Zoek je weg in het doolhof!

DE RODE DRAAD DE RODE DRAAD DOORHEEN DOORHEEN

HULPVERLENINGSLANDHULPVERLENINGSLAND

Hulp bij eetstoornissenHulp bij eetstoornissen

Overzicht

1. Organisatie van hulpverlening

2. Behandeling bij ES

3. Wie is wie: spraakverwarring

Hulp zoeken: zo nabij mogelijk

Voorbijgaande problemen

SYMPTOMEN INTERVENTIE

Sociale steun, familie, informatie

Aanhoudende milde problemen

Huisarts, lotgenoten

Ernstige problemen Counseling, therapie

Eetstoornis/andere Psycholoog, psychiater

Crisis/Suïcide Opname

Copyright © 2012 Vereniging AN-BN vzw

Leidraad CGG, Eetexpert.be

Stepped care model

11steste lijn lijn

22dede lijn lijn

33dede lijn lijn

44dede lijn lijn

00dede lijn lijn

In theorie: mooi aansluitend modelIn praktijk: heel wat gatenGevoel = “geluk hebben” met hulpverleners die je tegenkomtErvaren tekort = trajectbegeleider/case manager

(H)erkenning en opvang: 0de lijn

• Begint meestal in het eigen sociale netwerk

• Zelfhulp (AN-BN): boeken, lotgenotencontact, online mogelijkheden

• Mantelzorg: opvang in de thuissituatie van een persoon die zorg nodigt heeft, door het eigen netwerk, zoals familie en vrienden

Eerste stap: eerstelijnshulpverlening

Rechtstreeks toegankelijke hulp

• Huisarts

• Leerkracht --> Centrum LeerlingenBegeleiding (CLB)

• Hulpverlener binnen Centrum Algemeen Welzijnswerk (CAW), vb. Jongeren Advies Centrum (JAC). www.caw.be (gratis)

• Online hulpkanaal (Awel, JAC, AN-BN, Proud2Bme.nl, Proud2Bparents.nl,...)

Tweedelijnshulpverlening

Hulpverlening waarvoor doorverwijzing nodig is

Vb. Doorverwijzing door CLB naar psycholoog-psychotherapeut die in privépraktijk (indiv./groep); # sessies terugbetaald door mutualiteit voor -26-jarigen

Vb. Centrum Geestelijke Gezondheidszorg (CGG), gesubsidieerde voorziening, dus slechts 11€/sessie (1ste gesprek gratis na doorverwijzing, vb. door CLB of psycholoog AN-BN)

Vb. Huisarts verwijst naar psychiater of diëtist (diëtist # sessies terugbetaald via mutualiteit)

Vb. Ambulante zorgteams ('artikel 107'): hulp aan huis (voorlopig nog gratis)

Derdelijnshulpverlening

Gespecialiseerde hulp: opname in ziekenhuis

•Opname op algemene afdeling (medische opvolging)

•Opname in Psychiatrische Afdeling Algemeen Ziekenhuis (PAAZ)

•Opname op Eerste Psychiatrische Spoed Interventie (EPSI) of Crisis Interventie Centrum (CIC)

•Opname op algemene (kinder)psychiatrie

•Opname in therapeutisch centrum (dag/nachthospitalisatie)

VierdelijnshulpverleningOpname/behandeling in gespecialiseerde afdelingVolwassenen (+16 jaar)Eetstoornisafdelingen in Vlaanderen:1.Kortenberg (va. 16 jaar) + BED-groep en SEED-groep (1 dag/week)

+ polikliniek

2.Gent (va. 16 jaar) + polikliniek (altijd eerst intake daar, ook voor opname)

3.Tienen (va. 16 jaar) = 4 groepen ('motivatiegroep', 2 'eetgroepen' en 1 'traumagroep') + Multi Familie Therapie

4.Lede (vooral patiënten die al langere tijd ES hebben)

