samenvatting inleiding financiële markten€¦ · web viewsamenvatting inleiding financiële...
TRANSCRIPT
lOMoARcPSD|1149022
Samenvatting Inleiding Financiële Markten 1
De cursusdienst van de faculteit Toegepaste Economische Wetenschappen aan de Universiteit Antwerpen.
Op het Weduc forum vind je een groot aanbod van samenvattingen, examenvragen, voorbeeldexamens en veel meer, bijgehouden door je medestudenten.
www.weduc.be
lOMoARcPSD|1149022
Deel I: Het financiële systeem
Hoofdstuk 1: Het financiële systeem in vogelvluchtVerschillende spelers binnen de reële economie
Gezinnen of particulieren haves
Ondernemingen (=niet financiële vennootschappen NBB) have nots
Overheid have nots
Buitenland
In elk van deze sectoren zijn er partijen die behoefte hebben aan financiële middelen, terwijl anderen een overschot hebben (have en have nots)
Financiële vermogensposities Gezinnen houden positieve netto-‐financiële vermogenspositie aan die
wordt aangewend om de bedrijven, overheid en het buitenland te financieren
Financiële instellingen fungeren als ‘go-‐between’: vermogen wordt aangehouden onder de vorm van diverse financiële activa
Ontstaan financiële vaste activa Directe of semi-‐directe financiering = via financiële markten Indirecte financiering = via financiële instellingen
SchaduwbankierenOntstaan van kredietverlening buiten het reguliere bankkanaal en buiten het globale gezichtsveld van de toezichthouders
1.1 Inventarisatie van de macro-economische vermogensposities
Vermogen wordt opgebouwd door sparen = deel van het beschikbaar inkomen dat gezinnen niet consumeren of dat bedrijven niet uitkeren aan aandeelhouders
Hypothecair kredietGezinnen die lening hebben aangegaan om eigen woning te kopen
ConsumptiekredietGezinnen die lening aangaan om hun huidige consumptie boven het niveau van hun huidige inkomsten te tillen
Netto vermogenspositie Totaal vermogen
o Financieel (roerend) vermogeno Niet-‐financieel (onroerend) vermogen
Gecorrigeerd met de aangegane schulden
InvesteringskredietBedrijven die lening aangaan om projecten kunnen financieren
1
lOMoARcPSD|1149022
KaskredietBedrijven die lening aangaan om tijdelijke kastekorten te kunnen overbruggen
Andere bedrijven hebben vaak een verschot aan kasmiddelen die zij zo rendabel mogelijk willen beleggen
Overheid heeft ook ruime behoefte aan financiële middelen om de overheidsschuld te financieren
Financiële stromen met het buitenland hangen af van de handelsbalans
uiteindelijk wordt vermogen direct of indirect aangehouden door particulieren
Wereldvermogen
Bijna 65% aangehouden in Noord-‐Amerika en Europa Zeer ongelijk verdeeld
o De minst welvarende landen meer monden te voeden Gemiddeld vermogen Belg = 256 000 USD
o Financieel vermogen van 160 000 USDo Niet-‐financieel vermogen van 130 000 USDo Schuld van 34 000 USDo Totaal financieel vermogen van de Belgen = 1,3 biljoen USDo Totaal onroerend vermogen van de Belgen = 1 biljoen USD
2
lOMoARcPSD|1149022
Vermogenspiramide
Wereldvermogen en wereldwijde commerciële vastgoed WV = 241 biljoen USD
o Financiële en niet-‐financiële vermogens van particuliereno Zonder commercieel vastgoed en infrastructuur
Wereldwijde commerciële vastgoed = 58 biljoen USD Belgisch commercieel vastgoed = 300 tot 400 miljard USD
Vorderingen en financiële verplichtingen per sector
Netto vermogen = 816 miljard euro We zien hier dat gezinnen de enige zijn die positief netto
financieel vermogen hebben Particulieren financieren de niet-‐financiële vennootschappen (aandelen) Financiële instellingen fungeren als doorgeefluik 1 van de weinige landen met positieve netto investeringspositie
The lost decadeNetto gezinsvermogen groeide tussen 2000 en 2012 aan een ritme van 1,30% per jaar
3
lOMoARcPSD|1149022
Evolutie van de vermogensverdeling van particulieren 2000-2012
Particulieren minder aangetrokken door instellingen voor collectieve belegging en obligaties
Lage rentevoeten + zwak presterende financiële markten verzekeringsproducten en deposito’s
Decompositie van de financiële activa en passiva van particulieren
4
lOMoARcPSD|1149022
Financieel vermogen van de gezinnen wordt uitgesplitst in functie van het instrument waarin belegd wordt
Economisch belang financiële activao Tussen 2000 en 2007 bedroeg financiële activa 250% van het BBP
Particulieren sluiten vaak leningen af met looptijden langer dan 1 jaar
1.2 Financiële activa
Financiële stromenFinanciële transfers van partijen met financieringsbehoefte naar economische agenten met financieringstekort vergroot de economische efficiëntie
Kapitalen die niet productief benut worden gaan naar zinvolle projecten : fund transfer
Risico’s worden doorgeschoven en gedeeld = risk transfer
ActivaBezittingen die waarde hebben in het ruilproces
Reële activa (goud, auto, schilderij, huizen = real assets): fysische eigenschappen
Financiële activa (financial assets, financial instruments, securities): doen juridisch recht ontstaan op een toekomstig financieel voordeel
Financieel instrument of financieel activumElk instrument dat een claim doet ontstaan op toekomstige kasstromen
Uitgegeven door emittent (issuer, uitgever) of kredietnemer Gekocht door belegger (investor) of kredietgever die geld op
productieve manier wil aanwenden
EffectenAlle al dan niet verhandelbare beleggingsinstrumenten zoals aandelen, obligaties, rechten van deelneming in een beleggingsfonds, vastgoedcertificaten en afgeleide productenBeleggingsopportuniteiten in financiële vaste activa
Spaarboekjes Kasbons Obligaties Aandelen Beleggingsfondsen
5
lOMoARcPSD|1149022
verschillen in risicoprofiel en liquiditeitsgraad (risicopremie en liquiditeitspremie)
1.2.1 Risicoprofiel
Aandelen Vertegenwoordigen kapitaal van onderneming Bij oprichting = eigen vermogen Bij winst zal eigen vermogen toenemen (en dus waarde van aandelen) Aandeelhouders dragen commercieel risico: als onderneming het goed
doet dan kunnen zij de vruchten plukken door dividend Verwachten hoger rendement dan obligatiehouder (<-‐> beurscrash)
Leningen, obligaties, kasbons,… Financieringsbronnen die vreemd vermogen spijzen Financier heeft wel risico, maar bij faillissement wordt deze voor de
aandeelhouders betaald Intrestvergoeding = vastrentende effecten Minder risico dan aandelen
Financiële economen meten risico vaak a.d.h.v. de volatiliteit van de rendementen= standaardafwijking = hogere volatiliteit is meer risico
1.2.2 LiquiditeitsprofielFinanciële activa makkelijker omzetten in geld = hoge liquiditeitsgraad
LiquiditeitFinancieel activum dat op een willekeurig moment in de tijd snel en zonder al te veel prijsverlies, kosten en moeite terug in geld kan worden omgezetPerfect moneyness
Termijndeposito’s en spaarboekjes Quasigeld of near money
o Eerst omgezet worden in geld om beschikbaar te zijn
Negotiable Order of Withdrawal Tussenvorm van geld en quasigeld = termijnrekeningen maar bank staat houder toe er toch rechtstreeks
betalingen met te doen Betalingsinstrument gecreëerd dat tegelijk intrestvergoeding opbrengt
(Regulation Q omzeild)
Blue Chip companies Aandelen van grote ondernemingen Continu verhandeld
Mid- & Small Caps Aandelen van middelgrote en kleinere ondernemingen Handel beperkter Op sommige dagen zelfs geen handel
6
lOMoARcPSD|1149022
Impliciete transactiekostEen groot verkooporder kan overaanbod creëren en neerwaartse prijsdruk teweeg brengen liquiditeit wordt onder druk gezet omdat de aangeboden effecten niet zonder prijsverlies kunnen verkocht worden
Proxies voor liquiditeit= variabelen die de graad van liquiditeit van een markt proberen te benaderen
Tijdspanne die nodig is om effect te verkopen en toch volledige marktwaarde te ontvangen
Bedrag onder marktwaarde dat men moet opgeven als effect onmiddellijk verkocht wordt
o Bi d - ‐ ask m ar g e Bid = koers waartegen financiële tussenpersoon het effect
wil aankopen en de klant het verkoopt Ask = koers waartegen financiële tussenpersoon het effect
wil verkopen en de klant het koopt Bid lager dan ask verschil = bid-‐ask spread
Marktdiepte die gemeten kan worden a.d.h.v. liquiditeitsratioo Verhouding tussen handelsvolume gedurende bepaalde
tijdsperiode en de absolute prijsveranderingo Geeft aan in hoeverre de markt in staat is om order te verwerken
zonder grote veranderingen in prijs te veroorzaken Verhandelde volume of grootte van onderneming vaak als liquiditeit-‐proxy
gebruikto Grotere ondernemingen normaal meer liquide dan kleinere
a.d.h.v. marktkapitalisatie = marktwaarde aandelen * aantal uitstaande aandelen
Free float meet aantal of proportie vrij verhandelbare aandeleno Hoe groter de free float, hoe meer liquide het aandeelo Transparantiewetgeving: verplicht aandeelhouders hun belang in
de onderneming publiek te maken (free float= aantal aandelen waarvoor geen melding is gemaakt)
Gemiddelde verblijftijd van aandeel in portefeuilleo Berekend op basis van free floato Verhouding van de free float op het verhandelde volume van een
bepaald jaar
ondernemingen die te kleine free float hebben niet gegeerd door grote beleggers institutionele belegger vermijden aandelen waarvan beurskapitalisatie < 1 miljard gebrek aan liquiditeit vormt bedreiging voor imago en goed functioneren van hele markt liquiditeit noodzakelijke voorwaarde voor vlot functioneren van financiële markt
1.3 Financieringskanalen
Transfer van vermogen op 2 verschillende manieren Directe wijze via financiële kapitaalmarkten (aandelen en obligaties)
7
lOMoARcPSD|1149022
Indirecte wijze via financiële tussenpersonen (kredietverlening) Kredieten typisch verstrekt door banken maar vandaag is er een tussenvorm ontstaan waarbij er vormen van kredietverlening ontstaan buiten het traditionele bankkanaal
SchaduwbankierenKredieten die oorspronkelijk door banken werden uitgegeven maar later doorverkocht worden aan beleggers zorgen ervoor dat de beleggers kredietverschaffers worden
Aandacht getrokken bij financiële crisis van 2008-‐2009
Risico’s (hoofdstuk 6) Financiële markten
o Madness of Crowds Financiële instellingen
o Kredietrisicoo Marktrisicoo Operationeel risicoo Liquiditeitsrisicoo Legal risk, Settlement risk, Model risk,…o Reputatierisico
1.3.1 Directe financieringFinanciering via een financiële markt
Dochter die bij ouders leent voor eerste auto (niet-‐georganiseerde informele financiële markt
Dochteronderneming lenen van moederonderneming = intercompany loan ontstaan van interne financiële markt
o Dochter en dochteronderneming zijn emittento Ouders en moederonderneming zijn belegger of investor
Vennootschap oprichteno Oprichters (beleggers) staan middelen af aan de onderneming
(emittent) en krijgen in ruil aandelen
1.3.2 Semi-‐directe financiering Emissie van financiële instrumenten zoals overheidsobligaties en
aandelen van beursgenoteerde bedrijven Financiële tussenpersonen treedt op voor rekening van de emittent en
ontvangt vergoeding (fee)
UnderwritingKlanten bijstaan bij het uitgeven van effecten
Underwriter is tussenpersoon die vers kapitaal plaatst
Brokerverhandelt financiële activa voor rekening van een klant
Voice brokerage (grotere bedragen) Elektronische handelsplatformen (kleinere bedragen)
DealerVerhandelt financiële activa voor eigen rekening
8
lOMoARcPSD|1149022
Broker-dealerCombinatie van de 2 types bij 1 financiële tussenpersoon chinese wall tussen beide activiteiten (= scheiding van bevoegdheden en informatieverstrekking binnen bedrijven of overheidsorganen)
Business angel netwerk BAN Vlaanderen, Bizzbees,… Brengen vermogende ondernemers (angels) in contact met jonge
ondernemingen Participaties in aandelenkapitaal = venture capital Toestaan van leningen van gemiddeld 25 000 tot 250 000 euro + advies
CrowdfundingProject wordt gefinancierd door de kleine bijdragen van vele particulieren
Systeem van giften waar beloning in natura tegenover staat Gewone lening Kopen van aandeel Vaak via website en ontvangt bedrag pas als het bedrag volledig is
Openbare emissieStaan onder het toezicht van de Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten dient prospectus en alle reclame en berichten die verspreid worden goed te keuren
ProspectusDocument dat alle nodige gegevens bevat die het publiek in staat moet stellen zich een verantwoord oordeel te vormen over de voorgestelde belegging Afwijkingen
Aandelen te koop aanbieden aan personeelsleden Alternext
reclamecampagne dient goedgekeurd te worden bij uitgifte van ICB’s maar niet bij obligaties
Private emissie Gericht aan gekwalificeerde beleggers Gericht zijn aan minder dan 150 natuurlijke of rechtspersonen die geen
gekwalificeerde beleggers zijn Nominale waarde/eenheid of totale tegenwaarde/aanbieding van ten
minste 100 000 euro Totale tegenwaarde van minder dan 100 000 euro
Nadelen van directe en semi-directe financiering Moral hazard = moreel gevaar wanneer het gedrag van een
verzekerde wijzigt en zich risicovoller gaat gedragen Informatie-‐assymetrie: verschil in kennis tussen de aanvrager van de
financiering en de bankier die op basis van een kredietbeoordeling een beslissing dient te nemen
9
lOMoARcPSD|1149022
1.3.3 Indirecte financieringVia financiële tussenpersoon
Financieringsbehoeftige ondervind moeilijkheden om geschikte tegenpartij te vinden
Overeenstemming zijn met de financier m.b.t. grootte, risico en timing Tussenpersoon nemen zelf posities in: ontlenen in eigen naam en voor
eigen rekening fondsen van de uiteindelijke beleggers Kredietinstellingen (banken)
o Ontvangen deposito’s en gebruiken deze middelen om krediet te verlenen
Instellingen voor collectieve belegging (ICB)o Geven deelbewijzen uit waarop wordt ingetekend door
uiteindelijke beleggers Openbaar spaarwezen
1.3.4 SchaduwbankierenDoor allerlei financiële technieken werd situatie gecreëerd waardoor kredietverlening door groot deel niet meer door traditionele bankwezen gebeurde VS in 2009 meer buiten banksysteem dan binnen
Definitie volgens Financial Stability BoardHet systeem van kredietintermediatie via entiteiten en activiteiten buiten het reguliere bankwezen kenmerken
Transformatie van deposito’s in kredieten Looptijdstransformatie Liquiditeitstranformatie
kijken naar financiële instellingen m.u.v. banken, verzekeraars en pensioenfondsen
1.4 Optimale organisatie van het financiële systeemVerschillende landen gebruiken andere systemen of combinaties van systemen domineren
Eurozone: bankfinanciering dominante rol VS: financiering via genoteerde aandelen of obligaties
Keuze van financieel systeem is belangrijk om economische groei te realiseren Via contracten
Drie eigenschappen van het systeem analyseren Efficiëntie van het systeem Financiële stabiliteit die het systeem met zich meebrengt Mogelijkheden om via monetaire politiek op de economie te kunnen
begrijpen
Efficiëntie In welke mate slaagt financieel systeem er in de financiële risico’s te
heralloceren?o Cross - ‐ sect ione le risicoherall oc at i e : financieel systeem laat toe de
risico’s te verdelen dat personen meer of minder risico kunnen
10
lOMoARcPSD|1149022
nemen. Effecten met verschillende risicokarakteristieken (aandelen, obligaties) kunnen makkelijker doorverkocht worden dan leningen
o Intertemporele risicoherallocatie : risico’s spreiden over de tijd, maar markten zullen minder makkelijk in dit opzet slagen omdat marktspelers hun kortetermijnbelangen nastreven, terwijl financiële instellingen meer mogelijkheden bieden op lange termijn
In welke mate geeft financieel systeem incentives om informatie te verwerven?
