revista paqja, nr. 82, shkurt-mars 2014

1Nr. 82 n SHKURT/MARS'14N VEND T LUFTS, MUSLIMANT DUHET ZGJEDHIN PAQEN DHE ZHVILLIMIN

Intervist me historianin e njohur, dr. Olsi Jazexhi

Viti IX. Nr. 82. 19 shkurt - 19 mars 2014. Organ i Shoqats Kulturore Zri YnR E V I S T P R A K T U A L I T E T , K U L T U R , A R S I M , E T I K

Editorial

Universiteti i Prishtinsdhe studentt e tij

Shqiptart a i takojnLindjes s Mesme?

SOI - LOJRAT OLIMPIKEN VENDIN E KRIMIT

2 SHKURT/MARS'14 n Nr. 82

1Nr. 82 n SHKURT/MARS'14N VEND T LUFTS, MUSLIMANT DUHET ZGJEDHIN PAQEN DHE ZHVILLIMIN

Intervist me historianin e njohur, dr. Olsi Jazexhi

Viti IX. Nr. 82. 19 shkurt - 19 mars 2014. Organ i Shoqats Kulturore Zri YnR E V I S T P R A K T U A L I T E T , K U L T U R , A R S I M , E T I K

Editorial

Universiteti i Prishtinsdhe studentt e tij

Shqiptart a i takojnLindjes s Mesme?

SOI - LOJRAT OLIMPIKEN VENDIN E KRIMIT

REVIST MUJORE PR AKTUALITET,KULTUR, ARSIM, ETIK

Viti IX / Nr. 8219 shkurt - 19 mars 2014

Botues

O.J.Q. "Zri Yn"

DrejtorMuhamed Jusufi - KAJOLLI

[email protected]

Redaktor prgjegjsAvni AVDIU

[email protected]

Redaktor teknik/GrafikaOsman D. GASHI

[email protected]

e-mail:[email protected]

[email protected] /revistapaqja

@revistapaqjahttp://www.zeri-yne.org

S H O Q A T A K U L T U R O R E

prmbaj t ja

Qeverisja Evoluuse e Egjiptit s'shtnj 'tranzicion demokratik'

Masakrat nAfrikn Qendrore

20 Zejnepe AbdyliVrasjet dhe "Deja vu"....

6

Lulzim Ahmeti5 vite (mos) zhvillim

4

14

PAQJA 3Nr. 82 n SHKURT/MARS'14

Editorial

Avni AVDIU

E bra t thjesht e t qart titullin q t jet i kapshm pr gjithsecilin se ka sht objektiv i ktij editoriali.UP si do institucion tjetr n

Kosov alon nga mangsi t shumta. sht themeluar me vendim politik, por qkur u themelua nga punonjsit e tij u keqkuptua dhe u mor se ai duhet t jet edhe politik ose m konkretisht se politika duhet ta udhheq at. Edhe pse kur u themelua kishte kritere t ven-dosura, prapseprap besnikria ndaj Lidhjes Komuniste ishte nj kompo-nent e veant q e begatonte CV-n e atyre q ia msynin ktij institucioni. Po ama as q mund t imagjinonte dikush tia msynte dyerve t tij me diploma t blera ose me manipulime tjera e lre m t mendohej korrupsioni n blerjen e notave, hyrjen pa kritere, pranimin pa konkurs e forma tjera q tashm jan br normale e t zakonshme. Kshtu q par n retrospektiv, krahasur me t tashmen dhe vshtruar tej n perspe-ktiv, gjrat vrtet kan evoluar pr t keq dhe nuk shihet asnj xix shprese pr prmirsime. Ather njmend t qenurit komunist ose antar i Lidhjes Komuniste sht vlersuar dhe ka ndi-hmuar pr t hyr brenda UP-s, por nuk ka qen kriter ose kusht numr 1. Dhe ktu sht dallim i madh, pr ata q din t vlersojn. Sot lidhjet e ndry-shme politike mund t sjellin jo vetm si asistent, msimdhns, dekan, por edhe rektor dhe pr ta kuptuar kt nuk

duhet t jesh edhe aq student i dallur, sepse gjrat po shihen tepr qart, aq sa mund ta kuptojn edhe kalamajt. Ekzistojn fakte t dshmuara se tri her sht anuluar konkursi n nj fakultet, vetm e vetm q t mos vjen n shpre-hje m i miri, vetm e vetm pse ai ka qen i paprshtatshm pr antart e komisionit pranues. Lojra t tilla n prapasken bhen n t gjitha fakultetet, ku jan dshmuar shitje notash, pranime jasht konkurseve, ngacmime seksuale n raportin profesor-studente etj. T mos flasim pr nivelin e msimdhnsve, pr kushtet e mjera teknike, pr kulturn e sjelljes, pr nivelin e msimit q u bas-tardua tej mase me sistemin e Bolonjs, pr munges orientimesh do ta quaja e jo literature, sepse sot ve a ke vullnet pr msim se literatur gjen sa t du-ash n anglisht; e kshtu me radh. Dhe njmend kur kihen gjith kto parasysh, sht m se i natyrshm shqetsimi, deri kur kshtu?! Po aq sht i arsyeshm edhe reagimi njerzor, i qytetruar dhe i emancipuar pr t krkuar ndryshime t thella. Pra sht e kuptueshme q stu-dentt t krkojn ndryshime dhe t in-sistojn pr to vazhdimisht. Megjithat, protestat e fundit t studentve t UP-s para rektoratit, edhe pse t suksesshme n arritjen e qllimit, jan absolutisht t papranueshme dhe si t tilla nuk ojn askund. sht br zakon q opinioni t obsesionohet kur studentt ngriten dhe krkojn dika dhe pa u br asnj anal-iz menjher pasojn nj lum prkrah-sish q shprehen pro tyre, qoft edhe

nse ata prdorin forma radikale, eks-treme dhe tejet t dhunshme n arritjen e krkesave. Harrohet se studentt vrtet gjithnj kan qen n ball t ndryshi-meve dhe ashtu duhet t jet, por nuk hyhet n thelb se si kan filluar ather protestat dhe si jan realizuar. Dhe meq metodat e dhuns nuk jan prdorur nga studentt as ather kur ka qen regjimi i dhunshm serb, shtrohet pyetja se sa e logjikshme sht dhuna ndaj institu-cioneve vendore t shtetit ton m t ri. Jo vetm studentt, po asnj njeri normal nuk do t duhej t besoj se me forma t dhunshme, mund t gjenden zgjidhje t arsyeshme pr nj institucion aq t rndsishm. Aq m pak q n kt dhu-n t lejohet t prijn edhe njerz q nuk jan as student dhe as staf i UP-s. Pastaj kriza n UP sht m e thell dhe koha do ta dshmoj se ajo nuk zgjidhet me dorheqjen e rektorit dhe stafit t tij. Aty duhen ndryshime edhe m t thella. Poli-tika duhet t hiqet trsisht prej dyerve t tij. Duhet shtohet transparenca, e drejta pr ankesa ndaj padrejtsive n pranimin e stafit arsimor, cilsia teknike, n msim e msimdhnie, e kshtu me radh. T gjitha kto nuk mund ti bj vetm nj rektor i ri ose me gjith stafin e tij sado q ata t jen t aft. Pr kt lipset nj mobilizim i prgjithshm i gjith msim-dhnsve, nj kontroll i rrept neutral i pakorruptuar e i depolitizuar, i cili do ta mbikqyrte mbarvajtjen e puns s UP dhe nj mbshtetje m e madhe finan-ciare, q nuk do t varej nga pagesat e studentve, por nga resurset tjera. n

Universiteti i Prishtins dhe studentt e tij

PAQJA4 SHKURT/MARS'14 n Nr. 82

6 vite (mos) zhvillim

Lulzim AHMETI

Rrugtimi i Kosovs n gjasht vitet e shtetsis ka qen i mbushur me mjaft probleme, t cilat si shtet n tranzicion e kan rnduar jetn e qytetarve t saj. N kto 6 vite t pavar-sis nuk sht punuar mjaft pr t pasur stabilitet politik, ekonomik e social.

Politika N politik nuk ka pasur ecje t

rndsishme, pasi q Kosova nuk ka mundur q ti realizoj ndrrat e veta n kt drejtim. Prkundr se Qeveria dhe Institucionet e Kosovs kan arritur ta shtrijn autoritetin e vet gjithandej territorit t vendit, nj pjes ka mbetur ende vrim e zez.

Prkundr zhvillimeve pozitive n pjesn veriore t Mitrovics, si sht mbajtja e zgjedhjeve m 3 nntor 2013 dhe shtrirja e autoritetit kosovar n pikat kufitare 1 e 31, n Jarinje e Brnjak, nuk sht arritur plotsisht q mallrat q hyjn n at pjes nga Serbia t kontrollohen n trsi edhe pse kjo do t ishte e pamundur

pr tu arritur edhe n t ardhmen.Mbajtja e zgjedhjeve n at pjes ndau

n dysh edhe me letra Mitrovicn, ku tashm kemi Mitrovicn Jugore me shu-mic shqiptare dhe pjesn e Mitrovics Veriore q do jet me shumic serbe.

Edhe pse pothuajse t gjith politika-nt e vendit, vazhdimisht kan thn se Mitrovica nuk do t ndahet, por prve fjalve dhe premtimeve t tyre, ajo tash-m sht ndar dhe sot funksionon n dy komuna administrative.

Por, edhe pse jan arritur kto pr-parime, n Mitrovic ende vazhdon t ket barrikada, t cilat pengojn qarkul-limin e lir t qytetarve dhe banorve atje. Nga kjo mund t konstatojm se nuk sht br sa duhet pr kto 6 vite t funksionimit t shtetsis s Kosovs pr sa i prket shtrirjes dhe funksionimit t institucioneve kosovare n tr ter-ritorin e vendit.

Me barriera dhe me barrikada npr rrug dhe me kt nivel t korrupsionit sidomos npr institucione dhe kom-pani publike nuk mund t shkojm n Evrop, sepse pr t shkuar n Evrop

duhet thyer kufijt dhe barrierat, t cilat vetm vshtirsojn jetn e qytetarve.

Ndrkaq n pjest e tjera t Kosovs sht arritur t ket zhvillime t md-ha, sidomos pas zgjedhjeve t 3 nn-torit 2013, ku n shum komuna sht ndrruar pushteti lokal. N disa komu-na sht arritur q nprmjet vots s qytetarve t ndshkohen ata q kan punuar dhe kan qeverisur keq, duke i uar n pension kryetart, t cilt nuk kan prmirsuar jetn e qytetarve n ato komuna ku kan qeverisur.

N parlament ka vazhduar avazi i vjetr i nj opozite jo stabile dhe t prar, e cila nuk sht kmbngulse q ti realizoj qllimet e veta dhe e cila nuk sht bashkuar n shum raste ndrmjet veti, por ka qen nj gom rezerve pr qeverin.

Koalicioni qeveriss n Kuvend, sht tkurrur vazhdimisht duke i ikur deputett nga koalicioni dhe duke iu zbehur fuia vendimmarrse. Shum vendime Qeveria nuk ka mundur ti kaloj nprmjet Kuvendit, kshtu tash sht duke rrezikuar seriozisht mbi-


jetesn e saj.Ky vit sht vit i zgjedhjeve, i cili

do t sjell mbase shum ndryshime n prbrjen e skens politike, edhe n Qeverin e re, e cila do t krijohet n pjesn e dyt t vitit.

EkonomiaSa i prket ekonomis sht shum

e leht t flitet pr dshtime, por pr prparime n kt sektor vital nuk mund t flitet aq shum. N ekonomi nuk sht arritur q t ket zhvillim t qndrueshm ekonomik, q do t gjen-eronte hapje t vendeve t reja t puns dhe i cili do t ndikonte edhe n rritjen e standardit jetsor n vend.

