röportaj teknikleri

Röportaj Teknikleri

RÖPORTAJ (SÖYLEŞİ) NEDİR?• Bir olayı, bir yeri, bir eşyayı veya bir kuruluşu

çeşitli yönleriyle tanıtmak amacıyla dergi, gazete veya görüntülü yayın organlarında sunulan konuşmalara röportaj (söyleşi) denir.

• Röportajcının amacı, konuyu çarpıtmadan belgesel olarak okuyucuya sunmak, okuyucuyu konunun içinde yaşatmak, kamuoyunu aydınlatmaktır.Röportajlar, okuyucunun dikkatini çekecek ve onları bazı konularda düşündürecek biçimde düzenlenir.

Röportaj Türleri / Amaçlarına Göre Röportaj

• 1)Açıklayıcı Röportaj: Haber kaynağının uzmanı olduğu konu hakkında yapılan röportajlardır. Eylem haberinde haber kaynağından haberin ne anlama geldiği etkileri nedenleri ve olası sonuçları üzerine açıklama yapmasını sağlayacak sorular yöneltilir. 2)Porte Röportaj: Haber kaynağının kişiliğini tanıtan onunla ilgili kamuoyunun daha fazla bilgi edinmesini sağlayan röportajdır. 3)Tanık Röportaj: Eylem haberinde yer alan olayı gören yaşayan kişi ile yapılan röportajdır. Doğrudan tanıklar yolu ile gerçeğin ne olduğu aktarılmaya çalışılır. Eylemle ilgili aktarılanların inandırıcılığını da arttırdığından tercih edilir.

Röportaj Türleri / Amaçlarına Göre Röportaj

• 4)Sokak Röportajları: Bir olayla ilgili kamuoyunun düşüncelerini yansıtmak yada kamuoyu oluşturmak amacı ile yapılır. Daha çok yönlendirici ve onaylatıcı sorularla medya kuruluşunun istediği görüş öne çıkarılmaya çalışır. Bu tür röportajlarda farklı görüşlerinde öne çıkması sağlanır.

• 5)Açıklama Röportajları: Eylem yada söylemi nedeni ile gündemde olan bir kişi ile sıcağı sıcağına yapılan röportajlardır. Haber kaynağının eylemle söylemle ilgili değerlendirmesi tepkisi ele alınır.

Röportaj Türleri / Konusuna Göre Röportaj

1-)Haber Röportaj: Haberi oluşturan olayı aktarmada kullanılmalarıdır.

2-)Magazin Röportaj: Haber kaynağı tanınmış ünlü kişiler ile gündemde ki eylem yada söylem dışındaki konularla farklı özellikleri yetenekleri ilginç gelen yanları ile ele alınır.

3-)Biyografik Röportaj: Haber kaynağının kamuoyunca fazla bilinmeyen yönleri ile tanıtan röportajlardır. Haber kaynağının olumlu yada olumsuz biçimde gündeme gelmesi durumunda tercih edilmektedir. Kaynağın gündeme gelmesindeki etkiler ele alınır.

4-)Tarihsel Röportaj: Ele aldığı roporu tarihsel süreç için de aşamaları ve bu güne etkisi ile ele alan röportaj türüdür. Bu tür röportajlarda geçmişin günümüzde var ise süren etkisi sonuçları değerlendirilmeye çalışılır.

Röportaj Türleri / Konusuna Göre Röportaj

5) Araştırıcı ve Yorumlayıcı Röportaj: Yaşananların ne olduğunu ne anlama geldiğini nedensellik içinde ortaya koyan röportajdır. Eylemin söylemin ne olduğunu açığa sunar.

6)Macera ve Kişisel Hikaye Röportajı: Başkalarının yaşadığı maceraları yaşadığı ilginç olayları anlatan röportajlardır.

7)Yerel Durumu Anlatan Röportaj: Yerel düzeyde olan bitenle ilgili gelişmeleri aktarmayı amaçlar. Dar kapsamlı olmasına karşın yerel olanı öne çıkartması nedeni ile farklı kesimlerde yaşayanların ilgilisini çeker.

