Rogha Haiku &

Tanka

K. Ramesh

Dazzling haiku and tanka from the pen of renowned Indian haikuist K. Ramesh translated into Irish by Gabriel Rosenstock

In eagar ag Mícheál Ó hAodha

5TO50 BOOKS

5TO50

Ro

gh

a Ha

iku &

Ta

nk

aK

. Ra

mesh

K. Ramesh

ORIGINAL WRITING

Rogha Haiku &

Tanka

K. Ramesh

Dazzling haiku and tanka from the pen of renowned Indian haikuist K. Ramesh translated into Irish by

Gabriel Rosenstock

In eagar ag Mícheál Ó hAodha

iii

K. Ramesh

Front cover image courtesy of Ron Rosenstock –www.ronrosenstock.com

Gabriel Rosenstock a chuir i nGaeilge

In eagar ag Mícheál Ó hAodha

Foilsíodh cuid dá bhfuil anseo cheanasa leabhar Soap Bubbles (red moon press 2007)

Foilsíodh cuid de na tanka ar Lynx, American Tanka agus Wisteria.

ISBNs

ePub: 978-1-78237-343-8

Mobi : 978-1-78237-344-5

PDF : 978-1-78237-345-2

Published by Original Writing Ltd., Dublin, 2013.

Clár

1. Haiku 1

2. Rogha Tanka 61

3. Haiku And Tanka In English 79

4. Iarfhocal 100

I

Haiku

3

cuar an chrúsca uisce . . . an teaghlach go léir ag ithe dinnéir

4 5

cliseadh cumhachta –dúnaim an leabhar

tugaim cluas don bháisteach

tráthnóna samhraidh –an múchtóir tine dearg

ag éirí fliuch faoin mbáisteach

6 7

oíche bháistí –turtar ag ithe

ó phláta an ghadhair

maidin shamhraidh –seilmide ar línte

chleas na bacóide

8 9

éirí gréine . . . portán bídeach

tonnta á seachaint go gasta aige

crainn loma . . . an mhuir le feiceáil arís

10 11

dhá chuach ag glaoch – fáinne geal an lae

lá gaoithe – eitleog á déanamh arís agam t'réis mórán bliain

12 13

teagmhaíonn duilleog bhuí leis na duilleoga glasa ar a slí síos

madra tréigthe féachann san aghaidh ar gach coisí

14 15

nochtann réaltaí . . . cuireann an díoltóir bláthanna seasmainí ar sreang

spéir scamallach – buachaillín ag déanamh aithrise ar an gcuach

16 17

casaim an leathanachcasaim ar ais arís é –

seangán beag

cróntráth –giob geab na bhfroganna

os comhair theach an mhúinteora

18 19

tráthnóna geimhridhiniúchann an lao nuabheirthe

gach éinne

am dinnéir –gráinnín ríse

don mhantais chrábhaidh

20 21

duilleoga ag titim ...cuid acu ar an mbollán

cuid eile sa sruthán

moill ar an trácht ...duilleoga beaga buí

ag trasnú an bhóthair

22 23

gort ríse cois abhannguth an fheirmeora

ag labhairt leis na tairbh

cling an bhoinn féachann moncaí na giofóige isteach sa bhabhla

24 25

báisteach mhaidine . . .bearna fhada

idir dhá shúimín tae

bóithrín fán dtuathbarr an fhéir airdlasta ag lampróga

26 27

séimhe an ashram .. gráinníní ríse á n-ithe ag an iora

go ciúin

báisteach mhonsúin ... fuaim an chapsacaim á fhriochadh in ola

28 29

camhaoir chorcra ..buachaill beag ag cantaireachtar bhruach na habhann

corra réisc ag éalú thart . . . bainim focal amach as an haiku

30 31

scáil éisc . . .ó phúróggo púróg

spéir an chróntrátha pocaire gaoithe ar foluain os cionn an ghoirt ríse

32 33

clapsholas fáinleoga ag eitilt ar ais chuig teampall an chnoic

baile dúchais ...is mall mar a fhreagraíonn an tarbh

do chloigín an rothair

34 35

tugann giolcchun na fuinneoige mé . . .

