sağlık kurumlarında kalite yönetimi unite 15-pukö -prof.dr.halit hami öz

Salk Bakanl Hastane Otomasyonu ereve lkeleri

SALIK KURUMLARINDA KALTE YNETM

NTE 15/24: PUK (Planla-Uygula-Kontrol Et-nlem Al) DngsProf.Dr. Halit Hami Z

Kafkas niversitesiMhendislik Mimarlk FakltesiBilgisayar Mhendislii Blm BakanBilgisayar Yazlm Anabilim Dal Kars, Trkiye

Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi1

1Kafkas niversitesi Mhendislik Mimarlk Fakltesi Bilgisayar Mhendislii BlmProf.Dr.Halit Hami Z

Bilgi:

SALIK KURUMLARINDA KALTE YNETM

Derslerinde yardmc renim materyali olarak hazrlanan bu sunum AIKRETM FAKLTES YAYINI NO: 1821ISBN 978-975-06-1530-6

dokmanndan yararlanlarak hazrlanmtr.


PUK (Planla-Uygula-Kontrol Et-nlem Al) DngsGeleneksellemi kalite iyiletirme srelerinde yararlanlan tekniklerden veya metotlardan birisi olan PUK dngs, Shewhartn balatt daha sonra Demingin gelitirdii bir dngdr.

Salk iletmeleri asndan ele alndnda nemli bir husus;

kalite iyiletirme faaliyetlerinin kalite ara ve teknikleri kullanlarak sistematik bir yaklamla zellikle hasta ve yaknlarnn memnuniyetsizlii,

srelerin hedeflendii ekilde yrtlememesi ve kaynak israf gibi problemli alanlara odaklanmas gerekliliidir.

Bu noktada, PUK dngs problemlerin zmlenmesi ve srelerin iyiletirilmesi amacyla metodolojik bir yaklam sunmaktadr.

Dng ayn zamanda Shewhart dngs olarak da bilinmektedir.


PUK (Planla-Uygula-Kontrol Et-nlem Al) DngsBu dng, ortaya kan aksaklklarn bir iyiletirme frsat olarak deerlendirilmesi, sulu veya sorumlu aranmamas, sz konusu istenmeyen sonucun sistemdeki hangi aksaklklardan kaynakland ve nasl ortadan kaldrlabilecei zerinde younlalmasn gerektirmektedir.

Bylece kalite ara ve teknikleri kullanlarak PUK dngsn esas alan bir sistematiin kurulua yerlemesi mmkn olmaktadr.

Doal olarak iyiletirme almalar sonucunda i ak sistemi veya sreler yeniden tasarlanabilir, baz durumda yeni sreler, ilem admlar veya prosedr ve talimat gibi yeni dokmanlar sisteme eklenebilir.

Ayrca gerekli ise insan, teknoloji, bilgi kaynaklar tahsis edilmesi sz konusu olabilmektedir.

Son olarak planlanan iyilemenin salanp salanmadnn llmesi ve izlenmesi nem tamaktadr.


PUK (Planla-Uygula-Kontrol Et-nlem Al) DngsPUK dngsnde, veri ve lm dngnn temelini oluturur.

ekil 5.4te gsterilen dngler dizisinde, deiime doru bir rampa oluturulmutur.

Her toplantda alma grubu modele temel oluturan pratik sorular sorabilir ve bylece iyiletirme sreci her bireyin ve her ekibin grevi ve sorumluluu haline gelir.

Dngnn her dn llebilir bir sonu retir.

Ayrca bu dng mkemmele ulancaya kadar asla sona ermez.

PUK dngs aada aklanan drt aamadan olumaktadr:


1. PlanlaPUK dngsnn ilk aamas olan planlama aamasnda, kalite iyiletirmeye ihtiyac olan alanlar tespit edilir.

Bu alanlar, yksek maliyetli, yksek hacimli ve yksek riskli alanlar olabilecei gibi iletmenin istedii dzeyde iyi sonularn elde edilemedii alanlar da olabilir.

Daha sonra belirlenen bu alan ile ilgili iyiletirme plan yaplr.

zetle planlama aamas, iyiletirme olaca tahmin edilip nerilen faaliyeti gerekletirme ve onun sistem zerindeki etkisini kontrol etme yaklamn tasarlamay iermektedir.


1. PlanlaPlanlama aamasnda atlabilecek admlar ve bu admlarda kullanlabilecek aralar aadaki ekilde sralamak mmkndr:

ktlar, mterileri ve mterilerin beklentilerini belirleyin (beyin frtnas, odak gruplar, grmeler).

imdiki sreci tanmlayn (ak emalar, odak gruplar).

ln ve analiz edin (kontrol formlar, kronolojik kaytlar, eilim emalar, histogramlar, alan aratrmalar).

Bir iyiletirme frsatna odaklann (karar matrisi, Pareto diyagramlar, oklu oylama).

Kk nedenleri belirleyin (beyin frtnas, iliki diyagramlar, neden-sonu diyagramlar, aa diyagramlar, kuvvet alan analizi, odak gruplar).

zmler retin ve sein (beyin frtnas, karar matrisi, aa diyagramlar).


ekil 5.4: PUK dngsnn kullanmProf.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi8

2. UygulaPUK dngsnn ikinci aamas olan uygulama aamasnda, planlama aamasnda tespit edilen zm pilot olarak uygulamaya konulur.

rnek olarak, yeni tasarlanan bir sre sadece belirlenecek baz kliniklerde uygulanarak test edilebilir.