o Indien financier toezicht wil uitoefenen op de ontlener om na te gaan hoe hij de middelen aanwendt (post lending moral hazard) dan moet hij daarvoor een kost dragen (monitoring cost) en zich daarvoor organiseren
o Financiële instelling volgens Diamond: delegated monitor die in opdracht van de eigenlijke vermogensverschaffers dit toezicht op een economisch efficiënte manier kon organiseren
Hoe gaat het financieel systeem om met een corporate governanceo Managers moeten gemotiveerd worden om groei na te streven
niet ontaarden in kortetermijndoelstellingen Biedt financieel systeem genoeg financiering voor nieuwe ideeën en
industrieën?o Zowel de beschikbaarheid als de termijn waarover men kan
beschikken over de middelen is van belang. Zo biedt financiering via aandelen een liquiditeitsverzekering, de onderneming hoeft niet te vrezen dat ze het kapitaal zal moeten terugbetalen
Modellen in essentie complementair Afhankelijk van wereldevoluties en nationale omstandigheden vinden verschuivingen plaats van het ene naar het andere systeem
Glass-Steagall Act De VS voerden in de jaren 30 een strikte scheiding in tussen commercial
banking en investment banking Om prijsconcurrentie te voorkomen werd maximale rentevoer op
spaarrekeningen en termijndeposito’s door overheid vastgelegd =Regulation Q
o Marktverstorend effect: zodra marktrente boven maximum toegelaten rente steeg, vloeiden de spaar-‐ en termijnrekeningen bij de commerciële banken leeg fondsen werden rechtsreeks belegd verschuiving van indirect naar (semi-‐) directe financiering = desintermediatie
Universele banken In Europa Verschuiving van middelen zette winstcijfers minder onder druk Hogere kredietwaardigheid: goedkopere middelen en dus scherpere
tarieven
11
lOMoARcPSD|1149022
Als rentemarge laag is neemt aantrekkelijkheid van (semi-‐) directe financiering af
Desintermediatietendens in continentaal Europa Jaren 80 Transactie-‐ en informatiekosten sterk gedaald door technologische
vooruitgang waardoor toegang tot kapitaalmarkt verlaagd word Minimale solvabiliteitseisen verhoogd kost kredietverlening verhoogd
Black Monday (1987) Aandelenmarkt in Hong Kong daalde met 45% Spanje verloor 31% VK verloor 26% VS verloor 23% Brady rapport program traders
Savings & Loan crisis VS in jaren 80 en 90 Traditionele spaarbanken die geld inzamelden bij het grote publiek en
daarmee woonkredieten toekenden Bijna 750 financiële instellingen gingen door de bijl
Ontwikkelingsgraad van het Belgische financiële systeem
Sinds 2007 wordt werking van financiële systeem geëvalueerd door topondernemers die deelnemen aan enquête van World Economic Forum rond de concurrentiepositie van de deelnemende landen
Ondernemers zijn opvallend bezorgd over gezondheid van onze banken
12
lOMoARcPSD|1149022
1.5 0verzicht
Financiële spelers en stromen
Hoe zal financiële activa via financiële markten en financiële instellingen worden gecreëerd en verhandeld om consumptie-‐, investerings-‐ en beleggingspatronen optimaal te spreiden
Hoofdstuk 2: Financiële markten
= markten waarin claims verhandeld worden die een directe band leggen tussen ontleners en uitleners
Meeste transacties via computerscherm of via telefoon = uitgebreid netwerk vancommunicatiemedia
= markten die ideaaltype van de volkomen mededinging benaderen
Euronext-‐NYSE Zeer veel aanbieders en vragers 1 marktpartij kan de koersen niet of nauwelijks beïnvloeden
in meeste financiële markten zijn er voldoende afwijkingen van dit ideaaltype Op kleinere markten zullen institutionele beleggers invloed uitoefenen op
de beurskoers Marktfricties = belemmeringen die de volkomen concurrentie
verhindereno Transactiekosten en belastingregelingen
verschillen in status creëren ongelijkheden tussen de marktspelers
2.1 Financiële markten en de beleggers
Particuliere belegger (private belegger, retail investor)= individuele belegger die zelf zijn portefeuille beheert (< 25 000 euro)
Institutionele beleggers (institutional investors)Sinds 2e helft van 20e eeuw veel belang = institutionalisering van de financiële markten
13
lOMoARcPSD|1149022
Verzekeringsmaatschappijen innen premies van klanten voor vb levensverzekering
o Voor heel wat jaren beleggen om zo hun contractuele verplichtingen na te kunnen komen
o Daardoor ontstaan grote marktspelers die invloed uitoefenen op de markt
Instellingen voor collectieve belegging geven deelbewijzen uit onder het grote publiek en beleggen het totaal van de ingezamelde fondsen
Pensioenfondsen en pensioenspaarfondseno Middelen gespaard om de begunstigde een rente of kapitaal te
kunnen uitbetalen wanneer deze op pensioen gaat Staatsinvesteringsfondsen (sovereign wealth funds)
o Inkomsten halen uit verkoop van grondstoffeno Enorme deviezenoverschotten door overschotten op de lopende
rekening
Langs de kant van ontlener
Retail marktAls een bank deposito’s aantrekt
Wholesale marktBank die financiering zoekt op de interbancaire markt
2.2 Typologie van financiële markten
2.2.1 Primaire en secundaire financiële markten
Primaire marktEmissiemarkt waarop financiële activa in omloop wordt gebracht
Uitgifte van nieuwe aandelen n.a.v. nieuwe kapitaalverhoging Uitgifte van overheidsobligaties Trekken van wisselbrief
Secundaire of circulatiemarkt (aftermarkt)Als het financieel activum is geëmitteerd dan kan het op de beurs of de veiling worden verkocht tegen de geldende marktprijs
Wissel kan ter disconto worden aangeboden bij bank
goed functionerende en liquide secundaire markt van groot belang Aantrekkelijk participeren in primaire markt Makkelijker doorverkopen Creatie van effecten om overdracht zo soepel mogelijk te laten verlopen
o D.m.v. endossement bij wissel en het orderbriefje Liquide secundaire markt heeft lage impliciete transactiekosten
Derde marktTransacties in beursgenoteerde effecten die in de over-‐the-‐counter markt verlopen
14
lOMoARcPSD|1149022
Vierde marktRechtstreekse handel tussen institutionele beleggers zonder tussenkomst van broker/dealers
2.2.2 Geld-‐ en kapitaalmarkten
GeldmarktFinanciële activa met een oorspronkelijke looptijd van minder dan 1 jaar
Enkelvoudige intrest als rentevoet
KapitaalmarktMeer dan 1 jaar
Samengestelde interestrekening als prijs of percentage van de nominale waarde
2.2.3 Beurs-‐ en buitenbeurs markten
Beurs (board of trade, exchange)Officieel erkende, gereglementeerde markt waar vraag en aanbod samenkomen
Eerst een notering aanvragen (listing) Disciplinerende en sanctionerende bevoegdheden Federation of European Security Exchanges NYSE Euronext London Stock Exchange
Buitenbeursmarkt (over-the-counter markt)Effecten kunnen van eigenaar veranderen vb voor aankoop van valuta
2.2.4 Vloerhandel versus schermenhandel
Vloerhandel (pit trading, concrete markten)Handelaars ontmoeten elkaar fysiek
Schermenhandel (abstracte markten)Veel sneller, gemiddelde uitvoeringstijd order veel kleiner
Verbod op flash trading High frequency trading = grote volumes worden automatisch verhandeld Flash crash Reverse flash crash
2.2.5 Gereglementeerde versus niet-‐gereglementeerde buitenbeursmarkten
Gereglementeerde buitenbeursmarkt Afzonderlijk marktreglement Toezichthoudend orgaan NASDAQ, OTC-‐bulletin Board, pink sheets Euronext Brussel, markt voor afgeleide producten van Euronext Brussel
Niet-gereglementeerde buitenbeursmarkten Markt van termijncontracten Worden rechtstreeks gesloten tussen onderneming en bank
15
lOMoARcPSD|1149022
2.2.6 Bilaterale versus multilaterale handelsomgeving
Bilaterale handelsomgeving OTC markten georganiseerd rond een market maker = dealer
o Werkt voor eigen rekening en afficheert bid-‐ask koersen via telefoon of via electronic bulletin board
o Transacties gesloten tussen 2 dealers onderling of tussen dealer en eindgebruiker = bilaterale handel
o Geen transparantie
Multilaterale handelsplatformen (multilateral trading facilities = MTF) Elektronisch handelsplatform analoog aan die dat beurzen gebruiken Onderneming treedt meestal op als broker (intermediary) en neemt geen
positie in = electronically brokered platform of electronic brokering system Pre-‐trade transparantie en post-‐trade transparantie Central counterparty = het platform werpt zichzelf op tussen elke koper en
verkopero Kredietrisico verkleint
Electronic trading platformo Enkel prijzen van 1 dealer
Markt-microstructuur= wijze waarop transacties tot stand komen
In 2004 gereguleerd door MFID, in VS de ATF
2.2.7 Prijs-‐ en ordergedreven marktenBelangrijke functie van elke markt is bepalen van evenwichtsprijzen
Overgedreven systeem Fixing: makelaars dienen beursorder in bij beurs en beurssyteem
berekent prijs waartegen het grootste aantal transacties kan worden uitgevoerd
o Enkele fixing: 1 fixing per dago Dubbele fixing: 2 fixings per dago Semi-‐continu fixing: fixing als bepaalde hoeveelheid aan order
beschikbaar iso Continue fixing: na invoeren van order wordt nagegaan of het kan
uitgevoerd worden
Prijsgedreven systeem Makelaars maken bid-‐ask koersen bekend waartegen ze bepaalde
hoeveelheid willen verhandelen Uiteindelijke volume van transactie zal afhangen van prijsovereenkomst
die met tegenpartij kan worden afgesloten Meer transparantie
2.2.8 Contantmarkten versus markten voor afgeleide financiële producten
Contactmarkt (spot market, cash market) Afgesloten transacties worden onmiddellijk uitgevoerd
16
lOMoARcPSD|1149022
Markten voor afgeleide producten (derivaten) Koper van afgeleide product verwerft de plicht (termijncontracten,
futures en swaps) of het recht (opties, warrants) om 1 of meer welbepaalde momenten in de toekomst
Winst of verlies is onzeker = contingent claims
2.2.9 Markten voor leningen en markten voor effecten
Markten voor leningenIndividuele leencontracten afgesloten
Markten voor effectenFinancieel activum vertegenwoordigd door effect op waardepapier (op naam of aan order)
Effecten aan toonder afgeschaft
2.2.10 Nationale en internationale financiële markten
Nationale markt= markten waarop binnen het land effecten verhandeld worden
Binnenlandse markt (domestic market)o Markt waar inheemse emittenten effecten uitgeven en waarop
deze effecten vervolgens verhandeld worden Buitenlandse markt (foreign market)
o Markt waarop niet-‐inheemse emittenten effecten kunnen uitgeven en verhandelen
o Yankee markt (VS)o Samurai markt (Japan)o Bulldog markt (VK)o Rembrandt markt (Nederland)o Matador markt (Spanje)
Externe markt = internationale markt = off-shore markt = euromarkt = Xeno markt Effecten die tegelijk aan inwoners van verschillende landen worden
aangeboden en die in een andere munt worden uitgegeven dan deze van het land waarin het aanbod gebeurt
Euro-‐obligaties: effecten die verkocht worden buiten het land van de emittent om financiële middelen aan te trekken in andere munt
= Euromarkten aangevuld met buitenlandse segment van de nationale markt
= markt waarop gecontacteerd wordt tussen binnenlandse spaarders en buitenlandse ontleners
2.2.11 Open en gesloten markten
Open markt= markt waarop iedereen makkelijk kan handelen
Aandelenmarkt meestal open
Gesloten markt Aandelenmarkt waarop enkel bepaalde nationaliteiten mogen handelen” Tendens naar steeds meer gesloten markten
17
lOMoARcPSD|1149022
2.2.12 Markten met zwakke, half-‐sterke en sterke marktefficiëntie Ondernemingen krijgen marktwaardering dankzij financiële markten Als er informatie wordt vrijgegeven die invloed heeft op toekomst van het
bedrijf dan zal de marktprijs veranderen Financiële markten verwerken de informatie die vrij komt in de prijs Marktefficiëntie is term die men gebruikt om de graad van
informatieverwerking aan te geven
Zwakke marktefficiëntie Incorporeren de info die we kunnen puren uit historische verloop van de
koersen en hun volumes Technische analisten kunnen geen geld verdienen trends, keerpunten en patronen in historische koersen detecteren
en speculeren dat de geschiedenis zich zal herhalen
Half-sterke marktefficiëntie Incorporeren info die publiek beschikbaar is Koersen reageren zonder vertraging en in de juiste proportie op nieuws Event study: toetst statistisch of er gemiddeld op de dag van de
gebeurtenis een abnormaal rendement gehaald wordt (bij ondernemingen die zelfde gebeurtenis hebben meegemaakt)
o Aandelensplitsingeno Kapitaalverhogingeno Schuldherschikkingo Dividenduitkeringeno …
enkel reageren op info die afwijkt van haar verwachtingen
Sterke marktefficiëntie Inside information wordt snel en correct verwerkt in de koersen Beleggingsbeperkingen of meldingsplicht als de company insiders
financiële posities innemen
zwakke en half-‐sterke vorm meest aanvaard empirische validiteit van sterke vorm in vraag gesteld
2.3 De rol van financiële markten
hebben een viertal economische functies
2.3.1 Prijsbepaling Waarde van aantal economisch belangrijke financiële activa eenvoudig en
objectief bepaald worden Ondernemingsspecifieke (winstverwachtingen,…) en algemeen
economische variabelen (verwachte inflatie,…) gebruiken Dankzij prijsvormingsproces bevorderen financiële markten de
economische allocatie van de spaarmiddelen Enkel de meest rendabele projecten worden gefinancierd
18
lOMoARcPSD|1149022
2.3.2 Verschaffen van liquiditeit Kredietnemers kunnen op eenvoudige manier aan financiële middelen
geraken (= toegankelijkheid van markten) Verhandelbaarheid van de financiële activa op secundaire markten Hierdoor kunnen beleggers hun financiële activa voortijdig ten gelde
maken en verkopen aan andere beleggers
2.3.3 Beperken van zoek-‐ en informatiekosten
Zoekkosten Impliciete en expliciete kosten die een belegger oploopt om zijn geld
tegen voor hem aanvaardbare voorwaarden te plaatsen Expliciet: advertenties of andere marketinginstrumenten Impliciet: het niet tijdig plaatsen van zijn fondsen
Informatiekosten Verzamelen van informatie die de economische agent in staat stelt de
aantrekkelijkheid van het financiële instrument te evalueren Bij verkoopbeslissingen weinig informatieproblemen Bij aankoopbeslissingen veel meer informatieproblemen want groot
beleggingsuniversumo Baseren aankopen op aandelen die hun aandacht getrokken
hebben (abnormaal handelsvolume, opmerkelijke koersbeweging)
Informatie-‐providers Financiële informatieverstrekkers : Reuters, Bloomberg Ratingbureaus : Fitch, Moody’s
o Verminderen informatiekost door kredietwaardigheid van belangrijke emittenten te publiceren
Financiële analisten : analyseren jaarrekeningen van beursgenoteerde ondernemingen
o Banken hebben analisten handig voor corporate finance desk en commerciële netwerk
o Revisieratio: verhouding tussen opwaartse correcties van hun voorspellingen van de bedrijfsresultaten en de neerwaartse
o 5 klassen: kopen, bijkopen, houden, afbouwen, verkopeno Belgische Vereniging voor Financiële Analisten is lid bij
European Federation of Financial Analyst Societies Association of Certified Internation Investment Analysts
Sinds 2006 moeten beleggingsadviezen ondubbelzinnig vermelden wij het advies geschreven heeft
Meeste beursgenoteerde bedrijven maken financiële info bekend via internet Lijst van voorwaarden zodat belegger beschermd is Aparte afdeling beleggersinformatie en financiële informatie Minimale ingrediënten van site
o Kalender met data waarop financiële info gepubliceerd wordto Jaarverslago Persberichten
19
lOMoARcPSD|1149022
o Persberichten met koersgevoelige informatieo Informatie over jaarlijkse algemene vergaderingo Technische gegevens over aandelen, dividenden,…o Ontwerpen voor statutenwijziging
site aan voorwaarden voldoen en goedkeuring krijgen van FSMA
2.3.4 RisicotransfersAls kredietnemer grote financieringsbehoefte heeft wordt emissie opgedeeld in kleinere stukken
Maakt het mogelijk en makkelijker om grotere bedragen te plaatsen Laat kleinere beleggers toe om hun vermogen te spreiden en dus het
beleggingsrisico te verminderen
Risicoafdekking (hedging) Duidelijkst bij afgeleide producten
o Forward Rate Agreement (FRA) Rentevoet voor toekomstige lening vastgezet zodat de
financieringskost niet meer zal toenemen
Hoofdstuk 3. Financiële intermediairs
Directe financiering van reële economie verloopt via reeks financiële tussenpersonen die actieve rol spelen in het intermediëren tussen economische agenten met spaaroverschotten en tekorten
3.1 De rol van financiële intermediairs
Waardecreërende functies Intermediatie-‐ en transformatiefunctie
o FI verminderen de zoek-‐ en transactiekosten op efficiënte maniero Maken het mogelijk om portefeuille van aangetrokken fondsen aan
te wenden om kredieten toe te staano Op vlotte manier gebeuren er verschillende transformaties
Looptijdtransformatie: de korte looptijd wordt getransformeerd in langlopende kredieten
Risicotransformatie: geld plaatsen op spaarrekening houd risico voor klant in op mogelijke faling van bank, maar bank kan fondsen aanwenden om hypothecaire kredieten te verschaffen waarbij kans op wanbetaling van klant veel groter kan zijn
Liquiditeitstransformatie: van verhandelbare kasbon naar illiquide krediet
Schaaltransformatie: kleine inlagen aangetrokken door ruim publiek deposanten financieren meestal ruimere projecten
Vertrouwensfunctieo Info niet evenwichtig verdeeld tussen aanbieders en vragers van
kapitaal
20
lOMoARcPSD|1149022
o Potentiële kredietnemers heeft betere kijk op rendabiliteit en risico’s van de te financieren projecten maar zal info niet delen met buitenstaanders
o Tussenpersoon kan deze problemen oplossen Directer en nauwer contact tussen bank en kredietnemer
waardoor deze makkelijker strategische info zal vrijgeven Realisatie van ervarings-‐ en schaalvoordelen
o Onderzoeken van potentiële projecten vergt ervaring die langzaam opgebouwd wordt organisatie van selectieproces voor kleine aanbieders moeilijk en duur
o Probleem van opvolging (monitoring) nagaan in welke mate het geld gebruikt wordt voor afgesproken project
o Toch desintermediatie op het einde van vorige eeuw toch blijven intermediairs belangrijke en dominante rol spelen in financieel bestel
3.2 Financiële intermediairs
3.2.1 Indeling
Financiële ondernemingenVerstrekken hoofdzakelijke financiële diensten
Transformatie van financiële activa Brokerage (agency): verhandelen van financiële activa voor rekening van
klant Dealing: verhandelen van financiële activa voor eigen rekening Underwriting: bijstaan van cliënten bij uitgifte van financiële activa Verstrekken van beleggingsadvies Portefeuillebeheer voor rekening van klanten
Verder indelen op basis van Wet van 22 maart 1993 (wet op het statuut en het toezicht op de kredietinstellingen)
KredietinstellingenBelgische of buitenlandse ondernemingen die van het publiek gelden in ontvangst nemen en die voor eigen rekening krediet verlenen (banken)
Financiële instellingenOndernemingen die geen kredietinstelling zijn en waarvan de hoofdwerkzaamheid bestaat in:
Verwerven van deelnemingen: holdings of portefeuillemaatschappij Uitoefenen van 1 of meer van de volgende door de wet opgesomde
werkzaamhedeno Verstrekken van leningeno Leasingo Betalingsverrichtingeno Uitgifte en beheer van betaalmiddeleno Verlenen van garanties en stellen van borgtochten
21
lOMoARcPSD|1149022
o Transacties voor eigen rekening van de instelling of voor rekening van de klant m.b.t. geldmarktinstrumenten, valuta’s, financiële futures en opties, swaps,…
o Deelnemen aan effectenemissies en dienstverrichtingen in verband daarmee
o Advisering aan ondernemingen op gebied van kapitaalstructuur, bedrijfsstrategie, fusies en overnames
o Bemiddeling op interbankenmarkto Vermogensbeheer en of –adviseringo Bewaarneming en beheer van effecteno Uitgifte van elektronisch geld
kredietinstellingen, financiële holdings, beursvennootschappen, vermogensbeheerders en ICB’s worden gecontroleerd door bedrijfsrevisor
Bankrevisoren die door NBB erkend zijn (zitten bij de big 4)
3.2.2 KredietinstellingenNaar Belgisch recht omvat Belgische kredietinstellingen en dochterondernemingen (subsidiary) van buitenlandse kredietinstellingen Naar buitenlands recht omvat
Bijkantoren (filiaal, branch): bedrijfszetel die deel zonder rechtspersoonlijkheid vormt van een kredietinstelling en rechtstreeks, geheel of gedeeltelijk handelingen verricht die specifiek zijn voor de werkzaamheden van een kredietinstelling
Vertegenwoordigingskantoor: voert geen bancaire verrichtingen uit, verkrijgen en verspreiden van informatie voor buitenlandse kredietinstellingen
3.2.2.1 Kredietinstellingen naar Belgisch recht
Vergunningsvoorwaarden van NBB (niet vanbuiten kennen) Handelsvennootschap (uitz. EBVBA): 6,2 miljoen euro volstort Aandeelhouders die minstens 5% bezitten moeten geschikt
worden geacht door de NBB Effectieve leiding: ten minste 2 natuurlijke personen die passende ervaring
hebben en professioneel betrouwbaar zijn onverenigbaarheden Personen die deelnemen aan bestuur of beleid moeten beschikken over
deskundigheid en passende ervaring Functies mogen niet worden uitgevoerd als die persoon bepaalde
veroordelingen heeft opgelopen (zaakvoerder, bestuurder, lid directiecomité, directeur)
Beschikken over passende beleidsstructuur, goede administratieve en boekhoudkundige organisatie, goede controle-‐ en beveiligingsmaatregelen mbt elektronische informatieverwerking en een goed intern controlesysteem
o Coherente en transparante organisatiestructuur met passendefunctiescheiding
o Duidelijk omschreven, transparant en samenhangend geheel vanverantwoordelijkheidstoewijzingen
22
lOMoARcPSD|1149022
o Intern controlesysteem (internal audit) dat minstens jaarlijks wordt beoordeeld
o Passend integriteitsbeleid (compliance functie)o Passende onafhankelijke risicobeheerfunctie (risk management
functie)o Passende procedures voor identificatie, meting, beheer en