gealach lán

scairt an choiligh . . .tuirse ormi ndiaidh aistir fhada

36 37

oíche ghealaí . . . dúisím is liúnn seacal i gcéin

corrán gealaí –scáth buabhaill fhiáinar learg an chnoic

38 39

maidin gheimhridh . . .fileann an cat strae

agus é leonta

lá fada ...cos deiridh na laghairte

ró-shínte aici

40 41

bothán sna coillte -rian fiacla beaga

ar an mbarra gallúnaí

glanaim amach an mála . . .cuireann cloch bheagan cnoc i gcuimhne dhom

42 43

ospidéal an bhaile bhig . . . fuaim an chloscríobháin

as áit rúnda éigin -an madrais an chuain

44 45

tráthnóna fada ..thall is abhusscáth an fhéileacáin

ióga maidine -cuar an gheiceoar an mballa

46 47

maidin earraighclúdaíonn balúin

aghaidh an díoltóra

maidneachan sa chathair . . .píosa de théip chumhdaighi ngob an phréacháin

48 49

goirt ríse ...corr éisc ag eitiltthar dhroim chromtha na mban

scoil fán dtuath . . .siúlann scata lachanthar an seomra ranga

50 51

suanlios na mbuachaillí – loinnir lampróige i mbuidéal

fuaim na báistí'e' tréigthear eochairchlár an chaife idirlín

52 53

sráidbhaile sléibhe . . .madra straemar threoraí againn

an carnabhal thart ...cuarán cailín bhigi measc loirg na gcos

54 55

maidin i mí Mheán Fómhair . . .is líonmhaire ná mo chuid smaointe iad –

féileacáin

am lóin –gráinnín rísegreamaithe de ghob an phréacháin

56 57

séimhe an tráthnóna . . . fuaim na bpeann luaidhe ag sceitseáil ar an aill

meangadh an Bhúda . . . deismínteacht bheag bhreise an dealbhóra

58 59

gealach chaol ...maoin phearsanta an oilithrigh

i mála beag

ceo maidine . . .athraíonn an fairtheoir éan

lionsa a cheamara

60

ciúnas na maidinegabhann corr éisc tríd an solasos cionn na habhann

2

Rogha Tanka

62 63

ag rothaíocht liomar an gcuarbhóthartimpeall an oileáin –i gcuideachtana mara

64 65

bándeirgena maidineá roinnt le cosán camtáim ar bord traenachis m’aghaidh ar mo bhaile dúchais

ag éisteachtle hamhrán i dteanganach eol dom –ní heol dom achgur amhrán brónach é

66 67

tráthnóna samhraidh –gan súil acu le traeinbeirt sheanfhear ag cabaireachtina suí ar bhinsean stáisiúin bhig seo

oíche i mí Mheán Fómhairpáipéar scrúdaithe agam á cheartútugaim ciaróg faoi dearais í bunoscionn –á hathiompú féin arís

68 69

fiafraíonn tú díom,cén fáth an meangadh gáiregach uair dá bhfeiceann tú mé?bíonn meangadh gáire ormsa leisnuair a thagaimse ar rósanna

boinn airgid á lorg agami mo phóca –síolta deargaa chnuasaighm’iníon bheag

70 71

tráthnóna na gcriogar ...i mo sheasamh os comhair pictiúrd’eala ag eitiltgo ciúini dtreo na sléibhte

ag siúl liomtar éis slán a rále gach éinne,go tobann smaoiním ar an gcrannnach bhfuil radharc agam níos mó air

72 73

solas na gréine i measc na gcrannmo sheancharaag téarnamhiarrann sé orm a chathaoir a churtaobh leis an bhfuinneog

cearnóg an bhaile –tagann cailín beagisteach sa bhfrámaagus grianghraf á ghlacadh agamde na colúir

74 75

siúlaim timpeall an lochaleis an gceamarago dtí an bruach thallan áit a bhfuil na healaíar an bport

tráthnóna earraigh –siúlaim liomón sruthánar ais go dtí mo cheamara is mo sheaicéadsa mhóinéar