9x2 bedden

10x2 bedden; 3000 consultaties op polikliniek/jaar

35 bedden

13 bedden

8 stoelen

“Bed” = bij overnachting“Stoel” = wanneer men enkel op dagtherapie komt

8 stoelen

infobrochure

Opname/behandeling in gespecialiseerde afdelingKinderen en jongeren (- 16 jaar)

1.Wilrijk (kinderen en jongeren) + Multi Familie Therapie

2.Jette (kinderen en jongeren, maar opname op pediatrie!) + polikliniek

3.UZ Gasthuisberg: dagkliniek (tot 16 jaar, enkel anorexia, jonge afdeling!)

9 bedden + 1 stoel

8 stoelen

Vierdelijnshulpverlening

Even terzijde

Bij mensen met eetstoornissen komen soms ook persoonlijkheidsmoeilijkheden voor (soms in de vorm van een stoornis, soms in de vorm van kenmerken die bij je persoonlijkheid horen en die het leven lastig kunnen maken)

Een veelbelovende behandeling daarbij is: dialectische gedragstherapie (DGT) of Linehantherapie

Aanbod in:

Sint-Camillus (Gent), De Weg/Onderweg (Kortenberg), PZ Sint-Norbertus, Arkel (Duffel), Bethaniënhuis (Zoersel), …

Ook af en toe in psychologenpraktijken (Vb.1 )

Ambulant - (semi-)residentieel

• Ambulant = je verplaatst je naar de hulpverlening, of online of telefonische hulp, hulp via Inloophuis of Inloopmobiel

• Residentieel = opname

• Semi-residentieel = dagopname/nachtopname

2. Behandeling: een complex verhaal

Behandeling van eetstoornissen richt zich best op

drie aspecten:

1.Opbouwen evenwichtig eetpatroon

2.Opvolgen medische situatie

3.Werken aan onderliggende psychologische processen (vb. denkfouten, motivatie, angst,…)

+ welke betekenis of functie heeft ES?

Multidisciplinaire Richtlijn Eetstoornissen, 2006

Copyright © 2011 Vereniging AN-BN vzw

Therapie bij eetstoornissen? (1)

1. Motivationele gespreksvoering in ALLE fasen!

2. Cognitieve gedragstherapie (BN, BED)

3. Cognitieve remediatietherapie als prétherapie (AN-R): recent onderzoek Gent

4. Interpersoonlijke therapie (systeemdenken, gezins- of familietherapie) (AN -18)

5. Groepstherapie: leren van elkaar, mens tussen mensen zijn (begeleid lotgenotencontact)

AN-BN vzw

Copyright © 2012 Vereniging AN-BN vzw

6. Online therapie: BN (echter niet geïndiceerd bij AN!)vb. www.eetprobleemdebaas.nl

7. Ambulant vs. opname?

• BMI <16

• frequent braken

• elektrolytenstoring of afwijkend ECG

8. Mandometer? Geen bewijs voor effectiviteit (voorlopig?)

9. Diepe hersenstimulatie bij SEED-anorexia? (onderzoek!)

Therapie bij eetstoornissen? (2)AN-BN vzw

Medicatie bij eetstoornissen?

BN/BED: antidepressiva (vb. Fluoxetine)

Topiramaat? Middel tegen epilepsie lijkt positief

AN en OCD: SSRI (vb. Seroxat, Cipramil)

AN: atypische antipsychotica (geringe evidentie)

–Blokkeren dopamine type 2 receptoren (5-HT2A)

–Vermindert hyperactiviteit serotonerg systeem

–Leidt tot gewichtstoename

–Invloed op cognities en angstgevoelens

Nog veel onderzoek nodig!Copyright © 2011 Vereniging AN-BN vzw

Behandeling vertekend lichaamsbeeld: virtual reality?

