rozważny wzrost: większy zysk, mniejsze ryzyko. małe i średnie przedsiębiorstwa
DESCRIPTION
Czy małe i średnie przedsiębiorstwa powinny rosnąć?TRANSCRIPT
Rozważny wzrost: większy zysk, mniejsze ryzyko
Czy małe i średnie przedsiębiorstwa powinny rosnąć?
© 2013 Grant Thornton
1
Wstęp
Jednym z kluczowych pytań stojących przed każdym przedsiębiorcą jest to czy
i do jakich rozmiarów rozwijać swoją firmę.
Czy dynamiczny rozwój powinien być domeną segmentu Małych i Średnich
Przedsiębiorstw? Dlaczego warto w szczegółach przyjrzeć się tej grupie firm,
przedstawić wnioski i rekomendacje?
znaczenie MŚP dla polskiej gospodarki jest kluczowe,
przedsiębiorcy mali i średni powinni częściej niż do tej pory zwracać uwagę
na istotę strategicznego i dobrze zaplanowanego rozwoju, który zapewni
im stabilność rynkową i wzrost.
Analizą objęliśmy trzy główne aspekty:
1. Znaczenie MŚP dla polskiej gospodarki,
czyli jaką rolę sektor MŚP odgrywa w polskiej gospodarce.
2. Analiza MŚP w stosunku do dużych przedsiębiorstw,
czyli jakie korzyści MŚP przyniesie zwiększenie skali działalności.
3. Bariery rozwoju przedsiębiorstw,
czyli jakie bariery mają do pokonania przedsiębiorcy z MŚP, aby rozwijać
swoje firmy.
Efektem analizy są rekomendacje dla małych i średnich przedsiębiorców
w zakresie planowania ich strategicznego rozwoju.
Naszą analizą objęliśmy wszystkie przedsiębiorstwa niefinansowe,
zatrudniające 10 i więcej osób.
Zgodnie z klasyfikacją stosowaną przez GUS przedsiębiorstwa niefinansowe
to jednostki instytucjonalne, których podstawową funkcją jest produkcja
wyrobów i usług niefinansowych w celu ich sprzedaży na rynku. Przychody ze
sprzedaży produkcji są głównym źródłem przychodów jednostek tego
sektora. Cechą charakterystyczną tych jednostek jest zatrudnienie siły
najemnej, odrębność jednostki organizacyjnej od fizycznej osoby właściciela
i prowadzenie ksiąg rachunkowych.
Przyjęliśmy następujący podział przedsiębiorstw ze względu na wielkość:
Źródłem danych były raporty publikowane przez Główny Urząd
Statystyczny, analogiczne instytucje w krajach sąsiednich oraz dane
publikowane przez Komisję Europejską. Jeśli nie zaznaczono inaczej dane
prezentują stan na 31 grudnia 2011.
Szczegóły odnośnie źródeł danych oraz przyjętych założeń znajdują się na
stronie 22 w części Przyjęta metodologia, źródła danych oraz eksperci.
Mikro Małe Średnie Duże
Zatrudnienie
(osoby) poniżej 10 10 -49 50 - 249 powyżej 250
Przychody
(EUR) poniżej 2 mln 2 – 10 mln 10 - 50 mln powyżej 50 mln
Suma bilansowa poniżej 2 mln 2 – 10 mln poniżej 43 mln powyżej 43 mln
2
Kluczowe wnioski raportu
Znaczenie Małych i Średnich Przedsiębiorstw jest kluczowe dla
gospodarki
Małe i średnie firmy są fundamentami polskiej przedsiębiorczości, a ich
wkład w rozwój rodzimej gospodarki jest kluczowy. Zatrudniają 2,8 mln
pracowników, tj. o 100.000 więcej niż przedsiębiorstwa duże. Generują
przychody na poziomie 1,3 bln PLN, czyli zbliżone do poziomu osiąganego
przez przedsiębiorstwa duże (1,6 bln PLN).
Duzi mają lepiej
Duże przedsiębiorstwa są bardziej rentowne, uzyskując średnią rentowność
na poziomie blisko 6% wobec blisko 4% średniej rentowności MŚP, co
oznacza, że potrafią lepiej czerpać zyski z prowadzonej działalności. Wpływ
skali działalności na rentowność jest zróżnicowany w zależności od branży.
Firmy duże charakteryzują się większą stabilnością. W kryzysowym 2009
roku były jedyną grupą przedsiębiorstw, która nie zmniejszyła łącznego
poziomu przychodów.
Dużym przedsiębiorstwom łatwiej pokonywać bariery rozwoju.
MŚP mogą lepiej i efektywniej stawiać im czoła.
Pięć najistotniejszych barier utrudniających rozwój firm, bez względu na
ich wielkość to, według przedsiębiorców*:
• nieprzyjazna legislacja;
• zmniejszanie się zamówień ze strony klientów;
• koszty finansowania;
• niedostatki kapitału obrotowego;
• niewystarczająca ilość wykwalifikowanych pracowników.
Według ekspertów Grant Thornton powyższą listę należy uzupełnić
dodatkowymi, specyficznymi barierami dotykającymi szczególnie MŚP:
• brak jasnej, długoterminowej strategii oraz kultury zarządzania
projektowego;
• niższy (w stosunku do dużych firm) poziom uporządkowania
wnętrza;
• bariery psychologiczne.
