İKLİM DEĞİŞİKLİĞİYLE

MÜCADELEDE TÜRKİYE RİFAT ÜNAL SAYMAN

DİREKTÖR

REC TÜRKİYE

İklim Değişikliğiyle Mücadelede Türkiye

Rifat Ünal SAYMAN, Direktör - REC Türkiye 01 Ağustos 2017, ĠBB, Ġstanbul

Sunum Planı

ETKİLER 2014 KAYDEDİLEN EN SICAK YIL!

2015 öncesi Kaydedilen En Sıcak 10 Yıl

2014, 2010, 2005, 2009, 2007, 1998, 2002, 2003, 2006, 2012

Kuzey Kutup Buzullarında Kaydedilen En Büyük Küçülme

Eylül 2012

2010 Pakistan Seli Nedeniyle Göç Eden ve Etkilenen Toplam İnsan Sayıları

6 Milyon ve 20 Milyon

2010 Kuraklığı

Etiyopya’da 300.000 kişi hayatını kaybetti, toplam 57 milyon kişi etkilendi

Çin’de 3 milyon insan yeterince içecek suya ulaşamadı

Amazon ormanlarında 2,5 milyon km2 yeşil alan kaybı gerçekleşti

İspanya’da Ocak-Ağustos 2012 Arası Yanan Ormanlık Alan

153.000 hektar

Son yıllarda kuraklıktan dünya çapında etkilenen insan sayısı

162 Milyon

Isı Dalgaları (2003)

Avrupa’da 70.000 kişi hayatını kaybetti

Fransa’da mısır üretimi %30, meyve üretimi %25, tahıl üretimi %30 düştü.

Fransa’nın toplam tarım kaynaklı ekonomik kaybı 4 milyar Avro

2012 Hindistan Yeraltı Su Kaynakları Krizi

6,73 milyon hektar alan tuzlanma nedeniyle kullanılamaz durumda

Hindistan’da Her Yıl Rastlanan Dang Humması Vakası - 37 Milyon

Sandy Kasırgası – ABD

50 milyar $ ekonomik zarar

%0,6’lık ekonomik düşüş

7 milyon ev elektriksiz kaldı

Metro hizmetlerinde aksamalar

Rafinerilerin %70’i kapandı

Afetler Artık Doğal Değil!

2015 KAYDEDİLEN EN SICAK YIL!

2016 KAYDEDİLEN EN SICAK YIL!

Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC)

“Hiç kimse iklim değişikliğinin etkilerine bağışık değil” – 2014

“İklim Değişikliği İnsan Kaynaklı” – 2013

İklim Değişikliği ile Mücadele

Azaltım (mitigation): İklim değişikliğine neden olan insan kaynaklı sera gazlarını kontrol altına alınması, azaltılması ve tutulmasına yönelik önlemler

Uyum (adaptation): İklim olaylarının (risklerinin) etkileriyle mücadele etmek, fayda

sağlamak ve etkileri yönetebilmek için stratejilerin güçlendirilmesi, geliştirilmesi ve

uygulanması

Yatırımlar için finansman ihtiyacının çözülmesi gerekiyor

Paris İklim Anlaşması çözüm için çok önemli bir adım

Sera Gazı Salımları Küresel Ölçekte Artıyor

Kaynak: IPCC, 2014

1. ABD

2. AB (28)2

3. Çin

4. Rusya

5. Hindistan

Japonya

AlmanyaUkrayna

İngiltere

Kanada

Brezilya

Fransaİtalya

Avustralya

Meksika

Polonya

Endonezya

Güney Afrika

Kazakistan3

Güney Koreİspanya

İran

Romanya

Arjantin

Hollanda

Türkiye1

Nijerya

Suudi Arabistan

VenezuelaÖzbekistan

Çekya

0

10

20

30

0 10.000 20.000 30.000

Seragazı Salımları, Kişi Başı CO2e ton/ yıl AKDO hariç, 1990

Kişi Başı GSYİH SGP, Cari $, 1990

Alan: Seragazı Salımları, Toplam CO2e AKDO hariç, 1990

Ek I Ülkeleri (Ek II hariç)Ek II ÜlkeleriEk Dışı Ülkeler

- TO P30- EN FAZLA SERA G AZI SALIM I YAPAN 30 ÜLKE (1990)

