Eztabaida: unibertsitatearener ronka etorkizuneanHurrengo mendeak erronka berriak ekarriko dizkie Euskal Herriko unibertsitateei. Eta erronka horienaurrean, erantzun egin behar da; ezin gera gaitezke geroak aginduko duenaren zain. Zenbaki honetakoeztabaidan euskal unibertsitatearen etorkizunaz mintzatzeko eskatu diogu zenbait laguni. Erantzunak,horrelakoetan gertatzen den legez, era askotakoak izan dira, ez baitute gauza bera pentsatzen sindikatuek,enpresariek, irakasleek, ikasleek edota politikoek. Nolanahi ere, erantzunek guztion ahotan dauden hain-bat gai jorratzeko bidea zabaldu digute, hala nola: unibertsitate-eredua, euskalduntzea, finantziazioa, ikas-keta teorikoen eta praktikoen arteko oreka, enpresa pribatuekiko loturak eta abar.

20. or.

19. zenbakia 1998ko urtarrila

Erakunde Autonomiaduna

18Ibon Sarasola:euskal hiztegigintza-ren eta terminologia-ren ajeak

19Juan Garzia:lexikoaren eta joske-raren garbizaletasu-naz

22www.ivap.comHAEEren helbideanaurkituko dituzungauza guztiak

Robert Senell:“Europakolurraldeen kulturnortasunaer respetatzen ezbada, Europakobatasunak por rotegingo du ezinbestean”Senell jaunarekin izandako elkarrizketan hizkuntz kontuak izan ditugu hizpide. Iritzi eta ideiasendo eta argiko gizona dugu belgiarra, eta horrelaxe hitz egin digu elkarrizketan ere, argi etagarbi. Zuotako batzuek Belgikako hizkuntz egoeraren berri izango duzue, jakina; baina beste ba-tzuek, agian, ez duzue zehatz-mehatz jakingo hango egoera zertan den. Oraingo honetan aukeraparegabea izango dugu Belgikako esperientzia ezagutzeko, eta baita jakiteko ere zein iritzi duenirakasle eta politiko flandestar honek elebitasunaz eta Euskal Herriko hizkuntz egoeraz.

10. or.

Terminologia, hizkuntza gutxituetanAzaroan Donostian arraskasta handiz egin ziren jardunaldien oihartzuna dakarkizuegu barruko orrialdee-tan. Jardunaldiotan hainbat aditu izan ziren, eta horietako batzuei galdetu genien terminologiak hizkuntzagutxituetan izan behar duen joeraz. Kontu batean, behinik behin, guztiak bat datoz: terminologiak garran-tzi handia du hizkuntza bat normalizatzerakoan eta finkatzerakoan. Baina, beste arazo batzuk ere hortxedaude; esaterako, terminoak zehazteko orduan maileguetara jo behar dugu ala hitz berriak asmatu? Jaso-tako erantzunetan horren gaineko iritziak eta beste hausnarketa interesgarri batzuk aurkituko dituzu.

13. or.

3

Nola definituko zenuke Amaia Zubiria?Definiezina da. Uste dut era askotakoak garela.Unearen arabera era batekoak edo bestekoak izangaitezke; norekin gauden kontuan hartuta erealdatu egiten gara. Orokorrean uste dut ez dugulageure burua ondo ezagutzen; hala ere, urteak pasaeta adinez nagusitu ahala, geure izaera sendotzendoala uste dut.

Pertsona irekia naizela esango nuke, gauzaberriak ikastea gustatzen zait, aldaketetarakoprest egoten naiz beti, eta gauza batek funtziona-tzen ez badu aldatu egiten dut. Bizirauten dakienpertsona bat naiz, eta badakit egoera ezberdineta-tik ateratzen, nahiz eta sufritu. Pozik nago neureb u r u a r e k i n .

Eskenatokian ikusten dugun Amaia eta eske -natokitik kanpokoa ezberdinak al dira?Bai. Kamaleoia bezalakoa naizela esango nuke,baina ez ni bakarrik, eskenatokira igotzen den as-ko da horrelakoa. Guztiz aldatu, eta Mr. Hyde bi-hurtzen naiz eskenatokian. Eskenatokitik kanpoapalenak direnak ere, eskenatokira igo eta erotuegiten dira.

Zein da nahiago duzun musika, zeure etxekopatxadan entzuten duzuna?Egia esan oso musika gutxi entzuten dut; irratiada gehien entzuten dudana. Irratikoa entzuteagustatzen zait, eta horrela modan dagoenaz jabe-tzen naiz. Dena den, zarata ez zait gustatzen. Etazarata esaten dudanean bolumen handiz entzutenden musikari buruz ari naiz.

Gaur egungo gazteek musika oso altu entzutendute eta penagarria iruditzen zait, horrek dakarrenkalteagatik. Hainbat ikerketa egin da horren gai-nean eta entzumena galdu egiten dela frogatutadago, gainera bistakoa da hori. Hala ere, ni ez naiznor inoren gauzetan sartzeko; bakoitza bere

buruaren jabe da, eta ez bakarrik musikaren bolu-menaren arloan, arlo guztietan baizik.

Eta euskal talde edo bakarlarien artean zeinduzu gogokoen?Ez dut izenik aipatuko; gainera, ez dut lana kan-potik ikusten, barrutik baizik. Eta barrutik ikus-ten dudan heinean esan dezaket, gure baliabideakkontuan, hemen ateratzen den produktua onadela. Eta euskaraz bada, are gehiago.

Zerk kezkatzen zaitu?Bizirik irauteak, nahiz eta hori esanda indibidua -lista naizela pentsa daitekeen. Orokorrean mun-duaren orekak ere asko kezkatzen nau. Baina aldiberean badakit ez dagoela guztiz gure esku orekahori aurkitzea; guk zerbait egin dezakegu horrenalde baina azken hitza agintarien esku dago.

Beste kantari batek, Ixiar Orejak hain zuzenere, euskal musikaren mundua matxista delaesan zuen behin. Iritzi berekoa al zara?Bai, dena den, emakumezkook ere horretan kola-boratu dugula esango nuke. Publikoak berakgizonezkoen ahotsa nahiago du, eta publikoa damusikoa egiten duena, neurri handi batean.Horretaz gain, uste dut ez garela mugatu behargizonak sortzen dituen ereduetara. Geure estilopropioa daukagu eta horixe bultzatu behar dugu.

Zein proiektu daukazu epe laburrera?Disko berri bat grabatzen hasiko naiz urtarrilean,eta momentuz horretan ahaleginduko naiz. Jen-daurrean kantatzeko proiektuak ere baditut, etakontuan izan behar da neurri batean hortik bizigarela; hala ere, diskoa grabatu ondoren egingodut behin betiko programa.

Monika BelastegiKazetaria

Zuzendaritza: Herri Arduralaritzaren EuskalErakundea (IVAP)

Koordinatzailea:Joseba Lozano

Diseinu Grafikoa: Gabinorte

Zenbaki honetako lankideak:Aitor Arana, Iñigo Aranbarri,Monika Belastegi, Marije Cam-bra, Xesús Costas, Luis Eli-zondo, Juan Garzia, Jakes Goi-koetxea, Enrike Gorrotxategi,IZO, Maripi Laskurain, JosebaLozano, Luma, Ernesto Muri-llo, Ibon Sarasola, Joan RamonSolé, Marta Souto, Entzi Zubi-ri, Ilari Zubiri

ADMINISTRAZIOA EUSKARAZ aldizkarian argitaratutako ar-tikuluak berridatz daitezke,bai osorik, bai zatika, bainaartikuluak nondik atera direnaipatu behar da beti.

ADMINISTRAZIOA EUSKARAZ aldizkariak ez ditu derrigo-rrez bere egiten artikulu etakolaborazioetan agertzen di-ren iritziak.

Berrogeita hamar urte bete berriak ditu Amaia Zubiriak, hiru seme-alaben amada, eta orain dela gutxi Nafarroa utzi eta Errioxako Fonzaleche herrira joan dabizitzera. Ez daki nola definitu bere izaera, baina badaki zein den trukua bizirikirauteko. Aspaldidanik ezagutzen dugu bere musika eta udaberri aldera diskoberria kaleratuko du IZ diskoetxearekin.

A D M I N I S T R A Z I O A

E U S K A R A Z

PAPERBIRZIKLATUA

“Neure buruaz osoiritzi ona daukat”

A m a i aZ u b i r i a :

4A D M I N I S T R A Z I O A

E U S K A R A Z

Adriano: Vitoriako matrikuladun kalea

Norbaitek izan behar du lehenengoa. Norbait horrek urratu beharbidea, gainontzekook ibil gaitezen. Hala izan da; hala da eta halaizanen delakoan nago.

Ez dakit onerako ala txarrerako baina, ez du bueltarik.

Euskararen aldeko borroka herriarengan jaio eta behetik gorantz,tipi-tapa hazten da, landareen antzera. Geure agintariak beti guriso, herriak eskatzen duen heinean, haiek hala mugitu.

Berriro diot ez dakidala onerako ala txarrerako den, baina hone-lakoxea da.

Zehaztearren eta harira, zuzen joateko Gasteiz hiriko kaleetakoeuskal izenez arituko naiz labur-labur. Dagoeneko, hiriko eus-kaldun nahiz euskaltzaleok izen hauek erabiltzen hasi gara.Nolabait sustraiak erein ditugula esaten ausartuko naiz. Zerenzai daude gure erakundeak? Ez al da ureztatzeko garaia?

Lehen urratsa, nork eta IVAPek berak eman behar du. Zer dela--eta erabiltzen da HAEEren inprimaki guztietan egoitzako helbi-dea adierazteko honako era hau: Adriano VI?

Bietariko bat: Adriano VI.a edota Adriano VI.aren kalea, bainainolaz ere ez Adriano VI, hots, Vitoriako matrikuladuna!

(Erantzuna eskertuko nuke.)

Goraintziak.

Iñigo Kastresana PalaciosEuskaltzaleon Elkarguneko kidea

Administrazioa euskarazERANTZUNA

Lehenengo eta behin, eskerrak eman nahi dizkiogu Iñigori, gureerakundeko inprimakietako akats hori zuzentzeko egin digunabisuagatik. Bere esanari jarraituz, lorazain bihurtu gara, etabeharrezko neurriak hartu ditugu hemendik aurrera gure helbi-dea Iñigok eskatu duen moduan idazteko. Horren froga dituzuealdizkariaren 18. eta 19. zenbakiak, horietan zuzenduta agertzen

baita HAEEren helbidea.Administrazio antolamendua

Proposamen bat egitera natorkizue. Zera da kontua, gure artekohizketan sarritan jardun arren, baditugula geure-geure diren zen-bait gai behar bezala ezagutzen ez ditugunak. Gutxi gorabehera-koarekin konformatzen gara, ez dugu ahalegin handirik egin gaihoriek zehatz jakiteko. Esate baterako, nola dago organizatutaJustizia?, zenbat epaitegi eta auzitegi mota daude?, zein dabakoitzaren eginkizuna eta zein beren arteko lotura?, nola daudeosatuta?

Administrazioak adar asko ditu eta banaka-banaka guztien berriemateak luze joko luke. Hala ere batzuk aipatuko ditut, bidezkoadelakoan zer eta nolakoak diren argi jakitea. Hona: zer dira ba-tzar nagusi eta aldundiak, Legebiltzarra eta Jaurlaritza, Kongre-sua eta Senatua?, zein beren eginkizun-ahalmenak?, zein berenarteko harremanak?, e.a.

Administrazioa Euskaraz leku egokia izango du, nire ustez, gaihauek labur, baina argi —grafiko eta guzti— azaldu nahi ditue-nak.

Kaxildo Alkorta

Gutunak makinaz idatzi eta, gehienez ere, 15 lerro izango dituzte. Gutunarekin batera, nahitaez, igorlearen izen-abizenak eta NANa adierazi beharko dira.Jasotako gutunak ez dira itzuliko. Toki-arazorik izanez gero, ADMINISTRAZIOA EUSKARAZ aldizkariak eskubide osoa izango du gutunak laburtuta argita-ratzeko. Halaber, ADMINISTRAZIOA EUSKARAZ aldizkariak bere erantzuna eman ahalko du sail honetan bertan.

NONDAGO

INTERINEZ?

NON DAGOINTERINEZ?

NON DAGOINTERINEZ?

YUJUU, ...!!JOXERRA…!!

GAUA GAIZKI PASATUOMEN DU ETA GAUREZ DA ETORRIKO…

GAXUA!

5A D M I N I S T R A Z I O A

E U S K A R A Z

Hainbat eragozpen ikusi genizkion idatzi horri:- Sarrerako esaldia. Oso esaldi luzea da eta, gainera, lehenhiru lerroek ez diote ezer esaten eskaera egin duen herritarrari,bigarren mailako informazioa dela uste dugu.

- Erabaki moduan aurkeztutakoa kakotxen (“...” ) artean doa;baina, gure ustez, erabakia bera da garbi bereiztu beharrekoa,eta aurreko azalpenak, hor ere, bigarren mailakoak dira.

- Erabakiaren aurkako bideak adierazten dira ondorengohiru lerroaldeetan. Dena den, herritarrak arreta handiz irakurribehar ditu, eman litzakeen urratsak ondo ulertzeko.

Hori guztia antzeman ondoren, J. Lozanok aldizkari honetako17. zenbakiko 6. orrialdean zioen bezala, idazki horrekin jola-sean egin eta hainbat proposamen prestatu ditugu. Horietakobat, hauxe:

Maria Iriarte Lete andreaAltube plaza 44, 5. ezk.20570 BERGARA

Gobernu Batzordearen jakinarazpenaHonen bidez jakinarazten dizut Gobernu Batzordeak, 1997kourriaren 6ko bileran, ondorengo erabakia hartu zuela, AlkateakDekretu1 bidez utzitako eskumenak erabiliz.

“Maria Iriarte Lete andreak Altube plaza 44, 5. ezk.eko etxeanleihoak aldatzeko baimena eskatu du.

Eskaera ikusita, udal-aparejadoreak bere txostena egin ondoren,Obrak, Hirigintza eta Ingurugiro batzorde informatzaileak aldekoproposamena egin du.

ERABAKIAAurreko guztia kontuan hartuta, batzordea osatzen duten 6 kide-etatik bileran dauden 4ek baimena ematea erabaki2 dute ahobatez, ondorengo baldintza hauekin:

1. Leiho berriek eraikin osoaren diseinua eta ezaugarriak izanbeharko dituzte. … / …4. Obrak hasteko epea bi hilabetekoa da, erabakiaren jakinaraz-pena jasotzen den egunetik kontatuta. Amaitzeko epea, berriz,hiru hilabetekoa, obrak hasten diren egunetik aurrera. Azkenik,obrek 15 eguneko etenaldia izan dezakete, gehienez”.

Bergara, 1997ko urriaren 15aIDAZKARIA

1 1995eko ekainaren 29ko Dekretua; geroztik, 1996ko urtarrilaren 15eko eta 1996ko uztailaren 12ko dekretuen bidez aldatutakoa.

2 Erabakiaren aurkako bideakZER: administrazio bidean behin-betikoa den erabaki honen aurka Admi-nistrazioarekiko auzi errekurtsoa jar dezakezu. Dena den, Administrazioa-rekiko auzi errekurtsoa jartzekotan, aurretik, erabaki hau hartu duen orga-noari jakinarazi beharko diozu, derrigorrez. Bestalde, errekurtso horrezgain, beste edozein ere jar dezakezuNON: Euskal Herriko Autonomi Elkarteko Justiziako Auzitegi GorenarenAdministrazioarekiko Auzitarako Salan.EPEA: bi hilabeteko epea duzu, jakinarazpen hau jasotzen duzun egunetikh a s i t a .LEGE-OINARRIA: Herri Administrazioen Lege Jaurbideari eta Guztien-tzako Administrazio Jardunbideari buruzko azaroaren 26ko 30/1992Legearen 109.c atala eta 110.3 atalak, Administrazioarekiko AuzitarakoJurisdikzioari buruzko 1956ko abenduaren 27ko Legearen 58. atala etaKode Zibilaren 5. atala.

Maripi Laskurain

Bergarako Udala euskararen erabilera bultzatzeko plangintzansartu zenetik, arreta berezia eskaini diogu euskarazko idatzienkalitateari, beti azpimarratu izan dugu zuzenak izateaz gain, uler-garriak eta erakargarriak ere izan daitezen saiatu behar dugula.

Eta helburu horixe kontuan hartuta, Bergarako eta Antzuolakoudaletako plangintzak koordinatzeko sortutako talde teknikoakbi udaletako idatziak aztertzeari ekin zion. Hainbat eta hainbatidatzitan aurkitu genituen hobetu beharrekoak, batzuetan izen-buruak falta ziren, beste batzuetan esaldi luze eta traketsakzeuden, beste batzuetan maila ezberdineko informazioaknahastuta...

Idatzi horietako bat aurkeztuko dizuet hemen, Gobernu Ba-tzordeak hartutako erabaki baten jakinarazpena hain zuzen ere.

