sabet yayinlari ÇÖzÜmlerœrkÇe... · uludağ gibi kayak merkezlerimizde kış turizmi...

İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan! 103

Notlar

Yansıma Sözcükler, Pekiştirilmiş Sözcükler, İkilemelerDers – 19

İsabetli Bilgi

Ötmek, kükremek, kişnemek gibi

sözcükler ses taklidiyle oluşturul-

madığı için yansıma değildir. Bu ke-

limelere özellikle dikkat etmeliyiz.

YANSIMA SÖZCÜKLER Doğada çıkan seslerin insanların taklidi yoluyla oluşturulan sözcüklerdir.

Patırtı, fısıltı, şırıltı, havlamak, melemek...

Sokağın başından güm diye bir ses geldi.

Adalardaki havai fişek patlamaları kulağımıza geliyordu.

Kural

Yansıma sözcükler daima kulağa hitap etmelidir. Göze hitap eden bazı kelimeler yan-

sıma sözcükle karıştırılmamalıdır.

Duvardaki sızıntı giderek artıyor.

Evin lambaları ışıl ışıl parlıyordu.

Yukarıda altı çizili sözcükler göze hitap ettikleri için yansıma değildir.

Kural

Yansıma sözcükler, mecaz anlama gelecek şekilde kullanıldıklarında yansıma anlamı taşımaz.

Korkudan ödüm patladı.

Babam satıcılarla çatır çatır pazarlık yapardı.

Alıştırma

Aşağıdaki cümlelerde geçen yansıma kelimelerin altını çiziniz.1. Tavan arasından tıkırtılar geliyordu.

2. Ceren’in kardeşi mışıl mışıl uyuyordu.

3. Rüzgarın uğultusu bizi ürkütmüştü.

4. Karın üzerinde kütür kütür yürüyoruz.

5. Çocuklar aralarında bir şeyler fısıldaşıyorlar.

6. Hasta adam, sabaha kadar inledi.

7. Yoldan vızır vızır araba geçiyordu.

8. Uzaklardan bir köpek havlaması işitiliyordu.

9. Masanın üzerindeki kitap pat diye yere düştü.

10. İlkbaharda bu dere gürül gürül akar.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!104

Notlar


İsabetli Bilgi

Sözcüklerin tekrarı ve ikileme yön-

temiyle yapılan pekiştirmeler dışın-

da, pekiştirmelerin tamamı birleşik

yazılır.

PEKİŞTİRİLMİŞ SÖZCÜKLERSözcüğün anlamının çeşitli yöntemlerle daha etkili hale getirilmesidir. Pekiştirme birkaç

yolla yapılabilir.

1. Sözcüğün ilk hecesine “p, r, s, m” pekiştirme harflerinden biri getirilerek Kıpkırmızı, masmavi, yemyeşil, tertemiz.

Arkadaşlarla ıpıssız bir radada kaldık.

2. Sözcüğün ilk hecesine “p, r, s, m” ve “a, e” harfleri getirilerek yapayalnız, düpedüz, çepeçevre, güpegündüz,

Sapasağlam cevizler kupkuru olmuş.

3. Belli bir düzeni olmadan, kuralsız bir şekilde Sırılsıklam, darmadağınık

4. Sözcüklerin tekrarlanması ya da ikileme yoluyla Uzun uzun kavaklar sallanıyorlardı.

Sarı sarı yapraklar dökülüyordu.

5. Tekrarlanan bir sözcüklerin arasına “mı, mi” getirilerek Hızlı mı hızlı trene bindik.

Güzel mi güzel evleri vardı.

İKİLEMELER Anlatımın gücünü artırmak ve anlamı pekiştirmek amacıyla sözcüklerin tekrarlanma-

sıyla oluşur.

Oluşumu bakımından ikilemeler şunlardır:

Aynı sözcüğün tekrarlanmasıyla oluşanlar: Ağır ağır, hızlı hızlı, güle güle, koşa koşa, deste deste…

Eş ya da yakın anlamlı sözcüklerle oluşanlar: Eş dost, sorgu sual, ses seda…

Karşıt anlamlı sözcüklerle oluşanlar: Er geç, düşe kalka, güle oynaya, iyi kötü…

“m” sesiyle oluşanlar: para mara, ev mev

Anlamlı - anlamsız sözcüklerle oluşanlar: Eski püskü, ufak tefek, çoluk çocuk…

İkisi de anlamsız sözcüklerle oluşanlar: Abur cubur, abuk sabuk, ıvır zıvır…

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Notlar


YANSIMA SÖZCÜKLERLE OLUŞAN İKİLEMELER Yansıma sözcükler, doğadaki sesleri taklit eden, yansıtan sözcüklerdir. Bu sözcükle-

rin bir kısmı doğadaki varlıklardan kaynaklanır.

Şırıl şırıl, çatır çutur...

Adam horul horul uyuyordu.

Alıştırma

Aşağıdaki cümlelerin başına yansıma sözlük kullanılmışsa (Y), pekiştirilmiş sözcük kullanılmışsa (P) yazınız.

Düşman dört bir yanımızı çepeçevre kuşatmıştı.

Kerem hapşırıyor hasta olacak galiba.

Yan odada yatan hastanın inlemesi bize kadar geliyor.

Tavuğumuz gıdaklayınca yumurta yaptığını anlardık.

Bu yörenin bembeyaz güvercinleri meşhurdur.

Son hamlemizle rakibi darmadığın ettik.

Çaydanlıktaki su fokur fokur kaynıyordu.

Sabahları beni devamlı hıçkırık tutuyor.

Gıcırdayan kapıları güzelce yağladım.

Alıştırma

Aşağıdaki ikilemelerin eşlerini boş bırakılan yerlere yazınız

İleri Ivır

Az Uzun

Abur Eski

Sağ Eğri

Aşağı Ağır

Yalan Eciş

Eş İyi

P

P

P

Y

Y

Y

Y

Y

Y

geri zıvır

çok uzun

cubur püskü

salim büğrü

yukarı ağır

yanlış bücüş

dost kötü

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

106 İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!

