dhe teuml tokave teuml tjera shqiptare neumln sundimin

jugosllav duke u kthyer keumlshtu neuml njeuml prijeumls teuml

pakontestuesheumlm shpirteumlror mbareumlkombeumltar

Peumlr sakrificeumln e tij supreme neuml altarin e liriseuml kombeumltare

eumlshteuml cileumlsuar si Mandela i Kosoveumls por neuml fakt ai

kishte beumlreuml burgje meuml shumeuml se lideri jugafrikan Neuml

Europeuml ai ishte pa dyshim i burgosuri meuml i madh dhe meuml

me influenceuml Europa neuml vitet 1990 e nderoi me ccedilmimin

Saharov peumlr politikeumln e tij inteligjente dhe humane qeuml neuml

themel kishte veteumlflijimin pothuajse 30 vjeccedilar Me njeuml

biografi teuml tilleuml politike Demaccedili nuk mund teuml cileumlsohet

ndryshe veccedilse njeuml martir

Jugosllavia e Titos dhe e pasardheumlsve teuml tij tek ai shihte

njeriun meuml teuml rreziksheumlm peumlr ekzistenceumln e saj keumlshtu qeuml neuml vitin 1974 arrestohet dhe deumlnohet peumlr teuml treteumln

hereuml edhepse organet e shtetit jugosllav keumlteuml hereuml nuk

qeneuml neuml gjendje tbdquoia faktonin asnjeuml ldquomeumlkat‟‟ asnjeuml

formeuml teuml aktivitetit politik qeuml do ta penalizonte ateuml E

megjithateuml ai u deumlnua peumlr teuml dyteumln hereuml me deumlnimin meuml

teuml larteuml teuml mundsheumlm me 15 vjet burg Deri me 21 prill

teuml vitit 1990 Demaccedili qeumlndroi neuml burg duke u liruar neuml

ateuml pranvereuml dramatike peumlr krijeseumln e Versajit si i

amnestuar nga kryetari i ateumlhersheumlm i Jugosllaviseuml

slloveni Drnovshek Neuml keumlteuml moment atij i kishin

mbetur meuml pak se gjashteuml muaj peumlr teuml kryer deumlnimin drakonik prej 15 vitesh

Adem Demaccedili jashteuml grilave teuml burgut peumlrjetohej si njeuml

rrezik permanent me rrjedhoja fatale peumlr shtetin e

sllaveumlve teuml jugut qeuml padrejteumlsisht brenda kufijve teuml tij

kishte peumlrfshireuml pothuajse gjysmeumln e territorit etnik teuml

Shqipeumlriseuml natyrale dhe mbi dy milioneuml shqiptareuml peumlr teuml

cileumlt Adem Demaccedili u kthye neuml njeuml shenjeumltor e apostull teuml

veumlrtet lirie I tilleuml ai mbeti deri neuml fund teuml jeteumls seuml tij

Neuml historineuml politike teuml boteumls neuml shekullin XX janeuml teuml pakeumlt personalitetet qeuml mund teuml krahasohen me Demaccedilin

neuml rrafshin e angazhimit peumlr njeuml ide dhe ideal Peumlr 60

vjet me rradheuml ai kurreuml nuk iu peumlrkul Serbiseuml dhe

ideologjiseuml seuml saj kundeumlrshqiptare Ndoneumlse Demaccedili peumlr

performanceumln e tij politike pas daljes nga burgu jo rralleuml

eumlshteuml kritikuar si njeuml lider qeuml neuml ccedildo rrethaneuml ka qeumlmtuar

mundeumlsiteuml e shmangies seuml lufteumls seuml armatosur duke iu

drejtuar shumeuml hereuml serbeumlve si veumlllezeumlr duke

argumentuar se ata duhet teuml beumljneuml presion mbi qeverineuml

e tyre qeuml teuml lirohet nga barra e reumlndeuml e Kosoveumls neuml

momentet kur rinia kosovare neuml mesin e viteve 1990

ndeumlrroi strategjineuml e lufteumls nga rezistenca pasive paqeumlsore neuml rezistenceuml teuml armatosur peumlrmes UCcedilK-seuml

ishte Adem Demaccedili ai qeuml doli i pari publikisht neuml

peumlrkrahje teuml lufteumls seuml saj Neumlse ldquoveumlllezeumlrit serbeuml‟‟ nuk

ishin neuml gjendje teuml ndeumlrmerrnin diccedilka peumlr ndryshimin e

gjendjes keumlteuml gjeuml do ta beumlnin shqiptareumlt peumlrmes formave

teuml reja teuml rezistenceumls dhe lufteumls seuml armatosur Neuml

momentet meuml kritike ai u beuml peumlrfaqeumlsuesi politik i saj neuml

Prishtineuml

2

Angazhimi politik i Adem Demaccedilit peumlr ccedillirimin

kombeumltar teuml shqiptareumlve teuml robeumlruar filloi neuml mosheuml shumeuml teuml re Mund teuml thuhet se qeuml neuml feumlmijeumlrineuml e

hershme qysh neuml shkolleumln fillore mund teuml identifikohen

prirjet e tij politike atdhetare Ai e filloi shkolleumln neuml njeuml

koheuml kur Kosova ishte neumln pushtimin italian por ky

pushtim solli shkollat e para shqipe dhe njeuml valeuml teuml re e teuml

fuqishme teuml ringjalljes seuml ndjenjeumls kombeumltare Meumlsueseuml

teuml shumteuml nga Shqipeumlria londineze kishin veumlrshuar

Kosoveumln dhe ata beumlneuml njeuml puneuml teuml madhe Veteuml Adem

Demaccedili eumlshteuml shprehur disa hereuml me nderimin meuml teuml

madh peumlr meumlsuesit e tij Peumlr keumlteuml ka shumeuml deumlshmi Ky

fakt tregon njeumlkoheumlsisht se instinkti atdhetar nuk eumlshteuml dicka qeuml meumlsohet neuml mosheuml teuml pjekur por eumlshteuml njeuml

mekanizeumlm shpirteumlror qeuml fillon e krijohet neuml klimeumln

familjare teuml refuzimit absolut teuml pushtimit neuml njeuml mosheuml

tepeumlr teuml re Neumlna Shqipeumlri eumlshteuml e peumlrjetshme ndryshe

nga neumlna biologjike i thoshte neumlna e tij birit teuml saj teuml

veteumlm Me njeuml neumlneuml teuml tilleuml qeuml do ta peumlrballonte ccedildo

veumlshtireumlsi me stoicizeumlm ai u meumlsua ta dojeuml Shqipeumlrineuml

natyrale para seuml gjithash ateuml teuml jashtmen teuml pushtuareumln

dhe teuml neumlnshtruareumln me njeuml pasion atdhetar teuml

pashembullt neuml koheumln toneuml I frymeumlzuar nga meumlsuesit neuml

shkolleuml peumlr keumlteuml dashuri dhe i frymeumlzuar nga neumlna neuml shteumlpi Adem Demaccedili u kthye neuml meumlsuesin dhe

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

7

frymeumlzuesin e madh teuml riniseuml shqiptare peumlr Shqipeumlrineuml e

bashkuar

Neuml Europeuml Adem Demaccedili eumlshteuml perceptuar si figura meuml

pregnante e nacionalizmit shqiptar jo e njeuml nacionalizmi

primitiv e agresiv ballkanik por e njeuml nacionalizmi

mbrojteumls teuml substanceumls kombeumltare shqiptare sepse shqiptareumlt klasifikoheshin nga organizatat qeuml mbronin

popujt si popull i rrezikuar Me politikeumln e tij teuml

pakompromis dhe para seuml gjithash me gatishmeumlrineuml e

tij personale peumlr ccedildo lloj flijimi Adem Demaccedili ishte

njeriu qeuml i duhej Kosoveumls neuml keumlteuml udheumlkryq teuml ri historik

neuml fund teuml shekullit XX ai ishte neuml fakt i vetmi njeri neuml

Kosoveuml qeuml mund teuml mobilizonte njeuml maseuml kritike

njereumlzish qeuml ishte neuml gjendje peumlr teuml peumlrmbysur situatat

Dhe kjo peumlrmbysje e madhe mund teuml vinte veteumlm nga

njeuml krah politik i cili jo veteumlm s‟e peumlrjashtonte lufteumln e

armatosur por ateuml e nxirrte neuml plan teuml pareuml Njeuml politikeuml

pa krahun e saj teuml armatosur neuml rrethanat e ateumlhershme neuml Kosoveuml kur Serbia kishte koncetruar forca teuml meumldha

ushtarake dhe teknikeuml teuml madhe lufte neuml Kosoveuml ishte

njeuml faktor qeuml shpeumlrfillej e manipulohej lehteumlsisht nga

Beogradi Ateuml krah teuml politikeumls qeuml peumlrfshinte neuml

strategjineuml e ccedillirimit nga Serbia edhe lufteumln e armatosur

si peumlrbeumlreumls themelor meuml seuml miri e peumlrfaqeumlsonte Adem

Demaccedili Neuml fund teuml fundit dhe paraqitja e UCcedilK-seuml lidhet

direkt me politikeumln e tij dhe pakeumlnaqeumlsineuml me vendimet

e Konferenceumls seuml Dejtonit qeuml solli njeuml zgjidhje qeuml e

favorizoi elementin serb neuml Bosnje e Hercegovineuml dhe e

shpeumlrfilli ploteumlsisht faktorin shqiptar neuml Kosoveuml Me keumlteuml konferenceuml mori fund peumlrfundimisht politika e

iluzioneve pacifiste qeuml ccedillirimin e Kosoveumls e kishte

definuar si njeuml proces ekskluzivisht politik duke e

peumlrjashtuar neuml meumlnyreuml decidive lufteumln e armatosur si

elementin meuml qeneumlsor neuml rrugeumln e veumlshtireuml teuml ccedillirimit teuml

Kosoveumls nga Serbia

Neuml dhjetor teuml vitit 1995 u neumlnshkrua Marreumlveshja e

Dejtonit neuml Ohajo teuml Shteteve teuml Bashkuara teuml Amerikeumls

nga boshnjakeumlt kroateumlt e serbeumlt si paleuml ndeumlrluftuese e

Serbiseuml e Kroaciseuml si garantues teuml saj neuml njeuml aneuml dhe neuml aneumln tjeteumlr nga fuqiteuml e meumldha qeuml keumlrkonin t‟i jepnin

fund lufteumls seuml peumlrgjakshme neuml Bosnjeuml njeuml marreumlveshje

kjo qeuml nuk i solli qeteumlsi peumlr asnjeuml diteuml teuml vetme deri meuml

tani shtetit teuml ri teuml konfederuar teuml Bosnjeumls dhe

Hercegovineumls Edhe sot ky shtet peumlrjeton kriza

permanente ekzistenciale dhe mund teuml thuhet me ploteuml

gojeumln se BeH eumlshteuml njeuml shtet qeuml pa driteumln e jeteumls me vese

teuml lindura me teuml meta kongjenitale qeuml u dizajnuan neuml

Dejton neuml vitin 1995 Viteve teuml fund gjithnjeuml e meuml tepeumlr

po shtohen zeumlrat neuml Pereumlndim qeuml e keumlrkojneuml njeuml Dejton

II Po me Kosoveumln ccedil‟u beuml Ajo sbdquou peumlrmend fare neuml keumlteuml

konferenceuml sepse keumlshtu kishte keumlrkuar Sllobodan

Millosheviqi i cili duke qeneuml se me neumlnshkrimin e tij

neuml keumlteuml marreumlveshje i kishte siguruar asaj validitet

kujtoi se keumlshtu peumlrfundimisht do ta nxirrte Kosoveumln

keumlteuml vateumlr neuralgjike teuml Ballkanit nga rendi i diteumls seuml

politikeumls ndeumlrkombeumltare qeuml merrej me zgjidhjen e

krizave teuml mprehta politike neuml boteuml Dhe ky synim ogurzi i

kasapit albanofag teuml Ballkanit veumlrtet do teuml kthehej neuml njeuml

fakt teuml kryer e teuml dhembsheumlm historik sikur neuml Kosoveuml

me UCcedilK-neuml nuk do teuml kishte ndryshuar kursi i politikeumls

pacifiste e cila e peumlrmbysi situateumln qeuml me aksionet e

para largvajteumlse teuml 26 prillit teuml viti 1996 Veteumlm kateumlr

muaj pas Konferenceumls seuml Dejtonit historia e re e shqiptareumlve mori njeuml ktheseuml teuml forteuml e teuml papritur qeuml tre

vite meuml voneuml do teuml ccedilonte neuml bombardimin e Jugosllaviseuml

seuml Millosheviccedilit dhe ccedillirimin definitiv teuml Kosoveumls nga

soldateska serbe

Siccedil e thameuml meuml sipeumlr Adem Demaccedili u beuml peumlrfaqeumlsuesi i

pareuml politik i UCcedilK-seuml neuml njeuml koheuml qeuml asnjeuml politikan e

intelektual shqiptar neuml Kosoveuml nuk kishte guxim madje

as ta shqiptonte keumlteuml akronim Kishte vite qeuml Demaccedili e

kishte keumlrceumlnuar Beogradin me opcionin e kryengritjes

seuml armatosur por ishte shpeumlrfillur jo veteumlm nga

gjakpireumlsi serb qeuml kishte neuml dispozicion njeuml ushtri teuml fuqishme por edhe nga faktori ndeumlrkombeumltar qeuml hapur

ishte shprehur i keumlnaqur me njeuml zgjidhje minimal peumlr

Kosoveumln si autonomi politike krahinore Neuml keumlteuml

moment historik paraqitet neuml skeneumln politike edhe njeuml

hereuml neuml meumlnyreuml madheumlshtore Adem Demaccedili si peumlrkraheumls

i guximsheumlm i UCcedilK-seuml qeuml peumlrbeumlnte njeuml alternativeuml e

domosdoshme e peumlrpjekjeve teuml shqiptareumlve peumlr

pavareumlsineuml e Kosoveumls

Ai peumlr asnjeuml moment nuk ngurroi dhe as u tremb neuml

mbrojtjen politike qeuml i beumlri neuml keumlto momente delikate krijeseumls seuml re qeuml quhej UCcedilK Ne nuk do ta dimeuml kurreuml

sakteumlsisht se ccedilfareuml do teuml kishte ndodhur me teuml neumlse ajo

nuk do teuml kishte gjetur njeuml njeri teuml peumlrmasave teuml Adem

Demaccedilit qeuml e mbrojti ateuml UCcedilK-neuml si njeuml faktor

vendimtar neuml Kosoveumln e shkelur dhe teuml neumlnshtruar por

eumlshteuml meuml se e sigurt qeuml UCcedilK-ja pa njeuml zeuml teuml fuqisheumlm si

Adem Demaccedili do ta kishte pasur shumeuml veumlshtireuml neuml njeuml

ambient teuml tilleuml si shoqeumlria kosovare e koheumls qeuml ishte

peumlrshkuar thelleumlsisht nga iluzionet peumlr njeuml ndeumlrhyrje nga

jashteuml pa radikalizimin e politikeumls kosovare ndaj Serbiseuml

pushtuese Kishte ardhur momenti qeuml djelmeumlria shqiptare teuml rrokte armeumlt e lufteumls

Dy vite pas vdekjes seuml Adem Demaccedilit ende nuk dihet

shumeuml peumlr disa aspekte teuml rolit teuml Adem Demaccedilit neuml ateuml

qeuml quhet veprimtari ilegale neuml dhjetvjeccedilarin dramatik

1990-2000 Njeuml gjeuml eumlshteuml e sigurt keumlteuml e ka theumlneuml edhe

me gojeumln e tij pas greveumls seuml vitit 1994 neuml bdquoRilindjeldquo se

jo ccedildo gjeuml neuml lufteumln peumlr pavareumlsi kundrejt Serbiseuml duhej

beumlreuml peumlr driteuml teuml diellit Angazhimi politik legal pa

peumlrmaseumln tjeteumlr teuml tij veprimin neuml ilegalitet mbetet njeuml

angazhim shterrp pa rezultate neuml rrethana pushtimi

Keumlrkuesit e ardhsheumlm teuml Janusit politik Adem Demaccedili do

teuml zbulojneuml dimensione teuml reja teuml keumltij martiri qeuml gjitheuml

energjiteuml e jeteumls seuml tij i vuri neuml sheumlrbim teuml kombit e

atdheut teuml tij

Autori eumlshteuml shef i Konsullateumls seuml Peumlrgjithshme teuml

Republikeumls seuml Kosoveumls neuml Stuttgart

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

8

Ekskluzive

Mag phil Dr Kurt Gostentschnigg Graz

Bretkosa neuml ujin qeuml valon

ose kur teoriteuml e konspiracionit beumlhen realitet

Njeuml plak po rrinte para kasolles seuml

vet neuml bregun e njeuml liqeni dhe po

filozofonte mbi jeteumln kur pa njeuml

bretkoseuml neuml breg E kapi keumlteuml

bretkoseuml e solli neuml kasolle dhe e

futi neuml njeuml tenxhere me ujeuml qeuml

valonte Bretkosa keumlrceu e tmerruar nga tenxherja u hodh

jashteuml kasolles dhe u zhduk neumlpeumlr

shkurre Njeuml diteuml tjeteumlr plaku po

rrinte seumlrish para kasolles seuml vet

dhe mendonte mbi jeteumln Iu

kujtua bretkosa e cila me siguri

ishte djegur keq por i kishte

shpeumltuar situateumls me kurajeuml peumlr teuml

vazhduar jeteumln Neuml keumlteuml moment

burri pikasi peumlrseumlri njeuml bretkoseuml

neuml breg E zuri dhe e mori me

vete neuml kasolle Meqeuml keumlteuml hereuml nuk kishte gati ujeuml qeuml valonte e

vuri bretkoseumln neuml njeuml tenxhere me

ujeuml teuml ftohteuml dhe e vendosi

mbisobeuml Pastaj ndezi zjarrin Me

ccediludi plaku vuri re se bretkosa neuml

tenxhere rrinte e qeteuml Uji nxehej

gjithnjeuml e meuml shumeuml derisa filloi

teuml valonte Mireumlpo bretkosa rrinte

e qeteuml edhe neuml ujin e nxehteuml dhe

nuk beumlnte peumlrpjekje peumlr t‟i

shpeumltuar situateumls keumlrceumlnuese Plaku u geumlzua peumlr darkeumln e

papritur dhe vazhdoi teuml

filozofonte mbi jeteumln duke

rrufitur me shije supeumln e tij teuml

bretkoseumls

Neuml keumlteuml artikull nuk gjenden teuml

dheumlna burimesh por shumeuml fjaleuml

kyccedile Kush keumlrkon do teuml gjejeuml

gjithccedilka neuml internet Eumlshteuml e

reumlndeumlsishme qeuml secili teuml beumljeuml veteuml

keumlrkime dhe teuml formojeuml mendimin e vet Njeuml keumlshilleuml peumlr ata qeuml duan

teuml beumljneuml keumlrkime ndiqe gjurmeumln e

paraseuml dhe shmangiu mediave

mainstream dhe platformave mainstream si p sh Wikipedia Mbi veten time si

njeri uneuml shkruaj neuml koshienceumln e Hyjnores seuml pafundme dhe teuml Shpirtit teuml

pavdeksheumlm si dhe neuml koshienceumln e rizgjimit hapeumlsinor-kohor neuml boteumln

materiale keumlshtuqeuml uneuml shpresoj gjithmoneuml meuml teuml mireumln sepse di peumlr teuml mireumln

e peumlrjetshme dhe pres gjithnjeuml meuml teuml keqen sepse di peumlr teuml keqen kalimtare

Politikisht nuk qeumlndroj as majtas as djathtas por tek njeriu dhe njereumlzia Uneuml

nuk e vlereumlsoj meuml fare sistemin e korruptuar teuml partive por derisa ka ende parti do teuml votoj gjithmoneuml peumlr teuml keqen meuml teuml vogeumll aktuale sipas mendimit

tim Ata qeuml nuk lejojneuml meuml teuml peumlrccedilahen nga marionetat e fuqive teuml fshehta do

teuml kuptojneuml peumlr se po e kam fjaleumln Gjitheuml teuml tjereumlt qeuml janeuml ende viktima teuml

paditura teuml shpeumllarjes seuml peumlrditshme teuml trurit gjateuml gjitheuml jeteumls neumlpeumlrmjet

shkollimit dhe mediave teuml kontrolluara nga shteti do teuml meuml shajneuml ndash gjithnjeuml

sipas boteumlkuptimit teuml tyre ideologjik ndashose si ldquoteuml majteumlrdquo ose si ldquoteuml djathteumlrdquo

Neuml fillim teuml vitit 2019 kisha filluar me kumtesat e mia neuml YouTube mbi Jogeumln

Integrale teuml Sri Aurobindo-s dhe teuml Neumlneumls (Mirra Alfassa) kur diccedilka meuml ndaloi

teuml vazhdoja Si mund teuml flisja me kompetenceuml mbi realitetin e peumlrgjithsheumlm teuml

boteumlve meuml teuml larta dhe meuml teuml brendshme pa pasur njeuml ide mbi ngjarjet konkrete

neuml boteumln e jashtme dhe mbi forcat qeuml fshihen pas tyre Ekzistenca e seuml mireumls dhe seuml keqes ishte e qarteuml peumlr mua por nuk kisha asnjeuml ide se kush ishin teuml

mireumlt dhe kush teuml keumlqijteumlNeuml mars 2019 uneuml kisha ende besim tek demokracia

ndarja republikane e pushteteve dhe sistemi i partive sepse u peumlrkisja ende

ldquodeleve neuml gjumeumlrdquo Njeuml vit meuml voneuml neuml mars 2020 meuml neuml fund kuptova se neuml

teuml veumlrteteuml nuk shtrohej ccedileumlshtja cileumln parti teuml votojmeuml por peumlr heqjen e teuml gjitha

partive peumlr teuml mundeumlsuar pushtetin direkt teuml popullit teuml pakteumln neuml teori Ngaqeuml

peumlr njeuml pushtet direkt teuml popullit mund teuml flitet veteumlm neuml rastin e qytetareumlve

madhoreuml teuml cileumlt janeuml ccedilliruar nga shpeumllarja e trurit qeuml nga djepi gjer neuml vig neuml

njeuml demokraci teuml simuluar Uneuml meumlsova gjithashtu meuml neuml fund se ata teuml cileumlt

prezantoheshin nga mediat mainstream si teuml keumlqijteuml ishin neuml teuml veumlrteteuml teuml

mireumlt dhe anasjelltas Eumlshteuml e qarteuml se askush nuk eumlshteuml veteumlm i mireuml ose i keq Ne bartim teuml dyja tendencat brenda nesh Por me kalimin e koheumls beumlhet e

dukshme se cileumlt njereumlz ndjekin cileumln nga teuml dyja tendencat

Keumlshtu fillova teuml informohesha peumlrtej mediave mainstream dhe njeumlra meuml ccedilonte

tek tjetra derisa peumlrfundova shpejt tek lloj-lloj teuml ashtuquajturash ldquoteori teuml

konspiracionitrdquo teuml cilat quanin gjithccedilka teuml mundur p sh njeuml agjendeuml satanike

teuml njeuml rendi teuml ri boteumlror jashteumltokeumlsoreuml udheumltime neuml koheuml etj Meuml neuml fund u

beumlra i veteumldijsheumlm se kishte dy pozicione ekstreme teuml papajtueshme nga njeumlra

aneuml refuzimi i peumlrgjithsheumlm i teorive teuml konspiracionit dhe nga ana tjeteumlr

pranimi i peumlrgjithsheumlm i konspiracioneve gjithnjeuml e gjithkund E pyeta veten

A qeumlndron e veumlrteta diku neuml mes apo nuk mund teuml keteuml kompromis lidhur me

njeuml temeuml aq kontroverse Neuml qofteuml se veteumlm njeumlri nga teuml dyja ekstremet eumlshteuml i veumlrteteuml ndash ateumlhereuml cili Neuml qofteuml se teoriteuml e konspiracionit dalin si teuml veumlrteta

Njereumlzita do t‟i kuptojneuml dhe a do teuml mund t‟i durojneuml ato

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

9

Kritika kryesore ndaj teorive teuml

konspiracionit ndash njeuml nocion i

krijuar nga CIA ndash eumlshteuml se ato

shpjegojneuml rrethana komplekse

dhe teuml ndeumlrlikuara neumlpeumlrmjet

teorive thjeshteumlzuese E pyes

veten Pse e veumlrteta duhet teuml jeteuml e ndeumlrlikuar Ajo mund teuml jeteuml edhe

e thjeshteuml Duke marreuml parasysh

njeuml peumlrqendrim teuml tilleuml teuml pamaseuml

teuml pushtetit gjateuml shekujve ose

madje mijeumlvjeccedilareumlve ndash pse nuk

mund teuml keteuml njeuml konspiracion

boteumlror Neuml qofteuml se mund teuml keteuml

njeuml teuml tilleuml ateumlhereuml duhet teuml

merremi me teuml sepse neuml fund teuml

fundit beumlhet fjaleuml peumlr fatin toneuml teuml

peumlrbashkeumlt Dua teuml peumlrcjell keumltu

njeuml citat i cili besohet teuml jeteuml nga Bertold Brecht-i ldquoCcedilmenduria

beumlhet e padukshme kur ajo ka

marreuml peumlrmasa mjaft teuml meumldhardquo

Me keumlteuml shkon gjithashtu theumlnia

ldquoNjeuml geumlnjeshteumlr e cila peumlrseumlritet

mjaft shpesh dikur beumlhet e

veumlrteteumlrdquo A eumlshteuml ky shpjegimi peumlr

faktin se shpeumllarja e trurit teuml

maseumls eumlshteuml kaq e suksesshme

saqeuml teuml ashtuquajtureumlve

ldquokonspiracionisteumlrdquo nuk u besohet qysh prej fillimit Aktualisht

pyetja e madhe e fatit teuml

njereumlzimit eumlshteuml A ka njeuml agjendeuml

teuml fshehteuml teuml elitave Neuml qofteuml se

po A ka veteumlm njeuml apo disa teuml

cilat konkurrojneuml me njeumlra-

tjetreumln A nuk eumlshteuml i vendosur qeuml

prej koheumlsh Rendi i Ri Boteumlror

A do teuml vazhdojeuml Rendi i Ri

Boteumlror i vjeteumlr i njeuml skllaveumlrimi

teuml pashpirt apo do teuml keteuml seuml shpejti njeuml Rend teuml Ri Boteumlror teuml

ri teuml njeuml lirie shpirtploteuml

Kemi teuml beumljmeuml me njeuml lufteuml

informacioni neuml teuml cileumln na

prezantohen disa narrativa Ccedildo

narrativeuml ka neumlnnarrativa teuml cilat

dallohen neuml detaje nga njeumlra-

tjetra Ndeumlrkoheuml njohim peseuml

narrativa

Seuml pari Narrativa mainstream se

qeveria kujdeset peumlr teuml mireumln e popullit dhe na tregon gjithmoneuml

teuml veumlrteteumln neumlpeumlrmjet mediave

mainstream p sh neuml koheumln e

krizeumls seuml koronavirusit

Seuml dyti Narrativa e Rendit teuml Ri

Boteumlror Satanik teuml vjeteumlr neuml teuml

cilin popullsia boteumlrore

skllaveumlrohet dhe reduktohet p

sh neumlpeumlrmjet koronavirusit teuml

menduar fillimisht si vdekjeprureumls por pastaj teuml zbutur nga ndeumlrhyrja e

forcave teuml mira i cili duhet teuml sheumlrbejeuml tani si kal i Trojeumls peumlr heqjen e teuml

drejtave themelore ose neumlpeumlrmjet njeuml arme biologjike e cila kamuflohet si njeuml

vaksinim i detyruesheumlm

Seuml treti Narrativa e Rendit teuml Ri Boteumlror Satanik teuml ri neuml teuml cilin krokodili i

vjeteumlr (tri Romat US-demokrateumlt Obama Clinton Merkel globalizmi

fashizmi i majteuml) zeumlvendeumlsohet nga krokodili i ri meuml i madh dhe meuml i forteuml (QAnon Trump Putin Xi Fuqia Tripolare nacionalizmi fashizmi i djathteuml)

Seuml kateumlrti Narrativa e Rendit teuml Ri Boteumlror Spiritual teuml mundeumlsuar nga elita e

pushtetit shpirteumlrisht e zgjuar rreth QAnon-it Trump-it Putin-it Xi-ut Fuqiseuml

Tripolare e cila po e shfuqizon shtetin e thelleuml satanik neuml gjitheuml boteumln neuml teuml

cilin individi familja dhe kombi mund teuml shpalosen neuml liri harmoni dhe paqe

(p sh me energji teuml lireuml mjekeumlsi teuml re etj) duke ekzistuar ende rreziku i

kthimit prapa neuml egoizeumlm dhe i rikthimit teuml seuml keqes peumlr sa koheuml natyra

njereumlzore nuk eumlshteuml shndeumlrruar parimisht neuml njeuml hyjnore

Seuml pesti Narrativa e Manifestimit Supramental dhe e Jeteumls Hyjnore neuml Tokeuml

teuml mundeumlsuara nga Avatari Kalki Dy-Njeuml Sri Aurobindo dhe Neumlna (Mirra

Alfassa) neuml teuml cileumln nuk ka meuml mundeumlsi peumlr teuml keqen zhvilllimi beumlhet nga njeuml

e veumlrteteuml neuml njeuml teuml veumlrteteuml meuml teuml larteuml dhe nga njeuml peumlrsosuri neuml njeuml peumlrsosuri meuml teuml madhe si dhe pavdekshmeumlria e trupit eumlshteuml njeuml fakt duke njohur koheumln e

keumltij realizimi pra teuml ashtuquajtureumln ldquoOreuml teuml Pereumlndiseumlrdquo veteumlm Hyjnorja veteuml

Mund teuml ndodheuml qeuml seuml pari do teuml ccedilajeuml njeuml narrativeuml para se teuml realizohet njeuml

tjeteumlr Uneuml peumlr vete dise tek cila nga keumlto peseuml narrativa kam besim teuml ploteuml

Gjendja neuml gjitheuml boteumln po beumlhet gjithnjeuml e meuml serioze Neuml qofteuml se vazhdojmeuml

teuml mbyllim syteuml ateumlhereuml ne luajmeuml lojeumln e eliteumls seuml pushtetit e cila si pakiceuml

absolute sundon neuml meumlnyreuml perfide dhe manipuluese mbi popullin shumiceumln

absolute Na kaneuml futur tashmeuml neuml thes por ai nuk eumlshteuml i mbyllur ende Ne

mund teuml dalim ende dhe teuml vendosim veteuml peumlr fatin toneuml Por ne duhet teuml zgjohemi shpejt dhe teuml bashkohemi Ne jemi shumica Nuk duhet t‟i lejojmeuml

meuml eliteumls seuml pushtetit teuml na peumlrccedilajeuml neuml majtas dhe djathtas ndeumlrsa ajo ndash gjithnjeuml

sipas interesave teuml saj aktualeuml ndash teuml financiojeuml dhe peumlrkraheuml njeuml hereuml njeumlreumln paleuml

dhe njeuml hereuml paleumln tjeteumlr Keumlteuml e ka beumlreuml neuml teuml gjitha lufteumlrat e meumldha neuml teuml

kaluareumln Veteumlm njeuml shembull Kush e ka financuar ngritjen e Adolf Hitler-it

dhe e ka luftuar ateuml neuml fund Ne duhet t‟i quajmeuml gjeumlrat dhe aktoreumlt me emrin e

tyre dhe t‟i zbulojmeuml pa meumlshireuml teuml gjitha geumlnjeshtrat me teuml cilat na kaneuml

budallallepsur Ccedilfareuml duam ne peumlr feumlmijeumlt taneuml Liri apo skllaveumlrim Kjo eliteuml

e pushtetit dhe e financeumls e cila ka bashkuar neuml njeuml agjendeuml teuml fshehteuml

dhjetravjeccedilare ose madje shekullore financat ushtrineuml industrineuml shkenceumln

arsimin dhe mediat neuml njeuml kompleks gjigant ka prej koheumlsh mjetet peumlr teuml na veumlneuml pa meumlshireuml neumln zgjedheuml meuml pak me teuml keq ndash kjo do teuml ishte humbje

energjie ndash por meuml shumeuml me teuml mireuml keumlshtu qeuml shumica prej nesh nuk e veumlneuml

re aspak se janeuml beumlreuml sklleveumlr teuml pavullnet teuml sistemit teuml vendosur sipas deumlshireumls

seuml eliteumls seuml pushtetit Ne jetojmeuml qeuml prej disa vjeteumlsh ose madje dekadash neuml

njeuml demokraci teuml rremedhe neuml njeuml liri teuml rremeGeorge Orwell dhe Aldous

Huxley na beumljneuml teuml fala

A nuk vihemi shpesh neuml jeteuml para dilemeumls teuml shtiremi peumlr t‟iu peumlrshtatur

mainstream-it peumlr shkak teuml interesit teuml lindur nga lufta peumlr ekzistenceuml apo teuml

mbetemi vetvetja peumlr hir teuml detyrimit ndaj veumlrteteumlsiseuml seuml brendshme Vendimi

peumlr keumlrkimin e seuml veumlrteteumls neuml koheumln toneuml do teuml thoteuml deumlrrmimi midis mokrave

teuml lakmiseuml seuml pangopshme peumlr fitim teuml teuml pakteumlve dhe teuml shfryteumlzimit teuml pameumlshirsheumlm teuml teuml shumteumlve ose lufta donkishoteske me mullinjteuml e ereumls teuml

frymeumls seuml pashpirt teuml koheumls e cila po shitet tek kapitalizmi i koncerneve

neosocializmi ose ekofashizmi dhe e cila neuml sulmin e saj kundeumlr individit

familjes ose kombit synon gjithnjeuml e meuml shumeuml njeuml diktatureuml totalitare

boteumlrore Njeuml rrezik i tilleuml eumlshteuml meuml i madh sesa asnjeumlhereuml meuml pareuml neuml historineuml

e njereumlzimit sepse mjetet peumlr realizim nuk kaneuml qeneuml asnjeumlhereuml meuml pareuml aq teuml

shumta dhe aq efektive sa sot Kur mendoj peumlr mundeumlsiteuml e inteligjenceumls

artificiale e internetit teuml gjeumlrave e realitetit virtual dhe teuml peumlrzier (angl Virtual

and Mixed Reality) e transhumanizmit (angl transhumanism) e kontrollit teuml

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

10

mendjes dhe koshienceumls (angl

MKULTRA monarch mind

control) e 5G-seuml Social

Engineering-ut Genetic

Engineering-ut Bio Engineering

Geo Engineering-ut e survejimit

total Thinktank-eve dhe lozhave satanizmit me ritualet e tija teuml

flijimit teuml feumlmijeumlve etj dhe peumlr

bashkimin e mundsheumlm teuml teuml

gjitha keumltyre fijeve neuml sheumlrbim teuml

njeuml agjende teuml fshehteuml ateumlhereuml meuml

ccedilohet brenda vetes tmerri i

veumlrteteuml teuml cilin mund ta ndalojeuml

veteumlm koshienca ime peumlr

Hyjnoren dhe Shpirtin

Kush e kupton lojeumln satanike e

cila beumlhet neuml kurrizin toneuml dhe guxon teuml ngrejeuml zeumlrin neuml publik

denigrohet peumlrjashtohet i

mbyllet goja dhe neuml rastin

ekstrem burgoset dhe torturohet

Peumlrseumlri njeriu ka frikeuml teuml thoteuml

mendimin e vet teuml peumlrgjigjet peumlr

teuml veumlrteteumln E pyes lexuesin Kur

ti sheh se feumlmija yt i dashur burri

yt i dashur gruaja jote e dashur

teuml afeumlrmit e tu teuml dashur dhe

shokeumlt e tushoqet e tua teuml dashur(a) flejneuml neuml erreumlsireuml ndash

ccedilfareuml do teuml beumlsh T‟i leumlsh teuml

vazhdojneuml teuml flejneuml neuml erreumlsireumln e

padijes T‟i zgjosh neuml driteumln e

dijes neuml teuml cileumln ti jeton tashmeuml

veteuml Qeuml para disa muajsh kur

kam pareuml se neuml cilin drejtim teuml

rreziksheumlm po zhvillohet bota

kam vendosur teuml beumlj puneuml

sqaruese neuml kuadrin e mundeumlsive

teuml mia modeste

Megjithateuml disa nuk reagojneuml neuml

meumlnyreuml teuml keumlndshme kur dikush

u prish gjumin e shtrenjteuml Po

paguaj ndash si gjitheuml teuml tjereumlt neuml

situateumln time ndash njeuml ccedilmim peumlr

puneumln time sqaruese Duhet teuml

duroj sulmet nga teuml afeumlrmit

shokeumlt kolegeumlt e puneumls dhe teuml

njohurit teuml cileumlt ende nuk janeuml teuml

gatsheumlm teuml hapin syteuml dhe teuml

ballafaqohen me teuml veumlrteteumln lakuriq Prandaj meuml quajneuml teuml

gjitheumlditur idiot konspiracionist

ose nazist ose teuml gjitha bashkeuml

Bile njereumlz peumlr teuml cileumlt kisha

menduar gjithmoneuml se meuml donin

ose meuml ccedilmonin ose ishin shokeumlt e

mi ose meuml kaneuml kundeumlrshtuar

haptazi duke meuml sulmuar

pjeseumlrisht neuml meumlnyreuml shumeuml teuml

ashpeumlr ose thjesht meuml kaneuml kthyer shpineumln neuml heshtje duke ndeumlrprereuml

marreumldheumlniet me mua Keumltu meuml kujtohen veteumlm keumlto fjaleuml teuml urta ldquoShoku i

mireuml neuml diteuml teuml veumlshtirardquo dhe ldquoTani ndahet shapi nga sheqerirdquo Kush meuml mbron

tani sidomos kur ai ka njeuml mendim ndryshe nga uneuml meuml eumlshteuml veumlrtet afeumlr si

shok dhe i afeumlrm neuml zemeumlr Gjitheuml teuml tjereumlt nuk meuml mungojneuml Secili neuml rrugeumln

e vet

Nuk eumlshteuml absolutisht problem peumlr mua teuml quhem deri neuml fund teuml jeteumls sime

idiot konspiracionist etj derisa teuml dalin teuml gjitha teoriteuml e konspiracionit si teuml

gabuara dhe teuml keteuml njeuml fund teuml mireuml peumlr ne teuml gjitheuml Por zhvillimi i muajve teuml

fundit tregon gjithnjeuml e meuml shumeuml se keumlto teori teuml konspiracionit kaneuml shumeuml teuml

ngjareuml teuml jeneuml teuml veumlrteta Ndeumlrkoheuml disa nga keumlto kaneuml daleuml tashmeuml si teuml veumlrteta

Uneuml guxoj teuml parathem se me kalimin e koheumls seuml ardhshme ndash muaj vite nuk e

di se sa do teuml zgjaseuml ndash edhe shumica e teorive teuml tjera teuml konspiracionit do teuml

dalin teuml veumlrteta

Eumlshteuml shumeuml meuml keq sesa mund ta imagjinojmeuml Marionetat qeveritare teuml

shtetit teuml thelleuml neuml ccedildo vend po demaskohen veteuml duke vazhduar teuml ndjekin

agjendeumln e Rendit teuml Ri Boteumlror teuml Bill Gates George Soros Bilderberg Fabian Society Skull amp Bones teuml iluminateumlve dhe masoneumlve teuml Rockefeller-

ve dhe Rothschild-eumlve neuml formeumln evaksinimit dhe teuml ccedilipimit me detyrim 5G-

seuml heqjes seuml paraseuml neuml doreuml shproneumlsimit shkateumlrrimit teuml shtreseumls seuml mesme

geumlnjeshtreumls seuml ndryshimit teuml klimeumls teuml beumlreuml nga njeriu shkeumlmbimit teuml

popullsiseuml globalizmit sulmit ndaj individit familjes dhe kombit etj

megjitheumlse qendrat e pushtetit satanik Vatikani dhe Urdhri i Jezuiteumlve City of

London dhe Washington DC ndash Roma e Pareuml Roma e Dyteuml dhe Roma e Treteuml

ndash janeuml shfuqizuar tashmeuml nga Trump-i Putin-i dhe Xi-u gjeuml teuml cileumln e kaneuml

veumlneuml re veteumlm ata qeuml ndjekin zhvillimin me veumlmendje

Mireumlpo lajmi i mireuml eumlshteuml se neuml fund do teuml fitojeuml e mira sepse fitorja e seuml mireumls eumlshteuml njeuml puneuml e vendosur nga niveli meuml i larteuml hyjnorPor kjo nuk do teuml thoteuml

se ne duhet teuml rrimeuml me duar neuml preheumlr Neuml qofteuml se secili nga ne nuk

kontribuon diccedilka neuml keumlteuml fitore ateumlhereuml ai neuml fund do teuml mbahet ndeumlr humbeumlsit

Tani beumlhet fjaleuml qeuml secili prej nesh teuml shikojeuml neuml brendeumlsineuml e vet dhe teuml gjejeuml

paqen neuml vetvete teuml cileumln e deumlshiron peumlr njereumlzimin dhe boteumln Seuml pari vjen e

brendshmja dhe meuml pase jashtmja sepse jashteuml mund teuml shfaqet veteumlm ajo qeuml

gjendet brenda

Para se teuml beumlhet veumlrtet mireuml do teuml beumlhet si duket edhe njeuml hereuml shumeuml keq

Lufta e Treteuml Boteumlrore neuml formeumln e njeuml lufte hibride teuml shtetit teuml thelleuml kundeumlr

gjitheuml njereumlzimit ka filluar qeuml prej koheumlsh prej dekadash shekujsh ose mijeumlvjeccedilareumlsh Patrioteumlt rreth Q-seuml Trump-it Putin-it dhe Xi-ut Fuqiseuml seuml re

Tripolare teuml cileumlt i vijneuml njereumlzimit neuml ndihmeuml janeuml duke e mundur shtetin e

thelleuml neuml teuml gjitha vendet e boteumls meuml shumeuml neumln tokeuml peumlr ccedillirimin e

qindramijeumlra feumlmijeumlve nga bazat e neumlndheshme meuml seuml shumti ushtarake ndash disa

fjaleuml kyccedile pedofili Adrenochrom rituale satanike teuml flijimit teuml feumlmijeumlve ndash

keumlshtu qeuml ne pothuajse nuk veumlmeuml re asgjeuml Mediat mainstream teuml paguara dhe

teuml drejtuara nga shteti i thelleuml detyra kryesore e teuml cilave qeumlndron neuml peumlrccedilarjen

e popullit neuml majtas dhe djathtas bardheuml dhe zi burreuml e grua etj sigurisht qeuml

nuk raportojneuml mbi keumlteuml ose e denigrojneuml si teori konspirative

Tani e ka radheumln Gjermania Fati i kombit gjerman eumlshteuml me reumlndeumlsi meuml teuml

madhe peumlr Evropeumln dhe gjitheuml boteumln Veteumlm pasi teuml jeteuml rregulluar peumlrfundimisht ccedileumlshtja gjermane dhe pikeumlrisht neuml kuptimin e njeuml traktati paqeje

teuml fuqive aleate Shtetet e Bashkuara Rusia dhe Britania e Madhe me

Perandorineuml Gjermane teuml rivendosur teuml vitit 1914 mund teuml keteuml njeuml paqe

boteumlrore teuml veumlrteteuml teuml qeumlndrueshme dhe teuml garantuar nga Fuqia Tripolare Pas

zgjidhjes seuml ccedileumlshtjes gjermane mund teuml zgjidhen gjithashtu teuml gjitha ccedileumlshtjet e

tjera kombeumltare teuml hapura si ccedileumlshtja kurde ose ccedileumlshtja shqiptare me

ndeumlrmjeteumlsimin e Trump-it Putin-it dhe Xi-ut

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

11

Ka ardhur koha peumlr secilin prej

nesh teuml informohemi peumlrtej

mediave mainstream neuml meumlnyreuml

alternative mbi teuml gjitha temat e

reumlndeumlsishme teuml mendojmeuml veteuml

teuml mbajmeuml qeumlndrim dhe t‟i

qeumlndrojmeuml mendimit toneuml P sh mund teuml mendohemi peumlr pyetjen

pse politikaneumlt para se teuml

kandidojneuml dhe teuml zgjidhen peumlr

postet meuml teuml larta shteteumlrore

ftohen neuml takimet e fshehta teuml

Bilderberg-ut Ne mund teuml

mendohemi gjithashtu njeuml hereuml

peumlr dometheumlnien e nocionit

ldquoopoziteuml e kontrolluarrdquo peumlr

kuptimin e demokraciseuml partiake

ose peumlr qeumlllimin e mireumlfillteuml teuml

censureumls neuml mediat mainstream dhe mediat sociale

Peumlrveccedil keumlsaj mund teuml pyesim pse

numeumlrohenteuml gjitha rastet e

vdekjes pra edhe ato teuml cilat nuk

kaneuml vdekur nga por me

koronavirusin dhe pse peumlrhapin

qeveriteuml e gati teuml gjitha shteteve

dhe mediat mainstream frikeuml dhe

panik neuml popullsi kur mortaliteti i

peumlrgjithsheumlm nuk eumlshteuml meuml i larteuml sesa neuml vitet meuml pareuml Se teuml

moshuarit me paraseumlmundje

vdesin nga njeuml valeuml gripi dihet

apo jo A nuk dihet gjithashtu se

ldquonormaliteti i rirdquo i cili po na

shitet neuml meumlnyreuml diabolike dhe

karakterizohet nga frika detyrimi

i mbajtjes seuml maskeumls bdquosocial

distancingldquo izolimi me aneuml teuml

karantineumls dhe ndarja e dhunshme

e feumlmijve nga prindeumlrit e urdheumlruar nga njeuml WHO

(Organizata Boteumlrore e

Sheumlndeteumlsiseuml) e cila i neumlnshtrohet

Bill Gates-it dhe industriseuml

farmaceutike po na privon nga teuml

drejtat tona njereumlzore si dhe

dobeumlson sistemin imunitar dhe

mund teuml vraseuml njereumlz A mund teuml

jeteuml kriza e koronavirusit veteumlm

njeuml mashtrim gjigant boteumlror

Neumlse po ateumlhereuml pse

Tani keumlrkohen burra trima dhe

gra trime meuml shumeuml sesa asnjeuml

hereuml meuml pareuml sepse beumlhet fjaleuml

peumlr asgjeuml meuml pak sesa peumlr lirineuml

dhe ekzistenceumln e secilit prej

nesh e njeriut familjes dhe

kombit Gjermaneumlt po na tregojneuml

se si beumlhet sepse ata janeuml neuml

rrezik shumeuml teuml madh Austriakeuml

dhe shqiptareuml ndiqeni shembullin e tyre ngrihuni dhe dilni paqeumlsisht peumlr

ldquosheumltitjerdquo teuml paparalajmeumlruar neuml rrugeuml mundeumlsisht njeumlkoheumlsisht neuml shumeuml

vende me theumlnien e Thomas Jefferson-it neuml zemeumlr ldquoAty ku populli e ka frikeuml

qeverineuml sundon tirania Aty ku qeveria e ka frikeuml popullin sundon liriardquo

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

12

Veumlshtrime

Shkruan Shpeumltim Shujaku Germin

Sa do teuml ndikojeuml pandemia COVID-19 neuml remitancat e pranuara nga diaspora

Ndoneumlse peumlr momentin e teumlreuml forca dhe fokusi global eumlshteuml neuml funksion teuml

luftimit dhe parandalimit teuml peumlrhapjes seuml virusit COVID-19 neuml aspektin

sheumlndeteumlsor shumeuml eksperteumlve financiareuml dhe ekonomisteuml po analizojneuml edhe

pasojat e mundshme qeuml ky virus mund teuml keteuml neuml ekonomineuml boteumlrore

Reumlnia ekonomike nga efekti i virusit COVID-19 pritet teuml shkaktojeuml recesion

neuml Amerikeuml Eurozoneuml dhe Japoni Kina do teuml keteuml rritjen meuml teuml vogeumll teuml

sheumlnuar ndonjeumlhereuml dhe poashtu potencialisht njeuml total prej $27 trillion teuml

humbur neuml prodhim - qeuml i bie sa ekuivalenti i teumlreuml Prodhimit teuml Brendsheumlm

Bruto (GDP-seuml) teuml Mbreteumlriseuml seuml Bashkuar1

Pasojat ekonomike teuml COVID-19 pritet teuml ndjehen edhe tek diaspora joneuml

Kjo eumlshteuml tashmeuml evidente neuml shtetet si Gjermania Greqia Italia dhe Zvicra

vende keumlteuml neuml teuml cilat kemi peumlrqeumlndrimin meuml teuml madh teuml Diasporeumls Shqiptare

Neuml Gjermani Instituti IFO peumlr hulumtime ekonomike sipas njeuml analize teuml

beumlreuml seuml fundmi vlereumlson qeuml humbjet ekonomike neuml keumlteuml shtet do teuml variojneuml

nga 72 neuml rast se kriza do teuml zgjaseuml 2 muaj deri neuml 206 neuml skenarin meuml

teuml keq neumlse kriza do teuml vazhdojeuml peumlr 3 muaj Peumlrqindjet e tilla shndeumlrruar neuml

vlera monetare tregojneuml humbje qeuml mund teuml variojneuml nga euro255 miliardeuml deri

neuml euro729 miliardeuml neuml skenarin meuml teuml keq Kriza poashtu do teuml shkaktojeuml njeuml

vrimeuml prej euro200 miliardeuml neuml buxhetin publik duke leumlneuml anash benefitin peumlr

1 Orlik T Rush J Cousin M amp Hong J (2020) Coronavirus Could Cost the Global

Economy $27 Trillion Here‟s How Retrieved by bloombergcomgraphics2020-coronavirus-

pandemic-global-economic-risk

pakos ekonomike2 Poashtu rreth

18 milioneuml persona mund teuml

humbasin vendin e puneumls ndeumlr teuml

cileumlt mund teuml keteuml edhe shumeuml nga

Diaspora joneuml

BAK Economics njeuml think-tank

nga Zvicra ka vlereumlsuar se

parashikimet peumlr rritjen ekonomike

neuml Zviceumlr do teuml peumlsojneuml zvogeumllim

prej 15 neuml 13 Neuml periudheumln

mesatare Sekretariati i shtetit peumlr

Puneumlt Ekonomike (SECO) ka

brenga peumlr tregun kapital dhe

ndeumlrprerjen e zingjirit teuml furnizimit

industrial Zviceran dhe korporatave

ndeumlrkombeumltare me vend-ndodhje neuml

Zviceumlr Meuml 14 mars qeveria zvicerane ka zotuar CHF10

miliardeuml ($106 miliardeuml) neuml pakon

emergjente peumlr teuml ndihmuar

ekonomineuml3

Neuml Itali poashtu sipas Statista

Research Department neuml

parashikimet beumlra nga muaji mars

2020 eumlshteuml vlereumlsuar qeuml Prodhimi i

Brendsheumlm Bruto (PBB eng GDP)

e shtetit Italian do teuml zvogeumllohet peumlr -3 neuml fund teuml kateumlrmujorit teuml

pareuml teuml keumltij viti ndeumlrsa neuml

kateumlrmujorin e dyteuml pritet qeuml kjo

shifeumlr teuml bie deri neuml -5 teuml PBB peumlr

shkak teuml ndikimit teuml virusit

COVID-19 neuml ekonomineuml e vendit

Meuml tutje eumlshteuml parashikuar qeuml

2 Posaner J (2020) Coronavirus could slash

German economy by over 20 percent study

Retrieved by

httpswwwpoliticoeuarticlestudy-

coronavirus-could-slash-german-economy-

by-over-20-percent 3 (2020) Coronavirus the situation in

Switzerland Retrieved by

httpswwwswissinfochengcovid-

19_coronavirus--the-situation-in-

switzerland45592192

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

13

sektoreumlt e tekstilit transportit ajror dhe me tren hotelieria restauranteumlt

emisionet televizive dhe ngjarjet sportive do teuml peumlsojneuml reumlnien meuml teuml madhe

ekonomike Qeveria Italiane ka zotuar $28bn peumlr teuml lehteumlsuar ngarkseumln

ekonomike teuml pandemiseuml Kjo pako ekonomike do teuml ndihmojeuml kompaniteuml

pronareumlt e shteumlpive me pagesa teuml kredive dhe personat qeuml rrezikojneuml teuml

humbin vendet e tyre teuml puneumls4

Kriza ekonomike e vitit 2008 dhe ndikimi i saj ne remitenca Kriza ekonomike neuml vendet Evropiane medoemos do teuml pasqyrohet edhe neuml

ekonomineuml vendore neuml Kosoveuml e Shqipeumlri pasi qeuml BPP-teuml e teuml dy keumltyre

vendeve kaneuml njeuml varshmeumlri relative neuml remitancat qeuml vijneuml nga Diaspora

Bazuar neuml teuml dheumlnat e Bankeumls Boteumlrore shtetet neuml zhvillim neuml vitin 2019

kaneuml pranuar mbi 500 miliardeuml dollareuml peumlrmes remitencave Neuml shtetet si

Kosova dhe Shqipeumlria remitancat peumlrbeumljneuml njeuml ndeumlr komponenteumlt kryesoreuml

neuml Prodhimin e Brendsheumlm Bruto i cili shkon vazhdimisht neuml rritje mireumlpo

neuml njeuml periudheuml jo shumeuml teuml largeumlt me rastin e krizeumls globale ekonomike teuml

vitit 2008 remitencat filluan teuml bien drastikisht Neuml Kosoveuml u desh teuml kalonin

5 vite deri sa vlera monetare e remitancave teuml kthehej neuml shumeumln qeuml ishte

para vitit 2008 ku reumlnia meuml e uleumlt ishte ajo e vitit 2011 kur shuma e remitencave ishte euro492m (-19 krahasuar me vitin 2008) Neuml Shqipeumlri kriza

ekonomike e vitit 2008 poashtu kishte pasoja teuml meumldha neuml aspektin e

remitencave qeuml u pranuan neuml vend Pas vitit 2009 impakti i krizeumlz

ekonomike boteumlrore filloi teuml shfaqej edhe neuml Shqipeumlri peumlr faktin qeuml shumica

e Diasporeumls punojneuml neuml shtetet Evropiane ekonomia e vendit peumlsoi njeuml shok

negativ teuml jashteumlm kryesisht nga eksportet remitancat dhe rrjedha e

investimeve kapitale teuml huaja Faktikisht qeuml nga ajo koheuml Shqipeumlria

asnjeumlhereuml nuk ka arritur qeuml teuml rikthehet prapeuml neuml pikeumln ku ishte para vitit

2008 duke sheumlnuar neuml vitin 2013 pikeumln meuml teuml uleumlt neuml aspektin e remitancave

teuml pranuara Prej vitit 2014 neuml Shqipeumlri ka pasur njeuml rritje graduale teuml

remitancave teuml pranuara megjithateuml njeuml rritje e tilleuml ishte me margjina shumeuml teuml vogla5

Kriza e fundit e pandemiseuml COVID-19 efektin pareumlsor neuml aspektin e

remitencave do ta keteuml tek burimi i remitancave pra pjeseumltareumlt e Diasporeumls

Ata neuml rastin meuml teuml mireuml janeuml detyruar teuml punojneuml nga shteumlpia pronareumlt e

bizneseve janeuml detyruar t‟i mbyllin bizneset e tyre peumlrkoheumlsisht teuml tjereuml janeuml

detyruar teuml marrin pushim teuml detyruar me pageseuml jo teuml ploteuml ndeumlrsa neuml rastin

meuml teuml keq disa edhe kaneuml humbur vendet e tyre teuml puneumls Rrjedhimisht

afteumlsia e keumltyre personave peumlr teuml deumlrguar para neuml atdhe tek familjet e tyre

zvogeumllohet duksheumlm dhe padyshim qeuml meuml seuml keqi do teuml peumlsojneuml ato familje

teuml cilat burim teuml veteumlm teuml teuml ardhurave i kaneuml remitancat qeuml ata i pranojneuml nga familjareumlt e tyre nga jashteuml

Fig World Bank Remitencat persionale te pranuara (US$)

4 (2020) Forecasted short-term impact of coronavirus (COVID-19) on gross domestic product

(GDP) in Italy in the 1st and 2nd quarter of 2020 Retrieved by

httpswwwstatistacomstatistics1101019forecasted-impact-of-coronavirus-covid-19-on-gdp-

in-italy 5Sherifi C Turan G (2018) Global Financial Crises The Impact on Albanian Economic

Growth Retrieved by httparchivesciendocomEJESejes20184issue-1ejes-2018-

0032ejes-2018-0032pdf

Kufizimi i koheumls seuml leumlvizjes e neuml

raste ekstreme edhe kufizimi i

teumlreumlsisheumlm i leumlvizjes beumln qeuml disa

nga familjet ta keneuml teuml pamundur

fare qeuml teuml realizojneuml transaksionet e

tyre monetare peumlrmes bankave dhe

ndeumlrmjeteumlsve teuml tjereuml financiareuml Neuml Kosoveuml dhe Shqipeumlri ende

zhvillimi teknologjikonline i

sheumlrbimeve financiare eumlshteuml neuml

hapa fillestar krahasuar me vendet

e zhvilluara andaj transaksionet me

para teuml gatshme neuml situata teuml tilla si

pandemia neuml teuml cileumln ne gjendemi

beumlhet shumeuml e veumlshtireuml peumlr teuml mos

theumlneuml e pamundur fare Keumlsaj

fatkeqeumlsie duhet t‟i shihet edhe ana

e meumlsimit qeuml mund teuml nxjerrim nga

kjo situateuml psh neuml veteumldijeumlsimin e popullit neuml Kosoveuml e Shqipeumlri rreth

sheumlrbimeve financiare teuml formeumls

elektronike e njeumlkoheumlsisht neuml

motivimin e institucioneve

financiare qeuml teuml zhvillojneuml e

avansojneuml sheumlrbimet e tilla duke

marreuml parasysh faktin qeuml

mbulueshmeumlria e rrjetit teuml internetit

neumlpeumlr shteumlpiteuml e keumltyre dy vendeve

eumlshteuml ndeumlr meuml teuml lartat neuml Evropeuml

Banka Boteumlrore vlereumlson qeuml ndeumlr

hapat e pareuml qeuml autoritetet publike

duhet teuml ndeumlrmarrin janeuml

Remitencat duhet teuml trajtojneuml

institucionet financiare sic janeuml

agjenciteuml e transferave bankat etj si

sheumlrbyes themelor dhe qeuml teuml ju

zbusin cfareumldo ndikimi negativ neuml

funksionalitetin operacional teuml

keumltyre sheumlrbyesve teuml mbeumlshtesin industrineuml e remitencave me

instrumente teuml duhura qeuml

menaxhojneuml kredibilitetin dhe

riskun e likuidetit6

Me dateuml 12 prill Qeveria neuml detyreuml

e Kosoveumls ka nisur poashtu njeuml

iniciativeuml teuml lehteumlsimit teuml gjendjes

aktuale teuml krijuar neuml Kosoveuml

peumlrmes seuml cileumls ka hapur njeuml

xhirollogari zyrtare neuml Bankeumln

Qendrore teuml Kosoveumls ku pjeseumltareumlt nga Diaspora mund teuml kontribuojneuml

financiarisht sipas mundeumlsive teuml

tyre

6 Garcia Mora A Rutkowski M (2020)

Remittances in times of the coronavirus ndash

keep them flowing

Retrieved by

httpsblogsworldbankorgpsdremittances-

times-coronavirus-keep-them-flowing

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

14

Pandemia COVID-19 ka filluar teuml shfaq efektet e krizeumls ekonomike e cila

manifestohet neuml meumlnyra teuml ndryshme tek vendet e ndryshme vareumlsisht nga

peumlrbeumlrja e PBB-seuml (meuml sakteumlsisht vareumlsia e vendeve respektive nga eksportet

apo importet e malleumlrave) Shtetet e varura nga eksporti dhe investimet janeuml

ato qeuml peumlsojneuml meuml seuml shumti nga kriza teuml tilla kurse vendet si Kosova dhe

Shqipeumlria qeuml janeuml vende teuml varura nga importet dhe remitancat kaneuml pasoja teuml njeuml krize globale teuml natyreumls sekondare ku me ccedil‟rast rriten cmimet

ushqimore Shumeuml familje neuml Kosoveuml kaneuml si burim teuml veteumlm financiar

deumlrgesat nga diaspora Zvogeumllimi apo edhe ndeumlrprerja e keumltij burimi do teuml

ndikojeuml direkt neuml fuqineuml blereumlse dhe mireumlqenien e qytetareumlve Prandaj reumlnia

e remitancave neuml muajt dhe vitet e ardhshme duhet teuml trajtohet me seriozitet

nga institucionet relevante neuml meumlnyreuml qeuml teuml ruhet stabiliteti social dhe

ekonomik i vendit

Shpeumltim Shujaku eumlshteuml i angazhuar si Menaxher Financiar tek organizata jo-

qeveritare Germin Germin eumlshteuml organizateuml lidere neuml fusheumln e angazhimit teuml

Diasporeumls Shqiptare neuml vendet ameuml Ai ka studiuar neuml Fakultetin Ekonomik

praneuml Universitetit teuml Prishtineumls Peumlrpos puneumls profesionale ai eumlshteuml poashtu i angazhuar neuml Federateumln e Ragbit teuml Kosoveumls si Drejtor i

Komunikimit

Linqet e materialit teuml peumlrmbledhur httpswwwbloombergcomgraphics2020-coronavirus-pandemic-global-economic-risk

httpswwwhistoryextracomperiodmodernfinancial-crisis-crash-explained-facts-causes

httpswwwbbccomnewsbusiness-51706225

httpswwwbloombergcomnewsarticles2020-03-24german-economy-heads-for-steep-

recession-on-coronavirus-impact

httpswwwpoliticoeuarticlestudy-coronavirus-could-slash-german-economy-by-over-20-

percent

httpswwwswissinfochengcovid-19_coronavirus--the-situation-in-switzerland45592192

httpswwwswissinfochengcovid-19-monitor_swiss-concern-shifts-to-economic-fallout-of-

coronavirus45671640

httparchivesciendocomEJESejes20184issue-1ejes-2018-0032ejes-2018-0032pdf

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

15

Opinione

Dr Gjovalin Gjeloshi Tiraneuml

Ccedilmimi qeuml paguhet peumlr lirineuml e shtypithellip

ldquoCcedilfareuml zonje e mrekullueshme

dhe ccedilfareuml historie mahniteumlserdquo ndash

keumlshtu do teuml shprehej Peter Zoehrer drejtor i Forumit

Europian peumlr Lirineuml e Besimit

peumlr Austrineuml i cili moderonte njeuml

takim teuml disa koheumlve meuml pareuml neuml

Tiraneuml pas fjaleumls seuml gazetares seuml

njohur libaneze May Chidiac e

cila sot eumlshteuml ministre e Shtetit

peumlr Zhvillim Administrativ neuml

Liban

Zonja May edhe pse me keumlmbeumln

dhe doreumln e majteuml protezeuml qeumlndroi neuml podium neuml keumlmbeuml pa

u mbeumlshtetur as neuml bastunin e saj

duke elektrizuar dhe emocionuar

teuml gjitheuml pjeseumlmarreumlsit neuml salleuml

ldquohellip14 vjet meuml pareuml kam paguar

njeuml ccedilmim teuml larteuml si rezultat i

theumlnies seuml teuml veumlrteteumls Fola e

shkruajta kundeumlr regjimit teuml

Libanit dhe regjimi meuml ldquogostitirdquo

me njeuml bombeuml neuml makineumln time

Si rrjedhojeuml humba krahun dhe keumlmbeumln e majteumlhellip liria nuk vdes

kurreuml peumlr mua Neuml Liban ne

deumlshmojmeuml njeuml ktheseuml teuml papritur

teuml ngjarjevehellip‟‟

Kjo eumlshteuml heroineuml e gjalleuml e liriseuml

seuml shtypit ndeumlrkoheuml qeuml historia

njeh me shumiceuml raste prej atyre

gazetareumlve qeuml e paguan ccedilmimin e

liriseuml seuml shtypit jo veteumlm thjeshteuml

me pushime nga puna por edhe

me burgime apo gjymtime ekstreme si rasti i meumlsipeumlrm e

deri edhe me kokeuml apo edhe me

copeumltim teuml kufomeumls siccedil ishte rasti

i gazetarit saudit me shteteumlsi

amerikane E veumlrteta drejteumlsia

eumlshteuml humane e shenjteuml por eumlshteuml

e shtrenjteuml e ka ccedilmimin e madh

Dhe jo kushdo eumlshteuml i gatsheumlm teuml pranojeuml qeuml teuml paguaj ccedilmime teuml tilla neuml

rastin konkret peumlr lirineuml e shtypit

-Neumlse do teuml meuml keumlrkoni qeuml teuml peumlrkufizoj me njeuml fjaleuml situateumln e medias neuml

Shqipeumlri thoteuml eksperti i medias gazetari Lutfi Dervishi do teuml peumlrgjigjesha

ldquomireumlrdquo Neumlse do teuml meuml keumlrkoni qeuml ta them me dy fjaleuml do teuml perifrazoja ldquoJo

mireumlrdquo Eumlshteuml ldquomireumlrdquo se kemi meuml shumeuml se dy duzina mediash teuml peumlrditeumlshme

mbi 60 radio rreth 200 operatoreuml kablloreuml mbi 600 portale Por ldquojo mireumlrdquo

eumlshteuml peumlrmbajtja e tyre Eumlshteuml ldquomireumlrdquo se rreth 18 milion shqiptareuml kaneuml

llogari neuml fb nga 27 milion e meuml pak qeuml eumlshteuml popullsia neuml vend Por ldquojo

mireumlrdquo sepse gjitheuml kjo mori ldquolexuesishrdquo marrin informacione por jo lajme

Neuml koheumln e sotme lajmi i rremeuml nuk eumlshteuml meuml i panjohur dhe fakti se

ldquoqarkullojneuml lajme teuml rremerdquo nuk peumlrbeumln meuml lajm Prej koheumlsh qeuml lindi

shtypi eumlshteuml quajtur ldquopushteti i kateumlrtrdquo por sot tek ne ajo beumln lojeumln e

pushteteve

Para disa koheumlsh dikush nga departamenti i gazetariseuml neuml Universitetin

Shteteumlror teuml Tiraneumls i keumlrkoi prof Hamit Boriccedilit studjuesit teuml gazetariseuml

shqiptare qeuml teuml beumlnte njeuml deklarateuml publike pak a shumeuml teuml tilleuml se shtypi

shqiptar neuml koheumln e komunizmit ka geumlnjyer i ka sheumlrbyer sistemit komunist

nuk ka pasqyruar teuml veumlrteteumln etj etj Dhe a doni ta dini se si iu peumlrgjigj

profesori keumlrkeseumls Thjeshteuml me njeuml pyetje po shtypi sot a nuk boton teuml

paveumlrteta a nuk i sheumlrben pushtetit apo interesave teuml pronareumlve teuml medias

Neuml teuml veumlrteteuml ai nuk po mbronte teuml shkuareumln por po kritikonte teuml tashmen

dhe nuk po kishte shpreseuml peumlr njeuml teuml ardhme ndryshe teuml shtypit Nuk dimeuml peumlr

teuml ardhmen se sa do teuml jeteuml numri i pikeumlve qeuml do teuml grumbullojeuml shtypi sa i takon theumlnies seuml fjaleumls seuml lireuml lajmeve teuml veumlrteta investigimeve kurajoze dhe

konsolidimit teuml vendit teuml tij si pushtet i kateumlrt por dimeuml dhe shohim se shtypi

sot eumlshteuml larg pritshmeumlrive teuml publikut teuml atyre qeuml neuml meumlngjese meumlsyjneuml

kioskat ku marrin gazeteumln e tyre teuml preferuar e qeuml mund t‟i keteuml zhgeumlnjyer

prej koheumlsh me peumlrmbajtjen e saj

Koheumlt e fundit neuml njeuml media audiovizive neuml Shqipeumlri u peumlrfunduan peumlrpara

afatit kontratat me disa gazetareuml qeuml drejtonin emisione investigative

kritikuese ndaj qeveriseuml Pavareumlsisht justifikimeve qeuml u thaneuml nga pronari i

medias neuml fjaleuml publiku nuk haneuml bareuml Fshati qeuml duket nuk don kallauz Nga

ana tjeteumlr mbeten neuml keumlmbeuml prej vitesh dhe shtohen akoma meuml shumeuml

emisione qeuml hiqen si teuml paanshme por qeuml drejtueseumlve teuml emisioneve u shkeumllqejneuml syteuml kur foleumlsit neuml panel shprehen kundeumlr opoziteumls apo

justifikojneuml me ccedil‟teuml munden skandalet e njeumlpasnjeumlshme teuml qeveriseuml Ose

gazetareumlt qeuml drejtojneuml emisionet ndeumlrhyjneuml drejpeumlrdrejt peumlr teuml krijuar opinion

si tek teuml ftuarit ashtu edhe tek publiku Megjithateuml peumlr t‟u kthyer tek

gazetareumlt emisionet e teuml cileumlve u mbylleumln peumlr t‟u theumlneuml atyre qeuml t‟a keneuml peumlr

ndereuml qeuml emisionet e tyre kaneuml shqeteumlsuar dikeumlnd deri te qeveria po sjelleuml neuml

ndihmeuml prap ikoneumln e gazetariseuml libaneze qeuml citoi njeuml koleg teuml sajin Ai ishte

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

16

pushuar nga puna prej pronarit teuml

medias ku punonte peumlr shkak teuml

pasqyrimit me besnikeumlri teuml

ngjarjeve neuml ateuml vend dhe diteumln e

ndeumlrprerjeve teuml marreumldheumlnieve

financiare tha neumlse shkarkimi im

eumlshteuml ndeumlshkimi im se pasqyrova neuml media revoltat popullore ndash jam

krenar peumlr keumlteuml

Edhe neuml vende teuml tjera teuml

Ballkanit Pereumlndimor situata e

pavareumlsiseuml seuml medias noton

pothuaj neuml teuml njeumljtat ujeumlra

Politika biznesi dhe pushteti

vijojneuml teuml mbeten ldquopadroneumltrdquo e

veumlrtet teuml medias Peumlrsa i takon

Shqipeumlriseuml nga rreth 25 gazeta teuml

peumlrditeumlshme qeuml botohen teuml gjitha deklarohen se janeuml me humbje e

megjithateuml botohen Ccedildo gazeteuml

shitet seuml paku neumln koston e

prodhimit Por edhe po teuml shitet

me koston apo edhe me ateuml

fitimin minimal prap humbja do

teuml jeteuml e konsiderueshme peumlr

shkak teuml tirazhit teuml uleumlt qeuml shiten

Statistikat peumlr Shqipeumlrineuml thoneuml se

nuk kalon shifra 70-80 mijeuml

kopje qeuml mund teuml jeteuml tirazhi i peumlrgjithsheumlm i teuml gjtha gazetave teuml

peumlrditshme Natyrisht qeuml shifra e

shitjeve neuml njeuml diteuml eumlshteuml akoma

meuml e uleumlt Kjo si rrjedhjojeuml e

numrit teuml pakeumlt teuml popullsiseuml Nuk

e peumlrmireumlsion keumlteuml shifeumlr as oreksi

i madh i shqiptareumlve peumlr teuml lexuar

lajme apo peumlr t‟u marreuml me

politikeumln e kafeneve Kjo neuml njeuml

maseuml teuml madhe eumlshteuml edhe kostoja

e reumlnies seuml besueshmeumlriseuml seuml atyre qeuml shkruajneuml gazetat sepse

lexuesi shqiptar ka 30 vjet qeuml po

edukohet tashmeuml me natyreumln e

lajmeve gjeografineuml e shkrimeve

nivelin dhe cileumlsineuml e tyre

Lexuesi e shikon peumlrditeuml se

gazetari dhe gazetat sot janeuml larg

seuml teuml shkruarit teuml seuml veumlrteteumls dhe

se ato neuml shumiceumln e rasteve

mbrojneuml interesat e njeumlrit apo

tjetrit grup Dhe ccedilka eumlshteuml meuml e

reumlndeumlsishmja lexuesi e dineuml mire se pas ccedildo gazete ka njeuml

financues teuml cilit i interesojneuml

interesat e veta dhe jo teuml publikut

Peumlr numeumlr teuml banoreumlve them se

Shqipeumlria zeuml vendin e pareuml jo

veteumlm neuml rajon peumlr numrin e

madh teuml gazetave peumlr frymeuml teuml

popullsiseuml Sipas Predrag

Vujoviccedil drejtor i shkolleumls seuml Marreumldheumlnieve me Publikun dhe Komunikimit

neuml Serbi nga 10 gazeta teuml peumlrditshme qeuml dalin neuml Serbi veteumlm njeuml e

peumlrditshme i ndjekeuml standartet profesionale Dhe vazhdon ldquosituata nuk ka

qeneuml kurreuml keumlshtu Kemi meuml pak gazeta teuml pavarura dhe meuml shumeuml gazeta qeuml

i sheumlrbejneuml pushtetit dhe koorporataverdquo Peumlr njeuml moment neumlse e

zeumlvendeumlsojmeuml emrin Predrag njeuml emeumlr tipik sllav me emrin Pjeteumlr apo Petrit

shqiptar teuml krijohet peumlrshtypja se ky konstatim i peumlrket Shqipeumlriseuml veccedilse numri 10 i gazetave neuml Serbi duhet zeveumlndeumlsuar me numrin 25 aq sa eumlshteuml

edhe numri i teuml peumlrdishmeve qeuml dalin tek ne

Por liria e shtypit sipas eksperteumlve nuk mungon veteumlm neuml vendet ku

peumlrshkalleumlzohet dhuna drejt lufteumls por edhe aty ku mendojmeuml se kemi paqe

Peumlr gazetaren Chidiac fjala vjen neuml Arabineuml Saudite psh nuk ka lufteuml civile

si neuml Siri a gjetkeuml por njeumlkoheumlsisht nuk ka as liri shtypi Por liria e shtypit

do teuml vijonim ne nuk mungopn veteumlm neuml Turqi ku sundon njeuml regjim i

njohur autokrat e qeuml simulon veteuml ldquogrushte shtetirdquo por edhe neuml regjime

ldquodemokratikerdquo qeuml propagandojneuml me bolleumlk liri e mireumlqeumlnie siccedil eumlshteuml ai i

Tiraneumls apo Beogradit Nuk mund ta masim lirineuml e shtypit me numrin e

madh teuml mediave teuml teuml gjitha llojeve qeuml dalin e qarkullojneuml neuml njeuml vend por me ato ccedilfareuml shkruajneuml e peumlrhapin dhe me sakteumlsineuml e lajmeve qeuml botojneuml me

numrin e madh teuml televizioneve me studio televizive teuml kushtueshme por me

ateuml se ccedilfareuml diskutohet apo lexohet neuml ato studio Nuk mund ta masim lirineuml e

shtypit me numrin e madh teuml revistave teuml luksit ku botohen veteumlm faqe teuml

modeumls pornostare vendet ku mund teuml pushohet kushtuesheumlm etj dhe pak e

aspak pasqyrohet jeta e peumlrditeumlshme e njeuml kombi problemet ekonomike

sociale e psikologjke niveli i arsimimit apo sheumlrbimit sheumlndeteumlsor

Pavareumlsisht se si mund t‟i keteuml marreumldheumlniet me shtypin sot qeuml eumlshteuml

president Trump neuml librin e tij ldquoArti i marreumlveshjesrdquo mes teuml tjerave ka

shkruar ldquoE vetmja gjeuml qeuml ka garanci peumlr t‟i nxitur politikaneumlt teuml veprojneuml eumlshteuml shtypi - ose meuml sakteuml frika nga shtypi Mund teuml ushtroni ccedilfardolloj

presioni teuml beumlni lloj-lloj keumlrkesash e keumlrceumlnimesh teuml dhuroni shuma teuml

meumldha parash peumlr fushateumln e tyre dhe zakonisht nuk beumljneuml asnjeuml ndryshim

Por neumlse krijoni mundeumlsineuml qeuml shtypi teuml shkruaj keq peumlr ta qofteuml edhe neuml njeuml

publikim teuml panjohur shumica e politikaneumlve do teuml hidhen neuml veprimrdquo

Por qeuml shtypi teuml luaj veumlrteteuml keumlteuml rol dmth ta keneuml frikeuml ldquoteuml keumlqinjteumlrdquo (neumln

keumlteuml epitet po i bashkoj uneuml teuml gjitheuml ata qeuml meritojneuml teuml shruhet keq peumlr ta)

shoqeumlria duhet teuml keteuml gazetareuml apo intelektualeuml qeuml nuk tremben prej ccedilmimit

qeuml do teuml u duhet ndoshta teuml paguajneuml peumlr denoncimin e tyre neuml shtyp Terreni

meuml i peumlrshtatsheumlm ku mund teuml kultivohet e zhvillohet ldquobima e seuml keqesrdquo eumlshteuml ajo tokeuml (vend komb) ku teuml mireumlt rrineuml duarkryq ku shoqeumlria nuk ka

neuml krye teuml tyre lidereuml teuml veumlrteteuml ku kompromisi me teuml keqen ka daleuml neuml plan

teuml pareuml Por qeuml teuml veprojneuml teuml mireumlt shtypi duhet teuml jeteuml i pari qeuml duhet teuml

beumlhet fidanishtja e rritjes seuml fidaneumlve teuml mireuml Shtypi nuk duhet teuml refuzojeuml

botimin e shkrimeve ku denoncohet e keqja ccedilfardo interesash qeuml teuml preken

Madje jo veteumlm kaq ai duhet teuml marreuml neuml mbrojtje artikullshkruesin qeuml pati

guximin teuml ngrihet kundeumlr seuml keqes dhe jo ta sheseuml ateuml ldquopeumlr peseuml parerdquo Neumlse

shtypi nuk e ben keumlteuml ateumlhere si do t‟a meritojeuml cileumlsimin ldquopushteti i kateumlrtrdquo

neuml njeuml shoqeumlri demokratike Keumlsisoj ai rezulton jo ldquoi kateumlrtirdquo por as ldquoi

kateumlrmbeumldhjetirdquo pushtet sepse ai spostohet prej pushtetit teuml paraseuml pushtetit

teuml korrupsionit krimit pushtetit teuml fitimeve luksit etj etj

Nuk ka pak raste kur pronareumlt e mediave e masin lirineuml e tyre me cakun ku

fillon ldquoe drejta e pushtetit politik peumlr teuml prekur lirineuml e interesave teuml tyre

personalerdquo dhe jo lirineuml e teuml drejteumls peumlr teuml informuar opinionin publik Neuml

keumlto raste kultivohet ldquoe drejta negativerdquo e liriseuml seuml shtypit Seuml paku peumlr

Shqipeumlrineuml ky fenomen eumlshteuml shumeumlzuar vitet e fundit Sipas analisteumlve qeuml i

ndjekin dhe komentojneuml keumlto statistika pjesa deumlrmuese e gazetave dhe

televizioneve private shqiptare janeuml neuml proneumlsi teuml biznesmeneumlve qeuml nuk kaneuml

biznes teuml pareuml median Kryesisht janeuml firma teuml fuqishme ndeumlrtimesh etj qeuml

me median e tyre mbrojneuml seuml pari interesat personale por jo teuml shoqeumlriseuml Ka

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

17

neuml Tiraneuml media qeuml qytetareumlt

kaneuml filluar t‟i emeumlrtojneuml

ldquoPerandori mediashrdquo Teuml tilla si

ldquoPerandoria Klanrdquo ldquoTop Chanalrdquo

apo edhe ndonjeuml gazeteuml e shkruar

qeuml peumlrdoret peumlr teuml mbuluar

biznese teuml tjera Prej vitesh ka pronareuml mediash qeuml hyjneuml neuml

zyreumln e kryeministrave si neuml

shteumlpineuml e tyre Qeuml emeumlrojneuml

drejtoreuml zeumlveumlndeumlsministra e

ambasadoreuml me shumiceuml por

edhe ministra pavareumlsisht

peumlrvojeumls dhe zoteumlsiseuml qeuml kaneuml peumlr

teuml drejtuar Dhe keumlteuml e beumljneuml si me

kryeministra teuml djathteuml ashtu

edhe teuml majteuml

Ateumlhereuml sa janeuml teuml gatsheumlm keumlta njereumlz (qeuml kaneuml mediat pas vetes)

qeuml teuml paguajneuml peumlr lirineuml e veumlrteteuml

lirineuml pozitive teuml shtypit Neumlse

dhjetra gazetareuml meuml seuml paku

humbin puneumln burimin e

mbajtjes seuml familjes s tyre teuml tjereuml

si libanezja Chidiac humbin

gjymtyreumlt e trupit si ccedilmim se

kaneuml theumlneuml teuml verteteumln apo meuml

keq kur vriten e zhduken duke

paguar ccedilmim capital keumlto soj mediash qeuml kemi ne neuml Shqipeumlri

nuk paguajneuml si ccedilmim peumlr

theumlnien veteumlm teuml seuml veumlrteteumls asnjeuml

qindarkeuml qeuml peumlrfitojneuml prej

pushtetit Nuk paguajneuml ldquoasnjeuml

diteuml mangutrdquo neuml pushimet e luksit

apo nuk refuzojneuml qofteuml edhe njeuml

darkeuml neuml shoqeumlrineuml e

pushtetareumlve neumlpeumlr hotelet e

shtrenjta

Natyrisht qeuml qeveria ka pjeseumln e

hallkave teuml sajeuml neuml zinxhirin e

liriseuml seuml medias neuml vendin e veteuml

dhe se politika e sajeuml duhet teuml

peumlrmireumlsohet vazhdimisht neuml keumlteuml

drejtim Peumlr mua qeveri-shtyp

nuk duhet teuml rrineuml as afeumlr as larg

Afeumlr-ngrohen larg-ftohen Teuml dya

janeuml teuml deumlmshme ldquoNgrohjardquo na

beumln paleuml ftohja na beumln qeuml teuml

luleumlzojeuml kritika jodashamireumlse e

peumlr interesa meskine Qeveriteuml le teuml beumljneuml puneumln e tyre por neuml keumlteuml

kontekst mediat duhet teuml luftojneuml

teuml peumlrmireumlsojneuml imazhin e tyre

dhe teuml mos ankohemi se ldquona

mungojneuml liriteuml pozitiverdquo kur neuml

shumeuml raste tentojmeuml teuml kemi ldquoliri

negativerdquo Neuml keumlteuml rast shtypi ka

shkareuml nga misioni i vet Ateumlhereuml

ccedildo njeri duhet teuml keteuml njeuml gazeteuml peumlr teuml mbrojtur interesat e veta

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

18

Mag phil Dr Kurt Gostentschnigg Graz

Kombi si Shpirt Kolektiv (pjesa e dyteuml)

Njeuml krahasim i pareuml i ccedileumlshtjes shqiptare me ccedileumlshtjen indiane neuml driteumln e Jogeumls Integrale teuml Shri Aurobindos

Peumlr temeumln toneuml teuml peumlrgjithshme me reumlndeumlsi janeuml theumlniet e