Uygulama aamas, deiimi ve onun etkisini deerlendirecek prosedr gerekten balatmay ierir.

Uygulama aamasnda atlabilecek admlar ve kullanlabilecek aralar unlardr:Test etmeyi (pilot uygulamay) planlayn (beyin frtnas, kuvvet alan analizi, aksiyon planlama, aa diyagramlar, ak emas).

Test edin, yani pilot uygulama plann yerine getirin (kontrol formlar, kronolojik kaytlar, histogramlar).


3. Kontrol EtPUK dngsnn nc aamas inceleme veya kontrol etme aamasdr.

Bu aama; lmlerin analizini, deiimin etkisinin deerlendirilmesini, temeldeki teorinin test edilmesini, tahminlerin deerlendirilmesini ierir.

Kontrol etme aamasndaki admlar ve bu admlarda kullanlabilecek aralar unlardr:

Sonular deerlendirin (kontrol formlar, kronolojik kaytlar, alan aratrmalar, odak gruplar, histogramlar, eilim emalar).

Karara varn (Pareto diyagramlar, odak gruplar, kuvvet alan analizi).


4. nlem AlPUK dngsnn son aamasn nlem alma oluturmaktadr.

Bu aama, deneyin sonucuna gre, deiimi standartlatrmak ya da deiimden vazgemek amacyla faaliyette bulunmay ierir.

Hastaneler asndan deerlendirilecek olursa, eer projeden beklenen sonulara ulaldysa, uygulama hastanenin ilgili dier blmlerine de yaylr.

Yukarda da belirtildii gibi iyiletirme projeleri sre aknn yeniden tasarlanmas, prosedr ve talimatlarn revize edilmesi veya srecin etkinliini artrmak iin baz ilemlerin eliminasyonu ile sonulanabilmektedir.

Ancak, istenen sonulara ulalamadysa, tekrar planla aamasna dnlerek alternatif bir yol haritas oluturulur.

nlem alma aamasndaki admlar ve bu admlarda kullanlabilecek aralar unlardr:


4. nlem Alzmleri kalc olacak ekilde ayrntlandrn ve gelitirin (beyin frtnas, ak emas).

Yeni yaklam mmkn olan her yere uygulayn ve gerekli standardizasyonu salayn (kontrol formlar, alan aratrmalar, histogram, kontrol emalar).

yiletirme abasnn bir paras olarak dngy kullanmann en yaygn yolu unlardr:

Modeldeki sorudan herhangi birine cevap vermeye yardm edecek bilgi retmek.

Bir deiimi test etmek.

Bir deiimi uygulamak.


FOCUS-PDCA ModeliPUK (PDCA) dngs zerine ina edilen ve zellikle Amerikadaki hastane iletmelerinde sre iyiletirme almalarnda kullanlan model, etkili bir performans iyiletirme stratejisi olarak kendini kantlamtr.

FOCUS-PDCA modelinin en nemli zelliklerinden birisi de iyiletirilmesi gereken bir srece PUK uygulanmas ile srecin performansnn maksimize edilmesinin salanabilmesidir.FOCUS-PDCA harfleri, ngilizce kelimelerin ba harflerinin bir araya getirilmesi ile olumutur.

Aada bu harflerle ifade edilmek istenen durumlar belirtilmitir:


FOCUS-PDCA ModeliF=Find; yiletirmek iin bir sre BULUN.

O=Organize; Sreci bilen bir ekip ORGANZE edin.

C=Clarify; Sre konusundaki mevcut bilgileri AIKLAYIN/NETLETRN.

U=Understand; Seilen sre ierisindeki ilem ve varyasyonlar ANLAYIN.

S=Select; yiletirme iin potansiyel eylemleri tanmlayn ve sre iyiletirmeyi SEN.

P=Plan; yiletirmede yaplacaklar PLANLAYIN.

D=Do; yiletirme iin yaplan planlar UYGULAYIN.

C=Check; yiletirme ile ilgili sonular KONTROL edin.

A=Act; Kazanlar korumak ve iyiletirmeleri srdrmek iin NLEM aln.


FOCUS-PDCA ModeliHemirelik, laboratuvar ve cerrahi hizmetleri ieren birok tp disiplini tarafndan dnyann her yerinde baarl uygulamalarla sonulanan modelin bilinmesi gereken potansiyel zayflklar da vardr.

Admlarn ou birbirine yaklaan ve ampirik terimlerle ifade edilmitir.

Model, ekip yelerinin, admlar boyunca altka, birbirinden uzaklaan ve yaratc dnme ihtiyacn yeterince bileceklerini varsayar.

Model, yaratc almay engellemez ancak, bunu yapmay ekibe aka hatrlatmaz.

Ancak, eitim, iyi koluk yapma veya dier hatrlatc mekanizmalarla bu zayflklarn kolayca stesinden gelinebilir.Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi15

Juran Enstitsnn Kalite yiletirme ModeliJuran Enstits tarafndan gelitirilen kalite iyiletirme modeli; projenin tanmlanmas ve organizasyonu, tehis yolculuu, iyiletirme yolculuu ve kazanlarn elde tutulmas aamalarndan olumaktadr (ekil 5.5).

