l e t r a e g j a l l ëChristian Magazine of Kosova Protestant Evangelical ChurchRevistë e Përkohshme e Kishës Protestante Ungjillore të Kosovës

Viti X, Nr.16, Vjeshtë 2007 Prishtinë; Çmimi: 2 €; 2$; 200 Lek; 120 Den

- Histori e panjohur e Kongresit të Manastirit- Rilindja kombëtare – fillimi i protestantizmit- Në Kosovë kërcënohen të krishterët- Pse shqiptarët s’mund të bëhen terroristë?- Shqiptarët çdoherë ishin të krishterë...- Parajsa sipas kontekstit islamik- Pse asimilohen vazhdimisht shqiptarët në Turqi?

2 0 0 0 V j e t o r i i K r i s h t e r i m i t t e S h q i p t a r ë t

2 0 0 0 V j e t o r i i K r i s h t e r i m i t t e S h q i p t a r ë t

letra e gjallë është revistë e përkohshme ungjillore, ecila përgatitet dhe shtypet në Prishtinë.Letra e gjallë është organ i Kishës Protestante tëKosovës.Numri i parë i revistës ka dalë në dhjetor të vitit 1997.Letra e gjallë është revistë krishtere e doktrinës protes-tante.

Qëllimi i saj është:

1. Të dëshmojë ungjillin e Krishtit te shqiptarët.2. T'i inkurajojë të krishterët në besimin e tyre si dherritjen e kishave protestante te shqiptarët.3. T'i inkurajojë shqiptarët për të shkruar si dhe për tëzhvilluar të të menduarit e krishterë.4. Ta informojë opinionin e përgjithshëm me vleratdhe me kulturën krishtere shqiptare.5. Të sjellë frymë lirie, dashurie, shprese dhe bukurienë mesin tonë.

"letrën e gjallë"Mbi

letr

a e

gja

llëID

2

Në

fillim

ish

te F

jala

3

letr

a e

gja

llë

"Ju jeni letra e jonë, e shkruar në zemrat tona, e lexuar nga tëgjithë njerëzit, duke qenë manifestuar se jeni një letër e Krishtit,e hartuar me anë të shërbesës sonë, dhe e shkruar jo me bojë, porme Frymën e Perëndisë së gjallë, dhe jo mbi rrasa guri, por mbirrasa të një zemre mishi".

2Kor.3:2-3

letra e gjallëRevistë e Përkohshme UngjilloreViti X, Nr.16, vjeshtë 2007Prishtinë

Organi:Kisha Protestante Ungjillore e Kosovës

BotuesiShtëpia BotueseTENDA

KryeredaktoriDr. Femi Cakolli

RedaksiaBekim Beka, Blerina Jashari, Hilki Berisha,Muzafer Ramiqi, Qefsere Nishevci

Dizajni/Layout: Tomor RudiFotografitë: legj

Shtypi Shtypshkronja Dinor&MG PrishtinëDistribues për Kosovë: Rilindja

Tirazhi 2000 ekzemplarë

Copyright © TENDARreptësisht ndalohet emitimi i plotë apo i pjesshëm në çfarëdoforme të teksteve dhe të fotove të kësaj reviste pa lejen e botuesit!

Adresa:P.Box 168 10000 PrishtinëKOSOVË

e-mail: legj_al@yahoo.com

PËRMBAJTJA

4 RTK shpeshherë bastion islamizmi5 Në Kosovë kërcënohen të krishterët6 Fara e Mirë7 Dita e Reformacionit 10 Përmes njerëzores tek hyjnorja11 M’u duk se e pash Palin apo Pjetrin12 Histori e kishës protestante te shqiptarët14 Përhapja e dashurisë me fjalë dhe me vepra15 Dëshmi besimi16 Vaji dhe fjala (intervistë)18 Kush ma la emrin?19 Asimilimi i shqiptarëve në Turqi20 Ankesë apo mirënjohje21 Njohja është çelësi22 Histori e panjohur e Kongresit të Manastirit23 Si të çlirohemi prej hidhërimit24 Shqiptarët ishin çdoherë të krishterë... 25 Dashuria / Religjionet më të vjetra26 Instituti Jeta e Re27 Parajsa në kontekstin islamik28 Faqja e minuar:Pse shqiptarët s’janë terroristë29 Humor30 Poezi31 Shpallje32 Enciklopedia e Biblës & LetraPres

FJALËT E PARA

Janë bërë dy vjet të plota që në Kosovë fjala më eshpeshtë dhe fjala më e pritur është “statusi”. Cili dotë jetë statusi i Kosovës. Fjala “status” politikisht pasluftës së fundit në jetën tonë shoqërore ka rrjedhurprej fjalës “multietnike”, dhe pastaj prej fjalës “stan-dard”, dhe së fundi “status”. Tash kështu janë bërë tripyetje dhe tri gjendje. A do të bëhet Kosova e pavarur?Përgjigja duket të jetë se a do të jetë Kosova multiet-nike. A do të bëhet Kosova e pavarur? Përgjigja dukettë jetë sa a do t’i plotësojë standardet. A do të bëhetKosova e pavarur? Përgjigja është se çfarë statusi do tëketë?

E ky statusi?

Çfarë statusi bre?!

A negociohet për statusin?

E çfarë statusi ke ti që po i lexon këto rreshta?

Çfarë statusi ka familja jote?

E çfarë statusi ke dëshirë që ti dhe familja e jote tëkesh?

A ke menduar se çfarë statusi ka Kosova në sytë eZotit? Po ti dhe familja e jote?

Çdo status negociohet!

Nëse nuk negociohet pse nuk e kemi statusin që e syn-ojmë.

Zoti pret që statusi yt të negociohet me Të.

Editorial

letr

a e

gja

llëJe

ta

4

RTK-ja është i vetmi televizion publik i themeluar sipas ligjit ngaKuvendi i Kosovës. Gjatë një kohe të shkurtër ky televizionështë rritur dhe zgjeruar pasi donacionet e tij kanë qenë ngakatër anët, duke e përfshirë edhe taksën e detyrueshme tëqytetarëve të Kosovës. Kjo ndihmë i ka ardhur RTK për shkaktë filozofisë politike të UNMIK-ut dhe të OSBE-së. E kjopolitikë thotë që RTK të jetë jo një medium shtetëror, por nëshërbim të lirë dhe dinjitoz të të gjitha grupeve etnike, politike,fetare dhe të shoqërisë civile në vendin tonë. Unë nuk do tëmerrem këtu me të gjitha shërbimet dhe mosshërbimet që i bënky televizion, por do të ndalem më shumë lidhur meprezantimet e bashkësive fetare. Megjithëse përgjithësisht mundtë them se RTK-në e karakterizojnë tri nyje programore: sporti,argëtimi dhe serialet, ndërsa vetë qytetarët e dinë se sa herë kadështuar RTK për disa ngjarje me interes të madh politik,kulturor dhe kombëtar. Shembull i një televizioni ashtu qyshthotë Ligji mbi RTK është TOP-Chanel, në çdo sferë mediale.

E kam vërejtur se qyshkur është ndërruar Bordi dhe stafimenaxherial i RTK para dy-tri vitesh, konkretisht me ikjen e z.Adem Demaçit, me largimin e Linda Shalës, të Avni Spahiut, tëAstrit Salihut, dhe me ardhjen në Bord të Milazim Krasniqit, tëNuhi Rexhepit, dhe të drejtorit Liridon Canhasit, tëkryeredaktorit Nebi Qenës si dhe të redaktorit për kulturëSkënder Gërguri, RTK në shumë raste është shndërruar nëbastion islamizmi.

RTK është duke e shkelë në shumë pika ligjin për emetim dhepër qasje të duhur redaktoriale. Se ku është RTK mjafton edhëna se nuk dëshiron të dëgjojë për themeluesin ndërsa e thirrënë seanca dëgjimore qe dy herë radhazi.

Ligji për fetë i miratuar në korrikun e vitit të kaluar garantonbashkësitë fetare të Kosovës për qasje të barabartë në mediumetpublike, ndërsa z. Nebi Qena në bisedë zyrtare me ne e kamohuar hapur këtë obligim ligjor.

Këto janë ligjet që i shkel RTK nga sfera e religjionit:1. Parimin e paanshmërisë (Ligji mbi RTK Neni 6:1). P.sh.më datën 12 tetor, dita e Bajramit të Madh, prej orës 6:30 e deritë nesërmen në ora 6:40, pra për 24 orë program gjithsej kanëqenë 9 orë e 8 min. program për këtë festë islame. Shkelja ështëse po kaq kohë kurrën e kurrës s’ka qenë ndonjëherë për ndonjëfestë krishtere. Edhe raporti i fundit i Departamentit të ShtetitSHBA ka kritikuar RTK për anshmëri.2. Parimin për diskutimin e hapur dhe të lirë për interes tëqytetarit (6:2). Kur të bisedohet në studio për një çështje fetaretë një religjioni të caktuar s’do të thotë që ata të jenë 7 veta prejtë njëjtës zyrë, por mund të jenë nga bashkësitë e ndryshme,

jaIslamizmi! shpeshherë

bastionRTK

Aktualitete tona

sociologu, psikologu, ateisti, filozofi etj, sepse kështu krijohetdiskutimi i hapur dhe i lirë që do t’i shërbente qytetarit përinformimin dhe formimin e tij. Ndodh nganjëherë që ndonjëpjesëtar mysliman hapur thotë në programin e RTK se Biblanuk është fjalë e Zotit, se është ndryshuar etj. dhe RTK kurrënuk e fton një përfaqësues të besimit të krishterë për tadiskutuar këtë.3. Parimin për promovimin e dialogut konstruktiv në meskomuniteteve (6:5). Kurrë deri tani RTK nuk ka bërë ndonjëemision ky do t’i ftonte të gjithë përfaqësuesit e bashkësivefetare në Kosovë, e të cilat sipas Ligjit mbi Fetë janë pesë (KishaKatolike, Bashkësia Islame, Kisha Protestante, KishaOrtodokse dhe Bashkësia Judaike) për të promovuar dialog mestyre për gjërat e hapura që ndodhin në Kosovë ose jashtë, p.sh.rasti ka qenë lidhur me ngjarjet e marsit 2004, ose të merrettema e fundamentalizmit në cilindo religjion; apo e drejtakushtetuese se cilido qytetar i Kosovës është i lirë të besojë çkatë dojë, dhe ta ndërrojë bindjen e tij fetare me një tjetër ose fare.4. Redaktorët duhet të prezantojnë balancueshëm të gjithakomunitetet fetare, pa diskriminim (11:3). Ndodh që dikushflet jo balancueshëm ta zëmë për komunitetin protestant, dhepërfaqësuesi protestant jo që nuk thirret, por madje i mohohete drejta për t’i mbrojtur vlerat e tij themelore të besimit. Në uebfaqen e RTK gjatë datës 12 tetor krahas logos së RTK ka qenëedhe fotoja e Xhamisë së Kaltër në Stamboll, por kjo nuk kishteme ndodh me hedh aty edhe foton e Manastirit të Deçanit gjatëfestës së Pashkës. Për ta kryer ndonjë punë në RTK duhesh mee gjet ndonjë redaktor “jaran”.5. Mesazhet me përmbajtje strikte religjioze duhet tëemitohen jashtë edicioneve të rregullta të lajmeve (11:3).Jo një herë por ka ndodhur shumë herë kur përfaqësues tëBashkësisë Islame janë shfaqur në mes të edicionit të lajmeve tëorës 19:30.6. Mosportretizimi i një religjioni superior dhe mos tadenigrojë tjetrin religjion (12:1). Gjatë emetimit të programitpër Bajram të Madh është dëgjuar duke thënë drejtuesi DritonSejdiu se ky është Bajrami më i Madh që po mbahet në mend,sepse aty po marrin pjesë disa figura politike (Fatmir Lima,Behgjet Pacolli dhe Çerkezi) por ky koment kurrë nuk ështëdëgjuar në RTK kur ka pasur rast që edhe kryeministri iKosovës të jetë në Krishtlindjen e Kishës Protestante.7. Ftuarja e liderëve të komuniteteve religjioze para festavetë tyre në RTK (11:3). Kjo ndodh rregullisht me liderët eBashkësisë Islame, por kurrë (Kisha Ortodokse) ose shumërrallë me liderët e bashkësive tjera fetare.8. Mos të promovojë anëtarësim në një organizatëreligjioze (12:2). Gjatë datës 12 tetor po ashtu drejtuesi iprogramit të drejtpërdrejtë u drejtohej disa të intervistuarve:Oh, edhe ti që ke qenë në UÇK tash të shohim në xhami; osenjë tjetri – o ti që je një këngëtar i njohur edhe ti sot je këtu!9. Jo transmetimi i materialeve me përmbajtje të urrejtjesreligjioze (15:1). RTK di shumë mirë p.sh. ekzistencën ekomunitetit protestant në Kosovë, por ka vendosur që të merrhak kundër tyre atëherë kur ndodhë që ndonjë klerik protestantdiku në ishujt e Oqeanit Indian se ka devijuar, atëherë etransmeton lajmin, pa marrë vlerësimin nga përfaqësuesit tanëzyrtarë.

RTK nuk dëgjon për themeluesin. RTK është jashtë interesitpublik, sepse ashtu kështu televizionet tjera kombëtare nëKosovë janë më të shikuara. RTK është jashtë funksionitqytetar, kombëtar dhe politik.

F. C.

Div

ersi

teti

5

letr

a e

gja

llë

nuk janë këtu pas vitit 2002. Në zyrat e UNMIK-ut janëregjistruar gati 4000 OJQ, shumica e plotë vendore. Në rajonine Llapit p.sh. tri organizata humanitare krishtere i kanë ndërtuarme qindra shtëpi banorëve lokalë, dhe kurrë s’ka pasurkonvertim për shkak të këtij motivi. Të krishterët kanë ardhurnë Kosovë për t’i ndihmuar ata që kanë nevojë, jo për ta bërëdikë të krishterë, por ata kanë ardhur për shkak se janë tëkrishterë. Gjatë kësaj rruge normal se ka raste kur shumëkosovarë me bindje të ndryshme duke jetuar për një kohë tëgjatë me këta të krishterë ata janë përcaktuar vetë që të bëhen tëkrishterë. Konvertimi nga islami në krishterim në Kosovë z.Dragusha nuk ka filluar pas luftës por pak më shumë prej vitit1978. Deri në vitin 1999 në Kosovë nuk ka pasur asnjë misionare organizatë krishtere, por kanë qenë 8 kisha protestante. Nëvendet myslimane në 20 vjetët e fundit ka me milionamyslimanë që janë bërë të krishterë, si në Indonezi (më shumëse 120 milionë), Siri (mbi 1 milionë), Iran (mbi 1 milion),republikat ish sovjetike (mbi 3 milionë), andaj kthimet nëKosovë ose në Shqipëri krahasuar me këtë trend vërtet nukkanë asnjë peshë.

E treta, ama bash asgjë nuk ka të vërtetë çkado që flet FehimDragusha lidhur me të krishterët. Me shkrimin tënd ju zotërikeni bërë që t’i kërcënoni të gjithë të krishterët në Kosovë,qofshin edhe ata ndërkombëtarë që punojnë ose jetojnë nëKosovë. Ju i keni ekspozuar emrat e tyre, telefonat, adresat,selitë, dhe brenda një kohe shumë të shkurtër shkrimi i juajështë publikuar edhe në shumë ueb faqe islame, dhe tani kenishkaktuar një problem të madh për sigurinë e këtyre personave.Keni shkaktuar një panik. Keni plotësuar një dëshirë të madhetë Serbisë. Për këtë çështje tani di UNMIK-u, SHPK, zyrat ehuaja, ambasadat e huaja në rajon. Vlerësoj se ndoshta ju s’kenimenduar kurrë kështu, por tash çdonjëri ka diçka në dorë tëshkruar, jo më llafe.

Shumë shkurt, më duhet t’i kujtojë disa parime:1. Konvertimi prej një feje në tjetrën, ose mohimi i plotë i feve,

sipas ligjit në Kosovë është legale.2. Harroje pretendimin se Bashkësia Islame duhet ta

kontrollojë jetën sociale, fetare, kulturore dhe politike tëKosovës. Ne jemi vend pluralist dhe laik.

3. Hulumtimet duhet dëshmuar me prova: madje as edhe njëemër të një të konvertuari nuk e ke përmend.

4. Secila bashkësi fetare është e barabartë para ligjit.5. Secila bashkësi fetare ka të drejtë në promovimin e vlerave

të tyre të besimit6. Duhet dalluar problemet fetare nga ato kombëtare dhe

politike.7. Respekt ndaj secilit njeri, respekt ndaj secilit besim.8. Mos harro një fakt se shqiptarët për shkak të kujtesës së tyre

ende të gjallë, që dikur jo moti kanë qenë që të gjithë tëkrishterë, e kanë të drejtën e tyre historike që të përcaktohensërish për të krishterë, qoftë në baza individuale, familjareose edhe grupore.

