2014

ی تان

زسی

)2ه )

مارژ

له ڕه گه زه به یه كێك مامۆستا په روه رده بواری سه ره كییه كانی هه ژمار ده كرێت، هه روه ها گرنگترین پێشه واو كۆمه ڵگایه ، توێژی پێشه نگه بۆ داهێنان و دروستكردن دواڕۆژ، نه وه كانی پێگه یاندنی و ده وترێت كه پیشه ی مامۆستا نزیكه چونكه په یامبه رانه وه له پیشه ی په یامی گه یاندنی مامۆستاش كاری په روه رده یی و زانستی و بنیاتنانی شارستانییه ، له سه رده ستی مامۆستا هه ر ژیاری بنه مای ده توانرێت هه ر و بخوڵقێت كۆمه ڵگه یه ك ئاراسته ی ده توانێت مامۆستاشه بنیات پێچه وانه ی به ره و تاك ئاره زوو ئه گه ر به رێت نانه وه و مامۆستا ناوی بكات،له به رئه وه ی

كاری مامۆستایی هێنده به هاو گرنگی هه یه ده بێت مامۆستایانیش هه میشه ئاگاداری پیشه كه یان بن و به رده وام له هه وڵی خۆ ڕۆشنبیر كردندابن و و بده ن به خوێندنه وه زیاتر گرنگی خوێندكاران بۆئه وه ی هانده ر ببنه ببن كتێب ئاشنای وقوتابیان به تایبه ت ئه و بابه تانه ی گونجاوه بۆ مامۆستا فێرخوازه كانیان، ته مه نی كه بدات بابه تانه به و گرنگی به په روه رده و په یوه ندی ڕاسته وخۆ ده رونناسی مناڵه وه هه یه ، مامۆستا پرسیاره كان هه موو بۆ ده بێت ته واوی ئاگاداری هه بێت، وه اڵمی بێت جڤاته كه ی ژیانی بارودۆخی خۆی سه رنجی ڕونكردنه وه و و به دورگرتنی بۆ كاربكه ن هه بێت، له كه شی خوێندكاران و قوتابیان ناوه نده كانی نه هێڵن و ڕامیاری سیاسی مه رامی بۆ خوێندن به كاربێت، هه میشه گیانی نیشتیمان خوێندكاره كانیدا له دڵی په روه ری بكات ئاماده یان و بچه سپێنێت بۆئه وه ی له دواڕۆژدا ببنه كه سێكی ده بێت نه ته وه كه یان، بۆ سودمه ند نێوان هاوڕێیه تی مامۆستاكه شی بئافرێنێت خوێندكاره كه ی خۆی و گرفته كانیان كێشه و ئاگاداری و نهێنییه كانی ئه مانه ته وه به و بێت دایكێكی و باوك ڕۆڵی و بپارێزێت چاره سه ری له بگێڕێت كارامه كێشه كانیاندا، ئه و ساتانه ی قوتابی قوتابخانه كه یدا له ده بات به سه ری دواتر له بیره وه ریدا ئه رشیف ده بێت كه مامۆستا گرنگه زۆر له به رئه وه ئاگاداری هه ڵسوكه وتی خۆی بێت چ له ناو پۆل یان له ده ره وه ی پۆل چونكه هه ستیارییه وه به هه میشه قوتابی

ئه ڕوانێته مامۆستاكه ی و ئه گه ر ئه م یان بن ئه رێنی مامۆستا ئاكارانه ی نه رێنی قوتابییه كه وه ری ده گرێت و دواتر خودی قوتابییه كه بڕیار له سه ر تر یه كێكی ده دات، ڕه فتارانه ئه و قوتابیان و وائه كات له و هۆكارانه ی ڕابكێشێت سه رنجیان خوێندكاران مامۆستایان جلوبه رگی كه ئه وه یه له ئاست به رزی و پیرۆزی پیشه ی ڕواڵه تی ده ركه وتنی مامۆستادابێت، پاك و جوان پۆشاكی گرنگیدان و تری به به شێكی په روه رده یی و مامۆستایی پیشه ی ڕاگرتنی مه زن په روه رده كاران كه ده بێت داده نرێت مامه ڵه ی هه ستیارییه وه به زۆر ساتانه ی ئه و و بكه ن ته كدا له ئه ته كێتێك جۆره خوێندنگه ن له دامه زراوه ئه و كه بكه ن په یڕه و تیائه كه ن كاری په روه رده ییه ی گوزارشت بێت له و په یامه پیرۆزه ی گوزه رانی هیواخوازین مامۆستا، خۆش به شیوازیك مامۆستاش بكرێت كه پێویستی به كاری دووه م نه بێت بێگومان ئه م ئه ركه ئه كه وێته زۆر ده بێ كه ده وڵه ت سه رشانی به جدی كاری بۆ بكات له به ر ئه وه ی مامۆستا ئه گه ر خه می بژێوی ژیان و زیاتر نه بێت نیشته جێبونی شوێنی بگه یه نێت په یامه كه ی ده توانێت كاره كه یدا له سه ركه وتووبێت و هه میشه مامۆستا وه ك مۆم سوتاوه و چوارده وری به خشیوه ته ڕوناكی سۆماكانی بووه چرایه ك و خۆی ماوه ته وه هێشتووه ته وه ، گه شی به مامۆستا ناوی شكۆداربێت بڵێم قوتابخانه كانمان، بێت وئاوه دان فه لسه فه یكی چه سپاندنی له پێناو

په روه رده یی ته ندروست ...

سه رنوسه ر

مامۆستای‌‌به‌ڕێز،ئه‌گه‌ر‌كاسه‌ی‌‌زانیارییه‌كانت‌نیوه‌یه‌‌

ئه‌وا‌هه‌وڵ‌بده‌‌پڕی‌بكه‌یت..

2014

ی تان

زسی

)2ه )

مارژ

2

فیكری كردارێكی و نه ریتێك په روه رده كات به جێ جێ ده وێت تاكه كه سی یه تاكه كه سه كه ئه و په روه رده یه وهه ر فێركردن په روه رده و پێده گه یه نێت, فراوانی له ڕۆژ له دوای ڕۆژ له جیهاندا له ناو به رده وامیش و گۆڕانكاریدایه و

گرفته كاندا ده خولێته وه .یه كێك له گرفته كان كێشه ی نێوان قوتابی و مامۆستایه كه ئه میش له زۆر كوچكه دا له هه ندێكی ده توانین ده بینێته وه خۆی

چه ند خاڵێكدا كۆبكه ینه وه :-قوتابی بۆ خوێندن یه كه می ساڵی .1تاقیكردنه وه یه كی تازه یه له نێوان قوتابی و مامۆستا لێره دا منداڵ كه ده چێته قوتابخانه جۆره ترس و دڵه ڕاوكێیه كی هه یه به هۆی ئه گه ر جا خێزانی ، له دوركه وتنه وه ی كاری و فریشته یه ك به نه بێت مامۆستا له خوێندندا قینه ی و ئه و گرفت تێنه كات،

هه رده مێنێ .

قوتابییه ك بونی سه رسام كێشه ی .2ڕاده ی سروشتی له زیاد بۆ مامۆستاییه ك كه چاوی ده كات قوتابیه كه له وا خۆی ئه و ته نها نه بینێت مامۆستایه كیتر هیچ كه ئه وه یه چاره سه ر نه بێت! مامۆستایه قوتابی فێربكرێت سنووری په یوه ندی و ڕێزو

خۆشه ویستی بۆ مامۆستا تا چ ڕاده یه كه .هانده رێكه دۆستانه په یوه ندی .3مامۆستا، و قوتابی له نێوان بۆسه ركه وتن له نێوان كه مبونه وه دایه له كه به داخه وه قوتابی و مامۆستادا و خێزان و په روه رده ئه و نه مانی له به رپرسن هه ردوكیان

په یوه ندیه له نێوانیاندا.به هه رهۆیه ك قوتابی نه هاتنی .4له ئه نجامی و مامۆستا بۆ كێشه ده بێته

دوباره بونه وه دا ده بێته كێشه ی هه ردووال.له نێوان قوتابی گواستنه وه ی .5قوتابی گواستنه وه ی و قوتابخانه كاندا له جیاكردنه وه ی و پۆله كاندا له نێوان

به هۆی گواستنه وه ی ئه م جا هاوڕێكانی ، هه ر یا قوتابیه كه وه یه خێزانی بارودۆخی هۆیه كیتره و واپێویست ده كات بگوێزرێته وه

به اڵم الی قوتابی ئاسان نیه .قوتابی هه ندێ هه ڵهاتنی دیارده ی .6له به ر ده وام ته واوبونی پێش له قوتابخانه یان بێت خێزانی ئایا بێت، هه رهۆیه ك

په یوه ندی به قوتابخانه وه هه بێت.له پۆلدا قوتابی سستی كێشه ی .7قوتابی ئه وه ی له ئه نجامی كه هه ندێكجار مامۆستاكه ی خۆشنیه پێ وانه یه ی ئه و ڕاده یه ك ده گاته هه ندێجار خۆشناوێت،

قوتابی خه وی لێ ده كه وێت له پۆلدا.له نێوان كێشان جگه ره دیارده ی .8قوتابی هه رزه كاری به هۆی كه قوتابیان

باڵوده بێته وه و زیانی زۆری هه یه .ئه مانه و چه نده ها كێشه یتر هه یه ، به هیوای چاره سه ركردنی و كه م كردنه وه ی به هه وڵی

هه مووان و دڵسۆزی په روه رده .

كێشه‌ی‌‌نێوان‌قوتابی‌‌و‌مامۆستا‌

م.نازدار‌ئه‌حمه‌د-‌به‌ڕێوه‌به‌ری‌په‌روه‌رده‌ی‌ڕۆژهه‌اڵت

2014

ی تان

زسی

)2ه )

مارژ

فێركردن په روه رده و پرۆسه ی ئاشكرایه له به رئه وه ی په یوه ندی به سه رجه م تاكه كانی فه راهه مكردنی ئه گه ر هه یه كۆمه ڵگه وه له سه ره تادا ته ندروست په روه رده یه كی ئه ركی خێزان بێت دواجار ئه ركی ناوه نده كانی خوێندنه ، به باخچه ی ساوایانیشه وه ، ته واوی ڕه فتاری و مه عریفی په روه رده یی الیه نی له ڕێگه ی كه ڕێكبخات به شێوه یه ك تاك له ڕووی ته ندروست تاكی هێنانی به رهه م په روه رده و فێركردنه وه كۆمه ڵگه بگه یه نینه

كه ناری ئارام.له هه ر په روه رده سیستمی په یكه ری گشتی به ڕێوه به رایه تی هه تا وه زاره ته وه تاده گاته و په روه رده كان و یه كانی ئاسان" هه نگ خوێندنیش ناوه نده كانی وسه رپه رشتیاران په روه رده یی كامه رانی قوتابیان و ومامۆستایان,خوێندكاران هاوكارن كه تریش مرویه ی هێزه ئه و و به رپرسیاریه تیكردنی هه موومان هه ر پرۆسه ی ڕێكخستنی بۆ ئه ستۆدایه له

په روه رده یی و فێركردن".له ڕۆڵی باس ده مه وێ لێره دا نێوه نده دا. له م بكه م سه رپه رشتیاران هه رچه نده به داخه وه له ئێستادا په یكه رێكی تایبه ت به كاری سه رپه رشتیاری و په یڕه و و بۆ یه نی له به رده ستا تۆكمه پڕۆگرامێكی ڕاپه ڕاندنی كاره كانیان, ئه وه ی هه یه ته نها ڕاده یه ك هه تا ڕێنیشانده ری و ڕێنمایی

كاروانی خزمه تكردنی شێوازه به اڵم كۆنن، كۆنه كه ش بێت هه ربه رده وامه . سه رپه رشتیار كارگێڕیه یه و په روه رده یی كاره كته ره ئه و به مه به ستی خوێندندا له ناوه نده كانی كه گه یاندنی و مامۆستایان كردنی پاڵپشتی دۆزینه وه ی كاتیش زۆر و ڕێنمایه كان هه نوكه یه كان كێشه زۆربه ی بۆ چاره سه ر

كه ڕێبه ری مامۆستایان بوونی هه یه .مامه ڵه ده كات سه رپه رشتیار له به رئه وه ی مامۆستایانداو له ڕه فتاری كاركردنی له سه ر هه ڵسه نگێنه ری ڕێنماییكه رو ڕێنیشانده رو مامۆستایانه ، له به ر هه موو ئه م چه مكانه ی ئاماژه م پێدا پێویست ده كات سه رپه رشتیار و بێت پڕزانیاری كه سێكی بۆخۆی سه رجه م بۆ هه بێت پێویستی وه اڵمی له ڕووی چ لێیده كرێت ئه وپرسیارانه ی پسپۆری بێت یان الیه نیتر هه ربۆیه پێویست و ده رونی له ڕووی سه رپه رشتیار ده كات ڕه فتاریشه وه كه سێكی هاوسه نگ و جێگیر كێشه كان چاره سه ری تابتوانێت بێت به شێوه یه كی زانستیانه بكات به پێچه وانه وه سه رپه رشتیار بۆخۆی وانه كات ئه گه ر ده بێته به شێك له كێشه كان و ڕۆڵی خۆی

وه ك چاره سه ر له ده ست ده دات.سه رپه رشتیار بوون,هه ركاتێك *بابه تی له كاریگه ری ده ره كی دور بابه تیانه و توانی و ده روونی مامه ڵه بكات له گه ڵ پرۆسه كه دا بڵێت به خۆی ده توانێت كاته ئه و

سه‌رپه‌رشتیاری‌سه‌ركه‌وتوو‌كێ‌یه‌؟!

3

به كر محه مه د مه حمود- سه رپه رشتیاری یه كه می په روه رده یی

سه رپه رشتیارێكی سه ركه وتووم.*دونیا بینی,خۆ ڕزگاركردن له دوگمانیی بۆ فراوان خوێندنه وه یه كی بوونی و ئاگاداربوون به به رده وامی و پیشه كه ی پێشكه وتن له ڕوی دونیا له گۆڕانكاریه كانی و زانستی پێشكه وتنی ته كنه لۆجیاو و

گه شه كردنی ئه ركه كانیان.سه رپه رشتیار ده كات *پێویست نی بریتی هه ر ئه و كه كاری له وه تێبگات یه له دیده ده نی ناو پۆل به ڵكو پێویسته ئه نجامدانی بۆ بدات مامۆستایان هانی وروژاندنی به مه به ستی هه مه جۆر چاالكی مێشكی خویندكاره كانیان له و نێوه نده شیدا بۆ بكه ن به دواداچوون سه رپه رشتیاران بۆ بگوازنه وه نمونه وه ك ئه وكارانه یان

خوێندنگاكانی تر.له نێوان هه ماهه نگی هه بوونی هه روه ها بێت پسپۆڕی چ سه رپه رشتیاران كاره كان تر ئه وه نده ی كارگێڕی یان خاڵی كردنی له ده ستنیشان ڕێكترده خات، گۆڕینه وه ی كاره كانیشدا به هێزوالوازی

بیروڕا كارێكی باشه .

هاوڕێی ڕه خنه گر:ئه م ناولێنانه نوێ یه ش ئاماژه یه كی تره له گه ڵ هاوڕێ وه ك سه رپه رشتیار بۆكاری مامۆستایاندا و بتوانن ڕه خنه ی دروستكه ر بگرن له مامۆستیان ئه ویش به ستایشكردنی مامۆستایان سه ركه وتوه كانی كاره وه الوازه كان به خاڵه ئاماژه دانیش و نێوه نده دا له و چاكردن بۆ پێشنیازكردن

كاری سه رپه رشتیار هاوڕێی ڕه خنه گره .سه ره وه الی ئاماژانه ی ئه و هه موو سه ركه وتوو كه سه رپه رشتیاری ده ریده خات به رده وامدا له په یوه ندی ده بێت هه میشه له ناوه نده كانی مامۆستایان له گه ڵ بێت سه ردان به )3-2( ته نها و خوێندندا له ساڵێكدا كاره كانی به ئه نجام نه گه یه نێت, ئامڕازه كانی له سود ده كات پێویست په یوه ندیكردن بۆ وه ربگرێت گه یاندنیش ئیمه یل, ته له فۆن, وه ك به مامۆستایانه وه ئاماده باشی هێڵێكی هه میشه فه یسبووك دۆزینه وه ی بۆ مامۆستایاندا له گه ڵ هه بێت ناوه نده كانی كێشه كانی بۆ چاره سه ر )بینا, ڕوویه كه وه هه موو له خوێندن هاوكاری خوێندن, پڕۆگرامه كانی میالك,

مامۆستایان...هتد(

2014

ی تان

زسی

)2ه )

مارژ

سازدانی / ئه نوه ر ئه بوبه كرمحه مه د

ئاگاداربوونی له نزیكه وه به مه به ستی كاروباری به شی له مامۆستایان به شێكی سلێمانی( ته كنیكی)ب.گ.پ. چاالكی، و گۆڕانكاری له به رده وام له گه ڵ دیدارێك به پێویستمانزانی مامۆستا)په روین ئه مین ئه حمه د( یاریده ده ری سلێمانی په روه رده ی گشتی به رێوه به ری سازبكه ین،چووینه ته كنیكی كاروباری بۆ له گفتوگۆیه ئه م و به ڕێزیان دیده نی

نێوانماندا دروستبوو:-به ڕێوه به رایه تی له با سه ره تا گ.پ.ر.: كه پێبكه ین ده ست وراهێنانه وه مه شق بابه ته كانیان چی چاالكیه كانیان چه ندبووه و

بووه ؟م.په روین: به ڕێوه به رایه تی مه شق وڕاهێنان له ب.گ.پ.سلێمانی هه ڵده ستن به كردنه وه ی كه خوالنه ی ئه و ژماره ی خوله كانیان، )144( كراونه ته وه ساڵی)2013( له به شداربوانیان)10303( ژماره ی خوله ، به شداربوو بووه ، بڕی ئه و پاره یه ی كه تێی ئه و بووه . دینار چووه )465,874,350( )كۆمپیوته ر، بۆ كراونه ته وه كه خوالنه ی توێژه ری كۆمه اڵیه تی، مامۆستایان له چۆنیه تی تایبه ت، په روه رده ی وانه وتنه وه ، شێوازی دواییه دا له م و بووه ساوایان( باخچه ی سه رپه رشتیاره ئه و بۆ زۆرباش خولێكی باخچه كانه وه ، ده چنه كه كرایه وه به ڕێزانه كه زیادكردن، بۆ گرنگمان بابه تی دوو له ئه وه ی بۆ بووه ، یاسا تاقیكردنه وه و بتوانن به ته واوی لێكۆڵینه وه كاندا لیژنه ی الی بابه تانه ی وئه و بكه ن جێبه جێ یاسا شیبكاته وه ، بۆیان یاساییه ك نامۆیه ئه وان سه باره ت به تاقیكردنه وه كانیش له به رئه وه ی له سه رشانه گرانی ئه ركێكی سه رپه رشتیار بكات خوێندنگه كان سه رپه رشتی كه ده بێ هاوكات هۆڵی تاقیكردنه وه كانیش، بۆئه وه ی

نه بێت نامۆ له ال پرسیاروشتی هه ندێك له ڕێگه ی ئه و خوله وه كه ئه و وانه تایبه تیه ی تیابوو له الیه ن مامۆستایه كی شاره زاوه بۆیان

شیكرایه وه .له به ڕێوه به رایه تیه كه ی وراهێنان مه شق به ڕێوه به رایه تیانه ی له و یه كێكه ئێمه زۆر كاره كانی زۆرچاالكه و كه به راستی دیاره و خزمه تێكی زۆری به بواری په روه رده كردووه له ئاماده كردنی زیاتری مامۆستایان بره ودان زیاتر بۆ وانه وتنه وه شێوازی له

به خوێندن.په یمانگای كردنه وه ی بیرۆكه ی گ.پ.ر.: هاتووه و له چیه وه مامۆستایان گه شه پێدانی

ئه و بۆ ئیمتیازاته كانی مه به ستێكه و به چ مامۆستایانه ی وه رده گیرێن چین؟

هه رێمی له مامۆستاپه روین: ده كرێته وه ، په یمانگا كوردستاندا)4( بیرۆكه ی ئه م په یمانگایه له وه وه هاتووه كه سه رجه م هه رێمی كوردستان ژماره یه كی زۆر مامۆستای ده رچووی خانه ی مامۆستایانمان هه یه ، ئه و خوێندنگایانه ی كه هه مانه كه می پێوه زۆر پۆله كانی)7-8-9(ی مامۆستای زانستی ئاستی كرد حه زمان ئێمه دیاره ، هاوتای به رزبكرێته وه و بڕوانامه كانیان و بڕوانامه ی به كالۆریۆسی پێ بكرێت، بۆئه وه ی به ره و پۆله كانی )7-8-9(و به وانه بتوانن

"مامۆستا)په‌روین‌ئه‌مین‌ئه‌حمه‌د"‌یاریده‌ده‌ری‌به‌ڕێوه‌به‌ری‌گشتی‌بۆ‌كاروباری‌ته‌كنیكی‌تایبه‌ت‌به‌‌گۆڤاری)په‌روه‌رده‌ی‌رۆژهه‌اڵت(:*له‌پێناو‌به‌سیستم‌كردنی‌په‌روه‌رده‌‌هه‌ر‌خـــــــــوێندكارێكی‌ئاماده‌یی‌به‌رێگه‌ی‌داتابه‌یس‌په‌یج‌وكۆدی‌خۆی‌ده‌بێت‌وده‌توانێت‌له‌‌لــــــــــــه‌ماڵه‌وه‌‌كۆده‌كه‌ی‌خۆی‌لێبدات‌وسه‌یری‌

نمره‌كانی‌بكات

4

2014

ی تان

زسی

)2ه )

مارژ

"مامۆستا)په‌روین‌ئه‌مین‌ئه‌حمه‌د"‌یاریده‌ده‌ری‌به‌ڕێوه‌به‌ری‌گشتی‌بۆ‌كاروباری‌ته‌كنیكی‌تایبه‌ت‌به‌‌گۆڤاری)په‌روه‌رده‌ی‌رۆژهه‌اڵت(:*له‌پێناو‌به‌سیستم‌كردنی‌په‌روه‌رده‌‌هه‌ر‌خـــــــــوێندكارێكی‌ئاماده‌یی‌به‌رێگه‌ی‌داتابه‌یس‌په‌یج‌وكۆدی‌خۆی‌ده‌بێت‌وده‌توانێت‌له‌‌لــــــــــــه‌ماڵه‌وه‌‌كۆده‌كه‌ی‌خۆی‌لێبدات‌وسه‌یری‌

نمره‌كانی‌بكات

5

)2( كه به وه ی ئه ویش بڵێنه وه ، ژووریش وه زاره تی كه په یمانگایه كه وه ده چنه ساڵ تیا باشی وانه ی كردویه تیه وه ، په روه رده ده وترێته وه و مامۆستای باشی بۆ ئاماده كراوه ، ئه و مامۆستایانه ی كه وه رده گیرێن ده توانن ده وامی خۆشیان بكه ن و له دوای كاتژمێر)4(ی ئێواره بچن له و په یمانگایه بخوێنن هه موو به و ده درێت به كالۆریۆس ئیمتیازاتێكی مامۆستایه ، به اڵم ناتوانێت به هیچ شێوه یه ك بچێته زانكۆكان ماسته ر و دكتۆرا بخوێنێت

له هه رێمی كوردستاندا..وه زاره تی رێنمایی بڕیارو دوا گ.پ.ر.: په روه رده چیه بۆ تاقیكردنه وه ی وه زاری)12(

ی ئاماده یی؟تاكو تاقیكردنه وه كان په روین: مامۆستا بۆ یان كه رێژه ی)%20( ئه وه یه هه ر ئێستا پۆله كانی)11-10( له سه ر ئه ژمارده كرێت تاقیكردنه وه ی له سه ر رێژه ی)80%(ش ،كۆتایی پۆلی )12(یه ، تاقیكردنه وه ی پۆلی )80%(ی له به اڵم ده درێ، له )100( )12(له پۆله كانی)11-10( لێوه رده گیرێ، )%20( وه رده گیرێ، ئه مه ئه و خوێندكارانه ده گرێته وه پۆلی)12(ی له ساڵیانه یه كه م كه ئه مساڵ ئاماده یی، ئه وانه ی دووساڵه ن هه ر له )100( له پاریش ئه وانه ی ده ده ن، تاقیكردنه وه تاقیكردنه وه هه رله )100( بوون پۆلی)11( ده ره كیه كان تاقیكردنه وه له گه ڵ و ده ده ن به نیازین ئێستا ناگرێته وه ، ئه مساڵ ئه وانه نمرانه ی ئه و هه موو به یس( به رێگه ی)داتا پۆلی)10،11،12( له خوێندنگاكاندا جێبه جێ وكۆدی په یج خوێندكارێك هه ر بكرێت، له ده توانێت ئه و خوێندكاره هه بێت، خۆی ماڵه وه كۆده كه ی خۆی له سایتی وه زاره تی خۆی وپه یجه كه ی لێبدات په روه رده بكاته وه و سه یری نمره كانی بكات و كه سیش ناتوانێت ده ستكاری ئه ونمرانه ی بكات، ئه و وبه ڕێوه به رایه تیه كان له )وه زاره ت نمره یه سیستم ئه مه خۆی(ده بێت، وخوێندنگاكه ی

كردنی په روه رده یه وكارێكی زۆر باشه .تاقیكردنه وه ده زانین وه ك گ.پ.ر.: به ڕای ئامانج، نه ك فێربوون بۆ هۆكارێكه سیستمی له چه ند تا تێگه یشتنه ئه م تۆ

په روه رده ی ئێمه دا چه سپاوه ؟جیهانداو له هه موو مامۆستاپه روین: تائێستاش كه ئێمه قسه ده كه ین تاقیكردنه وه پێوه رێكه بۆ زانینی ئاستی زانستی وزانیاری تاقیكردنه وه وه له رێگای خوێندكاره ، ئه و بكه ینه وه تاقی خوێندكاره ئه و ده توانین بابه تانه ی له و تێگه یشتووه تاچه ند بزانین وه ك بڵێین ئه گه ر ئێمه به اڵم هه مانه ، خوێندنگاكانمان جۆریه تی و سیستم

له وانه یه نه توانین بڵێین )100%( توانیبێتمان هه مووشته كان بۆ خوێندكاران ئاماده بكه ین، خوێندنگای ئێستا باش تاراده یه كی به اڵم زۆرباش كراوه و تاقیكردنه وه كان كارئاسانی په ڕینه وه جاران نمونه بۆ تیایه ، زۆری په ڕینه وه ی خوێندكار ئێستا نه بووه ، تا)3(ساڵ ده توانێت له پۆلی)12( هه یه ، خوێندكارانه ئه و بۆئه و بدات، تاقیكردنه وه وه زاره تی وه ك ده ربچن.. پۆله له و تاقیكردنه وه ی هه تا بڵێین په روه رده به ساڵێكه چه ند پۆلی)9(ش نیشتمانی ئامێر به كه وه ره قه ی)سۆما(ده كرێت پشكنینی بۆ ده كرێت وه كو واڵتانی دراوسێ، هه مان هه ر له )ئێران،توركیا،لوبنان( ئێستا رێگه به كارده هێنرێت، ئێمه توانیومانه ئێستا له پۆلی)9( تاقیكردنه وه كانی نیشتمانی به و شێوه یه بكه ین، ورده ورده وای لێ دێت له سااڵنی داهاتوودا پشت به خوا بتوانین هه موو كه بكه ین به و سیستمه تاقیكردنه وه كانمان به ئامێر بكرێت و ده ستی كه سی تیا نه بێت

له راستكردنه وه ی پرسیاره كاندا..به به رامبه ر راوپێشنیازت گ.پ.ر.: گۆڤاره كه مان)په روه رده ی رۆژهه اڵت( چییه ؟

مامۆستا په روین: سه باره ت به گۆڤاره كه تان زۆر بینی، یه كه مم وه رزی ژماره ی یه كه م رێك وپێك بوو، له گه ڵ ئه وه ی به رێوه به رێتی په روه رده ی رۆژهه اڵت تازه كراوه ته وه و نوێیه ، ، لێده كه م، ده ستخۆشیتان من له به رئه وه هیوادارم ئه و خاوه ن قه ڵه مانه ی كه هه مانه به ره وپێشچوونی بۆ بن هاوكارمان بتوانن ره خنه كانمان یدا خۆ وله كاتی په روه رده بۆئه وه ی ،) دروستكه ر )ره خنه ی لێبگرن به راستی بڕوات، باشتر به ره و په روه رده من حه زده كه م له گۆڤاره كه تاندا گرنگی زۆر زۆرگرنگه ، ته وه رێكی كه به )ژینگه (بده ن بره ودان به ) كۆمپیوته رو i.t (، بۆ ئه وه ی په روه رده كه تان خزمه تی زیاتر بتوانین

بكه ین.

2014

ی تان

زسی

)2ه )

مارژ

هۆبه ی كارگێڕی

به ده ستهێنانی و دیاریكردن كارگێڕی ئامانجه كانه له ڕێی چوار ئه ركی سه ره كییه وه ئاراسته كردن و ڕێكخستن و )پالندانان هۆبه و به رده وام بۆیه چاودێری( و قورسیان ئه ركێكی كارگێڕییه كان به شه له ئه ستۆدایه و وه ك هه ر به ڕێوه به رێتییه كیتر له گرنگترین به شه كانی په روه رده ی یه كێك ڕووه وه له و پێكده هێنێت، ڕۆژهه اڵت به رپرسی عه لی( ساڵح )دانا به ڕێز و به ش له ناساندنی كارگێڕی هۆبه ی كارگێڕی هۆبه ی وتی: ئیشوكاره كانیاندا كه سه ره كیانه ی جومگه له و یه كێكه ئه ركه كانی پێكهێناوه و په روه رده كه مانی و به دواداچون و له چاودێریكردن بریتیه فه رمانگه ناو كاروباره كانی ڕێكخستنی )پرسگه ، له به شه كانی: كه پێكهاتوه هاتوو و ڕۆشتوو، ئه رشیف، كۆگاكانی ناو ئوتومبێله كا ئه لكترۆنی ، پۆستی دیوان، ن، هێڵگۆڕكێ، به شی كاره با، كارگوزار و

پاسه وانه كان( له ماوه ی ڕابردوودا له گه ڵ كه می فه رمانبه ر ناو پێداویستیه كانی زۆربه ی نه بوونی و ئه و به سه ر زاڵبین توانیومانه فه رمانگه به ڕێوه چونی باشتر بۆ ئاسته نگانه دا كاره كان و ڕانه وه ستانی مامه ڵه ی هاواڵتیان.ئیشێكی ژورێك و چه ند ته نها كارگێڕی دیاریكراو نییه بۆیه ڕه نگه نه كرێت ئیشه كان بكه ین، باس لێره دا و ئاسانییه به و كاره كان زۆرن و باسكردنییان زۆری ده وێت

له سنوری كه به شانه ش له و هه ریه ك و ڕاده په ڕێنن. ئه رك كۆمه ڵێك كارگێڕیدان وه ك ده نوسین خاڵێك چه ند لێره بۆیه كارگێڕی هۆبه ی كاره كانی له نمونه یه ك

په روه رده كه مان:به سه ر نه وت دابه شكردنی -سه رجه م قوتابخانه و خوێندنگا و باخچه ی به سه ر ده ره وه ی به شه كانی و ساوایان

په روه رده كه مان .به رنامه یه كمان ده ستپێكردووه بۆ -كارئاسانی و باشتر به ڕێوه چونی كاره كانی قه ره باڵغی كه مكردنه وه ی و خوێندنگاكان خوێندنگاكانه وه له په روه رده كه مان. ناو ده ستنیشانده كرێت چاالك نوێنه رێكی دروست بۆ تایبه تی باجێكی ئێمه ش و ده كه ین، ئیتر ئه و كه سه بۆ كاره كانی ناو

په روه رده ڕاده سپێردرێت.له ڕێگه ی قوتابخانه كان سه ردانكردنی -ئێشكگری چاودێریكردنی بۆ لیژنه یه كه وه سنوری خوێندنگاكانی پاسه وانه كانی

په روه رده كه مان.له و كه من به شێكی ئه مانه وتم وه ك به هه ستاوه هۆبه كه مان كه ئه ركانه ی هه ربه شێك جگه له وه ی جێبه جێكردنی و هۆبه یه ن به م سه ر له وبه شانه ی كاره كانیان به سه ركه وتوویی توانیویانه مامۆستایان خزمه تی بۆ بكه ن جێبه جێ بۆیه هاواڵتیان و فه رمانبه ران و ئاراسته ی خۆمان وسوپاسی ده ستخۆشی هۆبه یه ئه م فه رمانبه رانی له هه ریه كێك ده نرخێنین. به رز كاره كانیان و ده كه ین

و کارگێڕی ده سته ی سوپاسی هاوکات مامۆستایان ده که ین که هاوکارمانن.

به شی دۆسیه كان )مامۆستایان-

فه رمانبه ران(گرنگترین له یه كێك دۆسیه كان به شی به شه كانی به ڕێوه به رێتییه كه مانه و گرێدراوی ژماره یه دا له م بۆیه به شه كانه ، زۆرینه ی و مامۆستایان دۆسیه ی به شی هه ردوو

فه رمانبه ران به سه ر ده كه ینه وه :خاتوو ئێران حه سه ن حسێن، لێپرسراوی به سه باره ت مامۆستایان( )دۆسیه ی به شه كه مان ڕاگه یاندین: پێی كاره كانیان فه رمانبه ره وه چوار و خۆم له الیه ن له )6000( زیاتر تیایدا و به ڕێوه ده چێت مامۆستایان ڕۆژانه . پارێزراوه دۆسیه كاره كانیان و ده كه ن سه ردانمان دیوانیش ناو به شه كانی و به ڕێده كه ین سه ره موچه و به رزه موچه و خۆییه كان زیاتر

له هه مو به شه كانیتر سه ردانمان ده كه ن.شێوازی له م گشتی به شێوه یه كی ده كه ین پێشنیار و نین ڕازی كاركردنه دۆسیه كان به كۆمپیوته ری بكرێن تا زیاتر بێت. ئاسانتر مامه ڵه یان و بن پارێزراو وه ك ئێمه ش به وشێوه یه له وه ی جگه

الیه نی ته ندروستی پارێزراو ده بین.گه ر جاروبار ئیشوكاره كانمان دووابكه ون بچوكی و فه رمانبه ر كه می به هۆی بۆ زۆری گرفتێكی كه شوێنه كه مانه وه یه له به رده م به رده وامیش دروستكردوین.

هه ڕه شه و مه ترسی ته ندروستیداین.

به‌شه‌كانی‌ناو‌دیوان

2014

ی تان

زسی

)2ه )

مارژ

سه باره ت به دۆسیه ی فه رمانبه رانیش كه به هه مان ڕه وت و شێوه كارده كه ن و به ڕێز لێپرسراوی عه بدوڵاڵ( ئه حمه د )هاوڕێ به شی دۆسیه ی ئێمه وه ك وتی: به شه كه فه رمانبه ر سێ و خۆم كه فه رمانبه ران پێكدێت كاره كانمان ده به ین، به ڕێوه ی نوسراوانه ی ئه و سه رجه م له كۆكردنه وه ی و ده رده چێت له به ڕێوه به رێتییه كه كه پاراستنی له دۆسیه ی تایبه تی فه رمانبه ردا دۆسیه ی 2209 نزیكه ی ئێستا كه )فه رمانبه رو كارگوزارو پاسه وان(ه ، ڕۆژانه به شه كانی ناودیوان به تایبه ت سه ره موچه و به رزه موچه و خۆیی فه رمانبه ران سه ردانمان دۆسیه سه یركردنی به مه به ستی ده كه ن له وه ی جگه كاره كانیان ڕاپه ڕاندنی و دۆسیه كان سه رجه م به رنامه ماندایه له كۆمپیوته ردا له ئه لكترۆنی به شێوه ی

بپارێزین.به اڵم ئێستا گرفتمان زۆره و بونه ڕێگر بۆ زیاتر بایه خدان به ئیشه كانمان له وانه كه می به شه كه ، خراپی و بچوكی و فه رمانبه ر كه مه ترسی ده رماڵه ی نه بونی سه رباری ئێستا تا به اڵم ده زانین خۆمانی به مافی

بۆمان نه كراوه .