76 77

mé féin is an piscíninár seasamh go ciúinsa dorasag breathnú ar an dorchadasag socrú síos i measc na gcrann

siansa de chuid Mozarttriocha míle troighos cionn talúnmé ar snámh is néalta bánafaram

78

cróntráth samhraidh –gabhann cailín amachas an teach ina bhfuiléiníní ag giolcadhi gcás

3

Haiku And Tanka In English

Haiku (published after 2007):

81

dim light in the bus...a tiny finger countsthe stars drift of a leaf…students pray in silencein the courtyard pause in the traffic…small yellow leavescross the road dew drops…a snail too onthe grass blade evening calm…a red balloon driftson the beach road

paddy field by the riverthe voice of the farmerspeaking to the bulls

82 83

moonlit hills….I bow to step outof the hut sound of a cointhe gypsy’s monkeylooks into the bowl

dusk…drum beats in the villageon the opposite hill red butterfly…a little girl switches offthe classroom fans dawn moon…a truck full of water melonsenters the market sunset…someone’s tent pegon the cliff shadow of leavesfull moon overthe art gallery

on the terrace…my clothespin holdsthe neighbour’s shirt morning rain…the long gap betweentwo sips of tea cormorants….one bird watches mewatching them fly long corridora red leaf stillon the red floor a view of terraces…clothes sway inthe breeze a bat…through the lit roominto the night twilight sky…the fisherman castshis net

84 85

spring eveninga vendor goes homewith an empty basket waiting on the porchmoth’s wings touchmy hand camera beside me…watching a cloudchanging shape trek over…I remember the shapesof trees forest walk…yellow leaves fallin different ways kindergartenall in a rowsmall sandals city museumthe emptiness ofa palanquin

lightning…a snail holds on tothe rim of a tub skipping stones…hills in hazebeyond the lake walking to the next villagecall of lapwings risingfrom the fields her crayons…the red one smallerthan the others camera in my hands…the shoulder bagso light New year’s dawna praying mantis stillas I open the door sound of waves ...sparks drift over the beachfrom corn vendor's stove

86 87

country road...tall grass in the light of fireflies silence in the ashram...a squirrel eats each grain of ricewithout hurry Gregorian chant...moonlight onthe tiled domes monsoon rain...the sound of capsicum fryingin the oil hill station...moonshine on the geometryof cottages purple dawn...a little boy chantson the river bank country road...chirp of cricketsas I wait alone for the bus

the glide of herons...I remove a wordfrom the haiku blue sea...the shade of a dry coconuton the yellow sand shadow of a fish ...from pebbleto pebble twilit skya kestrel hovers overthe paddy field dawn moon...a truck full of water melonsenters the market shadow of leaves...full moon overthe art gallery sunset...someone's tent pegon the cliff

88 89

duskswallows fly back intothe hill temple a path through the fieldsthe slow bicycle rideof a farmer night show over...torch lights movetowards the dorm hometown...a bull's slow responseto a bicycle bell a twitter brings meto the window …full moon call of a rooster...I feel sleepy aftera long train journey vacation over...lit windows of the dormin the distance

moonlit roomI wake up to the callof a distant jackal crescent moonsilhouette of a wild buffaloon the hill slope thinking ofthe universe...between two sips daybreak...mayfly wingson the cat winter morning...the stray cat returnswith a wound rural school...the shy smiles of childrenwaiting for the bus

Vedic chants...a heron glides to a rockin the misty lake

90 91

long day...the lizard's hind legstretched too far winter night. . .I pick the last grainof rice from the plate hut in the woods..small teeth markson the toilet soap evening traffic...rubber lizards for salestill on the pavement emptying my bag...the pebble makes methink of the hill again small townhospital...sound of the typewriter from the secret place...the mother dogwith her litter

long afternoon...here and therea butterfly's shadow morning yoga-the curve of a lizardon the wall spring morning...balloons coverthe vendor's face paddy fields...a heron glides pastbent backs of women rural school...a flock of duckswalk past the classroom boys' dormthe glow of a fireflyin a bottle teashop table...I watch rain dropspop on the road