Shri Aurobindos dhe teuml Neumlneumls mbi nivelet universale teuml

Koshienceumls pjeseumlt e Qenies seuml njeriut dhe Qenien

Kolektive7Neuml organizimin e pjeseumlve teuml Qenies ka dy

sisteme teuml cilat janeuml njeumlkoheumlsishtaktivedhe janeuml teuml

ndeumlrthurura me njeumlri-tjetrin njeuml sistem vertikal dhe njeuml

sistem koncentrik8Sistemi vertikal eumlshteuml si njeuml shkalleuml e cila peumlrbeumlhet nga nivelet e ndryshme teuml Koshienceumls

duke i renditur nga meuml i uleumlti Jokoshienca deri tek meuml i

larti Sat-Ccedilit-TapasShakti-Ananda (sanskr sat-cit-

tapasśakti-ānanda)Hemisfera Meuml E Larteuml mbreteumlria e

Frymeumls seuml peumlrkryer e teuml peumlrhershme ndahet nga

Hemisfera Meuml E uleumlt ku Fryma9 eumlshteuml e mbuluar nga

MentaljaMendja VitaljaJeta dhe

MateriaFizikjaTrupi neumlpeumlrmjet nivelit ndeumlrmjeteumlsues

teuml Mbimentales e cila peumlrfshin edhe disa nivele teuml tjera

ndeumlrmjeteumlsuese Hemisfera Meuml E Larteuml dhe Nivelet

Ndeumlrmjeteumlsuese seuml bashku peumlrbeumljneuml Mbikoshienceumln e cila peumlrbeumlhet nga nivelet meuml teuml larta teuml Koshienceumls mbi

Mendjen e zakonshme nga e cila Koshienca Meuml E Larteuml

zbret poshteuml neuml nivelet meuml teuml uleumlta teuml Qenies peumlr teuml

zhvilluar ngadaleuml njeriun spiritual nga gjendja e gjysmeuml-

kafsheumls mentale Mbikoshienca peumlrfshin nivelet peumlrtej

Mentales dmth Realitetin Suprem teuml quajtur Sat-Ccedilit-

TapasShakti-Ananda Teuml Qeneuml-Koshienceuml-Forceuml-

Lumturi dhe Supramentalen si dhe ndash neuml rend zbriteumls ndash

nivelet meuml teuml larta teuml Mentales dmth Mbimentalen

Mentalen Intuitive Mentalen E Ndriccediluar dhe Mentalen

Meuml Teuml Larteuml

Qenia Hyjnore E Vetme ka kateumlr aspekte Teuml Qeneuml

(Sat) Koshienceuml (Ccedilit) Forceuml (TapasShakti) dhe

Lumturi (Anandeuml) Hyjnorja Qenia Supreme nga e cila

teuml gjitheuml vijneuml neuml teuml cileumln teuml gjitheuml janeuml dhe tek e cila teuml

gjitheuml kthehen eumlshteumlTeuml Qeneuml-Koshienceuml-Forceuml-

Lumturi(Sat-Ccedilit-TapasShakti-Ananda) Ajo

manifestohet si Teuml Qeneumlt e pafund esenca e seuml cileumls

7Sri Aurobindo (2003) The Future Evolution of Man The Divine Life

upon Earth Compiled with a Summary and Notes by P B Saint-Hilaire

Twin Lakes Lotus Press (shqip Shri Aurobindo (2014) Evolucioni i

ardhsheumlm i njeriut Jeta hyjnore neuml Tokeuml Veteumlbotim me njeuml hyrje teuml

holleumlsishme teuml botuesit dhe peumlrkthyesit Kurt Gostentschnigg neuml ccedileumlshtje

peumlrkthimore dhe terminologjike si dhe neuml biografineuml dhe vepreumln e

autorit) The Psychic Being (1999) Soul Its nature mission and

evolution Selections from the works of Sri Aurobindo and The

Mother Twin Lakes Lotus Press (shqip Qenia Psikike (2014)

Shpirti natyra misioni dhe evolucioni i tij E peumlrpiluar nga veprat e

Shri Aurobindos dhe e NeumlneumlsVeteumlbotim me njeuml hyrje teuml holleumlsishme teuml

botuesit dhe peumlrkthyesit Kurt Gostentschnigg neuml ccedileumlshtje peumlrkthimore dhe

terminologjike si dhe neuml biografineuml dhe vepreumln e autoreumlve) Our Many

Selves (2002) Practical Yogic Psychology Selections from the works

of Sri Aurobindo and the Mother Compiled with an Introduction by A

S Dalal Twin Lakes Lotus Press CWSAVeumlll 25 The Human Cycle

and The Ideal of Human Unity 8 Lidhur me paragrafeumlt vijueseumlshih Our Many Selves (2002) f xix-

xxxv dhe 11-103 9bdquoFrymeumlldquo neuml kuptimin e Shpirtit Teuml Veteumlm Teuml Peumlrgjithsheumlm e

Hyjnores e Pereumlndiseuml e Zotit

eumlshteuml Koshienca me Forceumln e saj teuml brendaqeneumlsishme

Esenca e Koshienceumls eumlshteuml Lumturi

veteumlgeumlzimldquoSatccedilittapasananda eumlshteuml njeuml Teuml Qeneuml e

peumlrhershme e cila jemi ne pastaj njeuml Koshienceuml e

peumlrhershme e cila veumlshtron puneumlt e saja brenda nesh

dhe teuml tjereumlve njeuml vullnet i peumlrhersheumlm ose njeuml Forceuml e

peumlrhershme e asaj Koshience e cila shprehet neuml veprimtari teuml pafund njeuml Lumturi e peumlrhershme e cila i

geumlzohet vetvetes dhe teuml gjitha veprimtarive teuml saja Ajo

veteuml si Meuml E Larta eumlshteuml e qeumlndrueshme e

pandryshueshme e pakoheuml e pahapeumlsireuml dhe e qeteuml neuml

pafundeumlsineuml e veprimtarive teuml saja jo e ndryshuar nga

ndryshimet e tyre jo e ndareuml nga shumeumlsia e tyre jo e

zmadhuar ose e zvogeumlluar nga zbaticat dhe baticat neuml

detrat e koheumls dhe hapeumlsireumls jo e ccediloroditur nga

kontradiktat e tyre teuml dukshme ose e kufizuar nga

kufizimet e tyre teuml synuara nga Hyjnorja

Satccedilittapasananda eumlshteuml uniteti i shumanshmeumlriseuml seuml gjeumlrave teuml manifestuara harmonia e peumlrhershme e teuml

gjitha variacioneve dhe kundeumlrshtive teuml tyre peumlrsosuria

e pafund e cila i justifikon kufizimet e tyre dhe eumlshteuml

qeumlllimi i papeumlrsosmeumlrive teuml tyrerdquo10

Supramentalja eumlshteuml Koshienca E Seuml Veumlrteteumls dija

hyjnore Koshienca dhe Forca meuml e larteuml hyjnore teuml

cilat veprojneuml neuml univers Ajo eumlshteuml njeuml parim i

Koshienceumls i cili qeumlndron sipeumlr Mendjes dhe ekziston e

vepron neuml teuml veumlrteteumln dhe unitetin themelor teuml gjeumlrave

dhe jo sikurse Mendja neuml shfaqjet dhe ndarjet e tyre

fenomenale Karakteri i saj fundamental eumlshteuml dije neumlpeumlrmjet identitetit me aneuml teuml seuml cileumls njihet Vetja Teuml

Qeneuml-Koshienceuml-Forceuml-Lumturi HyjnoreSat-Ccedilit-

TapasShakti-Ananda dhe gjithashtu e veumlrteta e

manifestimit Sipas Shri Aurobindos termi

ldquoSupramentalerdquo do teuml thoteuml njeuml nivel mbikoshient i

Qenies qeuml ndodhet jo veteumlm sipeumlr Mendjes por edhe

peumlrtej asaj sepse ai eumlshteuml radikalisht i ndrysheumlm nga ajo

Supramentalja eumlshteuml peumlrtej dhe e ndryshme jo veteumlm neuml

lidhje me Mendjen e zakonshme por edhe neuml krahasim

me nivelet mbikoshiente teuml Mendjes dmth me

Mentalen Meuml Teuml Larteuml Mentalen E Ndriccediluar Mentalen Intuitive dhe Mbimentalen Ndeumlrsa teuml gjitha keumlto nivele

mbikoshiente teuml Mendjes janeuml peumlrzierje teuml driteumls dhe

erreumlsireumls teuml dijes dhe padijes Supramentalja eumlshteuml

Koshienca E Seuml Veumlrteteumls totalisht pa

padijeldquoSupramentalja eumlshteuml neuml esenceumln e saj teuml

mireumlfillteuml njeuml Koshienceuml E Seuml Veumlrteteumls gjithnjeuml e lireuml

nga padija njeuml koshienceuml e cila eumlshteuml themeli i

ekzistenceumls soneuml aktuale natyrale ose evolucionare dhe

nga e cila natyra brenda nesh peumlrpiqet teuml arrijeuml tek

veteumldija dhe boteumldija dhe tek njeuml koshienceuml e drejteuml dhe

10

Sri Aurobindo (1970) The Synthesis of Yoga Pondicherry Sri

Aurobindo Ashram f 395 keumltu dhe neuml vijim e peumlrkthyer nga autori

Kurt Gostentschnigg nga anglishtja neuml shqipe

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

19

njeuml peumlrdorim i drejteuml i ekzistenceumls soneuml neuml univers

Supramentalja ngaqeuml eumlshteuml njeuml Koshienceuml E Seuml

Veumlrteteumls e zoteumlron keumlteuml dije teuml brendaqeneumlsishme dhe

keumlteuml fuqi teuml ekzistenceumls seuml veumlrteteuml Rrjedha e saj eumlshteuml e drejteuml dhe mund teuml shkojeuml direkt tek qeumlllimi i saj Fusha

e saj eumlshteuml e gjereuml dhe mund teuml beumlhet madje e

pakufishme sepse natyra e saj e mireumlfillteuml eumlshteuml dije

Ajo nuk duhetteuml fitojeuml dije por e zoteumlron ateuml neuml teuml

drejteumln e vet Hapat e saj nuk janeuml nga padija neuml njeuml

driteuml teuml papeumlrkryer por nga njeuml e veumlrteteuml neuml njeuml teuml

veumlrteteuml meuml teuml madhe nga njeuml perceptim i drejteuml neuml njeuml

perceptim meuml teuml thelleuml nga intuita neuml intuiteuml nga

ndriccedilimi neuml ndritshmeumlrineuml absolute dhe teuml pakufi nga

gjereumlsiteuml rriteumlse neuml pafundeumlsineuml e mireumlfillteuml Neuml kulmin e

saj ajo zoteumlron plotdijen hyjnore dhe plotfuqineuml hyjnore Neuml leumlvizjen e sajteuml shkalleumlshkallshmeevolucionare teuml

veteumlmanifestimit neumlpeumlrmjet seuml cileumls ajo do teuml zbulojeuml neuml

fund larteumlsiteuml e veta meuml teuml larta ajo duhet teuml jeteuml neuml

natyreumln e saj teuml mireumlfillteuml esencialisht e lireumlnga padija

dhe gabimi Ajo niset nga e veumlrteta dhe drita dhe leumlviz

gjithmoneuml neuml teuml veumlrteteuml dhe driteumlrdquo11

Midis Supramentales dhe Mentales ka shkallare meuml teuml

larta teuml Mendjes teuml cilat gjenden peumlrmbi Mendjen toneuml

normale dhe ccedilojneuml tek Supramentalja Keumlto stade nivele

teuml njeumlpasnjeumlshme ose fuqi graduale teuml Qenies janeuml teuml

fshehura neuml pjeseumlt tona mbikoshiente Neuml njeuml rend zbriteumls shkallaret e Mentales Seuml Spiritualizuar janeuml si

vijon Mbimentalja me kateumlr nivelet e saja teuml cilat janeuml

Mbimentalja Supramentale Mbimentalja E Mireumlfillteuml

Mbimentalja Intuitive dhe Mbimentalja Mentale si dhe

tri forcat mbimentale Mentalja Intuitive Mentalja E

Ndriccediluar dhe Mentalja Meuml E Larteumlteuml cilatvendosin

kalimin nga Mbimentalja neuml Mentale

Ndeumlrsa Supramentalja eumlshteuml Koshienca totale E Seuml

Veumlrteteumls Mbimentalja si delegatja e Koshienceumls

Supramentale neuml padijen kozmike i teumlrheq poshteuml ndarazi teuml veumlrtetat duke u dheumlneuml atyre njeuml identitet teuml

veccedilanteuml Mbimentalja eumlshteuml ldquonjeuml ekran i ngjashmeumlriseuml

seuml pangjashme neumlpeumlrmjet teuml cilit Supramentalja mund

teuml veprojeuml neuml meumlnyreuml indirekte mbi njeuml injoranceuml

erreumlsira e seuml cileumls nuk do teuml mund teuml duronte ose teuml

merrte ndikimin direkt teuml njeuml drite supreme Pikeumlrisht

projektimi i keumlsaj Mbimentaleje teuml ndritshme mundeumlson

difuzionin e njeuml drite teuml zvogeumlluar neuml padije dhe hedhjen

e keumlsaj hijeje teuml kundeumlrt e Jokoshienceumls e cila kapeumlrdin

gjitheuml driteumlnneuml vetvete Ngaqeuml Supramentalja ia

transmeton Mbimentales teuml gjitha realitetet e saja por

ia leuml asaj trsquoi formulojeuml ato neuml njeuml leumlvizje dhe neuml peumlrputhje me njeuml koshienceuml teuml gjeumlrave e cila eumlshteuml ende

njeuml vizion i seuml veumlrteteumls dhe megjithateuml njeumlkoheumlsisht njeuml

prind i pareuml i injoranceumlsrdquo12 Neuml njeuml leteumlr drejtuar njeuml

sad‟haku13 Shri Aurobindo shkruan ldquo Mbimentalja e

njeh Teuml Vetmin si mbeumlshtetjen esenceumln dhe fuqineuml

fundamentale teuml teuml gjitha gjeumlrave por neuml lojeumln e saj

11

Sri Aurobindo (1989) The Supramental Manifestation

Pondicherry Sri Aurobindo Ashram f 41 v 12

Sri Aurobindo (1970) The Life Divine Pondicherry Sri Aurobindo

Ashram f 278 v 13

Njeuml njeri qeuml peumlrpiqet peumlr veteumlrealizim duke u angazhuar neuml

praktikimin eSad‟haneumls (sanskr Sādhanā) ose Jogeumls

dinamikekarakteristike ajo e veuml theksin neuml fuqineuml e saj

ndareumlse teuml shumeumlsiseuml dhe provon trsquoia japeuml ccedildo fuqie ose

ccedildo aspekti shansin e tij teuml ploteuml teuml manifestimit duke u

mbeumlshtetur neuml teuml qeneumlt njeuml themelor peumlr teuml shmangur disharmoni ose konflikt Ccedildo Pereumlndi siccedil eumlshteuml krijon

boteumln e saj por pa konflikt me teuml tjerat Ccedildo aspekt ccedildo

ide ccedildo forceuml e gjeumlrave mund teuml ndihet neuml energjineuml ose

shkeumllqimin e vet teuml ploteuml teuml veccediluar dhe teuml peumlrpunojeuml

vlerat e veta pa krijuar disharmoni sepse Mbimentalja

zoteumlron sensin e pafundeumlsiseuml dhe neuml pafundeumlsineuml e

veumlrteteuml (jo hapeumlsinore) janeuml teuml mundura shumeuml

pafundeumlsi peumlrputheumlserdquo14

Intuita eumlshteuml njeuml fuqi e Koshienceumls afeumlr dhe e afeumlrme

me dijen origjinale neumlpeumlrmjet identitetit Ccedilka eumlshteuml vizion direkt intim neuml Mentalen Intuitive beumlhet ndriccedilim

neuml Mentalen E Ndriccediluar dhe mendim-dije neuml Mentalen

Meuml Teuml LarteumlKjo Intuiteuml e veumlrteteuml dhe autentike duhet

dalluar nga njeuml fuqi e arsyes mentale e cila mund teuml

ngateumlrrohet shumeuml lehteuml me teuml nga ajo fuqi e arsyetimit

teuml peumlrfshireuml qeuml e arrin konkluzionin e saj me njeuml hop

dhe nuk ka nevojeuml peumlr hapat e zakonsheumlm teuml mendjes

logjike Meqeuml zakonisht intuiteuml do teuml thoteuml fuqia e

kuptimit teuml gjeumlrave neuml meumlnyreuml teuml menjeumlhershme pa

pasur nevojeuml peumlr njeuml argumentim koshient Neuml keumlteuml

kuptim teuml zakonsheumlm intuita mund teuml mbeumlshtetet neuml njeuml

ndjesi ose mund teuml jeteuml njeuml arsyetim i shpejteuml neumlnkoshient dukeu bazuar neuml shenja subtile teuml cilat nuk

kuptohen neuml meumlnyreuml koshiente Por termin ldquoIntuiteumlrdquo i

cili ka njeuml konotacion shumeuml meuml teuml thelleuml Shri

Aurobindo e peumlrdor neuml lidhje me nivelin mbikoshient

poshteuml Mbimentales dhe sipeumlr Mentales SeumlNdriccediluar

Mentalja Intuitive ldquoeumlshteuml gjithnjeuml diccedilka qeuml hidhet direkt

nga njeuml identitet i fshehur Kur koshienca e subjektit

takohet me koshienceumln neuml objekt ateumlhereuml ajo depeumlrton

neuml teuml dhe sheh ndien ose vibron me ateuml teuml veumlrteteuml qeuml ajo

e kontakton dhe pastajprej forceumls seuml takimit Intuita

hidhet jashteuml si njeuml shkeumlndijeuml ose rrufe Ose kur koshienca edhe pa njeuml takim teuml tilleuml shikon brenda

vetes dhe ndien atje neuml meumlnyreuml direkte e intime teuml

veumlrteteumln ose teuml veumlrtetat teuml cilat gjenden neuml brendeumlsi ose

kontakton forcat e fshehura prapa dukjes seuml jashtme

ateumlhereuml shpeumlrthen gjithashtu njeuml driteuml intuitive Ose kur

koshienca takohet me Realitetin Suprem ose Realitetin

Spiritual teuml gjeumlrave dhe qenieve dhe peumlrjetonprej

kontaktit njeuml bashkim me teuml ateumlhereuml shkeumlndija rrufeja

ose flaka e perceptimit intim teuml seuml veumlrteteumls shkreptin neuml

thelleumlsiteuml e sajardquo15

Mentalja E Ndriccediluar eumlshteuml njeuml mendje e driteumls spirituale dhe e veumlshtrimit teuml brendsheumlm Eumlshteuml njeuml shqiseuml

spirituale e cila kap diccedilka nga substanca e seuml veumlrteteumls

Veprimi i saj i cili shoqeumlrohet nga veumlrshimi poshteuml i njeuml

drite teuml brendshme teuml dukshme mund teuml ndriccedilojeuml deri neuml

njeuml fareuml grade pjeseumlt e qenies seuml njeriut nga Mentalja

mbi Vitalen deri neuml qelizat e Trupit Keumltu teuml

menduariteumlshteuml veteumlm njeuml funksion dyteumlsor peumlr teuml

shprehur ccedilfareuml po veumlshtrohet ldquoQarteumlsia e inteligjenceumls

drita e saj e qeteuml e diteumls i hap vend ose i neumlnshtrohet njeuml

14

Sri Aurobindo (1970) Letters on Yoga I f 244 15

Sri Aurobindo (1970) The Life Divine f 946 v

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

20

shkeumllqimi intensiv dhe njeuml ndriccedilimi teuml Frymeumls Njeuml lojeuml e

shkreptimave teuml seuml veumlrteteumls dhe fuqiseuml spirituale hyn me

forceuml nga lart neuml koshienceuml dhe i shton ndriccedilimit teuml qeteuml

e teuml madh dhe zbritjes seuml gjereuml teuml paqes teuml cileumlt e karakterizojneuml ose shoqeumlrojneuml veprimin e parimit meuml teuml

larteuml spiritual njeuml zjarr teuml forteuml teuml realizimit dhe njeuml

ekstazeuml dalldiseumlse teuml dijesrdquo16

Mentalja Meuml E Larteuml eumlshteuml njeuml nivel i pareuml i Koshienceumls

Spirituale njeuml mendim-mentale e ndritshme neuml teuml cileumln

njeriu beumlhet vazhdimisht dhe ngushteumlsisht koshient peumlr

Veten dhe Teuml Vetmin si dhe normalisht di dhe sheh me

keumlteuml koshienceuml Tipari i saj eumlshteuml njeuml njohje automatike e

spontane me karakter kozmik njeuml lloj teumlreumlsie i

veumlshtrimit teuml seuml veumlrteteumls me njeuml shikim teuml veteumlm dhe me formulime teuml mendimit njeuml realizim efektiv i

perceptimeve teuml saja me aneuml teuml veteumlfuqiseuml seuml ideseuml Ky

mendim nuk eumlshteuml njeuml dije e fituar por veteumlzbulimi i

urteumlsiseuml seuml peumlrjetshme Ideteuml e saja mbillen neuml zemeumlr dhe

jeteuml si njeuml forceuml e cila duhet teuml peumlrpunohet ldquoFuqia e

Mentales Meuml Teuml Larteuml spirituale dhe forca e saj e ideve

modifikohen dhe pakeumlsohen gjateuml hyrjes seuml tyre neuml

mendeumlsineuml toneuml Prandaj ato nuk mjaftojneuml peumlr trsquoi

zhdukur gjitheuml keumlto kundeumlrshtime dhe peumlr teuml krijuar njeuml

Qenie Supramentale Mireumlpo ato mund teuml realizojneuml njeuml

shndeumlrrim teuml pareuml i cili mundeumlson njeuml ngjitje teuml

meumltejshme dhe njeuml zbritje meuml teuml fuqishme Ato mund teuml peumlrgatisin njeuml integrim teuml meumltejsheumlm teuml qenies neuml njeuml

forceuml meuml teuml larteuml teuml koshienceumls dhe dijesrdquo17

Megjitheumlse teuml ndara dhe teuml ndryshme Mentalja Vitalja

dhe Fizikja janeuml teuml ndeumlrlidhura dhe ndeumlrveprojneuml

Prandaj ato u japin shkas neumlnndarjeve teuml dallueshme neuml

keumlto pjeseuml kryesore teuml QeniesMentale ose Mendje ka

veccedilaneumlrisht kuptimin e asaj pjese teuml natyreumls e cila ka teuml

beumljeuml me njohjen dhe inteligjenceumln me ideteuml perceptimet

mentale reagimet e mendimit ndaj gjeumlrave me leumlvizjet

dhe formimet veumlrtet mentale vizionin dhe vullnetin mental etj qeuml janeuml pjeseuml e inteligjenceumls seuml njeriut

Mentalja e zakonshme peumlrbeumlhet nga tri pjeseuml kryesore

Mentalja e Mireumlfillteuml Mentalja Vitale dhe Mentalja

FizikeMentalja E Mireumlfillteuml ndahet neuml tri pjeseuml

Mentalja Menduese ose intelekti e zeumlneuml me ide dhe dije

neuml vetvete Mentalja Dinamike e zeumlneuml me nxjerrjen

jashteuml teuml forcave mentale peumlr realizimin e ideve

Mentalja Shpreheumlse e zeumlneuml me shprehjen e ideve neuml

jeteumlMentalja Vitale ose mendja e deumlshireumls eumlshteuml njeuml lloj

ndeumlrmjeteumlseje midis Vitales dhe Mentales Seuml Mireumlfillteuml

Funksioni i saj nuk eumlshteuml teuml mendojeuml dhe teuml arsyetojeuml teuml

perceptojeuml teuml shqyrtojeuml teuml zbulojeuml ose teuml vlereumlsojeuml gjeumlra por teuml planifikojeuml teuml eumlndeumlrrojeuml ose teuml imagjinojeuml

se ccedilka mund teuml beumlhet Mentalja Vitale eumlshteuml njeuml mendje

e vullnetit veprimit dhe deumlshireumls dinamike dhe merret

me shijim dhe pasje forceuml dhe zbatim me geumlzim dhe

vuajtje dheumlnie dhe marrje rritje dhe zgjerim etj

Mentalja Vitale eumlshteuml e peumlrzier me Vitalen Prandaj ajo

nuk qeveriset si Mentalja Menduese nga arsyeja por

nga impulset dhe deumlshirat e Vitales Ajo peumlrpiqet t‟i

justifikojeuml dhe arsyetojeuml veprimet teuml cilat bazohen neuml

16

Po aty f 944 17

Po aty f 944

impulset dhe deumlshirat e VitalesMentalja Fizike merret

veteumlm me gjeumlra fizike Ajo kufizohet nga pamja dhe

peumlrvoja fizike e gjeumlrave i mentalizon eksperiencat e

kontaktit me jeteumln e jashtme dhe me gjeumlrat dhe nuk shkon peumlrtej tyre Mentalja Fizike eumlshteuml e peumlrzier me

Fiziken dhe merr pjeseuml neuml karakteristikat e Koshienceumls

Fizike si plogeumlshti erreumlsireuml dhe peumlrseumlritje mekanike teuml

cilat manifestohen neuml Mendjen Fizike si mpirje mentale

konservatizeumlm dyshim dhe mendime obsesiveMentalja

Mekanike e lidhur ngushteumlsisht me Mentalen Fizike

peumlrseumlrit pa dobi gjithccedilka qeuml ka ndodhur Karakteristika e

saj eumlshteuml ajo e njeuml makine qeuml eceumln pa ndeumlrprerje sa hereuml

qeuml neuml teumlshfaqen mendime

Qenia Vitale ose natyra e jeteumls peumlrbeumlhet nga deumlshirat sensacionet ndjenjat pasionet impulset energjiteuml e

veprimit dhe nga gjitheuml loja e instinkteve posesive dhee

teuml tjerave teuml lidhura me teuml si inati frika lakmia epshi

etj Energjia e jeteumls Prana(sanskr prāṇa) e cila

gjalleumlron trupin eumlshteuml njeuml aspekt i VitalesVitalja

peumlrbeumlhet nga tri pjeseuml kryesore Vitalja Meuml E Larteuml

Vitalja E MesmeVitalja E Mireumlfillteuml dhe Vitalja Meuml E

UleumltVitalja Meuml E Larteuml eumlshteuml Vitalja Mentale dhe

Vitalja Emocionale teuml marra bashkeumlVitalja Mentale u

jep emocioneve deumlshirave pasioneve sensacioneve ose

leumlvizjeve teuml tjera teuml Qenies Vitale njeuml shprehje mentale

neumlpeumlrmjet teuml menduarit teuml folurit ose ndonjeuml meumlnyre tjeteumlrVitalja Emocionale eumlshteuml vendi i ndjenjave teuml

ndryshme si dashuria (njereumlzore) geumlzimi hidheumlrimi

urrejtja etjVitalja E Mesme ose Vitalja E Mireumlfillteuml

eumlshteuml dinamike e ndjeshme dhe e pasionuar Ajo eumlshteuml

vendi i deumlshirave dhe reagimeve meuml teuml forta vitale si

ambicia krenaria frika lavdidashja teumlrheqjet dhe

shtytjet deumlshirat dhe pasionet e teuml gjitha llojeve Peumlrveccedil

keumlsaj ajo eumlshteuml fusha e shumeuml energjive vitaleVitalja

Meuml E Uleumlt peumlrbeumlhet nga leumlvizjet meuml teuml vogla teuml jeteuml-

deumlshireumls dhe jeteuml-reagimeve njereumlzore Ajo merret me

deumlshirat dhe ndjenjat meuml teuml vogla si deumlshira peumlr ushqim deumlshirat seksuale peumllqimet dhe mospeumllqimet mburrja

zeumlnkat deumlshira peumlr leumlvdateuml zemeumlrimi dhe deumlshirat e

tjera teuml vogla teuml ccedildo llojiVitalja Fizike eumlshteuml ajo pjeseuml e

Vitales e cila eumlshteuml e drejtuar ploteumlsisht ndaj gjeumlrave

fizike dhe eumlshteuml e mbushur me deumlshira lakmi dhe

keumlrkesa peumlr keumlnaqje neuml nivelin fizik

(vijon)

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

21

Gjon Keka Graz

Gjergj Kastrioti atlet i liriseuml seuml Arbeumlriseuml

Gjergj Kastriot Skeumlnderbeu nuk ishte veteumlm ldquoAtlet i Krishtitrdquo i shpallur nga

Papa Kaliksti por ai ishte atlet edhe neuml kuptimin fizik Ai kishte trup teuml

zhvilluar teuml njeuml atletiku dhe shumeuml autoreuml e kronisteuml teuml koheumls e theksojneuml

keumlteuml neuml studimet e tyre Por mbi teuml gjitha peumlrveccedil zhvillimit muskulor trupor

qeuml kishte ai ishte edhe njeuml ldquoatlet i lufteumls peumlr lirirdquo ose meuml mireuml mund teuml them

ishte ldquoAtlet i Liriseumlrdquo Neuml lufteuml me akrobacionet e tij dhe strategjineuml e tij teuml

njohur ai korrte fitore neuml teuml gjitha fushat Dhe siccedil meumlsojmeuml nga peumlrvoja liria

keumlrkon atleteuml peumlr teuml mbeumlrritur te qeumlllimi i realizimit teuml saj Por jo veteumlm atleteuml edhe patrioteuml e liridasheumls sepse njeuml shoqeumlri apo individ qeuml nuk e do

lirineuml ai kurreuml nuk mund teuml beumlhet atlet i Liriseuml

Skenderbeu neuml Krujeuml

Edhe atleteumlt e liriseuml e kaneuml derdhur gjakun e tyre neuml rreumlnjeumlt e pemeumls seuml

kombit teuml tyre Kjo peumlr faktin se neumlpeumlrmjet sakrificave teuml tyre neuml rritjen e

Pemeumls seuml Kombit atdheu i tyre ka arritur teuml keteuml shkeumllqimin e driteumls dhe teuml

zhvillimit teuml seuml mireumls seuml peumlrbashkeumlt

Veteumlm mohuesit renegateumlt teuml veumlllazeumlruarit me pushtuesin turk neuml fakt ata

kaneuml neuml zemrat e tyre varrin dhe jo jeteumln e lirineuml ata e peumlrdhosin petkut e

pasteumlr arbeumlror dhe identitetin kombeumltar europian teuml Arbeumlriseuml Zemra e njeuml

shoqeumlrie e njeuml arbeumlrori teuml veumlrteteuml ose eumlshteuml zemeumlr e vulosur me Lirineuml Kastriotiane ose nuk mund teuml jeteuml zemeumlr e njeuml arbeumlrori teuml veumlrteteuml

Skeumlnderbeu ishte ldquoAtlet i Liriseumlrdquo sepse shkronjat e arta teuml Liriseuml i kishte teuml

shkruara neuml brendeumlsineuml e zemreumls seuml tij Gjergj Kastrioti nuk kishte frikeuml nga

sakrifica e madhe peumlr teuml veumlrteteumln dhe drejteumlsineuml ai neuml fakt hoqi doreuml nga liria

e tij neuml momentin kur ndeumlrmori planin e tij teuml madh neuml rikthim peumlr teuml

shpeumltuar lirineuml e Arbeumlriseuml Kjo do teuml thoteuml se ai e vendosi shpirtin dhe veten

neuml teumlreumlsi si flijim peumlr atdheun edhe pse planin e rikthimit e kishte beumlreuml neuml

meumlnyreuml teuml peumlrsosur Edhe peumlrkundeumlr rreziqeve teuml shumta si nga armiqteuml e

jashteumlm ashtu edhe nga ata teuml

brendsheumlm ai mbeti njeuml lider

vizionar njeuml strateg njeuml arbeumlror

besnik i udheumls seuml eteumlrve dhe njeuml

engjeumlll mbrojteumls i themeleve teuml

shtetit teuml Arbeumlriseuml qeuml tashmeuml ishte

rimeumlkeumlmbur dhe unifikuar

Skeumlnderbeu luftoi me guxim dhe

ushtarakisht pro libertate Arberia

et Europa pra peumlr lirineuml e Arbeumlriseuml

dhe teuml Europeumls Kjo e beumln ateuml njeuml

engjeumlll mbrojteumls teuml atdheut teuml

peumlrbashkeumlt europian dhe teuml

civilizimit teuml saj Faleuml liriseuml seuml tij

qeuml i kishte hedhur rreumlnjeumlt neuml zemreumln

e tij e gjitheuml Arbeumlria sepse ai ishte

shpresa e vetme vendi neuml koheumln e

tij geumlzonte lirineuml e veumlrteteuml peumlr teuml jetuar vepruar dhe punuar si

arbeumlror i veumlrteteuml europian Virtytet

e tij konstante e shpaloseumln ateuml jo

veteumlm si njeuml ldquoAtlet teuml Liriseumlrdquo por

edhe si njeuml vizionar e ligjbeumlreumls peumlr

teuml mireumln e vendit teuml tij Veumlrtet po teuml

analizohet neuml teumlreumlsi vepra dhe jeta e

tij neuml sheumlrbim dhe mbrojtje deri neuml

fund teuml jeteumls seuml tij teuml Arbeumlriseuml dhe

Europeumls ateumlhereuml ai del teuml jeteuml edhe

njeuml ldquoAtlet i Liriseumlrdquo njeuml atlet i

famsheumlm inclytus Athleta jo veteumlm i Arbeumlriseuml por edhe i teumlreuml kontinentit

europian ndeumlrsa peumlr shumeuml

historianeuml studiues dhe shkrimtareuml

teuml ndrysheumlm europianeuml Gjergj

Kastriot Skeumlnderbeu ishte Mburoja

Gideoni Athleta Christi

Shpeumltimtari Makabeu etj

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

22

Ylli Prebibaj Tiraneuml

Nikaj-Meumlrturi neuml veumlshtrimin e disa hulumtuesve teuml huaj (pjesa e treteuml)

III

Trasheumlgimia kulturore dhe

natyrore neuml dekadat e para teuml

shekullit XX-teuml

Trasheumlgimia kulturore neuml Nikaj-

Meumlrtur ploteumlson mozaikun e

kultureumls kombeumltare neumlpeumlrmjet

eposit teuml kreshnikeumlve toponimiseuml

arkitektureumls seuml kullave gjameumls seuml

burrave veccedilorive dialektore etj

Krahina nuk u doreumlzua ndaj situatave teuml kobshme ekonomike

qeuml kishte kaluar por vijoi teuml

ruante mrekullisht ndeumlr breza

keumlto referenca identitare

Konsideratat qeuml ndeshim shpesh

se zona teuml caktuara neuml viset

shqiptare u detyruan t‟i

neumlnshtroheshin kulturalisht

sunduesve teuml huaj ndoshta duhen

rivlereumlsuar peumlr aq koheuml sa ldquovisaret kombeumltarerdquo i kemi teuml mireumlruajtura

neuml krahina teuml tjera po shqiptare

siccedil eumlshteuml krahina e Nikaj-

Meumlrturit

Kufiri i sajuar meuml 1913 krijoi

pengesa peumlr zhvillimin e shtetit teuml

ri shqiptar shkaktoi uri dhe

vdekje Gjakova ishte treg peumlr

banoreumlt e fiseve teuml Nikajve

Meumlrturit Gashit Krasniqes

Tropojeumls dhe Pukeumls teuml cileumlt kur peumlrpiqeshin teuml kalonin neuml aneumln

tjeteumlr teuml kufirit rriheshin ose

qeumllloheshin E vetmja alternativeuml

peumlr ta mbeti rrugeumltimi kateumlrditor

peumlr neuml Shkodeumlr (Swire 2005

134) Nga pikeumlpamja kulturore

kjo situateuml ishte njeuml pengeseuml

shumeuml serioze peumlr sigurimin e

mjeteve teuml domosdoshme teuml

puneumls peumlr mbajtjen gjalleuml teuml

traditeumls kulturore Neuml librin Golgota Shqiptare autori shkruan

rreth njeuml episodi kriminal teuml ushtriseuml serbe ku ndaj 70 katolikeumlve nga Nikajt

qeuml po shkonin neuml pazar u krye njeuml masakeumlr e peumlrgjakshme (Freundlich 2010

31)

Keumlta maleumlsore pavareumlsisht mjerimit ekonomik qeuml ishte i duksheumlm e mbajteumln teuml

gjalleuml identitetin kulturor Rapsodeumlt nikajmeumlrturas vijuan leumlvrimin e eposit dhe

keumlngeumlve shekullore neumlpeumlrmjet lahuteumls teli i seuml cileumls peumlr arsyet qeuml peumlrmendem

meuml lart nuk ishte industrial por fije e njeuml bishti kali Keumlshtu ldquoLahuta ndeumlr

malcina ku peumlrdoret (Malcia e Madhe Dukagjini Nikajt e Meumlrtur e megjeuml me

Jugosllavineuml asht e vetmja e dashtun vegeumll muzikore me teuml cileumln zemra e

popullit i shpreheuml ndjesiteuml e veta ma teuml xetat e ma teuml thellatrdquo (Hylli i Driteumls

1931 550) Mbi reumlndeumlsineuml qeuml ka njeuml trasheumlgimi e tilleuml kulturore F Cordignanos neumlnvizon se ldquoKush e ka rujt rodin zakonet gojdhanat shkurt

gjithccedilka asht vizar shpirtuer i kombitrdquo (Hylli i Driteumls 1931 551) Protokolli i

mikpritjes nuk i ka shpeumltuar veumlzhgimit teuml Nopces i cili e peumlrshkruan keumlshtu

ldquoqeumlndrimi i meumltejsheumlm disa diteumlsh neuml Curraj teuml Epeumlr i peumlrket periudhave meuml teuml

keumlndshme teuml udheumltimit tim neumlpeumlr Shqipeumlrirdquo Meuml tej ai veumlren se ldquobanoreumlt e

Currajt (Nikaj) neuml vitin 1908 krahas atyre teuml Meumlrturit u peumlrkisnin njereumlzve

meuml teuml mireuml qeuml kam hasur neuml Shqipeumlrirdquo (Nopsca 2009 207-208)

Harteuml Curraj Epeumlr 1930

Ndeumlrkoheuml pas shpalljes seuml Republikeumls Shqiptare meuml 1925 konstatojmeuml rishtazi

njeuml interesim peumlr zoneumln por tashmeuml neuml fusheumln e njohjes me veccediloriteuml natyrore

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

23

Neuml objektiv ishte tashmeuml

evidentimi i resurseve turistike

hapeumlsireumls gjeografike dhe

itinerareve qeuml lidhin zonat me njeumlra-tjetreumln Disa ekspedita

studimore u ndeumlrmoreumln nga qarqe

profesionale austriake dhe

italiane

Studimi hartografik i peumlrgatitur

nga Instituti Gjeografik Mbreteumlror

Italian meuml 1930 i peumlrket njeuml prej

punimeve meuml teuml mira neuml leumlmin

hartografik si peumlr shkak teuml

peumlrmbajtjes por edhe si produkt shkencor i njeuml prej instituteve meuml

teuml mireumlnjohura ndeumlrkombeumltare

Harta me emeumlrteseuml ldquoCurraj

Epeumlrrdquo na sjell teuml dheumlna

gjuheumlsore topografike dhe

gjeografike peumlr Currajt dhe

rajonet kufitare Kjo eumlshteuml njeuml

harteuml profesionale e peumlrgatitur

mbi kritere qartazi shkencore ajo

i peumlrket vitit 1930 dhe ruhet neuml

fondin e hartave neuml Bibliotekeumln

Kombeumltare neuml Tiraneuml (Insituti Gjeografik Mbreteumlror Italian i

Firenceumls 1930)

Neuml vitin 1930 Gazeta ldquoVullneti i

Popullitrdquo shkruan mbi

eksplorimin e maleve neuml veri teuml

Shqipeumlriseuml nga ana e kateumlr

alpinisteumlve austriake Udheumltimi i

tyre ishte neumln patronazhin e

Seksionit Akademik teuml Isnabrukut Alpinisteumlt kryen

ngjitje neuml Majeumln e Ndeumlrmajeumls

Malin e Thateuml Lugun e

Ndeumlrmajeumls Qafeumln e Pejeumls

Shtegun e Dhenve etj Shoqeumlria

alpine qeuml ndeumlrmori keumlteuml mision neuml

Shqipeumlrineuml e Veriut ishte njeuml

institucion i mireumlnjohur peumlr koheumln

neuml teuml cileumln ishin aktivizuar

alpinisteumlt e Gjermaniseuml dhe

Austriseuml ajo ishte themeluar meuml

1774 dhe kishte 200 000 ndjekeumls (Vullneti i Popullit 1930 1)

Gjashteuml vjet meuml voneuml Hylli i

Driteumls pasqyron njeuml ekspediteuml teuml

disa autoriteteve austriake Neuml

shkrimin ldquonji udheumltim neuml Alpet e

Shqipeumlriseuml seuml Veriutrdquo jepen teuml

dheumlna rreth keumlsaj ekspedite neuml

peumlrbeumlrjen e seuml cileumls ishin Dr Fritz

Lemperg Fehring Steirmark

zonjusha Maria Kainz dhe Severin Kainz Ata mbeumlrriteumln neuml

Shkodeumlr meuml 13 korrik 1936 ku u priteumln me nderime shteteumlrore dhe vijuan

rrugeumltimin teuml shoqeumlruar nga meumlsuesi Rrok Zojzi

Rruga e ndjekur prej tyre ishte Selimaj Lugu i Valboneumls Maja e Hekurave Qafa e Droccedileumls Qereqi Curraj Epeumlr Qafa e Ndeumlrmanjeumls Shala Thethi etj Neuml

fund teuml rrugeumltimit Dr Lemperg ishte shprehur ldquopo pse ju shqiptareumlt nuk

bani reklameuml peumlr keumlto fareuml bukurisheuml qeuml kenirdquo (Hylli i Driteumls 1937 177)

Turisteumlt shton ai janeuml meumlrziteuml veccedil me udheumltime neuml Zviceumlr nga ana tjeteumlr

Shqipeumlrineuml e cileumlson njeuml vend teuml bukur Ai sugjeronte peumlrmireumlsimin e shtigjeve

e ndeumlrtimin e kasolleve alpine Itineraret meuml teuml peumlrshtatshme peumlr t‟u vizituar

konsiderohen

ShkodeumlrndashBogeuml-Xhaj-Pult-Theth

ThethndashCurrajndashSelimajndashRrogam

Tropojeuml-SelimajndashCurrajndashThetheuml

Theth- Qafeuml e Pejeumls-lepush

Sipas tyre do ishte me vend ndeumlrtimi i njeuml qendre botanike e cila teuml peumlrfshijeuml

hapeumlsireumln ThethndashSelimaj-Maja e Hekurave-Curraj-Kakija e Nikajve (Hylli i

Driteumls 1937 179)

IV

Peumlrfundime

Neuml keumlteuml punim trajtuam kontributin e disa hulumtuesve teuml huaj sa i takon

krahineumls seuml Nikaj-Meumlrturit rendit shoqeumlror traditave veccedilorive kulturore dhe

natyrore Hulumtimet dhe botimet e tyre peumlrbeumljneuml njeuml fond teuml dobisheumlm peumlr pasqyrimin e seuml kaluareumls shqiptare ndeumlr shekuj

Neuml keumlto kushte peumlrkthimi dhe botimi i tyre i ploteuml duke respektuar

besnikeumlrisht punimet autentike do e pasuronte meuml tej fondin shqiptar

albanologjik Gjykojmeuml se njeuml nismeuml serioze neuml keteuml drejtim duhet teuml

peumlrfshihet neuml axhendeumln e institucioneve akademike neuml Shqipeumlri dhe neuml

Kosoveuml

Ndeumlrmjet hulumtuesve teuml huaj gjykojmeuml qeuml veprat e Nopccediles dhe Lambertzit

zeumlneuml njeuml vend kryesor peumlr shkak teuml formimit teuml tyre akademik dhe

hulumtimeve teuml gjata qeuml kaneuml kryer Konsiderata joneuml mbeumlshtetet edhe nga interesimi i instituteve shkencore apo shteumlpive botuese teuml mireumlnjohura

ndeumlrkombeumltarisht peumlr botimin e veprave teuml tyre

Reumlndeumlsia e hulumtuesve teuml huaj qeumlndron neuml trajtimin e gjithansheumlm teuml

fenomeneve shoqeumlrore teuml asaj kohe duke trajtuar si aspektet pozitive dhe ato

negative Shmangja e problematikave neuml trajtimet shkencore me peumlrjashtim teuml

atyre qeuml autoreumlt i provojneuml si shtrembeumlrime janeuml pa bazeuml shkencore

Keumlta autoreuml kaneuml krijuar njeuml fond teuml papeumlrseumlritsheumlm studimesh si peumlr krahineumln

e Nikaj-Meumlrturit por edhe peumlr albanologjineuml shqiptare pa teuml cilin nuk do teuml

mundeshim sot teuml kishim teuml shkruar shumiceumln e tematikave qeuml secili syresh ka

trajtuar Neuml keumlto kushte ata zeumlneuml vend teuml posaccedileumlm neuml literatureumln e peumlrjetshme shqiptare

BIBLIOGRAFIA

Burimet arkivore

AQSH F 78

Fondi arkivor i Biblotekeumls Kombeumltare

Organet e Shtypit

Burimi i Kanunit teuml Lekeuml Dukagjinit Prej Dr Franz Baron Nopcsa peumlrktheu F Asallani neuml

Dialeumlria Nr 4 Wien 1920

G Stadtmuller Historija e Shqipeumltare Nr 1-2 Shtypshkronja Franccedileskane Shkodeumlr 1942

Hylli i Driteumls Nr 7-8 Shtpshkronja Franccedileskane Shkodeumlr 1933

Hylli i Driteumls Nr 4 Shkodeumlr 1937

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

24

F Cordignano Kryevepra e A Gjergjit neuml

zhvillim teuml historis shqyptare neuml Hylli i

Driteumls Nr 10 Shkodeumlr 1931

Vullneti i Popullit Interesimi i turistave

gjermane peumlr bukuriteuml e maleve shqiptare

Tiraneuml 1930

Botimet historiografike

Anton Berisha Maximilian Lambertzi peumlr

Epikeumln Gojore Shqiptare neuml Gjurmime

Albanologjike Nr 16 Insituti

Albanologjik i Prishtineumls Prishtineuml 1987

Dom Ernesto Cozzi Studime Etnologjike

teuml Shqipeumlriseuml Srsquoepeumlrme Botimet Fishta

Lezheuml 2017

Ermanno Armao Localitagrave chiese fiumi

monti e toponimi varii di unrsquoantica carta

dellrsquoAlbania Settentrionale Istituto per L‟

Europa Orientale Roma 1933

Franz Baron Nopsca Shqipeumlria Katolike e

Veriut Faik Konica Prishtineuml 2009

Giuseppe Valentini Ligji i maleve

shqiptare nga relacionet e Misionit

Sheumltiteumls teuml Jezuit neuml Shqipeumlri 1880-1932

Plejad Tiraneuml 2007

Joseph Swire Shqipeumlria ngritja e njeuml

mbreteumlrie Dituria Tiraneuml 2005

John Monaghan Peter Just Antropoligjia

SocialndashKulturore Ideart Tiraneuml 2007

Leo Freundlich Golgota e Shqipniseuml

aktakuzeuml kundeumlr shfaroseumlsve teuml popullit

shqiptar Prishtineuml 2010

Maximilian Lambertz Raport mbi

studimet e mia linguistike neuml Shqipeumlri nga

mesi i majit deri neuml fund teuml gushtit 1916

Botimet Franceskane Shkodeumlr 2011

Ndoc Nikaj Kujtime teuml nji jeteumls seuml

kalueme Plejad Tiraneuml 2003

P Fulvio Cordignano S J La Poesia

Epica Di Confine NellrsquoAlbania Del Nord

I Parte Studio Critico-Letterario

Tipograia Liberia Emiliana

EditriceVenezia 1943

Steacutephane Voell Das nordalbanische

Gewohnheistsrecht Curupira Germany

2004

Theodor Ippen Shqipeumlria e Vjeteumlr

Parathanje nga Dr Ardian Klosi Maluka

Tiraneuml 2002

Ylli Prebibaj Diplomacia shqiptare e

viteve 1920-1925 neuml fokusin e shtypit teuml

koheumls neuml Revisteumln Shkencore

Ndeumlrkombeumltare Diskutime Nr 14 Tetoveuml

2015

Zymer Ujkan Neziri Studime peumlr

Folklorin II Epika Gojore dhe

Etnokultura Instituti Albanologjik i

Prishtineumls Prishtineuml 2008

Harta

Harteuml ldquoCurraj Epeumlrrdquo Riliev i bamun meuml

1930 Insituti Gjeografik Mbreteumlror Italian

i Firenceumls (shih fondi i hartave neuml

Biblotekeumln Kombeumltare Tiraneuml)

Uebe

httpwwwbkshalkatalogulibrarywww

opacwwwrootbeginnerindex_alhtml

wwwsmithsonianmagcom

(Fund)

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

25

Dr Nail Draga Ulqin

Masakra e Tivarit dhe rishkrimi i historiseuml

(Me rastin e 75-vjetorit 1945-2020)

Ndeumlr ngjarjet tragjike teuml popullit

shqiptar qeuml ka teuml beumljeuml me Lufteumln e

Dyteuml Boteumlrore eumlshteuml Masakra e

Tivarit e cila ka ndodhur me 1

prill 1945 Neuml keumlteuml masakeumlr teuml

realizuar nga njeumlsiteuml ushtarake teuml

Jugosllaviseuml aty janeuml likuiduar njeuml

numeumlr i madh shqiptareumlsh nga

Kosova me peumlrmasat e

gjenocidit teuml cileumlt ishin

mobilizuar peumlr teuml ndjekur okupatoreumlt gjermaneuml neuml pjeseumln

pereumlndimore teuml ish-Jugosllaviseuml

Mobilizimi i tyre neuml Kosoveuml ka

pasur njeuml prapavi teuml caktuar

politike sepse si qellim kishte

spastrimin e Kosoveumls nga

shqiptareumlt peumlr teuml realizuar neuml

praktikeuml pushtetin ushtarak i cili

ishte vendosur nga data 8 shkurt

1945 duke beumlreuml riokupimin e

Kosoveumls pa peumlrfillur parimet e Karteumls seuml Atlantikut me pasoja

peumlr shqiptareumlt qeuml eumlshteuml deumlshmuar

neuml vitet vijuese

Me 1 prill u beumlneuml 75- vite (1945-

2020) nga Masakra e Tivarit ku u

likuiduan neuml meumlnyreumln meuml mizore

shqiptareumlt nga Kosova Sipas teuml

dheumlnave del se ky numeumlr shkon

minimalisht nga 1560 shqiptareuml

ndeumlrsa sipas disa peumlrllogaritjeve

arrineuml deri neuml 3764 persona Fjala eumlshteuml peumlr shqiptareumlt teuml cileumlt ishin

teuml mobilizuar si regruteuml ne aradhat

partizane peumlr teuml ndjekur armikun

peumlrfundimisht nga territori i ish-

JugosllaviseumlPor edhe pas

shteumldhjeteuml e peseuml vjeteumlve kjo

tragjedi ende nuk eumlshteuml ndriccediluar

nga studiuesit e ndryshem nga vet

fakti se gjateuml periudheumls seuml sistemit

komunist marrja me njeuml ngjarje teuml

tilleuml ishte e pa preferueshme dhe me pasoja peumlr autoreumlt

Edhe pse ne popull dihej peumlr keteuml tragjedi dhe peumlrshperitej peumlr numrin e teuml

vrareumlve sakteumlsisht pak kush dinte teuml dheumlna teuml sakta sepse arkivat peumlr

shqiptareumlt ishin neumln embargo madje dokumenteumlt gjegjeumlse ka mundeumlsi qeuml janeuml

zhdukur nga ato teuml cileumlt kaneuml realizuar keteuml masakeumlr

Deumlshmi autentike e atyre qeuml peumlrjetuan masakren Por veteumlm pas deumlshtimit teuml sistemit monist dhe vendosjes seuml pluralizmit nga

viti 1990 opinioni i gjeumlreuml filloi teuml njihej meuml ne detaje peumlr keteuml masakeumlr e ate

duke iu falenderuar deumlshmitareumlve autentik teuml cileumlt kishin shpeumltuar nga kjo

kasaphane tipike naziste e beumlreuml nga pjeseumltareumlt e aradhave partizane jugosllave

gjoja ldquonacional-ccedillirimtarerdquo Dhe janeuml keumlto individ teuml cileumlt e peumlrjetuan personalisht keteuml masakeumlr teuml cileumlt kaneuml dheumlneuml kujtimet e tyre peumlr keteuml kalvar teuml

shqiptareumlve nga mobilizimi i tyre neuml Kosoveuml dhe rrugeumltimi ne relacionin

Prizren-Kukeumls-Shkodeumlr-Tivar

Ndeumlr ta beumln pjeseuml edhe Azem Hajdini-Xani i cili opinionit i ka dhuruar librin

ldquoTragjedia e Tivaritrdquo botuar neuml Shtutgard neuml Gjermani neuml vitin 1990 dhe meuml

pas ribotuar neuml Prishtineuml neuml vitin 1998 Po ashtu ky autor ka botuar edhe njeuml

botim tjeteumlr me titull rdquoMasakra e Tivaritrdquo-Memoare Prishtineuml 1998 duke

prezentuar deumlshmi autentike teuml personave teuml cileumlt kaneuml mbetur gjalleuml Edhe pse

ne ndeumlrkoheuml janeuml botuar edhe disa studime nga autor teuml tjereuml peumlr keteuml

masakeumlr(MPirraku UButka etj) botimi i keumltyre materialeve nga autori i cili e ka peumlrjetuar drejteumlpeumldrejt keteuml masakeumlr peumlr momentin sheumlrben si leumlndeuml bazeuml

dhe e domosdoshme peumlr teuml trajtuar keteuml tragjedi teuml beumlreuml nga komunistet ne prag

teuml peumlrfundimit teuml Lufteumls seuml Dyteuml Boteumlrore sepse arkivat ende janeuml teuml mbyllura

peumlr hulumtuesit shqiptareuml

Nisja nga Prizreni peumlr neuml Tivar Peumlr teuml beumlreuml ploteumlsimin e Armateumls IV teuml Jugosllaviseuml peumlr neuml Frontin VP teuml

bregdetit teuml Adriatikut ne saje teuml teuml dheumlnave teuml publikuara del se ne mars dhe

prill teuml vitit 1945 u deportuan 22017 lufteumltareuml shqiptareuml nga Kosova Ata janeuml

deportuar ne formacione ushtarake teuml cilat quhen eshalone qe gjateuml muajve

mars-prill 1945 nga Prizreni peumlr neuml Tivar gjithsejt ishin gjashteuml eshalone teuml

tilla Keumlshtu neuml mars janeuml deportuar tre eshalone eshaloni i pareuml me 3700 lufteumltareuml niset nga Prizreni meuml 2431945 dhe arrin neuml Tivar meuml 2931945

eshaloni i dyteuml meuml 4700 lufteumltareuml niset nga Prizreni meuml 2631945 dhe arrineuml

neuml Tivar meuml 3131945 dhe eshaloni i treteuml me 2700 lufteumltareuml shqiptareuml niset

nga Prizreni me 2731945 dhe arrin neuml Tivar meuml 1 prill 1945 Ndeumlrsa gjateuml

muajit prill janeuml deportuar edhe tre eshalone teuml tjera eshaloni i pareuml me 1506

lufteumltareuml niset nga Prizreni meuml 19 prill 1945 eshaloni i dyteuml me 2601 lufteumltareuml

niset nga Prizreni meuml 20 prill 1945 dhe eshaloni i treteuml me 1216 lufteumltareuml niset

nga Prizreni meuml 24 prill 1945Ndeumlrsa meuml pas nga Prizreni niset njeuml eshalon i

veccedilanteuml me 5323 lufteumltareuml shqiptar nga Maqedonia ne diteumlt e para teuml prillit teuml

vitit 1945

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

26

Pse po largoheshin lufteumltareumlt

nga Kosova Duke marreuml parasysh se

operacionet luftarake kundeumlr nazistave gjermaneuml ne Lufteumln e

Dyteuml Boteumlrore kishin marreuml fund

nga fundi i viti 1944 me teuml drejt

beumlheumlt pyetja se pse i deportuan

lufteumltareumlt shqiptareuml nga Kosova

Peumlrgjigja ishte e qarteuml sepse

planifikohej njeuml hakmarrje ndaj

shqiptareumlve teuml Kosoveumls peumlr

humbjen qe kishin peumlrjetuar

formacionet ushtarake teuml

partizaneumlve jugosllaveuml ne lufteumln ndaj lufteumltareumlve teuml Shaban

Polluzheumls Ndeumlrsa nga ana tjeteumlr

si qellim ishte largimi nga

Kosova i atyre lufteumltareumlve teuml cileumlt

mund teuml beumljneuml rezistenceuml peumlr

vendosjen e pushtetit ushtarak

serb gjegjeumlsisht ripushtimin serb

teuml Kosoveumls ne saje teuml vendimeve

teuml meuml vonshme

Teuml mobilizuarit iu ngjanin

robeumlrve Edhe pse teuml gjitheuml teuml tubuarit nga

aneuml teuml ndryshme teuml Kosoveumls

kishin premtime se do teuml

deportoheshin me statusin e

lufteumltareumlve peumlr teuml ndjekur armikun

ne vijen e frontit neuml veripereumlndim

teuml Adriaktikut(Isteumlr-Slloveni) nga

momenti i pareuml neuml Prizren u verejt

se do teuml jeteuml teumlreumlsisht

ndrysheNeumlse deri aty ata ishin teuml

armatosur dhe teuml peumlrcjellur me oficereuml shqiptareuml meuml tu nisur nga

Prizreni peumlrcjelljen e moren

oficeret serbo-malazez ndeumlrsa po

ashtu u detyruan peumlr teuml doreumlzuar

armet me pretekst se rruga eumlshteuml e

gjateuml dhe do teuml lodheni pa nevojeuml

pra ata u nisen nga Prizreni teuml

paarmatosur teuml pa ushqyer teuml

lodhur teuml paveshur dhe ne kushte

higjenike teuml papeumlrshtatshme Ishte

ky eshaloni i dyteuml qeuml eumlshteuml nisur

nga Prizreni meuml 26 mars ku pjeseumltareumlt e tij do teuml peumlrjetojneuml

gjenocid teuml pa pareuml ne qytetin e

Tivarit teuml Ri

Gjateuml rrugeumls atyre iu ndalohej

dalja nga kolona qofteuml peumlr teuml pireuml

ujeuml apo kryer nevoja fiziologjike

Kush kishte guxim teuml vepronte

ndryshe e peumlsonte me jeten sepse

pushkatohej neuml vend Nga njeuml

sjellje e tilleuml e oficereumlve peumlrcjelles teuml cileumlt vrisnin kur kishin deumlshireuml

e flisnin fyerjet meuml vulgare ndaj shqiptareumlve tash teuml gjitheuml e kishin teuml qarteuml se

nuk janeuml meuml lufteumltareuml por iu ngjanin robeumlrve teuml lufteumls Dhe nga njeuml situateuml e

tilleuml dramatike gjateuml rrugeumls deri ne Shkodeumlr numri i teuml vrareumlve kishte arritur

deri neuml 800 lufteumltareuml teuml cileumlt janeuml gjuajtur neuml lumin Dri Buneuml etj

Pamjet e Tivarit paralajmeumlronin masakren Me teuml arritur neuml Tivarin e Ri eumlshteuml veumlrejtur njeuml moblizim i madh i popullateumls

vendore ku me ta ishin seuml bashku edhe njeumlsiteuml ushtarake teuml Brigadeumls seuml Dhjeteuml

Malazeze teuml armatosur ne ccedildo aspekt athua se janeuml duke pritur njeumlsiteuml e

armikut U pa qarteuml komploti dhe gracka e pregatitur por ata prisnin veteumlm

shkasinNe qendeumlr teuml Tivarit teuml Ri pasi i kaneuml udheumlruar peumlr teuml pushuar ne afeumlrsi

teuml tyre ishte njeuml krua ku shqiptareumlt shprehen keumlrkeseumln peumlr teuml pireuml ujeuml por

oficereumlt reaguan ashpeumlr duke mos iu mundeumlsuar dhe fyer ata neuml aspektin

nacional duke vrareuml tre shqiptareuml ndeumlrsa nga plumbat e tyre kishin vrareuml

ldquogjojardquo njeuml ushtareuml malazias Ky ishte njeuml tjeteumlr pretekst peumlr teuml vrareuml shqiptareuml andaj peumlr keteuml ldquovepeumlr ldquo e cila nuk ishte beumlreuml nga shqiptareumlt ata pushkatuan 100

ushtareuml shqiptareuml sikurse nazisteumlteumlt gjermaneuml koheuml meuml pareuml Nga kjo e papritur

shqiptareumlt ishin teuml vetdijsheumlm se njeuml tragjedi e tilleuml nuk do teuml peumlrfudnoj meuml

kaq sepse ishin teuml rrethuar nga teuml gjitha aneumlt

Ndeumlrtesa e Monopolit teuml Duhanit ferri i shqiptareumlve

Ata meuml pas ne koloneuml i detyruan teuml ecin dhe i vendosen ne objektin e

Monopolit teuml Duhanit neuml afeumlrsi teuml portit Ishte kjo njeuml ndeumlrteseuml tre kateumlshe ku i

detyruan teuml hyjneuml brenda ndeumlrsa teuml tjereumlt u vendosen neuml oborr pra teuml gjitheuml

grumbull e jo ne koloneuml sepse keumlshtu mundeumlsia peumlr t‟i shfarosur ishte meuml e

madhe Dhe nuk ka vonuar shumeuml ne teuml gjitheuml shqiptareumlt si brenda ne ndeumlrteseuml

e neuml oborr eumlshteuml qitur me teuml gjitha mjetet luftarake rreh dy oreuml dhe neuml oborr dhe shesh ku ishin rreth 3000 veta nuk mbeti njeumlri i gjalleuml neuml keumlmbeuml sepse u beuml

kasaphaneuml e veumlrteteuml dhe kudo u beuml lumeuml gjaku E teumlreuml kjo masakeumlr ka zgjatur

rreth njeuml oreuml e gjysmeuml duke filluar neuml ora 14 teuml dateumls 1 prill 1945 Pateumln fat teuml

shpetojneuml veteumlm ata qe ishin ne katin e larteuml teuml ndeumlrteseumls dhe disa nga eshaloni

i pareuml teuml cileumlt peumlr momentin ishin neuml Tivarin e Vjeteumlr Por tragjedia nderpritet

duke iu falenderuar njeuml automobili i cili brenda kishte disa veumlzhgues

amerikaneuml teuml cileumlt meuml gjaseuml kishin deumlgjuar teuml shteumlnat e armeumlve dhe kishin

ardhur peumlr teuml pareuml vendin e ngjarjeumls Por kriminelet iu doleumln peumlrpara dhe i

binden teuml largoheshin dhe teuml vazhdojneuml rrugeumln peumlr neuml Ulqin Pra nga frika se

do teuml zbulohet krimi ata u detyruan ta nderpresin plojeumln Ishte kjo njeuml rasteumlsi

qeuml teuml shpeumltojneuml disa lufteumltareuml kosovareuml teuml cileumlt do teuml jeneuml deumlshmitareuml teuml keumlsaj masakre edhe pse qeumlllimi i forcave shfaroseumlse teuml partizaneumlve jugosllaveuml ishte

peumlr t‟i vrareuml teuml gjitheuml peumlr teuml mos pasur deumlshmitareuml

Mungojneuml varret e teuml masakruarve

Me pas u mobilizuan teuml gjitheuml qytetareumlt si pleq gra teuml rinj puneumltor e ushtareuml

peumlr teuml pastruar oborrin peumlr teuml humbur gjurmet e keumlsaj vepre mizore Me

kamion kaneuml ngarkuar teuml vrareumlt dhe teuml plagosurir peumlr t‟i deportuar neuml varreza teuml

ndryshme kolektive Madje neuml keteuml transport kaneuml angazhuar edhe ata

shqiptareuml teuml cileumlt kaneuml mbetur gjalleumlEnde nuk dihet se ku janeuml bartur kufomat

dhe varrosur ata Beumlhet fjaleuml peumlr disa vende si ne Tivarin e Vjeteumlr Tugjemil

Zalef dhe ne njeuml shpelleuml neuml malin e Vollujiceumls praneuml detit Por nuk ka dilemeuml

se pjeseumln meuml teuml madhe teuml tyre e kaneuml gjuajtur neuml det

Beumlheumlt pyetja sa janeuml vrareuml ne keumlteuml masakeumlr e sa kaneuml mbetur gjalleuml Pasi nuk

ka teuml dheumlna arkivore andaj i vetmi burim eumlshteuml A Hajdini-Xani i cili thoteuml se

teuml gjalleuml kemi mbetur 810 individeuml ndeumlrsa nga Kosova janeuml nisur 4700

lufteumltareuml nga del se gjateuml rrugeumls dhe ne keteuml masakeumlr janeuml vrareuml e zhdukur 3

890 shqiptareuml teuml Eshalonit teuml dyteuml dhe 420 teuml Eshalonit teuml pareuml pra gjithsej 4

310 individ kaneuml humbur jeteumln ccedileumlshtje qeuml mbesin peumlr hulumtime

Neuml keumlteuml regji shfaroseumlse ka pasur raste qeuml individ teuml ndrysheumlm teuml shpeumltojneuml dhe

teuml ikin neuml drejtime teuml ndryshme por edhe aty neumlse janeuml zbuluar janeuml likuidur

sepse teuml gjitheuml shqiptareumlt janeuml cileumlsuar si armiq nga pushteti ushtarak Ka raste teuml veccedilanta qeuml kosovareumlt janeuml strehuar e mbajtur nga familje shqiptare duke iu

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

27

shpeumltuar jeteumln si ne Tivar Aneuml teuml

Malit dhe Krajeuml ku peumlr raste teuml

tilla egzistojneuml deumlshmi autentike

Tragjedia e cila u hesht peumlr vite

teuml teumlra

Me teuml peumlrfunduar lufta dhe kthimi

i lufteumltareumlve kosovareuml neuml shteumlpiteuml

e tyre kjo ngjarje mori dheneuml por

ishte me pasoja neumlse keumlrkohej e

veumlrteta pse ndodhi ajo Madje ata

teuml cileumlt e peumlrjetuan ishin teuml

keumlrceumlnuar neumlse debatojneuml ne

lidhje mbi keteuml ngjarje e jo meuml teuml

keumlrkojneuml qeuml ajo teuml ndriccedilohet neuml teumlreumlsi

Dhe si peumlr ironi teuml fatit pas keumlsaj

masakre ajo u hesht nga ato teuml

cileumlt eumlshteuml dashur teuml flasin dhe ta

informojneuml opinionin e gjeumlreuml peumlr

keteuml gjenocid teuml beumlreuml nga

partizaneumlt jugosllaveuml duke

keumlrkuar peumlrgjegjeumlsi nga ana e

tyre

Por ndodhi qeuml peumlr keumlteuml masakeumlr te mos flasin kaudrat shqiptare

qofteuml nga Kosova apo nga

Shqipeumlria por peumlr teuml pareumln hereuml teuml

deklarohet A Rankoviqi neuml

Kongresin Themelues teuml PKS meuml

8-12 maj 1945 i cili neuml mes

tjerash ka theumlneuml se rdquoudheumlheqeumlsit e

eshalonit e nxiteumln revolteumln midis

shqiptareumlverdquo duke planifikuar teuml

vrisnin ldquo40 shqiptareuml peumlr njeuml

luftareuml teuml vrareumlrdquo duke vazhduar se ldquoudheumlheqesit taneuml hapeumln zjarr

dhe i vraneuml 300 shqiptareumlrdquo Njeuml e

dheumlneuml e tilleuml edhe pse e

minimizuar shumeuml hereuml deumlshmon

se njeuml masakeumlr e tilleuml ka egzistuar

dhe eumlshteuml realizuar nga forcat

partizane jugosllave qeuml ishin teuml

Brigadeumls seuml Dhjeteuml Malazeze

duke mbetur informata e vetme

zyrtare peumlr keumlteuml masakeumlr

Por edhe pse njeuml nismeuml teuml tilleuml neuml rrugeuml institucionale peumlr teuml

prezantuar dhe hulumtuar teuml

veumlrteteumln eumlshteuml beumlreuml nga Azem

Hajdini si pjeseumlmarreumls i keumlsaj

masakre nga viti 1966 e meuml pas

ccedildo gjeuml mbeti veteumlm ne nismeuml

sepse pushtetit jugosllav teuml koheumls

nuk i ka interesuar e veumlrteta peumlr

keumlteuml tragjedi sepse ishin veteuml

serbo-malazezeumlt teuml cileumlt ishin

skenaristeumlt dhe regjisoreumlt e keumlsaj maskare e cila ishte meuml e madhja

neuml peumlrfundim teuml Lufteumls seuml Dyteuml Boteumlrore ne Evropeumln Juglindore

Peumlrgjegjeumlsia e udheumlheqjes seuml Shqipeumlriseuml

Edhe pse kaneuml kaluar 75 vite nga masakra e Tivarit deri meuml tash nuk kemi pasur rast teuml lexojmeuml diccedilka konkrete neuml lidhje mbi keumlteuml tragjedi nga strukturat

qeveritare teuml Shqipeumlriseuml Madje kjo tragjedi nga ana e tyre eumlshteuml heshtur duke

mos u sheumlnuar as neuml kalendarin e ngjarjeve historike sepse ata janeuml teuml

veteumldijsheumlm peumlr peumlrgjegjeumlsineuml qeuml mbajneuml Sepse si teuml lejohet qeuml teuml kalojneuml

neumlpeumlr territorin e Shqipeumlriseuml eshalone teuml teumlra qytetareumlsh kosovareuml teuml peumlrcjellur

nga ushtarakeumlt serbo-malazez gjoja peumlr teuml marreuml pjeseuml neuml ndjekjen

peumlrfundimtare teuml armikut neuml Isteumlr e Slloveni kur Lufta e Dyteuml Boteumlrore kishte

marrur fund

Objekti i Monopolit teuml Duhanit neuml Tivar-vendi i masakreumls teuml 1prillit 1945

Nuk ka dilemeuml se ishte ky njeuml veprim monstruoz dhe antikombeumltar i

udheumlheqjes seuml Shqipeumlriseuml seuml koheumls e cila ka peumlrgjegjeumlsi peumlr masakren e Tivarit Por neumlse analizojmeuml rrethanat e koheumls qeuml meuml voneuml eumlshteuml njoftuar

opinioni i gjeumlreuml as qeuml eumlshteuml pritur diccedilka konkrete nga udheumlheqja e Shqipeumlriseuml

ose me konkretisht nga ajo e PKSH sepse keumlta ishin si filialeuml e komunisteumlve

jugosllaveuml dhe ishin teuml indoktrinuar nga ideologjia komuniste si rralleuml kush neuml

Evropeumln Juglindore Sepse nga ajo koheuml e deri neuml vitin 1948 me jugosllaveumlt

kaneuml punuar seuml bashku peumlr teuml eliminuar armiqet ideologjikeuml ku egzistojneuml

deumlshmi teuml pakontestueshme sepse individeuml teuml ndrysheumlm shqiptareuml janeuml

arrestuar neuml Shqipeumlri dhe iu janeuml doreumlzuar jugosllaveumlve teuml cileumlt kaneuml

peumlrfunduar meuml pasoja tragjike

Tivari 1945 sikurse Srebrenica 1995 Nuk ka dilemeuml se Masakra e Tivarit e vitit 1945 eumlshteuml pothuaj identike me

masakren e Srebreniceumls neuml vitin 1995 e beumlreuml nga forcat ushtarake serbe ndaj

rreth 8 000 boshnjakeumlve Por keumltu egziston veteumlm njeuml dallim sepse krimi neuml

Tivar eumlshteuml beumlreuml pa pranineuml e forcave ndeumlrkombeumltare ndeumlrsa neuml Srebreniceuml

eumlshteuml beumlreuml neuml prani teuml tyre teuml cileumlt ishin gjoja me mision peumlr teuml mbrojtur keteuml

popullateuml Njeuml rast i tilleuml analogjik ka edhe teuml veccedilanteumln tjeteumlr sepse viktimat e

Tivarit edhe sot janeuml pa varre teuml identifikuara ndeumlrsa ata teuml Srebreniceumls janeuml

identifikuar sepse janeuml gjetur neuml varrezat kolektive meuml ccedil‟rast eumlshteuml beumlreuml

rivarrimi i tyre

Pllaka peumlrkujtimore e cila mungon

Ka ardhur koha qeuml neuml lidhje mbi masakren e Tivarit teuml formohet njeuml komision i veccedilanteuml praneuml Qeveriseuml seuml Kosoveumls peumlr teuml zhvilluar njeuml takim me peumlrfaqeumlsuesit

e Qeveriseuml seuml Malit teuml Zi Nuk ka dilemeuml se ngjarja tragjike e vitit 1945 nuk

mund ta ngarkojeuml me peumlrgjegjeumlsi pushtetin aktual neuml Mal teuml Zi por angazhimi

neuml drejtim teuml ndriccedilimit teuml keumlsaj masakre do teuml ishte neuml favor teuml pushtetit aktual

neuml rrethana teuml reja shoqeumlrore e politike

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

28

Edhe pse kaneuml kaluar 75 vjet nga

kjo masakeumlr ende nuk ka teuml

dheumlna neuml lidhje mbi varret e teuml

masakruarve andaj eumlshteuml obligim moral dhe civilizues qeuml neuml vendin

ku eumlshteuml beumlreuml masakra teuml ngrihet

njeuml memorial apo teuml vendoset njeuml

pllakeuml peumlrkujtimore neuml tre gjuheuml

peumlr teuml njohtuar opinionin e gjeumlreuml

mbi keumlteuml ngjarje tragjike neuml vitin

1945 qeuml ka ndodhur neuml qytetin e

Tivarit

Peumlrfundim

Ndoneumlse kaneuml kaluar 75-vite nga

data e 1 prilit 1945 kur u

masakruan shqiptareumlt nga

Kosova nga ana e strukturave

ushtarake jugosllave teuml koheumls

realizuar sipas njeuml skenari me

qellime shfaroseumlse ndaj

shqiptareumlve nga Kosova ajo

masakeumlr ia kalon ldquoNateumls seuml Sheumln

Bartolomeutrdquo teuml Parisit teuml vitit

1573 qeuml eumlshteuml sinonim peumlr vrasjet

masive teuml kundeumlrshtareumlve ideologjikeuml

Peumlr keumlteuml tragjedi neuml koheumln e

monizmit nuk eumlshteuml guxuar teuml

flitet as teuml shkruhet se pasojat

ishin teuml meumldha Ccedildo informateuml

ishte neuml heshtje sepse politika

komuniste e koheumls si mision

kishte eliminimin e krimeve duke

mos i publikuar ato por e veumlrteta

nuk ka mundur teuml heshtet

Veteumlm pas reumlnies seuml monizmit teuml

mbijetuarit por edhe disa studiues

kaneuml filluar teuml shkruajneuml artikuj e

botime teuml veccedilanta e po ashtu janeuml

peumlrgatitur edhe emisione

televizive Eumlshteuml fatkeqeumlsi qeuml peumlr

keumlteuml masakeumlr nuk ka asnjeuml sheumlnim

neuml librat e shkollave fillore teuml

mesme e universitare sidomos

nga leumlnda e historiseuml dukuri e cila

nuk mund teuml arsyetoheumlt me asgjeuml

Neuml lidhje me keteuml ngjarje tragjike

Keumlshilli Kombeumltar i Shqiptareumlve

neuml Mal teuml Zi neuml Ulqin meuml 30-31

mars teuml vitit 2013 ka organizuar

Konferenceumln shkencore

rdquoMasakra e Tivarit-1945rdquo me

pjeseumlmarrje teuml studiuesve nga

Kosova Shqipeumlria e Mali i Zi

Pas prezantimit teuml kumtesave peumlr

keumlteuml ngjarje (teuml cilat ende nuk janeuml botuar) pjeseumlmarreumlsit meuml pas kaneuml shkuar e

vizituar vendin e krimit teuml Monopoli i Duhanit (31 mars) Ishte ky takimi i

pareuml nga peumlrfaqeumlsuesit e njeuml subjekti teuml shqiptareumlve ku kaneuml marreuml pjeseuml edhe

ish teuml mbijetuar e keumlsaj masakre nga Kosova duke deumlshmuar neuml meumlnyreuml autentike peumlrjetimet e keumlsaj tragjedie

Pasi neuml lidhje me keumlteuml masakeumlr nuk ka asnjeuml teuml dheumlneuml neuml vendin e ngjarjes

duhet beumlreuml ccedilmos qeuml neuml keteuml vend teuml ngrihet njeuml memorial i shkruar neuml tre gjuheuml

kushtuar keumlsaj ngjarje tragjike Njeuml memorial i tilleuml duhet teuml jeteuml monument i

kujteseumls peumlr teuml kaluareumln tashmeumln dhe teuml ardhmeumln peumlr teuml njohtuar opinionin e

gjeumlreuml mbi keteuml masakeumlr qeuml ka ndodhur neuml qytetin e Tivarit Neuml rrethana teuml reja

kur tash Kosova eumlshteuml shtet i pavarur i takon qeveriseuml seuml saj teuml inicojeuml njeuml

ccedileumlshtje teuml tilleuml me pushtetin neuml Malin e Zi

Pjeseumlmarreumlsit e Konferenceumls shkencore te Monopoli i Duhanit neuml Tivar (31 mars 2013)

Andaj ka adhur koha qeuml historia teuml rishkruhet dhe teuml thuhet e veumlrteta peumlr keumlteuml

tragjedi duke eliminuar qasjen ideologjike e pranishme edhe neuml diteumlt tona Neuml

keumlteuml aspekt eumlshteuml obligim profesional teuml hulumtohen arkivat sekrete teuml UDB-eumls

jugosllave peumlr teuml hequr hipotekat nga e kaluara ideologjike qeuml do teuml jeteuml neuml

favor teuml faktografiseuml shkencore si kudo neuml boteumln demokratike

prill 2020

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

29

Prof Dr Lush Culaj Prishtineuml

Qeveria e Durreumlsit dhe ccedileumlshtja kombeumltare

Gjendja neuml Shqipeumlri pas peumlrfundimit teuml Lufteumls seuml Pareuml Boteumlrore ishte e tendosur

Neuml Paris duhej teuml fillonte Konferenca e Paqes Ishte i domosdosheumlm themelimi i

njeuml qeverie teuml re e cila do ti peumlrfaqeumlsonte interesat e vendit neuml vend dhe praneuml

Fuqive teuml Meumldha Peumlr keumlteuml arsye Kongresi i Durreumlsit formoi njeuml qeveri teuml

peumlrkohshme Neuml Kongres qeuml i hapi punimet meuml 25 dhjetor 1918 moreumln pjeseuml 50 peumlrfaqeumlsues nga Shqipeumlria por megjithateuml nuk moreumln pjeseuml peumlrfaqeumlsuesit e

krahinave teuml pushtuara Kryetar i Qeveriseuml u zgjodh Turhan Pasheuml Mehmeti

ndeumlrsa neumlnkryetar Preng Bibeuml Doda

Kongresi i Durreumlsit u shpreh jo veteumlm peumlr pavareumlsineuml e Shqipeumlriseuml seuml 1913-s por

edhe peumlr rishikim e kufijve neuml favor teuml sajNeuml ato rrethana tejet teuml ndeumlrlikuara teuml

brendshme dhe teuml jashtme njeuml veprimtari gjithaq e suksesshme e Qeveriseuml seuml

Durreumlsit ishte e pamundurNevoja urgjente e mbrojtjes seuml atdheut e detyroi

Qeverineuml e Durreumlsit qeuml neuml fillim teuml ndahet neuml dysh a) delegateumlt e jashteumlm peumlr neuml

Konferenceumln e Paqes teuml kryesuar nga kryeministri Turhan Pasheuml Mehmeti dhe b)

delegateumlt e tjereuml qeuml merreshin me puneumlt e brendshme neuml Durreumls

Shqipeumlria ndodhej neuml keumlteuml gjendje si rezultat i mungeseumls seuml aleateumlve dhe peumlr shkak

teuml pozicionit teuml lakmuesheumlm gjeografik Qeumlndrimet e mbajtura ndaj ccedileumlshtjes

kombeumltare teuml Qeveriseuml seuml Durreumlsit duhet shikuar neuml kontekstin e realiteteve qeuml

ekzistonin ateumlhereuml neuml kontekst teuml gjendjes seuml brendshme neuml vend si dhe neuml

kontekst teuml zhvillimeve ndeumlrkombeumltare

Peumlr Shqipeumlrineuml veccedil tjerash brengoseumls ishte edhe Traktati i Fshehteuml i Londreumls i 26

prillit 1915 Peumlrfaqeumlsuesit italianeuml neuml Paqen e Versajeumls keumlrkonin me ccedildo kusht qeuml

marreumlveshja e fshehteuml e Londreumls teuml zbatohej neuml favor teuml sajKonferenca e Versajeumls

u mbajt nga 1811919 gjer meuml 2111920 Motoja e keumlsaj konference ishte dheumlnia fund e gjendjes seuml lufteumls ndeumlrmjet paleumlve teuml konfrontuara shteteve teuml Antanteumls neuml

njeumlreumln aneuml dhe atyre teuml Bllokut Qendror neuml aneumln tjeteumlr Konferenca qeuml neuml fillim u

kthye neuml areneuml grindjesh neuml mes teuml vet fuqive fituese peumlr shkak teuml ndarjes seuml

placcedilkeumls seuml lufteumls Qeveria e Durreumlsit ishte neuml poziteuml tejet teuml veumlshtireuml neuml planin e

brendsheumlm meqeuml ishte njeuml qeveri sa peumlr formeuml neumln okupimin ushtarak teuml Italiseuml e

pa njeuml pushtet efektiv peumlr ta qeverisur vendin Ndeumlrkaq edhe neuml aspektin

ndeumlrkombeumltar ishte neuml poziteuml po ashtu teuml veumlshtireuml ngase Austro-Hungaria e cila e

kishte ndihmuar ccedileumlshtjen shqiptare e kishte humbur lufteumln Franca dhe Anglia i

peumlrkrahnin fqinjeumlt e shqiptareumlve kurse presidenti Wilson nuk i kuptonte sa duhet

problemet e Evropeumls Ekuilibri i meumlparsheumlm i forcave neuml rrafshin ndeumlrkombeumltar

prej nga mund teuml peumlrfitonte ccedileumlshtja shqiptare ishte prishur teumlreumlsisht neuml deumlm teuml saj

Dy shtetet fqinje ballkanike si fituese teuml lufteumls jo veteumlm qeuml deumlshironin ti ruanin trojet shqiptare teuml aneksuara meuml pareuml por lakmonin edhe territore teuml tjera

Duke mos pasur aleateuml teuml tjereuml mbrojteumls Qeveria e Durreumlsit u mbeumlshtet pikeumlrisht

neuml peumlrkrahjen italiane me shpreseuml se do teuml peumlrfitonte neuml favor teuml ccedileumlshtjes

kombeumltare Por pesha e Italiseuml si faktor ishte e vogeumll neuml krahasim me shtetet tjera

fituese qeuml i mbeumlshtesnin pretendimet jugosllave dhe greke Shqiptareumlt neuml Versajeuml

do t‟i peumlrfaqeumlsonin disa delegacione por delegacioni kryesor ishte ai i Qeveriseuml seuml