Gjat ktyre 6 viteve t pavarsis si Kosov kemi arritur q t antarsohemi n shum organizata ndrkombtare financiare si jan: Fondi Monetar Ndrkombtar, Banka Botrore, Banka Evropiane pr Investime, Banka Evro-piane pr Zhvillim dhe Rindrtim, por ne si shtet nuk kemi arritur q t kemi projekte serioze pr t thithur shuma t mdha t mjeteve, por edhe ska pasur

projekte serioze konkrete pr t thithur kto mjete.

N energjetik kemi dshtuar pothuajse plotsisht. N KEK jan in-vestuar miliarda euro q nga pas lufta, por pavarsisht ksaj nuk sht arritur q t stabilizohet plotsisht furnizimi me rrym pr Kosovn, e le m pr t eksportuar n vendet e tjera. Krahas ksaj, energjin elektrike kosovart e kan paguar dy her, nj her npr-mjet faturave t rryms dhe nj her nprmjet subvencioneve t Qeveris pr KEK-un.

Nj sektor q sht punuar n t sht sektori i bujqsis, ku viteve t fundit sht arritur q nprmjet granteve dhe subvencioneve t prkrahen fermert me miliona euro, ku sht arritur edhe rritja e numrit t atyre q merren me bujqsi. Por prkundr ktyre arritjeve, buxheti pr bujqsi sht ende i vogl n krahasim me vendet e rajonit.

Infrastruktura Te prmirsimi i infrastrukturs

rrugore sht punuar mjaft shum, ku

sht arritur t shtrohen me kilometra rrug n tr vendin, por nuk sht ar-ritur q nprmjet ktyre rrugve t ket hapje t vendeve t reja t puns. sht prfunduar Autostrada e Kosovs, e cila lidh vendin ton me Shqiprin, ku kostoja e saj ka qen tepr e madhe, e cila arrin vlern prej rreth nj miliard euro. Gjat ktij viti sht parapar q t filloj ndrtimi i Autostrads s dyt, Prishtin Han i Elezit, q do ta lidh Kosovn me Maqedonin e q pritet ti kushtoj taksapaguesve kosovar rreth 600 milion euro.

Kurse sa i prket trheqjes s inves-timeve t huaja nuk sht punuar mjaft, pasi q nuk jan krijuar kushte t mira pr investitort serioz pr t investuar. Kjo vjen si pasoj e mosinteresimit t investitorve t fuqishm. Tashm ka dshtuar prsri edhe shitja e Post Tele-komit t Kosovs (PTK).

E n shtat vjetorin e Pavarsis krkohet m shum pun e zhvillim ekonomi, sepse vetm n kt mnyr mund t rrisim standardin dhe mirqe-nien e qytetarve t Kosovs. n

6 vite (mos) zhvillim Kosova shnoi 6 vjetorin e pavarsis, por edhe pse kan kaluar kaq vite nuk mund t shihen ndryshime t mdha n sektor t ndryshm. Pavarsisht se sht investuar, por me kto investime nuk sht arritur q t ket stabilitet ekonomik e politik aq sa duhet


Zejnepe ABDYLI

Vrasja e do njeriu pa marr para-sysh mjetin, vendin, mnyrn sht gj e tmerrshme dhe ka egrsin e vete. Jeta sht e do kujt dhe gjithkush ka t drejt t jetoj, por askush nuk ka t drejt tia mohoj dikujt kt dhurat q i ka dhne Zoti. Nga mung-esa e nj bindje t till dhe nga shfrenimi i njerzve rrjedhimisht ndodhin kto zinxhir vrasjesh q nuk po kursehen as objektet shkollore. Kosova m pak se dy milion banor sht nj vend ku armt jan br mekanizm pr ti qruar hesa-pet. Ky vend i vogl doher ka pasur vrasje t kohpaskoheshme (por jo me t njjtat motive), sepse gjat okupimit t Kosovs nga ana e Serbis ka pasur vrasje t studentve, nxnsve, njerzve kalimtar etj, por nj divergjenc iracio-nale e madhe qndron se ather serbi ka vrar shqiptarin, kurse sot shqiptari-shqiptarin!!!. Por pse n Kosovn e paslufts po ndodhin kaq shum vrasje.

Se ndoshta e kemi si trashgimi? Jo.Se jemi njerz q i luftojm t tjert? Jo.Se kemi armatim t bollshme? Jo.Por sepse kosovart mjerisht dhe

fatkeqsisht po e vazhdojn aty ku e la armiku dhe si duket jan infektuar me smundjen e quajtur vrasje!

Duke u dukur trima karshi vllait, farefisit, bashkmoshatarit t vet me

kso veprimesh, jemi t bindur q jeta e bazuar me edukat fetare i duhet me shum se kurr nj shkolle, nj shoqrie dhe nj Kosove q kaq shum po i hapen plagt e lufts nga bijt e saj. Sepse nuk po mjaftojn kamerat, policet, rojet qe jan instaluar npr shkolla pr tu nda-lur kto tmerre.

Njeriu i edukuar ka ndrgjegje pr prgjegjsi.

E qllimet pr nj shkoll me module evropiane me teknologji t avancuar dhe infrastruktur moderne jan t mira pr tu dgjuar, por si duket nuk jemi pjekur si shoqri q t prparojm shkencr-isht, sepse nxnsit me gjitha kushtet e tilla po dhunojn objektin dhe subjektin e shkolls. Ktu vjen n shprehje pyetja se far i duhet m shum nj shoq-rie apo shkolle q t edukohemi dhe ti edukojm t tjert me etik, sjellje, dituri, ndershmri, dashuri etj. prve asaj ans materiale?! Besoj q secili e din prgjigjen.

Dhe duke u marr secili prej nesh me kto ndodhi t fundit, njeri kishte shk-ruar n nj portal q fatkeqsisht men-doj q sht e vrtet e hidhur, (citoj): sot nuk duhet t brengosesh a mson fmija n shkoll a jo, po me rndsi a kthehet n shpi gjall e shnosh. Ndoshta sht vetm nj fjal q dikujt i duket tragjikomike, por mjerisht shkolla e Kosovs po bhet e till.

Sepse pamjet e fmijs katrmbdh-jet vjear t vrar dit m par n oborrin e shkolls Emin Duraku n Prishtin i mbuluar me batanije, t rikthejn pamjet e lufts n Kosov ku me qindra e mijra kufoma ishin t mbuluar me batanije!. Dhe therja me thik e nj nxnsit n shkolln e mesme Arkitekt Sinani n Mitrovic nga nj bashkmoshatar duke e ln t vdekur dhe lajmi e tregimi pr t, t parafytyron pamje t filmave gang-ster ku paraqiten skena t degraduara q pr nj shikim mes veti, pr nj ngac-mim, pr nj fjalosje t thjesht rrahn, theren, mbyten njerzit mes veti.

Duhet ti edukojm dhe vetdisojm kta nxns edhe t rritur q mos t na paraqesin pamje t tilla q si duket i kemi par (sigurisht i kemi par) diku dhe dikur, por tash po i shohim konkre-tisht nga adoleshentet tan shqiptar. Sepse familjet po vuajn, njerzit po varrosen, disa po burgosen e disa jo... e dhimbja po vazhdon...

Nga dshira q kto t ndalen nj dit dhe besimi q njerzit s pari t kndellen se ekziston Zoti q do t ket llogari, shpresojm q kto ngjarje dhe pamje t kobshme t ndalen dhe n kt vend t prfundoj jo vetm me bur-gime dhe arrestime, por me bindje q jo vetm ligji njerzor, por ligji Hyjnor nuk t lejon t kesh t drejt ta privosh dik nga jeta. n

Vrasjet dhe "Deja vu" (reale) n Kosov Sot nuk duhet t brengosesh a mson fmija n shkoll a jo , por me rndsi a kthehet n shpi gjall e shnosh!. ( e huazuar)

7Nr. 82 n SHKURT/MARS'14PAQJA 7

Amel ILMIU

Ktyre ditve opinioni shqiptar n Maqedoni u sihariqua me lajmin pr rithemelimin e Par-tis pr Prosperitet Demokratik. Kshilli iniciues pr rithemelimin e Partis pr Prosperitet Demokratik n krye me Mu-hamed Halilin n nj kuvend t mba-jtur n Xhepisht zgjodhi pr kryetar t PPD-s inxhinierin e diplomuar t arkitekturs nga Tetova Arben Rusi. N kt mbledhje merrnin pjes dh-jetra antar dhe themelues t kshil-lit nismtar, t udhhequr nga Xheladin Murati dhe Muhamed Halili. Po ashtu, n kuvend ishte i pranishm edhe ish-kryetari Sefedin Haruni. Pas zgjedhjes s Arben Rusit n krye t PPD-s, ai tha se do t bj thirrje pr nj dialog mes partive shqiptare."Me kt riorganizim t PPD-s do t nisim nj kapitull t ri me nj thirrje pr nj dialog t hapur m s pari me kampin politik shqiptar, e m von me krkesn pr zgjidhje t statusit t shqiptarve n baz t parim-it t barazis dhe vlerave t barabarta. "Jam thellsisht i bindur se n veprim-in ton do t ket elemente me t cilt do t mundsojm kthimin e besimit t popullats pr arritjen e synimeve tona kombtare dhe do t riprtrijm shpresn e humbur. Krkesa jon sht q n truallin ton nga lashtsia t jeto-jm jetn ton t lir dhe n baza t pari-meve t barazis universal", - tha Arben Rusi, pas zgjedhjes n krye t PPD-s. N nj prononcim pr mediat i pyetur rreth iniciativs tjetr pr riaktivizim t

PPD-s, kryetari i porsazgjedhur i PPD-s Arben Rusi, tha se krahu tjetr nuk ka figura eminente. "Iniciatort e atij kuvendi jan disa nga PPD-ja, mirpo nuk jan figura t rndsishme dhe mar-kante t partis, pasi q i vetshpalluri kandidat pr kryetar t PPD-s, nj koh ka qen kryetar i PPD-s, mirpo ai ka deklaruar se shuhet kjo parti, q m pas me vendime gjyqsore sht vrtetuar se nuk sht shuar kjo parti dhe vet ka kaluar n PDSH si nnkryetar. Tani tregon aspirata politike dhe ka kusht-zuar kshillin q ai t jet kryetar dhe npr t gjith bisedat q kemi pasur npr deg jan kategorikisht kundr tij", - ka thn Rusi. Mirpo n krahun e Abdylhadi Vejselit thuhet t jet pozi-cionuar edhe kryetari i par i ksaj partie Nevzad Halili. N Maqedoni q nga pa-varsimi i vendit jan formuar 17 parti shqiptare, po pak nga to kan arritur t mbijetojn n skenn politike. PPD-ja ka pasur nj histori t uditshme si parti e par. Kreu i saj Nevzad Halili kishte rejting, por strukturat e fuqishme me sfond komunist q u futn brenda par-tis bn obstruksione t ndryshme pr motive karrieriste. Nj koment i TVSH ishte pretekst q kjo parti pastaj t nda-hej m dysh: PPD dhe PPDSH (m von PDSH). Me daljen e BDI-s n sken PPD-ja deshti t bhej hije e saj, kur hyri PDSH n qeveri PPD-ja u b aleate e PDSH-s, kshtu q filloi ta humb iden-titetin e saj. Thejsht u b parti kah fryn era. M pas kryetari i saj Sefedin Ha-runi u stigmatizua si ish-bashkpuntor i shrbimeve komuniste, por kjo nuk

u b edhe aq e madhe. Mirfilli dihej se n kt parti qysh n fillim kishin aderuar persona q i kishin shrbyer sistemit t kaluar. Kryetari Abdylhadi Vejseli pr interesa t ngushta karri-eriste e shkriu partin n PDSH, por shpejt u prish me kryetarin Menduh Thain, i cili e przuri nga partia dhe posti i nnkryetarit n PDSH. Tash po i njjti ka shfaqur interesim q ta ri-aktivizoj partin q me vetdshir e shuajti. Tekefundit shqiptart n Maqe-doni nuk e kujtojn pr asgj t mir PPD, prpos q prmes saj u punsuan dhe u pasuruan disa funksionar t saj. Njmend shqiptarve u kan ardhur gjer te hunda BDI-ja dhe PDSH-ja, por ndoshta e kan kujtesn e freskt pr ta kujtuar t kaluarn e PPD-s. Orson Welles ka thn: "do popull do t psoj disfat nse t ardhmen e vet do ta krkonte n t kaluarn e tij". Mendja e shndosh nuk e thot q kjo parti t mund t bj gj n zgjedhje, por meq jetojm n botn e udirave politike prapseprap gjithka sht e mundshme, andaj sipas iniciatorve ia vlen t provohet. Thjesht sht nj ob-sesion ose mani pr t themeluar parti, e pastaj tdel ku tdel. Kjo sht logjika e partive. Kjo logjik i bri shqiptart e Kosovs Lindore t themelojn mbi 15 parti n nj territor aq t vogl dhe kjo logjik i bri shqiptart e Malit t Zi q pas shum vitesh, tash t prar ta humbin edhe Ulqinin. PPD-ja zor se mund t pritet t bj m shum se ka ka br ather kur ka pasur m shum mundsi. n