* wyniki badań Grant Thornton International Business Report 2013 – opracowanie jest corocznym
międzynarodowym badaniem opinii i oczekiwań kadry zarządzającej średnich i dużych
przedsiębiorstw niepublicznych z całego świata. Zapoczątkowane w 1992 roku w dziewięciu
krajach europejskich badanie, teraz obejmuje swym zasięgiem ponad 12 000 firm z 44 krajów
świata zapewniając wgląd w kwestie gospodarcze i handlowe mające wpływ na sektor często
opisywany jako "napęd" światowej gospodarki. Szczegółowe wyniki badania można znaleźć na
www.internationalbusinessreport.com
3
Kluczowe rekomendacje dla MŚP
Rozwijaj się
Bez względu na branżę, rozwój jest dla firm korzystny. Z dokonanych analiz
wynika, że bycie większym przynosi z reguły korzyść w postaci wyższej
rentowności i zawsze większej stabilności. Dodatkowo większa skala
działalności pozwala na skuteczniejsze pokonywanie ogólnych barier rozwoju.
Zaplanuj rozwój
Małe i Średnie Przedsiębiorstwa bardzo często działają bez jasno określonego
celu strategicznego. W efekcie tracą sporo energii i środków na realizację
nieskoordynowanych i niekonsekwentnych działań. Uwzględnij specyficzny
wpływ branży w której działasz na optymalne rozmiary biznesu. Przy
ustalaniu celów uwzględniaj specyficzny poziom akceptowalnego ryzyka
związany z prowadzeniem firmy na własny rachunek, a w szczególnym
wypadku rachunek całej rodziny.
Doskonal organizację
W każdej organizacji tkwią szanse na podniesienie zyskowności i stabilności.
Mądra standaryzacja i podnoszenie jakości rozwiązań organizacyjnych
i zarządczych prowadzą do uwolnienia wewnętrznego potencjału rozwoju, co
owocuje podniesieniem rentowności, przychodów i lepszym radzeniem sobie
z ryzykami zagrażającymi stabilności.
Żądaj zmian w regulacjach
Tylko bezustanna silna presja na decydentów może zaowocować
wprowadzeniem bardziej przyjaznych biznesowi regulacji prawnych. Wyrażaj
swoją opinię w mediach, dołączaj do działań organizacji zrzeszających
przedsiębiorców, identyfikuj przepisy, regulacje, które niekorzystnie wpływają
na Twoją działalność i stawiaj im czoła.
.
„Choć zarówno awionetka jak i Boeing 747 to samoloty, to ich
prowadzenie wymaga od pilota istotnie różnych kompetencji. Podobnie
jest z prowadzeniem małych i dużych firm.”
Tomasz Wróblewski
Grant Thornton
Partner Zarządzający, Wiceprezes Zarządu
Znaczenie MŚP dla gospodarki
5
Znaczenie MŚP dla gospodarki
MŚP są istotną częścią polskich przedsiębiorstw
Przeciętne, polskie małe przedsiębiorstwo ma siedzibę na Podlasiu. Zatrudnia
22 osoby, płacąc im średnią pensję na poziomie 2 583 PLN brutto. Jego
działalność skupiona jest na handlu i pozwala wygenerować 9 452 354 PLN
przychodów przy 3,61% rentowności.
Średnie przedsiębiorstwo wygląda nieco inaczej. Swoją działalność skupia na
przetwórstwie przemysłowym. Z natury rzeczy zatrudnia nieco więcej
pracowników (104) i generuje nieco więcej przychodów (48 649 807 PLN).
Pracownicy średnich przedsiębiorstw zarabiają też lepiej od małych
– 3 568 PLN brutto, co jednak nie przeszkadza w uzyskiwaniu przez te firmy
lepszej rentowności - 4%.
Małych firm jest w Polsce 54 999, średnich 15 817. Nie licząc
mikroprzedsiębiorstw, małe i średnie firmy są fundamentami polskiej
przedsiębiorczości, a ich wkład w rozwój rodzimej gospodarki jest kluczowy.
Pod względem liczebności dominują wyraźnie, stanowiąc ponad 96%
analizowanej zbiorowości.
Najwięcej małych i średnich przedsiębiorstw zlokalizowanych jest
w województwach: Mazowieckim (16%), Śląskim (13%), Wielkopolskim
(10%) oraz Małopolskim (9%).
Małe
(10 – 49)
Średnie
(50 – 249)
MŚP
(10 –249)
Duże
( 250+)
Liczba
przedsiębiorstw 54 999
(74,32%)
15 817
(21,37%)
70 816
(95,69%)
3 189
(4,31%)
Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS „Działalność przedsiębiorstw
niefinansowych w 2011 roku”
Liczba przedsiębiorstw w poszczególnych sektorach
Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS „Działalność
przedsiębiorstw niefinansowych w 2011 roku”
Rozmieszczenie MŚP w poszczególnych województwach
(% ogólnej liczby MŚP w Polsce)
0-5%
6-10% Liczba MŚP
>10%
6
Znaczenie MŚP dla gospodarki
MŚP są istotną częścią polskich przedsiębiorstw
Łączne przychody MŚP (blisko 1,3 bln PLN) są porównywalne do tych
generowanych przez największych graczy (ponad 1,6 bln PLN). Jednocześnie
stanowią ponad 44% przychodów analizowanych firm.
Dynamika przychodów MŚP jest większa od dynamiki dużych firm. W roku
2011 MŚP zwiększyły swoje przychody o 13,3%, podczas gdy duże
organizacje zwiększały przychody o 1pp wolniej.
Duże firmy zatrudniają blisko 2,7 mln osób, podczas gdy MŚP dają pracę
grupie przekraczającej nieco 2,8 mln Polaków, zapewniając im łącznie
wynagrodzenie przekraczające 110 mld PLN. Jeśli chodzi o zapewnienie
miejsc pracy w naszej gospodarce, obie grupy mają zatem bardzo podobny
wkład.
Gdyby nie było sektora MŚP pracę straciłoby 2 827 980 osób.