Yansıma Sözcükler, Pekiştirilmiş Sözcükler, İkilemelerTest – 19

1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük yansıma değildir?

A Yakaladığımız güvercinin kalbi hızlı hızlı adıyordu.

B) Ağaçtaki kuşlar pırr diye uçuverdi.

C) Ormanda gördüğümüz yılanın tıslaması bizi korkut-

tu.

D) Annem mahallemizdeki tuhafiyeden çıt çıt düğme al-

mış.

2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ikileme yansıma yo-luyla oluşmuştur?

A) Babam esnafla bağıra bağıra pazarlık yapardı.

B) Köyümün efil efil esen rüzgarını özledim.

C) Sabaha kadar ince ince yağmur yağdı.

D Araba eskidiğinden alt tarafından gıcır gıcır ses ge-

liyordu.

3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde pekiştirme farklı yolla oluşturulmuştur?

A) Dedem hastaneden sapasağlam çıktı.

B) Hırsız, güpegündüz eve girmiş.

C) Ordumuz düşmanları çepeçevre kuşatmış.

D Yağmurda sırılsıklam ıslandık.

4. Aşağıdaki cümlelerde yer alan ikilemelerden hangisi farklı bir yolla oluşmuştur?

A) Karşımıza güçlü kuvvetli bir yiğit çıktı.

B) Gizli saklı iş çevirenlere güvenilmez.

C) Kılık kıyafet iş görüşmesinde önemlidir.

D Bu derede irili ufaklı birçok balık var.

5. Öğleye doğru pencereye üşüşmüş, evcek yağmura bakı-

yorduk. Yağmur penceremize ara sıra nazikçe dokunu-

yordu. Yağmurun sesini duymak için annem pencereyi

araladı. Yağmurun şırıltısı, kuşların seslerini bastırıyor-

du.

Bu parçada kaç tane yansıma sözcük vardır?

A 1 B) 2 C) 3 D) 4

6. Ara sıra balığa gidip biraz rahatlardı.

Altı çizili ikilemenin cümleye kattığı anlam aşağıdaki-lerin hangisinde vardır?

A Zaman zaman babasının yanına gider, ona yardım

ederdi.

B) Derslerini unutmamak için sık sık tekrar etmelisin.

C) Yaşlı amcanın sağlığı gün gün düzeliyordu.

D) İkide bir saatine bakıyor, gelecek treni bekliyordu.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Notlar

Doğrudan - Dolaylı Anlatımlı Cümleler, Aşamalı Durum Bildiren CümlelerDers – 20

İsabetli Bilgi

Aşamalı durum cümlelerinde süreç

olumlu veya olumsuz olabilir.

DOĞRUDAN ANLATIMLI CÜMLELER Bir kişiye ait bir sözün hiç değiştirilmeden olduğu gibi aktarılmasına doğrudan an-

latım denir. Doğrudan anlatımlı cümlelerde aktarılan söz genellikle tırnak içerisinde

verilir.

Örnek

Atatürk: “Yurtta sulh cihanda sulh!” demiştir.

Bir düşünür, ya olduğun gibi görün ya göründüğün gibi ol, demiştir.

DOLAYLI ANLATIMLI CÜMLELER Herhangi bir kişiden alınan sözün kendi sözlerimizle aktarılmasına dolaylı anlatım

denir. Dolaylı anlatımlı cümlelerle “söyledi, belirtti” gibi ifadeler kullanılır.

Örnek

Atatürk, yurtta sulh cihanda sulh olması gerektiğini söylemiştir.

Bir düşünür, olduğumuz gibi görünmemiz gerektiğini belirtmiştir.

AŞAMALI DURUM BİLDİREN CÜMLELER Bir olayın ya da durumun zamanla, aşama aşama değiştiğini ve geliştiğini anlatan

cümlelerdir.

Örnek

Derenin suyu zamanla durgunlaştı.

İlkbaharın gelmesiyle birlikte akarsuların debisi yükseliyor.

Teyzemin oğlu gittikçe gürbüzleşiyor.

Büyük bir gürültüyle üzerimizden geçen uçağın sesi, uçak uzaklaştıkça bir sivrisinek se-

sine döndü.

“Aşamalı durum bildiren cümlelerde genellikle günden güne, gittikçe, yıldan yıla, za-

manla, giderek” gibi sözcükler sıklıkla kullanılır.

Saçları günden güne uzuyor.

Boyu gittikçe kısalmış

Zamanla her şey düzeldi.

Köyümüzün ormanı yıldan yıla seyreliyor.

Alıştırma

Aşağıya aşamalı durum bildiren cümleler yazın.

1. ..............................................................................................................................

2. ..............................................................................................................................

3. ..............................................................................................................................

4. ..............................................................................................................................

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Doğrudan - Dolaylı Anlatımlı Cümleler, Aşamalı Durum Bildiren CümlelerTest – 20

1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde doğrudan anlatım söz konusudur?

A Düşünür : “Egitim belliği doldurmak değil, kafayı ge-

liştirmektir.” sözünü söylemiş.

B) Ahmet Hamdi Tanpınar, bilgi düzeyiyle güzelliği kav-

ramak arasında paralellik olduğunu söyler.

C) Yazar, Frankfurt şehrinde ve Avrupa’nın diğer şehir-

lerinde gördüğü hayvanları anlatırken yer yer kişi-

leştirmelerden yararlanmıştır.

D) Üst katımızda bir yazar oturuyor. Evi kitaplarla dolu

ve ben zaman zaman onu ziyaret ediyorum.

2. Şirket sahibi, bütün varını yoğunu kaybettiğini ve artık

her şeye sıfırdan başlayacağını söyledi.

Bu cümle için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

A) Aşamalı durum bildiren cümledir.

B) Doğrudan anlatımlı cümledir.

C Dolaylı anlatımlı cümledir.

D) Öneri bildiren cümledir.

3. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde dolaylı anlatım yoktur?

A) Yaşlı bir adam ona, gecenin bu saatinde burada

beklememesi gerektiğini söyledi.

B Büyük ustalara çıraklık etmeyen, onların teknesinde

yoğrulmayan kişi ağzıyla kuş tutsa romancı olamaz,

diyerek bize ışık tutmuş yazar.