PARTIOMANIA


Intervistoi: Avni AVDIU

PAQJA: Dr. Olsi, a mund t na je-pni nj CV t shkurtr mbi veten tuaj? Jazexhiu: Un jam lindur n Ti-

ran. Me origjin jam nga jugu i Shq-ipris. Familja ime u vendos n Tiran n vitin 1946, pasi toskt komunist fituan n luftn civile t kohs s Lufts s Dyt Botrore mbi gegt anti-komu-nist. Familja ime n kohn e komu-nizmit ka qen e mirintegruar n jetn e Tirans e pr kt arsye edhe un kam patur nj fmijri n prgjithsi t mir. Gjyshrit e prindrit e mi jet-uan n kohn kur Shqipria u ndrtua nga regjimi komunist dhe ndihma q vendi mori nga Bashkimi Sovjetik dhe Kina. Vitet kur un linda kan qen vite t arta t Shqipris, t paktn pr ne q jetonim n Tiran. N at koh njerzit nuk vuanin nga papu-nsia, varfria dhe mjerimi sikur sot n Shqipri e Kosov. Edhe pse npr fshatra jeta e shqiptarve nuk ishte e leht e shum vuanin persekutime t ndryshme, ne q jetuam n Tiran patm nj jet m t mir. N atbot ne nuk vuanin nga sundimi i t pasurve kapitalist e hajdut sikur sot, e as nga degjenerimi moral e social i kohve tona, por jetonin n nj bot shum m t barabart e t ndershme sesa bota ku ne jetojm sot. Me gjith t kqiat, regjimi komunist n Shqipri e zhvil-loi dhe emancipoi popullin shqiptar, vendi u industrializua, u shkollua dhe jeta e shum njerzve u prmirsua. N atbot njerzit kishin shum m shum vlera sesa kan sot, dhe ishin m krenar pr veten e tyre.

Shkolln fillore dhe t mesme i kam kryer n Kombinat, nj nga lagjet m t njohura t Tirans s kohs s Realizmit Socialist. Lagja e Kombi-natit u ndrtua prreth Kombinatit t Tekstileve Stalin, nj fabrike masive q Stalini i dhuroi Shqipris. Lagja

ishte lagje puntorsh, ku njerzit n prgjithsi ishin m t thjesht sesa m t pasurit q jetonin pran qendrs. Duke qen se rinin e kam kaluar n Tiran, un kam dshmuar n vitet 90 ndryshimet e mdha q psoi Shq-ipria pas rnies s sistemit komunist. Kam par rrzimin e shtetit shqiptar, shkatrrimin e socializmit, pushtimin e Shqipris nga Perndimi, varfri-min e barbarizimin e shqiptarve dhe transformimet e frikshme me t cilat ata u prballn n vitet 90. Duke qen se un linda dhe u rrita n nj vend ateist, deri pran mesit t viteve 90 nuk kam patur njohuri mbi fen edhe pse vija nga familje me origjin mus-limane. Vetm n vitin 1993 Kaderi, apo destinimi i Allahut vendosi q t m udhzoj n Islam dhe t bhem

musliman. Q nga ajo koh e deri m sot un jam nj besimtar praktikant i Islamit dhe pr mua Islami sht ideali kryesor i jets.

PAQJA: Ku i keni kryer studimet tuaja?Jazexhiu: Si u thash m lart

shkolln fillore dhe t mesme i kreva n Shqipri. Pasi u bra musliman, n vitin 1996 vendosa q t shkoj n Botn Islame dhe t msoj aty edhe m shum mbi fen dhe identitetin tim islam. Pasi aplikova e u pranova n Universitetin Is-lamik Ndrkombtar t Malajzis, kreva studimet bachelor n degn e komu-nikimit dhe teologjis islame dhe bra masterin e par n lndn e historis. N Malajzi magjistrova n vitin 2002 me tezn Pashallku i Shkodrs nn sundimin e Bushatllinjve.

Intervist me historianin e njohur Dr. Olsi Jazexhi

N VEND T LUFTS, MUSLIMANT DUHET ZGJEDHIN PAQEN DHE ZHVILLIMINNdalimi i vajzave me shami nga ndjekja e shkolls, prpjekjet pr ndalimin e ezanit, fushata e egr mediatike kundr hoxhallarve e besimtarve kosovar q bhet npr media, refuzimi pr t futur msim besimin npr shkolla, refuzimi pr t br Islamin fe zyrtare t vendit ku rreth 95% e popullats jan muslimane etj, jan prpjekje institucionale t shtetit kosovar pr t dobsuar n maksimum rolin e Is-lamit n vend. Lidershipi kosovar me urdhrat q merr nga Perndimi sht i vendosur q n Kosov t mos lejoj ringjallje t Islamit. - u shpreh Olsi Jazexhi pr revistn Paqja

Intervist me historianin

e njohur dr. Olsi Jazexhi


N VEND T LUFTS, MUSLIMANT DUHET ZGJEDHIN PAQEN DHE ZHVILLIMINPAQJA: far bt pasi kryet studimet n Malajzi?

Jazexhiu: Pasi kreva studimet n Malajzi, n 2002 u ktheva n Shqipri. Shqipria e vitit 2002 n t ciln un u ktheva nuk ishte Shqipria e vitit 1996 e as ajo e vitit 1990. Pas grushtit t shtetit q Evropa kreu aty n 1997 dhe instalimit t qeveris ortodokse t Fatos Nanos n pushtet, Islami dhe mus-limant ishin poshtruar shum. Vendi ishte varfruar, shoqria dhe vlerat e saj shkatrruar, dhe kapitalizmi perndi-mor me vlerat e tija t prishura kishte shkatrruar shum vlera t familjes shq-iptare. Ndryshe nga vitet 90 kur Islami shihej si fe pozitive n vend dhe Hafiz Sabri Koi ishte nj nga lidert moral t vendit, n vitet 2000 si pasoj edhe e lufts s Bushit kundr bots Islame Islami dhe muslimant ishin shpal-lur armiq t kombit. Nga viti 2002 deri n 2006 kam br pun t ndryshme. Prve ksaj jam munduar t ndihmoj mbarvajten e punve n Komunitetin Musliman t Shqipris, kam themeluar Forumin Musliman t Shqipris dhe kam qen aktiv n mediat e vendit e shoqrin civile n Tirans me shkrime e debate publike n mbrojtje t Islamit dhe muslimanve.

PAQJA: Po m pas far bt?Jazexhiu: Pas vitit 2006 u largova pr

n Firence t Italis ku kreva studimet e doktoraturs n Institutin Universi-tar Evropjan. IUE-ja ishte nj institut shum i rndsishm pr formimin tim akademik. Duke qen universitet i sponsorizuar nga Bashkimi Evropjan dhe nj institucion i dominuar nga in-telektual majtist, aty arrita t msoj e kem akses pran institucioneve shum t fuqishme evropjane dhe msoj shum mbi mnyrn sesi funksionin Evropa. U ballafaqova me revoltn e intelektu-alve evropjan ndaj Kishs Katolike, Bushizmit etj dhe dashamirsin q ata kan pr muslimant q t integrohen n Evrop. Pas studimeve n Firence, emigrova n Kanada ku jetoj e punoj edhe aktualisht. Arsyeja pse vendosa t emigroj n Kanada nuk kishte t bnte aq shum me kushtet ekonomike, sesa kishte t bj me dshirn time pr t jetuar diku n Perndim ku mund t jem m i lir intelektualisht pr t vazh-

duar jetn time si akademik pa patur frik se do t ndrshkohem pr bindjet e mija politike dhe historike. Shqipria sht nj provinc e Perndimit e jeta n provincat e perandorive sht gjithmon shum e keqe. Edhe pse jetoj n Kanada, aktivitetet e mia me Ballkanin vazhdo-jn pa ndrprer. Si mund t jeni n di-jeni n vitin 2010 un prfundova edhe nj studim mbi tekstlibrat shkollor t Kosovs i cili shkaktoi shum debate n Ballkan e Kosov dhe Turqi. N studi-min tim un tregoj sesi muslimant e turqit prbuzen npr librat e shkollave kosovare e trushplahen nga pushtetart e Kosovs q t besojn se jan katolik.

PAQJA: Ka koh q n rrjetet sociale mbani qndrime q shkaktojn reagime t ndryshme. Duket se keni nj formim q nuk sht konfirmist ndaj ndikime-ve t jashtme, keni qndrimet tuaja, i zhvilloni ato, qoft edhe me mimin e kundrshtimeve t ashpra dhe e oni deri n fund at far mendoni. N t vrtet si e vlersoni kt n raport me reagimet q u bhen?

Jazexhiu: Un q kur kam qen student n Malajzi kam qen jo-kon-formist. Kam qen nga t part q kam kritikuar n shtyp dhe internet mitet e Rilindjes kombtare shqiptare, Sknderbeun, Nn Terezn etj. N vitet 2000 kur kritikoja mitet e Sknderbeut, Bogdanit, Terezs etj islamofob e sig-urimsa t Shqipris sikur Piro Misha e Ismail Kadare m kan sulmuar rnd. Kan ndrmarr fushata linimi publik kundr meje, m kan etiketuar funda-mentalist, vehabist, armik kombtar etj. M kan uar edhe n prokurori e jan ankuar npr ambasada perndimore kundr meje. Megjithat, edhe pse m kan sulmuar dhe dmtuar rnd n karriern time un kam vazhduar me kmbngulje t mbroj idet e mia dhe nuk jam dorzuar prpara presioneve e shantazheve t fanatikve laik-katolik. E tani pas 10 vitesh kur e shoh q mitet q fondamentalizmi katolik ndrtoi n Shqipri n kohn e Italis Fashiste e m pas, jan rrnuar, ndjehem i lum-tur, ashtu sikur Ibrahimi a.s. ndjehej i lumtur kur u prball me idhujt e thyer n vendlindjen e tij.

Ashtu si jam prballur me islamo-fobt n t kaluarn, n vitet e fundit

jam prballur edhe me disa grupesh besimtarsh musliman, sidomos pr idet q ata propaganduan gjat kohs s Pranvers Arabe duke nxitur urrejtje kundr sekteve t ndryshme Islame dhe br thirrje pr t uar lufttar n Siri. Me kto grupe jam konfrontuar duke i kshilluar q Islamin t mos e trajtojn si fe dhune, por ta trajtojn si fe t paqes ashtu si sht edhe emri i tij.

Q prej vitit 1993 kur jam br mus-liman pr mua rndsi ka vetm e vr-teta e cila buron nga Allahu. Pr kt arsye edhe her pas here konfrontohem me njerz apo ide t gabuar, e nuk pranoj q t jem konformist me ask. Reagimet, krcnimet e shantazhet q kam marr si nga islamofobt e Shqipris e Kosovs, por edhe nga grupe besimtarsh nuk m shqetsojn, pasi si thash m sipr gjja q mua m intereson sht e vrteta dhe jo ajo q njerzit besojn.

