Sermaye Piyasası Kurulu tarafından 6 Temmuz 1993 tarih ve

21629 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan ‘’Risk Sermayesi

Yatırım Ortaklıklarına İlişkin Esaslar’’ Tebliği’nin 3.

maddesinde risk sermayesi şu şekilde tanımlanmıştır:

Türkiye’de kurulmuş ve kurulacak olan, yüksek gelişme

potansiyeli taşıyan ve menkul kıymetlerinin likiditesi düşük

olan girişim şirketlerince birinci el piyasalarda ihraç edilen

sermaye piyasası araçlarına yatırım yapılarak

gerçekleştirilen, uzun vadeli kaynak artırım biçimine risk

yada girişim sermayesi yatırımı denir.

Girişim sermayesi, yeni fikir, buluş ve teknoloji geliştirmekle

beraber bunu ticari ürün haline getirmek için yeterli finansal

kaynağa sahip olmayan kişi ya da grubu öz kaynakla

finanse eden girişim türüdür. Bir başka deyişle, girişim

sermayesi, yüksek büyüme potansiyeline sahip girişimlere

yapılan yatırımı ifade etmektedir.

Girişim sermayesinde temel süreç, piyasa içinde boşluğu

ve ihtiyacı hissedilen parlak bir fikir ya da buluşun

araştırma geliştirme (AR-GE) aşamalarından başlayarak,

pazarlama ve satışına kadar geçen dönemdeki sermaye

ihtiyacının karşılanmasıdır.

Sistemin işlerliği ise bu sermaye ihtiyacını karşılamak

üzere, fon fazlası olan yatırımcıları ya da nakdini

değerlendirme peşindeki girişimcilere bu süreci finansal

olarak karşılama görevi veriyor.

Buna risk sermayesi de deniyor. Risk sermayesi (Ya da

girişim sermayesi) bu anlamda değerlendirilirse, kısa bir

ifadeyle, kendilerine sermaye arayan firma veya yeni

fikirleri olan girişimcilerin, kendilerine sermaye yatırımı

yapabilecekleri yeni fikirleri olan girişimciler ve firmaları

arayan "risk almaya hazır" sermayedarlar ile buluşması

olarak tanımlanabilir.

Girişim sermayesi yatırım ortaklıkları, fonlarındaki kaynakları

iş fikirleri olan ve gelecek vaat eden şirketlere yatırarak bu

şirketlerin üreteceği katma değerlerden faydalanmayı ve "en

iyi zamanda" ortaklıktan ayrılmayı hedefleyen şirketlerdir.

Yani, girişim sermayesi şirketleri geliştirilen ürünü hayata

geçirebilmek için kurulacak yeni işletmeye (girişimci

işletme) hisse senetleri karşılığında fon sağlamakta ve

böylece yeni ürünü geliştiren kişi ya da gruba (proje

sahibi) ortak olmaktadır.

GSYO olarak adlandırılan Girişim Sermayesi Yatırım

Ortaklıkları kayıtlı sermayeli olarak kurulan ve çıkarılmış

sermayelerini esas olarak girişim sermayesi yatırımlarına

yönelten ortaklıklardır. GSYO girişim sermayesi yatırımlarının

gerçekleştirilmesinde kullanılan araçlardan biridir. Sonuçta

girişim sermayesi yatırımı, bir yatırım kararı olup, bunu kişiler

veya herhangi bir şirket de yapabilir.

Bir GSYO aynı zamanda bir kurumsal yatırımcı ve bir

sermaye piyasası kurumudur. Bu sebeple GSYO'ların

faaliyetlerinde sermaye piyasası mevzuatına uyum sağlaması

gerekmektedir. Portföyündeki girişim sermayesi

yatırımlarından kar sağlayan girişim sermayesi yatırım

ortaklığı, yılsonunda bu karı ortaklarına temettü olarak

dağıtabilmekte ve böylece girişim sermayesi gelirini

ortaklarına aktarabilmektedir.

Girişim sermayesi yatırım ortaklıkları girişim sermayesi

yatırımlarına portföy değerlerinin en az % 50'si oranında

yatırım yapmak zorundadırlar. Asgari % 50 oranı

sağlanamazsa SPK'ya başvurulur ve SPK yapacağı

değerlendirmede bir defaya mahsus olmak üzere ortaklığa

bir yıl süre tanıyabilir.

Girişim sermayesi şirketlerinin ülke ekonomisi açısından

en temel işlevi, iyi bir fikre sahip çıkarak, bu fikirden

başarılı bir şirket yaratmaktır. Aynı zamanda, yeni fikirlerin

hayata geçirilmesine yardımcı olarak yaratıcılık ve

girişimciliği teşvik etmektedir.

İster gelişmiş isterse gelişmekte olan ülke olsun, genelde

ülke ekonomisi içerisinde sayı bakımından en az % 99

paya sahip olan Küçük ve Orta Boyutlu İşletmeler (KOBİ)

esneklikleri itibariyle daha fazla yenilik üretme

potansiyeline sahip olmakla beraber yeni projeleri hayata

geçirecek finansal kaynağa çoğunlukla sahip değildir.