92 93

village road . . .the jingle of bullock cartsin the mist sound of rainthe faded 'e' onthe internet cafe keyboard chanting over . . .the rustle of peepal leavesin the temple village in the mountains . . .a stray dog becomesour trek guide village fair…insects fly round and rounda tube light rustle of palm leaves...fishermen play cardsin the boat's shade clouds drift...the trail of a rain dropon a dirt covered leaf

carnival over...a little girl's sandalamong footprints crescent moon...silhouette of a wild buffaloon the hill slope September morning . . .more than my thoughts,butterflies lunch time...a rice grain stuck onthe crow's beak slight breeze...the silent spin ofwooden wind chimes dawn in the city . . .in the crow's beak a pieceof carton packing tape evening calm...the sound of pencilssketching on the cliff

94 95

smile of the Buddha...the sculptor'sfinal touches thin moon...the pilgrim's belongingsin a small bag lamp festival...as a witnessthe full moon morning mist...a bird watcher changesthe lens in his camera morning calm...a heron glides in the lightover the river twitter…I lower the newspaper boy's mouth open...watching the fisheat the puffed rice

muezzin’s call…the touch of an evening breezeon leaves of the banyan eating noodles on the cliff...steam mingleswith the mist mountain path...raindrops drip froma wooden signpost

96 97

Tanka

cycling onthe ring roadaround the island –company ofthe sea dawnshares its pinkwith a winding path –I am on a traingoing to my hometown listening toa song in a languageunfamiliar to me –I only know thatit is sad summer evening-no train to catchtwo old men chatsitting on the benchof this small station

September night –correcting paperI notice an upside downbeetle turning overon its own you ask me,why do you smilewhenever you see me?I smile toowhen I come upon roses searching for coinsin my pocket –red seedscollected bymy little daughter evening of crickets...i stand before a pictureof a swan flyingtowards mountains insilence walking awayafter saying byeto every one,suddenly i remember the treenow out of my sight

98 99

sunlight on trees –convalescing,my elderly friendasks me to put his chairby the window town square-a little girlenters the frameas i take a snapof the pigeons with a camerai walk around the laketo the other sidewhere the swans areoutside the water spring afternoon-from the streamI walk back tomy camera and jacketon the meadow the kitten and Istand silentlyat the doorwatching the darknesssettle among the trees.

Mozart's symphonyat thirty thousand feetfrom the groundi float with white cloudsaround me summer twilight –a girl steps outof the house wherebirds keep chirpingin a cage listening tothe morning news onthe radio –I keep aside twosprouted beans

100 101

5

IarfhocalMáistir Na Séimhe

Is múinteoir é K. Ramesh agus is i gceann de na scoileanna Krishnamurti a mhúineann sé. Nach méanar dá dhaltaí agus oide mar sin acu. Chreid Jiddu Krishnamurti nach mbeadh rath ar éinne againn gan teacht ar thuiscint do na nithe sin go léir a mhúnlaíonn sinn, náisiúntacht, creideamh, mianta, claontacht, eagla agus nithe eile ar ábhar coimhlinte go minic iad. Má tá aon ní amháin le sonrú i haiku K. Ramesh, easpa coimhlinte a thabharfainnse air.

An té a bhfuil leathdhosaen haiku den scoth scríofa aige is máistir haiku é (an máistir ba mhó ar fad, Bashō, a dúirt) agus dá réir sin is máistir é K. Ramesh. Duine cúlánta is ea é. Nuair a bhuaileas leis san India, is i gcogar a labhair sé agus é féin á chur in aithne dom. Ag freastal ar cheardlann haiku liomsa a bhí sé ach dáiríre d’fhéadfadh seisean a bheith i mbun na ceardlainne agus mise mar dhalta aige:

  cuar an chrúsca uisce. . . an teaghlach go léir ag ithe dinnéir

 

Tá mistéir ansin, nach bhfuil? Ealaín ar bith a bhfuil mistéir ag baint léi, sin í an ealaín a labhraíonn liomsa agus a fhanann liom. Táimid timpeallaithe ag gach saghas gáifeachta na laethanta seo agus is iontach an ní é an neamhghairéadaí a fhaighimid i ndéantús K. Ramesh. An rud is annamh is iontach.