C) Bir bilge, söylediklerini önemsemeyen kimseye ne-

fes tüketmemesi gerektiğini belirtmiştir.

D) Ulu Önder Atatürk, hayatta en gerçek yol gösterici-

nin ilim olduğunu söylemiştir.

4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde aşamalı anlatım var-dır?

A Kel Aliço, panayırlarda ve şenliklerde güreşe güreşe

pişmiştir.

B) Karnı o kadar acıkmıştı ki bir tencere yemeği bitirdi.

C) Kentimizde her yıl Balkan Halk Oyunları’nın gösteri-

si yapılıyor.

D) Durmadan yer yurt değiştiren kişi eşya, mal, mülk

edinemez.

5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde doğrudan aktarma yoktur?

A) Atalarımız: “besle kargayı oysun gözünü.” demişler.

B) Havanın durumu hiç iyi değil, dedi babam.

C Hasan, otobüsü kaçırdığı için geciktiğini belirtti.

D) Bizimki kadar güzel bir vatan mı var, demişler.

6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde aşamalı anlatım yoktur?

A) Büyük bir gürültüyle havalanan uçak yavaş yavaş

bulutların arasında kayboldu.

B) Çocuk sürekli zayıflıyor, her gün biraz daha küçülü-

yordu.

C) Havaya cemrenin düşmesiyle günden güne sıcaklık-

lar arttı.

D Bu güzelim halılar, el dokumasıymış.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Notlar

Anlatımı Güçlendirme Yolları: Tanımlama, Karşılaştırma, Tanık Gösterme, BenzetmeDers – 21

ANLATIMI GÜÇLENDİRME YOLLARI Metinde ele alınan düşünceyi daha anlaşılır hâle getirmek için çeşitli yollardan fay-

dalanırız. Bunlardan bazıları tanımlama, karşılaştırma ve örneklemedir. Düşünceyi

geliştirme yolları ile anlatım biçimleri karıştırılmamalıdır. Anlatım biçimi paragrafın

tümünde aranırken düşünceyi geliştirme yolları cümle biçimindedir.

a. Tanımlama

Metinde bir varlığın ya da kavramın tanımlanmasıdır. Bir metinde tanımlama olması

için “Nedir?” ya da “Kimdir?” sorularından birine cevap veren bir cümle bulunması

gereklidir.

1. Herkes liderlik yapamaz. 2. Lider; kitleleri peşinden sürükleyen, kişiliğinde birçok

olumlu özelliği toplayabilen kişidir. 3. Bilgili olma, çalışkanlık, disiplin bu özelliklerden

birkaçıdır. 4. Lider, daima okumalı ve hiçbir zaman şimdiki haliyle yetinmemelidir.

Bu metinde 2. cümlede “Lider kimdir?” sorusuna cevap verildiği için düşünceyi geliştirme

yollarından “tanımlama” kullanılmıştır.

b. Karşılaştırma

Metin içinde birden çok varlığın ya da kavramın belli özellikler bakımından karşılaş-

tırılmasıdır. Karşılaştırmada benzer ya da farklı özellikler üzerinde durulabilir. “...-e

göre, daha, daha çok, kıyasla…” gibi ifadelerle karşılaştırma yapılabilir.

1. Türkiye’nin en önemli gelir kaynaklarından biri de turizmdir. 2. Dört mevsimin ya-

şandığı ülkemizde hem yaz hem de kış turizmi yapılmaktadır. 3. Kışın Palandöken,

Uludağ gibi kayak merkezlerimizde kış turizmi yapılırken yazın gelmesiyle Akdeniz

ve Ege sahilleri turistlerle dolup taşar. 4. Böyle bir ülkede yaşadığımız için çok şanslı

olduğumuzu unutmamamız gerekir.

Bu metnin 1. cümlesinde Türkiye’nin diğer gelir kaynaklarıyla turizm önem bakımından

karşılaştırılmıştır. Bu nedenle düşünceyi geliştirme yollarından “karşılaştırma”dan ya-

rarlanılmıştır.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Notlar

Anlatımı Güçlendirme Yolları: Tanımlama, Karşılaştırma, Tanık Gösterme, BenzetmeDers – 21

c. Tanık Gösterme

Anlatılmak istenen bir düşüncenin, “O konu ile ilgili bilgi sahibi bir kişinin sözünün

kullanılarak açıklanması yoludur.

Örnek

Bir kitabı okumadan köşeye atıp mahkum edenler vardır. Bunlar gerçek okur değildir.

Gerçek okuyucular, hoşlarına gitmeyen kitaplardan bile ağırbaşlı bir diller bahsederler.

Çünkü onlar bilirler ki kitabın iyisi kötüsü yoktur. Goethe’nin şu sözünü asla unutmayalım:

“İçinde iyi bir tarafı bulunmayacak kadar kötü bir kitap yoktur.”

d. BenzetmeBir kavram, nesne ya da varlığı başka bir kavram, nesne ya da varlığa ait özelliklerle

anlatmaktır.

Örnek

İnsanlar arasında en güvenilir elçidir yazı. Her cümle, okuyucuya gönderilen bir atlı... Atlı,

yerine ulaşır, mesaj sahibini bulursa yazarın ve okuyucunun keyfine diyecek yoktur artık.

Fakat işin gizemli yanı şudur ki keyif ikisi arasında paylaşılamaz.

Bu metinde yazı, en güvenilir elçiye benzetilmiş, aynı zamanda her cümle de okuyucuya

gönderilen bir atlıya benzetilmiştir.

e. ÖrneklendirmeBir düşünceyi daha etkileyici, inandırıcı kılmak ve somutlaştırmak için başvurulan bir

yoldur.

Örnek

Sizin göreviniz yaşamınızdaki insanların size ne öğrettiğine karar vermeye çalışmaktır.

Bunu yapabilirseniz başka insanların kusurları sizi daha az rahatsız edecektir. Bu yak-

laşımı alışkanlık hâline getirebilirseniz sinirlerinize hâkim olabilirsiniz. Çoğu kez o kişinin

size ne öğrettiğini keşfettiğiniz an öfkenizi gidermek de kolaylaşmış olacak. Örneğin

postanede kuyrukta bekliyorsunuz ve gişedeki memur özellikle yavaş hareket ediyor.