9. Në jetën praktike të shumicës së shqiptarëve më përparaështë Kanuni i Lekë Dukagjinit sesa Bibla apo Kurani.

10. Në emër të asaj se duke i sulmuar misionarët, mos mendose do të jesh vetë një misionar o mirë.

F. C.

Aktualitet Kosove

Diku në fillim të tetorit në ueb faqen e Bashkësisë Islame tëKosovës, dega në Gjakovë, është publikuar një shkrim metemë “Misionarët në Kosovë dhe arsyet e konvertimit tëmyslimanëve në Kosovë”, të autorit Fehim Dragusha. Bëhetme dije se ky është vetëm kapitulli i dytë i punimit të tezës sëmagjistraturës së këtij zotërie me temë “Fetë në Kosovë”.Punimi është shkruar në gjuhën arabe, dhe mbetet endeenigmë se cila është audienca e vërtetë me anë të këtijshkrimi të z. Dragusha – a janë ata arabët apo opinionishqipfolës? Tri janë gjërat që ia vlejnë për t’i diskutuar.

E para, asgjë nuk ka të vërtetë çkado që flet Fehim Dragushalidhur me të krishterët. Ky shkrim është dashakeqës ndaj tëkrishterëve dhe thirrje yshtëse për shpirtrat islamë. Autoriështë i frustruar me misionarët e krishterë që po e “prishinpopullin”, por edhe me klerin mysliman se nuk po i kryekapunët e tij sa duhet.

E dyta, bash asgjë nuk ka të vërtetë çkado që flet FehimDragusha lidhur me të krishterët. Konvertimi në krishterimqë bëhet në Kosovë nuk ka madje as edhe një rast që ështëbërë me mënyrat dhe metodat që autori paragjykon. NëKosovë pas luftës kanë hyrë shumë organizata humanitaredhe fetare nga më të ndryshmet, por shumica prej tyre më

nëkrishterët?kërcënohen

tëKosovë

letr

a e

gja

llëB

ibla

6

Perëndia na frymëzon për arte

“Mojsiu u tha izraelitëve: “Zoti ka zgjedhur Becalelin, birin eUrit, dhe nipin e Hurit, nga fisi i Judës; Perëndia e ka mbushuratë me shpirtin e tij dhe i ka dhënë dijeni, aftësi dhe dhunti përçdo lloj pune artistike – për të bërë zbukurime artistike tëpunuara me ar, argjend dhe bronz; për të skalitur gurë të çmuare për t’i vënë në korniza, për të gdhendur dru; si dhe për çdolloj pune tjetër artistike”. Dalja 35:30-33

Mallkimi i mosbindjes

“Në qoftë se ju nuk i shërbeni Zotit, Perëndisë tuaj, me qejfdhe me gëzim, si shenjë mirënjohje për mirëqenien ai judhuron, ju do të detyroheni t’u shërbeni armiqve tuaj, që Zotido t’i nxitë kundër jush, dhe ju do të vuani nga uria dhe etja;nuk do të keni për t’u veshur dhe do t’ju mungojë gjithçka qëju duhet për jetesë” LiP.28:47-48

Kënga me Zotin: Ringjalljet

“Qyteti ynë është i fortë! Muret e tij i mbron vetë Zoti! Hapniportat e qytetit, që të hyjë kombi besnik, kombi, populli i tëcilit bën se çfarë është e drejtë. Ti, o Zot, u jep paqen e plotëatyre që ta mbajnë besën dhe kanë besim tek ti. Kini përherëbesim te Zoti: ai do të na mbrojë gjithmonë. Ai i ka mposhturata që janë kryelartë. Ne ndjekim vullnetin tënd dhe i varimshpresat tek ti; ti je dëshira e zemrave tona. O Zot, ti do të najapësh lulëzim; gjithçka që arrijmë është pasojë e asaj që bën ti.O Zot, Perëndia ynë, të tjerët na kanë sunduar, megjithatëvetëm ti je Zoti ynë. O Zot, ti ke bërë që të rritet kombi ynë,duke e zgjeruar në çdo anë territorin e tij. Ata që vdiqën ngapopulli ynë, do të jetojnë përsëri. Trupat e tyre do të kthehennë jetë. Të gjithë ata që flenë në varret e tyre, do të zgjohen dhedo të këndojnë nga gëzimi. Sikur vesa e freskon tokën, ashtudo t’i ringjallë Zoti ata që kanë vdekur prej kohësh”. Isaia.26:1-4,12,19

A jeni kripë dhe dritë për botën?

“Ju jeni kripa e botës; por në qoftë se kripa e humb shijën e sajsi mund ta rifitojë? Nuk vlen për asgjë, veçse për t’u hedhurdhe ta shkelin njerëzit. Ju jeni drita e botës. Një qytet i ngriturnë maje të malit nuk mund të fshihet. Po ashtu nuk ndizet njëqiri për ta vënë nën shtrat, por në shandan, që t’u bëjë dritë tëgjithë atyre që janë në shtëpi. Ashtu le të shndritë drita e juajpara njerëzve, që të shohin veprat tuaja të mira dhe ta lëvdojnëAtin tuaj që është në qiej”. Mt.5:13-16

Kënga për Zotin: Adhurimi dhe lavdërimi

“Ata këndonin një këngë të re dhe thoshin: “Ti je i denjë tëhapësh librin dhe t’ia zgjidhësh vulat, sepse u there si fli dheme anë të gjakut tënd të derdhur fitove njerëz për Perëndinë,njerëz të çdo fisi, gjuhe, populli dhe kombi. I bëre ata mbretërdhe priftërinj për Perëndinë tonë; dhe ata do të sundojnë mbitokë. Qengji i flijuar është i denjë për të marrë pushtetin,pasurinë dhe urtësinë, fuqinë dhe nderin, famën dheadhurimin. Adhurimi dhe nderi, madhështia dhe pushteti itakojnë Atij që rri në fron, dhe Qengjit, përgjithmonë”. Katërqeniet engjëllore iu përgjigjën : “Amen!”. Dhe këshilltarët ranëpërmbys për të adhuruar”. Zb.5:9-14

FARAe mirë

Fjala e Zotit thotë

His

tori

e k

ish

ës

7

letr

a e

gja

llë

Hyrje

Europa e cila mbështetet mbi tri shtylla civilizimi(kultura pagane, filozofia greko-romake, religjioni ikrishterë) për së paku qe dy mijë vjet ndryshimin më tëmadh e ka pasur pikërisht në fillim të shekullit të XVIme shfaqjen e reformacionit, përkatësisht me shfaqjene kishës protestante me Martin Luterin, dhe kjo datëështë 31 tetori, andaj ky vit shënon vitin e 489-të tëReformacionit Protestant, kurse në Amerikë kanëfilluar përgatitjet për shënimin e 500 vjetorit tëReformacionit.

Premisat për një reformacion europian

Qysh se krishterimi ra në dorën e perandorit romak meprejardhje ilire Konstantini i Madh, në çerekun e parëtë shekullit të katërt pas Krishtit, dhe deri në çerekun eparë të shekullit XVI, pra plot 1200 vjet, është ajoperiudha e gjatë historike që quhet mesjetë, oseperiudha e krishterimit bizantin. Gjithë jetën dhekulturën europiane e kontrollonte kisha e Romës dheajo e Kostandinopojës të cilat kishin rrëshqiturskajshëm në shumë çështje të mësimi të Krishtit dhenga parimet tjera ungjillore dhe biblike. Gjatë mesjetësnjerëzit nuk mund ta lexonin Biblën fare, dhekonsiderohej se njeriu është aq mëkatar sa nuk ishte idenjë ta ketë në duart e tij Fjalën e Zotit. Kisha gjatëasaj kohe, e që në Europën Perëndimore ishte vetëmkatolike, u thoshte popujve se Bibla i takonte vetëmkishës dhe udhëheqësve të saj, kështu që liderët mundt’ua lexonin, por ishte e rrezikshme që populli talexonte vetë, për shkak të ‘paditurisë’ së tyre. Përveçkësaj, të krishterët duhej të bënin shumë punë të tjerapër ta siguruar shpëtimin e tyre, dhe për shumicën ekëtyre punëve përfitonte kisha e që ishte nëkundërshtim me Biblën. Në vitin 1382, anglezi JohnWyclif e përktheu Biblën nga latinishtja në anglisht,

dhe tash mund të lexohej nga populli. Më vonë, një priftçek bëri protestë se çdo njeri duhej të kishte të drejtë talexonte Biblën në gjuhën e tyre, dhe jo vetëm ta dëgjoninnga priftërinjtë në gjuhën latine. Në fillim të shek. XVI,shumë europianë thoshin se Erazmo Roterdami qëndroisi klloçka mbi vezët, ndërsa çeli Martin Luterin. Në faktgjithmonë kisha e vërtetë krishtere (ungjillore) kishtembetur në opozitë prej përmbytjes së saj nga krishterimii shtetërorizuar në shek. IV pas Krishtit.

Kush ishte Martin Luteri?

Martin Luteri u lind më 10 nëntor 1483 në Eisleben tëSaksonisë, Gjermani. Qysh prej fëmijërisë shkoi nëpërshkolla të ndryshme pasi ky ishte pasioni i babait të tijGjonit që i biri ta njihte të vërtetën. Gjoni ishte dashamiri librit, dhe nën këtë frymëzim rritet edhe i biri. Në vitin1505 Luteri diplomoi në Universitetin e Erfurtit nëfilozofi dhe në arte. Nga studimet e tepërta u sëmurë disaherë si i ri. Ai thoshte se “të dish të lutesh, është gjysmamë e mirë e studimit”. Më 1507 u shugurua prift katolik.Në vitin 1508 u bë profesor në Univeritetin eVitenbergut. Studioi greqishten dhe hebraishten dhekështu ai jepte mësim edhe për Shkrimin e Shenjtë –Biblën. Zbulesë e Zotit për Luterin ishte një varg biblik icili thoshte: “i drejti duhet të jetojë me besim”(Rom.1:17), dhe prej këtij momenti fillon reformimi imendjes dhe i zemrës së tij. Vizita që i bëri Romëspapnore më 1510 po ashtu pati një rol tejet domethënëspër bindjet e Luterit pasi atje pa vetëm hipokrizi dhedoktrina të shumta jokrishtere. Papa Leo X kishteurdhëruar shpalljen e indulgjencave dhe ata që i pranuanpaguanin para, kurse papa i asaj kohe me këto para filloita ndërtojë kishën e Shën Pjetrit në Vatikan. Indulgjencatme kërkesat e tyre kishin shkuar aq larg sa njerëzve ujepnin letra duke u premtuar se çdo mëkat do t’u falejmadje edhe ato mëkate që do t’i bënin njerëzit në tëardhmen – çështja ishte vetëm paguani! Prandaj skandalii kësaj çështje pati rezistencë sidomos në Gjermani nëkrye me reformatorin e shquar. Luteri ishte prifti i parë qëu martua pasi ai gjeti mbështetje jo te kisha katolike portek Bibla. Ai u martua me Katarina Borën dhe i pati metë gjashtë fëmijë. Më 31.X.1517 (që është edhe Dita eReformacionit), në Vitenberg, në derën e kishës së qytetit,i vë 95 tezat e tij, me paralajmërimin se do t’i mbrontepublikisht pas tri ditësh. Tri ditët ishin ditët simbolike tëringjalljes së Krishtit, andaj me këtë kuptohej se do tëringjallej sërish kisha e vërtetë e Krishtit në Europë.Kërkesa e këtyre tezave ishte reformimi i kishës katolike,por papa e kundërshtonte këtë gjë. Pas mbrojtjes publike,fillojnë sulmet papnore. Në Kuvendin e vitit 1524,përfundimisht, shpallet kisha protestante. Më 1529, nëKuvendin e Shpajerit, një numër i vogël princash, nxjerrinnjë protestë për shkak të qëndrimit të mbretit gjerman,dhe të shumicës së princave, që kishin përkrahurreformacionin e Luterit. Më 1531, princat protestantë,formojnë Ligën Protestante. Martin Luteri vdiq më 18shkurt 1546. Luteri nuk është një profet i protestantëve,por vetëm një shërbyes i Zotit. Përveç Luterit ishin edhekëto figura kyçe të reformacionit: Gj. Kalvini, U. Cvingli,K. Grebel, M. V. Iliriku, F. Melanhton, Xh. Hus, J. A.Komenski, H. Bullinger etj.

(vazhdon në faqen 8-9)

31 Tetori: DIta e Reformacionit

ZHVILLIMIi lirisë njerëzore !

Shkruan Dr. Femi Cakollipastor

letr

a e

gja

llëH

isto

ri e

kis

hës

8

Reformacioni ose tezat e Luterit

Më 31 tetor 1517 Martin Luteri i revoltuar me kishënkatolike që ishte shtetërorizuar, paganizuar, kulturalizuar,e që ishte çiftëzuar me fisnikët, dhe që i shtypte fshatarëtdhe të varfrit; i revoltuar se njeriu i asaj kohe nuk kishteas liri e as mendim; i revoltuar se nuk predikohej ungjillii Krishtit - ai i shpalli 95 tezat e tij të njohura në derën ekishës së Vitenbergut. Tezat ishin mënyra, programi dheplatforma e reformacionit. Pesë tezat kryesore që nxitënedhe interesimin më të madh tek njerëzit nga shtresa tëndryshme në Gjermani, Zvicër, Angli, Francë etj. ishinkëto:

Sola fide (Vetëm besimi)Shpëtimi vjen vetëm nga besimi në Zotin, dhe njeriunuk është i detyruar të bëjë vepra të mira për t’ushpëtuar. Në Bibël (tek Letra e Palit drejtuarRomakëve 4:5 thuhet: “Kush pranon se nuk ka asnjë punë(merituese) për të treguar, por i beson Atij që i fal plotësishtfajtorët, del i pafajshëm me anë të pranimit të faljes”.Sola gratia (Vetëm Hiri)Shpëtimi, dhe jeta si besimtarë, vjen vetëm nga hiri iPerëndisë, dhe njeriu nuk mund ta fitojë as tameritojë. Tek Letra e Palit drejtuar Efesianëve 2:8thuhet: “Jeni të shpëtuar me anë të hirit, nëpërmjet besimit,dhe kjo nuk vjen nga ju, po është dhurata e Perëndisë....”

Reforma

Sola Christus (Vetëm Krishti)Shpëtimi vjen vetëm nga Jezus Krishti, dhe nuknevojitet asnjë ndërmjetës tjetër. Në Bibël tek libriVeprat e Apostujve 4:12 thuhet: “Vetëm Jezus Krishtimund t’ju sjellë shpëtim....”Sola Scriptura (Vetëm Shkrimi i Shenjtë)Fjala e Zotit është fjala e fundit në jetën tonë sibesimtarë. Po të mos i përputhesh Fjalës së Shenjtëasnjë këshillë tjetër nuk është e drejtë. Tek Vep. 17:11thuhet: “Ata ishin... duke shqyrtuar çdo ditë Shkrimet për tëparë nëse këto gjëra ishin ashtu”. Soli Deo Gloria (Lavdia vetëm Zotit)Lavdia nuk na takon neve. Synimi i jetës sonë nukështë ai që duhet të jemi të suksesshëm, të pasur, tëzotët, ose që do t’i plotësojmë nevojat tona. Zoti naka krijuar dhe na ka shpëtuar me anë të forcës dhedashurisë së Tij. Ai ka kryer gjithçka në jetët tona, dhegjithashtu meriton lavdi nga tërë popujt e botës. TekEfes. 1:11-12 thuhet: “Në të (Zotin) edhe kemi qenëzgjedhur... që ne të jemi për lëvdim të lavdisë së Tij....”

Reformacioni i Luterit u bë një lëvizje e madhe dhe efuqishme gjithëpopullore, dhe synimi kryesor ishte liriaindividuale, zbatimi mësimit të Krishtit, deshtetërorizimii kishës, decentralizimi kishtar, shembja e kultit të papësdhe rolit të tij në jetën e të krishterëve, përkthimi i Biblësnë gjuhët kombëtare, adhurimi dhe lavdërimi të bëhej nëgjuhët e amtare, heqja e ikonave dhe e statujave nga kishae Zotit, mohimi i sakramenteve katolike, heqja e ligjit tëbeatifikimit, ndalimi i shitjes së indulgjencave, mohimi idoktrinës së purgatorit, riinterpretimi itranssubancializimit, heqja e ndikimit të traditës mbiBiblën, shpallja legale e martesës së klerit etj.