Tá soilíos sa haiku thuas, atmaisféar na sástachta; tá luachanna ann nach bhfaightear an-mhinic i saol na n-ealaíon inniu: caithfidh coimhlint a bheith i ndráma, i scannán, in úrscéal, caithfidh foréigean a bheith ann, teannas. Tús sona, sonas sa lár, críoch shona? Níl sé sin ó éinne a thuilleadh de réir dealraimh. Andúiligh teannais is ea gach éinne na laethanta seo, an buachaillín sé bliana d’aois agus físchluiche á imirt aige san áireamh. Mura bhfuil teannas is foréigean á thuairisciú ar an Nuacht, braithimid go bhfuil rud éigin in easnamh uirthi.

Saol nádúrtha, áfach, a léiríonn K. Ramesh ina chuid haiku. Cad eile? Is í an nádúrthacht bunchloch an haiku. Tugtar faoi deara go bhfuil dhá bhrí ag baint leis an bhfocal ‘nádúrthacht’ sa Ghaeilge. Cneastacht an bhrí thánaisteach atá leis an bhfocal.

  

cliseadh cumhachta –dúnaim an leabhar

tugaim cluas don bháisteach Is follasach go bhfuil spiorad an haiku ansin mar is é an

t-airdeall a ghineann an haiku. Murach an t-airdeall sin ní bheadh an haiku ann. Rud is ea cliseadh cumhachta a tharlaíonn go minic san India. Tagann an chumhacht ar ais arís tar éis nóiméad nó dhó nó cuirtear gineadóir ar siúl. Haiku álainn is ea é. Ar shlí, tá

102 103

sé á rá go bhfuil níos mó le foghlaim ón mbáisteach ná ón leabhar nó b’fhéidir nach é sin an rud atá á rá aige in aon chor. Bíonn níos mó ná léamh amháin ar haiku. Fágtar gan teideal iad mar go gcúngódh sé sin iad. Fágtar oscailte iad. Ní bhíonn lánstad ag an deireadh mar níl an focal deiridh ráite. Ní bheidh go deo.

  dhá chuachag glaoch –

fáinne geal an lae An-simplí, mar is ceart. Eachtra bheag díreach mar a tharla, gan

cur leis an scéal ná baint de. Soineantacht. Tá dhá bhrí le soineantacht, leis, ‘soineantacht’ duine agus ‘soineantacht’ mar fhocal chun cur síos ar an aimsir. Faightear an tsoineantacht is an tséimhe sin go flúirseach i haiku K. Ramesh agus ní thuirseoinnse go deo de:

  teagmhaíonn duilleog bhuí leis na duilleoga glasa ar a slí síos Is léir go bhfuil na máistrí móra léite agus athléite aige, Bashō,

Buson, Issa, Shiki, Santoka et al. Tá rud éigin an-Seapánach faoi haiku sin na nduilleog aige. Ní haon locht é sin air. Ach tríd is tríd tá a stampa féin agus stampa chultúr a thíre féin buailte go tréan aige ar a chuid haiku:

  gort ríse cois abhann guth an fheirmeora ag labhairt leis na tairbh

 Arís, an tséimhe sin. Leochaileacht. Níl aon áit sna haiku seo don Sturm und Drang, níl taibhsí Kerouac ná Bashō anseo, ná tintreach ná toirneach. Níl aon bhagairt anseo:

  scáil éisc . . . ó phúróg go púróg Rithim na tuaithe atá anseo, rithim atá dearmadta ag a lán

againn, rithim na beatha, rithimí nádúrtha an lae, rithim an chroí, rithim na séasúr:

baile dúchais ...