Durreumlsit neuml peumlrbeumlrje Turhan Pasheuml Mehmeti kryetar imzot Luigj Bumccedili

Mehmet Konica Luigj Gurakuqi Mihajl Turtulli dhe Mustafa Kruja Neuml keumlteuml

delegacion pateumlr Gjergj Fishta merrte

pjeseuml si ekspert Shqipeumlria merrte

pjeseuml neuml Konferenceumln e Paqes neuml

Paris neuml kategorineuml e kateumlrt dhe veteumlm

me leteumlrkeumlmbim ose neuml rast se e ftonte njeumlra nga peseuml Fuqiteuml kishte teuml

drejteuml ta deumlrgonte veteumlm njeuml delegat

Keumlrkesat qeuml Qeveria e Durreumlsit i

kishte paraqitur Konferenceumls seuml

Versajeumls ishin

1) Ti kthehet shtetit shqiptar

pavareumlsia teuml cileumln e kishte njohur dhe

garantuar Konferenca e Londreumls e

vitit 1913

2) Ti kthehen shtetit shqiptar viset shqiptare qeuml i ishin dheumlneuml Malit teuml Zi

me vendimet e Kongresit teuml Berlinit

dhe teuml Konferenceumls seuml Londreumls teuml vitit

1913

3) Ti kthehen shtetit shqiptar viset

shqiptare qeuml i ishin dheumlneuml Serbiseuml me

vendimet e Konferenceumls seuml Londreumls teuml

vitit 1913

4) Ti kthehen shtetit shqiptar viset

shqiptare qeuml i ishin dheumlneuml Greqiseuml me

vendimet e Konferenceumls seuml Londreumls seuml vitit 1913

Kryeministri i Greqiseuml neuml Paris

pretendonte realizimin e eumlndrreumls

greke duke e paraqitur Shqipeumlrineuml

Jugore si tokeuml greke Me pretendimet

e tyre u paraqiteumln edhe Mbreteumlria

SKS dhe Italia Situata e krijuar peumlr

delegacionin shqiptar neuml shkurt-mars

1919 me leumlnien meumlnjaneuml teuml keumlrkesave

teuml tij e detyroi keumlteuml delegacion qeuml meuml

7 mars 1919 ti dilte Konferenceumls me njeuml parashtreseuml tjeteumlr me synim

ritheksimin e keumlrkesave teuml tij duke u

bazuar neuml parimin e kombeumlsiseuml Me

keumlteuml rast delegacioni propozoi

organizimin e njeuml plebishiti popullor

qeuml do teuml shtrihej mbi teuml gjitha

territoret kontestuese neuml mes

Shqipeumlriseuml dhe teuml vendeve fqinje

ballkanike neuml Kosoveuml e Ccedilameumlri

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

30

Delegacioni keumlrkonte qeuml neuml keumlto treva me autorizimin e Konferenceumls teuml vendoset

njeuml kontingjent trupash amerikane peumlr periudheumln derisa teuml peumlrfundonte refe-

rendumi

Vlen teuml theksohet fatkeqeumlsisht se peumlrfaqeumlsuesit amerikaneuml ccedileumlshtjen shqiptare neuml

peumlrgjitheumlsi dhe ateuml teuml Kosoveumls neuml veccedilanti asokohe nuk e njihnin sa duhet Madje

ateuml e njihnin me ngjyra teuml erreumlta siccedil e paraqiste literatura e shkruar nga autoreuml teuml vendeve fqinje Edhe forca e tyre politike nuk ishte e fuqishme sepse fjaleumln

kryesore e kishin Franca dhe Anglia Megjithateuml SHBA-ja dhe presidenti Wilson

e dhaneuml kontributin e tyre neuml suaza teuml mundeumlsive duke u mbeumlshtetur neuml parimin e

popujve peumlr veteumlvendosje

Delegacioni qeveritar peumlrpiqej me ccedildo kusht ta paraqiste neuml meumlnyreuml sa meuml teuml denjeuml

neuml Konferenceuml ccedileumlshtjen shqiptare Veteuml kryeministri dhe kryetari i delegacionit

qeveritar vendosi qeuml delegacionit ti printe imzot Luigj Bumccedili ndeumlrsa sekretar teuml

ishte Gjergj Fishta

Meuml 9 dhjetor 1919 peumlrfaqeumlsuesit e Angliseuml Franceumls dhe SHBA-seuml i njohin Italiseuml

sovranitetin e ploteuml mbi Vloreumln dhe krahineumln e saj

Pallati i Versajes ku u mbajteuml Konferenca e Paqes neuml Paris pas Lufteumls seuml Pareuml Boteumlrore

Meuml 13 janar Konferenca vendosi qeuml ti keumlnaqte apetitet e Jugosllaviseuml Italiseuml dhe

Greqiseuml Dy diteuml meuml voneuml Luigj Bumccedili i drejtohet kryetarit teuml Konferenceumls seuml

Paqes duke shprehur protesteumln kundeumlr keumltyre vendimeve qeuml nuk peumlrputhen me teuml

drejteumln peumlr veteumlvendosje teuml popujve

Keumlrkesat e pareshtura teuml Qeveriseuml seuml Durreumlsit neuml Konferenceumln e Paqes 1919-1920

qeuml trevat e shkeumlputura nga Kongresi i Berlinit i vitit 1878 dhe Konferenca e Londreumls e vitit 1913 ti bashkoheshin shtetit ameuml nuk gjeteumln mbeumlshtetje nga

shtetet vendimmarreumlse neuml keumlteuml konferenceuml Paqja e Versajeumls e sanksionoi nga

pikeumlpamja ndeumlrkombeumltare copeumltimin e meumlhersheumlm teuml trojeve shqiptare

Konferenca e Parisit 1919-1920 e ndryshoi harteumln politike teuml Evropeumls Aziseuml e

AfrikeumlsAktiviteti i delegacionit toneuml qeveritar neuml Paris ishte jashteumlzakonisht i

dendur gjateuml diteumlve teuml Konferenceumls por mundeumlsiteuml e ndryshimit neuml favor teuml

shqiptareumlve ishin teuml kufizuara

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

31

Prof Dr Sabile Keccedilmezi-Basha Prishtineuml

Pavareumlsia e Kosoveumls dhe veprimtareumlt ilegaleuml teuml Leumlvizjes Kombeumltare Shqiptare 1945-1999

Synimi peumlr Bashkimi Kombeumltar neuml Kosoveuml dhe neuml trojet tjera shqiptare neumln Jugosllavi nuk eumlshteuml i njohur veteumlm

neuml dekadat e fundit teuml shekullit XX Si projekt politik

daton qeuml prej Lidhjes seuml Prizrenit peumlr teuml vazhduar edhe

gjateuml lufteumlrave qeuml solleumln pavareumlsineuml e Shqipeumlriseuml

Mbijetoi si ide e fuqishme neuml hapeumlsirat tjera gjeografike

ku jetonin shqiptareumlt qeuml mbeteumln jashteuml Shqipeumlriseuml seuml

1912-eumls

Komiteti peumlr Mbrojtjen e Kosoveumls18 pjeseumlmarrja e

Hasan Prishtineumls neuml Konferenceumln e Parisit peumlr teuml keumlrkuar

bashkimin e Kosoveumls me shtetin shqiptar19 Lidhja e Dyteuml e Prizrenit20 Konferenca e Bujanit21 peumlrfshirja neuml

18

Komiteti ldquoMbrojtja Kombeumltare e Kosoveumlsrdquou themelua neuml

ilegalitet teuml ploteuml meuml 1 maj1918 dhe meuml 7 neumlntor1918 u vendos

peumlrfundimisht neuml Shkodeumlr nga figurat teuml shquara atdhetare si Bajram

CurriHoxha Kadri Prishtina SaliNivica Hasan PrishtinaBedri

Pejani Qamil Bala SaliRama HafizIsmet Dibra etj Qeumlllimi pareumlsor i

keumlsaj organizate politike kombeumltare ishte mbrojtja e shtetit teuml pavarur

shqiptar peumlr demokratizimin e tij peumlr ccedillirimin e Kosoveumls dhe teuml

viseve teuml tjera shqiptare teuml Jugosllaviseuml qeuml ishin teuml shkeumlputura

padrejteumlsisht meuml 1913 dhe peumlr bashkimin e tyre me Shqipeumlrineuml 19

Neuml rrethana teuml tilla delegacioni i Qeveriseuml Shqiptare shkoi neuml Paris

dhe propozoi dy memorandume Me memorandumin e pareuml keumlrkohej

qeuml teuml korrigjohen vendimet e Kongresit teuml Berlinit dhe teuml Konferenceumls

seuml Londreumls neuml lidhje me tokat shqiptare teuml cilat mbeteumln jashteuml kufijve

teuml Shqipeumlriseuml Kur nuk u miratua memorandumi i pareuml u soll i dyti me

teuml cilin keumlrkohej qeuml SHBA-ja t‟i administronte keumlto vise qeuml mbeteumln

jashteuml kufijve teuml vitit 1913 Edhe pse ccedileumlshtja shqiptare u diskutua neuml

Konferenceumln Paqeumlsore keumlrkesat e shqiptareumlve nuk u moreumln parasysh

Neuml Konferenceumln Paqeumlsore teuml Parisit Shqipeumlria u pranua si shtet i

pavarur me kufijteuml e vitit 1913 teuml cilat peumlrputhen me kufijteuml e

Shqipeumlriseuml seuml sotme Kjo nuk e pengoi Italineuml qeuml edhe meuml tej ta mbajeuml

neumln kontroll Vloreumln me viset aneumlsore derisa kryengritja e shqiptareumlve

e vitit 1920 i detyroi trupat italiane qeuml teuml teumlrhiqen nga Shqipeumlria 20

Lidhja Shqiptare e Prizrenit(1878 - 1881) zyrtarisht filloi me

tubimin e 300 peumlrfaqeumlsuesve teuml teuml gjitha krahinave shqiptare neuml

kuvendin shqiptareuml teuml mbajtur neuml Prizren meuml 10 qershor1878 Neuml

takim kishte edhe boshnjakeuml nga Bosnja dhe Sanxhaku (Shqiptareuml teuml

asimiluar) Qeumlllimi i takimit ishte formimi i njeuml shteti autonom

shqiptar qeuml do teuml mbulonte vilajetet osmane teuml PrizrenitShkodreumls

Manastirit dhe Janineumls Lidhja ishte leumlvizja e pareuml e madhe e

organizuar politikisht adminstrativisht dhe ushtarakisht peumlr teuml krijuar

njeuml rajon teuml bashkuar shqiptar qysh nga deumlshtimi i forcave teuml

Skeumlnderbeut neuml Mesjeteuml 21

Konferenca e Bujanit eumlshteuml mbajtur neuml komuneumln e Bujanit (sot neuml

komuneumln e Lipjanit Kosoveuml) prej dateumls 31 dhjetor1943 e deri meuml 2

janar1944 neuml kulleumln e Sali Manit bajraktarit teuml Krasniqes qeuml ndodhej

praneuml bazeumls seuml Shtabit Kryesor teuml UNCcedil teuml Kosoveumls dhe teuml Komitetit

Krahinor peumlr Kosoveuml e Rrafshi i Dukagjinit ku moreumln pjeseuml

49delegateuml qeuml peumlrfaqeumlsonin teuml gjitha viset dhe shtresat shoqeumlrore teuml

Kosoveumls Midis pjeseumlmarreumlsve kishte komunisteuml nacionalisteuml dhe

atdhetareumlt teuml tjereuml demokrateuml peumlrfaqeumlsues teuml Forcave teuml Armatosura teuml

riniseuml e teuml gruas antifashiste etj[1]Bunjaj si njeuml vend pritje e

peumlrfaqeumlsuesve teuml dy kombeumlsive (shqiptareumlve dhe serbeumlve) qeuml keumlrkonin

njeuml marreumlveshje peumlr parandalimin e konflikteve teuml meumltejshme

programet e teuml gjitha organizatave ilegale neuml Kosoveumln e pas Lufteumls seuml II Boteumlrore lufta e UCcedilK-eumls dhe

vazhdimeumlsia e keumlsaj ideje neuml diskursin e soteumlm politik

eumlshteuml shenjeuml peumlr njeuml aspirateuml qeuml ka qeumlndruar paralel me

teuml gjitha peumlrpjekjet politike teuml shqiptareumlve

Mireumlpo ndeumlr sfidat meuml teuml meumldha ishte viti 1945 dhe

periudha qeuml pason Ishte koha kur shqiptareumlt pa

deumlshireumln e tyre mbeteumln neuml kuadeumlr teuml Serbiseuml e teuml ish-

Jugosllaviseuml Nuk ishte hera e pareuml qeuml shqiptareumlve iu

mohua njeuml e drejteuml e ligjshme e tyre por ky do teuml jeteuml

mashtrimi meuml i madh qeuml komunisteumlt jugosllaveuml ua beumlneuml shqiptareumlve22 Neuml Konferenceumln e Treteuml teuml PKJ-seuml peumlr

Kosoveuml23 (meuml 1945) kryetar i Qeveriseuml seuml Serbiseuml

BllagojeNeshkoviqi shqiptareumlve i‟u kishte premtuar se

posa teuml qeteumlsohet reaksioni neuml Shqipeumlri do teuml

rregullohet ccedileumlshtja e bashkimit teuml Kosoveumls me

Shqipeumlrineuml Andaj rezistenca ishte fati yneuml historik

ndeumlretnike Neuml keumlteuml konferenceuml moreumln pjeseuml 49 delegateuml qeuml

peumlrfaqeumlsonin popullin e Kosoveumls dhe forcat politike teuml rreshtuara te

Fronti Antifashist Nacional-ccedillirimtar i Kosoveumls Konferenca shqyrtoi

tri diteuml radhazi problemet qeuml dilnin nga lufta kundeumlr pushtuesit Ajo

zgjodhi kryesineuml prej 9 vetash Mehmet Hoxha (kryetar) Rifat Berisha

(neumlnkryetar) Pavle Joviqeviccedilin (neumlnkryetar) Xheladin Hana (aneumltar)

Fadil Hoxha (aneumltar) Hajdar Dushi (aneumltar) Zekeria Rexha (aneumltar)

Milan Zeccedilarin (aneumltar) dhe Ali Shukriu (aneumltar) Konferenca e

Bujanit doli me njeuml dokument peumlrfundimtar neuml rezoluteumln e miratuar

neuml konferenceuml thuhet Kosova dhe Rrafshi i Dukagjinit eumlshteuml krahineuml

e banuar me shumiceuml nga populli shqiptar i cili si gjithmoneuml ashtu

edhe sot deumlshiron me u bashkue me Shqipeumlrineuml 22

Letra e Titos u botua neuml dhjetor teuml vitit 1942 neuml gazeteumln ldquoProleterrdquo

me titull ldquoCcedileumlshtja kombeumltare neuml Jugosllavi neuml driteumln e Lufteumls

Nacionalccedillirimtarerdquo Neuml mes tjerash neuml lidhje me ccedileumlshtjen shqiptareumlve

thuhej se ldquoCcedileumlshtja e Maqedoniseuml ccedileumlshtja e Kosoveumls e Metohiseuml

ccedileumlshtja e Malit teuml Zi ccedileumlshtja e Kroaciseuml ccedileumlshtja e Slloveniseuml ccedileumlshtja e

Bosnjeumls e Hercegovineumls do teuml zgjidhet lehteuml ashtu siccedil deumlshirojneuml teuml

gjitheuml sepse do ta zgjidheuml populli kurse keumlteuml teuml drejteuml e fiton ccedildo

popull me pushkeuml neuml doreuml neuml keumlteuml lufteumln e sotme Nacionalccedillirimtarerdquo 22

Arkivi i KQ teuml LKJ-seuml BeogradTrecaPokrainskaKonferencia KPJ

zaKosovo i Metohiu (Konferenca e Treteuml Krahinore e PKJ-seuml peumlr

Kosoveuml e Metohi) u mbajt meuml 28 mars teuml vitit 1945 neuml Prishtineuml Kjo

Konferenceuml qeuml shtyreuml peumlr meuml voneuml peumlr shkak teuml vrasjes seuml sekretarit teuml

Komitetit Krahinor Milladin Popoviqit me 13 mars teuml vitit 1945

Referati politik i Bllakoje Neshkoviqit premtohet ccedileumlshtja e Kroaciseuml

ccedileumlshtja e Slloveniseuml ccedileumlshtja e Bosnjeumls e Hercegovineumls do teuml zgjidhet

lehteuml ashtu siccedil deumlshirojneuml teuml gjitheuml sepse do ta zgjidheuml populli kurse

keumlteuml teuml drejteuml e fiton ccedildo popull me pushkeuml neuml doreuml neuml keumlteuml lufteumln e

sotme Nacionalccedillirimtarerdquo 23

Arkivi i KQ teuml LKJ-seuml BeogradTreca Pokrainska Konferencia KPJ

zaKosovo i Metohiu (Konferenca e Treteuml Krahinore e PKJ-seuml peumlr

Kosoveuml e Metohi) u mbajt meuml 28 mars teuml vitit 1945 neuml Prishtineuml Kjo

Konferenceuml qeuml shtyreuml peumlr meuml voneuml peumlr shkak teuml vrasjes seuml sekretarit teuml

Komitetit Krahinor Milladin Popoviqit me 13 mars teuml vitit 1945

Referati politik i BllakojeNeshkoviqit premtohet bashkimi i Kosoveumls

me Shqipeumlrineuml 28 mars 1945 Prishtineuml

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

32

Deri voneuml historiografia shqiptare nuk u mor me keumlto

ngjarje jo veteumlm pse okupuesi u kujdes qeuml t‟i shpallte

tema tabu siccedil e pateumln shpallur teuml tilleuml teumlreuml rezistenceumln

shqiptare kundeumlr robeumlriseuml por edhe ngaqeuml ende nuk

ishte mbyllur fleta e fundit e keumlsaj historie e cila

vazhdoi teuml rridhte gjithnjeuml e meuml bujsheumlm neuml viset etnike

shqiptare

Kur u festua 100- vjetori i shpalljes seuml pavareumlsiseuml teuml

shtetit shqiptar e qeuml njeumlkoheumlsisht sheumlnon edhe

fatkeqeumlsineuml po teuml kaq viteve teuml copeumltimit teuml Shqipeumlriseuml

neuml disa shtete ballkanike ccedileumlshtja kombeumltare shqiptare

konsiderohej deri diku e mbyllur ngase Kosova eumlshteuml

shpallur shtet demokratik e i pavarur ndeumlrsa statusi i

shqiptareumlve neuml Maqedoni e neuml Mal teuml ZI duksheumlm eumlshteuml

avancuar

Pas vitit 1945 Kosova peumlrseumlri u robeumlrua Shqiptareumlt

peumlrseumlri vendoseumln teuml qeumlndronin dhe teuml rezistonin Edhe meuml tutje neuml rend teuml obligimeve historike mbeti obligimi

dhe qeumlllimi suprem i leumlvizjes ilegale-ccedillirimi i trojeve teuml

mbetura neumln sundimin e huaj dhe bashkimi i tyre me

shtetin ameuml Kjo deumlshmon se lufta e armatosur qeuml niseumln

djemteuml e vashat meuml teuml mira teuml Kosoveumls meuml 1998 i kishte

rreumlnjeumlt qysh meuml hereumlt dhe nga programi i Lidhjes seuml

Prizrenit kur populli shqiptar u ngrit si njeuml peumlr t‟a

ccedilliruar vendin e peumlr tbdquou veumlneuml krah popujve teuml Evropeumls

dhe teuml Ballkanit me shtetin e veteuml kombeumltar

Ccedileumlshtja e Kosoveumls neuml veccedilanti dhe e shqiptareumlve neuml peumlrgjitheumlsi neuml Jugosllavi pas peumlrfundimit teuml LDB-seuml

konsiderohej si ccedileumlshtje e mbyllur Qeveria e re e

Jugosllaviseuml pinjolleuml i pushtetit teuml vjeteumlr vazhdonte me

peumlrpjekje teuml ethshme qeuml neuml ccedildo pore teuml jeteumls teuml shuante

ccedildo ndjenjeuml kombeumltare dhe liridasheumlse Edhe pse

presionet vazhdonin populli gjeti njeuml meumlnyreuml tjeteumlr teuml

rezistenceumls qeuml ishte shumeuml meuml kuptimplote ama ishte

edhe e rrezikshme

Neuml ilegalitet teuml thelleuml filluan teuml vepronin organizatat e

shumta patriotike ilegale shqiptare si Leumlvizja Nacional Demokratike Shqiptare (LNDSH)24 Besa Kombeumltare

(BK)25 dhe disa teuml tjera pak meuml teuml vogla26 Leumlvizja

patriotike shqiptare ilegale neuml Kosoveuml kishte njeuml shtrirje

teuml madhe neuml koheuml dhe neuml hapeumlsireuml qeuml peumlrfshinte vitet

1945-1998 me aktivitete dhe me problematikeuml teuml

larmishme me momente kulmore dhe hereuml-hereuml

shpeumlrthyese qeuml dilte nga suazat e ilegalitetit si neuml vitet

1968 1981 1989 dhe neuml fund meuml 1997-1999 kur iu vu

balleuml peumlr balleuml regjimit teuml Beogradit27

Interesimi i shprehur nga bashkeumlsia ndeumlrkombeumltare peumlr

ccedileumlshtjen e pazgjidhur shqiptare mund teuml thuhej se kishte

24

Arkivi i Kosoveumls Dosja LNDSH Procesi gjyqeumlsor i Halim Spahiseuml

Gjnr 1745 25

Qerim Lita Referat peumlr Komitetet Nacional Demokratike Shqiptare

Prishtineuml 2009 20-22

Referat o 26

Arkivi i KQ teuml LKJ-seuml Beograd fondi Kosova (Komiteti

Krahinor i LKK) Dokument (top sekret) Sekretariati Krahinor i

Puneumlve teuml Brendshme nr 40001 27

Sabile Keccedilmezi-Basha Organizatat dhe grupet ilegale neuml Kosoveuml

1981-1989 Prishtineuml 2003 31

ndodhur menjeumlhereuml pas prishjeve teuml marreumldheumlnieve teuml

Jugosllaviseuml me llagerin e shteteve socialiste (Byroja

Informative) teuml vitit 1948 demonstratave studentore teuml

vitit 1968 e 1981 dhe duksheumlm vjen neuml shprehje pas vitit

1989 Ky interesim i shtuar kishte ndodhur peumlr shumeuml

arsye

1 Fundi i shembjes seuml sistemit komunist meuml 1989-1990 2 Fundi i Lufteumls seuml Ftoheumlt i viteve 1989-1990 qeuml

sheumlnonte fillimin e njeuml epoke teuml re neuml politikeumln

evropiane qeuml pasohet me formimin e shteteve teuml reja

kombeumltare neuml Ballkan dhe neuml Evropeumln Lindore e

Juglindore28 dhe

3 Riorganizimi i Leumlvizjes ilegale Kombeumltare Shqiptare

neuml rezistenceumln aktive ushtarake ndash UCcedilK

Natyrisht se teuml gjitha keumlto ngjarje pateumln jehoneuml pozitive

edhe neuml Kosoveuml dhe tek shqiptareumlt qeuml peumlr njeuml teuml drejteuml teuml

natyrshme historike (bashkim kombeumltar) ishin

angazhuar qeuml nga Lidhja Shqiptare e Prizrenit e keumlndej Por ktheseumln meuml teuml madhe Leumlvizja Ilegale Kombeumltare

Shqiptare e arrineuml meuml 1981 dhe e peumlrfundon neuml fund

shekull 20 neuml koheumln kur zeuml fill formimi i Ushtriseuml

Ccedillirimtare teuml Kosoveumls dhe e teumlreuml lufta kuroreumlzohet me

ccedillirimin e saj Kjo edhe eumlshteuml periudha meuml e

reumlndeumlsishme eumlshteuml peumlrmbyllje kulminante e njeuml

leumlvizjeje teuml gjateuml ilegale neuml Kosoveuml dhe neuml trojet tjera

shqiptare teuml ish- Jugosllaviseuml

Do theksuar se edhe brenda organizatave politike teuml

koheumls kishte dallime rreth artikulimit programor se cila ishte platforma meuml e mundshme dhe meuml e peumlrshtatshme

qeuml duhej teuml peumlrdorej peumlr rrethanat e koheumls peumlr teuml ardhur

deri te njeuml strategji e peumlrbashkeumlt veprimi Dallimet

konsistonin neuml ateuml se si duhej t‟i qaseshin zgjidhjes seuml

ccedileumlshtjes kombeumltare ngase veprimtaret e ilegales

asnjeumlhereuml neuml qeumlndrimet e tyre nuk ishin dogmat por

vareumlsisht prej rrethanave kombeumltare e ndeumlrkombeumltare

krijonin edhe qeumlndrimet e tyre Keumlteuml teuml dheumlneuml meuml seuml miri

e deumlshmon evoluimi i qeumlndrimeve rreth zgjidhjes seuml

statusit teuml Kosoveumls neuml situata teuml caktuara qeuml do i

paraqes teuml peumlrmbledhura neuml tre opsione si 1 Bashkimi i teuml gjitha tokave shqiptare me Shqipeumlrineuml

2 Bashkimi i teuml gjitha trojeve shqiptare neuml njeuml republikeuml

brenda Jugosllaviseuml dhe

3 Republika e Kosoveumls29

Qeuml teuml tri keumlto opsione teuml shtruara nga veprimtareumlt e

ilegales teuml Leumlvizjes Kombeumltare neuml periudha teuml

ndryshme kohore kishin edhe barteumlsit e vet ideor

Opsionin e pareuml peumlr bashkimin e trojeve shqiptare me

Shqipeumlrineuml neuml programin e saj e kishte parapareuml

LNDSH30 LRBSH31 OMLK32 dhe Leumlvizja Nacionale

28

Syleuml Ukshini Po aty 12 29

Ethem Ccedileku Kosova Neuml sfondin e diplomaciseuml Jugosllave dhe teuml

Shqipeumlriseuml 1945-1981 Prishtineuml 2009 303 30

Procesi gjyqeumlsor Prizrenit dos Gjnr 1745 Programi Politik i

Leumlvizjes Nacional Demokratike Shqiptare Arkivi i Kosoveumls dos

Formimi i ONDSH 1946 31

Programi i Leumlvizjes Revolucionare peumlr Bashkimin e Tokave

Shqiptare 1964 Gjykata e Qarkut Prishtineuml Leumlndeuml penale politike

(Arkivi i Kosoveumls)

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

33

peumlr Ccedillirimin e Kosoveumls dhe Viseve tjera shqiptare neuml

Jugosllavi33 Opsionin e dyteuml e kishte parapareuml

organizata ldquoPartia Marksiste-Leniniste Shqiptare neuml

Jugosllavirdquo34 e cila neuml programin e saj parashihte

bashkimin e teuml gjitha trojeve ku shtriheshin shqiptareumlt neuml

njeuml republikeuml neuml kuadeumlr teuml RSFJ-seuml

Megjithateuml veprimtaria dhe mendimi politik i

shqiptareumlve neuml Kosoveuml nuk u zhvillua ccedil‟lirsheumlm si

pasojeuml e statusit politik e juridik teuml popullit shqiptar neuml

Jugosllavi si pasojeuml e pengesave qeuml vinin nga represioni

i madh nga Republika e Serbiseuml dhe Lidhja Komuniste e

Jugosllaviseuml e cila nuk pranonte alternativeuml tjeteumlr teuml

zhvillimit e teuml mendimit politik si pasojeuml e gjendjes seuml

veumlshtireuml ekonomike arsimore e kulturore dhe si pasojeuml e

faktit se angazhimi politik peumlr Pavareumlsineuml e Kosoveumls

zhvillohej nga veprimtareumlt qeuml vepronin neuml ilegalitet35

Opsioni i treteuml apo zanafilla e ideseuml peumlr Republikeumln e Kosoveumls ishte shpalosur fillimisht me demonstratat e

vitit 196836 Por si meuml e sforcuar u paraqit neuml formeuml teuml

ploteuml neuml periudheumln e demonstratave teuml vitit 198137

e

198938 Kosova-Republikeuml pas shumeuml bisedimeve neuml

mes teuml veprimtareumlve teuml Leumlvizjes Kombeumltare ilegale

ishte keumlrkeseuml e teuml gjitha grupimeve ilegale pas vitit

1968 1981 1989 qeuml meuml voneuml do teuml beumlhet keumlrkeseuml e

gjitheuml popullit shqiptar neuml Kosoveuml dhe neuml viset e tjera

jugosllave teuml banuara me shqiptareuml

Barteumlse kryesore e keumlsaj keumlrkese pa dyshim se ishte fillimisht OMLK ku gjateuml muajit qershor 1981Hydajet

Hyseni Mehmet Hajrizi e Nezir Myrtaj me grupin e tyre

teuml fshehteuml leumlshuan neuml qarkullim platformeumln peumlr

organizimin e meumltejmeuml me titull ldquoTeza rreth Frontit

Popullor peumlr Republikeumln e Kosoveumlsrdquo Neuml keumlto teza jepen

argumentet qeuml flasin se Kosoveumls i takon statusi i

Republikeumls neuml Federateuml se ajo eumlshteuml e arritshme dhe se

populli i Kosoveumls ka potencial teuml luftojeuml peumlr fitimin e

saj

Meuml 17 janar 1982 neuml Untergrupenbah teuml Gjermaniseuml u vraneuml 3 aktivisteumlt meuml teuml dalluar teuml koheumls Jusuf Geumlrvalla

Kadri Zeka dhe Bardhosh Geumlrvalla ku nga disa teuml dheumlna

thuhej se neuml ateuml takim ishte arrit bashkimi i keumltyre dy

organizatave (OMLK dhe Leumlvizja Nacionale peumlr

Ccedillirimin e Kosoveumls dhe Viseve tjera shqiptare neuml

Jugosllavi)

Por njeuml muaj meuml voneuml meuml17 shkurt 1982 neuml Turqi

peumlrfaqeumlsues teuml dy grupimeve patriotike teuml fshehta Sabri

32

Programi Politik ldquoNeuml rrugeuml drejteuml liriseumlrdquo 1977-1978 Arkivi personal

ndash Mehmet Hajrizi Mehme tHajrizi Histori e njeuml organizate politike

dhe demonstratat e vitit 1981 Toena Tiraneuml 2008 f 119 33

Programi Politik i Leumlvizja Nacionale peumlr Ccedillirimin e Kosoveumls dhe

Viseve tjera shqiptare neuml Jugosllavi 34

Arkivi i Kosoveumls dos Gjykata e Qarkut-Prishtineuml PPnr 15282

PPnr19882 PP Nr6682 35

Po aty f 139 36

Arkivi i Kosoveumls Dos Programi Politik i Demonstratave 1968

Prishtineuml 1968 37

Arkivi i Kosoveumls Procesi gjyqeumlsor i grupit teuml pareuml teuml studenteumlve qeuml

moreumln pjeseuml neuml Demonstratat e vitit 1981 d PPnr 5881 Gjykata e

Qarkut Prishtineuml 38

Protestat gjitheumlpopullore Kosoveuml 1989

Novosella dhe Abdullah Prapashtica (teuml arratisur politik

nga Kosova) neuml prezenceuml edhe teuml ambasadorit teuml

Shqipeumlriseuml neuml Turqi Bujar Hoxha shpallin teuml formuar

Leumlvizjen peumlr Republikeumln Socialiste Shqiptare neuml

Jugosllavi (LRSSHJ) Ndeumlrsa me 15 maj teuml vitit 1982

edhe zyrtarisht neuml Zviceumlr peumlrfaqeumlsuesi i grupit teuml treteuml

patriotik (OMLK) Xhafer Shatri deklaron hyrjen neuml LRSSHJ

Qeumlllimi i LRSSHJ ishte qeuml teuml arrihet formimi i

Republikeumls seuml Kosoveumls neuml kuadeumlr teuml federateumls jugosllave

ku do teuml peumlrfshiheshin viset e banuara me shumiceuml

shqiptareuml 1985 Neuml pjeseumln e pareuml e vitit 1985 Keumlshillat

bazeuml teuml LRSHJ-seuml dhaneuml mendimet me shkrim peumlr

programin e meumltejmeuml teuml LRSSHJ-seuml Komiteti Qendror i

LRSHJ-seuml duke u bazuar neuml to dhe neuml ldquoTezatrdquo e

lartpeumlrmendura adaptoi Programin e pareuml teuml saj Me keumlteuml

rast iu ndeumlrrua edhe emri nga LRSSHJ neuml LPRK

(Leumlvizja Popullore peumlr Republikeumln e Kosoveumls)

Leumlvizje Popullore peumlr Republikeumln e Kosoveumls e cila lindi

nga bashkimi i tri organizatave ilegale patriotike

shqiptare eumlshteuml njeuml hallkeuml e reumlndeumlsishme e leumlvizjes

Kombeumltare Shqiptare neuml Kosoveuml por edhe neuml viset e

tjera shqiptare teuml robeumlruara39rdquo

Me ngjarjet e viteve 1989 e keumlndej qeuml pasuan neuml ish-

Jugosllavi me njeuml meumlnyreuml filloi edhe dekompozimi i

federateumls jugosllave ndeumlrsa shqiptareumlt si andej e keumlndej

kufirit i‟u rikthyen qyteteumlrimit teuml vet pra bashkeumlsiseuml seuml qyteteumlrimit evropian40

Mireumlpo pas ndryshimeve teuml shumta politike qeuml pasuan

neuml mes viteve 89-99 teuml shekullit teuml kaluar veprimtareumlt e

Leumlvizjes Kombeumltare Shqiptare qeuml vepronin neuml ilegalitet

por edhe ata qeuml vepronin neuml parti teuml ndryshme politike

legale qeuml u formuan gjateuml keumlsaj periudhe duke e par dhe

hetuar ndikimin e faktorit teuml brendsheumlm dhe teuml atij

ndeumlrkombeumltareuml neuml qeumlndrimet e veta filluan teuml beumlnin

korrigjime neuml qasje dhe neuml organizim

Programet politike e kombeumltare dhe mjetet e format e

lufteumls me teuml cilat parashihej teuml arriheshin qeumlllimet e saja

neuml esenceuml kishin mbetur teuml pandryshueshme gjateuml gjitheuml

historiseuml seuml leumlvizjes kombeumltare Por forma meuml e larteuml e

rezistenceumls lufta e armatosur ndoneumlse ishte pjeseuml e

programeve por edhe e praktikeumls historike teuml leumlvizjes

kombeumltare arriti teuml zbatohej neuml teumlreuml kuptimin dhe

gjereumlsineuml e saj veteumlm neuml vitet e neumlnteumldhjeta teuml shekullit

teuml kaluar ateumlhereuml kur u krijuan kushtet e brendshme dhe

teuml jashtme peumlr teuml kur u poqeumln faktoreumlt subjektiveuml dhe

objektiveuml teuml leumlvizjes Brezat e meumlparsheumlm teuml leumlvizjes

ilegale nuk mund ta beumlnin keumlteuml neuml Jugosllavineuml stabile e me prestigj ndeumlrkombeumltar dhe neuml rrethanat e lufteumls seuml

ftohteuml Megjithateuml lufta ccedillirimtare peumlrgatitej dhe

zhvillohej shkalleuml-shkalleuml peumlrballeuml valeumlve teuml egra teuml

dhuneumls qeuml ushtronte pushtuesi

39

Xhavit Haliti httpkosovareforumotioncomt1445p15-kush-ishte-

lpk-dhe-roli-i-saje-ne-uck 10 janar 2017 40

Po aty 317

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

34

Ky besim dhe ky angazhim i pa kursyer i ilegales dhe

besimi i madh neuml popullin e vet ndikoi qeuml teuml formohej

edhe UCcedilK-ja ngase ccedildo organizateuml ilegale neuml ish

Jugosllavi neuml programet e tyre peumlrveccedil zgjidhjes

paqeumlsore teuml ccedileumlshtjes shqiptare ato parashihnin edhe

zgjidhjen me lufteuml andaj dalja neuml skeneuml e UCcedilK-seuml nuk

ishte e rasteumlsishme dhe se ishte krahu meuml i natyrsheumlm i Leumlvizjes Kombeumltare neuml Kosoveuml qeuml nga viti 1945 Lufta e

Kosoveumls neumln udheumlheqjen e UCcedilK-seuml dhe ndihma e

madhe nga faktori ndeumlrkombeumltar qeuml solleumln lirineuml qeuml sot

popullata e Kosoveumls e geumlzon deumlshmon dhe provon se

ishte vepra meuml madhore e teuml gjitheuml atdhetareumlve qeuml u

angazhuan peumlr Pavareumlsineuml e saj duke mos kursyer as

jeteumln e tyre

Ky organizim i ri dhe kjo qasje e re politike e ushtarake

me koheuml kishte kaluar barrierat ideologjike dhe nuk e

shihte meuml veten pre teuml asnjeuml ideologjie Bile peumlr hir teuml

interesave meuml madhore kombeumltare gati teuml gjitheuml ish teuml burgosurit politikeuml neuml vitet e 89-99 me daljen nga burgu

kishin aderuar neuml radheumlt e LDK-seuml e parti teuml tjera teuml

formuara legalisht veteumlm e veteumlm qeuml teuml beumlnin unitetin

kombeumltar edhe meuml teuml fuqisheumlm Ka ndodhur edhe kjo se

meuml voneuml kur po ata iu bashkonin radheumlve teuml UCcedilK-seuml

paraprakisht deklaronin se nuk i takonin asnjeuml partie se

peumlr ta ekzistonte veteumlm UCcedilK-ja si faktor politik e

ushtarak i Kosoveumls

Veteumlm kur teuml studiohet mireuml thelleumlsisht e shkenceumlrisht

kjo periudheuml do teuml kuptohet meuml mireuml e meuml drejt e teumlreuml situata politike e ushtarake neuml teuml cileumln kaloi Kosova

Edhe pse kjo situateuml e reumlndeuml me kalimin e viteve do teuml

davaritej neuml Kosoveuml do teuml ndihej reumlndeuml pesha e

represionit teuml egeumlr serb por edhe meuml tej tek populli

shqiptareuml do teuml rritej besimi te SHBA-teuml e Evropa si

kodi meuml i pathyesheumlm peumlr lirineuml dhe sigurineuml globale

Bashkeumlsia ndeumlrkombeumltare shfaqet si forceuml rrezatuese peumlr

zgjidhjen e problemit teuml shqiptareumlve neuml ish-Jugosllavi

ngase ata (shqiptareumlt) pa dashjen e tyre kishin ngelur

larg saj Angazhimin e madh qeuml beumlneuml forcat kombeumltare

peumlr tu kthyer aty neuml Evropeuml nuk ishte i lehteuml ashtu siccedil ishte menduar neuml fillim teuml viteve teuml 90-ta Ajo madje

shpesh acaroi edhe kancelariteuml evroperendimore

Reumlndeumlsia e keumlsaj politike dhe e keumlsaj lufte meuml voneuml

kishte sheumlnuar ngritje graduale pozitive mund teuml thuhej

qeuml nga Rezoluta e Parlamentit Evropian (1989) e deri te

peumlrkrahja e Planit Gjitheumlpeumlrfshireumls teuml MartiAhtisarit41

Zgjidhja e ccedileumlshtjes seuml Kosoveumls e cila ishte edhe sfida e

fundit e madhe qeuml kishte mbetur neuml Ballkan pas

shpeumlrbeumlrjes seuml Jugosllaviseuml respektivisht beumlrja e

pavareumlsiseuml seuml Kosoveumls mbi bazeumln e Planit teuml Ahtisarit i

cili peumlrbeumln njeuml zgjidhje kompromisi eumlshteuml njeuml sproveuml peumlrfundimtare peumlr politikeumln e jashtme teuml Bashkimit

Evropian teuml SHBA-ve dhe e Bashkeumlsiseuml ndeumlrkombeumltare

neuml peumlrgjitheumlsi

41

Marti Ahtisari Plani gjitheumlpeumlrfshireumls Gazeta Koha ditore 3 shkurt

2007 Prishtineuml

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

35

Hazir Mehmeti Vjeneuml

Kisha Katolike Shqiptare vateumlr neuml sheumlrbim teuml njeriut dhe kombit

30 vjet nga krimi serb i helmimit teuml feumlmijeumlve shqiptareuml neuml Kosoveuml

Kisha Katolike Shqiptare vateumlr neuml sheumlrbim teuml njeriut dhe kombit Feumlmijeumlt e helmuar u trajtuan me zemeumlrgjereumlsi e

profesionalisht nga personeli kishtar Tani e 30 vjet meuml pareuml njeuml rifreskim kujtese Policia sekrete serbe placcedilkiteuml barnat

dhe keumlrceumlnon shenjteumlrit neuml sheumlrbim Neuml biseda informative Don Lush Gjergji Urdhri i policiseuml serbe teuml ndalohet

dheumlnia e ndihmave feumlmijeumlve teuml helmuar Kardinali kroat Franjo Kuharic ldquoMendojmeuml se sulmi ndaj Kisheumls Shqiptare neuml

Kosoveuml mbi gjitheuml eumlshteuml akt jo civilizues A eumlshteuml ndihma e dheumlneuml teuml seumlmureumlve teuml tjereuml krim

Viti 1990 neuml Kosoveuml do sheumlnohet si vit i disa ngjarjeve

teuml reumlnda neuml jeteumln e Kosoveumls mbi teuml gjitha peumlrjetimi i

dhuneumls seuml papareuml neuml shkolla Njeumlri nga aktet meuml

kriminale nga teuml gjitha aktet e dhuneumls neuml Kosoveuml ishte

helmimi i feumlmijeumlve shqiptareuml Neuml keumlto rrethana u vuneuml

neuml leumlvizje i teumlreuml populli Nga ajo koheuml do shkeumlpusim pak

rreshta peumlrkujtimi mbi aktivitetin e Kisheumls Katolike

Shqiptare me theks teuml veccedilanteuml neuml Ferizaj dhe Binccedileuml e

sheumlnuar neuml shtypin kroat Kisha Katolike Shqiptare ishte

pjeseuml e keumlsaj leumlvizje neuml mbrojtje dhe ndihmeuml teuml feumlmijeumlve

teuml helmuar nga pushtuesit serb Ajo ishe beumlreuml qendeumlr ku

trajtoheshin teuml helmuarit qendeumlr e furnizimit me bareumlra dhe material sanitar peumlr shumeuml qendra teuml Kosoveumls

Qendeumlr e mbledhjes seuml sheumlnimeve dhe fakteve mbi

helmimin e feumlmijeumlve Keumlto fakte do prezantohen neuml

mjete informimi simpoziume konferenca neuml

vazhdimeumlsi Kisha Katolike Shqiptare ishte shpresa e

ndihmeumls e strehimit ldquoSeuml pari meuml vrisni mua pastaj

veumlllezeumlrit e mi teuml strehuar keumlturdquo tha prifti patriot Porosi

shekullore ndaj veumlllaut Nga sheumlnimet e koheumls po japim

sekuenceuml nga diteumlt e para teuml helmimeve masive neuml

Ferizaj dhe Kosoveuml

Neuml pamundeumlsineuml e krijuar nga intervenimi i policiseuml serbe u beuml e veumlshtireuml deri e pamundur dheumlnia e

ndihmeumls feumlmijeumlve teuml helmuar neuml Ambulanten Rajonale

teuml Ferizajt Neuml keumlto rrethana duhej meuml shumeuml se kurreuml

veprimi organizativ qeuml feumlmijeumlt e helmuar me ccedildo kusht

teuml trajtohen Dr Paulina Lumezi neuml bashkeumlpunim me

kolegeumlt e saj dr Besim Hoxha dr Hajdin Ymeri dha

ideneuml peumlr ngritjen e njeuml ambulante improvizuese brenda

kisheumls Kjo ide u mbeumlshet edhe nga teuml tjereumlt dr Safet

Beqiri dr Xheladin Reqica dr Agim Bytyccedili drTefik

Idrizi drSkender Hyseni U bisedua Don Lush Gjergji

dhe personelin e Kisheumls Katolike Shqiptare duke pareuml nevojeuml teuml ngutshme peumlr ndihmeuml feumlmijeumlve shqiptareuml teuml

helmuar Seuml bashku me personelin sheumlndeteumlsor nga

Shteumlpia e Sheumlndetit neuml Ferizaj vendosin teuml improvizojneuml

ambulanceuml peumlr trajtim mjekeumlsor brenda hapeumlsireumls seuml

kisheumls Dihej se policia serbe pengonte trajtimin neuml

Ambulanten Rajonale e cila ishte e ngarkuar me

pacienteuml pengonte bartjen e teuml helmuarve deri aty dhe

qendra tjera mjekeumlsore jashteuml Ferizajt Kjo edhe

vendoset ku peumlrgjegjeumlse peumlr ambulanten brenda kisheumls

u caktua Motra Viktoria e cila do jeteuml neuml sheumlrbim teuml

vazhduesheumlm me peumlrkushtim Motra Viktoria seuml bashku

me dr Paulina Lumezin dhe dr Hajdin Ymeri mori pjeseuml neuml punimet e Simpoziumit neuml Zagreb i organizuar

me 9 qershor 1990 me temeuml nga helmimet neuml Kosoveuml

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

36

Neumln llupen e pushtuesi serb u vu aktiviteti neuml Kisheumln

Katolike Shqiptare sulmet e saj ishin teuml peumlrditshme dhe

shumeuml agresive nga e cila placcedilkiteumln teuml gjitha bareumlrat

maltretohen mjekeumlt sheumlrbyesit dhe teuml seumlmureumlt Kjo

gjendje u pasqyrua edhe neuml shtypin e koheumls Neuml biseda

informative ftohet edhe Don Lush Gjergji teuml cilin e

urdheumlrojneuml peumlr ndeumlrprerje teuml trajtimit teuml helmuarve neuml kisheuml

Shtypi kroat ldquoVecernji Listrdquo ldquoFokusrdquo ldquoGlas Koncilardquo

dhe gazeta tjera peumlrcillnin ngjarjet neuml Kosoveuml mes tyre

u dallua me regjistrimin dhe shkrimet drejtpeumlrdrejteuml nga

helmimet e feumlmijeumlve shqiptareuml neuml Kosoveuml gazeta ldquoGlas

Koncilardquo e cila ishte e lidhur me aktivisteuml humanisteuml

dhe sheumlrbimet humanitare preneuml Kisheumls Katolike

Shqiptare neuml Kosoveuml Shoqeumlriteuml shqiptare e kroate

bashkeumlrendonin aktivitet dhe ishin kundeumlr politikeumls

serbe lufteumlnxiteumlse neuml Kosoveuml Kisha Katolike Kroate

udheumlhiqej nga Kardinali Franjo Kuharic i cili kishte takime teuml vazhdueshme me veprimtareumlt shqiptareuml jo

veteumlm neuml Kroaci Dr Besnik Bardhi dhe rrethin e tij teuml

bashkeumlveprimtareumlve Ferhat Ymeri Sali Krasniqi Talat

Gjinolli Flora Brovina e shumeuml teuml tjereuml

Kroaci Deumlshmi peumlr helmimet neuml Kosoveuml

Murgesha nga Kroacia shkruan njeuml leteumlr peumlr gazeteumln

kroate ldquoGlas Koncilaldquo 6 maj 1990 ldquoPeumlr ccedildo diteuml na

sjellin nga disa teuml helmuar Spitali i kthen neuml shteumlpi

sepse qenka ldquomireumlldquo kurse atyre mundimi neuml lukth u

rikthehet peumlsojneuml ngeumlrccedile neuml keumlmbeuml veumlshtrimi i syve eumlshteuml si para frymarrjes seuml fundit Nuk mund teuml ecin

duhet teuml mbahen Para dy diteumlve njeuml vajzeuml e kaneuml

varrosur Duket se helmi ishte i hedhur para shteumlpiseuml

sepse teumlreuml familja ishte helmuar Veccedilse helmimi nuk

ndikon njeumlsoj te secili Neuml TV nuk e kaneuml treguar keumlteuml

Murgeshat tona japin ampula ldquobedoksin‟‟ dhe tableta

ldquonovalgetol‟‟ por keumlto na kaneuml mbaruar sepse peumlr

shkak teuml helmimit teuml madh janeuml harxhuar neuml barnatoret

e Ferizajit dhe Gjilanit Se si do daleuml kjo veteumlm zoti e

di Sa lot janeuml derdhur keumlto diteuml neuml rrethinat tonardquo

Viziteuml 25 vjet meuml pas

Kjo para se gjithash neuml Ferizaj dhe Binccedileuml ku sheumlrbenin

disa Motra nderi nga Kroacia me vite teuml tera neuml misionin

e tyre sheumlrbyes fetar e human Mes tyre Jela Gojevic

dhe Marjana Gojevic teuml cilat u dhaneuml ndihmeuml feumlmijeumlve

teuml helmuar shqiptareuml Neuml takimin toneuml pas tridhjeteuml

vjeteumlve Motra Jela Gojevic i kishte teuml freskeumlta peumlrjetimet

e saja nga skenat e dhembshme e teuml helmuarve qeuml

keumlrkonin ndihmeuml Ajo me modesti nuk deumlshironte teuml

lavdeumlrohet se ka beumlreuml diccedil teuml madhe ka beumlreuml detyreumln ndaj

zotit dhe njeriut ldquoPo ishte koheuml e reumlndeuml vinin feumlmijeuml teuml

seumlmureuml Ne iu ofronim ndihmeuml me ato mjete qeuml kishim

neuml shteumlpineuml toneuml teuml peumlrbashkeumlt kishim podrumin ku

mbanim materiale dhe kishim mundeumlsi teuml japim ndihmeuml Kishte diteuml qeuml vinin shumeuml nxeumlneumls nga Ferizaj Prizreni

dhe gjitheuml Kosova pasi nuk kishin mundeumlsi teuml keumlrkonin

ndihmeuml neuml objekte tjera Ndihmeuml teuml madhe dha Nue

Gjergji Ne nuk e dinim peumlr ccedilfareuml seumlmundje ishte fjala

por e shihnim se feumlmijeumlt ishin teuml seumlmureuml disa nga teuml

cileumlt reumlndeuml Meuml kujtohet se forcat policore serbe erdheumln

dhe grabiten teuml gjitha barnat dhe materialet qeuml duheshin

peumlr dheumlnie teuml ndihmeumls Kjo ndodhi dy hereuml (ldquo sve do

nul‟‟) Me dateuml 9 gusht 1990 ldquoGlas Koncila‟‟ shkruan

rreth sulmit teuml forcave serbe neuml Kisheumln Katolike

Shqiptare dhe grabitje e bareumlrave maltretimet e

personelit dhe teuml helmuarve

Ipeshkvi Nikeuml Prela keumlrkon intervenim neuml mbrojtje

teuml drejtave teuml njeriut

Ipeshkvi i Bashkiseuml Katolike Shqiptare neuml Kosoveuml

deumlrgon nga Ferizaji informateuml me 6 gusht 1990 teuml gjitha

qeverive teuml republikane krahinore dhe asaj federative

me rastin e incidentit teuml shkaktuar nga policia serbe

Agjentet e puneumlve teuml brendshme teuml peumlrcjell me njeumlsitet

speciale teuml armatosura teuml policiseuml me 4 gusht teuml keumltij

viti (1990) pa paralajmeumlruar dhe pa vendim peumlrkateumls

peumlrkundeumlr protesteumls seuml ashpeumlr teuml ipeshkeumlviseuml kontrollojneuml shteumlpineuml e zotit dhe kisheumln e Ferizajt dhe

banesat e motrave teuml nderit neuml Binqeuml neuml meumlngjes rreth

oreumls 0630 neuml teuml njeumljteumln koheuml grabisin bareumlrat e

barnatores seuml motrave teuml nderit gjegjeumlsisht bareumlra peumlr teuml

seumlmureumlt nga teuml gjitha besimet dhe kombeumlsia teuml cileumlt

vazhdimisht kaneuml ardhur teuml varfeumlrit apo neuml mungeseuml teuml

bareumlrave neuml barnatore I vetmi qeuml reagon me njeuml

deklarateuml ishte Kardinali kroat Franjo Kuhariq Ai i del

neuml mbrojtje Kisheumls Shqiptare neuml Kosoveuml i cili e quan akt

jo civilizues ldquoMendojmeuml se ky akt jo civilizues eumlshteuml

sulm mbi gjitheuml Kisheumln Shqiptare neuml Kosoveuml dhe mes tjerash pyet A eumlshteuml dheumlnia e ndihmeumls teuml seumlmureumlve

krim

Neuml takimet me sheumlrbyesit e asaj kohe na ndihmoi

gazetari e publicisti i njohur Rexhep Rifati Edhe vet

ishte i lidhur neuml aktivitetet qeuml zhvilloheshin neuml rrethanat

tejet teuml reumlnda Edhe familja e tij e kishte peumlsuar nga

helmi serb i hedhur Teuta vajza e Rifatit asokohe

nxeumlneumlse e fillores helmohet reumlndeuml bashkeuml me shoqet e

shokeumlt e saja me 5 prill 1990 Edhe sot e keumlsaj dite

deumlgjohet mbi pasojat qeuml laneuml helmimet krim serb i pa

ndeumlshkuar

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

37

Kultureuml

Mark Palnikaj Tiraneuml

Veumlshtrim kritik mbi vepreumln e Gjeccedilovit ldquoKanuni i Lek Dukagjinitrdquo

Peumlr vepreumln e Gjeccedilovit janeuml

mbajtur shumeuml simpoziume dhe

takime qysh nga vdekja tragjike e

tij neuml vitin 1929 madje peumlr

vepreumln e tij janeuml mbajtur takime

studimore edhe neuml teuml gjalleuml teuml tij

Gjeccedilovi gjateuml jeteumls seuml tij 55 vjeccedilare zhvilloi njeuml aktivitet

atdhetar por edhe shkencor duke

na leumlneuml njeuml trasheumlgimi teuml pasur neuml

fusha si arkeologjia etnografia

folklori etj duke mbledhur keumlngeuml

valle gojeumldheumlna mitologjike gjeuml

e gjeumlza fjaleuml teuml urta proverba dhe

materjale teuml tjera teuml cilat u botuan

neuml fillim teuml shekullit teuml kaluar neuml

revsteumln ldquoVisaret e Kombitrdquo Neuml

harkun kohor prej gjashteuml vitesh

nga viti 1904 deri neuml vitn 1910 ai botoi 5 vepra dhe peumlrkthime

Gjateuml regjimit komunist neuml

Shqipeumlri megjith lufteumln e madhe

qeuml u zhvillua kundeumlr feseuml dhe

veccedilanarisht ndaj klerit katolik

vepra e Gjeccedilovit u vlereumlsue duke i

njohur meriteumln e krijimit teuml

Arkeologjiseuml Shqiptare duke e

dekoruar me rastin e 50 vjetorit teuml

shpalljes seuml pavarsiseuml neuml vitin 1962 me Urdheumlrin ldquoPeumlr

Veprimtari Patriotikerdquo teuml klasit III

dhe duke botuar peumlr jeteumln dhe

veprimtarineuml e tij njeuml monografi

me titull ldquoShtjefeumln Gjeccedilovi Jeta

dhe Vepratrdquo e shkruar nga Ruzhdi

Mata shtypur neuml shtypshkronjeumln

ldquoMihal Durirdquo Tiraneuml 1982

Peumlrballeuml vepreumls kolosale atdhetare

dhe shkencore teuml Gjeccedilovit edhe

ai regjim u detyrue t‟i njifte shum nga meritat e tij Pushka e

Gjeccedilovit u vendos neuml Muzeun

Historik Kombeumltar neuml Tiraneuml

qysh neuml vitin 1970 Presidenti Rugova me dateumln 10 qershor 2003 e ka

dekoruar At Shtjefeumln Gjeccedilovin me ldquoMedaljen e Arteuml teuml Lidhjes seuml Prizrenitrdquo

Eumlshteuml detyra joneuml qeuml teuml identifikojmeuml dhe teuml nxjerrim neuml driteuml vepreumln e ploteuml teuml

keumltij kollosi teuml atdhetariseuml dhe teuml letrave shqipe dhe teuml sensibilizojmeuml organet

peumlrkateumlse shteteumlrore dhe politike neuml Shqipeumlri dhe neuml Kosoveuml peumlr teuml veumlneuml neuml

vendin qeuml meriton figureumln e keumltij patrioti teuml madh

Tema ime do teuml jeteuml e peumlrqeumlndruar nga njeuml keumlndveumlshtrim kritik por

njeumlkoheumlsisht edhe dashamireumls dhe jo denigrues peumlr vepreumln madhore ldquoKanuni i

Lek Dukagjinitrdquo qeuml e ka beumlreuml teuml pavdeksheumlm emrin e autorit teuml sajeuml

Edhe pse janeuml shkruar me qindra artikuj studimoreuml mbi keumlteuml vepeumlr duke e

etiketuar neuml forma nga meuml ekstremet nga cileumlsimi si njeuml kryevepeumlr deri neuml

mallkim teuml sajeuml si njeuml vepeumlr qeuml beumln teuml ekspozohen aneumlt meuml teuml erreumlta teuml realitetit

shqiptar vazhdojneuml akoma teuml shkruhen pa fund studime dhe referate peumlr teuml

Analizeumln meuml teuml sakteuml dhe teuml koncentruar teuml keumlsaj vepre e ka beumlreuml neuml hyrje teuml

botimit teuml pareuml teuml sajeuml korifeu i letrave shqipe Ateuml Gjergj Fishta

Neuml sesionin shkencor qeuml u mbajt neuml Zllakuqan me dateuml 25 korrik 2017 jam

paraqitur me njeuml temeuml me titull ldquoGjakmarrja neuml vepreumln e Shtjefeumln Gjeccedilovitrdquo

Aty kam folur me holleumlsi peumlr problemin e gjakmarrjes dhe trajtimin e keumltij fenomeni nga Kanuni i Lek Dukagjinit Tema eumlshteuml e botuar dhe mund teuml

gjeumlndet me lehteumlsi prandaj sot nuk do ta trajtoj aspak keumlteuml temeuml

Neuml vitin 1960 neuml revisteumln shkencore ldquoBuletin i Universitetit Shteteumlror teuml

Tiraneumlsrdquo Seria Shkencat Shoqeumlrore volumi II faqe 95 eumlshteuml botuar njeuml

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

38

studim mjaft serioz nga studjuesja

ruse J V Ivanova mbi vepreumln

ldquoKanuni i Lek Dukagjinitrdquo

Neuml vijim teuml studimit teuml saj kjo studjuese neuml faqen 96 peumlr teuml

kuptuar meuml mireuml vepreumln e

Gjeccedilovit ajo ka shtruar tre pyetje

Cileumls koheuml i peumlrkasin informatat

qeuml sjell ai neuml vepreumln e tij

Neuml ccedilfar trualli ka vepruar Kanuni

i Lek Dukagjinit

Neuml ccedilfareuml rrethanash konkrete

historike ka lindur Kanuni dhe neuml

cilat ambiente shoqeumlrore ka patur

fuqi

Teuml tria keumltyre pyetjeve ajo eumlshteuml

rrekur t‟u japeuml peumlrgjigje nga

keumlndveumlshtrimi i sajeuml qeuml peumlr hir teuml

seuml veumlrteteumls peumlr areumlsye teuml

rrethanave politiko shoqeumlrore teuml

koheumls nuk mund ti shmangej

krejteumlsisht ndikimit teuml ideologjiseuml

zyrtare teuml koheumls qeuml ishte regjimi

komunist

Neuml temeumln time do teuml peumlrpiqem edhe uneuml teuml jap versionin tim peumlr

keumlto tri pika pa kopjuar ideteuml ose

pikpamjet e keumlsaj studjueseje teuml

nderuar

Nga teuml dheumlnat e publikuara deri

sot pranohet qeuml sheumlnimet peumlr

kanunin e Lek Dukagjinit rreth

dy mijeuml faqe doreumlshkrime

Gjeccedilovi i mblodhi nga viti 1907

deri neuml vitin 1915 neuml famullineuml e Gomsiqes ku punoi rreth 8 vjet

Informatat qeuml sjell neuml keumlto

sheumlnime u peumlrkasin keumltyre viteve

dhe vendi ku keumlto rregulla

zbatoheshin ishin kryesisht

krahina rreth e rrotull famulliseuml seuml

tij dhe neuml Mirditeuml

Mbledhja por sidomos

kodifikimi i ndareuml neuml nene dhe

kapituj teuml veccedilanteuml eumlshteuml njeuml puneuml shkencore qeuml ka keumlrkuar shum

koheuml dhe mund nga autori dhe

eumlshteuml njeuml meriteuml e

jashteumlzakonshme e tij

Zonat ku zbatohej kanuni me

emrin Lek Dukagjini ishin

kryesisht zonat katolike neuml fiset e

Maleumlsiseuml seuml Madhe Nikaj

Meumlrturi Shala dhe Shoshi 12

bajrakeumlt e vegjeumll teuml Pultit Thaccedili

Berisha Maleumlsia e Lezheumls dhe bajrakeumlt e Mirditeumls

Autorja qeuml citova meuml sipeumlr shkruan se ky kanun zbatohej edhe neuml Krasniqe

Gash Bytyccedil Has Lumeuml dhe disa vende teuml tjera me popullsi teuml besimit musliman gjeuml qeuml nuk eumlshteuml e veumlrteteuml

Neuml zonat me popullsi teuml besimit musliman krahas kanunit ka vepruar edhe

sheriati qeuml ishte njeuml e drejteuml qeuml e praktikonte pushtuesi turk neuml shum zona

Madje edhe neuml zonat me popullsi teuml besimit katolik qeuml peumlrmendeumlm meuml sipeumlr

ky kanun nuk ka vepruar kudo njeumllloj por ka dallime teuml theksuara

Dera e Gjo Markut e kodifikuar neuml keumlteuml peumlrmbledhje teuml Gjeccedilovit i ka patur ato

privilegje veteumlm neuml bajrakeumlt e Mirditeumls por jo neuml zonat e tjera

Neuml zonat me popullsi teuml besimit teuml krishtereuml dhe musliman fqinje me Mirditeumln

ka vepruar njeuml tjeteumlr kanun i njohur si ldquoKanuni i Skeumlndeumlrbeutrdquo Ky u mblodh

dhe u kodifikue nga Imzot Frano Ilia dhe u botue nga Arqipeshkvia e Shkodreumls

neuml vitin 1993 Zona e Kurbinit ku vepronte ky kanun eumlshteuml shum e peumlrzier nga

ana gjinore me popullsineuml e fiseve teuml Mirditeumls

Edhe studjuesi Xhemal Meccedili ka botuar njeuml peumlrmbledhje mbi teuml drejteumln

zakonore me titull ldquoKanuni i Lek Dukagjinit Varjanti i Pukeumlsrdquo

Neuml fakt Gomsiqja ku e mori leumlndeumln kryesore Gjeccedilovi peumlr vepreumln e tij eumlshteuml

quajtur historikisht pjeseuml administrative e Pukeumls edhe pse eumlshteuml me popullsi teuml

peumlrzier teuml fiseve nga Puka dhe Mirdita

Neumlse marrim parasysh ndryshimet e keumlsaj teuml drejte zakonore qeuml vepron neuml fise

pak meuml teuml largeumlta nga Gomsiqja si Nikajt Meumlrturi Berisha Shala Shoshi

Shkreli Keumllmendi Hoti Gruda etj ateumlhereuml rezulton qeuml ky kanun nuk eumlshteuml i

njeumlllojteuml neuml zonat qeuml peumlrmendeumlm

Edhe Xhafer Martini dhe Shefqet Hoxha kaneuml mbledhur teuml drejteumln zakonore

peumlr Dibreumln dhe Lumeumln krahina relativisht afeumlr me zoneumln ku Gjeccedilovi mblodhi

materialet peumlr vepreumln e tij

Me keumlto qeuml shkruam meuml sipeumlr marrin peumlrgjigje dy pyetjet e para ndeumlrsa peumlr pyetjen e treteuml duhet teuml ndalemi edhe pak Kur e ka zanafilleumln Kanuni asnjeumlri

nuk mund ta thoteuml me kompetenceuml fjaleumln e tij sepse fatkeqeumlsisht janeuml dy

shkaqe kryesore qeuml nuk e mundeumlsojneuml hedhjen driteuml mbi keumlteuml pikeuml Seuml pari neuml

Shqipeumlri pushtuesi turk gjateuml koheumls qeuml e mbajti teuml pushtuar ka djegur dhe

shkateumlrruar ccedildo gjeuml teuml shkruar dhe seuml dyti vendi yneuml ka qeumlneuml i neumlnshtruar disa

pushtuesve si romakeumlt serbeumlt bullgareumlt dhe neuml fund edhe turqit

Secili pushtues neuml koheumln e sundimit teuml tij ka zbatuar dhe ju ka imponuar ligjet

e veta popullsiseuml seuml neumlnshtruar Janeuml teuml njohura ligjet e Kostandinit teuml Madh teuml

Justinianit Kodi i Dushanit dhe disa ligje teuml tjera teuml cilat neuml periudha kohe teuml

peumlrcaktuara janeuml zbatuar neuml popullsineuml shqiptare Po ashtu gjateuml sundimit

rreth 500 vjeccedilar teuml pushtuesit turk zbatimi i disa ligjeve teuml pushtuesit ka qeumlneuml detyrim Edhe e drejta kishtare e shkruar neuml disa kapituj teuml Bibleumls duhet teuml

pranojmeuml qeuml neuml popullsineuml e krishtereuml ka patur ndikimin e vet

Nuk jemi neuml gjendje peumlr teuml peumlrcaktuar me sakteumlsi ndikimin e secilit nga keumlto

ligje cili ka meuml shum ndikim neuml Kanunin e Lek Dukagjinit por sipas

mendimit toneuml secili nga keumlto ka pak a shum njeuml fareuml ndikimi mbi teuml

Mbas vitit 2000 studjuesja italjane Luccedilia Nadin dhe studjuesi shqiptar Peumlllumb

Xhufi kaneuml publikuar Statutet e Shkodreumls nga njeuml kopje doreumlshkrim e ruajtur

neuml Biliotekeumln e Muzeut Correr neuml qytetin e Venecies

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

39

Ky dokument me rreth njeumlqind

faqe eumlshteuml shkruar rreth vitit

1479 dhe ka njeuml reumlndeumlsi teuml

jashtzakonshme peumlr studimin e seuml drejteumls penale dhe zakonore neuml

truellin Arbeumlror dhe peumlr keumlteuml

eumlshteuml shkruar dhe diskutuar

shumeuml neuml Shqipeumlri dhe jashteuml

sajeuml por uneuml e peumlrmenda keumlteuml peumlr

faktin se neuml asnjeumlrin nga nenet e

keumltij Statuti nuk peumlrmendet

gjakmarrja

Shkodra ka qeumlneuml qyteti kryesor

peumlr rrethinat ku ka vepruar Kanuni i Lek Dukagjinit dhe ne

nuk jemi neuml gjendje teuml themi se sa

kaneuml patur ndikim statutet e

Shkodreumls neuml popullsineuml e

rrethinave teuml sajeuml Nuk jemi neuml

gjendje as teuml themi me siguri se

kur ka filluar teuml shfaqet fenomeni

i gjakmarrjes neuml formeumln qeuml kishte

kur shkroi Gjeccedilovi vepreumln e tij

Neuml vepreumln e Gjeccedilovit nuk thuhet

se kur ka filluar teuml shfaqet fenomeni i gjakmarrjes neuml

meumlnyreuml teuml frikeumlshme siccedil ishte neuml

vitet e fundit teuml pushtimit turk

Mbetet detyreuml pareumlsore e

sudjueve taneuml peumlr teuml beumlreuml

keumlrkimet e nevojshme neuml arkivat

e ndryshme kryesisht neuml ato teuml

Romeumls Venecies dhe

Dubrovnikut peumlr teuml pareuml se si ka

evoluar ndikimi i kanunit neuml zonat ku ai pati ndikim

Kanuni neuml secilin lloj ose variant

zbatohet brenda njeuml njeumlsie jo

shumeuml teuml madhe qeuml njifet me

emrin fis ose bajrak

Fise quhen grupime pak a shum

teuml meumldha banoreumlsh qeuml e kaneuml

prejardhjen nga njeuml i pareumllindur

dhe kaneuml teuml gjith lidhje gjaku

midis tyre Nuk ka qeumlneuml zakon teuml

beumlheshin martesa brenda fisit as kur ishin larg njeumlzet breza Neuml

kanun ishte e ndaluar martesa

brenda fisit ldquoedhe neuml 400 brezardquo

mjaft qeuml lidhja e gjakut teuml ishte e

njohur dhe e konfirmuar mireuml

Bajraku eumlshteuml njeuml njeumlsi teritoriale

me banoreuml qeuml ishin teuml lidhur neumln

njeuml flamur por jo

domosdoshmeumlrisht kishin lidhje

gjaku midis tyre

Neuml disa punime eumlshteuml shkruar se bajrakeumlt dhe bajraktarin i krijoi pushtuesi

turk Kjo nuk me duket shum e besueshme sepse asnjeuml shtet nuk mund teuml

krijojeuml as fshtra as qytete as fise por ai mund teuml beumljeuml ndarje administrative mbi

bazeumln e fshatrave qyteteve apo fiseve dhe teuml krijojeuml llojin e administrateumls qeuml e vlereumlson meuml teuml vyer Organizimin administrativ mbi bazeuml bajraqesh pushtuesi

turk e ka peumlrdorur meuml seuml pari neuml shekullin XVIII Ai u ka njohur pushtetin

bajraktareumlve ju ka dheumlneuml disa kompetenca dhe ju ka njohur disa privilegje

dhe ka lejuar qeverisjen jo sipas ligjeve teuml shtetit por sipas teuml drejteumls zakonore

E drejta zakonore peumlsonte rregullime dhe ndryshime sa hereuml banoreumlt e shikonin

teuml areumlsyeshme Ndryshimi beumlhej nga mbledhja e teuml gjith pjeseumltareumlve teuml fisit ose

bajrakut duke marreuml pjeseuml siccedil thuhej ldquoburr peumlr shpirdquo ccedilka neumlnkuptonte qeuml teuml

ishte i pranisheumlm neuml kuvend nga njeuml pjeseumltar mashkull nga ccedildo familje e

komunitetit Vendimet merreshin me shumiceuml absolute me votim teuml hapur Ato

ishin teuml detyrueshme peumlr zbatim nga teuml gjith komuniteti pa peumlrjashtim peumlrfshireuml edhe parineuml Seuml bashku me vendimet peumlrcaktoheshin edhe sanksionet

peumlr cilindo qeuml nuk zbatonte vendimet e miratuara Masat shteumlrnguese kaneuml

qeumlneuml shumeuml teuml rrepta dhe fillonin nga gjobat qeuml mund teuml ishin me para ose me

shtrimin e drekave ose darkave peumlr teuml gjith komunitetin dhunimi publik duke e

detyruar fajtorin teuml merrte njeuml gur teuml reumlndeuml dhe ta transportonte i veteumlm neuml njeuml

distanceuml qeuml ata e shikonin teuml arsyeshme deumlbimi peumlr tre vjet ose peumlrgjithmoneuml

nga vendbanimi dhe shkateumlrrimi i teuml gjitha pronave dhe djegia e shteumlpiseuml Neuml

raste ekstreme ishte vrasja e personit fajtor ose vrasja kolektive Vrasja

kolektive ishte kur fajtori beumlnte njeuml krim qeuml fyente reumlndeuml nderin dhe dinjitetin e

fisit Neuml keumlteuml rast fajtori lidhej dhe vendosej neuml njeuml shesh dhe vritej duke e

qeumllluar teuml gjith me armeuml

Veumlndimet qeuml merreshin ishin neuml shum raste specifike veteumlm peumlr njeuml fis ose

bajrak dhe neuml keumlteuml kuptim Kanuni i njeumlrit fis mund teuml mos ishte i njeumlllojteuml me

ateuml teuml fisit tjeteumlr Edhe neuml Kanunin e hartuar nga Gjeccedilovi neuml shtojceumln qeuml eumlshteuml

vendosur neuml fund beumlhet fjaleuml peumlr vendime teuml fiseve ose teuml djelmniseuml teuml cilat

janeuml marreuml neuml kushte teuml caktuara peumlr probleme teuml caktuara Ky eumlshteuml shembulli

ilustrues meuml i mireuml qeuml Kanuni nuk ishte i shkruar njeumlhereuml e peumlrgjithmoneuml por

ishte neuml peumlrpunim dhe ndryshim teuml vazhduesheumlm dhe nuk ishte kudo i njeumljteuml

Edhe pse janeuml shkruar shumeuml studime mbi teuml drejteumln zakonore shqiptare gjateuml

afeumlr 150 vjeteumlve teuml fundit jam i mendimit se ka akoma shumeuml hapeumlsira teuml

pastudjuara dhe ka veumlnd peumlr studime teuml tjera teuml bazuara neuml teuml dheumlna arkivore dhe jo nga mbledhja gojore neuml komunitetet ku zbatohet

Shkrimi i teuml drejteumls zakonore mbi bazeumln e intervistave dhe tregimeve nga

banoreumlt e komuniteteve pa u thelluar neuml literatureuml dhe neuml dokumenta arkivore

jep njeuml produkt qeuml leuml shumeuml peumlr teuml deumlsheumlruar neuml lidhje me cileumlsineuml dhe

sakteumlsineuml e tij Gjeccedilovi ka meriteumln qeuml ishte i pari qeuml beumlri mbledhjen dhe

kodifikimin e keumlsaj teuml drejte zakonore por jam i mendimit se ajo duhet

studjuar me sy kritik dhe teuml ploteumlsohet me teuml dheumlna teuml reja nga studjues

profesionisteuml dhe institucione prestigjioze shteteumlrore ose nga shoqeumlria civile

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

40

Nikeuml Gashaj Podgoriceuml

At Gjergj Fishta poet kombeumltar

At Gjergj Fishta

At Gjergj Fishta (1871-1940) eumlshteuml poeti kombeumltar

dramaturg prozator estet publicist pedagog klerik dhe

politikan Lindi meuml 23 tetor 1871 neuml fshatin Fishteuml teuml

Zadrimeumls neuml paralagje teuml Shkodreumls Ndoqi shkollat

franccedileskane neuml Troshan dhe Shkodeumlr Meuml 1886 kur

ishte 15 vjeccedil u deumlrgua nga franccedileskaneumlt neuml Bosnjeuml- neuml

Sutjeskeuml Livno dhe Kresheveuml ku studioi teologji

filozofi dhe gjuheuml teuml huaja sidomos latinishten

italishten dhe kroatishten Atje ra neuml kontakt me

shkrimtarin boshnjak Geumlga Martiq dhe me poetin kroat Silvije Strahimir Kranjccedileviq teuml cileumlt i zgjuan talentin

letrar Fishta u frymeumlzua edhe nga shkrimet e

shkrimtarit franccedileskan Andria Kaccediliq-Mioshiq poet dhe

publicist dalmat po ashtu edhe nga veprat e poetit kroat

Ivan Mazhuraniq Fishta njihte edhe krijimet letrare teuml

poetit malazez Petar Petroviq Njegosh etj

Meuml 1894 u shugurua prift dhe u pranua neuml urdhrin

franccedileskan Po ateuml vit u kthye neuml Shqipeumlri dhe filloi

puneumln si meumlsues neuml kolegjin franccedileskan neuml Troshan e

meuml pas si famullitar neuml fshatin Gomsiqe

Fishta u emrua neuml vitin 1902 drejtor i Gjimnazit

Franccedileskan neuml Shkodeumlr i cili qysh prej themelimit teuml tij

neuml vitin 1861 drejtohej nga teuml huajt Me ardhjen peumlr

drejtor Fishta neuml shkolleuml beumlri shtiemen e gjuheumls shqipe

si gjuheuml meumlsimi Pra zeumlvendeumlsoi italishten me shqipen

peumlr hereuml teuml pareuml si gjuheuml neuml shkolleuml Neumln drejtimin e tij

shkolla mori njeuml hov teuml ri Shkolla e Pateumlr Gjergjit ndash

keumlshtu e quajshin shkodraneumlt Ajo u beuml qendra e

atdhetarvet ku neuml mbreumlmje mbledhshin djelmoshat e

qytetit peumlr teuml marreuml keumlshilla e meumlsime nga goja e

Mjeshtrit t‟ideseuml kombeumltare Gjergj Fishteumls Praneuml keumlsaj

shkolleuml Fishta formoi dhe njeuml grup amatoreumlsh Teatri e

me keumlta ccedilfaqi hereuml mbas here copa teuml ndryshme teuml

peumlrpiluara prej tij neuml Salonin e vogeumll t‟oborrit teuml

Shkodreumls teuml cilin ai veteuml me shijen e veteuml teuml pashoqe e

ndreqte e mirsonte e pikturonte ndash mbasi duhet dijteuml- se

ishte edhe njeuml piktor i mireuml Keumlshtu pra populli i Shkodreumls pati fatin teuml kishte neuml gji teuml vet qysh prej vitit

1907 njeuml teateumlr ndash mund t‟a quajmeuml - kombeumltar

Keumlto ccedilfaqje gjithmoneuml me subjekt shqiptar ngjalleumln njeuml

entuziazeumlm neuml zemrat e teuml gjitheumlve dhe emeri i pateumlr

Gjergjit u beuml ylli i riniseuml U krijua njeuml brez i ri me shpirt

e me zemeumlr shqiptar fanatik i ccedileumlshtjes kombeumltare

Njeuml kontribut jashteumlzakonisht teuml madh Fishta e dha si

kryetar i Komisionit peumlr hartimin e alfabetit teuml gjuheumls

shqipe neuml Kongresin e Manastirit (Bitoli i soteumlm- Maqedonia e Veriut) meuml 1908

Zoteumlsia e Fishteumls si poet i cili ka leumlneuml emeumlr pothuaj neuml teuml

gjitha gjiniteuml dhe zhanret e krijimtariseuml letrare shprehet

sidomos neuml kryevepreumln ldquoLahta e Malciseumlrdquo neuml teuml

tridhjeteuml keumlngeumlt e seuml cileumls poetizohet historia e popullit

shqiptar nga Lidhja e Pizrenit 1878 e deri neuml pavareumlrsineuml

e Shqipeumlriseuml meuml 1912 Neuml keumlteuml vepeumlr Fishta keumlndon

lufteumln e popullit shqiptar peumlr pavareumlsi teuml zhvilluar neuml dy

drejtime kundeumlr Perandoriseuml Osmane neuml periudheumln e

shthurjes seuml saj dhe lufteumln kundeumlr coptimit teuml truallit

etnik shqiptar nga Mali i Zi dhe nga Serbia

Gati e teumlreuml leumlnda me teuml cileumln Fishta ndeumlrtoi keumlteuml vepeumlr

eumlshteuml nxjerrur nga jeta e pasuria shpirteumlrore e popullit

shqiptar (Martin Camaj) Kot mundohen Grekeumlt e soteumlm

ndash thonte Faik Konica ndash teuml gjejneuml neuml leteumlrsin e vet njeuml

vepeumlr meuml teuml ploteumlsueme se ldquoLahuteumlnrdquo

Reumlndeumlsia e madhe e Fishteumls eumlshteuml si sekretar i

peumlrgjithsheumlm i delegacionit shqiptar neuml Konferenceumln e

Paqeumls neuml Paris meuml 1919 -1920 Po ashtu neuml zgjedhjet e

qershorit teuml vitit 1921 Gjergj Fishta zgjedhet deputet i Shkodreumls dhe neumlnkryetar i Parlamentit teuml Shqipeumlriseuml

Prandaj eumlshteuml me reumlndeumlsi angazhimi i tij politik peumlr

peumlrfaqeumlsimin dhe artikulimin me dinjitet teuml interesave teuml

popullit dhe teuml shtetit shqiptar

Fishta ka meriteuml teuml madhe peumlr mbrojtjen cileumlsore teuml

interesave teuml shtetit shqiptar dhe teuml mbrojtjes seuml drejtave

njereumlzore teuml veumlllezeumlve shqiptar jashteuml kufijve teuml

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

41

Shqipeumlriseuml si pjeseumltar i delegacionit shqiptar neuml

konferencat ballkanike 1930 neuml Athineuml 1931 neuml

Stamboll 1932 neuml Bukuresht dhe meuml 1933 neuml Selanik

Kontributi i madh i Fishteumls eumlshteuml si bashkeuml themelues

dhe antar i Shoqeumlriseuml letrare ldquoBashkimirdquo neuml Shkodeumlr

meuml 1899 qeumlllimi i seuml cileumls ishte zgjimi kombeumltar i

popullit me aneuml botimesh neuml gjuheumln amtare

Neuml vitin 1923 shoqnija ldquoRozafatrdquo organizoi neuml Shkodeumlr

njeuml ekspoziteuml pikturash kombeumltare Neuml keumlteuml ekspoziteuml

Fishta paraqiti 24 copeuml piktura origjinale teuml tij teuml punura

me njeuml mjeshtri aq teuml madhe sa disa prej tyre u miratuan

nga Akademia e Vjeneumls

Fishta seuml bashku me patriotin Luigj Gurakuqin formuan

ldquoKomisin Letrarerdquo neuml Shkodeumlr meuml 1916 e cila kishte

peumlr qeumlllim me i veuml themelet e njeuml gjuhe teuml peumlrbashkeumlt

letrare teuml shqipes

Fishta duke iu mbajteuml gjithnjeuml parimit teuml vet themelor se

shtypi acircsht arma macirc e mireuml peumlr teuml peumlrhapeuml mendimet e

mjeti macirc i peumlrdorshmi peumlr t‟i ccedileleuml syt popullit themeloi

revisteumln letrare filozofike dhe diturore ldquoHylli i Driteumlsrdquo

meuml 1913 Po ashtu meuml 1916 themeloi dhe drejtoi

gazeteumln politike-letrare rdquoPosta e Shqypnisrdquo Peumlrveccedil

keumltyre peumlr njeuml koheuml teuml gjateuml drejtoi dhe revisteumln ldquoZacircni i Shna Ndoutrdquo

Fishta njihet si poeti meuml popullor i shqiptareumlve si poeti

meuml i peumlrzeumlmeumlrt i keumltij populli Ai ka qeneuml figura

emblematike e gjuheumls dhe kultureumls shqipe dhe apostulli i

Atdheut teuml vet Prandaj ai eumlshteuml nderi dhe krenaria e

shqiptariseuml Ai e meriton keumlteuml nderim dhe vlereumlsim

Eumlshteuml njeuml boteuml e teumlreuml qeuml e ka nderuar si teuml tilleuml qeuml e ka

cileumlsuar si poetin meuml teuml madh teuml kombit shqiptar

Poeziteuml e tij epike lirike e satirike jo veteumlm u njofteumln u studiuen dhe u ccedilmuan neuml teumlreuml boteumln shqiptare duke leumlneuml

vrageuml teuml pashlyeshme por jehuan edhe neuml boteumln letrare

teuml jashtme tue e beuml teuml njoftur emrin shqiptar ndeumlr rrethet

intelektuale teuml boteumls seuml qyteteumlruar

Gjergj Fishteumln e nderoi dhe ngriti bota shqiptare por

dhe bota e jashtme duke i dheumlneuml atij dekorata e tituj

nderimi E dekoroi Mbreti i Austro-Hungariseuml me

Ritterkreuz (1912) Papa Piu XXII me Medaljen e

Meritimit (1925) Parija e Peumlrgj e Urdhnit Franccedileskan

me titullin Lector Jubilatus (1929) mbreti i Turqiseuml me

dekorateumln Mearij klII (1912) dhe Greqia me dekorateumln Foenix (1931)