Örneğin ülkemizde KOBİ’ler banka kredilerinden yeterince

yararlanamamaktadır. Girişim sermayesi şirketleri

KOBİ’lerin yenilikçi projelerine özkaynak desteğiyle

yardımcı olarak bu firmaların finansman sıkıntısına çözüm

olabilmektedir.

Bu faydaları nedeniyle, girişim sermayesi şirketleri, ülke

kalkınmasında önemli bir rol oynarlar. Her ne kadar,

girişim sermayesi şirketleri genellikle başlangıç

sermayesini finanse etme anlamında kullanılsa da, teorik

olarak şirketlerin yaşam eğrilerinin değişik aşamalarında

da yatırım yapabilmektedir.

5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu'na göre, girişim sermayesi yatırım ortaklıklarının kazançları kurumlar vergisinden istisnadır. KVK'nun 15'inci maddesinin 3 numaralı fıkrasında girişim sermayesi yatırım ortaklığı kazançlarından, dağıtılsın veya dağıtılmasın, kurum bünyesinde % 15 oranında vergi kesintisi yapılacağı hükme bağlanmış olmakla birlikte, 2009 yılı14594 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile bu kazançlar üzerinden yapılacak olan (bu kazançlar dağıtılsın dağıtılmasın ) stopajın oranı da % 0 olarak belirlenmiştir.

GSYO'lar;

Portföylerini çeşitlendirmek amacıyla ikinci el piyasalarda

işlem gören sermaye piyasası araçları ile para piyasası

araçlarına (mevduat vs.) yatırım yapabilir,

İMKB Gelişen İşletmeler Piyasasında piyasa danışmanlığı

hizmeti verebilirler.

GSYO'lar ayrıca bir yıldan kısa vadeli olanlar için en son

bağımsız denetimden geçmiş mali tablolarında yer alan

özsermayelerinin yarısını, bir yıl ve daha uzun vadeli olanlar

için özsermayelerinin iki katını aşmamak kaydıyla

borçlanabilirler.

GSYO’lar hem azınlık hem de çoğunluk hissedarı olabilir ancak genellikle azınlık hissesi (%49) sahibi olarak kalmayı tercih ederler.

Sağlanan finansman kaynağı uzun vadeli, geri ödemesiz ve faizsizdir.

Ortak olunan şirketlere yeni ürün ve hizmet geliştirme, kurumsal yönetim gibi konularda destek sağlarlar .

Şirketlerin yönetimlerine aktif katılımda bulunarak stratejik

kararların alınmasına ve kurumsallaşma süreçlerine katkı

sağlarlar.

GSYO’lar genellikle şirket yaşam döngüsünün 2. ve 3.

(üreten, hizmet veren ve teslimata başlayan ancak kara

geçememiş veya satışları artan ve kara geçmiş)

aşamalarındaki şirketlere yatırım yapmayı tercih ederler.

GSYO’lar yatırımlarından genellikle 3 ile 7 yıl arasında

çıkmayı hedeflerler.

Girişim sermayesi yatırımlarını temel olarak girişim

şirketlerine doğrudan ve dolaylı olarak ortak olunması ve

girişim şirketlerinin borçlanma araçlarının satın alınması

diğer bir ifadeyle girişim şirketlerine kreditör olunması olarak

iki durumla inceleyebiliriz.

Girişim şirketlerine doğrudan ortak olunması bu şirketlerin

hisse senetlerinin satın alınması anlamındadır. GSYO'lar

dolaylı olarak da girişim şirketlerine ortak olabilirler, bu

dolaylı ortaklığı yurtiçinde kurulu özel amaçlı şirketler

(holdingler) ve girişim sermayesi fonları ile yurtdışında kurulu

girişim sermayesi fonları üzerinden gerçekleştirebilirler.

Bahsedilen bu dolaylı yapıların ortak özelliği gerek yurtiçinde

gerekse yurtdışında kurulsun, faaliyet amaçlarının sadece

yurtiçinde kurulu girişim şirketlerine yatırım yapmak

olmasıdır.

Girişim sermayesi şirketi için yatırım kararını verirken önemli

olan ölçütler; girişimci şirketin yöneticilerinin yeterliliği,

üretilecek malın özelliği, pazarlanabilirliği ve kâr beklentisidir.

Kriterler Gelişmiş Ülkeler Gelişmekte Olan Ülkeler

Önemlilik Katsayısı Çok

Önemli

Önemli Az

Önemli

Önemsiz Çok

Önemli

Önemli Az

Önemli

Girişimcinin Yönetim Becerisi 100 - - - 100 - -

Risk Sermayedarının Yönetim

Becerisi

14 72 14 - 40 40 20

Taraflar Arası Yakın ilişki 57 29 14 - 40 40 20

Girişimcinin Finansal Taahhüdü 57 29 - 14 60 40 -

Hızlı Büyüme Potansiyeli 57 14 29 - 80 - 20

Uzun Vadede Kazanç Potansiyeli 72 28 - - 60 40 -

Kısa Vadede Gelir Potansiyeli 14 43 29 14 40 60 -

Çıkış Yolları Potansiyeli 14 72 14 - 40 60 -

Girişim sermayesi şirketinin girişimci işletmede hangi

oranda pay sahibi olacağı proje sahibi ile yapılan

pazarlıkların sonucuna bağlıdır. Projenin riski arttıkça,

girişim sermayesi şirketinin alacağı payın da artacağı

söylenebilir.