PAQJA: Si e vlersoni Islamin te shq-iptart, kur kihet parasysh se ai dallon sadopak nga viset e banuara me shqip-tar: Shqipri, Kosov, Maqedoni e dia-sporM par shqiptart vuanin nga cenzura fetare, sot ka nj pluralizm mendimesh, grupacionesh dhe nj pr-arje q her-her merr prmasa shqet-sueseSi i shihni ju kto zhvillime?

Jazexhiu: Un kam 21 vite q jam musliman e n kto vite kam par shum grupe e ideologji besimtarsh muslima-n shqiptar n Ballkan. Mendoj q sot pr sot Islami n shkall globale sht n nj kriz t madhe. Muslimant jan hutuar nga ideologji moderniste e mes-jetare dhe kan harruar mesazhin rrn-jsor t Islamit dhe profetit Muhamedit i cili sht primi me urtsi, paqe dhe dituri i fjals s Allahut ndaj njerzimit.

Edhe pse Islami sht n kriz dhe hoxhallart e bots s Islamit n prgjithsi jan jo t edukuar mir, n rastin e shqiptarve mendoj se Islami m i shndosh q sot praktikohet mes tyre sht ai i Kosovs. Fal lufts me Serbi-n, frikrave, vuajtjeve e mundimeve, brezi i kosovarve q prjetoi luftn e ka pranuar Islamin n mnyr masive e t sinqert. Kosova ka hoxhallar t devot-shm, shum t rinj besimtar, dhe nj qeveri, shoqri civile e media t paguar nga Perndimi q sht shum armiq-sore ndaj Islamit. Kto komponent, pra


frika dhe sfida, presionet e pushtetit dhe diskriminimi, dhe lvizja e popullatave fshatare drejt qytetit, kan ndihmuar q n Kosov t krijohet nj lvizje e madhe islame me t rinj dhe t reja q e duan fen e tyre dhe e shohin at jo vetm si fe, por edhe si lvizje rezistence ndaj regjimit. Por, Islami n Kosov ka nevoj pr udhheqje politike, n mnyr q forcn potenciale q ai ka ta shndr-roj n forc politike e cila do t arrij m pas q t prmirsoj jetn e musli-manve kosovar.

Por n Maqedoni, ku shqiptart pr-ballen me maqedont ortodoks dhe shqiptarizimi ka ndodhur m von, Islami edhe pse n aparenc duket m mir, pr mendimin tim sht m i dobt dhe n nj kriz m t madhe. Nacionalizmi i smur, ndenja e infe-rioritetit dhe dshira e intelektualve shqiptare pr tu shqiptarizuar me do kusht dhe ngjar Tirans, ka krijuar nj konflikt mes t rinjve dhe t vjetrve. N Maqedoni, rinia nuk duket se e ka Isla-min aq shum pr mod dhe ideal sikur n Kosov dhe pushtetart shqiptar t Maqedonis popullin e tyre e gnjejn me mitet e nacionalizmit shqiptar n vend q ta kthejn nga Islami.

Ndrsa n Shqipri Islami sht shum i dobt. Si pasoj e aktiviteteve misionare t t krishterve n kto 20 vitet e fundit, grushtit ortodoks t shtetit t vitit 1997 dhe presionit ekonomik dhe politik t Perndimit, Islami sht duke humbur terren n mnyr t vazh-dueshme. Si edhe censusi i vitit 2011 tregoi, n Shqipri rreth 10% e familjeve muslimane e kan braktisur Islamin e jan br t pafe apo t krishtera. Edhe pse Shqipria ka shum hoxhallar q jan edukuar n botn islame, ata deri m sot kan dshtuar q Islamin ta kthe-jn n mod n vend dhe ta mbrojn nga tkurrja. Ktu nj fakt me rndsi luan edhe popullata e vendit, e cila ndry-she nga Kosova dhe Maqedonia, nuk ka trashguar tradita Islame sikur dy vendet e para. E n ann tjetr shumica e hoxhallarve t Shqipris jan t pak-edukuar dhe nuk jan t aft e aktiv sikur ata t Kosovs.

PAQJA: Nomenklatura politike n Shqipri n raport me muslimant ka pasur dhe vazhdon t ket qndrime t uditshmeBerisha vizitoi Izraelin dhe e mbshteti politikn e ktij vendi gjat vizits q i bri Tel AvivitKt

qndrim ai e konfirmoi edhe n OKB ku Shqipria abstenoi pr pranimin e shtetit t PalestinsTani qeveria e re e Rams ka dhn sinjale se do t trhiqet nga Organizata e Konferencs IslamikePrse politikant e Shqipris edhe pse ndryshojn n shum pika, ktu kan gjuh t prbashkt?

Jazexhiu: Q prej rnies s komu-nizmit n 1991, Shqipria sht kthyer n nj vend t pushtuar nga Perndimi. Tragjedia q Shqipria psoi n vitin 1997, kur Perndimi dhe Greqia or-ganizoi grushtin e shtetin kundr Sali Berishs n vend e sbashku me t shkatrroi t gjith infrastrukturn e Is-lamit n vend i kan treguar t gjith politikanve shqiptar q Shqipria nuk sht vend i lir e demokratik ku politi-kant nuk mund t ndrmarrin akte n kok t tyre. Sali Berisha, Edi Rama, Ilir Meta etj, padallim feje e origjine e din fare mir q Perndimi nuk do i toleroj ata pr asnj moment q t tregojn nj identitet islamik n sy t Evrops apo pavarsi n vendimet e tyre politike. Sikur Berisha t kishte mbshtetur Pal-estinn n OKB ai do ishte ndrshkuar nga Perndimi. E njjta gj vlen edhe pr qeverin e Edi Rams sot q po e largon Shqiprin nga Konferenca Islamike. Politikant shqiptar nuk veprojn n kok t tyre, por sipas urdhrave t am-basads amerikane n Tiran. Kush ka lexuar emailat e uikileaksit e ka shum t qart se kush e komandon sot Shq-iprin. Filozofi slloven Sllavoj Zhizhek nuk e ka thn kot q n Ballkan, ball-kanasit duhet t krkojn q t votojn pr ambasadort e tyre amerikan, pasi ata jan guvernatort perandorak q vendosin politikat e popujve q sot jan nn sundimin e Ameriks.

PAQJA: N Kosov gjithashtu po ndod-hin zhvillime befasuese q kan t bjn me Islamin dhe muslimant. Ka koh q nj ligj administrativ ndalon vajzat e mbuluara t ndjekin shkollimin, msim-besimi nuk gjen mbshtetje ligjore, s fundi ligji pr ndalimin e zhurmave ka trajtuar si zhurm edhe ezanin, kurse politikant kosovar si ata n pushtet, ashtu edhe ata n opozit vazhdojn t japin deklarata tendencioze anti-islameSi i vlersoni kto gjra nga kndvshtrimi juaj?

Jazexhiu: Si tregoj n shkrimin Is-lam i mir, sht Islami i vdekur! q botova n disa portale kosovare n javn

e par t muajit shkurt, n Kosov, q prej shpalljes s pavarsis s shtetit t Kosovs dhe ndrtimit t kushtetuts s saj nga Marti Ahtisari, perndimort q sot komandojn vendin kan vendo-sur q Islamin ta zhdukin n vend. N shkrimin n fjal un citoja ministrin e jashtm t Kosovs, Enver Hoxhaj i cili n intervistn q botoi n portalin Zeri.info n 3 janar 2014 me titull Hoxhaj: Sna duhet islami i importuar, deklaronte qa-rt e hapur q shteti i sotm kosovar nuk do t toleroj n asnj mnyr Islamin n vend. Ai, deklaratat e presidentes Jahjaga etj, tregojn q shteti kosovar Islamin e sheh si gj t keqe q duhet zhdukur. N Kosov historia po prsrit vetveten. Ato q bri Ahmet Zogu e m pas Enver Hoxha n Shqipri sot po i bjn Hashim Thai dhe Enver Hoxhaj n Prishtin. Ndalimi i vajzave me shami nga ndjekja e shkolls, prpjekjet pr ndalimin e ezanit, fushata e egr mediatike kundr hoxhallarve e besimtarve kosovar q bhet npr media, refuzimi pr t futur msim besimin npr shkolla, refuzimi pr t br Islamin fe zyrtare t vendit ku rreth 95% e popullats jan muslimane etj, jan prpjekje institucionale t shtetit kosovar pr t dobsuar n maksimum rolin e Islamit n vend. Lidershipi kos-ovar me urdhrat q merr nga Perndimi sht i vendosur q n Kosov t mos lejoj ringjallje t Islamit.

Si tregoj n librin tim Rrfimet e Nj Kombi, shqiptart, turqit, muslima-nt dhe t krishtert n tekstlibrat shkol-


lor t historis dhe letrsis n Kosov apo si tregon edhe studiuesja katolike Anna di Lellio, n librin The Battle of Kosovo 1389: An Albanian Epic, qeve-ria kosovare sot nprmjet politikave t saj por edhe kurrikulave arsimore, sht e determinuar q t de-islamizoj dhe katolicizoj identitetin e popullit t Kosovs. Projekti i kristjanizimit t kosovarve sht nj projekt perndimor i cili si ministri Enver Hoxhaj tregon-te, synon t bj nj inxhinjeri sociale masive n vend. Dhe kosovart mus-liman nuk mund t bjn dot shum kundr tij, pr sa koh q muslimant nuk prmbysin regjimin dhe marrin pushtetin n vend.

PAQJA: far vlersimi keni pr t ash-tuquajturn pranver arabe?

Jazexhiu: Pranvera Arabe nisi si nj val protestash popullore nga popujt arab kundr diktaturave q sundojm mbi ata q prej kohs s rnies s Per-andoris Osmane. Megjithat, protestat e popujve arab pr demokratizimin e prmirsimin e jets s tyre u keqpr-dorn nga Perndimi. Diktaturat kli-ente t Perndimit sikur Arabia Saudite, Emiratet e Bashkuara Arabe, Kuvajti, Bahreini etj, nuk u prekn nga Pran-vera Arabe dhe u lejuan q ti shtypin me dhun qytetart e tyre q krkonin liri dhe demokraci. Por ndaj vendeve t pabindura ndaj Perndimit, sikur n Libi dhe Siri, Pranvera Arabe u prdor pr t shkatrruar shtetet n fjal dhe

larguar nga vendi e vrar sundimtart arab q nuk i bindeshin Perndimit. Pranvera Arabe islamikisht duhej t quhej Fitneja Arabe.

PAQJA: Qndrimi juaj prej fillimit t shprthimit t lufts n Siri ka qen kundr zhvillimit t ksaj luftePrse?

Jazexhiu: Qndrimi im ka qen kundr si lufts n Siri ashtu edhe kundr asaj n Libi. Duke qen se un jam lexues i historis dhe sikur hazreti Hidri n suren el-Kehf mundohem q t kuptoj se far fshihet pas shum gjrave q njerzit e thjesht nuk kuptojn, q n fillim e kam kuptuar q lufta civile n Siri dhe n Libi nuk ishin luft pr demokratizimin e ktyre vendesh, dhe as luft pr Islamin si shum hoxhallar i portretizuan ato, por ishin luftra dhe hile t imperializmit perndimor kundr bots s Islamit. N shkrimet q kam br q n vitin 2012 un u kam thn besimtarve musliman shqiptar q Al-Kaeda n Siri dhe n Libi nuk ishte ushtri e Islamit, por kmbsoria e NATO-s. Ajo digjte e vriste popujt arab e shkatr-ronte shtetet arabe, jo pr Islamin apo demokracin, por pr t prmbushur axhendat q kancelarit perndimore gatuanin pr t ardhmen e arabve.

shtja e Siris mua m ka prekur shum, kur kam par sesi tekfirt xhi-hadist vran hoxhn e madh sirian Ra-madan al-Buti, apo sesi beduint libian linuan kolonel Muamar al-Gadafin. Kto vrasje e linime kriminale q pr fat t keq u mirpritn nga shum hox-hallar e besimtar injorant, ishin disa nga krimet m t mdha q bota e Is-lamit ka par n koht moderne dhe q sipas sheriatit jan t ndaluara. Duke qen se Islami sht fe e kulturs dhe paqes, e kam ndjer si nevoj qytetare q t marr qndrim publik kundr mar-rzive xhihadiste t pranvers arabe dhe disa hoxhallarsh q nxisnin shqiptart pr fitne.