)IT( به شی كۆمپیوته ر و ئینته رنێتبه سته رێكی و سه ره كی به شێكیتری گرنگی ناو دیوانی به ڕێوه رێتیمانه ، له الیه ن عومه ر )خێاڵن به ڕێز به ش لێپرسراوی به ڕێوه فه رمانبه ره وه چوار و عه لی( ئیشوكار كۆمه ڵێك لێره ش ده برێت. جێبه جێ ده كرێت كه به شێوه یه كی گشتگیر سه رجه م و دیوان ناو به شه كانی هه موو و ده گرێته وه خوێندن ناوه نده كانی ئه لكترۆنیشه وه پۆستی له ڕێی هاوكات ڕۆژهه اڵت په روه رده ی به ڕێوه به رێتی الیه نه و گشتی به ڕێوه به رایه تی به

په یوه ندیداره كان ده به ستێته وه .وه ك كاریتری كۆمه ڵێك ئه مانه و دامه زراندن و ڕێكخستنی هۆڵی كۆمپیوته ری چاككردنه وه ی هاوكات و خوێندنگاكان خوێندنگه كان و باخچه كۆمپیوته ری و په نجه مۆر سیستمی دامه زراندنی و نوێنه ری سه یاره ی باجی دروستكردنی گه راجی ناو هاتنه بۆ قوتابخانه كان

به ڕێوه به رێتی په روه رده ی رۆژهه اڵت.

2014

ی تان

زسی

)2ه )

مارژ

به ڕێوه به ری كارگێڕی ن. هیوا: كۆنتاكتمان په روه رده په یوه ندیداره كانی الیه نه له گه ڵ نییه و ده توانم بڵێم ڕاگه یاندنی په روه رده ی

ڕۆژهه اڵت له و ڕووه وه پێشه نگ بووه ئه وانه ی هه مو ن.هیوا: پزیشكه كانی به اڵم نییه ، شێرپه نجه یان ده كه ن سه ردان قوتابخانه و باخچه منااڵنی توشبواندا له نێو

و خوێندگه كان هه نده رونی: محه مه د-چاره سه ركاری ئاالن ئه وه ی گرفته كان زیاتر و قوڵتر ده كات نه بونی

هۆشیارییه له ناو پۆل و خوێندنگه دا مناڵێكی توشبوو: گه ر قوتابخانه و مامۆستا

له من تێنه گات ئه ی كێ له من تێده گات!!

شێرپه نجه كه به نه خۆشییه كی ترسناك و ژماره یه كی به ساڵ ساڵ و ناسراوه كوشنده زۆرتر گیرۆده ی ده بن و له ملمالنێی به رده وامدان رۆژبه رۆژیش هاوكات ئازاره كانیدا. له گه ڵ مژده ی پسپۆران و به رده وامه كان هه وڵه كان و چاره سه ر كه پێده به خشن ئه وه مان

بنه بڕكردنی شێرپه نجه مه حاڵ نییه .قسه زۆر گشتی به شێوه یه كی ڕه نگه له سه ر نه خۆشی شێرپه نجه و مه ترسییه كانی جارێكیتر لێره دا ئێمه ش كرابێت، زۆر باسه ماندا له م ئێمه به اڵم ده یناسێنینه وه مه به ستێكیترمان هه یه و ده مانه وێ بیگه یه نین.. زه نگێكه و به گرنگی ده زانین به رپرسه بااڵكانی هاوكات بێت.. لێی گوێیان په روه رده بواری تا هه مووانه ده رونی و ویژدان ڕاچڵه كاندنی مه سه له یه كی بۆ بده ینه وه ئاوڕێك لێره وه ترسناك و دان به وه دا بنێین كه له نێو قوتابی نه خۆشی توشبوانی خوێندكاره كانمان و به ڵێ یان بێئاگاین ئێمه و هه ن شێرپه نجه ئه م هه تا نییه .. پێویست وه ك ئاگاداریمان و وه زاره ت له نه ته واو داتایه كی ساته ش نییه په روه رده دا به ڕێوه به رێتییه كانی له نه تا بزانین چه ند مناڵ.. چه ند قوتابی.. چه ن خێزان به ئازاره وه له خه می خوێندن و خه می

چاره سه ردان!!

وه ك ده ستپێكێك بۆ كردنه وه ی باسه كه مان شێرپه نجه نه خۆشی ناساندنی زیاتر و كه كرد هیوا(مان )نه خۆشخانه ی سه ردانی نه خۆشی به تایبه ته و سلێمانییه له شاری

شێرپه نجه .كه ریم( ڕه مه زان )جه وهه ر سه ره تا هیوا نه خۆشخانه ی كارگێڕی به ڕێوه به ری نه خۆشخانه كه وه پێكهاته ی و مێژوو له باره ی

پێی راگه یاندین: نه خۆشخانه ی هیوا ساڵی 2007 له سلێمانی پزیشك 13 نزیكه ی سه ره تا دامه زراوه ، نه خۆشه كان بۆ چاره سه ریان و پشكنین ده كرد، له چه ند به شێكی سه ره كی پێكهاتووه :

به شی ئۆنكۆلۆژی )مناڵ و گه وره (به شی هیماتولۆژی )مناڵ و گه وره (

به شی تاالسیمیا و نه خۆشه كان زیادبونی له گه ڵ به اڵم پێویستییه كان، توانرا به هاوكاری حكومه ت و وه زاره تی ته ندروستی و به ڕێوه به رایه تی گشتی دكتۆر هیمه تی به هه روه ها ته ندروستی، پزیشك ژماره ی شێخه ئه نوه ر پرۆفیسۆر و و تاقیگه له ڕوی هه روه ها و بكرێت زیاتر زۆر و خۆیی پێكهاته كانی جیاكردنه وه ی به شیتره وه فراوانكرا. پێویستییه كانی نه خۆش و چاره سه ركردنیان دابینبكرێت، به اڵم هێشتا له چاو ئیشوكاره كاندا كه مه ، به له به رچاوگرتنی ئه و پێویستیانه ی هه یه ئه م نه خۆشخانه یه به ڕابردودا ماوه ی له توانی كه مه وه ستافێكی بیكه ینه و هه بێت گه وره ی ئه نجامێكی باشترین سه نته ر له چوارپارچه ی كوردستان به جۆرێك عیراقیش، ئاستی له سه ر و سه ردانمان نه خۆش 300 نزیكه ی ڕۆژانه له ژێر نه خۆش )10,000( له زیاتر و ده كه ن چاودێری و چاره سه ردان كه زۆریان مناڵن و خوێندكارن. به اڵم به داخه وه چ وه ك وه زاره تی و گشتی به ڕێوه به رایه تی یان په روه رده په یوه ندییه كی په روه رده به رێوه به رێتیه كانی و نه كردوین دروست له گه ڵ باشیان ده توانم نه كردوین، سه ردانییان كه سیشیان له و رۆژهه اڵت په روه رده ی ڕاگه یاندنی بڵێم

ڕووه وه پێشه نگ بووه .له پسپۆر عه بدوڵاڵ( كازم )باسل دكتۆر دابه شبونی منااڵن، شێرپه نجه ی نه خۆشی له شی خانه كانی كۆنترۆڵنه كراوی ناسروشتی

مرۆڤه .و بێت ناسروشتی دابه شبونه كه ئه گه ر خانه كه سروشتی بێت ده بێته گرێ یا خانه ی شێرپه نجه یی به اڵم )حه میده ( ده بێت. ئه گه ر خانه كه ش و بێت ناسروشتی دابه شبونه كه

ناسروشتی بێت ئه وا )خه بیس(ه ده بێت.شێرپه نجه ش چه ند جۆرێكه و به شێوه یه كی گشتی به سه ر شێرپه نجه ی ئۆرگانه ڕه قه كان و له وێشه وه و دابه شده بن خوێندا شێرپه نجه ی و ماوه و خێرایی و خانه كه جۆری به پێی

باڵوبونه وه ی جۆریتری لێده بێته وه ...زۆرترین نه خۆشی شێرپه نجه كه توشی مناڵ لیمفه گرێكان(ه ، ئه بێت )شێرپه نجه ی خوێنی ڕێژه یه كی ده ماخیش شێرپه نجه ی هه روه ها

به رچاوی هه یه له منااڵندا.هۆكاری كه پرسیاره دا ئه و له وه اڵمی شێرپه نجه ئایا چییه و نه خۆشییه كه

نه خۆشییه كی بۆماوه ییه یان نا ؟دكتۆر باسل وتی: ده كرێت بڵێین به ڕێژه ی نه زانراوه %3-%5 95% - 97% هۆكاره كه ی ژینگه یی هۆكاری له وانه یه كه هۆكاریتره . بۆماوه یی هۆكاری ڕه نگه بێت، بۆماوه یی و شێرپه نجه ده ڵێین به زۆری به اڵم هه بێت بۆ بۆماوه یی هۆكاری و نییه بۆماوه یی

نه خۆشی شێرپه نجه له سه دا یه ك )01%( ه .جۆری به پێی چاره سه ریش به سه باره ت باسی جۆری نه خۆشییه كه ده گۆڕێت، پێشتر شێرپه نجه مان كرد، كه واته ده ڵێین چاره سه ری

8

شێرپه‌نجه‌‌له‌‌نـــــــــــــــــــاوه‌نده‌كانی‌خوێندندا

2014

ی تان

زسی

)2ه )

مارژ

شێرپه‌نجه‌‌له‌‌نـــــــــــــــــــاوه‌نده‌كانی‌خوێندندا

به لیمفاویه كان گرێ و خوێن شێرپه نجه ی هه ندێجاریش و هه یه كیمیایی چاره سه ری چاره سه ری تیشكیش به كاردێت، پێویستی به

نه شته رگه ری نییه .شێرپه نجه ی سه ره كی چاره سه ری به اڵم هه ندێجاریش نه شته رگه رییه ڕه قه كان ئۆرگانه هه ندێ پێویسته . كیمیاییشی و تیشك چاره سه ریتریش هه ن به اڵم ڕووه سه ره كیه كه نین به ڵكو كه مجار به كاریه ت وه ك چاندنی مۆخ و چاره سه ر به هۆرمۆنات و چاره سه ری جینی و

جۆریتر..

هه ر له وباره وه )د.شوان عه لی تۆفیق( پسپۆری زانیارییه كیتری چه ند خوێن نه خۆشیه كانی پێداین و وتی: هه موو ئه وانه ی ڕۆژانه ڕوو له م نه خۆشخانه ده كه ن شێرپه نجه یان نییه ، به ڵكو ده كرێته وه ، یه كالیی تایبه ت پشكنینی دوای یاخود له 10كه س كه هاتون نمونه ئه مڕۆ بۆ كه سیان سێ ئێره ، بۆ پشكنین بۆ نێردراون هه یه ، شێرپه نجه یان نه خۆشخانه ی ئه گه ری ئه گه ر نه خۆشی شێرپه نجه ی هه بوو لێره كاری پێویستی بۆ ده كرێت ئه گه ر وا نه بوو ده نێرێت

بۆ نه خۆشخانه یتر.له پێوانه ی لێره نه خۆش بینینی ڕه نگه ژماره ی كه به تایبه ت ده رچوبێت ئاسایی هاواڵتیانی له جگه و نییه زۆر پزیشك له نه خۆش زۆری ڕێژه یه كی كوردستانیش به تایبه ت هه روه ها دێن. هه رێمه وه ده ره وه ی به شی منااڵن لۆدێكی زۆری له سه ره و ڕۆژانه

ژماره یه كی زۆر پشكنینیان بۆ ده كرێت.بۆ یارمه تیده ره ئه وه ی شت هه موو له به ر نه خۆشییه كه یه ده ستنیشانكردنی چاره سه ر،

له قۆناغێكی زوودا، به رله وه ی زۆر گه شه بكات. جگه له وه ی پێشكه وتنێكی باش هه یه له ڕووی

شێوازی چاره سه ره وه .

و منااڵن به سه باره ت ساته و ئه م تا نه خۆشی شێرپه نجه به توشبوو خوێندكارانی به به اڵم نه كه وت، ده ست ته واومان داتایه كی وته ی هه موو ئه و به ڕێزانه ی كه قسه مان له گه ڵ كردن چ وه ك پزیشك چ وه ك ده سته ی كارگێڕی )نه خۆشخانه ی هیوا( جه ختیان له وه ده كرده وه مناڵ زۆر ژماره یه كی توشبواندا له نێو كه قوتابخانه و و باخچه قۆناغه كانی له كه هه یه بۆ ده كه ن سه ردان ناوبه ناو و خوێندنگاكانن چاره سه ری به تایبه ت چاره سه ر وه رگرتنی چاره سه ره كانیتر له هه موو زیاد كه كیمیایی، كاریگه ری جه سته یی و ده رونی الی نه خۆشه كه جێده هێڵێت، زۆرجار سه رباری نه خۆشییه كه یان كه بووه خراپ ئه وه نده ده رونیان باری پێویسته بۆیه ڕه تده كه نه وه !! چاره سه ر به و هه بێت له وباره وه شاره زاییمان هه مووان

وریاییه وه مامه ڵه ی له گه ڵدا بكه ین.)نه خۆشخانه ی به په یوه سته كه ئه وه ی و ده رونی به الیه نی تایبه ت هۆبه یه كی هیوا( كۆمه اڵیه تی هه یه . جا بۆئه وه ی ئێمه و ئێوه ی ئێمه یه له سه رشانی چی بزانین خوێنه ریش پێناساندن، نه خۆشیه كه مان ئه وه ی دوای به پێویستمانزانی له نزیكه وه پسپۆرانی بواری )نه خۆشخانه ی له كۆمه اڵیه تی و ده رونی ئیشوكاری به سه باره ت و بدوێنین هیوا( ئه وان و ته وه ری سه ره كی باسه كه مان زانیاری

پێویستییان لێوه رگرین.

له پێناسه ی به ش و ئیشوكاره كانیاندا )ئاالن ده رونی/به شی چاره سه ركاری تاهیر( محه مه د

منااڵن، ڕایگه یاند:هه ریه كه مان كه ستافین پێنج لێره ئێمه له الیه نی یه كێك هه یه ، خۆی تایبه تی ئیشی كۆمه اڵیه تی كه س ستافی دوو و په روه رده یی و دوو كه س ده رونناس، له گه ڵ خۆبه خشه كان. )ئارا( سێكته ری له الیه ن به شه ئه م سه رپه رشتی كوردستانه وه مناڵپارێزی ی نوێیانه ی سێكته ره له و یه كێكه كه ده كرێت، تایبه ته و كراوه ته وه مناڵپارێز ڕێكخراوی له مانگی له منااڵن، شێرپه نجه ی به نه خۆشی شه شی )2013(ه وه هاتوینه ناو نه خۆشخانه ی به شێوه یه كی و هه یه ژورێكمان و هیواوه پێشكه ش كۆمه اڵیه تی خزمه تگوزاری گشتی ده كه ین، به سوپاسه وه كارگێڕی نه خۆشخانه كه زۆر هاوكارییان كردوین و تاڕاده یه كی زۆرباش بۆدابین پێویستییه كانمان و لێده گرن گوێمان ده كه ن. بۆیه ئێمه ش له م ماوه یه شدا توانیومانه

به ئیشه كانمان خۆمان بسه لمێنین.پێشكه شی هه یه چاالكیمان كۆمه ڵێك ئێمه مانگێك كۆتایی هه موو نمونه بۆ ده كه ین گه شتی هه یه ، بونمان له دایك ڕۆژی ئێمه دایكان كۆبونه وه ی هه یه ، زێڕینه مان په لكه و ئاینی بۆنه یه كی هه موو هه یه ، باوكانمان و نه ته وایه تی لێره به ئاهه نگ و تایبه تمه ندییه وه له گه ڵ مناڵه كانی ئێره به ڕێده كه ین و ئه و كه شه خۆشه ی له ناو شار هه یه ئێمه ده یگوێزینه وه بۆ

ئێره و له گه ڵیان به سه ری ده به ین.كه سی كۆمه ڵێك بونی گرنگتر خاڵێكی كه لتوره ئه م ئه گه رچی كه خۆبه خشه به اڵم كه مه كوردستان شاره كانیتری له گروپی هه یه ، سلێمانی له خۆشبه ختانه و به توانان گه نجی ده یان خۆبه خشه كان و ده كه ن منااڵنه ئه و هاوكاری به رامبه ر بێ

پاڵپشتی ده رونی خۆیان و كه سوكاریانن.وه اڵمی له و قسه كانیدا درێژه ی له دۆخی چۆنیه تی به سه باره ت پرسیارێكمان خوێندكارانه ی ئه و كۆمه اڵیه تی و ده رونی لێره و شێرپه نجه ن نه خۆشی توشبوی كه

چاره سه ر وه رده گرن؟ده رونی چاره سه ركاری تاهیر محه مه د ئاالن و باخچه له خوێندكارانه ی له و زۆر وتی: ده كه ن ده وام خوێندنگه كانیان و قوتابخانه و لێره چاره سه ر وه رده گرن كێشه یان هه یه و ڕه نگه ئه م الیه نه له دیارترین گرفته كان بێت،

له به ر چه ند خاڵێك:ده وام به زیان چاره سه ره كان كۆرسی -1

9

2014

ی تان

زسی

)2ه )

مارژ

هه ندێ چونكه ده گه یه نێت، كردنیان هه فته یه ك ده كات پێویست هه یه نه خۆشمان لێره بمێنێته وه یان هه یه رۆژنارۆژێك پێویسته بێت... ئیتر به و شێوه یه ئه وه ش كار له رۆژانی

ده وام كردنیان ده كات.2- له ئه نجامی وه رگرتنی چاره سه ردا ئه و منااڵنه ڕه نگی پێستییان ده گۆڕێت، توشی قژیان گرنگتر له وانه ش ده بن. ڕشانه وه و تا كه لێیه ت وایان ورده ورده تا ده وه رێت هه بوبێت، قژی رۆژان له رۆژێك بڕواناكه یت ئه وه ش گرفتی گه وره یان بۆ دروست ده كات كه زۆرجار پێیان ده ڵێن "بۆ سه رت تاشیوه یان قژت چاككردووه ؟" یان كچه كه قژی ده وه رێت به هه ست ده دات له ده ست جوانی به وه ش گرفتێكی ده كات.. دڵته نگی و خه مباری

گه وره ی بۆ دروست ده كات.به خوێندكار ڕه نگه خاڵێكیتر -3وه ریده گرێت، چاره سه ره ی ئه و كاریگه ری جۆرێك بدات، له ده ست زیره كی و وریایی دوابكه وێت یان تێگه شتنی دره نگ بێت. ده بێت مامۆستا و به ڕێوه به ر و الیه نه كانی په روه رده

له وه تێبگه ن و له به رچاوی بگرن.به پێی كه هه ن گرفتیتریش زۆر و ئه مانه ئه وه ی به اڵم هه یه ، زۆری و كه م حاڵه ته كان نه بونی ده كات قوڵتر و زیاتر گرفته كان هۆشیارییه له ناو پۆل و خوێندنگه دا، سه باره ت به نه خۆشی شێرپه نجه و مامه ڵه كردن له گه ڵ

توشبوانیشدا. ئه وه نده ش كه ئێمه بینیومانه و تێبینیمان هاوكارنین قوتابخانه كان له هه ندێك كردووه و وه رگرن چاره سه ر خوێندكارانه ئه م تا كێشه نازانین بكه ن. ته واو خوێندنیش له كاتێكدا له ئیداره كانه یان په روه رده كانن؟! خوێندكارانه ئه و هاوكاری له جگه پێویسته خوێندنییان ال شیرین بكرێت بۆ ئه وه ی بتوانن

توێژه ره كانیش به سه باره ت بن. به رده وام به راستی هه مویان وه ك پێویست ئاكتیڤ نین

و هه موو خوێندنگه یه كیش توێژه ری تیانییه .ئیشه كانمان ساڵێكه نزیكه ی ئێمه ده ستپێكردووه و هه تا ئه م ساته ش له گه ڵ هیچ ناوه ندێكی خوێندندا به ڕێوه به رێتییه ك و هیچ بۆ له به رنامه ماندایه به ڵكو نییه كۆنتاكتمان ئه مساڵ خۆمان هه وڵبده ین له ڕێی چه ند سه ردان هه ڵمه تێكی سیمینارێكه وه و ۆركشۆپ و هۆشیاری ده ست پێبكه ین سه باره ت به ناسینی له گه ڵ نه خۆشییه كه و چۆنیه تی مامه ڵه كردن له به تایبه ت نه خۆشی شێرپه نجه ، توشبوانی و له زیادبونه ڕوو نه خۆشیه كه كه ئێستادا

نه خۆشیه كی باوی سه رده مه .هه بووه قوتابیمان قوتابخانه دا هه ندێ له كاتێك به اڵم هه بووه تایبه تی مامۆستای ئیتر قوتابخانه یه كیتر بۆ گوێزراوه ته وه قوتابی زۆرجار یان نه بووه ، مامۆستای حه زناكات مامۆستای تایبه تی هه بێت و جیاواز ئه وانه ش هاوپۆله كانیدا، له ناو سه یربكرێت هه موی گرفتن و ده بێت شاره زایانه مامه ڵه یان

له گه ڵ بكرێت.تاقیكردنه وه كاندا له ماوه ی هه یه قوتابیمان دواتر و كردووه تاقیكردنه وه یه كی چه ند نه یتوانیوه ئه وانیتر ئه نجام بدات چونكه لێره

كۆرسی كیمیایی هه بووه . كه قوتابیه كان له هه ندێك بۆ ده توانن با هه یه وه اڵمدانه وه یان و نوسین توانای قاوش( )له لێره بێت تایبه ت مامۆستای بۆئه وه ی بدات، ئه نجام پێ تاقیكردنه وه كه ی یان دوانه كه وێت. و ده رچێت قۆناغه كه ی له كۆرسێكی تایبه تی فێربونیان بۆ بكرێته وه یان

هه ر ڕێگایه كیتر كه هاوكاریی بێت بۆیان.خوێندكارمان هه یه به هۆی نه خۆشیه كه یه وه چاكبونه وه ی پاش به اڵم دابڕاوه خوێندن له

ده گه ڕێته وه بۆ خوێندن كاتێكیش ده بینێت له ده بێت گرفت توشی دوواكه وتووه هاورێكانی یان لێتێگه یشتنه . و چاودێری به پێویستی یان ناگرن، هاوپۆله كانیان قسه ی به رگه ی حاڵه ته كه یان له و نین هاوكار مامۆستایان

تێناگه ن...ئێستا كه یسێكمان هه یه كه مناڵێكه نه خۆشی قسه یه كی مامۆستاكه ی هه یه شێرپه نجه ی نه شیاوی پێوتوه كه له دڵی مناڵه كه ده رناچێت، وای ده رناچیت!! تۆ ".......باب وتوه : پێی نه خۆشه مناڵێكی كه كردووه مناڵه كه له بگه ڕێته وه نایه وێت زۆربێت، خه مێكی توشی له هه وڵی ئێمه دواكه وتووه ! و خوێندنگه كه ی ئه وه داین به سه ر ئه و گرفته ده رونیه دا زاڵ بێت چاره سه ری كه یسه ش ئه م چاره سه ری به اڵم الی وشیاری ده بێت به ڵكو نییه كۆتایی هه مووان هه بێت تا پێكه وه گرفته كان نه هێڵین.ئێمه وه ك ڕاگه یاندنی په روه رده ی ڕۆژهه اڵت داوای داتایه كمان كرد تا بزانین چه ند قوتابی خوێندندا ناوه نده كانی له ناو خوێندكار و و بون شێرپه نجه نه خۆشی توشی كه هه ن ناونیشانیان چییه ، به اڵم به داخه وه كاك ئاالن محه مه د وتی: له ئێستادا هیچ داتایه كمان نییه له وباره وه داتایه ك ئه وه داین هه وڵی له به اڵم كۆبكه ینه وه ، بۆ ئه وه ش پێویستمان به كاتێكی

زۆر هه یه .كارئاسانی و هاوكاری به ڵێنی له گه ڵ ئارا سێكته ری وه ك لێكردن داوامان بۆیان نه خۆشخانه ی له منااڵن ده رونی به شی و بۆ بده نێ خۆیانمان ڕاوپێشنیازی هیوا و ئه وان له نێوان په یوه ندییه ك ئه وه ی الی بكه ین، دروست به ڕێوه به رێتییه كه مان خۆشیه وه ئاالن محه مه د تاهیر چاره سه ركاری كه خۆشحاڵین زۆر ئێمه وتی: ده رونی راگه یاندنی له ئێوه وه ك كه سانێكی

10

2014

ی تان

زسی

)2ه )

مارژ

ڕۆژهه اڵته وه په روه رده ی به ڕێوه به رایه تی درێژده كه ن، بۆ هاوكاریمان ده ستی و هاتون ئێمه ش ئاماده ین پێكه وه هه وڵبده ین نه ك هه ر له م داموده زگاكان هه موو به ڵكو په روه رده هه موو چونكه بكه ینه وه . هۆشیار نه خۆشیه زانیارییان ئێمه و داموده زگاكانن له ئه وانه ی پێ ده ده ین ڕه نگه خۆیان له و خێزانانه بن كه كه سێكیان یان مناڵه كانیان به وجۆره نه خۆش هه ریه كێیان كه واته بكه ون نه خۆش یان بن یان دایك یان باوك هه یه ئه وه ی ئه گه ری توشبوو مناڵێكی په روه ردكاری و مامۆستا ئه بێت بۆیه شێرپه نجه . نه خۆشی به بێت هه ڵمه تی هۆشیار كردنه وه ی كۆمه ڵگه ده ست پێبكه ین له په روه رده وه بۆ شوێنه كانیتریش.. یه كێكیتر له و ستافه )تاژان بێستون بارام(به باشی په روه رده ییه ، بواری شاره زای و ه له ناو پۆل ئه گه ر تایبه ت ده زانێت مامۆستای به هه ست تا باشتره نه بێت قوتابی له گه ڵ یان ماڵه وه له بكرێت گه ر نه كات، جیاوازی هاوكاری به جۆرێكیتر یان تایبه ت شوێنێكی بكات، چونكه ئه و منااڵنه حه زبه وه ناكه ن له ناو

پۆلدا له هاوڕێكانیان جیاوازبن.گه وره كانی كه یسه له یه كێك له وه جگه ئێستا هه مانه مناڵێكه كه نایه وێت بگه ڕێته وه بۆ قوتابخانه چونكه بۆ یه ك وانه ده رنه چووه ، و پشكنین هه موو بردنی "دوای ده ڵێت: مامۆستا و قوتابخانه گه ر بۆیان به ڵگه یه ك

له من تێنه گات ئه ی كێ له من تێده گات!!"و به ڕێوه به ر ده بێت پێموایه بۆیه كارئاسانی و هاوكاربن زیاتر مامۆستایان كه مناڵه ئه و چونكه وابكه ن حاڵه تێكی بۆ چاره سه ری كیمیایی وه رده گرێت خه یاڵی هه ر ده رنه چووه وانه یه له و بۆچی ئه وه بێت الی پێوتووه ؟ قسه یه كی مامۆستایه ئه و بۆ یان چاره سه ره كه ی كاریگه ری باشی نابێت. چونكه چاره سه ری ئه وان ئه گه ر 50% ی كیمیایی بێت هه ربه شێوه یه كی ده رونییه . الیه نی 50%ی زانستیش وایه نه خۆش كه ده رونی ئارام بێت تێده گه ن، لێی ده وروبه ر له وه ی دڵنیابێت و ده كات. زیاد نه خۆشییه كه بۆ به ره نگاریی ئه و له گه ڵ هۆشیارانه مامه ڵه كردنێكی جا چاره سه ره كه یه . گرنگی به شێكی الیه نه شدا یان بڕیارێك به بتوانێت په روه رده ڕه نگه ڕێنماییه كی تایبه ت كارئاسانییان بۆ بكات تا دابڕانیان چونكه بن به رده وام خوێندنیش له

مه ترسی زیاتر ده كات.باسی حه مه شه ریف شاگوڵ كۆتاییشدا له كه عه بدولباقی هاوژین له گه ڵ كه كرد له وه كۆمه ڵناسین، بواری پسپۆری هه ردوكیان باسی له وه كرد كه جگه له به دواداچونی دۆخی و خێزانه كان چاودێری نه خۆشه كان، مناڵه هۆشیارییان به شێكیتری كاره كانیانه و بۆ ئه و

مه به سته ش سه ردانی ماڵه وه یان ده كه ن.

له و سه ردانانه شدا زیاتر تیشك ئه خرێته سه ر وه ك: سلێمانی شاری ده ره وه ی ناوچه كانی هه ڵه بجه و چه مچه ماڵ و ته كیه و تاسڵوجه ...

ناوچه یتر.

كارگێڕی به ڕێوه به ری ئه حمه د( )بڕیار له باره ی تیشك چاره سه ری سه نته ری نه خۆشه وه له ژماره ی و دامه زراندن مێژووی

سه نته ره كه دا وتی:به سه ر و دامه زراوه 2008/4/21 له ئێره به ڕێوه به رایه تی گشتی ته ندروستی سلێمانییه ، تایبه ته به توشبوانی نه خۆشی شێرپه نجه . له له زیاتر تائێستا دامه زراندنییه وه ده ستپێكی )5000( نه خۆش چاره سه ری بۆكراوه . ته نها له ساڵی ڕابردوو )2013(دا زیاتر له 1000 نه خۆش و باخچه مناڵی به داخه وه كردووه ، سه ردانی ژماره یه كی خوێندنیش قۆناغه كانی قوتابیانی

توشبوانی نه خۆشی شێرپه نجه پێكده هێنن.سه باره ت به كه موكورتی و پێویستییه كانیش هاوكاری به هۆی باشین تاڕاده یه ك وتی: وه زاره ت و به رێوه به رایه تی گشتی ته ندروستی سلێمانی، سه ره تا یه ك ئامێرمان هه بوو به اڵم به پێی هه یه . ئامێرمان سێ نزیكه ی ئێستا پرۆتۆكۆلی جیهانی ده بوایه ئامێره كانمان 10-

15 ئامێر بووایه به اڵم ئێستاش ، شێوازی چاره سه ره كه ته كنیكێی نوێیه و پێی پێده وترێت( ده وترێت )ته كنیكی سێ دووری له ئاست و چۆنیه تی چاره سه ریشه وه له ڕوی ئاستێكی باشدایه و هه مان چاره سه ری توركیا

و ئه رده ن و چه ند واڵتیتری ناوچه كه یه .كارگێڕی سه نته ره كه سه باره ت به ڕێوه به ری زۆر لێره ڕایگه یاند: چاره سه ر ته كنیكی به و بێت نه خۆش نییه ئه وه چونكه جیاوازه

چاره سه ر وه ربگرێ و بڕوات و ته واو! ڕاپۆرتێكی به پێی نه خۆشانه ئه و سه ره تا به و ئه كرێت ئێمه الی ڕه وانه ی پزیشكی لیژنه ش وه رده گیرێت پاشان ئێمه چاره سه ری پێویستی بۆ ده كه ین، ڕه نگه 20-30 )جه لسه (و سه ره ماوه یه ك بۆ ئه وه ش بوێت، ی 6 ده گاته زۆرجار كه پێویسته چاوه ڕوانی مانگ. جگه له وه ش نه خۆشێكی زۆر جگه له كوردستان له ناوچه كانیتری عیراقیشه وه دێن ده كاته سه نته ره ئه م سه ر لۆدی ئه وه ش و

دوو هێنده .پێویسته جگه له وه ی پێناوه شدا له و بكرێن، زیاتر چاره سه ر و تیشك ئامێره كانی شه و 8ی تا به یانی 8ی له سه نته ره كه مان چاره سه ری بتوانین هیوایه ی به و له كاردایه

پێویست پێشكه ش به نه خۆشه كان بكه ین.هاوكاری زۆر لێره وتیشی: هه روه ها و ده كرێت شێرپه نجه نه خۆشی توشبوانی سه رجه م چاره سه ره كان بێ به رامبه ره ئه مه ش خزمه تێكی گه وره یه به راورد به واڵتانی دیكه

كه نزیكه ی 10 هه زار دۆالری تێده چێت.به چاره سه ر كه پرسیارێكماندا وه اڵمی له به ڕێوه به ری نا؟ یان هه یه كاریگه ری تیشك %90 بڵێم ده توانم وتی: سه نته ر كارگێڕی ده كه ن سه ردانمان نه خۆشانه ی ئه و ی چاره سه ری جۆری هه رسێ به پێویستییان تیشك و كیمیایی و نه شته رگه ری هه یه . وه ك ئه وتۆ شوێنه وارێكی )تیشك( كاریگه ریش ببێت توشی سوربونه وه له وانه یه جێناهێڵێت

ئه ویش ره نگه به مه رهه م الببرێت.له دووا وته یدا )بڕیار ئه حمه د- به ڕێوه به ری تیشك( چاره سه ری سه نته ری كارگێڕی به گه شبینییه وه وتی ده مه وێ خه ڵك به گشتی دڵنیا شێرپه نجه نه خۆشی توشبوانی و بكه مه وه كه چاره سه ر هه یه و بێ هیوا نه بن.

ئه وه ی ماوه بیڵێین ئه وه یه كه پێویسته چی بكه ین؟ یاخود چی بكرێت؟ له كاتێكدا به پێی به شێكی ده رونناسان و پزیشكان قسه ی له مه به ست ئێمه دایه ، له ده ستی چاره سه ر بواری الیه نانه ی و كه س ئه و هه موو ئێمه په روه رده ن، خێزانه كانن... كه ڕۆڵی گرنگیان به ته نها ئه وه ش له ئه ستۆدایه ، له وباره وه هه ڵمه تێكی پێویسته به ڵكو نابێت نوسین ده ستپێبكرێت. گشتگیر هۆشیاركردنه وه ی داتایه كی پێویسته زۆر گرنگتر هه مووی له تا هه مووان به وریایی و به رچاو ورد هه بێت ڕونییه وه مامه ڵه له گه ڵ نه خۆشی شێرپه نجه و

توشبوانی ئه و نه خۆشییه بكه ین.

11

2014

ی تان

زسی

)2ه )

مارژ

12

بنه ڕه تی گه وره (ی )زڕگوێزی قوتابخانه ی ده كه وێته و )زڕگوێز( گوندی ده كه وێته په روه رده ی به ڕێوه به رێتی سنوری ڕۆژهه اڵته وه . سه باره ت به مێژوو و چۆنیه تی كه ریم )تۆفیق مامۆستا ئیشوكاره كانیان، ئه م قوتابخانه كه به ڕێوه به ری قادر(

زانیارییانه ی پێ به خشین و وتی:كه سایه تییه له یه كێك 1954 ساڵی له نوری )شێخ به ناوی گونده كه دیاره كانی به كردووه خۆی خانووه كه ی محمد( شێخ )ڕه جه ب مامۆستاش یه كه م قوتابخانه ،

ئه فه ندی (بوو كه خه ڵكی عه قره بووه .گوێزراوه ته وه قوتابخانه كه 1955 ساڵی كه سایه تیتری ئاغا( ئه حمد )مام ماڵی بۆ ناوداری گونده كه و له وێش فه خری ئه فه ندی قوتابخانه كه یتر شوێنی مامۆستابووه ،

كراوه ته بنكه ی ته ندروستی .خانووی قوڕودار خشتی به 1956 ساڵی )ئه حمه د سه عید( مامۆستا دروستكراوه بۆ بووه بریتی به كاربووه ، خانووه كه ش ده ست له سێ پۆل و كارگێڕی )ئیداره ( و گه نجینه . دڵسۆز به ڕێزو مامۆستای چه ندین تیایدا كردووه ، په روه رده پرۆسه ی به خزمه تیان مه ال و كاكه مسته فا حاجی مامۆستا وه كو )موحازیر( وانه بێژ به كه زڕگوێزی صاڵح

وانه ی ئاینی وتۆته وه .