JAKINARAZPENA

Alkateak 1995eko ekainaren 29ko Dekretuarekin (ondoren1996ko urtarrilaren 15eko eta 1996ko uztailaren 12ko Dekretuenbidez aldatutakoarekin) egindako ordezkotza erabiliz, UdalekoGobernu Batzordeak 1997ko urriaren 6an egin duen bileran, bes-teak beste, honako erabaki hau hartu duela jakinarazten dizut:

“Maria Iriarte Lete A.ak Altube plaza 44. 5. ezkerreko etxekoleihoak aldatzeko baimen-eskaera aurkeztu du.

Udal-aparejadorearen txostenari jarraituz, eta Obra, Hirigintza etaIngurugiro batzordeak horrela proposatuta, Batzordea osatzenduten 6 batzarkideetatik bertaratutako 4ek, aho batez, eskatutakobaimena ematea erabaki dute, ondorengo baldintza hauekin:

a. Aldatzen diren leihoek eraikuntza osoaren diseinua eta ezauga-rriak errespetatuko dituzte. …/…d. Erabakia jakinarazten den unetik kontatzen hasita bi hilabetekoepean hasi beharko dira obrak. Obrak hasi eta hiru hilabetekoepean amaitu beharko dira, eta obren gehiengo etenaldia 15 egu-nekoa izango da.”

Jakinarazten zaizun eta Administrazio-bidez behin-betikoa dene r a b akia edo ebazpen honen aurka ADMINISTRAZIOAREKI-KO AUZI-ERREKURTSOA jar dezakezu Euskal Herriko Auto-nomia-Elkarteko Zuzentza Auzitegi Gorenaren Administrazioare-kiko Auzitarako Salaren aurrean, bi hilabeteko epearen barruan,jakinarazpen hau jasotzen duzunetik hasita. Guzti hau HerriAdministrazioen Lege Jaurbideari eta Guztientzako Administra-zio-Jardunbideari buruzko azaroaren 26ko 30/1992 Legearen109.c atalean xedatutakoaren arabera, AdministrazioarekikoAuzitarako Legemendeari buruzko 1.956.eko abenduaren 27koLegearen 58 atalarekin eta Kode Zibilaren 5 atalarekin bat etorriz.

Guzti hau, egoki deritzozun bestelako edozein errekurtso jarriahal izatearen kalterik gabe.

Jakinarazpen honen bidez beste hau ere adierazten dizugu: aipa-tutako azaroaren 26ko 30/1992 Legearen 110.3 atalean xedatuta-koaren arabera, Administrazioarekiko Auzi-Errekurtsoa jartzeko-tan, aldez aurretik eta DERRIGORREZ, erabaki edo ebazpen haueman duen Organoari jakinarazi behar zaiola.

Bergara, 1997ko urriaren 15aIDAZKARIAK

Maria Iriarte Lete andreaAltube plaza 44, 5. ezk.20570 BERGARA

Jakinarazpenak

gutxienez galizieraz idaztera derrigortzen du, eta toki-adminis-trazioko langileentzako hizkuntza-prestakuntzako programa batgauzatzeko agintzen dio Xuntari.

Hasieran aipatu dugun legearen 7. artikuluaren zatirik gehienak“erreakzioz” egindako lege labur eta zehatz horren testua jaso-tzen du, ia aldaketa barik. Beraz, ez dauka teknizismoz betetakodokumentua izateko asmorik, baina, egoera desatsegin eta neka-garri hartan, aurrerantz egiteko bultzada handia izan zen. Gali-ziako toki-administrazioari buruzko lege orokorrean sartzeakbaliagarria dela erakusten du, bai eta eraginkortasun osoa lortze-ko oraindik falta dena ere. Artikulu horrezaz gain, 50.b artiku-luan jasotzen da, modu inplizituan bada ere, udalerrien izenakjarri behar direnean jatorrizko toponimo galiziarra errespetatze-ko irizpidea.

Legearen IV. atalburuak, toki-erakundeetako langileei buruz-koak, gaikuntza nazionaleko funtzionarioek zein karrerako gai-nerako funtzionarioek galiziera jakitearen beharra arautzen du.

Gaikuntza nazionaleko funtzionarioei dagokienean, galizierajakitea meritutzat hartzeko aukera ematen du 240. artikuluarenbigarren idatz-zatiak; hirugarren idatz-zatiak ezartzen duenez,berriz, toki-korporazioek eta Galiziako Xuntak lehiaketen oina-rrietan zehaztu beharko dute galizieraren jakintza-maila nahikoafrogatzeko sistema neurtua, hau da, langilea bere lanpostuarenfuntzioak galizieraz betetzeko gai dela frogatzeko irizpideak.Galiziera jakitea bermatu egin behar dela ezartzen da, bainaoraindik ez da arautu ez mailarik ez egiaztatze-prozedurarik.Atal hori, beraz, oso lausoa da, ez baititu frogatze-modu horiekzehazten (galizierako ikastaroak burutu eta gainditu izanarenegiaztagiriak, ezagutza-froga bat...? Eta, gainera, zein izan beharda maila nahiko hori? Eta, lortzen ez bada, zer gertatuko da?).

“Karrerako gainerako funtzionarioei” dagokienean, 245. artiku-luaren seigarren idatz-zatiak jasotzen duenez, toki-administra-

zioko lanpostuak betetzeko egingo direnhautaketa-prozeduretan hautagaiek gali-zieraz dakitela egiaztatu beharko dute.Agindu hori jasota zegoen autonomia-ad-ministrazioko funtzionarioentzat uztaila-ren 24ko 8/1992 Legean. Hain zuzen ere,lege horrek funtzio publiko galiziarrariburuzko maiatzaren 26ko 4/1988 Legeaaldatzen zuen, zeinaren 33. artikuluakgalizieraren ezagutza kontuan hartuko zelabesterik ez baitzuen ezartzen.

Bukatzeko, esan beharra dago Galiziakohiritarrek hizkuntza aukeratzeko eskubi-dea daukatela ezartzen dela lege-testuhorretan. Hain zuzen ere, 252.d artikuluakezartzen du hiritarrek Galiziako Autono-

mia Erkidegoko toki-korporazioekin dauzkaten harremanetangaliziera erabiltzeko eskubidea daukatela. Azaroaren 26ko30/1992 Legeak, Herri-Administrazioen Araubide Juridikoareneta Administrazio Jardunbide Komunari buruzkoak, 35.d artiku-luan ezartzen duena ere jasotzen du testu horrek.

Marta Souto, Xesús CostasVigoko Udaleko teknikariak

Galiziako Toki-administrazioaren Legea aldarrikatu berria da(uztailaren 22ko 5/1997 Legea, DOG 1997-08-05).

Lege horrek izaera arau-emailea dauka, eta indarrean daudenEstatuko arau batzuek, maila desberdinetakoek, jasotzen dutenaerrepikatzen du; hala ere, sistematizatzeko nahia eta “toki-kode”bat sortzeko borondatea agertzen duela azpimarra daiteke, edu-kiak berriak ez izan arren.

Horri dagokionean eta Lehen Idazpuruak jasotzen dituen xeda-pen orokorren artean artikulu bat dago, zazpigarrena, Galiziakotoki-erakundeetan zein hizkuntza erabili behar den arautzenduena.

Xedapen horren edukia honakoa da:• Galiziako toki-administrazioaren hizkuntza galiziera delabaieztatu edo onartzen du.• Galiziako “toki-administrazioaren izenean idatziz egiten direnekintza publiko edo administratibo guztiak” galizieraz egitekoagindua ematen du. Hori zehazteko, zenbait dokumenturenzerrenda ematen da: proposamenak egiteko dokumentuak, zer-bait idatziz jasotzeko dokumentuak, zerbaiten berri emateko edojakinarazteko dokumentuak...• Toki-administrazioko dokumentu publiko aipatuei dagokie-nean, beste hizkuntza ofiziala “ere” (gaztelania) erabil daitekeelaonartzen du.• Galiziako gobernuari agindu bat ematen dio, toki-administra-zioan bertako hizkuntza sartzeko ahalegina egin dezan, berezikierakunde horietako langileei prestakuntza emanez.

Komentatzen ari garen artikuluan jasotako arauen ondorioz,aurreko arauetatik datozen elementu batzuk sartu dira sistemati-koki Galiziako “toki-erregimenari buruzko” lehen legean:

1. Lehenengo eta behin, ekainaren 15eko 3/1983 Legea, Galizia-ko hizkuntzaren normalizazioari buruzkoa. Arau hori, oro har,“Galiziako botere publiko” guztiei zuzenduta dago (esaldi horiGaliziako Autonomia Estatutuaren 5.3.artikuluan ere jasota dago), eta toki-admi-nistrazioari buruzko aipamen zehatz batzukjasotzen ditu (4.1, 6.4, 11.2, 25. artikulue-tan). Jatorrizko toponimia, bertako hizkun-tza eta abarrei buruzko klausulak hor sortuziren.

2. Ekainaren 21eko 5/1988 Legea onartuzen Galizian, toki-erakundeek galizierahizkuntza ofizialtzat erabiltzeari buruzkoa.Hasieran, 2568/1986 Errege Dekretuaren86. artikuluak izan zitzakeen ondorio kalte-garriak indarrik gabe uzteko proposamenaizan zen. Izan ere, Toki-erakundeen antola-keta, funtzionamendu eta erregimen juridi-koari buruzko Errege Dekretuak (1984-12-22ko BOE), lehen etajatorrizko bertsioan, toki-administrazioaren dokumentu guztiakgaztelaniaz idaztera derrigortzen zuen.

Antolaketa eta funtzionamenduari buruzko araudiaren 86. arti-kuluak zekarren atzerapena ikusita, eta toki-erakunde askotangalizieraren erabilerak egiten zituen aurrerapenak urriak zirelaikusita, lege horren testua, “erreakzioz” sortu den araua den hei -nean, zehatza da eta baldintzatuta dago: toki-dokumentu batzuk

Galiziera Galiziako T oki-administrazioarenLegean: zenbait ohar

Galiziako udal-

-administrazioan

galizieraz egin behar

dira agiriak eta abar;

baina gaztelaniaz ere

egin daitezke

6A D M I N I S T R A Z I O A

E U S K A R A Z

hurren, defentsa-eskubidea eta berme osoz egindako prozesuaizateko eskubidea (EK. 24.2. art.), eta nola ez, euskararen ofi-zialtasuna eta berezkotasuna. Baina Estatu ahalguztidunarenaurrean alperrikoak dira arrazoi guztiak ere. Ez du ezertarakobalio, adibide moduan, gaztelerarik jakin gabe Burgosen aritunahiko lukeen epailearen kasuak, pentsa ezina delako. Batekoeta besteko kasuak parean jarri arren, gaztelera eta euskara berei-zi egiten dira, Estatuaren indarra baitago haren alde, dirudienez.

Funtzionarioak, elebidun;epaileak, elebakarGeneralitateko funtzionarioei dagokienez, Konstituzio Auzite-giak 1991n esan zuena gogora ekartzen badugu, funtzionarioakkatalanez jakin badakiela egiaztatuta betetzen da Konstituzioaneskatutako gaitasuna. Sensu contrario, auzitegi horren esanetan,antza, katalanez ez dakien funtzionarioak ez du osatzen funtziopublikoa betetzeko gaitasuna bermatzeko betebeharretako bat.Estatuko legeek behingoz, ia ondo erabakitako kasu bat jartzea-rren, “nazio osorako” gaitutako tokian tokiko funtzionarioei,gazteleraz gain, tokian tokiko hizkuntza jakin beharra eskatzeko

aukera uzten dute. Hizkuntz aniztasuneanEspainiaren pareko egoerak dauzkaten esta-tuak izanik, Suitzan, Belgikan, Kanadan,... ezda ulertzen nola izan daitekeen epaileak beredestino-lekuko hizkuntza edo hizkuntzak ezjakitea. Hizkuntza gutxituek orokorrean Espai-nian baino babes gutxiago jasotzen duten besteleku batzuetan ere, hizkuntza gutxituan aritze-ko gai izan behar dira epaileak, eta beren egi-tekoak hizkuntza horretan bete behar dituzte(Italian alemanieraz hitzegiten dutenenkasuan, eta Finlandian, suedieraz). Toki guz-

tietan onartu izan da, gutxiengokoei tratu zuzena emateko, lehe-nengo eta behin, justiziak (justizia-administrazioak alegia) gu-txiengoaren hizkuntza ulertu eta erabili behar duela. Baina ezindaiteke ulertu, aditzerik ez dagoelako, nola, funtzionarioak ele-bidunak izan behar direla onartu eta gero, nola, diot, KonstituzioAuzitegiko eta Auzitegi Goreneko majistratuek ez duten beha-rrizan berbera onartzen justizia ezarri behar dutenen kasurako.

Joan Ramon Solé i DuranyLegelari eta hizkuntzalaria

Garai bateko eta toki jakin batzuetako epaiketak irudietan bildu-rik ematen dizkiguten filmeetan, zuriak agertzen direnean, areto-an egoten dira; beltzak, aldiz, goitxo batean, aspaldiko gure zine-metako sarrera merkekoen bazterrean edo. Halakoak ikustenditudan bakoitzean, epaitegi-auzitegietan gazteleraz ari direnkatalan hiztunak datozkit gogora, eskubide guztiekin aretoanegon ahal izateko, aurpegia zuriz margotu duen beltzaren antze-ko iruditzen zaizkit –mingaina gazteleraz apainduak–. K o n s t i t u-zio Auzitegiko lehenengo salako bigarren sailaren 1997ko urria-ren 1eko probidentziak ezarritako zigorraren arabera, edo gazte-leraz hitzegin behar dugu epaitegi-auzitegietan, edo itzulpenekokabinen enbarazua jasan. “Zer nahi duzue, bada, espainolezjakin arren zuen hizkuntzan hitzegiten tematzen bazarete?” esandiezagukete. Benetan ere, Katalunian, azken urteotan, kolonia-lismo zaharkitu mikatz baten oihartzunak gogorarazten dizkigu-ten kontuak entzuten ari gara: epaitegiko aitorpenak katalanezadierazi direlako, epaileak ez dituela kontuan hartu; salaketakezin direla katalanez aurkeztu; katalanez egindako aitorpenakgaztelerara transkribatuta sinatu behar izan direla; katalanez hi-tzegiteko beldurra, epailea edo auzitegia norberaren kontra jarez dadin; gazteleraz aritzeko eskabideak, nahizeta katalanez hitz egingo zela esan aurrez; etahorrelakoak. Behin abokatu batek onartuzidan, berak epaiketa bat irabazi zuela, beste-rik gabe, beste aldekoek katalanez hitzeginz u t e l a k o .

Itzulpena ezartzea, hizkuntzagutxituen kaltetanItzulpeneko kabinak baliagarriak dira, zinez,atzerritarrak aurkezten diren epaiketetan, etabaliagarriak izan beharko lirateke, bereziki,gure hizkuntz eremutik kanpoko epaitegi-auzitegietan gure hiz-kuntzan mintzatzeko eskubideaz baliatu nahi dugunean. Bainakabina horiek, gure kasuan gertatzen den moduan, Justizi Admi-nistrazioko langileen eskubidea bermatzeko direnean, hainzuzen autonomia erkidegoko berezko hizkuntza ez jakiteko, zer-bitzari publikoen pribilegioa betiraunean luzatzeko erabiltzen dateknologia berri hori, gure iritziz. Konstituzio Auzitegiari erre-kurtsoak jarri dizkioten abokatuen aburuz, itzulpena ezartzeak,eta epaileek herriko hizkuntza ez jakiteak, batetik, prozedurapenaletan beharrezkoak diren ahozkotasun-printzipioa eta berta-tik bertarako printzipioa erasotzen dituzte, bestetik, epaileen etaauzitegien benetako babesa izateko eskubidea (EK. 24.1. art.),

Itzulpenera zigortuak,betiko,... gutxienez

Justiziak tokian

tokiko hizkuntza

ulertu eta erabili

behar du

7A D M I N I S T R A Z I O A

E U S K A R A Z

8A D M I N I S T R A Z I O A

E U S K A R A Z

E

Mundua on line

BilatzaileakSareak izan duen hazkunde geldiezin eta esponentziala delaeta, Interneten edozein gairi buruzko informazioa aurki daite-ke. Hau da bere erakargarritasunaren arrazoietariko bat: sareaentziklopedia infinito bihurtu da, giza jakinduria guztia ba-tzen duena.

Baina idilikotasun hori nolabait ilunduta dago arrazoi xinplebatengatik: desordena. Informazio itzel hori ez dago sailkatu-ta; ez dago aurkibide orokorrik. Eta une jakin batean zer edozer aurkitu nahi izatea arazo larri bilaka daiteke. Imajinaezazu 20 liburukitako entziklopedia eduki beharrean, 30.000bolumen dauzkazula zure aurrean, eta edukiak inolako orde-nik gabe idatzita daudela. Eta imajinatu orain kaos horretanXVIII. mendeko laponiarren bizimoduari buruzko testuaktopatu nahi dituzula. Are okerrago, ez dakizu informazio horihor dagoen ala ez, eta baldin badago, ez dakizu ezta zein hiz-kuntzatan egon daitekeen ere. Erronka polita, ezta?

Bada, gaur egun 100.000.000 web-orrialde omen daudeWWWean, kopuru hori orduz ordu gehiagotzen ari da, etahorretaz aparte informazioa ere FTP zerbitzarietan dago,Newsgroup taldeetan, eta abar.