opvolging van interne verslaggeving over de belangrijkste risico’s + beloningsbeleid en –cultuur in overeenstemming met risicobeheer
o Maatregelen voorzien om belangenconflicten te vermijden
om deze doelstellingen te bereiken richt iedere kredietinstelling een auditcomité en een vergoedingscomité (remuneratiecomité) binnen haar wettelijk bestuursorgaan
Auditcomité Monitoring van het financiële verslaggevingsproces Monitoring van de doeltreffendheid van systemen voor interne controle en
risicobeheer Monitoring van interne audit Monitoring van wettelijke controle jaarrekening en
geconsolideerde jaarrekening Beoordeling en monitoring onafhankelijk van erkende commissaris
verlening van bijkomende diensten Verslag uitbrengen bij wettelijk bestuursorgaan over uitoefening van taken
Remuneratiecomité Voorbereiden beslissingen over beloning Beslissingen die gevolgen hebben voor risico’s en risicobeheer Rekening houden met langetermijnbelangen van aandeelhouders, investeerder
en andere belanghebbenden
Hoofdbestuur in België Aansluiten bij depositogarantiesysteem
Bedrijfsuitoefeningsvoorwaarden Eigen vermogen niet dalen onder bedrag van minimumkapitaal Belangrijke wijzigingen in kapitaalstructuur moeten eerste gemeld
worden aan NBB (5, 10, 15 % van kapitaal) Raad van Bestuur kan bevoegdheden overdragen aan directiecomité
personen moeten voorgelegd worden aan NBB Onder bepaalde voorwaarden kunnen bestuurders, zaakvoerder of
directeuren mandaten opnemen als bestuurders of zaakvoerder in andere vennootschappen of openbare instellingen
Toestemming NBB vereist voor overdracht of fusie enkel weigeren als het ingaat tegen principes van gezond en voorzichtig beleid
Aandelen bezitten in 1 of meerdere ondernemingen onder bepaalde voorwaarden
23
lOMoARcPSD|1149022
Gelden en waarden niet aanwenden om publieke opinie in hun eigen voordeel te beïnvloeden (niet voor handelsreclame)
NBB kan normen opleggen op gebied van solvabiliteit, liquiditeit en risicoconcentratie (kwalitatief of kwantitatief)
Bij oprichten dochter in buitenland of bijkantoor moet NBB worden ingelicht
Periodiek rapporteren over gedetailleerde financiële staten aan NBB
3.2.2.2 Kredietinstellingen naar buitenlands recht
Europees paspoortKredietinstelling die van 1 toezichthouder binnen de EU een vergunning heeft gekregen kan gebruik maken van de vrijheid van vestigen (bijkantoren openen) en vrijheid van dienstverlening (vertegenwoordigingskantoren openen)
3.2.2.3 Kredietinstellingen in cijfers
Aantal kredietinstellingen ingeschreven in lijst van NBB
Sinds 1980 zijn instellingen gestaag gedaald Aantal KI’s naar Belgisch recht daalde met meer dan 70% Aantal KI’s naar buitenlands recht zagen we meer dan verdubbelen Forse internationalisering, reeks bankfusies
Jaarrekening sinds 2006 opgesteld met IAS/IFRS normen
IASInternational Accounting Standards
IFRSInternational Financial Reporting Standards
24
lOMoARcPSD|1149022
Balansstructuur per boekhoudkundige categorie onder IAS/IFRS
Activa die worden aangehouden voor handelsdoeleinden (held for trading) = activa die verworven werden om op korte termijn verder te verkopen en dienen tegen fair value (marktwaarde, reële waarde) in balans geboekt worden
2e categorie omvat financiële activa waarvoor de banken vrijwillig gekozen hebben om ze tegen marktwaarde te waarderen
Leningen en vorderingen belangrijkste activaklasse Activa die tot einde van looptijd worden aangehouden zijn effecten en
financiële instrumenten waarvoor de banken de bedoeling hebben om ze tot hun terugbetalingsdatum aan te houden
Voor verkoop beschikbare financiële activa is restcategorie die tegen marktwaarde moet geboekt worden waardeveranderingen rechtstreeks naar eigen vermogen
Passiva die gewaardeerd worden tegen geamortiseerde kostprijs is belangrijkste categorie deposito’s
25
lOMoARcPSD|1149022
Balansstructuur per product onder IAS/IFRS
Belangrijkste post zijn leningen en voorschotten aan andere instellingen dan KI’s
o Hypothecaire kredieten, consumentenkredieten, leningen op termijn, voorschotten in RC, handelswissels, …
Beleggingsportefeuille in beleggingsschulden sterk afgenomeno Leningen in voorschotten aan KI’s
Snelle stijging van derivaten tussen 2006 en 2008
Deposito’s groeide uit tot voornaamste financieringsbrono Lage rentestanden en grote risicoaversie
spaarrekeningen (1/5e), totale deposito’s voor helft Banken zijn instellingen die grote graad van financial leverage hebben
26
lOMoARcPSD|1149022
Kerncijfers KI’s naar Belgisch recht die IAS/IFRS regels toepassen
Rendabiliteit van kleinere banken komt de laatste jaren onder druk te staan
Grote spanning tussen rendement op totale activa en rendement op eigen vermogen toont grote graad van schuldfinanciering die banken gebruiken
Kosten/inkomsten ratio en de risk asset ratio zijn laatste jaren fors gestegen
Rendement op eigen vermogenProduct tussen rendement op totale activa (resultaat vh boekjaar/totale activa) en de financiële hefboom (totale activa/eigen vermogen)
3.2.2.4 Economische classificatie en organisatie van kredietinstellingen
Spaarbanken Uitsluitend geld van privépersonen waarmee hypotheekleningen
verstrekt worden 1e spaarbank door toedoen Henry Duncan die armste klasse wilde
aanzetten tot sparen (voorhuwelijkssparen) Verenigd in World Savings Bank Institute en de European Savings Bank
Group
Merchant bank (koopmansbank) Financiert bedrijven door het nemen van participaties Houden risico’s beperkter door te beleggen in gevestigde namen
Zakenbank (investment bank) Begeleidt bedrijven voor emissies van effecten Bedrijfsherstructureringen
Commercial bank (wholesale bank) Tegenhanger van retailbank Intern in universele banken om aan te duiden of het over professioneel
segment gaat
27
lOMoARcPSD|1149022
Universele bank Allround financiële dienstverlener Ook verzekeringsactiviteiten = bank-‐verzekeraar of bancassurance
Monetaire financiële instellingen Centrale bank en alle kredietinstellingen alle instellingen
die geldscheppende functie hebben
Off-shore bank Bank gevestigd in belastingparadijs
Private banker F. Van Lanschot Bankiers richt zich hoofdzakelijk op vermogensbeheer
Personal banking Middensegment tussen private banking en retail banking waar een meer
gepersonaliseerde service wordt aangeboden
Discretionair vermogensbeheer Vermogensbeheerder neemt binnen de krijtlijnen van een mandaat alle
aan-‐ en verkoopbeslissingen
Adviserend vermogensbeheer Ondersteunt de klant die zelf de beslissingen neemt
3.2.3 Financiële instellingen
3.2.3.1 Portefeuillemaatschappijen (holdings) Voornaamste bezigheid: aanhouden van duurzame participaties in 1 of
meer vennootschappen waardoor zij de macht verwerven om deze vennootschappen te leiden
Participaties minimum 12,5 miljoen euro om als holding beschouwd te worden
Maken markten meer open Onderscheiden zich van merchant banks wat betreft het contoleoogmerk België kent merchant banks niet: wordt overgenomen door
kredietinstellingen en door venture kapitalisten en private equity Macht versterken door cascadestructuur: bovenste holding bezit
meerderheid van 51% van de aandelen van de onderste holding. De onderste financiert zich zoveel mogelijk met vreemd vermogen om zo 51% van de aandelen van de 3e holding te bezitten
2 categorieën van holdings Belegt hoofdzakelijk in niet-‐genoteerde bedrijven. Komt het meeste voor
en hebben rendementgedreven doel. Vb Brederode, GIMV,… Streeft macht na in 1 of meerdere ondernemingen. Solvac veel invloed op
Solvay. Machtsholdings hebben belangrijke participaties in verschillende sectoren en proberen controleaandeelhouder te zijn
Disagio, descount of décote Holdings noteren vaak onder de marktwaarde hun netto-‐activa Gevaar voor management
28
lOMoARcPSD|1149022
o Corporate raiders worden door disagios aangetrokken: kopen ondergewaardeerde bedrijven op en hakken ze in stukken om ze ten gelde te maken
Financiële dienstengroepGroep van ondernemingen die minstens 1 kredietinstelling, verzekerings-‐ of herverzekeringsonderneming of beleggingsonderneming omvat en die hoofdzakelijk in de financiële sector actief is
Gemengde financiële holdingMoederonderneming die aan het hoofd staat van de groep is geen kredietinstelling, verzekerings-‐ of herverzekeringsonderneming of beleggingsonderneming
3.2.3.2 Beleggingsondernemingen Beursvennootschappen die alle beleggings-‐ en nevendiensten mogen
verstrekken Vennootschappen voor vermogensbeheer en beleggingsadvies die ook
orders van beleggers mogen ontvangen, doorgeven en uitvoeren
Gelijkaardige voorwaarden als KI’s Minimum gestorte kapitaal is lager en hangt af van de activiteiten
(250 000 – 2,5 miljoen) Voor beursvennootschappen NBB Voor vennootschappen voor vermogensbeheer en beleggingsadvies
FSMA
Beleggingsdiensten Ontvangen en doorgeven orders m.b.t. 1 of meer financiële instrumenten
+ met elkaar in contact brengen van 2 of meer beleggers Uitvoeren van orders voor rekening van cliënten Handelen voor eigen rekening Vermogensbeheer Beleggingsadvies Overnemen van financiële instrumenten en plaatsen van financiële
instrumenten met plaatsingsgarantie Plaatsen van financiële instrumenten zonder plaatsingsgarantie Uitbaten van multilaterale handelsfaciliteiten
Nevendiensten Bewaring en beheer van financiële instrumenten voor rekening van
cliënten Verstrekken van kredieten of leningen aan belegger Advisering aan ondernemingen (kapitaalstructuur, bedrijfsstrategie,
fusies, overnames) Valutawisseldiensten Onderzoek op beleggingsgebied en financiële analyse Diensten i.v.m. overnemen van financiële instrumenten Diensten en activiteiten i.v.m. onderliggende waarde van derivaten
29
lOMoARcPSD|1149022
Andere werkzaamheden Verrichten van transacties met financiële instrumenten voor eigen
rekening Optreden als bewaarder voor financiële instrumenten voor
verzekeringsondernemingen, voor instellingen voor collectieve belegging en KI’s (voor rekening van cliënteel)
3.2.3.3 Captives Multinationale ondernemingen (MNO) zijn niet-‐financiële ondernemingen. Als ze hun treasery management onderbrengt in afzonderlijke juridische entiteit dan is het wel een financiële onderneming
Captive finance companies MNO’s in België kozen een Belgisch coördinatiecentrum of een IerseInternational Financial Services Company (Dublin Dock’s) (vb Walmart, Ford)
Captive insurance company Binnen de captive worden reserves aangelegd tegen vb rampen en
uitzonderlijke risico’s Captives moeten vergunning of licentie aanvragen om hun activiteiten te
ontplooien Sommige activiteiten verboden om rechtstreeks te verzekeren
o MNO stort verzekeringspremies aan erkende verzekeringsmaatschappij die deze doorstort naar de captive captive herverzekert het originele risico
o Captive belegt de fondsen die eigendom blijven van de MNO meeste captives in fiscale paradijzen
3.2.3.4 Tussenpersonen
Bankagent= zelfstandige die werkt voor 1 bank vele kleinere banken zoals Argenta, Axa, Delta Lloyd gebruiken dit model
Als grootbanken met bankagenten werken doen ze meestal onder andere naam (Fintro van BNP Paribas, Record Bank van ING)
Sinds 2006 registreren bij FSMA: bewijs van goed gedrag en zeden, diploma, bewijs financiële draagkracht, verzekering voor beroepsaansprakelijkheid en bewijs van beroepskennis voorleggen
Vaak tegelijk verzekeringsmakelaar
Bankmakelaar Vanaf 2006 Bank-‐ en beleggingsdiensten van verschillende instellingen aanbieden
aan potentiële klanten Erkenningsvoorwaarden, financiële waarborgen stellen en zich
inschrijven bij FSMA (dezelfde verplichtingen als bankagent) Opletten voor commission bias: makelaar wil product verkopen waaraan
hoogste commissie verbonden is
Derivatenspecialist Vanaf 2004, beleggingsdiensten bestaan exclusief uit:
30
lOMoARcPSD|1149022
o Voor eigen rekening handelen op markt voor financiële futures of voor opties
o Voor andere leden van dezelfde markt handeleno Geven van prijzen aan andere leden van dezelfde markt
Vergunning aanvragen
3.2.4 Overige financiële ondernemingen
3.2.4.1 Effectenverwerking Als belegger een order plaatst volgt administratief proces
Beurs zendt alle transacties door naar clearinghuis:o Nagaan of de 2 partijen die bij een transactie betrokken zijn wel
over de benodigde effecten en voldoende fondsen beschikken om hun verplichtingen na te komen
o Centrale tegenpartij (central counterparty, ccp) Anonimiteit verzekerd Falingsrisico’s van 1 van de contracterende partijen wordt
overgenomen (tegenpartijrisico)o Probeert aantal transacties te compenseren = netting = enkel
netto-‐transactieso Hoe groter transacties hij meer clearingkosten kunnen vermeden
wordeno Netto-‐gegevens doorgespeeld aan settlementinstelling
Aanpassen van rekeningen van financiële instellingen en leveringen van de effecten (Clearstream, Euroclear)
o Central Securities Depository houd beursgenoteerde effecten bij in kluizen of op rekeningen
o Belgisch, Frans en Nederlands Euroclear Settlement of Euronext Securities
Custody = uitbetalen van coupons Bank of NY is 1 van de grootste global custodians van de
wereld alle corporate action worden opgevolgd
3.2.3.2 De posito - ‐ e n c onsignati e kas Allerlei derdegelden Meerderheid zijn faillissementsgelden Onteigeningsvergoedingen,… Belegd in staatseffecten
Hoofdstuk 4. De rol van financiële instellingen: Het betalingsverkeer (niks op examen over vragen)
Traditionele betalingswijzen verliezen hun belang en modernere betalingsmiddelen komen op
4.1 Geld= economisch ruilmiddel dat wordt gebruikt als betaalmiddel, rekeneenheid en als opslagmedium voor vermogen
31
lOMoARcPSD|1149022
Chartaal geld= papieren geld en muntstukken die zich in handen van het publiek bevinden
Giraal geld= geld dat op rekeningen staat
Fiduciair geldOntleent zijn waarde niet aan het materiaal waarvan het gemaakt is (intrinsieke waarde) maar steunt op het vertrouwen dat met dit geld geconsumeerd kan worden = chartaal en giraal geld
FiatgeldAls het geld wordt uitgegeven door de overheid
4.1.1 Chartaal geld Ontleent naam aan charter (oorkonde) = schriftelijke weergave van
gemaakte afspraken waarin de emitterende instelling met een zegel of handtekening de authenticiteit van de afspraken erkent op elke biljet handtekening van voorzitter centrale bank
Euro = wettig betaalmiddel in Belgiëo 1 januari 1999 gebruikt voor boekhoudkundige doeleinden en
elektronische betalingeno 1 januari 2002 biljetten en munten in omloopo Uitgegeven door ECB en de NBBo Grootste drukker is Britse bedrijf ‘De la Rue’o NBB gespecialiseerd in 50 euro
Slaan van munten is koninklijk voorrecht dat wordt uitgeoefend doorKoninklijke Munt
Sinds 2012 mag elk land van de eurozone 2 keer per jaar eenherdenkingsmunt van 2 euro uitgeven
Gezamenlijke herdenkingsmunt voor gezamenlijke gebeurtenis Verzamelaarsmunten (5, 10 en 12,5 euro) gelegenheidsmunten
(troonafstand Koning Albert II) Eurosystem Strategic Stock = strategische voorraad bankbiljetten die kan
aangesproken worden wanneer en onvoldoende logistieke voorraden zijn in het Eurosysteem of als er een vertraging is in de levering
4.1.2 Giraal geld Geen fysiek karakter en staat op een rekening Tegoeden die het publiek bij de kredietinstellingen aanhoudt en die
onmiddellijk en kosteloos in chartaal geld kunnen worden omgezet Direct opvraagbare tegoeden of direct opeisbare vorderingen Zichtrekeningen en direct opvraagbare spaartegoeden Termijnrekeningen zijn geen giraal geld = quasigeld omdat ze tegen
kosten toch kunnen gemobiliseerd worden
4.1.3 Geldhoeveelheid
InflatieAls er teveel geld in omloop is dan willen consumenten meer besteden dan er geproduceerd wordt waardoor het algemeen prijspeil zal stijgen
32
lOMoARcPSD|1149022
DeflatieAls er te weinig geld in omloop is zullen consumenten minder kopen waardoor en dus minder zal worden geproduceerd en leidt tot werkloosheid rem op economische groei
Taak van centrale bankier om via een vorm van monetaire politiek een gezond evenwicht te vinden
Maatschappelijke geldhoeveelheid= M1 = chartaal + giraal geld
Gelden die zich in de handen van het publiek bevinden (gezinnen en niet- ‐financiële ondernemingen)
Groeiritme van ongeveer 5% per jaar (1970-‐2000) Belang van chartale geld is gestaag afgenomen ten voordele van het girale
geld = dematerialisering van het geld
Evolutie van de geldhoeveelheid in de Eurozone (1991-2013)
M1 gestegen met ongeveer 5% per jaar Huidige eeuw 7,5% per jaar 2 andere monetaire aggregaten of geldaggregaten
o Tussenliggende geldhoeveelheid (intermediate money, M2) = M1 + deposito’s met looptijd tot 2 jaar en met
opzegtermijn van 3 maandeno Ruime geldhoeveelheid (broad money, M3)
M2 + repo’s, aandelen in geldmarktfondsen, kortlopende schuldbewijzen met looptijd tot 2 jaar
33
lOMoARcPSD|1149022
4.1.4 Proces van geldcreatie
Balans van de CB bij uitgifte van biljetten
100 gouden munten deponeren we bij de bank CB geeft ons in ruil een document dat deze 100 gouden munten
vertegenwoordigd = geldwissel of bankbiljet
GoudconvertibiliteitIpv te betalen met gouden munten kunnen we de biljetten gebruiken, als we naar de bank zouden gaan kunnen we de munten terugkrijgen
Balans van de CB na het uitlenen van gouden munten
Bankier gaat 80 goudstukken uitlenen Hij houdt dus nog 20 goudstukken ter dekking = dekkingsgraad
o Ratio tussen gouden munten en de uitgegeven biljetten
Balans van de CB na het uitlenen van gouden munten
Bankier had ook tegenover de gouden munten 500 biljetten kunnen uitgeven
De 400 extra biljetten kan hij uitlenen aan derden Dekkingsgraad nog steeds 20%
Vereenvoudigde balans van de CB
34
lOMoARcPSD|1149022
Geld uitlenen aan andere commerciële banken = bankier van de bankiers Geld uitlenen door overheidspapier te kopen op secundaire markt
belegt in effecten Biljetten omruilen tegen biljetten die uitgegeven werden door
buitenlandse centrale bankier of door andere vorderingen in vreemde valuta internationale reserve
Vereenvoudigde balans van de ECB
CB krijgt extra middelen ter beschikking door de inbreng van eigen vermogen of als commerciële banken niet enkel lenen bij CB maar ook geld kunnen of moeten deponeren
Commerciële banken hebben RC bij de CB om betalingsverkeer te vergemakkelijken of om betalingen te kunnen doen bij geldmarkttransacties
Commerciële bankbalans na het openen van een zichtdeposito
Klant deponeert briefje van 100 op zichtrekening = kasreserve van de commerciële bank
Bank krijgt zichtdeposito van 100 euro
ReservecoëfficiëntBank wil geld uitlenen aan gezinnen, bedrijven, overheid of andere commerciële banken maar zichtdeposito’s zijn onmiddellijk opvraagbaar dus wil bank een kasreserve aanhouden van bijvoorbeeld 10%
Probleem Banken benutten de reservecoëfficiënt niet tot het uiterste Niet alle gelden die chartaal ontleend worden, worden terug gedeponeerd
op zichtrekening = chartale geldlek Moet nieuw basisgeld zijn = alle bankbiljetten die door de CB werden
uitgegeven + deposito’s die commerciële banken bij CB aanhouden
35
lOMoARcPSD|1149022
4.2 Het gemeenschappelijke eurobetalingsgebied
Een ééngemaakte zone voor girale betalingen in euro = SEPA – Single European Payment Area Europese commissie publiceert Payment Services Directive
1 set van eurobetaalinstrumenten Efficiënte verwerkingsinfrastructuur Gemeenschappelijke technische standaarden Geharmoniseerde wetgeving
om inspanningen te coördineren en betalingsschema’s uit te werken richtte banksector de European Payment Council op
4.3 Betalingswijzen
SEPA SEPA Credit Transfer = overschrijvingen SEPA Direct Debit = domiciliëringen SEPA for cards
4.3.1 Traditionele betalingswijzen
4.3.1.1 Cash Anti-‐witwaswet zet limiet op bedrag dat in handelsverkeer maximaal in cash kan worden betaald
Goed van 3000 of meer mag maximaal voor 10% cash worden betaald tot maximum van 3000 euro
Bij vastgoed geen cashbetalingen Vrije beroepen mogen cash en ook voor transacties tussen particulieren
4.3.1.2 Overschrijvingen Geld van de rekening van de opdrachtgever wordt overgeboekt naar de rekening van de begunstigde
Manueel op papier Elektronisch via terminal in kantoor of via internetbankieren
vermijdt invoerkosten en fouten Gestructureerde mededeling beperkt het administratieve werk Tussen 2 Belgische rekeningen vrij van kosten IBAN = International Bank Account Number = 16 tekens BIC = Bank Identifier Code of Swift code Doorlopende opdracht voor terugkomende overschrijvingen
o Abonnementen, huurgelden,…
4.3.1.3 Domiciliëringen = automatische incasso’s / betalingen waarbij de opdrachtgever de begunstigde de toelating geeft om zijn rekening automatisch te laten debiteren
Voor terugkerende betalingen met variabele bedrag vb telefoonoperatoren
Eind 2009 ook Europese domiciliëring voor vb buitenlandse tijdschrifteno Toestemming rechtstreeks aan schuldeiser om geld van de
rekening te halen
36
lOMoARcPSD|1149022
o Niet akkoord met inning dan heb je 8 weken de tijd om te weigeren<-‐> 2 weken bij Belgische domiciliëring
4.3.1.4 Cheques Schrijver geeft onvoorwaardelijke betalingsopdracht aan de bank om het opgegeven bedrag aan de begunstigde te betalen
Debitering vind plaats bij innen van de cheque Enkel uitbetaald als er voldoende dekking is op de rekening Eurochequegarantie afgeschaft in 2001 Viseren: bank brengt stempel aan met vermelding ‘visum op keerzijde’
op achterkant staat datum, signatie en stempel om te verklaren dat cheque op het ogenblik van het viseren gedekt was
Certifiëren: bank zorgt ervoor dat bedrag waarvoor cheque is uitgeschreven tot het einde van de aanbiedingstermijn ter beschikking gehouden wordt
Geavaliseerde cheque: als derde partij zich borg stelt Commerciële cheque: tussen 2 handelaars Gekruiste cheque: 2 parallelle lijnen aan voorkant van cheque
aanbieder kan cheque enkel bij zijn eigen bank innen Circulaire cheque/bankcheque