Buna kızmak yerine kendinize: “Bana ne öğretmeye çalışıyor?” sorusunu yöneltin.

Metinde “örneğin postanede kuyrukta bekliyorsunuz ve gişedeki memur yavaş hareket

ediyor...” ifadesi örneklendirmedir.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

Bil - Bul - Uygula

111İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!

Anlatımı Güçlendirme Yolları: Tanımlama, Karşılaştırma, Tanık Gösterme, Benzetme

1. Aşağıda verilen düşünceyi geliştirme yollarıyla açıklamalarını eşleştiriniz.

Tanımlama

Karşılaştırma

Benzetme

Tanık gösterme

Metinde bir varlığın, başka bir varlığın bir yönüne

benzetilmesidir.

Metin içerisinde yazarın fikrini destekleyecek nitelikte

söz sahibi bir kişinin sözünün verilmesidir.

Bir varlığın veya kavramın ne olduğunu anlatan

cümlelerdir.

Örneklendirme

İki kavramın ya da varlığın metin içerisinde kıyasla-

narak verilmesidir.

Metin içerisinde öne sürülen düşüncenin zihinde

somut hâle getirilmesi için örnekler verilmesidir.

2. Aşağıdaki metinlerde kullanılan anlatımı güçlendirme yollarını yazınız.

Bizi konuşmamız eğitir. Görerek, okuyarak,

düşünerek bilgiler kazandık, fikir edindik

sanırız. Hele bir dile getirmeye çalışalım

bunları; eksik, tutarsız, bizi de doyurup

kandırmayan izlenimler ortaya çıkar. Pascal:

“Yazmak, kişiye kendi sınırlarını öğretir.”

demiş. Konuşmak da tıpkı böyledir bence.

Şair, en güzelinin peşinde ömür boyu koşup

duran kelime avcısıdır. İçinden kopup geldiği

kültürün, nesilden nesile hisli taşıyıcısıdır.

Denklerin ve şekillerin dünyasında başı

dönen bir seyyahtır. Mehmet Akif Ersoy da

bu profile uyan şairlerimizden biri değil midir

sizce?..

İnsanın sahip olduğu en büyük hazine

sağlıktır. Sağlık olmadan dünyadaki hiçbir

zenginliğin kıymeti yoktur. Ağzınızın tadıyla

yediğiniz bir parça zeytin, peynir bile

dünyanın en güzel yemeklerinden daha güzel

gelecektir. Bu yüzden sağlığımızın kıymetini

bilelim ki zenginliğimizi kaybetmeyelim.

İsteyerek dinlemediğimiz konuşmaların bize

hiçbir yararı yoktur. Bu nedenle istekli

dinleme ile isteksiz dinleme arasında büyük

fark olmuştur. Dış bir baskıyla yahut hatır

için dinlediğimiz konuşmalar zamanımızı

kaybettirir. İçten gelerek dinlediğimiz

konuşmalar ise bize yepyeni ufuklar açar.

Tanık gösterme Benzetme - Örneklendirme

Karşılaştırma - Benzetme Karşılaştırma

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Test – 21 Anlatımı Güçlendirme Yolları: Tanımlama, Karşılaştırma, Tanık Gösterme, Benzetme

1. Kültür konusunda en çok beğendiğim söz, bir kültür

adamının değil, bir askerin, Mareşal Foch’un: “Kültürlü

insan diye bir şey olmaz, kendi kültürünü durmaksızın

artıran insan vardır sadece.” sözüdür. Bu sözde, kültür

denen şeyin bir sınırda durmadığını, sürekli olarak bes-

lenen ve zenginleşen canlı bir varlık olduğunu anlatıyor.

Yukarıdaki metinde düşünceyi geliştirme yollarından

hangisi kullanılmamıştır?

A Tanımlama B) Karşılaştırma

C) Tanık gösterme D) Benzetme

2. Kitap okumanın önemli faydalarından biri de insana

kendini tanıma fırsatı vermesidir. Okuyan insan hangi

dalda başarılı olacağını çok çabuk kavrar. Unutmama-

lıyız ki aydınlanmamızı sağlayan Edison, Nobel ödüllü

büyük fizikçi Einstein üniversiteden mezun değildi. Ama

okudukları kitaplar sayesinde hangi dalda kabiliyetli ol-

duklarını keşfettiler ve başarılı oldular.

Bu metinde aşağıdaki düşünceyi geliştirme yolların-dan hangisi kullanılmıştır?

A Örneklendirme B) Tanımlama

C) Karşılaştırma D) Tanık gösterme

3. Bağlama Türk müziğinde yaygın olarak kullanılan telli

bir enstrümandır. Halk arasında bağlamaya “saz” da

denilmektedir.

Yukarıdaki metinde anlatımı güçlendirme yollarından hangisi kullanılmıştır?

A) Karşılaştırma B) Tanık gösterme

C) Örneklendirme D Tanımlama

4. O evde iken kitapları karıştırmak bana yasaktı. Fakat

babam yokken onları kucak kucağa ortaya yıkarak

altlarından girer, üstlerinden çıkardım. Pek az sonra

fare gibi onları kemirir, gizli gizli resimlerini keser ve

boyarken yine fare gibi burnumdan yakalanırdım. Gi-

diş o gidiş... Onun için uzunca öğretmenlik hayatımda

etrafımdakilere tavsiyem daima şu olmuştur: “Bırakın

çocukları, kitaplar arasında oynasınlar! Ne pahasına

olursa olsun.”

Yukarıdaki parçada düşünceyi geliştirme yollarından hangisi kullanılmıştır?

A Benzetme B) Tanımlama

C) Karşılaştırma D) Tanık gösterme

5. Röportajla öykü arasında kimi yakınlıklar vardır. İkisi

de yaşamın gerçekleriyle beslenir. Röportajın gerçekliği

belgelere, kanıtlara, somut olay ya da olgulara dayan-

masından ileri gelir. Öyküde ise bunlar hayal gücüyle

yeni bir renk, yeni bir görünüm kazanır. Öte yandan bü-

tün anlatım türleri için gerekli olan dilin güzel ve etkili

kullanımı, röportaj ve öykü için de daha somut biçimde

söz konusudur.