Struktura zatrudnienia w poszczególnych sektorach wg województw
Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS „Działalność
przedsiębiorstw niefinansowych w 2011 roku”
Województwa z przewagą
zatrudnionych w MŚP
Województwa z przewagą
zatrudnionych w dużych
Małe
(10 – 49)
Średnie
(50 – 249)
MŚP
(10 –249)
Duże
( 250+)
Przychody 519 870 mln
(17,89%)
769 494 mln
(26,48%)
1 289 364 mln
(44,37%)
1 616 124 mln
(55,62%)
Zatrudnienie 1 181 565
(21,41%)
1 646 415
(29,83%)
2 827 980
(51,24%)
2 691 999
(48.77%)
Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS „Działalność przedsiębiorstw
niefinansowych w 2011 roku”
Przychody i zatrudnienie w poszczególnych sektorach
„Większa dynamika wzrostu przychodów MŚP z pewnością wynika
z mniejszej centralizacji procesów decyzyjnych, a tym samym większej
elastyczności i łatwości w podejmowaniu decyzji, w tym również tych
będących dynamiczną reakcją na potrzeby rynku. Przewaga zatrudnienia
w Dużych firmach w województwie mazowieckim i dolnośląskim
odzwierciedla naturalne umiejscowienie dużego biznesu w największych
i najbardziej dynamicznie rozwijających się ośrodkach, jakimi bez
wątpienia są Warszawa i Wrocław. Warszawa jest miastem stołecznym,
co z pewnością jest jej dodatkowym atutem. Niebywałą przewagą
Wrocławia są bliskość zachodniej granicy oraz dobra komunikacja
z Europą.”
Monika Smulewicz
Grant Thornton FPA Outsourcing
Dyrektor Zarządzający, HR & Payroll Partner
7
Znaczenie MŚP dla gospodarki
Istotny wkład MŚP w polską gospodarkę
Przychody polskich MŚP w 2011 roku wyniosły 1 289 364 mln PLN (wzrost
o 13,30%), co 4,5-krotnie przewyższa dochody polskiego budżetu w tym samym
roku (277 577 mln PLN).
Wartość całkowita wynagrodzeń wypłaconych przez MŚP wyniosła 110 343 mln
PLN, co jest sumą prawie 3 razy większą niż wpływy państwa z podatku
dochodowego od osób fizycznych w 2011 roku (38 075 mln PLN).
Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS „Działalność przedsiębiorstw
niefinansowych w 2011 roku” oraz Ministerstwo Finansów „Sprawozdanie roczne
z wykonania budżetu państwa w 2011”.
Przychody MŚP a dochody budżetowe w 2011 roku
Wynagrodzenia wypłacone przez MŚP a wpływy budżetowe z podatku dochodowego
w 2011 roku
Dochody
budżetowe
Przychody MŚP
Podatek
dochodowy
Wynagrodzenia MŚP
„Małe i średnie przedsiębiorstwa zapewniają codzienny byt milionom
polskich rodzin poprzez pracę własną ich właścicieli i zatrudnianie
pracowników. Można zatem z przekonaniem stwierdzić, że stanowią one
podstawę funkcjonowania polskiej gospodarki.”
Dariusz Bednarski
Grant Thornton
Partner Zarządzający, Doradztwo Podatkowe
8
Znaczenie MŚP dla gospodarki
MŚP mają kluczowe znaczenie również dla sąsiednich gospodarek
-0,24% -0,17%
-0,29% -0,20%
0,52% 0,55%
0,04%
0,91%
-0,40%
-0,20%
0,00%
0,20%
0,40%
0,60%
0,80%
1,00%
2012 2013
Polska
Czechy
Niemcy
Słowacja
Polska nie różni się wiele od swoich południowych i zachodnich sąsiadów
pod względem liczby MŚP w całym zbiorze przedsiębiorstw. U nas wskaźnik
ten wynosi 95,69%, co jest wynikiem niemalże identycznym ze Słowacją
(95,71%) i niewiele odbiegającym od Czech oraz Niemiec (odpowiednio
97,04% oraz 97,02%). Natomiast wchodząc głębiej w wielkościową strukturę
przedsiębiorstw dostrzegalne są już różnice. W Polsce małe przedsiębiorstwa
to 74,32% całości, natomiast w Niemczech aż 82,67. Niemiecka gospodarka
ze względu na swoją specyfikę (wysoka różnorodność, silne tradycyjne sektory
produkcyjne) zapewnia małym przedsiębiorstwom bardzo korzystne
środowisko do prowadzenia działalności.
Według prognoz Komisji Europejskiej największy przyrost w roku 2013
zanotuje liczba MŚP na Słowacji (0,91%). W Niemczech ich liczba wzrasta
w stabilnym tempie, w 2013 roku o 0,55%, minimalnie szybciej niż rok
wcześniej (0,52% w 2012). Nieznaczny spadek całkowitej liczby MŚP
notowany będzie w Polsce oraz w Czechach.
„MŚP w państwach Europy Centralnej i Wschodniej nie są, poprzez
uwarunkowania historyczne, tak silnie rozwinięte, jak w Niemczech.
W nieodległej przyszłości na polskim rynku wzrośnie liczba większych
podmiotów. Istotne znaczenie w tym rozwoju będzie mieć wzrost obrotów
w handlu zagranicznym MŚP, głównie z Niemcami, naszym kluczowym
partnerem w regionie. Co więcej, planowane wprowadzenie Euro
w Polsce skutecznie zachęci niemieckie MŚP do inwestycji zagranicznych
w Polsce.”