كه سایه تی چه ندین 1959_1958 ساڵی مه ال ڕه فعه تی مامۆستا وه ك ناوداریتری مامۆستا عه به ڕه ش فوادی مامۆستا و وتۆته وه . وانه یان قادر حاجی مسته فا به ڕێوه به ر مامۆستاو كۆمه ڵێك دواتریش ئه و به نه وه كانی خزمه تیان قوتابخانه یه له م )عه بدولره زاق ئه وانیش كردووه , سه رده مه ئاغا, حسێن ئه حمه د صه بری ,حه مه ره شید ئه سعه د,مامۆستا مامۆستا تاهیر, شێخ فاروق, مامۆستا فه خره دین, عه بدوڵاڵ شێخ مارف, مامۆستا جه مال, مامۆستا جه الل,

شێخ سدیق(به ر زڕگوێز چه ندین جار سوتاوه و گوندی له دوای كه وتووه ، به عس وێرانكاری شااڵوی ڕاپه ڕینه مه زنه كه ی به هاری 1991ه وه ، وه ك ده ستی كوردستان ناوچه كانیتری هه موو یه كه مجار بۆ و ناوچه كه گه ڕایه وه ئاوه دانی له 26\10\1992 وه له گه ڵ مامۆستای به ڕێز ده ست حسێن( كریم )قاره مان مامۆستا به كار بووم، له كاتێكدا ئه نجومه ن و خه ڵكی گونده كه له سه ره تای بنیاتنانه وه ی گونده كه دا ده رگای تا كرد ئێمه شیان هاوكاری بوون، قوتابخانه و زانست و زانیاری به ڕوی منااڵنی مامۆستایانی له گه ڵ و بكه ینه وه گونده كه دا هاوڕێم توانیمان به یارمه تی چه ند قوتابخانه و الیه نی په یوه ندیدار دۆاڵب و مێزو كه لوپه لی بۆ

په یدابكه ین له ناو سێ كابینه دا وانه بڵێینه وه و دواتر له ساڵی 1994 بینای قوتابخانه چووه 1955 ساڵی له كردنه وه جێبه جێ بواری بینایه كی چوارپۆلی له الیه ن ڕێكخراوی )فرای قوتابیان ژماره ی كه دروستكرا یابانی (ه وه له دوای به اڵم بوو، قوتابی 45 له وكاته دا ژماره ی گونده كه عێراقه وه ئازادی پرۆسه ی به هاوكاری بۆیه كردوو زیادی دانیشتوانی كوردستان هه رێمی په روه رده ی وه زاره تی ژووریتر چه ند بۆ فراوانكرا قوتابخانه كه زڕگوێز قوتابخانه ی ئێستاش تا له وكاته وه په روه رده یی و ڕۆشنبیری ناوه ندێكی وه كو فیستیڤاڵی شانۆو و هونه ری به و ناسراوه بۆنه و له به رچاوی به شداریه كی گه وره

یاده كاندا هه بووه .خزمه تی له ساڵه به رده وام 22 ماوه ی له م فێركردنداین په روه رده و پرۆسه ی سه رجه م هاوكاری ڕازاوه داو و جوان گونده بووین. ناوچه كه مان قوتابخانه كانی قۆناغی قوتابیانمان له زۆریش ژماره یه كی

زانكۆو په یمانگاكانیان ته واو كردووه .له قوتابیان ژماره ی ئاماریش دوا وه ك ئێستادا 356 قوتابی یه له دوو ده وامداو 26 مامۆستامان هه یه ، ساڵی 2012-2013 به بڕی نۆژه ن قوتابخانه كه مان دینار ملیۆن 36

كراوه ته وه .

قوتابخانه‌ی‌‌)زڕگوێزی‌‌گه‌وره‌(ی‌‌بنه‌ڕه‌تی‌

2014

ی تان

زسی

)2ه )

مارژ

13

یه كێكه بنه ڕه تی ، كوردی قوتابخانه ی سلێمانی شاری دێرینه كانی قوتابخانه له له سه رشه قام گه ڕه كی ده كه وێته و له سلێمانی ، شاری ڕۆژهه اڵتی باشووری به دوو و مه ڵكه ندی به به ردی ساڵی )1962( 1963/10/8 رۆژی له دروستكراوه ، نهۆم شاڵی ، عه بدوڵاڵ عه بدولعه زیز كراوه ته وه و قوتابخانه یه دا له م به ڕێوه به ر یه كه م وه كو مامۆستا ئێستاشدا له به كاربووه ، ده ست قوتابخانه یه ئه م ئه مین( محه مه د )ئه حمه د 2009/12/21 له رۆژی كه ، به ڕێوه ده بات

ده ستبه كاربووه و به رده وامه .هه ژار گه ڕه كێكی له قوتابخانه یه ، ئه م خوێندكار )320( ئێستادا له نشیندایه و دیاری مامۆستایه كی چه ند پێشووتر هه یه و ئه م شاری سلێمانی له م قوتابخانه یه دا وانه یان )سه الح مامۆستایان له وانه ووتووه ته وه و محه مه د كه ریم، به كر مسته فا، ئه نوه ر ئه حمه د خاوه نی قوتابخانه كه مان هه روه ها فه تاح(. مامۆستا)شێخ ئه وانیش كه شه هیده دوو

عه بدولی خانه قا، عزه ت ئه حمه د كه ریم(ن.كوڕ خوێندكاری ته نیا تا ساڵی )1986( له م قوتابخانه یه وه رگیراوه ، له و ساڵه به دواوه بۆته تێكه اڵو بۆ خوێندكاران و مامۆستایانیش، ئێستا )44( مامۆستا له م قوتابخانه یه و وانه ئافره تن. 28مامۆستایان كه ده ڵێنه وه ، بێجگه له وه ش چه ند كه سایه تییه كی ناوداری ئه م شاره له م قوتابخانه یه دا خوێندنی ته واو په روه رده و پسپۆڕانی به شاهیدی كردووه ،

بواره دا، له و دیكه كه سایه تی چه ندین قوتابخانه ی كوردی بنه ڕه تی ، له رووی ئاستی له هه یه و باشی ناوبانگێكی زانستییه وه خوێندكار ،)2003 _2002( خوێندنی ساڵی بووه یه كه م مه حمود( ئه حمه د )محه مه د

له سه ر ئاستی هه رێمی كوردستان. )سه رشه قامی قوتابخانه ئه م سه ره تا گه ڕیده و زه ند- كه ریم دواتر ، بوو دووه م( بووه یه كێك كه گه له كه مان مێژوونووسی له ساڵی قوتابخانه كه ، به ڕێوه به ره كانی له به ناوی قوتابخانه كه ی ناوی 1967دا

)كوردی ( شاعیره وه ناوناوه .له و یه كێكه كوردی ، قوتابخانه ی قوتابخانانه ی بێجگه له بواری زانستی ، ئاستی له ئاستێكی قوتابخانه یه دا له م وه رزشی له فیستیڤاڵه خه اڵتی چه ندین و بووه بااڵدا هاوكات به ده ستهێناوه ، جۆراوجۆره كاندا و سلێمانی شاری دیاری یاریزانی چه ندین یانه وه رزشییه كان له ڕابردوو و ئێستادا، له م وه رزشییان هه نگاوی یه كه م قوتابخانه یه دا

هه ڵهێناوه .له جیاده كاته وه قوتابخانه ئه م ئه وه ی په روه رده ی دیكه ی قوتابخانه كای زۆربه ی و جوان باخچه یه كی خاوه ن سلێمانی ، بازووی ئه رك و له سه ر ئه ویش ڕازاوه یه ، چونكه پارێزراوه ، بونیادنراوه و مامۆستایان نییه و سااڵنه باخه وانی تاوه كو ئێستا هیچ ئه و باخچه رازاوه له سه ر ئاستی باخچه كانی په روه رده ی سلێمانی پله ی نایاب وه رده گرێت.

ئه وه ی زیاتر سیمایه كی زانستی به خشیوه ته و زانستی تاقیگه یه كی كوردی ، قوتابخانه ی كتێبخانه یه كی گه وره یه ، كه زیاتر له 1200 مامۆستا ئێستا له خۆگرتووه ، په رتووكی ئه ركه كانی له به جیا عه بدوڵاڵ( )عزه ت سه رپه رشتی ده ڵێته وه ، وانه كانی كه خۆی

كتێبخانه كه ده كات.

قوتابخانه‌ی‌‌كوردی‌

2014

ی تان

زسی

)2ه )

مارگ.پ.ڕ: ئاست و ڕه وتی پرۆسه ی په روه رده له ژ

ئێستادا چۆنه ؟گشتی ، به شێوه یه كی م.حه مه سدیق: زۆرباشه وبه ره و پێشچونی به خۆیه وه دیوه و زۆربه ی

بواره كانی له خۆگرتووه وزۆر به رفراوان بووه .ئه مه ئه وه م بیرده خاته وه له سه ره تای دامه زراندنم كرد، كه سه ردانم دا 1965\11\9 به مامۆستا

سلێمانی پارێزگای سنوری له هه موو ئه وساكه هه بوو. په روه رده به ڕێوه به ری یه ك ته نها دا ده برد به ڕێوه یان به ڕێزێك چه ند كه ئه ویش صمد-به ڕێوه به ر(،)محمود )موسی به خێر یادیان محمود )عومه ری خۆیی (، تۆفیق-به رپرسی ئه فه ندی - )مه ولود ژمێریاری (، میرزا-به رپرسی و كردنه وه وبڕوانامه كان( تاقی به رپرسی و )دوو/سێ (سه رپرشتیارو صادره ( )ئه وڕه حمانی ئه و ئێستا به اڵم بوو، كه م فه رمانبه رێكی چه ند به به ڕێوبه رایه تی بووه په روه رده یه به ڕێوه به رێتی و ده گرێت له خۆ په روه رده ش )13( و گشتی بینای زۆرباشه ، پێشچونێكی به ره و ئه مه ش سه رده میانه به دیزاینی و مۆدێرن قوتابخانه ی یه چاالكی به شی و پێداویستیه كان كه هه موو گۆڕانكاری و له خۆده گرێت په روه رده ییه كانیش بنه ڕه تی له سیستمی خوێندن وپه روه رده دا كراوه به هه موو قۆناغه كانیه وه و كردنه وه ی خولی تایبه ت بۆ مامۆستایان و به رزكردنه وه ی ئاستی زانیارییان كارئاسانیان و سه ره تایی مامۆستایانی به تایبه ت ئێواراندا كۆلێژه كانی له له وه رگرتنیان بكرێت بۆ دابینكردنی و تواناسازی به بره ودان هه روه ها

هۆیه كانی فێركردن..هتد.و هه ن كه موكوڕی هه ندێ ئه مانه شدا، له گه ڵ پرۆگرامی جێگیركردنی وه ك چاره سه رنه كراون نه بوونی بیناو گرفتی و به یه كجاری وانه كان مامۆستای ئاماده كردنی بۆ سه ركه وتوو پالنێكی پێویستن زۆر كه پسپۆریانه ی ئه و بۆ پێویست وه ك: ئینگلیزی ، بیركاری ، فیزیا، كیمیا، بایۆلۆجی هه ندێ پێچه وانه ی و كه من كه )زانسته كان(،

پسپۆڕی كه زۆر له پێویست زیاترن .له ئه زمونت و كار ده رئه نجامی گ.پ.ڕ: جیاوازی ئێستاشدا و ماوه یه له و بواره كه دا،

پرۆسه ی په روه رده له چیدا ده بینیته وه ؟ كه سوكاریان، و قوتابی پێشتر م.حه مه سدیق: ئیداره و به ده م زیاتر و باشتر به شێوه یه كی مامۆستایانه وه ده هاتن، ته نانه ت هه ر له سه ره تای هێنانی منداڵ بۆ قوتابخانه هه ر له رچاویدا باوكی له ئه وه ڕاده گه یاند، مامۆستایانی به ئیداره و ئێوه و بۆ گۆشته كه ی خۆتانه و منداڵی ئێستاوه ئێسقانه كه ی بۆمن. ئه مه مانای كڕین و فرۆشتنی گۆشت نیه به ڵكو هه ر له سه ره تاوه له به ر چاوی منداڵه كه ی دڵسۆزی و هاوكاری خۆیان بۆ قوتابخانه ده بێت كه ده گه یاند له منداڵه كه شی و ده رده بڕی به هه موو جۆرێك پابه ندی ئامۆژگاری و ئه ركه كانی منداڵه كه ی و بێت قوتابخانه و مامۆستایان له هه موو ده كرده وه له سه رپێچی بیری زۆركه متر ڕوویه كه وه ، پێشتر خۆشه ویستی و ڕێزگرتنی زیاتر ئیداره و مامۆستایاندا و خودی به ینی له هه بوو مامۆستایانیش و له گه ڵ كه سوكاری قوتابیدا هه بوو

له به رئه وه ی ئه بوو، جاران كه متر گیرفت دروست وه ك هه بوو ژیان به قه ناعه تی زیاتر مامۆستا ده رامه ت، جگه له ئه ركی مامۆستایی بیری له هیچ ئه ركی بۆ ته نها خۆی نه ده كرده وه و ئیشێك پابه ند زیاتر ده كردو ته رخان مامۆستاییه كه ی خۆی زیاتر خۆیه وه و فه رمی به ده وامی ده بوو )زه بت توانای ده كردو هیالك قوتابیان له گه ڵ به شێوه یه كی له پۆلدا، هه بوو باشتریان وڕه بتی (

گشتی كه متر خه ریكی ملمالنێی سیاسیش بوون.توانایه كی به ده رده چوو كه جاران مامۆستای به زیاتر سوودی داده مه زراو باشه وه زانستی بیناكانی ئه مانه شدا له گه ڵ ده گه یاند قوتابیان پڕبوو وئه وه ش نه بوون پێویست وه ك خوێندن له كه موكوڕی و پێداویستیه كانی خوێندنی زۆر كه م

بوو به تایبه ت بۆ چاالكییه په روه رده ییه كان.به اڵم ئێستا هه وڵێكی زۆر دراوه بۆدروستكردنی بینای مۆدێرن و سه رده میانه وبه دیزاینی زۆر چاك وچاالكیه كانی خوێندن پێداویستیه كانی كه هه موو

تێدابێت.قۆناغی به وانه كان هه موو هه وڵدراوه بۆ خۆی پسپۆڕی مامۆستای سه ره تاییشه وه

ئاماده بكرێت و بیڵێته وه .بایه خدان به بواری چاالكیه په روه رده یی یه كان و ئاماده كردنی مامۆستای پسپۆڕبۆ هه موو بواره كان.دامه زراندنی توێژه ره وه ی كۆمه اڵیه تی بۆ هه موو

قۆناغه كانی خوێندن به پێی توانا.گ.پ.ڕ: دیارترین گرفت و ئاسته نگه كان چین

له بواری په روه رده دا؟م.حه مه سدیق: دیارترین گرفت له ئێستادا:

1. نه بوونی بینای پێویست به شێوه ی مۆدێرن و به دیزاینی سه رده میانه له هه موو شێوه كاندا و ئه مه سێ ده وامی دوو چاره سه ری كه ئه وه بۆته هۆی

ده وامی نه كرێت به ته واوی .له ناو پرۆگرامه كانی خوێندن و 2. كه مو كوڕی چه ندین سااڵنه ئێستاش هه تا نه بونیان، جێگیر ئه وه ی به بێ ڕه تده كرێته وه و ده گۆڕێت كتیب په ڕه كانی بكرێته وه و ئه مه ش ئه بێته به هه ده ردانی لێشێواندنی سه ر و ده وڵه ت زۆری پاره یه كی

خوێندكاران.وانانه ی ئه و مامۆستایانی ئاماده نه كردنی .3وه ك: په یمانگاكان زانكۆو له پێویستن كه زۆر ئینگلیزی - بایۆلۆجی )زانسته كان(- كیمیا- فیزیا- زۆری ده رچوویه كی ئه وه شدا له گه ڵ بیركاری (، هه یه و عه ره بی كوردی - كۆمه اڵیه تی- شه ریعه - پێیان پێویستیان نه ك خوێندنگاكان قوتابخانه و

نیه به ڵكو زیادیشن.پێی به قوتابخانه كان به ڕێوه به ری دانانی .4شاره زایی و تواناو دڵسۆزی دانانرێت به شێوه یه كی گشتی .و نه بوونی خولی تایبه ت به به ڕێوه به ره كان

له‌دیداری‌دڵسۆز‌و‌به‌ئه‌زمونێكی‌پــــــــه‌روه‌رده‌دا

14

ساڵی فه ره ج ره شید صدیق محه مه د مامۆستا 1947 له شاری سلێمانی له دایك بووه ، سه ره تایی له قوتابخانه ی خالیدیه و ناوه ندی له دواناوه ندی

سلێمانی كوڕان ته واو كردووه .-1964 ساڵی له مامۆستایانه خانه ی ده رچوی

.1965سه رپه رشتیاری به بون فه رمانی 1995 ساڵی جێبه جێی خۆی ویستی به به اڵم ده رچووه قوتابخانه ی له به ڕێوه به ر وه ك و نه كردووه خۆی له سه ره تاوه كه بووه به رده وام تاڤگه ئه ركی دامه زراندنی ئه و قوتابخانه و به ڕێوه بردنی پێسپێردراوه و ماوه ی 29 ساڵ له وێ ماوه ته وه .ساڵی 2006 بۆته یاریده ده ری به ڕێوه به ری گشتی

بۆ كاروباری كارگێڕی و دارایی.پاش 5ساڵ مامۆستایی و 37 ساڵ به ڕێوه به ری قوتابخانه و زیاتر له 7ساڵیش وه ك یاریده ده ری خانه نشین 2013/7/1 له گشتی، به ڕێوه به ری

بووه .

2014

ی تان

زسی

)2ه )

مارژ

له‌دیداری‌دڵسۆز‌و‌به‌ئه‌زمونێكی‌پــــــــه‌روه‌رده‌دابه تایبه ت تازه كان.

گۆڕینی و تاقیكردنه وه كان گۆڕانی شێوازی .5دابه شكردنی و قۆناغه كان كردنه وه ی تاقی هۆی بۆته ئه مه به جۆرێك ڕۆژه ی هه ر نمره كان

سه ر لێشێواندنی قوتابیان و خوێندكاران.پێوه ری به پێی سه رپه رشتیاران دانه نانی .6تایبه ت. كه پێویسته ئه و كه سانه زۆر به ئه زموون و شاره زاو به توانابن چونكه سه رپه رشتیاران چاوی

په روه رده ن.له توندوتۆڵ په یوه ندیه كی نه بوونی .7قوتابخانه و ئیداره ی په روه رده و ئیداره ی به ینی

خوێندگاكان ومامۆستایان دا.بۆ سه رجه م كۆمه اڵیه تی توێژه ری نه بوونی .8

قوتابخانه و خوێندگاكان.تێكه اڵوكردنی و حیزبی ملمالنێی 9.بوونی جێی ئه مه كه به خوێندن حیزب و سیاسه ت و كردووه دروست زۆری گرفتی داخه ،چونكه زه ره رمه ندی یه كه م له وه قوتابیان و خوێندكارانن.10. دانه نانی كه سانی پسپۆرو به توانا و شاره زا به شه كانی له كۆمه اڵیه تیشه وه و ئیداری ڕوی له

سه ر به په روه رده كان، به شێوه یه كی گشتی .مامۆستایانی بۆ هه یه په یامێكت چ گ.پ.ڕ:

ئێستا ؟مرۆڤه ، پێگه یه نه ری مامۆستا م.حه مه سدیق: له هه مووشتێك وه زیفه كه ی شتێك هه موو پێش ئه وه ی بۆ ڕازیه پێی تائه وكاته ی خۆشتربوێت دڵسۆزو پابه ندی زیاتر بێت به ئه ركه كانی سه رشانی وه ك مامۆستا، كه ئه وانه ش پابه ندی ته واوی ده وام و زووچونه پۆل و به جێ نه هێشتنی پۆل بۆئه وه ی

كه مترین گرفتی قوتابیان درووست بێت.وانه كانی ئاماده بكات پێش چوونه ژووره وه و هه وڵ بدات خۆی زیاتر ڕۆشنبیر بكات، بگه ڕێت به شوێن

سه رچاوه ی تازه و باشتر له بواری كاره كه یدا.ڕێزو خۆشه ویستی له نێوان مامۆستایان و ئیداره له دووركه وتنه وه خوێندكاراندا، كه سوكاری و ناو و نه شیاو قسه ی و توندوتیژی به كارهێنانی

وناتۆره له گه ڵ قوتابیاندا.ده فته ره كان پشكنینی نمره و دانانی كاتی له زۆربه ووردی و به ویژدانه وه بێت، هاوبه شی كردنی خولی تایبه ت به كاره كه یه وه وسوود وه رگرتن لێی .جیاكردنه وه ی چۆنیه تی و هۆ گ.پ.ڕ: و ڕۆژهه اڵت بۆ سلێمانی مه ڵبه ندی په روه رده ی

رۆژئاوا چی بوو؟ ئاسته نگه كان چی بون؟باسم له سه ره تاشدا هه روه ك م.حه مه سدیق: به رفراوان گه وره و زۆر په روه رده پرۆسه ی كرد، له ناوشاری سلێمانی ، به شێوه یه ك به تایبه ت بووه و مامۆستا ئیشوكاری به باشی نه ده توانرا كه جێ خوێندنگاكان و قوتابخانه و خوێندكاران له سه ر گه وره زۆر ئه ركێكی و بكرێت به جێ

سلێمانی. مه ڵبه ندی په روه رده ی به ڕێوه به رێتی بۆیه بڕوات، ئیشوكاره كان زۆربه باشی نه ده توانرا یه كی له دوای یه ك كۆبونه وه یه كی چه ند پاش گشتی به ڕێوه به رایه تی په یوه ندیداره كانی الیه نه له ساڵی په روه رده ، به ڕێوه به رێتی و په روه رده )2011 تا 2013( دۆزینه وه ی گه شتینه ئه و بڕیاره ی په روه رده ی مه ڵبه ندی بكرێت به دوو په روه رده ی پێگه ی جوگرافی ، به گوێره ی ڕۆژئاوا و ڕۆژهه اڵت له ئه نجامدا پاش هه وڵێكی زۆر له الیه ن ئه نجومه نی له مانگی به ڕێزه وه په روه رده ی وه زاره تی وه زیران په روه رده ی كردنی كه رت دوو بڕیاری 2012/10

مه ڵبه ندی كرا بۆ ڕۆژهه اڵت و ڕۆژئاوا.گ.پ.ڕ: به ڕێزت كه ڕاسپێردرابوی به كردنه وه ی سه ره تاوه له هه ر رۆژهه اڵت، په روه رده ی

ئاسته نگه كان چی بوون؟چه ند له سه ره كییه كان گرفته م.حه مه سدیق:

خاڵێكدا كۆده كه مه وه :1.ڕازیكردنی به ڕێوه به ری په روه رده ی مه ڵبه ندی

2. نه بونی بینایه كی گونجاو بۆ ئه و مه به سته له سنووری جوگرافیای خۆیدا و هیچ له سه رۆكایه تی شاره وانی و وه زاره تی كاروباری كاریش هاوكاریان پرۆسه كه بۆیه ش، )به كرێ ( ته نانه ت نه كردین

چه ند مانگێك دواكه وت .3. له كۆتایدا توانیمان بینای قوتابخانه ی ڕه فیق بۆئه وه ی به ئامانه ت وه ربگرین سه ره تایی حیلمی

په روه رده كه ده وامی تێدا بكات.4. دابینكردنی پاره ی پێویست بۆ نۆژه نكردنه وه و بگونجێت كه بیناكه دا له ناو پێویست گۆڕانكاری چه ند بۆكڕینی هه وڵدان و مه به سته ئه و بۆ

كابینه یه كیش.5. دابینكردنی پاره ی ته واو بۆكڕین و دابینكردنی فه رمانبه رانی بۆ پێداویستی و كه لوپه ل له گه ڵ ئه ركه كانیان ڕاپه ڕاندنی بۆ په روه رده كه بوو ئاسته نگ زۆر پاره په یداكردنی كه ئه وه ی بوو 2012\12 مانگی كۆتایی چونكه له وكاته دا میزانیه وه ستابوو تا به هاوكاری دڵسۆزان ئه وه ش

چاره سه ر بوو.6. دابینكردن و ده ست نیشانكردنی به رپرسانی په روه رده كه به شه كانی به ڕێوه بردنی بۆ پێویست كه شاره زاو شیاو بن بۆ ئه و شوێنه به په یداكردنی فه رمانبه ری له گه ڵ پێویست فه رمانبه رانی

خزمه تگوزاری بۆیان.گ.پ.ڕ: تا چه ند هه ست ئه كه یت له جیاكردنه وه ی

په روه رده كه دا سه ركه وتوبون؟م.حه مه سدیق: به ڕای من تائاستێكی زۆر باش ئه و پرۆسه یه سه ركه وتوو بووه له گه ڵ ئه و ته مه نه وای ساڵێك، ناگاته كه هه یه تی كه كورته ی ده بینم ئێستا ئیش وكاره كانی هه ردوو په روه رده كه به باشی ئه ڕوات، ئه مه ش ئه بێته هۆی دروستبونی

ئه نجامه كه ش شه ریفانه "و "مونافه سه یه كی به بشكێته وه هه مووالیه ك زیاتری به خزمه تی

تایبه ت مامۆستایان و خوێندكاران.په روه رده ی وچاالكیه كانی كار گ.پ.ڕ:

ڕۆژهه اڵت چۆن هه ڵده سه نگێنیت؟ :-ته مه نی هێشتا ئه وه ی له گه ڵ م.حه مه سدیق: به اڵم نه كردووه ته واو وساڵی مانگێكه چه ند وسیمای وپێك ڕێك و جوان په روه رده یه ك به شه كانی زۆرینه ی دیاره ، پێوه په روه رده ی دامه زراوه و كه وتوونه ته سه رپێی خۆیان بۆ ڕایی من ئه وه نده ی و به باشی ئیشوكاره كانیان كردنی بزانم دڵسۆزیه كی باش وتوانایه كی جدی هه یه له هاوكارییه كی و په روه رده كه دا به ڕێوه به ری به ڕێز به شه كان وسه رجه م به ڕێوه به ر له نێوان باش ئیداره ی له گه ڵ هه روه ها هه یه وفه رمانبه راندا سه ردان و سه ربه سنوره كه یان قوتابخانه كانی وهه روه ها بۆیان زۆره وبه سه ركردنه وه كانی توانیوتانه و ده كه ن یه كان چاالكی هاوبه شی ئه م گۆڤاره خنجیالنه جوانه ش ده ربكه ن له وماوه

كورته دا.له بته وێت هه بێت په یامێكت گه ر گ.پ.ڕ: ڕسته یه كدا به مامۆستایان و په یوه ندیدارانی بواری

په روه رده ی بگه یه نیت چییه ؟بوێت خۆش خۆیان كاره كه ی م.حه مه سدیق: خۆشه ویستی وڕێزو له كاره كانیان دڵسۆزبن و ئه گاته تا قوتابخانه وه له هه رهه موواندا له به ینی وشاره زاتر قاڵ زیاتر خۆیان و هه بێت سه ره وه

بكه ن له كاره كانیاندا.گ.پ.ڕ: دووا وته ی به ڕێزت بۆ گۆڤاره كه مان ؟

دڵمه وه له ناخی له كۆتاییدا، م.حه مه سدیق: زۆرخۆشحاڵم به دروستبونی )13( هه مین ماڵۆچكه له به ڕێوبه رێتی گشتی په روه رده یه كی جوان و ڕێك وپێك و خنجیالنه ی لێ ده رچوو و توانی زۆر به كه مه ی ماوه له و پێی خۆی بكه وێته سه ر زووی ودڵسۆزی وهیمه ت هه وڵ به ئه ویش ته مه نیدا وماندوو بوونیه كی زۆری به ڕێز م\نازدار و هه موو جوانه ش گۆڤاره ئه م توانیویه تی و هاوكاره كانی بۆ ده ربخات ڕۆشنبیری ئاستی ڕووی ده ربكات

خوێنه ران و ئه مه جێی شانازی هه موو الیه كه . بۆ بنێرم ڕێزو سوپاسم پاش ئه مه وێت لێره وه گشتی به ڕێوه به ری م\نه جمه دین به ڕێزم برای له گه ڵ ده كه م، لێ خۆشی ده ست و په روه رده به ڕاستی دا خۆشی كارانه ی و ئه رك ئه وهه موو له هه موو به مه به ست بڕاوانه و لێ دڵسۆزانه و زۆر بۆ كردووین پاڵپشتی و هاوكاری و ڕوویه كه وه دروست و مه ڵبه ندی په روه رده ی جیاكردنه وه ی كردنی په روه رده ی ڕۆژهه اڵت و هیوای له شساغی له ده خوازم بۆ سه ركه وتنی و درێژی ته مه ن و

كاره كانی دا.

15

2014

ی تان

زسی

)2ه )

مارژ

16

ئاماری ئه نجامی تاقیكردنه وه گشتییه كانی ئاماده ییه كان

2013-2012زانستی به شی خوێندكاری )18196(*

)10618( ده رچوون به ڕێژه ی %59,06وێژه یی به شی خوێندكاری )14674(*

)10279( ده رچوون به ڕێژه ی %70,05به شه خوێندكاری )11474(*به ڕێژه ی ده رچوون )1019( پیشه ییه كان

%69,13

پۆلی له داخڵكراو منداڵی ژماره ی *یه كی بنه ڕه تی ته مه ن 6 ساڵ: 38364

* ژماره ی منداڵی داخڵكراو له باخچه ی ساوایان ته مه نیان 4-5 ساڵ: 21463

* ژماره ی خوێندكاری هاتوو له ده ره وه ی هه رێم : 10441

به ڕێوه به رێتی خۆیه تی: فه رمانبه ران و مامۆستایان ژماره ی ،)2014-2013( ساڵی بۆ و )56970(ه گرێبه ست و330 دامه زراون 1204مامۆستا كراوه .

كار سه ر بۆ گه ڕاونه ته وه كه س 27فه رمانبه ران و مامۆستایان له 4454 و مۆڵه تیان وه رگرتووه ، 167 كاركه نارخراون، 1707 وه رگرتووه . خوێندنیان 96مۆڵه تی نێوان له گواستنه وه یان مامۆستایان په روه رده كان بۆ كراوه ، )473( مامۆستای خوێندنگای زانستی و وێژه یی له سه ر نمره ی

پێوانه یی رێزو سوپاسیان وه رگرتووه .

ژمێریاری بودجه ی ته رخانكراو بۆ ب.گ. په روه رده ی ملیار 587,476,000,0000 : سلێمانی

دینار 16000,000,000 : نه وت پاره ی بۆ ته رخانكراو پاره ی دینار، ملیار

مووچه :534,000,000,000 ملیار دیناردینار وانه بێژی 3,971,213,300 كرێی تاقیكردنه وه 2,316,793,650 ، كرێی

دینار، پێداویستی پیشه سازی و كشتوكاڵی و وه رزشی 426,164,700 دینار، صیانه ی ئامێره كان بیناو و ئۆتۆمبێل كاره باو ئاوو

3,108,065,300دینار 620,219,050 خوێندكار ده رماڵه ی و وه رزشی و دێده وانی چاالكی دینار، چاالكی قوتابخانه كان 612,480,850دینار، هتد.... و ئاسن ته خته و كه لوپه لی 275,941,900 دینار ، كامێراو مایكرۆفیلم كۆمپیوته رو و فۆتۆكۆپی ئامێره كانی و ئامێری مۆسیقا 206,822,500 دینار

بۆ كابینه له زۆر ژماره یه كی *كڕینی

ژماره یه ك قوتابخانه و خوێندنگا.* كڕینی زیاتر له 50 سێتی تاقیگه بۆ

قوتابخانه بنه ڕه تیه كان.بۆ ته رخانكراوه دینار ملیار 9 بڕی *

كڕینی ره حله بۆ ئه مساڵ.بۆ ته رخانكراوه دینار ملیار 3 بڕی *

كڕینی سێتی تاقیگه .ته واوبووه و خوێندنگا ته الری )80(*ساڵی ئه م بۆ ده كرێت تێدا خوێندنی

خوێندن 2013- 2014.

ئه و پرۆژانه ی وه زاره تی ناوخۆ جێبه جێی كردووه له سه ر بودجه ی وه زاره تی په روه رده .

ئاماری‌کارو‌چاالکیه‌کانی‌به‌ڕێوه‌به‌رایــــــــــه‌تی‌گشتی‌په‌روه‌رده‌ی‌سلێمانی

ساڵــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــی‌2012_2013

2014

ی تان

زسی

)2ه )

مارژ

17

دروستكردنی 2 قوتابخانه ی 27 پۆلی

دروستكردنی 13 قوتابخانه ی 18 پۆلی دروستكردنی 5 قوتابخانه ی 12 پۆلی دروستكردنی 6 قوتابخانه ی 9 پۆلی دروستكردنی 22 قوتابخانه ی 6 پۆلی دروستكردنی 2 قوتابخانه ی 4 پۆلی

نۆژه نكردنه وه 6 بینایتر1 باخچه ی ساوایان

ته رخانكراو پاره ی گشتی كۆی )56,447,588,000 دینار(

بۆ زه وی پارچه 130 ته رخانكردنی *دروستكردنی بینای قوتابخانه و خوێندنگا.

به ڕێوه به رێتی بیناسازی 942 : نۆژه نكراو قوتابخانه ی ژماره ی

قوتابخانه بڕی تێچوو: 17,817,955,059

به ڕێوه به رێتی پالندانان * كه مكردنه وه ی 457 قوتابخانه بۆ 211 یه كخستنه وه ی كۆكردنه وه و پرۆسه ی له

قوتابخانه كان.كوردانی بۆ قوتابخانه 3 كردنه وه ی *

رۆژئاواو وه رگرتنی 1105 قوتابی . 3 قوتابخانه ی 63 كه مكردنه وه ی *

ده وامی بۆ 30 قوتابخانه .

كرێی بینای 151 كه مكردنه وه ی *بینا، 94 بۆ ساوایان باخچه ی قوتابخانه و

واته 67 بینا چۆڵ كراوه .خوێندنگا قوتابخانه و باخچه و 40 *2ی تا به یانی 8ی كاتژمێر له ده وامیان

پاشنیوه ڕۆ درێژكراوه ته وه .

به ڕێوه به رێتی مه شق و ڕاهێنان 10303 و كراوه ته وه خول 150تێچونه كه ی بڕی به شداربوان، ژماره ی

465,874,550 دینار بووه .

)IT( به ڕێوه به رێتیداتاشۆ، پرنته ر، كۆمپیوته ر، 254ئامێری 122,818,000 تێچونی بڕی به سكانه ر

دینارو كتێب هه زاران دابه شكردنی و كڕین *گۆڤار و باڵوكراوه ی په روه رده یی و جۆراوجۆر به سه ر كتێبخانه ی قوتابخانه و خوێندنگاكاندا،

به بڕی : 53,971,500 دینار.* دابینكردنی بڕی 3,948,300 لیتر نه وتلیتر بڕی 3,781,748 دابه شكردنی *دابه شكردنی و په روه رده كاندا به سه ر نه وت

به سه ر قوتابخانه و خوێندنگاكاندا.لیتر نه وت بۆ * عه مباركردنی 166,552 كاتی پێویست یاخود قوتابخانه و خوێندنگای

نوێ له په روه رده كاندا.

به رێوه به رێتی كۆگاكان18,000 ره حله ، 15000 م2 كومبار، 100 سپلیت، 150 ته نكی نه وت، 100موبه ریده ، 200 سه الجه ، 50داتاشۆ، 200 گسكی كاره با، 350 به ڕادی ئاو، 140 تاقمی قه نه فه ، 140 تاقمی ته پڵه ك، 300 كورسی ده وار، 150 دۆاڵبی دوو ده رگا، 140 مێزی ئیداره ، 1000 وایت بۆرد..

رێتی كارگه ی دارتاشی كارگه ی له پارچه 579 دروستكردنی لۆكه ر، ، دۆاڵب ره حله ، وه ك دارتاشی هه روه ها ئیداره ، مێزی خوێندنه وه ، مێزی ده رگای چه ندین و چاككردنه وه دروستكردن

خوێندنگا.