Përhapja e reformacionit dhe kundërshtimet

Reformacioni u përhap shumë shpejt sidomos në Zvicër,Francë, Angli, Holandë, Çeki, Suedi, Norvegji, Finlandë,Danimarkë etj. dhe në këto vende pothuajse plotësishtnjerëzit kaluan nga kisha katolike në kishën protestante.Papa i asaj kohe ishte francez, dhe në marrëveshje membretin e Francës dhe me princat e tjerë spanjoll bëjnëkundërshtimet më të rrepta që njihen në historinëevropiane për sa i takon çështjes së bindjes fetare. Ngafrika se mos gjithë kontineti po reformohej(protestanizohej) atëherë filloi ajo çfarë quhet “Nata eShën Bartolomeut”, që i ngjasonte aksionit famëkeq“ndekja e shtrigave” kur vetëm gjatë një nate, më 23gusht 1572, në Francë vriten mbi 6000 fisnikë francezëprotestantë, dhe po kështu aksione të dhunshme dhevrasje kundër të krishterëve protestantë pati edhe nëvende të tjera kurse në ballë ishte vënë Ignjac Lajola, i ciliishte udhëheqësi i kundërreformacionit. Reformacioni uzgjerua shpejt në gjithë kufijtë e Europës, pra deri aty kushtrihej Perandoria Osmane, prandaj pjesa e Ballkanitmbeti pa reformacion pasi turqit ishin sundues aty. Pasishumë të krishterë protestantë u përndoqën nga Europaatëherë ata filluan që të kërkojnë tokë të re, dhe kështuata migruan në Amerikë në numër shumë të madh, dhepikërisht këta njerëz bëhen baza garantuese e lirisënjerëzore që u ndërtua më vonë në Amerikë.

REFORMACIONIose tezat e Luterit

Teza

t re

form

ues

e

9

letr

a e

gja

llë

Reformacioni dhe shqiptarët

Kisha katolike në fillim të shfaqjes së reformacionit eimitoi doktrinën dhe reformën e protestantizmit dukelejuar që të përkthehej Bibla në gjuhë të tjera, pasi deri nëshekullin XVI Bibla në Evropë ishte kryesisht në gjuhëngreke dhe latine, mirëpo më vonë kisha katolike ndërronmendjen dhe fillon me kundërreformacionin. Pra atobotime që ishin lejuar dhe financuar nga papa tanishpalleshin heretike dhe njerëzit ndjekëshin nëse iposedonin ato. Deri tani Gjon Buzuku mbahet autori iparë që ka shkruar një libër në gjuhën shqipe, dhe ai ështëMeshari, një vepër që është përkthim i shumë pjesëve tëBiblës nga latinishtja. Kjo vepër u botua në vitin 1555 pranë kohën e kundërreformacionit, dhe deri tani dihetvetëm për një kopje të këtij libri pasi kopjet tjera u dogjëne ky libër u shpall i ndaluar, prandaj edhe sot shumë pakdihet për autorin dhe vendin e botimit. Të gjitha këtoflasin se Buzuku ka pasur gjasa më të mëdha që të ketëqenë i lidhur me reformacionin e Luterit sesa me kishënkatolike pasi botimi i librit të tij është bërë gjatë kohës sëkundërreformacionit papnor. Sidoqoftë rrënjët e fillimittë shkrimit shqip janë pikërisht për shkak tëreformacionit.

Tek shqiptarët vetëm në vitin 1887, në Manastir, hapetkisha protestante, kurse në Korçë në vitin 1892, po ashtuhapet kishë protestante nën udhëheqjen e GjerasimQiriazit, dhe prej këtij viti e këtej gjithmonë kishte kishaprotestante tek shqiptarët. Tani janë zbuluar dokumenteqë dëshmojnë se kishë protestante (ungjillore) kishte në

Prishtinë në vitin 1882. Mbi 100 dokumente gjenden sotnë Britani të Madhe, Amerikë, Austri, Turqi, Shqipëri qëi tregojnë këto fakte lidhur me përhapjen e kishësprotestante tek shqiptarët. Qiriazi në vitin 1884 e vizitoikishën protestante në Prishtinë. Këto figura kontribuanpër konsolidimin e protestantizmit tek shqiptarët: VangjelMeksi, Grigor Gjirokastri, Panajot Kapitari, NaumVeqilharxhi, Koto Hoxhi, Nikollë Naço, Gj. Qiriazi,Gjergj Qiriazi, Grigor Cilka, Petro Nini Laurasi, K.Kristoforidhi, Thanas Sina, Kristo Shuli, Sevasti Qiriazietj, kurse e admiruan po ashtu edhe këto figura: ElenaGjika, Asdreni, Konica, Noli, Naim Frashëri dhe shumëe shumë të tjerë.

Hegeli dhe Fromi për protestantizmin

Kisha protestante i dha njeriut pavarësinë ndaj dogmëskrishtere 12 shekullore. Kisha shkarkohet nga autoriteti isaj, duke kaluar tek individi, si koncept për besimin dheshpëtimin. Kjo e bëri individin e përgjegjshëm dhe tëvlefshëm duke krijuar raportin e drejtpërdrejtë: Perëndi-njeri. Këta përbërës të reformacionit, ndikuan nëzhvillimin e lirisë shpirtërore, politike, kulturore, artistikedhe ekonomike, për t’iu vënë bazat e shoqërisë moderneevropiane. Erih Fromi, ka hetuar se me protestantizminjanë arritur zhvillimet më të rëndësishme psikologjike qëkanë ndodhur ndonjëherë. Ky psikolog bashkëkohor,thotë: “protestantizmi është përgjigje për nevojatnjerëzore të individit të frikësuar dhe të izoluar, tëshkëputur nga rrënja, i cili në botën e re duhej të gjendejdhe të lidhej me të”. Pra, sipas Fromit, kisha protestantee përgatiti njeriun psikologjikisht, edhe për fillet e punës,si dhe për rolin e njeriut që do të luajë në sisteminindustrial”. Një filozof tjetër i quajtur Maks Veber nëveprën e tij “Etika protestante dhe shpirti i kapitalizmit”pasqyron thellësisht ndikimin e protestantizmit nëzhvillimin ekonomik dhe në diplomaci. Ky rol u jetësua,sepse protestantizmi shemb autoritetet tjera përindividin, dhe forcon vetëm me Zotin Perëndi.Përfundimet e këtij psikologu janë se protestantizmi eshpëtoi njeriun shpirtërisht, ndërsa kapitalizmipolitikisht. Kisha protestante filloi procesin e atillë qënjeriun e detyroi të ballafaqohet personalisht me Zotin,dhe jo përmes hallkave të tjera. Hegeli, për Luterin, tha semë të fillon fryma e lirisë. Luteri u cilësua si luftëtari iarsyes dhe i vetëdijes së lirë.

Protestantët sot në botë

Mbi 10% e popullatës në botë janë të krishterëprotestantë, pra më shumë se 600 milion njerëzdëshmojnë se janë të krishterë protestantë, kurse numrimë i madh i tyre është në Amerikë, pastaj në vendeteuropiane shumicë janë në Britani të Madhe, Gjermani,Holandë, Suedi, Norvegji, Danimarkë, Zvicër etj.Reformacioni i Luterit dhe i Kalvinit edhe sot është igjallë dhe vazhdon të përhapet nëpër shumë vende tëbotës, si në Kinë (më shumë se 40 milionë, në Brazil mëshumë se 25 milionë, në Kore të Jugut më shumë se 80%e popullsisë etj.) Sot, predikuesi dhe teologu më i njohurbotëror i kishës protestante është Billy Graham.

REFORMACIONIdhe shqiptarët

Reforma

letr

a e

gja

llë

10

Ju do të merrni fuqi kur Fryma e Shenjtë do të vijë mbi ju dhe dotë bëheni dëshmitarët e mi në Jerusalem dhe në gjithë Judenë, nëSamari dhe deri në skajin e dheut (Veprat e apostujve 1:8).

Jezusi kishte filluar së pari misionin në Galile duke imarrë me vete për tri vjet disa nga dishepujt. NëJerusalem ai i urdhëroi dishepujt që ta vazhdoninmisionin e tij, por ai e dinte se kjo ishte e pamundur përta. Prandaj ai e dërgoi Frymën e Shenjtë, që t’i mbështesëdhe t’i fuqizojë pak ditë pasi ishte ngritur vet në qiell.

Shumica e dishepujve ishin nga Galilea. Megjithëse ishinjudenj, qytetarët judeas të Jerusalemit i konsideronin siprovincial e të pashkolluar. Prandaj, ndonëse në mesin epopullit të tyre, ata duhej të ballafaqoheshin dhe tëtejkalonin paragjykimet, mosbesimin dhe mospranimin etyre nga bashkëqytetarët.

Për të qenë dëshmitarët e Jezusit nga Jerusalemi ... deri në skajine dheut, në radhë të parë ishte një thirrje nga ana e Jezusitkryekëput për besimin e dishepujve, ngase siç komentonPaul Pierson: “Këto fjalë simbolizonin thyerjen e njënumri gati të pakufishëm të pengesave, në mënyrë qënjerëzit kudo që janë të dëgjojnë dhe t’i përgjigjen Lajmittë mirë. Ashtu sikurse Perëndia në Mesinë i kishte thyerpengesat që ndanin përjetësinë prej kohës, hyjnoren prejnjerëzores, shenjtërinë prej mëkatit, kështu edhe populli iTij do të duhet të depërtojë përtej pengesave gjeografike,racore, gjuhësore religjioze, kulturore dhe sociale nëmënyrë që popujt e çdo race dhe gjuhe të pranojnëLajmin e mirë.”

Dishepujt në të vërtetë ju përgjigjen me besim thirrjes së

Jezusit dhe jeta e tyre ndryshoi rrënjësisht nëmarrëdhënie, qëndrime dhe cilësi të jetës. Ungjillin qëkishin marrë nga Jezusi jo vetëm që kishte prekur nevojate tyre, por i kishte tejkaluar pakufishëm pritjet e tyre. Tëfuqizuar nga Fryma, ata shpallën Lajmin e mirë.

Reagimi i njerëzve qe i ndryshëm. Disa klerikë nuk donintë shihnin përtej këtyre njerëzve provincial e tëpashkolluar, një pjesë e madhe e qytetarëve kishte simpatipër ta, ndërsa një pjesë tjetër iu përgjigj lajmit të mirë tëpredikuar nga ata. Lajmi i mirë po çante çdo pengesë dheshtrihej sa thellë aq edhe gjerë. Ne u jemi borxhli atyre,që ungjilli ka arritur në trevat tona dhe ne sot i gëzohemibekimeve të pamasë të këtij hiri të Perëndisë.

Fjala e Zotit, Bibla, na tregon që Jezusi është i njëjtë dje,sot dhe përgjithmonë.

Jerusalemi është qyteti a fshati ku kemi le, Judea ështëKosova jonë e dashur, Samaria janë shqiptarët tëshpërndarë në pesë shtetet fqinjë dhe kudo që janë tëshpërndarë nëpër botë. Me këtë nuk dua të them seungjilli është vetëm për shqiptarët, por si shqiptarë u jemiborxhli në radhë të parë bashkëkombësve tanë.

Ne besimtarët e Jezusit në Kosovë, jemi pothuajse nëpozitë të njëjtë me dishepujt e parë në Jerusalem. I dimëfort mirë dhe shumica prej nesh i kemi ndier nën lëkurëntonë keqtrajtimet, injorimet dhe poshtërimet nga të tanët.

Pavarësisht nga pengesat e tilla, siç do të thoshte Pali “nee kemi këtë thesar (lajmin e mirë) në enë prej balte (trupi) qëepërsia e pashoqe e kësaj fuqie të jetë nga Perëndia dhe jo nga ne”.Ta marrim më për zemër këtë urdhërim, ta besojmë dheta lejojmë Frymën e Perëndisë të na mbushë. Edhe të gjithagjërat janë nga Perëndia që na pajtoi me veten përmes Jezus Krishtitdhe na dha shërbimin e pajtimit, sepse Perëndia e ka pajtuar botënme veten në Krishtin, duke mos ua numëruar njerëzve fajet e tyredhe vuri ndër ne fjalën e pajtimit. Ne, pra, bëhemi lajmëtarë përKrishtin, sikurse Perëndia të këshillonte nëpërmjet nesh; dhe ne jukëshillojmë juve për hir të Krishtit: Paqtohuni me Perëndinë! Sepseai bëri të jetë mëkat për ne ai që nuk njihte mëkat, që ne të bëhemidrejtësia e Perëndisë në të.

PërmesNJERËZORES

tek HYJNORJA

Dëshmimi i ungjillitU

ng

jilliz

im

Shkruan Pastor Besim KryeziuBashkësia Ungjillore Besëlidhja

11

letr

a e

gja

llë

Me birin tim Albinin, bëmë një udhëtim të gjatë.Kaluam Turqinë. Qëndruam pak në Dubain epasur. Pamë veshjen karakteristike të burrave, të

këtij vendi, këmishat e bardha të gjata deri te maja ethembrave të këmbëve dhe shamitë e bardha në kokë tëlidhura me kordonë. Nuk kishin faj pse visheshin kështu,po mendoja, mbrëmja ishte aq e nxehtë këtu, lëre më sido të ishte dita. Por, gratë e tyre kishin stile te ndryshmeveshjeje. Kishte nga ato që ishin plotësisht në të zeza.Nuk mund të paramendoja si ndjeheshin ato. Përshtypjete para po shënoheshin në mendjen time dhe vazhduamudhëtimin tonë.

Arritëm në Afrikën e Jugut, në Afrikën e Mandeles,njeriut që kishte luftuar, pa armë, shumë për këtë vend.Kishte qenë i burgosur dhe ishte bërë një president mëvonë. Njerëzit me ngjyrë të zezë janë populli vendas këtu,por kishte edhe shume të bardhë.

Ishte një kënaqësi e posaçme për ne që të përjetonimklimën e bute dhe të këndshme, pranvera sa kishte arriturmegjithëse ata nuk po dinin për borën e të ftohtit emirëfilltë, kjo stinë po gjallëronte natyrën si kudo, kishteshumë gjelbërim lule të bukura palma, zogj të ndryshmenga ata që kemi ne, dhe cicërima e tyre për ne ishte eveçantë.

Në fillim u vendosëm në një hotel plotësisht të ri. Ishimmysafirët e parë. Çfarë nderi nga Zoti ynë. Nuk kishimnevojë për alarme. Një zog na nxirrte gjumin dhe ne poqeshnim çdo mëngjes me atë melodi, me dukej se njëfoshnje ishte duke qarë, por nuk arrita ta dalloja cili ishteai zog. Ishte një me një sqep të gjatë apo një që ishte ingjashëm me korbat tanë.Nuk pamë shumë nga vendi, qëndruam në Rainburg.Morëm pjesë në kishën Christ Embbassy dhe shkuamrregullisht në Healing School. Kjo është një shkollë eposaçme, e vetmja e këtij lloji në botë, e mbështeturvetëm në Frymën e Shenjtë. Dëgjuam ungjillin, Lajmin emirë. Këtu pamë njeriun e Zotit duke e predikuar dheduke e zbatuar fjalën. Ai e vente dorën në njerëzit qëkërkonin shërim dhe të verbrit shihnin, të çalët ecnin, tëshurdhrit dëgjonin, paralitikët kërcenin. Ishte gjë emrekullueshme me e pa Kishën e gjallë; me e pa njeriune Zotit; me pa mrekulli dhe me e pa besimin e fëmijës sëpërmendur në Bibël te njerëzit që pranonin bekimeshërimi. Harrova për një çast vendin, dhe çdo gjë që mërrethonte, preokupohesha me bukurinë e ungjillit. M’uduk se i pash apostujt Palin, Pjetrin!

Pastor Kris nuk lutej gjatë për njerëz. Ai thoshte ec nëemrin Jezus; shërohu; ngrihu. Dhe vajosja dhe prezencae Frymës së Shenjtë bënte që shumë njerëz të ktheheshinte Jezusi. Kisha e Afrikës se Jugut ishte kishë e gjallë. Ajodëshmonte se Jezusi është I Gjallë, se është I Njëjti dje,sot dhe nesër. Dëshmonte se Lajmi i mirë është: Jezusisot fal; sot shëron.

Erdhëm nga ky vend me dëshmi personale shërimi, tëngritur në besim. Dhe me një ndjenë shumë të mirë përnjerëzit e çiltër të kësaj kishe. Lavdi Zotit! Sytë tanë panëlavdinë e Jezusit.

M’u duk se e pashPalin, apo Pjetrin!

Në Afrikën e Jugut

Un

gjil

lizim

Shkruan Qefsere Nishevci

letr

a e

gja

llëTr

adit

ë ko

mb

ëtar

e

12

DHE DRITA U SHFAQ

Gjithë kjo periudhë e krishterimit protestant ndërshqiptarët fillon me një letër të skocezit RobertPinkerton, i cili punonte për Shoqërinë Biblike Britanikedhe për të Huaj, në vitin 1816, kurse u botua një vit mëvonë, pastaj shkruan edhe një letër tjetër në vitin 1819(gjithçka filloi me këto dy letra për shqiptarët).

Më 1819 Shoqëria dha 300 funta për përkthimin eDhiatës së Re në shqip dhe u gjet Dr. Vangjel Meksi.Përkthimi u krye pas dy vitesh, dhe fatkeqësia ndodhipasi autori vdes pa u përfundua i gjithë projekti.