PAQJA: Nj prej kritikave t shumta q keni adresuar ka qen edhe ajo kundr hoxhallarveprej tyre dita-dits da-lin opinione t ndryshme, nuk ka nj koherenc dhe vizion pr zhvillimet e gjithmbarshme, ata mund ta ken nj pjes t fajit t tyre n hutimin e xhe-matit, shpesh lihet prshtypja se ata po bjn garn e imponimit, gjersa nuk po luajn rolin si mund t pritejPse po ndodh kjo?

Jazexhiu: Un i kam kritikuar shum hoxhallar n Shqipri, Kosov dhe Maqedoni pasi me veprat e tyre kan marr n qaf shum besimtar shq-iptar, duke i radikalizuar dhe uar si xhihadist n Siri. Konflikti sirian dhe fanaticizmi sektar q shum hoxhallar shfaqn n kto koh kundr sekteve jo-sunite t Islamit, pr mua ishte kriminal dhe i paimagjinueshm. Por mendoj q fajtor nuk ishin vetm ata. Fajtor ishin edhe Komuniteti Musliman i Shqipris, Bashksia Islame e Kosovs etj t cilat i lejuan hoxhallart e tyre q t prziejn besimtart n luftn civile t Siris, e tani si Bashksit Islame ashtu edhe hoxhal-lart luajn munafikun dhe mohojn q kan nxitur njerzit t shkojn n Siri.

Hoxhallart un i kam kshilluar n privat e m pas edhe n publik q t mos merren me luftrat e fitnet n botn arabe q ata nuk i kuptonin dot. U kam trhequr vrejtje q t mos i radikalizo-jn e t mos i gnjejn besimtart shqip-tar duke i uar t luftojn n Siri pr hir t interesave t Fuqive t Mdha. Mua m ka shqetsuar shum fakti q kta hoxhallar merrnin fetva nga hoxhallar injorant nga Arabia Saudite, t cilt i cysnin q t radikalizonin popullin e tyre. Jam i mendimit q hoxhallart tan n Ballkan, duhet q Islamin ta mar-rin sipas synetit t profetit Muhamed a.s. Dhe Islami i profetit Muhamed nuk ishte Islam lufte e xhihadi, por Islam paqeje dhe predikimi. Forca e Islamit sot, por edhe n t kaluarn nuk ka qen t dhuna por te fjala. E fjala m e mir sht mesazhi i Kuranit i cili krkon t blej shpirtra me paqe dhe jo me luft.

PAQJA: Gjat studimeve tua n Mala-jzi, prvojs s komunikimit dhe jets s atjeshme, a mund t trhiqni ndonj paralele ndrmjet atij shteti dhe rajonit ton t Ballkanit, gjegjsisht viseve t banuara me musliman, far shkon e far nuk shkon dhe ka mund t plotsohet?

Jazexhiu: Vitet e mia m t lumtura t jets - pas fillim viteve 90 n Shqipri - jan koha kur jetova n Malajzi. Edhe pse n kt vend muslimant prbjn vetm 55% t popullats, britanikt, pr interesa t tyre strategjike i kan ln muslimant q ta sundojn vendin. Malajzia sht nj shtet islamik, i zhvilluar, modern, toler-ant, ku Islami dominon n t gjitha aspe-ktet e jets. Eksperienca ime n Malajzi m shtynte q sa isha student t doja q

PAQJA12 SHKURT/MARS'14 n Nr. 8212 PAQJA

edhe ne shqiptart nj dit n Ballkan t jetonim sikur malajziant. T jetonin me Islam dhe krenar si musliman e jo t prbuzur pr fen e ton si jemi sot. Megjithat, pas kthimit tim n Shqipri n vitin 2002 e kuptova q ndrra ime malajziane ishte e pamundur. Evropa nuk i toleron kurr shqiptart q t jetojn sikur malajziant, pasi ata pr fat t keq jetojn n nj vend t gabuar dhe koh t gabuar. Muslimant shqiptar, sidomos intelektualt musliman jan frikacak, t shtypur e burracak. Ata ndryshojn me malajziant sikur nata me ditn.

Kur kam qen student n Malajzi, nj nga msuesit e mij m t mdhenj ka qen kryeministri i vendit n at koh, Mahathir Muhamedi. Ai na kshillonte ne si musliman, q n ditt e kohn q jetojm sot kur Perndimi e sundon botn me dije e teknologji, ne duhet t lutemi vetm pr paqe e zhvillim. Ai na msonte q ne muslimant duhet t jeto-jm e lutemi pr paqe dhe zhvillim pr rreth 100 vjet prpara se t mendojm q t vendosim drejtsi n bot.

Realitetet islame t Ballkanit me Malajzin jan t pakrahasueshme. N Malajzi muslimant sundojn, ndrsa n Ballkan ata mezi mbijetojn. T jesh musliman n Malajzi sht nder, ndrsa t jesh musliman n Ballkan, sht siklet pr shum njerz!

PAQJA: Cila do t ishte kshilla juaj pr muslimant e Kosovs?

Jazexhiu: Un muslimant kosovar dua ti kshilloj q t bhen njerz t di-tur dhe t urt. Ata duhet t shkollohen, pasurohen dhe idealet e tyre t mos i tradhtojn kurr. Duhet ta din q Is-lamin ata e kan amanet nga osmanlit e pr kt arsye duhet ta propagandojn e mbrojn me t gjith mnyrat. Prtej ktyre ata duhet t luftojn me mjete demokratike q vendin e tyre, Kosovn, ta kthejn n nj vend t mir dhe islam n Evrop. Ata duhet t organizohen politikisht e intelektualisht dhe largojn nga pushteti sundimtart e tyre t kor-ruptuar. Ata duhet t islamizojn ven-din e tyre e t mos lejojn pushtetart e tyre q ti katolicizojn si po ndodh tani. Prve ksaj, muslimant e Kosovs duhet ta din q jeta e tyre dhe muslima-nve npr bot n kohn q ne jetojm sot nuk ndryshon dot nprmjet dhun e lufts, por nprmjet xhihadeve kul-turore dhe qytetare t cilat prpiqen pr t ndrtuar nj bot m t mir. n

Kjo nuk do t thot se muslimant shqiptar jan antiperndimor, por ky sht nj realitet q po ndodh te shqiptart. Pr t marr bekimin e perndimit, ne nuk kemi pse t konvertohemi n fen e t cilve vet kta e shporrn. Diplomacia perndimore nse vrtet ka pr qllim t ndihmoj shqiptart, duhet t del me projekte konkrete pr t gjetur modelin e bashkjetess me popullin autokton musliman shqiptar. Ky popull nse nuk i prket gjeografikisht Lindjes s Mesme, vazhdon t jet brenda dosjeve mbi shtjen Lindore, e cila ka filluar q nga koha e t smurit t Ballkanit tash e dy shekuj

Shqiptart a i takojn Lindjes s Mesme?

Muhamed J. KAJOLLI

Me tu trhequr osmant nga trojet shqiptare (1912), diplo-matt tan ishin t pafuqishm t ndrtonin nj gjeopolitik t pavarur, pr shkak t ndodhive t njpasnjshme, t cilat u zhvilluan deri n gjysmn e par t shekullit XX-t, ndonse elitat politiko-ushtarako nuk ishin shum t prgatitura, ato ishin n nj nivel me ato t popujve tjer ballkanik. Kur pr-fundoi Lufta e Dyt Botrore, shpresat e shqiptarve, se do t mund t jetojn n nj shtet t vetm u shuan.

Fundi i ktij shekulli sikur i ngjal-li srish ato pak shpresa, por, n kt rast diplomacia shqiptare u gjend te-jet e paprgatitur, e hutuar dhe shum e orientuar. Nj Shqipri e dal nga sundimi i egr komunist, nuk kishte as mundsin ekonomike, as elitn politike e intelektuale q t ndikonte as pr s afrmi n ndryshimet q po ndodhnin n ish-Jugosllavi. Pr m tepr e tr di-plomacia shqiptare i ishte dorzuar nj trajektoreje, sistemi i s cils nuk ishte i panjohur pr ta.

Diplomacia jon kishte t gjitha shanset t prmirsohej, bile t zhvil-lohej dukshm m shum kto vitet e fundit, mirpo srish ka ngecje pr shkak t pranvers arabe q ka luhatur ekuilibrat diplomatik n bot. Bazuar sa m sipr u tha, tani jemi dshmitar t nj ngri diplomatik brenda hapsirs shqiptare. Ky ngr nuk erdhi si rezultat i bllokimeve t fuqive t jashtme, por si rezultat i keqadministrimit t brend-shm t udhheqsve q nuk kuptojn se do t thot diplomaci e jashtme ose ndrkombtare.

Treguesi m i mir pr ne, dhe pr diplomatt e huaj t cilt kan qasje t drejtprdrejt n vendin ton, prve

disa rasteve n t kaluarn e afrt, kemi rastin e fundit t montimit t ar-mve biologjike siriane. Kryeministri, Edvin Rama u tregua totalisht i paaft t menaxhoj situatn ose t paktn t tregoj se meriton t jet nj burr shteti. Lakmia pr t qen n qendr t vmendjes s diplomacis botrore, duket se qe, nj lvizje e pastudiuar mir, as prej tij e as prej kshilltarve e tij. Me kt veprim harbut t tij, bri q shqip-tart srish t rikujtohen n bot si el-ement t paqndrueshm dhe amator n diplomaci.

Mirpo, teknologjia digjitale tregoi edhe nj her se sht br nj faktor shum i rndsishm pr ndryshime t mdha, dhe t shpejta brenda nj siste-mi, ather kur nj qeveri prpiqet t neglizhojn ose anashkaloj nj popull t tr. Dy vjet m par, si rezultat i ktij digjitalizimi, ngjarjet e pranvers arabe mashtruan diplomat dhe analist emi-nent t bots, ndrsa tani rasti Rama, nj kryeministr i nj shteti shum t vogl, edhe pse pa qllim, mashtroi diplomatt m t mdhenj t bots. Prandaj, di-plomacia e sendrtuar me parimet e shekullit t kaluar duhet t ndryshoj rrnjsisht, nse duan t zhvillojn dhe har- monizojn r a p o r - tet qeveri - popull. Nj veprim i


Shqiptart a i takojn Lindjes s Mesme?pamatur i nj qeverie (kudo qoft n bot) mund t shkaktoj dme shum t mdha.

Kush jemi neT nprkmbur thuajse pr nj

shekull, erdhi koha q t shohim dritn n tunelin e gjat, dhe, pasi kaprcyem vitet e emergjencs, populli ka filluar t tregoj natyrshmrin e vet, ose thn m mir nevojat e domosdoshme pr jetes. Sikur politikant tan t ishin t sinqert dhe ta prcillnin zrin e popul-lit ashtu si sht, sot, problemet do t ishin minimale. N asnj shtet t bots s civilizuar, nj trazicion nuk mund t zg-jas m shum se tet vjet, ndrsa te ne tranzicioni sht tejzgjatur. Kjo strzg-jatje sht tregues se partit tona politike nuk kan as vizion, dhe as makropolik t qart pr vendin e tyre.

Diplomatt e huaj jo se nuk e din kush jemi ne, por edhe kta bhen se po i dgjojn premtimet tona boshe. Nse perndimort nuk prfitojn asgj nga ne, ata t paktn nuk humbin asgj me ne. Humbsi i vrtet n kt rast sht vet populli shqiptar, i cili vazhdon t

qndroj n vend numro, tani e dy dekada. Shqiptart ndonse nuk i

prkasin gjeografikisht popujve t Lindjes s Mesme, me ose pa d a s hj e kta prfshihen bren-

da ktij

mentaliteti q njihet si shtja Lindore.Po bhen dy decenie qkur BE-ja i

ktheu prgjigje Turqis se rrnjt e saj krishtere nuk i mundsojn ti japin nj prgjigje t prer pr tu br shtet antar i Bashkimit Evropian. Prpjekja e gjat pr ta shndrruar nj Turqi laike, duket se ka dshtuar. Nse BE-ja do t vazhdoj t ndjek me fanatizm kt diplomaci, ather diplomatt tan shq-iptar do t duhej t na tregonin qart

nse edhe ne jemi brenda ksaj dosje s bashku me Turqin.