Przemysław Polaczek
Grant Thornton, Partner Zarządzający
International Business Center Director
Dynamika liczby MŚP (% zmiana) w wybranych krajach regionu
Struktura przedsiębiorstw w wybranych krajach regionu
Źródło: Grant Thornton na podstawie danych Komisji Europejskiej „Annual Report on
European SMEs”
Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS „Działalność
przedsiębiorstw niefinansowych w 2011 roku”; dane dla Niemiec to prognoza na
podstawie "Annual Report on European SMEs” Komisji Europejskiej
77,77%
78,35%
82,67%
74,32%
17,94%
18,69%
14,35%
21,37%
4,29%
2,96%
2,98%
4,31%
0% 20% 40% 60% 80% 100%
małe średnie duże
Analiza MŚP w stosunku do dużych przedsiębiorstw
10
Duzi mają lepiej
W poszczególnych województwach struktura wielkości firm jest zbliżona
Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS „Działalność
przedsiębiorstw niefinansowych w 2011 roku”
74%
22%
4%
Struktura polskich przedsiębiorstw wg. wielkości
Małe (10-49)
Średnie (50-249)
Duże (250+)
Podział firm ze względu na wielkość przedsiębiorstw jest w poszczególnych
regionach zbliżony do podziału w całym kraju (patrz wykres poniżej).
Duże przedsiębiorstwa są głównie zlokalizowane w najbardziej rozwiniętych
województwach, co nie jest zaskoczeniem. Do regionów, w których udział
dużych przedsiębiorstw jest wyższy niż przeciętne 4% można zaliczyć
województwo Mazowieckie oraz Śląskie z wartościami na poziomie
odpowiednio 6,44% oraz 5,03%.
Ciekawie natomiast wygląda sytuacja w województwach
Zachodniopomorskim i Podlaskim, w których udział małych firm w ogólnej
liczbie analizowanych przedsiębiorstw wynosi odpowiednio 77% oraz 76,88%.
To dwa województwa, w których działa nieco więcej małych przedsiębiorstw
niż wynika z ogólnej struktury.
Województwa o największej koncentracji dużych i małych firm
Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS „Działalność
przedsiębiorstw niefinansowych w 2011 roku”
Województwa o większej
koncentracji małych firm
Województwa o większej
koncentracji dużych firm
Polskie przedsiębiorstwa najczęściej zajmują się przetwórstwem
przemysłowym lub handlem. W branżach tych działa odpowiednio 30% oraz
27% wszystkich przedsiębiorstw niefinansowych.
Obie te branże są również dominujące niezależnie w MŚP i dużych
przedsiębiorstwach. W przypadku MŚP procentowy udział w branży
przemysłowej i handlowej jest bardzo zbliżony i wynosi blisko 30%.
Procentowy udział firm z danej branży w dużych podmiotach ogółem
47%
14%
8%
6%
6%
5%
5%
10%
Przetwórstwo przemysłowe
Handel i naprawa samochodów
Administracja i działalność wspierająca
Transport i gospodarka magazynowa
Budownictwo
Górnictwo/ Energetyka/ Dostawa wody
Działalność profesjonalna, nauk. techn.
Pozostałe
11
Duzi mają lepiej
Przemysł dominuje zarówno w MŚP jak i wśród dużych podmiotów
W przypadku dużych podmiotów dominacja przedsiębiorstw przemysłowych
jest zdecydowana (47% ). Relatywnie mniej dużych firm działa w branży
handlowej (14%). Wyraźną różnicę widać też w przypadku administracji
i działalności wspierającej, która stanowi trzecią najliczniejszą grupę wśród
dużych. Wśród małych jej udział wynosi mniej niż 3%. Z kolei 13% MŚP
skupionych jest na budownictwie. Wśród dużych podmiotów zaledwie 6%
firm działa w tej branży.
Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS „Działalność przedsiębiorstw
niefinansowych w 2011 roku”
Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS ,,Działalność przedsiębiorstw
niefinansowych w 2011 roku’’
Procentowy udział firm z danej branży w MŚP ogółem
29%
27%
13%
5%
5%
3%
17%
Przetwórstwo przemysłowe
Handel i naprawa samochodów
Budownictwo
Transport i gospodarka magazynowa
Działalność profesjonalna, nauk. i techn.
Górnictwo/ Energetyka/ Dostawa wody
Pozostałe
12
Duzi mają lepiej
MŚP najwięcej przychodów czerpią z działalności handlowej; głównym
źródłem przychodów dużych firm jest górnictwo i energetyka
Średnia przychodowość* MŚP wyniosła w 2011 roku 18 207 241 PLN, jednak
wynik ten głównie zależy od średnich przedsiębiorstw, które przeciętnie
wygenerowały 48 649 807 PLN przychodu. Średnia przychodowość małych
przedsiębiorstw to 9 452 354 PLN. Przychodowość dużych przedsiębiorstw
jest nieporównywalna do tej uzyskanej przez MŚP.
Struktura przychodów w podziale na branże różni się wyraźnie pomiędzy
dużymi podmiotami i MŚP. Pośród tych pierwszych najwięcej przychodów
(44%) zostało wygenerowanych przez firmy zajmujące się przetwórstwem
przemysłowym. Druga w kolejności branża to handel, który dostarczył 23%
przychodów. W MŚP kolejność i wartości są niemal odwrotne: 25%
przychodów z przetwórstwa przemysłowego i 44% z handlu. W dużych
przedsiębiorstwach znaczące przychody generowane są również przez
górnictwo/ energetykę/ dostawy wody. W przypadku MŚP ta grupa ma
zauważalne, ale znacznie mniejsze znaczenie. Różnica ta wynika ze znacznej
kapitałochłonności tego segmentu. Wartym odnotowania jest fakt, że
budownictwo to raczej domena MŚP.
* Przychodowość definiujemy jako stosunek łącznych przychodów do liczby przedsiębiorstw
• .