Punën e tij më shumë si redaktim e mori GrigorGjirokastriti, arqipeshkv, dhe më 1824 u botua ungjilli iMateut.

Më 1827 botohen katër ungjijtë në Korfuz.

Më 1828 u botua gjithë Dhiata e Re paralelisht si tekstedhe në gjuhën greke. Po këtë vit Pinkertoni i shkruanedhe një letër Shoqërisë që të përkthehen në shqippsalmet.

Ndihmesë të madhe në këtë shërbesë botimesh dhaAleksandër Thomson, dhe ky vetë vjen në Shqipëri nëvitin 1863 dhe konstaton se në Shqipëri nuk kishte asnjëmisionar dhe kishë ungjillore.

Në vitin 1864 ndodh një rezultat i madh, arrin që

Shoqëria ta punësojë Kristoforidhin, i cili kishte kryerKolegjin Protestant në Maltë.

Më 1865 erdhën dy anglezë njëri në Janinë e tjetri nëShkodër për të përhapur ungjillin si shitës shëtitës, dhemisionari që ishte në Shkodër vjen edhe në Pejë, Prizren,Prishtinë etj. Më vonë pati edhe shitës të tjerë, dheshitësit ishin misionarët e vetëm deri në vitin 1873.

Kristoforidhi përkthen gjithë Dhiatën e Re prejgreqishtes në vitin 1866, dhe botohet në dy dialekte(përkthimi më i mirë edhe sot), kurse më 1880 botonedhe disa libra të Dhiatës së Vjetër.

Porta e Lartë disa herë burgosi njerëzit e librave, ndaloibotimin, ndezi librat, pengoi veprimtarët.

Anglezët ishin këmbëngulës në botimin e Dhiatës së Re,në përhapjen e librave.

Më 1873 për herë të parë vijnë tre amerikanë misionarë(Xh. Berd, Xh. Marsh, Xh. Hauz) për të jetuar nëManastir, dhe po ashtu ky vit paraqet një zhvillim shumëme rëndësi.

Në vitin 1876 tashmë në Manastir ishin frytet e para tëkishës së parë protestante ungjillore që po themelohej nëtrojet shqiptare dhe me shqiptarë.

RILINDJA KOMBËTAREfillimi i protestantizmitperiudha e ndriçimit

Histori e shkurtër eKishës Protestante

ndër shqiptarët

Shkruan Dr. Femi Cakolli, pastor

Trad

itë

kom

bët

are

13

letr

a e

gja

llë

Dy shqiptarët e parë që u bënë protestantë më 1876 ishinNikolla dhe Dhimitri nga Manastiri.

Në vitin 1877 Gjerasimi lë ortodoksizmin dhe pranonprotestantizmin

Më 1878 Qiriazi shkon në Seminarin Amerikan tëSamakovës në Bullgari.

Prej vitit 1882 Qiriazi pasi mbaroi studimet punoigjithçka për ungjillin, dhe vepron më shumë në Korçë,dhe erdhi edhe në kishën ungjillore të Prishtinës kushërbente një bullgar si pastor.

Më 1884 Qiriazi mbajti shërbesë në gjuhën shqipe nëKishën Ungjillore në Selanik (kjo është sigurisht shërbesae parë ungjillore në gjuhën shqipe).

Më 1884 Qiriazi bëhet përgjegjës për shpërndarjen eliteraturës ungjillore në shqip.

Prej vitit 1886 filloi që të kishte edhe shëtitës shqiptarëkurse kundërshtimet rriteshin nga pesë drejtimet: Porta eLartë, Kisha katolike, Kisha Ortodokse, myslimanët dheanalfabetizmi.

Në vitin 1890 Qiriazi shugurohet “predikues i popullitshqiptar”.

Për dy vjet të tjera pra deri më 1892 në Korçë Qiriazi sëbashku me motrat e tij dhe ungjillorë të tjerë themeloipesë “institucione” Shkollën e të Dielës, hapi Shkollën eparë për Vajza, Kishën Ungjillore, Shoqatën ungjillore-letrare “Vëllazëria Ungjillore”, si dhe gazetën “Letra evëllazërisë” (e para që u shtyp në shqip në Shqipëri).

Në dimrin e vitit 1893 Qiriazi u zu peng nga kaçakët përgjashtë muaj dhe si pasojë e kësaj vdiq në janar të vitit1894 dhe ky ishte lajmi dhe humbja më e madhe e gjithëlëvizjes ungjillore shqiptare.

Ungjillorët kishin një vizion rilindës: shkolla dhe libra dhekjo ishte veçantia e tyre kryesore dhe që patën përkrahjene të gjithëve.

Sot ndoshta ende nuk do të kishim një alfabet pa rolindhe kontributin e ungjillorëve, i cili u bë në vitin 1908 nëManastir, s’do të kishin libra dhe shumë shkolla.

Kisha ungjillore e Korçës vazhdoi deri në vitin 1940 edhe

pse pati shumë sfida

Deri në këtë vit erdhën edhe misionarë të tjerë nëShqipëri, në mesin e tyre shquhen çifti Kenedi, EdwinJasques, etj.

Më 1922 u themelua Misioni Ungjillor Shqiptar

1933 me urdhërin e Mbretit Zog u mbyllën dhe u ndaluagjithë veprimtaria shkollore ungjillore e Korçës.

Prej vitit 1937-1939 kishte një rritje shumë të madhe tëkishës në Korçë, dhe sa për kishat tjera ungjilloreshqiptare nuk ka shënime.

1940 u shpërnda kisha ungjillore e Korçës nga fashistëtitalianë.

Në Kosovë (sipas të dhënave dihet se kishte dy kishaungjillore në Prishtinë; njëra ishte duke funksionuar derinë vitin 1943, dhe tjetra ishte një kishë metodiste deri nëfillim të viteve ’60 me lokacion përballë Kuvendit tëPrishtinës; në Prishtinë është i njohur edhemikrotoponimi “vorret e evangjelistëve”; ka dëshmi edhepër takime lutjeje të një grupi ungjillor në Shkollën “SamiFrashëri” gjatë Luftës së Dytë Botërore e deri në vitin1949).

Figura të ndryshme që janë shprehur në favor tëkrishterimit protestant tek shqiptarët ose që e kanëndihmuar me autoritetin dhe pasuritë tyre (Elena Gjika,Asdreni, Faik Konica, Naim Frashëri, Fan S. Noli,Nikolla Naço, Pandeli Sotiri, Sami Frashëri, MihalGrameno, Kristo Dako, Mid’hat Frashëri etj.)

Figura kombëtare që u ç’kishëruan nga Kisha greke përshkak të bindjeve të tyre fetare dhe kombëtare: VangjelMeksin, Grigor Gjirokastrin, Panajot Kapitarin, NaumVeqilharxhin, Koto Hoxhin, Nikollë Naçon, GjerasimQiriazin, Gjergj Qiriazin, Grigor Cilkën, Petro NiniLaurasin, K. Kristoforidhin, Thanas Sinën, Kristo Shulin,Sevasti Qiriazin etj.

kredoja e veprimtarisë ungjillore ishte: Miq përPerëndinë, Dritë për popullin, Uratë për mëmëdhenë!

letr

a e

gja

llëxx

xxxx

xxx

14

Bibla- Fjala Bibël, do të thotë librat

(greqisht: bibios-librat, shkrimet)- Bibla ka filluar të shkruhet prej

shek. XVI para Krishtit e deri në shek. I pas Krishtit.- Bibla është shkruar nga 40 autorë.- Bibla është shkruar në tri gjuhë:

hebreje, aramaike, greke.- Deri sot Bibla është përkthyer në mbi 2800 gjuhë.

Vërtetësia e Biblës si shkrim:Kishtet 15 përkthime të Biblës në gjuhë të ndryshme, parase të ishte shkruar Kurani dhe Talmudi:

a. Përkthimi në greqishten e vjetër “Septuaginta”, (shek.III para K.)

b. Përkthimi në sanskrishten e vjetër (150 pas K.); c. Përkthimi në sanskrishten “peshita” (150 pas K.); d. Përkthimi në latinishten e vjetër (shek. IV pas K.); e. Përkthimi në latinisht “Vulgata”, nga Jeronimi f.

Përkthimi koptik ose egjiptian (200-300) etj.

Dorëshkrimet më të vjetra të Biblës janë:a. Codex Vaticanus (325 pas K.), gati gjithë Bibla, ruhet në

bibiotekën e Vatikanit; b. Codex S’naticus (350 pas K.) tërë Dhiata e Re dhe

gjysma e Dhiatës së Vjetër, gjendet në muzeun Britanik; c. Codex Aleksandrus (400 pas K.) gjithë Bibla, Muzeu

Britanik; d. Codex Bazae (450 pas K.) ungjijtë dhe veprat e

apostujve, gjendet në Bibliotekën Universitare nëKembrixh;

e. Codex Ephraemi (450 pas K.) Dhiata e Re, BibliotekaNacionale, Paris.

Emra ‘shqip’ në Bibël1. PeleguEberit i lindën dy bij; emri i njërit prej tyre ishte Peleg,sepse në ditët e tij toka u nda,dhe emri i të vëllait ishte Joktan(Bibla, Zan.10:25)

2. IliriaMe fuqi shenjash dhe mrekullish,me fuqi të Frymës së Perëndisë; kështu, prej Jerusalemit e përqark dhe gjer në Iliri,kam kryer shërbimin e ungjillit të Krishtit.(Bibla, Rom.15:19)

3. ApoloniaDhe mbasi kishin kaluar nëpër Amfipolidhe nëpër Apoloni, arritëm në Selanik,ku ishte sinagoga e hebrenjve.(Bibla, Vep.17:1)

4. DalmaciaKrescensi shkoi në Galaci, dhe Titi shkoi në Dalmaci.(Bibla, 2Tim.4:10)

5. NikopojaBë çmos për të ardhur tek unë në Nikopoli (Nikopojë).(Bibla, Tit.3:12)

Dës

hm

i

15

letr

a e

gja

llë

Dëshmi besimi

Nuk e mendoja kurrë se jeta ime do merrte një drejtim krejt tëri para 4 vjetësh.

Unë e lash Shqipërinë kur isha 18 vjeç për të studiuar jashtëvendit në Malejzi në një institucion fetar mysliman. Në fakt eurreja për t’u afruar sa më shumë me Zotin, pasi u rritem nënfrymën e komunizmit si ateist. Në dy vitet e para iu kushtovafesë islamike shumë seriozisht.

Pas vdekjes së një shoku tim të studimeve, u dëshpërovashumë dhe më nuk po i kushtoja rëndësi nëse po falesha 5 herënë ditë apo s’po falesha fare. Fillova të shoqërohesha me njerëzqë pinin alkool e nuk ktheheshim në shtëpi deri në 4 tëmëngjesit. Bëra lloj-lloj gjërash që nuk jam krenar sot po t’ikujtoj, por e falënderoj Perëndinë që me gjakun e Jezusit m’ilau të gjitha marrëzitë që i kam bërë. Vetëm e vërteta të jepLIRI.

Mbarova studimet dhe po merresha me një biznes të vogël. Nëkompaninë malejziase ku po e shpenzoja një pjesë të madhe tëkohës, dëgjova një kitarë dhe u bëra kurioz se çfarë pondodhte. Mora vesh se ajo ishte një mbledhje e vogël krishtereqë po mbahej gjatë orarit të drekës së të premtes. Nuk ngela ikënaqur me përgjigjen sepse kompania është internacionaledhe ata që marrin pjesë në biznes vinin nga raca dhe besime tëndryshme.

Dikush e hapi mbledhjen me lutje në gjuhën angleze dhe njëtjetër e filloi këngën me kitare dhe të tjerët i bashkuan zëratdrejt qiellit. Po mendoja, këta po luten dhe po këndojnë nëanglisht (anglishtja është gjuha e dytë zyrtare në Malejzi). Psenuk këndojnë në hebraisht ose greqisht pasi Bibla ështëshkruar në këto dy gjuhë. Në islam ne duheshim të falemivetëm në arabisht, pasi Kurani është shkruar në arabisht. Gjatëasaj shërbese unë kisha grip dhe gjithmonë ata ofroheshin qëtë luteshin për mua. U habita se unë isha për afro 6 vjet në njëinstitucion fetar mysliman dhe asnjëherë nuk u lut njeri përmua dhe as unë nuk u luta për ndonjë person.

Pasi vajta dy herë në mbledhje kishe, ishte një pilot i cili më ftoipër një bisedë. “Si ndjehesh” me pyeti. “Ndjehem shumë mirëdhe ndjej një paqe të pakuptueshme brenda meje”. Ai me pyetinëse doja ta pranoja Jezusin për Shpëtimtarin dhe Zotin tëjetës sime. Nuk dija se si t’i përgjigjesha. Një anë e imja thoshte“po” pse jo. Ana tjetër më sillte në mendje prindërit; si doreagonin ata; shoqja që ka banuar me mua dhe që do bëhetgruaja ime; po shoqëria që e dinë se çfarë besimi kam pasur.Nejse, po pranoj një herë, e po më ndryshoi mendja, e kthejprapë.

Duke shkuar tani në kishë u kënaqa më shumë se në ndonjëklub me pije apo koncert. Më vonë u martova në Malejzi.Shoqja ime dhe familja e saj ia dhanë jetën Jezusit gjithashtu.Zoti na bekoi që nga ajo ditë si familje tani kemi një gocë tëvogël Odelia, që do të thotë “Do lavdëroj Zotin”.

U bëra anëtar i rregullt i një kishe ungjillore, u pagëzuam në ujëdhe unë fillova të shërbej në shërbesën e adhurimit. Nuk kakënaqësi më të madhe se sa të këndosh për Zotin. Besimi i ridhe i vërtetë, ka qenë vendimi me i rëndësishëm dhe më i mirënë jetën time dhe të familjes time. E falënderoj Zotin qëprindërit nuk patën ndonjë rezistencë të madhe sepse ata panëndryshimet në jetën tonë, marrëdhënien midis meje dhe gruassime.

Një fillim izakonshëm

Faiketi / Malaysia

letr

a e

gja

llëIn

terv

istë

16

Intervistë me Nazhua Diba

Bisedë me Nazhua Dibën, me njërën nga ata që erdhën ndër të parët nëKosovë, për të na kujtuar ‘Fjalën që u bë mish dhe që banoi ndër ne…”

Ata erdhën “për të rindërtuar rrënojat e vjetra, të rimëkëmbin vendet qëjanë shkatërruar në të kaluarën dhe për të restauruar qytetet e shkretuaradhe të shkatërruara prej shumë brezash...” Is 61:4.

Legj: Isha e privilegjuar të takoja në Prishtinë, posa kishe ardhur ngaBrazili, ishte viti 1987, dhe e mbaj në mend se ishe duke mësuar shqip?Nazhua: Po, e kujtoj shumë mirë atë ditë, sapo kisha ardhur në Kosovë.S’kisha asnjë njohuri as për gjuhën as për kulturën as për vendin. Ishazero në çdo gjë. Kisha pak frikë në zemër dhe mendoja si do të mësojagjuhën. Ky ishte synimi parësor, sepse ky do të ishte mjeti me irëndësishëm për të komunikuar dashurinë e Perëndisë, nëpërmjetUngjillit të Krishtit, për popullin shqiptar. Fillova të vija në Bashkësinë ePopullit të Zotit, atëherë, kjo bashkësi vetëm sapo filloi ecjen e saj, dheatje u takova me një zonjë, e cila, më ftoi në shtëpinë e saj. Ishte pasditekur u takuam… si ta harroj atë ditë kur dashuria e Zotit u derdh mbi ne,kur Ai po u vërtetonte zemrave se është i gjallë.

Legj: Pastaj ke studiuar gjuhën shqipe në Universitetin e Kosovës?Nazhua: Përveç nevojës personale për të mësuar gjuhën, ne ishimdetyruar ta bënim këtë, nga gjendje politike e vendit. U regjistrova sistudente në Universitetin e Kosovës, për të marrë vizën vjetore. Për muaka qenë shumë e vështirë sepse nuk e dija mjaft gjuhën jo aq sa për tëkuptuar ligjëratat e ndryshme. Në anën tjetër, ishte një rast i veçantë dheprivilegji të studioja në këtë Universitet, ku jepnin mësim shumëprofesorë që ishin ajka intelektuale e popullit shqiptar, ku mësoninshumë studentë nga vende të ndryshme të Kosovës. Duke shkuar atje,sapo vendosja këmben në shkallet e Universitetit filloja të citojakapitullin e parë të ungjillit të Gjonit, sepse e kisha ditur përmendesh,megjithëse ishte e ndaluar të flisnim për fe, nuk lodhesha as nuk pushojasë treguari studentëve dhe profesorëve për besimin tim, sepse nuk kishaardhur për të spiunuar vendin si thoshin disa, por për të treguar mbiMbretërinë e Perëndisë, “mbi atë që mund të na nxjerr nga errësira nëMbretërinë e Birit të Tij të dashur.” Universiteti i Kosovës është deri mësot në zemrën time, nuk e harroj kurrë.