Verschillende manieren om lichaamsbeleving te meten

LichaamsAttitudeVragenlijst (LAV):

1. Wanneer ik mezelf vergelijk met leeftijdgenoten voel ik me ontevreden over mijn lichaam

2. Mijn lichaam lijkt me een gevoelloos voorwerp

3. Mijn heupen lijken me te breed

Copyright © 2011 Vereniging AN-BN vzw

Welke lichaamsvorm benadert het beste jouw lichaam?

Systematische overschatting bij alle ES!

25 ptn met AN, 25 controlepersonen

Opdracht:

Kan jij door deze deuropening? (deur varieert in breedte)

Mensen met AN schatten eigen lichaamsomvang te dik in

Vertekening treedt niet op bij inschatten lichaamsomvang van anderen

Rol pariëtale cortex?

Dewi, G., et al. (2010). Anticipation of body-scaled action is modified in anorexia nervosa

1. hoe patiënt zich in de spiegel ziet2. hoe patiënt denkt eruit te zien (inschatting realiteit)3. hoe patiënt eruit zou willen zien (ideaal)4. hoe patiënt er werkelijk uitziet (realiteit)

1 23

4

Renfrew Centre, Florida

Virtual Reality?

www.cybertherapy.info

Exposure in vitro en responspreventie (hulpmiddel bij CGT)

3. Spraakverwarring: wie is wie?

Psycholoog

Psychiater

Therapeut

(Sociaal assistent)

(Vrienden/Familie)

Verschil in opleiding, takenpakket, manier van werken, plaats binnen de zorgverlening

(laagdrempelig vs. gespecialiseerd)

Counseling versus therapie

Counseling (= inloophuis)- eerder kortdurende hulpverlening - ook gedaan door sociaal werkers, leerlingbegeleiders,… - gebruikt inzichten en technieken uit verschillende therapierichtingen

Therapie- vaak langer durende hulpverlening - gedaan door therapeuten - meestal vanuit het kader van 1 therapierichting

Welke therapieën bestaan er?

Menselijk gedrag kan vanuit verschillende invalshoeken bestudeerd en behandeld worden.

Gemeenschappelijk = een relatie die is gericht op het veranderen van gedrag, sociale relaties of van mentale processen.

Belangrijk: er zijn zoveel therapieën als er therapeuten/behandelaars zijn…

Hedendaagse benaderingen van therapie

Psychologische therapieënBehandelmethoden gebaseerd op psychologische principes, ook wel psychotherapie genoemd. Verschillende richtingen, aftakkingen,…

Biomedische therapieën

Behandelmethoden die gericht zijn op het veranderen van de functies van de hersenen, vooral met behulp van medicijnen, chirurgie of elektroconvulsie-therapie.

Andere: ergotherapie, psychomotorische therapie,…

Alternatieve therapieën (rebirthing, channeling, chakra’s, etc. niet bewezen effectief bij eetstoornissen)

Psychologische therapieën

• Psychoanalyse

• Cliëntgerichte therapie

• Stromingen: experiëntiële, interactionele en existentiële therapie

• Gestalttherapie (sluit meest aan bij experiëntiële)

• Gedragstherapie (= cognitieve gedragstherapie)

• Systeemtherapie

• Contextuele therapie

• Integratieve therapie

• …

Welke therapie is het beste?

Therapeutische relatie = belangrijkste factor!

“Het klikt (niet)”

(belangrijker dan therapeutische technieken!)

Evaluatie van psychologische therapieën

Eysenck stelde in 1952 dat 2/3 mensen met niet-psychotische problemen na verloop van tijd even goed herstellen met als zonder therapie

Het systematisch onderzoek dat hierop volgde, leerde dat:

-therapie beter is dan geen therapie

-het beter is om specifieke therapieën met specifieke problemen te linken (vb. CGT en systeemgerichte voor BN en BED, maar ook inzichtgevende therapieën: Chambless e.a., 1998, 2001, 2003; Leichsenring, 2005: overzichten van empirisch ondersteunde therapieën)

Niet van alle problemen is al geweten welke soort therapie het meest geschikt is! (vb. Anorexia)

Werkzame elementen

Algemene factoren (30%)

Spontane verbetering (40%)

Placebo-effect (15%)

Gebruikte technieken, eigen aan de specifieke werkwijze (15%)

Bron: Lambert & Barley (2002). Research summary on the therapeutic relationship and psychotherapy outcome.