o Door bank uitgegeveno Op naamo Kan enkel door begunstigde in al haar vestigingen geïnd
worden (binnen de 100 dagen)
4.3.1.5 Reischeque Worden aangevraagd door je bank bij American Express, Thomas Cook,
Swiss Bankers of Banca Comerciale Italiana Bij afhaling ondertekenen verzekerd tegen diefstal en verlies 2e maal tekenen voor loketbediende of handelaar als je ze gebruikt in
buitenland
4.3.2 Moderne betalingswijzen
4.3.2.1 Debetkaarten of betaalkaarten Gekoppeld aan zichtrekening Aankopen doen via Maestro met Personal Identification Number Geldopnames aan terminals Rekening wordt onmiddellijk gedebiteerd Banksys In Duitsland vingerafdruk i.p.v. PIN
4.3.2.2 Kredietkaarten Kaarten waarmee men in handelszaken kan betalen en geld kan opnemen
aan geldautomaat Verspreid via de banken (Visa en Mastercard) en via maatschappijen
zoals American Express en Diners Club Bedrijfskaarten: privékaarten vb Cora Klant ondertekent de betalingsopdracht of typt geheime code in Verrekening gebeurt op maandbasis
37
lOMoARcPSD|1149022
Pas op voor phishing: gegevens vrijgeven bij mails die je vragen op een nepwebsite allerlei persoonlijke gegevens in te vullen
Bij verlies of diefstal CARD STOP verwittigen volledig terugbetaald bijskimming of hacking
Wentelkredietkaart of revolving-‐kredietkaart: kredietkaarten worden echte consumentenkredieten en staan een langer betalingsuitstel toe dan 1 maand
o Maandelijks een bepaald % vh uitstaande bedrag aflossen Bij verlies van je portefeuille in buitenland
o CARD STOPo Nooddienstverlening van de banko Reisbijstandsverzekeringo Sommige kredietkaarten hebben bijstandsmogelijkhedeno Internationale geldtransferdiensteno Bank van de Post
4.3.2.3 Elektronische portefeuille Proton gelanceerd in 1995 Vergemakkelijkt kleine betalingen Via geldautomaat, telefoon, PC max 125 euro op kaart Verlies van de kaart = verlies van cash geld Eind 2014 verdwijnt Proton betalingen via GSM en Bancontact Smart card: voor magnetische lezer houden om te betalen (Singapore)
4.3.2.4 P C - ‐ Bank i ng 1996 systeem voor 25 tal banken: Isabel
o Bedrijf heeft overzicht van al haar rekeningen bij verschillende bankiers en kan betalingsoperaties verrichten
o Electronic Bill Presentment and Payment mogelijk E-‐commerce Elektronische handtekening of Public Key Infrastructure voor de veiligheid Banksys ontwikkelde C-‐Zam/pc en Banxafe
4.3.2.5 Mobi e l - ‐ ban kie r e n Microbetalingen voor De Lijn of parkeerbedrijven via sms via PingPing App van Bancontant/Mister Cash voor betalingen via smartphone NFC (Near-‐Field Communication): gsm op minder dan 4 cm langs
contactpunt zwaaien waardoor je betaald MOBILEbanking van Bpost Bank Sixdots van Belgian Mobile Wallet
4.3.3 Betalingsdiensten in cijfers Aantal vestigingen van NBB gedaald van 9 naar 5 in 2014 Grote graad van bancarisatie Rekeningen bij de post meer dan gehalveerd Rekeningen bij de banken veel gestegen (2012 ongeveer 72%) Point of Sales Terminals: 137 0000 in 2012 Overschrijvingen 96%, belangrijkste betaalmiddel
38
lOMoARcPSD|1149022
4.3.4 Achter de schermen
Multilateraal netto-verrekeningssysteem Voor kleine binnenlandse betalingen (om systeemrisico weg te nemen)
Bruto-vereffeningssysteem Voor grote en transnationale betalingen
4.3.4.1 Uitwisselingscentrum en verrekening (UCV)
Verrekenkamer Hier werden cheques met betrekking tot grote bedragen fysiek tussen
banken uitgewisseld (1908)
In 1971 werd gestandaardiseerd rekeningnummer en Belgisch overschrijvingsformulier ingevoerd
Uitwisselingscentrum en Verrekening (UCV) 1974 Kleine betalingen die meerderheid van girale betalingen uitmaken Cheques, overschrijvingen, betalingen via betaalkaarten of
kredietkaarten, domiciliëringen en handelspapier Elke dag 1 saldo bepaald (netting) dat wordt afgerekend via RC die elke
instelling bij NBB aanhoudt
In 1990 nog 1 verrekenkamer bij NBB
In 2009 alle activiteiten overgenomen door UCV
In 2012 in zee met STET (multi-‐CSM platform) en ACH-platform (Automated Clearing House) implementatie van nieuw Belgisch Clearing and Settlement Mechanism
Praktische werking betalingsopdrachten zie boek pagina 138
4.3.4.2 TARGET 2 invoering euro en vele betalingsopdrachten tussen inwoners van de EU
Trans-‐European Automated Real-‐time Gross-‐settlement Express Transfer systeem = Europees betalingssysteem (1999)
Samengesteld uit bruto-‐vereffeningssystemen van lidstaten van EU en betalingssysteem van ECB (European Payments Mechanism)
TARGET 2 In 2007 operationeel behoud van lokaal systeem overbodig Voor vereffening van centralebankoperaties, grote interbancaire
transfers in euro en voor andere overschrijvingen in euro
4.3.4.3 SWIFT Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication Coöperatieve onderneming naar Belgisch recht (jaren 70) Verzending van berichten tussen banken via hyper beveiligd
elektronisch netwerk
39
lOMoARcPSD|1149022
Hoofdstuk 6. De bescherming van het financiële systeem
Toezicht en regulering van de financiële sector is absoluut noodzakelijk en de regulering moet op globale schaal aangepakt worden tot doel het vertrouwen in het stelsel te behouden en vrij kapitaalverkeer mogelijk te maken
6.1 Het beschermingssysteem en de financiële crisis van 2008-2009: de getrokken lessen
6.1.1 Enkele feiten 2007
o Sluiting van 3 fondsen van BNP Paribas Fortis veroorzaakte liquiditeitscrisis (ECB pompt 95 miljard euro in geldmarkt)
o Centrale banken (i.h.b. Federal Reserve) verlaagden systematisch hun discontotarieven en schrapten geplande renteverhogingen
o Bank of England gaf noodkrediet aan Northern Rocko liquiditeitsinjecties van meer dan 200 miljard USD
2008o Carlyle Capital
= hefboomfonds van Carlyle Group Haalde 670 miljard USD op via beurs Kocht Amerikaanse woonkredieten op kredietwaardigheid daalde dus banken vroegen hun
geld terug moest activa verkopen, koers stortte ineen en legde boeken neer
o Bear Stearns Kondigde in 2007 het faillissement aan van 2 hedge funds Begin 2008 koersdaling van 75% Overname door JP Morgan voor 10 USD per aandeel
o Kredietverlening van centrale banken aan banken werd uitgebreid tot beurshuizen en zakenbanken
o Maximumlooptijd van leningen verhoogde van 30 naar 90 dageno FDIC (Federal Deposit Insurance Corporation) neemt IndyMac over
Zondag 14 september 2008: faillissement Lehman Brothers September 2008: Morgan Stanley & Goldman Sachs omgevormd tot
gewone banken Systeemrisico en systeembank (Systemically Important Financial Institution,
SIFI): banken die bij faillissement een domino-‐effect kunnen veroorzaken, too big and too interconnected to fail
14 oktober 2008 Troubled Asset Relief Program (TARP):o Antwoord op de crisiso 700 miljoen USD ter beschikking gesteldo Illiquide leningen van banken kopen en aandelenposities innemen
in Amerikaanse bankwezen 2009: verschillende Amerikaanse banken willen overheidssteun
terugbetalen Europese banken ook veel staatssteun onder strengen Europese regels
40
lOMoARcPSD|1149022
De Larosière formuleerde in 2009 tal van aanbevelingen
6.1.2 Vraag naar structurele maatregelen Optrekking van de depositogaranties Short selling op financiële waarden verbieden Tijdelijk verbod op short selling als strijd tegen financiële meltdown Verloningssyteem beter in lijn met de belangen van de aandeelhouders en
het bedrijf op LT Internationale boekhoudregels veranderd (fair value-‐regels) Verzwaarde controle op ratingagentschappen Strikte reglementering van intern risicobeheer met duidelijk gescheiden
functies Noodwet om banken te kunnen nationaliseren Kapitaalvereisten voldoen niet (Bazel III) 24 banken en 6
verzekeraars als Global Systemically Important Financial Institutions (G-‐SIFI) Toezichthouders ook gefaald creatie van bankenunie Liquiditeitsrisico onderschat (Bazel III) UK lanceerden dat banken verplicht testament moeten opstellen. In BE
pas bij bankenunie Bad banks gebruiken = aparte juridische entiteiten die toxic assets van
de gewone banken overkopen om zo het risicogehalte van de gewone bank drastisch te verminderen
6.1.3 Alsof 1 crisis niet genoeg was: de Europese schuldencrisisIJsland
In 2008 gingen in nasleep van het faillissement van Lehman de 3 grootste IJslandse banken failliet
o Kredieten toegestaan van het 10voud vh IJslandse BBPo Kroon verloor 2/3e van zijn waardeo Inflatie van 20%o Economie kromp in 2009 met 6,5%
Griekenland: eurozone crisis Combinatie van 3 problemen: bankcrisis, staatsschuldencrisis en
economische crisis In 2009 nieuw begrotingstekort van 6 naar 12,7% Griekse overheidsfinanciën slecht door hoge ambtenaarslonen en
pensioenen In 2010 tijdelijk Europees noodfonds: European Financial Stability Facility
(EFSF) = 750 miljard euro
Ierland Keltische tijger door spectaculaire BBP groei Door overaanbod van woningen stortte de huizenmarkt in
banken financierde deze leegstand Ierse banken hadden in risicovolle producten belegd Financiële markten keerden zich tegen Ierland In 2010 aanvaarde zij noodlening van 85 miljard euro
41
lOMoARcPSD|1149022
Portugal en Spanje In 2011 krijgt Portugal lening van 78 miljard euro van het EFSF
in 2011 daalt kredietrating van Griekenland naar CCC = laagste kredietwaardigheid
Tekortkomingen van monetaire unie duidelijk zichtbaar
Landen uit de euro stappen (Grexit)
Nieuw permanent noodfonds: Europees Stabiliteitsmechanisme (ESM)
Besparingsmaatregelen, overvloedig financieren van overheden en banken, verlagen van de rente = moeizaam terug uit het slop
6.2 Internationale regelgevende organisaties
G20= regeringsleiders van belangrijkste 20 landen om internationale coördinatie mogelijk te maken
G8 Argentinië Australië Brazilië China EU India Indonesië Mexico Saoedi-‐Arabië Turkije Zuid-‐Afrika Zuid-‐Korea
6.2.1 Financial Stability Board Samenwerking tussen nationale en internationale toezichthouders te
coördineren om financiële stabiliteit te verhogen Voormalig Financial Stability Forum tot 2009 In Basel Afgevaardigden van 24 landen + ECB en Europese Commissie voor EU +
internationale financiële instellingen + internationale regelgevende en toezichthoudende organen
Regional Consultative Groups om betrokken landen te vergroten Taken
o Zwakheden in financieel systeem evalueren en identificereno Coördinatie en informatie-‐uitwisseling verzorgeno Marktevoluties opvolgeno Richtlijnen uitvaardigeno Contingency planning
42
lOMoARcPSD|1149022
o Samenwerken met IMFo Best practiceso Strategische evaluaties
Financial Sector Assessment Programs: evaluatie door IMF en Wereldbanko Peer reviews die de FSB zelf coördineert
Reports on the Observance of Standards and Codes: rapporteren over de mate/snelheid waarin ze de standaarden opvolgen
Organen van de FSB Plenaire vergadering (beslissingsorgaan) Steering Committee (uitvoerend orgaan) Standing Committee’s = aantal werkgroepen
Standaarden van de FSB Principles: algemene en fundamentele regels binnen bepaald domein Practices: specifiek en geven aan hoe de principles toegepast moeten
worden Methodologies and Guidelines: leggen stap voor stap uit hoe bepaalde
implementaties moeten gebeuren
Aandachtsdomeinen van de FSB Macro-‐economische politiek en data transparantie Financiële regelgeving en toezicht Institutionele en marktinfrastructuur
6.2.2 Basel Committee on Banking Supervision (BCBS)
In 1974 Basel Committee opgericht met administratieve steun van de Bank voor Internationale Betalingen (Bank of International Settlement)
Aanleiding was falen van Bankhaus Herstatt waardoor ook niet-‐Duitse banken verliezen kregen en het duidelijk werd dat bankieren een internationale dimensie kreeg
Later kreeg het de naam BCBS Forum bieden om samenwerking tussen toezichthouders te verbeteren
om de efficiëntie van het toezicht te verbeteren zodat de financiële stabiliteit zou verbeteren
Standaarden zonder juridische entiteit best practices In 2009 het aantal betrokken landen naar 27 voor meer draagkracht
vertegenwoordigd door CB en nationale toezichthouders Rapporteert aan de Group of Central Bank Governors and Heads of
Supervision Core Principles for Effective Banking Supervision: 29 voornaamste principes
in 2012 samengebracht Bekendheid door werkzaamheden op vlak van kapitaaltoereikendheid
6.2.3 Andere internationale standard-‐setting bodies
Committee on the Global Financial System (CGFS) Meest toonaangevende comité op valk van financiële stabiliteit
43
lOMoARcPSD|1149022
Forum voor centrale bankiers In 1971 opgericht als Euro-‐Currency Standing Committee dat snelle groei
van de off-‐shore markten moest opvolgen In 1999 omgevormd
Committee on Payment and Settlement Systems (CPSS) Opgericht door G10 in 1990 Rapporteert aan G10 over werkzaamheden inzake de financiële
marktinfrastructuur 25 centrale banken aangesloten en rapporteren aan Governors of the
Global Economy Meeting
Financial Action Task Force on Money Laundering (FATF) In 1989 door G7 opgericht 36 leden die optreden tegen de financiering van terroristen en
witwaspraktijken
International Association of Deposit Insurers (IADI) Opgericht in 2002 en meer dan 70 aangesloten landen Forum voor internationale samenwerking tussen depositoverzekeraars,
centrale banken en andere internationale organisaties
European Forum of Deposit Insurers (EFDI) 30 tal Europese nationale organen voor depositobescherming (2002)
International Association of Insurance Supervisors (IAIS) Opgericht in 1994 en bestaat uit 140 landen
International Accounting Standards Board (IASB) en International Auditing and Assurance Standards Board (IAASB)
Op vlak van accounting en audit
International Monetary Fund (IMF) en Wereldbank Opgericht nav akkoord van Bretton Woods dat stelsel van vaste
wisselkoersen invoerde IMF moet ingrijpen als er financiële crisis uitbreekt
o Monetaire samenwerking tussen zijn leden en financiële stabiliteito Bewaakt algemene economische situatie
Wereldbank diende voor wederopbouw van Europa na WO II overbodig door Marshallplan
o Bestrijden van armoede door verstrekken van leningen aan ontwikkelingslanden
o Via International Bank for Reconstruction and Development (IBRD)voor middeninkomenslanden
o Via International Development Association (IDA) voor armste landen
Organisation for Economic Cooperation and Development (OECD, OESO) Samenwerkingsverband tussen 34 welvarende landen Promoot economische groei en werkgelegenheid en verzamelt statistisch
materiaal Laat markten efficiënter functioneren corporate governance
44
lOMoARcPSD|1149022
International Organisation of Securities Commissions (IOSCO) Ontstond in 1983 door omvorming van inter-‐Amerikaanse associatie naar
internationale organisatie Technische commissie 1 van de belangrijkste met diverse subcomités
6.3 Van een Belgische naar een Europese Toezichtsstructuur
Twin Peaks model
Micro-‐prudentieel toezichto Bescherming van het bancaire systeem door het uitoefenen van
toezicht op de individuele bankeno KI’s moeten maandelijks een ruime set van financiële info nl.
'schema A’ invullen
Macro-‐prudentieel toezichto Systeem in zijn geheel
In het oude toezichtmodel was micro-‐prudentiële toezichtfunctie toegewezen aan Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten (Financial Services en Market Authority, FSMA) en het macro-‐prudentiële toezicht door NBB
Sinds 2011 voert NBB beide toezichtfuncties en is FSMA enkel verantwoordelijk voor toezicht op goede werking, transparantie en integriteit van de financiële markten
In 2008 vroeg Europese Commissie om voorstel te doen om toezicht op financiële markten grondig te verbeteren (Jacques de Larosière) oprichting van 4 Europese agentschappen in 2010 = European System of Financial Supervisors (ESFS)
European Banking Authority (EBA, Londen) als opvolger van de Committee of European Banking Supervisors
European Insurance and Occupational Pensions Authority (EIOPA, Frankfurt) als opvolger van de Committee of European Insurance and Occupational Pensions Supervisors
European Securities and Markets Authority (ESMA, Parijs) als opvolger van de Committee of European Securities Regulators
European Systemic Risk Board (ESRB)
Bankenunie= groep van landen die een gezamenlijk beleid uitstippelen m.b.t. hun financiële sector
Regelgevend kader Toezichtstructuur Garantie-‐ en resolutiemechanismen
Single Supervisory Mechanism (SSM)ECB is sinds 2012 exclusief bevoegd voor toezicht op alle KI’s binnen het eurogebied
ECB + nationale toezichthouders = gemeenschappelijk toezichtmechanisme
45
lOMoARcPSD|1149022
Bail-out= ingrijpen van de overheid die via staatssteun een faillissement vermijdt (vroeger voor Lehman)
Single Resolution Mechanism (SRM) Hier beslist een Sinlge Resolution Board over de levensvatbaarheid van
een bank Bank dat steun nodig heeft moet eerst een herstructureringsplan
indienen (in het verleden was dit omgekeerd) Single Resolution Fund (SRF) moet middelen ter beschikking stellen om de
afwikkeling te financieren
6.4 Bescherming tegen het falen van kredietinstellingen
6.4.1 Lender of the last resort The discretionary provision of liquidity to a financial institution by the
central bank in reaction to an adverse shock that causes an abnormal increase in demand for liquidity that cannot be met from an alternative source
Rekent penalisatie-‐rente aan om te vermijden dat banken dit makkelijk zouden gebruiken
Centrale bank want heeft monopolie om geld bij de drukken Safe-‐haven om risicoloos fondsen te plaatsen
6.4.2 DepositogarantiestelselsLender of last resort kan liquiditeitsrisico oplossen maar het beter om te voorkomen dan om te genezen
Als depositohouders twijfelen aan solvabiliteit van de bank dan zullen ze geneigd zijn om hun gelden om te vragen = bank run deposanten van andere banken zullen hun tegoeden ook opvragen uit vrees dat zij ook een risico vormen = contagion kan totale ineenstorting van financiële systeem veroorzaken = systeemrisico om vertrouwen in banksysteem bij grote publiek veilig te stellen werddepositogarantiesysteem ingevoerd
Depositogarantiesysteem = verzekeringssysteem waarbij bepaalde groepen van financiële
intermediairs zich verplicht dienen aan te sluiten Garandeert bij faillissement van een bank de terugbetaling van bepaalde
deposito’s
Tot 1999 Herdiscontering-‐ en Waarborginstituut (HWI) voor de KI’s Interventiefonds van de Beursvennootschappen (CIF) voor de
beursvennootschappen
1999-2008 Beschermingsfonds voor deposito’s en financiële instrumenten Bij NBB ondergebracht 20 000 euro voor deposito’s en 20 000 als beleggersbescherming
46
lOMoARcPSD|1149022
2008 Depositogarantie van 20 000 naar 50 000 euro per persoon per KI Bijzonder Fonds voor Deposito’s en Levensverzekeringen
o 2e schijf depositobescherming van 50 000 euroo Bescherming van 100 000 euro voor tak-‐21 producten
bijdrage voor financiële stabiliteit gestort bij Resolutiefonds binnen Deposito en Consignatiekas
Overzicht van de beschermingsregeling
Depositobeschermingsregel enkel van toepassing op KI’s Beleggersbescherming van toepassing op alle ondernemingen die
beleggingsdiensten verstrekken Niet alle deposanten komen in aanmerking: financiële instellingen, grote
ondernemingen en overheden = professionele beleggers
depositogarantiesystemen beschermen de zwakste laag van de bevolking en geven vertrouwen aan het systeem maar bijkomende reglementering nodig om de risico’s die banken kunnen nemen met het geld van de deposant aan banden te leggen
6.4.3 Kapitaalvereisten
Return on Assets (ROA)= rendabiliteit gemeten op basis van de totale activa van een instelling
Return on Equity (ROE)= rendabiliteit gemeten op basis van het eigen vermogen (winst/EV) opsplitsing in product van ROA (winst/activa) en graad van financiële hefboom(activa/EV)
47
lOMoARcPSD|1149022
Inperken van het gebruik van Leverage (hefboom)
Opsplitsing van de ROE voor Amerikaanse Banken (1960-2000)
RAO bij grote banken: neergaande trend van 1960 tot 1980 terwijl ROE stijgt
Kapitaalvereisten opleggen door Latijns-‐Amerikaanse crisis versterkt met golf van bankfalingen
o Banken moeten eigen vermogen aanhouden voor de aangegane risico’s
o Kredietrisico door uitlenen van fondsen (risico op wanbetaling, default risk)
Risico gewogen activa (Risk Weighted Assets, RWA) en regulatorisch kapitaalingevoerd door Bazel comité
6.4.3.1 Bazel – I (1988) Voor elke 100 euro aan risicogewogen activa moet er minstens 8 euro EV
aangehouden worden berekend o.b.v. forfaitaire risicogewichten
48
lOMoARcPSD|1149022
Risicogewichten volgens Bazel I
RAR = Risk Asset Ratio: eigen vermogen/risk weighted assets Minimum 8% Risk Asset Ratio
Buitenbalansproducten worden met conversiefactor omgerekend naar een credit equivalent amount
Bankgarantie op lening telt voor 100% mee in RWA
Add-on voor derivaten: Max (0, V) + a L V: waarde van het derivaat L: notionele waarde a: add-‐on factor
Eigen vermogen bestaat uit verschillende lagen
Tier 1 kapitaal (core capital, kernkapitaal)o Boekwaarde v.h. kapitaalo Niet cumulatieve preferente aandeleno reserves
Tier 2 (supplementary capital)o Voorzieningen voor kredietverliezeno Achtergestelde lange termijn leningeno Bazel comité beperkt dit kapitaal tot helft van het totale eigen
vermogen
6.4.3.2 Het markt risico amendement (1996)
Banking book= activa die niet tegen marktwaarde dienen gewaardeerd te worden omdat we verwachten dat de bank ze zal aanhouden tot de vervaldag
Handelsboek (trading book)= alle posities die een KI aanhoudt met het oog op handelsdoeleinden of met het oog op het indekken van de posities die voor handelsdoeleinden aangehouden worden
49
lOMoARcPSD|1149022
Marktrisico= alle verliezen die een bank binnen haar trading book kan lijden door ongunstige veranderingen in interestvoeten, aandelenkoersen, wisselkoersen, grondstofprijzen,….