ئاماری‌کارو‌چاالکیه‌کانی‌به‌ڕێوه‌به‌رایــــــــــه‌تی‌گشتی‌په‌روه‌رده‌ی‌سلێمانی

ساڵــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــی‌2012_2013

2014

ی تان

زسی

)2ه )

مارژ

کۆلێژی مامۆستای بابان د. أحمد پەروەردەی بنەڕەتی / زانکۆی سلێمانی

هه موو منداڵێکی ته مه ن 6ساڵ تا ته مه نی 16ساڵی ده بێت بچێت بۆقوتابخانه )ئیجباریە( باوک دایک گه ر قوتابخانه، یاسای پێی به یاسایی دوچاری سزای ئه وا بن که مته رخه م ده بن، هه روه ها و ده بێ لێپرسراوانی په ره وه رده دابینکردنی شوێن مه رجی منداڵ له شوێنی و چۆنیه تی چوون بۆ قوتابخانه ئاماده بکرێ، پێویستییه کانی مسۆگه رکردنی بۆنمونه به هۆی جیاوازی بەبێ قوتابخانه بۆ چوون ئاماده کردنی پاس و د انی بلیت بۆ به کار هێنان و سواربوونی پاس یان شه مه نه فه ر یان ته کسی

به پێی پێوست بۆ گه یشتن بۆ قوتابخانه. تا یه ک )پۆلی قوتابخانه ی سه ره تایی

پۆلی چوار(پشکنینی لە دەرچوونی دوای منداڵ فەرمانگەی جەستەیی و دەروونی ساڵ چوار قوتابخانەیە ئەم تەندروستی، ئه زمانی له بریتین وانه کان ده خایه نێت گشتی، زانیاری ،مۆسیقا، ماتماتیک ڵمانی، ، )ئینگلیزی بیانی زمانی وه رزش، هونه ر، ئاساییدا هۆڵه ندی....( له باری فه ره نسی، زۆری سه ره کی به شی مامۆستای یه ک وانه کانیتر له هه ندێک ده ڵێته وه وانه کان تاکۆتایی ده ڵێته وه له گه ڵیدا مامۆستا یتر سه ره کی مامۆستای یەک واته چوار، پۆلی چوارساڵ لێپرسراوی پۆله که یه )پۆلی یه ک، به م چوار( پۆلی و سێ پۆلی دوو، پۆلی وهه لی کات خوێندکار و مامۆستا شێوه یه و یه کترناسین بۆباشتر ده بێت زۆروباشیان

به رامبه ر به یه ک متمانه د روستکردن.په روه رده ی به پێویستی خوێندکار گه ر تایبه ت یان یارمەتی زیاترهه بوو ئه وا مامۆستا قوتابیەکە هه ڵده سنگێنێ به داواکردنی لیژنه ی خوێندکارەکە هه ڵسه نگاندنی و پشکنین باوکان، و دایک بۆ بارەکە و شیکردنه وه ی خۆیندکاره که بڕیاڕده دات لیژنه که پاشان بچێت بۆ قوتابخانه ی پەر وه رده ی تایبه ت که پۆله کان ئاسانتره و خاوترو له وێ خوێندن پسپۆڕن مامۆستاکان و قوتابین 10تا12

یارمەتی یان تایبه ت ، په روه رده ی له بواری بۆ قوتابخانەدا لەهەمان وەرگرێ زیاتر

تەواوکردنی قوتابخانە بەسەرکەوتوییتوانای پێی به چواره م پۆلی کۆتایی له پۆل مامۆستای قوتابیه که چوارساڵه ی پێشنیارده که ن قوتابخانه دا لیژنه ی له گه ڵ بچێت قوتابخانه جۆری بۆکام قوتابیه که هه له شیده که نه وه، باوکی و دایک بۆ و مانکاتدا دایك وباوک ده توانێت پێشنیاره که ی بۆجۆرێکیتری بڕیار ڕه تبکه نه وەو قوتابخانە قوتابخانه بده ن بۆ مناڵه که یان به پێچه وانه ی یک دا 90%ی ڕاستیدا له مامۆستاکانی. وباوکان پێشنیاری مامۆستاکان قبول ده که ن و مناڵه کانیا ن ده خه نه ئه و قوتابخانه یه ی که

ئه وان به باشی ده زانن. قوتابخانه ی په روه رده ی تایببه ت:

ئه م قوتابخانه یه پۆلی یه کی هه یه تا پۆلی له نه یتوانی خۆێندکار کاتێک ،)10( ده ئه وا بێت به رده وام سه ره تایی قوتابخانه ی دوای پشکنین و هه ڵسه نگاندنی په روه رده یی و ده روونی، دوای ئاگادارکردن و ڕه زامه ندی له قوتابخانه ی خوێندکار دایکوباوک

سه ره تاییه وه دێته ئه م قوتابخانه یه. به وخوێندکارانه ی تایبه ته قوتابخانه یه ئه م ته واوبکه ن ئاسایی قوتابخانه ی ناتوانن که ئه ویش هه ندێکجار له به ر بیرکۆڵی یان به هۆی خێزانی باری به هۆی یان زیره کییان که می باری و ڵسوکه وتیان هه ناڕه حه تی یان

ده روونییان یان بوونی که مئه ندامی.ئاسانتره قوتابخانه یه له م بابه تی خوێندن بۆنمونه قوتابخانه کانیتر، له بابه تی وه ک لێره ئاسایی قوتابخانه ی ساڵێکی خوێندنی له جه خت زیاتر و ده خوێندرێت به دووساڵ ده کرێت، پیشه ییه کان و پراکتیکی وانه به هێز په یوه ندی هه وڵده ده ن مامۆستا کان بۆ دروستبکه ن وباوکان دایک له گه ڵ له له ماڵه وه و خوێندکار یارمه تیدانی قوتابخانه دا، دوای ته واوکردنی ئه م قوتابخا نه یه خوێندکار ده توانێت له تاقیکردنه وه ی کۆتایی قوتابخانه ی گشتی به شداربێت و بڕوانامه که ی به ده ست بهێنێت. ژماره ی خوێندکاری بیانی له م قوتابخانه به رزه ، هه ندێک له په روه رده وان

هۆکانی ده گه ڕێننه وه بۆ پشتگوێخستنی دایک قوتابخانه ی که موکوڕی سیستمی و وباوکان ناوبانگیان قوتابخانه یه جۆره ئه م ئه ڵمان، مناڵ زۆرجار خراپه ئه ڵمان له کۆمه ڵگای بڕوانامه که ی و ده شارێته وه بۆئه وێ چوونی سوودی بۆخوێندنی به رزترو كارکردن که مه . له :) شوله )هاوپت گشتی قوتابخانه ی

پۆلی پێنجه وه تا پۆلی )10(یه ،ده رچووی قوتابخانه یه خوێندکاری ئه م سه ره تایی وه رده گرێت و پێنچ ساڵ ده خایه نێت سه ره تایی مامۆستای پێشنیارکردنی دوای قوتابخانه یه ، بۆئه م خوێندکار بۆچوونی که دوای بۆئه وقوتابیانه یه قوتابخانه یه ئه م یاخود ببن پیشه یه ک فێری قوتابخانه نیاز بوونی و بۆخوێندن ببن به رده وام ئه نجامی که کاتێک قوتابخانه، بۆ گۆڕینی له به ده ست هێنا باشیان نمره ی و باش

سیستمی‌خوێندن‌له‌‌ئه‌ڵمانیا

18

2014

ی تان

زسی

)2ه )

مارژ

ساڵی پێنچ له کۆتایی تاقیکردنه وه کاندا. گشتی قوتابخانه ی بڕوانامه ی خوێندن وه رده گیرێت به م بڕوانامه یه ناتوانرێت بچێته بڕوانامه ی ده بێت په یمانگاکان یان زانکۆ

به رزتر به د ه ست بهێنرێت.قوتابخانه ی ناوه ندی )ڕیال شوله(: له پۆلی

پێنجه وه تا پۆلی )10( یه ،خوێندکارا نه یه ئه و بۆ قوتابخانه یه ئه م ته واوده که ن، سه ره تایی قوتابخانه ی که بۆ پێشنیارده کرێت قوتابخانه که وه له الیه ن خوێندکاره که، ئه م قوتابخانه یه پله ی زانستی له م گشتی ، قوتابخانه ی له وه ک به رزتره قوتابخانه یه دا خوێندکار فێری زمانی دووەمی بێگانه ده بێت له گه ڵ زمانی ئینگلیزی، دوای ده توانێت خوێندکار قوتابخانه ته واوکردنی بدات پیشه یه ک هه موو فێربوونی هه وڵی له الی کارگەکانی ئه هلی و ده وڵه تی، هه روه ها

له هه ندێک ته واوکردنی دوای ده توانرێت یان ساڵێک یان بخوێنێت، په یمانگاکا ن دووساڵی تر بخوێنێت و بڕوانامه ی ئاماده یی به ده ست بهێنێت زانستی یان پیشه یی

بۆخوێندن له زانکۆکان.

گیمنازیوم(: ( ئاماده یی قوتابخانه ی له پۆلی پێنجه وه تا پۆلی دوانزه )12(یه ،

خوێندکاری باشتر ین قوتابخانه یه ئه م دوای وه رده گرێت سه ره تایی ده رچووی سه ره تایی مامۆستای پێشنیارکردنی بۆچوونی خوێندکار بۆئه م قوتابخانه یه . ئه م له کۆتاییدا ده خایه نێت ساڵ 8 قوتابخانه یه خوێندکار به بڕوانامه که ی ده توانێت له هه موو بخوێنێت. په یمانگه کان و زانکۆکان زیاتر ده درێت هان قوتابخانه له خوێندکار پشت به خۆی ببه ستێت زیاتر له قوتابخانه ی

پله ی قوتابخانه یه ئه م ناوه ندی، و گشتی زانستی به رزه، زۆرجار خوێندکار له به رئه وه قوتابخانه ی بۆ ده گۆڕن قوتابخانه که یان ناوه ندی، به داخه وه ڕێژه ی خوێندکاری کورد و بیانیه کان که مه له م قوتابخانه یه دا ئه ویش له به رئه وه ی ئاستی زانستی و زمانی ئه ڵمانی

زۆربه رزه له م قوتابخانه یه دا.دوای ته واوکردنی قوتابخانه ده توانرێت ئه م

به شانه ی خواره ته واوبکرێت:کارگە کانی له الی پیشه 1.فێربوونی ده وڵه تی و ئه هلی یان له ده زگاکانی فێربوونی

پیشه یان قوتابخانه ی پیشه. 2.خۆێندن له زانکۆ و په یمانگاکا ن.

3. فیربوونی دووقۆڵی به هۆی چوونی 3-2 ڕۆژ بۆ قوتابخانه و چوونی 2-3 ڕۆژ بۆ کارگە یان بۆ شوێنی کار بۆ کارکردن و فیربوونی

پیشه .

19

2014

ی تان

زسی

)2ه )

مارژ

مامۆستادا ڕابەرو کەسایەتی لەباسکردنی ئاماژە لێرەدا من زۆرهەیە. تیۆرییەکی بەهەندێکیان دەکەم. لەم بوارەدا کۆرت لێڤین بەهاوکاری لەگەڵ رۆنالد لیپیت و رۆلف وایتدا لێکۆلینەوەیەکی بەرفراوانیان نووسیوە. ئەوان

باس لەسێ مۆدیلی جیاواز دەکەن:خۆی کەتەنها دیکتاتۆر ڕابەری یەکەم: کەس کاردانەوەی چاوەرێی و بڕیاردەدات ناکات. دووەم: ڕابەری سەری مەنجەڵەکە دابخە با بۆنی نەیەت، واتە شاردنەوەی گرفتەکان و

چارەسەرنەکردنیان تا کەڵەکە دەبن.سێیەمیش ڕابەری دیموکرات، کەهاوچەرخترین بەشێوەیەکی بڕیارەکان و گرفت مۆدێلەو دەکات. چارەسەر تەندروست و دیموکراسی ئێمە مامۆستاکانی نیوەی بەداخەوە بەمۆدێلی سەر زانکۆکانیشەوە بەمامۆستای

یەکەم و دووەمن.رۆبەرت بالک و جەین مۆتۆن لەتیۆرییەکەی خۆیاندا پێداگیرییەکی زۆر لەسەر هاوسۆزی و الیانە مرۆڤایەتیەکانی ڕابەر و مامۆستا دەکەن لەگەڵ گروپەکانی ژێر دەستیاندا. بەاڵم رۆبەرت رۆڵی و کەسایەتی خۆیدا لەکارەکانی کاتز جیاکردۆتەوە. کارەکان جۆری بەپێی رابەری مامۆستایە یا کارخانەیە سەرۆکی ڕابەر ئایا

یا....هتد.کەسایەتی منەوە بەالی گرنگە ئەوەی ترانسفۆرماتیڤ کەسایەتیەکی دەبێ مامۆستا هەموو بۆ دەبێ واتە ترانسەکشن. نەک بێت خوێندکاران و هاوەڵەکانی یەک پەیامی هەبێت بەبێ جیاوازی، نەک بۆ هەر کەس و گروپێک پەیامێکی جیاوازی هەبێت. ئەم پەیامەش بەو و هاوچەخ بێت کەپەروەردەیەکی ئاراستەیەدا

تەندروست بۆ هەموو الیەک زامن بکات.دەبێ کەسەوە زۆر بەپێچەوانەی بەندە ئەوەدانیم لەگەڵ من کە بکەم یاداشت ئەوە هاورێ خویندکاراندا لەگەڵ دەبێ مامۆستا بگۆڕێت. دەبێ زۆرشت لێرەشەوە ئا بێت. دەیانەویت زۆرینە ئەو شتانەی ئەو هەموو لەژیر بکەنەوە، من هاوڕێیەتیدا جێگای لەژێر

مامۆستادا جێگایان دەکەمەوە. فەزایەد ئەو لەسەنتەری دەبێ مامۆستا کاراکردنی بەبێ پۆل. دەڵێن کەپێی بێت ئەو هەرەزۆری زۆربەی مامۆستا ئەگەر پۆل، خەسڵەتانەی خوارەوەشی تێدابێت، ئەوە نابێتە خوێندکاراندا. لەبەرچاو بەهێز کەسایەتیەکی ؛کارا سەنتەرەش ئەو مامۆستا ئەوەی بۆ تێداهەبێت. خەسڵەتی کۆمەلێ دەبێ بکات ئەوە تواناکانی خەسڵەتانە لەو یەکێک مرۆییەکان، زانستیەکان، توانا نموونە بۆ

هەروەها مرۆڤ، مافەکانی پەروەردەییەکان، توانا کۆمەاڵیەتیەکان.

پۆلی چاالککردنی توانای دەبێ مامۆستا و زانست پڕ بەشێوەیەکی وانەکان هەبێت، سەرنجراکێش بڵێتەوە، توانای چارەسەرکردنی هەندێ فێری خوێندکاران هەبێت، گرفتەکانی پێویستە کەزۆر بکات گرنگ پرنسیپی بدەنەوە، ڕەنگ بەڕوونی خۆشیدا لەکەسێتی ڕێزگرتن جیاواز، ڕای قبوڵکردنی لەوانە: شەفافیەت، سنگفراوانی، تاکەکان، لەهەموو رەخنەگرتن لەکاری خوێندکاران نەک لەخودی ڕاوپێشنیاری بۆ گوێرایەڵی خوێندکاران، گرفت بۆ خەمخۆری وریایی، خوێندکاران، لەگەڵ خوێندکاران،هاوسۆزی خەمەکانی و چاو بەیەک و دادپەروەری خوێندکاراندا، دەبێ هەروەها خوێندکاران، تەماشاکردنی خویندکاران مامۆستاو دەسەاڵتەکانی سنوری کەبەیەکەوە دەرخات ئەوەش بکاتەوەو ڕوون زۆر لەو بڕیارانەی پەیوەندی بەخوێندکارانەوە بەهەماهەنگی لەگەڵ ئەواندا دەیدات، نەک من

خۆم بڕیار دەدەم و تەواو.... هتد. بەهێز مامۆستای وتنەوەشدا وانە لەبواری دەبێ خاوەنی زۆر لەزانستێکی بەدەر ئەوەیە بێت. پۆزەتیڤ ستراکچەرێکی یا ستروکتور ئەمە بەو مانایەش دێتەوە کەمامۆستای بەهێز دەبێ خاوەنی کۆمەلێ ستروکتور بێت: یەکێک یەکێک خوێندکاران، گرفتی چارەسەری بۆ کەمامۆستا پۆل ناو ڕێساکانی داڕشتنی بۆ پەیوەندی بۆ یەکێک دەکات، ماندوو زۆر نێوان خوێندکاران لەالیەک و پەیوەندی نێوان دیکە، لەالیەکی مامۆستایان و خوێندکاران یەکێک بۆ هەماهەنگیکردنی بیروڕا جیاوازەکانی

خوێندکاران...هتد. بۆ ئەوەی هەموو ئەمانە لەمامۆستادا هەبێت دەبێ پێگەی مامۆستا بەرزبکریتەوە، ئەمەش بەزۆری کاری حکومەتەو لەڕێگەی دابینکردنی ئاستێکی زانستی باش و موچەیەکی بەرزەوە. خوێندنەوە کتێب و خۆڕۆشنبیرکردن بەاڵم کاری خودی مامۆستاکانەو ئەگەر مامۆستایەک بمێنیتەوە بەنەخوێندەواری دابێت بڕیاری ئەوە خواش نایگۆرێت. رۆشنبیرییەکی باش و شارەزابوون لەبابەتەکەی خۆیدا کەسایەتییەکی

بەهێز بۆ مامۆستا دروستدەکات. لەلێکۆڵینەوەیەکی ڤێستباری لینەرو باشیش پاراو زمانێکی بۆ ئاماژە هاوبەشدا زانستی ئەوان دەڵین ئاستی زمان و دەکەن. بەرزبکرێنەوە، دەبێ مامۆستاکان شەرمنانەی کەسایەتی بەهێزکردنی یارمەتی ئەمەش

مامۆستاکان دەدات.

کەسایەتی‌مامۆستا

فایەق‌سەعید

20

2014

ی تان

زسی

)2ه )

مارژ

شنه كوردستانی

ساڵێكدا هه موو خوێندنی له سه ره تای پاش ڕێكخستنی پۆله كان و به شه وانه كان بۆنه كان، كارو لیژنه ی دروستكردنی و و به ڕێوه به ر له الیه ن باو شتێكی وه ك بۆ پۆل( )ڕابه ری یاریده ده ره كانه وه سه رجه م پۆله كان به قۆناغه جیاوازه كانه وه

دیاری ده كرێت.)ڕابه ری پۆل( مامۆستای ئه و خوێندنگه یه خۆی به شه وانه ی پسپۆڕییه كه ی به پێی و هه یه ، مه رجه له دیاریكردنی ڕابه ریشدا ئه وه وانه بگیرێت كه ئه و مامۆستایه له به رچاو ڕابه ریان ده بێته كه بڵێته وه قۆناغه به و )مه گه ر حاڵه تێكی ده گمه ن له به ر ناچاری هه بێت(، به و مه به سته ی زیاتر لێیان نزیك

بێت و پێیان ئاشنابێت.هه ندێ له یاخود هه ندێجار به ڵێ بایه خی و گرنگی بابه ته ئه م خوێندنگه دا كاره كانی به گشتی به اڵم پێده درێت شێوه یه كی فه رمی وه رناگرێت و زۆرجاریش )ڕابه ری پۆل( جگه له ناوێك هیچیتر نییه ، له كاریان گرنگترین ئێستادا له چونكه

كۆكردنه وه ی نمره تێناپه ڕێت. پشتگوێ ئه و هۆكاری پێده چێت خودی یاخود به ڕێوه به ر ته نها خستنه له الیه ن به ڵكو نه بێت، ڕابه ره كه یه كه و به ڕێوه به رێتییه كان و وه زاره ت به و ئه وتۆ بایه خێكی سه رپه رشتیارییه كان مه سه له یه نه دراوه . به اڵم به ڕاستی پێویسته وه ك چۆن له خوێندنگه كاندا به شێوه یه كی دیاری یاریده ده ر و به ڕێوه به ر فه رمی و داده نرێت بۆ كاروبه رنامه یان و ده كرێن هاوكارییان و ڕێنوێنی سه رپه شتیارانیش به هه مان ده پرسنه وه ، لێشیان و ده كه ن پۆله كانیش ڕابه ری باشتروایه شێوه بۆداڕێژراودا به رنامه له چوارچێوه یه كی هه ر كارابكرێت، ڕۆڵیان و بكرێن دیاری كارێكیش له چوارچێوه ی یاسا و ڕێسایه كی به رپرسانه تر مامۆستایان بوو دیاریكراودا له ئه ستۆی ده گرن نه وه ك خۆی لێ البده ن.هه ندێك پێیوایه له دیاریكردنی ده سه اڵت گه ر نییه كێشه ڕۆڵه كان، دابه شكردنی و و بێت الوه كی زۆر پۆل ڕابه ری به شی خوێندنگه و كارگێڕی له نێوان كاره كانی نه خێر به اڵم دابه شبكرێت، توێژه ره كاندا بیگێڕێت ده توانێ ڕابه ر كه ڕۆڵه ی ئه و

هه ر پێیه ی به و ئه وانیتر له كاری جیاوازه زانیاری پێویست ڕابه رێكی پۆل ده توانێت و خوێندكار ناوی له سه ر هه بێت وردی و به خێوكاری و ناونیشان و دۆخی خێزانی و باری كۆمه اڵیه تی و ئابوری و ئاست و توانا و لێهاتوویی و به هره مه ندی و هه رگرفتێكی جه سته یی و ده رونی و ...هتد. و زیاتریش له پۆلدایه و تێكه ڵی خوێندكاران ده بێت، خوێندنگه كان هه موو نییه مه رجیش به دڵنیایی به اڵم هه بێت توێژه رییان

مامۆستا هه یه بكرێته ڕابه ر.ده كرێت له ژێر ڕۆشنایی ئه م زانیارییانه دا ڕابه ره كان چاالكانه زنجیره ی په یوه ندی بن له نێوان خوێندكاران و ده سته ی كارگێڕیدا، ڕاسته وخۆیان كۆنتاكتی ئه وانیش هه ر له گه ڵ توێژه ره كان هه بێت، به و شێوه یه ش شانبه شانی ده سته ی كارگێڕی و توێژه ر و خێزانی خوێندكاران و..هتد، ڕۆڵیان هه بێت هه ر چاره سه ركردنی و به ره وپێشبردن له كێشه و ئاسته نگێك كه دێته ڕێی پرۆسه ی به گشتی و خوێندكار په روه رده و فێركردن

به تایبه تی.خوێندكاران كاتێك جگه له وه ی ئه وه

نزیكییه ی و په یوه ندی به و هه ست مامۆستای ڕابه ر ده كه ن زیاتر وه ك نمونه جێی ده بێته و ده ڕوانن لێی پێشه نگ و گوێڕایه ڵی ته واو و بڕوایان و متمانه مۆدێرنانه شێوازێكی لێره شه وه ده بن، قسه و هه ر له گه یاندنی ده رده كه وێت ڕابه ری له ڕێی تێبینییه ك و خواسـت كارگێڕی ده سته ی نوێنه ری وه ك پۆله وه له گه ڵ خوێندكاران یاخود نوێنه ره كه یان كه

به چاودێر ناسراوه و به پێچه وانه وه شه وه .بۆ ده كرێت مه به سته ئه وه ی به رپرسه كانی الیه نه له مه ودووا به پرۆژه یه ك تا ڕاسپارده بكه ن په روه رده سه رپه رشتیاران یاساو ڕێسایه ك بۆ ئه رك و ماف و ده سه اڵتیان دیاری بكه ن و هه ر له ژێر چاودێری ئه وانیشدا به ڕێوه به ر یاخود ده سته ی كارگێڕی، ئه و ئه ركه به مامۆستایان بسپێرن و ڕۆڵ و ئه ركییان بكه نه به شێك له چاالكی مامۆستایان له و ساڵه ی خوێندندا، و كارامه یی كه ده بێت سه ركه وتوتریش لێهاتوییان له و ئه ركه یاندا به رز بنرخێنرێت و به وه ش گیانی كێبڕكێیه كی دۆستانه له

ناوه نده كانی خوێندندا دروست بكرێت.

ڕۆڵی‌ڕابه‌ری‌پۆل‌له‌‌ڕوكه‌شی‌ده‌ربێنن

21

2014

ی تان

زسی

)2ه )

مارژ

په روه رده و یه كه می قوتابخانه ی ماڵه كانمان النكه ی هه روه ك منداڵه كانمانن، پێگه یاندنی گه وره كردنی ژینگه ی و جه سته یی نه شونمای

ئه وانن.ڕێبازه ئه و له گه ڵ ماڵه كانمان كه شوهه وای په روه رده ییه ی پیاده ی ده كه ین نه خشه ی داڕشتنی

كه سێتی منداڵه كانمانن ده كێشن..ئه وان ئێمه ن، كه سێتی ئاوێنه ی منداڵه كانمان ئه وه ده خه نه ڕوو كه ئێمه ی دایك و باوك هه ڵگری ڕه فتارێكمان جۆره چ په روه رده یه كین، جۆره چ

به رهه مهێناوه ..ده ستی نه خشێنراوی تابلۆی منداڵه كانمان هه رجۆرێك ئێمه په روه رده یی ته رزی ئێمه ن، له وجۆره نزیك یان به وجۆره هه ر بێت بیركردنه وه و ڕه فتاری منداڵه كانمان ڕه نگ ده گرن

و ده نه خشێن..ئه گه رچی بۆماوه و ژینگه و هۆكاره ده ره كیه كان كاریگه ریان له سه ر داڕشتنی كه سێتی نه وه كانمان بۆ كاریگه ریه كان له شێر پشكی به اڵم هه یه ، په روه رده ییه كانی ڕێبازه و ڕه فتار بیركردنه وه و

دایك و باوك ده گه ڕێته وه ..باوكان و دایك ئێمه ی پێویسته كه لێره وه یه گه وره و به رپرسیارێتییه پله وپایه و به و هه ست هه ست به خشراوه ، پێمان كه بكه ین گرانه هێزێكین، و كاریگه ری چ خاوه نی به وه بكه ین هه ست به وه بكه ین كه ئێمه ده توانین چی بكه ین..و كاریگه ری پله وپایه و ئه م ئاشكرایه له توانای بریتییه وباوك دایك ئێمه ی هێزه ی پایه دارترین پێگه یاندنی و په روه رده كردن توانای داڕشتنی كه سێتی به دیهێنراو كه مرۆڤه ، ئه و به دیهێنراوه مان پێبه خشراوه به وشێوه یه ی كه ئاماده یی به دیهێنراوه ی ئه و ده مانه وێت، خۆمان ئێمه ی كه تێدایه ئه وشتانه ی هه موو وه رگرتنی و ده كه ین نمایشی له به رده میدا باوك و دایك به سه ریدا فه رمان به و ده ڵێین پێی به گوفتار ئه و تێیده گه یه نین، ئه زموون به و ده یسه پێنین

به دیهێنراوه ش منداڵه كانمانه ...په روه رده ییه كه ماندا ئه ركه له مندااڵنه ی ئه و سه ركه وتنی و شكست بڕیارده ری ئه وان ئێمه ن، ئه و مندااڵنه ی به گوفتار و ڕه فتاره كانی ڕۆژانه یان پێمان ده ڵێن كه ئێمه ی باوك و دایك

شكستخواردوو یان سه ركه وتووین..و ئه رێنی جوڵه یه كی هه ر مندااڵنه ی ئه و و به هره مه ندی له سه ر به ڵگه یه كه دروستیان جوڵه یه كی هه ر ئێمه ، په روه رده ییه كه ی ئاسته له سه ر به ڵگه یه كه نادروستیشیان و نه رێنی هه بوونی الوازی و كه لێنێك له ئاست و تۆكمه یی

به رنامه په روه رده ییه كه ماندا..بیرو سه رچاوه ی باوك و دایك كورتی به منداڵه كانیانن، كه سێتی و ڕه فتار و هۆشیاری

و نه وه كانیان له یه كه من به رپرسیاری ئه وان لێپرسینه وه ی سه ركه وتن و شكستی نه وه كانیشیان

هه ر ڕووبه ڕووی ئه وان ده بێته وه ..منداڵه كانیش ئاوێنه و ده رخه ری كه سێتی دایك په روه رده یی یاسایه كی ئه مه ش باوكیانن، و له سه ره تادا –وه ك ئه گه رچی گشتییه ، و هۆكاره بۆماوه و ژینگه و پێكرد- ئاماژه م ده ره كیه كان كاریگه رییان هه یه ، له ته نیشت ئه م نائاسایی حاڵه تی هه ندێ یاساپه روه رده ییه دا باوكێكی و دایك منداڵی ئه وه ی وه ك ده بینین خراپ پێگه یاندندا په رروه رده و له نموونه یی به پێچه وانه وه یان ده رده چێت، به دڕه فتار و به رنامه و بێ و باوكێكی شپرزه و دایك منداڵی ئه م ده رده چێت، نمونه یی و زۆرچاك به دڕه فتار به هه ند به اڵم ڕیزپه ڕن، یاساو ناكرێنه حاڵه تانه ڕوویه كه وه چه ند له ده كرێت و وه رده گیرێن سوودیان منداڵدا په روه رده كردنی بابه تی له بكه ین باسیان ناتوانین لێره دا كه لێوه ربگیرێت

چونكه ته وه ره كه مان ئه وه نیه .له وه جه خت ده مه وێت خستنه ڕووه ئه م پاش ئه ركی له باوك و دایك ئه ركی كه بكه مه وه هه ر و حكومه ت سه رۆكی و واڵت سه رۆكی پۆستێكی بااڵی تری ئه م دنیایه گه وره و گرانتره ، هه موو له وباوك دایك پایه ی پله و هه روه ك پله و پایه كانی تر به رزتره ، چونكه ئه ركی ئه مان په روه رده و پێگه یاندنی مرۆڤه ، داڕشتنی كه سێتی مرۆڤه ، گه شه پێدان و ئاراسته كردنی مرۆڤه به ره و ئاینده و داهاتووی خۆی ، ئه و مرۆڤه ی ئه گه ر باش و دروست په روه رده كرا بۆ خۆی و چوارده وره كه ی و سه رجه م مرۆڤایه تی ده بێته مایه ی خێرو خۆشی و سوودگه یاندن، به اڵم ئه گه ر چه وت په روه رده كرا له ده ست خۆی ئه وه نه كرا په روه رده هه ر یان و تێكده دات دیكه مرۆڤه كانی ژیانی و ده دات

ده بێته مه ترسی بۆ سه ر ژینگه و جیهانیش..

به م هه ست باوك و دایك ناكرێت ئه وه له به ر و به رپرسیارێتی و ئه رك به م هه ست پله وپایه و مه ترسیه نه كه ن، چونكه نه بوون یان الوازی ئه م ده بێته یه كێكیان یان هه ردوكیان الی هه ستانه په روه رده ییان، هێزی پێگه و له ده ستدانی هۆی له سه ر كاریگه رییان كه مكردنه وه ی هۆی ده بێته كه سێتی الوازكردنی هۆی ده بێته منداڵه كانیان، باوكایه تی و دایكایه تیان، چونكه هه موو به سووك سه یری خۆكردنێك به سووك ڕه فتاركردن له گه ڵ فه رامۆشكردن خۆ دێنێت، به رهه م دا )خود( به رهه م دێنێت، خراپ به كارهێنانی خود به رهه م

دێنێت.بیركردنه وه و له گۆڕانكاری كلیلی كه واته ئێمه ی كه له وێدایه منداڵه كانماندا ڕه فتاری پله وپایه و به رامبه ر تێڕوانینمان باوك و دایك

به رپرسیارێتی خۆمان ڕاست بكه ینه وه .كرد خۆمان گه وره یی به هه ستمان هه ركات ده ده ین، گه وره ییه ئه و ڕاگرتنی هه وڵی ئه وكاته و په روه رده یی ئاستی به به رزكردنه وه ی ئه مه ش سازكردنی به خۆمان، په روه رده یی ڕۆشنبیری پێشكه شكردنی گونجاو، خێزانی ژینگه یه كی

جوانترین په روه رده به منداڵه كانمان.زنجیره ئه و بۆ بوو پێشه كیه ك وتاره ئه م گۆڤاره دا ئه م داهاتووی ژماره كانی له وتاره ی دایك و خێزان به سه باره ت ده كه مه وه باڵویان و باوك و هه ماهه نگی په روه رده یی نێوان ماڵ و

قوتابخانه و..هتد.بۆ چاره سه ر له به شێك ببینه ئومێده ی به و ئه و گرفته په روه رده ییانه ی له نێو خێزانی كوردیدا

بونیان هه یه .

تارق نه جیبتوێژه ری ده روونی و چاره سازی خێزانی

تۆ‌له‌‌دایك‌و‌باوكه‌‌گه‌وره‌كانیت‌یان‌له‌‌بچووك‌بچووكه‌كان.؟!

22

2014

ی تان

زسی

)2ه )

مارژ تۆ‌له‌‌دایك‌و‌باوكه‌‌گه‌وره‌كانیت‌

یان‌له‌‌بچووك‌بچووكه‌كان.؟!

23

له سه رنج كاتێك مرۆڤ پێشكه وتن و ده دات ده وروبه ره كه ی سه رده مه ئه و داهێنانه كانی و و هه وڵ ده بینێت،پێویسته ماندوبونه كانی خۆی زیاتر بخاته گه ڕ بۆئه وه ی كه شان به شانیان بڕوات و هه نگاو بنێت ،چونكه ئه گه ر وانه كات ئه وه به ماوه یه كی كه م بێئه وه ی كه دروست دابڕانێك بكات هه ستی پێ ده بێت و ئه مه ش كاتێكی زۆرو زیاتری كاروانه . به و ده گاته وه تا ده وێت بۆیه واپێویست ده كات كه هه مووان له گه ڵ هه ڵسوكه وت به وریاییه وه هه موو ئه و پێشكه وتن و داهێنان و گۆڕانكارییانه دا بكه ین و شاره زاییمان ده رباره یان هه بێت و ئاشنایان بین. تاكێك هه موو بۆ وتم وه ك ئه مه بۆ به اڵم پێویسته ، له كۆمه ڵگه دا ئێمه ی مامۆستایان زیاتر پێویسته و گرنگه كه به باشی له گه ڵ ئه وه ی كه تێبگه ین، لێیشیان بووین ئاشنایان مرۆڤێكی كه مامۆستا چونكه و هه ڵسوكه وت ماندووه هه میشه و مندااڵندایه له گه ڵ به ركه وتنی ئه و شتانه سه رنجیان زوو ئه وانیش خولیای حه زو و ڕاده كێشێت له مێشكیاندا زانینیان و فێربوون بۆنمونه هه ر ده كات.. چه كه ره فێربوونی بۆ گه وره ئێمه ی زۆرجار كۆمپیوته ر یان ئه و مۆبایله نوێیانه ی حه زیش بازاڕه وه ده كه ونه تازه كه بزانین و ببین فێریان كه ده كه ین چه ند دوای بۆیه بهێنین به كاریان جارێك كه بۆمان باس ده كه ن ئه وسا ده توانین و ده زانین لێ شتێكیان به كاریان بهێنین، كه چی ئه وان زووتر فێرده بن.. هه ندێكجار ئه گه ر پێشیان زووتر و هه وڵده ده ن هه ر نه وترێت له گه ڵ كه مامۆستا ده بن.. جا فێر منداڵدا هه ڵسوكه وت ده كات و ڕۆژانه ته مه نی له هه ر منداڵ كۆمه ڵێك

شه ش ساڵی یه وه ده بینێ و وانه یان شاره زاو ئه ویش ده بێت پێده ڵێت، ئاشنا بێت به هه موو ئه و شته تازانه ی زانیارین.. و زانست به رهه می كه پێویسته ئه وه شدا له گه ڵ هه روه ها چونكه دانه بڕێت.. خوێندنه وه له خۆراكی خوێندنه وه ئاشكرایه وه ك خۆراكێكیتر هه موو وه كو مێشكه و پێویسته . هه ر ده رباره ی خوێندنه وه به هۆی خوێندنه وه وه ئه م زانیارییه م ده ستكه وت خوێندنه وه ده رباره ی بۆ هۆكاره گرنگترین )خوێندنه وه ئه وه ی به هۆی مرۆڤ پێشكه وتنی ئه وه یه خوێندنه وه سه ره كی كاری كه وا له مرۆڤ ده كات كه بیربكاته وه ،وه ك بڕیارنه دا به ئاسانی واتا ئه خوێنێته وه كه سه ی ئه و ئه وه ی ئه وه نده دان بڕیار پێش ئه بێ شكستی بێتو ئه گه ر بیربكاته وه بتوانێ ئه وا بڕیاردانه له و هێنا خوێندنه وه له ڕاستیدا هه ستێته وه ، پڕحه كیمانه یه ، ژیانێكی بناغه ی له پێوه ره كانی یه كێك چونكه كۆمه ڵگه یه كی جیاكردنه وه ی كۆمه ڵگه یه كی له پێشكه وتوو بۆیه هه ر خوێندنه وه یه ( دواكه وتوو ده ڵێت: )باكۆن( وه ك كه سێكی نه خۆشخانه یه باشترین كتێبخانه بزانین ئه وه ش ده بێت عه قڵ(. بۆ بێده نگه مامۆستایه كی كتێب كه دووڕیانی له نه بوایه كتێبیش و هه روه ها ده بووین.. ون نه زانیندا كتێبه كان قسه ناكه ن به اڵم مرۆڤه كان هه موو ئه كه ن.. قسه كردن فێری پێویسته لێده كه ن كه وامان ئه مانه گورجترو ژیاندا له هه نگاوه كانمان گشت به دانه بڕاوی تا ، خێراتربن داهێنان و پێشكه وتنه كانی سه رده م له ڕێگه ی خوێندنه وه و ڕێگه كانیتره وه دوودڵی و ترس بێ و ئاشنابین

رووبه ڕووی ببینه وه .