Disa zra t cilat doln t paqa-rta n ekranet tona televizive nga kryeparlamentari i Shqipris, z. Ilir Meta rreth vrejtjeve q ia ka br diplomacia holandeze z. Sali Berisha, pastaj prgjigja

jo e qart e kryeminstrit Shq-iptar Edvin Rama n pyetjen

e drejtprdrejt t shtruar nga Blendi Fevziu si dhe nga

disa krkesa dhe veprime q kohve t fundit q jan shpeshtuar nga diplomatt e Kosovs, na bjn t dys-

hojm se diplomatt tan po fshehin dika q populli duhet domosdoshmrisht ta dij.

T mos gnjehemiDy qeverit si ajo e Shq-

ipris dhe ajo e Kosovs kan marr nj iniciativ pr nj diplomaci t prbashkt. Kjo sht nj nism q premton, mirpo q ne t mos gnje-hemi n raportet me BE-n, le ti kujtojm disa rezultate

t censusit t fundit n

Kosov. Numri i ateistve nuk kaloi shi-frn e m shum se 1200 vetve dhe m shum se 1700 t paprcaktuar fetarisht. Kto shifra jan nj tregues pr secilin q pretendon t merret me diplomaci. Pastaj, nj tregues tjetr i madh sht rindrtimi i xhamive t shkatrruara nga serbt para dhe gjat lufts 1999-t dhe ngritja e xhamive t reja n ato vende ku pr nj koh t gjat nuk ka pasur xhami.

Sikur ky popull t besonte fuqishm n ideologjit dhe parimet perndi-more, nuk do t kishte ngritur kto objekte islame, por do ti kishte rrnuar edhe ato q kishin mbetur. Prandaj, di-plomacia perndimore kto veprime i ka t qarta, dhe nuk ka pse t zhgnje-het, por ata q po na zhgnjejn jan politikant tan, t cilt n do mnyr po mundohen t gnjejn diplomacin perndimore duke ju thn se populli shqiptar, sht nj popull q besimin n Zot e ka t cekt dhe t parndsishm n jetn e vet t prditshme.

Kjo nuk do t thot se muslimant shqiptar jan antiperndimor, por ky sht nj realitet q po ndodh te shq-iptart. Pr t marr bekimin e pern-dimit, ne nuk kemi pse t konvertohemi n fen e t cilve vet kta e shporrn. Diplomacia perndimore nse vrtet ka pr qllim t ndihmoj shqiptart, duhet t del me projekte konkrete pr t gjetur modelin e bashkjetess me popullin autokton musliman shqiptar. Ky popull nse nuk i prket gjeografiki-sht Lindjes s Mesme, vazhdon t jet brenda dosjeve mbi shtjen Lindore, e cila ka filluar q nga koha e t smurit t Ballkanit tash e dy shekuj. n


Michele DUNNE & Thomas CAROTHERS

Pr gjysm viti qkur ushtria egji-ptiane e przuri Presidentin Mu-hamed Mursi1, zyrtart e SHBA-s prej Presidentit Obama e tutje vazhdimisht kan thn se SHBA-ja krkon t prparo-j tranzicionin e Egjiptit n demokraci2. Fatkeqsisht, duke par spiralen tatpjete politike t Egjiptit, ajo se ka ndoshta sht pr qllim t jet formulimi i nj politike parimore tingllon ose e rrezikshm naive ose thellsisht cinike dhe duke e drejtuar politikn e SHBA-s n nivel jo t duhur n nj rrug t gabuar.

Mbshtetja e demokracis egjiptiane sigurisht sht gjja e duhur q duhet br. Ndryshe nga disa vende ku inte-resat e SHBA-s shtyhen n drejtime konfliktuoze, arritja e demokracis n Egjipt do t prparonte interesin kritik t siguris s SHBA-s n nj stabilitet afatgjat si dhe paqen me Izraelin dhe do t ndihmonte n prmbajtjen e nxnien e ekstremistve t dhunshm. Vetm nj rend politik gjithprfshirs dhe plural-ist q respekton aspiratat e egjiptianve pr nj z, prgjegjsi dhe drejtsi do t vendoste nj fund t krizs s protestave publike masive dhe shenjave t nj eks-tremizmi fillestar.

Por ka nj problem serioz me referen-cat konstante t SHBA-s n mbshtetje t tranzicionit demokratik t Egjiptit: Nuk ka nj tranzicion demokratik n Egjipt. Ky formulim ka qen i prshtatshm pas rnies s Presidentit Hosni Mubarak n shkurt t 20113-ts, ku kontestimi i ha-pur politik zuri vend prkundr hapave jodemokratik nga aktor t ndryshm. Kan mundur t jen t besueshme, ko-hshkurtra, pas prznies s Morsit nga ushtria korrikun e kaluar. Por muajt e fundit ngjyrat e vrteta t projektit politik ushtarak u bn t qarta. Prmes vepri-meve shtypse ndaj njerzve n pozita t larta shtetrore e deri te popullsia e rn-domt, ligje dhe akte q cenojn t drejtat dhe lirit themelore, ndrydhin hapsirn politike dhe acarojn polarizimin, aparati i siguris s Egjiptit i ka prcaktuar kufijt e nj sistemi t ri gjysm-autoritar. Jav m par referendumi4 mbi kushtetutn

e re, i njollosur me prjashtimin5 e pik-pamjeve prjashtuese, imentoi n vend nj gur themeltar pr at projekt: Kush-tetuta6 i jep autonomi dhe imunitet ush-tris, saq edhe gjykimin e civilve n gjykata ushtarake.

N kt kontekst, referencat e vazh-dueshme t SHBA7-s pr tranzicion demokratik n Egjipt jan problematike, veanrisht kur shoqrohen, e kjo bhet shpesh, me referenca t prparimit t rrugtimit t Egjiptit8 dhe qllimeve t prbashkta t qeverive t SHBA-s dhe Egjiptit9. N nj minimum, admin-istrata tingllon seriozisht jasht do pike. (Imagjinoni nse prmes bllokimit dhe polarizimit n Uashington vitin e kaluar, Presidenti Obama vazhdimisht ka thek-suar mbshtetjen e tij ndaj dypartish-mris konstruktive t Kongresit.) Edhe m keq, kto referenca, ndonse qllim-mira, japin prshtypjen se Uashingtoni po bn opozit n mbshtetje t demokracis --- q nnkupton se po mbshtet projek-tin e ushtris egjiptiane dhe po luan n terren duke zgjedhur at (v.j. qeverin ushtarake) si nj rrug demokratike.

Gjetja e fjalve t duhura pr Egji-ptin sht br shum e rndsishme muajt e fundit --- legjislatura e SHBA-

s s fundmi thot se afr nj miliard dollar asistenc ushtarake e ekonomike e SHBA-s mund t jet e gatshme t jepet10 vetm nse sekretari i shtetit e certifikon se qeveria egjiptiane po merr hapat n mbshtetje t tranzicionit de-mokratik. Ndihma tjetr11 q ka mbetur sht gjysm miliardi dollar dhe mund t shpenzohet vetm nse sekretari bn nj certifikim t njjt pr qeverin e re egjiptiane pas zgjedhjeve presidenciale dhe parlamentare12, t cilat jan caktuar t mbahen pas disa muajve t ardhshm. Ndryshe nga legjislatura e kaluar, admin-istrata nuk mund t heq dor prej ktyre kushteve mbi baza t siguris kombtare. Nj penges sht ende e mundshme: administrata do t mund t zgjedh ti v n theks ca fije progresi politik, ndrsa t luaj dhe bjer posht me hapa t md-henj prapa, si jan masat energjike t vazhdueshme masive kundr myslima-nve13 dhe kritikve sekular ndaj ush-tris masa n t cilat qindra jan vrar dhe mijra jan burgosur. Por a do t jet e menur, dhe a do t pranojn komisio-net relevante t kongresit kt certifikim?

N vend se t vazhdohet t prsh-kruhen kushtet politike t Egjiptit me fjal q kan t bjn pak e m pak me

QEVERISJA EVOLUUESE E EGJIPTIT SSHT NJ TRANIZION DEMOKRATIK

PAQJA 15Nr. 82 n SHKURT/MARS'14PAQJA

realitetin, administrata e Obamas dhe Kongresi duhet t jen t hapura dhe t sakta n lidhje me at q po ngjan. Derisa krkohet t shikohet pr hapa konkret, mnyra domethnse pr t peshuar n favor t pluralizmit, sinqeritetit dhe dre-jtsis n Egjipt, administrata duhet t ndaloj s prdoruri gjuhn aspiruese q mund t keqinterpretohet si mbshtetje e realiteteve t fundit politike egjiptiane. Qartsimi i fjalve tona do t na ndih-monte edhe n qartsimin e politiks son.

Administrata duket se ndjehet e detyruar t mbaj lloje t caktuara bash-kpunimi t siguris me Egjiptin dhe t mbshtes popullin egjiptian drejtprs-drejti prmes ndihms edukative dhe ndi-hmave tjera. Por duhet ta bj t qart se ajo kt e bn prkundr mosmiratimit t fuqishm me rrugn politike q ush-tria po ndjek dhe shqetsimin serioz pr implikimet e ksaj rruge pr popullin e Egjiptit dhe interesat e SHBA-s, t cilat mund t krcnohen nga rigjallrimi i ekstremizmit islamik. Uashingtoni nuk duhet t pretendoj se disa imitime boshe t proceseve demokratike, si sht ref-erendumi i fundit q njjt t ndodh n zgjedhjet presidenciale dhe parlamentare, prbjn nj kthim domethns n buk, liri dhe drejtsi sociale q egjiptiant me t drejt e krkuan m 2011. n

1 http://www.washingtonpost.com/world/national-security/us-quiet-after-egypt-mili-tary-ousts-democratically-elected-president-morsi/2013/07/03/28c11da2-e41f-11e2-aef3-339619eab080_story.html 2 http://www.whitehouse.gov/the-press-of-fice/2013/07/03/statement-president-barack-obama-egypt 3 http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/con-tent/article/2011/02/11/AR2011021102386.html 4 http://www.washingtonpost.com/world/middle_east/egypt-said-to-approve-new-con-stitution/2014/01/16/a7ae8eb6-7ebf-11e3-93c1-0e888170b723_story.html 5 http://issuu.com/revistapaqja/docs/paqja81, faqe 12-146 http://www.dailystar.com.lb/News/Middle-East/2013/Dec-03/239706-egypts-draft-constitution-consolidates-army-power.ashx#axzz2rGACZaii 7 http://www.state.gov/secretary/re-marks/2013/11/216220.htm 8 http://www.whitehouse.gov/the-press-of-fice/2013/12/04/remarks-national-security-ad-visor-susan-e-rice-human-rights-advancing-am 9 http://www.state.gov/r/pa/prs/ps/2013/10/215258.htm 10 http://english.ahram.org.eg/NewsCon-tent/1/64/91593/Egypt/Politics-/US-set-to-unfreeze-aid-to-Egypt.aspx 11 http://www.washingtonpost.com/opinions/egypts-phony-democracy-doesnt-deserve-us-aid/2014/01/13/44e38158-7c74-11e3-9556-4a4bf7bcbd84_story.html 12 http://www.washingtonpost.com/opin-ions/david-ignatius-egypt-looks-for-a-path-toward-democracy/2013/11/20/e6990652-513c-11e3-a7f0-b790929232e1_story.html 13 http://news.yahoo.com/gunmen-kill-5-policemen-southern-egypt-070643894.html

Azilkrkuesit Rohingya, t cilt kan ikur pas dhuns s zgjatur persekutuese dhe gjakderdhjes sektare, po kthehen srish n Birmani

Tajlanda thot se ka deprtuar rreth 1,300 azil krkues Rohingya prapa n Birmani (zyrtarisht e njohur si Mian-mar), lvizje kjo t ciln aktivist t t drejtave t njeriut e kan quajtur si t tmerrshme.