In 1996 werd Bazel I akkoord aangevuld met The 1996 Amendement om ook rekening te houden met marktrisico’s
Value at Risk (VaR)Schat het maximale verlies dat een bank kan lijden over een bepaalde horizon (10 werkdagen) met een zekere betrouwbaarheid (99%, eenzijdig). Dit verlies moet kunnen gedragen worden als de bank wil overleven
Sinds 1998 is obv het VaR cijfer een extra hoeveelheid eigen vermogen vereist bovenop het eigen vermogen dat nodig is voor kredietrisico
2 versies Standaard aanpak waarbij de VaR voor elke bron van marktrisico
afzonderlijk werd berekend en de bekomen VaRs werden opgeteld Internal model based approach: ook rekening gehouden met diversificatie- ‐
effecten
Kapitaalbeslag Eenzelfde VaR zal bij verschillende instellingen tot een verschillend
kapitaalbeslag leiden VaR x factor van minstens 3 Backtest: statistische oefening waarbij men aantoont dat het VaR cijfer
werd overschreden in 1% van de gevallen Tier 3 kapitaal: vb korte termijn achtergestelde leningen om marktrisico te
dekken
op het einde van de jaren 90 veel kritiek Ruwe indeling van de risicogewichten in vraag gesteld Voor verschillende risico’s moest geen EV opzij gezet worden Geen rekening gehouden met nieuwe risicobeheersinstrumenten en met
financiële innovaties toch grote stap in het internationaal vorm geven van risicomanagement
6.4.3.3 Bazel – II (2004)
Bazel II voorstellen Herziening van Bazel I Nauwe samenwerking met de banksector Sinds 1999 reeks voorstellen waarop de banksector kon reageren
Quantitative Impact Studies (QIS-studies) Hiermee kwantificeerde het Bazel-‐comité de gevolgen van haar
voorstellen op de kapitaalvereisten binnen de sector Ging na of de eigen vermogen regeling haar doel bereikte en de
concurrentie op de markt niet verstoorde
50
lOMoARcPSD|1149022
Bazel II reglementering bouwt op three pillars: kapitaalvereisten, supervisory review en marktdiscipline
6.4.3.3.1 De eerste pijler: kapitaalvereisten Toepassingsgebied wordt verruimd omdat naast kredietrisico en marktrisico in de nieuwe voorstellen ook kapitaal moet opzij gezet worden voor operationeel risico= alle mogelijke verliezen n.a.v. menselijke fouten, fraude, disfunctionerende informatieprocessen of van externe gebeurtenissen
Interne procedures kunnen dit beperken
Verfijning omdat er voor kredietrisico’s verschillende berekeningswijzen naar voren werden geschoven
Standardized approach:gestandaardiseerde versie met veel fijnere allocatie van risicogewichten over de potentiële ontleners
Risicogewichten in het Bazel-II systeem
Kredietrating geven de kredietkwaliteit van de ontlener weer Soms beter voor kapitaalzoekenden om geen rating te hebben dan een
slechte Amerikaanse toezichthouder liet deze versie niet toe voor zijn grote banken
Internal rating based approach (IRB-approach) Meer geavanceerde versie van eigen vermogen bepaling om tot meer
economisch verantwoord minimaal EV te komen 2 statistische bouwstenen centraal
o Kans op faling (probability of default, PD)
51
lOMoARcPSD|1149022
o Loss given default (LGD) = verlies dat we leiden als faillissement zich zou voordoen
o expected loss = PD x LGD
boven het verwacht verlies zullen er nog verliezen optreden die we niet verwachten
Verdeling van kredietverliezen
Verliezen die groter zijn dan het verwachte verlieso Onverwachte verliezeno Uitzonderlijke verliezeno o.b.v. de VaR gedachte
Men gebruik horizon van 1 jaar en zet de scheidingslijn tussen de onverwachte en de uitzonderlijke verliezen op een betrouwbaarheid van 99,99%
Foundation IRB approachBeperkt tot het inschatten van de PDs en de toezichthouder wijst een LGD toe afhankelijk van de activaklasse en kwaliteit
Advances IRB approachBank modelleert ook de LGD
6.4.3.3.2 De tweede en derde pijlers: Toezicht en marktdiscipline
2e pijler gaf toezichthouders meer macht krijgen om controle uit te oefenen op financiële instellingen
ICAAP Internal Capital Adequacy Assesment Process Interne risicobeheersings-‐processen van banken die voorgelegd worden
aan de toezichthouders
52
lOMoARcPSD|1149022
Adhv wiskundige en statistische modellen wordt uitgerekend wat het minimale vermogen is dat de bank moet hebben om aan de risico’s het hoofd te kunnen bieden = economisch kapitaal
Adhv stresstest wordt nagegaan of dit kapitaal ook in uitzonderlijke omstandigheden voldoende is
Marktdiscipline Heel wat samenvattende risicomaatstaven moeten gepubliceerd worden Meer mogelijkheden aan marktparticipanten om risicoprofiel van een
bank correct in te schatten
6.4.3.3.3 Invoering
Capital Adequacy Directive (CAD-III) Europese regelgever heeft Bazel-‐II akkoord hierin opgenomen Alle Europese banken zijn verplicht Bazel-‐II te volgen
OCC The Office of the Comptroller of the Currency Amerikaanse toezichthouder die toezicht houdt op duizenden kleine
banken Bazel-‐II enkel verplicht voor de grootste internationaal opererende
banken Voor andere banken optioneel
6.4.3.4 Bazel – 2.5 (2009) Bazel-‐II procedure om het marktrisico in het handelsboek te berekenen
onderschatte de risico’s met schattingsperiode van 1 jaar in normale marktomstandigheden
Bazel-‐comité herzag de VaR berekeningo Rekening houden met een stressed VaR: gerealiseerde
rendementen van een crisisperiode op de portefeuille toepasseno Bijkomende toeslag op te leggen voor kredietrisico gevoelige
instrumenten in het handelsboek = incremental default risk charge Regulatoir kapitaal dat minstens het dubbele bedroeg van de Bazel-‐II
berekening Implementatie: 31 december 2011
6.4.3.5 Bazel – III (2010) Kapitaalvereisten voor kredietrisico moesten aangescherpt worden Geen internationale minimumnormen voor liquiditeitsrisico Kapitaalbuffers versterken door ze te verhogen Limieten op bijkomende schuldgraadratio en liquiditeitsratio’s
6.4.3.5.1 Regulatorisch kapitaal en buffers
Herdefiniëring kapitaalbegrip Tier 1 kapitaal
o Tier 1 Equity Capital of Core Tier 1 kapitaal (CET1)
53
lOMoARcPSD|1149022
Aandelenpakket aangevuld met de reserves na aantal technische correcties voor goodwill,…
o Aanvullend Tier 1 kapitaal Niet cumulatieve preferente aandelen
Tier 2 kapitaalo Achtergestelde schulden met originele looptijd van meer dan 5
jaar = gone-‐concern capital Tier 3 kapitaal afgeschaft
Kapitaalratio’s Core Tier 1 kapitaal minstens 4,5% van de risicogewogen activa Tier 1 kapitaal minstens 6% van de risicogewogen activa Totaal kapitaal minstens 8% van de risicogewogen activa
Kapitaalconserveringsbuffer Banken moeten extra kapitaalbuffer opbouwen in perioden van
voorspoed om ook in crisistijden aan de minimumkapitaalregels te voldoen
Banken moeten in normale situatie een extra bedrag van 2,5% aan Core Tier 1 aanhouden
o Core Tier 1 ratio van 7%o Tier 1 ratio van 8,5%o Totale kapitaal ratio van 10,5%
Contracyclische buffer Niet internationaal opgelegd Nationale toezichthouder heeft bevoegdheid om extra buffer tot 2.5% op
te leggen die met Core 1 kapitaal gedekt moet worden (soms hoger)
6.4.3.5.2 De leverage ratio
Absolute schuldratio= verhouding van het kapitaal tov de totale positie die risico loopt
Totale exposure (positie) bestaat ui balans-‐ en buitenbalansgegevens 3% tot 2017
6.4.3.5.3 Een liquiditeitsstandaard
Liquidity coverage ratio (LCR) Opvangen van liquiditeitsschokken op KT (30 dagen) Bank moet voldoende liquide activa aanhouden 2015
Net stable funding ratio (NSF) Garanderen van stabiele lange termijn financiering in periodes met
illiquide markten 2018
54
lOMoARcPSD|1149022
6.4.3.5.4 CVA
Credit value adjustment Als we vordering hebben bestaat het risico dat de tegenpartij voor dat de
vordering opeisbaar is in faling gaat Verwachte verlies door het falen van de tegenpartij marktrisico
6.4.3.6 En voor verzekeraars en co? ook voor verzekeringssector werd een op Bazel-‐II geïnspireerde EV regeling uitgewerkt = Solvency-II
6.4.4 Andere risico’s
Global Association of Risk Professional (GARP)Organiseren examens om de titel Financial Risk Manager te mogen dragen
ModelrisicoRisico dat voortvloeit uit gebruik van modellen want ze zijn slechts een benadering van de economische werkelijkheid
Legal riskContracten van vele bladzijden lang met juridisch vakjargon die voor velen niet toegankelijk zijn discussies
Reputatierisico
6.5 Bescherming tegen het falen van financiële markten
6.5.1 Prospectusverplichting Bedrijven die aandelen, obligaties of andere financiële
producten uitgeven Financiële en andere informatie voor potentiële beleggers Beleggerspubliek correct inlichten over geplande emissie of
beursnotering In BE prospectusplicht voor alle openbare uitgiftes
Prospectusrichtlijn Vanaf 1 juli 2005 moet EU prospectus maar in 1 lidstaat worden
goedgekeurd en dan in de hele EU aanvaard worden = Europees paspoort voor de uitgevende instelling
Wijzigingsrichtlijn in 2010 om concurrentiekracht van EU te versterken en administratieve lasten te verminderen (Wet van 17 juli 2013)
Prospectuswet is van toepassing op alle geharmoniseerde openbare aanbiedingenvan effecten waarvan de totale eigenwaarde meer dan 5 miljoen euro bedraagt
Vrijstellingen prospectus = beleggingsinstrumenten Naar beperkt aantal personen gericht Vrije hoge inleg vereist Uitsluitend gericht aan gekwalificeerde beleggers (KIs,
verzekeringsondernemingen, beleggingsondernemingen) Die per lidstaat gericht zijn aan minder dan 150 personen
55
lOMoARcPSD|1149022
Die totale tegenwaarde van minstens 100 000 euro/belegger en per afzonderlijke belegging vereisen
Nominale waarde/eenheid van minstens 100 000 euro Totale tegenwaarde van minder dan 100 000 euro berekend over laatste
12 maanden
6.5.2 Kennisgevingsplichten
Markt kan pas goed functioneren als er bij uitgifte maar ook later voldoende betrouwbare informatie bekend gemaakt wordt
Europese transparantierichtlijn Beschikbare informatie over beursgenoteerde ondernemingen voor
beleggers te verbetereno Verplichtingen die rusten op de houders van belangrijke
deelnemingeno Verplichtingen om periodieke en doorlopende info te verstrekken
door emittenteno Meldingsplichten voor ondernemingen die niet beursgenoteerd
zijn
6.5.2.1 Participatiemeldingen voor ondernemingen genoteerd op de gereglementeerde markt Aandeelhouders moeten melding naar FSMA sturen en ook naar bedrijf dat aandelen emitteerde dat de info publiek moet makenVerplicht als men rechtstreeks of onrechtstreeks de wettelijke drempel van 5%(of veelvouden) over-‐ of onderschrijdt
Actieve drempeloverschrijdingDrempel wordt overschreden omdat men aandelen aan-‐ of verkoopt
Passieve drempeloverschrijdingDrempel wordt overschreden doordat het % dat men bezit wijzigt door een beslissing van de emitterende vennootschap
6.5.2.2 Participatiemeldingen voor ondernemingen die niet genoteerd zijn op de gereglementeerde markt
Vennootschapswet o Meldingsregels van beursgenoteerde bedrijven kunnen
van toepassing worden gemaakt op de NV’s Antiwitwaswetgeving
o Kennisverplichting t.o.v. de onderneming die de aandelen geëmitteerd heeft, als meer dan 25% van de aandelen van een NV verworven wordt
Verplichting tot het melden van kruisparticipaties o 10% drempel
6.5.2.3 Periodieke rapportering Basisprincipe = beursgenoteerde ondernemingen moeten de nodige info openbaar maken om de transparantie, integriteit en goede werking van de markt te verzekeren nieuw om aandeelhouders op elektronische wijze te informeren
56
lOMoARcPSD|1149022
Jaarlijks financieel verslag Binnen de 4 maanden na het einde van het boekjaar Jaar-‐ en controleverslag + gecontroleerde statutaire en geconsolideerde
jaarrekeningen + verklaringen
Voluntary disclosure Vrijwillig bekendmaken van bedrijfsinfo Volgens de IFRS normen
Communiqué Resultaten van de onderneming nadat de jaarrekening door de RVB werd
opgesteld en voordat het financieel verslag werd opgemaakt
Financieel verslag Halfjaarlijks Over de eerste 6 maanden van het boekjaar Openbaar binnen termijn van 2 maanden na verslagperiode Verkorte overzichten van balans, RR en toelichting Tussentijds jaarverslag Verklaring geen kwartaalverslaggeving: in 1e en 2e helft van boekjaar
tussentijdse verklaring in periode tussen 10 weken na begin en 6 weken voor einde van het jaar
Beursgenoteerde ondernemingen: wijzigingen in de rechten die aan effecten verbonden zijn bekendmaken
6.5.2.4 Verspreiding van koersgevoelige informatie Beursgenoteerde vennootschappen moeten alle feiten of beslissingen onmiddellijk bekendmaken indien deze info de koers van de aandelen gevoelig zou kunnen beïnvloeden buiten de beursuren (ongeveer 10 minuten na sluitingstijd)
Beslissing om dividend al dan niet betaalbaar te stellen Bekenmaking verliezen Sluiten van belangrijke contracten creëren van level playing field: alle marktparticipanten moeten
over dezelfde info beschikken Via website van de onderneming of website van marktonderneming
6.5.3 Misbruik van voorkennisPrimaire insiders zoals bestuursleden, directieleden,.. en externe professionals zoals advocaten, bankiers,.. krijgen bevoorrechte info in handen
Voorkennis Info is nog niet bekend onder het grote publiek Info is nauwkeurig genoeg en koersgevoelig
Persoon die voorkennis heeft mag zelf niet handelen of mag voorkennis niet delenmet anderen
FSMA en gerecht kunnen dit misbruik onderzoeken Parket moet causaal verband bewijzen
o Weerlegbaar
57
lOMoARcPSD|1149022
FSMA geen causaal verband aantoneno Boetes tussen 2500 en 2,5 miljoen euroo Sanctie publiekelijk gemaakt via website
6.5.4 Consumentenbescherming via MIFID
MIFID richtlijn Markets in Financial Instruments Directive Verplicht banken een gedetailleerd risicoprofiel op te maken van hun
klanten om de suitability na te gaan van gewenste beleggingsobjecten Als ze dit niet doen bepaalde financiële producten niet meer
verkopen tenzij klant kiest voor execution only of appropratenesso Execution only: klant ziet volledig af van alle advies en vraagt
gewoon om zijn order uit te voereno Appropriateness: klant die complexe producten zoals opties,
warrants, futures,… wenst aan te kopen. Bank moet klant testen om kennis van de gewenste producten na te gaan
Gevolgen van MIFID richtlijn Aandelenhandel gedecentraliseerd Interne transacties beter gedocumenteerd en gecontroleerd Bank opzoek naar gunstigste uitvoering Minder transactiekosten en meer inzicht
6.6 Bescherming van het betaalsysteem
NBB Beheer en toezicht op betalingsverkeer en effectenverrekeningstelsels
Cel voor Financiële Informatieverwerking (CFI) Door witwaswetgeving Preventieve luik : meldingsplicht voor financiële instellingen waardoor zij
verplicht zijn alle verdachte financiële transacties te melden Repressieve luik : als er aanwijzingen zijn wordt de info doorgespeeld aan
gerechtelijke instanties
Compliance officer Verbindingsman die verantwoordelijk is voor de implementatie van de
witwaswetgeving binnen de bank en die daarover zowel aan de CFI als aan de FSMA rapporteert
Verplicht bij grote banken Nakijken of zijn bedrijf de opgelegde regelgeving volgt
58
lOMoARcPSD|1149022
Deel IIA: De contantmarkten opkorte termijnGeldmarkt
Markt voor korte termijn effecteno Schatkistcertificaten (T-‐bills)o Commercial paper (thesauriebewijzen)o Depositocertificaten
Cash marketo Klassieke interbankenleningen (unsecured loans)o Repurchase agreements (secured loans)o FX swaps: uitlenen van een bedrag in 1 munt terwijl eenzelfde
bedrag in een andere munt als onderpand gegeven wordt Derivaten
o Interest rate swapso Futures,…
Hoofdstuk 8. De private segmenten op korte termijnGeldmarkt= markt waar kortlopende activa met een looptijd tot 1 jaar geëmitteerd en verhandeld worden
Te ruim want bevat ook particuliere segmenten (spaarboekjes, kortlopende termijnrekeningen)
= professionele segmenten waarin grote bedragen (min 1 miljoen) verhandeld worden
Deposito’s Zichtrekeningen, spaarrekeningen en termijnrekeningen Toevertrouwen van fondsen aan een bankinstelling Als KT parkeergelegenheden gebruikt voordat men consumeert of gaat
beleggen
8.1 Zichtrekeningen
8.1.1 Product
Zichtrekening= een onmiddellijk opvraagbaar tegoed dat door een KI of beursvennootschap beheerd wordt
Via overschrijvingen, cheques, domiciliëring, betaalkaarten,… gebruikt worden om betalingen te doen
Valutadagen= dagen die de periode afbakenen waarover een deposant interest verdient
59
lOMoARcPSD|1149022
Transactiedatum= datum waarop een transactie geïnitieerd word
Boekingsdatum= dag waarop de bank de transactie boekhoudkundig verwerkt
Impliciete tarifering uitgesloten Elektronische verrichtingen die rekeninghouder zelf uitvoert:
valutadatum = transactiedatum Verrichting door derde: valutadatum = boekingsdatum Voor overschrijving tussen 2 rekening bij dezelfde KI: debetboeking
op zelfde dag als creditboeking Binnenlandse overschrijvingen tussen 2 rekeningen bij
verschillende KIs:o Creditboeking ten laatste 1 bankwerkdag na debetboekingo Valutadatum = boekingsdatum
Tarifering nu expliciet en meer doorzichtig want banken zijn verplicht om klanten elk jaar schriftelijk op de hoogte te brengen van de geldende tarieven
Rentevergoeding=25% roerende voorheffing
Renteloze schijfo Sommige banken geven enkel rente als er een bepaald minimum
bedrag op de rekening staat Creditrente
o Schuld t.o.v. de klant stijgt Geen rente
Budgetfaciliteit Debetrente van toepassing (12,16% per jaar) Wie langer dan 1 maand in het rood staat riskeert dat bank de rekening
blokkeert tot het negatieve saldo aangezuiverd wordt Mogelijkheid om langer dan 1 maand in het rood te gaan mits afsluiting
expliciete kredietovereenkomsto Informatieficheo Bedenktijd van 14 dageno Terugbetalingscapaciteit van klant onderzoekeno Let op, geld lenen kost ook geld
Klassieke zichtrekeningenBeperkt aantal verrichtingen voor basisbedrag en voor elke bijkomende verrichting worden er door de bank kosten aangerekend
ForfaitrekeningKlant betaalt vast bedrag dat het gebruik van een aantal specifieke diensten en verrichtingen onbeperkt dektBasis-‐bankdienst
Sinds 1 september 2003 heeft elke consument die geen zichtrekening heeft het recht om een basis-‐bankdienst te vragen bij bank naar keuze