Informazio-ozeano hauetan ez itotzeko, internautek bilatzai-leak erabiltzen dituzte. Tresna hauek bilaketa-lanetan espe-zializatu diren ordenadoreak dira, eta sarean bertan daudeedonork erabiltzeko prest, debalde. Ehundaka eta ehundakadaude, baina zenbaitzuk beren eraginkortasunarengatiknabarmendu dira.

Bi motatako bilatzaileak daude: a u r k i b i d e a k eta b i l a k e t a - m o -t o r r a k . Aurkibideetan informazioa gaiaren arabera dago sail-katuta, eta bilaketa-motorretan hitzak dira datu-baseetan gor-deta daudenak. Azken hauek horretarako errobotak erabiltzendituzte, etengabe sarea arakatzen ari direlarik hitzak irakurriz.

Hona hemen bilatzailerik erabilienak:

Aurkibideak Bilaketa-motorrakwww.yahoo.com www.altavista.comwww.webcrawler.com www.hotbot.comwww.excite.com www.infoseek.comwww.mckinley.com www.lycos.coma2z.lycos.com index.opentext.netwww.ole.es www.sol.eswww.biwe.es trovator.combios.esdonde.uji.es www.hispavista.comwww.ozu.es inspector.telepolis.eswww.ozu.comwww.elcano.com

Luis Elizondoluis-elizondo@ivap.es

☎Bizkaiko Diputazioko Lan eta Ekonomia Sustapen Sailak argi-taratu berri ditu Enpresa euskaldunduz izeneko liburua eta dis-ketea. Ekimen honen bidez euskararen erabilera bultzatu nahida enpresa ertain eta txikietan, eta, horretarako, hainbat lanto-kitan banatuko da materiala. Liburuak bost atal ditu: gutunakidazteko ereduak eta ariketak biltzen dira lehenengoan; biga-rrenean, enpresaren barne antolaketari buruzko kontuak; enpre-setan erabiltzen diren agiri ereduak, hirugarrenean; laugarre-nean, enpresaren administrazio arloari dagozkion idazkiak; etaazkenengoan, 3.000 hitz eta esamoldetako hiztegia.

npresak euskalduntzekoegitasmoa Bizkaian

AEuskara Justizia Administrazioan bultzatzeko asmoz jaio daAbokatu Euskaldunen Sindikatua. Sindikatu honek EuskalHerri osoa hartuko du bere baitan, nahiz eta egungo banaketaadministratiboa gainditu ahal izateko bide korapilatsua eginbeharko den. Elkarte berri honen helburuen artean ondorengobiak dira aipagarri: euskarak Justizia Administrazioan paira-tzen duen egoera larria hobetzea, eta euskaldunak animatzeajustiziaren esparruan euskara erabiltzera.

bokatu euskalduneksindikatu berria sortu dute

GGipuzkoako Diputazioaren enkarguz Siadecok egindako inkesta-ren arabera, eskolako umeen kirol-jardueran euskara da nagusi.Jasotako datuek erakusten dutenez, kirol-taldeen artean % 66akeuskara erabiltzen du. Hala ere, zenbait hutsune ere antzemandira, eta horiek zuzentzeko asmotan, foru-agintariek monito-reak prestatzeko ekintzak bultzatuko dituzte; hain zuzen ere,monitore horiek euskarazko prestakuntza izan dezaten, eta,horren ondorioz, euren euskara-mailak gora egin dezan.

ipuzkoan euskara txapelduneskola-kiroletan

EDidaktiker S.A. enpresak aurkeztu berri du euskara ikastekoCD-rom bat. Eskaintzen den materiala oinarrizko mailari dago-kio, eta, gutxi gorabehera, 25-30 ikastordu hartzen ditu. Meto-do berri honekin ikasteko ez da zertan aditua izan informatikan,oso erabilterraza baita. CD-roma bere kasa ikasi nahi dutenen-tzat prestatuta dago, eta bide ematen du ulermena, entzumena,irakurmena eta idazmena lantzeko, ariketa, adibide, laburpeneta abarren laguntzaz. Ikasitakoa ebaluatzeko tresna ereeskaintzen du, eta baita hiztegi bat ere. Azkenik esan, Win-dows-erako eginda dagoela, eta beraz, ez duela balio Macin-tosh-arekin erabiltzeko.

uskara ordenadorez ikasi,Bai, noski

9A D M I N I S T R A Z I O A

E U S K A R A Z

Gero, itxuraz, sudurreanazkura sentitu zuen, esku--ahurraz sudurtxoa igurtzibaitzuen. Inguruko jen-deak bere zereginetan ja-rraitzen zuen emakumearieta neskari kasu handirikegin gabe. Emakumeakate ondoko segurtasunekoatezainari hots egin zion.Berau ere emakumezkoazen eta berehala hurbilduzen dei egin zionarenga-na. Gaztea zen eta arropagrisez jantzita zegoen.Jakaz jantzitako emaku-meak berehala jarri zuenjakinaren gainean:

— Neskato hau galdu egin da. Bere ama ez dago hemen. Zer-bait egin beharko dugu. Ertzainei deitu edo...

Atezainak belaunetan jarri zituen eskuak eta emakumeari “Bai,bakarrik sartzen ikusi dut” esan ondoren, neskari irri egin zion.

—Nola duzu izena, polit horrek? Non dago amatxo? Non bizizara?

Zenbat eta galdera gehiago egin, orduan eta nahasiago senti-tzen zen neskatoa. Hasieran hitz egingo ala ez zalantzan baze-goen ere, orain batere zalantzarik ez zuen ez zuela ezer esan-go, gehienbat galdera baten erantzuna pentsatzen zuenerakobeste bi edo hiru eginak zizkiotelako. Orain ez zekien zer egin,lehengo bidean jarraitu ala kalera irten berriz.

Atezainak gerritik zintzilik zeraman irratia hartu eta aldi batezhitz egin zuen norbaitekin, lehen emakumeak tarteka hari etatarteka neskatoari begiratzen ziela. Neskak ikusi ahal izanzuen bezala, neskatoari begiratzen irribarre egiten zuen, bainaatezainari begiratzean kezkatua zirudien. Atezainak berrirozintzilikatu zuen irratia gerrikotik. Emakumea bere mahairajoan eta berehala itzuli zen neskarentzako goxoki batekin.Neskak hartu eta eskuan gorde zuen irribarre batez eskertuz.Handik minutu erdi batera beste emakume bat iritsi zenberaiengana. Neskatoa pixka bat larritu zen bere burua hiruemakume haiek inguraturik ikustean. Emakume etorri berriakhonela esan zion:

—Kaixo, polita. Zure izena esango didazu, ezta? Lehen zubezalako neska-mutikoekin lan egiten nuen. Ez diguzu esanbehar non bizi zaren?

Neskak honela esan zien apal-apal eta burumakur, hain apalesan ere, hiru emakumeek dexente makurtu behar izan zuten:

—Komunera noa. Amatxokin izan nintzen hemen eta baakitnun dagon. Pixa ein behar dut.

Aitor AranaIdazlea

Udazkeneko goiz lainotsu eta euritsu bat zen, euria txirri-txirriegiten duen eta inoiz ez duela atertuko diruditen horietakoa.Hiriko trafikoaren ohizko zaratari, neumatikoek kaleetako uraalboratzean ateratzen zutena gehitu behar zitzaion. Zarata hauez da, ordea, bat-bateko balaztatze eta bozinena bezalakoa;atsegina da, halako egunei berezko ezaugarria ematen diena,lasaigarria ere izan daitekeena, autoren batek putzu zikinen batzapaldu eta zipriztinek harrapatzen ez gaituzten bitartean.Espaloian aurrera zihoan zazpi bat urteko neskatoak lurrerabegira zihoalako ekidin ahal izan zuen zipriztin haietako bat.Ez zen konturatu nola auto gorria azkar igaro zitzaion ondotik,baina zipriztina garaiz ikusteak praka luzeak ongi bustitzetiksalbatu zuen. Zer esango ziokeen amak bestela?

Neskatoa espaloian gelditu zen autoak jaurtitako ur zikinaribegira. Azken hau espaloian behera irristatu zen, harlosa karra-tuen erliebeen artetik, berriro kalera itzultzeko. Ez zen, baina,putzura itzuli: espaloi ertzeko isurbidean zihoan urarekinnahastu eta betiko ezkutatu zen. Ura mugimenduan ikusteakneskatoari zerbait gogorarazi balio bezala, burua altxa etaingurura begiratu zuen. Hiriaren erdigunean dena eraikina zeneta letra handiak ongien irakurri ahal izan zituenak ziren, ikas-tolan hitzak irakurtzen hasita baitzeuden. Honela jartzen zuen:ARABAKO FORU OGASUNA-JENDEARENTZAKO SA-RRERA. Lehen zatia ez zuen ulertu, baina bigarrena bai.Huraxe zen berak nahi zuena, inondik ere.

Kristalezko ate handia zuen atarira hurbiltzean, atea berezzabaldu zen eta neskatoak aurrera egin zuen. Barruan argi guz-tiak piztuta zeuden, goiza izan arren ilun baitzegoen eta jendeabatera eta bestera zebi-len, telefono hurbil etaurrunen txirrinak entzu-ten zirela. Neskak ezkeraldera jo zuen, inoizlehenago leku hartan ezizan arren ongi ezagu-tuko bailuen, edo bilazebilena jadanik aurkitubalu bezala. Plastikoz-ko zira urdina jantzitazeraman eta oinetankatiuskak, hauek ereurdinak, uretatik libratu berri ziren praken kolore berekoak.Halako batean txoko bateko mahaian lanean zebilen emakumebatek, betaurrekoak kendu eta neskatoari dei egin zion:

—Aizu! Nora zoaz polit hori?

Neskatoa gelditu egin zen emakumeari begira. Ahoa pixka batzabaldu zuen, zerbait esan ala ez pentsatzen ari denaren antze-ra. Azkenean ez hitz egitea erabaki zuen, nonbait, ez baitzuendeus esan. Jaka karratudun eta belaunetarainoko gonaz jantzi-tako emakume ilekizkurra neskatoagana hurbildu zen beremahaia utzita eta beste galdera bat egin zion:

—Bakarrik al zaude? Ez dago amatxo zurekin?

Neskak ez zuen erantzun. Emakumeari aurpegira pixka bateanbegiratu ondoren, ezker eta eskuin aldeetara so egin zuen.

Neskato bat administrazioan

Neskato hau

galdu egin da.

Bere ama ez dago

hemen. Zerbait

egin beharko

dugu

10A D M I N I S T R A Z I O A

E U S K A R A Z

Azalduko al diguzu zertan den Belgikako egoera lin-guistikoa eta soziolinguistikoa? Noiz eta nola zehaztenduzu Flandesera eta Waloieraren arteko muga linguisti-k o a ?

Belgikako Parlamentuak oinarrizko hizkuntza-legeak 1932. urte-an onartu zituen lehen aldiz. Aurretik, 1830. eta1932. urteen artean, Belgikak bere bilakaera lin-guistikoa izan zuen: hasieran, frantsesa zenonartutako hizkuntza bakarra; baina, azkenean,legez onartu ziren Belgikan flandestar etawaloien arteko hizkuntza eta kultura desberdin -tasunak.

Oinarrizko hizkuntza-legeak onartu zirenetik,hots, 1932. urtetik aurrera, norberak bere hiz-kuntza erabil dezake, lurraldearen arabera:nederlandarren aldean, hau da, Flandesen,nederlandera; frantsesa erabiltzen den aldean,Walonian, frantsesa. Bruselak elebiduna izatenjarraitu zuen, nahiz eta nederlandarren aldeanegon. Hizkuntzen arteko muga zehatzak ez zeu-den inon zehaztuta; baina, izatez, 1932ko hizkuntza-legeen era-ginez, estatua lurralde linguistikotan banatuta zegoen. Belgikakoprozesu konstituziogile horren bigarren zatia 1962ko azaroaren8ko legea izan da. Bertan, hizkuntzen arteko mugak finkatu zirenbehin betiko; baina, horretarako, lurralde eta komuna batzuenmugak egokitu behar izan zituen.

Era berean, 1962 eta 1963ko lege-multzo horretan bertan estatualau lurraldetan zatitu zuten hizkuntzaren arabera: hiru lurraldeelebakar —nederlandera erabiltzen duena, frantsesa erabiltzenduena eta alemaniera erabiltzen duena— eta lurralde elebidun

bat, hau da, hiriburua eta bere inguruko gunea. Lurralde eleba-karretan, printzipioz behintzat, ekintza publiko guztiak bertakohizkuntzan baino ez dira egingo. Beraz, nederlandera eta fran-tsesa leku bakar batean izango dira biak erabateko berdintasune-

an, hots, Brusela hiriburuan. Izan ere, Belgika-ko erresuma federal osoan hortxe da frantsesazein nederlandera erabiltzea baimenduta dago-en leku bakarra.

Belgika lau lurralde linguistikotan banatzekoerabaki hori, berriz ere, 1970. urteko Konstitu-zioan jaso zen 4. artikuluan. Beraz, lau lurralde-en artean finkatuta dauden mugak aldatu nahiizanez gero, gehiengo berezia eskatzen duenlege federala hartu behar da kontuan.

Belgikako estatuaren egituran zein garrantziduten ikusita, komeni da lau lurralde linguistikohoriek deskribatzea:

- Nederlandera erabiltzen den lurraldearenbarruan Flandeseko bost probintziak sartzen

dira: Anvers, Flandeseko Brabant, mendebaldeko Flandes, ekial-deko Flandes eta Limbourg.

- Frantsesa erabiltzen den lurraldearen barruan, berriz, Walonia-ko bost probintziak sartzen dira: Waloniako Brabant, Hainaut,Luxembourg, Namur eta Liège (alemaniera erabiltzen dutenguneak izan ezik).

- Alemaniera erabiltzen duen lurraldeak 9 komuna ditu, Liègekoprobintzian.

- Azkenik, lurralde elebiduna, Brusela hiriburua, 19 komunatan

Erabateko

elebakartasuna,

horixe da nire

ustez Katalunia,

Galizia eta Euskal

Herrian denboraz

egon daitekeen

irtenbide bakarra

R o b e rt Senellek laurogei urte ditu, baina oraindik ere bu rua argi. Gaur egun Belgi k a ko Estatu Ko n t s e i-l u ko kidea da; eta horretaz gain, kurrikulum luze bezain ab e rat s e ko gi zona dugu: zuzenbidean doktore a ,n o t a rioa, epailea, Estatu Ko n t s e i l u ko auditorea, lehen ministro a ren kab i n e t e ko bu rua, zuzenbide fa k u l-t at e ko dekanoa, Ganteko Unibert s i t at e ko zuzenbide fa k u l t at e ko ko n s t i t u z i o - z u ze n b i d e ko kat e d ra ko titu-l a rra... Gainera, ehundik go ra lan eta ike rketen egile dugu. Bere ike rketen gai nagusia fe d e ralismoa etahizkuntzak estatu plurinazionaletan izan da. Eta horrekin lotuta, berak beti defe n d atu duen tesia: lurra l-de bako i t zean hizkuntza bakarra, nahiz eta ge ro lurralde horiek estatu bat osat u .

Rober tSenell:“Lurralde berean elka -rr ekin bi kultura dau-denean, lur rez handie-na denak eta biztanlegehien duenak, hor re-xek ‘irensten’ du bestea”

11A D M I N I S T R A Z I O A

E U S K A R A Z

banatuta eta hiriburuko distritoan daudela. Brusela da Belgikakohiriburua eta bertan dago Gobernu Federala (ikus Konstituzioko194. artikulua).

Uste duzu Lurraldeen Printzipioa tresnabakarra dela hizkuntza baten normalkuntza -rako prozesuan? Zer deritzezu gizabanakoa -ren hizkuntz-eskubideei?Estatu federal eleaniztuna osatzen duten lurral-deak elebakarrak dira oro har. Arau bat dago,beti oso kontuan hartu behar dena: lurraldeberean elkarrekin bi kultura daudenean, geo-grafiari dagokionez, lurrez handiena denak eta,hizkuntzari dagokionez, biztanle-kopururikhandiena duenak, horrexek “irentsi” eta, azke-nean, deuseztatuko du bestea. Berez, iruzurrada elebitasunaz hitz egitea kultura eta hizkun-tza berezkoak dituen lurralde batean.

Ba al dago gatazkarik Flandesera eta Waloieraren artean alabenetako bake linguistikoa duzue Belgikan? Zer diozu Bru -selas eta bere inguruko 19 komunei buruz? Babesten al ditumarko juridikoak belgikar guztien hizkuntz-eskubideak?

Belgika hizkuntzen arabera lurralde linguistikoetan banandutadagoela eta, gaur egun ez da inongo eztabaidarik horretaz. Flan-desen nederlandera da hizkuntza ofizial bakarra, eta egintza ofi-zial guztietan erabili behar da; Walonian frantsesarekin gauzabera gertatzen da; alemaniera erabiltzen duen lurraldean, legeakez du besterik erabiltzerik onartzen. Belgikako zati elebidunbakarra hiriburuaren guneko 19 komunak dira eta Brusela erehor sartzen da. Oraindik ere, hiriburuaren inguruko lurraldeetanistiluak sortzen dira batzuetan; izan ere, Flandeseko lurra da,baina frantsesa erabiltzen duten biztanle berri asko daude. Orohar, hizkuntzari dagokionez, belgikarren eskubideak modu zuze-nean babesturik daude.