Röportaj Türleri / Uzunluk ve Kısalık Bakımından Röportajlar

1) Tek Röportaj: Belirli bir konuyu ele alan ve tek bir yazı çerçevesinde sunulan röportajlara tek röportaj denilir.

2) Dizi Röportaj: Bir konuyu kapsamlı bir biçimce değişik yönleri ile ele alan ve inceleyen röportajlardır. Özellikle olayları yerinde incelemeye ve çok sayıda kişilerle ilişki kurup uzun görüşmelere dayalı röportajlar bu kategoriye girer.

Sormadan Önce Hazırlanma Süreci

• Gazeteci röportaj yapacağı konu hakkında bilgili olmalıdır. Bu konuda yayınlanmış kitapları makaleleri haberleri okumalıdır. Kaynağın o konudaki çalışmalarının ne olduğu, hangi görüşleri nasıl dile getirdiğinin bilinmesi görüşmede etkinlik sağlar.

• Haber röportaj verecek kişi hakkında kimse hakkında bilgi sahibi olmalıdır.Soru soracağı konu hakkında bilgi sahibi olmalıdır.

• Bilgi edinmek için arşivlerden yararlanmalıdır.

• -Soracağı soruları düzenlemeli mümkünse bir liste belirlemelidir.-Görüşülen kişi soruları yanıtlamaktan kaçınırsa ona başka yönden yaklaşmak için elinde fazla soru bulunmalıdır.

• Haber röportajda kullanılacak en esaslı ve en ağır soru en sona saklanmalıdır.

• Muhabir ses kayıt cihazı kullanıyor olsa bile not almayı ihmal etmemelidir. Not alırken her kelimeyi yazacak kadar değil aşırılığa varmayacak şekilde davranmalıdır.

• Kaynağı İkna Etmek : İkna etmek konuşma yolu ile karşı tarafı etkilemek kabul ettirmek ve razı etmek olarak tanımlanır.

• Diyalog ortamında kişisel kaygı ve kanıları öne çıkarma yanlış sonuçlara yol açabilir. Muhabirin kaynakla konuşmaya bilgi vererek başlaması hem kaynağı rahatlatır hem de kaynaktan bilgi almasını kolaylaştırır.

• Röportaj sırasında mümkün olduğu ölçüde karşımızdaki kişiyi tedirgin etmemeye çalışmalı sorulan sorularla canını sıkabilecek durumlar yaratmamalıyız.

Röportaj Yapımında Dikkat Edilmesi Gereken Konular

- Röportaj yapılacak kişiden randevu alınmalıdır; çalıştığınız basın organı ve göreviniz ve yapmak istediğiniz mülakatın ana fikri kısaca tanıtılmalıdır.

- Röportaj için yer gün ve saat belirlenmelidir- Röportaj için sesli ve görüntülü kayıt cihazları

temin edilmeli ve çalışıp çalışmadığı önceden kontrol edilmelidir.

- İnternet yoluyla da röportaj yapılabilir, ama bu pek profesyonel olmaz. Kişiye ulaşamadığınız durumlarda online röportaj yapılabilir.


- Röportaja gitmeden önce mutlaka sorular yazılı olarak hazırlanmalıdır.

- Soru kağıdınız röportaj yapacağınız kişiye önceden gösterilmemelidir.

- Röportaj sırasında mümkünse cep telefonu gibi ses çıkaran cihazlar kapalı olmalıdır. (Cep telefonu sessizde olsa bile kayıt cihazını etkiler.)

- Röportaj yaparken, sorduğunuz sorunun cevabı mutlaka dikkatle dinlenmelidir. Verilen cevaba göre konuyu şekillendirebilir, yönlendirebilirsiniz. Profesyonel bir gazeteci, cevaptan soru çıkarmayı bilir.