60
lOMoARcPSD|1149022
o Het openen, beheer en sluiten van zichtrekeningo Terbeschikkingstelling van overschrijvingeno Mogelijkheid voor doorlopende betalingsopdrachten en
domiciliëringo Mogelijkheid om in BE geld in deposito te geveno Mogelijkheid om geld af te halen in loketo Periodieke terbeschikkingstelling van rekeninguittreksels
Aantal manuele debetverrichtingen beperkt tot 72 debetkaart dan beperkt tot 36
Bankverhuisdienst (2004) Overstap van een consument naar een andere bank makkelijker maken en
concurrentie aanscherpen tussen de banken Vanaf 2009: 1 handtekening om gratis alle producten voor het
betalingsverkeer binnen 8 dagen te verhuizen van de ene naar de andere bank
Ombudsdienst voor de financiële sectorBij geschillen tussen een consument en de bank
Ombudsman aangesteld door bank Ombudsman die consument vertegenwoordigd
Centraal Aansprekingspunt (CAP)= centrale databank binnen de NBB die alle bankrekeningengegevens verzamelt
Fiscus mag de CAP consulteren onder strikte voorwaarden
8.1.2 Enkele cijfers
Evolutie van de zichtdeposito’s en het chartaal geld (1993-2013)
In 2e kwartaal van 2013: 53 miljard euro op zichtrekeningen voor elke euro chartaal geld staat er 2 euro op de zichtrekening (ook in jaren 90 zo)
Door komst van de euro zagen we dat erin 2002 voor elk biljet 3,5 euro op de zichtrekening stond
Hoeveelheid chartaal geld in jaren 90 constant
61
lOMoARcPSD|1149022
Vanaf introductie euro nam chartaal geld toe met 9,06% per jaar Seizoenpatroon in zichtrekening: meest op zichtrekening in 2 kwartaal,
minst in 3e en laatste kwartaal wegens start schoolperiode en de feestdagen
8.2 Van spaarboekje naar spaar(deposito)rekening
Spaarboekje ASLK werkte samen met de post en veroverde via schoolsparen de
Belgische markt in spaargelden Spaarzegels in boekje gekleefd Kan geen rekening-‐courant faciliteit bieden klant kan niet in rood gaan In 2002 plaats geruim voor spaar(deposito)rekening
Spaarrekening = beleggingsinstrument waarbij de gestorte gelden een
interestvergoeding opleveren over de duur dat de middelen op de rekening blijven staan
Geen termijn afgesproken Gelden zijn zonder enige vooropzeggingstermijn of procedure
opvraagbaar Beleggers zien dit als wachtkamer voor toekomstige beleggingen in
perioden dat de rente laag is
8.2.1 Gereglementeerde spaarrekening
8.2.1.1 Begrip = gewone spaarboekje of fiscaal vrijgestelde spaarboekje Valt terug op gunstige fiscale regeling als zij voldoet aan aantal wettelijke
voorwaarden Per belastingplichtige wordt een 1e schrijf van de interest (1900)
vrijgesteld van enige fiscale aanslag Op interestuitkering boven het fiscaal vrijgestelde bedrag word
roerende voorheffing van 15% geheven op moment van uitkering Aangifteplicht in personenbelasting als belastingplichtige meerdere
rekeningen heeft
8.2.1.2 Voorwaarden Muntkeuze: enkel spaarrekeningen in euro Geldafhalingen:
o Afhaling in contanten en overschrijving naar rekening van spaarder
o Voor grote bedragen (meer dan 1 250 000 euro) geldt opzeggingstermijn van 5 kalenderdagen
o Maximale afhaling: 2,5 miljoen per halve maand Interestvergoeding: basisrente + surplusrente (getrouwheidspremie)
o Basisrentevoet : maximum (3% en basisherfinancieringstransacties van de ECB dat van toepassing is op de 10e maand die het lopende kalendersemester voorafgaat)
62
lOMoARcPSD|1149022
Elke stijging wordt minstens 3 maanden behouden behalve bij daling van % van de basisherfinancieringsrente vd ECB
o Getrouwheidspremie : mag niet lager (hoger) liggen dan 25% (50%) van de maximaal mogelijke basisrentevoet
Gehanteerde valutadagen:o Deposito’s brengen basisrente op vanaf de kalenderdag die volgt
op de kalenderdag van de storting en brengen geen rente meer op vanaf de kalenderdag van opvraging. Rente 1 keer per jaar gestort. 1 januari is valutadatum
o Getrouwheidspremie voor deposito’s die gedurende 12 opeenvolgende maanden op dezelfde rekening staan. Begint te lopen vanaf de kalenderdag die volgt op de kalenderdag na de storting. Dienen 3maandelijk in rekening te worden gebracht
Getrouwheidsrekeningen= spaarrekeningen waarbij de getrouwheidspremie domineert (Crelan)
8.2.2 Niet-‐gereglementeerde spaarrekening = elke spaarrekening die niet voldoet aan de eisen om van
belastingvrijstelling te genieten = belaste spaarrekening = boekjes met hoog rendement = superboekjes Zowel in euro als in deviezen Meestal minimuminleg Rente niet begrensd 25% roerende voorheffing
Online spaarrekeningen Brengen meer op dan klassieke spaarrekeningen Lukt vaak niet zonder fysisch bij de bank te passeren
8.2.3 Ethische spaarrekeningen Gereglementeerde spaarrekeningen voor consumenten die niet toestaan
dat hun geld voor om het even welk krediet wordt aangewend Of die bereid zijn een deel van hun interestinkomsten af te staan aan een
goed doel Groen, alternatief, duurzaam verantwoord, sociaal Projectsparen, Solidariteitsparen, Wereldsparen
8.2.4 Voorhuwelijkssparen Jongeren tussen 14 en 30 mogen jaarlijks tussen 18 en 48 euro storten
aan ziekenfonds Als er 2 opeenvolgende jaren niets of minder dan 18 euro wordt gestort
dan wordt de rekening automatisch terugbetaald Maximaal 17 keer 48 euro 12 à 13% rendement
63
lOMoARcPSD|1149022
8.2.5 Enkele cijfers
Evolutie van korte termijn producten van particulieren
Voor elke euro op zichtrekening staat 3 tot 5 euro op spaarrekening Spaarboekje wordt gezien als toevluchtsoord: rente staat heel laag en
mensen hopen dat dit gaat stijgen
8.3 Termijnrekeningen Tegoed op naam in euro of deviezen dat voor een vooraf afgesproken
termijn tegen een vooraf afgesproken rentevergoeding bij een financiële tussenpersoon geplaatst wordt
1, 3, 6 en 12 maanden Minimumbedragen rond 10 000 euro Grote deposito’s vanaf 250 000 euro Niet opvraagbaar tenzij akkoord met bankier Als men geld niet opvraagt: stilzwijgend verlening met dezelfde termijn
anders 2 tot 3 dagen voor vervaldag bankier inlichten
KapitalisatieInterest wordt bij kapitaal gevoegd om wederbelegd te worden
Als interesten worden uitbetaald dan wordt er een roerende voorheffing van 25% ingehouden
Hoofdzakelijk tijdelijke belegging en zijn minder liquide
8.4 Slapende rekeningen Rekening waarvan de houder of begunstigde de laatste 5 jaar geen
transactie heeft uitgevoerd en er geen relatie meer is tussen de houder en de bank
Alle rekeningen die cliënt bij zijn bank kan aanhouden
64
lOMoARcPSD|1149022
Als iemand spaarrekening 5 jaar niet meer heeft gebruikt maar bij dezelfde bank een zichtrekening heeft dan is dat geen slapende rekening
Lijst van slapende rekeningen bij bedrag groter dan 50 euro Zoektocht : brief, nationaal bevolkingsregister, kruispuntbank van de
sociale zekerheid Aangetekend schrijven geen reactie binnen 5 jaar dan wordt het geld
overgemaakt naar de Deposito-‐ en Consignatiekas waar ze nog steeds ter beschikking staan van de begunstigde
Hoofdstuk 9. Schatkistcertificaten
Favoriete financieringsinstrument op KT van onze Belgische overheidsschuld
9.1 Ter inleiding: De evolutie van de Belgische overheidsschuld
Overheidsschuld= nominale waarde van alle aan het einde van een rapperteringsperiode uitstaande bruto verplichtingen van de macro-‐economische overheid
Macro- economische overheid Centrale overheid Deelstaat (gemeenschappen en gewesten) Lagere overheden (provincies en gemeenten) Sociale verzekeringsinstellingen aparte sector
Schuld van de centrale overheid of federale overheid Schuld die werd uitgegeven of werd overgenomen door federale overheid Schuld van andere instellingen zoals het ALeSH (Amortisatiefonds van de
Leningen voor Sociale Huisvesting) Omvat dus niet de schulden van de gemeenschappen en gewesten,…
Verhandelbare schuldDeel van de overheidsschuld dat bestaat uit openbare leningen (OLO’s, schatkistcertificaten) dat op financiële markt genoteerd wordt
Samenstelling van de federale overheidsschuld (1980-2012)
65
lOMoARcPSD|1149022
Na WO II: leningen voor wederopbouw gelden van Marshallplan niet gebruikt om leningen af te betalen, maar geïnvesteerd in onze economie
Golden Sixties: snelle groei BBP schuldratio daalde in begin van jaren 70 onder de 60%
OPEC: 1973 prijsverhogingen van ruwe olie olieprijzen in BE x 3
Loonindexering: Inflatie liep snel op en de economische groei stagneerde =stagflatie
Werkloosheid: in 1981 gestegen tot 10,2% sociaal zekerheidsmechanisme onder druk
Schuldgraad in 1977: explodeerde door lage economische groei, zwakke budgettaire discipline
Interestvoeten: Inflatie zorgde voor zeer hoge interestvoeten waardoor interestlasten opliepen tot meer dan 10% van het BBP
Iraanse uitvoer: viel weg in 1979
2e oliecrisis: tienduizenden ambtenarenjobs + infrastructuurwerken om dit aan te pakken
Groei van schuld onder regeringen Martens en IX (1979-‐1992) duizelingwekkend schuldgraad tot boven 120% vh BBP
België voldeed in 1888 aan de eisen om tot de eurozone toe te treden door Globaal Plan van regering Dehaene
Paarse regeringen: haalde begrotingsnormen door eenmalige maatregelen
Ratio naar beneden tot 2008, daarna weer naar omhoog
Primair saldoBegrotingsoverschot gezuiverd van rentelasten
Gedematerialiseerde effectenEffecten die enkel op een rekening geboekt worden en dus niet fysiek geleverd worden
Clearingstelsel voor leningen die uitgegeven worden door de Belgische staat
o Effectenrekeningo Bankrekening
66
lOMoARcPSD|1149022
Evolutie federale overheidsschuld
Samenstelling van de staatsschuld in 2012
Schatkistcertificaten financieren de staatsschuld voor 9%
Sinds 2011 Schuldscheine of schuldscheindarlehenLeningovereenkomsten gericht op professionele Duitse beleggers
9.2 Schatkistcertificaten: Productkenmerken
Schatkistcertificaten (Treasury Certificates)Gedematerialiseerde, in euro uitgedrukte vorderingen die natuurlijke-‐ of rechtspersonen op de overheid aanhouden met looptijd van max 1 jaar
Onder de vorm van een nulcouponobligatie 3, 6 of 12 maanden
NulcouponobligatieOnder nominale waarde (onder pari) uitgegeven en tegen nominale waarde (tegen pari) terugbetaald het verschil is de impliciete rente
Gedematerialiseerd Effecten worden niet gedrukt en zijn niet in materiële vorm tastbaar
67
lOMoARcPSD|1149022
Eigendom blijkt enkel uit elektronische inschrijving op rekening bij NBB SSS = NBB Securities Settlement System of uit inschrijving in grootboek van de staatsschuld
2 mogelijkheden voor de belegger Inschrijving in grootboek van de staatsschuld Inschrijving in effectendossier bij financiële instelling beide gevallen worden effecten finaal op X/N-‐rekening geboekt
o X-‐rekening (eXempt): portefeuille van professionele marktpartijen (vrijgesteld van RV)
o N-‐rekening (Non-‐exempt): particulieren die RV van 25% dienen te betalen
Effectenclearingsysteem werkt volgens 2 principes Levering tegen betaling: waarborgt de gelijktijdigheid van de
effectenbeweging en de daaraan verbonden geldelijke vereffening Dubbele kennisgeving: rekeningbewaarder van elke partij die bij de
transactie betrokken is moeten afzonderlijk de kenmerken ervan melden
9.3 Primaire markt
9.3.1 Concurrerende rondeSchatkistcertificaten in omloop gebracht via periodieke concurrerende aanbestedingen
Concurrerende karakterOverheid bekijkt alle voorstellen die op de veiling gedaan worden en kiest er voor haar de voordeligste uit
PeriodiekOverheid komt op regelmatige tijdstippen terug naar de markt om zich te financieren
Fungibiliteit Stel dat we vandaag 3-‐maandschatkistcertificaten met een nominale
waarde van 100 euro veilen. Stel dat de uitgifteprijs 99.01 euro bedraagt. (enkelvoudige rente van 4 procent en 90/360 als dagtelconventie)
Week later : resterende looptijd 83 dagen zijn. Indien de rente ongewijzigd is gebleven, zal de prijs gestegen zijn naar 99.09 euro
worden uitgegeven in verschillende tranches die samen 1 lijn vormen
Aankondiging van aanbestedingen via Bloomberg en Reuters bekendgemaakt
Persoonlijke aankondiging via BAS-systeem = Bloomberg electronic Auction System
Natuurlijke en rechtspersonen die niet op lijst staan kunnen via een deelnemer in het clearingstelsel bieden via Primary of Recognized Dealer
Minimuminschrijving is 10 miljoen, maar moet veelvoud van 1 miljoen zijn groothandelssegment van de geldmarkt
68
lOMoARcPSD|1149022
Veilingprocedure = aanbestedings- of tender procedure Hollandse tender
o Bieders maken aan overheid kenbaar tegen welke rentevoet zij willen ontlenen
o Overheid bepaalt de voor haar maximale aanvaardbare rentelast en aanvaard alle biedingen tegen die rente
Hoeveelheidstendero Rente wordt vooraf bekendgemaakto Enkel offertes voor bedragen ingebracht
Amerikaanse tender (in BE)o Offertes worden aanvaard tegen de koersen die door
de individuele bieder geboden werdeno Per aanbestede lijn worden de totaal aanvaardbare
offertes/inschrijver beperkt tot 40% van het uitgegeven bedrag
Voorbeeld van Amerikaanse tender
Schatkist aanvaardt 4.570 als limietrente A: 100 aan 4,520% B: 100 aan 4,520% + 50 aan 4,540% C: 100 aan 4,520% + 50 aan 4,540% + 30 aan 4,570% D: 100 aan 4,520% E: 50 aan 4,540% + 30 aan 4,570% F: Niets
De rente wordt gequoteerd tot op een half basispunt
De bedragen die men biedt zijn de bedragen die de Schatkist op de vervaldag zal moeten terugbetalen
Om praktische redenen verlopen sinds de maand juli 2012 de aanbestedingen op basis van de aangeboden prijzen in plaats van de aangeboden rentevoeten Schatkist verstrekt info over
Totale bedrag van ingediende offertes Minimum en maximum interesttarieven die door deelnemers aangeboden
worden Door de schatkist gekozen maximum rentetarief Totale bedrag dat door schatkist werd toegewezen Aantal weerhouden inschrijvers % dat door schatkist aan maximum rentetarief werd toegekend
69
lOMoARcPSD|1149022
Gewogen gemiddelde rentetarief van de aanbesteding Bedrag dat wordt toegewezen aan andere instellingen die gemachtigd zijn
om inschrijvingen buiten mededinging in te dienen
9.3.2 Niet-‐competitieve bod
Inschrijvingen buiten mededinging (IBM) enkel Primary Dealers en enkele bevoorrechte intekenaars
Gewone inschrijvingen buiten mededinging 1e bankwerkdag na aanbesteding kunnen de Primary Dealers of
bevoorrechte intekenaars nog schatkistcertificaten kopen tegen de gewogen gemiddelde rentevoet van de toewijzing
1e bevoorrechte intekenaar is NBB, ook Muntfonds en Deposito-‐ en Consignatiekas
Limiet van 20%
Speciale inschrijvingen buiten mededinging 2e werkdag na aanbesteding kunnen de Primary Dealers nog aan niet- ‐
competitieve aanbesteding deelnemen Verwijzing naar lastenboek
Minimumbedrag is 1 miljoen
9.4 Secundaire markt
9.4.1 Structuur van de markt
Goed draaiende secundaire markt voor centrale banken absoluut noodzakelijkvoor rentestand op geldmarkt te beïnvloeden via open-‐marktpolitiek
Ook voor de banken een noodzaak omdat ze dagelijkse liquiditeitsbehoeften niet meer via primaire markt kunnen bevredigen
Secundaire markt NYSE Euronext Brussel Multilaterale handelsplatformen
o MTS Belguimo Broker Teco eSpeed
Meldingsplichtigen aan hun toezichthoudero Transaction Reporting System (Belgische)o Transaction Reporting Exchange Mechanism (Buitenlandse)
Administratie der Thesaurie heeft mogelijkheid om de uitgegeven schatkistcertificaten op de secundaire markt te kopen
Aflossen van effecten (schatkist betaalt zichzelf terug) Effecten worden bewaard tot de eindvervaldag Effecten worden verkocht op secundaire markt
70
lOMoARcPSD|1149022
Omgekeerde rentestructuurAls korte termijn rentevoeten hoger liggen dan deze op lange termijn
9.5 Het korps van de primary en de recognized dealersSamengesteld om goede werking van de markt van de schatkistcertificaten te verzekeren
Lastenkohier of lastenboekRechten en verplichtingen vastgelegd door minister van Financiën
Verplichtingen Primary Dealers Op regelmatige basis deelnemen aan aanbestedingen op primaire markt Op secundaire markt als market makers optreden Beleggingen in Belgisch overheidspapier promoten in binnen-‐ en
buitenland
Recognized Dealers oorspronkelijk in het leven geroepen om Belgisch staatspapier te verdelen in markten waar dit papier minder bekend is
9.6 Alternatieve quotering
In VS worden Treasury bills gequoteerd op bank discount basis Parameters: resterende looptijd van 120 dagen, 7.19 % 10 000 USD x (1 - ‐7.19% x 120/360 ) = 9 760.30 USD. Effectief rendement : 239.70 / 9 760.30 USD x 365/120 = 7.4699 %
Hoofdstuk 10. De markt voor andere korte termijn effectenSchatkistcertificaten geven overheid de mogelijkheid om via directe financiering rechtstreeks geld op te halen in de markt ook andere grote spelers kunnen via directe financiering schuldpapier uitgeven op KT
Orderbriefje 1 van de oudste vormen = promesse, promissory note, note payable Overdraagbare op naam gestelde schuldbekentenis die door
schuldenaar wordt opgesteld en overhandigd aan de schuldeiser ter betaling
Kan via endossement maakt het verhandelbaar
VS had voortrekkersrol op markt van KT schuldinstrumenten Verhoogde graad van (semi-‐) directe financiering in jaren 20 Terugval door crisis in jaren 30 Vanaf jaren 60 won directe financiering terug aan belang Van 33 miljard USD in 1970 naar 900 miljard eind jaren 90 Europese landen volgden schoorvoetend
In België reglementair kader sinds 1991
71
lOMoARcPSD|1149022
Thesauriebewijs KT effecten die uitgegeven worden door ondernemingen = Treasury Note verwarring met Amerikaanse T-‐notes die in VS worden
uitgegeven door Amerikaanse Schatkist en die obligaties zijn met looptijd van 2 tot 10 jaar
= Commercial paper Gemeenschappen, gewesten, provincies en gemeenschappen kunnen dit
ook uitgeven
Depositocertificaten Schuldpapier op KT uitgegeven door commerciële banken of NBB = certificates of deposit, CD’s, financial commercial paper
Schatkistbons= uitgegeven door de federale overheid
Euro-commercial paper (ECP) Is commercial paper dat op de internationale markt (vnl. Londen)
verhandelt wordt en dat meestal in euro of USD uitgedrukt is Technische specificaties ICMA Primary Market Handbook dat de