Girişim sermayesi şirketleri sağladıkları finansman desteğinin

yanı sıra yatırım yaptıkları firmaya, aşağıdaki konularda da

hizmet sunmaktadır.

İşletme stratejisinin belirlenmesi,

Şirketin mali yapısının periyodik olarak planlanması

Ortaya çıkabilecek muhtemel sorunların başlangıçta negatif

eğilimler (trends) yoluyla tespit edilmesi,

Bütçe sisteminin geliştirilmesi,

Pazar problemlerinin çözümü,

Maliyet kontrolünün sürekli izlenmesi,

Nakit akımlarının yönetim ve kontrolü,

Nakit ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla finans

kuruluşları ile işbirliğinin yapılması,

İşletme problemlerinin çözümü için danışman firmaların

bulunması vs

Amerika’nın göçmen atalarından gelen girişimci ruhları, girişim sermayesi uygulamalarını “venture capital” olarak ortaya çıkarmış ve ilk günden itibaren başarı ile uygulamıştır. II. Dünya Savaşının ardından Laurance Rockefeller, cephede beraber savaştığı asker arkadaşlarına, savaştan sağ dönmeleri halinde iş kurmak için yardım sözü vermiştir. Savaştan sonra iş kurmak isteyen arkadaşlarının müracaatı üzerine Rockefeller, arkadaşlarına söz verdiği gibi yardımda bulunmuş, ancak; bu yardımı bir borç veya kredi olarak değerlendirmek yerine, kurdukları işletmelerden hisse alarak onlara ortak olmuştur. Bu girişim, modern anlamda ilk girişim sermayesi uygulaması olarak adlandırılmaktadır.

1946 yılında Amerika’da kurulan The American Research and

Development Corporation ilk kurumsal girişim sermayesi

şirketi olarak kabul edilmektedir. 1958 yılında kabul edilen

Small Business Investment Act (Küçük Ölçekli İşletme Yatırım

Kanunu) girişim sermayesi şirketlerine özel bir statü vermiştir.

ABD'de girişim sermayesinin gelişmesindeki en önemli etken,

bu ülkede teknik ve maddi deneyimi olan yeteri kadar

girişimcinin bulunması olmuştur. Uzun vadeli sermaye

kazançlarından alınan gelir vergisi oranının az olması girişim

sermayesinin çekici ve uygulanabilir bir yatırım aracı olmasını

sağlamıştır.

Ülkemizde küçük girişimcilerin korunması ve teşvik

çalışmaları planlı dönemle başlamış ve özellikle İkinci Beş

Yıllık Kalkınma Planı ile teşvik tedbirleri sistematik şekilde

girişimcilere sunulmuştur. Devlet, çeşitli banka ve

kuruluşlar tarafından küçük girişimciyi desteklemeye

yönelik çalışmalar sürdürmektedir. Ancak gerçek anlamda

ilk girişim sermayesi ile ilgili ek çalışmalar 1986 yılında,

dönemin devlet bakanlarından, Tınaz Titiz yönetiminde

gerçekleştirilmiştir.

Ülkemizde, girişim sermayesi ile ilgili ilk çalışmalar 1986

yılında başlamakla beraber, ilk girişim sermayesi şirketi 1996

yılında kurulmuştur. Bunu yeni kurulan girişim sermaye

şirketleri takip etmişse de gelişmiş ülkelere kıyasla girişim

sermayesi şirketlerinin iş hacmi halen çok yetersiz

durumdadır.

Girişim sermayesinin gelişimini engelleyen en önemli

etmenler; sermaye piyasasının gelişmemiş olması ve

mülkiyet hakkının yeterince korunamamasıdır.

Ülkemizdeki yasalar, fikir haklarını koruyacak ve gelişimi

teşvik edecek seviyede değildir. Ayrıca, finansal kaynak

yetersizliği nedeniyle, AR-GE harcamalarına ayrılan pay

yeterli düzeyde değildir. Bu yüzden de yeni patent üretimi

sınırlı sayıda kalmakta ve dolayısıyla desteklenen proje

sayısı da çok az olmaktadır.

Rhea Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı A.Ş.

İMKB nezdinde işlem gören bir girişim sermayesi yatırım

ortaklığı olan eski ünvanı ile Vakıf Girişim Sermayesi Yatırım

Ortaklığı A.Ş. 22 Nisan 1996 tarihinde Türkiye’nin ilk girişim

sermayesi yatırım ortaklığı olarak kurulmuştur.

İş Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı A.Ş.

İş Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı 2000 yılında faaliyete

geçmiş olup, Türkiye’de en çok işlem yapan girişim sermayesi

yatırım ortaklığı konumundadır. 2000 yılından bu yana 12

şirkete yatırım yapıp, 4 yatırımdan çıkış gerçekleştirmiştir.