saçılan radyasyon kontrolü 2
DESCRIPTION
http://www.radyolojiteknikerleri.com/TRANSCRIPT
RÖNTGEN CİHAZLARI ve FİZİK PRENSİPLERİ 12
Dr. Erol Akgül
Ç. Ü. SHMYO 1. Sınıf
SAÇILAN RADYASYONUN KONTROLU 2
GRİD ÇEŞİTLERİ
1. Lineer Grid
2. Çapraz grid
3. Fokuslu gridler
4. Hareketli gridler
LİNEER GRİD
• Longitudinal eksende kurşun şeritler birbirine paralel dizilmiştir.
• Şeritlerin uzun aksı hasta masasına paraleldir dolayısıyla x-ışını tüpüne uzun aks boyunca grid kesmesi olmadan açı verilebilir.
ÇAPRAZ GRİD
• Birbirine dik yerleştirilmiş 2 lineer gridden oluşur.
• Grid oranı her iki lineer grid oranının toplamına eşittir.
• İki 5:1 lineer gridden oluşan çapraz grid oranı 10:1’dir.
• Tüpe açı verildiği zaman grid kesmesi oluştururlar.
FOKUSLU GRİDLER
• Kurşun şeritler hayali bir halkanın çevresi boyunca yerleştirilmiş gibi açılandırılmıştır.
• Gridlerin büyük çoğunluğu fokusludur. • Fokus noktası birleşme çizgisi denen hat üzerinde
oluşur.• Fokus mesafesi de bu hat ve grid arasındaki mesafedir. • Fokuslu gridlerin fokus mesafesi grid üzerinde belirtilir. • 100 cm fokus mesafeli gridler 91-112 cm arasında
kullanılablir. • Bu mesafe dışında grid kesmesi oluştururlar.
HAREKETLİ GRİDLER 1
• Grid çizgilerinin yok edilmesi için 1920’de Potter tarafından geliştirilmiştir.
• Potter-Bucky veya Bucky grid olarak bilinir.
• Hareketli grid olarak fokuslu gridler kullanılır.
• Gridler tek darbeli, ileri-geri veya osilasyon şeklinde hareket ettirilir.
HAREKETLİ GRİDLER 2
• Grid hareketi anodun dönmesi ile beraber başlar.
• Hareketli gridler pahalı, arızalanması kolay ve eksposur dozunu arttıran gridlerdir.
• Günümüzde frekansı 40’ın üzerinde ve çizgileri belirsiz gridlerin kullanımı ile hareketli gridler eski önemlerini kaybetmişlerdir.
GRİD PERFORMANSININ ÖLÇÜMÜ
• Gridler film kontrastını arttırırlar.
• Grid performansının ölçümünde 3 faktör kullanılır:
* Primer geçiş fatörü
* Bucky faktörü
* Kontrast arttırıcı faktör
PRİMER GEÇİŞ FAKTÖRÜ
• Gridden geçen primer radyasyonun yüzdesidir ve ideal olarak %100 olmaldır.
• Gridli ve gridsiz olarak yapılan ölçümlerle hesaplanır.
• Primer geçiş faktörü % 57-72.5 arasında değişmektedir.
• Ara maddede primer ışını absorbe ettiği için primer geçiş beklenenden daha az olmaktadır.
BUCKY FAKTÖR
• Gride gelen radyasyonun geçen radyasyona oranıdır.
• Bu faktör griddeki hem primer hem sekonder radyasyonun absorpsiyon oranını gösterir.
• Genel olarak yüksek oranlı gridlerin Bucky faktörleri düşük oranlılara göre fazladır.
• Bucky faktörün fazla oluşu ekspojur faktörlerini arttırmayı gerektirir ve dolayısıyla hastanın aldığı doz da artar.
KONTRAST ARTTIRICI FAKTÖR
• Grid kullanılarak oluşan kontrastın gridsiz kontrasta oranıdır.
• Oranın 1 oluşu gridin kontrastı arttırmadığını gösterir. • KVp, alan büyüklüğü ve fantom kalınlığından
etkilenir. • Genel olarak kontrast arttırıcı faktör l.5-2.5 arasında
değişmektedir. • Gridlerde kontrast artırıcı faktörü en belirleyen
özellik kurşun kapsamı yani sanitemetre karede gram olarak kurşun miktarıdır.
GRİD KULLANIMINDA DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER 1
• Gridlerin kullanımında tüpe ve santral ışına göre uygun yerleştirilmeleri önemlidir yoksa grid kesmesi ortaya çıkar.
• Grid kesmesi kurşun şeritlerin primer radyasyonda yaptığı azalmadır.
GRİD KULLANIMINDA DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER 2
• Primer ışın ile kurşun şeritler arasında yanlış geometrik ilişki sonucu ortaya çıkar.
• Kurşun şeritlerin projekte olan gölgesi ara mesafeden kalın olursa grid kesmesi tam olur ve hiç primer ışın geçişi olmaz.
• Grid kesmesi yüksek oranlı gridlerle düşük oranlılara göre daima fazla olmaktadır.
Grid kesmesi 4 durumda ortaya çıkar:
1. Fokuslu gridlerin tepe üstü kullanımı
2. Lateral desantralizasyon
3. Fokus-grid mesafesinin yanlış oluşu
4. İki ve üçüncü durumun birlikte oluşu
GRİD KULLANIMINDA DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER 3
FOKUSLU GRİDLERİN TEPE ÜSTÜ KULLANIMI
• Her gridin tüp ve film tarafı grid üzerinde belirtilmiştir.
• Tepe üstü kullanılırsa film ortasında ekspojur, periferinde ise grid kesmesi gözlenir
LATERAL DESANTRALİZASYON
• Tüpün doğru mesafede ancak laterale kayması ile olur.
• Tüm şeritler aynı oranda kesme yapar ve filmde homojen dansite azalması görülür.
• Yana kaymanın miktarı kesme miktarını belirler.
FOKUS GRİD MESAFESİNİN YANLIŞ OLUŞU
• Tüpün fokus hattında olmayışı ile olur.
• Bu hatta göre yakın veya uzak olabilir.
• Uzaklık veya yakınlığın miktarı grid kesmesinin miktarını belirler.
KOMBİNE LATERAL VE FOKUS-GRİD
MESAFE DESANTRALİZASYONU
• Lateral desantralizasyon ve fokus grid mesafesinin yanlış oluşuna bağlı olarak olur.
HAVA ARALIĞI TEKNİĞİ
• Magnifikasyon radyografisi ve toraks radyografilerinde bazen kullanılır.
• Film hastadan 10-15 cm uzaklaştırılır.
• Saçılan radyasyonun filme ulaşma ihtimali azalır ve 7:1 oranında gride yakın etki gösterir.
Kaynaklar
• Bushong SC. Radiologic Science for Technologist: Physics, Biology and Protection. 3rd
ed. St. Louis, The C. V. Mosby Company, 1984.• Oğuz M. Röntgen Fiziğine Giriş: Diagnostik I.
Adana, ÇÜ Basımevi, 1992.• Kaya T. Temel Radyoloji Tekniği. Bursa, Güneş
& Nobel, 1997.