Legj: E di se ecje rrugës me një çantë të rëndë, sepse aty mbajeliteraturë, i jepje secilit pa dallim?!Nazhua: Para se të vija në Kosovë më lajmëruan që ishte një ligj në ish-Jugosllavi që dënonte prozelitizmin, mirëpo, Ungjilli nuk është një fe ere. Është për të gjithë. Ai zbulon një mister. Perëndia, Fjala u bë mishdhe erdhi ndër ne… “Ungjilli është fuqia e Perëndisë për të gjithë ataqë besojnë…” Popujt janë nën ndikimin e princit të errësirës. Ai kapushtet për shkak të mosbindjes së njerëzve ndaj Perëndisë. Atëherë, si

Arabja që folipër Krishtin në Kosovë

VAJI dhe FJALA

Inte

rvis

të

17

letr

a e

gja

llë

Intervistë me Nazhua Diba

mund të heshtja??? Sa i përket ungjillit jam borxhli. Aqmë parë, sepse kam prejardhje arabe dhe ky fakt me bënqë borxhi im ndaj jush, ndaj secilit, të jetë më i madh, ….

Legj: Kur ishte pajtimi i gjaqeve më 1990 ke folur përtemën e pajtimit, para mijëra njerëzve, çka thoshe në atotakime?Nazhua: Kam marrë pjesë në dy, tri pajtime të gjaqeve.Me vjen keq se i harrova emrat e fshatrave ku kam qenë,por në një rast, plaku i fshatit më ka ftuar për të folurpërpara të gjithëve, duke më prezantuar se ”ja në mesintonë është një mike shqiptare, nga një vend i largët,nga Brazili”. Aty ishin disa profesorë universiteti. Ishteedhe prof. Anton Çetta që ishte figura më kryesore ePajtimit. Shpreha gëzimin për këtë që po ndodhte dhethashë: “Është shumë e bukur që ju jeni duke u pajtuarme njëri-tjetrin, por ky pajtim është vetëm horizontal.Kur ne kemi vrarë njëri-tjetrin, ne kemi ofenduar më sëpari Krijuesin, dhe prandaj kemi nevojë edhe për njëpajtim tjetër që është vertikal. Edhe ky pajtimi vertikal meatë horizontal formojnë Kryqin, ku Jezus Krishti u bëpajtimi për ne. Pak a shumë fola ashtu figurshëm, dhe përhabinë time erdhi hoxha për të më përshëndetur, duke eputhur dorën time.

Legj: Kumboi fuqishëm sintagma “ra komunizmi edhenë Shqipëri”. Si e ndjeve veten kur shkele lirisht në tokëne Shqipërisë aq të dashur?Nazhua: Në fakt, u ndjeva si Filipi kur u dërgua ngaFryma e Zotit tek etiopiasi. Arrita atje me 15 prill 1991nga Prizreni dhe Kukësi. Në Tiranë u takova me njëshoqe që më mori në shtëpinë e saj, e nga ajo ditë e tutjejetoj në Shqipëri. Prania e Zotit ishte aq reale, eprekshme, si lumi, Vajosja e Zotit ishte aq e fortë. Ishtekohë pendimi e kthimi. Gjë e mrekullueshme për ta parë.

Legj: Ti je një jo e huaj, ti je shqiptare, mund tadëshmosh këtë me pasaportë?Nazhua: Sa për pasaportë nuk e meritoj, por ka qenë njëdhuratë nga Zoti për mua edhe kam përgjegjësi ende mëtë madhe për të nderuar kombin shqiptar.

Legj: Kur bisedoj me ty, më duket se po flas me njëpatriote shqiptare, Sevasti Qiriazin, sidomos kur preketçështja e gjuhës shqipe?Nazhua: Sa për Gjuhën Shqipe, më vjen keq që unë vetë

nuk flas aq mirë, bëj ca gabime në shqiptim, kur jam elodhur, ngatërroj disa trajta, por më pëlqejnë fjalët ebukura shqipe dhe nuk kam dëshirë kur shoh se atozëvendësohen me fjalë të huaja angleze, italiane apogreke, pa pas asnjë nevojë. Psh. “Ndeshja starton…” Anuk tingëllon mirë folja nis dhe fillon? Tjetri ka shkruar:“ … në linkun me www….” A nuk është fjala lidhje?Në një gazetë kosovare gjeta fjalën lidership, në vend tëfjalës udhëheqësi, mund të përmend edhe mijëra fjalë tëtjera të huaja të panevojshme fare, që prishin hijeshinë egjuhës shqipe, por nuk më duket vetja përgjegjëse të flaspër këtë fushë.

Legj: A ka diçka të veçantë që të pëlqen te gjuha jonë?Nazhua: Më pëlqen pa masë trajta habitore, është aqshprehëse dhe e veçantë.

Legj: Po dëshirorja?Nazhua: Oh është e mrekullueshme! Rrofsh! Të lumtëgoja! Të pastë nëna! U gëzofsh!

Legj: Na thuaj diçka për shtrirjen e dorës vëllazërore nëkohën e vështirë të luftës së Kosovës 1998-1999?Nazhua: Kur kemi dëgjuar që ishim duke ardhurshqiptarë nga Kosova të ndjekur nga lufta, kemi shkuarte Drejtori i Klubit Dinamo z. Sokoli Morina për të nadhënë hapësirë për të ndihmuar kosovarët. Ai menjëherëfoli me qeverinë e cila pat dhënë urdhër për të përdorurkompleksin e Pishinave. Aty, kisha jonë u ka shërbyer 5mijë deri 7 mijë kosovarë. Motra Lumturie Morava kagatuar, pothuaj vetëm, më shumë pak ndihmesë, për tëgjitha këta njerëz. Gjithashtu kemi dhënë ushqime përshumë familje që kanë mbajtur kosovarët. Ishte një motivi pastër dashurie e dhembshurie. Lavdia i takon Zotit përçdo gjë që është bërë në këtë kohë.

Legj: Ndër shqiptarët ishte mbjelle fara e besimit, qe ngakoha e apostujve, pastaj ka periudha shumë të gjataheshtjeje. Si ta mbajmë të ndezur kandilin?Nazhua: Kandili mbahet ndezur me vaj dhe ky vaj delnga marrëdhënie personale me Perëndinë dhe nga Fjala eTij. Mos na mungoftë vaji kurrë, paçim me bollëk, kandilimos u mektë as mos u shoftë kurrë, sa të ketë diell ehënë!

Bisedoi: Qefsere Nishevci

letr

a e

gja

llëU

ng

jilliz

im

18

Ese për emrin

Emri ka arsyen e vet në nevojën njerëzore përidentifikim dhe njohje në bashkësi. Emri është ipërveçëm ose i përgjithshëm. Emërtohen të gjithë,edhe kafshët, tokat, malet, rrugët, objektet etj. Njeriuemërton dhe ka nevojë për emërtim. Ndryshe nganjerëzit, bota përreth dhe gjithësia kanë një emër tëpërgjithshëm në të gjitha gjuhët e popujve të botës.Gjithësia nuk ka emër. E si e ka pra? As toka nuk kaemër. Te të gjithë popujt toka është tokë! Emër nukkanë as dielli e as hëna. Dielli është yll që në gjuhëntonë shqipe erdhi nga fjalët ditë dhe yll. Hëna uemërtua si yll që hahet anash.

Prindërit, tash! Si njerëz kanë emra, por janë, prindër.Në vend të emrit, thirren prindër, me cilësorë qëtregojnë dashurinë dhe shpirtin njerëzor. Prindërit nukkanë emrat që bijtë e bijat t’i emërtojnë ashtu. Ata janëprindër, at dhe nënë, të veçuar dhe të cilësuar. Ati nukthirret në emër, as nëna, por me cilësim, që ështëdashuri dhe respekt pakufi. Të këtilla janë edhecilësimet: vëlla, motër, nip, dajë, mik, etj. Emri ështëidentifikim dhe cilësim. Emri Afrim! Është emër,shqip, do të thotë: i afruar, i afrueshëm, i butë, ikuptueshëm. Por emri nuk është tregues i cilësive tëkarakterit të tij. Përderisa emërtimi për draprin, tregonveglën e punës së mjeshtrit, emri i njeriut nuk tregoncilësitë njerëzore, por dëshirën ose idenë e dëshiruar.Afrimi mund të jetë i afrueshëm, por edhe ilargueshëm; i mirë edhe i mbrapshtë!

Njeriu i dha emër natyrës. E emërtoi atë krahas

ndarjeve që bëri në të. Fushës, sipas shtrirjes, lumit sipasrrjedhës e ngjyrës, gjatësisë, malit sipas madhësisë ebimëve. Njeriu emërtoi edhe për lavde, pas luftërave,fitoreve dhe lëvdatave. Ai emërtoi që të orientohej dhe tëekzistonte. Emërtoi brezat që u lindën, emërtoi tokën qësundonte dhe njihte, emërtoi punët e mjeshtëritë, mjetete veglat; planet e synimet, luftën e paqen, ligjet e rregullat,kufizimet e liritë, masat e dënimet, pretë e dhuratat, tëmirën e të keqen etj. E qëllonte ose jo, njeriu emërtontee cilësonte. Ndodhte që brezat që vinin i bashkonindituritë dhe riemërtonin e ricilësonin, ashtu si u duhej.Dituria ishte që prej fillimit, por njeriu emërtonte ngaarsyeja e tij.

Ishin njerëzit e Perëndisë, profetët dhe dëshmitarët, qëemrin e Perëndisë e bënë të njohur dhe të rinjohur ndërnjerëzit. Emri njeri për njeriun u dha nga Perëndia, që tëdallohej prej të tjerëve. Njeriu ka botë shpirtërore dhevetëdije, ndërgjegje, kujtesë, kuptim dhe mbikuptim.Njeriun Perëndia e krijoi në shëmbëllim të vetes, dhekështu njeriu mori diçka edhe nga emri i Zotit. Forca enjeriut dhe vlera qëndrojnë në adhurimin e Perëndisë. Përkëtë arsye, edhe emërtimi ka forcën e ndërdijes. Salomoninë Tempullin kushtuar Perëndisë, nuk la pa përkujtuaremrin dhe emërimin e Tempullit, si Lavd ngaMbindërgjegjja, edhe atë që në hyrje të adhurimit parapopullit. Ai e përkujtoi këtë duke thënë se kush ështënjeriu t’i ndërtojë shtëpi banimi Perëndisë, duke arsyetuaremërimin e Tempullit me emër të Perëndisë, për njerëzit,që ta dinin dhe ta adhuronin Perëndinë, e për të mos eharrua asnjë çast!

Njeriu pra e diti që prej fillimit Krijuesin e vet, ZotinPerëndi dhe Lavdinë e tij, me gjithë shmangiet që epërcollën kujtesën për Perëndinë e vërtetë, të gjallë dhe tëMadhërishëm në çdo gjë. Krijuesin, Mbajtësin,Mbrojtësin, Siguruesin, Shëruesin, Ushqyesin,Strehuesin, e shumë e shumë cilësi tjera pakufi tëPerëndisë, njeriu i njohu dhe i deshi më fort se prindërite tij. Njeriu i parë s’pati një prind, pasi Perëndia ishte Atii tij. Emri dhe emër-kuptimi ZOT, që në fillim thoshte:Prind i Shenjt dhe i Shumëfishtë!

Emri pra ka arsyen e vet në nevojën njerëzore përidentifikim dhe rend në bashkësi. Vetë Perëndia ka cilësitë emërtimit, si Dashuri e Shumëfishtë Prindërore. Nësedikush largohet nga prindërit edhe me të keq, fjala bienpër njëzet vjet e pastaj kthehet te ta, a thua do tënjoftohet me ta, që nga fillimi? A do t’u thotë prindërve,të njoftohemi së pari, të tregojnë emrat dhe identitetet? Ado t’u tregojë emrin e vet dhe a do t’i pyes për emrat etyre? Jo, sigurisht! Ai do të përulet me turp, e do të kërkojfalje me pendesë prej tyre. E po, kështu është edhe memëkatarin kur kthehet tek Perëndia ynë i Shenjtë. Jezusi ecilësoi Perëndinë me “Ati Im” dhe pastaj, “Ati i juaj”! Mekëtë lloj emërtimi dhe cilësimi Krishti na kthen nëDashurinë Burimore. Kuptimi i fjalës at është burim.

ma laKush

emrin?

Shkruan Fehmi HalimiBashkësia Ungjillore “Ringjallja”

A ka ndikuar feja islamenë asmimilimin e shqiptarëve në Turqi N

xitj

e

19

letr

a e

gja

llë

dhe asimilimiShqiptarët e Turqisë

i tyre

Shkruan Dr. Fatmir Selimi

Në Turqi jeton komuniteti i madh shqiptarësh deri në 10milion, sipas prejardhjes, e që njëkohësisht është më inumërti në botë. Këta janë të shpërngulur gjatë shekujve emë së tepërmi prej vitit 1878 pas përzënies prej Sanxhakuttë Nishit dhe djegies së 700 fshatrave, dhe vijoi gjatë viteve1912 pas shkatërrimit të Perandorisë Osmane. Fshatra tëtëra u shpërngulën edhe prej Kosovës, Maqedonisë dheÇamërisë e Selanikut. Shqiptarët e Sanxhakut të Nishit dhefshatrat e Çamërisë, Selanikut dhe Maqedonisë u vendosënnëpër fshatrat e Turqisë ku ishin të banuara me parë megrekë, armenë etj. Nëpër qytete u vendosën më tepërshqiptarët e shpërngulur prej qyteteve që më parë e kishinmësuar turqishten dhe ishin deklaruar si turq për shkak tëbesimit të tyre. Ata nëpër qytete u shpërndanë nëpër lagje tëndryshme dhe asimilimi i tyre ishte më i lehtë.

Disa prej shkaqeve kryesore të asimilimit të tyre janë:1. Deklarimi si turq në dokumentet e udhëtimit në zyrën

turke të lëshuara në Shkup (si lloj pasaporte - VESIKA).Kjo bëri zhbërjen e identitetit nacional.

2. Mungesa e kapaciteteve intelektuale. Kjo bëri humbjen egjuhës shqipe.

3. Pasoja e mos arsimimit edhe mungesa e organizimitnëpër shoqata kulturore dhe sportive (në tërë Turqinëjanë vetëm dy shoqata kulturore që kultivojnë folklorshqiptar edhe atë: Shoqata e Manastirit në StambollBajram Pasha dhe Shoqata e Zaferit në Bursa). Sashoqata kanë shqiptarët në Amerikë, Gjermani, Zvicëretj.

4. Shpërndarja e tyre nëpër tërë Turqinë në distanca prejqindra kilometrash si në rrethinën e Stambollit, Bursas,Izmirit, Adanës, Bafrës, Niksarit, Tokatit, Afionit,Adapazarit, Izmitit, Gaziantepit, Konjas Sivashit etj.

5. Mungesa e vendtakimeve javore si p.sh. kishat tearbëreshit, ose tek komuniteti i krishterë në Amerikë qënëpër mesha dhe tubime flisnin me njëri tjetrin gjuhënamëtare.

6. Mungesa e përkujdesjes institucionale të Kosovës dheShqipërisë.

Sot gjuha shqipe flitet mjaftueshëm vetëm nëpër fshatratshqiptare si në regjionin e Bafrës (Dyz Kyj, Karpusi Kyj) etj.Në kapiazi ky në regjionin e Niksarit, Qevretepe (Adana),Horos Kyj dhe Geren Kyj, Gyl Bashqe, Izmiri me rrethinëne Adapazarit etj. Për t’i ruajtur nga asimilimi i mëtejmënevojitet një lidhje horizontale mes shqiptarëve të Turqisë,aktivizimi i shoqatave kulturore si ajo “Kosova” në Bafër eformuar në vitin 2006 (d.m.th. pas 100 viteve). Organizimii një kongresi shqiptar në Turqi si dhe përkujdesja dhefurnizimi i tyre me abetare, flamuj, material propagandistiksi dhe vizita më e shpeshtë e televizioneve tona si p.sh. eRTK-së. Përcaktimi që ata shqiptarë në Turqi të deklarohendhe të pranohen nga shteti se janë shqiptarë, dhe me tëdrejtën që të besojnë lirshëm atë çka dëshirojnë. Vlen tëceket edhe emetimi i abetares përmes televizionit tëKosovës që kishte për t’i shërbyer edhe diasporës shqiptarenë Gjermani, Australi, Amerikë, Itali, Zvicër, Suedi,Norvegji etj.

Shqiptarët e Turqisë

letr

a e

gja

llëIn

spir

im

20

ANKESË APOMIRËNJOHJE

Me shkas

Si duhet të sillet njeriu: duke u ankuar apo dukei qenë mirënjohës Krijuesit tonë?