Fishta meuml 1939 u zgjedh aneumltar i rregullt i Akademiseuml

Italiane teuml Shkencave dhe Arteve Kryetari i keumlsaj

Akademi Luigj Federzoni neuml telegramin qeuml i deumlrgoi

Ernest Koliqit si Ministeumlr i Arsimit teuml Shqipeumlriseuml neuml

raseumln e vdekjes seuml poetit me 30 dhjetor teuml vitit 1940

ndeumlr teuml tjerat u shpreh bdquobdquoAkademia e tyre humbi njeuml

ndeumlr pjestareumlt e vet meuml teuml shkeumllqyesheumlm

Eqrem Ccedilabej thekson bdquobdquoVepra e Fishteumls i ka rreumlnjeumlt neuml tokeumln e neuml jeteumln popullore teuml Shqipeumlriseuml ajo nuk do

t‟ishte ccedilka eumlshteuml pa njohjen e thelleuml teuml vendit nga ana e

poetit dhe nuk mund teuml kuptohet pa njohur veumlndin dhe

njereumlzit e Shqipeumlriseuml Veccedilse ccedil‟i fali vendi poetit ky ia

peumlrligji neuml trajteuml teuml fisnikeumlruar teuml artit Sepse vepra e tij u beuml pasqyra besnike fytyra e kthjellteuml e gjitheuml veumlrteteumlsiseuml

etnike trimeumlriseuml seuml ashpeumlr burreumlriseuml luftarake krenariseuml

raciale qeuml ka mundur teuml ruaj gjer sot jeta shqiptare‟‟

Lazgush Poradeci thoteuml bdquobdquoFishta eumlshteuml shkeumlmb i tokeumls

dhe shkeumlmb i shpirtit shqiptar‟‟ Ndeumlrsa Karl Gurakuqi

u shpreh bdquobdquoShqipeumlrineuml e deshti aq fort sa qe gjaacutell e peumlr teuml

cileumln shkricircni krejt jeteumln e vet Shqipeumlnia qe ideali i tij

peumlr tecirc punoi peumlr tecirc vuajti e me emnin e saj neuml gojeuml dha

frymeumln e fundit‟‟ Peumlr tecirc pat keumlndua

Dersaacute trsquomuendem me ligjrue

E saacute gjall me frymrsquoun jam

Kurr Shqipni srsquokam me trsquoharrue

Edhe nrsquovorr me trsquo peumlrmendrsquo kam

Prandaj emri i tij do teuml duhej teuml shkruhej me germa teuml

arteuml neuml historineuml kombeumltare sepse ka qeneuml kolosi i

historiseuml dhe kultureumls kombeumltare shqiptare

Mireumlpo sikurse eumlshteuml e njohur Fishta neuml periudheumln e

sistemit komunist peumlr arsye politike dhe ideologjike u

ndalua meuml se dyzet vjet nga meumlsimi neuml shkolla e neuml universitete si dhe nga botimi dhe studimi neuml trojet

shqiptare Shqipeumlri Kosoveuml Maqedoni Mal i Zi e

Lugineuml e Presheveumls Kjo ndaleseuml beumlri qeuml disa gjenerata

teuml mos kishin mundeumlsi ta njohin keumlteuml figureuml teuml madhe teuml

kultureumls shqiptare

Pas reumlnjes seuml komunizmit neuml Shqipeumlri Fishta peumlrseumlri

keumlthehet neuml institucione arsimore kulturore dhe

shkencore peumlr t‟u meumlsuar dhe studiuar por jo dhe sa

duhet Megjithateuml ekziston nevoja peumlr njohjen meuml teuml

mireuml teuml gjeneratave teuml reja me vepreumln e reumlndeumlsishme letrare-artistike teuml tij si dhe me kontributin e madh teuml

peumlrgjithsheumlm teuml Fishteumls peumlr kultureumln dhe ccedileumlshtjen

kombeumltare shqiptare

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

42

Mr Engjeumlll I Berisha Gjakoveuml

Doli nga shtypi veumlllimi meuml i ri poetik i autorit Jeton Kelmendi ldquoNjeuml ardhje tjeteumlrrdquo

Edicioni IWA ldquoBOGDANIrdquo maj 2020

Njeuml veumlllim poetik sikur e ka neuml

unin e tij autori teuml manifestohet

neuml koheuml neuml perspektiveumln e

trajtimit teuml dukurive qeuml e rrethojneuml njeriun dhe ky

kompleksivitet artistik me vlereuml i

sillet neuml teumlreuml opusin e tij tashmeuml

njeuml legjitimitet i njohur i keumltij

autori Kur lexon keumlteuml autor me

theks teuml veccedilanteuml neuml librin e fundit

teuml tij ldquoNjeuml ardhje tjeteumlrrdquo sa me

ngulm eumlshteuml rezistenca ndaj

pushtimit teuml veumlrteteumls sikur meumlton

teuml thoteuml poeti shikoje neuml fytyreuml teuml

veumlrteteumln vetvetiu demaskohet sheumlmtia

Jeton Kelmendi tanimeuml ka

strukturim teuml tij poetik ka ngjizje

qeuml e dallon nga shumeuml krijues

duke qeneuml neuml koherenceuml me ccedildo

varg qeuml shkruhet diku neuml boteuml

pasi qeuml ai jeton bashkeuml me

poezineuml boteumlrore novative dhe

sikur teuml thuash me metaforeumln e

universalizmit i peumlrkthyer neuml

shumiceumln e gjuheumlve qeuml i flet njereumlzimi peumlr t‟u beumlreuml emri e

poezia e tij gjuheuml komunikuese

artistike e humane

Ndoneumlse poezia eumlshteuml mjet shumeuml

i mireuml peumlr ta shprehur dashurineuml

reagimin pse jo sugjerimin nuk e

di te kush meuml tepeumlr se te poeteumlt

shprehet organikisht dhimbja po

aq sa dashuria Kelmendi shkaqet

qeuml beumlhen subjekt dobeumlsie neuml shoqeumlri aty ku jetojmeuml cileumlsohen

si pasojeuml e mendjes duke mos e

zoteumlrua cileumlsineuml toneuml qeuml na e faleuml

natyra Dhe keumlteuml e reflekton gati

neuml teumlreuml librin me identitetin e tij

shpirteumlror duke shpeumlrthyer ndaj

sajimeve qeuml na veshen teuml vrazhda

dhe ai eumlshteuml keumlrkues qeuml nga

poezia e pareuml ldquoNuk dilet neuml njeuml koheuml tjeteumlrrdquo duke keumlrkuar njeuml tjeteumlr koheuml njeuml

tjeteumlr dereuml me shpreseumln Ccedilka e konverton besimin neuml pabesi Keumlteuml pyetje e beumln

shpesh autori neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml keumltij libri kur shoqeumlria mbahet neuml

grimca dikush humbeumls e dikush fitues

Kopertina e librit ldquoNjeuml ardhje tjeteumlrrdquo

Dinjiteti krijues e studiues i Visar Zhitit nxjerr mendimin se ky libeumlr ldquoEumlshteuml

njeuml arritje neuml urbanistikeumln e poeziseuml ldquoUrbanistikerdquo thoteuml Zhiti ngase - poezia e tij eumlshteuml qytetare ndjehet neuml shteumlpineuml e vet jo veteumlm neuml Prishtineuml e

Tiraneuml Shkup e Ulqin e meuml gjereuml neuml Ballkan por dhe neuml Bruksel ku Jetoni

edhe jeton e punon neuml njeuml pjeseuml teuml mireuml teuml koheumls po keumlshtu dhe neuml metropole teuml

tjereuml teuml Europeumls ku ai shpesh ftohet neuml festivalet ndeumlrkombeumltare teuml poeziseuml

Zhiti ka mendimin se ldquoVargjet e reja teuml Jeton Kelmendit japin njeuml dritheumlrimeuml

teuml brendshme teuml thelleuml Ato sintetizojneuml dramacitetin e lufteumls me dikotomineuml e

fajtorit dhe teuml pafajsiseuml duke i kundeumlrveneuml vdekjes lirineuml dhe neuml mes eumlshteuml

fjala biblike ldquopageumlzimrdquo Pikeumlrisht kjo mbart shpreseumln e ringjalljes emrin dhe

mbiemrin e veteuml jeteumls

Veumlmendjn ndja keumltij krijuesi e kaneuml neuml spiranca teuml ngulura thelleuml krijues nga teuml gjitha kontinentet dhe gjuheumlt boteumlrore qeuml japin mendime teuml publikuara dhe teuml

bazuara neuml vrojtimin e tyre Poeti italian Dante Maffia thoteuml se ldquoJeton

Kelmendi ka njeuml personalitet teuml pasur interesat e tij janeuml teuml shumeumlfishta dhe si

pasojeuml poezia e tij eumlshteuml e mbushur aq sa ndonjeumlhereuml ke peumlrshtypjen qeuml kemi

teuml beumljmeuml me magjineuml e njeuml kamionccediline me zjarr qeuml kalon fushat e rrugeumlt e

peumlrhap zjarr neuml teuml gjitha drejtimet Eumlshteuml mjaft bukur kur Jetoni prek

ezoterizmin pa u ngopur nga hijeshia e seuml pa parashikueshmes shumeuml bukur

kur vena e tij surreale gjen shifreumln e peumlrshtatshme peumlr teuml treguar pasteumlrtineuml e

fantaziseuml seuml tij dhe e vendos brenda qarqeve teuml shkurtra aderimet ideale

fermentet e shpirtit deumlshiratrdquo

Susana Roberts nga Argjentina ka mendim teuml prereuml se ldquoJeton Kelmendi eumlshteuml njeuml poet bashkeumlkohor Shqiptar shumeuml i njohur dhe prolifik neuml median letrare

dhe teuml shkruar neuml Evropeuml ndaj keumlteuml mendim peumlr teuml e bindur se vepra e ti eumlshteuml

kapitale peumlr poezineuml neuml peumlrgjitheumlsirdquo

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

43

Autori Jeton Kelmendi

Janeuml me dhjeteumlra konstatime e

mendime teuml shkrimtareumlve boteumlroreuml qeuml janeuml shprehur dhe

kaneuml beumlreuml hulumtime kritike peumlr

poezineuml e tij pasi qeuml edhe eumlshteuml i

prezantuar neuml aq shumeuml gjuheuml dhe

shtete me botime teuml veccedilanta e

vuluminoze

Disa mendime tjera qeuml janeuml

dedikuar opusit poetik teuml Jeton

Kelmendit

Prof Emeritus Erneso Kahan

Nobelist peumlr paqe 1985 ldquoKelmendi eumlshteuml neo-modernist

neuml struktureumln formale teuml keumltyre

poezive Ai iu jep atyre fuqi teuml

jashteumlzakonshme qeuml e godasin

ndeumlrgjegjen njereumlzore dhe

zgjerohet me peumlrseumlritje

metaforike dhe e beumln keumlteuml me njeuml

kapacitet mbreseumlleumlneumls peumlr sintezeuml

Poezia e tij duket e bukur dhe

pushtuese si ajo e poeteumlve

madheumlshtoreuml Emri i keumltij autori do teuml jeteuml midis poeteumlve meuml teuml

reumlndeumlsisheumlm teuml shekullit 21rdquo

Prof Dr Lee Kuei-shien

(Tajvan) Kandidat Nobel peumlr

leteumlrsi ldquoKrijimi i poeziseuml nga

poeti kosovar Jeton Kelmendi neuml

njeumlreumln aneuml ai ka peumlrjetuar

historineuml e trishtuar teuml vendit dhe

familjes seuml tij dhe neuml aneumln tjeteumlr

ai ka zhvilluar arritjet e tij

akademike teuml cilat e beumljneuml ateuml teuml afteuml teuml hulumtojeuml qenien e jeteumls teuml

ndjekeuml kuptimin e esenceumls seuml

dashuriseuml dhe teuml mendojeuml peumlr

vizionin e seuml ardhmesrdquo

Ion Deaconescu Rumani ldquoI ndodhur neuml pragun e maturitetit teuml tij artistik

Jeton Kelmendi e ka pasuruar poezineuml e Europeumls (aq egoiste dhe

globalizuese) me vargun e tij jashteumlzakonisht teuml gdhendur e teuml latuar (porsi

njeuml diamant i ccedilmuar) me meditimet e tij interogative peumlr destinin e njeriut dhe teuml planetit duke e aureoluar dashurineuml emocionin dhe teuml bukureumln qeuml gjendet

neuml ccedildonjeumlrin prej nesh neuml koheumln kur duhej teuml vijeuml poeti dhe trsquoi nxjerreuml neuml driteuml

neumlpeumlrmjet fjaleumlve teuml lindura madje nga mishi e gjaku i tijrdquo

Libri ldquo Njeuml ardhje tjeteumlrrdquo ka neumlnteumldhjeteuml e peseuml poezi qeuml janeuml shkruar viteve teuml

fundit jo larg por gjateuml udheumltimeve teuml tij duke peumlrshkruar edhe ato ngjarje me

data dhe vende ku janeuml zhvilluar Gjeografia poetike tij eumlshteuml e globit dhe e

universit njereumlzor duke e beumlreuml shumeuml humane Seuml fundi koha kur njereumlzimi u

gjend neuml heshtje varri me epidemiologjineuml e fundit neuml pandemi poetit nuk i

shpeumlton dhimbja e shprehur nda keumlsaj kanosje teuml rrezikshme

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

44

Bedri Tahiri Prishtineuml

Edhe njeuml monografi e thukeumlt peumlr meumlsimin shqip neuml Austri

ldquoGjithmoneuml e kam imagjinuar parajseumln si njeuml lloj bibliotekerdquo (J Borges)

Monografia 2 ldquoMeumlsimi shqip neuml Austrirdquo

Meumlsuesi dhe veprimtari i palodhur i ccedileumlshtjes kombeumltare Hazir Mehmeti

tashmeuml eumlshteuml beumlreuml emeumlr i njohur edhe neuml fusheumln e krijimtariseuml publicistike-

letrare e teuml kultureumls neuml peumlrgjitheumlsi Disa vite meumlsimdheumlneumls shembullor e

veprimtar i dalluar neuml Kosoveuml meumlsues e pedagog i zellsheumlm hartues tekstesh

e abetaresh peumlr nxeumlneumlsit shqiptareuml neuml Vjeneuml e meuml gjer neuml meumlrgateuml publicist

tregimtar peumlrcjelleumls besnik i teuml gjitha ngjarjeve kulturore teuml meumlrgimtareumlve

pasqyrues i shumeuml teuml arriturave arsimore e shkencore neuml Austri e gjetkeuml si

dhe gjurmues e hulumtues i historiseuml soneuml neuml qendrat boteumlrore

Dhe krahas teuml gjitha keumltyre aktiviteteve neuml shpirtin e tij entuziast peumlrhereuml

gjeti vend edhe muza e krijimtariseuml artistike hulumtuese duke e ngacmuar boteumln e tij teuml brendshme qeuml me peneuml teuml skalis monumente peumlrjeteumlsie neuml

fusheumln e publicistikeumls derisa e nxori neuml driteuml librin meuml teuml ri rdquoSTUDIUES

AUSTRIAKEuml E SHQIPTAREuml NEuml AUSTRI- neuml gjuheuml art dhe kultureumlrdquo Neuml

fakt ky libeumlr teuml cilin autori ia peumlrkushton vajzeumls seuml tij tashmeuml teuml ndjereuml

shkenceumltares seuml papeumlrseumlritshme Vloreuml Mehmetit- Teumlrshani vjen si

vazhdimeumlsi e monografiseuml ldquoMeumlsimi shqip neuml Austrirdquo neuml teuml cileumln autori pati

peumlrfshireuml puneumln sistematike njeumlzet e peseuml vjeccedilare (1987-2012)

Pa kaluar as gjysmeuml viti nga ky autor i zellsheumlm e hulumtues i palodhsheumlm

na vjen dhurata tjeteumlr mjaft e ccedilmuar libri ldquoMEumlSIMI SHQIP NEuml AUSTRIrdquo-

Monografi II (2013-2018)

Ai sikur e ka ndjereuml keumlteuml si njeuml obligim ngase bdquobdquoVjena ishte qendeumlr ku laneuml

gjurmeuml shumeuml figura arti e shkence qeuml ishin me origjineuml shqiptare apo teuml tjereuml

qeuml u moreumln me historineuml kultureumln e gjuheumlsineuml shqiptare Deri meuml tani pak i

eumlshteuml kushtuar reumlndeumlsi keumltyre andaj ne dimeuml pak peumlr ta dhe veprat e tyre Neuml

peumlrgjitheumlsi na mungon tradita e shkrimeve Kjo beumlri qeuml teuml dihet pak mbi

aktivitet rreth meumlsimit dhe atyre kulturore neuml rrethet e gjeumlra teuml vendoreumlve

dhe veteuml shqiptareumlve Akoma kemi

pak shkrime rreth meumlsimit teuml gjuheumls

shqipe aktiviteteve kulturore dhe

historiseuml shqiptare neuml Austri Forma

meuml e mireuml qeuml neseumlr teuml dihet diccedilka

nga e sotmja eumlshteuml shkrimi Edhe

keumlteuml libeumlr e kuptoj si teuml tilleuml njeuml

gjurmeuml e sotme peumlr neseumlr peumlr gjeneratat qeuml do vijneumlrdquo- shprehet

veteuml autori

Libri ldquoMEumlSIMI SHQIP NEuml

AUSTRIndash Monografi II (2013-

2018)rdquo peumlrfshineuml njeuml periudheuml

kohore peseumlvjeccedilare mbushur

peumlrplot me ngjarje e aktivitete

kulturore andaj autori i

veumlmendsheumlm e me peumlrvojeuml peumlr ta

beumlreuml sa meuml atraktiv dhe teuml kapsheumlm

peumlr lexuesit kureshtareuml gjitheuml leumlndeumln e begateuml e ka konceptuar neuml

keumlta kapituj

-Shkollimi i shqiptareumlve neuml Austri

pas shpalljes seuml Pavareumlsiseuml seuml

Shqipeumlriseuml

-Marreumldheumlniet mes dy kombeve neuml

arsim

-Teuml dheumlna peumlr numrin e nxeumlneumlsve

oreumlve meumlsimore dhe teuml

meumlsimdheumlneumlsve

-Tekstet dhe materialet meumlsimore -Seminaret e meumlsuesve nga

Diaspora neuml atdhe

-Seminaret neuml Austri dhe neuml vendet

e rajonit

-Kuizet e dituriseuml

-Aktivitete teuml veccedilanta

-Aktivitete kulturore

-Aktivitete sportive

-Meumlsues e meumlsuese

-Ekskursione neuml vendlindje dhe

-Integrime e takime

Pra duke sheumltitur kujdessheumlm

neumlpeumlr kapitujt e librit ldquoMEumlSIMI

SHQIP NEuml AUSTRIndash Monografi II

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

45

(2013-2018)rdquo shohim se autori me njeuml pedanteri teuml pashoqe ka arritur teuml na

i prezantojeuml deri neuml holleumlsi veprimtariteuml kulturore botuese arsimore teuml

shoqatave klubeve e organizimeve teuml ndryshme neuml Austri Keumltu meumlsojmeuml

peumlr raportet e mira dhe shkeumlmbimet e peumlrvojave midis Ministrive Arsimore teuml Austriseuml dhe teuml Kosoveumls peumlr botimet e teksteve meumlsimore neuml teuml dy gjuheumlt

peumlr seminaret e ndryshme organizuar anekeumlnd trojeve shqiptare e neuml Austri e

neuml vende teuml tjera si dhe peumlr kuizet e shumta teuml dituriseuml teuml mbajtura brenda

viteve 2013-1018

Portretizimi i njeumlzet meumlsimdheumlneumlsve (meumlsuese e meumlsues) teuml dalluar shqiptareuml

neuml Austri jepet neuml kapitullin e njeumlmbeumldhjeteuml duke vazhduar meuml pastaj me

kapitujt ku pasqyrohen aktivitete teuml larmishme me pesheuml kombeumltare si

sheumlnimi i datave teuml reumlndeumlsishme historike Diteumls seuml Flamurit dhe Diteumls seuml

Pavareumlsiseuml seuml Kosoveumls aktiviteteve sportive teuml nxeumlneumlsve neuml Austri

peumlrurimeve teuml librave teuml ndrysheumlm ekskursioneve neumlpeumlr Trojet shqiptare takimeve teuml ndryshme e kuvendeve zgjedhore

Edhe kapitulli i fundit Integrime dhe takime del shumeuml interesant dhe

teumlrheqeumls Autori neuml meumlnyreuml telegrafike shkurt e qarteuml paraqet takimet qeuml ka

pasur me personalitete teuml veccedilanta si me Ministren e Arsmit teuml Austriseuml znj

Dr Elisabeth Gehrer ambasadorin Albert Rohan me pinjolleumlt e Habzbureumlve

Sandor e Margarete Habzburg drejtuesen e meumlsimit teuml gjuheumlve teuml huaja neuml

Austri mag Elfie Fleck ambasadorin e Shqipeumlriseuml neuml Vjeneuml Vili

Minarollin historianin Neol Malcolm Zonjeumln Vahide Hoxha piktorin

shqiptar Gazmend Freitag meumlsuesin veteran nga Dibra Petrit Marku

zeumlvendeumlskryetaren e Parlamnetit Evropian znj Ulrike Lunacek Anton Nikeuml

Berisha Prof Ismail Ccedileta Prof dr Johan Gunther prof dr Paul Smit lufteumltarin e liriseuml Muharrem Mehmetaj peumlrjetuesit e Mauthuzenit

amerikaneumlt Jeam Blackman dhe Pal Friedmann

Dhe e gjitheuml kjo puneuml do teuml dilte e zbehteuml fare po mos teuml shfryteumlzoheshin

edhe foto teuml ndryshme teuml cilat autori Hazir Mehmeti i ka peumlr zemeumlr Neumlse

gjithmoneuml eumlshteuml theumlneuml Njeuml foto flet sa njeumlmijeuml fjaleuml ateumlhereuml del se libri

ldquoMEumlSIMI SHQIP NEuml AUSTRIndash Monografi II (2013-2018)rdquo paskeumlsh vlereuml

teuml madhe njoheumlse informative edukative dhe meumlsimore

Neuml peumlrmbyllje autorit i deumlshirojmeuml sheumlndet e suksese teuml meumltejme neuml fusheumln e

krijimtariseuml e librit mireumlpritje nga lexuesit dhe bibliotekat tona

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

46

Prof Dr Zymer U Neziri Prishtineuml

Ndihmeseuml me reumlndeumlsi peumlr etnokultureumln e Hotit teuml Maleumlsiseuml seuml Madhe

Libri Shoqeumlria kulturore-artistike ldquoRapshardquo Drume Hot Maleumlsi e Madhe dyzet vjet teuml veprimtariseuml kryeredaktor dhe

peumlrgatitja peumlr shtyp prof dr Zymer Ujkan Neziri Tuz 2018 438 f

Libri Shoqeumlria kulturore - artistike ldquoRapshardquo Drume

Hot Maleumlsi e Madhe dyzet vjet teuml veprimtariseuml hapet

me Paratheumlnien e hartuar me shumeuml kujdes dhe me teuml

dheumlna teuml shumta nga Preumlleuml N Junccedilaj me titull ldquoDyzet

vjet teuml veprimtariseuml seuml shoqeumlriseuml kulturore-artistike

ldquoRapshardquo e Drumes seuml Hotit teuml Maleumlsiseuml seuml Madherdquo Neuml

vijim eumlshteuml Hyrja ldquoDeumlshmi peumlr dyzet vjet teuml

veprimtariseuml seuml shoqeumlriseuml kulturore-artistike ldquoRapshardquo e Drumes seuml Hotit teuml Maleumlsiseuml seuml Madhe‟‟

Foto nga aktivtetet e shoqateumls ldquoRapshardquo

Pjesa e pareuml e librit peumlrbeumlhet nga punimet studimore teuml

shkruara posaccedileumlrisht peumlr keumlteuml peumlrvjetor nga autoreuml teuml

njohur neuml disa fusha teuml albanologjiseuml gjuheumlsi folklori-

stikeuml etnologji etnomuzikologji dhe etnokoreografi

Pjesa e dyteuml e librit Aktivitete ka teuml dheumlnat kryesore teuml

puneumls gjateuml dyzet vjeteumlve teuml keumlsaj shoqeumlrie kulturore ndash

artistike pjeseumlmarrje neuml festivale teuml folklorit organizimi

i festivaleve teuml foklorit pjeseumlmarrje neuml manifestime

kulturore dhe organizime teuml manifestimeve kulturore Neuml pjeseumln e treteuml janeuml teuml renditura keumlngeumlt e keumlnduara

gjateuml dyzet vjeteumlve neuml SHKA ldquoRapsha‟‟ teuml lekturuara

me kujdes nga mr sc Marjan Lulgjuraj qeuml po ashtu

kaneuml reumlndeumlsi shumeuml teuml madhe peumlr trasheumlgimineuml toneuml

kulturore neuml fusheumln e lirikeumls dhe teuml epikeumls gojore teuml

Maleumlsiseuml seuml Madhe Neuml pjeseumln e kateumlrt janeuml renditur

vendimet reagimet mireumlnjohjet ccedilmimet dhe shkrimet e

gazetave Pasojneuml Pastheumlnia Regjistri i emrave teuml njereuml-

zve dhe Regjistri i emrave teuml vendeve

Pjesa e punimeve studimore fillon me fusheumln e gjuheumlsiseuml ku prin akad i asoc prof dr Gjovalin

Shkurtaj me punimin studimor shumeuml me interes ldquoE

folmja e Hotit dhe vlerat e saj dialektologjike e

etnolinguistikerdquo ku konstaton se teuml dheumlnat nxjerrin neuml

pah afrineuml shumeuml teuml madhe qeuml kaneuml teuml folmet e Maleumlsiseuml

seuml Madhe njeumlra me tjetreumln sa mund teuml flitet si peumlr njeuml teuml

folme teuml vetme me disa dallime e luhatje Teuml folmet e

Maleumlsiseuml seuml Madhe sipas tij dallohen prerazi nga teuml

folmet e tjera teuml grupit veripereumlndimor dhe teuml mbareuml gegeumlrishtes edhe peumlr arsye teuml ruajtjes seuml togjeve uo dhe

ua peumlr fjaleumlformim e leksik dhe peumlr raste teuml rralla teuml

rotacizmit kurse neuml teuml folmen e Hotit dallohen edhe

formimet e emrave farefisnoreuml teuml shkalleumls seuml treteuml

zanafillore togfjaleumlsha teuml qeumlndruesheumlm e frazeolo-

gjizma Nga fusha e folkloristikeumls prof dr Zymer

Ujkan Neziri paraqitet me punimin studimor ldquoEposi i

Kreshnikeumlve neuml fillim teuml shekullit XXI Maleumlsia e

Madhe me qendeumlr neuml Tuzrdquo ku neuml kuadeumlr teuml projektit

ballkanik E5 peumlr UNESCO (15 veumlllime) trajton

veumlllimin me keumlngeuml nga kjo aneuml teuml hulumtuara teuml sheumlnuara dhe teuml incizuara neuml vitet 2012-2014 Lahuta

(lavda) keumltu ende peumlrdoret si neuml koheumln e mbledheumlsit teuml

pareuml Nikolleuml Ivanaj (1905) ku kreshnikeumlt vazhdojneuml seuml

jetuari edhe neuml shek XXI Legjendariteti fantastikja

mitikja rreumlfimi i gjateuml epik Ora e Zana ende e mbajneuml

themelin e keumltyre keumlngeumlve Shquhen edhe formulat

figuracioni poetik pamjet poetike portretet e heronjve

dialogu dyluftimet tiparet etike e morale kodeksi i

nderit leksiku vendor etj

Nga fusha e folkloristikeumls edhe dr sc Ismail Doda

paraqitet me punimin studimor ldquoKeumlngeumlt kreshnike dhe baladat e rinjohjes neuml Hot Maleumlsi Madherdquo Gjateuml hu-

lumtimeve meuml 1988 neuml Drume teuml Epeumlrme ka mbledhur

dhe ka incizuar edhe dy keumlngeuml peumlr Mujon e Halilin dhe

dy balada qeuml trajtohen neuml keumlteuml punim realizimi i deumlshi-

rave dhe i planeve teuml personazheve beumlmat e tyre

mbajtja e beseumls fuqia shpreheumlse gjuheumlsore folklorike

dhe estetike e vargjeve interpretimi roli i kalit e

martesat me rreumlmbim Aga Imeri e rinjohja me gruan e

pareuml pas kthimit nga Spanja neuml Ulqin etj Autori veuml neuml

pah edhe risiteuml elementet e veccedilanta dhe teuml peumlrgjithshme

teuml keumlngeumlve neuml kuadrin gjitheumlkombeumltar dhe meuml gjereuml

Studiuesja prof dr Afeumlrdita Onuzi nga fusha e

etnologjiseuml paraqitet me punimin studimor ldquoXhubleta

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

47

shqiptare neumlpeumlr shekujrdquo Qeuml neuml fillim konstaton se

ndoshta asnjeuml veshje shqiptare nuk eumlshteuml konsideruar aq

simbolike sa ajo me xhubleteuml e peumlrdorur nga grateuml e

zoneumls alpine teuml Shqipeumlriseuml Veriore Veccediloriteuml e keumlsaj veshjeje kaneuml teumlrhequr veumlmendjen e shumeuml studiuesve

E veccedilanta qeumlndron kryesisht neuml prerjen e saj Mbi teuml

gjitha veshja me xhubleteuml ka njeuml sistem dekorativ

shumeuml teuml rralleuml ashtu si edhe repertori i motiveve por

simbolika e tyre fatkeqeumlsisht ende nuk eumlshteuml

transkriptuar pohon ajo dhe peumlrfundon se veshjet neuml

terakota janeuml me pamje fundi neuml formeuml keumlmbane (si e

xhubleteumls seuml maleumlsive shqiptare) teuml njohura qeuml neuml mijeuml-

vjeccedilarin e dyteuml para Krishtit

Dr sc Rovena Vata paraqitet me punimin studimor ldquoFrymimi shqip i kulteve i dokeve i zakoneve dhe i

simboleve kombeumltare neuml Hotrdquo Krahina e Hotit teuml

Maleumlsiseuml seuml Madhe eumlshteuml dalluar peumlr traditeuml kombeumltare

dhe kjo traditeuml vazhdon edhe sot e keumlsaj dite neuml ruajtjen

dhe neuml kultivimin e saj neuml ceremoniteuml e lindjes teuml

dasmeumls apo teuml vdekjes thoteuml ajo Kultet doket e zakonet

edhe neuml keumlteuml krahineuml ruhen si shtreseumlzime kulturore

peumlrgjateuml shekujve peumlrfundon ajo duke shtuar se tradita

eumlshteuml tregues i karakteristikave sociale dhe individuale

teuml njeriut teuml shijeve teuml tij estetike teuml karakterit teuml

mosheumls teuml gjiniseuml dhe teuml etniseuml edhe neuml Hot dhe neuml Ma-

leumlsineuml e Madhe

Nga etnomuzikologjia kemi punimin e ma sc Esat

Ruka ldquoVeumlshtrim etnomuzikor i repertorit neuml festivalet

folklorike teuml SHKA-seuml ldquoRapshardquo - Hot Maleumlsi e

Madhe Disa mendime rreth organizimit teuml festivaleve

folklorike kombeumltarerdquo ku flet peumlr organizimin e

festivaleve folklorike dhe konstaton se neuml rreth 80 teuml

programeve teuml tyre teuml performuara neuml skeneuml tingeumlllojneuml

jonet muzikore Por nga peumlrvoja joneuml organizative dhe

skenike thoteuml ai analizat dhe vlereumlsimet

etnomuzikologjike dhe etnoorganologjike janeuml teuml pakta Neuml keumlto veprimtari teuml dimensioneve teuml meumldha eumlshteuml e

nevojshme prania e specialisteumlve e eksperteumlve

folkloristeuml etnologeuml etnomuzikologeuml e koreologeuml dhe

kontributi i tyre analitik peumlrfundon autori

Nga etnokoreografia ma sc Dilaver Kryeziu paraqet

punimin ldquoSHKA ldquoRapshardquo e Hotit teuml Maleumlsiseuml seuml

Madhe organizuese e festivalit teuml madh folklorik neuml

Vitojeuml keumlngeumlt dhe vallet - epika dhe lirikardquo Krahina e

Maleumlsiseuml seuml Madhe ndryshon nga teuml gjitha krahinat

shqiptare sepse mbizoteumlron epika thoteuml ai Ndeumlr

pasuriteuml meuml teuml meumldha teuml keumlsaj zone konsiderohen teuml jeneuml keumlngeumlt dhe vallet maleumlsorccedile me epikeumln dhe me lirikeumln e

tyre sidomos vallet njeumlshe dhe dyshe Interpretimi

larushia kostumografike unike (xhubleta) indentifikojneuml

folklorin e Maleumlsiseuml seuml Madhe SHKA ldquoRapshardquo eumlshteuml

organizuese e festivalit teuml madh folklorik neuml Vitojeuml ku

keumlto vlera teuml meumldha etnolkuture pasqyrohet qeuml dyzet

vjet Haziz Hodaj kryetar i SHKA ldquoMaleumlsorirdquo shkruan

artikullin ldquoBinjakeumlzimi Veumlllazeumlrimi U bashkuam peumlr

t‟mos u ndareuml kurreumlrdquo duke theksuar qeuml neuml fillim se nga

viti 2002 SHKA-seuml ldquoMaleumlsorirdquo Gjonaj Has ka njeuml

moteumlr neuml Maleumlsineuml e Madhe ndash SHKA- neuml ldquoRapshardquo e Drumes seuml Hotit Sot gati dy dekada pas asaj kohe

thoteuml ai eumlshteuml i freskeumlt momenti i paraqitjes neuml skeneumln e

festivalit ldquoHasi jehon 2001rdquo teuml SHKA - seuml ldquoRapshardquo nga

Drumja e Hotit Ishte veumlllazeumlror jeteumlsimi i keumlsaj aspirate

peumlr binjakeumlzimin Propozimi u beuml neuml Gjonaj ndeumlrsa u konkretizua neuml Vitojeuml neuml gusht teuml vitit 2002 ateumlhereuml kur

ldquoRapshardquo organizoi festivalin e pareuml me SHKA-teuml shqi-

ptare aktive teuml Malit teuml Zi

Neuml vijim Agron Dizdari shkruan artikullin ldquoPeumlr miqteuml e

mi neuml SHKA ldquoRapshardquo Peumlr brezat neuml vazhdimeumlsirdquo dhe

fillon me mendimin se vallet e bukura epike dhe lirike

neuml ldquoRapsheumlrdquo janeuml punuar me mjeshteumlri qeuml teuml spikaseuml e

bukura e fuqishmja delikatesa harmonia burreumlria

dashuria pra shpirti i maleumlsorit ldquoRapshardquo i ka

kushtuar veumlmendje edhe instrumentisteumlve qeuml shoqeumlrojneuml keumlngeumlt e trimave dhe teuml burreumlreshave me tematikeuml nga e

kaluara e lavdishme dhe shqeteumlsimet e sotme Ideali dhe

ndjenja kombeumltare janeuml lajtmotivi kryesor i aktiviteteve

teuml tyre Kostumet popullore janeuml ruajtur me fanatizeumlm

Sa do teuml deumlshiroja qeuml puneumln e palodhur teuml keumlsaj shoqate

teuml nderohej me titullin ldquoNderi i Kombitrdquo peumlrfundon

autori

Ma sc Anton Lajccedilaj vjen me artikullin ldquoRoli i

meumlrgimtareumlve me banim neuml SHBA neuml peumlrkrahje teuml

SHKA-seuml ldquoRapshardquo Shumeuml shqiptareuml nga Maleumlsia e

Madhe me qendeumlr neuml Tuz moreumln rrugeumln e gurbetit shkruan ai Neuml mesin e tyre ishin edhe bashkeuml-

themeluesit e shoqateumls ldquoRapshardquo qeuml asnjeumlhereuml nuk e

harruan Ajo peumlr shumeuml rapshjaneuml ka qeneuml njeuml ideal

Meumlrgata neuml SHBA ishte mbeumlshteteumlsja e saj kryesore

financiare peumlr 40 vjet Meumlrgata rregulloi ldquoSkeneumls

verorerdquo neuml Vitojeuml meuml 2003 Meuml 2008 vazhdon ai

formuam ldquoFondin Humanitar Rapshardquo neuml Detroit kurse

meuml 2010 u formua edhe SHKA ldquoRapshardquo neuml meumlrgim neuml

kuadeumlr teuml Fondit me ish ndash aneumltareuml teuml ldquoRapsheumlsrdquo dhe me

pasardheumls rapshjaneuml teuml lindur dhe rritur neuml Amerikeuml

Pjesa vijuese e librit e peumlrgatitur me shumeuml zell e

vullnet teuml madh nga Preumlleuml Junccedilaj qeuml ka teuml dheumlna peumlr

dyzet vjet aktivitete teuml ldquoRapsheumlsrdquo eumlshteuml shumeuml e reumlndeuml-

sishme por edhe beumln teuml jeteuml model peumlr historikun e

shoqeumlrive teuml tjera kulturore - artistike Libri mbyllet me

ldquoPastheumlnierdquo dhe me regjistrin e emrave teuml njereumlzve e teuml

vendeve puneuml me shumeuml vlereuml nga Avdi Gashi dhe

Valon Fetahu Tekstet e librit janeuml shqyrtuar me shumeuml

peumlrkushtim nga Keumlshilli Botues po edhe nga recensuesit

e redaktoreumlt akad prof Zeqirja Ballata dr sc Ardian

Ahmedaja prof asoc dr Bashkim Lajccedili prof dr

Afeumlrdita Onuzi prof dr Zeqirja Neziri prof as dr Albin Sadiku mr sc Esat Ruka Kjo vepeumlr eumlshteuml

peumlrgatitur peumlr shtyp sipas standardeve teknike-shkenco-

re punimet studimore kaneuml shkurtore (abstrakte) fjaleuml

ccedileleumlsa peumlrfundim rezyme neuml gjuheumln angleze dhe

bibliografi Madje edhe artikujt kaneuml rezyme neuml gjuheumln

angleze peumlr hir teuml lexuesve teuml shumteuml neuml Evropeuml e neuml

SHBA Edhe fotografiteuml sjellin deumlshmi me shumeuml pesheuml

dhe e ploteumlsojneuml e e zbukurojneuml librin Shoqata

kulturore-artistike ldquoRapshardquo Drume Hot Maleumlsi e

Madhe 40 vjet teuml veprimtariseuml qeuml beumln teuml konsiderohet

ndihmeseuml me shumeuml reumlndeumlsi peumlr etnokultureumln shqiptare teuml Maleumlsiseuml seuml Madhe

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

48

Mimoza Hasani-Pllana Prishtineuml Kosoveuml

Poezia e re shqipe e migracionit

(fundshekulli XXndashfillimshekulli XXI)

Poezia e migracionit e publikuar neuml dekadat qeuml mbylleumln

dhe hapeumln shekujt XXdhe XXI eumlshteuml vazhdimeumlsi e

traditeumls seuml shkrimit teuml leteumlrsiseuml shqipe neuml diasporeuml

Poeteumlt e rinjeuml kosovareuml pateumln thuajse teuml njeumljtin fat me

shkrimtareumlt pararendeumls qeuml me veprat e shkruara neuml

diasporeuml laneuml gjurmeuml neuml leteumlrsineuml shqipe Neuml historineuml e

leteumlrsiseuml shqipe disa nga veprat emblematike janeuml produkt i puneumls seuml shkrimtareumlve teuml emigruar neuml koheuml teuml

ndryshme qeuml do teuml thoteuml se disapora shqiptare ndeumlr vite

dha kontribut teuml ccedilmuarpeumlr zhvillimin e leteumlrsiseuml

Neumlse keumlrkojmeuml gjurmeumlt e leteumlrsiseuml shqipe neuml kontinentin

europian neuml gjysmeumln e dyteuml teuml shek XIX dhe thuasje

deri neuml fund teuml shek XX qendrat meuml produktive dalin teuml

jeneuml Rumania Italia Bullgaria dhe Greqia Ndeumlrsa neuml

pjeseumln e fundit teuml shekullit XX neuml veccedilanti neuml dekadeumln e

fundit ndryshon edhe destinacioni i migracionit

shqiptar neuml veccedilanti atij kosovar Vitet 1990-2000 sheumlnojneuml numrin meuml teuml madh teuml emigranteumlve ndeumlr ta

edhe shkrimtareuml dhe intelektual kosovareuml qeuml detyrimisht

u zhvendoseumln nga atdheu drejt qendrave meuml teuml meumldha

europiane e boteumlrore Rritja e emigracioinit gjateuml keumlsaj

kohe ishte pasojeuml e ndryshimeve politike neuml ish-

Jugosllavi ku jeta zhvillohej larg ritmeve normale edhe

peumlr shumiceumlne vendeve ballkanike sidomos vendeve qeuml

peumlrbeumlnin ish-Jugosllavineuml Qendrat meuml produktive

letrare teuml fundshekullit XX dhe fillimshekullit XXI janeuml

Austria Gjermania Suedia dhe Zvicra Si neuml Kosoveuml

ashtu edhe neuml qendrat shqiptare neuml diasporeuml fundi i

shekullit XX sheumlnon prurjet meuml teuml meumldha neuml zhanrin e poeziseuml Andaj edhe korpusi i vepreumls poetike eumlshteuml i

gjereuml i pasuruar me veprat e autoreumlve teuml rinjeuml dhe me

veprat e autoreumlve teuml deumlshmuar

Neuml vazhdim nga keumlto kateumlr qendrat do teuml shohim veteumlm

kriimtarineuml e dy poeteumlve kosovareuml Beqeuml Cufaj

(Gjermani) dhe Anton Marku (Austri)

Beqeuml Cufaj neuml dekadeumln e fundit teuml shekullit XX botoi

dy peumlrmbledhje poetike Balada Budallqe (1994) dhe

205 (1996) Te peumlrmbledhja Balada Budallaqe kemi njeuml poetizim teuml dhimbjes individuale teuml peumlrqendruar

neumlsituata teuml vetmiseuml seuml madhe qeuml shprehin mallinpeumlr

humbjen dhe mungeseumln e njereumlzve teuml dashur si neuml elegji

dashurie peumlr veteumln e dyteuml Pastaj neuml keumlrkim teuml shenjave

teuml mbetura nga takimet e shkuara poeti beumln peumlrpjekje teuml

risjell kujtime dashurie neuml koheuml reale duke beumlreuml qeuml tema

e dashuriseuml teuml dominoj neuml shprehjet e tij poetike

Jeta qeuml na ndau pa na pyetur fare

Peumlr planet feumlmijeumlt lumturineuml

E shitur sheumltitoreve teuml jeteumls

Tashti qan peumlr mua dhe peumlr veten

Jemi neuml robeumlri sa hereuml ta kam theumlneuml S beumln teuml qajmeuml peumlr dashuriteuml e humbura

Atdheun e tradhtojmeuml

De Radeumln pyete e dashur teuml tregon

Pa atdhe s ka dashuri

Lumi i jeteumls shqip po eceumln (Cufaj 1994 33)

Peumlrmbledhja Balada

Budallqe plot me

figura metaforike

poetizon copeumlza jete

qeuml laneuml gjurmeuml personale dhe

nacionale Shenjat e

jeteumls te ky libeumlr dalin

edhe neuml formeuml titujsh

te kateumlr kapitujt qeuml

ndeumlrtojneuml struktureumln e

librit Keumlngeuml

tatuazhesh Elegji peumlr

veteumln e dyteuml

Meikjedhe Grafite

Teuml kateumlr titujt veumlneuml neuml

pah rikrijimin e situatave teuml lidhura

peumlr kujtimet e poetit e

teuml shkruara neuml poezi

Njeumlsoj peumlrmbledhja e dyteuml poetike 205 peumlrshkohet nga

gjuha e pasur e figurave si mundeumlsi peumlr teuml krijuar situata

teuml reja nga njeuml koheuml e shkuar qeuml do teuml thoteuml se figura neuml

keumlto poezi luan rolin e saj si fuqi peumlr teuml shprehur me

shkrim ngarkeseumln emocionale teuml poetit por edhe peumlr

teumlshkruarneuml leteumlr njeuml pjeseuml teuml realitetit duke krijuar njeuml

poezi ngjasheumlmsikur teumlshohim njeuml fotografi Peumlr ta provuar keumlteuml mendim neuml vazhdim sjellim njeuml gjendje

emocionale teumlshprehur me heshtje neumlpeumlrmjet figureumls seuml

reticcedilenceumls

O Zot Si sacutee kam njeuml eumlndeumlrr

tacutei shoh syteuml e shuar Po shuhem(Cufaj 1996 5)

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

49

Neuml teumlreumlsi figura si shprehje e zgjedhur peumlr krijimin e

poeziseuml te Cufaj ruan statusin e njeuml prej parimeve

themelore peumlr shkrimin e saj

Poeti kosovar Anton

Marku meuml 2010 neuml

gjuheumln shqipe dhe

gjermane botoi

peumlrmbledhjen poetike

Vizioni blu teuml

strukturuar neuml peseuml

kapituj Ngjyra e paqes

Njolla dielli Metafora e

liriseuml Tingulli i shiut

Shtegtim shpirteumlrash Pra libri Vizioni blu

peumlrveccedil peumlr lexuesin

shqiptar eumlshteuml i

peumlrkthyer edhe neuml

gjuheumln gjermane peumlr

lexuesin austriak

Marku emigrant neuml shtetin austriak teuml shkruarit e

poeziseuml e peumlrcepton si meumlnyreuml jete neumlpeumlrmjet seuml cileumls

autoreumlt shqiptareuml kaneuml sjelleuml njeuml frymeuml teuml re neuml leteumlrsineuml

e diasporeumls konkretisht neuml leteumlrsineuml austriake si peumlr nga

temat qeuml trajtojneuml stili i shkrimit apo qasja ndaj fjaleumls seuml shkruar si shenjeumlzim estetik Madje kjo qasje eumlshteuml

edhe njeuml ndeumlr arsyet kryesore qeuml leteumlrsia shqipe jo dhe

aq e njohur peumlr lexuesin austriak teuml vlereumlsohet ccedildo diteuml

e meuml shumeuml si vlereuml e shtuar Sipas Markut leteumlrsineuml

shqipe me leteumlrsiteuml e vendeve tjera europiane e peumlrafron

harmonia mes mendimeve larmia e narracionit

meditimi reflektiv apo mesazhi artistik por edhe pasuria

e figurave stilistike si metafora simboli krahasimi etj

Ky mendim mund teuml lexohet si proveuml teorike se poezia

e shkruar me gjuheuml figurative sikur edhe ajo qeuml shkruhet

me gjuheuml teuml zakonshme gjeneron kuptime teuml figurshme qeuml teuml zakonshmes i japin kuptim teuml jashteumlzakonsheumlm neumln

driteumln e reflektuar nga shpirti bota e poetit (Rrahmani

2003 119) Prandaj peumlr ta kuptuar poezineuml e Markut

eumlshteuml i pamjaftuesheumlm leximi i pareuml apo rileximi ajo

keumlrkon njeuml lexim alegorik peumlr ta kuptuar mesazhin e saj

Shenja teuml tilla alegorike jep poezia Neuml ikje e

karakterizuar edhe peumlr tonin melankolik

Nuk pateumlm koheuml

Koheumln ta presim

As ateumlhereuml kur liria ishte

E teuml gjitheumlve dhe e askujt

Mbi qiellin toneuml Ngadaleuml po digjet

Eumlndeumlrr dikur e pareuml

Para se teuml pereumlndojeuml

Do beumlhet meuml mireuml

Peumlr teuml keqen toneuml (Marku 2010 45)

Poeteumlt Cufaj dhe Marku neuml keumlto dy dekada arriteumln

komunikimin me publikunlexuesin shqiptareuml dhe teuml

huaj neuml veccedilanti ateuml gjermanfoleumls neumlpeumlrmjet shprehjes

poetike si njeuml fuqi peumlr teuml shkruar ndjesiteuml personale por

edhe situatat dramatike neumlpeumlr teuml cilat kaloi populli i Kosoveumls Pra poeteumlt krijuan njeuml lloj komunikimi teuml

veccedilanteuml neumlpeumlrmjet gjuheumls si elementi qendror i

ligjerimit teuml rregullteuml e qeuml te ligjeumlrimet poetike shtrihet

peumlrtej funksionit teuml shprehjes seuml thjeshteuml peumlr teuml marreuml

funksione teuml reja stilistike semiotike tematike (Hamit 2005) Sipas Hamitit kjo e fundit funksionon neuml disa

nivele me fillim neuml nivel lokal peumlr t`u shtrireuml neuml ateuml

universal keumlshtu qeuml gjuha merr fuqi peumlrcaktuese peumlr

stilin e poetit

Si peumlrfundim poezia e re e migracionit e dy dekadave teuml

theksuara meuml larteuml nxjerr neuml pah tendenceumln e poeteumlve

peumlr ruajtjen e vazhdueshme teuml lidhjes kulturore e letrare

me atdheun Poeteumlt qeuml peumlrmendeumlm dhe poeteuml tjereuml neuml

diasporeuml vepreumln e shkruar neuml qendrat europiane ku

jetonin e publikuan edhe neuml Kosoveuml si shenjeuml peumlr tu identifikuar me vendin e origjineumls brenda konceptit teuml

tjetrit teuml teuml huajit Keumlteuml keumlmbeumlnguleumlsi duhet ccedilmuar duke

paseuml parashysh se neuml Ballkan prej ku edhe vijneuml poeteumlt

shqiptareuml koncepti i tjetrit eumlshteumli debatuesheumlm neuml

vazhdimeumlsi Studiuesja bullgare Maria Todorova neuml

studimet e saj (derisa hulumtonte ontologjineuml e

Ballkanit) vlereumlson se sfidat politike kulturore dhe

historike qeuml kaneuml kaluar popujt gjateuml bashkeumljeteseumls

qindravjeccedilare neuml Ballkan vijneuml si pasojeuml e njohjes apo

edhe mosnjohjes seuml konceptit teuml tjetrit (Todorova

1999163-171)

Kur kemi parasysh faktin se leteumlrsia shqipe eumlshteuml njeuml

leteumlrsi e vogeumll dhe pak e njohur peumlrtej kufijve ballkanik

kuptojmeuml se poezia e migracionit kontribuoi

veccedilaneumlrisht neuml njohjen dhe promovimin e gjuheumls shqipe

vlerave letrare identitare e kulturore teuml Kosoveumls neuml

qendrat ku u zhvillua Po ashtu kontribuoi neuml krijimin e

urave kulturore me popujt e tjereuml emigrant dhe vendeumls

si dhe hapi rrugeuml peumlr njohjen e poeziseuml shqipe teuml

Kosoveumls neuml rrafshin ndeumlrkombeumltar duke prezantuar njeuml

segment teuml jeteumls shoqeumlrore para lexueseve teuml huaj

Refernca

Anton Marku Vizioni blu-Die blaue vision Klubi Letrar

bdquobdquoGjon Nikolleuml Kazazirdquo Gjakoveuml 2010

Beqeuml Cufaj Balada Budallaqe Rilindja Prishtineuml

1994

Beqeuml Cufaj 205 Dukagjini Pejeuml 1996

Maria Todorova Is the Other a useful cross-cultural

concept Some thoughts on its implication to the Balkan

regionrdquo Berghahn Books Internationale

Schulbuchforschung Vol 21 No 2 (1999)

Mimoza Hasani Pllana Shtegtimi i shqipes neuml Europeuml

OLYMP Prishtineuml 2019 Sabri Hamit Tematologjia ASHAK Prishtineuml 2005

Zejnullah Rrahmani Leximi dhe shkrimi Faik Konica

Prishtineuml 2003

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

50

Mr Sc e gjuhёsisё Prof Migena Arllati Gjakovё

Eksplorim poetik peumlr Mirditeumln

Refleksione rreth librit ldquoMirditeuml e mirditoreumlrdquo teuml autorit Hasan Hasani ndash Peumlrkola

Teuml vizitosh Mirditeumln keumlteuml

perleuml malore me bukuri teuml

rralla eumlshteuml jo thjesht njeuml rast

qeuml duhet shfryteumlzuar por njeuml

nder qeuml secili shqiptar do ta

konsiderojeuml teuml tilleuml sapo teuml

hedheuml hapat e pareuml neuml keumlteuml

vend Neuml ccedildo koheumlsi Mirdita

eumlshteuml konsideruar njeuml treveuml e

virgjeumlr peumlr nga bukuriteuml e rralla natyrore si dhe krahina

meuml e pashkelur nga keumlmba e

pushtuesit meuml e pabindura

ndaj ligjeve teuml huaja teuml

ardhura dhunsheumlm neuml shekuj

Sa hereuml qeuml bie fjala peumlr Mirditeumln meuml vjen ndeumlr mend

miss Edit Durham e cila pasi kishte beumlreuml njeuml xhiro fort teuml

gjateuml neumlpeumlr maleumlsiteuml e Shqipeumlriseuml seuml Veriut kish

vendosur teuml kthehet neuml Mirditeuml ku sikurse shkruan hasi

neuml njereumlz besnikeuml teuml afteuml peumlr teuml adhuruar diccedilka heroike qeuml ishin teuml gatsheumlm teuml ndiqnin parimet e tyre deri neuml

vdekje Udheumltarja angleze i peumlrshkruan me veumlrteteumlsi

keumlto mbresa neuml librin ldquoHigh Albaniardquo ku ndalet gjereuml e

gjateuml neuml kontekstin historik teuml krahineumls seuml shtrireuml peumlrmes

shtigjeve teuml thepisura teuml mbushura me mikpritje

Ereumlrat tronditeumlse teuml koheumlve kaneuml beumlreuml qeuml njereumlzit teuml

detyrohen teuml leumlvizin teuml shpeumlrngulen e teuml peumlrplasen neuml

aneuml teuml ndryshme teuml trojeve dhe kjo neuml teuml shumteumln e

rasteve ka sjelleuml si pasojeuml ndryshimin e emeumlrtimit teuml

familjes Nuk eumlshteuml aspak e lehteuml teuml niseumlsh nga fillimi

diku gjetkeuml njeuml rrjedheuml jete teuml ndeumlrprereuml detyruesheumlm neuml vendin e origjineumls por shumeuml meuml veumlshtireuml se kjo eumlshteuml teuml

ndryshosh qofteuml edhe veteumlm neuml veumlshtrim teuml jashteumlm neuml

pjeseuml teuml reumlndeumlsishme teuml qenies a peumlrkateumlsiseuml apo teuml

braktiseumlsh njeuml pjeseuml teuml konsiderueshme teuml identitetit teuml

trasheumlguar Shqiptareuml teuml zonave teuml ndryshme neumln

presionin dhunues teuml rrethanave e kaneuml beumlreuml keumlteuml duke

rifilluar njeuml jeteuml teuml re diku neuml njeuml tjeteumlr zoneuml por teuml jesh

mirditor do teuml thoteuml neuml jeteuml teuml jeteumlve teuml mbetesh i tilleuml

pavareumlsisht se ku do teuml t‟gjuajneuml dallgeumlt e jeteumls

Neuml Dushkajeuml teuml Gjakoveumls neuml fshatin Shqiponjeuml (ish Jabllaniceuml) ndodhet njeuml lagje teuml cileumln vendasit e quajneuml

Lagja e Peumlrkolajve Njereumlzit deumlshmojneuml se keumltu janeuml

vendosur Peumlrkolajt e ardhur nga Domgjoni i Mirditeumls

histori qeuml i peumlrket shekullit teuml 18-teuml Thuhet se i pari

Pren Kola me teuml veteumlt kish ndeumlrruar tri fshatra derisa u

vendos neuml Jabllaniceuml e konvertimi i feseuml do teuml ndodhte

rreth shtateuml dekada meuml voneuml Hasan Hasani - Peumlrkola

nuk eumlshteuml as meuml shumeuml e as meuml pak se pasardheumls prej

njeumlrit nga keumlta mirditoreuml Kur e pyet peumlr Mirditeumln atij i

ndizet bebja e syrit ndeumlrsa fjala nuk i bindet teuml

artikulohet e teuml daleuml neuml ajeumlr menjeumlhereuml pasi e pengon

emocioni Dhe thoneuml se emocioni nuk ka zeuml Autori

pra ka origjineuml teuml pasteumlr nga Mirdita ndaj kur i duhet teuml flaseuml peumlr vendin dhe njereumlzit e tij teuml origjineumls ndjen sikur

damareumlt neumln leumlkureuml i fryhen dhe gjaku turret furisheumlm

dejve ashtu si lumi Mat rrjedheumls seuml tij Ai eumlshteuml

domgjonas Sot e treqind vjet meuml pareuml kur teuml pareumlt e tij

u larguan prej andej siccedil duket kaneuml leumlneuml peng neuml tokeumln

mirditore diccedilka teuml madhe e cila i beumln edhe sot e keumlsaj

dite pinjolleuml si HASAN HASANI qeuml teuml keumlrkojneuml

ldquovuleumlnrdquo e veumlrteteumlsiseuml seuml origjineumls vuleuml qeuml tek ai thirret

PEumlRKOLA Edhe pse gjeneratat e meumlvonshme teuml

familjes seuml tij janeuml vendosur neuml Dushkajeuml teuml Gjakoveumls

Hasani e ka pasur Mirditeumln me vete qeuml kur ka qeneuml neuml koheumln e keumlngeumlve teuml djepit neuml rreumlfenjat neuml odeumln e

burrave neuml tregimet e ardhura brez pas brezi peumlr burrat

dhe trimat dhe keumlshtu me dhjeteumlra e qindra histori

mirditore kaneuml fjetur brenda tij duke ndeumlrtuar njeuml boteuml

meuml vete boteuml teuml cileumln do teuml vinte momenti teuml na e

shfaqte hapur neuml njeuml veumlllim teuml teumlreuml poetik

ldquoMirditeuml e mirditoreumlrdquo njeuml veumlllim prej 222 faqesh me

poezi kushtuar atij areali gjeografik human dhe

shpirteumlror teuml cilin autori e peumlrcakton qeuml neuml titull neuml fakt

eumlshteuml shumeuml meuml shumeuml se thjesht njeuml veumlllim poetik

Autori gdhend neuml teuml si teuml ishte njeuml peumlrmendore Mirditeumln e tij teuml cileumln e ka pasur brenda vetes gjitheuml

jeteumln mirditoreumlt e tij me teuml cileumlt ndan teuml njeumljteumln ADN

teuml njeumljteumln teuml djeshme me synimin peumlr teuml ndeumlrtuar

dimensionin e seuml sotmes Teuml sotmen pasi pikeumlrisht sot

me keumlteuml veumlllim autori na deumlshmon pashkeumlputshmeumlrineuml e

identitetit teuml tij E neseumlrmja tashmeuml veccedilse eumlshteuml e sigurteuml

sepse hallkat e zinxhirit janeuml lidhur dhe ato funksionojneuml

neuml favor teuml vazhdimeumlsiseuml seuml materies Peumlrpjekjet

autoriale teuml tij meuml kujtojneuml ldquopeumlrpeumllitjetrdquo e Pjeteumlr Budit

peumlr teuml deumlshmuar traditeumln bazuar neuml parimin atdhetar e

kulturor autentik ldquohellipTeuml mos gjindem i harruom keumlteuml jeteuml tue shkuomrdquo Dy vjet meuml pareuml Hasan Hasani botoi

monografineuml ldquoPeumlrkolajtrdquo libeumlr teuml cilin e konsideronte

obligim ndaj gjenezeumls ndaj pararendeumlsve e deri te keumlta

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

51

teuml sotmitOrigjina eumlshteuml peumlr njeriun si rreumlnja peumlr pemeumln

Sado qeuml pema teuml rritet e teuml leumlshojeuml degeuml sado teuml mbushet

sytha e lule gjithccedilka neuml teuml eumlshteuml rezultat i ushqimit qeuml

vjen nga rreumlnjeumltKeumlshtu edhe njeriu Sado teuml rritet e teuml madhohet neuml jeteuml kudo teuml shkojeuml e ccedilkado teuml beumljeuml

gjithmoneuml veprimi i tij do t‟i referohet rreumlnjeumlve nga ka

daleuml Peumlr shkrimtarin Hasan Hasani - Peumlrkola rreumlnja ka

leumlshuar ushqim neuml plot shtateuml dekada E kemi pareuml ateuml

neuml botime e vepra teuml shumta krijuese poetike e

studimore por kam bindjen se ky botim i fundit vjen si

ajo vera e vjeteumlr e ruajtur me kujdes peumlr koheuml dhe miq

teuml veccedilanteuml Dhe ja erdhi momenti qeuml brendia e ruajtur

brenda shpirtit skuteumls meuml teuml sigurteuml teuml njeriut teuml

shpeumlrthejeuml teuml daleuml nga vetvetja dhe teuml artikulohet qarteuml

neuml njeuml veumlllim teuml teumlreuml krijimesh poetike

Neuml fakt do t‟i mbetesha borxh autorit neumlse keumlteuml veumlllim

do ta quaja thjesht njeuml veumlllim poetik pasi libri veumlrtet

peumlrmban veteumlm poezi por me aneuml teuml leumlndeumls qeuml trajton ai

na veuml neuml preheumlr njeuml thesar teuml veumlrteteuml njeuml miniereuml e cila

sa meuml shumeuml geumlrmohet neuml teuml aq meuml shumeuml vazhdon teuml

befasojeuml dhe keumlnaqeuml me pasuriteuml e saj Si gjithmoneuml

shpirti i tij prej artisti teuml fjaleumls e beumln teuml ndjehet i

privilegjuar neuml shprehjen e ndjesive ndeumlrsa nga ana

tjeteumlr qenia e tij prej nipi e steumlrnipi mirditor e beumln teuml

ndjehet i ndjesheumlm dritheumlrues ndaj kulleumls seuml vjeteumlr

gurreumls seuml pashtershme teuml ujit brisk ajrit teuml flladitsheumlm qeuml duket sikur teuml ccedilan leumlkureumln reve teuml cilat peumlr pak mund t‟i

prekeumlsh me doreuml nga maja e kreshteumls varreve me gureuml

stralli teuml steumlrgjysh katragjysheumlrve e plot e plot

fragmenteve teuml tjera teuml keumlsaj bote teuml madhe mirditore

Duket sikur shpirti i poetit eumlshteuml i vogeumll peumlr t‟i nxeumlneuml teuml

gjitha keumlto aq meuml tepeumlr peumlr t‟i mbajtur brenda vetes neuml

vite e dekada Por damarin e tij e furnizon ajo rreumlnja qeuml

thameuml meuml sipeumlr rreumlnja teuml cileumln ai me keumlteuml veumlllim

poezisheuml po e ujit e po e ushqen bukur mireuml peumlr ta

rigjeneruar edhe njeumlhereuml ashtu siccedil i deumlshiron e gjitheuml

qeniaNeuml krijimtarineuml 50 vjeccedilare shkrimtari Hasan Hasani ka shkruar e ka theumlneuml bollsheumlm rreth shumeumlccedilkaje

qeuml ka qeneuml pjeseuml e frymeumlzimit teuml tij letrar dhe pjeseuml e

interesimit teuml tij studimor Por ldquoMirditeuml e mirditoreumlrdquo e

ka beumlreuml shpeshhereuml teuml ndjehet i vogeumll i pafuqisheumlm i

dritheumlruar sepse teuml gjitheuml ndjehemi feumlmjeuml ndjehemi teuml

vegjeumll kur kthehemi tek neumlna Dhe Mirdita peumlr teuml eumlshteuml

si neumlna gjeneza ushqimi (shpirteumlror) pavdekeumlsia

Udheumltimi poetik paraprihet nga udheumltimi fizik Pasi ka

prekur me gjymtyreumlt e tij ccedildo vend e ccedildo skuteuml peumlr teuml

cileumln kish deumlgjuar e kish imagjinuar vite me rradheuml pasi

ka pareuml me syteuml e tij ngjyreumln e qiellit dhe teuml tokeumls mirditore pasi ka nderuar djepat kullat dhe varret ai neuml

krah me muzeumln i peumlrvishet misionit teuml krijimit Autori e

peumlrshkruan poetikisht hap pas hapi relievin e keumlsaj zone

njeuml brez i gjereuml gjeografik qeuml nga Bjeshka e Kaccedilinarit

Ara e Skeumlnderbeut Munella Zepa Bjeshkeumlt e Oroshit

Valmori Kroi i Bardheuml e deri neuml majeumln e Kunoreumls

Lugina e Peumlrroit teuml Urakeumls njeuml seumlreuml shpellash si shpella

e Meumlrkurthit shpella Kusia e Ndue Gjonit Shpella e

Akullit dhe ajo e Steumlrqokeumlve liqeni i Konajt e plot e

plot teuml tjereuml Toponimia autoktone beumln qeuml peumlrjetimet neuml

vargje teuml duken sikur jehojneuml nga shekujtPoeziteuml teuml renditura njeumlra pas tjetreumls teuml japin peumlrshtypjen sikur

ngjasojneuml me pjeseuml bdquopuzzles‟ teuml cilat kur bashkohen siccedil

duhet krijojneuml njeuml pamje funksionale neuml teumlreumlsi

Gjeografia e vendbanimeve asnjeumlhereuml nuk jepet e

shkeumlputur nga njereumlzit prandaj teksti dhe konteksti vendi dhe personazhi funksionojneuml si njeuml binom ku njeumlra

pjeseuml s‟mund teuml funksionojeuml pa tjetreumlnPeumlrshkrimet e

natyreumls seuml rralleuml e mahniteumlse asnjeumlhereuml nuk vijneuml teuml

shkeumlputura nga historia qindra vjeccedilare ku edhe pylli

edhe guri edhe majat e maleve e kaneuml njeuml historiNeuml

fakt keumltu gjithccedilka eumlshteuml deumlshmitare e historiseuml Teuml jepet

peumlrshtypja se ngado qeuml ta kthesh kokeumln do teuml deumlgjosh

deumlshmi mbi teuml veumlrteta e beumlma trimeumlri e heroizma qeuml teuml

befasojneuml duke teuml detyruar t‟i peumlrpish me sy e vesheuml Aq

i veumlrteteuml eumlshteuml autori neuml peumlrjetimet e vargeumlzuara saqeuml neuml

lexim e sipeumlr mua m‟u krijua peumlrshtypja se isha bashkeumludheumltare neuml rrugeumltimin e tij Pa e tepruar them se

m‟u duk se i vizitova keumlto vende se i pasheuml me syteuml e

mendjes peumlrshkrimet monologjet betejat kujat gjeumlmat

e gjithccedilka teuml sendeumlrtuar aty

Teuml tre kapitujt teuml titulluar ldquoLibri i pareumlrdquo ldquoLibri i dyteumlrdquo

dhe ldquoLibri i treteumlrdquo kulmojneuml me poemeumln ldquoUneuml mirditorirdquo

e cila jo rasteumlsisht eumlshteuml leumlneuml neuml mbyllje teuml librit ldquoKeumlngeuml

peumlr vete dhe Peumlrkolajtrdquo e kthen autorin neuml subjekt dhe

subjektin neuml pikeumlreferim Krijuesi poet keumltu vendoset

teumlreumlsisht neuml poziteumln e peumlrfaqeumlsuesit teuml farefisniseuml duke i

dheumlneuml vetes teuml drejteumln teuml flaseuml dhe teuml deumlshmojeuml neuml emeumlr teuml tyre ldquoPeumlrkolajt nrsquoDushkajeuml peumlrhereuml dereuml e hapur peumlr

mikun bukeuml dhaneuml me zemeumlr ccedilerdhe e ngrohteuml peumlr

udheumltarin haleuml neuml sy peumlr armikunhelliprdquo Nuk mungojneuml

elementet e veteumlkeumlnaqeumlsiseuml jo thjesht peumlr linjeumln e

vazhdimeumlsiseuml por edhe peumlr kompletimin e keumlsaj vlere

letrare dhe trasheumlgimore qeuml ai si autor si Peumlrkolaj po

nxjerr neuml driteuml ldquoE di Peumlrkolajt e moccedileumlm tashmeuml

ndodhen neuml amshim zili ma kaneuml edhe trsquovdekur qesh i

pari qeuml shkela nrsquotrollin e trsquopareumlve nrsquoshtegtim uneuml hyu

nrsquoqiell i mekurhelliprdquoAutori si Peumlrkolaj qeuml eumlshteuml ndjen se

ka peumlrmbushur njeuml mision i cili e tejkalon duksheumlm misionin letrar Ky mision shkon peumlrtej shkrimit teuml njeuml

vepre letrare pasi bart neuml vete motivin keumlrkues peumlr

rinjohjen dhe rigjetjen e gjenezeumls mision qeuml ka teuml beumljeuml

me synimet e tij jeteumlsore dhe si teuml tilla ato nuk i

peumlrkasin veteumlm planit letrar por edhe planifikimit

jeteumlsor ldquoKeumlshtu u rrit ky plak srsquoe di nga Mirdita a

Dushkaja qeuml vargje shkroi me lothelliprdquo Notat

emocionale arrijneuml nivele kulmore kur autori gjithccedilka

nga e djeshmja dhe e sotmja e qenies seuml tij e lidh

pazgjidhshmeumlrisht neuml peumlrmbyllje kur bindsheumlm vulos

ldquoPinjoll Mirdite ndeumlr humbeumltira shkela nrsquoshtateumldhjetat

fjaleuml e varg guri neuml zemeumlr srsquomeuml gjunjeumlzuan kurreuml peumlrpjetat as tatpjetat Dushkaja mrsquou beuml emeumlr ndash Mirdita

mbiemeumlrrdquo

I teumlreuml veumlllimi mund teuml konsiderohet si njeuml eksplorim

poetik peumlr Mirditeumln ku ndeumlrthuren mes tyre

keumlndveumlshtrimet shumeumlplaneumlshe gjeografike historike e

personale Nga ky ldquoeksplorimrdquo qeuml na ofron autori

lexuesi mbetet i ngopur me peumlrjetimet letrare e

emocionale e nga ana tjeteumlr i rritet keumlrsheumlria qeuml ta

vizitojeuml dhe ta eksplorojeuml veteuml ateuml

Gjakoveuml 15 maj 2020

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

52

Anton Marku Vjeneuml

Leteumlr armikut

I dashuri C E di se teuml kaneuml shkruar letra me mijeumlra para meje e do teuml

teuml shkruajneuml dhe po aq pas Mbase nuk do t‟i lexosh teuml

gjitha por keumlteuml timen jam i sigurteuml se do e marreumlsh neuml

duar Dhe ja pse uneuml iu takoj atyre qeuml nuk e kalojneuml

jeteumln duke u fshehur pas hijes seuml tyre por qeuml i dalin asaj

peumlrballeuml Neuml aneumln tjeteumlr uneuml e shikoj shfaqjen teumlnde nga

perspektiva e keumlmbeumlsorit ti nga ajo e voziteumlsit uneuml

deumlshiroj teuml arrij sa meuml voneuml neuml cak ti sa me shpejt

Neuml keumlteuml shkrim nuk do ta peumlrmend emrin Ty qeuml na dole

neuml rrugeuml dhe na ndeumlrpreve udheumltimin neuml mes do teuml teuml

quaj thjeshteuml C Neuml vendin tim ishte njeuml grup muzikor me emrin teumlnd teuml cilin e adhuronin teuml gjitheuml Tash e teumlreuml

bota e urren emrin teumlnd saqeuml neuml keumlteuml gareuml nuk do teuml kesh

konkurenceuml teuml denjeuml neuml keumlteuml shekull Do teuml fitosh

bindsheumlm

Keumlta rreshta i kam shkruar sot por mendimet janeuml teuml

djeshme Pra ti qeuml vret e nuk dukesh ti qeuml jeteumln e ndave

neuml dy pjeseuml ateuml para dhe pas teje mbase tash pret qeuml kjo

koheuml teuml quhet epoka jote por jo ajo do teuml quhet bdquobdquoKoha

e Mospeumlrkuljes‟‟ Sado qeuml mund teuml tingeumlllojeuml e

ccediluditshme neuml njeuml meumlnyreuml ne teuml kemi ftuar veteuml Po po ne Pasi qeuml me paraardheumlsit tu nuk u moreumlm seriozisht

ateumlhereuml i bie qeuml ne ta kemi hapur dereumln me njeuml doreuml

Tash po provojmeuml qeuml me teuml dyjat ta mbyllim por kot

Por le t‟i themi gjeumlrat me rend Mbase do teuml doje teuml dije

meuml shumeuml peumlr boteumln qeuml gjete Neumlse po ja teuml tregoj uneuml

Tek ne peumlr shembull sa meuml shumeuml po zgjerohen teuml

drejtat e kafsheumlve aq meuml shumeuml po ngushtohen ato teuml

njereumlzve Rrugeumlve teuml qyteteve tona meuml tepeumlr bien neuml sy

grateuml e mbuluar se sa ato teuml zbuluara peumlrderisa meshkuj

fryejneuml buzeumlt me bdquobdquobotox‟‟ Shkurt neuml boteumln e teuml

peumlrgjumurve atje ku trupi eumlshteuml sheumlrbeumltor i shpirtit dhe jo e kundeumlrta teuml qeumlndrosh zgjuar eumlshteuml art neuml vete

Peumlr meuml tepeumlr janeuml disa gjeumlra qeuml duhet t‟i dimeuml veteumlm

uneuml dhe ti E kuptove Veteumlm ne teuml dy Ja peumlr shembull

ne ujin e bekuar po e mbajmeuml neuml shishe parfemi Me teuml

po speumlrkasim neumlnsqetullat jo bukeumln Pastaj e di ti se

natyra eumlshteuml ende dashmireumlse me ne Ajo na jep meuml pak

se sa i keumlrkojmeuml por meuml shumeuml se sa meritojmeuml Edhe sa

gjateuml nuk e di Ja uneuml peumlr shembull si besimtar i

neumlnshtrohem ploteumlsisht vullnetit teuml saj dhe teuml Pereumlndiseuml

Neuml ndeumlrkoheuml beumlj pjeseumln time teuml puneumls lutem

I dashuri C Sa i pameumlshirsheumlm qeuml je Po po u ndal furnizimi me ujeuml

rryma dhe internet Mos e thashteuml qielli Neuml keteuml rast

njeuml fqi imi nga kati i kateumlrt me njeuml grumbull tatuazhesh

neuml gjok me siguri do teuml ccedilmendej e do teuml ulurinte

bdquobdquogjithccedilka po por internetin jo Ateuml asesi Si do teuml ja

beumljmeuml pa facebook insta whatsbdquoup snpachat A jetohet

pa to Interneti do teuml jeteuml i fundit qeuml do teuml mund teuml

rreumlzohet Si Olimpi si bdquobdquoair force one‟‟ Ky ishull nuk

guxon teuml bjereuml‟‟ Ky tipi qeuml kur kishte filluar teuml merrej

me shitjen e patundhmeumlrive kishte gjithmoneuml e meuml

shumeuml para por gjithnjeuml e meuml pak koheuml E uneuml Uneuml tek

tash po i marr lakmi Albanit qeuml ka vite qeuml jeton bdquobdquooffline‟‟ Neuml bdquobdquogoogle‟‟ nuk mund teuml gjesh asnjeuml

fotografi teuml tij

Tani deteumlrat janeuml qeteumlsuar Veteumlm shiu i zgjon Ata nuk

e peumlrjashtojneuml mundeumlsineuml qeuml keumlteuml vit bota u dogj nga

zjarri qeuml veteuml e ndezi Sot eumlshteuml dita jote Ende po Por

do teuml vij dita joneuml ateumlhereuml edhe minjeumlt do teuml keneuml meuml

shumeuml se njeuml vrimeuml peumlr tu fshehur por ty nuk do teuml

mbetet asnjeuml Mund teuml beumlsh gjithccedilka por njeuml gjeuml nuk do

e arrish qeuml teuml beumlsh qeuml ne ta veumlmeuml veten neuml kryq teuml

vetkryqeumlzohemi Njereumlzimi ende beson neuml engjuj por ty duket se do teuml na duhet teuml teuml mundim teuml veteumlm

I dashuri armik

Shumiceumls pres nesh ti i mbylle gojeumln Neuml keumlto javeuml i

kemi pastruar lareuml e feumlrkuar duart meuml shpesh dhe meuml

gjateuml se asnjeumlhereuml meuml pareuml Neuml ora teteumlmbeumldhjeteuml nisin

duartrokitjet nga dritaret Teuml gjitheuml bashkeuml fetareuml meuml

pak teuml tilleuml dhe ateisteuml Ateuml qeuml nuk e arriti akush para

teje e beumlre ti Na bashkove neuml frikeuml vuajtje dhe

dhembje E rizbuluam dashurineuml peumlr njeumlri-tjetrin

Shpresoj teuml vazhdojmeuml keumlshtu edhe pas teje Do teuml doja

qeuml kjo teuml ishte e vetmja gjeuml qeuml do teuml trasheumlgonim nga ti

Duket se veteumlm gjyshja ime qeuml ka kaluar teuml njeumlqindatat

dhe teuml ngujuarit neuml bdquobdquoBig Brother‟‟ as sot neuml fund teuml

prillit ende nuk e kaneuml marreuml vesh se ti je duke beumlreuml

keumlrdineuml neumlpeumlr boteuml Mbase keumlshtu eumlshteuml meuml mireuml E diku

ende po luhet kampionati i futbollit

Kurreuml i yti

me peumlrsheumlndetje teuml ftohta

i papeumlrkuluri

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

53

Tahir Bezhani Gjakoveuml

Teuml vdeseumlsh i dehur

Ka koheuml qeuml mendohem Diteumln e nateumln shqeteumlsohem

Kur meuml turren aq zjarrsheumlm syteuml e tu

E neuml qenien time shprushin kujtime

Shikimet leumlneuml vrima teuml hapura

Kullojneuml loteumlt peumlrplasin ngrirjen e ashtit

Puthjet e njeuml kohe zjarr e shkrumb

Edhe tani ende ka zjarr neumln hirin e fjetur

Neuml shtratin e bukuriseuml seuml paharruar

Neuml dukje i fikur tymon e flet me mall

Si shikimet tua qeuml shpojneuml prore

Si gacat e mbuluara qeuml djegin shpirtin

Deumlshirat rrineuml neuml pritje gjithhereuml

Eja eja e putheumlm mos shiko e ndrojtur

Dehu dehu fort

S‟ka gjeuml meuml teuml bukur se vdekja i dehur

Po teuml takova viza vizeuml me vdekjen

Pa puthjen teumlnde nuk iki andej

O Khajam i shkreteuml

Si e pive gjitheuml ateuml vereuml neuml jeteuml

E mbete kurreuml i pa vdekur

Kur nateumln nuk flejneuml mendimet Pas lodhjes seuml diteumls

Tretur rrugeumlve teuml mundimshme teuml jeteumls

Prita i geumlzuar nateumln qeuml vjen me heshtjen

Me flladin e shlodhjes mashtruese pushim bebeumlzave

Qeshjet e nateumln janeuml gaz i diteumls seuml iku

Neuml shtratin tim shpesh jam trembur neuml eumlndrra

Krismat teuml lehta binin neuml dereumln e ccedilareuml pa rezeuml

Hije njereumlzish pa trajta zgeumlrdhiheshin

Donin dhunsheumlm teuml merrnin thesareuml teuml fshehur

Pa beumlreuml aspak lufteuml me shpirtin kryeneccedil

Teuml padoreumlzuarin e mendimeve teuml mia

Qeuml kishte kalleuml peseuml gishteumlrinjteuml e doreumls Peumlr teuml dheumlneuml driteuml neuml dhomeumln time

Nuk di kah iku nata kah u tret e papareuml

Mbeta i uritur nuk ia thasheuml dy-tre fjaleuml

Sillem veumlrdalleuml shtratit me dhimbjet qeuml s‟beumlzajneuml

Veteumlm flaka e gishteumlrinjteuml beumlneuml driteuml

Neuml mungeseuml teuml qirinjve teuml vjedhur

Sa meuml janeuml nxireuml thonjteuml e mishi rrjedh leumlng

A ka meuml bukur se teuml jetosh me vuajtjen e vuajtjes

Lufteuml mes njereumlzve peumlr pasuri e karrige

A ka meuml fisnikeumlri meuml thoni

Meuml thoni se ku ka

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

54

Sport

Dy ekipet e Arbeumlriseuml kampione

Vjeneuml 22 prill 2020 Neuml keumlto

koheumlra teuml jashteumlzakonshme vjen

njeuml lajm i mireuml sporti nga Vjena

Federata e Shahut e Vjeneumls

(httpswwwchess-viennaat)

mori vendimin lidhur me

peumlrfundimin e kampionatit teuml

shahut peumlr sezonin 20192020 duke shpallur edhe ekipin e dyteuml

teuml klubit Arbeumlria kampione neuml

ligeumln e kateumlrt teuml Vjeneumls (2

Klasse) Neuml teuml veumlrteteuml peumlr shkak

teuml situateumls seuml krijuar nga

pandemia nuk kishte kushteuml qeuml teuml

zhvillohej xhiroja e 9-teuml dhe e

fundit peumlr keumlteuml sezon neuml keumlteuml ligeuml

Ekipi i dyteuml i Arbeumlriseuml pas 8-teuml

xhirove teuml zhvilluara ishte neuml

vendin e dyteuml dhe peumlr tu shpallur kampion i nevojiteshin veteumlm

edhe 15 pikeuml nga 6 teuml mundshme

gjeuml qeuml ishte meuml se e realizueshme

Neuml lidhje me xhiron e mbetur

Federata e Shahut e Vjeneumls

vendosi qeuml teuml gjitha ndeshjet e

mbetura teuml regjistrohen me

rezultat teuml barabarteuml 33 Neuml keumlteuml

meumlnyreuml pas ekipit teuml pareuml teuml

klubit teuml shahut Arbeumlria i cili disa

javeuml meuml pareuml u shpall kampion neuml ligeumln e dyteuml teuml Vjeneumls edhe ekipi

i dyteuml arriti teuml fitojeuml kamionatin

neuml ligeumln peumlrkateumlse keumlshtu qeuml nga

sezoni i ardhsheumlm qeuml teuml dy ekipet

do teuml luajneuml njeuml rang meuml larteuml neuml

ligeumln e pareuml teuml Vjeneumls (ekipi i

pareuml) dhe neuml ligeumln e treteuml (ekipi i

dyteuml) Pas organizimit teuml turneut

ndeumlrkombeumltar bdquobdquoArbeumlria 1rdquo neuml

Vjeneuml neuml tetor teuml vitit teuml kaluar e

neuml teuml cilin moren pjeseuml 57

shahisteuml e shahiste nga 14 kombe teuml boteumls klubi i pareuml shqiptar i

shahut neuml diasporeuml po peumlrmbyll

keumlshtu me sukses teuml

shkeumllqyesheumlm keumlteuml sezon sportiv

Shoqata sportive dhe kulturore

bdquobdquoArbeumlria‟‟ u themelua neuml takimin

konstituiv mbajtur me 16 dhjetor

2012 neuml Vjeneuml me ccedil‟rast u

zgjodh edhe udheumlheqja e ngushteuml

e saj neuml keumlteuml peumlrbeumlrje Kadri Berbati (kryetar) Xhevat Xhemaili (neumlnkryetar)