با‌هه‌نگاوه‌كانمان‌گورجتر‌و‌خێراتربێت‌

عه‌لی‌حه‌مه‌ڕه‌شید‌به‌رزنجیسه‌رپه‌رشتیاری‌په‌روه‌رده‌یی/

سیدصادق

2014

ی تان

زسی

)2ه )

مارژ

له‌ئه‌رشیفی‌چـــــــاالکیه‌کانه‌وه‌

2014

ی تان

زسی

)2ه )

مارژ

له‌ئه‌رشیفی‌چـــــــاالکیه‌کانه‌وه‌

2014

ی تان

زسی

)2ه )

مارژ

26

ئاماده كرنی / به ختیار تیله كۆیی

دروستکردنی هەوڵی پەروەردەیی کومەڵگەی چوارچێوەی لە دەدات نوێ نەوەی کەسایەتی پەروەردەدا لەسەر بنەمای زانست و پیشکەوتنی دەکات خوێندکار ئاراستەی بنیاتنراوەو کومەلگا بەشێوەیەکی جوان و دروست کە قوتابی متمانەی بە خۆی هەبێت بتوانیت ئاستی رۆشنبیری لەگەڵ گۆڤاری مەبەستە ئەم بۆ بگونجێنێت سەردەمدا لەگەڵ تایبەت پەروەردەی رۆژهەاڵت گفتگۆیەکی

بەڕێوەبەری ئەم کومەڵگایە سازدەکات.ئه و سه ردانی ڕۆژهه اڵت په روه رده ی گۆڤاری پرسیارێكی چه ند كردو په روه رده ییه ی كۆمه ڵگه قادر( عه بدولره حمان )قادر مامۆستا ئاراسته ی

به ڕێوه به ری كۆمه ڵگه كه كرد.كوردستان په روه رده یی كۆمه ڵگه ی گ.پ.ڕ/ له سه ر ئه ركی كێ دروستكراوه ؟ له ساڵی چه ند؟

ڕوبه ری بیناكه چه نده ؟له سه ر كوردستان په روه رده یی كۆمه ڵگه ی و/ وواڵتی ڕێكخراوی )KOICA(كۆری ئه ركی كۆریای باشور دروستكراوه به هه مئاهه نگی له گه ڵ ساڵی )2013( له كوردستان هه رێمی حكومه تی

له سه ر ڕووبه ری )25(دۆنم زه وی .چ له سه ر قوتابی وه رگرتنی شێوازی گ.پ.ڕ/

بنه مایه كه ؟بنه مای له سه ر قوتابیان وه رگرتنی و/ كه قوتابی ژیری ئاستی بۆ تاقیكردنه وه یه ده ستپێده كات ساوایانه وه باخچه ی له قۆناغی نابێت و بنه ڕه تی یه كه می له پۆلی واته وه رگرتن زانستی ده یه می و بنه ڕه تی حه وته می له ئاستی وه رگرتن به پێی كێبڕكێی نمره ده بێت. بڕی )ده قوتابی خه رجی بۆ وه رده گیرێت دینار( هه زار

و فێركردن هۆكاری و پاكوخاوێنی به مه به ستی مامۆستای وانه بێژ بۆ هه ندێك له و پسپۆریانه ی كه كه من وه ك میوزیك و وانه بێژی زمانی ئینگلیزی

تایبه تمه ند.گ.پ.ڕ/ چه ند قۆناغ له خۆ ده گرێت؟ تا ئێستا قۆناغدا به سه ر چه ند و وه رگیراوه قوتابی چه ند

دابه شبوون؟ )3( كوردستان په روه رده یی كۆمه ڵگه ی و/ قۆناغی ساوایان- )باخچه ی له خۆده گرێت قۆناغ ساڵی بۆ هه روه ها ئاماده یی ( قۆناغی بنه ڕه ت- وه رگیراوه )537(قوتابی خوێندنی )2014-2013(

به م شێوه یه :1-باخچه ی ساوایان )160( منداڵ كه )87(كوڕ

و )73(كچن.قوتابی )189( بنه ڕه تی یه كه می 2-قۆناغی

كه )95( كوڕ و )94(كچن.)128(قوتابی بنه ڕه تی حه وته می 3-قۆناغی

كه )48(كوڕ و)80(كچن.4-قۆناغی ده یه می ئاماده یی )60(خوێندكار كه

)33(كوڕ و )27(كچن.كوردستان په روه رده یی كۆمه ڵگه ی گ.پ.ڕ/

ڕێنمایی له كوێوه وه رده گرێت؟و/ كۆمه ڵگه ی په روه رده یی كوردستان ڕێنمایی سلێمانی په روه رده ی گشتی به ڕێوه به رایه تی له

وه رده گرێت.له م به شه وانه و ده وامكردن شێوازی گ.پ.ڕ/

كۆمه ڵگایه چۆنه ؟و/ شێوازی ده وامكردن له كۆمه ڵگه درێژخایه نه و هه فته یه كدا له وه )8,30(بۆ)2,30( له سه عات )35(به شه وانه ده خوێندرێت، ڕۆژانی شه ممه ده وام

نیه وه سودی لێ وه رده گیرێت بۆ چاالكیه كان.گ.پ.ڕ/ ژینگه ی كۆمه ڵگاكه تا چه ند گونجاوه

بۆ خوێندكاران؟و/ ده توانین بڵێین كه تاڕاده یه كی باش گونجاو ڕووبه رێكی له به رئه وه ی خوێندكاران بۆ له باره و وه رزشی هۆڵی یاریگاو هه روه ها هه یه فراوانی

داخراوی هه یه .كێ له ئه ستۆی قوتابیان جلوبه رگی گ.پ.ڕ/

یه ؟كه سوكاری له ئه ستۆی قوتابیان جلوبه رگی و/ قوتابیاندایه و كۆمه ڵگه جۆرو ڕه نگی ده ستنیشان

ده كات.جیاوازیه كی چ خوێندن سیسته می گ.پ.ڕ/

هه یه له گه ڵ خوێندنگه ئاساییه كاندا؟و/ جیاوازی خوێندن له م كۆمه ڵگه یه ئه وه یه كه خوێندن تیایدا به زمانی ئینگلیزیه و درێژخایه نه و ساوایان باخچه ی له ده بێت به رده وامی هه روه ها ئاماده یی قۆناغی دواتر و بنه ڕه تی قۆناغی تا پڕۆگرامی و ئه زمون له وه رگرتن سود هه روه ها

خوێندنی قوتابخانه نێوده وڵه تیه كان. گ.پ.ڕ/ ڕێژه ی زیره كی ئاستی قوتابیان چۆن و زانستی گه شتی به ده درێ گرنگی ده بینی ؟

هونه ری و وه رزشی ؟و/ هه رچه نده ئه مساڵ یه كه م ساڵی خوێندنه له كۆمه ڵگه به اڵم ڕێژه كه ئاستێكی باشی هه یه كه ده كرێت له سااڵنی داهاتوو باشتر بكرێت هه روه ها و زانستیه كان گه شته به دراوه به رچاو گرنگی

چاالكییه وه رزشی و هونه ریه كان.گ.پ.ڕ/ كه سێتی خوێندكار له ژیانی ڕۆژانه یاندا

تا چه ند گۆڕانكاریان به سه ردا هاتووه ؟له گۆڕانكارییه ئه و كه بڵێین ده توانین و/ پێده كرێت هه ستی خوێندكاردا هه ڵسوكه وتی ڕۆژانه ی له ژیانی هه یه باشی ڕه نگدانه وه ی و خوێندكارداو هه وڵی به ره وپێشچونی زیاتر ده ده ین

كۆمه‌ڵگه‌ی‌‌په‌روه‌رده‌یی‌‌كوردستان‌لـــــــــه‌به‌سه‌ركردنه‌وه‌یه‌كدا

2014

ی تان

زسی

)2ه )

مارژ

كۆمه‌ڵگه‌ی‌‌په‌روه‌رده‌یی‌‌كوردستان‌لـــــــــه‌به‌سه‌ركردنه‌وه‌یه‌كدا

27

له و بواره دا.قوتابیانه ی ئه و لێده كرێت گله یتان گ.پ.ڕ/ به رپرسانه .. خزمی هه موی وه رده گیرێن لێره وه رنه گرتووه گه ڕه كه تان ئه م منااڵنی ته نانه ت

ئه مه تا چه ند ڕاسته ؟سه رچاوان گله ییه كان شتێك هه موو پێش و/ به اڵم بڕواناكه م هه موو ئه و قوتابیانه ی وه رگیراون له كاتی چونكه بن به رپرسان خزمی یان مناڵ له پێوه ره كان نه بووه یه كێك ئه وه وه رگرتن هه موو له وه رگیراوه منداڵ جۆرێك هه موو بۆیه توێژه كانی تێدایه خۆ ئه گه ر منداڵی به رپرسیشی ئه وانیش و شاره ن ئه م خه ڵكی هه ر تیادابێت مافی خوێندنیان هه یه . سه باره ت به منااڵنی ئه م گه ڕه كه ی كه كۆمه ڵگه كه ی تیادایه من پێتان ده ڵێم به ئامارو به ناو له )%100(وه رگیراون. به اڵم ده بێت ئه وه ش بزانین كه ئه م كۆمه ڵگه یه له به رئه وه ی به زمانی ئینگلیزیه و تاكه كۆمه ڵگه ی په روه رده ییه له شاری سلێمانی بۆیه هه موو شار ده توانن سودی

لێ وه ربگرن به پێ ی توانای وه رگرتن.گ.پ.ڕ/ ئه و مامۆستایانه ی لێره وانه ده ڵێنه وه مامۆستای ئایا وه رگیراون؟ بنه مایه ك چ له سه ر

گرێبه ستن یان میالكی خۆتانن؟و/ ئه و مامۆستایانه له سه ر بنه مای لێهاتویی و به كه وانانه ی ئه و بۆ زمانی )ئینگلیزی ( زانینی له و وه هه ندێك وه رگیراون ده وترێته وه ئینگلیزی مامۆستایانه به شێوه ی گرێبه ست وه رگیراون وه

ژماره یه كیش میالكی خۆمانن.بۆ كراوه ته وه خول ئێستا تا گ.پ.ڕ/

مامۆستایان؟له وواڵتی كۆریای و/ وه ك ده سته ی كارگێڕی مامۆستایان وه ك به اڵم بینیوه خولمان باشوور تێپه ڕبووه خوێندن وه رزێكی ته نها له به رئه وه ی

ئه و بوین ساڵدا یه كه م سه ره تای له ئێمه و ده رفه ته مان نه بوو به اڵم بۆ وه رزی دووه م به رنامه و پالنمان هه یه بۆ كردنه وه ی خول بۆ مامۆستایان و هێنانی چه ند مامۆستایه كی شاره زا بۆ ووتنه وه ی

خوله كان.به ڕێوه به رو لێهاتوویی ئاستی گ.پ.ڕ/

مامۆستاكان چۆن هه ڵده سه نگێنی ؟به ره هیوادارین هه یه و باشیان ئاستێكی و/ باشتر بڕۆن وه له كۆتایی وه رزی یه كه می خوێندن و به هه مان شێوه له كۆتایی وه رزی دووه می ساڵ هه ڵسه نگاندن بۆ خۆمان و بۆ به ڕێوه به رو مامۆستا الوازه كان و خاڵه به هێز و ده كه ین به ڕێزه كانیش دیاری ده كه ین و به پێی ئه و هه ڵسه نگاندنه پالنی

داهاتوو داده ڕێژین.گ.پ.ڕ/ ئه و كێشانه ی كه ڕووبه ڕوتان ده بێته وه

چین؟قوتابیانمان زۆری كێشه ی ئێمه به ڕاستی و/ ده یانه وێت قوتابی زۆر ژماره یه كی كه هه یه

نیه له تواناماندا كه وه ربگیرێن كۆمه ڵگه یه له م ته نها قۆناغێك هه ر بۆ پێویسته له به رئه وه ی به اڵم وه ربگرین )2(پۆل واته )60(قوتابی )190( بنه ڕه تی یه كه می پۆلی ته نیا ئه مساڵ قوتابی وه رگیراون و ده گاته )6(پۆل كه ناتوانین پالنی ناچارین بۆیه بین به رده وام جۆره به م پسپۆرو مامۆستای كه می هه روه ها دابنێین. تر شاره زا له زمانی ئینگلیزی ، به هه مان شێوه كه می كارگوزارو كارمه ند، هه روه ها نه بونی بودجه یه كی تایبه ت به خۆمان بۆ زیاتر خزمه تكردنی قوتابیان.

گ.پ.ڕ/ دوا په یامت بۆ گۆڤاره كه مان.....و/ وێڕای ڕێزو سوپاس بۆ ئه رك و ماندوبونتان هیوادارم گۆڤاره كه تان به ره و پێش بچێت و ده نگی لێره شه وه هه ر بێت. هه مومان ڕاسته قینه ی ڕۆژهه اڵت په روه رده ی به ڕێوه به رێتی سوپاسی هه موو هه تا به ڕێوه به ره وه به ڕێز له هه ر ده كه م كارمه نده كانیان كه هه میشه هاوكار و یارمه تیده ری

ئێمه بون له كاره كانمان دووباره سوپاس.

2014

ی تان

زسی

)2ه )

مارژ

28

كامیار و هاوڕاز/ په روه رده ی وه رزش له زانكۆی سلێمانی

جوڵه :)Swimming ( مه له وانی له نێو زیندووه كانه بونه وه ره بزوانی و ئاودا )نه ك ڕۆیشتن به پێ له ژێر ئاودا(. ده ده نرێت چاالكییه ك به مه له وانی و وه رگرتنه چێژ و خۆشی بۆ كه زیاتر ئۆڵۆمپیش جیهانی وه رزشێكی وه ك ئه نجام ده درێت. هه رچه نده ئه م وه رزشه مه ترسی هه یه و ده بێت مه له وان به رده وام سودی هاوكات بێت خۆی ئاگاداری

ئێجگار زۆریشی هه یه .)مه له وانی( مێژووی سه ره تای ده گه ڕێته وه بۆ ئه و كاته ی كه شتیوانه كان له نێو ده ریاكاندا بۆ بژێوی ژیانی خۆیان وه ك نه ك ئه نجامیانده دا، ده گه ڕان

وه رزشێك.هه روه ها به پێی چه ند پاشماوه و وێنه یه ك كه دۆزراوه ته وه له ئه شكه وته كانی چاخی به ردیندا و نزیكه ی )2000 ساڵ پ.ز( له باشوری میسری كۆن باس له مه له وانی

كراوه .داستانه له هه ندێك له هه روه ها كۆنه كانی گلگامش و ئیلیاده و ئۆدیسا و

كتێبی پیرۆز )ئینجیل( باسكراوه .ئه ڵمانی پرۆفیسۆری )1538ز( ساڵی )نیكۆالس فینمان( یه كه م كتێبی له سه ر مه له وانی نوسیوه ، به دوی ئه وه شدا ده ستی كرد به تاقیكردنه وه له سه ر مه له كردن، بۆ یه كه مجاریش له ساڵی 1800 دا مه له وانی ساده زۆر به شێوازێكی یارییه ك وه ك ئه نجامدرا، )سنگه مه له (ش شێوازی باوی

ئه وكاته بووه .له نده ن واڵتی له 1837 ساڵی به دوای كرایه وه مه له وانگه یه ك كرانه وه ی ئه م مه له وانگه یه ، ساڵی1896 ئینگلته را واڵتی له مه له وانگه یه كیتر مه له وانی یه كێتی 1908 ساڵی كرایه وه

جیهانی )FINA( پێكهێنرا.

جۆر و چۆنییه تی مه له وانی:1- سنگه مه له

2- په پوله مه له 3-باسكه مه له 4- پشته مه له

مێژووییه وه له ڕووی مه له : *سنگه كۆنترین جۆری مه له كردنه و به شێوازێكی چه ند دواتر به اڵم هه بوو ساده ی به خۆوه ئه نجامدانه وه له ڕوی گۆڕانكاری

بینی.چۆنیه تی مه له كردن له سنگه مه له دا:

الشه سنگه مه له دا له كاتی پێویسته له سه ر سنگ بێت و شانه كان به ته واوی و ئاوه كه له سه رڕوی ئاستدابن له یه ك ئاوه كه له ده ره وه ی سه ریش ده كرێت

بێت.كه ڕێگه پێدراوه گه ڕانه وه شدا له كاتی

پاڵ زۆر به هێزێكی و قاچ به هه ردوو له كاتێكدا بنرێت الشه وه و به شانه كان كه له بنكی ئاوه كه دا بێت بۆ هاتنه سه ر

ئاوه كه .سنگه مه له دا: له مه له كردن مه ودای

100-200م ده بێت

مه له جۆره ی ئه م مه له : *په پوله پێشكه وتنی بونیه وه دروست له كاتی جه نگی دوای بینی به خۆیه وه باشی

جیهانی له ساڵی )1917(.چۆنیه تی جوڵه له م جۆره ی مه له دا :-

مه‌له‌وانی‌له‌نێوان‌خولیا‌و‌وه‌رزشـــــــدا

2014

ی تان

زسی

)2ه )

مارژ

29

ده بێت هه ردوو شانمان بجوڵێت له گه ڵ ئاوه كه دا و پاڵ له ده ره وه ی مانه وه مان پێوه نان به شێوه یه كی ڕاست و دروست بۆ ده ره وه ی ئاوه كه . ڕێگه به یاریزان ده درێت زیاد له جارێك پاڵ نانێكی به هێزی هه بێ له پاڵنانه كه شی ئاوه كه ده ره وه ی بۆ به شی خواره وه ی قاچه كانمان ده ست پێ

ئه كات بۆ شانه كانمانماوه كه ی : 100-200م

مه له ش جۆره ی ئه م مه له : *باسكه مه له ی یاریزان جۆره كانیتره وه ك

قاچه كان فشاری به هۆی كه پێده كات بدرێت ئه نجام ده توانرێت ده سته كان و

به شێوه یه كی سه ربه ست.ماوه ی یاریه كانی باسكه مه له :

بۆ 50م-100م-200م-400م-800م-1500م ئافره تان )800م(

ناوه كه یه وه له وه ك مه له : *پشته به پێچه وانه ی مه له جۆره ی ئه م هاتووه جۆره كانیتر له سه رپشت ئه نجام ده درێت باسكه مه له شێوازی به هه مان ئه میش قاچه كان به هۆی له سه رپشت به اڵم

ده سته كانمان ئه نجام ده درێت.ماوه كه ی : 100م-200م

سود و زیانه كانی مه له كردن:

به رگری بۆ هه یه زۆری سودێكی .1كردنی ماسولكه كانمان له كاتێكدا له مه له

كردن به رده وامین.2. بۆ پته وكردنی ماسولكه كان.

3. ڕاگرتنی كێشی له ش.4. ئه گه ر مرۆڤه كان ڕۆژانه به به رده وامی ئه وا مه له بكه ن كاتژمێر نیو بۆماوه ی به پێی چه ند لێكۆڵینه وه یه ك پارێزراوده بن

له م نه خۆشیانه :1- له پاڵه په ستۆی خوێن.

2- كه مكردنه وه ی كۆلسترۆڵ.3- بۆ یارمه تیدانی هاتوچۆی خوێن به

شێوه یه كی ڕێك و پێك.4- بۆ سه رفكردنی وزه و چه وری له ش

چونكه ده رونی پاڵه په ستۆی بۆ -5بۆ وه رزشه جۆری باشترین مه له كردن

نه مانی فشاری ده رونی .

*زیانه كان و به ئاگادار بوون لێی: ڕه نگه ئه م خاڵه زۆر له وه زیاتر هه ڵبگرێت كه به ڵكو بكه ین باسی لێره ده بتوانین گرنگ خاڵێكی چه ند ته نها ده توانین

بخه ینه ڕوو:دیاره مه له وانی وه ك هه ر وه رزشێكیتر له ڕوی هه یه شاره زایی به پێویستی چۆنیه تی ئه نجامدان و شێوازه كانییه وه .

هه ركه سێك یاخود وه رزشكار نابێت نان مه له كردن پێش ئه نجامده دات مه له دره نگ هۆی ده بێته چونكه بخوات، هه رسكردنی خۆراك و سستی كۆئه ندامی له وكاتانه دا له به رئه وه ی هه رسكردن به ڵكو ڕیخۆڵه كان بۆ ناچێت زۆر خوێن خوێن زیاتر زۆره دا جوڵه ئه و له كاتی باشتره ده چێت، ده سته كان و قاچ بۆ ماوه به خواردنه كه تا بكرێت چاوه ڕێ ئاساییه كه ی خۆی هه رس ببێت تا گرفتی

ته ندروستی لێ نه كه وێته وه .تایبه ت به و كه سانه ش وه ك خولیایه ك مه له ده كه ن كات و شوێنی مه له كردن و

پاكوخاوێنی له به رچاو بگرن.

مه‌له‌وانی‌له‌نێوان‌خولیا‌و‌وه‌رزشـــــــدا

2014

ی تان

زسی

)2ه )

مارژ

30

ڕە ووف ئاالنی

ئەو ، پێشكەوتووەكان واڵتە لە بنچینەی بە پەروەردە واڵتانەی گەشەپێدانی و گۆڕانكاری بەدیهاتنی دادەنێن، ژیاری بە گەیشتن و ژیان و وەرزش و مۆزیك سروودو وانەكانی چاالكیەكان لە بواری ڕاهێنان و گەشتی ..... وەرزشی و هونەری و زانستی لەو گەورەترە گرنگی و بایەخ هتد لە ڕێگەی لەناو پۆلدا مامۆستا وانانەی

كتێبەكان ناو كراوی دیاری پرۆگرامی قوتابیان فێردەكات، بەاڵم لەو وواڵتانەی و چەمك لە پێچەوانە و هەڵە بە كە و تێگەیشتوون پەروەردە رەهەندەكانی الیان وایە ئەو وانانە زۆر بایەخیان نیە و پێویستە بكرێنە قوربانی وانەكانی تر، قوتابی سەردەمی و لەژیان زۆربەمان وانانە ئەو مافی كە بینیومانە بوونمان چۆن خراوەتە خزمەتی بیركاری و زانست و كیمیاو وانەكانی تر ئێمەش لەناخەوە نووزە ئەگەر و بووە ناخۆش پێمان وتویه تی مامۆستا كردبێ نووزێكیشمان ئەو وانانە گرنگ نین با دوانەكەون ئەمە

باشترە بۆ خۆتان.ئەم تۆبڵێی كام سیستەمی پەروەردە ڕێگا چەوتەی خسبێتە ناو كایەو بواری كوردیش گەلی پەروەردەوە؟ پرۆسەی بە داوە گرنگی ، تر نەتەوەكانی وەك فاكتەری تاقە چونكە مۆزیك سرودو بووە، نەتەوەیی كەلتوری پاراستنی چاوی هەمیشە گەلە ئەم بەوهۆیەی بەدرێژایی و لەسەربووە دوژمنانی دژ بەرگریدابووە سەنگەری لە مێژوو شەڕی زۆرجاریش و بەداگیركەران ئیماراتەكان هۆزوتیرەو ناو خۆبەخۆی لە شەڕ بەردەوامی فاكتەری بۆتە گۆرانی سرودو بۆیە نیشتمانەكەیدا، ئەو شێوازەی دەربڕی بوونەتە ومۆزیك ژیانی كۆمەاڵیەتی و سیاسی ئەم گەلە، ئەمە وەك گشتی بەسەرژیانی كۆمەڵگەوە ، وەك تایبەتیش لە پرۆسەی پەروەردەدا بەشێوەیەكی گشتگیر ڕەنگی نەداوەتەوە بەو هۆیەی گرنگی و بایەخ زیاتر دراوە بە بابەتەكانیتری خوێندن كە پێم وابێ بابەتانە، لە بووە تێگەیشتن هەڵە چەند ڕابردوودا لەسەدەی هەرچەندە مامۆستایەك كە لە حوجرەو گوندەكاندا و مۆزیك و بەسروود زۆریان بایەخی كاكەحەمەی مەال وەك داوە وەرزش گەورەی بایەخی و ڕۆڵ كە سه یفوڵاڵ قوتابی ئەو و وانەكان گشت بە دابوو پێوتوون وانەی ئەو خوێندكارانەی و شایەتی ئەدەن چەند پەروەردەیی بووە، خوالێخۆش نەریمانی مستەفا مامۆستا بوو لە ڕیزی ) دیوشن ( ی ئەمەریكی و )راجینسكی( رووسی دایناون كە دوو زانای پەروەردەیی گەورەی دوو دەوڵەتی

گەورەی دنیان.ناكرێ پەروەردەشدا پرۆسەی ناو لە رۆڵ و بایەخی چەندین شاعیری گەورەی بووە مامۆستا پیشەیان كە كورد فەالح )كاكەی لەوانە بكرێن فەرامۆش و ئەحمەدهەردی و بێكەس و گۆران و لەتیف زێوەرو بەختیار دڵدارو زێوەرو هەڵمەت و ع ع شەونم و..هتد( كە لەم بكەین ناوەزەد ناكرێهەموویان بابەتەدا جارێكیتر دا مەودای تەمەن ئەگەركراو لە بابەتێكی بیلۆگرافی باس و شێوازی بونیادی ئاراستەی و فۆرم و نوسین

پەروەردەیی دەكەینە بابەتێكیتر.دوای ئەوەی كورتەیەكمان لە گرنگیدان مۆزیك و سروود و وەرزش بەوانەكانی پەروەردەو لەپرۆسەی خستەڕوو خوێندندا، كاتی ئەوە هاتووە ڕۆڵ و بایە خی سروود ومۆزیك لەم خااڵنەدا كورت

بكەینەوە:1- ڕاهێنانی قوتابی و شكاندنی ترس و فێرنەبن باش هۆكارن كە شەرم و دەركەوتنی -2 . وەرنەگرن وانەكە كە دەنگخۆش و بەهرەمەند مناڵی هونەرمەند كەسانی دواڕۆژدا لە دەكرێ لەبواری لێدەرچێ تایبەتمەندیان و

هونەردا. و ساف جەوێكی دروستكردنی -3خۆش بۆ قوتابیان تا زیاتر حەزیان لە

خوێندن بێت.و مناڵ مێشكی كردنەوەی -4بابەتە وەرگرتنی بۆ فراوانكردنی

زانستیەكان لەناوپرۆسەی پەروەردەدا.نیشتمان بەرزی هەستی ڕوواندنی -5پەروەری وخۆشەویستی گەل و نیشتمان

الی مناڵ بەناراستەوخۆ.و هاوكاری گیانی دروستكردنی -6

تەبایی لە نێوان منااڵندا.7- سەرنج ڕاكێشانی كەسوكاری قوتابی لە مناڵەكانیان بەشداریكردنی لەكاتی

چاالكیەكانی قوتابخانە.و بەرپرسیاری بە هەستكردن -8دەرخستنی كەسێتی خوود الی قوتابی .وانەی تا باشن هۆكاری ئەمانە بایەخی و گرنگی مۆزیك و سروود بەشەوانەی نەدرێنە پێبدرێو زیاتریان پرۆگرامی تەواوكردنی لەبەرخاتری تر

سااڵنەی خوێن.

ڕۆڵی‌وانه‌ی‌‌سروودو‌مۆزیك‌له‌قوتابخانه‌كاندا

2014

ی تان

زسی

)2ه )

مارژ

مامۆستا‌وه‌ك‌كه‌سێكی‌‌ڕۆشنبیر

31

ئاوات محمد مسته فا توێژه ری كۆمه اڵیه تی له ق.ساباڵخی بنه ڕه تی

یه كێك له جومگه سه ره كیه كانی په روه رده ی سه ركه وتوو بریتییه له مامۆستای سه ركه وتوو ، زۆر ئاسته مه بتوانرێت بكرێت جێبه جێ په روه رده یی سیسته می پێشكه وتووترین تێگه یشتوو و پێشكه وتوو مامۆستای له گه ڵیدا ئه گه ر هاوشانی سیسته مه په روه رده ییه كه ئاماده نه كرابێت، ڕاسته مامۆستا و خوێندن پرۆگرامی له په روه رده سیسته می به اڵم پێكدێت، قوتابخانه بینای ئیداره و و قوتابی و ده گه یه نێته سیسته مه ئه و و ده كات ڕابه رایه تی ئه وه ی په روه رده فه لسه فه ی و ئامانج ده توانێت و خۆی شوێنی بگه یه نێته قوتابیان، بریتییه له مامۆستا. ڕاسته هه ریه ك له جومگه كانی دیكه ی په روه رده ڕۆڵی تایبه تی خۆیان هه یه ، بینای یاخود خویندن پرۆگرامی كه ڕاسته ئه وه ش به اڵم ته ندروست قوتابیه كی ناتوانێت مامۆستا به بێ قوتابخانه و سه ركه وتومان بۆ پێبگه یه نێت، هه ر لێره وه یه كه گرنگی و شاره زایان زۆربه ی بۆیه ده رده كه وێت مامۆستا ڕۆڵی و ڕۆشنبیر به كه سێكی مامۆستا په روه رده بواری پسپۆرانی ئه ركی و ڕۆڵ له به رئه وه ی ده یناسێنن و ده كه ن پێناسه ڕۆشنبیر گواستنه وه و باڵوكردنه وه ی زانیاری و ڕۆشنبیرییه شێوه به هه مان مامۆستاش كۆمه ڵگادا، تاكه كانی به ناو ئه ركی باڵوكردنه وه و گواستنه وه ی زانست و زانیارییه به ناو سه رجه م به ناو باڵوه ده كات دواجاریشدا له كه قوتابیاندا تاكه كانی كۆمه ڵگادا، هه ر له به ر ئه مه شه مامۆستا به كه سێكی ئاسان مامۆستا ئه ركی له به رئه وه ده ناسێنرێت، ڕۆشنبیر نییه ، چونكه پێویسته به رده وام له هه وڵی خۆڕۆشنبیركردندا زانیاری و زانست به دوای بگه ڕێت به رده وام و بێت به و بێت پڕچه ك هه میشه ئه وه ی له پێناو سه رده میانه دا زانیارییه زۆرو خێرایه ی كه ئه مڕۆ جیهان پیایدا تێپه ڕده بێت، ئینته رنێت و موبایل به تایبه تیش له سه رده می ته كنه لۆژیای و سه ته الیتدا كه زۆرجار وایكردوه قوتابیانش له ڕێگه ی ئه م زیاتر له مامۆستاكانیان زانیارییه كانیان ته كنه لۆژیایانه وه هۆكارانه ی له و یه كێكه خاڵه ئه م من به بڕوای كه بێت و قوتابیان له نێوان كێشه دروستبوونی هۆی ده بێته كه زانیارییه كانی هه ستیكرد كه قوتابی چونكه مامۆستایاندا خۆی له زانیارییه كانی مامۆستاكه ی زیاتره ، ئیدی هۆكارێكی و بگرێت له مامۆستاكه ی گوێ بۆئه وه ی نابینێته وه وه ها پاڵ ئه مه ش نابێت، سه رسام مامۆستاكه ی به زانیاریه كانی و خه یاڵ بێزاری توشی پۆلدا له كه ده نێت قوتابیه وه به باڵوی بێت و دواجار كێشه له نێوان مامۆستا و قوتابیه كه دا

دروست ببێت .مامۆستا كه ئه وه ی هۆكاره كانی زانینی بۆ هه ڵبه ته

ده ستی زانیاریه دا و ته كنه لۆژیا سه رده می له م نه توانێت زۆر هۆكارگه لێكی بگات سه رده میانه و نوێ زانیاری به كلتوری ئابوری ، )الیه نی وه ك كێشه یه وه ن ئه م پشت له ڕۆشنبیری كۆمه اڵیه تی ، و دۆخی سیاسی په روه رده یی , و

..........هتد(.كوردستان فه رمانبه رانی زۆرینه ی گشتی به شیوه یه كی كه سه ره كیه كه یان له ئه ركه جگه مامۆستا له ناویشیاندا په یوه ندی ئه مه ش ده كه ن، دیكه ش كارێكی فه رمانبه رییه كه ئه م پێداویستییه كانه زۆری و ئابوری دۆخی به خراپی له وای كه هێناوێتی خۆیدا له گه ڵ تازه یه سه رده مه ته رخان كاركردن بۆ كاته كانی زۆربه ی كردووه مامۆستا كه په روه رده یی و كلتوری هۆكاری له جگه ئه مه بكات، كومه ڵگا تاكه كانی بۆ نه بووه باش پاڵپشتێكی و پاڵنه ر تاكو ئاڕاسته یان بكات به ره و خوێندنه وه و نوسین، هه ر له په روه رده یی خێزانیه وه تاكو ده گات به زانكۆكانمان مرۆڤ وا په روه رده ناكه ن كه ئاشقی خوێندنه وه و كتێب بێت، ژماره ی ئه و خێزانانه ی كه له ماڵه كانیاندا كتێبخانه هه یه زۆر كه من ماڵه كانیاندا له كتێبخانه كه خێزانانه ی به و به به راورد و كۆمه اڵیه تی و سیاسی دۆخی شێوه ش به هه مان نییه ، ئێمه مرۆڤی تاكو نه ڕه خساندوه ده رفه تی ڕۆشنبیریمان

به دوای زانیاری سه رده میانه دا بگه ڕێت.به بڕوای من بۆ ئه وه ی مامۆستا بتوانێت سه ركه وتووبێت پێویسته ده ژی تیایدا ئێستا كه دۆخه ی له م به تایبه تی پێناو له بێت خه سڵه تێك و تایبه تمه ندی چه ند خاوه نی ئه وه ی ڕۆڵ و ئه ركی خۆی به باشی ببینێت، هه ربۆیه لێره دا