Emaiguzu zeure iritzia Katalunia, Galizia eta Euskadiko hiz -kuntz plangintzei buruz.

Erabateko elebakartasuna, horixe da nire ustez Katalunia, Gali-zia eta Euskal Herrian denboraz egon daitekeen irtenbide baka-rra, bakoitzak berezko kultura eta hizkuntza dituela. Seguru nagohorretaz.

Orain arte zeozer esan dugu hizkuntzen erabileraz adminis -trazio publikoetan. Zertan da, zure ustez, gai horri buruzkomarko juridikoa eta zer ikas dezakegu Belgikako esperien-tziatik?

Lurraldean lurraldeko hizkuntza erabili beharda administrazioetan. Euskal Herrian, esatera-ko, euskara.

Posible al da benetako bake linguistikoa?Zer egin daiteke lurralde berean dauden hiz -kuntzek (bi edo hiru) elkarri begirunea izandiezaioten?

Elebitasuna edo eleaniztasuna bultzatzea ez dairtenbidea. Hondamendi politikoa eta kulturalabaino ez du ekarriko horrek.

Etorkizunari begira, eta orain arte esan-dakoa laburbilduz, zein mezu bidaliko ze-nieke Euskal Administrazioko langileei?Euskal Autonomia Erkidegoko funtzionarioek

euskara baino ez lukete erabili behar jendearekiko harreman etazeregin guztietan.

Europako Batasuna bertan dugula eta, uste duzu hizkuntzaguztiek trataera berdina izan behar dutela ala orain bezalabatzuk nagusi izango direla?Europako lurraldeen kultur nortasuna errespetatzen ez bada,Europako batasunak porrot egingo du ezinbestean.

Lurraldean

lurraldeko

hizkuntza erabili

behar da

administrazioan.

Euskal Herrian,

esaterako, euskara

L e h e n a . - Hizkuntza koofizialen erabileralurralde elebidunetan kokatutako herri-ad-ministrazio guztietan arautzea komeni da;horrela, helburu hauek lortu ahal izateko:

- Erabilera egokia, orekatua eta planifika-tutakoa bultzatu behar da; bai barrurako,bai herritarrekiko harremanetarako.

- Administrazioek zuzeneko zereginaeduki behar dute hizkuntz normaliza-zioan.

B i g a r r e n a . - Esperientziak konparatuzikus daitekeenez, eta nahiz eta hizkuntza-ren erabilera plangintzetan antolatzeko

orduan kontestu bakoitza oso-oso zehatzaztertu behar den, bada helburu bat kasuguztietan bete nahi izaten dena: adminis-trazioko langileei bertako hizkuntza eza-gutzeko eskatzea eta, ahal dela, bertakohizkuntza horren aldeko aukera egitealehenengo.

H i r u g a r r e n a . - Hizkuntzaren erabileratoki-administrazioetan arautzeko oinarriz-ko irizpideak eman behar dira, administra-zioaren maila horrek garrantzi handikoeginkizuna baitauka, herritarrengandikgertuen dagoena denez.

Laugarrena.- Erabilera arautzearen osa-garri, administrazioek hizkera argia,xehea eta ulergarria erabiltzeko ardurahartu behar dute, arauak eta agiri ofizialaksortu behar dituztenerako.

Bosgarrena.- Hiru eskolek -konpromisoaharturik- aurrerantzean ere orain artekonormalizazio-ahaleginetan jarraituko du-te, formulario, ereduzko agiri eta abar sor-tu eta zabalduz, aurreko puntuan zehaztu-tako helburuak betetze aldera. Mintegihauei jarraipen-bidea emateko konpromi-soa ere hartu dute.

Robert Senell jaunarekin udazkean hitz egin genuen; hain zuzen ere, Santiagon egin ziren Administrazio Publikoetako Hiz-kuntzaren Erabilerari buruzko Jardunaldietan. Topaketa horiek oparoak eta aberasgarriak izan ziren; horregatik, bertan ados-tutako ondorioak zuei ekartzea bururatu zaigu, jakinaren gainean egon zaitezten.

Ondorioak

Belgikako biztanle-kopuruaklurraldez lurralde sailkatuta

(sailkapena 1996ko urtarrilaren 1ekoa da):

- Federazio osoko biztanleak: 10.143.047

- Nederlandera erabiltzen dutenak: 5.880.357

- Frantsesa erabiltzen dutenak: 3.314.568

- Alemaniera erabiltzen dutenak(frantsesa erabiltzen duenlurraldearen barruan): 89.483

- Brusela (19 komuna): 948.122

12A D M I N I S T R A Z I O A

E U S K A R A Z

Jakin dakigu denok, aspaldikoa baita, 250/1986 Dekretuakeuskara zein gaztelania zerbitzu hizkuntza ofizialak izateazgain, lan hizkuntza izango zirela jasotzen zuela. Gerora ere,224/1989 Dekretuak zehazten zuen herri administrazio bakoi-tzak euskararen erabilera normalizatzeko administrazio-atalelebidunak eta kate elebidunak sortu eta finkatuko zituela.Jakin ere badakigu gaur egun 86/1997 Dekretuak aurreko guz-tia jaso eta zehazten duela.

Bestalde, 1990etik 1996ra funtzionario publikoen euskaldun-tzea eta ebaluazioa izan dira egitekorik nagusienetakoak nor-malizazioaren barruan, jakina baita erabili ahal izateko langi-leak trebatu egin behar direla lehenik. Orain badirudi lan honiekiteko moduan gaudela eta 2. plangintzaldian erabilera izan-go dela erronka nagusia.

HAEEn ikusi nahi izan dugu administrazio barruko joera eus-karaz idaztearen aldekoa den ala ez, EAEko administrazioetanlegeak arautzen duena betetzen den, zenbat idazten den euska-raz, ... Horretarako HAEEn bertan jasotzen ditugun idazkienazterketa egin dugu, beti ere, hizkuntzaren erabilerari dagokio-nean. Ez dugu lan honekin inolako estrapolaziorik egin nahiizan, geure erakundearen barruan topatu duguna ezagutarazteaizan da gure asmoa, besterik ez.

1997ko abuztu eta iraileko sarrerak begiratu ditugu, 256 guzti-ra. EAEko administrazio orokorreko sail eta erakunde autono-moetatik batetik, eta herri eta foru administrazioetatik jasota-koak, bestetik, hartu dira kontuan.

Emaitza orokorrei begiratuta ondorioztatzen den lehenengodatua da 10/1982 Legeko 8.2. atalak agindutakoa, adierazpe-nek bi hizkuntzetan egon behar dutela alegia, ez dela erabatbetetzen, jasotako idazkien herena erdara hutsean dago eta(%35). Hala ere, gure ustez emaitzak ez dira ezkorrak, beste biherenak euskaraz eta elebitan daude eta (%65).

Atalez ataleko azterketa eginez ikus genezake HAEEren arloguztiak ez direla berdinak. Eta pentsatzekoa den bezala Eus-kalduntze Zerbitzua eta IZO dira euskaraz kopuru gehienjasotzen dutenak; Hautaketa Zerbitzuan eta Zerbitzu Orokorre-tan, berriz, erdaraz jasotakoa nagusi da.

Foru eta Udal AdministrazioaUdalei buruzko datuak aztertzean orokorrean jarrera baikorradela esan genezake: idazkiak jaso ditugun 35 udaletatik 19kzuzentzen dituzte euskara hutsean beren idazkiak, eta aregarrantzitsuagonera ez dute bereizketarik egiten HAEEko zer-bitzuen artean, zerbitzu guztietara idazten baitute euskaraz.

Beste muturrean daude erdara hutsean aritzen direnak, 8 udalguztira. Tarteko egoeran beste 8 dauzkagu, euskaraz edo erda-raz egiteaz gain, elebitan ere egiten dutenak.

Bigarrenik esan foru aldundietan joera bikoitza dela: berenEuskalduntze Zerbitzu edo Hizkuntz NormalizaziorakoZuzendaritzetatik euskaraz zuzentzen dira HAEEren Euskal-duntze Zerbitzura; gainerako zerbitzuetara, berriz, elebitan edoerdaraz. Bilbo eta Donostiako udaletan egoera berdina da.

Azkenik, aipatzekoa litzateke udal administrazioa ez denabaina udalaren inguruan dauden zenbait erakunderen egoera:zaharren egoitzak zuzentzeko patronatoez, musika kontserba-torioez eta abarrez ari gara, erakundeotan ez baita udaletanikusten den egoera bera ematen; aldiz, erdararako joera naba-riagoa dute. Badirudi erakunde hauetan besteekiko atzerapenadagoela, zenbait kasutan erakunde autonomo hauen langileentrebakuntza beranduago hasi eta burutzen ari baita.

Eusko JaurlaritzaSailez saileko azterketaren ondotik honako hauek azpimarratu-ko genituzke:

1.- Sailek eta erakundeek ez dute HAEEren zerbitzu guztiekinjokaera berdina izaten; zerbitzu batzuekin euskaraz gehien bategiteko ohitura duten bitartean, beste batzuekin erdaraz aritzendira. Honela, eta salbuespenak salbuespen, Euskalduntze etaIZO atal euskalduntzat hartzen dituzte eta euskara edo elebitanegitea aukeratzen dute gehien bat (Euskalduntze Zerbitzuare-kin 14 sailetatik 12k; IZOrekin 9tik 7k). Antzekoa da ZerbitzuOrokorren egoera, euskaraz eta elebitan zuzentzen baitiragehien bat (7 sailetatik 5). Beste aldean Hautaketa Zerbitzuadugu, zerbitzu honekin 10etik 8 aritzen baitira erdaraz. Gaine-rako arloetan ez dago joera nabarmenik.

Aldi berean, ikusten dugu sail eta erakundeek ez dutela era-baki HAEEren zerbitzu bakoitzarekin nola jokatu. HonelaHAEEren zerbitzu berarekin zenbait sail bitara (euskaraz etaelebitan) eta beste zenbait hirutara (euskaraz, erdaraz eta ele-bitan) aritzen dira. Ondorioz, esan dezakegu ez dagoela irizpi-de argirik sailen barruan, hizkuntza bat edo beste aukeratzeabidaltzailearen esku dago eta.

2.- Udal mailan ez bezala, euskara hutsean bidaltzen duen sailedota erakunde autonomorik ez dago.

OndorioakLehenik, HAEErekiko harremanetarako hizkuntza aukeratze-ko momentuan ez da orokorrean irizpide argirik ikusten, ezEusko Jaurlaritzaren barruan ez Foru Administrazioetan, era-bakia bidaltzailearen esku dago eta.

Bigarrenik, euskara hutsean aritzea normalizazioarekin lotutadauden arloetara mugatzen da gehien bat. Azkenik, erdara hu-tsean idatzitakoa gainditzeko beharra ikusten da, legeak agin-dutakoa beteko bada.

Marije CambraHAEEko Euskalduntze Zerbitzuko teknikaria

Zein hizkuntzatan idazten dugu administrazioan?

HAEEren zerbitzuak euskaraz erdaraz elebitanZuzendaritza 2 6 2Zerbitzu Orokorrak 5 25 13Hautaketa Zerbitzua 20 39 26Euskalduntze Zerbitzua 54 14 27Itzulpen Zerbitzu Ofiziala 5 1 2Prestakuntza Zerbitzua 2 4 4Azterlan Zerbitzua 2 1Guztira 90 %35 90 %35 76 %30

13A D M I N I S T R A Z I O A

E U S K A R A Z

Alberto AgirreazaldegiUZEIko zuzendaria

Hizkuntza gutxituen arazo nagusia nor-malizazioa da. Hizkuntza normalizatzeakalor guztiak lantzea eskatzen du, oinarriz-ko hainbat alderdi finkatuz (idazkera,lexiko orokorra, maileguak hartzekoarauak, gramatika, ...) batetik, eta hiz-kuntza modernizatzeko eta eremu guztie-

tarako komunikazio-tresna baliagarri bihurtzeko ezinbestekoa denterminologia bideratuz bestetik.

Terminologiak gero eta pisu handiagoa du gaur egungo hiz-tunen arteko komunikazioan, irakaskuntza, teknologia etahedabideak aurreratu ahala, lehen gutxiengo batek eza-gutzen zituen termino eta esamoldeak kaleko jende-arengana heltzen baitira.

Egoera honetan, hizkuntza gutxituek erronkahandiagoa dute, alde batetik terminologia “tradi-zionala” (zientzia klasikoetako oinarrizkoa) finkatugabe dutelako, eta bestetik, egunero sortzen den termi-nologia berria bereganatu behar dutelako, bestelako hiz-kuntzek (“hizkuntza handiek” ezingo da esan, ezta?) bigarrenhoni bakarrik heldu behar dioten bitartean. Lan “bikoitza” dute,beraz, hizkuntza gutxituek.

Lan bikoitza eta baliabide gutxi. Hizkuntza gutxituek hiztun gutxidute eta aurrekontu murritza honelako lanei heltzeko. Horrelako-etan, nahitaezkoa da baliabideak optimizatzea. Baliabide tekniko-ak, teknologiak eskaintzen dituen aurrerapenak baliatuz; gizabaliabideak, ongi formatutako jendea dedikatuz terminologiagin-tzara; eta antolamenduzko baliabideak, hauek izanik arreta bere-zia eman beharrekoak, balio erantsia sortzen gehien laguntzendutenak baitira.

Antolamenduaren aldetik, bada, hizkuntza gutxituetan bermatubehar dira:

- Zentralizazioa: hiztun gutxiko komunitateak izanik, zentraliza-zioak ez du “astuntasunik” sortzen, eta aldiz, baliabideak kudea-tzeko aparteko aukera ematen du, banku terminologiko bakar, osoeta bateratua mantenduz, eta hiztunei erreferente argia emanez.

- Koordinazioa: terminologi premiak etengabe sortzen dira gizar-teko alor desberdinetan (irakaskuntzan, komunikabideetan, lan--munduan) eta agente desberdinak erantzun puntualak emanbeharrean aurkitzen dira sarritan. Beste batzuetan, lan monografi-koak egiten dira alor jakin bateko terminologia lantzeko. Profe-

sionalek eta espezialistek sortutako terminoak jaso behar dira etakoordinatu, dispertsiorik egon ez dadin, eta alferrikako lan errepi-katurik egin ez dadin.

- Eguneratzea eta atzera-eragina (feedback): koordinazioak bera-rekin dakar terminologia etengabe eguneratu eta osatzea, zaharki-tuta geratzen diren terminoak, gaitzesten direnak edo gizarteanonarpenik ez dutenak aldatuz, eta termino berriak gehituz.

- Erabilgarritasuna: terminologiak hiztun guztien eskueran egonbehar du. Denek jakin behar dute zer dagoen, non eta nola kon-tsulta daitekeen. Horretarako banabideak segurtatu behar dira,

terminologia erraz eskuratzeko bidea egin behar da, erabilga-rri dauden bitarteko guztiez baliatuz (material idatzia, elek-

tronikoa, telematikoa, ahots-telefono bidezkoa, ...).

- Finantzabideak: orain arte aipatutako eginkizu-nak bete ahal izateko, jarraipena bermatzeko,aurrekontu egonkorra esleitu behar da. Hiz-

kuntza gizartearen ondarea denez, gizartea ku-deatzen duten erakundeei dagokie ardura hartzea.

Miren AzkarateE u s k a l t z a i n a

Hizkuntza gutxituen kasuan, termino-logia-plangintzarako nahitaezkoa da,nire iritziz, elkarren berri izatea.Alfer-lan asko egiten da termino batenordaina proposatua dagoela ez jakitea-gatik. Egia da, bestalde, proposamenaegina egoteak ez duela esan nahi bes-terik gabe proposamen hori onartu etahedatuko denik. Baina badela behin-tzat jakin beharko genuke. Hortaz,lehenik eta behin euskaldunok talde-lana indartu beharko genuke;eztabaidarako mintegiak ugaldu; elkarri informazioa pasa; EUS-KALTERMera sarriagotan jo.

Horretaz gain, badirudi terminologia-plangintza oinarrizko irizpi-de batzuen arabera egin beharko genukeela, arlo batean zein bes-tean. Beste hitz batzuetan esanda, Hiztegi Baturako onartu direnirizpideen antzekoak ezarri beharko genituzke terminologian ere.

Terminologiaz dihardugula, korapilo nagusia maileguekin hartubeharreko jokabidearena izango da. Gutxieneko baldintza, orota-riko lexikorako onartu den bezala, mailegua alboko bi hizkuntze-tan erabiltzea izango da. Askotan esaten da gainera terminoaknazioartekoak izan ohi direla. Hortaz, ez dirudi zentzu handiegi-

Terminologia hizkuntza gutxituetanHAEEk eta UZEIk antolatuta, azaroaren 12, 13 eta 14an Nazioarteko Terminologia Jardunaldiak izan zirenDonostian. Jardunaldiotan gauza interesgarri asko entzuteko aukera izan genuen. Munduko hainbat tokitatiketorritako adituen hitzaldiek eta komunikazioek jendearen arreta erakartzea lortu zuten. Tamalez, zuotarikobatzuk ezingo zineten bertaratu. Ez larritu, hitzaldi eta komunikazio horiek guztiak liburu eder batean jasotabaitaude dagoeneko. Guk, geure aldetik, jardunaldiok aprobetxatu genituen parte hartu zuten aditu batzueihonako galdera hau egiteko: zer-nolako joera hartu behar du terminologiak hizkuntza gutxituetan? Honahemen jasotako erantzunak, zeuentzat ere interesgarriak izango direlakoan.