- Röportaj yapacağınız kişinin fotoğrafını çekmeden önce mutlaka kendisinden izin almalısınız. (TCK Basın Kanunu)

- Röportaj bittikten sonra öncelikle kaset deşifre edilmelidir. Deşifre etmek, her sözün bir bir yazılı hale getirilmesi demektir. Deşifreden sonra önemli bilgileri seçerek haberi oluşturabilirsiniz. Veya diyalog formatıyla röportajın önemli bölümlerini verebilirsiniz.

- Haberde, deşifre edilen röportajın tümü yer almaz. Yalnızca haberinizle ilgili önemli bilgiler yer alır.


• Röportajda da hazırlanan sorular amaca uygun olmalıdır. Konuşma yaptığımız kişiyi sorularımızla kontrol etmek zorundayız.

• Eğer röportaj sırasında sorularla hâkimiyeti elimizden bırakırsak konuşma başka yönlere kayarak amacın dışına çıkılır.


• Kendi duygu ve düşüncelerimizi görüşmeye ortak etmemek önemli bir röportaj kuralıdır. Bir görüşme, asla bir tartışma değildir. Karşımızdakinden kendi görüşlerimiz doğrultusunda yanıtlar alabilmek, onu yönlendirerek istediğimiz sözcükleri duymaya çalışmak ise hiç değildir.

• Bu görüşme, karşımızdakinin görüşlerini alabilmek için bizim isteğimizle gerçekleşen bir görüşmedir.


Mülakatımız neyi amaçlıyor?

Bize karşı taraftan ne tür cevaplar gerek?

Bunlara ilişkin sorularımız nasıl olmalı?

Soru Nedir?

• Soru tartışmaya konu olan içinde güçlükler barındıran bir yanıt gerektiren önerme olarak tanımlanır. Sormak bir yol açmaktır. Konuşmaya diyaloğa giden adımdır.

• Soru haberci için bilgi edinme ve bilgiye ulaşmanın vazgeçilmez temel yoludur.

Soru Türleri: • Açık Uçlu Sorular: Haber kaynağının olay olgu durum

hakkında konuşmaya yönelten duygu düşünce ve görüşlerinin ne olduğunu sınırlanmadan ortaya koymasını sağlayan sorulardır.

• Açılış Soruları: Görüşmenin başında sorulan bu tür sorular haber kaynağının konuya giriş yapmasını sağlar. Nezaket soruları açılış soruları doğrultusunda değerlendirilir.

• Bilgilendirme Fikir Danışıcı Sorular: Haber kaynağının olan biten konusundaki düşüncesini tavrını öğrenmeyi amaçlayan sorulardır.

Soru Türleri:• Basit Sorular: Anlaşılması kolay karmaşık yönü

bulunmayan haber kaynağından eylem ya da söylemin gerçekleşme biçimini amacını öğrenmek için sorulur.

• Karşılaştırma Soruları: Haber kaynağının olan biteni zaman mekan kişi nicelik ve nitelik açısından değerlendirilmesini sağlayan sorulardır.

• Rol Değişimi Soruları: Bu sorular … olsaydınız ne yapardınız.

Soru Türleri:• Genişletme Netleştirme Soruları: Kaynaktan

daha çok bilgi almayı amaçlayan soru türüdür. Haber kaynağına neyi kast ediyorsunuz bu konuyu biraz daha açar mısınız soruları sorulur.

• Özet Sorular: Soranın haber kaynağının söylediklerini kendi anladığı çerçevede yorumlayarak özetlediği sorulardır. Bu tür sorular eğer doğru anladıysam … diyorsunuz

Soru Türleri:• Kapalı Uçlu Sorular: Yanıtı evet yada hayır

olan sorulara denir. Soru yöneltilen kişiye iki seçenekten birini onaylatmayı amaçlayan sorulardır.

• Dolaysız Sorular: Haber kaynağından doğrudan yanıt almayı amaçlayan onu evet ya da hayır ile sınırlayan kapalı uçlu sorulardır.

• Tek Yanıtlı Sorular: Haber kaynağının tek seçenek çerçevesinde somutlaştırılmasını sağlayan sorulardır.