International Capital Market Association uitgaf
Met komst van euro ontstond een geldmarkt met Europese dimensie waarbinnen het Eurosysteem zijn monetaire politiek kon implementeren
Deelmarkt van KT effecten heel gefragmenteerd omdat er verschillende reglementaire kaders zijn in de landen
Na invoeren euro initiatief door European Banking Federation in samenwerking met ACI The Financial Markets Association om integratie en ontwikkeling van KT schuldpapier te bevorderen door het laten convergeren van de marktgebruiken = STEP (Short Term European Paper) ingevoerd in 2006
Voordelen STEP-certificering Noodzakelijke voorwaarde voor de beleenbaarheid bij de ECB En voor het aanvragen van een notering op NYSE Euronext Emissie meer zichtbaarheid en transparantie Meestal weinig kredietrisico Kostprijs voor uitgevende onderneming vrij gunstig
10.1 Het Belgische commercial paper: Thesaurie- en depositobewijzen
10.1.1 ProductCP-‐markt pas in jaren 90 uitgegroeid tot volwassen deelmarkt van de geldmarkt Positieve impuls
Geldmarkt opengesteld voor andere marktpartijen dan financiële instellingen en overheid
Ondernemingen kregen mogelijkheid om thesauriebehoeften rechtstreeks op geldmarkt te financieren tegen rentevoeten die minstens even gunstig waren als bankkredieten
72
lOMoARcPSD|1149022
Voor banken werd hierdoor de druk op EV verlicht en stapten zij over van een rente-‐inkomen naar een commissie bij plaatsing van het papier (fee business)
inrichting van deze markt ook gebaseerd op concurrentieoverwegingen
Thesaurie- en depositobewijzen Schuldvordering die ofwel op naam is ofwel gedematerialiseerd is Worden uitgegeven in munt naar keuze, maar enkel als het in euro is
uitgegeven kan het CP gedematerialiseerd worden door boeking op rekening in het effectenclearingstelsel van NBB
Duur tijd bepaald maar niet beperkt enkele dagen tot 1 jaar Looptijd minder dan 1 jaar vaak op discontobasis
Financiële vereisten EV ten minste 25 miljoen euro EV ten minste 25 miljoen euro en liquiditeitseis (verhouding tussen
vorderingen op ten hoogste 1 jaar, geldbeleggingen, liquide middelen en schulden op ten hoogste 1 jaar groter dan 1)
Minimumbedrag is 250 000 euro bij KB minimumbedrag verlaagt tot 100 000 (instellingen die behoren tot ‘overheid’)
10.1.2 Markt= oligopolistische markt
Best effort basisGeen vaste opnameplicht door de dealer en de emittent moet bij gebrek aan interesse voor zijn CP zich op andere wijze financieren
Voor elk emissieprogramma stelt emittent een prospectus op en maakt deze bekend door exemplaar te bezorgen aan iedereen die erom vraagt
er bestaat geen door de wet georganiseerde secundaire markt, maar wordt door de banken-‐dealers zo goed mogelijk ondersteund
Voor bank is CP een fee business: fee voor opzetten van programma + jaarlijkse agency fee
Bank verliest financiering van zeer kredietwaardige klanten
particulieren zijn niet geïnteresseerd in dit product Roerende voorheffing voor gedematerialiseerd papier Groot bedrag Talrijke alternatieven in de markt
institutionelen zoals thesauri-‐ICB’s, verzekeringsmaatschappijen, holdings en financiële instellingen gebruiken dit wel graag
10.2 Schatkistbons
Belgian Treasury Bills (BTB) KT effecten in euro of in munt van lidstaat van de OESO die
representatieve effecten van Staatsleningen zijn
73
lOMoARcPSD|1149022
Uitsluitend onder gedematerialiseerde vorm voor looptijd van ten hoogste 1 jaar meestal minder dan 3 maanden
Geïdentificeerd met ISN-‐code Kunnen doorlopend worden uitgegeven = on tap Via aanbesteding
o Principes van Amerikaanse tender Via iedere andere procedure buiten mededinging Schatkistbons verwerven op secundaire markt tegen dezelfde
voorwaardeno Aflosseno Bijhoudeno Verkopen
Fortis, Barclays, Citi-‐bank, Belfius
10.3 Korte termijn effecten op Europese schaal
Europese marktevolutie van KT effecten (2002-2012)
In 2012 bijna 1 400 miljard euro aan papier Overheden en financiële instellingen elk 600 miljard Bedrijven 100 miljard Overheden en monetaire financiële instellingen hebben toenemend
beroep gedaan op KT effecten Aandeel van de bedrijven is afgenomen
74
lOMoARcPSD|1149022
Evolutie van de KT effecten emissies (2002-2012)
Vooral banken die meer dan 70% van de emissies voor hun rekening namen
Meeste tegenpartijen zijn ofwel nationaal ofwel behoren tot eurogebied 1 op 5 KT effecten in internationale portefeuilles
Secundaire markt groeit over de jaren met sterke schommelingen
Aandeel van KT overheidspapier en banken in secundaire markttransacties =90% van de handel
10.4 STEP-gecertificeerde korte termijn effecten
Snelle groei tussen 2006-‐2008 Vanaf toen schommelde het uitstaande bedrag tussen 350 en 470 miljard 75% in euro
Hoofdstuk 11. Klassieke interbankenleningen
Financiële crisis toonde aan hoe belangrijk de interbancaire markt is Vertrouwen tussen banken verdween met al gevolg dat de bereidheid tot
onderlinge kredietverschaffing wegviel Banken leenden bij CB maar gebruikten deze middelen niet productief Zij plaatsen de middelen bij dezelfde CB om liquiditeitsbuffer te hebben
75
lOMoARcPSD|1149022
11.1 Afbakening en ontstaan van de interbankenmarkt
Interbankenmarkt Geheel van vorderingen en schulden op ten hoogste 1 jaar die
aangehouden worden tussen 2 banken Tijdelijk liquiditeitstekort (oorspronkelijke bestaansreden)
o Financieren bij Lender of the Last Resort tegen plafondrenteo Ontlenen bij Belgische of buitenlandse banken die met tijdelijk
liquiditeitsoverschot zitten Financiering van leningen op vaste termijn = straight loan Transformatiefunctie van KI’s Beheersen van renterisico’s Niet gereglementeerd en is groothandelsmarkt
o Rechtstreeks (Reuters,…)o Onrechtstreeks (makelaars)
Verhandelingsstructuur van de klassieke interbankenmarkt (2002-2012)
Meer dan de helft verloopt op direct manier Geen secundaire markt en is er geen instelling die formeel toezicht houdt
76
lOMoARcPSD|1149022
Beroep van Belgische KI’s op de interbancaire markt (2006-2013)
Interbankenvorderingen en schulden maken groot deel uit van de funding en van de beleggingen maar hun aandeel is gehalveerd
11.2 Segmenten
Onmiddellijk opvraagbare verbintenissen Tegoeden die in R/C worden aangehouden bij andere KI’s Nostri-‐rekeningen: rekeningen die bank A heeft bij andere bank Vostri-‐ of lori-‐rekeningen: rekeningen die andere banken bij bank A
aanhouden Grootte van toegestane kredietlijn hangt af van de kredietwaardigheid van
de ontlenende instellingo Zonder formaliteiten geld opnemen en je betaalt enkel interest op
ogenblik dat je geld afhaalt
Daggeld (overnight money) Ontleningen voor 1 dag om tussentijdse kastekorten op te vangen
Voorschotten en mobiliseringskredieten Meestal via R/C Tussen moedermaatschappijen en binnenlandse bijkantoren en
dochtermaatschappijen
Termijnrekeningen Middelen worden contant opgenomen voor termijn van 1, 2, 3, 6 tot 12
maanden
Looptijden O/N: overnight (begint vandaag, eindigt morgen) 80% T/N: Tom-‐next (begint morgen en eindigt bankwerkdag erna) 20% S/N: Spot-‐next (begint op valutadag en eindigt bankwerkdag erna) S/W: Spot-‐a-‐week (begint op valutadag en eindigt 7 dagen later)
77
lOMoARcPSD|1149022
11.3 Interbancaire kredieten
11.3.1 Transactierenten
Op positieve tegoeden in R/C meestal zeer lage interestRente op tekorten in R/C en voorschotten is in normale omstandigheden vrij hoog kaskrediettarief + premie
IBID-rente = inter bank bid rate Maximale ontleenrente die een bank bereid is te betalen op deposito’s
IBOR-rente = inter bank offered rate Minimale rente die een KI wil bekomen bij het uitlenen van fondsen Steeds hoger dan IBID
11.3.2 Ankerrentevoeten
Floating rate noteMen kan de rente van een obligatielening vlottend maken door de rentevoet jaarlijks te bepalen a.d.h.v. de interbankenrente verhoogd met vb 100 basispunten
Bibid en BiborGemiddelde tarieven van Belgische markt in BEF
11.3.2.1 Euribor en Eonia EuriborSinds euro wordt berekening en publicatie van gemiddelde interbankenrente uitbesteed aan Euribor-‐EBF
Van prime bank naar prime banko = bank met hoge kredietwaardigheid
Verloop van de interbancaire rentevoeten in de Eurozone
78
lOMoARcPSD|1149022
Na 2009 noteert de Euribor bijzonder laag: door de niet-‐conventionele monetaire politiek die ECB lanceerde waardoor ze exces-‐liquiditeiten in banksysteem pompte vraag naar interbankenleningen daardoor sterk gedaald
Eonia = Euro OverNight Index Average Gemiddelde rente die aangerekend wordt voor overnight deposito’s en de
EU en EFTA Door ECB berekend als gewogen gemiddelde van alle daggeldtransacties
die in eurozone werden geïnitieerd door de banken die in het panel van de Euribor banken zitten
11.3.2.2 Andere interbankenrentevoeten
Libor of BBA Libor In 1986 door British Banking Association Rentevoeten berekend voor meerdere valuta voor looptijden variërend
tussen 1 dag en 1 jaar Door Thomson Reuters dagelijks gepubliceerd Reflecteert de kostprijs van een grote bank om zich te financieren in de
Londense markt
11.4 Relatie met andere segmenten in de geldmarkt
Rechtstreekse concurrentie Markt voor schatkistcertificaten
o Liquiditeitsoverschotteno Rentepeil om markt voor schatkistcertificaten lager want Staat is
meer kredietwaardigo Interbancaire leningen duurder want leggen beslag op EV
11.5 Bankieren zonder rente
Islam verbiedt rente geen interbankenmarkt
Internationale Islamitische Financiële Markt (IIFM) 2002 in Bahrein Effecten worden onder naam obligaties verhandeld waarvan het
rendement afhangt van de gefinancierde ondernemingen
Hoofdstuk 12. Repurchase agreements
Uitgegroeid tot zeer populaire geldmarktinstrumenten
Vandaag de dag spreekt men meer en meer over secured lending tov interbancaire leningen die unsecured lending zijn
79
lOMoARcPSD|1149022
12.1 Productomschrijving
Repurchase agreement = repo of cessie-‐retrocessie Ontlenen met onderpand Overeenkomst waarbij de ene partij effecten contant verkoopt aan een
tegenpartij en tegelijk de verbintenis op zich neemt soortgelijke effecten op termijn terug te kopen tegen een hogere prijs die wordt vastgelegd
Repo: contant verkopen en later terugkopen (financieren ons of ontlenen) Reverse repo: vanuit standpunt van partij die contant aankoopt en terug
verkoopt (geven krediet of uitlenen) Enkel afgesloten op overheidspapier en waardepapieren met uitstekende
rating
Onderliggende waarde= effect dat verkocht en teruggekocht wordt
Credit-repoAndere instrumenten dan overheidsobligaties
Eligible of leenbaarKomen in aanmerking als onderliggende waarde
Fiduciaire eigendomsoverdracht of eigendomsoverdracht tot zekerheid Oorspronkelijke eigenaar van effecten houdt het vruchtgebruik en draagt enkel de naakte eigendom over
In geval van niet-‐betaling of op vervaldag heeft tijdelijke eigenaar wel recht om onderliggende waarde voort te verkopen
Enkel indien de coupons die de onderliggende waarde genereert toekomen aan de oorspronkelijke eigenaar hebben we te maken met REPO
Beneficial ownershipAls de vruchten/coupons toevloeien aan te tijdelijke eigenaar van het economische onderpand en noemt men de transactie een sell & buy-‐back transactie
Documented sell & buy-‐back Undocumented sell & buy-‐back: geen juridische band
Term REPOAls termijn op voorhand vastgelegd is
Overnight REPOREPO’s met looptijd van 1 dag
Open REPOGeen looptijd en elke partij kan op elk ogenblik de REPO beëindigen en reporente wordt dagelijks bepaald
Maturity REPOAls looptijd van REPO loopt tot eindvervaldag van de onderliggende effecten
80
lOMoARcPSD|1149022
Cross currency REPOAls de lening en onderliggende effecten in een verschillende munt zijn uitgedrukt
Niet mogelijk in België Via Euroclear of Cedel
In België moet levering van effecten en betaling tegelijkertijd gebeuren = delivery against payment – deliverable REPO
SafekeepingEffecten worden enkel boekhoudkundig afgezonderd op naam van cash investeerder (te vermijden)
Tripartite REPOTussenpersoon wordt belast met alle administratieve aspecten
3e partij is agent en neemt niet deel in risico van de transactie (ondertekent niet)
Na sluiten van de deal notificeren beide partijen de agent onafhankelijk Agent kiest van effectenrekening van de verkopen de effecten die als
onderpand zullen dienen Onderpand wordt geleverd aan koper terwijl zijn cash rekening
wordt afgeboekt Agent volgt transactie verder op
Central clearing counterparty Transactie wordt geregistreerd bij CCP CCP ontbindt het ene contract in 2 afzonderlijke contracten door zelf als
tegenpartij van de 2 partijen op te treden CCP heeft uitstekende kredietkwaliteit (AAA) Vooral voor internationale regelgevers markttransparantie stijgt
Global Master Repurchase Agreement (GMRA) Om juridische disputen te vermijden doorgedreven
standaardisatie door overeenkomst tussen NBB en KI’s
12.2 Gebruik
2 motieven ten grondslag van de REPO Dekken van liquiditeitsbehoeften
o Onbeperkte en kostefficiënte manier opgelost worden op voorwaarde dat men over het nodige onderpand beschikt
o KI kan ook schatkistcertificaten of overheidsobligaties verkopen op secundaire markt en als die liquiditeiten vrijgekomen zijn opnieuw overheidspapier inkopen marktrisico: weet niet tegen welke prijs ze deze terug zal aankopen terwijl dit bij REPO’s vastligt
o Geen beperking op het te ontlenen bedrag doordat er geen kredietrisico is
o Lage kostprijs gegarandeerd door Fiduciaire eigendomsoverdracht Gunstige EV regeling: uitlenende instelling moet geen extra
EV aanhouden
81
lOMoARcPSD|1149022
Beschikken over effecteno General collateral (cash-‐driven repo)
Als het de bedoeling is de REPO als risicoloos leeninstrument te gebruiken
Speelt geen rol welke specifieke effecten geleverd worden Moeten in General Collateral basket zitten: lijst van
beleenbare effecten die door een automatic trading system (ATS) wordt gehanteerd
o Specific collateral (security driven repo) REPO gebruiken om aan specifieke effecten te geraken REPO is alternatief voor effectenlening omdat dit strikt
gereglementeerd is en soms niet mogelijk is omzeilen
Effectenlening (Securities lending) Contract waarbij de ene partij (lener) aan een andere partij (ontlener)
effecten leent voor een bepaalde periode en de ontlener de lener bij het verstrijken van die periode effecten met dezelfde kenmerken in de plaats moet geven
Lener ontvangt provisie als vergoeding Lener zal onderpand vragen ter dekking van zijn risico
o Zowel in cash als in andere effecten Eventuele vruchten en rechten vallen toe aan economische eigenaar van
de effecten Secured financing transaction = REPO samen met effectenlening
Motief om reverse repo af te sluiten Risicoloos beleggingsinstrument ter beschikking Vergeleken met deposito’s
o = vorm van schuld van de bank die gedekt worden met bankreserves depositogarantiesysteem voor vertrouwen en bank run te vermijden
Voor institutionele nzijn bedragen te klein dus reverse repo wordt gezien als mogelijkheid om de grote institutionele partijen een groot deposito te laten realiseren onderpand nodig om vertrouwen te schappen in M3
Matched book transaction Als traders zowel posities in REPO’s als reverse REPO’s nemen op
dezelfde onderliggende waarden en dezelfde looptijd om een positieve interestmarge te verdienen
Proberen reverse REPO af te sluiten waarbij ze hogere rente krijgen dan de rente die ze op de REPO moeten betalen
Als matching niet perfect is dan ontstaat een marktrisico
12.3 Quotering van de REPO
Essentiële elementen in REPO overeenkomst Aard van verhandelbare effecten Nominale bedrag van het effect Naam van de partijen
82
lOMoARcPSD|1149022
Valuta-‐ en vervaldagen Waarde van effecten op moment van de contant verkoop Prijs van terugkoop of reporente
laatste element is het moeilijkste om te lezen omdat REPO’s het quoteringssysteem van de onderliggende waarde volgen
Quotering REPO op schatkistcertificaat Adhv reporente Juiste dagtelconventies gebruiken: beide geldmarktproducten dus ACT/360
Quotering REPO op obligatie REPO gequoteerd als obligatie = % van de nominale waarde Prijs boven pari, prijs onder pari en à pari
Voorbeeld van de pricing 30 daagse-‐repo op een couponobligatie met een nominale waarde van 10
miljoen euro -‐ coupon = 6.5 % -‐ vervaldag 31/3/2019 -‐ dagtelconventie ACT/365
Notering obligatie = 90 (clean price) Verlopen interest = 200 dagen : 10 M × 200/365 × 0.065 = 356 164 Marktprijs (dirty price) = 9 356 164 euro Stel reporente = 4.5 procent Terugkoop aan 9 391 250 = 9 356 164.38 euro × (1 + 0.045 × (30/360)) Verlopen interest van 230 dagen = 409 589 euro = 10 miljoen euro ×
(230/365) × 0.065) Clean price = 8 981 661 = 9 391 250 euro - ‐409 589 Terugkoopprijs= 89.82
Marge-regeling (repricing) Als de waarde van de onderliggende effecten die als waarborg dienen zou
dalen onder een voorafgesproken niveau zal een marge opvraging plaats vinden
3 mogelijkheden voor ontlenero Bijkomende levering van effecteno Teruggave van casho Totale repricing: oude contract ontbinden en nieuwe REPO
12.4 Enkele marktcijfers
Bilaterale REPO’s blijft dominant Belang van CCP’s neemt toe
83
lOMoARcPSD|1149022
Schematische voorstelling van de REPO markt
Hoofdstuk 16. Obligaties16.1 Obligaties: Begripsafbakening
Obligatielening = langetermijnlening die gefinancierd wordt door groep van beleggers
(obligatiehouders) en die belichaamd word in deelbewijzen (obligaties, obligatiecertificaten)
Vertegenwoordigen verhandelbare schuldbekentenis vanwege de emittent
Via financiële tussenpersonen
Belgian dentist Obligaties aan toonder (gematerialiseerde obligaties) Vaak vergeten innen van coupon
MantelVertegenwoordigt het geleende kapitaal = hoofdsom of nominale waarde
CouponsVertegenwoordigt de periodieke interestbetalingen
Parameters van obligatie Emittent Geleende bedrag Nominale rente
84
lOMoARcPSD|1149022
Looptijd Terugbetalingsprijs Uitgifte-‐ of inschrijvingsprijs
16.1.1 De emittent (en zijn rating)
Uitgegeven door Overheden en overheidsinstellingen Ondernemingen Internationale instellingen Kredietinstellingen