به باشی ده زانین كه له سێ خاڵدا به كورتی باسی بكه ین:1ـ الیه نی زانستی : له به رئه وه ی مامۆستا به رده وام نه وه ی زانیارییان كاتیشدا هه مان له و ده كات په روه رده نوێ خوێنه رێكی ده كات پێویست وا ئه وا ده كات پێشكه ش و سه رده م له و ئاگای ئه وه ی له پێناو بێت به رده وامیش دۆخه بێت كه تیایدا خه ریكی په روه رده و فێركردنه ، چونكه ئه سته مه بۆ هه ر په روه رده كارێك كه بتوانێت له بواره كه ی خۆیدا سه ركه وتووبێت ئه گه ر ئاگاداری زانستی سه رده مه كه ی نه بێت، له به رئه وه ی گومانی تیادانییه كه هه موو نه وه یه كی كلتوری و هزر و زانیاری كۆمه ڵێك خۆشیدا له گه ڵ تازه هه ربۆیه ده هێنێت، خۆی پیش نه وه كه ی له جیاواز ئه و له گه ڵ خۆی ده ستوپه نجه ی كه ناچاره مامۆستاش به رده وام كه بكات نه رم جیاوازانه دا كلتوره و بیركردنه وه هه ر ده یهێنن، خۆیاندا له گه ڵ یه كه كان له دوای یه ك نه وه ئه مه شه وا له مامۆستا ده كات خوێنه رێكی به رده وام بێت و زانایانی بواری په روه رده ش به كه سێكی ڕۆشنبیر پێناسه ی

بكه ن.الیه نی زانستی مامۆستا ته نها به كۆكردنه وه ی زانست و كه هه یه به وه ش پێویستی به ڵكو نایه ت كۆتایی زانیاری بزانێت چۆن مامه ڵه له گه ڵ قوتابیان و كه سانی ده وربه ریدا ده كات، چونكه به دڵنیاییه وه هه موو مرۆڤه كان له یه كترناچن، و تایبه تمه ندی و سیفه ت كۆمه ڵێك خاوه نی هه رقوتابیه ك ته نانه ت كلتورو بیروباوه ڕی جیاوازه به به راورد به هاوڕێكانی ، له مامه ڵه كردن به جۆرێك پێویستی هه ریه كه و كه ئه مه ش هه یه ، هه رئه مه شه مامۆستا ناچارده كات كه شاره زایی هه بێت له سه ر هونه ری په یوه ندی و مامه ڵه كردن له گه ڵ ئه م كه سه زانسته ئه م وانه وتنه وه دا له كاتی به تایبه تی جیاوازانه دا )هونه ری په یوه ندی و مامه ڵه كردن( یارمه تیده رێكی باشه بۆ مامۆستا تاكو بتوانێت په یامی په روه رده یی و زانستی خۆی بگه یه نێت، ده توانین بڵێین كه هونه ری مامه ڵه كردن له گه ڵ قوتابیدا به ئه ندازه ی توانای زانستی مامۆستا گرنگه ، ڕه نگه زۆرجار له پێشتر وگرنگتریش بێت چونكه زۆر مامۆستا هه یه كه توانای زانستی به رزه به اڵم توانای په یوه ندی و گه یاندنی الوازه ، كه ئه م الوازییه ش توانای زانستییه كه ی ده شارێته وه و

وه ك مامۆستایه كی سه ركه وتوو هه ژمارناكرێت.2ـ الیه نی ویژدانی : ئه گه ر هه موو كارێكی باش و هه موو پیشه یه كی سه ركه وتوو به ند بێت به زیندویی ویژدانی خاوه ن پیشه كه یه وه ، ئه وا پیشه ی مامۆستایی ناتوانێت بۆ ساتێكش به بێ ئه م تایبه تمه ندییه بژی ئه مه ش په یوه ندی به سروشتی و مرۆڤ له گه ڵ مامه ڵه كردنه كه هه یه مامۆستاوه كاری زۆرێك به پێچه وانه ی مرۆڤ، بنیاتنانی و په روه رده كردن و ئامێر له گه ڵ كه مامه ڵه كردنه دیكه وه یه پیشه كانی له ئامڕاز، ئه مه جگه له وه ی شوێنی كاركردنی مامۆستا بریتییه له ناوپۆل ئاشكراشه كه له ناوپۆلدا مامۆستا به ته نها خودی پێوه ری كۆمه ڵێك ڕاسته ده كه ن، حكوم ویژدانی و خۆی په روه رده یی سه رپه رشتیاری نمره و هه ڵسه نگاندنی وه ك نییه ڕێگر هیچ ئه مانه به اڵم ده كه ن مامۆستا چاودێریی ناپه روه رده یی ڕه فتاری نه توانێت مامۆستا كه له وه ی به رامبه ر به قوتابیه كانی نه نوێنێت یاخود كاتێك هه ڵه یه ك بپۆشێت و ویژدانی پاڵی له قوتابیه ك ده بینێت چاوی لێ ناكرێت بكاته وه ، ڕاست بۆ هه ڵه یه ی ئه و تاكو پێوه نه نێت بوترێت پێی و كاربكات خۆی به میزاجی مامۆستایه ك یه كێكی و بكات قوتابیه كانیدا له نێوان جیاوازی مامۆستا، منداڵی ئه گه ر )ته نانه ت بدات پێ گرنگی و بوێت خوش خستبێت، پشتگوێ دیكه شی قوتابیه كی (و بێت خۆشی داهاتوی خه می له به رده وام سه ركه وتوو مامۆستای ئاڕاسته یان و ده دات هانیان به رده وام و قوتابیه كانیه تی ده كات به ره و ڕێگه ی سه ركه وتن و به خته وه ری ، به اڵم هه موو باش سۆزییه كی هاو و زیندو ویژدانێكی به بێ كارانه ئه م بگه یت، پێی بتوانرێت ئاسته مه قوتابیه كان به به رامبه ر قسه یه ی ئه و ده ڵێت:) هه یه جوان ڕسته یه كی بۆیه هه ر دڵی له خۆی جێگه ی به دڵنیاییه وه ده كرێت له دڵه وه كه به رامبه ردا ده كاته وه (، زیندووڕاگرتنی الیه نی ویژدانی مرۆڤ ته نها سوده كه ی بۆ كه سانی به رامبه ر نییه ، به ڵكو به پله ی یه كه م سود ده گه یه نێت به مرۆڤه كه خۆی چونكه ئارامییه كی دواجاردا له و ده به خشێت به كه سه كه ڕۆحی و ده روونی

به خته وه ری ده كات و چاالكی و وزه ی پێ ده به خشێت.3ـ الیه نی كرداری : ئه م الیه نه هه موو ئه و كرده وه و ڕه فتار و گوفتارانه ده گرێته وه كه مامۆستا له ناو پۆلدا ده ینوێنێت، لێره دا كۆی الیه نی زانستی و ویژدانی مامۆستا ده رده كه وێت و به رجه سته ده بێت، هه ربۆیه به ته واوكه ری ئه و دووالیه نه ی پێشوو داده نرێت چونكه هه رچه نده مامۆستا پڕزانست بێت و ویژدانی زیندوو بێت به اڵم ئه گه ر به كرده وه به رجه سته ی نه كات ئه وا هیچ مانایه ك بو زانسته كه ی و هیچ به هایه ك بۆ

ویژدانه زیندوه كه ی نامێنێته وه . هه موو په روه رده كارێك به ئه ندازه ی ئه وه ی كه په روه رده ی زیاترش بگره و ئه وه نده دوو ده كات، قوتابی و منداڵ چونكه هه یه ، خۆی خودی به په روه رده كردنی پێویستی ده كاته وه ، گه وره كان السایی زیاتر قوتابی یاخود منداڵ ڕه فتارێكی ده یه وێت ئه گه ر په روه رده كارێك هه ر له به رئه وه جوان له منداڵه كه یدا بچه سپێنێت ئه وا واباشتره سه ره تا ئه و زۆر كاره كه ی ئه وكاته بكات به رجه سته له خۆیدا ڕه فتاره كاری بۆ دێته ڕێگه ی ئاسته نگ كه مترین و ده بێت ئاسان

په روه رده كردن و فێربون.

بۆ ڕاستیه مان ئه و كرد باسمان كه خااڵنه ی ئه و كۆی ده سه لمێنن كه مامۆستا كه سێكی ڕۆشنبیره ، له به رئه وه ی كه مامۆستا ده بێت ئاگاداری ئه و دۆخه كۆمه اڵیه تی و سیاسی و ئابوریی و كلتورییه بێت كه تیایدا ده ژی و كاری په روه رده یی له بێت به ئاگا كه ده كات لێ وای ئه مه ش ده كات، تیایدا چۆنیه تی مامه ڵكردن له گه ڵ ئه و دۆخانه دا، له به ر ڕۆشنایی ئامانجه به دیهێنانی هه نگاوه كانی به ئاگابوونه شی ئه م

په روه رده ییه كان داده ڕێژێت.

2014

ی تان

زسی

)2ه )

مارژ

ئاماده كردنی: ساندرا ئیسماعیل

وه ك ئاشكرایه وانه ی هونه ر یه كێكه به اڵم خوێندن پرۆگرامی وانه كانی له خوێندنگاكاندا قوتابخانه و له له زۆرێك خراوه پشتگوێ به رچاو به شێوه یه كی پشتگوێ ئه م بۆ هه یه هۆكار چه ندین خستنه ، له م ڕێپۆرتاژه دا چه ند كه سێكمان له مامۆستا و به ڕێوه به ری خوێندنگاكان و سه رپه رشتیارانی هونه ری دواندووه تا له نزیكه وه ئه و هۆكارانه مان بۆ رونبێته وه

كه بۆته هۆی ئه و پشتگوێ خستنه .سه رپه رشتیاری ئه مین كه مال ئاشتی له یه كه ی هونه ر په روه رده یی/پسپۆڕی جۆری په روه رده یی سه رپه رشتیكردنی و دڵنیایی ڕۆژهه اڵت ئاماژه به كۆمه ڵێك هۆكاری گرنگ ده دات.. له سستمی نوێی خوێندنداو له دوای كۆنگره ی ساڵی 2007 زۆری گۆڕانكاری خوێندن پرۆسه ی گۆڕانكاریانه له و یه كێك به سه راهات پسپۆری بوو له وانه كاندا، وانه ی هونه ریش له و نه بوو به ش بێ وانه كانیتر وه ك وه رگرت, خۆی پسپۆری گۆڕانكاریه و به اڵم لێره دا ڕوبه ڕوی كێشه یه ك ده بینه وه ده رچوانی مامۆستایانی به تایبه ته كه وانه یه كی له به رئه وه ی شانۆ، به شی تایبه ت نیه به وانه ی شانۆ له قوتابخانه و خوێندنگاكاندا وه ك وانه كانی شێوه كاری و موزیك. بۆیه به ناچاری ده رچوانی ئه و به شه ده بێت وانه ی شێوه كاری بڵێنه وه ماموستایان له هه ندێك بۆ ئه مه ش كه سه رپه رشتیاران وه ك ئێمه كێشه یه ، زۆر هه وڵماندا و چه ندجارێك یاداشتمان نوسیوه بۆئه وه ی وانه ی شانۆش بخرێته ناو پرۆگرامی خوێندنه وه به اڵم به داخه وه

تائێستا هیچ نه كراوه ، سه رتاسه ری پرۆگرامێكی نه بوونی له وه زاره تی په روه رده و پرۆسه ی خوێندن ڕوبه روی كێشه وگرفتانه ی له و یه كێكه ئه مه ش كه بوه ته وه ماموستایانمان هه ندێك ئه وه ی ده بێته هۆی زۆرجار وانه كه یان به باشی ماموستایان له ماموستایانه ی ئه و به تایبه تی نه ڵێنه وه كه ده رچوی به شی شانۆنن، به اڵم ئێمه ده سته وه ستان نه وه ستاوین له ئاست ئه و كاره داو زیاتر له چه ند جارێك و له الیه ن به ڕێزه وه سه رپه رشتیارێكی چه ند

داناوه و هونه رمان وانه ی پرۆگرامی جارێكیش چه ند و وه زاره ت به داومانه نوێنه رانی له گه ڵ هه ولێر له شاری ده ڤه ری سه رپه رشتیارانی و وه زاره ت كۆبونه وه یه كمان چه ند دهۆك هه ولێرو وه ك هه ر دیسانه وه به اڵم كردووه ئه نجام بێ ئه مه شمان تر كێشه كانی بووه تا ئێستا بۆیه به ناچاری ئێمه وه ك ڕۆژهه اڵت په روه رده یی سه رپه رشتیارانی له سه ره تای ئه مساڵدا دوای كۆبونه وه مان پرۆگرامێكمان بۆ قوتابخانه كانی سنوری په روه رده ی رۆژهه اڵت بۆ هه ردوو قۆناغی كردووه دابه شمان داناو 9-7 و 6-1خۆمان سنوری قوتابخانه كانی به سه ر سه رتاسه ری پرۆگرامێكی ئه وكاته ی تا

ده رده چێت. "زۆرێك له مامۆستایان وه ك وانه یه كی هونه ر وانه ی بۆ تێڕوانینیان وه كی ال )به یان مامۆستا وته ی ئه مه هه یه " ماوه یه كی كه سه عید(ه ئه حمه د ئێستا و بووه هونه ر مامۆستای زۆر یه كه ی له شانۆیه به شی به رپرسی له درێژه ی ڕۆژهه اڵت، هونه ری چاالكی و تێروانین ئاستی ده ڵێت: وته كانیدا تر كه سێكی بۆ له كه سێكه وه تێڕامان ده گۆرێت، ئه مه ش ئه كه وێته سه رئاستی وه ك ئه گه رنا مامۆستاكان، رۆشنبیری سیستم الوازه ، ده بێت مامۆستای هونه ر خۆی بسه لمێنێت و ڕێگانه دات وانه كه ی بخورێت و ببێته سوته مه نی بۆ وانه كانی وه ك ده ڵێت: وته كانیدا له درێژه ی تر، یه كه ی چاالكی هونه ری سااڵنه ڤیستیڤاڵ به اڵم ده كرێت، بواره كان هه موو بۆ دابینكردنی بۆ هه وڵبدرێت زیاتر گرنگه به بابه تی تایبه ت ۆركشۆپی پێداویستی چاالككردنی و ڕۆچون زیاتر بۆ هونه ر ئاشنابون و قوڵبونه وه زیاتر بواره ئه م

بۆ وانه ی هونه ر. مامۆستا سیروان عومه ر كه به ڕێوه به ری بنه ڕه تیه ، كوردستانی خوێندنگای به شێك له هۆكاره كانی پشتگوێ خستنی وانه ی هونه ر ده گه رێنێته وه بۆ مامۆستای وانه كانی تر و هه وڵده ده ن له سه ر حسابی بابه تی هونه ر وانه كانی خۆیان بڵێنه وه سیروان مامۆستا قسه كانیدا له درێژه ی بابه تی ئێمه هاوكاری سه ره كی ده ڵێت: قوتابخانه كه ماندا له ده كه ین هونه ر

وێنه كێشانه وه . شانۆو به هه ردووالیه نی وێنه كێشان به تایبه تمان هه یه هۆڵێكی شانۆییه كاندا پرۆڤه ی له كاتی هه روه ها هونه ر مامۆستای هاوكاری مامۆستایان هه ندێك هه ندێكجار به اڵم ده كه ن، سه باره ت ناكه ن.. هاوكاریان مامۆستا هونه ر وانه ی وانه وتنه وه ، به خشته ی جیاوازی هیچ تردا وانه كانی له گه ڵ

ناكرێت.پرسیاره و سه رنج جێگای "ئه وه ی قوتابخانه كان كارگێری له الیه ن تائێستا له خشته ی ته نانه ت و مامۆستایان و وانه كانیشدا ئه م هه ڵه یه زۆر دیارو به رچاوه كه به وانه ی )وێنه كێشان( ده وترێت هونه ر )سرود(، ئه وترێت موزیكیش به و به موزیك وانه ی ده رده كه وێت لێره دا مامۆستا وته ی ئه مه دانانرێت"، هونه ر )ساالر عه بدواڵ(یه كه لێپرسراوی به شی

پشتگوێ‌خستنی‌‌وانه‌ی‌‌هونه‌ر‌لـــــــــه‌خوێندنگاكاندا

32

2014

ی تان

زسی

)2ه )

مارژ

پشتگوێ‌خستنی‌‌وانه‌ی‌‌هونه‌ر‌لـــــــــه‌خوێندنگاكاندا

له په روه رده ی هونه ریه چاالكی موزیكی و ده دات به قسه كانی درێژه ڕۆژهه اڵت، له گه ڵ بكه ین به راورد ئه گه ر ده ڵێت: به شێوه یه كی ئه وا پێشودا سااڵنی به رچاو هه ست به و گۆرانكاریانه ده كرێت هه ندێك له دراوه ، موزیك به وانه ی كه دابینكراوه ، موزیك ئامێری خوێندنگادا جگه له وه ی هه ندێك ئامێریتری پێویست دابینكراوه ، تایبه ت شوێنی وانه كه و به كه می سه رنجه جێگه ی ئه وه ی به اڵم سه ره ڕای له خوێندنگاكاندا مامۆستایه ده رچووی به رچاو ڕێژه یه كی كه ئه وه ی تائێستا به اڵم هه یه هونه ره جوانه كان به پرۆگرامی سه باره ت دانه مه زراون، تایبه ت به هونه ر، مامۆستا ساالر ده ڵێت وه ك نیه تایبه ت پرۆگرامێكی هیچ وه زاره تی الیه ن له تر وانه كانی هه موو

په روه رده وه چاپكرابێت .

هونه ر وانه ی خوێندنگادا "له هه ندێك هۆیه وه به وانه وه شه شه م ده كرێته ده فه وتێت"، وانه كه و ناخوێنرێت عومه ره ئاوات مامۆستا وته ی ئه مه یه كێتی قوتابخانه ی به ڕێوه به ری كه ده ڵێت: هه روه ها عه ربه ت، له بنه ڕه تیه كه م به چاوێكی له مامۆستایان به شێك هونه ر، وانه ی ده ڕواننه بێبایه خ و نیه په روه رده یی پرۆگرامێكی چونكه پێوه ی، هونه رپابه ندبێت مامۆستای كه مامۆستا ئاوات ده ڵێت له قوتابخانه كه ماندا وێنه كێشان به هه یه تایبه تمان ژوری شێوه كاری پێشانگای ساڵێك هه موو

ده كرێته وه له قوتابخانه كه ماندا.مامۆستا جه مال به ناز مامۆستا به اڵم وایه پێی مه حوی قوتابخانه ی له هه یه به ربه ست كێشه و چه ندین كه زۆرێك و هونه ر مامۆستایانی له به رده م

به رێگاناده ن به ڕێوه به ره كان له و خۆی كارامه یی تا هونه ر مامۆستای خوێندكاره كانی ده ربخات، جگه له وه ی له زۆربه ی قوتابخانه كان شوێنی گونجاو نیه مامۆستا هونه ر، به وانه ی بێت تایبه ت تایبه ت مامۆستایه كی وه ك به ناز كه پێویسته وایه پێی به وێنه كێشان، دابنرێت به شانۆ تایبه ت پرۆگرامێكی له گه ڵ بۆئه وه ی په روه رده وه ، الیه ن له

شێوه كاریدا جیابكرێته وه .هونه ر به هه ر سێ به شه سه ركیه كه یه وه ته نانه ت شێوه كاری ، و موزیك شانۆو له هه ندێك له ناویشه وه ڕوی له قوتابخانه كاندا له یه كتر جیاناكرێته وه ئایا بڵێی له كاتی خوێندنیدا، وه كو پشویه ك نه كرێت، سه یر خوێندكاره كان بۆ بۆ نه هێنرێت به كار وانه یه ئه و یاخود

پڕكردنه وه ی وانه كانی تر؟!

33

2014

ی تان

زسی

)2ه )

مارژ

سه ركاو كه مال

بواری له نیم پسپۆڕ من چه نده هه ر په روه رده و فێركردندا ، به اڵم به و پێیه كه ی چه ند ساڵێكه له كه رتی په روه ده دا كار ده كه م دروست ال سه رنجم ڕاو هه ندێ بار جارو ،ده ریان توانا به پێی حه زده كه م ده بێت بتوانێت هه یه كه س كه م چونكه ، بڕم دوای له یه ك پێشكه وتنه خێراو له خۆی نه كا به راوردێكیان و بكات بێئاگا یه كه كان گۆشه یه كه وه له و دا ڕۆژانه ی ژیانی له گه ڵ تایبه تی ،به لێوه رگرێ سودێكیان نه توانێ ڕۆژانه وه كاری به په یوه ستن كه ئه وانه ی و مرۆڤایه تی ڕۆژ دوای له ڕۆژ ئه وه تانێ ،جیهان له پێشكه وتندایه ، به رده وام بۆچوون داهێنان ، گۆڕێ دێنه نوێ هاوكێشه ی و ژیانی زاناكان ، ته نیوه ژیانی زۆرالیه نی داهێنان نوێترین بۆ كردووه ته رخان خۆیان و هه میشه له دۆزینه وه دان ،له هه ساره یه كه وه ده فڕن و ده گرن باڵ تر هه ساره یه كی بۆ ئه ندازیاره كان .. ده پشكنن بۆشاییه كان ..به نه خشاندووه هه مووی سه رزه ویان مۆبایل سه مه ره ،ئامێرێكی و سه یر دیزاینی چه ندین جیاتی له بچوكه وه قه باره یه كی به و ڕادیۆ و كامێرا وه ك ده زگای ئامێرو سه عات و ڤیدیۆ و ته له فزیۆن و تۆماركه ر ناردنه كانی و پۆسته و پێنووس و كتێب و جارانه ، مرۆڤه كان به گشتی هه وڵی تازه تر و جوانتر ده ده ن ، كه چی له زۆر شوێن كه رتی و گیرۆده ی سستبوون فێركردن و په روه رده بیرۆكه ی و بیر هه ندێ به ده ست ، وه ستانه كاڵه وه بووه وه ده ناڵێنێ و زۆر تینو و تامه زرۆی

گۆڕانكارییه ، له به ر ئه وه ده كرێ په روه رده و له ده وروبه ر له وه ی بێت ئاگادار فێركردنیش ڕووده دات ،خۆ ده بێت ئااڵهه ڵگرانی زانست و فێركاریش بێداربنه وه ، به تایبه ت مامۆستا ، وه ك هه ر مرۆڤێكی تر پێویسته شانبه شانی ئاسته نگه كاندا و كێشه له گه ڵ و گۆڕانكاری ڕێكات و به پیر داهێنانه كانه وه بچێت ، جا له ئێستادا بێت یان ئه گه ر بۆ داهاتوو كاربكات، له هه ردوو حاڵه تدا ئه مه پێویستی سه رشانی

مامۆستایه .و داهێنان هه موو له گه ڵ به رده وام پێشكه وتنه كاندا الی هه ندێك كه س له هه موو نوێكاری گواستنه وه ی له ترسێك توێژه كان به و تازه گه ری كه وایه پێیان یان ، هه یه له ناو مانای به داهێنانه كان پیره وه چوونی چوونی پێناس و بنه ماو نه ریته كانه ، فه وتانی كه له پورو تێكدانی كۆمه ڵگاو ڕوخانی كۆشكی كلتور و گۆڕینی به هاكانه . ئه م بۆچوونه له ڕه گ فێركردنیشا و په روه رده پرۆسه ی نێو و مامۆستا توێژی نێو له ، و ڕیشه ی هه یه قوتابیاندا بیركردنه وه ی له م جۆره بوونی هه یه ، ئه مه له خۆیدا ده كرێ به كێشه یه ك ناو زه ندی به ره وڕووی زیاتر هه مووكه س له كه بكه ین مامۆستاو خوێندكاران ده بێته وه ، كه واته له حاڵێكدا ئه گه ر بڕیار درا گۆڕانكارییه ك بكرێ له سیستمی په روه رده دا ده بێت سه ره تا شێوازی ئاراسته كردنی قوتابیان له الیه ن مامۆستایانه وه به ووردی مامه ڵه ی له گه ڵ بكرێ و به جۆرێك ڕه سه نایه تی و پێناس و نه ریت كه بێت ته واو ئاماده ییان هه بێت و مامۆستا قوتابیان كه بكات ئاراسته یان و بكات په روه رده وا هه میشه له گه ڵ هێشتنه وه ی پێناس و نه ریتی ئاوێته تایبه تیدا پێشكه وتن و گۆڕانكاریه كان ده بن ، به یه كه وه ده بنه په روه رده یه كی جوان و ڕه وان و له ژیانی ڕۆژانه ی قوتابیان نه وه ی پشتكردنه چونكه ، ده ده نه وه ڕه نگ نوێدا السه نگ په روه رده پرۆسه ی هه ریه كێكیان لێره دا ، ده بات به الڕێدا قوتابیان و ده كات كه پێشه وه دێته پرسیاره ئه و جوانی به سه رده مه دایه ئه م مامۆستای توانای له ئایا كه ڕابردوو و ئاینده به یه كه وه گرێ بدات و گۆڕانگاریه كان و نوێگه ری و خاڵه به هێزه كانی و نوێ به رگێكی له جاران په روه رده كه ی و بكات خوێنكار به سودبه خشداپێشكه ش ڕابردوو بكاته هه وێنی جوانتركردنی ئێستا ؟ ده بێت ،كه واته نه خێره وه اڵمه كه ئه گه ر ،به و بچن هۆكاره كاندا دوای به پسپۆڕان تایبه ت كار له سه ر ئه م خاڵه بكه ن و ڕێگای مامۆستای پێگه یاندنی بۆ ئاماده كارییه كان وشیار و ڕۆشنبیر و په روه رده یه كی هاوچه رخ

الیه ك له ،ئه مه بگرنه به ر نوێ فێركردنی و تر هۆكاری كۆمه ڵێك دیكه وه الیه كی له ،هه ن كه دیسانه وه پاڵنه رن بۆ گۆڕانكاری له

سیستمی په روه رده و خوێندندا بۆ نمونه : هه مانكاتا له دانیشتوان ڕێژه ی زیادبوونی كه می .. قوتابیان ڕێژه ی زیادبوونی بۆ پێویست بینای نه بوونی مامۆستاو مه عریفی لێشاوه ئه و له به رده م قوتابخانه ئێستادا له كه گه وره یه ی یه زانستی و هه یه .. ئه و هه موو كه م ته رخه می و جیاوازی .. قوتابیان به ده رهه ق ده كرێ كه كردنه ی فریانه كه وتنی و پسپۆر مامۆستای نه بوونی كاریگه ر زانیارییه گه یاندنی له مامۆستایان ساتی و كات له قوتابیان به نوێكان و له قوتابیان ئاماده نه بوونی و دیاریكراودا بێئاگاییان و خۆیاندا تایبه ته كه ی دنیا نێو له دوای یه ك پێشكه وتنه و گۆڕانكاری له یه كه كاندا ، هه روه ها كه می مامۆستای ده ست ڕه نگین و داهێنه ر خاوه ن بیرۆكه ی به ده ر له ئه مانه هۆكارن .. هه موو پڕۆگرامی خوێندن به چاو بنه ڕه تی شێوه یه كی به ئه وه ی بۆ بخشێنرێته وه فێركرندا و په روه رده پرۆسه ی و بكرێت تیا بنه ڕه تی و وورد گۆڕانكاری و له گه ڵ پێشكه وتن و دنیای نوێدا بگونجێنرێت ، له هه مانكاتیشا هێشتنه وه و به رده وامبوون په روه رده ییه چه مكه له هه ندێ له سه ر به ئاسانی كۆمه ڵگا پێویسته ،چونكه كۆنه كان پێیه ی به و ببێت به رداریان ده ست ناتوانێت نییه جێگره وه یه كیان هیچ ئێستا تاوه كو كه له سه رده می نوێ و پێشكه وتنی نوێدا .پاشان له پالن و په یڕه وێكی تۆكمه و كارادا پێویستی و وپه روه رده نوێ مرۆڤی داخوازییه كانی و خوێندنی نوێ دیاری بكرێت و كاری بۆ بكرێت

.زۆر له و به گشتی هه یه به هێز كۆده نگی بۆ جیاواز و نوێ په روه رده یه كی كه واڵتان نه وه ی نوێ بێته ئاراوه كه خواستی قوتابی خاڵی ، بێت سه رده مه ئه م مرۆڤی ئێستاو ئه وه یه كۆده نگییه ش ئه م هاوبه شی و دیار ئامانج نابێت وایه پێیان شاره زایان كه ته نها هاوچه رخه و نوێ په روه رده له م به ده ستخستنی زانیاری بێت ، به ڵكو ده بێت ڕاسته وخۆ فێركردن و په روه رده جاره ئه م ، بكات بیركردنه وه كان و تواناكان له كار په روه رده ئه م چوارچێوه ی له پێویسته تاكه كان كه ئه وه بكرێت بۆ كار نوێیه دا بیركردنه وه یان توانای تاوه كو بكرێن ئاماده دا زانیاری دانه وه ی هه بێت وله وه رگرتن و و كۆمه اڵیه تی بابه ته ،له بكرێن قاڵ ته واو ڕۆشنبیری و هونه رییه كان به شێوه ی زانستی

پرۆسه‌ی‌‌په‌روه‌رده‌‌و‌فێركرن‌به‌رده‌وام‌پـــــــــێویستی‌‌به‌‌نوێبوونه‌وه‌‌هه‌یه‌‌...‌‌

34

2014

ی تان

زسی

)2ه )

مارژ

پرۆسه‌ی‌‌په‌روه‌رده‌‌و‌فێركرن‌به‌رده‌وام‌پـــــــــێویستی‌‌به‌‌نوێبوونه‌وه‌‌هه‌یه‌‌...‌‌و ڕه وان شاره زا بكرێن ، نابێ په روه رده ی نوێ بچوكدا بوارێكی چه ند له ته نها فێربوون و یه كجاری پڕۆگرامێكی له و بكرێ قه تیس چاپكراودا هه ڵبگیرێت ، به ڵكو باشتره هه موو سنوره كان به ته واوی تێپه ڕێنێت و به رده وام له گه ڵ تێپه ڕبوونی زه مه ندا خۆی نوێ بكاته وه ئه خالقی و ویژدانی چه مكێكی ببێته و و نوێ مرۆڤی دروستكردنی بۆ كاریگه ریش به رده وامی ژیان به هه موو مانا قوڵه كانیه وه . مه رجه په روه رده ی نوێ بتوانێت به گژ بیره بیری هه وڵی چاندنی و بچێته وه چه وته كاندا نوێ و بیرۆكه ی پۆزه تیفانه بدات و قوڵ بێته وه هه موو كه فراواندا به شداریكردنێكی نێو به مه عریفی و زیره كی ئاستی پێی به الیه ك ده كرێ واته . بكرێ له گه ڵ مامه ڵه ی خۆی پاشه ڕۆژ نه وه ی بۆ بۆچون بیرو باشترین بۆ بیركردنه وه ده رگاكانی و بێنێ فه راهه م و سه رپشت بخاته پرشنگدار دواڕۆژێكی و قوڵ بیركردنه وه ی ده ستپێكی سه ره تاو

زانستی بێت الی هه موو توێژه كان .. ماوه یه كی زۆره زاناكان باس و خواسی ئه م په روه رده نوێیه ده ده ن به گوێمانداو ده یانه وێ و هه میشه ش بواری جێبه جێكردنه وه بیخه نه ئه م و نوێیه یاسا ئه م چه قی ویستویانه گۆڕانكارییه گه وره یه قوتابیان بن و له ڕێگه ی ئه وانه وه ئه م بانگه گه وره یه بدرێت به گوێی فراوان به شداری و زۆر پشكی و كۆمه ڵگه دا له زۆرباش ئه وان ، بێت قوتابیانه وه له الی خوێنكاران مامۆستاو ڕۆڵی تر هه ركه سێكی له سه ر كاركردن وایه پێیان و ده زانن له به رجه سته كردنی و نوێ په روه رده یه كی مامۆستادا به سه ر سه پاندنی و خوێندكاراندا و نوێی كۆمه ڵگای دروستكردنی مانای داهاتوویه كی ڕۆشنه .بۆ یه كۆمه ڵێك پرس و بنه مای تازه یان دركاندوه و گه اڵڵه ی زۆرێك بنه ماو ببنه ئه وی بۆ كردووه بۆچوونیشان یاساو ئه و بۆ پته و ده ستورێكی و سه ره تا ده یانه وێت كه په روه رده ییه ی و نوێ ڕێچكه پێشكه شی مرۆڤه كانی بكه ن ، بۆ نمونه :له و باشه پێیان شاره زایان نوێیه دا سیسته مه سه رچاوه ی له ببنه وه نزیك زیاتر قوتابیان هێنانی به كار هۆی به ئه ویش زانیاریه كان ته كنه لۆژیای نوێ كه خۆی له چه ندین ئامێری گه یاندن گواستنه وه ی زانیاریدا ده بینێته وه كه ) كۆمپیوته ر ( سه ره كیترینیانه و له ڕێیه وه ده توانرێ باشترین په یوه ندی و كارلێكردن بێته ئاراوه له نێوان مامۆستاو خوێندكاردا ، تۆڕه زانستیه ناوخۆیی و ده ره كیه كان لێوانلێون له و به رده ست دێنه ئاسانی به زۆر و زانیاری سه رچاوه ی هه میشه یی و ئاماده و پارێزراون

و له هه مان كاتیشا هه مه چه شنه ن ، واته بۆ هه موو بواره كان زانیاری ته واو له به رده ستدایه له م سوود خوێندندا قۆناغه كانی هه موو له كه واته . ده بینرێ زانستیانه سه رچاوه په روه رده یی سیسته مێكی ناو له قوتابیان نوێدا ده توانن ببنه مامۆستای خۆیان و به حه ز ڕێگای و زانیاری جۆری خۆیان ئاره زووی و فێربوونیشی هه ڵبژێرن ،به ده ر له وه ی كه ئایا قوتابخانه یه دا جۆره چ له خوێندكاره ئه م

ده خوێنێت .یاسا به نوێیه سستمه ئه و ئه گه ر بكرێنه شاره زا كه سانی و بخرێت ڕێك ده بێته ئه وا ڕێنیشانده ر و سه رپه رشتیار هه موو و گشتگیر خوێندنێكی و په روه رده كه سێك ده توانێت هێنده ی توانای زانستی و له و ببینێت لێ سودی خۆی بیركردنه وه ی خوێندنی پرۆسه یه كی ده بێته كاتدا هه مان به كۆمه ڵ و قوتابیان ده توانن سود له زیاتر له مامۆستایه ك ببینن و پرس و ڕا گۆرێنه وه ئه م شاره زا كه سانی و هاوڕێیان له گه ڵ په روه رده نوێیه ده كاته پرۆسه یه كی هاوكاری گۆڕینه وه یه كی زانیاری و یه كتری كردنی به رفراوان و هه ر قوتابیه و به توانای ڕاستی تواناتر كه م كه سانی و ده ركه وێت خۆیه وه له وان به ئاسانی جیا ده كرێنه وه ، پرۆسه ی و جیاواز و نوێ مرۆڤێكی ئه گه ر خوێندن خاوه ن بیر و داهێنان نه هێنێته به رهه م ئیتر چۆن كۆمه ڵگایه ك دروست ده بێت كه بتوانێت وواڵت به ره و لوتكه به رێت ، ڕه نگه هه موومان زۆرجار ڕابردودا له كه بزانیین ڕاستیه ئه و قۆناغێك چه ند دوای ده خوێندرا كه ئه وه ی كه كاتێك و و ده چووه خوێندكار بیر له خوێندكار بڕیاربوو و ده بوو ته واو خوێندن كه ئه وه ی یان دامه زرێت كارێك سه ر له خوێندویه تی له پیشه یه كدا به رجه سته ی بكات فه وتانی به هه ستی ، لێوه رگرێت سودی و وه ك نه یده توانی ،كه واته ده كرد شت زۆر و زانستیه كه ی سه رچاوه له سود پێویست له به اڵم وه ربگرێت، خۆی ڕابردووه كه ی و ده مێنن زانیارییه كان سه رچاوه ی ئێستادا له هه ركات و هه ر شوێنێكدا ده توانرێت دووباره ڕۆژانه دا ژیانی له و لێوه رگرینه وه سودیان به ر بێنه وه خوێندندا پیشه بوونی به له و

ده ستمان . سه ركردو شاره زایانیش له زۆرێك به ڕای جوڵێنه ر و گۆڕینی شێوازی په روه رده خوێندن خۆیانن قوتابیان و مامۆستایان ته نها ڕێگاكانی خۆیان وه ك كه سیتر چونكه ،دیار به ناكرێ و نییه شاره زا په روه رده به ڵێن و نوسراوی هیچ كه سێكه وه دابنیشن و

چاوه ڕێی گۆڕانكاری و ڕاستكردنه وه ی پڕۆسه ی ده ره وه ی كه سانی له خوێندن و په روه رده بواره كه بكه ن ، كه سیتر بێجگه له قوتابیان خۆیان نازانن كه م و كورتییه كان له كوێی ئه م پرۆسه گرنگه دان ، بێجگه له مامۆستایان هیچ توێژێكی تر نییه له كۆمه ڵگادا كه داهاتووی و خۆی سه ر بێ دا ده ستی له به ر نه وه یه ك به اڵم ، ده یبات ئاقارێكدا چ به بێت پشك بردنه وه ی و ئامانج به گه یشتن بۆ ده كرێ و كاربه ده ست و به رپرسان ڕای پرۆسه كه هیچ هاوكاری و وه ربگیرێ ناسان ئابووری

الیه ك به كه م نه زانرێ . و نوێكردنه وه گشتی شێوه یه كی به زۆربه ی له خوێندن پرۆسه ی گه شه پێدانی و هه یه جۆراوجۆر به شێوازی دنیادا واڵتانی به رده وامیشه ، ئێمه یش له هه رێمی كوردستان ده كرێ هه ندێ نمونه ی جوان له م باره یه وه له وواڵتانی پێشكه وتوو فێر ببین و تێكه ڵ به توانا و بیرۆكه جوانه كانی خۆمانیان بكه ین، به اڵم كه مته رخه میه وه و نیوه چڵی به به مه رجێك نمونه ی سیستمه پێشكه وتووه كان نه گوێزینه وه ، كه سانی بێئاگا له په روه رده نه چن شێوازی په روه رده یه كمان بۆ بێنن كه دوای به ڕێكردنی دوو نه وه له قوتابیان هێشا هه ر له سه ره تا و ده ستپێكدا بێت و نه قوتابیان و نه مامۆستایان نه زانن كه ی له به رهه مه كه ی ده خۆن ،به ڵكو و په روه رده سیسته می له سوود ده بێت وه ربگرین یابان وه كو واڵتێكی فێركردنی ئه و دووه مه وه جیهانی جه نگی دوای له كه هۆی به به اڵم ، بوو وێران به ته واوی واڵته و به هێز سیستمێكی گه شه پێدانی و بوون هه مه الیه نه ی خوێندن توانیان موعجیزه ئاسا واڵته كه یان سه رله نوێ بنیاد بنێته وه و له سه ر بدۆزنه وه زانسته وه خۆیان لوتكه ی بڵندترین و ناته واو پڕۆگرامی و پرۆژه هێنانی ،بۆیه نه گونجاو له گه ڵ سروشتی هه ر كۆمه ڵگایه كدا كێشه كان ئاڵۆزتر ده كات ، ئیتر دره نگه كاتی ئه وه هاتووه كه كۆمه ڵێك بڕیار و گۆڕانكاری له سیستمی په روه رده دا بكرێت و زمانێكی ستاندر بۆ سه رتاپای پرۆسه ی خوێندن ده ست نیشان بكرێ ، پێویسته و كاتییه تی كه ئیتر كێبركێ تایبه تیه كان و بیركردنه وه حزبیه كان خه می و نرێن وه ده ر په روه رده پرۆسه ی له و بێت هه مووان خه می قوتابیان دواڕۆژی بێجگه تر بیرومێشكی مامۆستایان جارێكی له ڕێبه رایه تی كردنی قوتابیان به هیچی تره وه هاتووه ئه وه كاتی ئیتر . نه كرێ سه رقاڵ پێویستیه تی ئه وه ی هه رقۆناغێكا له قوتابی فێری بكرێ ، تاوه كو توانای قۆناغێكی تری

هه بێ .