Bu model en yaygn biimde ABD, Kanada, Avustralya, ngiltere ve Avrupada kullanlmaktadr.


ekil 5.5: Juran Enstitsnn Kalite yiletirme ModeliProf.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi17

Juran Enstitsnn Kalite yiletirme ModeliModele gre uygulama aamas, ncelikli olarak sorunlarn belirlenerek nceliklendirilmesi ve iyiletirme almasn gerekletirecek proje ekibinin oluturulmas ile balar.

kinci aamada iyiletirilmesi dnlen srecin incelenmesi ve tanmlanmas gelmektedir.

Bu aamada ayrntl analiz edilerek srele ilgili hatalarn ve iyiletirme frsatlarnn neler olduu belirlenir.

nc aamada artk iyiletirme yaplacak srecin ne olduu ve bu srele ilgili sorun oluturan temel nedenler belirlenmi olacandan, bu aamada belirlenen bu sorunlarn iyiletirilmesi gerekmektedir. Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi18

Juran Enstitsnn Kalite yiletirme ModeliDolaysyla__iyiletirme sreci zellikle iyiletirme konusundaki alternatiflerin belirlenmesi, iyiletirmelerin yaplmas ve yaplan deiime kar oluan direncin ele alnmas aamalarndan olumaktadr.

Son aama kazanlarn elde tutulmas aamasdr.

nk, iyiletirmeler yapldktan sonra, eer kazanlar srdrmek iin zel birtakm uygulamalar yaplmaz ise sreler nceki performans_ dzeylerine gerileme eilimi gsterebilirler.

Bu nedenle,_ son aamada iyiletirme adm sonrasnda performans kontrol yaplarak, srecin performans iyiletirip iyiletirmedii ve kontrol sisteminin izlenmizlenmesi ile de srecin yeni performans dzeyinde ileyip ilemedii ortaya konabilir.


Yaln DnceBuraya kadar tartlan iyiletirme modelleri, herhangi bir performans iyiletirme amacyla kullanlabilir.

Baz iyiletirme modelleri ise, belirli amalarla tasarlanmtr.

Bu tr modellerden biri, performans olumsuz olarak etkileyen verimsizlikleri ortadan kaldrmak iin kullanlan yaln iyiletirme modelidir.

Yaln bir sre, sadece deer katan admlar ierir ve bu yzden ok az israf retir.

Yaln iyiletirme modeli, Yaln retim veya Yaln dnce olarak da adlandrlr.


Yaln DnceYaln teriminin ilk olarak Massachusetts Institute of Technology (MIT) Uluslararas Motorlu Ara Programndaki aratrma ekibinde yer alan Jon Krafcik tarafndan ortaya atld ileri srlmektedir.

Bu ekip tarafndan 1980lerin sonunda kresel otomobil endstrisini inceleyerek Japonyann baarsna yol aan uygulamalar aratrlmtr.

Bu aratrmann ortaya koyduu nemli bir sonu, tm Japon otomobil reticilerinin bir eyleri farkl yapt varsaymlarnn aksinin kantlanm olmasdrProf.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi21

Yaln DnceYaln terimi, fiziksel alan, igc, sermaye yatrm ve stok dhil olmak zere, her eyin yarsyla ve hatalar ile gvenlik olaylarnn yarsndan daha azyla idare etmeyi baaran bir sistemi (Toyotannkini) tanmlamak iin tretilmi bir kelime olarak ortaya kmtr.

Grld gibi yaln dnce ilk olarak otomotiv sektrnde ortaya km ve daha sonra dier sektrlerde de benimsenmeye balamtr.


Yaln DnceYaln hakknda ok eitli kitap ve makalelerin bulunmasna ramen kapsaml tek bir tanmnn yaplmas olduka zordur. Ancak Toyotann nemli isimlerinden olan Taiichi Ohnoun Yaln tanm u ekildedir:

Mterinin sipari verdii andan nakit demenin gerekletii ana kadar zaman izelgesini incelemek ve bu zaman srecinde deer katmayan israflarn ortadan kaldrlmas.

Buradaki israf ise, insanlarn ilerini etkin ekilde yapmalarn engelleyen herhangi bir sorun ya da mteriye deer kazandrmayan herhangi bir faaliyet anlamn tamaktadr.


Yaln DnceYaln tanmlarna aadaki rnekler de verilebilir:

Yaln; insan geliimi, teknik yntemler, ynetim yaklamlar ve felsefeden oluan ve Yaln kurum kltr yaratan btnleik bir sistemdir.

Yaln, israf tamamen gidermeyi ve insanlara sayg gstermeyi ngrr.


Yaln DnceTanmlarda da ifade edildii gibi yaln dnce zetle u ekilde aklanabilir: Yaln dnce yalndr;

nk gittike daha az eyle (daha az insan gc, daha az ekipman, daha az zaman ve daha az yer) gittike daha ok ey yaparken mterilere tam istediklerini vermeye gittike daha yaklamann yolunu temin eder.


Yaln DnceYaln dncenin be temel prensibi vardr. Bu prensipler u ekilde sralanabilir:

Deerin tanmlanmas: Deer, mteri ihtiyalarn belirli bir zaman diliminde, uygun bir fiyatla karlayan ve belirli zelliklere sahip rn veya hizmeti ifade etmektedir.

Deer aknn belirlenmesi: retimin balangcndan sonuna kadarki ak belirleyerek, deer oluturmayan (israf) srelerin ortadan kaldrlmasn esas alr.