Jam e bindur se gjithë ata që do ta lexojnë këtë pyetjeinstinktivisht do të përgjigjen se duhet të jemimirënjohës, dhe mirë thoni, sepse ashtu duhet tëjetë.Por sa e praktikojmë ne në jetë këtë që e themi, tëjemi mirënjohës?Kur ne jemi në një situatë apo në një periudhë tëvështirë të jetës gjithmonë i drejtohemi Zotit, në njëmënyrë duke iu ankuar për gjendjen në të cilënndodhemi apo duke i kërkuar zgjidhje për probleminqë ne mendojmë se na ka ngulfatur.

Po e bëj një pyetje: a je ndalur ndonjëherë për tëmenduar pse ende marr frymë; pse kam lindur ishëndoshë; pse kam energji për jetë; pse kam dëshirëpër jetë; pse i kam fëmijët e shëndetshëm; pse e kambukën e mjaftueshme; ujin e mjaftueshëm; punën???etj.

Mendoni se ne i meritojmë t’i kemi këto bekime nëjetë, dhe se janë dhënë ashtu kot? Unë nuk mendojse e meritoj, por thjesht i pranoj nga hiri dhedashuria e Perëndisë, dhe se rri syçelë me anë tëfalënderimit. Çfarë bekime të mira e të bollshmejanë për ne njerëzit. E neve na zërë paniku përproblemet e ndryshme ditore dhe shpesh të gjithakëto bekime i lëmë anash, i strukim diku sikur tëmos kenë vlerë fare. Ne lejojmë që një problem ivogël t’i mbulojë bekimet e mëdha që na i dha Zoti.

Të dashur lexues, a mund të pushojmë së ankuaripër problemet tona ditore dhe t’i jemi mirënjohësAtij që e ka të ardhmen tonë në duar e tij. Ati ynëqiellor në fjalën e tij na porositë që të jemi të kënaqurme atë që e kemi dhe se Ai do t’i shumëzojëshumëfish bekimet e tij por nëse ne do vazhdojmëme ankesat tona të shumta atëherë Perëndia do t’imarr nga ne ato bekime që na i ka dhënë dhe do t’iajep atij të cilit do të jetë mirënjohës ndaj Tij.

E tash, çka do të mendosh: a dëshiron që Perëndiat’i shumëzojë bekimet ty apo dëshiron që t’i marrëdhe që t’i shpërndajë ato?

Shkruan Belkize CakolliBesëlidhja

Insp

irim

21

letr

a e

gja

llë

Hiri dhe Paqja u shumoftë për ju në njohjene Perëndisë dhe Jezus Krishtit, Zotit tonë’

Për të jetuar jetë fitimtare në Krishtin, patjetër duhettë kem njohje të përcjellë me zbulim të Fjalës sëPerëndisë. Bibla shumë qartë e shpjegon se ështënjohja e fjalës së Zotit që na shtynë gjatë jetës sonë.Fjalët e urta 11:9 “Të drejtët çlirohen për shkak tënjohjes së tyre” Pra, ky varg nuk thotë se të drejtitdo të çlirohen nga shtypja, nga problemet, por senjohja do t’u mundësojë të marrin trashëgimin etyre.

Bibla thotë 2Pjt. 1:3 “Duke qenë se Fuqia e TijHyjnore na dhuroi të gjitha gjërat që i takojnë jetësdhe perëndishmërisë, me anë të njohjes së Atij qëna thirri me lavdinë dhe virtytin e vetë...” A mundtë shihni se Perëndia ju ka dhënë absolutishtgjithçka, që iu nevojitet për të çuar jetë tësuksesshme dhe të pasur. Por pastaj thuhet për t’iadalë mban duhet të ecim në njohurinë e Perëndisë.

Kjo e ka kuptimin se e vetmja gjë që na ndanë nga

jeta e mirë është njohja. E shihni Perëndia ju kadhënë aq shumë në Krishtin, dhe nuk mund tëkënaqeni nëse nuk e dini se çfarë trashëgojmë ngaAi.

Zoti thotë: “Populli im shkatërrohet, në mungesë tënjohurisë” Hosea 4:4. Me fjalë të tjera, jeta e tyre,vuajtja që i ka thyer nuk është për shkak të mungesëssë lutjes ose fuqisë, por sepse u mungon njohja. Kjolloj njohje nuk është mendore, por është e thellë,shpirtërore, e që vjen nga Fjala e Tij. Kufizimet që ikeni në jetë janë sepse ti nuk ke njohje. Mbaj nëmend Njohuria e Fjalës së Zotit është çelësi që tëbën të lëvizësh nga gjendja në të cilën je në sukses,përparim dhe pasuri!

Lutje:I dashuri At, lutem që unë të mbushem me njohjene fjalës sate, me urtësi dhe të kuptuar shpirtëror.Lutem që vazhdimisht të më japësh Frymën eUrtisë, dhe të Zbulesës, dhe të Kuptuarit, në emër tëJezusit. Amen.

Marr nga “Rapsody of Realiteies”, të autorëve Chis dheAnita Oyakhilome

Përgatiti Qefsere Nishevci

Me anë të njohjes së Fjalës së Zotit do të ndryshojë jeta e jote

NJOHJA ËSHTË ÇELËSI

Një nga ngjarjet më të shënuara të kulturësshqiptare është Kongresi i Manastirit, injohur ndryshe edhe Kongresi i Alfabetit.

Historikisht ishin bërë shumë përpjekje që më në fundtë gjithë shqiptarët të përdornin një alfabet të vetëm.Pa e mënjanuar asnjërin veprimtar të kësaj çështjejekuptohet se meritat u takojnë më shumë atyre që ekurorëzuan këtë identitet kombëtar: jo shkronja arabe,jo turke dhe jo greke, por shkronja shqipe (latine -evropiane). E kush ishin më meritorët?! Historiashqiptare nuk i përmend në nivelin e gjenezës, ideve,kreacionit dhe përgjegjësive të atyre patriotëveshqiptar që po e bënin alfabetin shqip.

Më meritorët e Kongresit të Manastirit janë ata që ngaM. Grameno i quan “foleja kombëtare”. Kjo fole ikishte njerëzit e saj që ishin themelues dhe drejtues tëkëtyre institucioneve: Kisha Ungjillore Korçë, më1891; Shkolla e të Dielës, më 1891- në kuadër të kishë;Shkolla e Vajzave, më 1891- shkollë laike që udhëhiqejsë pari nga Sevastia; Vëllazëria Ungjillore e Shqipërisë,më 1892 – shoqëri ungjillore dhe letrare; Letra eVëllazërisë, më 1892 - gazetë; Ylli i Mëngjesit –shoqatë e grave. Selia e këtyre organeve ishte Korça,

dhe në krye të kësaj foleje gjendej fillimisht GjerasimQiriazi, pastaj Gjergj Qiriazi, dhe Parashqevi Qiriazi.

Kulturën shqiptare nuk e shoh të parcializuar e aq më pakqë vlerat e saj kombëtare të përfetarizohen. Me këtë duatë them që nuk është fjala të shihet se çfarë bënë disaburra e gra që ishin të krishterë protestantë shqiptarë, porqë në kulturën tonë të theksohet se cila ka qenë vlerashoqërore dhe kombëtare e Kishës Protestante UngjilloreShqiptare. Gjatë kohës së Rilindjes Kombëtare ishin dyqendra protestante shqiptare: Korça dhe Manastiri.Ishin pikërisht protestantët shqiptarë që dolën sheshas nëKorçë në vitin 1891, edhe pse prania e tyre ishte shfaqurnë Manastir prej vitit 1887. Ata guxuan të predikojnë, tëluten dhe të këndojnë shqip. Guxuan të hapin shkolla nëshqip. Guxuan të shkruanin dhe të botonin shqip.Guxuan të hapin kishë shqip. Kështu u ofrua fryma dhegjaku i atyre intelektualëve shqiptarë për ta bërë alfabetinshqip.

Kongresi nuk do ta kishte kurrë suksesin e tij pa ndihmëne klubit “Bashkimi” të Manastirit i cili u drejtua përshumë kohë nga Gjergj Qiriazi si nënkryetar. Komisionii Punës së Alfabetit punimet i bëri pikërisht në shtëpinëe Gjergjit. Gjergji ishte nënkryetar i Kongresit dhe anëtari Komisionit. Ai ishte përfaqësues i Shoqërisë BiblikeBritanike. Të tjerë protestantë që ishin të përfshirë nëudhëheqjen e Alfabetit ishin Grigor Cilka, nënkryetar iKomisionit; Parashqevi Qiriazi, sekretare e Komisionit tëABC-së; Kristo Dako, pjesëmarrës; Fineas Kenedi,vëzhguese (e vetmja amerikane që mori pjesë nëKongres); Fillomena Bonati, vëzhguese etj. Kongresi ipati 150 delegatë, kurse mbi 35 delegatë ishin protestantë,prandaj thuhet në raportin zyrtar të Kongresit se morënpjesë shqiptarë myslimanë, katolikë, ortodoksë dheprotestantë.

Kongresi kishte vendosur që ta hapte shtypshkronjën evet dhe Gjergj Qiriazi u caktua drejtor i saj. Kjo ishteshtypshkronja e parë shqiptare, dhe u bë shumë e njohurkudo ndër shqiptarët, por pastaj turqit e mbyllën.Kishat protestante, sidomos ato në EvropënPerëndimore kishin mision në hapjen e shkollave dhebotimin e librave, dhe këto misione po realizoheshin paka shumë edhe në Shqipëri duke u hapur fillimisht dyshkolla në Korçë, pastaj bërja e ABC-esë shqipe, dhe sëfundi filloi punën shtypshkronja. Kështu “folejakombëtare” historikisht e lindi (e çeli) Kongresin eAlfabetit.

Për kontributin e madh kombëtar që kishte dhënë “folejakombëtare”, me rastin e 40-vjetorit të veprimtarisë, më 2korrik 1931, në Kamëz, Mbreti Zog si dhe NënaMbretëreshë e dekoruan me çmim të lartë. Kjo folekombëtare gjatë kësaj kohe zyrtarisht quhej “InstitutiQiriazi” (Instituti Kyrias).

F. Cakolli

e Kongresit të ManastiritHISTORI E PANJOHUR

Roli kombëtar i kishës protestantenë bërjen e Alfabetit shqip

Foleja Kombëtarele

tra

e g

jallë

22

Kult

uro

re

Lite

ratu

ra

“Si të çlirohemi prej hidhërimit?”, si një temë e paraqiturnë këtë botim është një sintezë. Ky libër ndahet në pesëkapituj, dhe është shkruar nga tre autorë të ndryshëm,dhe me profesion njëri është teolog, psikiatër dhe tjetripastor. Sa shumë kemi nevojë për ta lexuar dhe për tazbatuar në jetë këtë libër. Me miliona tragjedi njerëzorefillojnë pikërisht nga plagët e hidhërimit, zemërimit dheinatit, andaj ky libër mundohet që t’i sanojë këto kobenga jeta e njeriut. Për më shumë njëri nga autorët thotëse hidhërimi kalb shpirtin dhe trupin tonë; dhe tjetrithotë se hidhërimi i mbajtur në zemrën tonë fillonulcerën. Dhe sigurisht se ne kemi dëgjuar që të kenëvdekur sa e sa njerëz nga ulcera. Prandaj po them se kyështë një libër shumë praktik, sigurisht më praktik secilido botim tjetër, dhe do të jetë i pavlefshëm vetëm përata që nuk janë hidhëruar kurrë në jetën e tyre.

Hidhërimi shpjegohet edhe me këto fjalë sinonime:zemërimi, inati, helmimi, vreri, zymtia, brengosja, mëria,plagosja, sfilitja, hidhësia, leqendisja, sekëlldia, pikëtimi,lunga, qederosja, sëndisja etj. Hidhërimi ka fuqigrumbullimi të shtypjeve të gjërave dhe të shprehive tëtjera të liga. Hidhërimi ta merr kontrollin tënd. Hidhërimipreokupon mendjen tënde që ta kujtojë njeriun që kalëshuar hidhësi ndaj teje, andaj ti gjithmonë do të

merresh duke përkujtuar detajet e ngjarjeve të këqija.Pra do të ndalesh duke menduar vetëm për situatat erënda. Prej kësaj fillon mjerimi i gjendjes sonëshpirtërore dhe mentale, prandaj na duhet që tëçlirohemi prej hidhërimit. Ky libër shumë i shkurtër nae thotë këtë se si duhet. Dhe sigurisht se çelësin e dimëtë gjithë – falja. Ndërsa përgjigja këtu është se si duhetfalur në mënyrë që të jesh i çliruar plotësisht ngazemërimi.

Ky libër është botuar disa herë në Shqipëri dheKosovë, ndërsa përfundimisht Albanian EvangelicalMission nga Anglia i dha të drejtën e botimit dhe tëribotimit në gjuhën shqipe për Kosovë ShtëpisëBotuese “Tenda” në vitin 2001. Ky është botimi ipestë me radhë dhe janë bërë disa përmirësime ngabotimi i fundit.

Në këtë libër janë cituar shumë pasazhe të Biblës,andaj lexues i nderuar, do të ishte mirë që krahas këtijlibri të siguroni edhe Biblën, pasi që ju do të keni mëshumë njohuri lidhur me kontekstin e citimit të këtyrevargjeve biblike, si dhe në mënyrë që ju të frymëzohenithellësisht edhe më tej në këtë temë shpirtërore: si tëçlirohem prej hidhërimit! TENDA

- Titulli: Si të çlirohemi prej hidhërimit- Autori: Grup autorësh- Faqe: 74- Formati: 12 x 19 cm.- Botues: Shtëpia Botuese TENDA- Viti dhe vendi i botimit: 2007, Prishtinë- Tirazhi: 2500 kopje- Lloji i librit: Psikologji krishtere

Ju preferojmë librin

Me shkas

Ju preferojmë librin

23

letr

a e

gja

llë

letr

a e

gja

llëM

e sh

kas

24

Na falni

E vërteta flet kështu lidhur me shpifjet që po i bënpeshkopi serb Artemije kundër popullit shqiptar dhekundër pavarësisë së Kosovës:- Se shqiptarët e pranuan Ungjillin e Krishtit, nga

Apostulli-Shën Pali, në vitin 57 të e.r., në kohën kurpopulli serb, jo vetëm se ishte pagan, por ishte tejKarpateve.

- Se pranimi i Ungjillit të Krishtit në tërë hapësirën ebanuar me shqiptar u përfundua, në gjysmën e dytëshekullit të VI-të. Pra, para se serbo-sllavët e parë, tëkalonin lumin Danub, në veriun e GadishullinBallkanik;

- Se nga një shqiptar i Dardanisë (Kosova e sotme), imirënjohuri Shën Niketa, është kompozuar Lutjakryesore e krishterimit perëndimor “Te DeumLaudamus” (“Ty Zot të lavdërojmë”), e cila prejçerekut të parë të shekullit të gjashtë e deri sa të ketëjetë mbi tokë, do të konsiderohet si njëra prej vleravekryesore e të krishterëve. Këtë të vërtetë e bëjnë tëpakontestueshme burime shumë serioze tëarkeomuzikologjisë, si ato nga Selia e Shenjtë,Raguza, Franca, Britania etj.;

- Se përkthimin e parë të Biblës, nga hebraishtja nëgjuhën latine, e ka bërë po një ilir shqiptar, imirënjohuri Shën Gjeri (Jeronimi), në vitin 405;

- Se Kodikët shqiptarë janë një përmendore e kulturësdhe e qytetërimit. Ata dëshmojnë edhe për hapësirënbibliko-ekumenike të truallit etnik shqiptar. Me këtërast mjafton të cekët “Kodiku i Purpurt i Beratit”, injohur në botën perëndimore si “Memoire duMonde” (Kujtesa e Botës), tani nën përkujdesjen eUNESCO-s;

- Se serbo-sllavët, jo vetëm se e gjetën krishterimin nëKosovë, por edhe shumicën e kishave dhemanastireve katolike e ortodokse të shqiptarëve, iserbizuan pas invadimeve të tyre okupuese.