30%

15%15%40%

Therapie voor eetstoornissen

• Gewichtsherstel, evenwichtig eetpatroon

• Onderliggende problemen, zoals:relationeel functioneren, angsten, depressie, verlies, negatieve denkpatronen, verslavingsgedrag, coping-mechanismen, zelfbeeld, lichaamsbeeld, identiteit,…

Kan langer duren indien er nevenproblematiek aanwezig is, vb. wanneer je ook depressief bent, of last hebt van OCD, of een persoonlijkheidsstoornis (= niet alle mensen met ES hebben dit!)

10 tips om eeuwig in therapie te blijven

1. Verwacht alle heil van de therapeut: hij moet je beter kunnen maken.

2. Ga ervan uit dat jouw problemen heel moeilijk en misschien wel helemaal nooit zijn op te lossen.

3. Denk nooit na over wat er in de therapie besproken is en besteed zo min mogelijk tijd aan je huiswerkopdrachten.

4. Vermijd pijnlijke onderwerpen; het moet natuurlijk wel leuk blijven.

5. Houd belangrijke dingen geheim voor de therapeut. Wat gaat hem dat aan?

6. Stap bij het minste of geringste over naar een andere therapeut. Je hoeft toch niet alles te pikken?

7. Ga ervan uit, dat ‘echt menselijk contact’ alleen in therapie voorkomt.

8. Wees ervan overtuigd dat je niet zonder je therapeut kan leven.

9. Stop pas met therapie wanneer je volledig gelukkig bent.

10. Verwacht dat je na de therapie nooit meer problemen zult krijgen.

Bron: Van Deth & Vandereycken (2005). In therapie of niet? Een praktische gids over psychotherapie. Bohn Stafleu Van Loghum: Houten.

Meer lezen?

• van Deth, R. & Vandereycken, W. (2005). In therapie of niet? Een praktische gids over psychotherapie. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.

• Vandereycken,.W, & van Deth, R. (2003). Psychotherapie. Van theorie tot praktijk. Houten: Bohn Stafleu Van Loghum.

• Pino, R. (1998). Psychotherapie. De wegwijzer. Amsterdam/Antwerpen: Uitgeverij L.J. Veen.Ook verschenen onder de titel: In psychotherapie? Wegwijzer in de wereld van de psychische hulpverlening.

• Vervoort, M., & Weiland, M. (2003). Therapiewijzer. Theorie en praktijk van 21 psychotherapieën. Amsterdam/Antwerpen: Uitgeverij Archipel (uitgave van PsychologieMagazine).

Hulp bij AN-BNHulp bij AN-BN

• Objectieve informatie

• Persoonlijke verhalen kunnen, maar duidelijk “persoonlijk”!

• Lijst met hulpverleners: info@anbn.be

• Proberen up to date te blijven

• Zelfhulp: lotgenotencontact

Telefonisch, mail, forum, chat, Inloophuis, Inloopmobiel

Wat kan deze steun betekenen?Wat kan deze steun betekenen?

• Kennis en (ervarings)deskundigheid delen

• Normaliseren van ervaringen (je bent niet de enige die dit doormaakt)

• Isolement doorbreken

• Solidariteit

• De zorg verbeteren door ogen te openen (wat kan ieder op zich en wat kunnen wij samen doen om de hulp te verbeteren?)

Bron: Trefpunt Zelfhulp krant (28/4)

Nog knopen te ontwarren?Nog knopen te ontwarren?