Shifrat paraqesin pothuajse t gjith varktart Rohingya, t cilt kan lun-druar pr n brigjet e Tajlands.

Deprtimet ishin vullnetare. Ne kemi drguar prapa 100 deri n 200 njerz prnjher, - i ka thn Associ-ated Press gjeneral togeri i policis taj-landeze Pharnu Kerdlarpphon.

Shum Rohingya rrezikojn jett e tyre duke tentuar t arrijn n streha, t cilat i perceptojn si t sigurta, si sht Malajzia me shumic myslimane, n anije rrangall, vetm q t arresto-hen n ujrat tajlandeze. Por Bangkoku nuk e ka ratifikuar Konventn 1951 t Refugjatve dhe ende nuk i ka funksion-alizuar procedurat e azilit.

Qeveria tajlandeze vazhdimisht ka dshtuar t respektoj t drejtat e azilkrkuesve Rohingya, thot Mat-thew Smith, drejtor ekzekutiv i OJQ Foritfy Rights. sht nj prgjigje e tmerrshme e dhunimit serioz t t dre-jtave t njeriut.

Rohingyasit jan konsideruar prej njerzve m t persekutuar n bot nga OKB-ja dhe rreth 140,000 momental-isht jetojn n kampe t neveritshme t zhvendosurish n shtetin Arakan n Birmanin Perndimore pas dhuns et-nike q la mijra shtpi t djegura dhe q mori m shum se 280 jet q nga korriku i 2012-ts.

Pavarsisht riatdhesimit t fundit, aktivistt paralajmrojn se shum m tepr varktar t ktill do t lundro-jn n brigjet e Tajlands s shpejti, veanrisht pas nj eskalimi t fundit n dhun dhe tensioneve n rritje mbi regjistrimin e ri kombtar.

Muajin e kaluar, s paku 48 mus-liman u vran kur turma budistsh sulmuan nj fshat n veriun e shtetit Arakan t Birmanis perndimore, n baz1 t Navi Pillay, Komisionere e lart e OKB-s pr t Drejtat e Njeriut, e cila u bri thirrje autoriteteve q t krye-jn nj hetim t plot, t shpejt dhe t paanshm dhe t sigurojn se viktimat dhe familjet e tyre t marrin drejtsin.

Qeveria birmaneze pohon2 se grupe Rohingya kan nxitur trazira dhe kan lshuar raporte n mediat e huaja se gra dhe fmij u vran gjat dhuns.

M 4 shkurt, antari i parlamentit t Rohingyasve Shwe Maung u morr n pyetje nga policia pr 90 minuta pas dhnies s nj interviste3 pr Zrin De-mokratik t Birmanis, gjat s cils ai pohoi se kam informata t plota prej autoriteteve lokale n fshatrat e afrme, t cilt m kan telefonuar dhe m kan thn se ata kan par policin se u ka vn zjarrin shtpive.

Sipas Myanmar Times, ligjvnsi, antar i Partis s Unionit pr Solidar-itet dhe Zhvillim q sht parti n push-tet dhe prkrahet nga ushtria, tha4 se veprimi pasues policor erdhi si krkes direkte nga presidenti reformator Thein Sein. (Shwe Maung nuk mundi t kon-taktohej nga TIME t premten.)

Shum budist birman i quajn Ro-hingyasit Bengalis pr t mbshtetur iden e rreme se ata jan imigrant ile-

Tajlanda drgon 1,300 Rohingya prapa n ferr

Navi Pillay

Shwe Maung


gal prej Bangladeshit fqinj, prkundr faktit se Rohingyasit kan jetuar n vend pr gjenerata.

Me refuzim t shtetsis birmane, Rohingyasit ballafaqohen me kufizime n lvizje, martesa dhe edukim (edhe pse paradoksalisht ata lejohen t qn-drojn n parlament). Ushqyes i ten-sioneve sht regjistrimi i par kombtar pas 30 vjetsh, i cili do t realizohet prej 30 mars deri n 10 prill, nga Fondi pr Popullsi i OKB5-s (UNFPA) dhe qe-veris s Naypyidaw me nj kosto prej 75 milion dollarsh.

N nntor 2012, nj plan6 i veant q u udhhoq pa UNFPA-n, ndezi dhu-nn kur Rohingyasit refuzuan t regjis-trohen si Bengali, dhe disa njerz u vran me arm nga forcat e siguris n protestat q pasuan. Natyrisht, popul-lata Rohingyase ka shum shqetsime legjitime pr participim n nj doku-ment bishtnues q shum leht do t prdorej kundr tyre, - tha Smith.

Anasjelltas, militantt budist kan prdorur regjistrimin e pashmangshm pr t ushqyer zjarrin sektar. Disa aktor politik ekstremist Rakhine pa dyshim friksohen se regjistrimi do t vendoste nj baz pr populla-tn Rohingya q do ta vshtirsonte

mbshtetjen n tregimin e fundit pr migrim t tyre n t ardhmen, - tha ICG (Grupi Ndrkombtar i Krizave) n nj raport7 t publikuar t enjten.

Edhe klerikt budist t veshur me shafran vazhdimisht i kan vn zjarr tensioneve fetare. T enjten, nj takim nga partia kryesore opozitare e Ligs Kombtare pr Demokraci, e udhhequr nga fituesja e Nobelit, Aung San Suu Kyi, sht dashur t anulohet pasi m shum se 40 murgj u ankuan se dy nga katr folsit ishin mysliman.

shtjet komplekse jan pasaktsit e mundshme n regjistrimin e 1983-s, q vendosi popullatn muslimane n rreth 4%. Shum analist besoj se kjo shifr qllimisht sht ln n kt nivel pr t nxjerr n pah trazira, se n t vrtet numrat shkojn n 10%. Shi-frat e sakta t publikuara tani, frikso-hen ata, do t mund t ushqejn frikn mes budistve n Birmani s fundmi t pushtuar nga muslimant.

Kur diktatori ksenofob Ne Win e shkroi listn zyrtare t Birmanis s 135 grupeve etnike n 1962, ai i la jasht Rohingyasit, kshtu q mos t prfshi-heshin n dokumentin e regjistrimit me emr. N vend t ksaj, ata do t listo-nin veten e tyre nn kolonn t tjert, duke rritur shqetsimet pr prfshirjen e OKB-s n nj proces q prforcon paragjykimet e mbshtetjes shtetrore.

UNFPA nevojitet t procedoj me kujdes t shtuar sepse ata jan n nj pozicion q n thelb mbshtesin nj pro-ces q do t kontribuoj n prarje t vendit, - thot Smith. Prarja etnike sht nj nga pengesat parimore n pro-cesin reformues. n

1 http://bigstory.ap.org/article/group-end-mass-arrests-muslims-myanmar 2 http://www.moi.gov.mm/Moi:Eg/announce-ment/24/01/2014/id-987 3 http://www.dvb.no/news/rohingya-mp-claims-police-involved-in-maungdaw-blaze-burma-myanmar/36592 4 http://www.mmtimes.com/index.php/nation-al-news/9486-rohingya-mp-u-shwe-maung-undergoes-questioning.html 5 http://countryoffice.unfpa.org/myanmar/ 6 http://www.irrawaddy.org/rohingya/rohingya-refuse-to-register-as-bengali.html 7 http://www.crisisgroup.org/en/publication-type/alerts/2014/myanmar-conflict-alert-a-risky-census.aspx

PAQJA 17Nr. 82 n SHKURT/MARS'14 17

Tabloja politike ameri-kane sot mund t jet goxha konfuze dhe vend i frikshm. Idet e Etrve Themelues vazhdimisht citohen si themel i kombit. Deklarata e Pavar-sis dhe Kushtetuts shihen si dokumente t pagabueshme n t cilat bazohet jeta amerikane. Liria, de-mokracia dhe pavar-sia jan gurthemelet e ideve politike dhe sociale n SHBA.

N t njjtn koh, megjithat, vala n rritje e Is-lamofobis po e bn q t ndjehet prezenca e saj. Politikant mbshtesin karakterizimin e jets islame si t papr-shtatshme n shoqrin amerikane. Ekspertt e medieve qortojn ndiki-min e supozuar q po kan myslimant n shkatrrimin e bazs s ideve politike e sociale amerikane.

Pjesa e vrtet ironike e tr ksaj sht se myslimant kan ndihmuar formulimin e ideve n t cilat SHBA-ja sht e bazuar. Ndonse ky artikull nuk do t argumentoj se Islami dhe mysli-mant jan e vetmja arsye e Revolucionit Amerikan, efekti q myslimant kan pasur n themelimin e Ameriks sht i qart dhe nuk duhet lartsuar.

Filozofia islame dhe IluminizmiIdet politike dhe sociale q shkak-

tuan q kolont amerikan t revolto-hen kundr Perandoris Britanike u formuluan n nj lvizje t njohur si Iluminizm. Iluminizmi ishte nj lvizje intelektuale q argumentonte se shkenca dhe arsyeja duhet t jen bazat e shoqris njerzore, jo pasimi i verbr i monarkve dhe autoritetit kishtar. M 4 korrik 1776 n Filadelfi, revoluciona-rt amerikan nnshkruan Deklaratn e Pavarsis, nj dokument i shkruar nga Tomas Xheferson dhe i ndikuar shum nga Iluminizmi, gj e cila bri ndarjen zyrtare t tyre nga Britania e Madhe dhe themelimin e Shteteve t Bashkuara t Ameriks.

Iluminizmi udhhiqej nga nj grup i filozofve

dhe shkenctarve evropian, t cilt

n at koh po kundrshtonin idet ekzistuese t qeverisjes n Evrop. Mes mendimtarve ishin njerz si Xhon Loku, Rene Dekarti, Isak Njutoni

dhe Monteskjeu.

Xhon LokuXhon Loku, nj an-

glez i cili ka jetuar prej 1632 deri m 1704, promovoi disa nga

idet m me ndikim n Iluminizm. Ai udhhoqi iden se njerzit jan n es-enc t mir, por jan t korruptuar nga shoqria ose qeveria pr tu br devijant.

Loku e prshkroi iden n Nj ese pr n lidhje me t kuptuarit e njeriut si nj tabula rasa, nj fraz latine q nnkupton nj rras boshe. Ideja nuk ishte origjinale nga ai, sido q t jet. N fakt, Loku drejtprdrejt e mori iden prej nj filozofi mysliman prej vitit 1100, Ibn Tufail. N librin e Ibn Tufail-it,Hayy ibn Yaqdhan, ai prshkruan nj ide iden-tike pr se si vepron njerzit si nj rras boshe, duke thithur prvoja dhe infor-mata prej asaj q i rrethon.

Vet ideja manifestohet vet n jetn e Pejgamberit Muhamed (Paqja qoft mbi T). Ai thot se Asnj fmij nuk lind pos n fitr. Fitra ktu mund t definohet si nj gjendje natyrale, e pastr e nj personi. Sipas mendimit islam, t gjith njerzit jan t lindur n nj gjendje natyrale t pastrtis, me besi-min n nj Zot, dhe n rritje e sipr, ata adoptojn idet dhe besimet e njerzve prreth tyre, veanrisht prindrve. Kjo sht paraardhsja intelektuale e tabula rasa-s s Lokut e msuar nga Ibn Tufail.