Średni przychód przedsiębiorstw (tys. PLN)
Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS „Działalność przedsiębiorstw
niefinansowych w 2011 roku”
Małe
(10 – 49)
Średnie
(50 – 249)
MŚP
(10 –249)
Duże
( 250+)
9 452 48 650 18 207 506 781
Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS „Działalność
przedsiębiorstw niefinansowych w 2011 roku”
Przychody w podziale na branże (mln PLN)
0
200000
400000
600000
800000
1000000
1200000
1400000
1600000
1800000
Duże MŚP
Edukacja
Pozostała działalnośćusługowa
Kultura i rekreacja
Opieka zdrowotna i pomocspołeczna
Zakwaterowanie igastronomia
Obsługa rynkunieruchomości
Administrowanie idziałalność wspierająca
Działalność profesjonalna,naukowa i techniczna
Informacja i komunikacja
Transport i gospodarkamagazynowa
Budownictwo
Górnictwo/ Energetyka/Dostawa wody
Handel i naprawa poj.samoch.
Przetw. przemysłowe
47%
25%
44%
23%
14%
6%
9%
4%
4%
5%
4%
13
Duzi mają lepiej
Małe przedsiębiorstwa są bardzo wrażliwe na wahania koniunktury
Przychody dużych przedsiębiorstw są bardziej stabilne i mniej gwałtownie
reagują na wahania koniunktury. Wzrost liczby małych przedsiębiorstw na
przełomie lat 2007/2008 pociągnął za sobą wzrost przychodów wśród tych
przedsiębiorstw o 21,5%, jednak w roku 2009 przychody MŚP radykalnie
spadły na skutek kryzysu finansowego. W trakcie kryzysu największy spadek
przychodów zanotowały małe przedsiębiorstwa. Od połowy 2009 roku
nastąpiło odbicie i przychody małych firm do 2011 r. bardzo dynamicznie
rosły.
Aktualnie aktywność Małych i Średnich Przedsiębiorstw odgrywa zasadniczą
rolę w rozwoju gospodarczym Polski generując 151 336 mln PLN wzrostu
przychodów w roku 2011. Poziom ten uzyskany został dzięki wzrostowi
13,30% w latach 2010/2011. Ten dynamiczny wzrost jest głównie zasługą
małych przedsiębiorstw.
Dynamika przychodów małych przedsiębiorstw wyniosła blisko 16%,
natomiast średnich blisko 12% między 2010 a 2011 rokiem. Średnie
przedsiębiorstwa odnotowały spadkową tendencję przychodów w latach
2007-2009, jednak szybko odrobiły straty.
15,80%
11,67% 13,30%
12,30%
0,00%
2,00%
4,00%
6,00%
8,00%
10,00%
12,00%
14,00%
16,00%
18,00%
Małe Średnie MŚP Duże
Dynamika przychodów w roku 2011
Małe
Średnie
MŚP
Duże
-15,0%
-10,0%
-5,0%
0,0%
5,0%
10,0%
15,0%
20,0%
25,0%
2007 2008 2009 2010 2011
Tempo wzrostu przychodów w latach 2007-2011, 2006=100%
małe
średnie
duże
Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS „Działalność
przedsiębiorstw niefinansowych w 2011 roku”
„Wysoka dynamika przychodów MŚP w latach 2010 i 2011 odzwierciedla
z jednej strony ich elastyczność w reagowaniu na zmianę warunków
otoczenia, ale z drugiej pokazuje dużą wrażliwość na koniunkturę. Małe
firmy „zwijają” się szybciej w warunkach niekorzystnych. Często równie
szybko zwiększają swoją aktywność w momencie poprawy koniunktury,
jednak takie wahania mogą odbijać się na ich efektywności.”
Przemysław Hewelt
Grant Thornton
Menedżer Zespołu Fuzji i Przejęć
14
Duzi mają lepiej
Zysk dla mniejszych firm jest mniej istotny aniżeli dla dużych
Średnia rentowność MŚP jest równa blisko 4% i jest mniejsza o 2pp od
średniej rentowności dużych przedsiębiorstw.
Pozornie różnica może wydawać się niewielka, ale w praktyce oznacza 50%
zysków! W przeliczeniu na konkretne wartości oznacza to, że MŚP z każdych
10 milionów przychodu są w stanie wygenerować niecałe 400 000 PLN zysku,
podczas gdy duzi gracze blisko 200 000 PLN więcej.
Niższa rentowność przedsiębiorstw mniejszych jest, w pewnym stopniu,
implikacją oczekiwań ich właścicieli. Dla właścicieli korporacji (z reguły firm
większych) priorytetem jest dynamiczny i często szybki wzrost zysku
i wartości firmy. W konsekwencji, gotowi są akceptować ryzyko takiego
wzrostu. Z kolei dla przedsiębiorców prowadzących własne firmy, w tym
zwłaszcza firmy rodzinne, istotniejsze jest bezpieczeństwo, a kluczowym
parametrem jest zachowanie płynności. Ich awersja do ryzyka jest znacznie
większa.
Małe Średnie MŚP Duże
3,61% 4,04% 3,87% 5,86%
Średnia rentowność dla badanych grup przedsiębiorstw
Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS ,,Działalność
przedsiębiorstw niefinansowych w 2011 roku’’
„Z reguły apetyt na ryzyko małego przedsiębiorcy jest mniejszy niż
dużego. W konsekwencji, zwłaszcza w krótszych okresach czasu,
istotniejsza od rentowności jest dla niego płynność finansowa.”