Yukarıda hangi düşünceyi geliştirme yolu kullanılmış-tır?

A) Tanımlama B Karşılaştırma

C) Tanık gösterma D) Benzetme

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Notlar

Kesme, Tırnak İşareti (Tırnak, Tek Tırnak); Kısaltmaların YazımıDers – 22

İsabetli Bilgi

Özel isimlere gelen yapım ekleri,

çokluk ekleri ve bunlardan sonra

gelen diğer ekler de kesme işareti

ile ayrılmaz.

TIRNAK İŞARETİ Alıntı yapılan cümlenin başına ve sonuna konur.

Atatürk: “Ne mutlu Türk’üm diyene!”

Vurgulanmak istenen sözcüklerin başında ve sonunda kullanılır.

Ülkemizde “barış”ı korumalıyız.

Söylendiği şekilde yazıya aktarılmayan kişilerin sözler tırnak içine alınmaz.

Bize buraya geleceğinizi söyledi.

Cümle içerisinde eserlerin ve yazıların adları tırnak içine alınır.

Namık Kemal’in “Vatan yahut Silistre” adlı eserini işliyoruz.

Tırnak içinde yazılan başlıklardan sonra kesme işareti kullanılmaz.

Biz “Nutuk”u dikkatlice okuduk.

Tırnak içinde aktarılan sözün de içinde başka bir aktarma varsa o zaman söz içindeki

aktarma tek tırnak içinde yazılır.

Öğretmenimiz:

“Atatürk henüz ‘Gazi Mustafa Kemal Paşa’ idi.” dedi.

“Roni : “Yolda Musab’ı gördüm, ‘Yarın sizin sınıfla maç yapalım’ dedi.

Alıştırma

Aşağıdnaki cümlelerde uygun yerleri tırnak içine alınız.1. Reşat Nuri Güntekin’in “Çalışuku” romanını çok beğenmiştim.

2. Atalarımız : “Bugünün işini yarına bırakma.” diyerek zamanında iş yapmanın önemini

vurgulamıştır.

3. Anadolu’nun birçok yöresinde büyük çuvallara “haral” denir.

KESME İŞARETİ Tarih, saat bildiren sayılardan sonra gelen eklerden sonra kullanılır:

23.55’te 15 Şubat 1996’da...

Özel isimlere gelen ekleri ayırmak için kullanılır:

Ali Kemal’e İngiltere’den...

Bir ek veya harften sonra gelen ekleri ayırmak için kullanılır:

-a’dan -den’e...

Sayılara getirilen ekleri ayırmak için kullanılır:

75’i 46’ya...

Kısaltmalardan sonra gelen ekleri ayırmada kullanılır:

İTÜ’den İBB’nin...

Sıra sayıları ekle gösterildiği zaman rakamdan sonra sadece kesme işareti kullanılır:

15’inci 6’ncı

Kurum, kuruluş, kurul ve iş yeri adlarına gelen ekler kesmeyle ayrılmaz:

Türk Dil Kurumuna Özel Tarhan Lisesine

Kişi isimlerinden sonra gelen saygı ve ünlem bildiren sözcüklere getirilen ekler kesme

işareti ile ayrılır:

Ahmet Bey’den Firuze Hanım’a

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Notlar

Ders – 22 Kesme, Tırnak İşareti (Tırnak, Tek Tırnak); Kısaltmaların Yazımı

KISALTMALARIN YAZIMI Ölçü birimi kısaltmalarının sonuna nokta konmaz.

Metre m Santimetre cm Kilogram kg

İsimlerindeki sözcüklerin ilk birkaç harfi ile gösterilen kısaltmalarda nokta kullanılır.

Profesör Prof. Doçent Doktor Doç. Dr.

Albay Alb. General Gen.

Küçük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen ekler sözcüğün okunuşuna göre getiri-

lir.

Alm. : Alm.yı

kg : kg’dan

Dr. : Dr. a

Birkaç sözcükten oluşan özel isimler, her sözcüğü bir harfle gösterilerek kısaltılır.

Harfler arasına nokta konmaz, ekler son harfin okunuşuna uygun olarak getirilir.

Türkiye Büyük Millet Meclisi TBMM’ye

Türk Hava Yolları THY’ye

Türk Dil Kurumu TDK’ye

İstanbul Teknik Üniversitesi İTÜ’den

Alıştırma

Aşağıdaki sözcüklerin kısaltmalarını doğru bir şekilde yanlarına yazınız. Alttaki boş-luğa ise ek gelmiş bir biçimde yazınız.

1. Türk Tarih Kurumu 6. Türk Silahlı Kuvvetleri

2. Profesör 7. Doçent Doktor

3. Mahalle 8. İstanbul

4. Almanca 9. Biyoloji

5. Albay 10. Kilometre

1. ........................................................ 6. ........................................................2. ........................................................ 7. ........................................................3. ........................................................ 8. ........................................................4. ........................................................ 9. ........................................................5. ........................................................ 10. ........................................................

TTK TSK

Prof. Doç.Dr.

Mah. İst.

Alm. Biy.

Alb. KmİSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

Bil - Bul - Uygula


Kesme, Tırnak İşareti (Tırnak, Tek Tırnak); Kısaltmaların Yazımı

1. Kesme işaretinin yanlış kullanıldığı cümleleri “3” işaretiyle belirtiniz.

Yarın Mehmet’mi bizimle gelecek Bu yıl LGS’ye ilk defa katılacağız.

Sema’da bizim sınıfın iyi

öğrencilerindendir.

2005’ten beri İstanbul’da

yaşıyormuş,

Türk Dil Kurumu’nun

başkanı değişmişGülizar Hanım’ın yaptığı

yardımları unutamam.

Okullar 23 Eylül’de açılacakmış. Almanca’yı yurt dışında geliştirmiş.

Ankara’nın taşına bak, gözlerimin

yaşına bak.Bütün bu işleri O’nun

sayesinde yaptık.