Deer aknn srekliliinin salanmas: retimin mteri istek ve beklentileri dorultusunda talep edilen miktar ve zamanda gerekletirilmesi salanmaldr.

Mterinin rn ekmesine izin verilmesi: Mterinin talebi olmadan retim balatlmamaldr. Bylece fazla retimden kaynaklanan israfn nne geilmi olacaktr.

Mkkemmellik: Srelerin mkemmellie ulamas iin srekli iyiletirmeler yaplmaldr.


Yaln Dnceletmelerin yaln hale gelmesini salayan planlama ve uygulama sreci Deer Ak Ynetimi olarak ifade edilmektedir.

Deer Ak Ynetimi, yukarda sralanan yaln dncenin be temel prensibi zerine kurulmu bir yntemler dizisidir.

Bu yntem sekiz admdan olumaktadr.

Bu admlar srasyla:


Yaln Dnce1.Yaln hale getirmek.

2.Deer akn semek.

3.Yaln renmek.

4.Mevcut durumu haritalandrmak.

5.Yaln metrikleri belirlemek.

6.Gelecek durumu haritalandrmak.

7.Srekli iyiletirme planlar yapmak.

8.Srekli iyiletirme planlarn uygulamak.


Yaln DnceYaln bir hastanenin hedefleri ve amalar asndan tanmlamak nemlidir.

nk hastanelerin de dier kurumlar gibi, daha azla daha fazla i yapmaya ihtiyalar vardr.

Ancak burada unutulmamas gereken Yalnn sadece gittike daha az demek olmad; hastalara ve topluma daha fazla deer ve daha fazla hizmet sunmaya allmas olduudur.

Yaln sayesinde, daha yksek kalite, hastane alanlarnn daha az i tekrar yapmas, hastalarn hastanede daha ksa sre kalmas, hastane iin daha az alan ve daha az ekipman ihtiyac gibi sonular elde edilebilir.


Yaln Dncesrafn Giderilmesi; Japonca muda kelimesiyle ifade edilen israf kelimesi, yaln dncede kendine zg bir anlama sahiptir.

sraf hastalara yardm etmeyen veya onlarn tedavi srecinin olumlu ynde devam etmesine engel olan herhangi bir faaliyet olarak tanmlanabilir.

Dolaysyla, hastaneler asndan israfa rnek olarak; hastann bir randevuyu veya tedavi srecindeki bir sonraki adm beklerken harcad zaman verilebilecei gibi hastaya zarar veren ve onu taburcu olmaktan veya iyilemekten uzaklatran faaliyetler de verilebilir.


Yaln Dncensanlara Sayg; srafta olduu gibi sayg kelimesine de yaln dncede farkl bir anlam yklenmektedir.

Sayg, yneticilerin sonu iyi olduu srece, bir gven duygusuyla, alanlara ilerini istedikleri gibi yapma zgrl tandklar anlamna gelmiyor.

Tam tersine yneticiler ve liderler ilerin nasl yapld ile ilgili olarak, hastaya duyulan sayg nedeniyle alanlara da saygl bir ekilde yaklaarak ayrntl denetlemeler yaparlar.


Yaln DnceAyrca Yaln, alanlardan ellerinden gelenin en iyisini yapmasn isteyen, ama srtlarna ar yk yklemeyen bir sistemdir.

Bunun sonucu olarak ynetim ve alanlar arasnda oluturulan gven duygusu, verimlilii ve ayn zamanda bir rahatlama duygusunu tevik edebilmektedir.sraf gidermek ve insanlara sayg duymak olarak tanmlanan bu iki kavram Yalnn nemli unsurlardr.

Salk sektrne uygulandnda, insana sayg hastalara, alanlara, hekimlere, topluma ve hastanenin tm paydalarna saygy; insanlarn birbirine kt davranmasnn kabul edilemeyecei bir ortam iermektedir.


Hastanelerde Yaln Yntemin Kullanm AlanlarYaln, salk hizmetlerindeki herhangi bir byk sorunu dzeltmekle ilgilenmek yerine, her gn hastanelerin uramak zorunda olduklar yzlerce veya daha fazla kk sorunu zmekle ilgilenir.

Dier bir ifadeyle, Yaln dncede baarl olabilmek iin hastanelerin byk sorunlara (geni kapsaml politik zm gerektiren) odaklanmalar yerine, gnlk kk meselelere ynelik sorunlara odaklanmalar gerekmektedir.


Hastanelerde Yaln Yntemin Kullanm AlanlarFarkl hastanelerde farkl boyutlarda yaanabilecek ve Yaln kullanlarak zme ulalabilecek baz sorunlar aadaki ekilde sralanabilir:

alanlarn baka hastanelere gitmek zere ayrlmas.

Malzemelerin temininde karklklar.

Hatal sipari yznden malzeme teslimatlarnda gecikme.

Doru kullanlmayan malzemeler nedeniyle snrl depolama alan.

alanlarn yeni getirilen teknoloji ve ekipmanlar kullanma zorluu.


Hastanelerde Yaln Yntemin Kullanm AlanlarFarkl hastanelerde farkl boyutlarda yaanabilecek ve Yaln kullanlarak zme ulalabilecek baz sorunlar aadaki ekilde sralanabilir:

Doru yaplmad iin dier servislerden geri dnen malzeme ve hizmetler.