Agron Ccedilika (trajnerkapiten) Anton Marku (sekretar) dhe Avdyl Gjocaj

(arkatar) Ajo u u regjistrua praneuml organeve peumlrgjegjeumlse austriake me 17 janar

2013 me numeumlr regjistrimi ZVR-Zahl 574405097

Neuml shtator teuml vitit 2013 klubit i shahut bdquobdquoArbeumlria‟‟ filloi garat neuml ligeumln e dyteuml teuml

Landit teuml Vjeneumls Duke pareuml interesimin e madh teuml shahisteumlve shqiptareuml me

banim teuml peumlrkohsheumlm neuml Austri peumlr hereuml teuml pareuml neuml historineuml e diasporeumls shqiptare neuml keumlteuml shtet mik nga sezoni 20162017 klubi i shahut bdquobdquoArbeumlria‟‟

garon me dy ekipe ekipi i pareuml neuml ligeumln e dyteumlteuml Federateumls seuml Shahut teuml Vjeneumls

dhe ekipi i dyteuml neuml ligeumln e kateumlrt teuml kryeqytetit austriak

Klubi ka vendosur dhe zhvilluar kontakte teuml rregullta dhe korrekte me zyrtareuml

teuml federateumls seuml shahut teuml Vjeneumls dhe klubet tjera Peumlr sukseset e tij kaneuml shkruar

gazeta teuml ndryshme neuml gjuheumln shqipe dhe gjermane

Disa nga shahisteumlt e klubit Arbeumlria

Peumlrveccedil garimit neuml ligeuml ky klub i shahut po tregohet aktiv edhe neuml

peumlrditshmeumlrineuml e aneumltareumlve teuml tij dhe dashamireumlve teuml tjereuml teuml shahut duke

mbajtur takime teuml rregullta me aneumltareumltsi dhe duke organizuar shkeumlmbime

peumlrvojash neuml shah me mysafireuml teuml nderit apo mjeshteumlr teuml ftuar nga vendlindja

Tradicionalisht klubi organizon turne neuml shah peumlr nder teuml festave kombeumltare

asaj teuml 28 neumlntorit diteumls seuml pavareumlsiseuml seuml Shqipeumlriseuml dhe 17 shkurtit diteumls seuml

pavareumlsiseuml seuml Kosoveumls Kjo tregon njeuml pjekuri teuml bashkatdhetareumlve taneuml keumltu neuml

Austri teuml cileumlt janeuml kreativeuml dhe peumlrmes sportit manifestojneuml ndjenjat e tyre teuml

atdhedashuriseuml por dhe i tregojneuml boteumls se sporti i lidh dhe afron popujt pa

marreuml parasysh prejardhjen e tyre Prandaj neuml keumlto turne marrin pjeseuml edhe teuml

ftuar teuml nacionaliteteve teuml tjera teuml cileumlt priten me mikpritje e bujari shqiptare

Klubi i shahut Arbeumlria mbeumlshtetet nga Rrjeti i Bizneseve teuml Diasporeumls

Shqiptare peumlr Austri ndeumlrrmarjet ldquoAlbakopierdquo ldquoBlakaj Fenster amp Tuumlren‟‟

ldquoTimi Transrdquo ldquoAlushajrdquo ldquoGashi Fenster amp Tuumlrenrdquo etj

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

7

frymeumlzuesin e madh teuml riniseuml shqiptare peumlr Shqipeumlrineuml e

bashkuar

Neuml Europeuml Adem Demaccedili eumlshteuml perceptuar si figura meuml

pregnante e nacionalizmit shqiptar jo e njeuml nacionalizmi

primitiv e agresiv ballkanik por e njeuml nacionalizmi

mbrojteumls teuml substanceumls kombeumltare shqiptare sepse shqiptareumlt klasifikoheshin nga organizatat qeuml mbronin

popujt si popull i rrezikuar Me politikeumln e tij teuml

pakompromis dhe para seuml gjithash me gatishmeumlrineuml e

tij personale peumlr ccedildo lloj flijimi Adem Demaccedili ishte

njeriu qeuml i duhej Kosoveumls neuml keumlteuml udheumlkryq teuml ri historik

neuml fund teuml shekullit XX ai ishte neuml fakt i vetmi njeri neuml

Kosoveuml qeuml mund teuml mobilizonte njeuml maseuml kritike

njereumlzish qeuml ishte neuml gjendje peumlr teuml peumlrmbysur situatat

Dhe kjo peumlrmbysje e madhe mund teuml vinte veteumlm nga

njeuml krah politik i cili jo veteumlm s‟e peumlrjashtonte lufteumln e

armatosur por ateuml e nxirrte neuml plan teuml pareuml Njeuml politikeuml

pa krahun e saj teuml armatosur neuml rrethanat e ateumlhershme neuml Kosoveuml kur Serbia kishte koncetruar forca teuml meumldha

ushtarake dhe teknikeuml teuml madhe lufte neuml Kosoveuml ishte

njeuml faktor qeuml shpeumlrfillej e manipulohej lehteumlsisht nga

Beogradi Ateuml krah teuml politikeumls qeuml peumlrfshinte neuml

strategjineuml e ccedillirimit nga Serbia edhe lufteumln e armatosur

si peumlrbeumlreumls themelor meuml seuml miri e peumlrfaqeumlsonte Adem

Demaccedili Neuml fund teuml fundit dhe paraqitja e UCcedilK-seuml lidhet

direkt me politikeumln e tij dhe pakeumlnaqeumlsineuml me vendimet

e Konferenceumls seuml Dejtonit qeuml solli njeuml zgjidhje qeuml e

favorizoi elementin serb neuml Bosnje e Hercegovineuml dhe e

shpeumlrfilli ploteumlsisht faktorin shqiptar neuml Kosoveuml Me keumlteuml konferenceuml mori fund peumlrfundimisht politika e

iluzioneve pacifiste qeuml ccedillirimin e Kosoveumls e kishte

definuar si njeuml proces ekskluzivisht politik duke e

peumlrjashtuar neuml meumlnyreuml decidive lufteumln e armatosur si

elementin meuml qeneumlsor neuml rrugeumln e veumlshtireuml teuml ccedillirimit teuml

Kosoveumls nga Serbia

Neuml dhjetor teuml vitit 1995 u neumlnshkrua Marreumlveshja e

Dejtonit neuml Ohajo teuml Shteteve teuml Bashkuara teuml Amerikeumls

nga boshnjakeumlt kroateumlt e serbeumlt si paleuml ndeumlrluftuese e

Serbiseuml e Kroaciseuml si garantues teuml saj neuml njeuml aneuml dhe neuml aneumln tjeteumlr nga fuqiteuml e meumldha qeuml keumlrkonin t‟i jepnin

fund lufteumls seuml peumlrgjakshme neuml Bosnjeuml njeuml marreumlveshje

kjo qeuml nuk i solli qeteumlsi peumlr asnjeuml diteuml teuml vetme deri meuml

tani shtetit teuml ri teuml konfederuar teuml Bosnjeumls dhe

Hercegovineumls Edhe sot ky shtet peumlrjeton kriza

permanente ekzistenciale dhe mund teuml thuhet me ploteuml

gojeumln se BeH eumlshteuml njeuml shtet qeuml pa driteumln e jeteumls me vese

teuml lindura me teuml meta kongjenitale qeuml u dizajnuan neuml

Dejton neuml vitin 1995 Viteve teuml fund gjithnjeuml e meuml tepeumlr

po shtohen zeumlrat neuml Pereumlndim qeuml e keumlrkojneuml njeuml Dejton

II Po me Kosoveumln ccedil‟u beuml Ajo sbdquou peumlrmend fare neuml keumlteuml

konferenceuml sepse keumlshtu kishte keumlrkuar Sllobodan

Millosheviqi i cili duke qeneuml se me neumlnshkrimin e tij

neuml keumlteuml marreumlveshje i kishte siguruar asaj validitet

kujtoi se keumlshtu peumlrfundimisht do ta nxirrte Kosoveumln

keumlteuml vateumlr neuralgjike teuml Ballkanit nga rendi i diteumls seuml

politikeumls ndeumlrkombeumltare qeuml merrej me zgjidhjen e

krizave teuml mprehta politike neuml boteuml Dhe ky synim ogurzi i

kasapit albanofag teuml Ballkanit veumlrtet do teuml kthehej neuml njeuml

fakt teuml kryer e teuml dhembsheumlm historik sikur neuml Kosoveuml

me UCcedilK-neuml nuk do teuml kishte ndryshuar kursi i politikeumls

pacifiste e cila e peumlrmbysi situateumln qeuml me aksionet e

para largvajteumlse teuml 26 prillit teuml viti 1996 Veteumlm kateumlr

muaj pas Konferenceumls seuml Dejtonit historia e re e shqiptareumlve mori njeuml ktheseuml teuml forteuml e teuml papritur qeuml tre

vite meuml voneuml do teuml ccedilonte neuml bombardimin e Jugosllaviseuml

seuml Millosheviccedilit dhe ccedillirimin definitiv teuml Kosoveumls nga

soldateska serbe

Siccedil e thameuml meuml sipeumlr Adem Demaccedili u beuml peumlrfaqeumlsuesi i

pareuml politik i UCcedilK-seuml neuml njeuml koheuml qeuml asnjeuml politikan e

intelektual shqiptar neuml Kosoveuml nuk kishte guxim madje

as ta shqiptonte keumlteuml akronim Kishte vite qeuml Demaccedili e

kishte keumlrceumlnuar Beogradin me opcionin e kryengritjes

seuml armatosur por ishte shpeumlrfillur jo veteumlm nga

gjakpireumlsi serb qeuml kishte neuml dispozicion njeuml ushtri teuml fuqishme por edhe nga faktori ndeumlrkombeumltar qeuml hapur

ishte shprehur i keumlnaqur me njeuml zgjidhje minimal peumlr

Kosoveumln si autonomi politike krahinore Neuml keumlteuml

moment historik paraqitet neuml skeneumln politike edhe njeuml

hereuml neuml meumlnyreuml madheumlshtore Adem Demaccedili si peumlrkraheumls

i guximsheumlm i UCcedilK-seuml qeuml peumlrbeumlnte njeuml alternativeuml e

domosdoshme e peumlrpjekjeve teuml shqiptareumlve peumlr

pavareumlsineuml e Kosoveumls

Ai peumlr asnjeuml moment nuk ngurroi dhe as u tremb neuml

mbrojtjen politike qeuml i beumlri neuml keumlto momente delikate krijeseumls seuml re qeuml quhej UCcedilK Ne nuk do ta dimeuml kurreuml

sakteumlsisht se ccedilfareuml do teuml kishte ndodhur me teuml neumlse ajo

nuk do teuml kishte gjetur njeuml njeri teuml peumlrmasave teuml Adem

Demaccedilit qeuml e mbrojti ateuml UCcedilK-neuml si njeuml faktor

vendimtar neuml Kosoveumln e shkelur dhe teuml neumlnshtruar por

eumlshteuml meuml se e sigurt qeuml UCcedilK-ja pa njeuml zeuml teuml fuqisheumlm si

Adem Demaccedili do ta kishte pasur shumeuml veumlshtireuml neuml njeuml

ambient teuml tilleuml si shoqeumlria kosovare e koheumls qeuml ishte

peumlrshkuar thelleumlsisht nga iluzionet peumlr njeuml ndeumlrhyrje nga

jashteuml pa radikalizimin e politikeumls kosovare ndaj Serbiseuml

pushtuese Kishte ardhur momenti qeuml djelmeumlria shqiptare teuml rrokte armeumlt e lufteumls

Dy vite pas vdekjes seuml Adem Demaccedilit ende nuk dihet

shumeuml peumlr disa aspekte teuml rolit teuml Adem Demaccedilit neuml ateuml

qeuml quhet veprimtari ilegale neuml dhjetvjeccedilarin dramatik

1990-2000 Njeuml gjeuml eumlshteuml e sigurt keumlteuml e ka theumlneuml edhe

me gojeumln e tij pas greveumls seuml vitit 1994 neuml bdquoRilindjeldquo se

jo ccedildo gjeuml neuml lufteumln peumlr pavareumlsi kundrejt Serbiseuml duhej

beumlreuml peumlr driteuml teuml diellit Angazhimi politik legal pa

peumlrmaseumln tjeteumlr teuml tij veprimin neuml ilegalitet mbetet njeuml

angazhim shterrp pa rezultate neuml rrethana pushtimi

Keumlrkuesit e ardhsheumlm teuml Janusit politik Adem Demaccedili do

teuml zbulojneuml dimensione teuml reja teuml keumltij martiri qeuml gjitheuml

energjiteuml e jeteumls seuml tij i vuri neuml sheumlrbim teuml kombit e

atdheut teuml tij

Autori eumlshteuml shef i Konsullateumls seuml Peumlrgjithshme teuml

Republikeumls seuml Kosoveumls neuml Stuttgart

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

8

Ekskluzive

Mag phil Dr Kurt Gostentschnigg Graz

Bretkosa neuml ujin qeuml valon

ose kur teoriteuml e konspiracionit beumlhen realitet

Njeuml plak po rrinte para kasolles seuml

vet neuml bregun e njeuml liqeni dhe po

filozofonte mbi jeteumln kur pa njeuml

bretkoseuml neuml breg E kapi keumlteuml

bretkoseuml e solli neuml kasolle dhe e

futi neuml njeuml tenxhere me ujeuml qeuml

valonte Bretkosa keumlrceu e tmerruar nga tenxherja u hodh

jashteuml kasolles dhe u zhduk neumlpeumlr

shkurre Njeuml diteuml tjeteumlr plaku po

rrinte seumlrish para kasolles seuml vet

dhe mendonte mbi jeteumln Iu

kujtua bretkosa e cila me siguri

ishte djegur keq por i kishte

shpeumltuar situateumls me kurajeuml peumlr teuml

vazhduar jeteumln Neuml keumlteuml moment

burri pikasi peumlrseumlri njeuml bretkoseuml

neuml breg E zuri dhe e mori me

vete neuml kasolle Meqeuml keumlteuml hereuml nuk kishte gati ujeuml qeuml valonte e

vuri bretkoseumln neuml njeuml tenxhere me

ujeuml teuml ftohteuml dhe e vendosi

mbisobeuml Pastaj ndezi zjarrin Me

ccediludi plaku vuri re se bretkosa neuml

tenxhere rrinte e qeteuml Uji nxehej

gjithnjeuml e meuml shumeuml derisa filloi

teuml valonte Mireumlpo bretkosa rrinte

e qeteuml edhe neuml ujin e nxehteuml dhe

nuk beumlnte peumlrpjekje peumlr t‟i

shpeumltuar situateumls keumlrceumlnuese Plaku u geumlzua peumlr darkeumln e

papritur dhe vazhdoi teuml

filozofonte mbi jeteumln duke

rrufitur me shije supeumln e tij teuml

bretkoseumls

Neuml keumlteuml artikull nuk gjenden teuml

dheumlna burimesh por shumeuml fjaleuml

kyccedile Kush keumlrkon do teuml gjejeuml

gjithccedilka neuml internet Eumlshteuml e

reumlndeumlsishme qeuml secili teuml beumljeuml veteuml

keumlrkime dhe teuml formojeuml mendimin e vet Njeuml keumlshilleuml peumlr ata qeuml duan

teuml beumljneuml keumlrkime ndiqe gjurmeumln e

paraseuml dhe shmangiu mediave

mainstream dhe platformave mainstream si p sh Wikipedia Mbi veten time si

njeri uneuml shkruaj neuml koshienceumln e Hyjnores seuml pafundme dhe teuml Shpirtit teuml

pavdeksheumlm si dhe neuml koshienceumln e rizgjimit hapeumlsinor-kohor neuml boteumln

materiale keumlshtuqeuml uneuml shpresoj gjithmoneuml meuml teuml mireumln sepse di peumlr teuml mireumln

e peumlrjetshme dhe pres gjithnjeuml meuml teuml keqen sepse di peumlr teuml keqen kalimtare

Politikisht nuk qeumlndroj as majtas as djathtas por tek njeriu dhe njereumlzia Uneuml

nuk e vlereumlsoj meuml fare sistemin e korruptuar teuml partive por derisa ka ende parti do teuml votoj gjithmoneuml peumlr teuml keqen meuml teuml vogeumll aktuale sipas mendimit

tim Ata qeuml nuk lejojneuml meuml teuml peumlrccedilahen nga marionetat e fuqive teuml fshehta do

teuml kuptojneuml peumlr se po e kam fjaleumln Gjitheuml teuml tjereumlt qeuml janeuml ende viktima teuml

paditura teuml shpeumllarjes seuml peumlrditshme teuml trurit gjateuml gjitheuml jeteumls neumlpeumlrmjet

shkollimit dhe mediave teuml kontrolluara nga shteti do teuml meuml shajneuml ndash gjithnjeuml

sipas boteumlkuptimit teuml tyre ideologjik ndashose si ldquoteuml majteumlrdquo ose si ldquoteuml djathteumlrdquo

Neuml fillim teuml vitit 2019 kisha filluar me kumtesat e mia neuml YouTube mbi Jogeumln

Integrale teuml Sri Aurobindo-s dhe teuml Neumlneumls (Mirra Alfassa) kur diccedilka meuml ndaloi

teuml vazhdoja Si mund teuml flisja me kompetenceuml mbi realitetin e peumlrgjithsheumlm teuml

boteumlve meuml teuml larta dhe meuml teuml brendshme pa pasur njeuml ide mbi ngjarjet konkrete

neuml boteumln e jashtme dhe mbi forcat qeuml fshihen pas tyre Ekzistenca e seuml mireumls dhe seuml keqes ishte e qarteuml peumlr mua por nuk kisha asnjeuml ide se kush ishin teuml

mireumlt dhe kush teuml keumlqijteumlNeuml mars 2019 uneuml kisha ende besim tek demokracia

ndarja republikane e pushteteve dhe sistemi i partive sepse u peumlrkisja ende

ldquodeleve neuml gjumeumlrdquo Njeuml vit meuml voneuml neuml mars 2020 meuml neuml fund kuptova se neuml

teuml veumlrteteuml nuk shtrohej ccedileumlshtja cileumln parti teuml votojmeuml por peumlr heqjen e teuml gjitha

partive peumlr teuml mundeumlsuar pushtetin direkt teuml popullit teuml pakteumln neuml teori Ngaqeuml

peumlr njeuml pushtet direkt teuml popullit mund teuml flitet veteumlm neuml rastin e qytetareumlve

madhoreuml teuml cileumlt janeuml ccedilliruar nga shpeumllarja e trurit qeuml nga djepi gjer neuml vig neuml

njeuml demokraci teuml simuluar Uneuml meumlsova gjithashtu meuml neuml fund se ata teuml cileumlt

prezantoheshin nga mediat mainstream si teuml keumlqijteuml ishin neuml teuml veumlrteteuml teuml

mireumlt dhe anasjelltas Eumlshteuml e qarteuml se askush nuk eumlshteuml veteumlm i mireuml ose i keq Ne bartim teuml dyja tendencat brenda nesh Por me kalimin e koheumls beumlhet e

dukshme se cileumlt njereumlz ndjekin cileumln nga teuml dyja tendencat

Keumlshtu fillova teuml informohesha peumlrtej mediave mainstream dhe njeumlra meuml ccedilonte

tek tjetra derisa peumlrfundova shpejt tek lloj-lloj teuml ashtuquajturash ldquoteori teuml

konspiracionitrdquo teuml cilat quanin gjithccedilka teuml mundur p sh njeuml agjendeuml satanike

teuml njeuml rendi teuml ri boteumlror jashteumltokeumlsoreuml udheumltime neuml koheuml etj Meuml neuml fund u

beumlra i veteumldijsheumlm se kishte dy pozicione ekstreme teuml papajtueshme nga njeumlra

aneuml refuzimi i peumlrgjithsheumlm i teorive teuml konspiracionit dhe nga ana tjeteumlr

pranimi i peumlrgjithsheumlm i konspiracioneve gjithnjeuml e gjithkund E pyeta veten

A qeumlndron e veumlrteta diku neuml mes apo nuk mund teuml keteuml kompromis lidhur me

njeuml temeuml aq kontroverse Neuml qofteuml se veteumlm njeumlri nga teuml dyja ekstremet eumlshteuml i veumlrteteuml ndash ateumlhereuml cili Neuml qofteuml se teoriteuml e konspiracionit dalin si teuml veumlrteta

Njereumlzita do t‟i kuptojneuml dhe a do teuml mund t‟i durojneuml ato

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

9

Kritika kryesore ndaj teorive teuml

konspiracionit ndash njeuml nocion i

krijuar nga CIA ndash eumlshteuml se ato

shpjegojneuml rrethana komplekse

dhe teuml ndeumlrlikuara neumlpeumlrmjet

teorive thjeshteumlzuese E pyes

veten Pse e veumlrteta duhet teuml jeteuml e ndeumlrlikuar Ajo mund teuml jeteuml edhe

e thjeshteuml Duke marreuml parasysh

njeuml peumlrqendrim teuml tilleuml teuml pamaseuml

teuml pushtetit gjateuml shekujve ose

madje mijeumlvjeccedilareumlve ndash pse nuk

mund teuml keteuml njeuml konspiracion

boteumlror Neuml qofteuml se mund teuml keteuml

njeuml teuml tilleuml ateumlhereuml duhet teuml

merremi me teuml sepse neuml fund teuml

fundit beumlhet fjaleuml peumlr fatin toneuml teuml

peumlrbashkeumlt Dua teuml peumlrcjell keumltu

njeuml citat i cili besohet teuml jeteuml nga Bertold Brecht-i ldquoCcedilmenduria

beumlhet e padukshme kur ajo ka

marreuml peumlrmasa mjaft teuml meumldhardquo

Me keumlteuml shkon gjithashtu theumlnia

ldquoNjeuml geumlnjeshteumlr e cila peumlrseumlritet

mjaft shpesh dikur beumlhet e

veumlrteteumlrdquo A eumlshteuml ky shpjegimi peumlr

faktin se shpeumllarja e trurit teuml

maseumls eumlshteuml kaq e suksesshme

saqeuml teuml ashtuquajtureumlve

ldquokonspiracionisteumlrdquo nuk u besohet qysh prej fillimit Aktualisht

pyetja e madhe e fatit teuml

njereumlzimit eumlshteuml A ka njeuml agjendeuml

teuml fshehteuml teuml elitave Neuml qofteuml se

po A ka veteumlm njeuml apo disa teuml

cilat konkurrojneuml me njeumlra-

tjetreumln A nuk eumlshteuml i vendosur qeuml

prej koheumlsh Rendi i Ri Boteumlror

A do teuml vazhdojeuml Rendi i Ri

Boteumlror i vjeteumlr i njeuml skllaveumlrimi

teuml pashpirt apo do teuml keteuml seuml shpejti njeuml Rend teuml Ri Boteumlror teuml

ri teuml njeuml lirie shpirtploteuml

Kemi teuml beumljmeuml me njeuml lufteuml

informacioni neuml teuml cileumln na

prezantohen disa narrativa Ccedildo

narrativeuml ka neumlnnarrativa teuml cilat

dallohen neuml detaje nga njeumlra-

tjetra Ndeumlrkoheuml njohim peseuml

narrativa

Seuml pari Narrativa mainstream se

qeveria kujdeset peumlr teuml mireumln e popullit dhe na tregon gjithmoneuml

teuml veumlrteteumln neumlpeumlrmjet mediave

mainstream p sh neuml koheumln e

krizeumls seuml koronavirusit

Seuml dyti Narrativa e Rendit teuml Ri

Boteumlror Satanik teuml vjeteumlr neuml teuml

cilin popullsia boteumlrore

skllaveumlrohet dhe reduktohet p

sh neumlpeumlrmjet koronavirusit teuml

menduar fillimisht si vdekjeprureumls por pastaj teuml zbutur nga ndeumlrhyrja e

forcave teuml mira i cili duhet teuml sheumlrbejeuml tani si kal i Trojeumls peumlr heqjen e teuml

drejtave themelore ose neumlpeumlrmjet njeuml arme biologjike e cila kamuflohet si njeuml

vaksinim i detyruesheumlm

Seuml treti Narrativa e Rendit teuml Ri Boteumlror Satanik teuml ri neuml teuml cilin krokodili i

vjeteumlr (tri Romat US-demokrateumlt Obama Clinton Merkel globalizmi

fashizmi i majteuml) zeumlvendeumlsohet nga krokodili i ri meuml i madh dhe meuml i forteuml (QAnon Trump Putin Xi Fuqia Tripolare nacionalizmi fashizmi i djathteuml)

Seuml kateumlrti Narrativa e Rendit teuml Ri Boteumlror Spiritual teuml mundeumlsuar nga elita e

pushtetit shpirteumlrisht e zgjuar rreth QAnon-it Trump-it Putin-it Xi-ut Fuqiseuml

Tripolare e cila po e shfuqizon shtetin e thelleuml satanik neuml gjitheuml boteumln neuml teuml

cilin individi familja dhe kombi mund teuml shpalosen neuml liri harmoni dhe paqe

(p sh me energji teuml lireuml mjekeumlsi teuml re etj) duke ekzistuar ende rreziku i

kthimit prapa neuml egoizeumlm dhe i rikthimit teuml seuml keqes peumlr sa koheuml natyra

njereumlzore nuk eumlshteuml shndeumlrruar parimisht neuml njeuml hyjnore

Seuml pesti Narrativa e Manifestimit Supramental dhe e Jeteumls Hyjnore neuml Tokeuml

teuml mundeumlsuara nga Avatari Kalki Dy-Njeuml Sri Aurobindo dhe Neumlna (Mirra

Alfassa) neuml teuml cileumln nuk ka meuml mundeumlsi peumlr teuml keqen zhvilllimi beumlhet nga njeuml

e veumlrteteuml neuml njeuml teuml veumlrteteuml meuml teuml larteuml dhe nga njeuml peumlrsosuri neuml njeuml peumlrsosuri meuml teuml madhe si dhe pavdekshmeumlria e trupit eumlshteuml njeuml fakt duke njohur koheumln e

keumltij realizimi pra teuml ashtuquajtureumln ldquoOreuml teuml Pereumlndiseumlrdquo veteumlm Hyjnorja veteuml

Mund teuml ndodheuml qeuml seuml pari do teuml ccedilajeuml njeuml narrativeuml para se teuml realizohet njeuml

tjeteumlr Uneuml peumlr vete dise tek cila nga keumlto peseuml narrativa kam besim teuml ploteuml

Gjendja neuml gjitheuml boteumln po beumlhet gjithnjeuml e meuml serioze Neuml qofteuml se vazhdojmeuml

teuml mbyllim syteuml ateumlhereuml ne luajmeuml lojeumln e eliteumls seuml pushtetit e cila si pakiceuml

absolute sundon neuml meumlnyreuml perfide dhe manipuluese mbi popullin shumiceumln

absolute Na kaneuml futur tashmeuml neuml thes por ai nuk eumlshteuml i mbyllur ende Ne

mund teuml dalim ende dhe teuml vendosim veteuml peumlr fatin toneuml Por ne duhet teuml zgjohemi shpejt dhe teuml bashkohemi Ne jemi shumica Nuk duhet t‟i lejojmeuml

meuml eliteumls seuml pushtetit teuml na peumlrccedilajeuml neuml majtas dhe djathtas ndeumlrsa ajo ndash gjithnjeuml

sipas interesave teuml saj aktualeuml ndash teuml financiojeuml dhe peumlrkraheuml njeuml hereuml njeumlreumln paleuml

dhe njeuml hereuml paleumln tjeteumlr Keumlteuml e ka beumlreuml neuml teuml gjitha lufteumlrat e meumldha neuml teuml

kaluareumln Veteumlm njeuml shembull Kush e ka financuar ngritjen e Adolf Hitler-it

dhe e ka luftuar ateuml neuml fund Ne duhet t‟i quajmeuml gjeumlrat dhe aktoreumlt me emrin e

tyre dhe t‟i zbulojmeuml pa meumlshireuml teuml gjitha geumlnjeshtrat me teuml cilat na kaneuml

budallallepsur Ccedilfareuml duam ne peumlr feumlmijeumlt taneuml Liri apo skllaveumlrim Kjo eliteuml

e pushtetit dhe e financeumls e cila ka bashkuar neuml njeuml agjendeuml teuml fshehteuml

dhjetravjeccedilare ose madje shekullore financat ushtrineuml industrineuml shkenceumln

arsimin dhe mediat neuml njeuml kompleks gjigant ka prej koheumlsh mjetet peumlr teuml na veumlneuml pa meumlshireuml neumln zgjedheuml meuml pak me teuml keq ndash kjo do teuml ishte humbje

energjie ndash por meuml shumeuml me teuml mireuml keumlshtu qeuml shumica prej nesh nuk e veumlneuml

re aspak se janeuml beumlreuml sklleveumlr teuml pavullnet teuml sistemit teuml vendosur sipas deumlshireumls

seuml eliteumls seuml pushtetit Ne jetojmeuml qeuml prej disa vjeteumlsh ose madje dekadash neuml

njeuml demokraci teuml rremedhe neuml njeuml liri teuml rremeGeorge Orwell dhe Aldous

Huxley na beumljneuml teuml fala

A nuk vihemi shpesh neuml jeteuml para dilemeumls teuml shtiremi peumlr t‟iu peumlrshtatur

mainstream-it peumlr shkak teuml interesit teuml lindur nga lufta peumlr ekzistenceuml apo teuml

mbetemi vetvetja peumlr hir teuml detyrimit ndaj veumlrteteumlsiseuml seuml brendshme Vendimi

peumlr keumlrkimin e seuml veumlrteteumls neuml koheumln toneuml do teuml thoteuml deumlrrmimi midis mokrave

teuml lakmiseuml seuml pangopshme peumlr fitim teuml teuml pakteumlve dhe teuml shfryteumlzimit teuml pameumlshirsheumlm teuml teuml shumteumlve ose lufta donkishoteske me mullinjteuml e ereumls teuml

frymeumls seuml pashpirt teuml koheumls e cila po shitet tek kapitalizmi i koncerneve

neosocializmi ose ekofashizmi dhe e cila neuml sulmin e saj kundeumlr individit

familjes ose kombit synon gjithnjeuml e meuml shumeuml njeuml diktatureuml totalitare

boteumlrore Njeuml rrezik i tilleuml eumlshteuml meuml i madh sesa asnjeumlhereuml meuml pareuml neuml historineuml

e njereumlzimit sepse mjetet peumlr realizim nuk kaneuml qeneuml asnjeumlhereuml meuml pareuml aq teuml

shumta dhe aq efektive sa sot Kur mendoj peumlr mundeumlsiteuml e inteligjenceumls

artificiale e internetit teuml gjeumlrave e realitetit virtual dhe teuml peumlrzier (angl Virtual

and Mixed Reality) e transhumanizmit (angl transhumanism) e kontrollit teuml

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

10

mendjes dhe koshienceumls (angl

MKULTRA monarch mind

control) e 5G-seuml Social

Engineering-ut Genetic

Engineering-ut Bio Engineering

Geo Engineering-ut e survejimit

total Thinktank-eve dhe lozhave satanizmit me ritualet e tija teuml

flijimit teuml feumlmijeumlve etj dhe peumlr

bashkimin e mundsheumlm teuml teuml

gjitha keumltyre fijeve neuml sheumlrbim teuml

njeuml agjende teuml fshehteuml ateumlhereuml meuml

ccedilohet brenda vetes tmerri i

veumlrteteuml teuml cilin mund ta ndalojeuml

veteumlm koshienca ime peumlr

Hyjnoren dhe Shpirtin

Kush e kupton lojeumln satanike e

cila beumlhet neuml kurrizin toneuml dhe guxon teuml ngrejeuml zeumlrin neuml publik

denigrohet peumlrjashtohet i

mbyllet goja dhe neuml rastin

ekstrem burgoset dhe torturohet

Peumlrseumlri njeriu ka frikeuml teuml thoteuml

mendimin e vet teuml peumlrgjigjet peumlr

teuml veumlrteteumln E pyes lexuesin Kur

ti sheh se feumlmija yt i dashur burri

yt i dashur gruaja jote e dashur

teuml afeumlrmit e tu teuml dashur dhe

shokeumlt e tushoqet e tua teuml dashur(a) flejneuml neuml erreumlsireuml ndash

ccedilfareuml do teuml beumlsh T‟i leumlsh teuml

vazhdojneuml teuml flejneuml neuml erreumlsireumln e

padijes T‟i zgjosh neuml driteumln e

dijes neuml teuml cileumln ti jeton tashmeuml

veteuml Qeuml para disa muajsh kur

kam pareuml se neuml cilin drejtim teuml

rreziksheumlm po zhvillohet bota

kam vendosur teuml beumlj puneuml

sqaruese neuml kuadrin e mundeumlsive

teuml mia modeste

Megjithateuml disa nuk reagojneuml neuml

meumlnyreuml teuml keumlndshme kur dikush

u prish gjumin e shtrenjteuml Po

paguaj ndash si gjitheuml teuml tjereumlt neuml

situateumln time ndash njeuml ccedilmim peumlr

puneumln time sqaruese Duhet teuml

duroj sulmet nga teuml afeumlrmit

shokeumlt kolegeumlt e puneumls dhe teuml

njohurit teuml cileumlt ende nuk janeuml teuml

gatsheumlm teuml hapin syteuml dhe teuml

ballafaqohen me teuml veumlrteteumln lakuriq Prandaj meuml quajneuml teuml

gjitheumlditur idiot konspiracionist

ose nazist ose teuml gjitha bashkeuml

Bile njereumlz peumlr teuml cileumlt kisha

menduar gjithmoneuml se meuml donin

ose meuml ccedilmonin ose ishin shokeumlt e

mi ose meuml kaneuml kundeumlrshtuar

haptazi duke meuml sulmuar

pjeseumlrisht neuml meumlnyreuml shumeuml teuml

ashpeumlr ose thjesht meuml kaneuml kthyer shpineumln neuml heshtje duke ndeumlrprereuml

marreumldheumlniet me mua Keumltu meuml kujtohen veteumlm keumlto fjaleuml teuml urta ldquoShoku i

mireuml neuml diteuml teuml veumlshtirardquo dhe ldquoTani ndahet shapi nga sheqerirdquo Kush meuml mbron

tani sidomos kur ai ka njeuml mendim ndryshe nga uneuml meuml eumlshteuml veumlrtet afeumlr si

shok dhe i afeumlrm neuml zemeumlr Gjitheuml teuml tjereumlt nuk meuml mungojneuml Secili neuml rrugeumln

e vet

Nuk eumlshteuml absolutisht problem peumlr mua teuml quhem deri neuml fund teuml jeteumls sime

idiot konspiracionist etj derisa teuml dalin teuml gjitha teoriteuml e konspiracionit si teuml

gabuara dhe teuml keteuml njeuml fund teuml mireuml peumlr ne teuml gjitheuml Por zhvillimi i muajve teuml

fundit tregon gjithnjeuml e meuml shumeuml se keumlto teori teuml konspiracionit kaneuml shumeuml teuml

ngjareuml teuml jeneuml teuml veumlrteta Ndeumlrkoheuml disa nga keumlto kaneuml daleuml tashmeuml si teuml veumlrteta

Uneuml guxoj teuml parathem se me kalimin e koheumls seuml ardhshme ndash muaj vite nuk e

di se sa do teuml zgjaseuml ndash edhe shumica e teorive teuml tjera teuml konspiracionit do teuml

dalin teuml veumlrteta

Eumlshteuml shumeuml meuml keq sesa mund ta imagjinojmeuml Marionetat qeveritare teuml

shtetit teuml thelleuml neuml ccedildo vend po demaskohen veteuml duke vazhduar teuml ndjekin

agjendeumln e Rendit teuml Ri Boteumlror teuml Bill Gates George Soros Bilderberg Fabian Society Skull amp Bones teuml iluminateumlve dhe masoneumlve teuml Rockefeller-

ve dhe Rothschild-eumlve neuml formeumln evaksinimit dhe teuml ccedilipimit me detyrim 5G-

seuml heqjes seuml paraseuml neuml doreuml shproneumlsimit shkateumlrrimit teuml shtreseumls seuml mesme

geumlnjeshtreumls seuml ndryshimit teuml klimeumls teuml beumlreuml nga njeriu shkeumlmbimit teuml

popullsiseuml globalizmit sulmit ndaj individit familjes dhe kombit etj

megjitheumlse qendrat e pushtetit satanik Vatikani dhe Urdhri i Jezuiteumlve City of

London dhe Washington DC ndash Roma e Pareuml Roma e Dyteuml dhe Roma e Treteuml

ndash janeuml shfuqizuar tashmeuml nga Trump-i Putin-i dhe Xi-u gjeuml teuml cileumln e kaneuml

veumlneuml re veteumlm ata qeuml ndjekin zhvillimin me veumlmendje

Mireumlpo lajmi i mireuml eumlshteuml se neuml fund do teuml fitojeuml e mira sepse fitorja e seuml mireumls eumlshteuml njeuml puneuml e vendosur nga niveli meuml i larteuml hyjnorPor kjo nuk do teuml thoteuml

se ne duhet teuml rrimeuml me duar neuml preheumlr Neuml qofteuml se secili nga ne nuk

kontribuon diccedilka neuml keumlteuml fitore ateumlhereuml ai neuml fund do teuml mbahet ndeumlr humbeumlsit

Tani beumlhet fjaleuml qeuml secili prej nesh teuml shikojeuml neuml brendeumlsineuml e vet dhe teuml gjejeuml

paqen neuml vetvete teuml cileumln e deumlshiron peumlr njereumlzimin dhe boteumln Seuml pari vjen e

brendshmja dhe meuml pase jashtmja sepse jashteuml mund teuml shfaqet veteumlm ajo qeuml

gjendet brenda

Para se teuml beumlhet veumlrtet mireuml do teuml beumlhet si duket edhe njeuml hereuml shumeuml keq

Lufta e Treteuml Boteumlrore neuml formeumln e njeuml lufte hibride teuml shtetit teuml thelleuml kundeumlr

gjitheuml njereumlzimit ka filluar qeuml prej koheumlsh prej dekadash shekujsh ose mijeumlvjeccedilareumlsh Patrioteumlt rreth Q-seuml Trump-it Putin-it dhe Xi-ut Fuqiseuml seuml re

Tripolare teuml cileumlt i vijneuml njereumlzimit neuml ndihmeuml janeuml duke e mundur shtetin e

thelleuml neuml teuml gjitha vendet e boteumls meuml shumeuml neumln tokeuml peumlr ccedillirimin e

qindramijeumlra feumlmijeumlve nga bazat e neumlndheshme meuml seuml shumti ushtarake ndash disa

fjaleuml kyccedile pedofili Adrenochrom rituale satanike teuml flijimit teuml feumlmijeumlve ndash

keumlshtu qeuml ne pothuajse nuk veumlmeuml re asgjeuml Mediat mainstream teuml paguara dhe

teuml drejtuara nga shteti i thelleuml detyra kryesore e teuml cilave qeumlndron neuml peumlrccedilarjen

e popullit neuml majtas dhe djathtas bardheuml dhe zi burreuml e grua etj sigurisht qeuml

nuk raportojneuml mbi keumlteuml ose e denigrojneuml si teori konspirative

Tani e ka radheumln Gjermania Fati i kombit gjerman eumlshteuml me reumlndeumlsi meuml teuml

madhe peumlr Evropeumln dhe gjitheuml boteumln Veteumlm pasi teuml jeteuml rregulluar peumlrfundimisht ccedileumlshtja gjermane dhe pikeumlrisht neuml kuptimin e njeuml traktati paqeje

teuml fuqive aleate Shtetet e Bashkuara Rusia dhe Britania e Madhe me

Perandorineuml Gjermane teuml rivendosur teuml vitit 1914 mund teuml keteuml njeuml paqe

boteumlrore teuml veumlrteteuml teuml qeumlndrueshme dhe teuml garantuar nga Fuqia Tripolare Pas

zgjidhjes seuml ccedileumlshtjes gjermane mund teuml zgjidhen gjithashtu teuml gjitha ccedileumlshtjet e

tjera kombeumltare teuml hapura si ccedileumlshtja kurde ose ccedileumlshtja shqiptare me

ndeumlrmjeteumlsimin e Trump-it Putin-it dhe Xi-ut

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

11

Ka ardhur koha peumlr secilin prej

nesh teuml informohemi peumlrtej

mediave mainstream neuml meumlnyreuml

alternative mbi teuml gjitha temat e

reumlndeumlsishme teuml mendojmeuml veteuml

teuml mbajmeuml qeumlndrim dhe t‟i

qeumlndrojmeuml mendimit toneuml P sh mund teuml mendohemi peumlr pyetjen

pse politikaneumlt para se teuml

kandidojneuml dhe teuml zgjidhen peumlr

postet meuml teuml larta shteteumlrore

ftohen neuml takimet e fshehta teuml

Bilderberg-ut Ne mund teuml

mendohemi gjithashtu njeuml hereuml

peumlr dometheumlnien e nocionit

ldquoopoziteuml e kontrolluarrdquo peumlr

kuptimin e demokraciseuml partiake

ose peumlr qeumlllimin e mireumlfillteuml teuml

censureumls neuml mediat mainstream dhe mediat sociale

Peumlrveccedil keumlsaj mund teuml pyesim pse

numeumlrohenteuml gjitha rastet e

vdekjes pra edhe ato teuml cilat nuk

kaneuml vdekur nga por me

koronavirusin dhe pse peumlrhapin

qeveriteuml e gati teuml gjitha shteteve

dhe mediat mainstream frikeuml dhe

panik neuml popullsi kur mortaliteti i

peumlrgjithsheumlm nuk eumlshteuml meuml i larteuml sesa neuml vitet meuml pareuml Se teuml

moshuarit me paraseumlmundje

vdesin nga njeuml valeuml gripi dihet

apo jo A nuk dihet gjithashtu se

ldquonormaliteti i rirdquo i cili po na

shitet neuml meumlnyreuml diabolike dhe

karakterizohet nga frika detyrimi

i mbajtjes seuml maskeumls bdquosocial

distancingldquo izolimi me aneuml teuml

karantineumls dhe ndarja e dhunshme

e feumlmijve nga prindeumlrit e urdheumlruar nga njeuml WHO

(Organizata Boteumlrore e

Sheumlndeteumlsiseuml) e cila i neumlnshtrohet

Bill Gates-it dhe industriseuml

farmaceutike po na privon nga teuml

drejtat tona njereumlzore si dhe

dobeumlson sistemin imunitar dhe

mund teuml vraseuml njereumlz A mund teuml

jeteuml kriza e koronavirusit veteumlm

njeuml mashtrim gjigant boteumlror

Neumlse po ateumlhereuml pse

Tani keumlrkohen burra trima dhe

gra trime meuml shumeuml sesa asnjeuml

hereuml meuml pareuml sepse beumlhet fjaleuml

peumlr asgjeuml meuml pak sesa peumlr lirineuml

dhe ekzistenceumln e secilit prej

nesh e njeriut familjes dhe

kombit Gjermaneumlt po na tregojneuml

se si beumlhet sepse ata janeuml neuml

rrezik shumeuml teuml madh Austriakeuml

dhe shqiptareuml ndiqeni shembullin e tyre ngrihuni dhe dilni paqeumlsisht peumlr

ldquosheumltitjerdquo teuml paparalajmeumlruar neuml rrugeuml mundeumlsisht njeumlkoheumlsisht neuml shumeuml

vende me theumlnien e Thomas Jefferson-it neuml zemeumlr ldquoAty ku populli e ka frikeuml

qeverineuml sundon tirania Aty ku qeveria e ka frikeuml popullin sundon liriardquo

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

12

Veumlshtrime

Shkruan Shpeumltim Shujaku Germin

Sa do teuml ndikojeuml pandemia COVID-19 neuml remitancat e pranuara nga diaspora

Ndoneumlse peumlr momentin e teumlreuml forca dhe fokusi global eumlshteuml neuml funksion teuml

luftimit dhe parandalimit teuml peumlrhapjes seuml virusit COVID-19 neuml aspektin

sheumlndeteumlsor shumeuml eksperteumlve financiareuml dhe ekonomisteuml po analizojneuml edhe

pasojat e mundshme qeuml ky virus mund teuml keteuml neuml ekonomineuml boteumlrore

Reumlnia ekonomike nga efekti i virusit COVID-19 pritet teuml shkaktojeuml recesion

neuml Amerikeuml Eurozoneuml dhe Japoni Kina do teuml keteuml rritjen meuml teuml vogeumll teuml

sheumlnuar ndonjeumlhereuml dhe poashtu potencialisht njeuml total prej $27 trillion teuml

humbur neuml prodhim - qeuml i bie sa ekuivalenti i teumlreuml Prodhimit teuml Brendsheumlm

Bruto (GDP-seuml) teuml Mbreteumlriseuml seuml Bashkuar1

Pasojat ekonomike teuml COVID-19 pritet teuml ndjehen edhe tek diaspora joneuml

Kjo eumlshteuml tashmeuml evidente neuml shtetet si Gjermania Greqia Italia dhe Zvicra

vende keumlteuml neuml teuml cilat kemi peumlrqeumlndrimin meuml teuml madh teuml Diasporeumls Shqiptare

Neuml Gjermani Instituti IFO peumlr hulumtime ekonomike sipas njeuml analize teuml

beumlreuml seuml fundmi vlereumlson qeuml humbjet ekonomike neuml keumlteuml shtet do teuml variojneuml

nga 72 neuml rast se kriza do teuml zgjaseuml 2 muaj deri neuml 206 neuml skenarin meuml

teuml keq neumlse kriza do teuml vazhdojeuml peumlr 3 muaj Peumlrqindjet e tilla shndeumlrruar neuml

vlera monetare tregojneuml humbje qeuml mund teuml variojneuml nga euro255 miliardeuml deri

neuml euro729 miliardeuml neuml skenarin meuml teuml keq Kriza poashtu do teuml shkaktojeuml njeuml

vrimeuml prej euro200 miliardeuml neuml buxhetin publik duke leumlneuml anash benefitin peumlr

1 Orlik T Rush J Cousin M amp Hong J (2020) Coronavirus Could Cost the Global

Economy $27 Trillion Here‟s How Retrieved by bloombergcomgraphics2020-coronavirus-

pandemic-global-economic-risk

pakos ekonomike2 Poashtu rreth

18 milioneuml persona mund teuml

humbasin vendin e puneumls ndeumlr teuml

cileumlt mund teuml keteuml edhe shumeuml nga

Diaspora joneuml

BAK Economics njeuml think-tank

nga Zvicra ka vlereumlsuar se

parashikimet peumlr rritjen ekonomike

neuml Zviceumlr do teuml peumlsojneuml zvogeumllim

prej 15 neuml 13 Neuml periudheumln

mesatare Sekretariati i shtetit peumlr

Puneumlt Ekonomike (SECO) ka

brenga peumlr tregun kapital dhe

ndeumlrprerjen e zingjirit teuml furnizimit

industrial Zviceran dhe korporatave

ndeumlrkombeumltare me vend-ndodhje neuml

Zviceumlr Meuml 14 mars qeveria zvicerane ka zotuar CHF10

miliardeuml ($106 miliardeuml) neuml pakon

emergjente peumlr teuml ndihmuar

ekonomineuml3

Neuml Itali poashtu sipas Statista

Research Department neuml

parashikimet beumlra nga muaji mars

2020 eumlshteuml vlereumlsuar qeuml Prodhimi i

Brendsheumlm Bruto (PBB eng GDP)

e shtetit Italian do teuml zvogeumllohet peumlr -3 neuml fund teuml kateumlrmujorit teuml

pareuml teuml keumltij viti ndeumlrsa neuml

kateumlrmujorin e dyteuml pritet qeuml kjo

shifeumlr teuml bie deri neuml -5 teuml PBB peumlr

shkak teuml ndikimit teuml virusit

COVID-19 neuml ekonomineuml e vendit

Meuml tutje eumlshteuml parashikuar qeuml

2 Posaner J (2020) Coronavirus could slash

German economy by over 20 percent study

Retrieved by

httpswwwpoliticoeuarticlestudy-

coronavirus-could-slash-german-economy-

by-over-20-percent 3 (2020) Coronavirus the situation in

Switzerland Retrieved by

httpswwwswissinfochengcovid-

19_coronavirus--the-situation-in-

switzerland45592192

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

13

sektoreumlt e tekstilit transportit ajror dhe me tren hotelieria restauranteumlt

emisionet televizive dhe ngjarjet sportive do teuml peumlsojneuml reumlnien meuml teuml madhe

ekonomike Qeveria Italiane ka zotuar $28bn peumlr teuml lehteumlsuar ngarkseumln

ekonomike teuml pandemiseuml Kjo pako ekonomike do teuml ndihmojeuml kompaniteuml

pronareumlt e shteumlpive me pagesa teuml kredive dhe personat qeuml rrezikojneuml teuml

humbin vendet e tyre teuml puneumls4

Kriza ekonomike e vitit 2008 dhe ndikimi i saj ne remitenca Kriza ekonomike neuml vendet Evropiane medoemos do teuml pasqyrohet edhe neuml

ekonomineuml vendore neuml Kosoveuml e Shqipeumlri pasi qeuml BPP-teuml e teuml dy keumltyre

vendeve kaneuml njeuml varshmeumlri relative neuml remitancat qeuml vijneuml nga Diaspora

Bazuar neuml teuml dheumlnat e Bankeumls Boteumlrore shtetet neuml zhvillim neuml vitin 2019

kaneuml pranuar mbi 500 miliardeuml dollareuml peumlrmes remitencave Neuml shtetet si

Kosova dhe Shqipeumlria remitancat peumlrbeumljneuml njeuml ndeumlr komponenteumlt kryesoreuml

neuml Prodhimin e Brendsheumlm Bruto i cili shkon vazhdimisht neuml rritje mireumlpo

neuml njeuml periudheuml jo shumeuml teuml largeumlt me rastin e krizeumls globale ekonomike teuml

vitit 2008 remitencat filluan teuml bien drastikisht Neuml Kosoveuml u desh teuml kalonin

5 vite deri sa vlera monetare e remitancave teuml kthehej neuml shumeumln qeuml ishte

para vitit 2008 ku reumlnia meuml e uleumlt ishte ajo e vitit 2011 kur shuma e remitencave ishte euro492m (-19 krahasuar me vitin 2008) Neuml Shqipeumlri kriza

ekonomike e vitit 2008 poashtu kishte pasoja teuml meumldha neuml aspektin e

remitencave qeuml u pranuan neuml vend Pas vitit 2009 impakti i krizeumlz

ekonomike boteumlrore filloi teuml shfaqej edhe neuml Shqipeumlri peumlr faktin qeuml shumica

e Diasporeumls punojneuml neuml shtetet Evropiane ekonomia e vendit peumlsoi njeuml shok

negativ teuml jashteumlm kryesisht nga eksportet remitancat dhe rrjedha e

investimeve kapitale teuml huaja Faktikisht qeuml nga ajo koheuml Shqipeumlria

asnjeumlhereuml nuk ka arritur qeuml teuml rikthehet prapeuml neuml pikeumln ku ishte para vitit

2008 duke sheumlnuar neuml vitin 2013 pikeumln meuml teuml uleumlt neuml aspektin e remitancave

teuml pranuara Prej vitit 2014 neuml Shqipeumlri ka pasur njeuml rritje graduale teuml

remitancave teuml pranuara megjithateuml njeuml rritje e tilleuml ishte me margjina shumeuml teuml vogla5

Kriza e fundit e pandemiseuml COVID-19 efektin pareumlsor neuml aspektin e

remitencave do ta keteuml tek burimi i remitancave pra pjeseumltareumlt e Diasporeumls

Ata neuml rastin meuml teuml mireuml janeuml detyruar teuml punojneuml nga shteumlpia pronareumlt e

bizneseve janeuml detyruar t‟i mbyllin bizneset e tyre peumlrkoheumlsisht teuml tjereuml janeuml

detyruar teuml marrin pushim teuml detyruar me pageseuml jo teuml ploteuml ndeumlrsa neuml rastin

meuml teuml keq disa edhe kaneuml humbur vendet e tyre teuml puneumls Rrjedhimisht

afteumlsia e keumltyre personave peumlr teuml deumlrguar para neuml atdhe tek familjet e tyre

zvogeumllohet duksheumlm dhe padyshim qeuml meuml seuml keqi do teuml peumlsojneuml ato familje

teuml cilat burim teuml veteumlm teuml teuml ardhurave i kaneuml remitancat qeuml ata i pranojneuml nga familjareumlt e tyre nga jashteuml

Fig World Bank Remitencat persionale te pranuara (US$)

4 (2020) Forecasted short-term impact of coronavirus (COVID-19) on gross domestic product

(GDP) in Italy in the 1st and 2nd quarter of 2020 Retrieved by

httpswwwstatistacomstatistics1101019forecasted-impact-of-coronavirus-covid-19-on-gdp-

in-italy 5Sherifi C Turan G (2018) Global Financial Crises The Impact on Albanian Economic

Growth Retrieved by httparchivesciendocomEJESejes20184issue-1ejes-2018-

0032ejes-2018-0032pdf

Kufizimi i koheumls seuml leumlvizjes e neuml

raste ekstreme edhe kufizimi i

teumlreumlsisheumlm i leumlvizjes beumln qeuml disa

nga familjet ta keneuml teuml pamundur

fare qeuml teuml realizojneuml transaksionet e

tyre monetare peumlrmes bankave dhe

ndeumlrmjeteumlsve teuml tjereuml financiareuml Neuml Kosoveuml dhe Shqipeumlri ende

zhvillimi teknologjikonline i

sheumlrbimeve financiare eumlshteuml neuml

hapa fillestar krahasuar me vendet

e zhvilluara andaj transaksionet me

para teuml gatshme neuml situata teuml tilla si

pandemia neuml teuml cileumln ne gjendemi

beumlhet shumeuml e veumlshtireuml peumlr teuml mos

theumlneuml e pamundur fare Keumlsaj

fatkeqeumlsie duhet t‟i shihet edhe ana

e meumlsimit qeuml mund teuml nxjerrim nga

kjo situateuml psh neuml veteumldijeumlsimin e popullit neuml Kosoveuml e Shqipeumlri rreth

sheumlrbimeve financiare teuml formeumls

elektronike e njeumlkoheumlsisht neuml

motivimin e institucioneve

financiare qeuml teuml zhvillojneuml e

avansojneuml sheumlrbimet e tilla duke

marreuml parasysh faktin qeuml

mbulueshmeumlria e rrjetit teuml internetit

neumlpeumlr shteumlpiteuml e keumltyre dy vendeve

eumlshteuml ndeumlr meuml teuml lartat neuml Evropeuml

Banka Boteumlrore vlereumlson qeuml ndeumlr

hapat e pareuml qeuml autoritetet publike

duhet teuml ndeumlrmarrin janeuml

Remitencat duhet teuml trajtojneuml

institucionet financiare sic janeuml

agjenciteuml e transferave bankat etj si

sheumlrbyes themelor dhe qeuml teuml ju

zbusin cfareumldo ndikimi negativ neuml

funksionalitetin operacional teuml

keumltyre sheumlrbyesve teuml mbeumlshtesin industrineuml e remitencave me

instrumente teuml duhura qeuml

menaxhojneuml kredibilitetin dhe

riskun e likuidetit6

Me dateuml 12 prill Qeveria neuml detyreuml

e Kosoveumls ka nisur poashtu njeuml

iniciativeuml teuml lehteumlsimit teuml gjendjes

aktuale teuml krijuar neuml Kosoveuml

peumlrmes seuml cileumls ka hapur njeuml

xhirollogari zyrtare neuml Bankeumln

Qendrore teuml Kosoveumls ku pjeseumltareumlt nga Diaspora mund teuml kontribuojneuml

financiarisht sipas mundeumlsive teuml

tyre

6 Garcia Mora A Rutkowski M (2020)

Remittances in times of the coronavirus ndash

keep them flowing

Retrieved by

httpsblogsworldbankorgpsdremittances-

times-coronavirus-keep-them-flowing

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

14

Pandemia COVID-19 ka filluar teuml shfaq efektet e krizeumls ekonomike e cila

manifestohet neuml meumlnyra teuml ndryshme tek vendet e ndryshme vareumlsisht nga

peumlrbeumlrja e PBB-seuml (meuml sakteumlsisht vareumlsia e vendeve respektive nga eksportet

apo importet e malleumlrave) Shtetet e varura nga eksporti dhe investimet janeuml

ato qeuml peumlsojneuml meuml seuml shumti nga kriza teuml tilla kurse vendet si Kosova dhe

Shqipeumlria qeuml janeuml vende teuml varura nga importet dhe remitancat kaneuml pasoja teuml njeuml krize globale teuml natyreumls sekondare ku me ccedil‟rast rriten cmimet

ushqimore Shumeuml familje neuml Kosoveuml kaneuml si burim teuml veteumlm financiar

deumlrgesat nga diaspora Zvogeumllimi apo edhe ndeumlrprerja e keumltij burimi do teuml

ndikojeuml direkt neuml fuqineuml blereumlse dhe mireumlqenien e qytetareumlve Prandaj reumlnia

e remitancave neuml muajt dhe vitet e ardhshme duhet teuml trajtohet me seriozitet

nga institucionet relevante neuml meumlnyreuml qeuml teuml ruhet stabiliteti social dhe

ekonomik i vendit

Shpeumltim Shujaku eumlshteuml i angazhuar si Menaxher Financiar tek organizata jo-

qeveritare Germin Germin eumlshteuml organizateuml lidere neuml fusheumln e angazhimit teuml

Diasporeumls Shqiptare neuml vendet ameuml Ai ka studiuar neuml Fakultetin Ekonomik

praneuml Universitetit teuml Prishtineumls Peumlrpos puneumls profesionale ai eumlshteuml poashtu i angazhuar neuml Federateumln e Ragbit teuml Kosoveumls si Drejtor i

Komunikimit

Linqet e materialit teuml peumlrmbledhur httpswwwbloombergcomgraphics2020-coronavirus-pandemic-global-economic-risk

httpswwwhistoryextracomperiodmodernfinancial-crisis-crash-explained-facts-causes

httpswwwbbccomnewsbusiness-51706225

httpswwwbloombergcomnewsarticles2020-03-24german-economy-heads-for-steep-

recession-on-coronavirus-impact

httpswwwpoliticoeuarticlestudy-coronavirus-could-slash-german-economy-by-over-20-

percent

httpswwwswissinfochengcovid-19_coronavirus--the-situation-in-switzerland45592192

httpswwwswissinfochengcovid-19-monitor_swiss-concern-shifts-to-economic-fallout-of-

coronavirus45671640

httparchivesciendocomEJESejes20184issue-1ejes-2018-0032ejes-2018-0032pdf

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

15

Opinione

Dr Gjovalin Gjeloshi Tiraneuml

Ccedilmimi qeuml paguhet peumlr lirineuml e shtypithellip

ldquoCcedilfareuml zonje e mrekullueshme

dhe ccedilfareuml historie mahniteumlserdquo ndash

keumlshtu do teuml shprehej Peter Zoehrer drejtor i Forumit

Europian peumlr Lirineuml e Besimit

peumlr Austrineuml i cili moderonte njeuml

takim teuml disa koheumlve meuml pareuml neuml

Tiraneuml pas fjaleumls seuml gazetares seuml

njohur libaneze May Chidiac e

cila sot eumlshteuml ministre e Shtetit

peumlr Zhvillim Administrativ neuml

Liban

Zonja May edhe pse me keumlmbeumln

dhe doreumln e majteuml protezeuml qeumlndroi neuml podium neuml keumlmbeuml pa

u mbeumlshtetur as neuml bastunin e saj

duke elektrizuar dhe emocionuar

teuml gjitheuml pjeseumlmarreumlsit neuml salleuml

ldquohellip14 vjet meuml pareuml kam paguar

njeuml ccedilmim teuml larteuml si rezultat i

theumlnies seuml teuml veumlrteteumls Fola e

shkruajta kundeumlr regjimit teuml

Libanit dhe regjimi meuml ldquogostitirdquo

me njeuml bombeuml neuml makineumln time

Si rrjedhojeuml humba krahun dhe keumlmbeumln e majteumlhellip liria nuk vdes

kurreuml peumlr mua Neuml Liban ne

deumlshmojmeuml njeuml ktheseuml teuml papritur

teuml ngjarjevehellip‟‟

Kjo eumlshteuml heroineuml e gjalleuml e liriseuml

seuml shtypit ndeumlrkoheuml qeuml historia

njeh me shumiceuml raste prej atyre

gazetareumlve qeuml e paguan ccedilmimin e

liriseuml seuml shtypit jo veteumlm thjeshteuml

me pushime nga puna por edhe

me burgime apo gjymtime ekstreme si rasti i meumlsipeumlrm e

deri edhe me kokeuml apo edhe me

copeumltim teuml kufomeumls siccedil ishte rasti

i gazetarit saudit me shteteumlsi

amerikane E veumlrteta drejteumlsia

eumlshteuml humane e shenjteuml por eumlshteuml

e shtrenjteuml e ka ccedilmimin e madh

Dhe jo kushdo eumlshteuml i gatsheumlm teuml pranojeuml qeuml teuml paguaj ccedilmime teuml tilla neuml

rastin konkret peumlr lirineuml e shtypit

-Neumlse do teuml meuml keumlrkoni qeuml teuml peumlrkufizoj me njeuml fjaleuml situateumln e medias neuml

Shqipeumlri thoteuml eksperti i medias gazetari Lutfi Dervishi do teuml peumlrgjigjesha

ldquomireumlrdquo Neumlse do teuml meuml keumlrkoni qeuml ta them me dy fjaleuml do teuml perifrazoja ldquoJo

mireumlrdquo Eumlshteuml ldquomireumlrdquo se kemi meuml shumeuml se dy duzina mediash teuml peumlrditeumlshme

mbi 60 radio rreth 200 operatoreuml kablloreuml mbi 600 portale Por ldquojo mireumlrdquo

eumlshteuml peumlrmbajtja e tyre Eumlshteuml ldquomireumlrdquo se rreth 18 milion shqiptareuml kaneuml

llogari neuml fb nga 27 milion e meuml pak qeuml eumlshteuml popullsia neuml vend Por ldquojo

mireumlrdquo sepse gjitheuml kjo mori ldquolexuesishrdquo marrin informacione por jo lajme

Neuml koheumln e sotme lajmi i rremeuml nuk eumlshteuml meuml i panjohur dhe fakti se

ldquoqarkullojneuml lajme teuml rremerdquo nuk peumlrbeumln meuml lajm Prej koheumlsh qeuml lindi

shtypi eumlshteuml quajtur ldquopushteti i kateumlrtrdquo por sot tek ne ajo beumln lojeumln e

pushteteve

Para disa koheumlsh dikush nga departamenti i gazetariseuml neuml Universitetin

Shteteumlror teuml Tiraneumls i keumlrkoi prof Hamit Boriccedilit studjuesit teuml gazetariseuml

shqiptare qeuml teuml beumlnte njeuml deklarateuml publike pak a shumeuml teuml tilleuml se shtypi

shqiptar neuml koheumln e komunizmit ka geumlnjyer i ka sheumlrbyer sistemit komunist

nuk ka pasqyruar teuml veumlrteteumln etj etj Dhe a doni ta dini se si iu peumlrgjigj

profesori keumlrkeseumls Thjeshteuml me njeuml pyetje po shtypi sot a nuk boton teuml

paveumlrteta a nuk i sheumlrben pushtetit apo interesave teuml pronareumlve teuml medias

Neuml teuml veumlrteteuml ai nuk po mbronte teuml shkuareumln por po kritikonte teuml tashmen

dhe nuk po kishte shpreseuml peumlr njeuml teuml ardhme ndryshe teuml shtypit Nuk dimeuml peumlr

teuml ardhmen se sa do teuml jeteuml numri i pikeumlve qeuml do teuml grumbullojeuml shtypi sa i takon theumlnies seuml fjaleumls seuml lireuml lajmeve teuml veumlrteta investigimeve kurajoze dhe

konsolidimit teuml vendit teuml tij si pushtet i kateumlrt por dimeuml dhe shohim se shtypi

sot eumlshteuml larg pritshmeumlrive teuml publikut teuml atyre qeuml neuml meumlngjese meumlsyjneuml

kioskat ku marrin gazeteumln e tyre teuml preferuar e qeuml mund t‟i keteuml zhgeumlnjyer

prej koheumlsh me peumlrmbajtjen e saj

Koheumlt e fundit neuml njeuml media audiovizive neuml Shqipeumlri u peumlrfunduan peumlrpara

afatit kontratat me disa gazetareuml qeuml drejtonin emisione investigative

kritikuese ndaj qeveriseuml Pavareumlsisht justifikimeve qeuml u thaneuml nga pronari i

medias neuml fjaleuml publiku nuk haneuml bareuml Fshati qeuml duket nuk don kallauz Nga

ana tjeteumlr mbeten neuml keumlmbeuml prej vitesh dhe shtohen akoma meuml shumeuml

emisione qeuml hiqen si teuml paanshme por qeuml drejtueseumlve teuml emisioneve u shkeumllqejneuml syteuml kur foleumlsit neuml panel shprehen kundeumlr opoziteumls apo

justifikojneuml me ccedil‟teuml munden skandalet e njeumlpasnjeumlshme teuml qeveriseuml Ose

gazetareumlt qeuml drejtojneuml emisionet ndeumlrhyjneuml drejpeumlrdrejt peumlr teuml krijuar opinion

si tek teuml ftuarit ashtu edhe tek publiku Megjithateuml peumlr t‟u kthyer tek

gazetareumlt emisionet e teuml cileumlve u mbylleumln peumlr t‟u theumlneuml atyre qeuml t‟a keneuml peumlr

ndereuml qeuml emisionet e tyre kaneuml shqeteumlsuar dikeumlnd deri te qeveria po sjelleuml neuml

ndihmeuml prap ikoneumln e gazetariseuml libaneze qeuml citoi njeuml koleg teuml sajin Ai ishte

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

16

pushuar nga puna prej pronarit teuml

medias ku punonte peumlr shkak teuml

pasqyrimit me besnikeumlri teuml

ngjarjeve neuml ateuml vend dhe diteumln e

ndeumlrprerjeve teuml marreumldheumlnieve

financiare tha neumlse shkarkimi im

eumlshteuml ndeumlshkimi im se pasqyrova neuml media revoltat popullore ndash jam

krenar peumlr keumlteuml

Edhe neuml vende teuml tjera teuml

Ballkanit Pereumlndimor situata e

pavareumlsiseuml seuml medias noton

pothuaj neuml teuml njeumljtat ujeumlra

Politika biznesi dhe pushteti

vijojneuml teuml mbeten ldquopadroneumltrdquo e

veumlrtet teuml medias Peumlrsa i takon

Shqipeumlriseuml nga rreth 25 gazeta teuml

peumlrditeumlshme qeuml botohen teuml gjitha deklarohen se janeuml me humbje e

megjithateuml botohen Ccedildo gazeteuml

shitet seuml paku neumln koston e

prodhimit Por edhe po teuml shitet

me koston apo edhe me ateuml

fitimin minimal prap humbja do

teuml jeteuml e konsiderueshme peumlr

shkak teuml tirazhit teuml uleumlt qeuml shiten

Statistikat peumlr Shqipeumlrineuml thoneuml se

nuk kalon shifra 70-80 mijeuml

kopje qeuml mund teuml jeteuml tirazhi i peumlrgjithsheumlm i teuml gjtha gazetave teuml

peumlrditshme Natyrisht qeuml shifra e

shitjeve neuml njeuml diteuml eumlshteuml akoma

meuml e uleumlt Kjo si rrjedhjojeuml e

numrit teuml pakeumlt teuml popullsiseuml Nuk

e peumlrmireumlsion keumlteuml shifeumlr as oreksi

i madh i shqiptareumlve peumlr teuml lexuar

lajme apo peumlr t‟u marreuml me

politikeumln e kafeneve Kjo neuml njeuml

maseuml teuml madhe eumlshteuml edhe kostoja

e reumlnies seuml besueshmeumlriseuml seuml atyre qeuml shkruajneuml gazetat sepse

lexuesi shqiptar ka 30 vjet qeuml po

edukohet tashmeuml me natyreumln e

lajmeve gjeografineuml e shkrimeve

nivelin dhe cileumlsineuml e tyre

Lexuesi e shikon peumlrditeuml se

gazetari dhe gazetat sot janeuml larg

seuml teuml shkruarit teuml seuml veumlrteteumls dhe

se ato neuml shumiceumln e rasteve

mbrojneuml interesat e njeumlrit apo

tjetrit grup Dhe ccedilka eumlshteuml meuml e

reumlndeumlsishmja lexuesi e dineuml mire se pas ccedildo gazete ka njeuml

financues teuml cilit i interesojneuml

interesat e veta dhe jo teuml publikut

Peumlr numeumlr teuml banoreumlve them se

Shqipeumlria zeuml vendin e pareuml jo

veteumlm neuml rajon peumlr numrin e

madh teuml gazetave peumlr frymeuml teuml

popullsiseuml Sipas Predrag

Vujoviccedil drejtor i shkolleumls seuml Marreumldheumlnieve me Publikun dhe Komunikimit

neuml Serbi nga 10 gazeta teuml peumlrditshme qeuml dalin neuml Serbi veteumlm njeuml e

peumlrditshme i ndjekeuml standartet profesionale Dhe vazhdon ldquosituata nuk ka

qeneuml kurreuml keumlshtu Kemi meuml pak gazeta teuml pavarura dhe meuml shumeuml gazeta qeuml

i sheumlrbejneuml pushtetit dhe koorporataverdquo Peumlr njeuml moment neumlse e

zeumlvendeumlsojmeuml emrin Predrag njeuml emeumlr tipik sllav me emrin Pjeteumlr apo Petrit

shqiptar teuml krijohet peumlrshtypja se ky konstatim i peumlrket Shqipeumlriseuml veccedilse numri 10 i gazetave neuml Serbi duhet zeveumlndeumlsuar me numrin 25 aq sa eumlshteuml

edhe numri i teuml peumlrdishmeve qeuml dalin tek ne

Por liria e shtypit sipas eksperteumlve nuk mungon veteumlm neuml vendet ku

peumlrshkalleumlzohet dhuna drejt lufteumls por edhe aty ku mendojmeuml se kemi paqe

Peumlr gazetaren Chidiac fjala vjen neuml Arabineuml Saudite psh nuk ka lufteuml civile

si neuml Siri a gjetkeuml por njeumlkoheumlsisht nuk ka as liri shtypi Por liria e shtypit

do teuml vijonim ne nuk mungopn veteumlm neuml Turqi ku sundon njeuml regjim i

njohur autokrat e qeuml simulon veteuml ldquogrushte shtetirdquo por edhe neuml regjime

ldquodemokratikerdquo qeuml propagandojneuml me bolleumlk liri e mireumlqeumlnie siccedil eumlshteuml ai i

Tiraneumls apo Beogradit Nuk mund ta masim lirineuml e shtypit me numrin e

madh teuml mediave teuml teuml gjitha llojeve qeuml dalin e qarkullojneuml neuml njeuml vend por me ato ccedilfareuml shkruajneuml e peumlrhapin dhe me sakteumlsineuml e lajmeve qeuml botojneuml me

numrin e madh teuml televizioneve me studio televizive teuml kushtueshme por me

ateuml se ccedilfareuml diskutohet apo lexohet neuml ato studio Nuk mund ta masim lirineuml e

shtypit me numrin e madh teuml revistave teuml luksit ku botohen veteumlm faqe teuml

modeumls pornostare vendet ku mund teuml pushohet kushtuesheumlm etj dhe pak e

aspak pasqyrohet jeta e peumlrditeumlshme e njeuml kombi problemet ekonomike

sociale e psikologjke niveli i arsimimit apo sheumlrbimit sheumlndeteumlsor

Pavareumlsisht se si mund t‟i keteuml marreumldheumlniet me shtypin sot qeuml eumlshteuml

president Trump neuml librin e tij ldquoArti i marreumlveshjesrdquo mes teuml tjerave ka

shkruar ldquoE vetmja gjeuml qeuml ka garanci peumlr t‟i nxitur politikaneumlt teuml veprojneuml eumlshteuml shtypi - ose meuml sakteuml frika nga shtypi Mund teuml ushtroni ccedilfardolloj

presioni teuml beumlni lloj-lloj keumlrkesash e keumlrceumlnimesh teuml dhuroni shuma teuml

meumldha parash peumlr fushateumln e tyre dhe zakonisht nuk beumljneuml asnjeuml ndryshim

Por neumlse krijoni mundeumlsineuml qeuml shtypi teuml shkruaj keq peumlr ta qofteuml edhe neuml njeuml

publikim teuml panjohur shumica e politikaneumlve do teuml hidhen neuml veprimrdquo

Por qeuml shtypi teuml luaj veumlrteteuml keumlteuml rol dmth ta keneuml frikeuml ldquoteuml keumlqinjteumlrdquo (neumln

keumlteuml epitet po i bashkoj uneuml teuml gjitheuml ata qeuml meritojneuml teuml shruhet keq peumlr ta)

shoqeumlria duhet teuml keteuml gazetareuml apo intelektualeuml qeuml nuk tremben prej ccedilmimit

qeuml do teuml u duhet ndoshta teuml paguajneuml peumlr denoncimin e tyre neuml shtyp Terreni

meuml i peumlrshtatsheumlm ku mund teuml kultivohet e zhvillohet ldquobima e seuml keqesrdquo eumlshteuml ajo tokeuml (vend komb) ku teuml mireumlt rrineuml duarkryq ku shoqeumlria nuk ka

neuml krye teuml tyre lidereuml teuml veumlrteteuml ku kompromisi me teuml keqen ka daleuml neuml plan

teuml pareuml Por qeuml teuml veprojneuml teuml mireumlt shtypi duhet teuml jeteuml i pari qeuml duhet teuml

beumlhet fidanishtja e rritjes seuml fidaneumlve teuml mireuml Shtypi nuk duhet teuml refuzojeuml

botimin e shkrimeve ku denoncohet e keqja ccedilfardo interesash qeuml teuml preken

Madje jo veteumlm kaq ai duhet teuml marreuml neuml mbrojtje artikullshkruesin qeuml pati

guximin teuml ngrihet kundeumlr seuml keqes dhe jo ta sheseuml ateuml ldquopeumlr peseuml parerdquo Neumlse

shtypi nuk e ben keumlteuml ateumlhere si do t‟a meritojeuml cileumlsimin ldquopushteti i kateumlrtrdquo

neuml njeuml shoqeumlri demokratike Keumlsisoj ai rezulton jo ldquoi kateumlrtirdquo por as ldquoi

kateumlrmbeumldhjetirdquo pushtet sepse ai spostohet prej pushtetit teuml paraseuml pushtetit

teuml korrupsionit krimit pushtetit teuml fitimeve luksit etj etj

Nuk ka pak raste kur pronareumlt e mediave e masin lirineuml e tyre me cakun ku

fillon ldquoe drejta e pushtetit politik peumlr teuml prekur lirineuml e interesave teuml tyre

personalerdquo dhe jo lirineuml e teuml drejteumls peumlr teuml informuar opinionin publik Neuml

keumlto raste kultivohet ldquoe drejta negativerdquo e liriseuml seuml shtypit Seuml paku peumlr

Shqipeumlrineuml ky fenomen eumlshteuml shumeumlzuar vitet e fundit Sipas analisteumlve qeuml i

ndjekin dhe komentojneuml keumlto statistika pjesa deumlrmuese e gazetave dhe

televizioneve private shqiptare janeuml neuml proneumlsi teuml biznesmeneumlve qeuml nuk kaneuml

biznes teuml pareuml median Kryesisht janeuml firma teuml fuqishme ndeumlrtimesh etj qeuml

me median e tyre mbrojneuml seuml pari interesat personale por jo teuml shoqeumlriseuml Ka

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

17

neuml Tiraneuml media qeuml qytetareumlt

kaneuml filluar t‟i emeumlrtojneuml

ldquoPerandori mediashrdquo Teuml tilla si

ldquoPerandoria Klanrdquo ldquoTop Chanalrdquo

apo edhe ndonjeuml gazeteuml e shkruar

qeuml peumlrdoret peumlr teuml mbuluar

biznese teuml tjera Prej vitesh ka pronareuml mediash qeuml hyjneuml neuml

zyreumln e kryeministrave si neuml

shteumlpineuml e tyre Qeuml emeumlrojneuml

drejtoreuml zeumlveumlndeumlsministra e

ambasadoreuml me shumiceuml por

edhe ministra pavareumlsisht

peumlrvojeumls dhe zoteumlsiseuml qeuml kaneuml peumlr

teuml drejtuar Dhe keumlteuml e beumljneuml si me

kryeministra teuml djathteuml ashtu

edhe teuml majteuml

Ateumlhereuml sa janeuml teuml gatsheumlm keumlta njereumlz (qeuml kaneuml mediat pas vetes)

qeuml teuml paguajneuml peumlr lirineuml e veumlrteteuml

lirineuml pozitive teuml shtypit Neumlse

dhjetra gazetareuml meuml seuml paku

humbin puneumln burimin e

mbajtjes seuml familjes s tyre teuml tjereuml

si libanezja Chidiac humbin

gjymtyreumlt e trupit si ccedilmim se

kaneuml theumlneuml teuml verteteumln apo meuml

keq kur vriten e zhduken duke

paguar ccedilmim capital keumlto soj mediash qeuml kemi ne neuml Shqipeumlri

nuk paguajneuml si ccedilmim peumlr

theumlnien veteumlm teuml seuml veumlrteteumls asnjeuml

qindarkeuml qeuml peumlrfitojneuml prej

pushtetit Nuk paguajneuml ldquoasnjeuml

diteuml mangutrdquo neuml pushimet e luksit

apo nuk refuzojneuml qofteuml edhe njeuml

darkeuml neuml shoqeumlrineuml e

pushtetareumlve neumlpeumlr hotelet e

shtrenjta

Natyrisht qeuml qeveria ka pjeseumln e

hallkave teuml sajeuml neuml zinxhirin e

liriseuml seuml medias neuml vendin e veteuml

dhe se politika e sajeuml duhet teuml

peumlrmireumlsohet vazhdimisht neuml keumlteuml

drejtim Peumlr mua qeveri-shtyp

nuk duhet teuml rrineuml as afeumlr as larg

Afeumlr-ngrohen larg-ftohen Teuml dya

janeuml teuml deumlmshme ldquoNgrohjardquo na

beumln paleuml ftohja na beumln qeuml teuml

luleumlzojeuml kritika jodashamireumlse e

peumlr interesa meskine Qeveriteuml le teuml beumljneuml puneumln e tyre por neuml keumlteuml

kontekst mediat duhet teuml luftojneuml

teuml peumlrmireumlsojneuml imazhin e tyre

dhe teuml mos ankohemi se ldquona

mungojneuml liriteuml pozitiverdquo kur neuml

shumeuml raste tentojmeuml teuml kemi ldquoliri

negativerdquo Neuml keumlteuml rast shtypi ka

shkareuml nga misioni i vet Ateumlhereuml

ccedildo njeri duhet teuml keteuml njeuml gazeteuml peumlr teuml mbrojtur interesat e veta

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

18

Mag phil Dr Kurt Gostentschnigg Graz

Kombi si Shpirt Kolektiv (pjesa e dyteuml)

Njeuml krahasim i pareuml i ccedileumlshtjes shqiptare me ccedileumlshtjen indiane neuml driteumln e Jogeumls Integrale teuml Shri Aurobindos

Peumlr temeumln toneuml teuml peumlrgjithshme me reumlndeumlsi janeuml theumlniet e

Shri Aurobindos dhe teuml Neumlneumls mbi nivelet universale teuml

Koshienceumls pjeseumlt e Qenies seuml njeriut dhe Qenien

Kolektive7Neuml organizimin e pjeseumlve teuml Qenies ka dy

sisteme teuml cilat janeuml njeumlkoheumlsishtaktivedhe janeuml teuml

ndeumlrthurura me njeumlri-tjetrin njeuml sistem vertikal dhe njeuml

sistem koncentrik8Sistemi vertikal eumlshteuml si njeuml shkalleuml e cila peumlrbeumlhet nga nivelet e ndryshme teuml Koshienceumls

duke i renditur nga meuml i uleumlti Jokoshienca deri tek meuml i

larti Sat-Ccedilit-TapasShakti-Ananda (sanskr sat-cit-

tapasśakti-ānanda)Hemisfera Meuml E Larteuml mbreteumlria e

Frymeumls seuml peumlrkryer e teuml peumlrhershme ndahet nga

Hemisfera Meuml E uleumlt ku Fryma9 eumlshteuml e mbuluar nga

MentaljaMendja VitaljaJeta dhe

MateriaFizikjaTrupi neumlpeumlrmjet nivelit ndeumlrmjeteumlsues

teuml Mbimentales e cila peumlrfshin edhe disa nivele teuml tjera

ndeumlrmjeteumlsuese Hemisfera Meuml E Larteuml dhe Nivelet

Ndeumlrmjeteumlsuese seuml bashku peumlrbeumljneuml Mbikoshienceumln e cila peumlrbeumlhet nga nivelet meuml teuml larta teuml Koshienceumls mbi

Mendjen e zakonshme nga e cila Koshienca Meuml E Larteuml

zbret poshteuml neuml nivelet meuml teuml uleumlta teuml Qenies peumlr teuml

zhvilluar ngadaleuml njeriun spiritual nga gjendja e gjysmeuml-

kafsheumls mentale Mbikoshienca peumlrfshin nivelet peumlrtej

Mentales dmth Realitetin Suprem teuml quajtur Sat-Ccedilit-

TapasShakti-Ananda Teuml Qeneuml-Koshienceuml-Forceuml-

Lumturi dhe Supramentalen si dhe ndash neuml rend zbriteumls ndash

nivelet meuml teuml larta teuml Mentales dmth Mbimentalen

Mentalen Intuitive Mentalen E Ndriccediluar dhe Mentalen

Meuml Teuml Larteuml

Qenia Hyjnore E Vetme ka kateumlr aspekte Teuml Qeneuml

(Sat) Koshienceuml (Ccedilit) Forceuml (TapasShakti) dhe

Lumturi (Anandeuml) Hyjnorja Qenia Supreme nga e cila

teuml gjitheuml vijneuml neuml teuml cileumln teuml gjitheuml janeuml dhe tek e cila teuml

gjitheuml kthehen eumlshteumlTeuml Qeneuml-Koshienceuml-Forceuml-

Lumturi(Sat-Ccedilit-TapasShakti-Ananda) Ajo

manifestohet si Teuml Qeneumlt e pafund esenca e seuml cileumls

7Sri Aurobindo (2003) The Future Evolution of Man The Divine Life

upon Earth Compiled with a Summary and Notes by P B Saint-Hilaire

Twin Lakes Lotus Press (shqip Shri Aurobindo (2014) Evolucioni i

ardhsheumlm i njeriut Jeta hyjnore neuml Tokeuml Veteumlbotim me njeuml hyrje teuml

holleumlsishme teuml botuesit dhe peumlrkthyesit Kurt Gostentschnigg neuml ccedileumlshtje

peumlrkthimore dhe terminologjike si dhe neuml biografineuml dhe vepreumln e

autorit) The Psychic Being (1999) Soul Its nature mission and

evolution Selections from the works of Sri Aurobindo and The

Mother Twin Lakes Lotus Press (shqip Qenia Psikike (2014)