R. Ünal SAYMAN, Veri Kaynakları: WRI CAIT, World Bank

1. Çin

2. ABD

3. AB (28)

4. Hindistan

5. Rusya

Japonya

Brezilya

Almanya

Endonezya

Kanada

Meksika

İran

Güney Kore

Avustralya

Suudi Arabistan

İngiltere

G. Afrika

Fransaİtalya

Türkiye

Ukrayna

Tayland

Polonya

Arjantin

Pakistan

Kazakistan

İspanya

Nijerya

Malezya

Mısır

Venezuela

0

10

20

30

0 20.000 40.000 60.000

Seragazı Salımları, Kişi Başı CO2e ton/ yıl AKDO hariç, 2013

Kişi Başı GSYİH SGP, Cari $, 2013

Alan: Seragazı Salımları, Toplam CO2e AKDO hariç, 2013

Ek I Ülkeleri (Ek II hariç)Ek II ÜlkeleriEk Dışı Ülkeler

- TO P30- EN FAZLA SERA G AZI SALIM I YAPAN 30 ÜLKE (2013)

R. Ünal SAYMAN, Veri Kaynakları: WRI CAIT, World Bank

Sunum Planı

Kaynak: REC Türkiye; Veri Kaynağı: TUİK

0%

15%

43%

66%

90%

125%

0%

25%

50%

75%

100%

125%

150%

1990 1995 2000 2005 2010 2014

Toplam Seragazı Salımları Artış Oranı

1990 yılına göre değişim (%)

Toplam Seragazı Salımları ve Sektörel Paylar 1990 - 2014

%64

%73%11

%13

%20

%11

%5

%3

0

100

200

300

400

500

1990 1995 2000 2005 2010 2014

Seragazı Salımlarının Sektörel Dağılımı (CO2e)

Enerji Endüstriyel Faaliyetler Tarım Atık

Türkiye’nin toplam seragazı salımları1990’da 208 bin

tondan %125’lik bir atıĢla 2014’de 468 bin tona

yükseldi

Türkiye’nin toplam seragazı salımları içinde enerji

sektörünün payı 1990’da %64’den 2014’de %73’e

yükseldi

Toplam Nüfus (milyon)

41%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

45%

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

Almanya Türkiye Fransa İngiltere İtalya İspanya

Mily

on

1990 2014 Artış Oranı

4,14

3,82

0%

1%

2%

3%

4%

5%

6%

7%

8%

9%

10%

0,00

0,50

1,00

1,50

2,00

2,50

3,00

3,50

4,00

4,50

Türkiye İspanya İtalya Fransa İngiltere Almanya

2005 2010 Azalış Oranı

4

19

332%

0%

100%

200%

300%

400%

$0

$10

$20

$30

$40

$50

İngiltere Almanya Fransa İtalya İspanya Türkiye

Bin

1990 2014 Artış Oranı

114

256%

0%

50%

100%

150%

200%

250%

300%

0

100

200

300

400

500

600

700

İtalya Almanya Fransa İspanya İngiltere Türkiye

1991 2012 Artış Oranı

Hane Halkı Büyüklüğü (kiĢi)

KiĢi BaĢı GSYĠH (bin $)

Bin KiĢi BaĢına Binek Arabası

Seçilmiş Göstergeler

Seçilen Kilit Göstergelerde Kümülatif Değişim (1990 - 2014)

0%

20%

40%

60%

80%

100%

120%

140%

160%

1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014

Nüfus Toplam Sera Gazı Salımları Milli Gelir (2010 Sabit Dolar) Kişi Başı Sera Gazı Salımları

1994Ekonomik

Krizi

1999 Depremleri 2001

Ekonomik Krizi

Küresel Ekonomik

Krizi

Birimler: 1 - Nüfus, 1990 yılına göre % değiĢim; 2 – Toplam Sera Gazı Salımları, 1990 yılında göre CO2e % değiĢim; 3 – Milli