Kullanlmayan gvenlik donanm.

Bildirilmeyen kk yaralanmalar veya hastalklar.

Doru prosedrlerin izlenmemesi.

alanlarn sorumluluu veya ilerini bakalarna yklemesi, vb.Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi35

Hastanelerde Yaln Yntemin Kullanm AlanlarDaha da artrlabilecek bu sorunlar, hastanelerin genellikle srelerinin ayn yapda tasarlanmalar ve fiziksel yerleim planlarnn benzer zellikler gstermesi nedeniyle hepsi iin geerli olabilecek sorunlardr.

Sorunlarn Yaln dnceyle zmnde nemli ve ilk aama sorunlar kabullenmeye ak olmadr.


Yaln Dnce Kapsamnda Kullanlan YntemlerSorunlarn belirlenmesi ve iyiletirmelerin gelitirilmesi iin Yaln dncede kullanlan birtakm yntemler mevcuttur.

Gnmzde kullanm alan bulan yntemlerden bazlar, Kanban, 5S, Kaizen, Hataszlatrma (Poka-Yoke) ve Grsel Ynetim olarak sralanabilir.

Bu yntemlerden zellikle hastanelerde kullanm alan bulan kanban, 5S, hataszlatrma ve grsel ynetim yaklam hakknda aada uygulamal bilgiler verilecektir.


Yaln Dnce Kapsamnda Kullanlan YntemlerBurada nemli bir husus udur:

Tek bir yntemden ya da bir yntem grubundan bahsetmek Yaln tam olarak tanmlamamaktadr.

Yntemlerin tanmlanmas ve kopyalanmas daha kolaydr ancak,

Yalnn tam etkisini elde edebilmek iin,

tm ynetim sistemini uygulamaya almak gerekmektedir.


KanbanKanban, hastanelere malzeme ve stok ynetimi iin basit ama etkili bir yntem sunmak zere, standartlatrlm i, 5S ve grsel ynetim kavramlarn temel alan bir Yaln yntemidir.

Kanban kelime anlam olarak sinyal, kart veya iaret olarak evrilen Japonca bir kelimedir.


KanbanKanban genellikle fiziksel bir sinyal, bazen bir kart veya plastik bir kutu olarak; daha fazla sipari verilmesinin zamannn geldiini, kimden ve ne miktarda sipari verileceini belirtir.

Dolaysyla bu sistem sayesinde ihtiya duyulan malzemelerin doru yerde, doru miktarda, doru zamanda olmas temin edilerek hastalarn ve alanlarn desteklenmesi ve malzemelerin gerekli en dk stok seviyelerinde bulundurulmas salanmaktadr.


KanbanKanban yntemi, malzemeler iin optimum yeniden sipari noktasn belirlemeye olanak tanr. Bu imkn salarken aada belirtilen faktrler de dhil olmak zere birok unsuru dikkate alr:

Bir malzemenin ortalama kullanm veya talebi.

Yeniden siparii ne sklkla deerlendiriyoruz?

Tedarikinin malzeme ikmali iin teslimat sresi.

Kullanm deikenlii ile tedarik sresi deikenlii ve stok tkenme maliyeti dikkate alnarak, gvenli stok.


KanbanGvenli stok miktarnn belirlenmesinde, kullanlan malzemenin sz konusu deikenlik miktar nemlidir.

Eer bir malzeme kritik lde neme sahip ise, son derece yksek bir kullanm oran ve en ksa zamanda teslimat gerekmesine ramen, teslimat sreleri 2 gn ile 2 hafta arasnda deiebilen yani gvenilmez bir tedarikisi varsa, hastanenin nispeten yksek bir gvenli stok miktar bulundurmas gerekecektir.


KanbanKanban yaklamnn bir dier faydas da artk bir malzeme ok az kalana (veya tamamen bitene) kadar beklenmemesidir.

Bylece, alanlarn ara vermesiyle gerekleen i aknn kesintiye urama miktarnn asgariye indirilmesi salanm olur.

Ayrca sistematik kanban yntemi, stok tkenme olaslklarn azaltmasnn yannda, ar stok birikmesini de nleyebilir.


Kanbanekil 5.6da bir hastane sisteminde bir kan bankas deposundan veya tedarikilerden kullanm noktasna ekilen kanban yntemini gsteren ak emas grlmektedir.

ekilde de grld zere, her bir noktann kendine ait kanban sinyali ve yeniden sipari noktalar olan bir dizi ekme faaliyeti bulunmaktadr.


ekil 5.6: Kullancnn (servisin) kan ihtiyacn kendisinden bir nceki tedarikiden ektii ok aamal bir kanban sistemi ak emasProf.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi45

5S (Snflandr, Srala, Sil, Standartlatr ve Srdr) Yntemi5S ifadesi, yntemin Japonca be kelimesinin ba harflerinin birleiminden gelmektedir.

Bu kelimeler srasyla; Seiri=Snflandr, Seiton=Srala, Seiso=Sil, Seiketsu=Standartlatr ve Shitsuke=Srdr

anlamlarn ifade etmektedir.Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi46

Snflandr/Aykla:Birinci S: Snflandr/Aykla: lk 5S faaliyeti, servisi veya alma alann dolaarak artk ihtiya duyulmayan malzeme veya ekipmanlardan yer kaplayanlarn aratrlarak bulunmasdr. Yaplan almalar ve aratrmalar sonucunda bu konuyla ilgili olarak hastanelerde 5S snflandrma faaliyetini yrten ekiplerin bulduu sonulara birka rnei aada sralayabiliriz:

Hastaneye ait eski logolar tayan sararm krtasiye malzemeleri.