2. Aşağıdaki cümlelerde tırnak işaretinin (“ ”) kullanılış amacını belirleyiniz. İlgili rakamı eşleştirdiğiniz ifadenin başın-daki boşluğa yazınız.

Adam terziye “Bizim oğlana da bir

ceket diksen.” demiş

Yazı içinde geçen eser adının

başında ve sonunda kullanılır.

Ömer Seyfettin’in “Falaka”sı, ilk

okuduğum hikâyedir.

Özellikle belirtilmek istenen bir sözün

başında ve sonunda kullanılır.

Karadeniz’de büyük kedilere “Marko”

denirmiş.

Alıntı bir sözün başında ve sonunda

kullanılır.

1

2

3

3. Aşağıdaki cümlelerden kısaltmaların yazımı ile ilgili yanlışlık yapılanların başına “Y”, yanlışlık yapılmayanların başına “D” yazınız

D / Y1. 100 kr’nin toplamı 1 TL eder.

2. Sanatçının Av.nı tanıyor musunuz?

3. Bu gidişle AB’ne katılmamız zor görünüyor.

4. TDK’nın sözlük içerisinde birkaç değişikliği olacakmış.

5. BOTAŞ’a birçok işçi alınacakmış.

3

3

3

3

3

2

3

Y

D

D

Y

Y

1

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Test – 22 Kesme, Tırnak İşareti (Tırnak, Tek Tırnak); Kısaltmaların Yazımı

1. Aşağıdaki kısaltmalardan hangisine getirilen ek yan-lış yazılmıştır?

A) Yarın ABD’ye uçuyorum.

B) TRT’de işe başlıyorum.

C) THY’nin uçakları çok konforlu.

D İTÜ’nden mezun oluyorum.

2. Aşağıdaki öğrencilerden hangisi kısaltmalara getiri-len eklerle ilgili yanlışlık yapmamıştır?

A) Özge: BÜ’ne girmek için çok çalışmalısın.

B Sevgi: İSKİ’nin açıklamasına göre su kesintisi

olacakmış.

C) Deniz: TBMM’ne yeni bir başkan seçildi.

D) Oya: TDK’nun üyeleri yeninden atandı.

3. Özel isimlere getirilen çekim eklerini ayırmaya yara-yan noktalama işareti aşağıdakilerden hangisidir?

A) Eğik çizgi B Kesme işareti

C) Ünlem D) Soru işareti

4. Aşağıdakilerden hangisi “Türk Dil Kurumu”nun kısalt-masıdır?

A) TTK B TDK

C) TKD D) TCDD

5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kesme işareti yanlış kullanılmıştır?

A) Umut, 1 Nisan 1993’te doğmuş.

B Emre’ler yarın size gelecek.

C) Ankara’dan İzmir’e uçakla gitmiş.

D) Gül’ün karnesini sizde unutmuşuz.

6. Azra ( ) şöyle der ( ) ( ) Hayatta her şey unutulur ( ) ( )

Yukarıdaki cümleye gelecek noktalama işaretleri aşağıdakilerden hangisidir?

A (,) (:) (“) (.) (”)

B) (.) (:) (“) (!) (”)

C) (,) (:) (“) (...) (”)

D) (.) (:) (“) (?) (”)

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Notlar

Okuma, Konuşma, Dinleme Bilgisi ve Bilgi Kaynaklarının Güvenliğini SorgulamaDers – 23

Okuma: Bir yazıyı meydana getiren harflere bakıp bunları çözümlemek ve seslen-dirmektir.

OKUMA TÜRLERİSesli Okuma Bir metin üzerinde bulunan harflerin göz yardımıyla ve konuşma organıyla söylenme-

sidir. Sesli okumanın doğru yapılması önemlidir. Sözcükleri doğru telaffuz etmeliyiz.

Vurgu yapacağımız yerlere dikkat etmeliyiz. Sesli metinleri okurken ses düzeyimiz

önemlidir. Bir metni hep aynı ses düzeyinde okuyamayız. Çünkü karşımızdaki okuyucu

kitlesi aynı ses düzeyinde çıkan bilgileri anlamayabilir. O yüzden önemli yerlerde ses

tonumuzda değişiklik yapmalıyız. Dinleyici karşısında rahatsız duruşumuz sesimize

yansıyabilir. Bu da görünüş olarak sesli okumaya gölge düşürebilir.

Sessiz Okuma Sessiz okumada dışarıya aktarım olmaz. Yani konuşma organımız olan dilimiz ve

ağzımız çalışmaz onun yerine beynimiz ve iç sesimiz çalışır. Sessiz okuma gözlerle

yapılır. Okuduğumuz metni daha iyi anlamamızı sağlar.

OKUMA KURALLARI İyi bir okuyucu olmak için sessiz okurken mırıldanmamalıyız.

Metni gözlerimizle takip etmeliyiz, elimizle değil.

Metni okurken dik oturmalıyız.

Dikkatimizi metin üzerinde yoğunlaştırmalıyız.

Metinle aramıza 30 cm mesafe koymalıyız.

Konuşma: Kişilerin duygu ve düşüncelerini sözel olarak dile getirmesine denir.

KONUŞMA KURALLARI Konuşurken sesimizi dinleyicilere duyurabilmeliyiz.

Konuşma sırasına dikkat etmeliyiz.

Konuşurken karşımızdaki dinleyicilerle göz teması kurmalıyız.

Çok hızlı konuşmamalıyız.

Çok yavaş konuşmamalıyız.

Sesimizi tüm salona hitap edecek biçimde kullanmalıyız.

Jest ve mimiklerimizi konuşmamıza uygun yerlerde kullanmalıyız.

Kullanacağımız sözcükleri yerli yerinde kullanmalıyız.

Konuşmamızın bir bütün halinde olması gerekmektedir.

Konuşma esnasında ses düzeyimize dikkat etmeliyiz. Hep aynı ses düzeyiyle bir ko-

nuşma yaparsak konuşmamızın dinleyiciler tarafından dinlenme olasılığı azalır.