Gelir, 1990 yılına göre 2010 yılı $ fiyatlarıyla % değiĢim; 4 – KiĢi BaĢı Sera Gazı Salımları, 1990 yılına göre CO2e değiĢimi

Veri Kaynakları: 1 - Nüfus Dünya, Bankası; 2 - Toplam Sera Gazı Salımları, TÜĠK; 3 - Milli Gelir Dünya Bankası; 4 - KiĢi BaĢı Sera Gazı Salımları, TÜĠK

34

132

290%

-100%

-50%

0%

50%

100%

150%

200%

250%

300%

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

Almanya İngiltere Türkiye İtalya İspanya Fransa

Mily

on

to

n C

O2e

1990 2014 Değişim (1990 - 2014)

Toplam Salım Çevrim ve Enerji Sektörü (Elektrik Üretimi…)*

Seçilmiş Göstergeler

33

54

64%

-50%

-25%

0%

25%

50%

75%

0

50

100

150

200

250

Almanya İngiltere Fransa İtalya Türkiye İspanya

Mily

on

to

n C

O2e

1990 2014 Değişim (1990 - 2014)

27

74

173%

-25%

0%

25%

50%

75%

100%

125%

150%

175%

200%

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

Almanya Fransa İngiltere İtalya İspanya Türkiye

Mily

on

to

n C

O2e

1990 2014 Değişim (1990 - 2014)

58

133

128%

-75%

-50%

-25%

0%

25%

50%

75%

100%

125%

150%

0

50

100

150

200

250

300

Almanya Türkiye Fransa İngiltere İtalya İspanya

Mily

on

to

n C

O2e

1990 2014 Değişim (1990 - 2014)

UlaĢtırma** Diğer Sektörler (Binalar…)**** Sanayi Sektörü ve Endüstriyel ĠĢlemler***

Kaynak: Rifat Ünal Sayman, REC Türkiye;

Veri Kaynağı: UNFCCC * UNFCCC 1.A.1 ** UNFCCC 1.A.3

*** UNFCCC 1.A.2 ve 2 **** UNFCCC 1.A.4

208

468

125%

-50%

-25%

0%

25%

50%

75%

100%

125%

150%

0

200

400

600

800

1.000

1.200

1.400

Almanya İngiltere Türkiye Fransa İtalya İspanya

Mily

on

to

n C

O2e

1990 2014 Değişim (1990 - 2014)

Türkiye’de Şehir Nüfusundaki Değişim (1940 - 2010)

Kaynak: Sayman, R. Ünal. MBB ġehir ve Toplum Dergisi, Sayı 7.

En Yüksek Nüfuslu 10 İl 2015

İstanbul Seragazı Envanteri Ön Sonuçlar - 2015

Ġstanbul 2015 yılı için kaynak: ĠSTAÇ Türkiye 2014 yılı için kaynak: TUĠK

Ġstanbul’un Toplam Seragazı Salım Miktarı

48.980.519 tCO2e

KiĢi BaĢı Salım Miktarı Ġstanbul

3,34 tCO2e/yıl

Ġstanbul’un toplam salımının Türkiye

toplamı içindeki payı %10.

Tarım ve Endüstriyel ĠĢlemler Türkiye

ortalamasının oldukça altında. Türkiye

ortalamasında Tarım (%11) ve

Endüstriyel ĠĢlemler (%13).

Türkiye

6,08 tCO2e/yıl

Öne Çıkan Azaltım Tedbirleri

ġEHĠRLER: ġehirlerin iklim dostu planlaması (kısa mesafe), toplu taĢımanın güçlendirilmesi, yeĢil binaların teĢvik edilmesi

ENERJĠ: Yenilenebilir enerjiye geçiĢ, kömür, petrol, doğalgaz kullanımının azaltılması, akıllı Ģebekelerin kurulması, enerji verimliliğinin arttırılması

ÜRETĠM: Her türlü mal ve hizmet üretim sürecinde verimlilik artıĢı sağlanması, biliĢim teknolojilerinin yaygınlaĢması

ARAZĠ KULLANIMI ve TARIM: OrmansızlaĢtırmanın azaltılması, tarımda verimlilik artıĢı, bozulmuĢ arazilerin restorasyonu