Shpirti natyra misioni dhe evolucioni i tij E peumlrpiluar nga veprat e

Shri Aurobindos dhe e NeumlneumlsVeteumlbotim me njeuml hyrje teuml holleumlsishme teuml

botuesit dhe peumlrkthyesit Kurt Gostentschnigg neuml ccedileumlshtje peumlrkthimore dhe

terminologjike si dhe neuml biografineuml dhe vepreumln e autoreumlve) Our Many

Selves (2002) Practical Yogic Psychology Selections from the works

of Sri Aurobindo and the Mother Compiled with an Introduction by A

S Dalal Twin Lakes Lotus Press CWSAVeumlll 25 The Human Cycle

and The Ideal of Human Unity 8 Lidhur me paragrafeumlt vijueseumlshih Our Many Selves (2002) f xix-

xxxv dhe 11-103 9bdquoFrymeumlldquo neuml kuptimin e Shpirtit Teuml Veteumlm Teuml Peumlrgjithsheumlm e

Hyjnores e Pereumlndiseuml e Zotit

eumlshteuml Koshienca me Forceumln e saj teuml brendaqeneumlsishme

Esenca e Koshienceumls eumlshteuml Lumturi

veteumlgeumlzimldquoSatccedilittapasananda eumlshteuml njeuml Teuml Qeneuml e

peumlrhershme e cila jemi ne pastaj njeuml Koshienceuml e

peumlrhershme e cila veumlshtron puneumlt e saja brenda nesh

dhe teuml tjereumlve njeuml vullnet i peumlrhersheumlm ose njeuml Forceuml e

peumlrhershme e asaj Koshience e cila shprehet neuml veprimtari teuml pafund njeuml Lumturi e peumlrhershme e cila i

geumlzohet vetvetes dhe teuml gjitha veprimtarive teuml saja Ajo

veteuml si Meuml E Larta eumlshteuml e qeumlndrueshme e

pandryshueshme e pakoheuml e pahapeumlsireuml dhe e qeteuml neuml

pafundeumlsineuml e veprimtarive teuml saja jo e ndryshuar nga

ndryshimet e tyre jo e ndareuml nga shumeumlsia e tyre jo e

zmadhuar ose e zvogeumlluar nga zbaticat dhe baticat neuml

detrat e koheumls dhe hapeumlsireumls jo e ccediloroditur nga

kontradiktat e tyre teuml dukshme ose e kufizuar nga

kufizimet e tyre teuml synuara nga Hyjnorja

Satccedilittapasananda eumlshteuml uniteti i shumanshmeumlriseuml seuml gjeumlrave teuml manifestuara harmonia e peumlrhershme e teuml

gjitha variacioneve dhe kundeumlrshtive teuml tyre peumlrsosuria

e pafund e cila i justifikon kufizimet e tyre dhe eumlshteuml

qeumlllimi i papeumlrsosmeumlrive teuml tyrerdquo10

Supramentalja eumlshteuml Koshienca E Seuml Veumlrteteumls dija

hyjnore Koshienca dhe Forca meuml e larteuml hyjnore teuml

cilat veprojneuml neuml univers Ajo eumlshteuml njeuml parim i

Koshienceumls i cili qeumlndron sipeumlr Mendjes dhe ekziston e

vepron neuml teuml veumlrteteumln dhe unitetin themelor teuml gjeumlrave

dhe jo sikurse Mendja neuml shfaqjet dhe ndarjet e tyre

fenomenale Karakteri i saj fundamental eumlshteuml dije neumlpeumlrmjet identitetit me aneuml teuml seuml cileumls njihet Vetja Teuml

Qeneuml-Koshienceuml-Forceuml-Lumturi HyjnoreSat-Ccedilit-

TapasShakti-Ananda dhe gjithashtu e veumlrteta e

manifestimit Sipas Shri Aurobindos termi

ldquoSupramentalerdquo do teuml thoteuml njeuml nivel mbikoshient i

Qenies qeuml ndodhet jo veteumlm sipeumlr Mendjes por edhe

peumlrtej asaj sepse ai eumlshteuml radikalisht i ndrysheumlm nga ajo

Supramentalja eumlshteuml peumlrtej dhe e ndryshme jo veteumlm neuml

lidhje me Mendjen e zakonshme por edhe neuml krahasim

me nivelet mbikoshiente teuml Mendjes dmth me

Mentalen Meuml Teuml Larteuml Mentalen E Ndriccediluar Mentalen Intuitive dhe Mbimentalen Ndeumlrsa teuml gjitha keumlto nivele

mbikoshiente teuml Mendjes janeuml peumlrzierje teuml driteumls dhe

erreumlsireumls teuml dijes dhe padijes Supramentalja eumlshteuml

Koshienca E Seuml Veumlrteteumls totalisht pa

padijeldquoSupramentalja eumlshteuml neuml esenceumln e saj teuml

mireumlfillteuml njeuml Koshienceuml E Seuml Veumlrteteumls gjithnjeuml e lireuml

nga padija njeuml koshienceuml e cila eumlshteuml themeli i

ekzistenceumls soneuml aktuale natyrale ose evolucionare dhe

nga e cila natyra brenda nesh peumlrpiqet teuml arrijeuml tek

veteumldija dhe boteumldija dhe tek njeuml koshienceuml e drejteuml dhe

10

Sri Aurobindo (1970) The Synthesis of Yoga Pondicherry Sri

Aurobindo Ashram f 395 keumltu dhe neuml vijim e peumlrkthyer nga autori

Kurt Gostentschnigg nga anglishtja neuml shqipe

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

19

njeuml peumlrdorim i drejteuml i ekzistenceumls soneuml neuml univers

Supramentalja ngaqeuml eumlshteuml njeuml Koshienceuml E Seuml

Veumlrteteumls e zoteumlron keumlteuml dije teuml brendaqeneumlsishme dhe

keumlteuml fuqi teuml ekzistenceumls seuml veumlrteteuml Rrjedha e saj eumlshteuml e drejteuml dhe mund teuml shkojeuml direkt tek qeumlllimi i saj Fusha

e saj eumlshteuml e gjereuml dhe mund teuml beumlhet madje e

pakufishme sepse natyra e saj e mireumlfillteuml eumlshteuml dije

Ajo nuk duhetteuml fitojeuml dije por e zoteumlron ateuml neuml teuml

drejteumln e vet Hapat e saj nuk janeuml nga padija neuml njeuml

driteuml teuml papeumlrkryer por nga njeuml e veumlrteteuml neuml njeuml teuml

veumlrteteuml meuml teuml madhe nga njeuml perceptim i drejteuml neuml njeuml

perceptim meuml teuml thelleuml nga intuita neuml intuiteuml nga

ndriccedilimi neuml ndritshmeumlrineuml absolute dhe teuml pakufi nga

gjereumlsiteuml rriteumlse neuml pafundeumlsineuml e mireumlfillteuml Neuml kulmin e

saj ajo zoteumlron plotdijen hyjnore dhe plotfuqineuml hyjnore Neuml leumlvizjen e sajteuml shkalleumlshkallshmeevolucionare teuml

veteumlmanifestimit neumlpeumlrmjet seuml cileumls ajo do teuml zbulojeuml neuml

fund larteumlsiteuml e veta meuml teuml larta ajo duhet teuml jeteuml neuml

natyreumln e saj teuml mireumlfillteuml esencialisht e lireumlnga padija

dhe gabimi Ajo niset nga e veumlrteta dhe drita dhe leumlviz

gjithmoneuml neuml teuml veumlrteteuml dhe driteumlrdquo11

Midis Supramentales dhe Mentales ka shkallare meuml teuml

larta teuml Mendjes teuml cilat gjenden peumlrmbi Mendjen toneuml

normale dhe ccedilojneuml tek Supramentalja Keumlto stade nivele

teuml njeumlpasnjeumlshme ose fuqi graduale teuml Qenies janeuml teuml

fshehura neuml pjeseumlt tona mbikoshiente Neuml njeuml rend zbriteumls shkallaret e Mentales Seuml Spiritualizuar janeuml si

vijon Mbimentalja me kateumlr nivelet e saja teuml cilat janeuml

Mbimentalja Supramentale Mbimentalja E Mireumlfillteuml

Mbimentalja Intuitive dhe Mbimentalja Mentale si dhe

tri forcat mbimentale Mentalja Intuitive Mentalja E

Ndriccediluar dhe Mentalja Meuml E Larteumlteuml cilatvendosin

kalimin nga Mbimentalja neuml Mentale

Ndeumlrsa Supramentalja eumlshteuml Koshienca totale E Seuml

Veumlrteteumls Mbimentalja si delegatja e Koshienceumls

Supramentale neuml padijen kozmike i teumlrheq poshteuml ndarazi teuml veumlrtetat duke u dheumlneuml atyre njeuml identitet teuml

veccedilanteuml Mbimentalja eumlshteuml ldquonjeuml ekran i ngjashmeumlriseuml

seuml pangjashme neumlpeumlrmjet teuml cilit Supramentalja mund

teuml veprojeuml neuml meumlnyreuml indirekte mbi njeuml injoranceuml

erreumlsira e seuml cileumls nuk do teuml mund teuml duronte ose teuml

merrte ndikimin direkt teuml njeuml drite supreme Pikeumlrisht

projektimi i keumlsaj Mbimentaleje teuml ndritshme mundeumlson

difuzionin e njeuml drite teuml zvogeumlluar neuml padije dhe hedhjen

e keumlsaj hijeje teuml kundeumlrt e Jokoshienceumls e cila kapeumlrdin

gjitheuml driteumlnneuml vetvete Ngaqeuml Supramentalja ia

transmeton Mbimentales teuml gjitha realitetet e saja por

ia leuml asaj trsquoi formulojeuml ato neuml njeuml leumlvizje dhe neuml peumlrputhje me njeuml koshienceuml teuml gjeumlrave e cila eumlshteuml ende

njeuml vizion i seuml veumlrteteumls dhe megjithateuml njeumlkoheumlsisht njeuml

prind i pareuml i injoranceumlsrdquo12 Neuml njeuml leteumlr drejtuar njeuml

sad‟haku13 Shri Aurobindo shkruan ldquo Mbimentalja e

njeh Teuml Vetmin si mbeumlshtetjen esenceumln dhe fuqineuml

fundamentale teuml teuml gjitha gjeumlrave por neuml lojeumln e saj

11

Sri Aurobindo (1989) The Supramental Manifestation

Pondicherry Sri Aurobindo Ashram f 41 v 12

Sri Aurobindo (1970) The Life Divine Pondicherry Sri Aurobindo

Ashram f 278 v 13

Njeuml njeri qeuml peumlrpiqet peumlr veteumlrealizim duke u angazhuar neuml

praktikimin eSad‟haneumls (sanskr Sādhanā) ose Jogeumls

dinamikekarakteristike ajo e veuml theksin neuml fuqineuml e saj

ndareumlse teuml shumeumlsiseuml dhe provon trsquoia japeuml ccedildo fuqie ose

ccedildo aspekti shansin e tij teuml ploteuml teuml manifestimit duke u

mbeumlshtetur neuml teuml qeneumlt njeuml themelor peumlr teuml shmangur disharmoni ose konflikt Ccedildo Pereumlndi siccedil eumlshteuml krijon

boteumln e saj por pa konflikt me teuml tjerat Ccedildo aspekt ccedildo

ide ccedildo forceuml e gjeumlrave mund teuml ndihet neuml energjineuml ose

shkeumllqimin e vet teuml ploteuml teuml veccediluar dhe teuml peumlrpunojeuml

vlerat e veta pa krijuar disharmoni sepse Mbimentalja

zoteumlron sensin e pafundeumlsiseuml dhe neuml pafundeumlsineuml e

veumlrteteuml (jo hapeumlsinore) janeuml teuml mundura shumeuml

pafundeumlsi peumlrputheumlserdquo14

Intuita eumlshteuml njeuml fuqi e Koshienceumls afeumlr dhe e afeumlrme

me dijen origjinale neumlpeumlrmjet identitetit Ccedilka eumlshteuml vizion direkt intim neuml Mentalen Intuitive beumlhet ndriccedilim

neuml Mentalen E Ndriccediluar dhe mendim-dije neuml Mentalen

Meuml Teuml LarteumlKjo Intuiteuml e veumlrteteuml dhe autentike duhet

dalluar nga njeuml fuqi e arsyes mentale e cila mund teuml

ngateumlrrohet shumeuml lehteuml me teuml nga ajo fuqi e arsyetimit

teuml peumlrfshireuml qeuml e arrin konkluzionin e saj me njeuml hop

dhe nuk ka nevojeuml peumlr hapat e zakonsheumlm teuml mendjes

logjike Meqeuml zakonisht intuiteuml do teuml thoteuml fuqia e

kuptimit teuml gjeumlrave neuml meumlnyreuml teuml menjeumlhershme pa

pasur nevojeuml peumlr njeuml argumentim koshient Neuml keumlteuml

kuptim teuml zakonsheumlm intuita mund teuml mbeumlshtetet neuml njeuml

ndjesi ose mund teuml jeteuml njeuml arsyetim i shpejteuml neumlnkoshient dukeu bazuar neuml shenja subtile teuml cilat nuk

kuptohen neuml meumlnyreuml koshiente Por termin ldquoIntuiteumlrdquo i

cili ka njeuml konotacion shumeuml meuml teuml thelleuml Shri

Aurobindo e peumlrdor neuml lidhje me nivelin mbikoshient

poshteuml Mbimentales dhe sipeumlr Mentales SeumlNdriccediluar

Mentalja Intuitive ldquoeumlshteuml gjithnjeuml diccedilka qeuml hidhet direkt

nga njeuml identitet i fshehur Kur koshienca e subjektit

takohet me koshienceumln neuml objekt ateumlhereuml ajo depeumlrton

neuml teuml dhe sheh ndien ose vibron me ateuml teuml veumlrteteuml qeuml ajo

e kontakton dhe pastajprej forceumls seuml takimit Intuita

hidhet jashteuml si njeuml shkeumlndijeuml ose rrufe Ose kur koshienca edhe pa njeuml takim teuml tilleuml shikon brenda

vetes dhe ndien atje neuml meumlnyreuml direkte e intime teuml

veumlrteteumln ose teuml veumlrtetat teuml cilat gjenden neuml brendeumlsi ose

kontakton forcat e fshehura prapa dukjes seuml jashtme

ateumlhereuml shpeumlrthen gjithashtu njeuml driteuml intuitive Ose kur

koshienca takohet me Realitetin Suprem ose Realitetin

Spiritual teuml gjeumlrave dhe qenieve dhe peumlrjetonprej

kontaktit njeuml bashkim me teuml ateumlhereuml shkeumlndija rrufeja

ose flaka e perceptimit intim teuml seuml veumlrteteumls shkreptin neuml

thelleumlsiteuml e sajardquo15

Mentalja E Ndriccediluar eumlshteuml njeuml mendje e driteumls spirituale dhe e veumlshtrimit teuml brendsheumlm Eumlshteuml njeuml shqiseuml

spirituale e cila kap diccedilka nga substanca e seuml veumlrteteumls

Veprimi i saj i cili shoqeumlrohet nga veumlrshimi poshteuml i njeuml

drite teuml brendshme teuml dukshme mund teuml ndriccedilojeuml deri neuml

njeuml fareuml grade pjeseumlt e qenies seuml njeriut nga Mentalja

mbi Vitalen deri neuml qelizat e Trupit Keumltu teuml

menduariteumlshteuml veteumlm njeuml funksion dyteumlsor peumlr teuml

shprehur ccedilfareuml po veumlshtrohet ldquoQarteumlsia e inteligjenceumls

drita e saj e qeteuml e diteumls i hap vend ose i neumlnshtrohet njeuml

14

Sri Aurobindo (1970) Letters on Yoga I f 244 15

Sri Aurobindo (1970) The Life Divine f 946 v

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

20

shkeumllqimi intensiv dhe njeuml ndriccedilimi teuml Frymeumls Njeuml lojeuml e

shkreptimave teuml seuml veumlrteteumls dhe fuqiseuml spirituale hyn me

forceuml nga lart neuml koshienceuml dhe i shton ndriccedilimit teuml qeteuml

e teuml madh dhe zbritjes seuml gjereuml teuml paqes teuml cileumlt e karakterizojneuml ose shoqeumlrojneuml veprimin e parimit meuml teuml

larteuml spiritual njeuml zjarr teuml forteuml teuml realizimit dhe njeuml

ekstazeuml dalldiseumlse teuml dijesrdquo16

Mentalja Meuml E Larteuml eumlshteuml njeuml nivel i pareuml i Koshienceumls

Spirituale njeuml mendim-mentale e ndritshme neuml teuml cileumln

njeriu beumlhet vazhdimisht dhe ngushteumlsisht koshient peumlr

Veten dhe Teuml Vetmin si dhe normalisht di dhe sheh me

keumlteuml koshienceuml Tipari i saj eumlshteuml njeuml njohje automatike e

spontane me karakter kozmik njeuml lloj teumlreumlsie i

veumlshtrimit teuml seuml veumlrteteumls me njeuml shikim teuml veteumlm dhe me formulime teuml mendimit njeuml realizim efektiv i

perceptimeve teuml saja me aneuml teuml veteumlfuqiseuml seuml ideseuml Ky

mendim nuk eumlshteuml njeuml dije e fituar por veteumlzbulimi i

urteumlsiseuml seuml peumlrjetshme Ideteuml e saja mbillen neuml zemeumlr dhe

jeteuml si njeuml forceuml e cila duhet teuml peumlrpunohet ldquoFuqia e

Mentales Meuml Teuml Larteuml spirituale dhe forca e saj e ideve

modifikohen dhe pakeumlsohen gjateuml hyrjes seuml tyre neuml

mendeumlsineuml toneuml Prandaj ato nuk mjaftojneuml peumlr trsquoi

zhdukur gjitheuml keumlto kundeumlrshtime dhe peumlr teuml krijuar njeuml

Qenie Supramentale Mireumlpo ato mund teuml realizojneuml njeuml

shndeumlrrim teuml pareuml i cili mundeumlson njeuml ngjitje teuml

meumltejshme dhe njeuml zbritje meuml teuml fuqishme Ato mund teuml peumlrgatisin njeuml integrim teuml meumltejsheumlm teuml qenies neuml njeuml

forceuml meuml teuml larteuml teuml koshienceumls dhe dijesrdquo17

Megjitheumlse teuml ndara dhe teuml ndryshme Mentalja Vitalja

dhe Fizikja janeuml teuml ndeumlrlidhura dhe ndeumlrveprojneuml

Prandaj ato u japin shkas neumlnndarjeve teuml dallueshme neuml

keumlto pjeseuml kryesore teuml QeniesMentale ose Mendje ka

veccedilaneumlrisht kuptimin e asaj pjese teuml natyreumls e cila ka teuml

beumljeuml me njohjen dhe inteligjenceumln me ideteuml perceptimet

mentale reagimet e mendimit ndaj gjeumlrave me leumlvizjet

dhe formimet veumlrtet mentale vizionin dhe vullnetin mental etj qeuml janeuml pjeseuml e inteligjenceumls seuml njeriut

Mentalja e zakonshme peumlrbeumlhet nga tri pjeseuml kryesore

Mentalja e Mireumlfillteuml Mentalja Vitale dhe Mentalja

FizikeMentalja E Mireumlfillteuml ndahet neuml tri pjeseuml

Mentalja Menduese ose intelekti e zeumlneuml me ide dhe dije

neuml vetvete Mentalja Dinamike e zeumlneuml me nxjerrjen

jashteuml teuml forcave mentale peumlr realizimin e ideve

Mentalja Shpreheumlse e zeumlneuml me shprehjen e ideve neuml

jeteumlMentalja Vitale ose mendja e deumlshireumls eumlshteuml njeuml lloj

ndeumlrmjeteumlseje midis Vitales dhe Mentales Seuml Mireumlfillteuml

Funksioni i saj nuk eumlshteuml teuml mendojeuml dhe teuml arsyetojeuml teuml

perceptojeuml teuml shqyrtojeuml teuml zbulojeuml ose teuml vlereumlsojeuml gjeumlra por teuml planifikojeuml teuml eumlndeumlrrojeuml ose teuml imagjinojeuml

se ccedilka mund teuml beumlhet Mentalja Vitale eumlshteuml njeuml mendje

e vullnetit veprimit dhe deumlshireumls dinamike dhe merret

me shijim dhe pasje forceuml dhe zbatim me geumlzim dhe

vuajtje dheumlnie dhe marrje rritje dhe zgjerim etj

Mentalja Vitale eumlshteuml e peumlrzier me Vitalen Prandaj ajo

nuk qeveriset si Mentalja Menduese nga arsyeja por

nga impulset dhe deumlshirat e Vitales Ajo peumlrpiqet t‟i

justifikojeuml dhe arsyetojeuml veprimet teuml cilat bazohen neuml

16

Po aty f 944 17

Po aty f 944

impulset dhe deumlshirat e VitalesMentalja Fizike merret

veteumlm me gjeumlra fizike Ajo kufizohet nga pamja dhe

peumlrvoja fizike e gjeumlrave i mentalizon eksperiencat e

kontaktit me jeteumln e jashtme dhe me gjeumlrat dhe nuk shkon peumlrtej tyre Mentalja Fizike eumlshteuml e peumlrzier me

Fiziken dhe merr pjeseuml neuml karakteristikat e Koshienceumls

Fizike si plogeumlshti erreumlsireuml dhe peumlrseumlritje mekanike teuml

cilat manifestohen neuml Mendjen Fizike si mpirje mentale

konservatizeumlm dyshim dhe mendime obsesiveMentalja

Mekanike e lidhur ngushteumlsisht me Mentalen Fizike

peumlrseumlrit pa dobi gjithccedilka qeuml ka ndodhur Karakteristika e

saj eumlshteuml ajo e njeuml makine qeuml eceumln pa ndeumlrprerje sa hereuml

qeuml neuml teumlshfaqen mendime

Qenia Vitale ose natyra e jeteumls peumlrbeumlhet nga deumlshirat sensacionet ndjenjat pasionet impulset energjiteuml e

veprimit dhe nga gjitheuml loja e instinkteve posesive dhee

teuml tjerave teuml lidhura me teuml si inati frika lakmia epshi

etj Energjia e jeteumls Prana(sanskr prāṇa) e cila

gjalleumlron trupin eumlshteuml njeuml aspekt i VitalesVitalja

peumlrbeumlhet nga tri pjeseuml kryesore Vitalja Meuml E Larteuml

Vitalja E MesmeVitalja E Mireumlfillteuml dhe Vitalja Meuml E

UleumltVitalja Meuml E Larteuml eumlshteuml Vitalja Mentale dhe

Vitalja Emocionale teuml marra bashkeumlVitalja Mentale u

jep emocioneve deumlshirave pasioneve sensacioneve ose

leumlvizjeve teuml tjera teuml Qenies Vitale njeuml shprehje mentale

neumlpeumlrmjet teuml menduarit teuml folurit ose ndonjeuml meumlnyre tjeteumlrVitalja Emocionale eumlshteuml vendi i ndjenjave teuml

ndryshme si dashuria (njereumlzore) geumlzimi hidheumlrimi

urrejtja etjVitalja E Mesme ose Vitalja E Mireumlfillteuml

eumlshteuml dinamike e ndjeshme dhe e pasionuar Ajo eumlshteuml

vendi i deumlshirave dhe reagimeve meuml teuml forta vitale si

ambicia krenaria frika lavdidashja teumlrheqjet dhe

shtytjet deumlshirat dhe pasionet e teuml gjitha llojeve Peumlrveccedil

keumlsaj ajo eumlshteuml fusha e shumeuml energjive vitaleVitalja

Meuml E Uleumlt peumlrbeumlhet nga leumlvizjet meuml teuml vogla teuml jeteuml-

deumlshireumls dhe jeteuml-reagimeve njereumlzore Ajo merret me

deumlshirat dhe ndjenjat meuml teuml vogla si deumlshira peumlr ushqim deumlshirat seksuale peumllqimet dhe mospeumllqimet mburrja

zeumlnkat deumlshira peumlr leumlvdateuml zemeumlrimi dhe deumlshirat e

tjera teuml vogla teuml ccedildo llojiVitalja Fizike eumlshteuml ajo pjeseuml e

Vitales e cila eumlshteuml e drejtuar ploteumlsisht ndaj gjeumlrave

fizike dhe eumlshteuml e mbushur me deumlshira lakmi dhe

keumlrkesa peumlr keumlnaqje neuml nivelin fizik

(vijon)

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

21

Gjon Keka Graz

Gjergj Kastrioti atlet i liriseuml seuml Arbeumlriseuml

Gjergj Kastriot Skeumlnderbeu nuk ishte veteumlm ldquoAtlet i Krishtitrdquo i shpallur nga

Papa Kaliksti por ai ishte atlet edhe neuml kuptimin fizik Ai kishte trup teuml

zhvilluar teuml njeuml atletiku dhe shumeuml autoreuml e kronisteuml teuml koheumls e theksojneuml

keumlteuml neuml studimet e tyre Por mbi teuml gjitha peumlrveccedil zhvillimit muskulor trupor

qeuml kishte ai ishte edhe njeuml ldquoatlet i lufteumls peumlr lirirdquo ose meuml mireuml mund teuml them

ishte ldquoAtlet i Liriseumlrdquo Neuml lufteuml me akrobacionet e tij dhe strategjineuml e tij teuml

njohur ai korrte fitore neuml teuml gjitha fushat Dhe siccedil meumlsojmeuml nga peumlrvoja liria

keumlrkon atleteuml peumlr teuml mbeumlrritur te qeumlllimi i realizimit teuml saj Por jo veteumlm atleteuml edhe patrioteuml e liridasheumls sepse njeuml shoqeumlri apo individ qeuml nuk e do

lirineuml ai kurreuml nuk mund teuml beumlhet atlet i Liriseuml

Skenderbeu neuml Krujeuml

Edhe atleteumlt e liriseuml e kaneuml derdhur gjakun e tyre neuml rreumlnjeumlt e pemeumls seuml

kombit teuml tyre Kjo peumlr faktin se neumlpeumlrmjet sakrificave teuml tyre neuml rritjen e

Pemeumls seuml Kombit atdheu i tyre ka arritur teuml keteuml shkeumllqimin e driteumls dhe teuml

zhvillimit teuml seuml mireumls seuml peumlrbashkeumlt

Veteumlm mohuesit renegateumlt teuml veumlllazeumlruarit me pushtuesin turk neuml fakt ata

kaneuml neuml zemrat e tyre varrin dhe jo jeteumln e lirineuml ata e peumlrdhosin petkut e

pasteumlr arbeumlror dhe identitetin kombeumltar europian teuml Arbeumlriseuml Zemra e njeuml

shoqeumlrie e njeuml arbeumlrori teuml veumlrteteuml ose eumlshteuml zemeumlr e vulosur me Lirineuml Kastriotiane ose nuk mund teuml jeteuml zemeumlr e njeuml arbeumlrori teuml veumlrteteuml

Skeumlnderbeu ishte ldquoAtlet i Liriseumlrdquo sepse shkronjat e arta teuml Liriseuml i kishte teuml

shkruara neuml brendeumlsineuml e zemreumls seuml tij Gjergj Kastrioti nuk kishte frikeuml nga

sakrifica e madhe peumlr teuml veumlrteteumln dhe drejteumlsineuml ai neuml fakt hoqi doreuml nga liria

e tij neuml momentin kur ndeumlrmori planin e tij teuml madh neuml rikthim peumlr teuml

shpeumltuar lirineuml e Arbeumlriseuml Kjo do teuml thoteuml se ai e vendosi shpirtin dhe veten

neuml teumlreumlsi si flijim peumlr atdheun edhe pse planin e rikthimit e kishte beumlreuml neuml

meumlnyreuml teuml peumlrsosur Edhe peumlrkundeumlr rreziqeve teuml shumta si nga armiqteuml e

jashteumlm ashtu edhe nga ata teuml

brendsheumlm ai mbeti njeuml lider

vizionar njeuml strateg njeuml arbeumlror

besnik i udheumls seuml eteumlrve dhe njeuml

engjeumlll mbrojteumls i themeleve teuml

shtetit teuml Arbeumlriseuml qeuml tashmeuml ishte

rimeumlkeumlmbur dhe unifikuar

Skeumlnderbeu luftoi me guxim dhe

ushtarakisht pro libertate Arberia

et Europa pra peumlr lirineuml e Arbeumlriseuml

dhe teuml Europeumls Kjo e beumln ateuml njeuml

engjeumlll mbrojteumls teuml atdheut teuml

peumlrbashkeumlt europian dhe teuml

civilizimit teuml saj Faleuml liriseuml seuml tij

qeuml i kishte hedhur rreumlnjeumlt neuml zemreumln

e tij e gjitheuml Arbeumlria sepse ai ishte

shpresa e vetme vendi neuml koheumln e

tij geumlzonte lirineuml e veumlrteteuml peumlr teuml jetuar vepruar dhe punuar si

arbeumlror i veumlrteteuml europian Virtytet

e tij konstante e shpaloseumln ateuml jo

veteumlm si njeuml ldquoAtlet teuml Liriseumlrdquo por

edhe si njeuml vizionar e ligjbeumlreumls peumlr

teuml mireumln e vendit teuml tij Veumlrtet po teuml

analizohet neuml teumlreumlsi vepra dhe jeta e

tij neuml sheumlrbim dhe mbrojtje deri neuml

fund teuml jeteumls seuml tij teuml Arbeumlriseuml dhe

Europeumls ateumlhereuml ai del teuml jeteuml edhe

njeuml ldquoAtlet i Liriseumlrdquo njeuml atlet i

famsheumlm inclytus Athleta jo veteumlm i Arbeumlriseuml por edhe i teumlreuml kontinentit

europian ndeumlrsa peumlr shumeuml

historianeuml studiues dhe shkrimtareuml

teuml ndrysheumlm europianeuml Gjergj

Kastriot Skeumlnderbeu ishte Mburoja

Gideoni Athleta Christi

Shpeumltimtari Makabeu etj

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

22

Ylli Prebibaj Tiraneuml

Nikaj-Meumlrturi neuml veumlshtrimin e disa hulumtuesve teuml huaj (pjesa e treteuml)

III

Trasheumlgimia kulturore dhe

natyrore neuml dekadat e para teuml

shekullit XX-teuml

Trasheumlgimia kulturore neuml Nikaj-

Meumlrtur ploteumlson mozaikun e

kultureumls kombeumltare neumlpeumlrmjet

eposit teuml kreshnikeumlve toponimiseuml

arkitektureumls seuml kullave gjameumls seuml

burrave veccedilorive dialektore etj

Krahina nuk u doreumlzua ndaj situatave teuml kobshme ekonomike

qeuml kishte kaluar por vijoi teuml

ruante mrekullisht ndeumlr breza

keumlto referenca identitare

Konsideratat qeuml ndeshim shpesh

se zona teuml caktuara neuml viset

shqiptare u detyruan t‟i

neumlnshtroheshin kulturalisht

sunduesve teuml huaj ndoshta duhen

rivlereumlsuar peumlr aq koheuml sa ldquovisaret kombeumltarerdquo i kemi teuml mireumlruajtura

neuml krahina teuml tjera po shqiptare

siccedil eumlshteuml krahina e Nikaj-

Meumlrturit

Kufiri i sajuar meuml 1913 krijoi

pengesa peumlr zhvillimin e shtetit teuml

ri shqiptar shkaktoi uri dhe

vdekje Gjakova ishte treg peumlr

banoreumlt e fiseve teuml Nikajve

Meumlrturit Gashit Krasniqes

Tropojeumls dhe Pukeumls teuml cileumlt kur peumlrpiqeshin teuml kalonin neuml aneumln

tjeteumlr teuml kufirit rriheshin ose

qeumllloheshin E vetmja alternativeuml

peumlr ta mbeti rrugeumltimi kateumlrditor

peumlr neuml Shkodeumlr (Swire 2005

134) Nga pikeumlpamja kulturore

kjo situateuml ishte njeuml pengeseuml

shumeuml serioze peumlr sigurimin e

mjeteve teuml domosdoshme teuml

puneumls peumlr mbajtjen gjalleuml teuml

traditeumls kulturore Neuml librin Golgota Shqiptare autori shkruan

rreth njeuml episodi kriminal teuml ushtriseuml serbe ku ndaj 70 katolikeumlve nga Nikajt

qeuml po shkonin neuml pazar u krye njeuml masakeumlr e peumlrgjakshme (Freundlich 2010

31)

Keumlta maleumlsore pavareumlsisht mjerimit ekonomik qeuml ishte i duksheumlm e mbajteumln teuml

gjalleuml identitetin kulturor Rapsodeumlt nikajmeumlrturas vijuan leumlvrimin e eposit dhe

keumlngeumlve shekullore neumlpeumlrmjet lahuteumls teli i seuml cileumls peumlr arsyet qeuml peumlrmendem

meuml lart nuk ishte industrial por fije e njeuml bishti kali Keumlshtu ldquoLahuta ndeumlr

malcina ku peumlrdoret (Malcia e Madhe Dukagjini Nikajt e Meumlrtur e megjeuml me

Jugosllavineuml asht e vetmja e dashtun vegeumll muzikore me teuml cileumln zemra e

popullit i shpreheuml ndjesiteuml e veta ma teuml xetat e ma teuml thellatrdquo (Hylli i Driteumls

1931 550) Mbi reumlndeumlsineuml qeuml ka njeuml trasheumlgimi e tilleuml kulturore F Cordignanos neumlnvizon se ldquoKush e ka rujt rodin zakonet gojdhanat shkurt

gjithccedilka asht vizar shpirtuer i kombitrdquo (Hylli i Driteumls 1931 551) Protokolli i

mikpritjes nuk i ka shpeumltuar veumlzhgimit teuml Nopces i cili e peumlrshkruan keumlshtu

ldquoqeumlndrimi i meumltejsheumlm disa diteumlsh neuml Curraj teuml Epeumlr i peumlrket periudhave meuml teuml

keumlndshme teuml udheumltimit tim neumlpeumlr Shqipeumlrirdquo Meuml tej ai veumlren se ldquobanoreumlt e

Currajt (Nikaj) neuml vitin 1908 krahas atyre teuml Meumlrturit u peumlrkisnin njereumlzve

meuml teuml mireuml qeuml kam hasur neuml Shqipeumlrirdquo (Nopsca 2009 207-208)

Harteuml Curraj Epeumlr 1930

Ndeumlrkoheuml pas shpalljes seuml Republikeumls Shqiptare meuml 1925 konstatojmeuml rishtazi

njeuml interesim peumlr zoneumln por tashmeuml neuml fusheumln e njohjes me veccediloriteuml natyrore

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

23

Neuml objektiv ishte tashmeuml

evidentimi i resurseve turistike

hapeumlsireumls gjeografike dhe

itinerareve qeuml lidhin zonat me njeumlra-tjetreumln Disa ekspedita

studimore u ndeumlrmoreumln nga qarqe

profesionale austriake dhe

italiane

Studimi hartografik i peumlrgatitur

nga Instituti Gjeografik Mbreteumlror

Italian meuml 1930 i peumlrket njeuml prej

punimeve meuml teuml mira neuml leumlmin

hartografik si peumlr shkak teuml

peumlrmbajtjes por edhe si produkt shkencor i njeuml prej instituteve meuml

teuml mireumlnjohura ndeumlrkombeumltare

Harta me emeumlrteseuml ldquoCurraj

Epeumlrrdquo na sjell teuml dheumlna

gjuheumlsore topografike dhe

gjeografike peumlr Currajt dhe

rajonet kufitare Kjo eumlshteuml njeuml

harteuml profesionale e peumlrgatitur

mbi kritere qartazi shkencore ajo

i peumlrket vitit 1930 dhe ruhet neuml

fondin e hartave neuml Bibliotekeumln

Kombeumltare neuml Tiraneuml (Insituti Gjeografik Mbreteumlror Italian i

Firenceumls 1930)

Neuml vitin 1930 Gazeta ldquoVullneti i

Popullitrdquo shkruan mbi

eksplorimin e maleve neuml veri teuml

Shqipeumlriseuml nga ana e kateumlr

alpinisteumlve austriake Udheumltimi i

tyre ishte neumln patronazhin e

Seksionit Akademik teuml Isnabrukut Alpinisteumlt kryen

ngjitje neuml Majeumln e Ndeumlrmajeumls

Malin e Thateuml Lugun e

Ndeumlrmajeumls Qafeumln e Pejeumls

Shtegun e Dhenve etj Shoqeumlria

alpine qeuml ndeumlrmori keumlteuml mision neuml

Shqipeumlrineuml e Veriut ishte njeuml

institucion i mireumlnjohur peumlr koheumln

neuml teuml cileumln ishin aktivizuar

alpinisteumlt e Gjermaniseuml dhe

Austriseuml ajo ishte themeluar meuml

1774 dhe kishte 200 000 ndjekeumls (Vullneti i Popullit 1930 1)

Gjashteuml vjet meuml voneuml Hylli i

Driteumls pasqyron njeuml ekspediteuml teuml

disa autoriteteve austriake Neuml

shkrimin ldquonji udheumltim neuml Alpet e

Shqipeumlriseuml seuml Veriutrdquo jepen teuml

dheumlna rreth keumlsaj ekspedite neuml

peumlrbeumlrjen e seuml cileumls ishin Dr Fritz

Lemperg Fehring Steirmark

zonjusha Maria Kainz dhe Severin Kainz Ata mbeumlrriteumln neuml

Shkodeumlr meuml 13 korrik 1936 ku u priteumln me nderime shteteumlrore dhe vijuan

rrugeumltimin teuml shoqeumlruar nga meumlsuesi Rrok Zojzi

Rruga e ndjekur prej tyre ishte Selimaj Lugu i Valboneumls Maja e Hekurave Qafa e Droccedileumls Qereqi Curraj Epeumlr Qafa e Ndeumlrmanjeumls Shala Thethi etj Neuml

fund teuml rrugeumltimit Dr Lemperg ishte shprehur ldquopo pse ju shqiptareumlt nuk

bani reklameuml peumlr keumlto fareuml bukurisheuml qeuml kenirdquo (Hylli i Driteumls 1937 177)

Turisteumlt shton ai janeuml meumlrziteuml veccedil me udheumltime neuml Zviceumlr nga ana tjeteumlr

Shqipeumlrineuml e cileumlson njeuml vend teuml bukur Ai sugjeronte peumlrmireumlsimin e shtigjeve

e ndeumlrtimin e kasolleve alpine Itineraret meuml teuml peumlrshtatshme peumlr t‟u vizituar

konsiderohen

ShkodeumlrndashBogeuml-Xhaj-Pult-Theth

ThethndashCurrajndashSelimajndashRrogam

Tropojeuml-SelimajndashCurrajndashThetheuml

Theth- Qafeuml e Pejeumls-lepush

Sipas tyre do ishte me vend ndeumlrtimi i njeuml qendre botanike e cila teuml peumlrfshijeuml

hapeumlsireumln ThethndashSelimaj-Maja e Hekurave-Curraj-Kakija e Nikajve (Hylli i

Driteumls 1937 179)

IV

Peumlrfundime

Neuml keumlteuml punim trajtuam kontributin e disa hulumtuesve teuml huaj sa i takon

krahineumls seuml Nikaj-Meumlrturit rendit shoqeumlror traditave veccedilorive kulturore dhe

natyrore Hulumtimet dhe botimet e tyre peumlrbeumljneuml njeuml fond teuml dobisheumlm peumlr pasqyrimin e seuml kaluareumls shqiptare ndeumlr shekuj

Neuml keumlto kushte peumlrkthimi dhe botimi i tyre i ploteuml duke respektuar

besnikeumlrisht punimet autentike do e pasuronte meuml tej fondin shqiptar

albanologjik Gjykojmeuml se njeuml nismeuml serioze neuml keteuml drejtim duhet teuml

peumlrfshihet neuml axhendeumln e institucioneve akademike neuml Shqipeumlri dhe neuml

Kosoveuml

Ndeumlrmjet hulumtuesve teuml huaj gjykojmeuml qeuml veprat e Nopccediles dhe Lambertzit

zeumlneuml njeuml vend kryesor peumlr shkak teuml formimit teuml tyre akademik dhe

hulumtimeve teuml gjata qeuml kaneuml kryer Konsiderata joneuml mbeumlshtetet edhe nga interesimi i instituteve shkencore apo shteumlpive botuese teuml mireumlnjohura

ndeumlrkombeumltarisht peumlr botimin e veprave teuml tyre

Reumlndeumlsia e hulumtuesve teuml huaj qeumlndron neuml trajtimin e gjithansheumlm teuml

fenomeneve shoqeumlrore teuml asaj kohe duke trajtuar si aspektet pozitive dhe ato

negative Shmangja e problematikave neuml trajtimet shkencore me peumlrjashtim teuml

atyre qeuml autoreumlt i provojneuml si shtrembeumlrime janeuml pa bazeuml shkencore

Keumlta autoreuml kaneuml krijuar njeuml fond teuml papeumlrseumlritsheumlm studimesh si peumlr krahineumln

e Nikaj-Meumlrturit por edhe peumlr albanologjineuml shqiptare pa teuml cilin nuk do teuml

mundeshim sot teuml kishim teuml shkruar shumiceumln e tematikave qeuml secili syresh ka

trajtuar Neuml keumlto kushte ata zeumlneuml vend teuml posaccedileumlm neuml literatureumln e peumlrjetshme shqiptare

BIBLIOGRAFIA

Burimet arkivore

AQSH F 78

Fondi arkivor i Biblotekeumls Kombeumltare

Organet e Shtypit

Burimi i Kanunit teuml Lekeuml Dukagjinit Prej Dr Franz Baron Nopcsa peumlrktheu F Asallani neuml

Dialeumlria Nr 4 Wien 1920

G Stadtmuller Historija e Shqipeumltare Nr 1-2 Shtypshkronja Franccedileskane Shkodeumlr 1942

Hylli i Driteumls Nr 7-8 Shtpshkronja Franccedileskane Shkodeumlr 1933

Hylli i Driteumls Nr 4 Shkodeumlr 1937

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

24

F Cordignano Kryevepra e A Gjergjit neuml

zhvillim teuml historis shqyptare neuml Hylli i

Driteumls Nr 10 Shkodeumlr 1931

Vullneti i Popullit Interesimi i turistave

gjermane peumlr bukuriteuml e maleve shqiptare

Tiraneuml 1930

Botimet historiografike

Anton Berisha Maximilian Lambertzi peumlr

Epikeumln Gojore Shqiptare neuml Gjurmime

Albanologjike Nr 16 Insituti

Albanologjik i Prishtineumls Prishtineuml 1987

Dom Ernesto Cozzi Studime Etnologjike

teuml Shqipeumlriseuml Srsquoepeumlrme Botimet Fishta

Lezheuml 2017

Ermanno Armao Localitagrave chiese fiumi

monti e toponimi varii di unrsquoantica carta

dellrsquoAlbania Settentrionale Istituto per L‟

Europa Orientale Roma 1933

Franz Baron Nopsca Shqipeumlria Katolike e

Veriut Faik Konica Prishtineuml 2009

Giuseppe Valentini Ligji i maleve

shqiptare nga relacionet e Misionit

Sheumltiteumls teuml Jezuit neuml Shqipeumlri 1880-1932

Plejad Tiraneuml 2007

Joseph Swire Shqipeumlria ngritja e njeuml

mbreteumlrie Dituria Tiraneuml 2005

John Monaghan Peter Just Antropoligjia

SocialndashKulturore Ideart Tiraneuml 2007

Leo Freundlich Golgota e Shqipniseuml

aktakuzeuml kundeumlr shfaroseumlsve teuml popullit

shqiptar Prishtineuml 2010

Maximilian Lambertz Raport mbi

studimet e mia linguistike neuml Shqipeumlri nga

mesi i majit deri neuml fund teuml gushtit 1916

Botimet Franceskane Shkodeumlr 2011

Ndoc Nikaj Kujtime teuml nji jeteumls seuml

kalueme Plejad Tiraneuml 2003

P Fulvio Cordignano S J La Poesia

Epica Di Confine NellrsquoAlbania Del Nord

I Parte Studio Critico-Letterario

Tipograia Liberia Emiliana

EditriceVenezia 1943

Steacutephane Voell Das nordalbanische

Gewohnheistsrecht Curupira Germany

2004

Theodor Ippen Shqipeumlria e Vjeteumlr

Parathanje nga Dr Ardian Klosi Maluka

Tiraneuml 2002

Ylli Prebibaj Diplomacia shqiptare e

viteve 1920-1925 neuml fokusin e shtypit teuml

koheumls neuml Revisteumln Shkencore

Ndeumlrkombeumltare Diskutime Nr 14 Tetoveuml

2015

Zymer Ujkan Neziri Studime peumlr

Folklorin II Epika Gojore dhe

Etnokultura Instituti Albanologjik i

Prishtineumls Prishtineuml 2008

Harta

Harteuml ldquoCurraj Epeumlrrdquo Riliev i bamun meuml

1930 Insituti Gjeografik Mbreteumlror Italian

i Firenceumls (shih fondi i hartave neuml

Biblotekeumln Kombeumltare Tiraneuml)

Uebe

httpwwwbkshalkatalogulibrarywww

opacwwwrootbeginnerindex_alhtml

wwwsmithsonianmagcom

(Fund)

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

25

Dr Nail Draga Ulqin

Masakra e Tivarit dhe rishkrimi i historiseuml

(Me rastin e 75-vjetorit 1945-2020)

Ndeumlr ngjarjet tragjike teuml popullit

shqiptar qeuml ka teuml beumljeuml me Lufteumln e

Dyteuml Boteumlrore eumlshteuml Masakra e

Tivarit e cila ka ndodhur me 1

prill 1945 Neuml keumlteuml masakeumlr teuml

realizuar nga njeumlsiteuml ushtarake teuml

Jugosllaviseuml aty janeuml likuiduar njeuml

numeumlr i madh shqiptareumlsh nga

Kosova me peumlrmasat e

gjenocidit teuml cileumlt ishin

mobilizuar peumlr teuml ndjekur okupatoreumlt gjermaneuml neuml pjeseumln

pereumlndimore teuml ish-Jugosllaviseuml

Mobilizimi i tyre neuml Kosoveuml ka

pasur njeuml prapavi teuml caktuar

politike sepse si qellim kishte

spastrimin e Kosoveumls nga

shqiptareumlt peumlr teuml realizuar neuml

praktikeuml pushtetin ushtarak i cili

ishte vendosur nga data 8 shkurt

1945 duke beumlreuml riokupimin e

Kosoveumls pa peumlrfillur parimet e Karteumls seuml Atlantikut me pasoja

peumlr shqiptareumlt qeuml eumlshteuml deumlshmuar

neuml vitet vijuese

Me 1 prill u beumlneuml 75- vite (1945-

2020) nga Masakra e Tivarit ku u

likuiduan neuml meumlnyreumln meuml mizore

shqiptareumlt nga Kosova Sipas teuml

dheumlnave del se ky numeumlr shkon

minimalisht nga 1560 shqiptareuml

ndeumlrsa sipas disa peumlrllogaritjeve

arrineuml deri neuml 3764 persona Fjala eumlshteuml peumlr shqiptareumlt teuml cileumlt ishin

teuml mobilizuar si regruteuml ne aradhat

partizane peumlr teuml ndjekur armikun

peumlrfundimisht nga territori i ish-

JugosllaviseumlPor edhe pas

shteumldhjeteuml e peseuml vjeteumlve kjo

tragjedi ende nuk eumlshteuml ndriccediluar

nga studiuesit e ndryshem nga vet

fakti se gjateuml periudheumls seuml sistemit

komunist marrja me njeuml ngjarje teuml

tilleuml ishte e pa preferueshme dhe me pasoja peumlr autoreumlt

Edhe pse ne popull dihej peumlr keteuml tragjedi dhe peumlrshperitej peumlr numrin e teuml

vrareumlve sakteumlsisht pak kush dinte teuml dheumlna teuml sakta sepse arkivat peumlr

shqiptareumlt ishin neumln embargo madje dokumenteumlt gjegjeumlse ka mundeumlsi qeuml janeuml

zhdukur nga ato teuml cileumlt kaneuml realizuar keteuml masakeumlr

Deumlshmi autentike e atyre qeuml peumlrjetuan masakren Por veteumlm pas deumlshtimit teuml sistemit monist dhe vendosjes seuml pluralizmit nga

viti 1990 opinioni i gjeumlreuml filloi teuml njihej meuml ne detaje peumlr keteuml masakeumlr e ate

duke iu falenderuar deumlshmitareumlve autentik teuml cileumlt kishin shpeumltuar nga kjo

kasaphane tipike naziste e beumlreuml nga pjeseumltareumlt e aradhave partizane jugosllave

gjoja ldquonacional-ccedillirimtarerdquo Dhe janeuml keumlto individ teuml cileumlt e peumlrjetuan personalisht keteuml masakeumlr teuml cileumlt kaneuml dheumlneuml kujtimet e tyre peumlr keteuml kalvar teuml

shqiptareumlve nga mobilizimi i tyre neuml Kosoveuml dhe rrugeumltimi ne relacionin

Prizren-Kukeumls-Shkodeumlr-Tivar

Ndeumlr ta beumln pjeseuml edhe Azem Hajdini-Xani i cili opinionit i ka dhuruar librin

ldquoTragjedia e Tivaritrdquo botuar neuml Shtutgard neuml Gjermani neuml vitin 1990 dhe meuml

pas ribotuar neuml Prishtineuml neuml vitin 1998 Po ashtu ky autor ka botuar edhe njeuml

botim tjeteumlr me titull rdquoMasakra e Tivaritrdquo-Memoare Prishtineuml 1998 duke

prezentuar deumlshmi autentike teuml personave teuml cileumlt kaneuml mbetur gjalleuml Edhe pse

ne ndeumlrkoheuml janeuml botuar edhe disa studime nga autor teuml tjereuml peumlr keteuml

masakeumlr(MPirraku UButka etj) botimi i keumltyre materialeve nga autori i cili e ka peumlrjetuar drejteumlpeumldrejt keteuml masakeumlr peumlr momentin sheumlrben si leumlndeuml bazeuml

dhe e domosdoshme peumlr teuml trajtuar keteuml tragjedi teuml beumlreuml nga komunistet ne prag

teuml peumlrfundimit teuml Lufteumls seuml Dyteuml Boteumlrore sepse arkivat ende janeuml teuml mbyllura

peumlr hulumtuesit shqiptareuml

Nisja nga Prizreni peumlr neuml Tivar Peumlr teuml beumlreuml ploteumlsimin e Armateumls IV teuml Jugosllaviseuml peumlr neuml Frontin VP teuml

bregdetit teuml Adriatikut ne saje teuml teuml dheumlnave teuml publikuara del se ne mars dhe

prill teuml vitit 1945 u deportuan 22017 lufteumltareuml shqiptareuml nga Kosova Ata janeuml

deportuar ne formacione ushtarake teuml cilat quhen eshalone qe gjateuml muajve

mars-prill 1945 nga Prizreni peumlr neuml Tivar gjithsejt ishin gjashteuml eshalone teuml

tilla Keumlshtu neuml mars janeuml deportuar tre eshalone eshaloni i pareuml me 3700 lufteumltareuml niset nga Prizreni meuml 2431945 dhe arrin neuml Tivar meuml 2931945

eshaloni i dyteuml meuml 4700 lufteumltareuml niset nga Prizreni meuml 2631945 dhe arrineuml

neuml Tivar meuml 3131945 dhe eshaloni i treteuml me 2700 lufteumltareuml shqiptareuml niset

nga Prizreni me 2731945 dhe arrin neuml Tivar meuml 1 prill 1945 Ndeumlrsa gjateuml

muajit prill janeuml deportuar edhe tre eshalone teuml tjera eshaloni i pareuml me 1506

lufteumltareuml niset nga Prizreni meuml 19 prill 1945 eshaloni i dyteuml me 2601 lufteumltareuml

niset nga Prizreni meuml 20 prill 1945 dhe eshaloni i treteuml me 1216 lufteumltareuml niset

nga Prizreni meuml 24 prill 1945Ndeumlrsa meuml pas nga Prizreni niset njeuml eshalon i

veccedilanteuml me 5323 lufteumltareuml shqiptar nga Maqedonia ne diteumlt e para teuml prillit teuml

vitit 1945

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

26

Pse po largoheshin lufteumltareumlt

nga Kosova Duke marreuml parasysh se

operacionet luftarake kundeumlr nazistave gjermaneuml ne Lufteumln e

Dyteuml Boteumlrore kishin marreuml fund

nga fundi i viti 1944 me teuml drejt

beumlheumlt pyetja se pse i deportuan

lufteumltareumlt shqiptareuml nga Kosova

Peumlrgjigja ishte e qarteuml sepse

planifikohej njeuml hakmarrje ndaj

shqiptareumlve teuml Kosoveumls peumlr

humbjen qe kishin peumlrjetuar

formacionet ushtarake teuml

partizaneumlve jugosllaveuml ne lufteumln ndaj lufteumltareumlve teuml Shaban

Polluzheumls Ndeumlrsa nga ana tjeteumlr

si qellim ishte largimi nga

Kosova i atyre lufteumltareumlve teuml cileumlt

mund teuml beumljneuml rezistenceuml peumlr

vendosjen e pushtetit ushtarak

serb gjegjeumlsisht ripushtimin serb

teuml Kosoveumls ne saje teuml vendimeve

teuml meuml vonshme

Teuml mobilizuarit iu ngjanin

robeumlrve Edhe pse teuml gjitheuml teuml tubuarit nga

aneuml teuml ndryshme teuml Kosoveumls

kishin premtime se do teuml

deportoheshin me statusin e

lufteumltareumlve peumlr teuml ndjekur armikun

ne vijen e frontit neuml veripereumlndim

teuml Adriaktikut(Isteumlr-Slloveni) nga

momenti i pareuml neuml Prizren u verejt

se do teuml jeteuml teumlreumlsisht

ndrysheNeumlse deri aty ata ishin teuml

armatosur dhe teuml peumlrcjellur me oficereuml shqiptareuml meuml tu nisur nga

Prizreni peumlrcjelljen e moren

oficeret serbo-malazez ndeumlrsa po

ashtu u detyruan peumlr teuml doreumlzuar

armet me pretekst se rruga eumlshteuml e

gjateuml dhe do teuml lodheni pa nevojeuml

pra ata u nisen nga Prizreni teuml

paarmatosur teuml pa ushqyer teuml

lodhur teuml paveshur dhe ne kushte

higjenike teuml papeumlrshtatshme Ishte

ky eshaloni i dyteuml qeuml eumlshteuml nisur

nga Prizreni meuml 26 mars ku pjeseumltareumlt e tij do teuml peumlrjetojneuml

gjenocid teuml pa pareuml ne qytetin e

Tivarit teuml Ri

Gjateuml rrugeumls atyre iu ndalohej

dalja nga kolona qofteuml peumlr teuml pireuml

ujeuml apo kryer nevoja fiziologjike

Kush kishte guxim teuml vepronte

ndryshe e peumlsonte me jeten sepse

pushkatohej neuml vend Nga njeuml

sjellje e tilleuml e oficereumlve peumlrcjelles teuml cileumlt vrisnin kur kishin deumlshireuml

e flisnin fyerjet meuml vulgare ndaj shqiptareumlve tash teuml gjitheuml e kishin teuml qarteuml se

nuk janeuml meuml lufteumltareuml por iu ngjanin robeumlrve teuml lufteumls Dhe nga njeuml situateuml e

tilleuml dramatike gjateuml rrugeumls deri ne Shkodeumlr numri i teuml vrareumlve kishte arritur

deri neuml 800 lufteumltareuml teuml cileumlt janeuml gjuajtur neuml lumin Dri Buneuml etj

Pamjet e Tivarit paralajmeumlronin masakren Me teuml arritur neuml Tivarin e Ri eumlshteuml veumlrejtur njeuml moblizim i madh i popullateumls

vendore ku me ta ishin seuml bashku edhe njeumlsiteuml ushtarake teuml Brigadeumls seuml Dhjeteuml

Malazeze teuml armatosur ne ccedildo aspekt athua se janeuml duke pritur njeumlsiteuml e

armikut U pa qarteuml komploti dhe gracka e pregatitur por ata prisnin veteumlm

shkasinNe qendeumlr teuml Tivarit teuml Ri pasi i kaneuml udheumlruar peumlr teuml pushuar ne afeumlrsi

teuml tyre ishte njeuml krua ku shqiptareumlt shprehen keumlrkeseumln peumlr teuml pireuml ujeuml por

oficereumlt reaguan ashpeumlr duke mos iu mundeumlsuar dhe fyer ata neuml aspektin

nacional duke vrareuml tre shqiptareuml ndeumlrsa nga plumbat e tyre kishin vrareuml

ldquogjojardquo njeuml ushtareuml malazias Ky ishte njeuml tjeteumlr pretekst peumlr teuml vrareuml shqiptareuml andaj peumlr keteuml ldquovepeumlr ldquo e cila nuk ishte beumlreuml nga shqiptareumlt ata pushkatuan 100

ushtareuml shqiptareuml sikurse nazisteumlteumlt gjermaneuml koheuml meuml pareuml Nga kjo e papritur

shqiptareumlt ishin teuml vetdijsheumlm se njeuml tragjedi e tilleuml nuk do teuml peumlrfudnoj meuml

kaq sepse ishin teuml rrethuar nga teuml gjitha aneumlt

Ndeumlrtesa e Monopolit teuml Duhanit ferri i shqiptareumlve

Ata meuml pas ne koloneuml i detyruan teuml ecin dhe i vendosen ne objektin e

Monopolit teuml Duhanit neuml afeumlrsi teuml portit Ishte kjo njeuml ndeumlrteseuml tre kateumlshe ku i

detyruan teuml hyjneuml brenda ndeumlrsa teuml tjereumlt u vendosen neuml oborr pra teuml gjitheuml

grumbull e jo ne koloneuml sepse keumlshtu mundeumlsia peumlr t‟i shfarosur ishte meuml e

madhe Dhe nuk ka vonuar shumeuml ne teuml gjitheuml shqiptareumlt si brenda ne ndeumlrteseuml

e neuml oborr eumlshteuml qitur me teuml gjitha mjetet luftarake rreh dy oreuml dhe neuml oborr dhe shesh ku ishin rreth 3000 veta nuk mbeti njeumlri i gjalleuml neuml keumlmbeuml sepse u beuml

kasaphaneuml e veumlrteteuml dhe kudo u beuml lumeuml gjaku E teumlreuml kjo masakeumlr ka zgjatur

rreth njeuml oreuml e gjysmeuml duke filluar neuml ora 14 teuml dateumls 1 prill 1945 Pateumln fat teuml

shpetojneuml veteumlm ata qe ishin ne katin e larteuml teuml ndeumlrteseumls dhe disa nga eshaloni

i pareuml teuml cileumlt peumlr momentin ishin neuml Tivarin e Vjeteumlr Por tragjedia nderpritet

duke iu falenderuar njeuml automobili i cili brenda kishte disa veumlzhgues

amerikaneuml teuml cileumlt meuml gjaseuml kishin deumlgjuar teuml shteumlnat e armeumlve dhe kishin

ardhur peumlr teuml pareuml vendin e ngjarjeumls Por kriminelet iu doleumln peumlrpara dhe i

binden teuml largoheshin dhe teuml vazhdojneuml rrugeumln peumlr neuml Ulqin Pra nga frika se

do teuml zbulohet krimi ata u detyruan ta nderpresin plojeumln Ishte kjo njeuml rasteumlsi

qeuml teuml shpeumltojneuml disa lufteumltareuml kosovareuml teuml cileumlt do teuml jeneuml deumlshmitareuml teuml keumlsaj masakre edhe pse qeumlllimi i forcave shfaroseumlse teuml partizaneumlve jugosllaveuml ishte

peumlr t‟i vrareuml teuml gjitheuml peumlr teuml mos pasur deumlshmitareuml

Mungojneuml varret e teuml masakruarve

Me pas u mobilizuan teuml gjitheuml qytetareumlt si pleq gra teuml rinj puneumltor e ushtareuml

peumlr teuml pastruar oborrin peumlr teuml humbur gjurmet e keumlsaj vepre mizore Me

kamion kaneuml ngarkuar teuml vrareumlt dhe teuml plagosurir peumlr t‟i deportuar neuml varreza teuml

ndryshme kolektive Madje neuml keteuml transport kaneuml angazhuar edhe ata

shqiptareuml teuml cileumlt kaneuml mbetur gjalleumlEnde nuk dihet se ku janeuml bartur kufomat

dhe varrosur ata Beumlhet fjaleuml peumlr disa vende si ne Tivarin e Vjeteumlr Tugjemil

Zalef dhe ne njeuml shpelleuml neuml malin e Vollujiceumls praneuml detit Por nuk ka dilemeuml

se pjeseumln meuml teuml madhe teuml tyre e kaneuml gjuajtur neuml det

Beumlheumlt pyetja sa janeuml vrareuml ne keumlteuml masakeumlr e sa kaneuml mbetur gjalleuml Pasi nuk

ka teuml dheumlna arkivore andaj i vetmi burim eumlshteuml A Hajdini-Xani i cili thoteuml se

teuml gjalleuml kemi mbetur 810 individeuml ndeumlrsa nga Kosova janeuml nisur 4700

lufteumltareuml nga del se gjateuml rrugeumls dhe ne keteuml masakeumlr janeuml vrareuml e zhdukur 3

890 shqiptareuml teuml Eshalonit teuml dyteuml dhe 420 teuml Eshalonit teuml pareuml pra gjithsej 4

310 individ kaneuml humbur jeteumln ccedileumlshtje qeuml mbesin peumlr hulumtime

Neuml keumlteuml regji shfaroseumlse ka pasur raste qeuml individ teuml ndrysheumlm teuml shpeumltojneuml dhe

teuml ikin neuml drejtime teuml ndryshme por edhe aty neumlse janeuml zbuluar janeuml likuidur

sepse teuml gjitheuml shqiptareumlt janeuml cileumlsuar si armiq nga pushteti ushtarak Ka raste teuml veccedilanta qeuml kosovareumlt janeuml strehuar e mbajtur nga familje shqiptare duke iu

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

27

shpeumltuar jeteumln si ne Tivar Aneuml teuml

Malit dhe Krajeuml ku peumlr raste teuml

tilla egzistojneuml deumlshmi autentike

Tragjedia e cila u hesht peumlr vite

teuml teumlra

Me teuml peumlrfunduar lufta dhe kthimi

i lufteumltareumlve kosovareuml neuml shteumlpiteuml

e tyre kjo ngjarje mori dheneuml por

ishte me pasoja neumlse keumlrkohej e

veumlrteta pse ndodhi ajo Madje ata

teuml cileumlt e peumlrjetuan ishin teuml

keumlrceumlnuar neumlse debatojneuml ne

lidhje mbi keteuml ngjarje e jo meuml teuml

keumlrkojneuml qeuml ajo teuml ndriccedilohet neuml teumlreumlsi

Dhe si peumlr ironi teuml fatit pas keumlsaj

masakre ajo u hesht nga ato teuml

cileumlt eumlshteuml dashur teuml flasin dhe ta

informojneuml opinionin e gjeumlreuml peumlr

keteuml gjenocid teuml beumlreuml nga

partizaneumlt jugosllaveuml duke

keumlrkuar peumlrgjegjeumlsi nga ana e

tyre

Por ndodhi qeuml peumlr keumlteuml masakeumlr te mos flasin kaudrat shqiptare

qofteuml nga Kosova apo nga

Shqipeumlria por peumlr teuml pareumln hereuml teuml

deklarohet A Rankoviqi neuml

Kongresin Themelues teuml PKS meuml

8-12 maj 1945 i cili neuml mes

tjerash ka theumlneuml se rdquoudheumlheqeumlsit e

eshalonit e nxiteumln revolteumln midis

shqiptareumlverdquo duke planifikuar teuml

vrisnin ldquo40 shqiptareuml peumlr njeuml

luftareuml teuml vrareumlrdquo duke vazhduar se ldquoudheumlheqesit taneuml hapeumln zjarr

dhe i vraneuml 300 shqiptareumlrdquo Njeuml e

dheumlneuml e tilleuml edhe pse e

minimizuar shumeuml hereuml deumlshmon

se njeuml masakeumlr e tilleuml ka egzistuar

dhe eumlshteuml realizuar nga forcat

partizane jugosllave qeuml ishin teuml

Brigadeumls seuml Dhjeteuml Malazeze

duke mbetur informata e vetme

zyrtare peumlr keumlteuml masakeumlr

Por edhe pse njeuml nismeuml teuml tilleuml neuml rrugeuml institucionale peumlr teuml

prezantuar dhe hulumtuar teuml

veumlrteteumln eumlshteuml beumlreuml nga Azem

Hajdini si pjeseumlmarreumls i keumlsaj

masakre nga viti 1966 e meuml pas

ccedildo gjeuml mbeti veteumlm ne nismeuml

sepse pushtetit jugosllav teuml koheumls

nuk i ka interesuar e veumlrteta peumlr

keumlteuml tragjedi sepse ishin veteuml

serbo-malazezeumlt teuml cileumlt ishin

skenaristeumlt dhe regjisoreumlt e keumlsaj maskare e cila ishte meuml e madhja

neuml peumlrfundim teuml Lufteumls seuml Dyteuml Boteumlrore ne Evropeumln Juglindore

Peumlrgjegjeumlsia e udheumlheqjes seuml Shqipeumlriseuml

Edhe pse kaneuml kaluar 75 vite nga masakra e Tivarit deri meuml tash nuk kemi pasur rast teuml lexojmeuml diccedilka konkrete neuml lidhje mbi keumlteuml tragjedi nga strukturat

qeveritare teuml Shqipeumlriseuml Madje kjo tragjedi nga ana e tyre eumlshteuml heshtur duke

mos u sheumlnuar as neuml kalendarin e ngjarjeve historike sepse ata janeuml teuml

veteumldijsheumlm peumlr peumlrgjegjeumlsineuml qeuml mbajneuml Sepse si teuml lejohet qeuml teuml kalojneuml

neumlpeumlr territorin e Shqipeumlriseuml eshalone teuml teumlra qytetareumlsh kosovareuml teuml peumlrcjellur

nga ushtarakeumlt serbo-malazez gjoja peumlr teuml marreuml pjeseuml neuml ndjekjen

peumlrfundimtare teuml armikut neuml Isteumlr e Slloveni kur Lufta e Dyteuml Boteumlrore kishte

marrur fund

Objekti i Monopolit teuml Duhanit neuml Tivar-vendi i masakreumls teuml 1prillit 1945

Nuk ka dilemeuml se ishte ky njeuml veprim monstruoz dhe antikombeumltar i

udheumlheqjes seuml Shqipeumlriseuml seuml koheumls e cila ka peumlrgjegjeumlsi peumlr masakren e Tivarit Por neumlse analizojmeuml rrethanat e koheumls qeuml meuml voneuml eumlshteuml njoftuar

opinioni i gjeumlreuml as qeuml eumlshteuml pritur diccedilka konkrete nga udheumlheqja e Shqipeumlriseuml

ose me konkretisht nga ajo e PKSH sepse keumlta ishin si filialeuml e komunisteumlve

jugosllaveuml dhe ishin teuml indoktrinuar nga ideologjia komuniste si rralleuml kush neuml

Evropeumln Juglindore Sepse nga ajo koheuml e deri neuml vitin 1948 me jugosllaveumlt

kaneuml punuar seuml bashku peumlr teuml eliminuar armiqet ideologjikeuml ku egzistojneuml

deumlshmi teuml pakontestueshme sepse individeuml teuml ndrysheumlm shqiptareuml janeuml

arrestuar neuml Shqipeumlri dhe iu janeuml doreumlzuar jugosllaveumlve teuml cileumlt kaneuml

peumlrfunduar meuml pasoja tragjike

Tivari 1945 sikurse Srebrenica 1995 Nuk ka dilemeuml se Masakra e Tivarit e vitit 1945 eumlshteuml pothuaj identike me

masakren e Srebreniceumls neuml vitin 1995 e beumlreuml nga forcat ushtarake serbe ndaj

rreth 8 000 boshnjakeumlve Por keumltu egziston veteumlm njeuml dallim sepse krimi neuml

Tivar eumlshteuml beumlreuml pa pranineuml e forcave ndeumlrkombeumltare ndeumlrsa neuml Srebreniceuml

eumlshteuml beumlreuml neuml prani teuml tyre teuml cileumlt ishin gjoja me mision peumlr teuml mbrojtur keteuml

popullateuml Njeuml rast i tilleuml analogjik ka edhe teuml veccedilanteumln tjeteumlr sepse viktimat e

Tivarit edhe sot janeuml pa varre teuml identifikuara ndeumlrsa ata teuml Srebreniceumls janeuml

identifikuar sepse janeuml gjetur neuml varrezat kolektive meuml ccedil‟rast eumlshteuml beumlreuml

rivarrimi i tyre

Pllaka peumlrkujtimore e cila mungon

Ka ardhur koha qeuml neuml lidhje mbi masakren e Tivarit teuml formohet njeuml komision i veccedilanteuml praneuml Qeveriseuml seuml Kosoveumls peumlr teuml zhvilluar njeuml takim me peumlrfaqeumlsuesit

e Qeveriseuml seuml Malit teuml Zi Nuk ka dilemeuml se ngjarja tragjike e vitit 1945 nuk

mund ta ngarkojeuml me peumlrgjegjeumlsi pushtetin aktual neuml Mal teuml Zi por angazhimi

neuml drejtim teuml ndriccedilimit teuml keumlsaj masakre do teuml ishte neuml favor teuml pushtetit aktual

neuml rrethana teuml reja shoqeumlrore e politike

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

28

Edhe pse kaneuml kaluar 75 vjet nga

kjo masakeumlr ende nuk ka teuml

dheumlna neuml lidhje mbi varret e teuml

masakruarve andaj eumlshteuml obligim moral dhe civilizues qeuml neuml vendin

ku eumlshteuml beumlreuml masakra teuml ngrihet

njeuml memorial apo teuml vendoset njeuml

pllakeuml peumlrkujtimore neuml tre gjuheuml

peumlr teuml njohtuar opinionin e gjeumlreuml

mbi keumlteuml ngjarje tragjike neuml vitin

1945 qeuml ka ndodhur neuml qytetin e

Tivarit

Peumlrfundim

Ndoneumlse kaneuml kaluar 75-vite nga

data e 1 prilit 1945 kur u

masakruan shqiptareumlt nga

Kosova nga ana e strukturave

ushtarake jugosllave teuml koheumls

realizuar sipas njeuml skenari me

qellime shfaroseumlse ndaj

shqiptareumlve nga Kosova ajo

masakeumlr ia kalon ldquoNateumls seuml Sheumln

Bartolomeutrdquo teuml Parisit teuml vitit

1573 qeuml eumlshteuml sinonim peumlr vrasjet

masive teuml kundeumlrshtareumlve ideologjikeuml

Peumlr keumlteuml tragjedi neuml koheumln e

monizmit nuk eumlshteuml guxuar teuml

flitet as teuml shkruhet se pasojat

ishin teuml meumldha Ccedildo informateuml

ishte neuml heshtje sepse politika

komuniste e koheumls si mision

kishte eliminimin e krimeve duke

mos i publikuar ato por e veumlrteta

nuk ka mundur teuml heshtet

Veteumlm pas reumlnies seuml monizmit teuml

mbijetuarit por edhe disa studiues

kaneuml filluar teuml shkruajneuml artikuj e

botime teuml veccedilanta e po ashtu janeuml

peumlrgatitur edhe emisione

televizive Eumlshteuml fatkeqeumlsi qeuml peumlr

keumlteuml masakeumlr nuk ka asnjeuml sheumlnim

neuml librat e shkollave fillore teuml

mesme e universitare sidomos

nga leumlnda e historiseuml dukuri e cila

nuk mund teuml arsyetoheumlt me asgjeuml

Neuml lidhje me keteuml ngjarje tragjike

Keumlshilli Kombeumltar i Shqiptareumlve

neuml Mal teuml Zi neuml Ulqin meuml 30-31

mars teuml vitit 2013 ka organizuar

Konferenceumln shkencore

rdquoMasakra e Tivarit-1945rdquo me

pjeseumlmarrje teuml studiuesve nga

Kosova Shqipeumlria e Mali i Zi

Pas prezantimit teuml kumtesave peumlr

keumlteuml ngjarje (teuml cilat ende nuk janeuml botuar) pjeseumlmarreumlsit meuml pas kaneuml shkuar e

vizituar vendin e krimit teuml Monopoli i Duhanit (31 mars) Ishte ky takimi i

pareuml nga peumlrfaqeumlsuesit e njeuml subjekti teuml shqiptareumlve ku kaneuml marreuml pjeseuml edhe

ish teuml mbijetuar e keumlsaj masakre nga Kosova duke deumlshmuar neuml meumlnyreuml autentike peumlrjetimet e keumlsaj tragjedie

Pasi neuml lidhje me keumlteuml masakeumlr nuk ka asnjeuml teuml dheumlneuml neuml vendin e ngjarjes

duhet beumlreuml ccedilmos qeuml neuml keteuml vend teuml ngrihet njeuml memorial i shkruar neuml tre gjuheuml

kushtuar keumlsaj ngjarje tragjike Njeuml memorial i tilleuml duhet teuml jeteuml monument i

kujteseumls peumlr teuml kaluareumln tashmeumln dhe teuml ardhmeumln peumlr teuml njohtuar opinionin e

gjeumlreuml mbi keteuml masakeumlr qeuml ka ndodhur neuml qytetin e Tivarit Neuml rrethana teuml reja

kur tash Kosova eumlshteuml shtet i pavarur i takon qeveriseuml seuml saj teuml inicojeuml njeuml

ccedileumlshtje teuml tilleuml me pushtetin neuml Malin e Zi

Pjeseumlmarreumlsit e Konferenceumls shkencore te Monopoli i Duhanit neuml Tivar (31 mars 2013)

Andaj ka adhur koha qeuml historia teuml rishkruhet dhe teuml thuhet e veumlrteta peumlr keumlteuml

tragjedi duke eliminuar qasjen ideologjike e pranishme edhe neuml diteumlt tona Neuml

keumlteuml aspekt eumlshteuml obligim profesional teuml hulumtohen arkivat sekrete teuml UDB-eumls

jugosllave peumlr teuml hequr hipotekat nga e kaluara ideologjike qeuml do teuml jeteuml neuml

favor teuml faktografiseuml shkencore si kudo neuml boteumln demokratike

prill 2020

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

29

Prof Dr Lush Culaj Prishtineuml

Qeveria e Durreumlsit dhe ccedileumlshtja kombeumltare

Gjendja neuml Shqipeumlri pas peumlrfundimit teuml Lufteumls seuml Pareuml Boteumlrore ishte e tendosur

Neuml Paris duhej teuml fillonte Konferenca e Paqes Ishte i domosdosheumlm themelimi i

njeuml qeverie teuml re e cila do ti peumlrfaqeumlsonte interesat e vendit neuml vend dhe praneuml

Fuqive teuml Meumldha Peumlr keumlteuml arsye Kongresi i Durreumlsit formoi njeuml qeveri teuml

peumlrkohshme Neuml Kongres qeuml i hapi punimet meuml 25 dhjetor 1918 moreumln pjeseuml 50 peumlrfaqeumlsues nga Shqipeumlria por megjithateuml nuk moreumln pjeseuml peumlrfaqeumlsuesit e

krahinave teuml pushtuara Kryetar i Qeveriseuml u zgjodh Turhan Pasheuml Mehmeti

ndeumlrsa neumlnkryetar Preng Bibeuml Doda

Kongresi i Durreumlsit u shpreh jo veteumlm peumlr pavareumlsineuml e Shqipeumlriseuml seuml 1913-s por

edhe peumlr rishikim e kufijve neuml favor teuml sajNeuml ato rrethana tejet teuml ndeumlrlikuara teuml

brendshme dhe teuml jashtme njeuml veprimtari gjithaq e suksesshme e Qeveriseuml seuml

Durreumlsit ishte e pamundurNevoja urgjente e mbrojtjes seuml atdheut e detyroi

Qeverineuml e Durreumlsit qeuml neuml fillim teuml ndahet neuml dysh a) delegateumlt e jashteumlm peumlr neuml

Konferenceumln e Paqes teuml kryesuar nga kryeministri Turhan Pasheuml Mehmeti dhe b)

delegateumlt e tjereuml qeuml merreshin me puneumlt e brendshme neuml Durreumls

Shqipeumlria ndodhej neuml keumlteuml gjendje si rezultat i mungeseumls seuml aleateumlve dhe peumlr shkak

teuml pozicionit teuml lakmuesheumlm gjeografik Qeumlndrimet e mbajtura ndaj ccedileumlshtjes

kombeumltare teuml Qeveriseuml seuml Durreumlsit duhet shikuar neuml kontekstin e realiteteve qeuml

ekzistonin ateumlhereuml neuml kontekst teuml gjendjes seuml brendshme neuml vend si dhe neuml

kontekst teuml zhvillimeve ndeumlrkombeumltare

Peumlr Shqipeumlrineuml veccedil tjerash brengoseumls ishte edhe Traktati i Fshehteuml i Londreumls i 26

prillit 1915 Peumlrfaqeumlsuesit italianeuml neuml Paqen e Versajeumls keumlrkonin me ccedildo kusht qeuml

marreumlveshja e fshehteuml e Londreumls teuml zbatohej neuml favor teuml sajKonferenca e Versajeumls

u mbajt nga 1811919 gjer meuml 2111920 Motoja e keumlsaj konference ishte dheumlnia fund e gjendjes seuml lufteumls ndeumlrmjet paleumlve teuml konfrontuara shteteve teuml Antanteumls neuml

njeumlreumln aneuml dhe atyre teuml Bllokut Qendror neuml aneumln tjeteumlr Konferenca qeuml neuml fillim u

kthye neuml areneuml grindjesh neuml mes teuml vet fuqive fituese peumlr shkak teuml ndarjes seuml

placcedilkeumls seuml lufteumls Qeveria e Durreumlsit ishte neuml poziteuml tejet teuml veumlshtireuml neuml planin e

brendsheumlm meqeuml ishte njeuml qeveri sa peumlr formeuml neumln okupimin ushtarak teuml Italiseuml e

pa njeuml pushtet efektiv peumlr ta qeverisur vendin Ndeumlrkaq edhe neuml aspektin

ndeumlrkombeumltar ishte neuml poziteuml po ashtu teuml veumlshtireuml ngase Austro-Hungaria e cila e

kishte ndihmuar ccedileumlshtjen shqiptare e kishte humbur lufteumln Franca dhe Anglia i

peumlrkrahnin fqinjeumlt e shqiptareumlve kurse presidenti Wilson nuk i kuptonte sa duhet

problemet e Evropeumls Ekuilibri i meumlparsheumlm i forcave neuml rrafshin ndeumlrkombeumltar

prej nga mund teuml peumlrfitonte ccedileumlshtja shqiptare ishte prishur teumlreumlsisht neuml deumlm teuml saj

Dy shtetet fqinje ballkanike si fituese teuml lufteumls jo veteumlm qeuml deumlshironin ti ruanin trojet shqiptare teuml aneksuara meuml pareuml por lakmonin edhe territore teuml tjera

Duke mos pasur aleateuml teuml tjereuml mbrojteumls Qeveria e Durreumlsit u mbeumlshtet pikeumlrisht

neuml peumlrkrahjen italiane me shpreseuml se do teuml peumlrfitonte neuml favor teuml ccedileumlshtjes

kombeumltare Por pesha e Italiseuml si faktor ishte e vogeumll neuml krahasim me shtetet tjera

fituese qeuml i mbeumlshtesnin pretendimet jugosllave dhe greke Shqiptareumlt neuml Versajeuml

do t‟i peumlrfaqeumlsonin disa delegacione por delegacioni kryesor ishte ai i Qeveriseuml seuml

Durreumlsit neuml peumlrbeumlrje Turhan Pasheuml Mehmeti kryetar imzot Luigj Bumccedili

Mehmet Konica Luigj Gurakuqi Mihajl Turtulli dhe Mustafa Kruja Neuml keumlteuml

delegacion pateumlr Gjergj Fishta merrte

pjeseuml si ekspert Shqipeumlria merrte

pjeseuml neuml Konferenceumln e Paqes neuml

Paris neuml kategorineuml e kateumlrt dhe veteumlm

me leteumlrkeumlmbim ose neuml rast se e ftonte njeumlra nga peseuml Fuqiteuml kishte teuml

drejteuml ta deumlrgonte veteumlm njeuml delegat

Keumlrkesat qeuml Qeveria e Durreumlsit i

kishte paraqitur Konferenceumls seuml

Versajeumls ishin

1) Ti kthehet shtetit shqiptar

pavareumlsia teuml cileumln e kishte njohur dhe

garantuar Konferenca e Londreumls e

vitit 1913

2) Ti kthehen shtetit shqiptar viset shqiptare qeuml i ishin dheumlneuml Malit teuml Zi

me vendimet e Kongresit teuml Berlinit

dhe teuml Konferenceumls seuml Londreumls teuml vitit

1913

3) Ti kthehen shtetit shqiptar viset

shqiptare qeuml i ishin dheumlneuml Serbiseuml me

vendimet e Konferenceumls seuml Londreumls teuml

vitit 1913

4) Ti kthehen shtetit shqiptar viset

shqiptare qeuml i ishin dheumlneuml Greqiseuml me

vendimet e Konferenceumls seuml Londreumls seuml vitit 1913

Kryeministri i Greqiseuml neuml Paris

pretendonte realizimin e eumlndrreumls

greke duke e paraqitur Shqipeumlrineuml

Jugore si tokeuml greke Me pretendimet

e tyre u paraqiteumln edhe Mbreteumlria

SKS dhe Italia Situata e krijuar peumlr

delegacionin shqiptar neuml shkurt-mars

1919 me leumlnien meumlnjaneuml teuml keumlrkesave

teuml tij e detyroi keumlteuml delegacion qeuml meuml

7 mars 1919 ti dilte Konferenceumls me njeuml parashtreseuml tjeteumlr me synim

ritheksimin e keumlrkesave teuml tij duke u

bazuar neuml parimin e kombeumlsiseuml Me

keumlteuml rast delegacioni propozoi

organizimin e njeuml plebishiti popullor

qeuml do teuml shtrihej mbi teuml gjitha

territoret kontestuese neuml mes

Shqipeumlriseuml dhe teuml vendeve fqinje

ballkanike neuml Kosoveuml e Ccedilameumlri

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

30

Delegacioni keumlrkonte qeuml neuml keumlto treva me autorizimin e Konferenceumls teuml vendoset

njeuml kontingjent trupash amerikane peumlr periudheumln derisa teuml peumlrfundonte refe-

rendumi

Vlen teuml theksohet fatkeqeumlsisht se peumlrfaqeumlsuesit amerikaneuml ccedileumlshtjen shqiptare neuml

peumlrgjitheumlsi dhe ateuml teuml Kosoveumls neuml veccedilanti asokohe nuk e njihnin sa duhet Madje

ateuml e njihnin me ngjyra teuml erreumlta siccedil e paraqiste literatura e shkruar nga autoreuml teuml vendeve fqinje Edhe forca e tyre politike nuk ishte e fuqishme sepse fjaleumln

kryesore e kishin Franca dhe Anglia Megjithateuml SHBA-ja dhe presidenti Wilson

e dhaneuml kontributin e tyre neuml suaza teuml mundeumlsive duke u mbeumlshtetur neuml parimin e

popujve peumlr veteumlvendosje

Delegacioni qeveritar peumlrpiqej me ccedildo kusht ta paraqiste neuml meumlnyreuml sa meuml teuml denjeuml

neuml Konferenceuml ccedileumlshtjen shqiptare Veteuml kryeministri dhe kryetari i delegacionit

qeveritar vendosi qeuml delegacionit ti printe imzot Luigj Bumccedili ndeumlrsa sekretar teuml

ishte Gjergj Fishta

Meuml 9 dhjetor 1919 peumlrfaqeumlsuesit e Angliseuml Franceumls dhe SHBA-seuml i njohin Italiseuml

sovranitetin e ploteuml mbi Vloreumln dhe krahineumln e saj

Pallati i Versajes ku u mbajteuml Konferenca e Paqes neuml Paris pas Lufteumls seuml Pareuml Boteumlrore