Hi kullanlmam ama artk kapasite olarak kullanlamayacak durumda olan eski teknolojiye sahip bilgisayarlar.

Kullanm sreleri dolmu reaktifler veya ok eski slaytlar.

Bozuk santrifjler veya mikroskoplar.

Kullanlmayan eski monitrler.

ekmeceleri igal eden ve kullanm sreleri oktan dolmu olan tpler, vb.


Snflandr/Aykla:Hibir anlamazlk veya daha sonra ona ihtiyacm vard diyecek birisi olmakszn, kolaylkla atlabilecek malzemeler uygun olan herhangi bir yntemle hemen elden karlabilir.

nk ihtiya duyulmayan bu malzemeler kullanlmakta olan alanlar kapladndan servis belirli bir zaman sonunda gerektiinden daha byk hale gelir.

Dolaysyla yksek inaat ve bakm maliyetlerine neden olabilir.


Srala/Dzenle:kinci S: Srala/Dzenle: 5S sadece bir malzeme atma altrmas deildir.

Baz iletmeler ilk Sden sonra durma hatasna dmektedirler.

htiya duyulmayan malzemelerin elden karlmas faydal olmakla birlikte, srekli bir israf giderme yntemi, geride kalan malzemeleri ve donanmlar gerektii gibi dzenli bir ekilde yerletirmektir.


Srala/Dzenle:Bu aamada en sk kullanlan malzemeler alanlar tarafndan belirlenerek, bu malzemelerin kullanm noktalarna en yakn yere yerletirilmeleri salanr.

Bu konuya rnek olarak bir acil serviste kullanlan eldivenler verilebilir.

Birok kii tarafndan kullanlabileceinden, eldivenler iin birka noktada depolama alan oluturulabilir.

Bylece hareket israf nemli lde azaltlabilecektir.

Dolaysyla, ayet malzemeler pahal deilse ve ok az yer kaplyorsa, alanlarn yrmesini ve zaman israfn nlemek iin daha fazla depolama noktalar cephesinde hata yapmak daha iyi olabilirProf.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi50

Sil/Temizle:cnc S: Sil/Temizle: htiya duyulmayan malzemelerin atlmas ve geri kalan kullanlan malzemeler iin en iyi depolama yerinin belirlenmesinden sonra, 5S temizlie odaklanr.

Hastanelerde servislerin temizlii konusunda genellikle katlar ve p kutular gibi alanlar iin ana temizlikten sorumlu ev idaresi koordinatrl/destek hizmetler mdrl biriminden yararlanlr.

alma ortamndaki masalar ve hassas cihazlarn zerinde tozlar birikebilir. 5S yaklamnda, sz konusu alanlarda alanlar kendi hafif temizliklerinin ve servisin genel temizliinin sorumluluunu stlenirler.Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi51

Sil/Temizle:Temizlik bir i yapma faaliyeti olarak deil, ekibin her zaman temiz tuttuklar iyerlerinden gurur duymalarn salayacak bir frsat olarak deerlendirilmelidir.

Ayrca bu konuda salanacak bir dier fayda da, temizlenen donanmlarn ve tezghlarn kontrol edilmesine frsat oluturmadr.

Bu sayede ypranm kablolar veya rmekte olan malzemeler belirlenerek hemen rapor edilme imkn doabilir.


Standartlatr:Drdnc S: Standartlatr: 5Snin drdnc aamas, bir hastane asndan deerlendirildiinde ilgili servisin ziyaretinde gzle grnr en belirgin aamadr.

htiya duyulan malzemeler iin en uygun yerlerin belirlenmesinden sonra, malzemelerin her zaman tanmlanan yerlerde saklanmasnn salanmas aamasdr.

Dolaysyla bir servis iinde veya servisler arasnda standartlatrma salanarak, birok blmde alanlara veya hekimlere fayda salanabilir.


Standartlatr:Standartlatrma ileminde genellikle, ana yerlerin vinil bantlarla veya glge izgilerle iaretlenmesi eklindeki grsel yntemler kullanlmaktadr.

Bu ekildeki iaretlemeler birok farkl faydalarn olumasn salayabilir.

rnek olarak; bir alet veya malzemenin eksildiinde veya bittiinde derhal fark edilmesinin salanmas,

aletleri ararken daha az zaman israfnn olumas,

alanlara aletleri ana yerlerine geri gtrmelerini salayacak grsel tevikler sunmas gibi faydalar verilebilir.


Srdr/Disiplin-Sreklilik:Beinci S: Srdr/Disiplin-Sreklilik: 5Snin tek seferlik bir olay olmasn nlemek iin, iyeri dzenimizi srdrmeye ve daima iyiletirmeye ynelik bir plana ihtiyacmz vardr.

Servis sorumlusu, yeni standartlara uyulup uyulmadn grebilecei resm bir denetim planna ihtiya duyar.

Standartlatrlm i denetimlerinde olduu gibi bu ilem belli bir programa gre yaplabilir.