HFC: Düzenlemeler aracılığıyla HFC salımının sonra erdirilmesi, buzdolabı ve klimalarda yeni teknolojilerin kullanılması

ATIK YÖNETĠMĠ: Atık miktarının azaltımı, geri dönüĢüm ve kazanım oranlarının yükseltilmesi, düzenli depolarda metan gazının kullanılması

ĠKLĠM DEĞĠġĠKLĠĞĠ KÜRESEL BĠR

SORUN

ULUSLARARASI ÇÖZÜM

GEREKĠYOR

Sunum Planı

İklim Değişikliği ile

Mücadelede Önemli Tarihler

- 1979 Dünya I. Ġklim Konferansı

- 1988 IPCC Kuruldu

- 1992 Rio Konferansında UNFCCC kuruldu

- 1995 COP1 (Berlin)

- 1997 Salım azaltımı hedefi öngören Kyoto Protokolünün

kabulü

- 2005 Kyoto Protokolü yürürlüğe girdi

- 2008-2012 Kyoto Protokolü salım azaltım dönemi

- 2009 Kopenag Konferansı ve varılamayan iklim anlaĢması

- 2012’de Kyoto Protokolünün süresinin 2013-2020 dönemini

kapsayacak Ģekilde uzatılması

- 2013’de VarĢova’da Paris öncesinde INDC’lerin

sunulmasının kararlaĢtırılması

İklim Değişikliği ile Mücadelede çok

Önemli Bir Adım! - Özel sektöre, yerel yönetimlere çok büyük bir mesaj - Önemli bir niyet ilanı, büyük bir uzlaĢı

- Bütün sorunları çözmeyecek, Paris AnlaĢması sonucu dünyamız

ısınmaya “yavaĢlayarak” devam edecek

- Daha alınacak yolumuz var

- Paris AnlaĢmasının ana amacı küresel

sıcaklık ortalamasında gözlemlenen artıĢı

insanların ve ekosistemlerin mücadele

etme ve uyum sağlama kapasitesini

aĢmayacağı bir limitin altında tutmaya çalıĢmak.

- Müzakereler sonucunda ortaya çıkan

karar bu artıĢı yüzyılın sonunda (2100) 2 oC derecenin oldukça altında tutmak ve

1.5 oC dereceyi sağlayabilmek için

çabaları sürdürmek yönünde oldu.

Sıcaklık Artışı

- Karbon bütçesini

tüketmemek için küresel sera

gazı salım miktarının

olabildiğince çabuk zirve

yapıp azalma eğilimine

girmesi; 2050’den itibaren

insan kaynaklı salımlar ve

yutak alanların kapasitesi

arasında bir dengenin

kurulması amaçlanıyor.

Karbon Bütçesi

- AnlaĢma kapsamında geliĢmiĢ ülkelerin iklim

değiĢikliği ile mücadelede

tarihsel sorumlulukları dikkate

alınarak sera gazı salımlarının azaltılması çabalarına liderlik

etmesi beklenmekte.

- GeliĢmekte olan ülkelerin ise azaltım çabalarını zamanla

kuvvetlendirmesi teĢvik

edilecek.

Farklılaşma

- Ġklim değiĢikliğinden en çok

etkilenen ve bununla mücadele

edebilme kapasitesi en düĢük

ülkelerin mücadele kapasitelerini

arttırmak, uyum tedbirlerini

sağlamlaĢtırmak ve ihtiyaç

duyabilecekleri diğer tedbirleri

geliĢtirmek amacı ile tesis edilecek

bir iklim finansmanı kaynağı olacak.

Finansman

- Bu kaynakta geliĢmiĢ ülkelerin 2020 yılından itibaren yıllık 100

milyar dolar toplanması öngörülmekte. Bu, taban rakam

olacak ve 2025 yılından itibaren somut ihtiyaç analizlerine göre

güncellenerek devam ettirilecek.

- GeliĢmiĢ ülkelerin, geliĢmekte

olan ülkelere, iklim değiĢikliği

ile mücadele için sarf

edecekleri çabanın maddi

yükleri için finansal kaynak

sağlaması bir zorunluluk

haline geldi.