14A D M I N I S T R A Z I O A

E U S K A R A Z

rik duenik inguruko hizkuntza gehienen joeratik aldendu etageure ordainak asmatzen hasteak. Hala ere, nazioartekotasunakmailak izaten ditu: batzuetan termino jakin bat Europako hizkun-tza (ia) guztietan berdin erabiltzen da; beste batzuetan, askozeremu urriagoa izaten du. Eta horixe da, nire ustez, eztabai-datu beharko genukeena: noiz kontsideratuko dugunazioarteko termino jakin bat? Gaztelera, frantsesa etaingelesa bat etortzea nahikoa izango al da? Ala ale-mana ere hartuko dugu kontuan (edo are danie-ra, suediera, zein hizkuntza eslaboak)?

Iritzia eskatu zaidanez, geure indarrak neurtzearenaldekoa naiz, hau da, non gauden ez ahaztearen alde-koa. Beraz, inguruko hiru hizkuntza indartsuenak batdatozenean, oro har, mailegua onartzea jokabide zuhurradela esango nuke. Baina ez nuke alemanaren eredua erabatbaztertuko, batez ere hitz elkartu edo eratorri garden eta ulerterra-zak sortzeko aukera dugunean: belar-jale, haragi-jale edo oro-jaleesaterako, herbiboro, karniboro eta omniboro, nahi bada, goi mai-larako utziaz. Eta ahal denean bikotea, mailegua eta euskal hitza,ematea ez zait jokabide txarra iruditzen, erabilerak esango baituzein aterako den garaile, edo biak izango duten lekua, bakoitzabere mailan.

Andres UrrutiaE u s k a l t z a i n a

Usteak uste eta jarri didazuenarizelanbaiteko erantzuna ematearren,puntu nagusi batzuk aipatuko nituzkenik galdera horren inguruan:

1) Nire ustez, galdera horri modu oro-korrean erantzuterik ez dago, zientziaeta espezialitateen arteko egoera des-berdinak aintzat hartuz geroz. Arlo

jakin batzuetan, terminologia kanpotik datorkigu eginda eta gau-zatuta. Nazioarteko maila ere lehendik du eskuratua eta horribuelta ematerik ez dugu. Beste batzuetan, ordea, inguruko errea-litateak ezartzen digu terminologiaren oinarria, inguruko horreknazioarteko mailan indar gutxikoa izan arren.

2) Hori dela eta, nire ahalegina gehiago joango zaizue hurbilenukitzen nauen esparrutik, alegia, lege eta zuzenbidearen gorabe-heretatik, beste inondik baino.

Horretara jarrita,2.1. Terminologia hori, euskarari dagokionez behinik behin, huts--hutsetik garatu da azkeneko hamar-hamabost urteotan. Damurik,prozesu horretan ahaztu ohi da nor den terminologia horren har-tzaile zuzena, jardule juridikoa zein norbanakoa. Horrek eramangaitu baliogabeko eta koherentziarik gabeko terminologiak osa-tzera, eragin sinboliko huts batetik abiatuta. Egunerokotasuna,ordea, neurri txiki batean bakarrik eskuratu da, horrek dituenkarga ezezkor guztiekin. Hizkuntzari eman zaio lehentasuna,horren zuzentasunaren atzetik joanda, etengabe, baina bidean,zera galdu da: sistematizazioa eta ikuspegi orokorra.

2.2. Terminologia horri aurrerakada emateko, euskararen egoerakontutan hartuta, bi aldi bereiztu beharra legoke: lehena, erdaratik

datorkiguna bertaratu, erdararen esparrutik sistematikoki ihesegin gabe. Erdararen morrontzak ez du ekarri behar, besterikgabe, erdarak bideratzen duen sistema juridikoaren arbuioa.

Bigarren fase batean eta egun estutzen gaituzten estatuengaindi, beharrezko genuke Europako terminologiari eki-

tea, hortxe baitugu euskaldun guztiontzako benetakof r o g a .

2.3. Etxeari begira, terminologia zaindu etaadostu, horretarako leku anitzetan egiten den

lana koordinatuz eta beharrezkoa balitz ere, ofi-zializatuz. Pauso estimagarri batzuk emanak izan

dira. Beldur naiz, ordea, ez ote diren pausook izanborondate hutsezko urrats eragingabeak.

2.4. Bukatzeko, terminologia prozesu horretan, ez ahaztu, berebi-ziko garrantzia du erabiltzaileak. Orain arte, zoritxarrez, erabil-tzaile baino, bestelakoak ikusi ditugu gai honen terminologia lan-gintzan. Eguneroko jarduleak ikusteko aukera izan beharko genu-ke, nire ustez, egite horretan, gure ahaleginok zinezko eraginga-rritasuna eskura dezaten.

Jean-Claude CorbeilQuebec-eko HizkuntzPolitikarako idazkaria

Hizkuntza bat gutxiengoak edogehiengoak erabiltzeak ez du ezertanaldatzen terminologia prestatzekop r o z e s u a .

Hizkuntza antolatzeko planak pres-tatzean, lehen pentsatu behar dena,garrantzizkoena, politikarekin zeri-kusia duen zerbait da: zein da elkarren ondoan dauden hizkuntzenegoera? zein arlotan erabiltzen da bakoitza? eta bata bestearenosagarri izanik, nolako harremanak dituzte beren artean?

Terminologien garapena baldintza hauen menpean dago: zeinarlotan erabiltzen den hizkuntza bakoitza, nolako egoeratan aur-kitzen diren arlo bakoitzeko terminologiak hasieran, eta, hiruga-rren, zeintzuk diren gainditu beharreko terminologia-hutsuneak,hain zuzen, hizkuntza erabat erabilgarria izateko.

Prozesu horren oinarriak:– Hizkuntzaren forma “standard”-a definituta egon behar da.

– Mailegu eta hitz berrien politika geldituta egon behar da, etahitz berriak sortzeko mekanismoak deskribatuta egon behar diraeta ezagunak izan behar dira.

– Espezialitateko hiztegietan adierazten diren kultura-gertakariakkontuan izan behar dira, batez ere, erakundeekin eta egunerokobizitzarekin zerikusia dutenak. Kultura-giro desberdinetan era-biltzen diren hizkuntza guztiei gertatzen zaie hori; esaterako, eus-kara, gaztelera, frantses, ingeles, etabarri gertatzen zaien moduan.

– Aurretik finkatutako lan-prozedura errespetatuz garatu behar daterminologia, eta lanak koordinatuta egin behar dira, erabaki dife-renteak eta kontraesanak saihesteko; eta ondorioz, benetan pre-miazkoak diren kasuetan baino ez dira hartuko maileguak, etakulturaren eraginez sortutako aldaketa terminologikoak.

Administrazioa oso arlo askotan sartzen da. Idazki ugari sortzenditu, eta hizkera “standard”-a erabili arren, iristen den arlo guz-tietako hiztegi espezializatuak erabiltzen ditu. Dokumentu horiekhiritarrei, erakundeei eta enpresei zuzentzen zaizkie: dokumentuofizialak direnez, eragin eta ospe bereziak dituzte. Dokumentuhorietatik asko eta asko, batez ere legeak eta araudiak, behin etaberriz aipatu eta erabiliko dira.

Administrazioko hizkeraren eragin linguistikoa oso handia da.Hizkuntzaren forma “standard”-ari aparteko balioa ematen dioeta sendotu egiten du; erabiltzen duen terminologia zabaldu egi-ten du, eta sarritan, ezarri.

Beraz, guztiz ondo eta arreta osoz zaindu behar dira administra-zioko hizkeraren kalitatea eta administrazioak erabilitako termi-nologiaren zehaztasuna.

Ester Franquesa i BonetKataluniako Termcat

Gaur egungo gizartean nabarmen era-giten diete hizkuntzei, bai zientziareneta teknologiaren aurrerapenak, baiekonomia mundu-mailako bihurtuizanak, zein pertsonen eta zerbitzuenzirkulazio libreak ere. Hizkuntzaren,kulturaren eta politikaren muga guz-tien gainetik izan behar dituzte harre-manak zientzilariek.

Hizkuntza gutxituek inguruko beste hizkuntzen eragina jasatendute, batik bat ingelesarena; izan ere, ingelesa kanpokoekinkomunikatzeko hizkuntza izateaz gain, sarritan profesionalenarteko komunikaziorako lan-hizkuntza ere izaten baita. Hizkun-tza gutxituek terminologiaren eginkizuna funtsezkotzat hartubehar dute, baldin eta eduki zientifiko eta teknikoak adieraztekogai izan nahi badute, eta horrekin batera, informazio-teknologie-tan parte hartu, eta botere politiko, demografiko eta ekonomikohandiko hizkuntzekin eremu berberetan egon, zein kultura-hiz-kuntza bati dagozkion eginkizunak bete nahi badituzte.

Izan ere, gaur egun daukagun informazio-kopurua handiadenez, hori maneiatu ahal izateko, beharrezkoa da bai hiz-kuntzei teknologia automatikoak aplikatzea, bai lexikoa-ren bidez ezagutza-eremu guztiak egituratzea eta adie-raztea. Hartara, bi aukera dauzkate hizkuntza gutxi-tuek: edo teknologia berrietara egokitzea, edobaztertuta geratzea komunikazio-egoera guz-tietarako gai ez direlako. Teknologia horiek,sarritan, baliabide terminologikoak garatzeaeskatzen dute, eta, gainera, hein handi batean,bakoitzaren lurraldean bere hizkuntza erabiltzekolagungarri izateaz gain, nazioarteko komunikazio-hizkun-tzekiko zubi bihurtzen dira.

Horrenbestez, hizkuntza gutxituei buruzko terminologia-politi-kak ezagutzako arlo guztietan bultzatu behar du terminologiarengarapena, eta, nola ez, kontzeptuak identifikatzen dituzten izenakfinkatu, beste hizkuntzetatik premiarik gabe hartutako maileguakarian-arian aldatu, eta hiztunek terminologia berbera erabiltzekosistema ezarri, azkenik. Horrela bakarrik, eta ez bestela, berma-

tuko da informazio espezializatuaren transmisioa, zientifikoenikerketen aurrerapena eta ikerketa horien emaitzen hedapena hiz-kuntza gutxituetan.

Garrantzi handiko faktorea da, beraz, terminologia, ikas-proze-surako eta ezagutza berezitua bideratzeko; eta hizkuntza edozeindela ere, funts–funtsezkoa da terminologia, hizkuntza hori eko-nomia, politika, gizarte eta kulturako arlo guztietara zabal dadin,eta Europako gizartean hainbesteko garrantzia duen informazio--munduan eremu bat bete dezan.

Jon AgirreIZOko zerbitzuburua

Hizkuntza normalizatuta eduki beharda, terminologia lantzeko. Horixe dahizkuntza gutxituen lehenengo ara-zoa. Hiztegi arrunta finkatu behar da:zein hitz diren onartuak, gure kasuan,euskaraz; hitz horien idazkera zeinden, eta, batez ere, onartutako hitzhorien adierak zeintzuk diren. Hori euskaraz oraindik egin gabedago, eta batzuek uste dute, hitz bat euskarazkoa bada –Euskal-tzaindiak idazkera erabaki eta hiztegi batuan onartu duelako–,berba horrek erdaraz dituen adiera guztiak bereganatuta dauzka-la euskaraz ere. Erdara, jakina, gaztelania bakarrik izaten da, gai-nera, eta hori ez da euskara, gaztelania mozorrotua, bernizatuab a i z i k .

Bestalde, maileguzaletasun sistematikoaren eta garbizaletasunitxurazkoaren artean bitarteko bidea da hizkuntza gutxituek hartubeharko luketen joera. Konplexu beraren adierazpen diferenteakbaino ez dira, aipatu ditudan joera muturreko horiek. Batak ez dioutzi nahi euskarari beste hizkuntza erraldoietan lasai-lasai egitendituzten konbentzio arbitrarioak egiten, eta hizkuntza baten hiz-kuntza horrexetarako egin duten konbentzioa unibertsala delako-an euskarari forma eta guzti irentsarazten dio. Besteak, ordea, ezdu bere hizkuntza konbentzio arbitrario hori egiteko gai ikusteneta erdarakoa onartzen du baina itxura aldatuta. Bien erdian, eus-karari askatasuna aitortu, eta bere konbentzioak, besteenak bezainarbitrarioak, egiten uztea dago.

Termino-premia berriei erantzuteko neologia nola landuerabaki behar da, terminologia lantzeko metodologia

beregaina finkatu behar da, emaitzari baino prozesua-ri garrantzi handiagoa emanez. Hitz-sorkuntzako

metodologia burujabeak, besteak beste, hiz-kuntzaren altxorreko baliabideak hartu behar

ditu kontuan lehenengo eta behin, baina ingu-ruko hizkuntzetako erabilera ere bai –ez hizkun-

tza bakar batekoa–.

Azkenik, ez da egia terminologia adituek elkarri ulertzekobaino ez dela. Goizago edo beranduago, kazetaritzaren, lite-

raturaren nahiz zientzia zabaltzeko aldizkarien bitartez, termino-ak lexiko arruntean txertatzen dira, gero eta gehiago eta bizkorra-go. Hori hala izanik, hizkuntzaren egitura eta sena kontuan hartugabe landutako terminologiak hizkuntza bera aldrebestu dezake.Hizkuntza guztiek, baina gutxituek bereziki, euren bizi-iraupenajokoan dutenez, euren nortasuna jagoten arreta berezia jartzendute, eta hala behar du, muturreko jarreretara joan gabe.

15A D M I N I S T R A Z I O A

E U S K A R A Z

16A D M I N I S T R A Z I O A

E U S K A R A Z

Aurreko alean izen arruntak mota desberdinetakoak izan daitez-keela ikusi genuen. Hona hemen eskema labur bat:zenbakarriak: zenbatu egin daitezke. Adibidez: hiru ume, lauetxe, bost txosten...zenbakaitzak: ezin zenbatu daitezke. Adibidez: *hiru ur, *laumaitasun, *bost hotz...

Izen zenbakaitzak, berriz, bi motatakoak izan daitezke:neurgarriak: neurtu egin daitezke. Adibidez: hiru litro ur, laukilo kafe, eskukada bat gatz...neurgaitzak: ezin neur daitezke. Adibidez: *hiru litro hotz, *laukilo maitasun, *dozena bat haize...

Izen-mota bakoitzak bere ezaugarriak ditu eta ez dira berdin era-biltzen. Artikulu honetan izen neurgaitzen zenbait erabileraaztertuko ditugu.

1. beste besteKOEsan berri dugunez, izena neurgaitz izateak badu bere eraginaberonen erabileran. Halaxe gertatzen da, esate baterako, besteeta a d i n a partikula konparatzaileekin. Normalean partikulahauek kopurua edo kantitatea adierazteko erabiltzen dira, bainaizen neurgaitzekin erabiltzen direnean, intentsitatea edo neurriaadierazten dute eta bereizteko, «-KO» atzizkia hartzen dute.Adibidez:Andonik zuk besteKO indarra dauka. (*zuk beste indar)Nik zuk adinaKO interesa daukat horretan. (*zuk adina interesa)

Adibideotan ikus daitekeenez, besteko eta adinako formekkopurua edo kantitatea barik, intentsitatea edo neurria adieraztendute. Nolanahi ere, zenbaitetan, forma biak dira zuzenak, bakoi-tzaren esangura desberdina bada ere. Adibidez:Horrek honek besteKO meritua dauka. (meritu handia)Horrek honek beste meritu dauzka. (meritu berberak oposa-

ketetarako)

2. hainbeste hainbesteKOBeste hainbeste gertatzen da honenbeste, horrenbeste eta hain-beste-rekin ere: izen neurgaitzekin erabiltzen direnean, «-KO»atzizkia hartzen dute. Adibidez:Gaur ez du hainbesteKO hotzik egiten. (*hainbeste hotz)

Ez nuen uste horrenbesteKOindarra zeneukanik. (*horrenbeste indar)

Sekula ez dut honenbesteKObeldurrik sentitu. (*honenbeste beldur)

3. zenbaterainoKO gogoaGauza bertsua gertatzen da zenbat galdetzailearen kasuan ere:izen neurgaitzekin erabiltzen denean, zenbat galdetzailearenordez, zenbateraino(ko) eta noraino(ko) galdetzaileak erabiliohi dira. Galdetzaile hauen bitartez, intentsitatea adieraztendugu, ez kopurua edo kantitatea. Adibidez:ZenbaterainoKO gogoa daukazu? Itzelezkoa. (*zenbat gogo)

Inork ez daki zenbaterainoKOindarra daukan. (*zenbat indar)NorainoKO interesa daukazu? (*zenbat interes)

Zenbaitetan, forma hauek bakarrik erabiltzen dira, baina beti ereintentsitatea adierazteko. Adibidez:Ez dakit zenbateraino interesatuko zaion. (*zenbat)

Ez dakit zenbateraino komenizaigun hori egitea. (= zein puntutaraino)

4. zenbateKO abiaduraBada aurreko atalean aztertu dugun formarekin zerikusia daukanbeste egitura bat. Ikus dezagun zenbait adibide:Zenbat minutuKO atzerapena zenbatEKO atzerapenaZenbat egunEKO epea zenbatEKO epeaZenbat litroKO botila zenbatEKO botila

Aurreko adibideotan minutu, egun eta litro hitzak ezabatu egi-ten dira, «-KO» atzizkia zenbat galdetzaileari zuzenean eran-tsiz. Adibideotan *zenbat atzerapen, *zenbat epe eta antzekoakez dira zuzenak. Hona hemen beste zenbait adibide:ZenbatEKO abiadura hartzendu zure autoak? (*zenbat abiadura)

ZenbatEKO atzerapenadakar hegazkinak? (*zenbat atzerapen)

ZenbatEKO interesa ematen dizute?Ehuneko bostekoa. (*zenbat interes)

5. zenbatEKO zenbaterainoKOForma bi hauek antzekoak badira ere, ez dira nahastu behar. Izanere, zenbateko formak kantitatea adierazten duen bitartean, zen-baterainoko formak intentsitatea adierazten du. Ikus dezagunzertan bereizten diren adibide baten bitartez:a) ZenbatEKO interesa daukazu enpresan? (kantitatea)b) ZenbaterainoKO interesa daukazu enpresan? ( i n t e n t s i t a t e a )

Lehenengo adibideak kantitatea adierazten du (adibidez,%10eko interesa dauka enpresan). Bigarren adibideak, ordea,intentsitatea adierazten du (adibidez, interes handia dauka, osointeresatuta dago enpresan).