Konuşmamızın bir amaca yönelik olması gerekmektedir.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Notlar

Ders – 23 Okuma, Konuşma, Dinleme Bilgisi ve Bilgi Kaynaklarının Güvenliğini Sorgulama

KONUŞMA TÜRLERİGünlük Konuşmalar Günlük yaşamda yaptığımız konuşmalardır. Komşularımızla, ailemizle, arkadaşları-

mızla yaptığımız konuşmalar günlük konuşmaya örnektir.

Amaç Bildiren Konuşmalar Daha öncesinde hazırlık yapılarak belirli bir topluluğun önünde yaptığımız konuşma-

lardır.

Okullarda yaptığımız münazaralar bu konuşma türünün içerisine girer. Bu konuşma-

lar daha öncesinden hazırlık gerektirir. Konuşma esnasında jest ve mimiklerimiz, ses

tonumuz önemlidir.

Dinleme: Birini ya da bir şeyi işitmek için kulak vermedir.

DİNLEME TÜRLERİ

1. Bilgilendirmek İçin Dinleme

Karşımızda yapılan bir konuşma esnasında, aktarılmak istenen bilgileri algılayarak

yapılan dinleme çeşididir. Burada dinlenen bilgiler, dinleyici için ileride kullanacağı

birer kaynaktır. Çevresini bilgilendirmek için bilgilenir. Ders dinleme bu grup içerisine

girer.

2. Eğlenmek İçin Dinleme

Dinlenen sayesinde eğlenceli vakit geçirmeyi sağlayan dinleme işlemidir. Eğlenceli,

hareketli bir şarkı dinlemek, eğlenmek için dinlemeye örnek gösterilebilir.

3. Seçici Dinleme

Dinlediğimizden sadece istediğimize uygun olana dikkat ederiz. Televizyonda ya da

radyoda çeşitli programlar vardır. Biz bunlardan sadece kendi istediklerimizi açıp

dinleriz. Bu dinleme tarzına da seçici dinleme denir.

4. Eleştirel Dinleme

Bir konuşmanın doğru ya da yanlış, eksik ya da tam olarak analiz edilerek dinlenme-

sidir.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Notlar


5. Not Alarak Dinleme

Bir konuşmanın önemli yerlerini not alarak dinleme çeşididir. Örneğin okullarda öğ-

retmenler ders anlatırken öğrencilerin not tutması, not alarak dinlemektir.

DİNLEME KURALLARI

Aslında dinleme kuralları günlük hayatımızda hepimizin uygulaması gereken kurallar-

dır. Yolda, evde, okulda, sokakta dinleme kurallarına uymalıyız.

Dinlenen konuya dikkatimizi vermeliyiz.

Not alarak dinleyeceksek önceden gerekli not alma eşyalarını hazırlamalıyız.

Konuşanın sözünü kesmemeliyiz.

Dinlerken yöntem ve programımızı belirlemeliyiz.

Konuyla ilgili ön hazırlık yapmalıyız.

Konuşma sırası bize gelene kadar sessizce beklemeliyiz.

Söz hakkı almadan konuşmamalıyız.

Alıştırma

Yukarıda anlattığımız dinleme çeşitlerinden siz hangisini kullanıyorsunuz, örneklerle açıklayınız.

Günlük hayatımızda dikkat ettiğimiz dinleme kurallarına örnekler veriniz. Bu kurallara uyulmazsa yaşanabilecek olumsuzlukları örnek bir olayla açıklayınız.İS

ABET YAYIN

LARI

ÇÖZÜMLER


Notlar


KİTLE İLETİŞİM ARAÇLARI Kitle iletişim araçları, günlük hayatımıza ışık tutan, geleceğimize ve bugünümüze yön

veren araçlardır. Hayatımızın daha hızlı, daha rahat olmasında payları oldukça fazla-

dır. Dünyada olup biten haberlerden anında haberdar olmamıza yarayan faydalı araç-

lardır.

Bir zamanların vazgeçilmez icatlarının kaçıncı sürümüdür şimdiki kullandıklarımız?

İnsanoğlu çevreyi tanıdıktan sonra kendi işlerini hızlı halledebilmek için çeşitli aletler

yapmıştır. Kitle iletişim araçları da bu değişimler doğrultusunda sürekli gelişmiştir.

En sık kullanılan kitle iletişim araçları şunlardır:

1. Telefon: Uzakta olan sevdiklerimizle kolay iletişim kurmamızı sağlar. Gerek sesli gerek

ise görüntülü görüşebiliriz.

2. Telgraf: İki bölge arasında kararlaştırılmış işaretlerin yardımıyla anlatılmak veya söy-

lenmek istenenin yazılı olarak gönderilmesidir. Günümüzde telgrafların yerini mesajlar

ve mailler almıştır.

3. Televizyon: Vericiden aktarılan manyetik dalgalar sayesinde yayınlanan görüntünün

hoparlör ve ekran sayesinde karşıdaki kişiye aktarılmasıdır.

4. Radyo: Televizyonun görüntüsüz olanıdır. Buradan sadece sesleri duyabiliriz.

5. Bilgisayar: Elektronik iletişim aracıdır. İnternet aracılığıyla duygu, düşünce ve bilgi

aktarımı sağlar.

6. Faks: Diğer adı belgegeçerdir. Belgelerin faks adı verilen araçlarla bir yerden diğer

yere aktarımını sağlamasıdır.

Alıştırma

Aşağıda verilen cümlelerin boş bırakılan kısımlarını uygun ifadelerle doldurunuz.

• Arkadaşımız konuşurken ........................................................ söz istemeliyiz.

• Yeni tanıştığımız birisine ilk olarak ........................ sorarız.

• Hastaneye ziyarete gittiğimizde karşımızdaki kişiye .................................... deriz.

• Annemiz bulaşıkları yıkarken ona ............................................... deriz.

• Düştüğümüzde bizi yerden kaldıran kişiye ............................................... ederiz.

• Sevdiğimiz insanların kalbini kırdığımızda onlardan ............................................... dileriz.

• Okuma türleri ikiye ayrılır. Bunlar; ...................................... ve .................................. okumadır.

• Bir yerden ayrıldığımızda oradakilere ............................................... kalın deriz.