is mall mar a fhreagraíonn an tarbhdo chloigín an rothair

  An uair fhánach a bhuailtear nóta ón bhfiántas anseo, ar

chuma éigin níl aon eagla le brath ann: 

oíche ghealaí . . . dúisím is liúnn seacal i gcéin

 Bhí a lán le rá ag Jiddu Krishnamurti faoin dúlra agus is maith

go bhfuil file mór haiku ag múineadh i gceann de na scoileanna a bhuanaíonn a theagasc siúd. Dúirt Krishnamurti uair amháin: ‘Nuair a chailltear an dlúthchaidreamh domhain leis an dúlra is ansin a bhíonn tábhacht ag baint leis an teampall, leis an mosc

104 105

is leis an eaglais.’ In áit eile (ina dhialann) deir sé mura mbíonn teagmháil againn leis an dúlra caillfimid teagmháil leis an daonnacht, le nádúr an duine féin.

Sa chéad haiku eile tá sampla maith den chleas sin a bhíonn ag lucht haiku, is é sin dhá íomhá le hais a chéile is gan aon cheangal eatarthu ar an gcéad amharc:

ióga maidine – cuar an gheiceo ar an mballa

 Treisíonn na híomhánna sin a chéile. An úire a bhaineann

le haiku K. Ramesh, úire na soineantachta í, úire na neamhornáideachta, tuairisc lom shimplí ar an rud atá ag titim amach go neamhdhrámata is go nádúrtha.

Is minic spraoi, leis, ina chuid haiku :

scoil fán dtuath . . .siúlann scata lachanthar an seomra ranga

 

Scríobhann K. Ramesh haiku, tanka agus saorvéarsaíocht. Bhí

saothar leis sna díolamaí a leanas:

1. Haiku in English: The First Hundred Years (W. W. Norton &

Co. 2013)

2. The Humours of Haiku in eagar ag David Cobb (Iron Press)

3. evolution: The Red Moon Anthology of English-Language

Haiku 2010, in eagar ag Jim Kacian

4. Voices For The Future: (Poetry Society India & The British

Council)

5. Wild Flowers, New Leaves: World Haiku Anthology

6. Pegging The Wind Anthology (Red Moon Press)

D’fhoilsigh Red Moon Press, Virginia, SAM bailiúchán haiku

leis Soap Bubbles (2007). Múineann sé in Pathashaala, scoil

de chuid an J Krishnamurti Foundation, gar do Chennai san

India.

106 107

To have lived an enriched life is one thing, but to have proved it with so many flashes of poetic insight, is a very rare thing indeed.

Seán Mac Mathúna

K. Ramesh haiku are like a keepsake. A reminder that stillness and silence are our forgotten friends

Mícheál Ó hAodha

Tugann na dánta seo idir haiku agus tanka súile úrnua duit. Tar éis duit iad a léamh braitheann tú go bhfuil an saol athnuaite athnite. Tá siad chomh glan le deoir bháistí, chomh geal le cáithnín sneachta, chomh géar le fiacla faolchon. Cairde leat na fáinleoga, na froganna, na colúir, na lachain, na seangáin bheaga cé go bhfuil an fiantas álainn ag tórmach le bagairt lasmuigh den fhuinneog. Umhlaítear roimh mhistéir na beatha, ach ní chúbtar siar uaithi. Cá bhfaigheann Gabriel Rosenstock iad?

Alan Titley

Mícheál Ó hAodha

Has written and edited many books in Irish and English including: “Insubordinate Irish” Travellers in the Text (Palgrave (MUP): 2011) and Slán le hÉirinn Coiscéim: 2012). He is a regular contributor to the Irish-language columns of The Irish Times.

Gabriel Rosenstock

Poet, novelist, playwright, author/translator of over 170 books, mostly in Irish. He taught haiku at the Schule für Dichtung (Poetry Academy) in Vienna and Hyderabad Literary Festival, India. Aso writes for children. Among the anthologies in which he is represented is Best European Fiction 2012 (Dalkey Archive Press) and Haiku in English: The First Hundred Years (W. W. Norton & Co. 2013).

Where Light Begins is a selection of his haiku and The Invisible Light features haiku in Irish, English, Spanish and Japanese with work by American master photographer Ron Rosenstock.