OHIKO AKATSAKOhiko akats bat izen neurgaitzekin zenbat, hainbeste, eta abarerabiltzean datza. Gogoratu izen neurgaitzekin «-KO» atzizkiaerabiltzen dela. Adibidez:* Zenbat indar dauka? ZenbatERAINOKO

indarra dauka?* Zenbat interes daukazu? NORAINOKO interesa daukazu?* Ez du hainbeste Ez du hainbesteKO hotzik egiten.

hotz egiten.* Nik zuk beste Nik zuk besteKO interesa daukat.

interesa daukat.* Zenbat abiadura hartzen ZenbatEKO abiadura

du autoak? hartzen du autoak?* Zenbat atzerapen ZenbatEKO atzerapena

dakar trenak? dakar trenak?

Entzi Zubiri eta Ilari ZubiriEuskal Gramatika Osoatik moldatua

Beste besteko

izugarriagorik ere: gaixo bat izan zitekeen, funtzionari psikopa-ta bat. Ez, nola bada.

Bi maitaleen istorioa imajinatu zuen: elkarrengandik urrun biziziren, itzultzailea bata urruneko herriren bateko bake-epaitegiradestinatua bestea... Eta buletin ofiziala bien arteko postari. Ezzen gai txarra filma txar baterako. Istorio hark zeharo aldatzenzuen buletina euskarara itzultzeaz ordurarte zuen iritzia. Poztuegin zen. Amodio mezuok bizitzaz janzten zuten lan eskergabeeta alferrikako hura. Euskarazko itzulpenak leitzen zituen biga-rren irakurle bat!

Puzzlea beteaz-beteaz ohartu zen akatsaz. Leihotik hiperrekoobrei beha zegoela idazkariak mahai gaineanutzi zion buletina ostegunekoa zen. Ostirale-koa falta zuen. Klasea bertan behera utzi etabinaka jaitsi zituen eskailerak. Idazkariarenmahai gainean, gutunazalen azpian aurkituzuen ostiraleko buletina. Hamargarren orrial-dea bilatu zuen. Etxebizitza zaharrak berritze-ko diru-laguntzei buruzko baldintzak biltzenziren bertan. Bosgarren lerroan jarri zuenatzamarra:

“... Lurralde Ordezkaritzetan edo 1992koazaroaren 26ko Herri Administrazioen Arau -bide Juridikoaren eta Administrazio Jardun -bide Komunaren 30/1992 legearen 38.4

azpiatalean aurreikusten den edozein zergatik ez didazu eran-tzuten miren...”.

Iñigo AranbarriIdazlea

Astelehenero bezala behatu zion Mirenek leiho aurrean zabal-tzen zitzaion belazeari. Oso aurreraturik zebiltzan hiper berrikolanekin. Betiko legez, hesi gainetik jauzi eginda hartu zuten ikas-leek kioskorako bidea. Atsedenaldiak irauten zuen orduerdiakematen zien joan-etorria egiteko beta. Haize zakarra zebilen.Plastikozko kafe kikara zuria hartu zuen esku artean. Beroegi.

— Hemen daukan buletina.

Azken egunetan hartugabe uzten ez zuen lana zuen buletinaribehakoa ematearena. Zain-zain zegoen. Hala jakinarazi zuenidazkaritzan, eta beren-beregi gordetzen zioten. Jaurlaritzakobulegoan esanda zekien egun haietako batean argitaratuko zelaetxebizitzak zaharberritzeari buruzko diru-laguntzena.

— Kakazaharra!

Astiroago irakurri zituen atalburuak, ezkerreko zutabetik irtengabe beti. Ez institutuan ez kanpoan ez zuen beste inor ezagu-tzen buletina euskaraz irakurtzen zuenik. Eta berak ere ezin esanzergatik, militantziaz agian. Hezkuntza, Ogasuna... deus ez etxe-bizitzez. Belardiaren bestaldean induskailuak lur beltzagoaharrotu zuen. Hurrengo astera arte itxaroteko deliberoa zuen har-tua berriro deitu aurretik. Eta orduan. Buletina mahai gaineanuztera zihoala ohartu zen. Zer arraio zen “zu nire bihotz” huraakats nabarmenegia besterik, inprenta huts garbiegia berba ho-tzen anabasa hartan. Non ote zuen gogoa itzultzaileak? Astiroa-go irakurri zuen:

“Itunpeko ikastetxeek, horrekin batera, zerga-betebeharrak egu -neratuta daudela egiaztatzen duen agiria zu nire bihotz, Ogasuneta...”

Harrak helduta jo zuen idazkaritzara, litekeena zen kasualitate ezizatea. Zaintzako ordu guztia eman zuen aurreko egunetakobuletinak irakurtzen, eta aurkitu ere aurkitu zuen ale gehiago.

“Agindu horretako I atalburuan ezartzen diren baldintzen ara -bera eta III atalburuko 12.3 eta 12.4 azpia -taletan zure begiak nire argi bakar ilunta -sun honetan ezartzen diren lehentasuneneta irizpideen arabera...” irakurri zuenaurreko ostiralekoan. Zortzi egun doi-doi.Begiratu batera, ez zirudien besterik zegoe-nik. Irribarrea bildu zuen esku ahurrean.Poeta adoleszente bat itzultzaileen nomi-nan! Pena zen buletinak itzultzaileak ezsinatzea. Azken asteetakoak apaletarikatera eta dataz antolatzen eman zuen klase-an sartu arteraino geratzen zitzaion tartea.Lanean jarriko zituen ikasleak berak buleti-nak irakurtzen zituen bitartean. Eta pentsa-tu bezala ekin zion beharrari. Istorio ede-rregia zen, erraz harrapatu zuen bi maitaleen arteko komunika-tzeko manera hark bere-berea zuen kodea. Ostegun-ostiraletanbeti. Hamargarren orria beti. Bosgarren lerroa beti. Maitatuarenurduritasuna ikusten zuen, eskuen ibilera artega lege, atal, xeda-pen eta ebazpenen artean, inoiz zazpi hitzetik gorako tartea har-tzen ez zuen mezua irakurri eta bihozberatzen... Izan zuen susmo

Zu nire bihotz

17A D M I N I S T R A Z I O A

E U S K A R A Z

Bi maitaleen

istorioa imajinatu

zuen:

elkarrengandik

urrun bizi ziren...

eta buletin ofiziala

bien arteko postari

Atarikoak“Ekintza bolkanikoak ere izan ziren Era Paleozoikoan zehar,hauetariko batzuk orogenia gertatu aurretik eta beste batzukgertatu ondoren, Periodo Permiarrean hain zuzen. Ondoriozarroka bolkaniko ugari utzi zituzten baina eskala txikiko aza-leramenduak besterik ez dituzte osatzen gaur egun”.

Uste dut testu hau euskara tekniko esaten diotenaren erakusga-rri tipikoa dela. Arazo bat du, ordea: nahiko n a r r a s a da. Horre-lako testuak laguntzen ari al dira, ala traba ari dira gertatzen“euskara lantzeko, gure hizkuntza egoera normaltzeko” lanean?Nik, egia esan, dudak ditut, eta uste dut egoera larria dela aldeh o r r e t a t i k .

Egoera honen errua, partez, euskara batuaren dinamikarena da.Lehentasuna azalari, –Euskaltzaindiko arauei nolabait esan–eman diogu. Hortaz, euskara batuaren araudia eta euskara onanahasi ditugu. Gizonak egin dute euskara ona da, baina ez daeuskara egokia, estandarrak gizonek egin dute eskatzen duenezgero. Bilbon finkatu zen bere familiarekin esaldiak, aldiz, ez diearauei kontra egiten, baina euskara gaiztokoa da. Hala ere, gurezuzentzaileek lehena zuzentzen dute eta ez bigarrena.

Ildo beretik edo, uste dugu aski dela perpaus bat gramatikalaizatea aitzakiarik gabe erabili ahal izateko. Honetan ere lehen-tasunak aldatu behar genituzke, eta lege gisa hau ezarri: eus-kaldun ikasi batek lehen irakurraldian ulertzen ez duen perpausbat ezin daiteke onargarria izan, euskara gaiztokoa da, eta hor-taz arbuiagarria.

Euskal HiztegigintzareninguruanEsango nuke, Th. Kuhn-en kontzeptua hala-ko askatasun batez erabiliaz, Azkuerenparadigmatik Mitxelenaren paradigmaraigaro garela azken urteotan. Paradigma horiL u r eta E l h u y a r hiztegiek eta entziklope-dien hiztegi alderdiek, eta Vox Euskara--Gaztelania Castellano-Euskara-k osatzendute. Mitxelena paradigmako hiztegi horiekaskozaz ere homologagarriagoak dira bes-teak baino, batez ere mikroegituraren, hots,sarreren barne egitura eta informazio edu-kiaren aldetik.

Hiztegi elebidunei dagokienez, beste gauza bat. Euskal hiztegi-gintzak azken hogei urteetan egin duen aurrerabideaz jabetzekoaski da ikustea 1976ko Euskal Hiztegi Modernoa-ren eta1996ko E l h u y a r hiztegi elebidunaren artean alderdi guztietatikdagoen aldea. Ia izendegi itxurako hiztegietatik, egiazko hizte-gien mikroegitura agertzen duten hiztegietara igaro gara. Bes-talde, adibideen indar argigarriaz jabetu gara, hots, konturatubide gara hizkuntza bat, azken buruan, esapide eta esaldi bildu-ma bat dela, eta, hortaz, hizkuntza baten hiztegiaren betekizu-na, hizkuntza horretako esaldien berri ematea dela batez ere.

Dena dela, hiztegi elebidunetan, erdal esapideen kontuan, esa-pide horien kideak gure tradizioan bilatzen baino areago, eus-kal ordainak asmatzen ari garelako susmoa dut. Adibidez,

Euskal hiztegigintzareneta terminologiaren inguruan

matar dos pájaros de un tiro esapidearen ordain bide batez bimandatu egin ematen du Elhuyar elebidunak. Beharbada osojatorra eta erabilia da, baina nik asmatu itxura hartzen diot; bes-talde, tradizioan ez dago, antza, esapide horren arrastorik. Tar-tasek erabiltzen duen harri batez bi kolpe egin, aldiz, gure tra-diziokoa da eta niri jatorragoa iruditzen zait.

Euskal terminologiaren inguruanEuskal terminologiaren egungo egoerari kontua zertan datzanjabetu ez den heldu berriaren tankera hartzen diot. Irakurri duguzerbait, ez gara ongi jabetu irakurriaz, eta terminologia delakoaez dakit zer zela pentsatu dugu. Hortaz, terminologiari buruzkoesku liburu eta artikulu teorikoak baztertzera eta horien ordezEuropako hizkuntzetako hiztegi elebidun onak eskuratzera gon-bidatzen zaituztet, hots, L1 gisa ongi-edo ezagutzen duzuenhizkuntza bat eta L2 gisa Europako hizkuntza gehienak dituz-ten hiztegi elebidunak edo eleanitzak lortzera.

Adibide bat o l e o hitza izan daiteke. Aski da hiztegiak miratzenhastea ikusteko inongo hizkuntzak, espainola izan ezik, ezdituela bereizten frijitzeko gaia eta margolaritza teknika. Espai-nolak bakarrik bereizten ditu a c e i t e eta ó l e o. Espainolak etagure terminologo zehatzen –edo ezjakinen– euskarak.

Esaten dute gure terminologoek b a x u r a eta altura arrantzankontua ez dela arrantza n o n egiten den, baizik eta n o l a e g i t e nden; hortaz, euskaraz i t s a s b a z t e r r e k o, eta itsas handitako e d oitsas zabaleko ezin dira erabili. Har ditzagun hiztegiak: frantse-sez “baxura”ko arrantza pêche côtière edo l i t t o r a l e da, eta

“altura”koa, pêche hauturière edo de h a u t em e r, eta ingelesez coastal fishing eta d e e p -sea fishing, hurrenez hurren. Frantsesariedo ingelesari edo besteri zilegi zaiona zer-gatik debekatzen zaio euskarari?

K a r n i b o r o-rekin gertatzen dena ere, antze-rakoa da. Zientzia arloan ezin omen dah a r a g i j a l e erabili, klase horretako animaliabatzuk ez baitira haragiz elikatzen. Horrelahasten bagara ez dago ezeri izenik emate-rik: a s c e n s o r / a s c e n s e u r direlakoak igo-tzeko eta jaisteko balio dutenez, ezin dirahorrela deitu, s u b m a r i n o / s o u s - m a r i n- a k ,ibai eta aintziretan ere ibili daitezkeenezgero, bestela deitu behar lirateke. Orobat

flautak, gehienak zilarrezkoak izanik, z u r e z k o haize instrumen-tuetan sartzen dituzte munduko hizkuntza guztietan. Ala, horidela eta, sailari m a d e r e n a deitu behar ote diogu? Ezin da gehia-go harritu euskalduna patatak jaten dituen haragijaleak daudelajakitean, erdalduna zenbait c a r n i v o r o-k beste horrenbeste egi-ten dutela jabetzen denean baino. Eta bestalde, hiztegiek era-kusten digutenez, germaniar eta eslabiar hizkuntzetan ez dagok a r n i b o r o-ren arrastorik: denetan, alemanez izan ezik, h a r a g i -j a l e-ren ordaina erabiltzen da, zientzian nahiz bestela, guretzatdebekagarri gertatzen den arrazoia gorabehera.

Ibon SarasolaE u s k a l t z a i n a

Euskaldun ikasi

batek lehen

irakurraldian

ulertzen ez duen

esaldi bat ezin

daiteke onargarria

izan

18A D M I N I S T R A Z I O A

E U S K A R A Z

tuak), okerrenean guztiz salba ez bagintza ere garaiz, soluzionatubederen egingo gaituela halako batean, ziplo, gu eta gure ara-zook. Izan ere, gogorrak baitira nekeak txiroaren etxean, eta egu-neroko lan xume bezain astun horrek, duguntxo eta garenxeare-kin borroka apal zintzoan jardute horrek, ez du beti noski nahigenukeen eskerrik.

Hori esanik: zenbait joskera-molde barregarri bezain tormentutsubadabiltzala gurean, Altube lagun zein etsai, hobebideen bateneske nabarmen? Konforme, guztiz. Ikastoletan-eta, Altubek berekere defendatuko ez lukeen altubekeria hiperteorikoa l a n t z e n d e l agehiegitan? Ados. Bestela ere, ez dugula inork beti asmatzenegoki eta zentzuzko litzatekeen biderik? Bistakoa da (teorienmutur bietatik, ordea). Soluzioa, hala ere (edo aurrerabiderik ego-kiena, bederen), halako erdibide (a d i n o n , lioke Aristotelesekin,Mitxelenak) gure joskerak bizi dituen (edo hura bizi duten) ten-tsio sintaktikoen artean albait orekatsuena bilatzetik datorke, etaez orain arteko bidearen kontrako aldera beste joera-ziabogazorrotz tupusteko bat jotzetik etsi-etsian. Hala, askatasun etaberezkotasun erreprimituaren prestijioa badu ere, ez dirudi aipatuikastolako haur noski errugabe baina hiztun baldarrak jolastokianbere gisa darabiltzan “dago hemen”kerien estrapolazioan aurkidezakegunik, justu, alternatibarik jatorren eta egokiena (ezta,beste muturrean, gelan sinetsarazi nahi dioten euskaramodu teoriahutsezko, garbi-jator, betegin eta ezinezko horretan ere, jakina).Funtsean hori baikenuke, asmoak asmo, zenbaitek aldezten edoduen bidearen helmuga zintzo-zuzena (B. Hidalgo nabarmenduzaigu proposamenik agerikoenaz, baina ez da bakarra, antza).