Meuml 13 janar Konferenca vendosi qeuml ti keumlnaqte apetitet e Jugosllaviseuml Italiseuml dhe

Greqiseuml Dy diteuml meuml voneuml Luigj Bumccedili i drejtohet kryetarit teuml Konferenceumls seuml

Paqes duke shprehur protesteumln kundeumlr keumltyre vendimeve qeuml nuk peumlrputhen me teuml

drejteumln peumlr veteumlvendosje teuml popujve

Keumlrkesat e pareshtura teuml Qeveriseuml seuml Durreumlsit neuml Konferenceumln e Paqes 1919-1920

qeuml trevat e shkeumlputura nga Kongresi i Berlinit i vitit 1878 dhe Konferenca e Londreumls e vitit 1913 ti bashkoheshin shtetit ameuml nuk gjeteumln mbeumlshtetje nga

shtetet vendimmarreumlse neuml keumlteuml konferenceuml Paqja e Versajeumls e sanksionoi nga

pikeumlpamja ndeumlrkombeumltare copeumltimin e meumlhersheumlm teuml trojeve shqiptare

Konferenca e Parisit 1919-1920 e ndryshoi harteumln politike teuml Evropeumls Aziseuml e

AfrikeumlsAktiviteti i delegacionit toneuml qeveritar neuml Paris ishte jashteumlzakonisht i

dendur gjateuml diteumlve teuml Konferenceumls por mundeumlsiteuml e ndryshimit neuml favor teuml

shqiptareumlve ishin teuml kufizuara

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

31

Prof Dr Sabile Keccedilmezi-Basha Prishtineuml

Pavareumlsia e Kosoveumls dhe veprimtareumlt ilegaleuml teuml Leumlvizjes Kombeumltare Shqiptare 1945-1999

Synimi peumlr Bashkimi Kombeumltar neuml Kosoveuml dhe neuml trojet tjera shqiptare neumln Jugosllavi nuk eumlshteuml i njohur veteumlm

neuml dekadat e fundit teuml shekullit XX Si projekt politik

daton qeuml prej Lidhjes seuml Prizrenit peumlr teuml vazhduar edhe

gjateuml lufteumlrave qeuml solleumln pavareumlsineuml e Shqipeumlriseuml

Mbijetoi si ide e fuqishme neuml hapeumlsirat tjera gjeografike

ku jetonin shqiptareumlt qeuml mbeteumln jashteuml Shqipeumlriseuml seuml

1912-eumls

Komiteti peumlr Mbrojtjen e Kosoveumls18 pjeseumlmarrja e

Hasan Prishtineumls neuml Konferenceumln e Parisit peumlr teuml keumlrkuar

bashkimin e Kosoveumls me shtetin shqiptar19 Lidhja e Dyteuml e Prizrenit20 Konferenca e Bujanit21 peumlrfshirja neuml

18

Komiteti ldquoMbrojtja Kombeumltare e Kosoveumlsrdquou themelua neuml

ilegalitet teuml ploteuml meuml 1 maj1918 dhe meuml 7 neumlntor1918 u vendos

peumlrfundimisht neuml Shkodeumlr nga figurat teuml shquara atdhetare si Bajram

CurriHoxha Kadri Prishtina SaliNivica Hasan PrishtinaBedri

Pejani Qamil Bala SaliRama HafizIsmet Dibra etj Qeumlllimi pareumlsor i

keumlsaj organizate politike kombeumltare ishte mbrojtja e shtetit teuml pavarur

shqiptar peumlr demokratizimin e tij peumlr ccedillirimin e Kosoveumls dhe teuml

viseve teuml tjera shqiptare teuml Jugosllaviseuml qeuml ishin teuml shkeumlputura

padrejteumlsisht meuml 1913 dhe peumlr bashkimin e tyre me Shqipeumlrineuml 19

Neuml rrethana teuml tilla delegacioni i Qeveriseuml Shqiptare shkoi neuml Paris

dhe propozoi dy memorandume Me memorandumin e pareuml keumlrkohej

qeuml teuml korrigjohen vendimet e Kongresit teuml Berlinit dhe teuml Konferenceumls

seuml Londreumls neuml lidhje me tokat shqiptare teuml cilat mbeteumln jashteuml kufijve

teuml Shqipeumlriseuml Kur nuk u miratua memorandumi i pareuml u soll i dyti me

teuml cilin keumlrkohej qeuml SHBA-ja t‟i administronte keumlto vise qeuml mbeteumln

jashteuml kufijve teuml vitit 1913 Edhe pse ccedileumlshtja shqiptare u diskutua neuml

Konferenceumln Paqeumlsore keumlrkesat e shqiptareumlve nuk u moreumln parasysh

Neuml Konferenceumln Paqeumlsore teuml Parisit Shqipeumlria u pranua si shtet i

pavarur me kufijteuml e vitit 1913 teuml cilat peumlrputhen me kufijteuml e

Shqipeumlriseuml seuml sotme Kjo nuk e pengoi Italineuml qeuml edhe meuml tej ta mbajeuml

neumln kontroll Vloreumln me viset aneumlsore derisa kryengritja e shqiptareumlve

e vitit 1920 i detyroi trupat italiane qeuml teuml teumlrhiqen nga Shqipeumlria 20

Lidhja Shqiptare e Prizrenit(1878 - 1881) zyrtarisht filloi me

tubimin e 300 peumlrfaqeumlsuesve teuml teuml gjitha krahinave shqiptare neuml

kuvendin shqiptareuml teuml mbajtur neuml Prizren meuml 10 qershor1878 Neuml

takim kishte edhe boshnjakeuml nga Bosnja dhe Sanxhaku (Shqiptareuml teuml

asimiluar) Qeumlllimi i takimit ishte formimi i njeuml shteti autonom

shqiptar qeuml do teuml mbulonte vilajetet osmane teuml PrizrenitShkodreumls

Manastirit dhe Janineumls Lidhja ishte leumlvizja e pareuml e madhe e

organizuar politikisht adminstrativisht dhe ushtarakisht peumlr teuml krijuar

njeuml rajon teuml bashkuar shqiptar qysh nga deumlshtimi i forcave teuml

Skeumlnderbeut neuml Mesjeteuml 21

Konferenca e Bujanit eumlshteuml mbajtur neuml komuneumln e Bujanit (sot neuml

komuneumln e Lipjanit Kosoveuml) prej dateumls 31 dhjetor1943 e deri meuml 2

janar1944 neuml kulleumln e Sali Manit bajraktarit teuml Krasniqes qeuml ndodhej

praneuml bazeumls seuml Shtabit Kryesor teuml UNCcedil teuml Kosoveumls dhe teuml Komitetit

Krahinor peumlr Kosoveuml e Rrafshi i Dukagjinit ku moreumln pjeseuml

49delegateuml qeuml peumlrfaqeumlsonin teuml gjitha viset dhe shtresat shoqeumlrore teuml

Kosoveumls Midis pjeseumlmarreumlsve kishte komunisteuml nacionalisteuml dhe

atdhetareumlt teuml tjereuml demokrateuml peumlrfaqeumlsues teuml Forcave teuml Armatosura teuml

riniseuml e teuml gruas antifashiste etj[1]Bunjaj si njeuml vend pritje e

peumlrfaqeumlsuesve teuml dy kombeumlsive (shqiptareumlve dhe serbeumlve) qeuml keumlrkonin

njeuml marreumlveshje peumlr parandalimin e konflikteve teuml meumltejshme

programet e teuml gjitha organizatave ilegale neuml Kosoveumln e pas Lufteumls seuml II Boteumlrore lufta e UCcedilK-eumls dhe

vazhdimeumlsia e keumlsaj ideje neuml diskursin e soteumlm politik

eumlshteuml shenjeuml peumlr njeuml aspirateuml qeuml ka qeumlndruar paralel me

teuml gjitha peumlrpjekjet politike teuml shqiptareumlve

Mireumlpo ndeumlr sfidat meuml teuml meumldha ishte viti 1945 dhe

periudha qeuml pason Ishte koha kur shqiptareumlt pa

deumlshireumln e tyre mbeteumln neuml kuadeumlr teuml Serbiseuml e teuml ish-

Jugosllaviseuml Nuk ishte hera e pareuml qeuml shqiptareumlve iu

mohua njeuml e drejteuml e ligjshme e tyre por ky do teuml jeteuml

mashtrimi meuml i madh qeuml komunisteumlt jugosllaveuml ua beumlneuml shqiptareumlve22 Neuml Konferenceumln e Treteuml teuml PKJ-seuml peumlr

Kosoveuml23 (meuml 1945) kryetar i Qeveriseuml seuml Serbiseuml

BllagojeNeshkoviqi shqiptareumlve i‟u kishte premtuar se

posa teuml qeteumlsohet reaksioni neuml Shqipeumlri do teuml

rregullohet ccedileumlshtja e bashkimit teuml Kosoveumls me

Shqipeumlrineuml Andaj rezistenca ishte fati yneuml historik

ndeumlretnike Neuml keumlteuml konferenceuml moreumln pjeseuml 49 delegateuml qeuml

peumlrfaqeumlsonin popullin e Kosoveumls dhe forcat politike teuml rreshtuara te

Fronti Antifashist Nacional-ccedillirimtar i Kosoveumls Konferenca shqyrtoi

tri diteuml radhazi problemet qeuml dilnin nga lufta kundeumlr pushtuesit Ajo

zgjodhi kryesineuml prej 9 vetash Mehmet Hoxha (kryetar) Rifat Berisha

(neumlnkryetar) Pavle Joviqeviccedilin (neumlnkryetar) Xheladin Hana (aneumltar)

Fadil Hoxha (aneumltar) Hajdar Dushi (aneumltar) Zekeria Rexha (aneumltar)

Milan Zeccedilarin (aneumltar) dhe Ali Shukriu (aneumltar) Konferenca e

Bujanit doli me njeuml dokument peumlrfundimtar neuml rezoluteumln e miratuar

neuml konferenceuml thuhet Kosova dhe Rrafshi i Dukagjinit eumlshteuml krahineuml

e banuar me shumiceuml nga populli shqiptar i cili si gjithmoneuml ashtu

edhe sot deumlshiron me u bashkue me Shqipeumlrineuml 22

Letra e Titos u botua neuml dhjetor teuml vitit 1942 neuml gazeteumln ldquoProleterrdquo

me titull ldquoCcedileumlshtja kombeumltare neuml Jugosllavi neuml driteumln e Lufteumls

Nacionalccedillirimtarerdquo Neuml mes tjerash neuml lidhje me ccedileumlshtjen shqiptareumlve

thuhej se ldquoCcedileumlshtja e Maqedoniseuml ccedileumlshtja e Kosoveumls e Metohiseuml

ccedileumlshtja e Malit teuml Zi ccedileumlshtja e Kroaciseuml ccedileumlshtja e Slloveniseuml ccedileumlshtja e

Bosnjeumls e Hercegovineumls do teuml zgjidhet lehteuml ashtu siccedil deumlshirojneuml teuml

gjitheuml sepse do ta zgjidheuml populli kurse keumlteuml teuml drejteuml e fiton ccedildo

popull me pushkeuml neuml doreuml neuml keumlteuml lufteumln e sotme Nacionalccedillirimtarerdquo 22

Arkivi i KQ teuml LKJ-seuml BeogradTrecaPokrainskaKonferencia KPJ

zaKosovo i Metohiu (Konferenca e Treteuml Krahinore e PKJ-seuml peumlr

Kosoveuml e Metohi) u mbajt meuml 28 mars teuml vitit 1945 neuml Prishtineuml Kjo

Konferenceuml qeuml shtyreuml peumlr meuml voneuml peumlr shkak teuml vrasjes seuml sekretarit teuml

Komitetit Krahinor Milladin Popoviqit me 13 mars teuml vitit 1945

Referati politik i Bllakoje Neshkoviqit premtohet ccedileumlshtja e Kroaciseuml

ccedileumlshtja e Slloveniseuml ccedileumlshtja e Bosnjeumls e Hercegovineumls do teuml zgjidhet

lehteuml ashtu siccedil deumlshirojneuml teuml gjitheuml sepse do ta zgjidheuml populli kurse

keumlteuml teuml drejteuml e fiton ccedildo popull me pushkeuml neuml doreuml neuml keumlteuml lufteumln e

sotme Nacionalccedillirimtarerdquo 23

Arkivi i KQ teuml LKJ-seuml BeogradTreca Pokrainska Konferencia KPJ

zaKosovo i Metohiu (Konferenca e Treteuml Krahinore e PKJ-seuml peumlr

Kosoveuml e Metohi) u mbajt meuml 28 mars teuml vitit 1945 neuml Prishtineuml Kjo

Konferenceuml qeuml shtyreuml peumlr meuml voneuml peumlr shkak teuml vrasjes seuml sekretarit teuml

Komitetit Krahinor Milladin Popoviqit me 13 mars teuml vitit 1945

Referati politik i BllakojeNeshkoviqit premtohet bashkimi i Kosoveumls

me Shqipeumlrineuml 28 mars 1945 Prishtineuml

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

32

Deri voneuml historiografia shqiptare nuk u mor me keumlto

ngjarje jo veteumlm pse okupuesi u kujdes qeuml t‟i shpallte

tema tabu siccedil e pateumln shpallur teuml tilleuml teumlreuml rezistenceumln

shqiptare kundeumlr robeumlriseuml por edhe ngaqeuml ende nuk

ishte mbyllur fleta e fundit e keumlsaj historie e cila

vazhdoi teuml rridhte gjithnjeuml e meuml bujsheumlm neuml viset etnike

shqiptare

Kur u festua 100- vjetori i shpalljes seuml pavareumlsiseuml teuml

shtetit shqiptar e qeuml njeumlkoheumlsisht sheumlnon edhe

fatkeqeumlsineuml po teuml kaq viteve teuml copeumltimit teuml Shqipeumlriseuml

neuml disa shtete ballkanike ccedileumlshtja kombeumltare shqiptare

konsiderohej deri diku e mbyllur ngase Kosova eumlshteuml

shpallur shtet demokratik e i pavarur ndeumlrsa statusi i

shqiptareumlve neuml Maqedoni e neuml Mal teuml ZI duksheumlm eumlshteuml

avancuar

Pas vitit 1945 Kosova peumlrseumlri u robeumlrua Shqiptareumlt

peumlrseumlri vendoseumln teuml qeumlndronin dhe teuml rezistonin Edhe meuml tutje neuml rend teuml obligimeve historike mbeti obligimi

dhe qeumlllimi suprem i leumlvizjes ilegale-ccedillirimi i trojeve teuml

mbetura neumln sundimin e huaj dhe bashkimi i tyre me

shtetin ameuml Kjo deumlshmon se lufta e armatosur qeuml niseumln

djemteuml e vashat meuml teuml mira teuml Kosoveumls meuml 1998 i kishte

rreumlnjeumlt qysh meuml hereumlt dhe nga programi i Lidhjes seuml

Prizrenit kur populli shqiptar u ngrit si njeuml peumlr t‟a

ccedilliruar vendin e peumlr tbdquou veumlneuml krah popujve teuml Evropeumls

dhe teuml Ballkanit me shtetin e veteuml kombeumltar

Ccedileumlshtja e Kosoveumls neuml veccedilanti dhe e shqiptareumlve neuml peumlrgjitheumlsi neuml Jugosllavi pas peumlrfundimit teuml LDB-seuml

konsiderohej si ccedileumlshtje e mbyllur Qeveria e re e

Jugosllaviseuml pinjolleuml i pushtetit teuml vjeteumlr vazhdonte me

peumlrpjekje teuml ethshme qeuml neuml ccedildo pore teuml jeteumls teuml shuante

ccedildo ndjenjeuml kombeumltare dhe liridasheumlse Edhe pse

presionet vazhdonin populli gjeti njeuml meumlnyreuml tjeteumlr teuml

rezistenceumls qeuml ishte shumeuml meuml kuptimplote ama ishte

edhe e rrezikshme

Neuml ilegalitet teuml thelleuml filluan teuml vepronin organizatat e

shumta patriotike ilegale shqiptare si Leumlvizja Nacional Demokratike Shqiptare (LNDSH)24 Besa Kombeumltare

(BK)25 dhe disa teuml tjera pak meuml teuml vogla26 Leumlvizja

patriotike shqiptare ilegale neuml Kosoveuml kishte njeuml shtrirje

teuml madhe neuml koheuml dhe neuml hapeumlsireuml qeuml peumlrfshinte vitet

1945-1998 me aktivitete dhe me problematikeuml teuml

larmishme me momente kulmore dhe hereuml-hereuml

shpeumlrthyese qeuml dilte nga suazat e ilegalitetit si neuml vitet

1968 1981 1989 dhe neuml fund meuml 1997-1999 kur iu vu

balleuml peumlr balleuml regjimit teuml Beogradit27

Interesimi i shprehur nga bashkeumlsia ndeumlrkombeumltare peumlr

ccedileumlshtjen e pazgjidhur shqiptare mund teuml thuhej se kishte

24

Arkivi i Kosoveumls Dosja LNDSH Procesi gjyqeumlsor i Halim Spahiseuml

Gjnr 1745 25

Qerim Lita Referat peumlr Komitetet Nacional Demokratike Shqiptare

Prishtineuml 2009 20-22

Referat o 26

Arkivi i KQ teuml LKJ-seuml Beograd fondi Kosova (Komiteti

Krahinor i LKK) Dokument (top sekret) Sekretariati Krahinor i

Puneumlve teuml Brendshme nr 40001 27

Sabile Keccedilmezi-Basha Organizatat dhe grupet ilegale neuml Kosoveuml

1981-1989 Prishtineuml 2003 31

ndodhur menjeumlhereuml pas prishjeve teuml marreumldheumlnieve teuml

Jugosllaviseuml me llagerin e shteteve socialiste (Byroja

Informative) teuml vitit 1948 demonstratave studentore teuml

vitit 1968 e 1981 dhe duksheumlm vjen neuml shprehje pas vitit

1989 Ky interesim i shtuar kishte ndodhur peumlr shumeuml

arsye

1 Fundi i shembjes seuml sistemit komunist meuml 1989-1990 2 Fundi i Lufteumls seuml Ftoheumlt i viteve 1989-1990 qeuml

sheumlnonte fillimin e njeuml epoke teuml re neuml politikeumln

evropiane qeuml pasohet me formimin e shteteve teuml reja

kombeumltare neuml Ballkan dhe neuml Evropeumln Lindore e

Juglindore28 dhe

3 Riorganizimi i Leumlvizjes ilegale Kombeumltare Shqiptare

neuml rezistenceumln aktive ushtarake ndash UCcedilK

Natyrisht se teuml gjitha keumlto ngjarje pateumln jehoneuml pozitive

edhe neuml Kosoveuml dhe tek shqiptareumlt qeuml peumlr njeuml teuml drejteuml teuml

natyrshme historike (bashkim kombeumltar) ishin

angazhuar qeuml nga Lidhja Shqiptare e Prizrenit e keumlndej Por ktheseumln meuml teuml madhe Leumlvizja Ilegale Kombeumltare

Shqiptare e arrineuml meuml 1981 dhe e peumlrfundon neuml fund

shekull 20 neuml koheumln kur zeuml fill formimi i Ushtriseuml

Ccedillirimtare teuml Kosoveumls dhe e teumlreuml lufta kuroreumlzohet me

ccedillirimin e saj Kjo edhe eumlshteuml periudha meuml e

reumlndeumlsishme eumlshteuml peumlrmbyllje kulminante e njeuml

leumlvizjeje teuml gjateuml ilegale neuml Kosoveuml dhe neuml trojet tjera

shqiptare teuml ish- Jugosllaviseuml

Do theksuar se edhe brenda organizatave politike teuml

koheumls kishte dallime rreth artikulimit programor se cila ishte platforma meuml e mundshme dhe meuml e peumlrshtatshme

qeuml duhej teuml peumlrdorej peumlr rrethanat e koheumls peumlr teuml ardhur

deri te njeuml strategji e peumlrbashkeumlt veprimi Dallimet

konsistonin neuml ateuml se si duhej t‟i qaseshin zgjidhjes seuml

ccedileumlshtjes kombeumltare ngase veprimtaret e ilegales

asnjeumlhereuml neuml qeumlndrimet e tyre nuk ishin dogmat por

vareumlsisht prej rrethanave kombeumltare e ndeumlrkombeumltare

krijonin edhe qeumlndrimet e tyre Keumlteuml teuml dheumlneuml meuml seuml miri

e deumlshmon evoluimi i qeumlndrimeve rreth zgjidhjes seuml

statusit teuml Kosoveumls neuml situata teuml caktuara qeuml do i

paraqes teuml peumlrmbledhura neuml tre opsione si 1 Bashkimi i teuml gjitha tokave shqiptare me Shqipeumlrineuml

2 Bashkimi i teuml gjitha trojeve shqiptare neuml njeuml republikeuml

brenda Jugosllaviseuml dhe

3 Republika e Kosoveumls29

Qeuml teuml tri keumlto opsione teuml shtruara nga veprimtareumlt e

ilegales teuml Leumlvizjes Kombeumltare neuml periudha teuml

ndryshme kohore kishin edhe barteumlsit e vet ideor

Opsionin e pareuml peumlr bashkimin e trojeve shqiptare me

Shqipeumlrineuml neuml programin e saj e kishte parapareuml

LNDSH30 LRBSH31 OMLK32 dhe Leumlvizja Nacionale

28

Syleuml Ukshini Po aty 12 29

Ethem Ccedileku Kosova Neuml sfondin e diplomaciseuml Jugosllave dhe teuml

Shqipeumlriseuml 1945-1981 Prishtineuml 2009 303 30

Procesi gjyqeumlsor Prizrenit dos Gjnr 1745 Programi Politik i

Leumlvizjes Nacional Demokratike Shqiptare Arkivi i Kosoveumls dos

Formimi i ONDSH 1946 31

Programi i Leumlvizjes Revolucionare peumlr Bashkimin e Tokave

Shqiptare 1964 Gjykata e Qarkut Prishtineuml Leumlndeuml penale politike

(Arkivi i Kosoveumls)

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

33

peumlr Ccedillirimin e Kosoveumls dhe Viseve tjera shqiptare neuml

Jugosllavi33 Opsionin e dyteuml e kishte parapareuml

organizata ldquoPartia Marksiste-Leniniste Shqiptare neuml

Jugosllavirdquo34 e cila neuml programin e saj parashihte

bashkimin e teuml gjitha trojeve ku shtriheshin shqiptareumlt neuml

njeuml republikeuml neuml kuadeumlr teuml RSFJ-seuml

Megjithateuml veprimtaria dhe mendimi politik i

shqiptareumlve neuml Kosoveuml nuk u zhvillua ccedil‟lirsheumlm si

pasojeuml e statusit politik e juridik teuml popullit shqiptar neuml

Jugosllavi si pasojeuml e pengesave qeuml vinin nga represioni

i madh nga Republika e Serbiseuml dhe Lidhja Komuniste e

Jugosllaviseuml e cila nuk pranonte alternativeuml tjeteumlr teuml

zhvillimit e teuml mendimit politik si pasojeuml e gjendjes seuml

veumlshtireuml ekonomike arsimore e kulturore dhe si pasojeuml e

faktit se angazhimi politik peumlr Pavareumlsineuml e Kosoveumls

zhvillohej nga veprimtareumlt qeuml vepronin neuml ilegalitet35

Opsioni i treteuml apo zanafilla e ideseuml peumlr Republikeumln e Kosoveumls ishte shpalosur fillimisht me demonstratat e

vitit 196836 Por si meuml e sforcuar u paraqit neuml formeuml teuml

ploteuml neuml periudheumln e demonstratave teuml vitit 198137

e

198938 Kosova-Republikeuml pas shumeuml bisedimeve neuml

mes teuml veprimtareumlve teuml Leumlvizjes Kombeumltare ilegale

ishte keumlrkeseuml e teuml gjitha grupimeve ilegale pas vitit

1968 1981 1989 qeuml meuml voneuml do teuml beumlhet keumlrkeseuml e

gjitheuml popullit shqiptar neuml Kosoveuml dhe neuml viset e tjera

jugosllave teuml banuara me shqiptareuml

Barteumlse kryesore e keumlsaj keumlrkese pa dyshim se ishte fillimisht OMLK ku gjateuml muajit qershor 1981Hydajet

Hyseni Mehmet Hajrizi e Nezir Myrtaj me grupin e tyre

teuml fshehteuml leumlshuan neuml qarkullim platformeumln peumlr

organizimin e meumltejmeuml me titull ldquoTeza rreth Frontit

Popullor peumlr Republikeumln e Kosoveumlsrdquo Neuml keumlto teza jepen

argumentet qeuml flasin se Kosoveumls i takon statusi i

Republikeumls neuml Federateuml se ajo eumlshteuml e arritshme dhe se

populli i Kosoveumls ka potencial teuml luftojeuml peumlr fitimin e

saj

Meuml 17 janar 1982 neuml Untergrupenbah teuml Gjermaniseuml u vraneuml 3 aktivisteumlt meuml teuml dalluar teuml koheumls Jusuf Geumlrvalla

Kadri Zeka dhe Bardhosh Geumlrvalla ku nga disa teuml dheumlna

thuhej se neuml ateuml takim ishte arrit bashkimi i keumltyre dy

organizatave (OMLK dhe Leumlvizja Nacionale peumlr

Ccedillirimin e Kosoveumls dhe Viseve tjera shqiptare neuml

Jugosllavi)

Por njeuml muaj meuml voneuml meuml17 shkurt 1982 neuml Turqi

peumlrfaqeumlsues teuml dy grupimeve patriotike teuml fshehta Sabri

32

Programi Politik ldquoNeuml rrugeuml drejteuml liriseumlrdquo 1977-1978 Arkivi personal

ndash Mehmet Hajrizi Mehme tHajrizi Histori e njeuml organizate politike

dhe demonstratat e vitit 1981 Toena Tiraneuml 2008 f 119 33

Programi Politik i Leumlvizja Nacionale peumlr Ccedillirimin e Kosoveumls dhe

Viseve tjera shqiptare neuml Jugosllavi 34

Arkivi i Kosoveumls dos Gjykata e Qarkut-Prishtineuml PPnr 15282

PPnr19882 PP Nr6682 35

Po aty f 139 36

Arkivi i Kosoveumls Dos Programi Politik i Demonstratave 1968

Prishtineuml 1968 37

Arkivi i Kosoveumls Procesi gjyqeumlsor i grupit teuml pareuml teuml studenteumlve qeuml

moreumln pjeseuml neuml Demonstratat e vitit 1981 d PPnr 5881 Gjykata e

Qarkut Prishtineuml 38

Protestat gjitheumlpopullore Kosoveuml 1989

Novosella dhe Abdullah Prapashtica (teuml arratisur politik

nga Kosova) neuml prezenceuml edhe teuml ambasadorit teuml

Shqipeumlriseuml neuml Turqi Bujar Hoxha shpallin teuml formuar

Leumlvizjen peumlr Republikeumln Socialiste Shqiptare neuml

Jugosllavi (LRSSHJ) Ndeumlrsa me 15 maj teuml vitit 1982

edhe zyrtarisht neuml Zviceumlr peumlrfaqeumlsuesi i grupit teuml treteuml

patriotik (OMLK) Xhafer Shatri deklaron hyrjen neuml LRSSHJ

Qeumlllimi i LRSSHJ ishte qeuml teuml arrihet formimi i

Republikeumls seuml Kosoveumls neuml kuadeumlr teuml federateumls jugosllave

ku do teuml peumlrfshiheshin viset e banuara me shumiceuml

shqiptareuml 1985 Neuml pjeseumln e pareuml e vitit 1985 Keumlshillat

bazeuml teuml LRSHJ-seuml dhaneuml mendimet me shkrim peumlr

programin e meumltejmeuml teuml LRSSHJ-seuml Komiteti Qendror i

LRSHJ-seuml duke u bazuar neuml to dhe neuml ldquoTezatrdquo e

lartpeumlrmendura adaptoi Programin e pareuml teuml saj Me keumlteuml

rast iu ndeumlrrua edhe emri nga LRSSHJ neuml LPRK

(Leumlvizja Popullore peumlr Republikeumln e Kosoveumls)

Leumlvizje Popullore peumlr Republikeumln e Kosoveumls e cila lindi

nga bashkimi i tri organizatave ilegale patriotike

shqiptare eumlshteuml njeuml hallkeuml e reumlndeumlsishme e leumlvizjes

Kombeumltare Shqiptare neuml Kosoveuml por edhe neuml viset e

tjera shqiptare teuml robeumlruara39rdquo

Me ngjarjet e viteve 1989 e keumlndej qeuml pasuan neuml ish-

Jugosllavi me njeuml meumlnyreuml filloi edhe dekompozimi i

federateumls jugosllave ndeumlrsa shqiptareumlt si andej e keumlndej

kufirit i‟u rikthyen qyteteumlrimit teuml vet pra bashkeumlsiseuml seuml qyteteumlrimit evropian40

Mireumlpo pas ndryshimeve teuml shumta politike qeuml pasuan

neuml mes viteve 89-99 teuml shekullit teuml kaluar veprimtareumlt e

Leumlvizjes Kombeumltare Shqiptare qeuml vepronin neuml ilegalitet

por edhe ata qeuml vepronin neuml parti teuml ndryshme politike

legale qeuml u formuan gjateuml keumlsaj periudhe duke e par dhe

hetuar ndikimin e faktorit teuml brendsheumlm dhe teuml atij

ndeumlrkombeumltareuml neuml qeumlndrimet e veta filluan teuml beumlnin

korrigjime neuml qasje dhe neuml organizim

Programet politike e kombeumltare dhe mjetet e format e

lufteumls me teuml cilat parashihej teuml arriheshin qeumlllimet e saja

neuml esenceuml kishin mbetur teuml pandryshueshme gjateuml gjitheuml

historiseuml seuml leumlvizjes kombeumltare Por forma meuml e larteuml e

rezistenceumls lufta e armatosur ndoneumlse ishte pjeseuml e

programeve por edhe e praktikeumls historike teuml leumlvizjes

kombeumltare arriti teuml zbatohej neuml teumlreuml kuptimin dhe

gjereumlsineuml e saj veteumlm neuml vitet e neumlnteumldhjeta teuml shekullit

teuml kaluar ateumlhereuml kur u krijuan kushtet e brendshme dhe

teuml jashtme peumlr teuml kur u poqeumln faktoreumlt subjektiveuml dhe

objektiveuml teuml leumlvizjes Brezat e meumlparsheumlm teuml leumlvizjes

ilegale nuk mund ta beumlnin keumlteuml neuml Jugosllavineuml stabile e me prestigj ndeumlrkombeumltar dhe neuml rrethanat e lufteumls seuml

ftohteuml Megjithateuml lufta ccedillirimtare peumlrgatitej dhe

zhvillohej shkalleuml-shkalleuml peumlrballeuml valeumlve teuml egra teuml

dhuneumls qeuml ushtronte pushtuesi

39

Xhavit Haliti httpkosovareforumotioncomt1445p15-kush-ishte-

lpk-dhe-roli-i-saje-ne-uck 10 janar 2017 40

Po aty 317

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

34

Ky besim dhe ky angazhim i pa kursyer i ilegales dhe

besimi i madh neuml popullin e vet ndikoi qeuml teuml formohej

edhe UCcedilK-ja ngase ccedildo organizateuml ilegale neuml ish

Jugosllavi neuml programet e tyre peumlrveccedil zgjidhjes

paqeumlsore teuml ccedileumlshtjes shqiptare ato parashihnin edhe

zgjidhjen me lufteuml andaj dalja neuml skeneuml e UCcedilK-seuml nuk

ishte e rasteumlsishme dhe se ishte krahu meuml i natyrsheumlm i Leumlvizjes Kombeumltare neuml Kosoveuml qeuml nga viti 1945 Lufta e

Kosoveumls neumln udheumlheqjen e UCcedilK-seuml dhe ndihma e

madhe nga faktori ndeumlrkombeumltar qeuml solleumln lirineuml qeuml sot

popullata e Kosoveumls e geumlzon deumlshmon dhe provon se

ishte vepra meuml madhore e teuml gjitheuml atdhetareumlve qeuml u

angazhuan peumlr Pavareumlsineuml e saj duke mos kursyer as

jeteumln e tyre

Ky organizim i ri dhe kjo qasje e re politike e ushtarake

me koheuml kishte kaluar barrierat ideologjike dhe nuk e

shihte meuml veten pre teuml asnjeuml ideologjie Bile peumlr hir teuml

interesave meuml madhore kombeumltare gati teuml gjitheuml ish teuml burgosurit politikeuml neuml vitet e 89-99 me daljen nga burgu

kishin aderuar neuml radheumlt e LDK-seuml e parti teuml tjera teuml

formuara legalisht veteumlm e veteumlm qeuml teuml beumlnin unitetin

kombeumltar edhe meuml teuml fuqisheumlm Ka ndodhur edhe kjo se

meuml voneuml kur po ata iu bashkonin radheumlve teuml UCcedilK-seuml

paraprakisht deklaronin se nuk i takonin asnjeuml partie se

peumlr ta ekzistonte veteumlm UCcedilK-ja si faktor politik e

ushtarak i Kosoveumls

Veteumlm kur teuml studiohet mireuml thelleumlsisht e shkenceumlrisht

kjo periudheuml do teuml kuptohet meuml mireuml e meuml drejt e teumlreuml situata politike e ushtarake neuml teuml cileumln kaloi Kosova

Edhe pse kjo situateuml e reumlndeuml me kalimin e viteve do teuml

davaritej neuml Kosoveuml do teuml ndihej reumlndeuml pesha e

represionit teuml egeumlr serb por edhe meuml tej tek populli

shqiptareuml do teuml rritej besimi te SHBA-teuml e Evropa si

kodi meuml i pathyesheumlm peumlr lirineuml dhe sigurineuml globale

Bashkeumlsia ndeumlrkombeumltare shfaqet si forceuml rrezatuese peumlr

zgjidhjen e problemit teuml shqiptareumlve neuml ish-Jugosllavi

ngase ata (shqiptareumlt) pa dashjen e tyre kishin ngelur

larg saj Angazhimin e madh qeuml beumlneuml forcat kombeumltare

peumlr tu kthyer aty neuml Evropeuml nuk ishte i lehteuml ashtu siccedil ishte menduar neuml fillim teuml viteve teuml 90-ta Ajo madje

shpesh acaroi edhe kancelariteuml evroperendimore

Reumlndeumlsia e keumlsaj politike dhe e keumlsaj lufte meuml voneuml

kishte sheumlnuar ngritje graduale pozitive mund teuml thuhej

qeuml nga Rezoluta e Parlamentit Evropian (1989) e deri te

peumlrkrahja e Planit Gjitheumlpeumlrfshireumls teuml MartiAhtisarit41

Zgjidhja e ccedileumlshtjes seuml Kosoveumls e cila ishte edhe sfida e

fundit e madhe qeuml kishte mbetur neuml Ballkan pas

shpeumlrbeumlrjes seuml Jugosllaviseuml respektivisht beumlrja e

pavareumlsiseuml seuml Kosoveumls mbi bazeumln e Planit teuml Ahtisarit i

cili peumlrbeumln njeuml zgjidhje kompromisi eumlshteuml njeuml sproveuml peumlrfundimtare peumlr politikeumln e jashtme teuml Bashkimit

Evropian teuml SHBA-ve dhe e Bashkeumlsiseuml ndeumlrkombeumltare

neuml peumlrgjitheumlsi

41

Marti Ahtisari Plani gjitheumlpeumlrfshireumls Gazeta Koha ditore 3 shkurt

2007 Prishtineuml

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

35

Hazir Mehmeti Vjeneuml

Kisha Katolike Shqiptare vateumlr neuml sheumlrbim teuml njeriut dhe kombit

30 vjet nga krimi serb i helmimit teuml feumlmijeumlve shqiptareuml neuml Kosoveuml

Kisha Katolike Shqiptare vateumlr neuml sheumlrbim teuml njeriut dhe kombit Feumlmijeumlt e helmuar u trajtuan me zemeumlrgjereumlsi e

profesionalisht nga personeli kishtar Tani e 30 vjet meuml pareuml njeuml rifreskim kujtese Policia sekrete serbe placcedilkiteuml barnat

dhe keumlrceumlnon shenjteumlrit neuml sheumlrbim Neuml biseda informative Don Lush Gjergji Urdhri i policiseuml serbe teuml ndalohet

dheumlnia e ndihmave feumlmijeumlve teuml helmuar Kardinali kroat Franjo Kuharic ldquoMendojmeuml se sulmi ndaj Kisheumls Shqiptare neuml

Kosoveuml mbi gjitheuml eumlshteuml akt jo civilizues A eumlshteuml ndihma e dheumlneuml teuml seumlmureumlve teuml tjereuml krim

Viti 1990 neuml Kosoveuml do sheumlnohet si vit i disa ngjarjeve

teuml reumlnda neuml jeteumln e Kosoveumls mbi teuml gjitha peumlrjetimi i

dhuneumls seuml papareuml neuml shkolla Njeumlri nga aktet meuml

kriminale nga teuml gjitha aktet e dhuneumls neuml Kosoveuml ishte

helmimi i feumlmijeumlve shqiptareuml Neuml keumlto rrethana u vuneuml

neuml leumlvizje i teumlreuml populli Nga ajo koheuml do shkeumlpusim pak

rreshta peumlrkujtimi mbi aktivitetin e Kisheumls Katolike

Shqiptare me theks teuml veccedilanteuml neuml Ferizaj dhe Binccedileuml e

sheumlnuar neuml shtypin kroat Kisha Katolike Shqiptare ishte

pjeseuml e keumlsaj leumlvizje neuml mbrojtje dhe ndihmeuml teuml feumlmijeumlve

teuml helmuar nga pushtuesit serb Ajo ishe beumlreuml qendeumlr ku

trajtoheshin teuml helmuarit qendeumlr e furnizimit me bareumlra dhe material sanitar peumlr shumeuml qendra teuml Kosoveumls

Qendeumlr e mbledhjes seuml sheumlnimeve dhe fakteve mbi

helmimin e feumlmijeumlve Keumlto fakte do prezantohen neuml

mjete informimi simpoziume konferenca neuml

vazhdimeumlsi Kisha Katolike Shqiptare ishte shpresa e

ndihmeumls e strehimit ldquoSeuml pari meuml vrisni mua pastaj

veumlllezeumlrit e mi teuml strehuar keumlturdquo tha prifti patriot Porosi

shekullore ndaj veumlllaut Nga sheumlnimet e koheumls po japim

sekuenceuml nga diteumlt e para teuml helmimeve masive neuml

Ferizaj dhe Kosoveuml

Neuml pamundeumlsineuml e krijuar nga intervenimi i policiseuml serbe u beuml e veumlshtireuml deri e pamundur dheumlnia e

ndihmeumls feumlmijeumlve teuml helmuar neuml Ambulanten Rajonale

teuml Ferizajt Neuml keumlto rrethana duhej meuml shumeuml se kurreuml

veprimi organizativ qeuml feumlmijeumlt e helmuar me ccedildo kusht

teuml trajtohen Dr Paulina Lumezi neuml bashkeumlpunim me

kolegeumlt e saj dr Besim Hoxha dr Hajdin Ymeri dha

ideneuml peumlr ngritjen e njeuml ambulante improvizuese brenda

kisheumls Kjo ide u mbeumlshet edhe nga teuml tjereumlt dr Safet

Beqiri dr Xheladin Reqica dr Agim Bytyccedili drTefik

Idrizi drSkender Hyseni U bisedua Don Lush Gjergji

dhe personelin e Kisheumls Katolike Shqiptare duke pareuml nevojeuml teuml ngutshme peumlr ndihmeuml feumlmijeumlve shqiptareuml teuml

helmuar Seuml bashku me personelin sheumlndeteumlsor nga

Shteumlpia e Sheumlndetit neuml Ferizaj vendosin teuml improvizojneuml

ambulanceuml peumlr trajtim mjekeumlsor brenda hapeumlsireumls seuml

kisheumls Dihej se policia serbe pengonte trajtimin neuml

Ambulanten Rajonale e cila ishte e ngarkuar me

pacienteuml pengonte bartjen e teuml helmuarve deri aty dhe

qendra tjera mjekeumlsore jashteuml Ferizajt Kjo edhe

vendoset ku peumlrgjegjeumlse peumlr ambulanten brenda kisheumls

u caktua Motra Viktoria e cila do jeteuml neuml sheumlrbim teuml

vazhduesheumlm me peumlrkushtim Motra Viktoria seuml bashku

me dr Paulina Lumezin dhe dr Hajdin Ymeri mori pjeseuml neuml punimet e Simpoziumit neuml Zagreb i organizuar

me 9 qershor 1990 me temeuml nga helmimet neuml Kosoveuml

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

36

Neumln llupen e pushtuesi serb u vu aktiviteti neuml Kisheumln

Katolike Shqiptare sulmet e saj ishin teuml peumlrditshme dhe

shumeuml agresive nga e cila placcedilkiteumln teuml gjitha bareumlrat

maltretohen mjekeumlt sheumlrbyesit dhe teuml seumlmureumlt Kjo

gjendje u pasqyrua edhe neuml shtypin e koheumls Neuml biseda

informative ftohet edhe Don Lush Gjergji teuml cilin e

urdheumlrojneuml peumlr ndeumlrprerje teuml trajtimit teuml helmuarve neuml kisheuml

Shtypi kroat ldquoVecernji Listrdquo ldquoFokusrdquo ldquoGlas Koncilardquo

dhe gazeta tjera peumlrcillnin ngjarjet neuml Kosoveuml mes tyre

u dallua me regjistrimin dhe shkrimet drejtpeumlrdrejteuml nga

helmimet e feumlmijeumlve shqiptareuml neuml Kosoveuml gazeta ldquoGlas

Koncilardquo e cila ishte e lidhur me aktivisteuml humanisteuml

dhe sheumlrbimet humanitare preneuml Kisheumls Katolike

Shqiptare neuml Kosoveuml Shoqeumlriteuml shqiptare e kroate

bashkeumlrendonin aktivitet dhe ishin kundeumlr politikeumls

serbe lufteumlnxiteumlse neuml Kosoveuml Kisha Katolike Kroate

udheumlhiqej nga Kardinali Franjo Kuharic i cili kishte takime teuml vazhdueshme me veprimtareumlt shqiptareuml jo

veteumlm neuml Kroaci Dr Besnik Bardhi dhe rrethin e tij teuml

bashkeumlveprimtareumlve Ferhat Ymeri Sali Krasniqi Talat

Gjinolli Flora Brovina e shumeuml teuml tjereuml

Kroaci Deumlshmi peumlr helmimet neuml Kosoveuml

Murgesha nga Kroacia shkruan njeuml leteumlr peumlr gazeteumln

kroate ldquoGlas Koncilaldquo 6 maj 1990 ldquoPeumlr ccedildo diteuml na

sjellin nga disa teuml helmuar Spitali i kthen neuml shteumlpi

sepse qenka ldquomireumlldquo kurse atyre mundimi neuml lukth u

rikthehet peumlsojneuml ngeumlrccedile neuml keumlmbeuml veumlshtrimi i syve eumlshteuml si para frymarrjes seuml fundit Nuk mund teuml ecin

duhet teuml mbahen Para dy diteumlve njeuml vajzeuml e kaneuml

varrosur Duket se helmi ishte i hedhur para shteumlpiseuml

sepse teumlreuml familja ishte helmuar Veccedilse helmimi nuk

ndikon njeumlsoj te secili Neuml TV nuk e kaneuml treguar keumlteuml

Murgeshat tona japin ampula ldquobedoksin‟‟ dhe tableta

ldquonovalgetol‟‟ por keumlto na kaneuml mbaruar sepse peumlr

shkak teuml helmimit teuml madh janeuml harxhuar neuml barnatoret

e Ferizajit dhe Gjilanit Se si do daleuml kjo veteumlm zoti e

di Sa lot janeuml derdhur keumlto diteuml neuml rrethinat tonardquo

Viziteuml 25 vjet meuml pas

Kjo para se gjithash neuml Ferizaj dhe Binccedileuml ku sheumlrbenin

disa Motra nderi nga Kroacia me vite teuml tera neuml misionin

e tyre sheumlrbyes fetar e human Mes tyre Jela Gojevic

dhe Marjana Gojevic teuml cilat u dhaneuml ndihmeuml feumlmijeumlve

teuml helmuar shqiptareuml Neuml takimin toneuml pas tridhjeteuml

vjeteumlve Motra Jela Gojevic i kishte teuml freskeumlta peumlrjetimet

e saja nga skenat e dhembshme e teuml helmuarve qeuml

keumlrkonin ndihmeuml Ajo me modesti nuk deumlshironte teuml

lavdeumlrohet se ka beumlreuml diccedil teuml madhe ka beumlreuml detyreumln ndaj

zotit dhe njeriut ldquoPo ishte koheuml e reumlndeuml vinin feumlmijeuml teuml

seumlmureuml Ne iu ofronim ndihmeuml me ato mjete qeuml kishim

neuml shteumlpineuml toneuml teuml peumlrbashkeumlt kishim podrumin ku

mbanim materiale dhe kishim mundeumlsi teuml japim ndihmeuml Kishte diteuml qeuml vinin shumeuml nxeumlneumls nga Ferizaj Prizreni

dhe gjitheuml Kosova pasi nuk kishin mundeumlsi teuml keumlrkonin

ndihmeuml neuml objekte tjera Ndihmeuml teuml madhe dha Nue

Gjergji Ne nuk e dinim peumlr ccedilfareuml seumlmundje ishte fjala

por e shihnim se feumlmijeumlt ishin teuml seumlmureuml disa nga teuml

cileumlt reumlndeuml Meuml kujtohet se forcat policore serbe erdheumln

dhe grabiten teuml gjitha barnat dhe materialet qeuml duheshin

peumlr dheumlnie teuml ndihmeumls Kjo ndodhi dy hereuml (ldquo sve do

nul‟‟) Me dateuml 9 gusht 1990 ldquoGlas Koncila‟‟ shkruan

rreth sulmit teuml forcave serbe neuml Kisheumln Katolike

Shqiptare dhe grabitje e bareumlrave maltretimet e

personelit dhe teuml helmuarve

Ipeshkvi Nikeuml Prela keumlrkon intervenim neuml mbrojtje

teuml drejtave teuml njeriut

Ipeshkvi i Bashkiseuml Katolike Shqiptare neuml Kosoveuml

deumlrgon nga Ferizaji informateuml me 6 gusht 1990 teuml gjitha

qeverive teuml republikane krahinore dhe asaj federative

me rastin e incidentit teuml shkaktuar nga policia serbe

Agjentet e puneumlve teuml brendshme teuml peumlrcjell me njeumlsitet

speciale teuml armatosura teuml policiseuml me 4 gusht teuml keumltij

viti (1990) pa paralajmeumlruar dhe pa vendim peumlrkateumls

peumlrkundeumlr protesteumls seuml ashpeumlr teuml ipeshkeumlviseuml kontrollojneuml shteumlpineuml e zotit dhe kisheumln e Ferizajt dhe

banesat e motrave teuml nderit neuml Binqeuml neuml meumlngjes rreth

oreumls 0630 neuml teuml njeumljteumln koheuml grabisin bareumlrat e

barnatores seuml motrave teuml nderit gjegjeumlsisht bareumlra peumlr teuml

seumlmureumlt nga teuml gjitha besimet dhe kombeumlsia teuml cileumlt

vazhdimisht kaneuml ardhur teuml varfeumlrit apo neuml mungeseuml teuml

bareumlrave neuml barnatore I vetmi qeuml reagon me njeuml

deklarateuml ishte Kardinali kroat Franjo Kuhariq Ai i del

neuml mbrojtje Kisheumls Shqiptare neuml Kosoveuml i cili e quan akt

jo civilizues ldquoMendojmeuml se ky akt jo civilizues eumlshteuml

sulm mbi gjitheuml Kisheumln Shqiptare neuml Kosoveuml dhe mes tjerash pyet A eumlshteuml dheumlnia e ndihmeumls teuml seumlmureumlve

krim

Neuml takimet me sheumlrbyesit e asaj kohe na ndihmoi

gazetari e publicisti i njohur Rexhep Rifati Edhe vet

ishte i lidhur neuml aktivitetet qeuml zhvilloheshin neuml rrethanat

tejet teuml reumlnda Edhe familja e tij e kishte peumlsuar nga

helmi serb i hedhur Teuta vajza e Rifatit asokohe

nxeumlneumlse e fillores helmohet reumlndeuml bashkeuml me shoqet e

shokeumlt e saja me 5 prill 1990 Edhe sot e keumlsaj dite

deumlgjohet mbi pasojat qeuml laneuml helmimet krim serb i pa

ndeumlshkuar

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

37

Kultureuml

Mark Palnikaj Tiraneuml

Veumlshtrim kritik mbi vepreumln e Gjeccedilovit ldquoKanuni i Lek Dukagjinitrdquo

Peumlr vepreumln e Gjeccedilovit janeuml

mbajtur shumeuml simpoziume dhe

takime qysh nga vdekja tragjike e

tij neuml vitin 1929 madje peumlr

vepreumln e tij janeuml mbajtur takime

studimore edhe neuml teuml gjalleuml teuml tij

Gjeccedilovi gjateuml jeteumls seuml tij 55 vjeccedilare zhvilloi njeuml aktivitet

atdhetar por edhe shkencor duke

na leumlneuml njeuml trasheumlgimi teuml pasur neuml

fusha si arkeologjia etnografia

folklori etj duke mbledhur keumlngeuml

valle gojeumldheumlna mitologjike gjeuml

e gjeumlza fjaleuml teuml urta proverba dhe

materjale teuml tjera teuml cilat u botuan

neuml fillim teuml shekullit teuml kaluar neuml

revsteumln ldquoVisaret e Kombitrdquo Neuml

harkun kohor prej gjashteuml vitesh

nga viti 1904 deri neuml vitn 1910 ai botoi 5 vepra dhe peumlrkthime

Gjateuml regjimit komunist neuml

Shqipeumlri megjith lufteumln e madhe

qeuml u zhvillua kundeumlr feseuml dhe

veccedilanarisht ndaj klerit katolik

vepra e Gjeccedilovit u vlereumlsue duke i

njohur meriteumln e krijimit teuml

Arkeologjiseuml Shqiptare duke e

dekoruar me rastin e 50 vjetorit teuml

shpalljes seuml pavarsiseuml neuml vitin 1962 me Urdheumlrin ldquoPeumlr

Veprimtari Patriotikerdquo teuml klasit III

dhe duke botuar peumlr jeteumln dhe

veprimtarineuml e tij njeuml monografi

me titull ldquoShtjefeumln Gjeccedilovi Jeta

dhe Vepratrdquo e shkruar nga Ruzhdi

Mata shtypur neuml shtypshkronjeumln

ldquoMihal Durirdquo Tiraneuml 1982

Peumlrballeuml vepreumls kolosale atdhetare

dhe shkencore teuml Gjeccedilovit edhe

ai regjim u detyrue t‟i njifte shum nga meritat e tij Pushka e

Gjeccedilovit u vendos neuml Muzeun

Historik Kombeumltar neuml Tiraneuml

qysh neuml vitin 1970 Presidenti Rugova me dateumln 10 qershor 2003 e ka

dekoruar At Shtjefeumln Gjeccedilovin me ldquoMedaljen e Arteuml teuml Lidhjes seuml Prizrenitrdquo

Eumlshteuml detyra joneuml qeuml teuml identifikojmeuml dhe teuml nxjerrim neuml driteuml vepreumln e ploteuml teuml

keumltij kollosi teuml atdhetariseuml dhe teuml letrave shqipe dhe teuml sensibilizojmeuml organet

peumlrkateumlse shteteumlrore dhe politike neuml Shqipeumlri dhe neuml Kosoveuml peumlr teuml veumlneuml neuml

vendin qeuml meriton figureumln e keumltij patrioti teuml madh

Tema ime do teuml jeteuml e peumlrqeumlndruar nga njeuml keumlndveumlshtrim kritik por

njeumlkoheumlsisht edhe dashamireumls dhe jo denigrues peumlr vepreumln madhore ldquoKanuni i

Lek Dukagjinitrdquo qeuml e ka beumlreuml teuml pavdeksheumlm emrin e autorit teuml sajeuml

Edhe pse janeuml shkruar me qindra artikuj studimoreuml mbi keumlteuml vepeumlr duke e

etiketuar neuml forma nga meuml ekstremet nga cileumlsimi si njeuml kryevepeumlr deri neuml

mallkim teuml sajeuml si njeuml vepeumlr qeuml beumln teuml ekspozohen aneumlt meuml teuml erreumlta teuml realitetit

shqiptar vazhdojneuml akoma teuml shkruhen pa fund studime dhe referate peumlr teuml

Analizeumln meuml teuml sakteuml dhe teuml koncentruar teuml keumlsaj vepre e ka beumlreuml neuml hyrje teuml

botimit teuml pareuml teuml sajeuml korifeu i letrave shqipe Ateuml Gjergj Fishta

Neuml sesionin shkencor qeuml u mbajt neuml Zllakuqan me dateuml 25 korrik 2017 jam

paraqitur me njeuml temeuml me titull ldquoGjakmarrja neuml vepreumln e Shtjefeumln Gjeccedilovitrdquo

Aty kam folur me holleumlsi peumlr problemin e gjakmarrjes dhe trajtimin e keumltij fenomeni nga Kanuni i Lek Dukagjinit Tema eumlshteuml e botuar dhe mund teuml

gjeumlndet me lehteumlsi prandaj sot nuk do ta trajtoj aspak keumlteuml temeuml

Neuml vitin 1960 neuml revisteumln shkencore ldquoBuletin i Universitetit Shteteumlror teuml

Tiraneumlsrdquo Seria Shkencat Shoqeumlrore volumi II faqe 95 eumlshteuml botuar njeuml

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

38

studim mjaft serioz nga studjuesja

ruse J V Ivanova mbi vepreumln

ldquoKanuni i Lek Dukagjinitrdquo

Neuml vijim teuml studimit teuml saj kjo studjuese neuml faqen 96 peumlr teuml

kuptuar meuml mireuml vepreumln e

Gjeccedilovit ajo ka shtruar tre pyetje

Cileumls koheuml i peumlrkasin informatat

qeuml sjell ai neuml vepreumln e tij

Neuml ccedilfar trualli ka vepruar Kanuni

i Lek Dukagjinit

Neuml ccedilfareuml rrethanash konkrete

historike ka lindur Kanuni dhe neuml

cilat ambiente shoqeumlrore ka patur

fuqi

Teuml tria keumltyre pyetjeve ajo eumlshteuml

rrekur t‟u japeuml peumlrgjigje nga

keumlndveumlshtrimi i sajeuml qeuml peumlr hir teuml

seuml veumlrteteumls peumlr areumlsye teuml

rrethanave politiko shoqeumlrore teuml

koheumls nuk mund ti shmangej

krejteumlsisht ndikimit teuml ideologjiseuml

zyrtare teuml koheumls qeuml ishte regjimi

komunist

Neuml temeumln time do teuml peumlrpiqem edhe uneuml teuml jap versionin tim peumlr

keumlto tri pika pa kopjuar ideteuml ose

pikpamjet e keumlsaj studjueseje teuml

nderuar

Nga teuml dheumlnat e publikuara deri

sot pranohet qeuml sheumlnimet peumlr

kanunin e Lek Dukagjinit rreth

dy mijeuml faqe doreumlshkrime

Gjeccedilovi i mblodhi nga viti 1907

deri neuml vitin 1915 neuml famullineuml e Gomsiqes ku punoi rreth 8 vjet

Informatat qeuml sjell neuml keumlto

sheumlnime u peumlrkasin keumltyre viteve

dhe vendi ku keumlto rregulla

zbatoheshin ishin kryesisht

krahina rreth e rrotull famulliseuml seuml

tij dhe neuml Mirditeuml

Mbledhja por sidomos

kodifikimi i ndareuml neuml nene dhe

kapituj teuml veccedilanteuml eumlshteuml njeuml puneuml shkencore qeuml ka keumlrkuar shum

koheuml dhe mund nga autori dhe

eumlshteuml njeuml meriteuml e

jashteumlzakonshme e tij

Zonat ku zbatohej kanuni me

emrin Lek Dukagjini ishin

kryesisht zonat katolike neuml fiset e

Maleumlsiseuml seuml Madhe Nikaj

Meumlrturi Shala dhe Shoshi 12

bajrakeumlt e vegjeumll teuml Pultit Thaccedili

Berisha Maleumlsia e Lezheumls dhe bajrakeumlt e Mirditeumls

Autorja qeuml citova meuml sipeumlr shkruan se ky kanun zbatohej edhe neuml Krasniqe

Gash Bytyccedil Has Lumeuml dhe disa vende teuml tjera me popullsi teuml besimit musliman gjeuml qeuml nuk eumlshteuml e veumlrteteuml

Neuml zonat me popullsi teuml besimit musliman krahas kanunit ka vepruar edhe

sheriati qeuml ishte njeuml e drejteuml qeuml e praktikonte pushtuesi turk neuml shum zona

Madje edhe neuml zonat me popullsi teuml besimit katolik qeuml peumlrmendeumlm meuml sipeumlr

ky kanun nuk ka vepruar kudo njeumllloj por ka dallime teuml theksuara

Dera e Gjo Markut e kodifikuar neuml keumlteuml peumlrmbledhje teuml Gjeccedilovit i ka patur ato

privilegje veteumlm neuml bajrakeumlt e Mirditeumls por jo neuml zonat e tjera

Neuml zonat me popullsi teuml besimit teuml krishtereuml dhe musliman fqinje me Mirditeumln

ka vepruar njeuml tjeteumlr kanun i njohur si ldquoKanuni i Skeumlndeumlrbeutrdquo Ky u mblodh

dhe u kodifikue nga Imzot Frano Ilia dhe u botue nga Arqipeshkvia e Shkodreumls

neuml vitin 1993 Zona e Kurbinit ku vepronte ky kanun eumlshteuml shum e peumlrzier nga

ana gjinore me popullsineuml e fiseve teuml Mirditeumls

Edhe studjuesi Xhemal Meccedili ka botuar njeuml peumlrmbledhje mbi teuml drejteumln

zakonore me titull ldquoKanuni i Lek Dukagjinit Varjanti i Pukeumlsrdquo

Neuml fakt Gomsiqja ku e mori leumlndeumln kryesore Gjeccedilovi peumlr vepreumln e tij eumlshteuml

quajtur historikisht pjeseuml administrative e Pukeumls edhe pse eumlshteuml me popullsi teuml

peumlrzier teuml fiseve nga Puka dhe Mirdita

Neumlse marrim parasysh ndryshimet e keumlsaj teuml drejte zakonore qeuml vepron neuml fise

pak meuml teuml largeumlta nga Gomsiqja si Nikajt Meumlrturi Berisha Shala Shoshi

Shkreli Keumllmendi Hoti Gruda etj ateumlhereuml rezulton qeuml ky kanun nuk eumlshteuml i

njeumlllojteuml neuml zonat qeuml peumlrmendeumlm

Edhe Xhafer Martini dhe Shefqet Hoxha kaneuml mbledhur teuml drejteumln zakonore

peumlr Dibreumln dhe Lumeumln krahina relativisht afeumlr me zoneumln ku Gjeccedilovi mblodhi

materialet peumlr vepreumln e tij

Me keumlto qeuml shkruam meuml sipeumlr marrin peumlrgjigje dy pyetjet e para ndeumlrsa peumlr pyetjen e treteuml duhet teuml ndalemi edhe pak Kur e ka zanafilleumln Kanuni asnjeumlri

nuk mund ta thoteuml me kompetenceuml fjaleumln e tij sepse fatkeqeumlsisht janeuml dy

shkaqe kryesore qeuml nuk e mundeumlsojneuml hedhjen driteuml mbi keumlteuml pikeuml Seuml pari neuml

Shqipeumlri pushtuesi turk gjateuml koheumls qeuml e mbajti teuml pushtuar ka djegur dhe

shkateumlrruar ccedildo gjeuml teuml shkruar dhe seuml dyti vendi yneuml ka qeumlneuml i neumlnshtruar disa

pushtuesve si romakeumlt serbeumlt bullgareumlt dhe neuml fund edhe turqit

Secili pushtues neuml koheumln e sundimit teuml tij ka zbatuar dhe ju ka imponuar ligjet

e veta popullsiseuml seuml neumlnshtruar Janeuml teuml njohura ligjet e Kostandinit teuml Madh teuml

Justinianit Kodi i Dushanit dhe disa ligje teuml tjera teuml cilat neuml periudha kohe teuml

peumlrcaktuara janeuml zbatuar neuml popullsineuml shqiptare Po ashtu gjateuml sundimit

rreth 500 vjeccedilar teuml pushtuesit turk zbatimi i disa ligjeve teuml pushtuesit ka qeumlneuml detyrim Edhe e drejta kishtare e shkruar neuml disa kapituj teuml Bibleumls duhet teuml

pranojmeuml qeuml neuml popullsineuml e krishtereuml ka patur ndikimin e vet

Nuk jemi neuml gjendje peumlr teuml peumlrcaktuar me sakteumlsi ndikimin e secilit nga keumlto

ligje cili ka meuml shum ndikim neuml Kanunin e Lek Dukagjinit por sipas

mendimit toneuml secili nga keumlto ka pak a shum njeuml fareuml ndikimi mbi teuml

Mbas vitit 2000 studjuesja italjane Luccedilia Nadin dhe studjuesi shqiptar Peumlllumb

Xhufi kaneuml publikuar Statutet e Shkodreumls nga njeuml kopje doreumlshkrim e ruajtur

neuml Biliotekeumln e Muzeut Correr neuml qytetin e Venecies

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

39

Ky dokument me rreth njeumlqind

faqe eumlshteuml shkruar rreth vitit

1479 dhe ka njeuml reumlndeumlsi teuml

jashtzakonshme peumlr studimin e seuml drejteumls penale dhe zakonore neuml

truellin Arbeumlror dhe peumlr keumlteuml

eumlshteuml shkruar dhe diskutuar

shumeuml neuml Shqipeumlri dhe jashteuml

sajeuml por uneuml e peumlrmenda keumlteuml peumlr

faktin se neuml asnjeumlrin nga nenet e

keumltij Statuti nuk peumlrmendet

gjakmarrja

Shkodra ka qeumlneuml qyteti kryesor

peumlr rrethinat ku ka vepruar Kanuni i Lek Dukagjinit dhe ne

nuk jemi neuml gjendje teuml themi se sa

kaneuml patur ndikim statutet e

Shkodreumls neuml popullsineuml e

rrethinave teuml sajeuml Nuk jemi neuml

gjendje as teuml themi me siguri se

kur ka filluar teuml shfaqet fenomeni

i gjakmarrjes neuml formeumln qeuml kishte

kur shkroi Gjeccedilovi vepreumln e tij

Neuml vepreumln e Gjeccedilovit nuk thuhet

se kur ka filluar teuml shfaqet fenomeni i gjakmarrjes neuml

meumlnyreuml teuml frikeumlshme siccedil ishte neuml

vitet e fundit teuml pushtimit turk

Mbetet detyreuml pareumlsore e

sudjueve taneuml peumlr teuml beumlreuml

keumlrkimet e nevojshme neuml arkivat

e ndryshme kryesisht neuml ato teuml

Romeumls Venecies dhe

Dubrovnikut peumlr teuml pareuml se si ka

evoluar ndikimi i kanunit neuml zonat ku ai pati ndikim

Kanuni neuml secilin lloj ose variant

zbatohet brenda njeuml njeumlsie jo

shumeuml teuml madhe qeuml njifet me

emrin fis ose bajrak

Fise quhen grupime pak a shum

teuml meumldha banoreumlsh qeuml e kaneuml

prejardhjen nga njeuml i pareumllindur

dhe kaneuml teuml gjith lidhje gjaku

midis tyre Nuk ka qeumlneuml zakon teuml

beumlheshin martesa brenda fisit as kur ishin larg njeumlzet breza Neuml

kanun ishte e ndaluar martesa

brenda fisit ldquoedhe neuml 400 brezardquo

mjaft qeuml lidhja e gjakut teuml ishte e

njohur dhe e konfirmuar mireuml

Bajraku eumlshteuml njeuml njeumlsi teritoriale

me banoreuml qeuml ishin teuml lidhur neumln

njeuml flamur por jo

domosdoshmeumlrisht kishin lidhje

gjaku midis tyre

Neuml disa punime eumlshteuml shkruar se bajrakeumlt dhe bajraktarin i krijoi pushtuesi

turk Kjo nuk me duket shum e besueshme sepse asnjeuml shtet nuk mund teuml

krijojeuml as fshtra as qytete as fise por ai mund teuml beumljeuml ndarje administrative mbi

bazeumln e fshatrave qyteteve apo fiseve dhe teuml krijojeuml llojin e administrateumls qeuml e vlereumlson meuml teuml vyer Organizimin administrativ mbi bazeuml bajraqesh pushtuesi

turk e ka peumlrdorur meuml seuml pari neuml shekullin XVIII Ai u ka njohur pushtetin

bajraktareumlve ju ka dheumlneuml disa kompetenca dhe ju ka njohur disa privilegje

dhe ka lejuar qeverisjen jo sipas ligjeve teuml shtetit por sipas teuml drejteumls zakonore

E drejta zakonore peumlsonte rregullime dhe ndryshime sa hereuml banoreumlt e shikonin

teuml areumlsyeshme Ndryshimi beumlhej nga mbledhja e teuml gjith pjeseumltareumlve teuml fisit ose

bajrakut duke marreuml pjeseuml siccedil thuhej ldquoburr peumlr shpirdquo ccedilka neumlnkuptonte qeuml teuml

ishte i pranisheumlm neuml kuvend nga njeuml pjeseumltar mashkull nga ccedildo familje e

komunitetit Vendimet merreshin me shumiceuml absolute me votim teuml hapur Ato

ishin teuml detyrueshme peumlr zbatim nga teuml gjith komuniteti pa peumlrjashtim peumlrfshireuml edhe parineuml Seuml bashku me vendimet peumlrcaktoheshin edhe sanksionet

peumlr cilindo qeuml nuk zbatonte vendimet e miratuara Masat shteumlrnguese kaneuml

qeumlneuml shumeuml teuml rrepta dhe fillonin nga gjobat qeuml mund teuml ishin me para ose me

shtrimin e drekave ose darkave peumlr teuml gjith komunitetin dhunimi publik duke e

detyruar fajtorin teuml merrte njeuml gur teuml reumlndeuml dhe ta transportonte i veteumlm neuml njeuml

distanceuml qeuml ata e shikonin teuml arsyeshme deumlbimi peumlr tre vjet ose peumlrgjithmoneuml

nga vendbanimi dhe shkateumlrrimi i teuml gjitha pronave dhe djegia e shteumlpiseuml Neuml

raste ekstreme ishte vrasja e personit fajtor ose vrasja kolektive Vrasja

kolektive ishte kur fajtori beumlnte njeuml krim qeuml fyente reumlndeuml nderin dhe dinjitetin e

fisit Neuml keumlteuml rast fajtori lidhej dhe vendosej neuml njeuml shesh dhe vritej duke e

qeumllluar teuml gjith me armeuml

Veumlndimet qeuml merreshin ishin neuml shum raste specifike veteumlm peumlr njeuml fis ose

bajrak dhe neuml keumlteuml kuptim Kanuni i njeumlrit fis mund teuml mos ishte i njeumlllojteuml me

ateuml teuml fisit tjeteumlr Edhe neuml Kanunin e hartuar nga Gjeccedilovi neuml shtojceumln qeuml eumlshteuml

vendosur neuml fund beumlhet fjaleuml peumlr vendime teuml fiseve ose teuml djelmniseuml teuml cilat

janeuml marreuml neuml kushte teuml caktuara peumlr probleme teuml caktuara Ky eumlshteuml shembulli

ilustrues meuml i mireuml qeuml Kanuni nuk ishte i shkruar njeumlhereuml e peumlrgjithmoneuml por

ishte neuml peumlrpunim dhe ndryshim teuml vazhduesheumlm dhe nuk ishte kudo i njeumljteuml

Edhe pse janeuml shkruar shumeuml studime mbi teuml drejteumln zakonore shqiptare gjateuml

afeumlr 150 vjeteumlve teuml fundit jam i mendimit se ka akoma shumeuml hapeumlsira teuml

pastudjuara dhe ka veumlnd peumlr studime teuml tjera teuml bazuara neuml teuml dheumlna arkivore dhe jo nga mbledhja gojore neuml komunitetet ku zbatohet

Shkrimi i teuml drejteumls zakonore mbi bazeumln e intervistave dhe tregimeve nga

banoreumlt e komuniteteve pa u thelluar neuml literatureuml dhe neuml dokumenta arkivore

jep njeuml produkt qeuml leuml shumeuml peumlr teuml deumlsheumlruar neuml lidhje me cileumlsineuml dhe

sakteumlsineuml e tij Gjeccedilovi ka meriteumln qeuml ishte i pari qeuml beumlri mbledhjen dhe

kodifikimin e keumlsaj teuml drejte zakonore por jam i mendimit se ajo duhet

studjuar me sy kritik dhe teuml ploteumlsohet me teuml dheumlna teuml reja nga studjues

profesionisteuml dhe institucione prestigjioze shteteumlrore ose nga shoqeumlria civile

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

40

Nikeuml Gashaj Podgoriceuml

At Gjergj Fishta poet kombeumltar

At Gjergj Fishta

At Gjergj Fishta (1871-1940) eumlshteuml poeti kombeumltar

dramaturg prozator estet publicist pedagog klerik dhe

politikan Lindi meuml 23 tetor 1871 neuml fshatin Fishteuml teuml

Zadrimeumls neuml paralagje teuml Shkodreumls Ndoqi shkollat

franccedileskane neuml Troshan dhe Shkodeumlr Meuml 1886 kur

ishte 15 vjeccedil u deumlrgua nga franccedileskaneumlt neuml Bosnjeuml- neuml

Sutjeskeuml Livno dhe Kresheveuml ku studioi teologji

filozofi dhe gjuheuml teuml huaja sidomos latinishten

italishten dhe kroatishten Atje ra neuml kontakt me

shkrimtarin boshnjak Geumlga Martiq dhe me poetin kroat Silvije Strahimir Kranjccedileviq teuml cileumlt i zgjuan talentin

letrar Fishta u frymeumlzua edhe nga shkrimet e

shkrimtarit franccedileskan Andria Kaccediliq-Mioshiq poet dhe

publicist dalmat po ashtu edhe nga veprat e poetit kroat

Ivan Mazhuraniq Fishta njihte edhe krijimet letrare teuml

poetit malazez Petar Petroviq Njegosh etj

Meuml 1894 u shugurua prift dhe u pranua neuml urdhrin

franccedileskan Po ateuml vit u kthye neuml Shqipeumlri dhe filloi

puneumln si meumlsues neuml kolegjin franccedileskan neuml Troshan e

meuml pas si famullitar neuml fshatin Gomsiqe

Fishta u emrua neuml vitin 1902 drejtor i Gjimnazit

Franccedileskan neuml Shkodeumlr i cili qysh prej themelimit teuml tij

neuml vitin 1861 drejtohej nga teuml huajt Me ardhjen peumlr

drejtor Fishta neuml shkolleuml beumlri shtiemen e gjuheumls shqipe

si gjuheuml meumlsimi Pra zeumlvendeumlsoi italishten me shqipen

peumlr hereuml teuml pareuml si gjuheuml neuml shkolleuml Neumln drejtimin e tij

shkolla mori njeuml hov teuml ri Shkolla e Pateumlr Gjergjit ndash

keumlshtu e quajshin shkodraneumlt Ajo u beuml qendra e

atdhetarvet ku neuml mbreumlmje mbledhshin djelmoshat e

qytetit peumlr teuml marreuml keumlshilla e meumlsime nga goja e

Mjeshtrit t‟ideseuml kombeumltare Gjergj Fishteumls Praneuml keumlsaj

shkolleuml Fishta formoi dhe njeuml grup amatoreumlsh Teatri e

me keumlta ccedilfaqi hereuml mbas here copa teuml ndryshme teuml

peumlrpiluara prej tij neuml Salonin e vogeumll t‟oborrit teuml

Shkodreumls teuml cilin ai veteuml me shijen e veteuml teuml pashoqe e

ndreqte e mirsonte e pikturonte ndash mbasi duhet dijteuml- se

ishte edhe njeuml piktor i mireuml Keumlshtu pra populli i Shkodreumls pati fatin teuml kishte neuml gji teuml vet qysh prej vitit

1907 njeuml teateumlr ndash mund t‟a quajmeuml - kombeumltar

Keumlto ccedilfaqje gjithmoneuml me subjekt shqiptar ngjalleumln njeuml

entuziazeumlm neuml zemrat e teuml gjitheumlve dhe emeri i pateumlr

Gjergjit u beuml ylli i riniseuml U krijua njeuml brez i ri me shpirt

e me zemeumlr shqiptar fanatik i ccedileumlshtjes kombeumltare

Njeuml kontribut jashteumlzakonisht teuml madh Fishta e dha si

kryetar i Komisionit peumlr hartimin e alfabetit teuml gjuheumls

shqipe neuml Kongresin e Manastirit (Bitoli i soteumlm- Maqedonia e Veriut) meuml 1908

Zoteumlsia e Fishteumls si poet i cili ka leumlneuml emeumlr pothuaj neuml teuml

gjitha gjiniteuml dhe zhanret e krijimtariseuml letrare shprehet

sidomos neuml kryevepreumln ldquoLahta e Malciseumlrdquo neuml teuml

tridhjeteuml keumlngeumlt e seuml cileumls poetizohet historia e popullit

shqiptar nga Lidhja e Pizrenit 1878 e deri neuml pavareumlrsineuml

e Shqipeumlriseuml meuml 1912 Neuml keumlteuml vepeumlr Fishta keumlndon

lufteumln e popullit shqiptar peumlr pavareumlsi teuml zhvilluar neuml dy

drejtime kundeumlr Perandoriseuml Osmane neuml periudheumln e

shthurjes seuml saj dhe lufteumln kundeumlr coptimit teuml truallit

etnik shqiptar nga Mali i Zi dhe nga Serbia

Gati e teumlreuml leumlnda me teuml cileumln Fishta ndeumlrtoi keumlteuml vepeumlr

eumlshteuml nxjerrur nga jeta e pasuria shpirteumlrore e popullit

shqiptar (Martin Camaj) Kot mundohen Grekeumlt e soteumlm

ndash thonte Faik Konica ndash teuml gjejneuml neuml leteumlrsin e vet njeuml

vepeumlr meuml teuml ploteumlsueme se ldquoLahuteumlnrdquo

Reumlndeumlsia e madhe e Fishteumls eumlshteuml si sekretar i

peumlrgjithsheumlm i delegacionit shqiptar neuml Konferenceumln e

Paqeumls neuml Paris meuml 1919 -1920 Po ashtu neuml zgjedhjet e

qershorit teuml vitit 1921 Gjergj Fishta zgjedhet deputet i Shkodreumls dhe neumlnkryetar i Parlamentit teuml Shqipeumlriseuml

Prandaj eumlshteuml me reumlndeumlsi angazhimi i tij politik peumlr

peumlrfaqeumlsimin dhe artikulimin me dinjitet teuml interesave teuml

popullit dhe teuml shtetit shqiptar

Fishta ka meriteuml teuml madhe peumlr mbrojtjen cileumlsore teuml

interesave teuml shtetit shqiptar dhe teuml mbrojtjes seuml drejtave

njereumlzore teuml veumlllezeumlve shqiptar jashteuml kufijve teuml

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

41

Shqipeumlriseuml si pjeseumltar i delegacionit shqiptar neuml

konferencat ballkanike 1930 neuml Athineuml 1931 neuml

Stamboll 1932 neuml Bukuresht dhe meuml 1933 neuml Selanik

Kontributi i madh i Fishteumls eumlshteuml si bashkeuml themelues

dhe antar i Shoqeumlriseuml letrare ldquoBashkimirdquo neuml Shkodeumlr

meuml 1899 qeumlllimi i seuml cileumls ishte zgjimi kombeumltar i

popullit me aneuml botimesh neuml gjuheumln amtare

Neuml vitin 1923 shoqnija ldquoRozafatrdquo organizoi neuml Shkodeumlr

njeuml ekspoziteuml pikturash kombeumltare Neuml keumlteuml ekspoziteuml

Fishta paraqiti 24 copeuml piktura origjinale teuml tij teuml punura

me njeuml mjeshtri aq teuml madhe sa disa prej tyre u miratuan

nga Akademia e Vjeneumls

Fishta seuml bashku me patriotin Luigj Gurakuqin formuan

ldquoKomisin Letrarerdquo neuml Shkodeumlr meuml 1916 e cila kishte

peumlr qeumlllim me i veuml themelet e njeuml gjuhe teuml peumlrbashkeumlt

letrare teuml shqipes

Fishta duke iu mbajteuml gjithnjeuml parimit teuml vet themelor se

shtypi acircsht arma macirc e mireuml peumlr teuml peumlrhapeuml mendimet e

mjeti macirc i peumlrdorshmi peumlr t‟i ccedileleuml syt popullit themeloi

revisteumln letrare filozofike dhe diturore ldquoHylli i Driteumlsrdquo

meuml 1913 Po ashtu meuml 1916 themeloi dhe drejtoi

gazeteumln politike-letrare rdquoPosta e Shqypnisrdquo Peumlrveccedil

keumltyre peumlr njeuml koheuml teuml gjateuml drejtoi dhe revisteumln ldquoZacircni i Shna Ndoutrdquo

Fishta njihet si poeti meuml popullor i shqiptareumlve si poeti

meuml i peumlrzeumlmeumlrt i keumltij populli Ai ka qeneuml figura

emblematike e gjuheumls dhe kultureumls shqipe dhe apostulli i

Atdheut teuml vet Prandaj ai eumlshteuml nderi dhe krenaria e

shqiptariseuml Ai e meriton keumlteuml nderim dhe vlereumlsim

Eumlshteuml njeuml boteuml e teumlreuml qeuml e ka nderuar si teuml tilleuml qeuml e ka

cileumlsuar si poetin meuml teuml madh teuml kombit shqiptar

Poeziteuml e tij epike lirike e satirike jo veteumlm u njofteumln u studiuen dhe u ccedilmuan neuml teumlreuml boteumln shqiptare duke leumlneuml

vrageuml teuml pashlyeshme por jehuan edhe neuml boteumln letrare

teuml jashtme tue e beuml teuml njoftur emrin shqiptar ndeumlr rrethet

intelektuale teuml boteumls seuml qyteteumlruar

Gjergj Fishteumln e nderoi dhe ngriti bota shqiptare por

dhe bota e jashtme duke i dheumlneuml atij dekorata e tituj

nderimi E dekoroi Mbreti i Austro-Hungariseuml me

Ritterkreuz (1912) Papa Piu XXII me Medaljen e

Meritimit (1925) Parija e Peumlrgj e Urdhnit Franccedileskan

me titullin Lector Jubilatus (1929) mbreti i Turqiseuml me

dekorateumln Mearij klII (1912) dhe Greqia me dekorateumln Foenix (1931)

Fishta meuml 1939 u zgjedh aneumltar i rregullt i Akademiseuml

Italiane teuml Shkencave dhe Arteve Kryetari i keumlsaj

Akademi Luigj Federzoni neuml telegramin qeuml i deumlrgoi

Ernest Koliqit si Ministeumlr i Arsimit teuml Shqipeumlriseuml neuml

raseumln e vdekjes seuml poetit me 30 dhjetor teuml vitit 1940

ndeumlr teuml tjerat u shpreh bdquobdquoAkademia e tyre humbi njeuml

ndeumlr pjestareumlt e vet meuml teuml shkeumllqyesheumlm

Eqrem Ccedilabej thekson bdquobdquoVepra e Fishteumls i ka rreumlnjeumlt neuml tokeumln e neuml jeteumln popullore teuml Shqipeumlriseuml ajo nuk do

t‟ishte ccedilka eumlshteuml pa njohjen e thelleuml teuml vendit nga ana e

poetit dhe nuk mund teuml kuptohet pa njohur veumlndin dhe

njereumlzit e Shqipeumlriseuml Veccedilse ccedil‟i fali vendi poetit ky ia

peumlrligji neuml trajteuml teuml fisnikeumlruar teuml artit Sepse vepra e tij u beuml pasqyra besnike fytyra e kthjellteuml e gjitheuml veumlrteteumlsiseuml

etnike trimeumlriseuml seuml ashpeumlr burreumlriseuml luftarake krenariseuml

raciale qeuml ka mundur teuml ruaj gjer sot jeta shqiptare‟‟

Lazgush Poradeci thoteuml bdquobdquoFishta eumlshteuml shkeumlmb i tokeumls

dhe shkeumlmb i shpirtit shqiptar‟‟ Ndeumlrsa Karl Gurakuqi

u shpreh bdquobdquoShqipeumlrineuml e deshti aq fort sa qe gjaacutell e peumlr teuml

cileumln shkricircni krejt jeteumln e vet Shqipeumlnia qe ideali i tij

peumlr tecirc punoi peumlr tecirc vuajti e me emnin e saj neuml gojeuml dha

frymeumln e fundit‟‟ Peumlr tecirc pat keumlndua

Dersaacute trsquomuendem me ligjrue

E saacute gjall me frymrsquoun jam

Kurr Shqipni srsquokam me trsquoharrue

Edhe nrsquovorr me trsquo peumlrmendrsquo kam

Prandaj emri i tij do teuml duhej teuml shkruhej me germa teuml

arteuml neuml historineuml kombeumltare sepse ka qeneuml kolosi i

historiseuml dhe kultureumls kombeumltare shqiptare

Mireumlpo sikurse eumlshteuml e njohur Fishta neuml periudheumln e

sistemit komunist peumlr arsye politike dhe ideologjike u

ndalua meuml se dyzet vjet nga meumlsimi neuml shkolla e neuml universitete si dhe nga botimi dhe studimi neuml trojet

shqiptare Shqipeumlri Kosoveuml Maqedoni Mal i Zi e

Lugineuml e Presheveumls Kjo ndaleseuml beumlri qeuml disa gjenerata

teuml mos kishin mundeumlsi ta njohin keumlteuml figureuml teuml madhe teuml

kultureumls shqiptare

Pas reumlnjes seuml komunizmit neuml Shqipeumlri Fishta peumlrseumlri

keumlthehet neuml institucione arsimore kulturore dhe

shkencore peumlr t‟u meumlsuar dhe studiuar por jo dhe sa

duhet Megjithateuml ekziston nevoja peumlr njohjen meuml teuml

mireuml teuml gjeneratave teuml reja me vepreumln e reumlndeumlsishme letrare-artistike teuml tij si dhe me kontributin e madh teuml

peumlrgjithsheumlm teuml Fishteumls peumlr kultureumln dhe ccedileumlshtjen

kombeumltare shqiptare

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

42

Mr Engjeumlll I Berisha Gjakoveuml

Doli nga shtypi veumlllimi meuml i ri poetik i autorit Jeton Kelmendi ldquoNjeuml ardhje tjeteumlrrdquo