Srdr/Disiplin-Sreklilik:Grsel ynetim yntemleri sorumlularn servisleri gezerken bu birimleri taramalarna imkn da verir.

Bir eyler yerinde yoksa veya eksik gibi grnyorsa, bunlarn nedenleri hakknda sorular sorulabilir ve alanlara dzeni koruma konusunda koluk yaplabilir.


Srdr/Disiplin-Sreklilik:Baz kurumlarda 5S yntemine altnc bir madde olarak gvenlik eklenmektedir.

Ancak bu yaklama gvenliin 5Snin sonuna tutturulacak bir ey olmad ve kurumun temel felsefesi olmas gerektii eklinde kar kanlar bulunmaktadr.

Dolaysyla gvenlie gsterilecek dikkatin 5Snin tm aamalarnn odaklanmas gereken bir konu olduuna dikkat ekilmektedir.


Hataszlatrma (Poka-Yoke)Yaln uygulamalarndan bir dieri de Japoncada poka-yoke olarak ifade edilen hataszlatrmadr.

Poka; hata veya dalgnlk anlamna gelirken, yoke; elimine edilmesi, nlenmesi, dzeltilmesi anlamna gelmektedir.

Hataszlatrma, donanmlar ve sreleri tasarlayan ya da sreleri yneten kiilerde yaratclk gerektiren bir zihniyet ve yaklamdr.

Dier bir ifadeyle hataszlatrma, srekli olarak bir hatann neden meydana geldiini ve bu hatann bir dahaki sefere meydana gelmesini nlemek iin ne yaplabileceini sorma noktasnda benimsenmesi gereken bir yaklamdr.


Hataszlatrma (Poka-Yoke)Hataszlatrma yntemleri, nlemeye ynelik ve bulmaya ynelik olmak zere ikiye ayrlr.

nlemeye ynelik hataszlatrma, hata olmadan nce uygun yntemler kullanarak hata olumasn nlemeyi hedeflemektedir.

Bulmaya ynelik hataszlatrmada ise, hata olutuktan sonra, hatann farkna varlarak devam etmesinin nne gemek hedeflenmektedir.

Bu iki hedefi gerekletirmek iin hataszlatrmada kullanlan aralarn genel olarak, retimi durdurma (kapatma), dzeltici amal kontrol ve ikaz (alarm) olmak zere zellii bulunmaktadr.


Grsel YnetimBir baka standartlatrlm i biimi de grsel ynetim yntemidir.

Grsel ynetimin hedefi israf, sorunlar ve anormal koullar alanlar ve yneticiler asndan kolayca grnr klmaktr.

Burada ama, sorunlarn gizlenerek ilerin iyi grnmesini salamay ngren eski yaklamn aksine, sorunlar ortaya kararak zmlemek olmaldr.


Grsel YnetimGrsel ynetim, belirli bir teknolojiden ok bir zihniyettir.

Dolaysyla ynetici olarak hedefimiz, kendimize sreci nasl daha grsel ve sorunlarmz daha grnr klabileceimizi sormak olmaldr.

Gwendolyn Galsworth, grsel ynetimin amacnn iyerlerindeki enformasyon hatalarnn azaltlmas olduunu belirtmektedir.

Galswortha gre, enformasyon ktl olan bir iyerinde, insanlar ok sayda soru sorarlar, ok sayda ayn soruyu tekrar tekrar sorarlar veya bir eyler uydururlar.

Bu durumu hastaneler asndan da grmemiz mmkndr.

alanlarn sorduu sorulara rnek olarak birka tane sralayacak olursak:


Grsel YnetimBu hasta daha baka testlere girecek mi, yoksa eve gidebilir mi?

Bu ilalar iki kez kontrol edildi mi?

Bu oda bo mu?

Bu tpler cihaza yerletirmek iin hazr m?Tm bu sorularn kkeninde ya mevcut olmayan veya kolaylkla grlemeyen enformasyon eksiklii yatar ve bu nedenle grsel ynetime ihtiya vardr.


Yaln Dncenin Hastaneler zerindeki Etkisine Ynelik rneklerHenry Ford, 1922de retim yntemlerini Michigan, Dearborndaki bir hastanede uygulama abalar hakknda bir yaz yazmtr.

Bu yazda Ford, Hastanelerin bugnk ynetim anlaylaryla, hastalar iin mi, yoksa doktorlar iin mi var olduklar kesin deildir

Hastanemiz btn bu uygulamalara son vermeyi ve hastann karlarna ncelik vermeyi amalar

Sradan bir hastanede hemirelerin gereksiz admlar atmas gerekir. Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi63

Yaln Dncenin Hastaneler zerindeki Etkisine Ynelik rneklerZamanlarnn byk blm hastalara bakmaktan ok yrmekle geer.

Bu hastane admlardan tasarruf etmek zere tasarlanmtr.

Her kat kendi bana eksiksizdir ve tpk gereksiz hareket israfn ortadan kaldrmaya altmz fabrikalarda olduu gibi, hastanede de gereksiz hareket israfn ortadan kaldrmaya altk. demitir.

Bu yazdan da anlald gibi Ford, Yaln terminolojisindekine benzer bir ierie ve anlama sahip olan israf kelimesini hastaya herhangi bir deer salamayan bir hareket veya aba anlamnda kullanmtr.


Yaln Dncenin Hastaneler zerindeki Etkisine Ynelik rneklerHastaneler Yaln yntemleri 1990larda kullanmaya balamlardr.