Prmes Lokut, ky koncept ndikoi ide-n politike q njerzit nuk duhet t ndry-dhen nga qeveri shtypse dhe jotolerante. Idet e tij, t cilat i huazoi nga Ibn Tufaili, prfunduan n formimin e gurthemelit t ideve revolucionare t Ameriks q

kolont n Amerik do t ishin shum m mir nse nuk do t ishin nn qe-verin shtypse britanike. Loku m tutje u zgjerua n kt shtje duke prshkuar dika q e quajti kontrat sociale. N kt kontrat sociale, njerzit duhet t mira-tojn dhe pajtohen t sundohen nga nj qeveri q si kthes pajtohet ti mbroj t drejtat natyrore t qytetarve t saj.

Ky koncept i njjt gjithashtu sht par m 1377 nMuqaddimahte his-toriani dhe sociologu i famshm, Ibn Haldun. N t, ai thekson, Shoqruesit e udhheqsis jan mirsia ndaj, dhe mbrojtja e nj shtetasi. Kuptimi i vrtet i autoritetit mbretror kuptohet ather kur nj sundues mbron nnshtetasit e tij. Ktu Ibn Halduni shpjegoi nj nga idet kryesore politike t Iluminizmit, 300 vjet para Lokut kur propozon ar-gumentin e njjt: q nj qeveri duhet t mbroj, jo t nprkmb me t drejat e qytetarve t saj. M von, m 1776, hyrja e Deklarats s Pavarsis citon t njjtin argument: Qeverit krijohen ndrmjet burrave, q derivon vetm prej fuqis s pajtimit t t qeverisurve.

Xhon Loku gjithashtu udhhoqi konceptin e t drejtave natyrore: ideja q tr njerzit kan nj mori t dre-jtash t dhna nga Zoti q nuk duhet t hiqen nga asnj qeveri. N Deklaratn e Pavarsis, kjo citohet ...ata [burrat] jan t pajisur nga Krijuesi i tyre me t drejta t caktuara t patjetrsueshme, e n mes t ktyre jan Jeta, Liria dhe krkimi i lumturis.

Ndonse shum libra msimi ameri-kane dhe evropiane promovojn kt si ide unike perndimore, e vrteta sht m e vjetr se Xhon Loku dhe Tomas Xhefersoni. Prsri, n Muqad-dimah, Ibn Halduni shpjegoi: Ata q nprkmbin mbi pron shkaktojn nj padrejtsi. Ata q ua mohojn njerzve t drejtat e tyre shkaktojn nj padre-jtsi. Ai vazhdon t shpjegoj se kjo dr-gon n shkatrrimin e nj shteti dhe pr-mend shembuj prej jets s Pejgamberit (Paqja qoft mbi t) ku ai ka ndaluar padrejtsin. Konceptet q nj qeveri islame nuk duhet t nprkmb mbi t drejtat ishte shum e qart n ligjin islam dhe ishte e ide mirpranuar n mesin e perandorive muslimane.

Si myslimant ndihmuan nshkaktimin e Revolucionit Amerikan

Xhon Loku huazoi shum ide t tij pr Iluminizmin

nga filozofi musliman, Ibn Tufail

18 JANAR/SHKURT'14 n Nr. 81 PAQJA

Filozoft tjerFilozof tjer t Iluminizmit ishin

thellsisht t ndikuar nga idet islame dhe t myslimanve t hershm. Pa hyr n shum detaje, ja disa shembuj n vijim:

Isak Njutoni kryesisht u ndikua nga Ibn al-Haytham, shkenctar mysliman, i cili i hapi rrug metods shkencore, optiks dhe ligjeve t lvizjes. N Ev-rop, Ibn al-Haytham ishte shum i njohur, ashtu si ishin edhe idet e tij pr shkencn dhe filozofin. Isak Njutoni huazoi Ibn al-Haythamit ide-n se ka ligje natyrore q ndodhin n Gjithsi (nj ide s pari e propozuar nga Halifja al-Mamun si arsyetim i tij pr hapjen e Shtpis s Urtsis n Bagdad). M von filozoft e Ilumi-nizmit prdorn iden e ligjeve naty-rore pr t mbshtetur konceptet e t drejtave natyrore, rolin e qeveris dhe sistemet ekonomike. Tr kto ide ndi-kuan Etrit Themeltar t Ameriks q citohen si baza t SHBA-s.

Monteskj zakonisht citohet si i par q ka propozuar idet e ndarjes s qe-veris n deg t ndryshme. Gjat kohs s tij n Evrop, monarkt mbanin push-tetin absolut dhe nuk ndanin kontrol-lin e shtetit me asknd. Bota myslimane asnjher n histori nuk ka udhhequr n kt mnyr. Ndonse halift n Pe-randorit e Umajadve dhe Abasitve mbanin shumicn e pushtetit, gjithashtu ekzistonte ideja e shura-s, q ishte nj kshill puna e t cilit ishte t kshillonte Halifen. N kto qeveri gjithashtu kan ekzistuar ministra q kryenin detyra nn mbikqyrjen e monarkut. Ndoshta m e rndsishmja, sidoqoft, ishin kadit,

ose gjyqtart, q prbnin sistemin ligjor bazuar n ligjin islam dhe ishin t pa-varur nga halifi sundues. Nj shembull kryesor se si qeverit islame jan diza-jnuar t punojn prmes nj burokracie sht vepra e Imam al-MawarditAl-Ah-kam Al-Sultaniyyah [Mbi dispozitat e qeverisjes], e shkruar n vitet e hershem t 1000-ts. N t, al-Mawardi shpjegon se si halifja dhe zyrtart tjer qeveritar jan pr t kryer rolet e tyre n sferat individuale, t gjith duke qndruar n kuadrin e ligjit islam.

Ky sistem i qeverisjes ishte i njohur mir n Evrop prej myslimanve t shteteve evropiane n Spanj dhe Sicili, ku shum t krishter evropian udh-tuan t studiojn te dijetart mysliman. Puna e al-Mawardit u prkthye n lati-nisht dhe u prhap npr Evrop, ku ai ishte i njohur si Alboacen, nj devijim latin i emrit t tij.

KafejaTr idet e q tashm u prmendn

m sipr nuk do t kishin kaq shum efekt po t mos ishte kureshtja pr pi-jen e zez q erdhi n Evrop prej bots islame kafes.

Gjat Mesjets n Evrop, pija e zgjedhjes ishte alkooli. N Franc dhe hapsirat tjera q rritej rrushi, vera ishte pija q dominonte, derisa birra dhe birra e fort ishin t prhapura tutje n veri. Pirja e ujit ishte n t vrtet e rrall, sepse besohej se pijet alkoolike ishin m t pastra se uji dhe shijonte m shum. Rezultati i ktij besimi ishte dehja e vazhdueshme mes popullats evropiane.

N Jemen n mes t viteve 1400, nj pije e re q u prodhua prej kokrrave t

kafes po bhej shum e prhapur. Jeme-nasit i piqnin dhe pastaj i vlonin kokrrat e kafes n uj pr t prodhuar nj pije q ishte e pasur me kafein, nj nxits q shkakton q trupi t ket m shum energji dhe truri t jet m i qart. Gjat viteve 1400 dhe 1500, kafja u prhap n botn islame, dhe dyqanet e kafes filluan t hapen npr qytetet e mdha. Kto dyqane kafeje u bn qendra t shoqris urbane, ku njerzit takoheshin at pr tu socializuar dhe knaqen n shoqri t t tjerve.

Nga vitet 1600, kto kafiteri u prhapn npr Evrop gjithashtu. Ndonse ishte nj rezistenc n fillim pr t pirit e pijes myslimane n Ev-ropn e krishter, pija u b e njohur. Kafiterit u bn aspekti qendror i Ilu-minizmit, veanrisht n Franc. Ndo-nse m par evropiant pinin alkool rregullisht, tani ata takoheshin n kaf-iterit, ku ata diskutonin pr filozofi, qeverisje, politika dhe ide tjera q ishin gurthemelet e Iluminizmit. Filozoft e iluminizmit francez si Dideroi, Volteri dhe Rusoi ishin klient t rregullt n kafiterit e Parisit.

Po t mos ishte kjo pije e tokave myslimane, Evropa ndoshta kurr nuk do ta kishte Iluminizmin, se filozoft nuk do t takoheshin kurr t disku-tonin idet, e as t kthjellonin mendjet (pr shkak t konsumimit t alkoolit) pr t menduar filozofikisht.

Si drgoi tr kjo n revolu-cion?

Nj kafiteri britanike n vitet e 1700-ta

Nnshkrimi i Deklarats s Pavarsis m 1776 n Filadelifa

19Nr. 82 n SHKURT/MARS'14PAQJA

Ashtu si u prmend m sipr, Rev-olucioni Amerikan ishte efekt direkt i Iluminizmit evropian. Teorit e t dre-jtave, qeverisjes dhe vet njeriut q ishin bazat e Iluminizmit q morn form n vitet 1700 n duart e mendjeve t mdha si ishin Loku, Njutoni dhe Monteskj. Ata, megjithat, huazuan idet e tyre prej filozofve t hershm mysliman si ishin Ibn Tufail, Ibn Sina dhe Ibn Haldun. Po t mos ishin idet e tyre q ishin t rrnjosura n Islam, Iluminiz-mi ndoshta nuk do t perceptohej, ose ndoshta nuk do t ndodhte. N shtes t ksaj ishte efekti q kafeja kishte n Ev-rop duke ia dhn filozofve nj forum pr t zgjeruar idet e tyre dhe msimin e t rejave.

Pa Iluminizmin, kolont amerika-n kurr nuk do t kishin mbshtetjen intelektuale q u nevojitej pr revolt. Idet e liris, pavarsis dhe t drejtave t njeriut n t cilat sht themeluar Amerika jan ide origjinale islame t formuluara nga filozoft mysliman q punonin me Kuran dhe Hadith si baza t tyre. Ndonse nuk sht e sakt t pretendohet se myslimant me dor t vet shkaktuan Revolucionin Ameri-kan, kontributet dhe ndikimet e tyre nuk mund t mos vihen re. Ata q pretendojn se idet islame nuk jan t prshtatshme me shoqrin ameri-kane duhet t rikujtojn se ishin ato ide islame q ndihmuan formimin e shoqris amerikane, lirin dhe pa-varsin n rend t par. n

N vazhdn e mbajtjes s Lojrave Olimpike Soi 2014, rrugve doln aktivist erkezas, t cilt kujtuan gjenocidin rus para 150 vjetve mbi gjyshrit e tyre. Rust kishin vrar nj milion e gjysm erkez dhe po aq i kishin dbuar prej vatrave t tyre. Ata deshtn q t na ln n harres sikur ne kurr t mos kishim jetuar atje, - i tha CNN Abdullah Mahmudovi Berishov. Pezmi i Berishovit 67 vjear reflektohej n mijra erkez tjer, t cilt pan me syt e tyre hapjen e Lojrave Olimpike n Soi, qytetin q llogaritej kryeqytet i tyre. Ai ishte vendi yn, - u shpreh artisti 32 vjear Sheomir Guepshoko. erkezt me dhembje kujtojn luftn e tyre me rust m 1864, ku psuan

dme t mdha. N kto lojra atlett skijojn mbi eshtrat e trupave t para-ardhsve tan, - tha nj ndr aktivistt protestues. Kjo i vjen sikur Gjermania t vendos t ndrtoj park olimpik mbi Aushvicin. Islami sht feja e dyt n Rusi me 15 % musliman nga popullata e prgjithshme. Federata Ruse sht vend i 23 milion muslimanve q jetojn n pjesn veriore t Kaukazit dhe repub-likave jugore t enis, Ingushetis dhe Degastanit. Qyteti Soi me 20.000 musliman nuk ka asnj xhami ku mus-limant do t mund t faleshin. Vite pas krimit t rusve mbi muslimant n Soi, erkezt krkojn q t zbarthen vrasjet dhe deportimet e dhunshme q jan br mbi ta. n

Soi Lojrat Olimpike n

vendin e krimit


Grupi terrorist "Anti-Balaka" ka vrar qindra mysliman n Afrikn Qendrore dhe ka shkatrruar shtpit dhe xhamit e tyre, si dhe ka vjedhur gjrat e tyre.

revista paqja, nr. 82, shkurt-mars 2014

Documents