Dokumentet historike dëftojnë, se pas pushtimit tëKosovës (Dardanisë së atëhershme) nga ushtria eDinastisë së Nemanjiqve, në gjysmën e dytë të shekullitXIII-të, për qëllime të shpërnguljes të PatrikanësOrtodokse Serbijane nga Rasha (serb. Rashka) nëKosovë, synohej që më parë të bëhej serbizimi i kishavedhe i manastireve shqiptare. Siç edhe dihet, duke uushtrua terrori më barbar, si ndaj klerit dhebesimtarëve të krishterë vendorë, u serbizuan Manastirii Deçanit, kisha e Graçanicës, e Banjskës, Pejës dhekështu me radhë. Kështu që Peja në gjysmën e shekullitXIII-të u shndërrua në qendrën e Kishës OrtodokseSerbijane, e njohur edhe sot si Patrikana e Pejës. Mekëtë rast mjafton të veçohet vetëm një fakt: Manastiri iDeçanit, së pari, nuk e ka arkitekturën e stilit ortodoks,dhe së dyti vërehet qartë mbyllja e portës së tij tëmëparme, pas serbizimit të tij, ngase ishte e drejtuarnga lindja, për t’u hapur hyrja e re e drejtuar ngaperëndimi. Është e ditur, se objektet e kultit tëkrishterimit katolik, hyrjen e kanë nga lindja, ndërsalutjet bëhen në drejtim të perëndimit (Vatikanit). Ekundërta qëndron me kishat ortodokse, ato hyrjen ekanë nga perëndimi, ndërsa lutjet bëhen në drejtim tëlindjes (Peshkopata e Konstadinopojës / Stambollit);

- Se ushtria pushtuese serbijane, përveç se i serbizojëobjektet fetare të shqiptarëve të krishterë, ajo mendihmën e dhunës të shfrenuar dhe barbare, arriti tëasimilojë një numër jo të vogël të shqiptarëve tëDardanisë dhe Zetës (Malit të Zi);

- Se është e vërtetë historike se konvertimi masovik ishqiptarëve (i shumicës dhunshëm), në fenë myslimanendodhi pas pushtimit përfundimtar të Trojeveshqiptare nga Perandoria Osmane, dhe pas vdekjes sëKryetrimit Legjendar - Princit shqiptar GjergjKastriotit - Skënderbeut, i njohur edhe me nofkënAtleti i Krishtit.

Është e mirë e ditur, se në kuadër të popullit shqiptar tëKosovës, veprojnë dy konfesione fetare, ai katolik dhe aimysliman. Por, përkundër faktit se shumica e shqiptarëvetë Kosovës i përkasin besimit mysliman, afro 80%, përndryshim nga Kisha Ortodokse serbijane e cila nxiti dhembështeti, jo vetëm terrorin e solldateskës serbo-çetnike,deri në përmasat e gjenocidit ndaj kroatëve të krishterëkatolikë, por edhe në ditët e sotme është duke ushtruardhunë edhe kundër Kishës Ortodokse malaziase dhemaqedonase. Për shqiptarët e besimit mysliman nuk dihetasnjë rast, që të kenë organizuar edhe një fushatë tëvetme kundër vëllezërve të tyre të krishterë! Por,përkundrazi, shqiptarët e myslimanizuar, krah për krahme vëllezërit e tyre të krishterë, e luftuan pa mëshirëpushtuesin osman, deri sa e dëbuan nga Trualli i tyre.Kështu, vepruan dhe do të veprojnë edhe në raport metë gjithë pushtuesit e Atëmëmëdheut të tyre.

Shënim i redaksisë: Ky është vetëm një seperat i një shkrimi shumë mëtë gjatë i z. Sejdi Veselit i botuar nëpër disa mediume elektronike.

të krishterëShqiptarët ishin

dhe gjithmonënë trojet e tyre

Shkruan Sejdi Veseli

Das

hu

ria

25

letr

a e

gja

llë

Edhe sikur të flisja gjuhët e njerëzve dhe tëengjëjve, por të mos kisha dashuri, atëherë do të isha

vetëm një bronz që kumbon ose në një dajre qëtingëllon.

Po të kisha dhunti për profeci dhe t’i dija të gjithamisteret dhe gjithë diturinë dhe po të kisha besim

të madh sa të lëvizja malet, por të mos kishadashuri, atëherë do të isha një hiç.

Edhe po t’ua ndaja të gjitha pasuritë e mia tëvarfërve dhe po ta jepja trupin tim që të digjej, por

të mos kisha dashuri, nuk do të më vlente asgjë.Dashuria është e durueshme, dashuria është plot

mirësi. Ajo nuk njeh smirë; dashuria nuk mburret,nuk krekoset,

nuk sillet në mënyrë të pahijshme, nuk kërkondobinë e vet, nuk zemërohet, nuk e mendon të

keqen që i kanë bërë,nuk gëzohet me padrejtësinë, por gëzohet me të

vërtetën;ajo duron gjithçka, beson gjithçka, shpreson

gjithçka, këmbëngul në gjithçka.Dashuria nuk ligështohet kurrë

Tani për tani mbeten këto të tria: besimi, shpresadhe dashuria; por më e madhja prej tyre është

dashuria (1Kor.13:1-7,14)

Dashuria është...E ngadaltë në dyshim – e shpejtë në besim,

E ngadaltë në dënim – e shpejtë në shfajësim,E ngadaltë në shkelje – e shpejtë në mbrojtje,E ngadaltë në braktisje – e shpejtë në strehim,E ngadaltë në kritikë – e shpejtë në përmbajtje,E ngadaltë në përçmim – e shpejtë në vlerësim,

E ngadaltë në kërkesë – e shpejtë në dhënie,E ngadaltë në ngacmim – e shpejtë në ndihmë,

E ngadaltë në zemërim – e shpejtë në falje!

Judaizmi është religjioni më i vjetër i organizuar (libra,profetë, ritiale, ligje, priftërinj, tempull, fis fetar). Judaizmii ka rrënjtë tek patriarku Abraham, i cili ka jetuar rreth2200 vjet para Krishtit. Të gjithë hebrenjtë janë pasardhëstë Abrahamit, kurse Mojsiu është i pari i cili ka filluar tëshkruajë Torën, libër i shenjtë për judenjtë diku 1600 vjetpara Krishtit. Shumë burime e paraqesin Torën si fillimine judaizmit. Prej judaizmit ka dalë krishterimi. Judaizmipraktikohet në Izrael dhe te hebrenjtë kudo që gjenden.Libri më i njohur i judaizmit quhet TORA., dhe numri ityre shkon deri në 15 milionë hebrenj, kurse prej tyrevetëm në Amerikë janë mbi 7 milionë.

Hinduizmi konsiderohet njëri ndër religjionet më tëvjetra që vazhdon edhe sot të praktikohet. Ky religjion ilashtë është krijuar atëherë arianët kanë migruar në IndinëVeriore dhe që kur traditën e tyre filluan ta shkruajnë.Teksti që u krijua u quajt VEDAT, dhe është shkruar dikurreth vitit 1500 para Krishtit, dhe ka pasur nj ndikim tëmadh kulturor prej atëherë e deri sot. Në botë janë mbi820 milionë hinduesit, ose 14% e njerëzve në botë.

Zoroastrianizmi konsiderohet si religjioni më i vjetërprofetik në botë. Ky religjion është formuar prej njëpersoni. Nuk dihet saktësisht se kur Zaratustra ka jetuarsaktësisht, por besohet sipas shumicës së dijetarëve se aika jetuar diku 6 shekuj para Krishtit, por ka edhe të tillë qëthonë se ai vjen prej shekullit 14 para Krishtit.

Gjainizmi djepin e ka në Indi. Zoti i parë i shenjtë igjainizmit quhej Tirtankara, i cili jetoi në shekullin e 8 paraKrishtit. Njëri ndër zotët e fundit ishte Mahaviri, i cili jetoi5 shekuj para Krishtit, dhe ishte figurë kyçe në përhapjene këtij religjioni.

Budizmi po ashtu ka lindur në Indi. Mësimet filozofike tëSidharta Gautama, i njohur si Buda, janë shpërndarë nëAzi pas vdekjes së tij në vitin 483 para Krishtit. Libri i tyrequhet TIPITAKA.

Krishterimi është religjioni më dominues sot në botë.Pasuesit e tij janë afërsisht rreth 2 miliardë njerëz, ose 33%e njerëzve në botë. Ky religjion ka filluar me mësimetUNGJILLI të Jezus Krishtit diku rreth vitit 30 pas lindjessë tij. Libri të krishterëve quhet BIBLA..

Islamizmi ka filluar me zbulesën e Muhamedit në Arabi,në vitin 610 pas Krishtit, dhe libri i këtij religjioni quhetKURAN. Në botë sot janë mbi një miliardë e 200 milionëmyslimanë, ose 22% e njerëzve në botë.

të organizuara në botë?është

dashuriamë të vjetra

Cilat janë RELIGJIONET

...

Çka është dashuria

letr

a e

gja

llë

26

Org

aniz

im

akademike duke filluar nga dita e parë e hyrjes së tyre nëuniversitet. Për disa vite IJR ka ofruar seminare dhetrajnime profesionale për studentët. Aktivitete të tjera nëkuadrin e universitetit përfshijnë vizita nga profesorë tëndryshëm amerikanë dhe leksione e biseda në universitetme profesorë dhe studentë. Në fushën shoqërore IJRorganizon takime të përjavshme, konferenca dhe kamperinore apo aktivitete të ndryshme sportive dhe kulturoreqë gjallërojnë jetën studentore në një mënyrë tëshëndetshme. Por duke u nisur nga rëndësia dhe urgjencae çështjes, së pari IJR ndihmon studentët për të formuarnjë botëkuptim të plotë mbi botën dhe jetën dukepërfshirë këtu realitetin e një Krijuesi të universit. IJRështë përkushtuar për të ndihmuar studentët të zbulojnënë morinë e alternativave që hidhen para tyre se cili ështëPerëndia dhe si mund ta njohin Atë personalisht; si tëpërjetojnë jetën e mrekullueshme për të cilën Ai na kakrijuar.

Sot IJR-ja është i pranishëm në mbi 200 vende të botësdhe dhjetëra mijëra studentë janë përfshirë në të.Gjithashtu IJR ndërkombëtar ka edhe degë që shërbejnënë mbi 50 fusha të ndryshme, duke përfshirë shërbesënme intelektualë dhe akademikë, me politikanë dheqeveritarë, me familjet dhe nxënësit e shkollave tëmesme, me filmin “JEZUS” që prek të gjitha moshat dhekategoritë e njerëzve, me të burgosurit dhe shumë tëtjera.

Fillimet e IJR-së në Shqipëri i takojnë vitit 1991 medublimin në gjuhën shqipe të filmit “JEZUS” (filmi i parëi dubluar në gjuhën shqipe në Shqipëri). Premiera u bë nëPallatin e Kongreseve, në praninë e 2500 shikuesve. Nëvitin 1992, filloi një lëvizje me studentët e Tiranës. Mëvonë, në vitin 1995, IJR ngriti degë në Shkodër, Vlore eKorçë.

Gjatë dhe pas eksodit të shqiptarëve nga Kosova për nëShqipëri, IJR ofroi gjithë ndihmën e saj në pritjen,akomodimin dhe pastaj kthimin përsëri në Kosovë. Pasluftës IJR u përfshi në rindërtimin e shtëpive tëshkatërruara nga bombardimet serbe.

Në vjeshtë të vitit 1999, IJR filloi një lëvizje me studentëte Prishtinës. Në vitin 2003 IJR hapi shërbesën me filmin“JEZUS”.

IJR mbetet i përkushtuar ndaj studentëve në veçanti dukei ndihmuar ata në përmbushjen e etjes për jetënkuptimplotë sipas të vërtetës. Vetëm Jezus Krishti kathënë: “Unë jam rruga, e vërteta dhe jeta”, prandaj juftojmë të shqyrtoni Atë më së pari ndërsa synoni tëndërtoni jetën tuaj në themelin e duhur.

Instituti “Jeta e Re” lindi nga një reflektim i nevojavetë studentëve. Ndërsa Bill Bright vizitonteUniversitetin e Californise në Los Angelos (UCLA) panevojën e studentëve për një jetë shpirtërore dheshoqërore të gjallë. Për të përmbushur këtë nevojë aiplanifikoi të ndërtonte një lëvizje studentore. Kështunë vitin 1951 lind Instituti “Jeta e Re”. Instituti “Jeta eRe” është një lëvizje ndërkombëtare e krishterë.

Vizioni i IJR-së është të ndihmojë studentët nëdimensionet e ndryshme të jetës, si ai akademik,shoqëror dhe sidomos shpirtëror. Për këtë arsye IJRgjendet pranë studentëve në sfidat e ndryshme

xxxxxx

Jeta e reInstituti

Shkruan: Altin ZefiInstituti “Jeta e Re”

komentimin kuranor të sures 55:72 “që profeti Muhamedështë dëgjuar duke thënë se shpërblimi më i vogël për banorët exhehenetit do të jetë një vendbanim me 80 000 shërbëtorë dhe 72gra, mbi të cilin gjendet një kube e dekoruar me xhevahirë,diamantë e rubinë, e gjerë sa distanca nga Al-Xhabia (Damask)deri në Sana (Jemen)”. (citati i përkthyer nga anglishtja - TheGuardian). Për më tepër hadithet e Buhariutkonsiderohen të vërteta (Hadithe sahih) dhe përderisajanë burim i shumë informacioneve të pranuara nga botaislamike, përse të mos shërbejnë edhe në këtë rast.

Në suret 13:35; 3:198; 3:136, 47:15. 44:51-55 hasenreferencat ndaj burimeve të bollshme të ujit në parajsë,dhe atë me siguri se, si rezultat i mungesës së ujit tëpijshëm në shkretëtirat e Arabisë, burimet e pashtershmetë ujit janë konsideruar një komoditet dhe luks. Mëhabitës është fakti që vera e ndaluar për konsumim nëkëtë botë do të qarkullojë në lumenj atje (Sura 47:15). Kjodo të jetë një verë kualitative jo intoksikuese që nuk do tësjell dhembje koke e as dehje (Sura 56:19). Kuptohet qëedhe vera për banorët e shkretëtirës nuk është veçse njëkomoditet i çmuar, sepse në të tilla vende rrallë mund tëhasen vreshtat e kopshtet. Normalisht që me gjithëvirgjëreshat dhe gratë bardhoshe në numër tëkonsiderueshëm, me burime uji dhe lumenj vere, dukemos harruar edhe hijet nga pemët e mëdha, të gjitha këtobegati nuk do të mjaftonin në një stomak të zbrazur.Prandaj, aty janë frutat në dispozicion nga më tëndryshmet dhe mish shpezësh, cilin ta duan besimtarët(S.56:19-20). Janë për t’u përmendur edhe stolitë që do iveshin besimtarët atje si rrathët e artë e me xhevahire,byzylykët e argjendtë, petkat e tyre të mëndafshta (S.22:23), kolltukët e mbështetëset e gjelbra dhe shtrojat ebukura (S.55:76), zotërim (pronë, pasuri) të madh (S.76.20). Përshkrime këto fizike dhe materialiste të njëpasurie që u ofrohet merituesve të parajsës.

Dhe me gjithë referencat e mëparshme kuranore dhe ngahadithet po ashtu, nuk mund të mos përfundohet qëparajsa në kontekstin islamik duket si një përmbushje edëshirave tokësore, e egove, e kënaqësive sensuale dhe eepsheve të tjera. Duket se parajsa e tillë është një motiv ifuqishëm i nxitjeve ekstremiste dhe të terrorizmit nëpërgjithësi. Për të dokumentuar këtë si përfundim, ja njëthënie e një aktivisti të Hamasit, Muhammed AbuVardeh, i cili rekrutonte njerëz për bombardimetvetëvrasëse në Izrael, dhënë kanalit televiziv amerikanCBS në vitin 2001: “Unë i përshkruaja atij se si Perëndia do tëkompensonte (dëmshpërblente) një martir për sakrifikimin e jetës sëtij. Nëse bëhesh martir, Perëndia do t’i japë 70 virgjëresha, 70 gradhe lumturi të përjetshme...” (The Guardian, gusht 2001).

Nd

ërku

ltu

rore

27

letr

a e

gja

llë

Doktrinë islame

Parajsa edhe pse koncept i pranueshëm në Bibël dheKuran, përshkrimi i saj në këto dy libra dallon dukshëm.Përderisa Bibla thekson aspektin shpirtëror të këtijrealiteti hyjnor si një vendbanim i përjetshëm dhe ipërbashkët i Perëndisë me të zgjedhurit e tij, ku Perëndiaadhurohet, lavdërohet dhe përjetohet drejtpërsëdrejti,kurse koncepti kuranor është diametralisht i kundërt.Është pothuajse e pamundur të hasësh me vargjetkuranore që përshkruajnë parajsën dhe të mos kuptoshqë parajsa është një vend i përmbushjeve fizike dhesensuale (ndër gjërat kryesore që përmenden si shpërblimpër devotshmërinë e besimtarëve janë virgjëreshat, djemtë ri, uji, vera, frutat e çdo lloji etj.)

Parajsa islamike përshkruhet në detaje sensuale në Kurandhe Hadithe. Sura 56:12-39: “Ata pra, janë më të afruarit…janë në shtretër të qëndisur me ar, të mbështetur në to përballë njëri-tjetrit. Atyre u shërbejnë djelmosha të gjithmonshëm, me gastare,me ibrikë dhe me gota të mbushura plot prej burimit, prej së cilëspije (verë) as nuk u dhemb koka as nuk dehen. Edhe pemë sipasdëshirës së tyre, edhe mish shpezësh, cilin ta duan. Dhe hyri (gra)symëdha, si të ishin inxhi të ruajtura, shpërblim për atë që atapunuan… “ Sura 78:31-34: “S’ka dyshime se të devotshmitkanë fitime të mëdha, kopshte e vreshta rrushi, edhe vasha të njëmoshe, edhe gota të mbushura plot verë”. Në suren 55:54-56thuhet që aty janë gratë që nuk i ka prekur kush para tyre,as njerëz as xhin.