Hots, malgutu, dudarik gabe, malgutu beharra dagoela gure jos-kera (ia lepoa bihurritzeko punturaino ere egiten diogu askokedozertara ere malgu-makurtzeko bortxa geureari, bistan denez),baina malgutzeak ez du esan nahi edozerkeriara edo kaos hutseraamiltzea komeni zaigunik orain gogotsu. Edo Erdararen ordena-mendua hartu behar dugunik Arrazoiaren beraren Forma bakareta jatortzat, horrenbestez gainean dugun eta barrutik ere bizi gai-tuen diglosia –ahantzi ote zaigu hitza, modaz pasaturik?– desore-kagarri hori euskararen (euskara txukunaren, bai) autogorrotozkomesprezu zoro-harro halakotzat birziklaturik.

Saia ditzagun, bada, geure bideak, ganoraz eta kemen iraunkorrez,euskaraz erdara berrasmatzearen ameskeria eroari utzirik (etabarka, irakurle, sermoi-kutsu hau ere: ez dut asmatu egokiagorik).Arian-arian (teoriak praktikaren lagun), premiak erakutsiko diguzer osatu eta zer alda-egokitu behar dugun (eta horretan adostasunzabala ez da d e s i d e r a t u m hutsa, baldintza ezinbesteko baizik),baina ez dezagula, aldaketa/iraulketen mirari-lilura itsugarriarenpean, askotan bezala, geure burua engainatu eta areago nahastu.

Bestela, martxa honetan, aurki oker-zuzendu beharko diogu S a r a -s o l t z a i n d i ari berari ere zeinahi esaldi. Honako zatitxo hau, kasu-rako, goiko nire idazpuruko horren molde konplexugabera h o b e -t z e k o: “euskaraz pentsatzen ikastea”. Nik neuk, aitor dezadan,arazo filosofiko eta soziologikoren bat ikusten diot sintagmahorri, besteak beste, baina joskera horrixe eutsiko nioke aukeran,kontserbatzaileegi jokatzen dudala leporatzeko arrisku eta guzti.(Jakina, nire arrazoiak ez dagozkie –ezagutzen nauzue horrenbes-teraino– sen-jatortasun nahiz garbi-araztasun euskal-zerutiarrei,hizkuntzaren burujabetasun eta funtzionaltasun biziari baizik).

Juan GarziaIdazlea

Labur beharrez Sarasoltzaindiaren hitz-garbiketa dei dezakegu-nak ez dakit gogoetaren bideak bultzatu dituen, baina polemika-renak bederen bai, bistakoa denez. Nik hemen Euskararen ajeakliburu-hiztegi horretan (“planteiatu” sarreran, hain zuzen) zeharkap l a n t e a t z e n den beste auzi bati heldu nahi diot, delako t x u k u n b i d ehorren azpian datzan f i l o s o f i aren albo-kontraesan edo iruditzenzaizkidan batzuk agerian uzteko aitzakiatzat erabiliz. Joskeraridagozkionak, jakina, hori baita nire alor eta kezka berezia. Izanere, garbi dago ezen, mailak bereiz badaitezke ere, lexikoaren etajoskeraren kontuak ez direla beren arteko loturarik gabeak. Ez da,haatik, halako loturagune bat edo besteren xehetasuna gaur honanakarrena, zer orokorragoa baizik; hitz batean, lexikoari buruzkojarrera eta joskeraren ingurukoa erkatzeko asmoz nator.

Izan ere (eta, Zaindia ez bada, Sarasola bera behintzat ez da ibilihorren propagandatik aparte), lexikoaren aldetik dabilen garbike-ta-gurutzada jatorzale (u)topiko sutsuaren erdian (zeinak, beste-tik, karikaturak karikatura eta mugak muga, oro har, kide baikai-tu hemen d e n o k), justu kontrako joera lotsagabetzen ari edo dabolada honetan hitzen ordenamenduari buruzko irizpide eta jarre-retan (ez da oraindik, eskerrak, izugarri zabaldu izurria, propa-ganda lausotik kanpo). Harrigarri ere bada askotan kontua, zeren“zeina”, “ezen” eta halakorik inolaz onartzeko prest ez daudenakberak baitira, deskuidatzen bazara, gero ordenamendurik –erda-lantzekotasunean– b a l i e n t e e n a k aldezten eta are pontifikatzendizkizutenak, euskal perpausik itxuraz arrunteenak ere guztiz an-tzaldaturik uzteraino beren komunikatibotasun delakoaren furiagupidagabean.

Alegia, gerra aurreko belaunaldiaren lanari jaramonik egin ezgeniola-eta, ildo horretako h i t z - g a r b i z a l e t a s u n edo halako bat–akaso beranduegi jada– euskara batu delakoari txertatu nahiangabiltzan honetan, joskerarenean, aspalditxotik eginiko erlatibi-zatze-lan jatorraz gainera, Altuberen eta gainerakoen gaurdaino-ko txukunbide sintaktikoa guztiz ere ukatzeko bide –txoro ezezik– suizida samarrean sartzeko arriskuan ez ote gauden, Jeriko-ko turutari berrion hotsei adi geratzekotan. Bestelako dohaineznahasiriko arinkeria ozarra eta aurreiritzi itsua, gai horretan ere,beste askotan bezala, zientifikotasun xarmagarriz janzten saiatzendira (datu-olde zorabiagarriak, estatistika luze-apainak, erdizkakoargudio enfatizatuak, k o m u n i k a t i b o t a s u n hitz-fetitxearen erabile-ra-merabilera...). Eta badu, hala ere, bidegaldu horrek, nik uste,funtsean, beste azalbide/esplikazio psikologiko-edo arruntago etaulergarriago bat: ez gaude gustura dugun eta garenarekin.

Hots, alde askotatik diagnostikatzen ari garenez, arazoak ditugu,besteak beste, ondoezak eta aje larriak, geure joskerarekin. Izanere, egokitu egin behar baitugu joskera hori i n g u r u a n ( b e r t a n ,geron baitan) nagusi dabilen Erdararen itzulpen zuzen nahizzeharkako etengabearen beharretara, eta ez da noski erraza; ezdigute balio automatikoki erdaren molde berek (hain ere baituguberezia euskara, harro aldarrikatzea gustatzen zaigunez), eta jos-kera-bide propioen lanketak, berriz, akaso onartzeko prest gaude-na baino neke luze-astunagoa eskatzen digu, itxura guztiak dire-nez. Alegia, mundua zuzenean itzultzeko gai ez, nonbait, etaerdara itzultzen tematzen garela maiztxo, geure nahi eta behargenukeen hizkuntza besteren baitatiko bihurturik. Hortik soluziomagiko baten esperantza-etsipenera, bistan da, laburra dugubidea, eta hainbatek ematen du noski pausoa lilura erosogarrihorretara zuzen. Hain zuzen, neurri handi batean, euskalteria osoaez ote dagoen nago, aldez edo moldez, m e s i a s edo mezu miraga -r r i nola-halako bat(zu)en zain; hots, geroak (betiko gero geroko-

Ikastea pentsatzen euskaraz

19A D M I N I S T R A Z I O A

E U S K A R A Z

20A D M I N I S T R A Z I O A

E U S K A R A Z

Javier CañoDeustuko Unibertsitateko Zuzenbide dekanoa

Ikasketa plan berrietan edukiek ez dute bermatzen ezagutza handiagorik, ohiko enborreko ikasgai batzuk ahulduegin baitira. Sistemak berak ere (seihilabetekoetan banatuta, azterketa eta ikasgai anitzekin...) ez dio prestakun-tzari laguntzen eta batzuetan ez dator bat ikaslearen eskubideekin: ezagutza lortzea eta titulua eskuratzea. Ikasleak ez datoz teorizatzera bakarrik, baita titulu bat lortzera ere. Gaur egungo sistema, bai edukiengatik, bai estrategia edo egituragatik, bi helburuok oztopatzen ari da.

Praktikei dagokienez, errealista izan behar da. Unibertsitateak ez du inoiz ordezkatuko lan-esperientzia. Uniber-tsitateak prestakuntza garaian ez ditu klase magistralak bakarrik eskaini behar, baita teoria hori aplikatzeko gai

tasuna edo modua azaldu ere. Unibertsitateak ikasleei gehiago eskaini behar die. Lan profesionala ez da ezagutza bat, ezagutzaren aplikazio bat baizik.

Jendeak ezin du pentsatu bosgarren maila bukatzean bizitzara irten eta unibertsitateak lanean hasteko tresna guztiak eskuratu dizkionik. Horezinezkoa da, unibertsitateak ezin du hori inoiz eskaini, izan ere inongo tituluk ezin du esperientzia profesionala ordezkatu.

Euskarari helduz, kontua ez da klaseak euskaraz ematea. Bibliografia, ikerketak, erreferentziak, azterketak, itzulpenak... egin behar dira.Material hori gabe ezinezkoa da aurrera egitea; planifikatu egin behar da, ez inprobisatu. Itzelezko lana egin behar da ikasketa bat hasiaurretik: oinarri sendoa eskaini, irakasleen elebitasuna bultzatu... Gaur egun irakasle euskaldun asko oso gazteak dira; hortaz, kalitateaere zaindu behar da, prestakuntzako plan ganorazkoak eginez.

Maitena EtxebarriaArabako Kanpuseko Unibertsitate-ko Hedapenerako errektoreordea

Unibertsitateak eta bere antolaketak gizartea-ren behar eta premiei malgutasunez eta dina-mikoki erantzun behar diete. Hala ere, gizar-te-aldaketaren izaera eta aldaketa horrenabiadura izugarria ikusita, ezin da eraiki uni-bertsitate bat, egitura eta jarduera denbora askoan aldatu gabe baditu.

Unibertsitateak prestatu egin behar du bere burua etorkizunerako, XXImendean gizarte-garapenaren erakunde funtsezkoetako bat izaten jarradezan. Ez baitago zalantzarik gure helmugak, azken batean, konpetentzia, eta nazioartekotzea direla, eta horrek unibertsitateak behartzen dituberen burua etengabe gizartearen behar berriei egokitzera.

Prozesu horren barruan gaude EHUn, XXI. menderako unibertsitateegoki bat eraikitzen: Europaren barruan, dinamikoa, ideiei eta etorkizunari irekia, berritzailea, eraginkortasunagatik eta kalitateagatik kezkatuaeta gure zerbitzuak eskatzen dituztenekiko tratua hobetzeko ahaleginetanErakundearen ikuspegi orokorra badugu, baita lortu nahi dugun proiektuberritzailearena eta berrikuntza borandatearena ere. Oraingoan konpromiso estuagoa nahi dugu gure gizartearen garapen kultural, politiko, ekonomiko eta teknologikoarekin.

Hona hemen, beraz, gure eginbeharrak: prozesu horretan parte hartzea etagure ahalmen eta baliabide onenekin lan egitea irakasteko eta ikastekoprozesuan. Badakigu hezkuntza eta ikerketa direla etorkizuneko erronkaketa unibertsitatetik aterako direla erronka horien erantzunetako asko.

Zein da unibertsitatearener ronka datozen urteetarako?

Enrique Portoca -rr eroCírculo de Empresa -rios-eko zuzendaria

Eguneroko bizitzako beharberrietara egokitu behar dubere jarduera unibertsitateak,merkatuaren behar berrietara

batez ere. Bizitzaren premiei begira irakatsi behar da,mundu profesionalaren beharrak aintzat harturik. Gauregun alde handia dago unibertsitateko ikasketen eta errea-l itatearen artean. Ikasketak gehiago espezializatu behardira eta baita egokitu ere indartzen ari diren merkatu eko-n o m i k o e i .

Unibertsitatearen eta enpresen eguneroko jardunen arte-ko lotura estutu egin behar da. Askotan, enpresek behardutena zera da: ikasketak amaitu berri dituen langileaenpresako atea zeharkatzen duen une horretatik bertatikerrentagarria izatea. Horregatik beharrezkoa da uniber-tsitateko ikasketa teorikoen eta enpresako mundu prakti-koaren artean sintonia perfektua egotea.

Horietaz gain, unibertsitatearentzat erronka garrantzi-tsua da botere politikoarekiko gero eta independientea-goa eta autonomoagoa izatea, hau da: despolitizatzea.Horrek ez du esan nahi herriaren errealitate politiko etasoziala islatu behar ez duenik, baizik eta despolitizatuegin behar dela eta ikasleei utzi nahi dituzten aukerakegiten.

21A D M I N I S T R A Z I O A

E U S K A R A Z

Arantza UrkaregiSTEE-EILASeko ordezkariaEHUn

EHUren gaur egungo erronka nagusienada zein motatako unibertsitatea izan nahiduen definitzea, unibertsitate-eredua ale-gia, izugarri hazi eta handitu baita.

Horretaz gain, eztabaidatzeko dago titula-zio mapa, hau da, zein lizentziatura edo

karrera eskainiko diren leku bakoitzean. Plangintza berriek erearazo dezente sortu dute. Azpiegitura eta irakasle gehiago behardira. Klase-ordu kopurua itzela da eta ikasleek denbora asko pasa-tzen dute klasean, beste ezertarako denborarik gabe. EHUko bestearazo nagusi bat irakasleen eta administrazioko langileen egoerada: erdia behin-behineko egoeran dago eta egonkortasuna ezinbes-tekoa da, benetan zerbitzu ona eskaini nahi badugu.

Irakasleen kasuan beharrezkoa da dauden baliabideak ondo era-biltzea. Ez dago irakasle gehiegirik, baina gaizki antolatuta daude:leku batzuetan, sobera; beste batzuetan, faltan. Bestalde, irakas-leen euskalduntzea bultzatu behar da, gero eta ikasle euskaldungehiago dagoelako. Administrazioko langileei dagokienez, bestehorrenbeste: bermatu egin behar dugu langile euskaldunak egoteazerbitzu guztietan.

Eusko Jaurlaritzak unibertsitatea antolatzeko legea atera behar dulaster, eta litekeena da lege hori Espainiako LORUren kopia hutsaizatea. Aukera ona dugu, beraz, autonomia lortzeko eta aurrera-pauso bat emateko.

Ander Gur rutxagaEusko JaurlaritzakoUnibertsitateeta Ikerketa sailburuordea

Oinarrizko arazoa, behingoz, unibertsi-tate-eredu garbi bat ezartzea da. Uni-bertsitate-eredu inertzialak, unibertsita-teek Euskal Herrian izan duten hazkun-de izugarriagatik, krisi sakona jasan du,eta ez gara gai izan eredu horren ordezbeste bat jartzeko.

Titulazio maparen definizio falta ere nabaria da. Unibertsitateakzehaztu egin behar ditu bere loturak sare sozio-produktiboarekin etahezkuntzako gainontzeko mailekin.

Hirugarrengoz, uste dut kudeaketa-modu arrazoizkoagoa eta arrazoi-tuagoa sortu behar dugula, lurralde bakoitzaren berezitasunak etalurraldeen arteko loturak zehaztuz. Deszentralizazio-ereduaz hitzegin behar dugu. Orain arte unean uneko erabakiak hartu izan dira,baina ez dago kudeaketa-eredurik edo irizpide garbi eta sendorik.

Laugarren arazoa unibertsitatearen finantziazioa da. Finantziazioa-ren oinarriak publikoa izan behar du, baina unibertsitateak piskana-ka-piskanaka erakargarriagoa izan behar du, inbertsoreek, enpresekedo erakunde pribatuek bertan inberti dezaten. Zenbat eta gehiagofinantzatu unibertsitatea, orduan eta autonomoagoa izango da eta

Joseba Ar regiEHUko Gizarte Kontseilukokidea

Euskal Herriko Unibertsitatearen erronkagaur egungo beste erakunde guztiek etagizarteak duten erronka bera da: erakundeizateari uko egin gabe, malgutasuna bihur-tzea eraketa irizpide nagusia, sare moduanfuntzionatzen ikastea, ikasteko gai den zer-baiten moduan funtzionatzea, gehiegizkodefinizioetatik ihes egin eta etorkizuna

etengabeko moldaketan eta egokitzean dagoela onartzea.

Guztiz abstraktuak diruditen irizpide horiek ondorio konkretuakdituzte. Orain arteko erakunde guztiak hierarkikoak izan dira, etaoraindik dira hein handi batean, beraien sehaska den kulturak egiabakar batean, balore bakar batean, printzipio nagusi batean sinestend u e l a k o .

Horixe da, ordea, zalantzan dagoena. Eta horregatik ez dago jakintzabaten betirako definiziorik, eta horregatik Unibertsitateak ikasleeiikasteko gaitasuna eman behar die, eta ez momentuko jakiturian ito.Horregatik jakintzaren gaurko ustezko zatiketak ez du zentzu gehie-girik eta komenigarria da ezagutza arloak zabalago eta malguagodefinitzea. Horregatik irakaslegoaren egoera ezin izan daiteke denbezain malgutasunik gabekoa, bide bakar berdin baten itxurakoa.

Horregatik unibertsitateak bere egiturak etengabe aldatzeko prestegon behar du, horregatik ezaugarri emergenteei eman behar dielehentasuna; horregatik oinarrizko ikerketek, goi mailako ikerketekizan behar dute garrantzirik handiena. Horregatik...