Gnmzde Yalnn tm dnyadaki hastaneler zerinde yaratt olumlu etkiye ilikin birok rnek bulunmaktadr.

Bunlardan bazlar aada zetle sralanmtr:


Yaln Dncenin Hastaneler zerindeki Etkisine Ynelik rnekler Personel veya yeni aletler eklenmeden, klinik laboratuvar sonularnn teslim edilme sresi %60 ksalmtr (Alegent Health, Nebraska).

2004 Yaln Hzl yiletirme altaylarndan 7,5 milyon dolar tasarruf edilmi ve tasarruf edilen bu mebla hasta bakmna yatrlmtr (Park Nicollet Health Services, Minnesota).

Hasta kal sresi %29 azalm ve yeni acil servis inaatna 1,25 milyon dolar harcanmasnn nne geilmitir (Avera McKennan, Gney Dakota).

Alet artma ve sterilizasyon dngs sresi %70ten fazla ksalmtr (Kingston Hastanesi, Ontario).


Yaln Dncenin Hastaneler zerindeki Etkisine Ynelik rneklerOrtopedik cerrahide hasta bekleme sresi 14 haftadan 31 saate dmtr-ilk muayeneden ameliyata kadar- (ThedaCare, Wisconsin).

Damar yolu ama kitiyle balantl kan dolam enfeksiyonlarndan kaynaklanan hasta lmleri %95 azalmtr (Allegbeny Hastanesi, Pennsylvania).

Ameliyat geliri ylda 808.000 dolar artmtr (Ohio Health, Ohio).Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi67

Salk Kurumlarnda Kalite YnetimiProf.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi68Salk Kurumlarnda Kalite Ynetimi-Unite 01-Salk Hizmetlerinde Kalite Kavram-Prof.Dr.Halit Hami ZSalk Kurumlarnda Kalite Ynetimi-Unite 02-SALIK HZMETLERNDE KALTE-Prof.Dr.Halit Hami ZSalk Kurumlarnda Kalite Ynetimi-Unite 03-TOPLAM KALTE YNETM-Prof.Dr.Halit Hami ZSalk Kurumlarnda Kalite Ynetimi-Unite 04-Trkiyede Durum-Prof.Dr.Halit Hami ZSalk Kurumlarnda Kalite Ynetimi-Unite 05-Salk Kurumlarnda Mteri Memnuniyeti-Prof.Dr.Halit Hami ZSalk Kurumlarnda Kalite Ynetimi-Unite 06-Hasta Tatmininin nemi-Prof.Dr.Halit Hami ZSalk Kurumlarnda Kalite Ynetimi-Unite 07-Mteri Memnuniyeti lm-Prof.Dr.Halit Hami ZSalk Kurumlarnda Kalite Ynetimi-Unite 08-Salk Hizmetlerinde Kalitenin llmesi-Prof.Dr.Halit Hami ZSalk Kurumlarnda Kalite Ynetimi-Unite 09-LLERN OLUTURULMASI-Prof.Dr.Halit Hami ZSalk Kurumlarnda Kalite Ynetimi-Unite 10-SALIK HZMETLER KALTESNN LM-Prof.Dr.Halit Hami ZSalk Kurumlarnda Kalite Ynetimi-Unite 11-Kalite yiletirmede Ekip almas-Prof.Dr.Halit Hami ZSalk Kurumlarnda Kalite Ynetimi-Unite 12-Ekiplerin Temel zellikleri-Prof.Dr.Halit Hami ZSalk Kurumlarnda Kalite Ynetimi-Unite 13-KALTE YLETRMEDE EKP-Prof.Dr.Halit Hami ZSalk Kurumlarnda Kalite Ynetimi-Unite 14-Srekli yiletirme-Prof.Dr.Halit Hami ZSalk Kurumlarnda Kalite Ynetimi-Unite 15-PUK -Prof.Dr.Halit Hami ZSalk Kurumlarnda Kalite Ynetimi-Unite 16-Alt Sigma-Prof.Dr.Halit Hami ZSalk Kurumlarnda Kalite Ynetimi-Unite 17-Kalite yiletirme Aralar-Prof.Dr.Halit Hami ZSalk Kurumlarnda Kalite Ynetimi-Unite 18-Kontrol Grafikleri-Prof.Dr.Halit Hami ZSalk Kurumlarnda Kalite Ynetimi-Unite 19-Salk Hizmetlerinde Akreditasyon-Prof.Dr.Halit Hami ZSalk Kurumlarnda Kalite Ynetimi-Unite 20-Hasta Merkezli Standartlar-Prof.Dr.Halit Hami ZSalk Kurumlarnda Kalite Ynetimi-Unite 21-Hizmet Kalitesinin Deerlendirilmesi-Prof.Dr.Halit Hami ZSalk Kurumlarnda Kalite Ynetimi-Unite 22-KALTE DLLER-Prof.Dr.Halit Hami ZSalk Kurumlarnda Kalite Ynetimi-Unite 23-Hasta Gvenlii-Prof.Dr.Halit Hami ZSalk Kurumlarnda Kalite Ynetimi-Unite 24-HASTA GVENLN ETKLEYEN FAKTRLER-Prof.Dr.Halit Hami Z

sağlık kurumlarında kalite yönetimi unite 15-pukö -prof.dr.halit hami öz

Education