Përderisa është e vërtetë që Kurani nuk specifikonnumrin e të virgjërave që një person do t’i posedoj nëparajsë, Hadithet janë më konkrete në këtë aspekt. Numrii tyre ndryshon nga 2 deri në 72 për një mashkull,varësisht nga devotshmëria (Buhariu 4:54: 476; 6:60:402dhe Al Tirmidhi 2562). Transmetohet nga Al –Tirmidhiu, e më vonë edhe nga Ibn Kathiri në

në kontekstin islamikParajsa

Shkruan: Hilki Berisha

letr

a e

gja

llëA

rgët

im

28

JonaNjë vajzë e vogël po fliste me mësuesen për balenat.Mësuesja thoshte se fizikisht është e pamundur qëbalena ta gëlltisë një njeri, edhe pse ajo është gjitar imadh, por se e ka fytin të ngushtë.Vajza këmbëngulte se Jonën e kishte gëlltitur një balenë,kurse mësuesja e kundërshtonte.Atëherë vajza i tha mësueses se kur të shkoj në parajsëdo e pyes Jonën.Mësuesja e pyeti vajzën: Por çka nëse Jona ka shkuar nëferr?Vajza u përgjigj: Atëherë do ta pyesësh ti.

ParatëPastori dha një informatë nga foltorja: njerëz kam njëlajm të mirë dhe një të keq. Lajmi i mirë është se i kemiparatë për ta ndërtuar objektin e kishës”.Të gjithë në sallë u ndien të liruar.Pastori vazhdoi: E lajmi i keq është ato para janë endenë kuletat e juaja.

Miku ynëNjë pastor i cili i zgjaste shume predikimet, shpalli njëtë diele në kishë se do të transferohej në një kishë tjetër,dhe se ishte dëshira e Zotit Jezus që ai te ikte atë javë.E tërë kisha u ngrit në këmbë dhe këndoi: Ç’mik naështë Jezus Krishti.

Vizita e pastoritNjë pastor vendos ta vizitojë një familje të shtunënpasdite. Ai troket në derë. I duket se e dëgjoi dikë ngabrenda por askush nuk e hapi derën. Ai e mori një letërdhe shkroi nga Zbulesa 3:20, ku thuhet: “Ja unë qëndrojte dera dhe trokas; nëse dikush e dëgjon zërin tim dhe ehap derën, unë do të hyj tek ai dhe do ha darkë me tëdhe ai me mua”.Të dielën një letër ishte në shportën e ofertave kushkruante nga Zanafilla 3:10: “Dëgjova zërin tënd nëkopsht, dhe pata frikë sepse isha lakuriq dhe u fsheha”.

Dhjetë rregullaPse shqiptarët s’mund të jenë terroristë?Why Albanians can’t be terrorists?

1. Ora 8:45 është shumë herët për ne të zgjohemi.1. 8:45 AM is too early for us to get up.

2. Ne çdoherë vonohemi; Do t’i kishim humb të gjithafluturimet.

2. We are always late; we would have missed all 4 flights.

3. Njerëzit e pashëm neve në aeroplan na hutojnë.3. Pretty people on the plane distract us.

4. Ne do të flisnim me të madhe dhe kishim me sjellvëmendje.

4. We would talk loudy and bring attention to ourselves.

5. Me bukë, djathë dhe raki në aeroplan ne do tëharronim pse jemi atje.

5. With bukë, djath, and raki on the plane, we wouldforget why we’re there.

6. Ne flasim me duart tona; prandaj kështu armët tonado të ishin ulur poshtë.

6. We talk with our hands; therefore we would have toput our weapons down.

7. Ne dëshirojmë që të gjithë të fluturojmë.7. We would all want to fly the plane.

8. Ne dëshirojmë të shtyhemi dhe do të fillonte rrahja nëaeroplan.

8. We would argue and start a fight in the plane.

9. Ne s’mund t’i mbajmë sekretet; ne do t’i kishimtreguar çdonjërit një javë para se ta kishim bërë.

9. We can’t keep a secret; we would have told everyonea week before doing it.

Dhe kryesorja ...... And the favorite ..........

10. Ne kishim me ngjit flamurin tonë në xhamat epërparmë të aeroplanit.

10. We would have put our country’s flag onthe windshield!

Humor Humor

Faqja e minuar

Arg

ëtim

29

letr

a e

gja

llë

Bill Gates: ferri dhe parajsa

Bill Gates vdes në një aksident rrugor. Dhe shkon drejt ete Perëndia. Perëndia i thotë: Bill, pasi që ti ke kontribuarshumë për njerëzimin, tash gati çdo shtëpi kakompjuter,dhe ke krijuar Windows 2000 e që është imrekullueshëm, kam vendos me të lejue me zgjedh kudo që të shkosh, në parajsë apo në ferr!Billi përgjigjet: faleminderit shumë, por unë nuk e didallimin mes tyre?!

Perëndia i thotë: Do të lejoj që t’i vizitosh te dy vendetdhe kjo do të të ndihmojë që të marrësh vendimin eduhur. Ku do te shkosh se pari? Billi tha: Le ta shohim si duket ferri së pari.

Kështu Billi shkoi te ferri. Atje ishte bukur, pastër, kishteplazhe me rërë dhe ujëra të pastra. Po ashtu atje kishtemijëra vajza të bukura që vraponin duke qeshur dhelozur. Dielli shkëlqente dhe temperatura ishte optimale.Billit i pëlqeu. “Kjo është shumë e mirë!” i tha Billi Perëndisë. “Nëse kyështë ferri, atëherë unë s’dua ta vizitojë fare parajsën!”.

“Si të duash Bill, por eja shihe edhe parajsën” thaPerëndia. Parajsa ishte një vend lart në re, atje kishteengjëj që loznin me harfa dhe këndonin. Ishte mirë porjo aq sa ferri. Billi u mendua për nja a dy minuta dhe morivendimin. “Hmm, dua të shkoj në ferr” i tha Perëndisë.“Në rregull,” tha Perëndia, “le te jetë siç dëshiron ti”.Kështu Billi hyri në ferr. Pas dy jave Perëndia vendosi tëshikonte si ishte Billi. Kur erdh Perëndia e gjeti Billin tëlidhur për një mur të një shpelle të errtë dhe plot mezjarre të mëdha. Ai po torturohej nga demonët e ferrit.

“Si je Bill?” pyeti Perëndia. Billi u përgjigj me një zë dëshpërues: “Është etmerrshme, kjo nuk është ajo çka prisja; s’mund të besojse çfarë ndodhi. Po ku mbeti ai vendi që e pash me det,ujë të pastër, ku mbetën ato vajzat e bukura që loznin?” Perëndia iu përgjigj: “Gjithë ajo ishte screen saver”.

Gruaja me operacionin plastik

Një grua me moshë mesatare fiton një sulm në zemërdhe e dërgojnë në spital. Gati sa nuk vdiq në sallën eoperacionit. Në atë kohë i paraqitet Zoti dhe i thotë se kame jetuar edhe 30 vjet.

Kështu që pasi që shërohet ajo vendos të qëndroj ende nëspital dhe të bënte operacion plastik të fytyrës. Tha mevete se nëse jetoj edhe 30 vjet të tjera dua të dukem mirë.I ngjyrosi flokët, i rregulloi vetullat, i hoqi rrudhat, dhe ubë shumë më e re seç ishte.

Kur del nga spitali ashtu krejt si e re e shkel njëautoambulance dhe vdes. Ajo shkon te Zoti dhe fillon tëankohet: “Me duket se më the se do të jetoja edhe 30 vjettë tjera.”

Ai iu përgjigj: Kush je ti, nuk po të njoh?

PINGUININë parajsë Adami emëronte shtazët. Posa e sheh njërënthotë:- Kjo do të quhet pinguinë!- Pse, pikërisht pinguin? - e pyet Eva- Si pse?! - sepse bash i përngjan pinguinit.

PARA VDEKJESPrifti i afrohet të dënuarit me vdekje, që ishte ulur në kar-rige elektrike:- A mund të bëjë diçka për ju?- Po, më mbani për dore! U përgjigj i dënuari.

ARIUE takon Hasa Hysen në mal duke lozur shah me një aridhe çuditet!- Hysë, ku e gjete këtë ari kaq të mençur!- Hesht ore, çfarë i mençur ky! Rezultati është pesë mekatër për mua!

Humor Humor

Faqja e minuar

Zgjodhi dhe përgatiti: Muzafer Ramiqi

letr

a e

gja

llëV

jers

ha

30

Eja tek unë

Kurdo që lëngonEja tek unë dheUnë do t’i lidh plagëtKur të duhet siguriaEja tek unë dhe Unë do të përqafojKur më nuk mund të vazhdoshEja tek unë dhe unë do të të mbajKur ke nevojë për ngushëllimEja tek unë dhe unëdo t’i fshij lotëtKur nuk je i sigurtpër dashurinë timeEja tek unëDhe unë do ta hap zemrën timeDhe do të të flasKujto se sa here që të vishMe një nevojëJe duke ardhur tek AiQë i pari erdhi tek ti.

Autor: Roy LessinPërktheu: B. Jashari

Sakrifica

Shpesh, shumë shpeshSakrifikojmëDhe harrojmëSe çdoherë humbim ngapakPor fitojmë shumë.SakrificaËshtë një ndjenjë e çuditshmeTë merre me vete atje ku s’ke menduar të shkoshTë kthen kur më së paku e pretUnë sakrifikovaShpesh, shumë shpeshDhe harrovaSe humba pakE fitova shumë.Të dhashë çdo gjë që pataTi më dhe çdo gjë që kisheAs u varfërovaAs u pasurovaVetëm sakrifikova.

Autor: Muzafer Ramiqi

POEZI

Mari, a e dije ti?

Mari, a e dije ti?Që një ditë Biri yt do të ecte mbi ujërat?Mari, a e dije ti, që Biri yt,Do t’i shpëtonte djemtë dhe vajzat tona një ditë?

A e dije ti që Biri ytKishte ardhur të të bënte një njeri të ri?Fëmija që solle në jetë,Në jetë do të të sillte ty?

Mari, a e dije ti që Biri yt,Një të verbri do t’i kthente sytë?Mari, a e dije ti që Biri yt,Me dorën e tij do të qetësonte stuhinë?

A e dije ti që Biri yt,Kish ecur aty ku engjëjt ecin?Kur puthje foshnjën tënde,Kishe puthur fytyrën e Perëndisë!Oh, Mari, a e dije ti?

Oh Mari, a e dije ti?Të verbrit do të shohin, të shurdhët do të dëgjojnë,Të çalët do të kërcejnë, memecët do të këndojnë,Lavde për Qengjin e Perëndisë.

Mari, a e dije ti që Biri yt,Është Zoti i çdo krijese?Mari, a e dije ti që Biri yt,Një ditë kombet do t’i udhëheqë?

A e dije ti që Biri yt,Në parajsë është Qengji i pa të metë?Që fëmija i përgjumur që mban në krahë,Është madhështia “Unë Jam”!

Mari, a e dije ti?

Autor: Mark Lowry dhe Buddy Greene

Mar

keti

ng

31

letr

a e

gja

llë

Të gjitha këto libra, dhe më shumë, mund t’i gjeni në librarinë ungjillore BUM-COMrr. Nazim Gafurri 66 (rruga për Gërmi), Prishtinë. Tel. +377 (0)44 186544; email: tenda_al@yahoo.com

Enciklopedia e Biblës

1. Kush është autor i Këngës së Këngëve2. A përmendet në Bibël se toka është e rrumbullakët?3. Çka ka diçka të veçantë në hënë?4. Sa herë përmendet numri 666 në Bibël?5. Cila ishte kërkesa lutje më e madhe për Perëndinë bërënga njerëzit?6. Çka do të thotë fjala Adam, Evë dhe Sara?7. Nëpër cilat vende udhëtoi Jezusi?

Përgjigje

1. Autor i librit poetik të Biblës që quhet “Kënga eKëngëve”, një lirikë shumë e mirënjohur në botë, ështëshkruar nga mbreti i Izraelit i cili quhej Solomon. Shkrimithotë se ky autor kishte shkruar edhe 1000 këngë të tjerapër të cilat nuk dihet deri sot asgjë, përveç dy psalmeve.

2. Sipas psalmit të tetë, dhe sipas librit të profetit Isaiathuhet shumë qartë se toka është e rrumbullakët, dhe sekështu përshkruhet jo vetëm toka por tërë gjithësia.

3. Kur shkencëtarë të ndryshëm amerikanë shkuan nëhënë, të impresionuar nga leximi i psalmit të tetë të Dhiatëssë Vjetër, ata përmbajtjen e këtij psalmi e shkruan në njëpllakë ari dhe e quan në hënë dhe aty është edhe sot.

4. Në Bibël përmendet dy herë numri 666, mirëpo shumicae njerëzve mendojnë se kjo gjë përmendet vetëm një herë,dhe atë tek libri i Apokalipsit ku i referohet bishës,konkretisht Satanait. Mirëpo tek libri i dytë i Kronikave,kap. 9 po ashtu përmendet ky numër, dhe kjo shpjegontese sa kilogram ar në vit i merret Solomoni, mbreti i Izraelit,plot para 2900 vitesh.

5. Ky është konstatimi i Biblës se “nuk pati kurrë, as mëparë dhe as më vonë, një ditë si ajo kur Zoti plotësoidëshirën e zërit të një njeriu”, ndërsa u lut. Ky njeri ishtepikërisht mëkëmbësi i Mojsiut, Jozueu, mbreti dhe profetii Izraelit plot para 1400 vjetëve. Ai kërkoi prej Perëndisë qëta ndalte diellin dhe hënën deri sa t’i mundte armiqtë e tij,dhe kështu edhe ndodhi sipas Joz.10:12-14. Përveç Biblësqë flet për këtë ngjarje, në këtë referencë thuhet se kjodëshmi është evidentuar edhe në Librin e të Drejtit, për tëcilin nuk dihet.

6. Fjala Adam do të thotë qiell; fjala Evë do të thotë dhe;kurse fjala Sarë do të thotë princeshë.

7. Jezusi eci nëpër këto krahina dhe vende: Jude, Galile,Samari, Fenici, Egjipt dhe nëpër 24 vendbanime (qytetedhe fshatra) të tjera.

Letrapress Letrapress Letrapress Letrapress

TENDAShtëpia Botuese “Tenda”, për këtë vit deri tani karibotuar librin “The Hand of God”, “Dora ePerëndisë”, si dhe librin “Si të çlirohemi prejhidhërimit (botimi i pestë). Ndërsa për herë të parë kabotuar librin “Ungjilli ashtu siç është”, dhe “Të lirë nëKrishtin”. Deri në fund të vitit janë në plan të botohenedhe këto libra: Kërkimi i Perëndisë, Myslimani dhe ikrishteri në dialog dhe Mish fryme.

Shtëpia e ShpresësKështu quhet qendra rinore e cila është hapur mëdatën 19 tetor 2007 në Kaçanik nga Bashkësia ePopulli të Zotit.

Filmi JezusGjatë kësaj vere që kaloi Instituti “Jeta e Re”, bërishfaqjen e filmit “Jezus” në fshatrat e komunës sëFerizajit. Diku deri në 2500 persona e kanë ndjekurkëtë film.

Smile InternationalKështu quhet një qendër krishtere me seli në Gjakovë,dhe është një vend i përshtatshëm për seminare,konferenca dhe takime të tjera. Qendra posedon sallatë ndryshme, bibliotekë dhe hapësira tjera me interespër ata që duan të punojnë ose të pushojnë në këtëqendër.

AeropagPrej majit të këtij viti në Prishtinë është hapur njëlibrari-bibliotekë, me mundësi edhe të shfrytëzimit tëinternetit për studentë. Kjo qendër gjendet në Bregune Diellit.

BujanaKy është emri i restorantit në Gjilan, ku dy kishatungjillore të këtij qyteti Bashkësia Ungjillore“Ringjallja” dhe Bashkësia Ungjillore “Dyert eHapura”, një herë në muaj mbajnë takime ungjillizimime të gjithë të interesuarit.

Mel GibsonSipas ueb faqes së Holivudit vendin e parë për tëkrishterin më të mirë e ka vënë emrin e regjisorit tëfilmit “Pasioni i Krishtit” Mel Gibson.

letra e gjallëNumri i ardhshëm i kësaj reviste do të del përKrishtlindje, dhe pak para kësaj festeje do të kremtohet10 vjetori i daljes së “letrës së gjallë”, dhe i funksionittë Shtëpisë Botuese “Tenda