- Diğer ülkeler gönüllülük

esasına dayalı olarak

dilerlerse finansal yardım

sağlayabilecek.

Çaba Paylaşımı

- Ülkelerin ortak fakat farklılaĢtırılmıĢ sorumluluklarla

kendi kapasitelerine göre

belirledikleri planlara göre

hareket edebilmesini sağlayacak ulusal katkı

beyanları (INDC) üzerine

kurulu.

Değerlendirme Mekanizması

- Mevcut durumda, INDC’ler yerkürenin sıcaklık artıĢını ancak 3 dereceye yakın bir noktada tutabiliyor. Tüm tarafların

hedeflerinin toplam olarak dikkate alarak 2023 yılında

değerlendirilmesine ve sonraki her 5 yılda aynı değerlendirme

sürecine tabi olmasına karar verildi. Bu değerlendirme

sonuçları ülkelere kendi hedeflerini daha iddialı hale

getirmeleri için kılavuzluk yapacak.

- Ġklim değiĢikliğinin olumsuz

etkilerine karĢı en savunmasız

ülkelerin zararlarının ve

kayıplarının karĢılanması

ihtiyacı Paris AnlaĢması

kapsamında tanınıyor ancak

bu zararların tazmini

doğrultusunda hukuki bir

süreç yolu açık değil ve

mekanizmanın nasıl

iĢleyeceği muğlak durumda.

Zarar ve Kayıplar

Takvim

- Taraf Devletlerin imzalaması ve Meclislerinde

onaylanması gerekiyor.

- 22 Nisan 2016’da New York’ta imzaya açıldı,

- Yürürlüğe girmesi için küresel sera gazı

salımlarının en az %55’ini temsil eden en az 55

taraf ülke tarafından imzalanması gerekiyordu.

- Ġmza süreci çok hızlı bir sürede tamamlandı ve

anlaĢma yürürlüğe girdi.

- 2020 yılı itibari, Kyoto Protokolü II. Döneminin

tamamlanmasının ardından uygulanmaya

baĢlayacak.

Paris Sonrası

- Hızlandırıcı etkisi

- Dünya devletlerinin adımları hızlanacak

- Ar&Ge çalıĢmaları artacak

- Yenilenebilir enerji yatırımları artacak

- Özel Sektör giriĢimleri artacak

- Karbon Ticareti canlanacak

- MRV önem kazanacak

- Ġzleme ve Yaptırım olmayacak

- En büyük yaptırım “afiĢe etmek” olacak

Sunum Planı

- Türkiye halen geliĢmiĢ ülkeler olarak kabul edilen EK-I ülkeleri

arasında yer almakta.

- Bu açıdan Türkiye’nin 2020’de 100 milyar dolar olarak

hedeflenen YeĢil Ġklim Fonu’ndan yararlanma olasılığı düĢtü.

Teknoloji ve kapasite geliĢtirme desteklerinden faydalanması

daha olası.

- Türkiye özel statüsünün tanınmasını istemekte.

- Türkiye ayrıca 2020 yılında gerçekleĢecek COP26 toplantısına

ev sahibi olmak için resmi baĢvuru yaptı.

- Türkiye anlaĢmayı imzaladı, ama halen TBMM’de onaylamadı.

Bu açıdan Türkiye Paris AnlaĢması’na halen taraf değil.

Türkiye açısından Paris Anlaşması

Türkiye INDC’si

Kaynak: Rifat Ünal Sayman, REC Türkiye;

Veri Kaynakları: TÜĠK, Çevre ve ġehircilik Bakanlığı

%21 (246 mt)

Covenant of Mayors

Kaynak: Covenant of Mayors

ÜYE TÜRK BELEDİYELERİ: Antalya BB, Bağcılar (İstanbul), Bornova (İzmir), Bursa BB, Tepebaşı (Eskişehir), İzmir BB, Kadıköy (İstanbul), Karşıyaka (İzmir), Nilüfer (Bursa), Maltepe (İstanbul), Seferihisar (İzmir), Şişli (İstanbul)

TEŞEKKÜR EDERİM

Rıfat Ünal Sayman rsayman@rec.org

unalsayman@gmail.com