Soru Türleri:• Yöneltme Soruları: Haber kaynağından

istenilen doğrultuda yanıt almayı onun tepkilerini ortaya koymasını amaçlayan sorulardır. Haber kaynağının belirli bir cevap vermesi istenilen durumlarda yönlendirme soruları kullanılır.

• Tuzak Sorular: Haber kaynağını güç duruma düşürmeyi amaçlayan soranın beklediği yanıtı ve varsayımı içeren sorulardır. Amacı gizlenmiş sorular olarak da adlandırılan bu sorular haber kaynağını açmaza sokarak adım adım onu istenilen yöne çekmeyi hedefler.

Soru Türleri:• Seçenekli Sorular: Haber kaynağının kabul edilebilir iki

seçenekten birisini seçmeye zorlayan sorulardır. Bu tür sorular haber kaynağının karar vermesini kolaylaştırıcı niteliktedir.

• Öngörü İçeren Sorular: Haber kaynağının var olanın dışında gelecekten ne beklediğini ve geleceği dönük eylem ve söylemlerinin ne olacağını ortaya koymasını sağlayan sorulardır.

• Gözleme Dayalı Sorular: Soranın çevresindeki kişi, nesne, eylem ya da söylemin özelliklerini bakarak anlamaya çalıştığını içeren sorulardır.

• Hatırlatıcı Sorular: Haber kaynağının geçmişe dönük eylem ve söylemlerini ortaya koymak için sorulur. Bu tür sorularla haber kaynağının o eylem ya da söylemle ilgili hatırladıklarını aktarması sağlanır.

Soru Türleri:• Kapanış Soruları: Haber kaynağının son

sözlerini söylemesini sağlayan görüşmeyi sona erdiren sorulardır.

Röportaj Yazımı

• Bir bütün halinde bakıldığında röportaj yazısı “giriş + önemli sorular ve yanıtları + sonuç ifadesi” bölümlerinden oluşur.

• Bu nedenle, öncelikle genel sorulardan başlamak, karşımızdakinin bizi tanımasına ve açılmasına olanak vermek yararlı olacaktır.

Röportaj Yazımı• GİRİŞ NASIL YAZILIR? Röportaj yapılan kişinin kim olduğu, hangi niteliklere,

yeteneklere, özelliklere sahip olduğu, hangi olayları yaşadığı ya da hangi olaylara şahit olduğu anlatılarak röportaj sorularına bir geçiş sağlanabilir.

Kimi zaman da “önemli olan” röportaj yapılan kişinin tanıtılmasından çok, onun yaşamış olduğu önemli bir olaydır. Bu gibi durumlarda da önce olay tanımlanır, ardından da söz, olayı anlatacak olan kişiye verilir.

Alıntılı girişler” de çoğu zaman çarpıcıdır. Röportaj yapılan kişinin yaptığı en önemli açıklama röportajın başına konur.

Okura bu röportajı “gel oku” denilen girişin, röportajın tamamını okutturacak cazibeyi taşıması gerekir.

Röportaj Yazımı• SORULAR VE YANITLARI NASIL YAZILIR?

“Soru ve yanıt bölümünde” sorularla yanıtların ilk bakışta birbirinden ayrılabilmesi önemlidir.

Kimi zamanda sorular koyu, yanıtlar normal stilde yazılarak bu ayrım sağlanmaktadır. Soru paragrafından önce bir satırlık boşluk bırakmak da yaygın kullanım biçimlerinden birisidir.

Röportaj Yazımı• Elbette bir röportajda her şey

yazılmayabilir. Röportaj sırasında sorulan tüm sorular ve tüm yanıtları gazetede yayımlanacak gibi bir mecburiyet yoktur.

• Böylece genel yapı içerisinde atıldığında anlamı bozmayacak, belki tekrar niteliği de taşıyan soru ve yanıtlar metinden çıkarılabilir.