Prof. dr hab. Waldemar Frąckowiak
Grant Thornton
Partner
15
Duzi mają lepiej
Rozważny wzrost pozwala zwiększyć zyski
Istnieją działalności, gdzie kluczem do sukcesu jest skala. Dotyczy to
takich branż jak traktowane łącznie górnictwo/ energetyka/ dostawa
wody, obsługa rynku nieruchomości, działalność profesjonalna czy
informacja i komunikacja. W tych branżach duże firmy uzyskują wyraźnie
lepszą rentowność od MŚP, wyróżniając się jednocześnie na tle ogółu
dużych podmiotów. Można wymienić trzy główne powody, dla których tak
się dzieje:
• dostęp do kapitału obrotowego i inwestycyjnego, o który z natury
rzeczy łatwiej bardziej rentownym i stabilnym organizacjom;
• dostęp do talentów i wyspecjalizowanej kadry, który wymaga
możliwości zaoferowania im odpowiedniego poziomu wynagrodzenia;
• dostęp do badań, wiedzy i nowych technologii, który z kolei wymaga
obu omawianych powyżej czynników.
W innych branżach sytuacja nie jest już tak oczywista. W szczególności
dotyczy to edukacji, opieki zdrowotnej, transportu i gospodarki
magazynowej oraz budownictwa. W przypadku tych branż, w pierwszym
momencie można dojść do wniosku, że nie warto rosnąć. W rzeczywistości
sytuacja wygląda tak, że w niektórych branżach opłacalny jest przede
wszystkim dynamiczny wzrost, który pozwoli na odpowiednio duże
zwiększenie przychodów rekompensujące spadek rentowności.
W związku z powyższym skala wzrostu i jego tempo powinny być
planowane z uwzględnieniem specyfiki danej branży.
Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS „Działalność
przedsiębiorstw niefinansowych w 2011 roku”
Wskaźnik rentowności w podziale na branże (Wynik brutt / Przychodów ogółem)
DUŻE ŚREDNIE MAŁE
Przetwórstwo przemysłowe 4,36% 4,93% 6,95%
Handel i naprawa samochodów 2,21% 2,96% 4,00%
Górnictwo/ Energetyka/ Dostawa wody 17,19% 5,14% 3,98%
Budownictwo 2,42% 3,66% 8,73%
Transport i gospodarka magazynowa 2,35% 7,41% 4,69%
Informacja i komunikacja 11,40% 7,22% 5,90%
Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 8,03% 5,36% -38,25%
Administrowanie i działalność wspierająca 5,76% 6,00% 9,07%
Obsługa rynku nieruchomości 10,43% 1,50% 5,63%
Zakwaterowanie i gastronomia 7,83% -0,40% 8,47%
Opieka zdrowotna i pomoc społeczna -1,78% 1,90% 12,86%
Kultura i rekreacja 2,17% -5,67% -2,39%
Pozostała działalność usługowa 11,11% 6,26% 11,08%
Edukacja 0,78% 5,45% 10,99%
UWAGA! Kolory wskazują jakiej wielkości przedsiębiorstwa uzyskują średnio najwyższą
rentowność w danej branży, zielony oznacza najwyższą, a czerwony najniższą rentowność.
„Wzrost – wbrew pozorom – nie zawsze jest korzystny. Mądry wzrost wymaga
zarówno określenia optymalnej wielkości biznesu jak i najkorzystniejszego
tempa oraz sposobów – rozwój organiczny, inwestycje strategiczne, M&A
– jego osiągnięcia.”
Tomasz Wróblewski
Grant Thornton
Partner Zarządzający, Wiceprezes Zarządu
Bariery rozwoju MŚP
17
Bariery rozwoju MŚP
Kłody pod nogami przedsiębiorców
Źródło: Grant Thornton International Business Report 2007-2013
* Dane za 2013 r. to średnia z pierwszego kwartału
Największe bariery rozwoju wskazywane przez przedsiębiorców w Polsce w latach
2007-2013 (% firm wskazujących daną barierę jako istotną lub bardzo istotną)
Niejasne prawo i skomplikowane przepisy doskwierają polskim
przedsiębiorcom od wielu lat, co potwierdzają badania IBR prowadzone
w Polsce od 2004 r. W opinii badanych to czynnik najsilniej hamujący rozwój
biznesu – 56% polskich firm w I kwartale 2013 r. uznało biurokrację za ważną
lub bardzo ważną barierę*.
Wśród innych barier wskazywanych przez przedsiębiorców do grupy
najistotniejszych należały: ograniczenie zamówień, trudniejszy dostęp do
wykwalifikowanych kadr, wysokie koszty finansowania, niedobór kapitału
obrotowego i długoterminowego finansowania.
0
10
20
30
40
50
60
70
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013*
Spadekzamówień/spadekpopytuBrakwykwalifikowanejsiły roboczejNiekorzystneprzepisy/biurokracja
Koszty/dostępnośćfinansowania
Niedobór kapitałuobrotowego
Niedobórdługoterminowegofinansowania
Pod względem barier biurokratycznych zdecydowanie negatywnie odbiegamy
od średniej światowej i europejskiej, gdzie ok. 30-40%* właścicieli firm
wskazuje tę barierę jako kluczową. W każdym kraju jest to element hamujący
rozwój przedsiębiorstw, ale występują istotne różnice w skali tego zjawiska.
Globalnie przedsiębiorcy najbardziej obawiają się spadku zamówień jako
czynnik hamujący ich rozwój.
* według Grant Thornton International Business Report 2013
Największe bariery rozwoju wskazywane przez przedsiębiorców globalnie w latach 2003-2013
(% firm wskazujących daną barierę jako istotną lub bardzo istotną)
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50 Spadek zamówień/spadekpopytu
Brak wykwalifikowanej siłyroboczej
Niekorzystneprzepisy/biurokracja
Koszty/dostępnośćfinansowania
Niedobór kapitałuobrotowego
Niedobórdługoterminowegofinansowania
Źródło: Grant Thornton International Business Report 2007-2013
* Dane za 2013 r. to średnia z pierwszego kwartału
18
Bariery rozwoju MŚP
Ogólne bariery wyjątkowo mocno uderzają w MŚP
Nieprzyjazna legislacja
W gąszczu niespójnych i nieprzyjaznych przepisów przewagę mają duże firmy,
które mogą sobie pozwolić na silne, a zatem kosztowne zespoły prawnicze
i doradcze. Częściej też optymalizują one procesy i zobowiązania budżetowe.