• Yemeğimizi yedikten sonra yemeği hazırlayan kişiye ....................................... sağlık deriz.

sözünü bitirdikten sonraadını

geçmiş olsunkolay gelsin

teşekkürözür

sesli sessiz

hoşçakalellerine

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Notlar


ÇOKLU MEDYA KAYNAKLARININ GÜVENİRLİĞİ Çoklu medya kaynakları; metin, görüntü, grafik , çizim, ses, video, ve animasyonların

bilgisayarda gösterilmesidir. Bilgisayarda gösterilen bu dosyalar bilgisayarın içinde

saklanır. Saklanan dosyalar bilgisayar ağından iletilir ve sayısal olarak işlenir. Çoklu

ortam dediğimiz zaman, çeşitli türdeki bilgi kaynaklarının bir arada olması aklımıza

gelir. Bir örnekle açıklarsak: Bilgisayar sadece ses veya görüntü ile bilginin gösteril-

diği bir ortamdır. Bunların hepsi bir araya getirildiğinde ise çoklu ortam olarak adlan-

dırılmaktadır. Bu durumda; metin, görüntü, grafik, çizim, ses, video ve animasyonların

birden fazlasının bir arada bulunmasına “çoklu ortam” denir.

Çoklu ortamın güvenirliği hâlâ sorgulanmaktadır. İnternet üzerinden yapılan çoğu iş-

lemin güvenirliği hâlâ tam olarak sağlanmış değildir. İnternet üzerinden edu, gov, com,

org gibi ağlar üzerinden iletişim kurulur. İnternetteki sitenin adında geçen bu uzantı-

ların her birinin ayrı bir anlamı vardır.

edu: Eğitim kurumları tarafından kullanılır.

gov: Hükümet kurumları tarafından kullanılır.

com: Ticari ve özel kuruluşlar tarafından kullanılır.

org: Ticari olmayan, kâr amacı taşımayan kuruluşlar tarafından kullanılır.

Alıştırma

Arkadaşlar! Siz de en çok kullandığınız çoklu medya kaynaklarını aşağıdaki boşluk-lara yazınız.

•

•

•

•

•

•

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Test – 23

1. Aşağıdakilerden hangisi okuma kurallarından biri de-ğildir?

A) Okuma sırasında dik oturmalıyız.

B) Okuma esnasında içimizden de olsa mırıldanmama-

lıyız.

C Yazılan yazıları parmağımızla takip etmeliyiz.

D) Kitapla aramızda 30cm’lik mesafe koymalıyız.

2. Sessiz okumanın özellikleri sıralandığında aşağıdaki-lerden hangisi yanlıştır?

A Okurken mırıldanmalıyız.

B) Dik oturmalıyız.

C) Yazıyı parmağımızla izlememeliyiz.

D) Gövdemizi hareket ettirmemeliyiz.

3. Aşağıdakilerden hangisi çoklu medyaların özellikle-rindendir?

A Bilgi depolamaya yarar.

B) Güvensiz şebekelerdir.

C) Kullanımı kötüdür.

D) Gereksiz aletlerdir.

4. Sesli okuma ile sessiz okuma arasındaki fark aşağı-dakilerden hangisidir?

A) Sessiz okumada vurgu ve tonlamalara dikkat ede-

riz.

B Sessiz okumada göz ucuyla metni takip ederiz.

Sesli okumada sesli bir biçimde okuruz.

C) Sesli okumada kitap ile aramızda 30 cm’lik mesafe

konulur.

D) Sessiz okuma, dik oturularak yapılır.

5. İyi bir konuşmacının özellikleri aşağıdakilerden han-gisinde doğru verilmiştir?

A) Giyimine önem vermez.

B Konuşma kurallarına uyar.

C) Konuşma zamanının dışına çıkar.

D) Konuyu hazırlıksız anlatır.

6. İnternette güvenliğimizi korumak için aşağıdakiler-den hangisini yapmalıyız?

A) Güvenli olmayan sitelere girmeliyiz.

B Kişisel bilgilerimizi kimseyle paylaşmamalıyız.

C) Şifrelerimizi, isteyen kişilere vermeliyiz.

D) İnterneti sadece eğlence amaçlı kullanmalıyız.

Okuma, Konuşma, Dinleme Bilgisi ve Bilgi Kaynaklarının Güvenliğini Sorgulama

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Test – 23

7. Aşağıdakilerden hangisi dinleme türlerinden biri de-ğildir?

A) Seçici Dinleme

B) Not Alarak Dinleme

C) Eleştirel Dinleme

D Yatarak Dinleme

8. Aşağıdakilerden hangisi dinleme kurallarından biri değildir?

A) Dikkatimizi dinlediğimiz konuya vermeliyiz.

B Konuşanın sözünü kesip biz konuşmalıyız.

C) Konuya uygun sorular sormalıyız.

D) Not almak için gerekli araçları yanımızda getirmeli-

yiz.

9. Aşağıdakilerden hangisi iyi bir dinleyici olmanın ya-rarları arasında değildir?

A) Bilgi ediniriz.

B) Sözcük dağarcığımız gelişir.

C) Anlama kapasitemiz artar.

D Konuşma becerilerimizi kaybederiz.

10. Aşağıdakilerden hangisi dinlediğimizi doğru-yanlış ayrımı yaparak dinlediğimizi gösterir?

A) Katılımlı Dinleme

B Eleştirel Dinleme

C) Not Alarak Dinleme

D) Seçici Dinleme

11. Aşağıdaki uzantılardan hangisi eğitim kurumları tara-fından kullanılır?

A) gov B edu

C) com D) org

12. Aşağıdakilerden hangisi dinlemenin önemiyle ilgili bir atasözü değildir?

A) Bir söyle, iki işit.

B) Söz gümüşse sükût altındır.

C) Söyleyenden dinleyen arif gerek.

D Çok konuş az dinle.

Okuma, Konuşma, Dinleme Bilgisi ve Bilgi Kaynaklarının Güvenliğini Sorgulama

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

sabet yayinlari ÇÖzÜmlerœrkÇe... · uludağ gibi kayak merkezlerimizde kış turizmi...

Documents