Röportajda Giriş• Röportaj yapılan kişinin kim olduğu, hangi

niteliklere, yeteneklere, özelliklere sahip olduğu, hangi olayları yaşadığı ya da hangi olaylara şahit olduğu anlatılarak röportaj sorularına bir geçiş sağlanabilir.

• “Alıntılı girişler” de çoğu zaman çarpıcıdır. Röportaj yapılan kişinin yaptığı en önemli açıklama röportajın başına konur. Genellikle tırnak içinde verilen bu açıklamayı röportajın genel olarak çatısını ortaya koyan anlatım ya da sözün sahibinin tanıtımı izler.

Röportajda Giriş

• Giriş bölümü klasik bir biçimde “… sorularımızı yanıtladı”, “… A gazetesinin sorularına çarpıcı yanıtlar verdi”, “… konusunda önemli açıklamalarda bulundu”, “… konusunu konuştuk” gibi bitebilir. Sorulara geçişte “… üzerindeki sır perdesini araladı” gibi daha yaratıcı ifadeler de bulunabilir.

SORULAR VE YANITLARI NASIL YAZILIR?

• “Soru ve yanıt bölümünde” sorularla yanıtların ilk bakışta birbirinden ayrılabilmesi önemlidir. Bu nedenle genellikle soruların başına konuşma çizgisi ya da kare gibi sembollerin konulması, gazete ya da derginin adının yazılması yaygın kullanım biçimlerindendir.

• Kimi yayınlarda da sorular koyu, yanıtlar normal stilde yazılarak bu ayrım sağlanmaktadır. Soru paragrafından önce bir satırlık boşluk bırakmak da yaygın kullanım biçimlerinden birisidir.

Röportaj Yazımı• Ancak çarpıcı bir giriş, ardından en önemli

sorular ve yanıtlarına yer verilen paketleme türü anlayış günümüzde daha ön plandadır.

• Bu teknikte çoğu zaman soru ve yanıtlar ayrı çerçeveler içinde başlıklandırılarak, başka bir deyişle ayrı ayrı paketlenerek sunulmaktadır.

• Çünkü bu teknikte, önemli olanın önemlileştirilmesi önemlidir.

• Bu teknikle yayınlanacak röportaj yazılarının “bir röportajdan çıkarılacak birden çok haber” gibi görülmesi yararlıdır.

Röportaj Yazımı• Öte yandan bir röportajın önemlileştirilmesi

adına da ara başlıklar ya da ayrı çerçeveler içinde sunumlar yarar sağlar. Konular arasındaki ayrımı ortaya koyar. Okuru rahatlatır. Dikkati belirli konular üzerine çeker.

• Böylece okur, okuyacağı tam sayfa metin yerine, istediği bölümleri okuma şansına da sahip olmakta, metnin “sıkıcılığından” kurtulabilmektedir.

Röportaj Yazımı

• O halde röportaj yapılırken ne denilmek istenildiği doğru anlaşılacak ve bu röportaj kaleme alınırken de bu doğru anlama, anlaşılabilir bir şekilde okura sunulacaktır. Röportajdaki kısaltma ve çıkarmalar bu temel ilke çerçevesinde yapılmalıdır.

• Meslekte kişisel hikayesi nedir? (mesleğe nasıl başladı, kaç yıldır yapıyor, mesleki deneyimi, en beğendiği fotoğrafı, ses getiren haberleri vb.)

• Mesleği ve mesleki ortam koşullar hakkında görüşleri ve karşılaştırmalar?

• Haber fotoğrafı konusunda düşünceleri nelerdir çektiği fotoğraflara nasıl hazırlanıyor konuya nasıl bakıyor kriterler düşünceler…

• Teknoloji hakkında görüşleri (Dijital sonrasında ne gibi değişimler oldu)

• Meslekte yeni trendler nelerdir bunları takip ediyor mu? Video, multimedia uygulamaları hakkında neler düşünüyor?

• Mesleğin geleceği konusunda ne düşünüyor• Vatandaş muhabirliği konusunda mesleki açıdan ne düşünüyor

röportaj teknikleri

Documents