Zmniejszanie się zamówień ze strony klientów
Z natury rzeczy MŚP dysponują mniejszymi budżetami marketingowymi, jak
również mają mniejsze rezerwy, pozwalające przetrwać trudny czas
agresywnie walcząc o klientów.
W praktyce często również, w okresach dekoniunktury, więksi gracze
konsolidują rynek, wykorzystując „głębsze” portfele.
Koszty finansowania oraz niedobór kapitału obrotowego
W walce o kapitał bardziej wiarygodne mogą okazać się większe podmioty
zapewniające lepsze zabezpieczenie pożyczanych/ inwestowanych środków.
W konsekwencji mniejsi muszą akceptować wyższe koszty pozyskania
kapitału. Alternatywą dla MŚP jest poszukiwanie nowych, poza kredytem
bankowym, dróg finansowania rozwoju biznesu. O ile 10 lat temu
przedsiębiorcy nie mieli jeszcze do dyspozycji takich źródeł jak NewConnect,
czy Catalyst, a fundusze private equity były również czymś egzotycznym, o
tyle dziś te źródła kapitału są do dyspozycji właścicieli firm.
Niewystarczająca ilość wykwalifikowanych pracowników
Małe i Średnie Przedsiębiorstwa oferują średnio swoim pracownikom
wyraźnie niższe wynagrodzenie. Dodatkowo, w przypadku średnich
przedsiębiorstw udział wynagrodzeń w kosztach ogółem jest większy niż
w dużych. W praktyce powoduje to, że bariera związana z ograniczona podażą
wykwalifikowanych pracowników jest dla MŚP jeszcze istotniejsza.
Przeciętne
wynagrodzenie
brutto
Udział wynagrodzeń
w kosztach
Małe* 2583 zł 6,4%
Średnie 3568 zł 9,2%
Duże 4255 zł 8,7%
* Dane odnośnie małych przedsiębiorstw prezentowane są z uwzględnieniem mikroprzedsiębiorstw
Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS „Działalność
przedsiębiorstw niefinansowych w 2011 roku”
Średnie wynagrodzenie i koszty wynagrodzeń w zależności od wielkości
„W przeregulowanym i często zmieniającym się środowisku prawnym
przedsiębiorcy potrzebują wsparcia ze strony kompetentnych i pomocnych
urzędników. Dotychczasowe efekty działań kolejnych rządów pod hasłem
ułatwień dla biznesu i zwiększenia przyjazności państwa, nie rokują
w najbliższych latach poprawy sytuacji.”
Dariusz Bednarski
Grant Thornton
Partner Zarządzający, Doradztwo Podatkowe
19
Bariery rozwoju MŚP
W przypadku MŚP występują specyficzne bariery rozwoju
W naszej ocenie do omówionych barier ogólnych należy dołożyć częste
słabości związane z wnętrzem małych i średnich podmiotów,
a w szczególności:
1. Brak jasnej, długoterminowej strategii oraz kultury zarządzania
projektowego
Małe i Średnie Przedsiębiorstwa bardzo często działają bez jasno
określonego celu strategicznego. W efekcie tracą sporo energii i środków
na realizację nieskoordynowanych i niekonsekwentnych działań.
2. Niższy poziom uporządkowania wnętrza
Z jednej strony duże podmioty łatwiej wpadają w biurokrację i standardy
usztywniające procesy. Z drugiej jednak, to właśnie mądra standaryzacja
prowadzi do ograniczenia nieefektywności. Duże rozmiary uzasadniają też
ponoszenie kosztów na wdrażania bardziej zaawansowanych systemów
zarządzania, które w ostatecznym rozrachunku poprawiają rentowność.
3. Bariery psychologiczne
Małe i Średnie Przedsiębiorstwa najczęściej zarządzane są bezpośrednio
przez właścicieli, którzy najczęściej rozwijali daną działalność od podstaw.
Z biegiem czasu często okazuje się jednak, że styl zarządzania i kultura
organizacji powinny zmieniać się wraz z wielkością przedsiębiorstwa
i rynkiem. Brak elastyczności w podejściu do sposobu zarządzania firmą
w miarę jej rozwoju bywa barierą mentalną trudną do pokonania dla
właścicieli / zarządzających.
„Stosunkowo niska rentowność MŚP spowodowana jest między innymi
brakiem określonego celu strategicznego. W efekcie przedsiębiorstwa te
tracą sporo energii i środków na realizację nieskoordynowanych
i nieefektywnych działań”
Anatol Skitek
Grant Thornton
Dyrektor Zespołu ds. Efektywności Biznesu
20
PODSUMOWANIE
MŚP stanowią jeden z głównych filarów polskiej gospodarki. W ok. 70
tysiącach firm tego typu zatrudnienie znajduje ponad 2,8 mln Polaków.
Ich łączne przychody to 1,3 bln PLN.
Choć największa liczba MŚP funkcjonuje w przetwórstwie
przemysłowym, to głównym źródłem przychodów MŚP jest działalność
handlowa.
Dynamika przychodów MŚP przewyższa dynamikę obrotów dużych firm.
W roku 2011 MŚP zwiększyły swoje przychody o 13,3%.
Polska nie odbiega znacząco od swoich południowych i zachodnich
sąsiadów pod względem udziału MŚP w całym zbiorze przedsiębiorstw.