Edicioni IWA ldquoBOGDANIrdquo maj 2020

Njeuml veumlllim poetik sikur e ka neuml

unin e tij autori teuml manifestohet

neuml koheuml neuml perspektiveumln e

trajtimit teuml dukurive qeuml e rrethojneuml njeriun dhe ky

kompleksivitet artistik me vlereuml i

sillet neuml teumlreuml opusin e tij tashmeuml

njeuml legjitimitet i njohur i keumltij

autori Kur lexon keumlteuml autor me

theks teuml veccedilanteuml neuml librin e fundit

teuml tij ldquoNjeuml ardhje tjeteumlrrdquo sa me

ngulm eumlshteuml rezistenca ndaj

pushtimit teuml veumlrteteumls sikur meumlton

teuml thoteuml poeti shikoje neuml fytyreuml teuml

veumlrteteumln vetvetiu demaskohet sheumlmtia

Jeton Kelmendi tanimeuml ka

strukturim teuml tij poetik ka ngjizje

qeuml e dallon nga shumeuml krijues

duke qeneuml neuml koherenceuml me ccedildo

varg qeuml shkruhet diku neuml boteuml

pasi qeuml ai jeton bashkeuml me

poezineuml boteumlrore novative dhe

sikur teuml thuash me metaforeumln e

universalizmit i peumlrkthyer neuml

shumiceumln e gjuheumlve qeuml i flet njereumlzimi peumlr t‟u beumlreuml emri e

poezia e tij gjuheuml komunikuese

artistike e humane

Ndoneumlse poezia eumlshteuml mjet shumeuml

i mireuml peumlr ta shprehur dashurineuml

reagimin pse jo sugjerimin nuk e

di te kush meuml tepeumlr se te poeteumlt

shprehet organikisht dhimbja po

aq sa dashuria Kelmendi shkaqet

qeuml beumlhen subjekt dobeumlsie neuml shoqeumlri aty ku jetojmeuml cileumlsohen

si pasojeuml e mendjes duke mos e

zoteumlrua cileumlsineuml toneuml qeuml na e faleuml

natyra Dhe keumlteuml e reflekton gati

neuml teumlreuml librin me identitetin e tij

shpirteumlror duke shpeumlrthyer ndaj

sajimeve qeuml na veshen teuml vrazhda

dhe ai eumlshteuml keumlrkues qeuml nga

poezia e pareuml ldquoNuk dilet neuml njeuml koheuml tjeteumlrrdquo duke keumlrkuar njeuml tjeteumlr koheuml njeuml

tjeteumlr dereuml me shpreseumln Ccedilka e konverton besimin neuml pabesi Keumlteuml pyetje e beumln

shpesh autori neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml keumltij libri kur shoqeumlria mbahet neuml

grimca dikush humbeumls e dikush fitues

Kopertina e librit ldquoNjeuml ardhje tjeteumlrrdquo

Dinjiteti krijues e studiues i Visar Zhitit nxjerr mendimin se ky libeumlr ldquoEumlshteuml

njeuml arritje neuml urbanistikeumln e poeziseuml ldquoUrbanistikerdquo thoteuml Zhiti ngase - poezia e tij eumlshteuml qytetare ndjehet neuml shteumlpineuml e vet jo veteumlm neuml Prishtineuml e

Tiraneuml Shkup e Ulqin e meuml gjereuml neuml Ballkan por dhe neuml Bruksel ku Jetoni

edhe jeton e punon neuml njeuml pjeseuml teuml mireuml teuml koheumls po keumlshtu dhe neuml metropole teuml

tjereuml teuml Europeumls ku ai shpesh ftohet neuml festivalet ndeumlrkombeumltare teuml poeziseuml

Zhiti ka mendimin se ldquoVargjet e reja teuml Jeton Kelmendit japin njeuml dritheumlrimeuml

teuml brendshme teuml thelleuml Ato sintetizojneuml dramacitetin e lufteumls me dikotomineuml e

fajtorit dhe teuml pafajsiseuml duke i kundeumlrveneuml vdekjes lirineuml dhe neuml mes eumlshteuml

fjala biblike ldquopageumlzimrdquo Pikeumlrisht kjo mbart shpreseumln e ringjalljes emrin dhe

mbiemrin e veteuml jeteumls

Veumlmendjn ndja keumltij krijuesi e kaneuml neuml spiranca teuml ngulura thelleuml krijues nga teuml gjitha kontinentet dhe gjuheumlt boteumlrore qeuml japin mendime teuml publikuara dhe teuml

bazuara neuml vrojtimin e tyre Poeti italian Dante Maffia thoteuml se ldquoJeton

Kelmendi ka njeuml personalitet teuml pasur interesat e tij janeuml teuml shumeumlfishta dhe si

pasojeuml poezia e tij eumlshteuml e mbushur aq sa ndonjeumlhereuml ke peumlrshtypjen qeuml kemi

teuml beumljmeuml me magjineuml e njeuml kamionccediline me zjarr qeuml kalon fushat e rrugeumlt e

peumlrhap zjarr neuml teuml gjitha drejtimet Eumlshteuml mjaft bukur kur Jetoni prek

ezoterizmin pa u ngopur nga hijeshia e seuml pa parashikueshmes shumeuml bukur

kur vena e tij surreale gjen shifreumln e peumlrshtatshme peumlr teuml treguar pasteumlrtineuml e

fantaziseuml seuml tij dhe e vendos brenda qarqeve teuml shkurtra aderimet ideale

fermentet e shpirtit deumlshiratrdquo

Susana Roberts nga Argjentina ka mendim teuml prereuml se ldquoJeton Kelmendi eumlshteuml njeuml poet bashkeumlkohor Shqiptar shumeuml i njohur dhe prolifik neuml median letrare

dhe teuml shkruar neuml Evropeuml ndaj keumlteuml mendim peumlr teuml e bindur se vepra e ti eumlshteuml

kapitale peumlr poezineuml neuml peumlrgjitheumlsirdquo

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

43

Autori Jeton Kelmendi

Janeuml me dhjeteumlra konstatime e

mendime teuml shkrimtareumlve boteumlroreuml qeuml janeuml shprehur dhe

kaneuml beumlreuml hulumtime kritike peumlr

poezineuml e tij pasi qeuml edhe eumlshteuml i

prezantuar neuml aq shumeuml gjuheuml dhe

shtete me botime teuml veccedilanta e

vuluminoze

Disa mendime tjera qeuml janeuml

dedikuar opusit poetik teuml Jeton

Kelmendit

Prof Emeritus Erneso Kahan

Nobelist peumlr paqe 1985 ldquoKelmendi eumlshteuml neo-modernist

neuml struktureumln formale teuml keumltyre

poezive Ai iu jep atyre fuqi teuml

jashteumlzakonshme qeuml e godasin

ndeumlrgjegjen njereumlzore dhe

zgjerohet me peumlrseumlritje

metaforike dhe e beumln keumlteuml me njeuml

kapacitet mbreseumlleumlneumls peumlr sintezeuml

Poezia e tij duket e bukur dhe

pushtuese si ajo e poeteumlve

madheumlshtoreuml Emri i keumltij autori do teuml jeteuml midis poeteumlve meuml teuml

reumlndeumlsisheumlm teuml shekullit 21rdquo

Prof Dr Lee Kuei-shien

(Tajvan) Kandidat Nobel peumlr

leteumlrsi ldquoKrijimi i poeziseuml nga

poeti kosovar Jeton Kelmendi neuml

njeumlreumln aneuml ai ka peumlrjetuar

historineuml e trishtuar teuml vendit dhe

familjes seuml tij dhe neuml aneumln tjeteumlr

ai ka zhvilluar arritjet e tij

akademike teuml cilat e beumljneuml ateuml teuml afteuml teuml hulumtojeuml qenien e jeteumls teuml

ndjekeuml kuptimin e esenceumls seuml

dashuriseuml dhe teuml mendojeuml peumlr

vizionin e seuml ardhmesrdquo

Ion Deaconescu Rumani ldquoI ndodhur neuml pragun e maturitetit teuml tij artistik

Jeton Kelmendi e ka pasuruar poezineuml e Europeumls (aq egoiste dhe

globalizuese) me vargun e tij jashteumlzakonisht teuml gdhendur e teuml latuar (porsi

njeuml diamant i ccedilmuar) me meditimet e tij interogative peumlr destinin e njeriut dhe teuml planetit duke e aureoluar dashurineuml emocionin dhe teuml bukureumln qeuml gjendet

neuml ccedildonjeumlrin prej nesh neuml koheumln kur duhej teuml vijeuml poeti dhe trsquoi nxjerreuml neuml driteuml

neumlpeumlrmjet fjaleumlve teuml lindura madje nga mishi e gjaku i tijrdquo

Libri ldquo Njeuml ardhje tjeteumlrrdquo ka neumlnteumldhjeteuml e peseuml poezi qeuml janeuml shkruar viteve teuml

fundit jo larg por gjateuml udheumltimeve teuml tij duke peumlrshkruar edhe ato ngjarje me

data dhe vende ku janeuml zhvilluar Gjeografia poetike tij eumlshteuml e globit dhe e

universit njereumlzor duke e beumlreuml shumeuml humane Seuml fundi koha kur njereumlzimi u

gjend neuml heshtje varri me epidemiologjineuml e fundit neuml pandemi poetit nuk i

shpeumlton dhimbja e shprehur nda keumlsaj kanosje teuml rrezikshme

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

44

Bedri Tahiri Prishtineuml

Edhe njeuml monografi e thukeumlt peumlr meumlsimin shqip neuml Austri

ldquoGjithmoneuml e kam imagjinuar parajseumln si njeuml lloj bibliotekerdquo (J Borges)

Monografia 2 ldquoMeumlsimi shqip neuml Austrirdquo

Meumlsuesi dhe veprimtari i palodhur i ccedileumlshtjes kombeumltare Hazir Mehmeti

tashmeuml eumlshteuml beumlreuml emeumlr i njohur edhe neuml fusheumln e krijimtariseuml publicistike-

letrare e teuml kultureumls neuml peumlrgjitheumlsi Disa vite meumlsimdheumlneumls shembullor e

veprimtar i dalluar neuml Kosoveuml meumlsues e pedagog i zellsheumlm hartues tekstesh

e abetaresh peumlr nxeumlneumlsit shqiptareuml neuml Vjeneuml e meuml gjer neuml meumlrgateuml publicist

tregimtar peumlrcjelleumls besnik i teuml gjitha ngjarjeve kulturore teuml meumlrgimtareumlve

pasqyrues i shumeuml teuml arriturave arsimore e shkencore neuml Austri e gjetkeuml si

dhe gjurmues e hulumtues i historiseuml soneuml neuml qendrat boteumlrore

Dhe krahas teuml gjitha keumltyre aktiviteteve neuml shpirtin e tij entuziast peumlrhereuml

gjeti vend edhe muza e krijimtariseuml artistike hulumtuese duke e ngacmuar boteumln e tij teuml brendshme qeuml me peneuml teuml skalis monumente peumlrjeteumlsie neuml

fusheumln e publicistikeumls derisa e nxori neuml driteuml librin meuml teuml ri rdquoSTUDIUES

AUSTRIAKEuml E SHQIPTAREuml NEuml AUSTRI- neuml gjuheuml art dhe kultureumlrdquo Neuml

fakt ky libeumlr teuml cilin autori ia peumlrkushton vajzeumls seuml tij tashmeuml teuml ndjereuml

shkenceumltares seuml papeumlrseumlritshme Vloreuml Mehmetit- Teumlrshani vjen si

vazhdimeumlsi e monografiseuml ldquoMeumlsimi shqip neuml Austrirdquo neuml teuml cileumln autori pati

peumlrfshireuml puneumln sistematike njeumlzet e peseuml vjeccedilare (1987-2012)

Pa kaluar as gjysmeuml viti nga ky autor i zellsheumlm e hulumtues i palodhsheumlm

na vjen dhurata tjeteumlr mjaft e ccedilmuar libri ldquoMEumlSIMI SHQIP NEuml AUSTRIrdquo-

Monografi II (2013-2018)

Ai sikur e ka ndjereuml keumlteuml si njeuml obligim ngase bdquobdquoVjena ishte qendeumlr ku laneuml

gjurmeuml shumeuml figura arti e shkence qeuml ishin me origjineuml shqiptare apo teuml tjereuml

qeuml u moreumln me historineuml kultureumln e gjuheumlsineuml shqiptare Deri meuml tani pak i

eumlshteuml kushtuar reumlndeumlsi keumltyre andaj ne dimeuml pak peumlr ta dhe veprat e tyre Neuml

peumlrgjitheumlsi na mungon tradita e shkrimeve Kjo beumlri qeuml teuml dihet pak mbi

aktivitet rreth meumlsimit dhe atyre kulturore neuml rrethet e gjeumlra teuml vendoreumlve

dhe veteuml shqiptareumlve Akoma kemi

pak shkrime rreth meumlsimit teuml gjuheumls

shqipe aktiviteteve kulturore dhe

historiseuml shqiptare neuml Austri Forma

meuml e mireuml qeuml neseumlr teuml dihet diccedilka

nga e sotmja eumlshteuml shkrimi Edhe

keumlteuml libeumlr e kuptoj si teuml tilleuml njeuml

gjurmeuml e sotme peumlr neseumlr peumlr gjeneratat qeuml do vijneumlrdquo- shprehet

veteuml autori

Libri ldquoMEumlSIMI SHQIP NEuml

AUSTRIndash Monografi II (2013-

2018)rdquo peumlrfshineuml njeuml periudheuml

kohore peseumlvjeccedilare mbushur

peumlrplot me ngjarje e aktivitete

kulturore andaj autori i

veumlmendsheumlm e me peumlrvojeuml peumlr ta

beumlreuml sa meuml atraktiv dhe teuml kapsheumlm

peumlr lexuesit kureshtareuml gjitheuml leumlndeumln e begateuml e ka konceptuar neuml

keumlta kapituj

-Shkollimi i shqiptareumlve neuml Austri

pas shpalljes seuml Pavareumlsiseuml seuml

Shqipeumlriseuml

-Marreumldheumlniet mes dy kombeve neuml

arsim

-Teuml dheumlna peumlr numrin e nxeumlneumlsve

oreumlve meumlsimore dhe teuml

meumlsimdheumlneumlsve

-Tekstet dhe materialet meumlsimore -Seminaret e meumlsuesve nga

Diaspora neuml atdhe

-Seminaret neuml Austri dhe neuml vendet

e rajonit

-Kuizet e dituriseuml

-Aktivitete teuml veccedilanta

-Aktivitete kulturore

-Aktivitete sportive

-Meumlsues e meumlsuese

-Ekskursione neuml vendlindje dhe

-Integrime e takime

Pra duke sheumltitur kujdessheumlm

neumlpeumlr kapitujt e librit ldquoMEumlSIMI

SHQIP NEuml AUSTRIndash Monografi II

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

45

(2013-2018)rdquo shohim se autori me njeuml pedanteri teuml pashoqe ka arritur teuml na

i prezantojeuml deri neuml holleumlsi veprimtariteuml kulturore botuese arsimore teuml

shoqatave klubeve e organizimeve teuml ndryshme neuml Austri Keumltu meumlsojmeuml

peumlr raportet e mira dhe shkeumlmbimet e peumlrvojave midis Ministrive Arsimore teuml Austriseuml dhe teuml Kosoveumls peumlr botimet e teksteve meumlsimore neuml teuml dy gjuheumlt

peumlr seminaret e ndryshme organizuar anekeumlnd trojeve shqiptare e neuml Austri e

neuml vende teuml tjera si dhe peumlr kuizet e shumta teuml dituriseuml teuml mbajtura brenda

viteve 2013-1018

Portretizimi i njeumlzet meumlsimdheumlneumlsve (meumlsuese e meumlsues) teuml dalluar shqiptareuml

neuml Austri jepet neuml kapitullin e njeumlmbeumldhjeteuml duke vazhduar meuml pastaj me

kapitujt ku pasqyrohen aktivitete teuml larmishme me pesheuml kombeumltare si

sheumlnimi i datave teuml reumlndeumlsishme historike Diteumls seuml Flamurit dhe Diteumls seuml

Pavareumlsiseuml seuml Kosoveumls aktiviteteve sportive teuml nxeumlneumlsve neuml Austri

peumlrurimeve teuml librave teuml ndrysheumlm ekskursioneve neumlpeumlr Trojet shqiptare takimeve teuml ndryshme e kuvendeve zgjedhore

Edhe kapitulli i fundit Integrime dhe takime del shumeuml interesant dhe

teumlrheqeumls Autori neuml meumlnyreuml telegrafike shkurt e qarteuml paraqet takimet qeuml ka

pasur me personalitete teuml veccedilanta si me Ministren e Arsmit teuml Austriseuml znj

Dr Elisabeth Gehrer ambasadorin Albert Rohan me pinjolleumlt e Habzbureumlve

Sandor e Margarete Habzburg drejtuesen e meumlsimit teuml gjuheumlve teuml huaja neuml

Austri mag Elfie Fleck ambasadorin e Shqipeumlriseuml neuml Vjeneuml Vili

Minarollin historianin Neol Malcolm Zonjeumln Vahide Hoxha piktorin

shqiptar Gazmend Freitag meumlsuesin veteran nga Dibra Petrit Marku

zeumlvendeumlskryetaren e Parlamnetit Evropian znj Ulrike Lunacek Anton Nikeuml

Berisha Prof Ismail Ccedileta Prof dr Johan Gunther prof dr Paul Smit lufteumltarin e liriseuml Muharrem Mehmetaj peumlrjetuesit e Mauthuzenit

amerikaneumlt Jeam Blackman dhe Pal Friedmann

Dhe e gjitheuml kjo puneuml do teuml dilte e zbehteuml fare po mos teuml shfryteumlzoheshin

edhe foto teuml ndryshme teuml cilat autori Hazir Mehmeti i ka peumlr zemeumlr Neumlse

gjithmoneuml eumlshteuml theumlneuml Njeuml foto flet sa njeumlmijeuml fjaleuml ateumlhereuml del se libri

ldquoMEumlSIMI SHQIP NEuml AUSTRIndash Monografi II (2013-2018)rdquo paskeumlsh vlereuml

teuml madhe njoheumlse informative edukative dhe meumlsimore

Neuml peumlrmbyllje autorit i deumlshirojmeuml sheumlndet e suksese teuml meumltejme neuml fusheumln e

krijimtariseuml e librit mireumlpritje nga lexuesit dhe bibliotekat tona

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

46

Prof Dr Zymer U Neziri Prishtineuml

Ndihmeseuml me reumlndeumlsi peumlr etnokultureumln e Hotit teuml Maleumlsiseuml seuml Madhe

Libri Shoqeumlria kulturore-artistike ldquoRapshardquo Drume Hot Maleumlsi e Madhe dyzet vjet teuml veprimtariseuml kryeredaktor dhe

peumlrgatitja peumlr shtyp prof dr Zymer Ujkan Neziri Tuz 2018 438 f

Libri Shoqeumlria kulturore - artistike ldquoRapshardquo Drume

Hot Maleumlsi e Madhe dyzet vjet teuml veprimtariseuml hapet

me Paratheumlnien e hartuar me shumeuml kujdes dhe me teuml

dheumlna teuml shumta nga Preumlleuml N Junccedilaj me titull ldquoDyzet

vjet teuml veprimtariseuml seuml shoqeumlriseuml kulturore-artistike

ldquoRapshardquo e Drumes seuml Hotit teuml Maleumlsiseuml seuml Madherdquo Neuml

vijim eumlshteuml Hyrja ldquoDeumlshmi peumlr dyzet vjet teuml

veprimtariseuml seuml shoqeumlriseuml kulturore-artistike ldquoRapshardquo e Drumes seuml Hotit teuml Maleumlsiseuml seuml Madhe‟‟

Foto nga aktivtetet e shoqateumls ldquoRapshardquo

Pjesa e pareuml e librit peumlrbeumlhet nga punimet studimore teuml

shkruara posaccedileumlrisht peumlr keumlteuml peumlrvjetor nga autoreuml teuml

njohur neuml disa fusha teuml albanologjiseuml gjuheumlsi folklori-

stikeuml etnologji etnomuzikologji dhe etnokoreografi

Pjesa e dyteuml e librit Aktivitete ka teuml dheumlnat kryesore teuml

puneumls gjateuml dyzet vjeteumlve teuml keumlsaj shoqeumlrie kulturore ndash

artistike pjeseumlmarrje neuml festivale teuml folklorit organizimi

i festivaleve teuml foklorit pjeseumlmarrje neuml manifestime

kulturore dhe organizime teuml manifestimeve kulturore Neuml pjeseumln e treteuml janeuml teuml renditura keumlngeumlt e keumlnduara

gjateuml dyzet vjeteumlve neuml SHKA ldquoRapsha‟‟ teuml lekturuara

me kujdes nga mr sc Marjan Lulgjuraj qeuml po ashtu

kaneuml reumlndeumlsi shumeuml teuml madhe peumlr trasheumlgimineuml toneuml

kulturore neuml fusheumln e lirikeumls dhe teuml epikeumls gojore teuml

Maleumlsiseuml seuml Madhe Neuml pjeseumln e kateumlrt janeuml renditur

vendimet reagimet mireumlnjohjet ccedilmimet dhe shkrimet e

gazetave Pasojneuml Pastheumlnia Regjistri i emrave teuml njereuml-

zve dhe Regjistri i emrave teuml vendeve

Pjesa e punimeve studimore fillon me fusheumln e gjuheumlsiseuml ku prin akad i asoc prof dr Gjovalin

Shkurtaj me punimin studimor shumeuml me interes ldquoE

folmja e Hotit dhe vlerat e saj dialektologjike e

etnolinguistikerdquo ku konstaton se teuml dheumlnat nxjerrin neuml

pah afrineuml shumeuml teuml madhe qeuml kaneuml teuml folmet e Maleumlsiseuml

seuml Madhe njeumlra me tjetreumln sa mund teuml flitet si peumlr njeuml teuml

folme teuml vetme me disa dallime e luhatje Teuml folmet e

Maleumlsiseuml seuml Madhe sipas tij dallohen prerazi nga teuml

folmet e tjera teuml grupit veripereumlndimor dhe teuml mbareuml gegeumlrishtes edhe peumlr arsye teuml ruajtjes seuml togjeve uo dhe

ua peumlr fjaleumlformim e leksik dhe peumlr raste teuml rralla teuml

rotacizmit kurse neuml teuml folmen e Hotit dallohen edhe

formimet e emrave farefisnoreuml teuml shkalleumls seuml treteuml

zanafillore togfjaleumlsha teuml qeumlndruesheumlm e frazeolo-

gjizma Nga fusha e folkloristikeumls prof dr Zymer

Ujkan Neziri paraqitet me punimin studimor ldquoEposi i

Kreshnikeumlve neuml fillim teuml shekullit XXI Maleumlsia e

Madhe me qendeumlr neuml Tuzrdquo ku neuml kuadeumlr teuml projektit

ballkanik E5 peumlr UNESCO (15 veumlllime) trajton

veumlllimin me keumlngeuml nga kjo aneuml teuml hulumtuara teuml sheumlnuara dhe teuml incizuara neuml vitet 2012-2014 Lahuta

(lavda) keumltu ende peumlrdoret si neuml koheumln e mbledheumlsit teuml

pareuml Nikolleuml Ivanaj (1905) ku kreshnikeumlt vazhdojneuml seuml

jetuari edhe neuml shek XXI Legjendariteti fantastikja

mitikja rreumlfimi i gjateuml epik Ora e Zana ende e mbajneuml

themelin e keumltyre keumlngeumlve Shquhen edhe formulat

figuracioni poetik pamjet poetike portretet e heronjve

dialogu dyluftimet tiparet etike e morale kodeksi i

nderit leksiku vendor etj

Nga fusha e folkloristikeumls edhe dr sc Ismail Doda

paraqitet me punimin studimor ldquoKeumlngeumlt kreshnike dhe baladat e rinjohjes neuml Hot Maleumlsi Madherdquo Gjateuml hu-

lumtimeve meuml 1988 neuml Drume teuml Epeumlrme ka mbledhur

dhe ka incizuar edhe dy keumlngeuml peumlr Mujon e Halilin dhe

dy balada qeuml trajtohen neuml keumlteuml punim realizimi i deumlshi-

rave dhe i planeve teuml personazheve beumlmat e tyre

mbajtja e beseumls fuqia shpreheumlse gjuheumlsore folklorike

dhe estetike e vargjeve interpretimi roli i kalit e

martesat me rreumlmbim Aga Imeri e rinjohja me gruan e

pareuml pas kthimit nga Spanja neuml Ulqin etj Autori veuml neuml

pah edhe risiteuml elementet e veccedilanta dhe teuml peumlrgjithshme

teuml keumlngeumlve neuml kuadrin gjitheumlkombeumltar dhe meuml gjereuml

Studiuesja prof dr Afeumlrdita Onuzi nga fusha e

etnologjiseuml paraqitet me punimin studimor ldquoXhubleta

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

47

shqiptare neumlpeumlr shekujrdquo Qeuml neuml fillim konstaton se

ndoshta asnjeuml veshje shqiptare nuk eumlshteuml konsideruar aq

simbolike sa ajo me xhubleteuml e peumlrdorur nga grateuml e

zoneumls alpine teuml Shqipeumlriseuml Veriore Veccediloriteuml e keumlsaj veshjeje kaneuml teumlrhequr veumlmendjen e shumeuml studiuesve

E veccedilanta qeumlndron kryesisht neuml prerjen e saj Mbi teuml

gjitha veshja me xhubleteuml ka njeuml sistem dekorativ

shumeuml teuml rralleuml ashtu si edhe repertori i motiveve por

simbolika e tyre fatkeqeumlsisht ende nuk eumlshteuml

transkriptuar pohon ajo dhe peumlrfundon se veshjet neuml

terakota janeuml me pamje fundi neuml formeuml keumlmbane (si e

xhubleteumls seuml maleumlsive shqiptare) teuml njohura qeuml neuml mijeuml-

vjeccedilarin e dyteuml para Krishtit

Dr sc Rovena Vata paraqitet me punimin studimor ldquoFrymimi shqip i kulteve i dokeve i zakoneve dhe i

simboleve kombeumltare neuml Hotrdquo Krahina e Hotit teuml

Maleumlsiseuml seuml Madhe eumlshteuml dalluar peumlr traditeuml kombeumltare

dhe kjo traditeuml vazhdon edhe sot e keumlsaj dite neuml ruajtjen

dhe neuml kultivimin e saj neuml ceremoniteuml e lindjes teuml

dasmeumls apo teuml vdekjes thoteuml ajo Kultet doket e zakonet

edhe neuml keumlteuml krahineuml ruhen si shtreseumlzime kulturore

peumlrgjateuml shekujve peumlrfundon ajo duke shtuar se tradita

eumlshteuml tregues i karakteristikave sociale dhe individuale

teuml njeriut teuml shijeve teuml tij estetike teuml karakterit teuml

mosheumls teuml gjiniseuml dhe teuml etniseuml edhe neuml Hot dhe neuml Ma-

leumlsineuml e Madhe

Nga etnomuzikologjia kemi punimin e ma sc Esat

Ruka ldquoVeumlshtrim etnomuzikor i repertorit neuml festivalet

folklorike teuml SHKA-seuml ldquoRapshardquo - Hot Maleumlsi e

Madhe Disa mendime rreth organizimit teuml festivaleve

folklorike kombeumltarerdquo ku flet peumlr organizimin e

festivaleve folklorike dhe konstaton se neuml rreth 80 teuml

programeve teuml tyre teuml performuara neuml skeneuml tingeumlllojneuml

jonet muzikore Por nga peumlrvoja joneuml organizative dhe

skenike thoteuml ai analizat dhe vlereumlsimet

etnomuzikologjike dhe etnoorganologjike janeuml teuml pakta Neuml keumlto veprimtari teuml dimensioneve teuml meumldha eumlshteuml e

nevojshme prania e specialisteumlve e eksperteumlve

folkloristeuml etnologeuml etnomuzikologeuml e koreologeuml dhe

kontributi i tyre analitik peumlrfundon autori

Nga etnokoreografia ma sc Dilaver Kryeziu paraqet

punimin ldquoSHKA ldquoRapshardquo e Hotit teuml Maleumlsiseuml seuml

Madhe organizuese e festivalit teuml madh folklorik neuml

Vitojeuml keumlngeumlt dhe vallet - epika dhe lirikardquo Krahina e

Maleumlsiseuml seuml Madhe ndryshon nga teuml gjitha krahinat

shqiptare sepse mbizoteumlron epika thoteuml ai Ndeumlr

pasuriteuml meuml teuml meumldha teuml keumlsaj zone konsiderohen teuml jeneuml keumlngeumlt dhe vallet maleumlsorccedile me epikeumln dhe me lirikeumln e

tyre sidomos vallet njeumlshe dhe dyshe Interpretimi

larushia kostumografike unike (xhubleta) indentifikojneuml

folklorin e Maleumlsiseuml seuml Madhe SHKA ldquoRapshardquo eumlshteuml

organizuese e festivalit teuml madh folklorik neuml Vitojeuml ku

keumlto vlera teuml meumldha etnolkuture pasqyrohet qeuml dyzet

vjet Haziz Hodaj kryetar i SHKA ldquoMaleumlsorirdquo shkruan

artikullin ldquoBinjakeumlzimi Veumlllazeumlrimi U bashkuam peumlr

t‟mos u ndareuml kurreumlrdquo duke theksuar qeuml neuml fillim se nga

viti 2002 SHKA-seuml ldquoMaleumlsorirdquo Gjonaj Has ka njeuml

moteumlr neuml Maleumlsineuml e Madhe ndash SHKA- neuml ldquoRapshardquo e Drumes seuml Hotit Sot gati dy dekada pas asaj kohe

thoteuml ai eumlshteuml i freskeumlt momenti i paraqitjes neuml skeneumln e

festivalit ldquoHasi jehon 2001rdquo teuml SHKA - seuml ldquoRapshardquo nga

Drumja e Hotit Ishte veumlllazeumlror jeteumlsimi i keumlsaj aspirate

peumlr binjakeumlzimin Propozimi u beuml neuml Gjonaj ndeumlrsa u konkretizua neuml Vitojeuml neuml gusht teuml vitit 2002 ateumlhereuml kur

ldquoRapshardquo organizoi festivalin e pareuml me SHKA-teuml shqi-

ptare aktive teuml Malit teuml Zi

Neuml vijim Agron Dizdari shkruan artikullin ldquoPeumlr miqteuml e

mi neuml SHKA ldquoRapshardquo Peumlr brezat neuml vazhdimeumlsirdquo dhe

fillon me mendimin se vallet e bukura epike dhe lirike

neuml ldquoRapsheumlrdquo janeuml punuar me mjeshteumlri qeuml teuml spikaseuml e

bukura e fuqishmja delikatesa harmonia burreumlria

dashuria pra shpirti i maleumlsorit ldquoRapshardquo i ka

kushtuar veumlmendje edhe instrumentisteumlve qeuml shoqeumlrojneuml keumlngeumlt e trimave dhe teuml burreumlreshave me tematikeuml nga e

kaluara e lavdishme dhe shqeteumlsimet e sotme Ideali dhe

ndjenja kombeumltare janeuml lajtmotivi kryesor i aktiviteteve

teuml tyre Kostumet popullore janeuml ruajtur me fanatizeumlm

Sa do teuml deumlshiroja qeuml puneumln e palodhur teuml keumlsaj shoqate

teuml nderohej me titullin ldquoNderi i Kombitrdquo peumlrfundon

autori

Ma sc Anton Lajccedilaj vjen me artikullin ldquoRoli i

meumlrgimtareumlve me banim neuml SHBA neuml peumlrkrahje teuml

SHKA-seuml ldquoRapshardquo Shumeuml shqiptareuml nga Maleumlsia e

Madhe me qendeumlr neuml Tuz moreumln rrugeumln e gurbetit shkruan ai Neuml mesin e tyre ishin edhe bashkeuml-

themeluesit e shoqateumls ldquoRapshardquo qeuml asnjeumlhereuml nuk e

harruan Ajo peumlr shumeuml rapshjaneuml ka qeneuml njeuml ideal

Meumlrgata neuml SHBA ishte mbeumlshteteumlsja e saj kryesore

financiare peumlr 40 vjet Meumlrgata rregulloi ldquoSkeneumls

verorerdquo neuml Vitojeuml meuml 2003 Meuml 2008 vazhdon ai

formuam ldquoFondin Humanitar Rapshardquo neuml Detroit kurse

meuml 2010 u formua edhe SHKA ldquoRapshardquo neuml meumlrgim neuml

kuadeumlr teuml Fondit me ish ndash aneumltareuml teuml ldquoRapsheumlsrdquo dhe me

pasardheumls rapshjaneuml teuml lindur dhe rritur neuml Amerikeuml

Pjesa vijuese e librit e peumlrgatitur me shumeuml zell e

vullnet teuml madh nga Preumlleuml Junccedilaj qeuml ka teuml dheumlna peumlr

dyzet vjet aktivitete teuml ldquoRapsheumlsrdquo eumlshteuml shumeuml e reumlndeuml-

sishme por edhe beumln teuml jeteuml model peumlr historikun e

shoqeumlrive teuml tjera kulturore - artistike Libri mbyllet me

ldquoPastheumlnierdquo dhe me regjistrin e emrave teuml njereumlzve e teuml

vendeve puneuml me shumeuml vlereuml nga Avdi Gashi dhe

Valon Fetahu Tekstet e librit janeuml shqyrtuar me shumeuml

peumlrkushtim nga Keumlshilli Botues po edhe nga recensuesit

e redaktoreumlt akad prof Zeqirja Ballata dr sc Ardian

Ahmedaja prof asoc dr Bashkim Lajccedili prof dr

Afeumlrdita Onuzi prof dr Zeqirja Neziri prof as dr Albin Sadiku mr sc Esat Ruka Kjo vepeumlr eumlshteuml

peumlrgatitur peumlr shtyp sipas standardeve teknike-shkenco-

re punimet studimore kaneuml shkurtore (abstrakte) fjaleuml

ccedileleumlsa peumlrfundim rezyme neuml gjuheumln angleze dhe

bibliografi Madje edhe artikujt kaneuml rezyme neuml gjuheumln

angleze peumlr hir teuml lexuesve teuml shumteuml neuml Evropeuml e neuml

SHBA Edhe fotografiteuml sjellin deumlshmi me shumeuml pesheuml

dhe e ploteumlsojneuml e e zbukurojneuml librin Shoqata

kulturore-artistike ldquoRapshardquo Drume Hot Maleumlsi e

Madhe 40 vjet teuml veprimtariseuml qeuml beumln teuml konsiderohet

ndihmeseuml me shumeuml reumlndeumlsi peumlr etnokultureumln shqiptare teuml Maleumlsiseuml seuml Madhe

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

48

Mimoza Hasani-Pllana Prishtineuml Kosoveuml

Poezia e re shqipe e migracionit

(fundshekulli XXndashfillimshekulli XXI)

Poezia e migracionit e publikuar neuml dekadat qeuml mbylleumln

dhe hapeumln shekujt XXdhe XXI eumlshteuml vazhdimeumlsi e

traditeumls seuml shkrimit teuml leteumlrsiseuml shqipe neuml diasporeuml

Poeteumlt e rinjeuml kosovareuml pateumln thuajse teuml njeumljtin fat me

shkrimtareumlt pararendeumls qeuml me veprat e shkruara neuml

diasporeuml laneuml gjurmeuml neuml leteumlrsineuml shqipe Neuml historineuml e

leteumlrsiseuml shqipe disa nga veprat emblematike janeuml produkt i puneumls seuml shkrimtareumlve teuml emigruar neuml koheuml teuml

ndryshme qeuml do teuml thoteuml se disapora shqiptare ndeumlr vite

dha kontribut teuml ccedilmuarpeumlr zhvillimin e leteumlrsiseuml

Neumlse keumlrkojmeuml gjurmeumlt e leteumlrsiseuml shqipe neuml kontinentin

europian neuml gjysmeumln e dyteuml teuml shek XIX dhe thuasje

deri neuml fund teuml shek XX qendrat meuml produktive dalin teuml

jeneuml Rumania Italia Bullgaria dhe Greqia Ndeumlrsa neuml

pjeseumln e fundit teuml shekullit XX neuml veccedilanti neuml dekadeumln e

fundit ndryshon edhe destinacioni i migracionit

shqiptar neuml veccedilanti atij kosovar Vitet 1990-2000 sheumlnojneuml numrin meuml teuml madh teuml emigranteumlve ndeumlr ta

edhe shkrimtareuml dhe intelektual kosovareuml qeuml detyrimisht

u zhvendoseumln nga atdheu drejt qendrave meuml teuml meumldha

europiane e boteumlrore Rritja e emigracioinit gjateuml keumlsaj

kohe ishte pasojeuml e ndryshimeve politike neuml ish-

Jugosllavi ku jeta zhvillohej larg ritmeve normale edhe

peumlr shumiceumlne vendeve ballkanike sidomos vendeve qeuml

peumlrbeumlnin ish-Jugosllavineuml Qendrat meuml produktive

letrare teuml fundshekullit XX dhe fillimshekullit XXI janeuml

Austria Gjermania Suedia dhe Zvicra Si neuml Kosoveuml

ashtu edhe neuml qendrat shqiptare neuml diasporeuml fundi i

shekullit XX sheumlnon prurjet meuml teuml meumldha neuml zhanrin e poeziseuml Andaj edhe korpusi i vepreumls poetike eumlshteuml i

gjereuml i pasuruar me veprat e autoreumlve teuml rinjeuml dhe me

veprat e autoreumlve teuml deumlshmuar

Neuml vazhdim nga keumlto kateumlr qendrat do teuml shohim veteumlm

kriimtarineuml e dy poeteumlve kosovareuml Beqeuml Cufaj

(Gjermani) dhe Anton Marku (Austri)

Beqeuml Cufaj neuml dekadeumln e fundit teuml shekullit XX botoi

dy peumlrmbledhje poetike Balada Budallqe (1994) dhe

205 (1996) Te peumlrmbledhja Balada Budallaqe kemi njeuml poetizim teuml dhimbjes individuale teuml peumlrqendruar

neumlsituata teuml vetmiseuml seuml madhe qeuml shprehin mallinpeumlr

humbjen dhe mungeseumln e njereumlzve teuml dashur si neuml elegji

dashurie peumlr veteumln e dyteuml Pastaj neuml keumlrkim teuml shenjave

teuml mbetura nga takimet e shkuara poeti beumln peumlrpjekje teuml

risjell kujtime dashurie neuml koheuml reale duke beumlreuml qeuml tema

e dashuriseuml teuml dominoj neuml shprehjet e tij poetike

Jeta qeuml na ndau pa na pyetur fare

Peumlr planet feumlmijeumlt lumturineuml

E shitur sheumltitoreve teuml jeteumls

Tashti qan peumlr mua dhe peumlr veten

Jemi neuml robeumlri sa hereuml ta kam theumlneuml S beumln teuml qajmeuml peumlr dashuriteuml e humbura

Atdheun e tradhtojmeuml

De Radeumln pyete e dashur teuml tregon

Pa atdhe s ka dashuri

Lumi i jeteumls shqip po eceumln (Cufaj 1994 33)

Peumlrmbledhja Balada

Budallqe plot me

figura metaforike

poetizon copeumlza jete

qeuml laneuml gjurmeuml personale dhe

nacionale Shenjat e

jeteumls te ky libeumlr dalin

edhe neuml formeuml titujsh

te kateumlr kapitujt qeuml

ndeumlrtojneuml struktureumln e

librit Keumlngeuml

tatuazhesh Elegji peumlr

veteumln e dyteuml

Meikjedhe Grafite

Teuml kateumlr titujt veumlneuml neuml

pah rikrijimin e situatave teuml lidhura

peumlr kujtimet e poetit e

teuml shkruara neuml poezi

Njeumlsoj peumlrmbledhja e dyteuml poetike 205 peumlrshkohet nga

gjuha e pasur e figurave si mundeumlsi peumlr teuml krijuar situata

teuml reja nga njeuml koheuml e shkuar qeuml do teuml thoteuml se figura neuml

keumlto poezi luan rolin e saj si fuqi peumlr teuml shprehur me

shkrim ngarkeseumln emocionale teuml poetit por edhe peumlr

teumlshkruarneuml leteumlr njeuml pjeseuml teuml realitetit duke krijuar njeuml

poezi ngjasheumlmsikur teumlshohim njeuml fotografi Peumlr ta provuar keumlteuml mendim neuml vazhdim sjellim njeuml gjendje

emocionale teumlshprehur me heshtje neumlpeumlrmjet figureumls seuml

reticcedilenceumls

O Zot Si sacutee kam njeuml eumlndeumlrr

tacutei shoh syteuml e shuar Po shuhem(Cufaj 1996 5)

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

49

Neuml teumlreumlsi figura si shprehje e zgjedhur peumlr krijimin e

poeziseuml te Cufaj ruan statusin e njeuml prej parimeve

themelore peumlr shkrimin e saj

Poeti kosovar Anton

Marku meuml 2010 neuml

gjuheumln shqipe dhe

gjermane botoi

peumlrmbledhjen poetike

Vizioni blu teuml

strukturuar neuml peseuml

kapituj Ngjyra e paqes

Njolla dielli Metafora e

liriseuml Tingulli i shiut

Shtegtim shpirteumlrash Pra libri Vizioni blu

peumlrveccedil peumlr lexuesin

shqiptar eumlshteuml i

peumlrkthyer edhe neuml

gjuheumln gjermane peumlr

lexuesin austriak

Marku emigrant neuml shtetin austriak teuml shkruarit e

poeziseuml e peumlrcepton si meumlnyreuml jete neumlpeumlrmjet seuml cileumls

autoreumlt shqiptareuml kaneuml sjelleuml njeuml frymeuml teuml re neuml leteumlrsineuml

e diasporeumls konkretisht neuml leteumlrsineuml austriake si peumlr nga

temat qeuml trajtojneuml stili i shkrimit apo qasja ndaj fjaleumls seuml shkruar si shenjeumlzim estetik Madje kjo qasje eumlshteuml

edhe njeuml ndeumlr arsyet kryesore qeuml leteumlrsia shqipe jo dhe

aq e njohur peumlr lexuesin austriak teuml vlereumlsohet ccedildo diteuml

e meuml shumeuml si vlereuml e shtuar Sipas Markut leteumlrsineuml

shqipe me leteumlrsiteuml e vendeve tjera europiane e peumlrafron

harmonia mes mendimeve larmia e narracionit

meditimi reflektiv apo mesazhi artistik por edhe pasuria

e figurave stilistike si metafora simboli krahasimi etj

Ky mendim mund teuml lexohet si proveuml teorike se poezia

e shkruar me gjuheuml figurative sikur edhe ajo qeuml shkruhet

me gjuheuml teuml zakonshme gjeneron kuptime teuml figurshme qeuml teuml zakonshmes i japin kuptim teuml jashteumlzakonsheumlm neumln

driteumln e reflektuar nga shpirti bota e poetit (Rrahmani

2003 119) Prandaj peumlr ta kuptuar poezineuml e Markut

eumlshteuml i pamjaftuesheumlm leximi i pareuml apo rileximi ajo

keumlrkon njeuml lexim alegorik peumlr ta kuptuar mesazhin e saj

Shenja teuml tilla alegorike jep poezia Neuml ikje e

karakterizuar edhe peumlr tonin melankolik

Nuk pateumlm koheuml

Koheumln ta presim

As ateumlhereuml kur liria ishte

E teuml gjitheumlve dhe e askujt

Mbi qiellin toneuml Ngadaleuml po digjet

Eumlndeumlrr dikur e pareuml

Para se teuml pereumlndojeuml

Do beumlhet meuml mireuml

Peumlr teuml keqen toneuml (Marku 2010 45)

Poeteumlt Cufaj dhe Marku neuml keumlto dy dekada arriteumln

komunikimin me publikunlexuesin shqiptareuml dhe teuml

huaj neuml veccedilanti ateuml gjermanfoleumls neumlpeumlrmjet shprehjes

poetike si njeuml fuqi peumlr teuml shkruar ndjesiteuml personale por

edhe situatat dramatike neumlpeumlr teuml cilat kaloi populli i Kosoveumls Pra poeteumlt krijuan njeuml lloj komunikimi teuml

veccedilanteuml neumlpeumlrmjet gjuheumls si elementi qendror i

ligjerimit teuml rregullteuml e qeuml te ligjeumlrimet poetike shtrihet

peumlrtej funksionit teuml shprehjes seuml thjeshteuml peumlr teuml marreuml

funksione teuml reja stilistike semiotike tematike (Hamit 2005) Sipas Hamitit kjo e fundit funksionon neuml disa

nivele me fillim neuml nivel lokal peumlr t`u shtrireuml neuml ateuml

universal keumlshtu qeuml gjuha merr fuqi peumlrcaktuese peumlr

stilin e poetit

Si peumlrfundim poezia e re e migracionit e dy dekadave teuml

theksuara meuml larteuml nxjerr neuml pah tendenceumln e poeteumlve

peumlr ruajtjen e vazhdueshme teuml lidhjes kulturore e letrare

me atdheun Poeteumlt qeuml peumlrmendeumlm dhe poeteuml tjereuml neuml

diasporeuml vepreumln e shkruar neuml qendrat europiane ku

jetonin e publikuan edhe neuml Kosoveuml si shenjeuml peumlr tu identifikuar me vendin e origjineumls brenda konceptit teuml

tjetrit teuml teuml huajit Keumlteuml keumlmbeumlnguleumlsi duhet ccedilmuar duke

paseuml parashysh se neuml Ballkan prej ku edhe vijneuml poeteumlt

shqiptareuml koncepti i tjetrit eumlshteumli debatuesheumlm neuml

vazhdimeumlsi Studiuesja bullgare Maria Todorova neuml

studimet e saj (derisa hulumtonte ontologjineuml e

Ballkanit) vlereumlson se sfidat politike kulturore dhe

historike qeuml kaneuml kaluar popujt gjateuml bashkeumljeteseumls

qindravjeccedilare neuml Ballkan vijneuml si pasojeuml e njohjes apo

edhe mosnjohjes seuml konceptit teuml tjetrit (Todorova

1999163-171)

Kur kemi parasysh faktin se leteumlrsia shqipe eumlshteuml njeuml

leteumlrsi e vogeumll dhe pak e njohur peumlrtej kufijve ballkanik

kuptojmeuml se poezia e migracionit kontribuoi

veccedilaneumlrisht neuml njohjen dhe promovimin e gjuheumls shqipe

vlerave letrare identitare e kulturore teuml Kosoveumls neuml

qendrat ku u zhvillua Po ashtu kontribuoi neuml krijimin e

urave kulturore me popujt e tjereuml emigrant dhe vendeumls

si dhe hapi rrugeuml peumlr njohjen e poeziseuml shqipe teuml

Kosoveumls neuml rrafshin ndeumlrkombeumltar duke prezantuar njeuml

segment teuml jeteumls shoqeumlrore para lexueseve teuml huaj

Refernca

Anton Marku Vizioni blu-Die blaue vision Klubi Letrar

bdquobdquoGjon Nikolleuml Kazazirdquo Gjakoveuml 2010

Beqeuml Cufaj Balada Budallaqe Rilindja Prishtineuml

1994

Beqeuml Cufaj 205 Dukagjini Pejeuml 1996

Maria Todorova Is the Other a useful cross-cultural

concept Some thoughts on its implication to the Balkan

regionrdquo Berghahn Books Internationale

Schulbuchforschung Vol 21 No 2 (1999)

Mimoza Hasani Pllana Shtegtimi i shqipes neuml Europeuml

OLYMP Prishtineuml 2019 Sabri Hamit Tematologjia ASHAK Prishtineuml 2005

Zejnullah Rrahmani Leximi dhe shkrimi Faik Konica

Prishtineuml 2003

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

50

Mr Sc e gjuhёsisё Prof Migena Arllati Gjakovё

Eksplorim poetik peumlr Mirditeumln

Refleksione rreth librit ldquoMirditeuml e mirditoreumlrdquo teuml autorit Hasan Hasani ndash Peumlrkola

Teuml vizitosh Mirditeumln keumlteuml

perleuml malore me bukuri teuml

rralla eumlshteuml jo thjesht njeuml rast

qeuml duhet shfryteumlzuar por njeuml

nder qeuml secili shqiptar do ta

konsiderojeuml teuml tilleuml sapo teuml

hedheuml hapat e pareuml neuml keumlteuml

vend Neuml ccedildo koheumlsi Mirdita

eumlshteuml konsideruar njeuml treveuml e

virgjeumlr peumlr nga bukuriteuml e rralla natyrore si dhe krahina

meuml e pashkelur nga keumlmba e

pushtuesit meuml e pabindura

ndaj ligjeve teuml huaja teuml

ardhura dhunsheumlm neuml shekuj

Sa hereuml qeuml bie fjala peumlr Mirditeumln meuml vjen ndeumlr mend

miss Edit Durham e cila pasi kishte beumlreuml njeuml xhiro fort teuml

gjateuml neumlpeumlr maleumlsiteuml e Shqipeumlriseuml seuml Veriut kish

vendosur teuml kthehet neuml Mirditeuml ku sikurse shkruan hasi

neuml njereumlz besnikeuml teuml afteuml peumlr teuml adhuruar diccedilka heroike qeuml ishin teuml gatsheumlm teuml ndiqnin parimet e tyre deri neuml

vdekje Udheumltarja angleze i peumlrshkruan me veumlrteteumlsi

keumlto mbresa neuml librin ldquoHigh Albaniardquo ku ndalet gjereuml e

gjateuml neuml kontekstin historik teuml krahineumls seuml shtrireuml peumlrmes

shtigjeve teuml thepisura teuml mbushura me mikpritje

Ereumlrat tronditeumlse teuml koheumlve kaneuml beumlreuml qeuml njereumlzit teuml

detyrohen teuml leumlvizin teuml shpeumlrngulen e teuml peumlrplasen neuml

aneuml teuml ndryshme teuml trojeve dhe kjo neuml teuml shumteumln e

rasteve ka sjelleuml si pasojeuml ndryshimin e emeumlrtimit teuml

familjes Nuk eumlshteuml aspak e lehteuml teuml niseumlsh nga fillimi

diku gjetkeuml njeuml rrjedheuml jete teuml ndeumlrprereuml detyruesheumlm neuml vendin e origjineumls por shumeuml meuml veumlshtireuml se kjo eumlshteuml teuml

ndryshosh qofteuml edhe veteumlm neuml veumlshtrim teuml jashteumlm neuml

pjeseuml teuml reumlndeumlsishme teuml qenies a peumlrkateumlsiseuml apo teuml

braktiseumlsh njeuml pjeseuml teuml konsiderueshme teuml identitetit teuml

trasheumlguar Shqiptareuml teuml zonave teuml ndryshme neumln

presionin dhunues teuml rrethanave e kaneuml beumlreuml keumlteuml duke

rifilluar njeuml jeteuml teuml re diku neuml njeuml tjeteumlr zoneuml por teuml jesh

mirditor do teuml thoteuml neuml jeteuml teuml jeteumlve teuml mbetesh i tilleuml

pavareumlsisht se ku do teuml t‟gjuajneuml dallgeumlt e jeteumls

Neuml Dushkajeuml teuml Gjakoveumls neuml fshatin Shqiponjeuml (ish Jabllaniceuml) ndodhet njeuml lagje teuml cileumln vendasit e quajneuml

Lagja e Peumlrkolajve Njereumlzit deumlshmojneuml se keumltu janeuml

vendosur Peumlrkolajt e ardhur nga Domgjoni i Mirditeumls

histori qeuml i peumlrket shekullit teuml 18-teuml Thuhet se i pari

Pren Kola me teuml veteumlt kish ndeumlrruar tri fshatra derisa u

vendos neuml Jabllaniceuml e konvertimi i feseuml do teuml ndodhte

rreth shtateuml dekada meuml voneuml Hasan Hasani - Peumlrkola

nuk eumlshteuml as meuml shumeuml e as meuml pak se pasardheumls prej

njeumlrit nga keumlta mirditoreuml Kur e pyet peumlr Mirditeumln atij i

ndizet bebja e syrit ndeumlrsa fjala nuk i bindet teuml

artikulohet e teuml daleuml neuml ajeumlr menjeumlhereuml pasi e pengon

emocioni Dhe thoneuml se emocioni nuk ka zeuml Autori

pra ka origjineuml teuml pasteumlr nga Mirdita ndaj kur i duhet teuml flaseuml peumlr vendin dhe njereumlzit e tij teuml origjineumls ndjen sikur

damareumlt neumln leumlkureuml i fryhen dhe gjaku turret furisheumlm

dejve ashtu si lumi Mat rrjedheumls seuml tij Ai eumlshteuml

domgjonas Sot e treqind vjet meuml pareuml kur teuml pareumlt e tij

u larguan prej andej siccedil duket kaneuml leumlneuml peng neuml tokeumln

mirditore diccedilka teuml madhe e cila i beumln edhe sot e keumlsaj

dite pinjolleuml si HASAN HASANI qeuml teuml keumlrkojneuml

ldquovuleumlnrdquo e veumlrteteumlsiseuml seuml origjineumls vuleuml qeuml tek ai thirret

PEumlRKOLA Edhe pse gjeneratat e meumlvonshme teuml

familjes seuml tij janeuml vendosur neuml Dushkajeuml teuml Gjakoveumls

Hasani e ka pasur Mirditeumln me vete qeuml kur ka qeneuml neuml koheumln e keumlngeumlve teuml djepit neuml rreumlfenjat neuml odeumln e

burrave neuml tregimet e ardhura brez pas brezi peumlr burrat

dhe trimat dhe keumlshtu me dhjeteumlra e qindra histori

mirditore kaneuml fjetur brenda tij duke ndeumlrtuar njeuml boteuml

meuml vete boteuml teuml cileumln do teuml vinte momenti teuml na e

shfaqte hapur neuml njeuml veumlllim teuml teumlreuml poetik

ldquoMirditeuml e mirditoreumlrdquo njeuml veumlllim prej 222 faqesh me

poezi kushtuar atij areali gjeografik human dhe

shpirteumlror teuml cilin autori e peumlrcakton qeuml neuml titull neuml fakt

eumlshteuml shumeuml meuml shumeuml se thjesht njeuml veumlllim poetik

Autori gdhend neuml teuml si teuml ishte njeuml peumlrmendore Mirditeumln e tij teuml cileumln e ka pasur brenda vetes gjitheuml

jeteumln mirditoreumlt e tij me teuml cileumlt ndan teuml njeumljteumln ADN

teuml njeumljteumln teuml djeshme me synimin peumlr teuml ndeumlrtuar

dimensionin e seuml sotmes Teuml sotmen pasi pikeumlrisht sot

me keumlteuml veumlllim autori na deumlshmon pashkeumlputshmeumlrineuml e

identitetit teuml tij E neseumlrmja tashmeuml veccedilse eumlshteuml e sigurteuml

sepse hallkat e zinxhirit janeuml lidhur dhe ato funksionojneuml

neuml favor teuml vazhdimeumlsiseuml seuml materies Peumlrpjekjet

autoriale teuml tij meuml kujtojneuml ldquopeumlrpeumllitjetrdquo e Pjeteumlr Budit

peumlr teuml deumlshmuar traditeumln bazuar neuml parimin atdhetar e

kulturor autentik ldquohellipTeuml mos gjindem i harruom keumlteuml jeteuml tue shkuomrdquo Dy vjet meuml pareuml Hasan Hasani botoi

monografineuml ldquoPeumlrkolajtrdquo libeumlr teuml cilin e konsideronte

obligim ndaj gjenezeumls ndaj pararendeumlsve e deri te keumlta

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

51

teuml sotmitOrigjina eumlshteuml peumlr njeriun si rreumlnja peumlr pemeumln

Sado qeuml pema teuml rritet e teuml leumlshojeuml degeuml sado teuml mbushet

sytha e lule gjithccedilka neuml teuml eumlshteuml rezultat i ushqimit qeuml

vjen nga rreumlnjeumltKeumlshtu edhe njeriu Sado teuml rritet e teuml madhohet neuml jeteuml kudo teuml shkojeuml e ccedilkado teuml beumljeuml

gjithmoneuml veprimi i tij do t‟i referohet rreumlnjeumlve nga ka

daleuml Peumlr shkrimtarin Hasan Hasani - Peumlrkola rreumlnja ka

leumlshuar ushqim neuml plot shtateuml dekada E kemi pareuml ateuml

neuml botime e vepra teuml shumta krijuese poetike e

studimore por kam bindjen se ky botim i fundit vjen si

ajo vera e vjeteumlr e ruajtur me kujdes peumlr koheuml dhe miq

teuml veccedilanteuml Dhe ja erdhi momenti qeuml brendia e ruajtur

brenda shpirtit skuteumls meuml teuml sigurteuml teuml njeriut teuml

shpeumlrthejeuml teuml daleuml nga vetvetja dhe teuml artikulohet qarteuml

neuml njeuml veumlllim teuml teumlreuml krijimesh poetike

Neuml fakt do t‟i mbetesha borxh autorit neumlse keumlteuml veumlllim

do ta quaja thjesht njeuml veumlllim poetik pasi libri veumlrtet

peumlrmban veteumlm poezi por me aneuml teuml leumlndeumls qeuml trajton ai

na veuml neuml preheumlr njeuml thesar teuml veumlrteteuml njeuml miniereuml e cila

sa meuml shumeuml geumlrmohet neuml teuml aq meuml shumeuml vazhdon teuml

befasojeuml dhe keumlnaqeuml me pasuriteuml e saj Si gjithmoneuml

shpirti i tij prej artisti teuml fjaleumls e beumln teuml ndjehet i

privilegjuar neuml shprehjen e ndjesive ndeumlrsa nga ana

tjeteumlr qenia e tij prej nipi e steumlrnipi mirditor e beumln teuml

ndjehet i ndjesheumlm dritheumlrues ndaj kulleumls seuml vjeteumlr

gurreumls seuml pashtershme teuml ujit brisk ajrit teuml flladitsheumlm qeuml duket sikur teuml ccedilan leumlkureumln reve teuml cilat peumlr pak mund t‟i

prekeumlsh me doreuml nga maja e kreshteumls varreve me gureuml

stralli teuml steumlrgjysh katragjysheumlrve e plot e plot

fragmenteve teuml tjera teuml keumlsaj bote teuml madhe mirditore

Duket sikur shpirti i poetit eumlshteuml i vogeumll peumlr t‟i nxeumlneuml teuml

gjitha keumlto aq meuml tepeumlr peumlr t‟i mbajtur brenda vetes neuml

vite e dekada Por damarin e tij e furnizon ajo rreumlnja qeuml

thameuml meuml sipeumlr rreumlnja teuml cileumln ai me keumlteuml veumlllim

poezisheuml po e ujit e po e ushqen bukur mireuml peumlr ta

rigjeneruar edhe njeumlhereuml ashtu siccedil i deumlshiron e gjitheuml

qeniaNeuml krijimtarineuml 50 vjeccedilare shkrimtari Hasan Hasani ka shkruar e ka theumlneuml bollsheumlm rreth shumeumlccedilkaje

qeuml ka qeneuml pjeseuml e frymeumlzimit teuml tij letrar dhe pjeseuml e

interesimit teuml tij studimor Por ldquoMirditeuml e mirditoreumlrdquo e

ka beumlreuml shpeshhereuml teuml ndjehet i vogeumll i pafuqisheumlm i

dritheumlruar sepse teuml gjitheuml ndjehemi feumlmjeuml ndjehemi teuml

vegjeumll kur kthehemi tek neumlna Dhe Mirdita peumlr teuml eumlshteuml

si neumlna gjeneza ushqimi (shpirteumlror) pavdekeumlsia

Udheumltimi poetik paraprihet nga udheumltimi fizik Pasi ka

prekur me gjymtyreumlt e tij ccedildo vend e ccedildo skuteuml peumlr teuml

cileumln kish deumlgjuar e kish imagjinuar vite me rradheuml pasi

ka pareuml me syteuml e tij ngjyreumln e qiellit dhe teuml tokeumls mirditore pasi ka nderuar djepat kullat dhe varret ai neuml

krah me muzeumln i peumlrvishet misionit teuml krijimit Autori e

peumlrshkruan poetikisht hap pas hapi relievin e keumlsaj zone

njeuml brez i gjereuml gjeografik qeuml nga Bjeshka e Kaccedilinarit

Ara e Skeumlnderbeut Munella Zepa Bjeshkeumlt e Oroshit

Valmori Kroi i Bardheuml e deri neuml majeumln e Kunoreumls

Lugina e Peumlrroit teuml Urakeumls njeuml seumlreuml shpellash si shpella

e Meumlrkurthit shpella Kusia e Ndue Gjonit Shpella e

Akullit dhe ajo e Steumlrqokeumlve liqeni i Konajt e plot e

plot teuml tjereuml Toponimia autoktone beumln qeuml peumlrjetimet neuml

vargje teuml duken sikur jehojneuml nga shekujtPoeziteuml teuml renditura njeumlra pas tjetreumls teuml japin peumlrshtypjen sikur

ngjasojneuml me pjeseuml bdquopuzzles‟ teuml cilat kur bashkohen siccedil

duhet krijojneuml njeuml pamje funksionale neuml teumlreumlsi

Gjeografia e vendbanimeve asnjeumlhereuml nuk jepet e

shkeumlputur nga njereumlzit prandaj teksti dhe konteksti vendi dhe personazhi funksionojneuml si njeuml binom ku njeumlra

pjeseuml s‟mund teuml funksionojeuml pa tjetreumlnPeumlrshkrimet e

natyreumls seuml rralleuml e mahniteumlse asnjeumlhereuml nuk vijneuml teuml

shkeumlputura nga historia qindra vjeccedilare ku edhe pylli

edhe guri edhe majat e maleve e kaneuml njeuml historiNeuml

fakt keumltu gjithccedilka eumlshteuml deumlshmitare e historiseuml Teuml jepet

peumlrshtypja se ngado qeuml ta kthesh kokeumln do teuml deumlgjosh

deumlshmi mbi teuml veumlrteta e beumlma trimeumlri e heroizma qeuml teuml

befasojneuml duke teuml detyruar t‟i peumlrpish me sy e vesheuml Aq

i veumlrteteuml eumlshteuml autori neuml peumlrjetimet e vargeumlzuara saqeuml neuml

lexim e sipeumlr mua m‟u krijua peumlrshtypja se isha bashkeumludheumltare neuml rrugeumltimin e tij Pa e tepruar them se

m‟u duk se i vizitova keumlto vende se i pasheuml me syteuml e

mendjes peumlrshkrimet monologjet betejat kujat gjeumlmat

e gjithccedilka teuml sendeumlrtuar aty

Teuml tre kapitujt teuml titulluar ldquoLibri i pareumlrdquo ldquoLibri i dyteumlrdquo

dhe ldquoLibri i treteumlrdquo kulmojneuml me poemeumln ldquoUneuml mirditorirdquo

e cila jo rasteumlsisht eumlshteuml leumlneuml neuml mbyllje teuml librit ldquoKeumlngeuml

peumlr vete dhe Peumlrkolajtrdquo e kthen autorin neuml subjekt dhe

subjektin neuml pikeumlreferim Krijuesi poet keumltu vendoset

teumlreumlsisht neuml poziteumln e peumlrfaqeumlsuesit teuml farefisniseuml duke i

dheumlneuml vetes teuml drejteumln teuml flaseuml dhe teuml deumlshmojeuml neuml emeumlr teuml tyre ldquoPeumlrkolajt nrsquoDushkajeuml peumlrhereuml dereuml e hapur peumlr

mikun bukeuml dhaneuml me zemeumlr ccedilerdhe e ngrohteuml peumlr

udheumltarin haleuml neuml sy peumlr armikunhelliprdquo Nuk mungojneuml

elementet e veteumlkeumlnaqeumlsiseuml jo thjesht peumlr linjeumln e

vazhdimeumlsiseuml por edhe peumlr kompletimin e keumlsaj vlere

letrare dhe trasheumlgimore qeuml ai si autor si Peumlrkolaj po

nxjerr neuml driteuml ldquoE di Peumlrkolajt e moccedileumlm tashmeuml

ndodhen neuml amshim zili ma kaneuml edhe trsquovdekur qesh i

pari qeuml shkela nrsquotrollin e trsquopareumlve nrsquoshtegtim uneuml hyu

nrsquoqiell i mekurhelliprdquoAutori si Peumlrkolaj qeuml eumlshteuml ndjen se

ka peumlrmbushur njeuml mision i cili e tejkalon duksheumlm misionin letrar Ky mision shkon peumlrtej shkrimit teuml njeuml

vepre letrare pasi bart neuml vete motivin keumlrkues peumlr

rinjohjen dhe rigjetjen e gjenezeumls mision qeuml ka teuml beumljeuml

me synimet e tij jeteumlsore dhe si teuml tilla ato nuk i

peumlrkasin veteumlm planit letrar por edhe planifikimit

jeteumlsor ldquoKeumlshtu u rrit ky plak srsquoe di nga Mirdita a

Dushkaja qeuml vargje shkroi me lothelliprdquo Notat

emocionale arrijneuml nivele kulmore kur autori gjithccedilka

nga e djeshmja dhe e sotmja e qenies seuml tij e lidh

pazgjidhshmeumlrisht neuml peumlrmbyllje kur bindsheumlm vulos

ldquoPinjoll Mirdite ndeumlr humbeumltira shkela nrsquoshtateumldhjetat

fjaleuml e varg guri neuml zemeumlr srsquomeuml gjunjeumlzuan kurreuml peumlrpjetat as tatpjetat Dushkaja mrsquou beuml emeumlr ndash Mirdita

mbiemeumlrrdquo

I teumlreuml veumlllimi mund teuml konsiderohet si njeuml eksplorim

poetik peumlr Mirditeumln ku ndeumlrthuren mes tyre

keumlndveumlshtrimet shumeumlplaneumlshe gjeografike historike e

personale Nga ky ldquoeksplorimrdquo qeuml na ofron autori

lexuesi mbetet i ngopur me peumlrjetimet letrare e

emocionale e nga ana tjeteumlr i rritet keumlrsheumlria qeuml ta

vizitojeuml dhe ta eksplorojeuml veteuml ateuml

Gjakoveuml 15 maj 2020

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

52

Anton Marku Vjeneuml

Leteumlr armikut

I dashuri C E di se teuml kaneuml shkruar letra me mijeumlra para meje e do teuml

teuml shkruajneuml dhe po aq pas Mbase nuk do t‟i lexosh teuml

gjitha por keumlteuml timen jam i sigurteuml se do e marreumlsh neuml

duar Dhe ja pse uneuml iu takoj atyre qeuml nuk e kalojneuml

jeteumln duke u fshehur pas hijes seuml tyre por qeuml i dalin asaj

peumlrballeuml Neuml aneumln tjeteumlr uneuml e shikoj shfaqjen teumlnde nga

perspektiva e keumlmbeumlsorit ti nga ajo e voziteumlsit uneuml

deumlshiroj teuml arrij sa meuml voneuml neuml cak ti sa me shpejt

Neuml keumlteuml shkrim nuk do ta peumlrmend emrin Ty qeuml na dole

neuml rrugeuml dhe na ndeumlrpreve udheumltimin neuml mes do teuml teuml

quaj thjeshteuml C Neuml vendin tim ishte njeuml grup muzikor me emrin teumlnd teuml cilin e adhuronin teuml gjitheuml Tash e teumlreuml

bota e urren emrin teumlnd saqeuml neuml keumlteuml gareuml nuk do teuml kesh

konkurenceuml teuml denjeuml neuml keumlteuml shekull Do teuml fitosh

bindsheumlm

Keumlta rreshta i kam shkruar sot por mendimet janeuml teuml

djeshme Pra ti qeuml vret e nuk dukesh ti qeuml jeteumln e ndave

neuml dy pjeseuml ateuml para dhe pas teje mbase tash pret qeuml kjo

koheuml teuml quhet epoka jote por jo ajo do teuml quhet bdquobdquoKoha

e Mospeumlrkuljes‟‟ Sado qeuml mund teuml tingeumlllojeuml e

ccediluditshme neuml njeuml meumlnyreuml ne teuml kemi ftuar veteuml Po po ne Pasi qeuml me paraardheumlsit tu nuk u moreumlm seriozisht

ateumlhereuml i bie qeuml ne ta kemi hapur dereumln me njeuml doreuml

Tash po provojmeuml qeuml me teuml dyjat ta mbyllim por kot

Por le t‟i themi gjeumlrat me rend Mbase do teuml doje teuml dije

meuml shumeuml peumlr boteumln qeuml gjete Neumlse po ja teuml tregoj uneuml

Tek ne peumlr shembull sa meuml shumeuml po zgjerohen teuml

drejtat e kafsheumlve aq meuml shumeuml po ngushtohen ato teuml

njereumlzve Rrugeumlve teuml qyteteve tona meuml tepeumlr bien neuml sy

grateuml e mbuluar se sa ato teuml zbuluara peumlrderisa meshkuj

fryejneuml buzeumlt me bdquobdquobotox‟‟ Shkurt neuml boteumln e teuml

peumlrgjumurve atje ku trupi eumlshteuml sheumlrbeumltor i shpirtit dhe jo e kundeumlrta teuml qeumlndrosh zgjuar eumlshteuml art neuml vete

Peumlr meuml tepeumlr janeuml disa gjeumlra qeuml duhet t‟i dimeuml veteumlm

uneuml dhe ti E kuptove Veteumlm ne teuml dy Ja peumlr shembull

ne ujin e bekuar po e mbajmeuml neuml shishe parfemi Me teuml

po speumlrkasim neumlnsqetullat jo bukeumln Pastaj e di ti se

natyra eumlshteuml ende dashmireumlse me ne Ajo na jep meuml pak

se sa i keumlrkojmeuml por meuml shumeuml se sa meritojmeuml Edhe sa

gjateuml nuk e di Ja uneuml peumlr shembull si besimtar i

neumlnshtrohem ploteumlsisht vullnetit teuml saj dhe teuml Pereumlndiseuml

Neuml ndeumlrkoheuml beumlj pjeseumln time teuml puneumls lutem

I dashuri C Sa i pameumlshirsheumlm qeuml je Po po u ndal furnizimi me ujeuml

rryma dhe internet Mos e thashteuml qielli Neuml keteuml rast

njeuml fqi imi nga kati i kateumlrt me njeuml grumbull tatuazhesh

neuml gjok me siguri do teuml ccedilmendej e do teuml ulurinte

bdquobdquogjithccedilka po por internetin jo Ateuml asesi Si do teuml ja

beumljmeuml pa facebook insta whatsbdquoup snpachat A jetohet

pa to Interneti do teuml jeteuml i fundit qeuml do teuml mund teuml

rreumlzohet Si Olimpi si bdquobdquoair force one‟‟ Ky ishull nuk

guxon teuml bjereuml‟‟ Ky tipi qeuml kur kishte filluar teuml merrej

me shitjen e patundhmeumlrive kishte gjithmoneuml e meuml

shumeuml para por gjithnjeuml e meuml pak koheuml E uneuml Uneuml tek

tash po i marr lakmi Albanit qeuml ka vite qeuml jeton bdquobdquooffline‟‟ Neuml bdquobdquogoogle‟‟ nuk mund teuml gjesh asnjeuml

fotografi teuml tij

Tani deteumlrat janeuml qeteumlsuar Veteumlm shiu i zgjon Ata nuk

e peumlrjashtojneuml mundeumlsineuml qeuml keumlteuml vit bota u dogj nga

zjarri qeuml veteuml e ndezi Sot eumlshteuml dita jote Ende po Por

do teuml vij dita joneuml ateumlhereuml edhe minjeumlt do teuml keneuml meuml

shumeuml se njeuml vrimeuml peumlr tu fshehur por ty nuk do teuml

mbetet asnjeuml Mund teuml beumlsh gjithccedilka por njeuml gjeuml nuk do

e arrish qeuml teuml beumlsh qeuml ne ta veumlmeuml veten neuml kryq teuml

vetkryqeumlzohemi Njereumlzimi ende beson neuml engjuj por ty duket se do teuml na duhet teuml teuml mundim teuml veteumlm

I dashuri armik

Shumiceumls pres nesh ti i mbylle gojeumln Neuml keumlto javeuml i

kemi pastruar lareuml e feumlrkuar duart meuml shpesh dhe meuml

gjateuml se asnjeumlhereuml meuml pareuml Neuml ora teteumlmbeumldhjeteuml nisin

duartrokitjet nga dritaret Teuml gjitheuml bashkeuml fetareuml meuml

pak teuml tilleuml dhe ateisteuml Ateuml qeuml nuk e arriti akush para

teje e beumlre ti Na bashkove neuml frikeuml vuajtje dhe

dhembje E rizbuluam dashurineuml peumlr njeumlri-tjetrin

Shpresoj teuml vazhdojmeuml keumlshtu edhe pas teje Do teuml doja

qeuml kjo teuml ishte e vetmja gjeuml qeuml do teuml trasheumlgonim nga ti

Duket se veteumlm gjyshja ime qeuml ka kaluar teuml njeumlqindatat

dhe teuml ngujuarit neuml bdquobdquoBig Brother‟‟ as sot neuml fund teuml

prillit ende nuk e kaneuml marreuml vesh se ti je duke beumlreuml

keumlrdineuml neumlpeumlr boteuml Mbase keumlshtu eumlshteuml meuml mireuml E diku

ende po luhet kampionati i futbollit

Kurreuml i yti

me peumlrsheumlndetje teuml ftohta

i papeumlrkuluri

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

53

Tahir Bezhani Gjakoveuml

Teuml vdeseumlsh i dehur

Ka koheuml qeuml mendohem Diteumln e nateumln shqeteumlsohem

Kur meuml turren aq zjarrsheumlm syteuml e tu

E neuml qenien time shprushin kujtime

Shikimet leumlneuml vrima teuml hapura

Kullojneuml loteumlt peumlrplasin ngrirjen e ashtit

Puthjet e njeuml kohe zjarr e shkrumb

Edhe tani ende ka zjarr neumln hirin e fjetur

Neuml shtratin e bukuriseuml seuml paharruar

Neuml dukje i fikur tymon e flet me mall

Si shikimet tua qeuml shpojneuml prore

Si gacat e mbuluara qeuml djegin shpirtin

Deumlshirat rrineuml neuml pritje gjithhereuml

Eja eja e putheumlm mos shiko e ndrojtur

Dehu dehu fort

S‟ka gjeuml meuml teuml bukur se vdekja i dehur

Po teuml takova viza vizeuml me vdekjen

Pa puthjen teumlnde nuk iki andej

O Khajam i shkreteuml

Si e pive gjitheuml ateuml vereuml neuml jeteuml

E mbete kurreuml i pa vdekur

Kur nateumln nuk flejneuml mendimet Pas lodhjes seuml diteumls

Tretur rrugeumlve teuml mundimshme teuml jeteumls

Prita i geumlzuar nateumln qeuml vjen me heshtjen

Me flladin e shlodhjes mashtruese pushim bebeumlzave

Qeshjet e nateumln janeuml gaz i diteumls seuml iku

Neuml shtratin tim shpesh jam trembur neuml eumlndrra

Krismat teuml lehta binin neuml dereumln e ccedilareuml pa rezeuml

Hije njereumlzish pa trajta zgeumlrdhiheshin

Donin dhunsheumlm teuml merrnin thesareuml teuml fshehur

Pa beumlreuml aspak lufteuml me shpirtin kryeneccedil

Teuml padoreumlzuarin e mendimeve teuml mia

Qeuml kishte kalleuml peseuml gishteumlrinjteuml e doreumls Peumlr teuml dheumlneuml driteuml neuml dhomeumln time

Nuk di kah iku nata kah u tret e papareuml

Mbeta i uritur nuk ia thasheuml dy-tre fjaleuml

Sillem veumlrdalleuml shtratit me dhimbjet qeuml s‟beumlzajneuml

Veteumlm flaka e gishteumlrinjteuml beumlneuml driteuml

Neuml mungeseuml teuml qirinjve teuml vjedhur

Sa meuml janeuml nxireuml thonjteuml e mishi rrjedh leumlng

A ka meuml bukur se teuml jetosh me vuajtjen e vuajtjes

Lufteuml mes njereumlzve peumlr pasuri e karrige

A ka meuml fisnikeumlri meuml thoni

Meuml thoni se ku ka

Revista DIELLI DEMOKRISTIAN Nr 41 Vjeneuml qershor 2020

54

Sport

Dy ekipet e Arbeumlriseuml kampione

Vjeneuml 22 prill 2020 Neuml keumlto

koheumlra teuml jashteumlzakonshme vjen

njeuml lajm i mireuml sporti nga Vjena

Federata e Shahut e Vjeneumls

(httpswwwchess-viennaat)

mori vendimin lidhur me

peumlrfundimin e kampionatit teuml

shahut peumlr sezonin 20192020 duke shpallur edhe ekipin e dyteuml

teuml klubit Arbeumlria kampione neuml

ligeumln e kateumlrt teuml Vjeneumls (2

Klasse) Neuml teuml veumlrteteuml peumlr shkak

teuml situateumls seuml krijuar nga

pandemia nuk kishte kushteuml qeuml teuml

zhvillohej xhiroja e 9-teuml dhe e

fundit peumlr keumlteuml sezon neuml keumlteuml ligeuml

Ekipi i dyteuml i Arbeumlriseuml pas 8-teuml

xhirove teuml zhvilluara ishte neuml

vendin e dyteuml dhe peumlr tu shpallur kampion i nevojiteshin veteumlm

edhe 15 pikeuml nga 6 teuml mundshme

gjeuml qeuml ishte meuml se e realizueshme

Neuml lidhje me xhiron e mbetur

Federata e Shahut e Vjeneumls

vendosi qeuml teuml gjitha ndeshjet e

mbetura teuml regjistrohen me

rezultat teuml barabarteuml 33 Neuml keumlteuml

meumlnyreuml pas ekipit teuml pareuml teuml

klubit teuml shahut Arbeumlria i cili disa

javeuml meuml pareuml u shpall kampion neuml ligeumln e dyteuml teuml Vjeneumls edhe ekipi

i dyteuml arriti teuml fitojeuml kamionatin

neuml ligeumln peumlrkateumlse keumlshtu qeuml nga

sezoni i ardhsheumlm qeuml teuml dy ekipet

do teuml luajneuml njeuml rang meuml larteuml neuml

ligeumln e pareuml teuml Vjeneumls (ekipi i

pareuml) dhe neuml ligeumln e treteuml (ekipi i

dyteuml) Pas organizimit teuml turneut

ndeumlrkombeumltar bdquobdquoArbeumlria 1rdquo neuml

Vjeneuml neuml tetor teuml vitit teuml kaluar e

neuml teuml cilin moren pjeseuml 57

shahisteuml e shahiste nga 14 kombe teuml boteumls klubi i pareuml shqiptar i

shahut neuml diasporeuml po peumlrmbyll

keumlshtu me sukses teuml

shkeumllqyesheumlm keumlteuml sezon sportiv

Shoqata sportive dhe kulturore

bdquobdquoArbeumlria‟‟ u themelua neuml takimin

konstituiv mbajtur me 16 dhjetor

2012 neuml Vjeneuml me ccedil‟rast u

zgjodh edhe udheumlheqja e ngushteuml

e saj neuml keumlteuml peumlrbeumlrje Kadri Berbati (kryetar) Xhevat Xhemaili (neumlnkryetar)

Agron Ccedilika (trajnerkapiten) Anton Marku (sekretar) dhe Avdyl Gjocaj

(arkatar) Ajo u u regjistrua praneuml organeve peumlrgjegjeumlse austriake me 17 janar

2013 me numeumlr regjistrimi ZVR-Zahl 574405097

Neuml shtator teuml vitit 2013 klubit i shahut bdquobdquoArbeumlria‟‟ filloi garat neuml ligeumln e dyteuml teuml

Landit teuml Vjeneumls Duke pareuml interesimin e madh teuml shahisteumlve shqiptareuml me

banim teuml peumlrkohsheumlm neuml Austri peumlr hereuml teuml pareuml neuml historineuml e diasporeumls shqiptare neuml keumlteuml shtet mik nga sezoni 20162017 klubi i shahut bdquobdquoArbeumlria‟‟

garon me dy ekipe ekipi i pareuml neuml ligeumln e dyteumlteuml Federateumls seuml Shahut teuml Vjeneumls

dhe ekipi i dyteuml neuml ligeumln e kateumlrt teuml kryeqytetit austriak

Klubi ka vendosur dhe zhvilluar kontakte teuml rregullta dhe korrekte me zyrtareuml

teuml federateumls seuml shahut teuml Vjeneumls dhe klubet tjera Peumlr sukseset e tij kaneuml shkruar

gazeta teuml ndryshme neuml gjuheumln shqipe dhe gjermane

Disa nga shahisteumlt e klubit Arbeumlria

Peumlrveccedil garimit neuml ligeuml ky klub i shahut po tregohet aktiv edhe neuml

peumlrditshmeumlrineuml e aneumltareumlve teuml tij dhe dashamireumlve teuml tjereuml teuml shahut duke

mbajtur takime teuml rregullta me aneumltareumltsi dhe duke organizuar shkeumlmbime

peumlrvojash neuml shah me mysafireuml teuml nderit apo mjeshteumlr teuml ftuar nga vendlindja

Tradicionalisht klubi organizon turne neuml shah peumlr nder teuml festave kombeumltare

asaj teuml 28 neumlntorit diteumls seuml pavareumlsiseuml seuml Shqipeumlriseuml dhe 17 shkurtit diteumls seuml

pavareumlsiseuml seuml Kosoveumls Kjo tregon njeuml pjekuri teuml bashkatdhetareumlve taneuml keumltu neuml

Austri teuml cileumlt janeuml kreativeuml dhe peumlrmes sportit manifestojneuml ndjenjat e tyre teuml

atdhedashuriseuml por dhe i tregojneuml boteumls se sporti i lidh dhe afron popujt pa

marreuml parasysh prejardhjen e tyre Prandaj neuml keumlto turne marrin pjeseuml edhe teuml

ftuar teuml nacionaliteteve teuml tjera teuml cileumlt priten me mikpritje e bujari shqiptare

Klubi i shahut Arbeumlria mbeumlshtetet nga Rrjeti i Bizneseve teuml Diasporeumls

Shqiptare peumlr Austri ndeumlrrmarjet ldquoAlbakopierdquo ldquoBlakaj Fenster amp Tuumlren‟‟

ldquoTimi Transrdquo ldquoAlushajrdquo ldquoGashi Fenster amp Tuumlrenrdquo etj