Gabrielde la RicaEHUko Ikasleen Kontseilukolehendakaria

Ikasleen iritzia eta ikuspuntua aintzathartuta, EHUko Ikasle Kontseiluarenustez, lehenik eta behin elebitasuna daheldu beharreko erronketako bat. Elebi-tasuna bultzatu eta indartu egin behar da,bai erakundearen baitan (unibertsitatekoorganoen barruan) bai maila edo eremupraktikoan.

Bestalde, irakaskuntza publikoaren kalitatea hobetzea da lortzeagustatuko litzaigukeen beste erronka garrantzitsu bat. Unibertsita-tea zerbitzu publikoa da eta ahaleginak egin behar ditugu zerbitzuhori kalitatezkoa izateko eta unibertsitate pribatuekin maila bereanlehiatzeko. Badakigu erronka handizalea dela eta denbora beharkodugula lortzeko, baina, bitartean, epe laburrerako helburuak ereezarri ditugu: alde batetik, ikasketa plan berriak hobetzea, porro-ten kopurua oso handia baita; eta, bestetik, ikasleen garraioahobetzea.

Jakes GoikoetxeaKazetaria

22A D M I N I S T R A Z I O A

E U S K A R A Z

askoren bisita izan dugu, eta beraiek euren arrasto ixilak utzidituzte nonahi. Hala ere, Internetek eskaintzen duen interakti-bitatea aprobetxatuz, zenbait bisitariren aholkuei jaramonegin, eta gure webgunea aldatzen joan gara apurka-apurka.

Hortaz, balio exkaxeko informazioa kendu, eta erabiltzaileekeskatutako orrialdeak gehitu ditugu gure bulego birtualean.Prozesua ez da bukatu, jakina, inoiz ere amaituko ez delako.

Gaur egun HAEEren webgunean dagoen informazioa nahikozabala da. Besteak beste, ikastaro eta jardunaldien berri ema-ten dugu, administrazio publikoek eskaintzen dituzten lanpos-tuak astero gaurkotzen dira, gure argitalpenen informazioa ereageri da, Itzulpen Zerbitzu Ofizialeko ezaugarriak irakur dai-tezke, eta orokorrean erakundearen atal guztiek beren isla dutehiperespazioan. Horretaz gain, Euskal Herriko eta munduosoko beste administrazio publikoetarako loturak ere jarriditugu, aurkibide baliogarria izango delakoan.

Administrazioko hizkeraeta euskalduntzeaHAEEk orokorrean eskaintzen duen informazioa aztertu duguorain arte. Ikus dezagun, bada, euskararen gainean zer-nolakoargibideak aurkitu ahal izango ditugun, sarean armiarmamoduan ibiliz gero.

• ArgitalpenakOrrialde honetan bi gauza topatuko duzue bereziki: alde bate-tik, gure aldizkari hau, eta bertan harpidetza-orria, eta buzoi

World Wide Webaren ahalmenik garrantzitsuenak bi dira: aldebatetik, hipertestuaren bidezko nabigazioa, hau da, lineala ezden irakurketa ahalbidetzen duela; eta bestetik, sarea itzelezkoazpiegitura digital gisa erabiltzen duela, informazio-kopuruizugarrietara sarbidea izateko.

Hala eta guztiz ere, askoren ustetan, gero eta estuago setiatzengaituen informazio-uholde hau inbasio kulturala da. Egia dagaur egun Interneten aurki daitekeen informazioaren portzen-taia handia Estatu Batuetatik datorkigula eta ingelesez dagoelasoil-soilik, baina euskara ere ari da pixkanaka-pixkanaka bereauzotxoa eratzen herrixka globalean. Honen aurrean zenbaitzukjarrera kontserbadorea agertzen ari dira, i n p e r i o aren eta multi-nazionalen asmakizuntzat jotzen dutelarik sare telematikoenkontu hau, eta uko egiten diote Interneten bidez datorrenari.Hala eta guztiz ere, inbasio-arriskua askoz ere txikiagoa dakomunikabide honetan telebistan baino; izan ere, Internetennorberak bilatzen du ikusi eta irakurri nahi duena, eta erakutsiere, nahi duena erakusteko aukera du erraz eta merke.

Ondorioz, tresna erabilgarri hau errefusatzea huts galanta li-tzateke, eta administrazio publikoa garen aldetik, ezin duguakats hori egin. Internet erabili behar dugu gure zerbitzuakeskaintzeko, eta, horretarako, eduki aproposak eta erakarga-rriak sortu behar ditugu, beti ere, sarearen ahalmen interakti-boaz baliatzea helburu dugula.

HAEE InternetenGauzak honela, urtebete pasatu da jadanik HAEE Internetekouretan murgildu zenetik; 365 egun luze hauetan internauta

www.ivap.com

hurrengo deialdiei buruzko argibideak; azterketa-eredu batzuketa abar.

• Artikulu interesgarriakAtal honetan euskarari buruzko artikulu interesgarriak jaso nahiditugu; hain zuzen ere, euskara juridikoari buruzkoak, adminis-trazioko hizkeraren gainekoak edota normalkuntza eta euskal-duntzearen ingurukoak.

Ikusten duzuenez, lan handia dugu eginkizun: informazio askosartu, argibide ugari eman... baina ez, nahi besteko denbora.Beraz, hemen agindutako guztia ahalik eta lasterren eskaintzenahaleginduko gara, aldez aurretik jakinda proiektu batzuk ezin-bestez atzeratuko direla.

Bildutako informazioa gaurkotzeari ere emango diogu lehentasu-na, gure orrialdeetara jotzen duzuen bakoitzean gauza berriakaurki ditzazuen.

Hala ere, horrelako proiektu batek osasuntsu iraungo badu,behar-beharrezkoak dira zuen laguntza eta partaidetza. Gurebuzoietan zuen iritzi eta iradokizunak behar ditugu, bestela,nekez jakin ahalko dugu zein diren zuen beharrak, nahiak edokritikak.

Zuen galderak behar ditugu, zuen zalantzak; baina, baita zuenproposamenak, oharrak eta gomendioak ere. HAEEko orrialdee-tan beti izango duzue toki bat zuen proiektuei buruz hitz egiteko,egoki deritzezuen argitalpenen berri emateko... nahi duzuen guz-tirako.

Luis ElizondoJoseba Lozano

HAEEko teknikariak

bat, zuen iritziak eta iradokizunak jakinarazteko; beste alde bate-tik, HAEEk euskararen inguruan kaleratu dituen liburu guztiak.Argitalpenok laburpentxo edo aipamen bana izango dute, etaberaiek eskatzeko aukera ere izango da.

• Administrazioko hizkeraHAEEk aspaldi esan zuen administrazioko euskara gaztelaniarenmorrontzapetik atera behar genuela guztion artean, eta euskaldiskurtso geurea jorratzen hasi beharra zegoela. Horrenbestez,orrialde honetan zenbait gomendio eta aholku eskainiko ditugu,testu zuzenak, zehatzak eta erakargarriak idazteko; horretaz gain,administrazioko hizkerari buruzko bibliografia bat, eta hizkeraerraztearen aldeko nazioarteko hainbat erakunderen helbideakere izango dituzue.

• Administrazioko idazkiakBehin baino gehiagotan administrazioko idazki bat idatzi behar,eta komeriak izaten ditugu testu horren eredu edo adibideren bataurkitzeko. Horrelakoetan ez larritu, izan ere, orrialde hauetanidazki ugari izango duzue ikusgai: udal espedienteak; adminis-trazio orokorrean gehien erabiltzen diren idazki-ereduak (ofi-zioak, ziurtagiriak, aktak...); eta, hemendik gutxira, baita udaladministrazioari dagokion testu-mordoa ere.

• Ikastaroak Gure erakundeak euskararen gainean funtzionarioentzat antola-tzen dituen ikastaro guztiak laburbilduko dira hemen: ikastaroariburuzko informazioa, izena emateko orria, eta ikasleentzat inte-resgarriak izan daitezkeen bestelako argibideak ere.

Dena dela, ez litzaiguke gustatuko ikastaroa amaitu eta ikaslee-kin harremanetan ez jarraitzea. Horrelakorik gerta ez dadin, hala-ko “tailerra” antolatzeko asmoa dugu; tailer horrek guztiontzakotopagune izan nahi du, eta bertan eguneroko lanean sor dakizki-gukeen arazoei aurre egiten saiatuko gara.

• Hizkuntza eskakizunakAzterketa horiekin zerikusia duen guztia jasoko da hemen: hiz-kuntza eskakizunei buruzko legedia; azken deialdien emaitzak;

23A D M I N I S T R A Z I O A

E U S K A R A Z

Terminologia, nazioarteko biltzarraHAEE-IVAP/UZEIDonostia, 1997864 or.

Azaroan Nazioarteko Terminologia Jardunaldiak egin zirenDonostian. Hona hemen, bada, bertan aurkeztutako hitzaldiaketa komunikazioak. Liburu ederra, terminologia gurean eta atze-rrian zertan den jakin nahi duzuenontzat.

Joskera lantegiGarzia, J.HAEE-IVAPVitoria-Gasteiz, 1997600 or.

Ez nahastu, liburu mardul hau ez baita gramatika bat, euskalestiloari buruzko hausnarketa sakona egiteko lanabesa baizik.Lanak bi baldintza edo muga ditu: bata behetik eta bestea goitik.Behekoa irakurleak izan behar duen zuzentasun gramatikalakezartzen du; eta goikoa, irakurle horren beraren estiloak. Tarte-an geratzen den guztia ederki asko jorratzen du Juan Garziak:puntuazioa, esaldiaren antolamendua, perpaus menderatuak,erlatibozkoak, eta beste.

24A D M I N I S T R A Z I O A

E U S K A R A Z

Euskal administrazio publikoetako hiz -kuntza normalkuntza: legeria eta juris -prudentzia hautatuaHAEE-IVAPVitoria-Gasteiz, 1997312 or.

1982tik hona lege eta dekretu ugari egin dira, euskarari admi-nistrazio publikoan sarbidea emateko. Eta, hain zuzen ere, lege-dia hori da argitara berri den liburu honetan bildu dena. Egitura-ri dagokionez, lehenik eta behin, administrazio orokorraridagozkion legeak jasotzen dira, eta ondoren, honako hauek: ira-kaskuntza, Ertzaintza eta osasun arlokoak. Azken zatian, euska-raren inguruan emandako hainbat epai dituzue irakurgai.

Udal espedienteakEizagirre J.; Gorrotxategi E.; Iribar M.HAEE-IVAPVitoria-Gasteiz, 1997

Oraintsu kaleratu diren hiru espedienteok sail baten hasiera dira.Hirurak ondasunei dagozkie eta honako hauek dituzue: ondasu-na doan lagatzea, jabari publikoko ondasunen kalifikazioa etaaldaketa, eta udalaren ondare-ondasuna saltzea. Horien ondorenbeste batzuk etorriko dira; bitartean, gogoratu hiru espedientehoriek eta beste zazpi gehiago ikusi ahalko dituzuela Interneten(www.ivap.com).

Trafiko, Zirkulazio eta Bide Segurtasu -neko Legeria (I. liburukia)HAEE-IVAPVitoria-Gasteiz, 1997255 or.

Gehienok irakurriko genuen behin edo behin zirkulazio kodea,besterik ez bada, gidabaimena ateratzeko beharrezkoa delako.Oraingoan euskaratuta duzue, eta ziuraski oso baliagarria izan-go zaie euskaraz ikasi eta gidabaimena eskuratu nahi duten gaz-teentzat. Lan honek izango du jarraipenik, urte hasiera honetanbertan kaleratuko baita II. liburukia eta hiztegi bat.

Euzkadi’ko Agintaritzaren Egunerokoa(1936ko urritik 1937ko ekainera) Hiz -tegia Diario Oficial del País Vasco(octubre 1936-junio 1937)HAEE-IVAPOñati, 1997569 or.

Gerra denborako Eusko Jaurlaritzaren Boletinean jasotako ter-minoak biltzen dira hiztegi honetan, elebietan: euskara-gaztela-nia, eta gaztelania-euskara. Jakin badakigu garai hartako lan--baldintzak oso eskasak izan zirela, eta unean-uneko itzultzaile-aren esku zegoela terminologiaren zama astuna. Testigantza-liburua, beraz, baina baita lagungarria ere, termino batzuenordaina ematerakoan aurretik zein bide hartu den jakin ahal iza-teko.

Kooperatiba HiztegiaHAEE-IVAPVitoria-Gasteiz, 199746 or.

Hiztegi honen oinarria Euskadiko Kooperatiben 4/1993 Legeada, bera izan baita terminoak ateratzeko erabili den iturria. Hiz-tegia egiten HAEEko Itzulpen Zerbitzu Ofiziala eta EuskadikoKooperatiben Goren Kontseiluak hartu dute parte. Hiztegiaksarrera bikoitza du: euskara-gaztelania, eta gaztelania-euskara.

25A D M I N I S T R A Z I O A

E U S K A R A Z

Euskararen ingurukozenbait telefono

• AEK: 94/424 17 10

• Argia: 943/37 15 45

• EIZIE: 943/27 71 11

• EKB: 943/46 66 50• Euskal Herrian Euskaraz:

943/27 82 69

• Euskal Irrati Telebista (EITB): 94/681 66 00

• Euskal Kulturaren Erakundea: 07-335-59 93 25 25

• Euskaldunon Egunkaria: 943/30 02 22

• Euskaltzaindia: 94/415 81 55

• HABE: 943/41 26 00

• Helduen Euskalduntzerako Euskaltegia (HEI): 948/17 76 70-54

• Herri Arduralaritzaren Euskal Erakundea (IVAP): 945/18 76 00

• Hizkuntza Politikarako Sailordetza: 945/18 81 10

• Ikas eta Ari (IKA): 945/28 89 22-44

• IRALE: 945/27 44 00

• Itzulpen Zerbitzu Ofiziala (IZO): 945/18 76 56. Fax: 945/18 76 03

• Kultura Saila: 945/18 94 64

• Nafarroako Hizkuntz Politikarako Zuzendaritza Nagusia: 948/10 71 83

• UZEI: 943/47 33 77

H i t z g e z i d u n a k

LUMA

G a l d e r a - s o r t a➊ El Dorado lurraldearen bila arituzen Pedro Ursua non jaio zen?A ArizkunenB ErratzunC ElizondonD Luzaiden

❷ Pablo Sarasatek, konpositorea iza-teaz gain, zein musika tresna jotzenzuen?A biolontxeloaB bat ere ezC bibolinaD pianoa

❸ Zenbat 8.000ko gelditzen zaizkioJuanito Oiarzabali?

A 2B 3C 4D 5

❹ Hauetako nor izan zen Branden -burg-eko kontzertuen egilea?A MozartB BachC HaendelD Beethoven

❺ Zein traineru entrenatuko du datorrenurtean Kortak?A Castro B MeiraC OrioD Zierbena

❻ Zein da PSE-EEko idazkari nagusia?A Redondo TerrerosB TotorikaguenaC BuesaD Eguiguren

➐ Txomin Agirrek baserri girokoliburu bat idatzi zuen. Hauetako zein?A KresalaB Joanak JoanC GeroD Garoa

❽ Nor izan da literaturako azken no-bel sariduna?A Daniel Defoe B Italo Calvino

C Dario FoD William Faulkner

❾ Mitologia grekoan nor zen behineta berriz harkaitz bat mendi gaineraigo eta maldan behera erortzen zi-tzaiona?A EdipoB OrfeoC PerseoD Sisifo

❿ Zer da tarantela?A Italiako dantza batB armiarma mota batC armaduretako zati batD XVI. mendean erabiltzen zen jantzimota bat

Zelaiak

G o i t i b e h e r aAurkitu beharreko hitz bakoitza letra gehiago edo gutxiago duen aurreko edo ondorengo hitzaren anagrama da.

Zer da anagrama bat? Hitz baten letrak beste era batera ordenatu ondoren lorturiko hitza: naiz/zain/zina.

1. Landa-eremuko etxebizitza. 2. Nazioa, herria.3. Albistea. 4. Irri. 5. Koloremota. 6. Modua.7. Gurpilik gabeko gurdia. 8. Hil, akatu.9. Frantziako dirua. 10. Baliatu. 11. Liberiako.

1. Pluralean, hegazti-mota. 2. Ertzak. 3. Lizuna, lohia.4. Izatasuna duen zernahi. 5. Zuhaitz-mota.6. Gipuzkoan, zain. 7. Iparraldean, zara. 8. Maindirea.9. Gaueko argia. 10. Metal preziatua.11. Pluralean, zuhaitz-mota.

LUMA LUMA

26A D M I N I S T R A Z I O A

E U S K A R A Z

S o l u z i o a k

1234567891011

1234567891011

Jabari publikokoondasunenkalifikazioaeta aldaketa

HERRI ARDURALARITZARENEUSKAL ERAKUNDEA

1

K o o p e r a t i b aH i z t e g i a

Unibertsitateko Enparantza20560 Oñati (Gipuzkoa)Tlf. (943) 78 20 00Fax: (943) 78 31 77

HAEEren azkenargitalpenak

A r g i r oA r g i r oi d a z t e k op r o p o s a m e n a keta ariketak