Duże przedsiębiorstwa są bardziej efektywne – średnia rentowność
w dużych przedsiębiorstwach wynosi 6% wobec ok. 4% w MŚP, przy
czym profil rentowności w ujęciu branż charakteryzuje się istotnymi
różnicami.
Dla MŚP istotniejsza od rentowności, zwłaszcza w krótkim okresie,
jest płynność finansowa; duzi mają większy apetyt na zysk i większą
skłonność do podejmowania ryzyka.
Co do zasady im większe przedsiębiorstwo tym stabilniejsze. Małe
przedsiębiorstwa są bardzo wrażliwe na wahania koniunktury.
Jedynie rozważny wzrost pozwala MŚP zwiększyć zyski minimalizując
ryzyka z nim związane.
Wśród barier rozwoju wskazywanych przez polskich przedsiębiorców
dominuje biurokracja, niejasne prawo i skomplikowane przepisy.
Generalnie, bariery rozwoju łatwiej pokonywać dużym podmiotom. Tym
niemniej MŚP nie są bezbronne i powinny aktywnie sięgać po dostępne
rozwiązania służące pokonywaniu barier.
Wraz ze wzrostem, MŚP powinny profesjonalizować zarządzanie firmą
i korzystać z narzędzi, które usprawniają działanie organizacji. Priorytetem
przy wdrażaniu nowych rozwiązań powinno być zachowanie kluczowego
czynnika sukcesu MŚP – ducha przedsiębiorczości.
Przyjęta metodologia,
źródła danych oraz eksperci
22
Przyjęta metodologia, źródła danych oraz eksperci
Metodologia oraz źródła danych
Metodologia:
Przedsiębiorstwo niefinansowe zdefiniowano jako podmiot zaklasyfikowany
(niezależnie od liczby pracujących w nich osób) do następujących sekcji
według Polskiej Klasyfikacji Działalności:
B. Górnictwo i wydobywanie
C. Przetwórstwo przemysłowe
D. Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną,
gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych
E. Dostawa wody
F. Budownictwo
G. Handel hurtowy i detaliczny
H. Transport i gospodarka magazynowa
I. Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi
J. Informacja i komunikacja
L. Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości
M. Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna
N. Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca
(bez podklasy działalności usługowej związanej z zagospodarowaniem
terenów zielonych)
P. Edukacja
Q. Opieka zdrowotna i pomoc społeczna (bez działalności szpitali)
R. Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją
S. Naprawa i konserwacja komputerów i artykułów użytku osobistego
i domowego oraz pozostała indywidualna działalność usługowa
Poza oznaczonymi wyjątkami, wszelkie dane odnośnie małych przedsiębiorstw
są bez uwzględnienia mikroprzedsiębiorstw.
Źródła danych:
Główne źródła danych:
• ,,Działalność przedsiębiorstw niefinansowych w 2011 roku’’, GUS,
Warszawa 2013
• ,,Rachunki narodowe według sektorów i podsektorów instytucjonalnych
w latach 2007 -2010’’, GUS, Warszawa 2013
• ,,Niefinansowe rachunki kwartalne według sektorów instytucjonalnych
w latach 2005-2012, ceny bieżące’’, GUS, Warszawa 2013
• ,,Schemat klasyfikacji PKD’’, GUS
• ,,Annual Report on EU SMEs 2010/2011’’, Komisja Europejska,
Rotterdam, Cambridge, 2011
• Oficjalna strona czeskiego urzędu statystycznego Czech Statistical Office
• Urząd Statystyczny na Słowacji Statisticke_udaje_MSP-Slovensko
• Sprawozdania Ministerstwa Finansów RP
• Grant Thornton International Business Report 2013
• Grant Thornton International Business Report 2009
23
Przyjęta metodologia, źródła danych oraz eksperci
Nasi eksperci
Przemysław Hewelt
Menedżer Zespołu Fuzji i Przejęć
Doradztwo Gospodarcze
Przemysław Polaczek
Partner Zarządzający
Relacje Biznesowe
International Business Centre Director
Tomasz Wróblewski
Wiceprezes Zarządu
Partner Zarządzający Grant Thornton
Anatol Skitek
Dyrektor Zespołu ds. Efektywności Biznesu
Doradztwo Gospodarcze
Dariusz Bednarski
Partner Zarządzający
Doradztwo Podatkowe
Monika Smulewicz
Grant Thornton FPA Outsourcing
Dyrektor Zarządzający
HR & Payroll Partner
Prof. dr hab. Waldemar Frąckowiak
Partner
Grant Thornton
Kontakt w związku z niniejszym dokumentem
24
Anatol Skitek
CIA
Dyrektor Zespołu ds. Efektywności Biznesu
T +48 61 625 1461
M +48 661 538 546
E [email protected]@pl.gt.com
Agnieszka Janković-Żelazna
Menedżer
Relacje Biznesowe
T +48 22 205 4841
M +48 609 366 474
Kontakt z Grant Thornton
Poznań
Malta Office Park, Budynek F
ul. abpa Antoniego Baraniaka 88 E
61-131 Poznań
T +48 61 62 51 100
F +48 61 62 51 101
www.GrantThornton.pl
Warszawa
al. Jana Pawła II 15
00-828 Warszawa
T +48 22 20 54 800
F +48 22 20 54 801
Wrocław
ul. Włodkowica 21 lok. 12
50-072 Wrocław
T +48 71 73 37 560
F +48 71 73 37 561
Kraków
ul. Kamieńskiego 51
30-653 Kraków
T +48 12 37 64 100
F +48 12 37 64 101
Katowice
ul. Francuska 34
40-028 Katowice
T +48 32 72 13 700
F +48 32 72 13 701
Grant Thornton Frąckowiak spółka z ograniczoną odpowiedzialnością sp. k jest członkiem Grant Thornton International Ltd.
25