35

2014

ی تان

زسی

)2ه )

مارژ

له كاتی هه وڵدان بۆ سه رقاڵكردنی خوێندكاران چه ند پرسیارێك دروست ئه كه یت، بۆئه وه ی چی لێبكه یت وایان ده ره وه و بیهێنیته له ناخیاندایه بیڵێن. له زۆربه ی جاردا ده بینی خوێندكارێ یان چه ند دانه یه ك خۆیان له پرسیار و له سه یركردنی مامۆستا ده دزنه وه یان خۆیان ئه پارێزن، ئه گه ر و ئه له رزێت ده نگیان بكه ن به شداریش بێتو به ده نگێكی نه رم و كز قسه ئه كه ن له مه وه هه ست ده كه ین كه ئه م خوێندكارانه شه رمنن، به اڵم له وه بزانین بۆچی ئه م هه سته یان بۆ گرنگتر ئه وه یه دروست بووه ؟ ئه وه ی كه ئێمه پێویسته بیزانین هه ست له تێكه ڵه یه كه كردن شه رم كه ئه وه یه مه ترسی ، دڵه ڕاوكێ ، ترس، له و سۆزی مرۆڤ هه ندێك بووه . تووشی بوونه وه .. ته ریق خوێندكار توانای ئه وه ی هه یه كه ئه م هه ست و دڵه ڕاوكێیانه ی بكاته ده ره وه و ده ریبڕێت به اڵم هه ندێك هه یه زۆر كه م ده یدركێنێت و له ناخیدا مامۆستا وه كو ئه یهێڵێته وه ، و ده یچه پێنێت شه رمن خوێندكاری كه پێده كه ین هه ستی ئه و سه یری كه س هه موو كه واده زانن ئه وانه ن ده كات و سه رنجی ده دات به مه ته ریق ده بێته وه داوه له ده ست به خۆبوونی بڕوا ئه وه ی به هۆی به تایبه تی زیاتر له و كاتانه دا هه ستی پێده كرێت تازه جێگه ی و حاڵه ت و شوێن كه ڕووبه ڕووی ده بنه وه یان كاتێك له الیه ن خه ڵكه وه سه رنجیان ده خرێته سه ر و دیققه تیان لێده درێت، پێویسته بكه ن حاڵه تانه ئه م واته ماشای مامۆستایان به پله یه كی به رزی لێتێگه یشتن و ڕێز بۆدانانه وه له به رئه وه ی زۆربه یجار ئه م خوێندكارانه زیره كن ده بێت بۆیه سه ربه خۆن له بیركردنه وه شدا و مامه ڵه یه كی كه ئه وه بین ئاگاداری و وریا كردن شه رم چونكه بكه ین له گه ڵدا گونجاویان ده بێته و دروستده كات مه راق زۆربێت ئه گه ر خوێندكار فێربوونی له به رده م ڕێگر و كۆسپ ڕێگریانه ئه م كات زۆربه ی به ره وپێشچونیدا، و دروست ده وروبه ره وه كۆمه اڵیه تی له ژینگه ی ده كه ن واسه یریان تر خوێندكاره كانی ده بێت كه ئه مانه كه سانێكن حه زیان به هاوڕێیه تی نیه و بێسوودن بۆ ده وروبه ری خۆیان، ئه م تێڕوانینه ش ده ڕوات به ره و ده ربه ده ركردنیان و نه ویسترانیان له الیه ن ده وروبه ره وه و ده رئه نجام ده بێته هۆی باوه ڕبه خۆنه بوون و به كه م سه یركردنی خۆیان و هه ندێ جاریش له مه وه توشی ته نیایی و خه مۆكی

گه وره ده بن.پێویسته یارمه تی و هاوكاری ئه م خوێندكارانه بدرێت بۆ ئه وه ی بتوانن زاڵبن به سه ر هه ست و

سۆزی ناوه كی خۆیاندا وایان لێبكات كۆمه اڵیه تی و تێكه ڵ بن، بوونی ئارامی و ئاسایشی ده روونی و كه شێكی گونجاو یامه تیده ره بۆ ئه م جۆره كه سانه و ئه زموون وه رگرتنیش له خودی حاڵه تی شه رم كردن به تێپه ڕینی كات ده سته به رده بێت،پێویسته كه به وه بكه ن هه ست خوێندكارانه جۆره ئه م بیركردنه وه ، ترس، هه سته كانیان، هه موویان گرنگ ماوه درێژ ستراتیجی پالنی ڕاستین،پێوسیته و هه بێت له قوتابخانه و پۆله كاندا بۆ یارمه تیدانیان و به ده ست هێنانه وه ی باوه ڕبه خۆبوون و تێبگه ن له وه ی جڵه وگیری خود و شه رمكردن حاڵه تێكی حاڵه ته ئه م هه روه ها ئاساییه ، و سروشتی پێویستی به تێكشكان و زاڵبوون به سه ریدا نیه و ته ندروست مامه ڵه یه كی به پێویستی به ڵكو

ڕاست هه یه له گه ڵیدا.و بنچینه یی هه نگاوێكی چه ند له خواره وه كه ڵكی ده توانرێت كه پێده ده ین ئاماژه گرنگ لێوه ربگیرێت له هۆڵه كانی خوێندندا، پێویسته چه ند هه نگاوێكی جیاواز بۆ مامه ڵه كردن له گه ڵ و ناسینیان بۆ به كاربهێنرێت خوێندكاراندا پشتگیری لێكردنیان هه روه ها ده بێت كه شێكی وا له ناوپۆلدا بڕه خسێت كه خوێندكاره كان یه كتری قبوڵ بكه ن جیاوازیه كانیان جێگه ی ڕێزی یه كتری هه نگاوانه ئه م گاڵته كردن، جێگه ی نه ك بێت له گه ڵ خوێندكارانی شه رمندا به كارده هێنرێت بۆ و بكات دڵنیایی به هه ست وایلێبكرێت ئه وه ی ئاماده ی ئه وه ی تیابێ به شداری چاالكی ناو پۆل

بكات.خۆیاندا له ناو خوێندكاران 1.خۆناساندنی

))هه ر خوێندكارێك به نۆره ((:*خۆناساندنی خۆم: گروپێك له م خوێندكارانه هه ر بازنه داو له شێوه ی داده نیشن به یه كه وه یه كێك له م خوێندكارانه بواری پێده درێت خۆی بناسێنێت ناوی خۆی بڵێت و شتێك ده رباره ی حه زو له گه ڵ خۆی )ناوی نموونه بۆ خۆی

ئاره زویه كیدا(.خۆی ناوی وتنی پاش زیاتر: *خۆناساندنی و ده ربڕینێك و شتێك ده رباره ی خۆی ، پاشان له گه ڵ ته وقه خوێندكاره كان له هه ریه كێك كه ده كه ن گروپه كه یان تری خوێندكاره كانی له به رامبه ریشدا دانیشتووه ، له گه ڵیان له بازنه كه و ده ده نه وه وه اڵمیان له خوێندكاره كان هه ریه ك

ناوی خۆیانیان پێده ڵێن له كاتی ته وقه كردندا.هه نگاوه دا تر:له م ئه وانی *پێناساندنی ده كرێن دابه ش دوكه س دوكه س خوێندكاران سێ پرسیار ئاماده ده كرێت بۆ هه ر خوێندكارێك زانیاری ده رباره ی ده كرێت ))پرسیاره كان خوێندكاری و ته مه ن بابه تی له بێت كه سی له م پرسیاریتری و بووه قوتابخانه یه ك چ هاوپۆله كه ی له گه ڵ بۆگفتوگۆكردنی بابه ته (( خۆیدا به یه كه وه ، به مه كه شی یه كترناسین زیاتر

ده ڕه خسێت و زیاتر یه ك ده ناسن.ئه وه ی تر:پاش ئه وانی ناساندنی *زیاتر خوێندكاره كان ده رفه تی گفتوگۆو یه كترناسینیان هه ریه كێك پاشان ته واوكرد هاوڕێكانیان له گه ڵ له م خوێندكاره دووكه سیانه هاوڕێكه ی خۆی به گروپه گه وره كه ی له پۆله كه دا ده ناسێنێت، له سه ر وه اڵمی ئه و پرسیارانه ی پێشتر ده ستیكه وتوه له

چۆن‌مامه‌ڵه‌‌له‌گه‌ڵ‌خوێندكاره‌‌شه‌رمنه‌كـــــــــانماندا‌بكه‌ین؟چه‌ند‌هه‌نگاوێكی‌‌ساده‌‌به‌اڵم‌لــــــــه‌ناوه‌ڕۆكدا‌گه‌وره‌و‌كاریگه‌ر‌

36

2014

ی تان

زسی

)2ه )

مارژ چۆن‌مامه‌ڵه‌‌له‌گه‌ڵ‌خوێندكاره‌‌شه‌رمنه‌كـــــــــانماندا‌بكه‌ین؟

چه‌ند‌هه‌نگاوێكی‌‌ساده‌‌به‌اڵم‌لــــــــه‌ناوه‌ڕۆكدا‌گه‌وره‌و‌كاریگه‌ر‌

هاوڕێكه ی بۆیان باسده كات.2.چه ند چاالكیه كی سه ربارو زیاده بۆ یارمه تی هاوپۆله كانیان ناسینی زیاتر بۆ خوێندكاران

)هه ر خوێندكاره و به نۆره (:*ئاره زووبون و ئاره زوونه بون: هه ر به شێوه ی گروپ به شێوه ی یاخود كه س 2 كه س 2خوێندكاره كان باس و خواس ده كه ن و ده دوێن و ئاره زوو ئه و شتانه ی ده رباره ی یه كتر له گه ڵ بۆنموونه )خواردن،ئه وشوێنه ی لێیه تی حه زیان فلیم، ڕه نگ، بكه ی ، بۆ گه شتی حه زده كه ی ئه و ده رباره ی هه روه ها یاری ،...هتد(و كتێب، شتانه ی ئاره زویان ناكات)خواردن، ئاژه ڵ، ڕه نگ ته خته ی له سه ر گۆرانی .......هتد(پاشان ،

پۆله كه ئه مانه ده نوسرێته وه .ته واوبونی پاش یه ؟ كێ خوێندكاره *ئه م خۆش چاالكیه كی پاشان پێشتر هه نگاوی دا، پۆل له ناو ڕێكده خرێت یاریدا له شێوه ی پۆله كه ته خته ی له سه ر شتانه ی ئه و هه موو نوسراون ده كرێت به 2 لیست ،لیستی ئه وانه ی ئاره زوی ئه وانه ی لیستی و ده كه ن ئاره زوی ناكه ن، پاشان پرسیار له خوێندكاره كان ده كرێت ئه وانه بدۆزنه وه كه ئه و حه ز و ویستانه یان هه یه

یان به پێچه وانه وه نییانه .ته خته كه له سه ر خوێندكاره كان *پاشان نوسراوه دولیسته ی ئه و له نێوان ئه كێشن هێڵ له یه كێكیانه وه بۆ ئه وانه ی تریان ئه وانه ی هه مان نیه ویستیان هه مان ئه وانه ی و هه یه ویستیان لێده كات وایان هه نگاوه ئه م به یه كده گه یه نرێت. له نێوان و بكات دروست له نێوانیاندا په یوه ندی

ئاره زوی یان شت به هه مان بایه خ كه ئه وانه دا دڵخۆش زیاتر له مه شه وه ده كه ن شت هه مان بۆ ئاماده یشیان پۆله كه و ناو به كه شی ده بن

دروستده بێت بۆ به شداریكردن.3.شێوازی دانیشتنی خوێندكار له ناو پۆل :

یه كێكه له ڕێگه كاریگه ره كان، ده بێت شێوازی خوێندكار بێت به جۆرێك ناوپۆل دانیشتنی و بدات یارمه تی و بكات ئارامی به هه ست له چاالكیه كانی بۆبه شداری بكات بۆ ئاسانكاری ناوپۆل، ده توانرێت خوێندكاران بكرێن به گروپی كۆمه ڵ هه ر بۆ كه سی )5_4( بچوك بچوك جارێك چه ندمانگ هه ر پاشان گروپێك، و جێگۆڕكێ به شوێنه كانیان بكرێت ئه مه واده كات ده رفه تی ساڵێكدا ماوه ی له خوێندكاره و هه ر به ببێت و بناسێت خوێندكارێك چه ند هه بێت هاوڕێیان و په یوه ندیان دروست بێت وه ك له وه ی خوێندكاره وه یه ك به ته نیشت ساڵه كه هه موو

دابنیشێت.ناڵی وه ك دانیشتن شێوازی ده توانرێت یان ئه م بێت ئینگلیزی )یو(ی پیتی یان ئه سپ له زۆر شوێن په یڕه و ده كرێت و شێوازه گرنگه و و دابنیشن یه ك ڕوبه ڕوی خوێندكاران واده كات یه كتر ببینن و په یوه ندی و هاوكاری له نێوانیان

دا دروست ده كات.*چه ند پێشنیارێكی گشتی بۆ مامۆستایان بۆ دروستكردنی كه شێكی ئارام و دۆخێكی دڵنیایی

و تایبه ت بۆ خوێندكار له ناوپۆل:تێبگه یه نرێن له وه خوێندكاران -پێویسته له ویترو جیاوازه هه ركه سه و به وه ی ئاشنابن خۆی تایبه تمه ندییه كی جۆره هه ركه سه و هه ندێ بۆنموونه ناچێت، له وانه یتر كه هه یه ڕووكراوه ن خۆیان به سروشتی هه ر خوێندكار بگه یه نن خۆیان شته كانی ده توانن به ئاسانی و به كه سیتر له كاتێكدا هه ندێكیتر به وشێوه یه نین و تێبینیه ئه م ژیاندا. له گرتوه تریان شێوازێكی به و مه به سته یه كه خوێندكار حاڵه ته كه ی خۆی

به ئاسایی وه ربگرێت و مامه ڵه ی له گه ڵ بكات.-سووربون له سه ر به رده وامی په یوه ندی له گه ڵ خوێندكاراندا به تایبه تی ئه و خوێندكارانه ی شه رم ده كه ن چونكه سیفه تی ئه م جۆره كه سایه تیانه كه سێكی په نا ده خاته خۆی هه میشه وایه خۆی سێبه ره كاندا په ناو له هه میشه یان تر، سه رنج ده یه وێت هه میشه چونكه ده شارێته وه مامۆستا بۆیه نه بێت له سه ر چاوتێبڕینی و دروستكردنی پرسیاركردن، له ڕێی ده توانێت وه رگرتن، بۆچون بچووك، و كورت قسه وباسی

ته نانه ت زه رده خه نه بۆكردن له بینینی ڕۆژانه دا، بۆئه وه ی ئه و خوێندكاره واهه ست بكات قبوڵكراو

وڕێزلێگیراوه .شه رمنن كه خوێندكارانه ی ئه و -هه وڵبدرێت بۆ ئیشیان یان له ناوپۆلدا پێبدرێت ئیشیان ئامانج بدۆزرێته وه و سه رقاڵ بكرێن، مه به ست و له مه بۆئه وه یه هه ست بكه ن كه به شدارن له گه ڵ ده وروبه رداو له په راوێزدانین و له ڕێی ئه م ئیشانه وه په یوه ندییان خوێندكاره كاندا له گه ڵ به رده وام شت كۆكردنه وه ی پۆل، چاودێری وه ك ده بێت ومه كه كان، به رپرس كردن له پاكوخاوێن ڕاگرتنی

پۆل، هه موو ئیشه ئاساییه كانی تری ناوپۆل.سه رنج هه میشه كه له بیرنه كه یت -ئه وه لێبكه یت ده ستخۆشیان و تێبینی و لێدوان و له سه ر ئه و ئیشانه ی پێی هه ڵده سن و ده یكه ن و به شێوه یه كیش بوترێت كه خوێندكاره كانی تریش ده زانیت، به كرداره كانیان تۆ كه هه ستبكه ن دروست تێكه اڵوی و كارلێك واده كات ئه مه به خۆوه كردنی شانازی خوێندكاریش و ده كات ڕێگه یه ك ده یخاته سه ر و ده بێت دروست بۆ بۆ خۆی خودی به متمانه ئه وه بڕوات كه به ره و

دروستبكات.بچوكانه هه نگاوه ئه م زانینی و ناسین ته ندروست مامه ڵه یه كی ئه وه ی بۆ ڕێخۆشكه ره ئه و و بكرێت شه رمن خوێندكاری له گه ڵ و نه خنكێنرێت ناوی گه وره یه ی توانا و وزه هه نگاوانه ی ئه م ده ره وه ، بهێنرێته بتوانرێت له گه ڵ به اڵم بنچینه یین و گرنگ سه ره وه خوێندنگه بارودۆخی سه ر ده كه وێته ئه وه شدا ئه وه جیاوازییانه وه ،پێویسته به خوێندكاران و ڕۆژدا دوو ڕۆژو له هه نگاوانه ئه م كه بزانین كۆرسێكدا له ته واوی به ڵكو ناكرێت جێبه جێ یان ساڵێكدا ده توانرێت ئیشی له سه ر بكرێت و و چاالك پۆلێكی دروستبونی بنچینه ی ده بێته هه ست ده توانین هێواش هێواش له زانیاری ، پڕ به وه بكه ین و ببینین ئه و خوێندكارانه ی گیرۆده ی و ده شكێنن قۆرته كان و به ربه ست شه رمن چوارچێوه كان ده به زێنن و ئه وه ی له ناخیاندایه گوزارشتی لێده كه ن به بێ هیچ ترس و جڵه وگیری

و شه رمه زاربونێك.

TEACH HUB.COM BY:Loriana Romano،Lisa Papa،Elita

Saulleمحمد نه وره س ئینگلیزیه وه : له وه رگێڕانی

خالد/ ن.دڵداری كوڕان.

37

2014

ی تان

زسی

)2ه )

مارژ

38

2014

ی تان

زسی

)2ه )

مارژ

39

2014

ی تان

زسی

)2ه )

مارژ

40

ئامانجی یه كه می هه ر كردارێكی فێربوون،بێ پێویسته ،ئه وه یه ده یبه خشێت چێژه ی له و فێربوون . له داهاتوودا بكات خزمه تمتان هه رنابێت به ته نها بمانگه یه نێته شوێنێك ،به ڵكو له وه ش زیاتر به ئاسانی لێبكات وامان ده بێت

ڕێبكه ین .) جیرۆم برۆنه ر (

باشترین ڕێگه بۆ به ده ستهێنانی بیرۆكه ی باش ئه وه یه كه چه ندین بیرۆكه به ده ست بهێنین

) لینۆس پۆلینگ(

وه رگێڕانی له ئینگلیزییه وه : م به همه ن جه بار

بونێڵ و ئیسۆن ،ستراتیژییه به پێی بۆچونی كۆمه ڵێك كارا فێربوونی په روه رده ییه كانی هاوبه شیان ڕه گه زێكی كه هه مه جۆرن چاالكی خوێندكارانه سه رقاڵكردنی ئه ویش هه یه ئه و له باره ی بیركردنه وه و چاالكی به كردنی

شتانه ی كه ده یكه ین.كارا فێربوونی په روه رده ییه كانی ستراتیژییه بۆ به كاربهێنرێن و بكرێن دروست ده توانرێن

ئه وه ی خوێندكاران سه رقاڵ بكات به :1.بیركردنه وه ی ڕه خنه گرانه و دهێنه رانه

،یاخود پۆله كه ی هاو له گه ڵ 2.قسه كردن گروپ و هاو پۆله كه ی

له ڕێی ده رببڕن خۆیان 3.بیرۆكه كانی

نووسینه وه 4.لێكۆڵینه وه له بیروبۆچون و به ها كه سیه كان

5.پێدان ووه رگرتنی فید باك 6.بیركردنه وه له پرۆسه ی فێربوون

هه روه ها ده بێت ئه وه ش بوترێت كه ستراتیژییه په روه رده ییه كانی فێربوونی كارا پێویسته :

1.له ڕێی خوێندكارانه وه ته واو بكرێت جا یان له ناو پۆلدا یان له ده ره وه ی پۆل

2.له الیه ن خوێندكارانه وه بكرێن جا یان به ته نها یان خود له گه ڵ كه سانی تردا له گروپێكدا

بوونی به بێ بگه یه نرێن به ئه نجام 4.هه روه ها ته كنه لۆژی یان نه بوونی

كاتێك فێركه ر ستراتیژییه كان په یڕه و ده كات ده بێت :

دانی یارمه تی بۆ به سه ربه رێت زۆر كاتێكی بدات تواناكانیان به گه شه تا خوێندكاران زانیاریان ئه وه ی بۆ له وه ش كه متر كاتێكی و بۆ ده رفه ت فێركه ر ده بێت ،هه روه ها پێبدات خوێندكاران بڕه خسێنێت تا ئه وه ی فێری بوون هه م وه ربگرن فیدباك وپاشانیش پیشانبده ن

له الیه ن هاوپۆله كانی هه م مامۆستاكه یانه وه . ده ڵێن پێمان هه ن زه وه ند زۆرو به ڵگه یه كی كه گوێگرتن بۆ ماوه ی وانه یه ك ڕێگایه كی باش له م فێرببێت, خوێندكاران ئه وه ی بۆ نییه حاڵه ته دا ته نها زانیاری مامۆستا ده گوێزرێته وه ئه وه ی به بێ خوێندكاره كان ده فته ری سه ر بۆ

بچێته مێشكیانه وه . بكه ین خوێندكاران سه یری گه ر بۆنموونه

له كاتێكدا مامۆستا به رده وام وانه ده ڵێته وه ،،ئه وا یان بچووك بێت جا چ پۆلێكی گه وره خوێندكاران وتنه وه دا وانه له كاتی ده بینین ئیتر ده بن سه رقاڵ تره وه به شتی هه ریه كه یان تر, كردارێكی هه ر خود یا بێت ڕۆیشتن بیر ته نها كه مێكیان به ته واوی سه رقاڵی گوێگرتنن و

شت ده نوسنه وه .خوێندكاران كه ده ریانخستووه توێژینه وه كان ده توانن 15(خوله ك بۆ 10( ماوه ی بۆ ته نها به جوانی و سه رنجه وه گوێبگرن له پۆلدا ئه مه ش له الیه ن په روه رده ناسانه وه جه ختی لێكراوه ته وه ،بۆ نموونه )ویڵسون و كۆرن( له ساڵی 2007دا كه چونه وه نوسینانه دا ئه و هه موو به سه ر له كۆتاییدا به اڵم نوسراون, باره یه وه له و دروستن توێژینه وانه ئه و كه ده ركه وت بۆیان كه وانه یه كی )50(خوله كی له گه ڵ به به راورد و تیایدا ته نها مامۆستا قسه ده كات, سه ركه وتوو نه بوه و، وانه یه كیش كه قوتابیان تیایدا سه نته رن ئه نجامی په رورده یی زۆر مه زنی به ده ست هێناوه .سااڵنێكی زۆره بیرمه ندو لێكۆڵه ره وان گرنگی ستراتیژییه گه یاندنی ئه نجام به وبایه خی

ده رده خه ن, كارا فیربوونی په روه رده ییه كانی له هه م بكه ن خوێندكاران له وا ئه وه ی بۆ

قوتابخانه و هه م له زانكۆدا زۆرتر فێرببن. ئه مه ش هه ندێ له و یاداشت و نوسینانه ن كه

كراون: پێویسته مامۆستایان ڕێگا كاراكانی فێربوون زیاتر خوێندكاران تا ئه مه ش به كاربهێنن زیاتر بكه ن فێربوونه كه یان به رپرسیارێتی به هه ست باشه كانی هه ره له مه رجه لێكۆڵینه وه )گروپی

خوێندنی بااڵله ئه مه ریكا1984(خوێندكاران له ڕێی سه رقاڵ بونه وه فێرده بن ..سه رقاڵ بوونی قوتابی واتا ئه و ووزه فیزیكی وسایكۆلۆژییه ی كه خوێندكار ته رخانی كردووه

بۆ ئه زمونی ئه كادیمی ) ئاستین 1985(

نییه وه رزش یاری كردنی سه یر فێربوون .خوێندكاران ته نها به دانیشتن و گوێگرتن له ناو دێڕه كان الپه ڕه و ،به له به ركردنی فێرنابن پۆلدا ،ده بێت فێرنابن پرسیاره كان دانه وه ی وه اڵم و له باره ی ئه وه ی فێری بوون قسه بكه ن ،بنوسن و هه روه ها به ئه زموونی خۆیانه وه ی ببه ستنه وه ،ده بێت بهێنن به كاری ڕۆژانه یاندا وله ژیانی ئه وه ی فێری بوون ببێت به به شێك له ژیانیان.

چیگه رین وگامسۆن 1987(

كارایانه به فێربوونه وه , خوێندكاران كاتێك سه رقاڵ ده بن ،زیاتر فێرده بن له وه ی ناكارایانه

هه ر له مامۆستاوه وه رده گرن . ) كرۆس1987(

،نه ك كارایه فێربوونی ڕاسته قینه فێربوونی ناكارا .ئه مه ش واتا سه رقاڵكردنی مێشك ،نه ك كه شف پرۆسه ی .فێربوون یاده وه ری هه رته نها كه سی سه ره كییه , تیایدا كه خوێندكار كردنه

نه ك مامۆستا. ) ئادلێر1987(

ئه زمونه كان به ته واوه تی ئه وه یان ڕونكردۆته وه گرنگ شتێكی هیچ له پۆلدا ووتن كه به ته نها له مێشكی خوێندكاردا به جێناهێڵێت .)ستراوس

وفلویله ر 1990(پێم بڵێ و گوێده گرم ،پیشانم بده با تێبگه م

، سه رقاڵم بكه با فێرببم )تیتۆن الكۆتا ئیندیانس (

وه رگیراوه له :كارا فێربوونی په روه رده ییه كانی ستراتییژیه

بۆ ووروژاندن و یامه تی دانی فێربوون د.جیم ئیسۆن _زانكۆی ساوس فلۆریدا ساڵی

.2010

فێربوونی‌‌كارا

2014

ی تان

زسی

)2ه )

مارژ

گواڵڵه - مامۆستای كۆمپیوته ر

دانیشتن به رامبه ر كۆمپیوته ر یاخود شاشه ی كۆمپیوته ر له و بابه تانه یه كه پێویسته گرنگی ته كنه لۆژیا ئه و ئه گه رنا بده ین، پێ ته واوی بۆ ده بێت زۆری مه ترسییه كی سودبه خشه

بۆسه ر باری ته ندروستیمان.له وه جه خت لێكۆڵینه وه كان زۆربه ی یاسا كۆمپیوته ر به كارهێنانی كه ده كه نه وه له الیه نی به تایبه ت هه یه خۆی ڕێسای و خراپ ده رئه نجامی بۆیه ته ندروستییه وه نه خۆشی چه ندین توشی مرۆڤ به كارهێنانی و بینین و ده ماخ و مێشك ده ماره كانی

ماسولكه و ئێسك..ده بێته وه .هه ڕه شانه له و خۆالدان و خۆپاراستن بۆ

چه ند هه نگاوێك له به رچاوده گرین:با دووری شاشه ی به رله هه موو شتێك -1كه گونجاوبێت چاوته وه له كۆمپیوته ره كه

پێویسته 60-80سم بێت.2- پێویسته له كاتی دانیشتندا سه رت ڕێك تا ئه توانیت ملت خوار مه كه ره وه . واته بێت پشتدا بڕبڕه ی له گه ڵ سه رت باری هه وڵبده

به ڕێكی بێت.پاراستنی بۆ شاشه كه به رزی -3ماسولكه كانی مل گرنگه ، به رزی شاشه كه له

ئاستی چاوتدا بێت.كه شانت بێت به جۆرێك كیبۆرده كه ش -4هاتبنه ئیسراحه ت به قۆڵت هه ردوو و ڕێك له گه ڵ ئه نیشكدا گۆشه ی له و خواره وه بازوو مه چه كتدا نزیكه ی 90 پله بێت، كاتێك ده ست له سه ر حه رفه كان داده نێیت ده ست و مه چه كت ڕێك بێت و به رزترو نزمتر نه بێت له

كیبۆرده كه .5- به رزی كورسییه كه ت له گه ڵ بااڵ و به رزی به جۆرێك بگونجێنه كۆمپیوته ره كه شاشه ی و بێت ته خت زه وییه كه له سه ر پێیه كانت بوو پێویست ئه گه ر نه بن، له به رزی باشتره

شتێك له ژێر پێت دابنێ.6- زۆر له به رامبه ر كۆمپیوته ر مه مێنه ره وه ، سه عاتێك چه ند بۆ بویت ناچاریش ئه گه ر ئیشی له سه ر بكه یت، ئه وا هه موو نیو سه عات جارێك بۆ ماوه ی دوو ده قیقه هه سته و كه مێك

جوڵه ی وه رزشیی ئاسان بكه .كۆمپیوته ره كه شاشه ی جاروبار -7یان دور شتێكی له دیقه ت و بكوژێنه وه دیمه نێكی ده ره وه ی ژوره كه ت بده بۆ ئه وه ی

ماسولكه كانی چاوت پشو بده ن.8- ئه ركی سه ره كی چاوتروكاندن ته ڕكردنی

چاوه ، مرۆڤی ئاسایی له هه ر پێنج

چركه یه كدا جارێك چاو ده تروكێنێت، به اڵم وردبونه وه ئه و ده رئه نجامی هه ن كه سانێك ته نها خوله كێكدا هه ر له زۆره سه رنجدانه و جارێك چاویان ده تروكێنن، بۆیه توشی خوران

و وشكبونه وه ی چاو ده بن.9- دواجار ده ڵێین پارێزگاری له كێشت بكه و وه رزش بكه و ژه مه كانیشت له كاتی خۆیدا

بخۆ.

ته‌ندروستانه‌‌كۆمپیوته‌ر‌به‌كاربێنه‌

41

2014

ی تان

زسی

)2ه )

مارژ

فێركردنی بۆ هه یه پاڵنه ر 1-چه ندین قوتابییان ڕاهێنانی , خوێندنه وه به هره ی له ده قه كان خوێندنه وه ی كارامه یی له سه ر

ئه ركه گرنگه كانی مامۆستایه .سوود مه به ست گه لێك بۆ قوتابی له خوێندنه وه ده بینێت, به تایبه تی بۆ كرداری خۆشبه ختی تێگه یشتن,سه رباری و خوێندن ئاسانكردنی بۆ مامۆستایه هه وڵدانی ئه ویش زۆر ده توانێت مامۆستا كه ئه ركه كه ,

به فراوانی پیرۆزی بكات.تێگه یشتن, بۆ 2-خوێندنه وه سوودبه خشه پڕچه ك جیاواز به ڕێژه ی قوتابییان مێشكی ده كات, زیاتر ده سكه وته بۆ پاراوی ڕه وانبێژی

زمان و هۆكارێكی گرنكه بۆ ئاخاوتن.خوێندنه وه , ڕاهێنانی 3-سه رباری سوودی سوودی خوێندنه وه , به هره ی خودی بۆ بابه تی ده قه كان فێربوونی بۆ زۆریشی هه یه

به ئاسانی تێگه یشتن,-ئاسانكردنی ئاخاوتن و گفتوگۆكردن.

چاالكی و چووست و شه رم -نه هێشتنی ئه داكردن

له حه زكردن بێكاری كاتی -ئاره زووی خوێندنه , كه مایه ی خۆشبه ختی بۆ قوتابیان

زیاتر ده كات-زیاتر فێری وه رگرتنی ده نگ و وشه كان و

ده سته واژه كان باش ده كات4-خوێندنه وه هاوكاره بۆ كارامه یی نووسین به هێزده كه ن, زیاتر ویه كتر ده قه كان و خوێندنه وه دا كرداری له میانه ی مامۆستا ده توانێت تیشك بخاته سه ر الیه نی ده نگسازی

و وشه سازی و ڕسته سازی.5-مامۆستا ده توانێت به هۆی خوێندنه وه وه , فێری بگه یه نێ, به قوتابیان باش سوودی ده توانێت هه روه ها بكات, خاڵبه ندییان ڕسته كان,په ڕه گرافه كان وشه كان, داڕشتنی

له ناو ده قی خوێندنه وه دا دیاری بكات.6-خوێندنه وه ده بێته هۆكارێكی زۆر گرنگ ده ربڕینی بۆ كاریگه ر زۆر پاڵنه رێكی و بۆچوونه كانیان وبیرو قوتابیان ئه ندێشه كانی

له به رده م مامۆستاو هاوڕێكانی.جۆره كانی خوێندنه وه :

1-پێویسته مامۆستا جیاوازی بكات له نێوان و )چڕ,كورت( )به رفره ,درێژ( خوێندنه وه ی به كاردێت, له پۆل زیاتر جۆرێكه یه كه مییان په رتووك, سه رچاوه یه كی هه ر ده قی ڕه نگه به كاربێت, ڕۆژنامه ,رۆمان...هتد گۆڤار,

هێنان بۆ بكرێت سه رپشك قوتابی لێره دا مامۆستاش ده قه كه و هه ڵبژاردنی یان كێبڕكێ هه روه ها ده بێت, هانده ر و هاوكار چۆنایه تیی و له چه ندایه تی ده كرێت دروست قوتابییان مامۆستا هه روه ها خوێندنه وه كه . هه ڵبژاردنی بۆ هانبدات گروپ یان به تاك ,چیرۆك,هۆنراوه )هه واڵ جۆراوجۆر ده قی جیاوازی و ,وتار,شانۆگه ری...(

خوێندنه وه یان و پتركردنی به هره یان.خوێندنه وه ی)چر/ دووه میان 2-جۆری كورت( هاوشانی چاالكی خوێندنی قوتابیانه , بكات, له قوتابیان داوا ده توانێت مامۆستا و هه ڵبژێرن ده ق گروپ یان به تاك, وشه یی ده رباره ی واتاكانیهه ڵبهێنجن,پرسیار ته نانه ت بكات. رێزمانی.. و رسته یی و بۆ بقۆزێته وه چاالكییه ئه م ده توانرێت تری چاالكییه كانی سه رجه م په ره پێدانی ده بێت هانده رێك به مه ش خوێندنه وه زمان, زۆریشی كاریگه ریی و خۆی پێشخستنی بۆ

ده بێ له سه ر كارامه ییه كانی تر.بنه ماكانی خوێندنه وه :

له سه ر قوتابییان ڕاهێنانی و 1-هاندان مه به سته ش ئه و گرێ.بۆ بێ خوێندنه وه ی له بارتر و سوودبه خش ئاسانترو خوێندنه وه

ده بێ.چێژو به وه یه پێویستیان 2-قوتابییان تێكه ڵ له گه ڵی و ببینن له ده قه كه خۆشی له شیرین گرنگه مامۆستا ڕۆڵی لێره دا ببن,

كردنی ده قه كه .3-مامۆستا دوای خوێندنه وه چه ندین پرسیار بوروژێنێ و قوتابیان پتر تێكه ڵی جیهانی ئه و گشتی,سه ره تاو )واتای وه ك بكات, ده قه , په ڕه گرافه كان ده قه كه , كۆتایی و ناوه ند

ناونیشان...(بۆ بێت قوتابییان ڕاهێنه ری 4-مامۆستا پێش ده قه كه ناوه ڕۆكی كردنی پێشبینی كردن پێشبینی هۆكاره كانی خوێندنه وه ی ناونیشان په ڕتووك, به رگی وه ك زۆرن,

سه ردێڕو مانشێته كان, وێنه كان و ...هتدهه ڵێنجراوه كان داتا 5-پێداچوونه وه ی دا )چڕ( له خوێندنه وه ی له ده قه كان, بێده نگ یان به شێوه ی خوێندنه وه ی ده نگدار كۆمه ڵێك مامۆستا ئه گه ر به تایبه تی بێ, دوای خوێندنه وه و له پێش بكات پرسیار له باره ی بوو كورته یه ك ئه مه خوێندنه وه كه .

ئامانجه كانی خوێندنه .

ئامانج‌چییه‌‌له‌‌خوێندنه‌وه‌؟

42

2014

ی تان

زسی

)2ه )

مارژ

ئاوات ئه بوبه كر ئه حمه د

له به شه كانی به شێكه ده ربڕین:- و داڕشتن فێری ڕێگه یه وه له كوردی ،قوتابی زمانی زیره كی و بوێری و ده ربڕین بیركردنه وه و بۆ هه ڵسه نگاندنێكه ده بێت، دانایی و ژینگه وه له زانیاریانه ی ئه و زانینی زاره كی به شێوه ی ده یبیستێت، و ده یبینێت

ده ریده بڕێت،پاشان به نوسین دایده ڕێژێته وه .قوتابی كۆمه ڵ)گروپ( به ڕێگه ی فێركردن بۆیه فێربون، ئاسان بۆ ده كات كراوه تر پێویسته مامۆستایانی خاوه ن هزرو ڕۆشنبیرو و ماوه كورت و باش به ڕێگه ی نوێخواز مه به سته ش ئه م بۆ كاربكه ن، به رهه مدار وانه یه كی وتنه وه ی گرنگه كانی هه نگاوه )ده ربڕین و داڕشتن( تان پێشكه ش ده كه ین

به و ئاواته ی سودی لێوه ربگرن.بۆ به پوخته كراوی هه نگاوانه مان ئه م مامۆستایانی پۆلی )5-6-7-8-9(ئاماده كردووه هه تا له كاتی وتنه وه ی وانه یه كه له پۆله كانیاندا

پیاده ی بكه ن:-ڕاهێنانی و فێركردن تابیه تی : ئامانجی كاركردن زستان(. )وه رزی له سه ر قوتابیانه

به هاوبه شی.وه رگرتنی زانیاری سه ر ته خته )به •

هاوكاری قوتابیان(. پوختی باسێكی پێشه كی : •رابردو وه رزی و به گشتی ساڵ وه رزه كانی به تایبه تی : )چه ند مانگه ؟ ناوی مانگه كانی ؟

گۆڕانكاری ژینگه كه مان؟(نوێ بابه تی نوسینی خستنه ڕوو: •

له سه ر ته خته )وه رزی زستان(.]وه رزی تێروته سه لی باسكردنێكی زستان[له الیه ن مامۆستاوه ، پاشان كردنه وه ی ده روازه ی بیروبۆچون و پرسیار و قوتابیان و

لێكۆڵینه وه له نێوان خۆیاندا.)بابه تی ڕونكردنه وه : هۆی •خه ڵك، جلوبه رگی زستان، شه وچه ره ی قوتابیان و ته خته وماجیك و وێنه ی پێویست و هه ندێ میوه ی زستانه و داری گه اڵدارو كاغه زی

پێویست..(وه اڵمه و بۆچوون هه موو مامۆستا - و وه رده گرێت له قوتابییه كانی جوانه كان له ڕێگه ی تا پرسیارێك چه ند ده كاته بۆیان بنوسن خۆیان وه اڵمی )كۆمه ڵه =گروپ(ه وه له خه یاڵی و جوان( )داڕشتنێكی بیكه نه و

له به ركردن دووربكه ونه وه . مامۆستا له ماوه یه كی كورتدا )گروپ( له قوتابییه كان دروست ده كات و له هه ردوو ڕه گه ز و له هه موو ئاسته كان و ناوێك بۆ گروپه كه ی الپه ڕه ی مامۆستا ده كه ن، دیاری خۆیان هه رپرسیارێ و به رده ست ده خاته گه وره یان و ده نوسێت ته خته كه له سه ر گروپێ بۆ سه رپه رشتیان ده كات. )قوتابی ده بێت خۆی ئیش بكات نه ك مامۆستا خۆی ماندوو بكات

و قوتابی ته نها وه رگربێت.(ناوی ؟ چییه زستان وه رزی پ/

مانگه كانی ؟ پ/ له ده ڤه ره كه ماندا كه ی ده ست

پێده كات؟ چ گۆڕانكارییه ك دێته ئاراوه ؟ پ/ خه ڵكی كوردستان چۆن خۆیانی و خۆراك و )جلوبه رگ ئاماده ده كه ن؟ بۆ

میوه و پێویستی تر...( پ/ له ڕۆژه خۆشه كانی ئه م وه رزه دا

چی ده كه ین؟ )له ماڵ و قوتابخانه ...( پ/ ئێمه چۆن سوودمه ند ده بین له م

وه رزه خۆشه ی ساڵ؟ سوودی بۆ ژینگه كه مان چییه ؟

یان چیرۆك یان سروودێ پ/ به سه رهاتێكی كورتی خۆشی پڕكه ڵك بۆ ئه م

وه رزه خۆشه ؟ پ/ ئه م وه رزه به چ وه رزێكیتری ساڵ

كۆتایی دێت؟ ناوی مانگه كانی چین؟ پاش ته واو بونی وه اڵمی پرسیاره كان له الیه ن گروپه كانه وه له ماوه یه كی دیاریكراودا، ده بێ یه كێكی خه تخۆش له ئه ندامانی گروپه كه شوێنی له خۆیان به ده ستی نوسیبێتییه وه ، قوتابییه ك پاشان هه ڵیده واسن، دیاریكراودا دێت گروپه كه یه تی سه رپه رشتكاری كه ناوی و گروپ هاوڕێكانی )ناوی ڕووبه ڕووی ئه ندامانی گروپه كه ی و پرسیار و وه اڵمه كه یان

به ڕوویه كی خۆشه وه ( ده خوێنێته وه . * پاش ته واوبوونی هه موو گروپه كان خه تێكی )به ته خته كه له سه ر مامۆستا خاڵبه ندی ( و ڕه نووس پیاده كردنی و جوان قوتابیان ده نووسێته وه . بابه ته كه پوخته ی زۆر خۆشحاڵ ده بن به به ری ڕه نجی خۆیان و

به باشی وه ریده گرن.نووسینه وه ی بوونی ته واو پاش * بۆیان مامۆستا زستان( )وه رزی بابه تی

ده خوێنێته وه . جارێكی به چاو قوتابیان پاشان * چه ند تێبینی و سه رنج دوای ده خوێننه وه ،

قوتابیه ك بابه ته كه ده خوێننه وه .وه اڵم و پرسیار )هه ڵسه نگاندن(: •و مامۆستا له الیه ن بابه ته به م سه باره ت چه ند دوای مامۆستا وه ك قوتابیانه وه ،

پرسیارێك، ده پرسێت: ئایا پێتان باشه ئه م بابه ته بنوسینه وه و بۆ وانه كانی ژیانمان سوودی لێوه ر بگرین؟ قوتابیان ناوپۆل(: )چاالكی •بابه ته كه به نوسینه وه ی ده كه ن ده ست

له په ڕاوه كانیاندا به نوسینێكی ڕێكوپێك. تێبینی : قوتابی ده بێ به بیرو بۆچونی بابه ت مامۆستاكه ی به یارمه تی و خۆی

بنوسێت. )ده ستخۆشی (: له كۆتای وانه كه دا •)مه عنه وی ( یان خه اڵتێكی )مادی ( مامۆستا

به قوتابییه كانی ده به خشێت.به ڕێزان، ده توانین ئه م شێوازه بۆ وه رزه كانی وه رزه كه ناوی ته نها بكه ین پیاده ی تریش

وهه ندێك بابه تی وه رزده گۆڕین.

وتنه‌وه‌ی‌‌وانه‌ی‌‌ده‌ربڕین‌و‌داڕشتن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌

43

2014

ی تان

زسی

)2ه )

مارژ

دایكان، باوكان، مامۆستایان، په روه ردكاران... ئاگاداربن پێنج جۆر قسه هه یه كه نابێت به مناڵ

بوترێت یاخود له پێشچاویدا بیڵێین، ئه وانیش:مه ڵێ، پێ ئه وه ی هه رگیز نه فامیت: تۆ -1له به رامبه ر ئه كه یته وه كه م شكۆی له چونكه ده رونی گرفتێكی ڕه نگه وهاوپۆله كانیداو هاوڕێ

به و وشه یه ال دروست بێت.

نه ك وشانه ئه م نه فره ت: و جوێن وشه ی -2به كاری له پێشچاویشی به ڵكو مه ڵێ هه رپێی مه هێنه و له ئاماده بونیدا جوێن به هیچ كه سێك مه ده . چونكه به وه كه سایه تییه كی كه م متمانه و

بێڕێزی تیا دروست ده كه یت.)خۆزگه مه ڵێ پێی مردن: هیوای -3هه ر یان بمردیتایه ( )خۆزگه یان نه بویتایه (

شتێكیتر له و جۆره ، چونكه ئه وه نائومێدی ده كات و رقی له خۆی ده بێته وه ، ڕه نگه ئه وه ش هۆكارێك بێت كه وای لێ بكات بیر له خۆكوشتن بكاته وه .نیت: باش هیچ شتێك بۆ و ته مه ڵیت تۆ -4ئه م ده سته واژه یه زۆر مه ترسیداره ، چونكه كاتێك به مناڵێكی ده ڵێیت بێ متمانه ی ده كه یت و باوه ڕ ناكات ببێته كه سێك كه ڕۆڵی هه بێت و وانه كانی

به باشی بخوێنێت و هه وڵ بدات.زۆر وشه یه ئه و زۆربه كارمه هێنانه : )نا( -5دوباره مه كه ره وه و زۆر مه یڵێ )نا، نابێت، وامه كه ، له گه ڵ ده سته واژه یتری به ڵكو )... وامه ڵێ، بكاربێنه ، بۆ نمونه : "پێم وایه ڕێگایه كی باشترو به شێوه یه كیتر ده توانی یان هه یه ، گونجاوتر پاڵپشتی جۆره به و بده یت.." ئه نجام كاره كه ت زیاتر ئه ویش ده بیت ڕێنیشانده ری و ده كه یت

گوێڕایه ڵ ده بێت.كه سۆزه و هه ست پارچه یه ك مناڵ به ڵێ ده كه وێت، پێشییان و زیاتره گه وره كاندا له چاو ئه و وشانه ی پێ بوترێت كه كاریگه ری نه رێنی له كه سایه تیدا دروست ده كات و الوازی و بێتوانایی تیا ده چێنێت و هیچ هه وڵێك نادات بۆ سه ركه وتن

و پێشكه وتن له بواره كانی ژیاندا.وه رگێڕانی له عه ره بییه وه : شنروێ

www.maktoob.com

سارۆیان

هه میشه هه موان له پێگه ی پزیشكان ئامۆژگاریمان ده كه ن به وازهێنان له چا خواردنه وه !!

كێشه یه ؟ له م ده گه ڕێیت ده ربازبوندا به دوای تاكو له سوده كانی چا ئاگاداربه له گه ڵمان وه ره و

تێڕوانینت به رامبه ری بگۆڕێت....نوێیه كان توێژینه وه به پێی *داهێنان: كه ده ركه وتووه سۆز, و به پاڵنه ر سه باره ت له ناوازه یه ئه مینی ترشێكی )پیانین( مادده ی چادا هه یه , یاریده ده ره بۆ بیركردنه وه و داهێنان. كوپێك چا باشتره له كوپێك قاوه بۆ داهێنه رو

بیرمه نده كان..*هه ستان به كاره جۆراوجۆره كان: له گه ڵ بوونی نه بونی و ڕۆژانه كاری له لیستی به ند ملیۆنه ها ده دات یارمه تیمان چا كوپێك پێویست كاتێكی ئه رك.. چه ندین به جێگه یاندنی به هه ستین ئه نجام دراون له هۆڵه ندا لێكۆڵینه وانه دا كه له و ده ركه وتووه كه )پیانین( ئه توانێت چه ند شه پۆلێك یارمه تیده ری كه بخولقێنێت مرۆڤدا له ده ماخی حه وانه وه ده دات, له كاتێكا )كافایین( بزوێنه ری به ئاگایی یه ,هه ر بۆیه ئاوێته بونی چا و كافایین هاوكاره بۆ به ئه نجام گه یاندنی ئه ركی جۆراو جۆر.

باشتر: به شێوه یه كی به ئاگابوون *توانای به تایبه ت گۆڤارێكی له لێكۆڵینه وه یه ك به پێی ده رونناسیدا.. كوپێك چا له توانایدا هه یه توانای ببه خشێت پێ باشتر به شێوه یه كی به ئاگابونمان به تایبه تی له كاتی كاركردن یان خوێندن. له توانای كه هه یه دا كافایین( و )پیانین تێكه ڵه ی و )ماندوبون( كردنی دژایه تی له یاریده ده ربێت

زاڵبێت به سه ر ئاگایی دا... به پێی هه ڵچووندا: حاڵه تی به سه ر *زاڵبون )سایكۆفارمۆلۆجی( گۆڤاری له تویژینه وه یه ك )كافایین(ه مادده ی ئه و باڵوكراوه ته وه . دا باشتر و هه یه چادا له سروشتی به شێوه یه كی كارده كات له سه ر به ئاگابون و كاردانه وه , جیاواز

له وه ی كه ته نها كافایینێك له گه ڵ ئاودابێت.

ئه‌و‌وتانه‌ی‌نابێت‌مناڵ‌گوێی‌لێبێت

ئایا‌تۆ‌له‌‌عاشقانی‌چایت؟‌ده‌ترسیت‌له‌زۆر‌خواردنه‌وه‌ی‌چا؟

44

2014

ی تان

زسی

)2ه )

مارژ

45

پــه‌روه‌رده‌ی‌‌‌ڕۆژهــه‌اڵت

واپــه‌روه‌رده‌ی‌‌ڕۆژهـه‌اڵتم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌له‌وڕۆژه‌وه‌ی‌‌ده‌ست‌به‌كاره‌وه‌ك‌تیشكی‌‌خۆرله‌ئاسۆوه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌پرشنگه‌‌گه‌شه‌كه‌ی‌‌دیــاره‌به‌چاالكی‌‌و‌به‌هه‌وڵی‌‌زۆر‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌پێشه‌نگی‌‌خۆی‌‌ئه‌سه‌لمێنێ‌لـه‌ئێستاوه‌‌‌بـۆ‌‌داهـاتوو‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌به‌دڵسۆزی‌‌خــۆی‌‌ئه‌نوێنێ‌

مامۆستایان‌ماندوی‌‌ڕێگای‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌په‌روه‌رده‌‌و‌فێربونن‌هه‌مووئه‌و‌ئه‌ركه‌ی‌‌له‌ئه‌ستۆیانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌جێ‌به‌جێی‌‌ده‌كه‌ن‌زوو‌به‌زووده‌یانـه‌وێ‌‌لــه‌‌ئێستاوه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گشت‌منداڵێك‌له‌‌كوردستانچه‌كی‌‌زانست‌بۆ‌پێشكه‌وتن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌به‌‌سه‌ر‌به‌رزی‌‌بكاته‌‌شان

ده‌ست‌له‌‌ناو‌ده‌ست‌به‌‌هیواوه‌‌‌‌‌‌‌‌‌به‌‌گه‌شبینی‌‌هه‌نگاو‌بنێینبــۆ‌ئـه‌م‌خاك‌و‌نیشتمانــه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ســروودی‌‌سه‌ركه‌وتن‌بڵێین

هــــۆنــراوه ی ........... عه لی حه مه ڕه شیدئاواز و موزیك .......... ســاالر عه بدواڵ

ووتــنی ...... ........... كـــــۆرس به هاوكاری خوێندكارانی ئاماده یی ) سلێمانی ( كچان

به رهه می )به شی موزیكی ( یه كه ی چاالكی هونه ری ڕۆژ هه اڵت ساڵی ) 2014( دانراوه .........

2014

ی تان

زسی

)2ه )

مارژ

‌‌‌‌‌‌بێستون‌حه‌سه‌ن

ئه‌م‌هه‌موو‌گوناهه‌‌به‌من‌نانوسرێته‌وه‌عاده‌ت‌نییه‌

گوڵێك‌له‌ودیو‌په‌نجه‌ره‌كانه‌وه‌‌سیس‌ببێ‌وباران‌پرسه‌ی‌‌بۆ‌بگێڕێ‌‌..

ڕه‌نگه‌‌ئیتر‌ئه‌و‌قاسیدانه‌ش‌نه‌بینینه‌وه‌كه‌‌هه‌واڵی‌‌سوتاندنی‌‌به‌یته‌كانی‌‌نیشتمانیان‌

بۆئه‌هێناین‌.ئێسته‌ش‌له‌به‌رچاومه‌‌،

مه‌غریبێكی‌‌دره‌نگ‌هاتی‌‌و‌له‌دووره‌وه‌به‌ده‌ستێكت‌پیاڵه‌یه‌ك‌شه‌رمی‌‌نارنجی‌‌و‌به‌وی‌‌

كه‌شتكۆمه‌ڵێ‌‌حه‌رفی‌‌لێك‌پچڕاو‌،‌وه‌ك‌ئه‌وه‌ی‌‌كه‌

له‌دامێنی‌‌شیعرێكه‌وه‌‌هه‌ڵوه‌ریبێ‌‌وپێتنه‌كرابێت‌كۆیكه‌یته‌وه‌

نزیك‌بوویته‌وه‌‌و‌پێت‌وتم‌:ئه‌وه‌‌هاتووم‌چیتر‌نزا‌نابه‌مه‌وه‌‌به‌ر‌تارمایی‌‌

و‌حه‌زه‌كانم‌له‌‌ڕه‌شپۆشی‌‌دێنمه‌‌ده‌رێ‌‌..

تاچاو‌بڕكا‌هه‌رجه‌فا‌..‌هه‌ر‌ئاهات

چیتر‌خه‌ون‌به‌دارچواله‌و‌به‌بۆنكردنی‌‌ئه‌و‌نێرگزانه‌وه‌‌نابینم

له‌شیعره‌كانتا..‌چه‌شنی‌‌سه‌راب‌خۆیان‌ئه‌نواند‌.ڕه‌نگه‌‌ئه‌وده‌م‌كه‌س‌به‌وێنه‌ی‌‌ئێمه‌‌موحتاج

به‌‌ئه‌وین‌و‌به‌سه‌فه‌ری‌‌)با(‌نه‌بوبێ‌‌..وه‌لێ‌‌ئێسته‌‌له‌ودیو‌هاژه‌‌و‌

له‌ودیو‌بۆنی‌‌میناكانه‌وه‌‌ده‌نگت‌دێ‌‌.خه‌تایه‌ك‌ئه‌تنووسێته‌وه‌ته‌ژیی‌‌به‌كوشتنی‌‌ماچ‌و

به‌و‌ڕۆژانه‌ش‌جریوه‌مان‌ئه‌گه‌ییه‌ئه‌ودیو‌سنووره‌كانی‌‌ئاوابوون‌.

تۆ‌له‌بۆنی‌‌شیعرێكمه‌وه‌‌گوڵت‌ناسی‌‌وله‌‌)نسێ‌(مه‌وه‌‌تێگه‌یشتی‌

سه‌فه‌ر‌به‌پانتایی‌‌عیشق‌و‌گه‌ڕان‌به‌دوی‌سوره‌ته‌كانی‌‌ژیاندا‌چه‌ند‌نهێنییه‌كی‌‌به‌تامه‌كاتێ‌‌ئاشنای‌‌جوتبوونێك‌بیت‌،‌له‌ئه‌وپه‌ڕی‌‌

له‌هۆش‌چوونا‌.هه‌موو‌موعجیزه‌كانی‌‌زه‌مه‌نم‌دی‌‌و

هه‌موو‌توله‌ڕێیه‌كانی‌‌میحنه‌تم‌ته‌ی‌‌كرد‌وته‌نیایم‌به‌ته‌نافی‌‌كوڕێنیه‌وه‌‌جێهێاڵ‌،

هه‌ر‌بۆئه‌وه‌ی‌‌غرور‌به‌‌جوانیت‌نه‌زانێ‌‌وخه‌یاڵ‌گه‌مه‌ی‌‌عه‌یب‌ئاسات‌له‌ال‌نه‌كا‌

به‌حه‌قیقه‌ت‌.من‌ئه‌مزانی‌‌تۆ‌به‌چه‌شنی‌‌ئه‌و‌گواڵنه‌‌عاشق‌

نه‌بووی‌كه‌‌وه‌رینیان‌له‌ودیو‌وێستگه‌كانی‌‌پاییزه‌وه‌‌

هه‌ڵگرتووه‌‌.ئیدی‌‌چه‌شنی‌‌خڵته‌ی‌‌پاش‌ئه‌و‌باراناوه‌ین

شۆڕده‌بینه‌وه‌‌نێو‌گه‌رووی‌‌جۆگه‌كانی‌‌پشتی‌‌عه‌ده‌م‌،

نه‌‌كانییه‌ك‌باسمان‌ئه‌كا‌و‌نه‌‌ڕه‌وه‌زێكئه‌مانباته‌وه‌‌بۆالی‌‌خۆی‌‌.

سه‌حه‌رانێك‌گوێمان‌شلنه‌كرد‌بۆ‌خونچه‌‌وله‌پرسه‌ی‌‌په‌روانه‌یه‌كدا‌ئاوگێڕ‌نه‌بووین‌،

تا‌شیعر‌لێمان‌یاخی‌‌بوو‌،تا‌خودا‌پشتی‌‌لێكردین‌..

تۆ‌بڕوانه‌‌..‌من‌له‌و‌په‌ڕی‌‌كوچه‌كانی‌‌بێهوده‌ییداچۆن‌بێ‌‌په‌روا

چاو‌له‌‌ئاسمان‌توند‌ئه‌كه‌م‌و‌به‌بێ‌‌نه‌وا‌ڕۆژم‌

2014

ی تان

زسی

)2ه )

مارژ

لێدێ‌‌.!ئه‌من‌سه‌رای‌‌ئه‌و‌باڵنده‌‌دوورانه‌ش‌بووم

به‌بێ‌‌ئاسمان‌مسافر‌بوون‌به‌بێ‌‌ئاسمان‌پڕ‌فڕین‌بوون‌...

ئێسته‌‌ده‌زانم‌چه‌ند‌قورسه‌كاتێ‌‌عه‌رشی‌‌ته‌ڕی‌‌بارین‌له‌زمستان‌توڕه‌‌ده‌بێ‌‌و

خاك‌سوورایی‌‌تیا‌نامێنێ‌‌وچرۆكانیش‌به‌ده‌م‌نزوله‌ی‌‌سوبحه‌وه‌‌وشك‌هه‌ڵدێن‌.

ئه‌وه‌‌منم‌له‌‌غه‌زه‌لی‌‌ته‌نیایما‌بۆنی‌‌دۆڕاندنم‌لێدێ‌‌وله‌‌جێی‌‌شیعر‌پاییز‌دڵنه‌واییم‌ئه‌كا‌..

ده‌نا‌كوا‌سوره‌تی‌‌ئه‌وینسوێندی‌‌درۆ‌و‌عیشقی‌‌درۆی‌‌تیا‌ئه‌بینرێ‌‌!

وای‌‌خودایه‌‌..‌چه‌ند‌لێك‌دوورینمنێك‌مودمین‌به‌‌باخه‌كانی‌‌ڕێحانه‌‌و

ئه‌وێك‌مردووی‌‌به‌ر‌شه‌تاوی‌‌ماڵی‌‌هه‌وه‌س‌.وای‌‌خودایه‌‌..

وا‌له‌‌عه‌زره‌ت‌شینی‌‌باده‌مساقی‌‌بۆته‌‌قومێ‌‌شه‌راب‌..‌نه‌كه‌س‌لێوی‌‌پیائه‌هێنێ‌

نه‌‌ده‌ستنوێژێكی‌‌لێئه‌گرن‌،ئه‌ی‌‌پێم‌ناڵێن‌ئه‌م‌دیرۆكه‌‌چ‌مه‌حشه‌رێك‌وێنه‌‌ئه‌كا

چ‌مانشێتێك‌له‌‌خۆئه‌گرێ‌‌؟تا‌هه‌نوكه‌ش‌چاوم‌پڕه‌‌له‌گله‌یی‌..

ده‌ڵێ‌‌ڕۆژێ‌‌له‌و‌ڕۆژانه‌ی‌‌تریقه‌مان‌وه‌كو‌نه‌وڕه‌س‌زه‌ریای‌‌ئه‌بڕی‌

نه‌تهێشت‌گڕی‌‌ڕووانینم‌هه‌موو‌جه‌سته‌ت‌بسوتێنێ‌‌..نه‌تهێشت‌ئاله‌و‌بێده‌نگییه‌داسپێده‌یه‌ك‌له‌خه‌و‌بكه‌ین‌.

هه‌رچه‌ند‌ئه‌كه‌م‌ناچمه‌وه‌‌سه‌ر‌ئه‌و‌جادانه‌ی‌‌یه‌كه‌م‌پیاسه‌ی‌‌هه‌ردووكمانی‌‌لێ‌‌سه‌وز‌بووتا‌پێی‌‌بڵێم‌..‌چیتر‌ته‌ڕ‌نابی‌‌به‌‌ماچ‌و‌

چیتر‌شین‌نابی‌‌له‌‌گه‌مه‌ی‌‌ئه‌ودوو‌په‌ڕه‌سێلكه‌ی‌‌كه‌واتا‌دره‌نگان‌نه‌یانده‌هێشت‌له‌‌ڕه‌هێڵه‌ی‌‌ته‌نیاییتدا

بۆسه‌رخه‌وێك‌وه‌نه‌وز‌بده‌ی‌‌..وه‌كو‌ڕه‌شیی‌‌ئه‌و‌هه‌ورانه‌ی‌‌به‌سه‌رمانه‌وه‌‌توڕه‌ن‌و

هه‌ر‌نـــــابارن‌،ده‌شێ‌‌منیش‌نامه‌یه‌كم‌ده‌ست‌ئه‌هلی‌‌پاییز‌كه‌وتبێ‌،

بۆیه‌‌چاوم‌هه‌ڵوه‌ریوه‌‌وبه‌‌ڕۆژی‌‌ڕوون‌ڕێ‌‌نابه‌مه‌‌سه‌عاده‌تی‌‌ماڵی‌‌سپی‌‌ئه‌و‌

مه‌النه‌ی‌عیشقیان‌به‌‌سه‌وزی‌‌هه‌رێز‌و‌نه‌فه‌سیان‌به‌باران‌ئه‌چێ‌‌

!..هه‌موو‌عومرم‌به‌خشی‌‌به‌‌)با(‌و

ڕۆژێ‌‌نه‌متوانی‌‌تێر‌بفڕمتا‌له‌گمه‌ی‌‌ئه‌و‌كۆترانه‌ش‌حاڵی‌‌ببم

باس‌له‌‌شیرینی‌‌سه‌فه‌ر‌و‌ده‌ست‌به‌‌گه‌مه‌ی‌‌مردن‌ئه‌كه‌ن‌...

له‌م‌زه‌مه‌نی‌‌بێ‌تریفه‌‌و‌ئا‌له‌م‌مه‌وجه‌‌بێڕه‌نگه‌دا‌..‌‌وای‌‌خودایه‌..‌عیشق‌چۆن‌

گه‌وره‌‌ئه‌بێ‌‌!قه‌ده‌ر‌چۆن‌ئه‌كوژرێ‌‌!‌

شیعر‌له‌‌كوێ‌‌خه‌نده‌‌ئه‌گرێ‌‌ونیشتمان‌چۆن‌به‌‌عه‌تری‌‌ئاو‌ته‌ڕ‌ئه‌نوێنێ‌‌!

تازه‌‌ناگه‌ین‌به‌‌زه‌ریفی‌‌و‌به‌‌سورایی‌‌ئه‌و‌سێوانه‌ی‌له‌‌ستیانی‌‌هه‌رزه‌ییه‌وه‌‌داوه‌رین‌و

به‌به‌رچاومانه‌وه‌‌قاژ‌كران‌..تازه‌‌ناگه‌ین‌به‌‌گێالسی‌‌ئه‌و‌حه‌زانه‌ی‌له‌چیمه‌نی‌‌دڵمانه‌وه‌‌بۆن‌گرتنی‌‌و

له‌ودیو‌ماڵی‌‌سوتانه‌وه‌‌له‌‌پیرێتییات‌ئه‌ڕوانی‌‌..ئاخر‌ئێمه‌‌به‌دووڕییانێكا‌ڕۆیشتین‌تا‌چاوبڕكا

هه‌ر‌زه‌رده‌خه‌نه‌ی‌‌ته‌ریب‌وهه‌ر‌قه‌صیده‌ی‌‌سه‌ربڕاوو‌..‌چڵی‌‌وه‌ریوی‌‌گومان‌بوو

ئیتر‌ئه‌بێ‌‌چاوه‌ڕوانیی‌‌چ‌كۆتاییه‌ك‌بكه‌مله‌م‌سه‌ره‌تا‌زه‌رد‌بووه‌دا‌..؟

ده‌بێ‌‌عه‌ده‌م‌فڕێمباته‌‌كام‌ئه‌تڵه‌سی‌‌ئاهاته‌وه‌‌كه‌‌گۆرانی‌‌تیا‌حه‌رامه‌‌و

عیشق‌ژه‌هر‌و‌كوفری‌‌سووره‌‌؟گه‌روا‌بڕوا‌له‌‌قه‌فه‌زی‌‌خڵته‌ی‌‌خاكیش‌دێمه‌‌ده‌رێ‌‌و

حیكایه‌تێك‌ئه‌نووسمه‌وه‌پڕبێ‌‌له‌‌پاییزی‌‌ئه‌وو‌سه‌رڕێژبێ‌‌له‌‌غه‌یبه‌تی‌‌خۆم

تا‌هیچ‌كه‌سێ‌‌له‌هه‌نجیری‌‌ئه‌وین‌نه‌خواو‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شه‌ڕ‌نه‌باته‌‌دیوه‌خانی‌‌ماڵی‌‌شیعر‌.

2014

ی تان

زسی

)2ه )

مارژ

تاوانبارمكه‌‌چه‌ند‌لێوان‌لێوم‌له‌تۆ..!

نه‌متوانی‌پڕت‌كه‌م‌له‌‌خۆم..!تۆش‌له‌‌چاوه‌ڕوانی‌من‌دا

په‌روانه‌ی‌حه‌زت‌هه‌ڵقرچاو...چاوه‌كانیشت‌بوون‌به‌مۆم

‌***تاوانبارم

وه‌ك‌سێبه‌ر‌نوسای‌پێمه‌وه‌به‌و‌ئومێده‌ی‌

گڕێكی‌نوزه‌‌تیاماوبوومجارێكی‌تر‌هه‌ڵبێمه‌وه‌!

به‌اڵم‌منێكی‌جه‌سته‌ساردهه‌ر‌نه‌متوانی‌بتوێمه‌وه‌!

تۆم‌خسته‌سه‌ر‌باڵی‌خه‌یاڵپێم‌نه‌ووتی..

ئاخۆ‌كه‌ی‌ده‌گه‌ڕێمه‌وه‌!‌***

تاوانبارمهیوای‌زۆرت‌له‌منه‌وه‌

هه‌ڵچنی‌بوو‌له‌سه‌رشانتنه‌متوانی‌بیان‌نوسمه‌وه‌به‌ئاوی‌زێڕ‌وشه‌كانت

لێم‌ببوره‌

هه‌رچه‌ند‌دڵمهه‌وری‌ژانگرتوی‌عه‌شقته‌و...

بارانی‌خۆشه‌ویستی‌تۆیلێ‌ده‌بارێ...

چیبكه‌م‌ته‌مه‌ن‌تواوه‌ته‌وه‌میلی‌زه‌مه‌ن‌تێپه‌ڕیوه‌و..

ناگه‌ڕێته‌وه‌‌بۆ‌جارێ..‌***

لێم‌ببوره‌..هه‌ر‌به‌هارێك‌گوڵی‌نه‌بووهه‌ر‌پایزێك‌بێ‌گه‌اڵ‌بوو

هه‌ر‌زستانێك‌به‌بێ‌به‌فروهه‌ر‌هاوینێك‌تاوی‌نه‌بوو

ئه‌وه‌‌منمئه‌وه‌‌خۆشه‌ویسته‌كه‌

كاتێك‌ناسیت‌ئاوا‌نه‌بووئیتر‌گیانه‌..

نه‌‌چاوه‌ڕێ‌و..‌نه‌‌خه‌مباریدوو‌چاوه‌كانی‌من‌مه‌به‌

دیاره‌‌ئێستا..خۆرێكم‌له‌‌خۆرنشینا..!

به‌اڵم‌هه‌رپێكه‌وه‌‌جوانین!له‌ناو‌گریه‌و‌پێكه‌نینا..

‌*****

-حه‌زی‌ناكام-

به‌كر‌پشده‌ری