Ratingagentschappen Proberen de kredietkwaliteit of debiteurenrisico van de emittent via letter- ‐
en cijfersystemen in kaart te brengen Niet gratis
Lange termijn ratings Vastgesteld in functie van de emittent en uitgifte 1 emittent kan verschillende LT ratings hebben voor verschillende
leningen Systeem van voorrechten (seniority) van belang Achtergestelde leningen zullen lagere rating hebben dan vb
obligatielening die niet achtergesteld is Bevoorrechte obligaties kunnen hogere rating hebben
Korte termijn ratingsEnkel in functie van de emittent bepaald
Voorbeelden ratingbureaus Standard & Poor’s Moody’s Investor Service Thomson Bank Watch
85
lOMoARcPSD|1149022
Korte termijn ratings S&P: A1+, A1, A2, A3, B, C, D Moody’s: P1, P2, P3, NP Thomson Bank Watch: TBW1, TBW2, TBW3 voor investment grade,
TBW4 voor speculative grade
Bepalen van rating Bedrijfsrisico (conjunctuurgevoeligheid, kwaliteit management en
personeel) Financiële risico Emittenten uit financiële sector anders gescreend dan uit bedrijven
Credit watchOndernemingen waarvoor men een ratingwijziging overweegt
Fallen Angels (gevallen engelen)Ondernemingen die in rating verlaagd worden van investment grade naar speculative grade
Op basis van de ratings worden obligaties ingedeeld in beleggingswaardig (Investment Grade) en speculatief papier (Speculative Grade) afhankelijk van de kans op wanbetaling
Junk Bonds (rommelobligaties) Obligaties uitgegeven door ondernemingen met en slechte rating (B) Rendement is hoger dan dat van staatsobligaties Emissies n.a.v. met schulden gefinancierde overnamen = Leveraged Buy
Outs, LBO’s
Market implied ratings (MIR)Ratings die via modellen dagelijks uit de prijzen van obligaties, aandelen en credit default swaps worden gehaald
Onderscheid makeno Through The Cycle rating (statisch)o Point in Time rating (dagelijkse schommeling)
16.1.2 Bedrag van de uitgifte
Totale bedrag van emissie= bedrag dat emittent ophaalt dankzij de uitgifte van zijn obligatielening
Coupure= bedrag waarvoor de belegger kan inschrijven op 1 obligatie certificaat
Bij privéondernemingen wordt omvang van emissie bijna altijd op voorhand vastgelegd
Open emissie Omvang van emissie niet op voorhand vastgelegd Recht van emittent om plaatsing voor voorziene afsluitingsdatum te
beëindigen Uitsluitend door overheid
86
lOMoARcPSD|1149022
JumboleningLening van meer dan 1 miljard euro grote emissies niet noodzakelijk liquide
16.1.3 Nominale rente = faciale rentevoet, coupon rente = interestvoet x nominale waarde van obligatie om coupon te bepalen 5% coupon-‐obligatie met nominale waarde van 1000 = coupon van 50 Meestal op jaarlijkse basis (Angelsaksische landen halfjaarlijks)
16.1.3.1 Vorm van rentevergoeding
Vaste nominale renteNominale rente wordt vastgelegd bij aanvang van lening en blijft gedurende de looptijd ongewijzigd (meeste Belgische overheidsobligaties)
Zwevende renteToepasselijke rente wordt bepaald o.b.v. referentievoet waaraan een correctie (spread) wordt aangebracht die zal afhangen van kredietrisico van emittent
Floating rate note (FRN): als spread over hele looptijd vast is Variable rate note (VRN): als spread varieert ifv omgevingsfactoren
Obligaties met rating-triggersZijn obligaties met coupon step up/step down clausule die hun coupon veranderen als ratingagentschap de rating met notch wijzigt
Winstdelende obligatiesBelegger ontvangt naast rentevergoeding ook deel in eventuele winst van uitgevende onderneming (uitzonderlijk)
Kapitalisatieleningen Leningen die hun rente niet uitbetalen maar deze vanaf de ex-‐coupon dag
mee laten oprenten Ex-‐coupon dag: dag dat obligatie zonder coupon verder verkocht kan
worden Meestal kapitalisatierente lager dan couponrente
Nul-coupon obligaties (zero bond, zero coupon bond) Kapitalisatieleningen waarbij de kapitalisatie verplicht is en
gebeurt tegen dezelfde rente Belegger wenst vergoeding die bereikt wordt door obligatie onder pari uit
te geven
In BE op uitbetaalde coupons een RV van 25% onderscheid tussen bruto en netto coupon: verlopen interest wordt bruto berekend en wordt netto uitbetaald (enkel belangrijk voor particulieren) RV ook verschuldigd op meerwaarde die men realiseert als obligatie onder pari is uitgegeven (bij zerobond is meerwaarde groot)
Long couponDe eerste of laatste coupon loopt over een langere periode dan het gebruikelijke jaar <-‐> short coupon
87
lOMoARcPSD|1149022
16.1.3.2 Hoogte van rentevergoeding
OverheidsobligatiesBeschouwd als risicoloze obligaties waarbij de emittent (overheid) geen kredietrisico draagt overheid heeft monopolie om geld bij te drukken
als er extra risico’s aan obligatie kleven dan zullen beleggers risicopremievragen
1. Type van emittentEmittenten opdelen in verschillende marktsegmenten zoals federale en lokale overheden, commerciële ondernemingen,… deze kunnen verder opgedeeld worden per sector = intermarket spread
2. Kredietwaardigheid van emittentCredit spread of kwaliteitspread voor minder kredietwaardige emittenten
3. Impliciete optiesAls obligaties opties bevatten die in voordeel van emittent zijn dan moet hij daar voor betalen wat resulteert in hogere couponrente callable bond en reverse convertibleAls obligaties opties bevatten die in voordeel van beleggers zijn resulteert dit in lagere couponrente puttable bond
4. Toepasbare belastingregimeObligaties die belastingvoordeel inhouden kunnen lagere couponrente hebben (Kringloopfonds, Startersfonds,…)
5. Verwachte liquiditeit van obligatieObligaties met kleinere liquiditeit zullen hogere rente moeten bieden om beleggers aan te trekken
6. Looptijd van obligatieLanglopende obligaties hogere rente dan kortlopende omdat zij grotere volatiliteit hebben
7. Munt waarin ontleend wordtLening die uitgedrukt is in zwakke munt zal hogere coupon moeten bieden om verwachte depreciatie van munt te compenseren (vb kangoeroe-‐obligaties)
8. Verwachte inflatieCoupon is nominale rente die schommelt afhankelijk van verwachte toekomstige inflatie
9. Prioriteitskarakter van obligatieAchtergestelde obligatieleningen zullen hogere vergoeding krijgenBevoorrechte obligaties zullen lagere vergoeding krijgen
16.1.4 Looptijd
16.1.4.1 Initiële looptijd Looptijd wordt gekozen in functie van financieringsnoden, marktomstandigheden en reeds uitstaande obligaties
88
lOMoARcPSD|1149022
Perpetuele obligatie (eeuwigdurende obligatie)Obligatie die zonder vervaldag is uitgegeven (Britse consols)
BondsObligaties die looptijd van meer dan 10 jaar hebben
Treasury notes (T-notes)Obligaties met looptijd minder dan 10 jaar
16.1.4.2 Aanpassingen van de looptijd
Techniek van uitloting Welke obligatiecertificaten terugbetaald worden Op aselecte wijze worden aantal nummers getrokken van obligaties die
terugbetaald zullen wordeno Nadelen voor zowel emittent als belegger
Bij gedematerialiseerde leningen kan men elke obligatie voor fractie terugbetalen
Inkoop ter beurzeo Nauwelijks nadelen voor beleggero Transactiekosten en geen zekerheid tegen welke prijzen de inkoop
gebeurt Systematische terugbetalingen met eventuele respijtperiode
o Emittent wordt verplicht om amortisatiefonds aan te leggen
Callable bondsInitiatiefrecht voor het al dan niet vervroegd aflossen van de obligatieschuld wort bij de emittent gelegd
Puttable bondObligatiehouder heeft recht om terugbetaling te vragen van de nominale waarde scharnierleningen
16.1.5 TerugbetalingsprijsTerugbetaling boven pari (uitzonderlijk), onder pari of à pari (meeste staatsleningen)
Obligaties met wisseloptieVaste wisselpariteit tussen 2 of meer munten
Catastrofe obligatiesIlliquide korte termijn obligaties die niet worden terugbetaald als een bepaalde natuurramp zich voordoet hogere coupon
16.1.5.1 Converteerbare obligaties = obligatie die wordt uitgegeven door ondernemingen en waarbij de belegger het recht heeft tijdens een vooraf gespecifieerde periode (conversieperiode) zijn obligatie om te ruilen (volgens omzettingsverhouding, conversieratio) in een aantal aandelen van diezelfde onderneming lagere rentevoet
Exchangeable bondObligatie inruilen voor aandelen van een andere onderneming
89
lOMoARcPSD|1149022
Hybride instrumentHeeft zowel eigenschappen van een obligatie als van een aandeel
Aandelenbelegging met kapitaalgarantie
ConversieprijsNominale waarde van de obligatie delen door de conversieratio
ConversiepremieVerschil tussen de conversieprijs en de aandelenkoers op moment van conversie
Contingent care Tier 1 capital = coco’s of contingent convertible bonds Hybride instrumenten die verkocht worden als obligaties maar die in
tijden van crisis de kapitaalbuffer bieden van aandelen Verplichte couponbetalingen, hogere rente en vaste looptijden Automatisch omgezet in aandelen als kernkapitaal van bank onder 5%
zakt
Convertible contingent convertible = cococo Omgezet als kernkapitaal benedengrens bereikt Omgezet aks er forse beursstijging plaats vindt
Omwisselbare obligatiesAls de emittent de obligatie kan converteren naar aandelen van een ander bedrijf als men een participatie wil afbouwen
16.1.5.2 Reverse converteerbare schuldtitels = hoogrentende obligatie die relatief korte looptijd heeft Terugbetalingsprijs is niet gegarandeerd maar wordt bepaald afhankelijk
van onderliggende waardeo Aandeel, aandelenkorf of aandelenindex
Op vervaldag kan emittent kiezen wat hij terugbetaalt: nominale waarde of aantal eenheden van onderliggende waarde
o Als onderliggende waarde sterk gedaald is dan kiest hij dito Als onderliggende waarde gestegen is dan betaald hij nominale
waarde terugo nadelen voor belegger onderliggend aandeel goed opvolgen
Knock-in en knock-out reverse convertiblesSoms krijgt (verliest) obligatie het karakter van reverse convertible pas als onderliggende obligatie een referentieniveau doorbreekt
16.1.5.3 Brady - ‐ Bonds
Harde schuldherschikking Beleggers konden hun oorspronkelijke obligatie ruilen voor een
Brady bond mits het laten vallen van een deel van de lening In USD en genoten een Amerikaanse garantie op terugbetaling Zo konden belegger overstappen naar gestandaardiseerd en liquide
alternatief schuldinstrument
90
lOMoARcPSD|1149022
Zachte schuldherschikking Belegger konden met extra geld een langere tijd dan oorspronkelijke
lening bekomen Men kreeg zo volledige inleg terug
Mogelijke schuldherschikkingen Uitstellen of laten vallen van coupons Korting op nominale waarde van de schuld (haircut) Verlengen van looptijd van de schuld Ruilopties
16.1.6 Uitgifteprijs – inschrijvingsprijs Uitgifteprijs meestal niet gelijk aan nominale waarde Beneden pari: rendement van obligatie boven nominale rente en
andersom
16.1.7 Smörgåsbord van nog andere obligaties
16.1.7.1 Inflati e - ‐ g eïnde x ee rde obligati e s Zowel hoofdsom als coupons aan inflatie-‐index gekoppeld Waarde van obligatie niet aangetast door inflatie reëel rendement Vooral voor pensioenfondsen, levensverzekeraars TIPS, OATI RV
16.1.7.2 Obligaties met warrant Obligaties waarbij de obligatiehouder naast de normale rechten van zijn obligatie ook een warrant heeft geeft de obligatiehouder het recht tegen een vastgestelde prijs een op voorhand vastgesteld aantal aandelen van dezelfde emittent te verwerven
Bond warrantsAls de warrant het recht geeft om andere obligaties te kopen
Warrant is afzonderlijk verhandelbaar en mag op beurs genoteerd worden
Obligatie cum-warrantTot het moment dat de obligatie met de warrant verhandeld wordt
Obligatie ex-warrantAls obligatie wordt verhandeld zonder warrant
16.1.7.3 Structured notes Ganse waaier van financiële instrumenten op een vaste looptijd die zich van elkaar onderscheiden door het mechanisme waarmee het rendement voor de belegger wordt bepaald
Hoger rendement als belegger extra risico’s zoals marktrisico, kapitaalrisico of insolvabiliteit neemt
Kapitaalbehoud dmv structured note of ICB
91
lOMoARcPSD|1149022
16.2 Segmentatie van de obligatiemarkten
Publieke uitgiften Belgische overheid: onder vorm van lineaire obligaties (OLO’s) en
staatbonso OLO’s voor professioneel beleggerspublieko Staatbons voor particulieren
Belgische vennootschappen onder toezicht van FSMA Buitenlandse debiteuren ook nog toestemming van Minister van
Financiën
Onderhandse uitgiften Geen reglementering Toch aan FSMA melden Bij aantal institutionele beleggers Minder kosten, hoger rendement
Doorlopende uitgiften KI’s hebben permanente toegang tot kapitaalmarkt door uitgifte van
kasbons
KasbonSchuldbekentenissen van banken die à pari worden uitgegeven en die meestal de juridische vorm hadden van een waardepapier aan toonder konden op naam gemaakt worden
Kasbon in gedematerialiseerde vormOp effectenrekening van klant ingeschreven (250, 1 000, 2 500, 10 000)
Kasbon met vaste rente Kasbon met progressieve rente Kasbon met gestaffelde rente
Kapitalisatiebon (groeibon)Geen rente-‐uitkeringen tijdens looptijd maar oprenten tot vervaldag
Voordelen kasbon Veilig product Grote keuze aan looptijden en intrestmodaliteiten Doorlopend en zonder kosten uitgegeven
Nadelen kasbon Geringe liquiditeit Lage rendement RV Gebrek aan muntkeuze
16.2.1 Markt van overheidsobligatiesGrootste probleem waarmee financiële markt met kan kampen = gebrek aan liquiditeit systeem uitgewerkt waarbij niet elke emissie een compleet nieuwe obligatie wordt uitgegeven
92
lOMoARcPSD|1149022
16.2.1.1 Markt van lineaire obligaties
OLO’sGedematerialiseerde effecten op middellange, lange en zeer lange termijn uitgedrukt in euro die door Minister van Financiën in opeenvolgende tranches worden uitgegeven
Meestal vaste couponrente, maar ook vlottende rente mogelijk Op eindvervaldag terugbetaalbaar à pari 20 tot 30 verschillende OLO lijnen in BE markt Alle obligaties binnen zelfde lijn hebben dezelfde kenmerken
perfect fungibel Uitgifteprijs veranderd in functie van marktomstandigheden Institutionele beleggers en zeer vermogende particuliere beleggers
16.2.1.1.1 Organisatie van primaire markt
HET INITIATIEF Beheer van OLO-‐lijnen berust bij Minister van Financiën Lijnen van OLO’s volgens resterende looptijd ingedeeld
o Middellange looptijd: minder dan 8 jaaro Lange looptijd: ten minste 8 jaar en minder dan 11o Zeer lange looptijd: vanaf 11 jaar
Meervoudige OLO-‐uitgifte: als er meerdere tranches binnen 1 looptijdscategorie worden uitgegeven
EMISSIEPROCEDURES
Uitgifte bij wijze van syndicatie Schatkist kan groter bedrag plaatsen wat onmiddellijke liquiditeit creëert
selling commission betalen Globale plaatsing verzekerd management & underwriting commissie Betere geografische spreiding van inschrijvers Via book-‐building proces betere controle op spread Alle Primary en Recognized Dealer achter 1 project
Mixed pot synidicationOp 2 uitzonderingen na een volledige transparantie wat de identiteit van koper betreft
Blind retention recht voor co-‐lead managers en selling group Joint-‐lead managers moeten van sommige klanten (X-‐rekening) de
identiteit niet onthullen duration manager: volatiliteit op ogenblik van prijszetting beperkten
AMERIKAANSE TENDERPROCEDURE Deelneming uitsluitend in eigen naam Inschrijvers moeten houder zijn van rekening gedematerialiseerde
lineaire obligaties en ingeschreven zijn door Administratie van de Thesaurie (Primary en Recognized Dealers)
Uitgiften voor 1 januari door Minister van Financiën bekendgemaakt en gepubliceerd in Belgisch Staatsblad
93
lOMoARcPSD|1149022
Verzaken van een tender: Minister kan afzien van een bekendgemaakte tender
Offertes moeten voor een deadline worden ingediend elektronisch viaBloomberg Electronic Auction System
Minimum van 10 miljoen en veelvoud van 1 miljoen Effectieve uitgifteprijs bepaald door de concurrentie tussen de
intekenaars tegen de door de inschrijvers voorgestelde prijzen
Alle offertes tegen inschrijvingsprijzen hoger dan de laatste in aanmerking genomen prijs worden toegewezen voor het totale bedrag
Na toewijzing gegevens bekendgemaakto Totale bedrag van gevalideerde offerteso Hoogste en laagste voorgestelde prijso Toegewezen bedrag en laagste in aanmerking genomen prijso % toegewezen op offertes die werden ingediend tegen laagste in
aanmerking genomen prijso Gewogen gemiddelde prijs van aanbestedingo Gewogen gemiddelde rendemento Aantal deelnemers aan wie inschrijving werd toegewezen
INSCHRIJVEN BUITEN MEDEDINGING
Op dag van toewijzing kan NBB binnen bepaalde beperkingen inschrijven tegen de gewogen gemiddelde inschrijvingsprijs van de toewijzing
Gewone inschrijving buiten mededinging Speciale inschrijving Bedrag van inschrijving moet veelvoud van 100 000 euro te zijn en
minimum 1 miljoen zijn zie schatkistcertificaten
VEREFFENING OLO’s die werd toegewezen of waarop buiten mededinging werd
ingeschreven worden op valutadatum van toewijzing tegen betaling van verschuldigde bedrag geleverd
Bedrag dat inschrijver op valutadag moet betalen is aangeboden prij of inschrijvingsprijs verhoogd met verlopen interesten
OLO tegen vaste rentevoet wordt enkelvoudige interestvoet gebruikt met ACT/ACT
OLO met variabele rentevoet gebruikt men ACT/360 Verlopen interest berekend o.b.v. nominale couponrente Valutadag normaal T+3 (m.u.v. speciale inschrijvingen buiten
mededinging)
OMRUILING
Omruiling van effecten Primary of Recognized Dealer vrij om al dan niet aan omruilingsoperaties
deel te nemen Het niet omgeruilde saldo blijft tot eindvervaldag behouden Omruiling tegen vooraf vastgestelde prijzen Omruilingsprijs houdt rekening met relatie tussen actuele waarden van
de ter omruiling aangeboden OLO’s
94
lOMoARcPSD|1149022
16.2.1.1.2 Splitsing van OLO’s
Bond Stripping Ontstaan begin jaren 80 Schaar in materieel leverbare obligaties om zo de coupons en de mantel
afzonderlijk te kunnen verhandelen Grote banken formaliseerden de procedure: US Treasury bonds kopen en
in trust plaatsen en trust effecten uitgeven die recht gaven op individuele kasstromen
o TIGRs, CATS Door succes STRIPS opgericht: Seperate Trading of Registered
Interest and Principal of Securities
Recht op kapitaal (PO of principal only) en recht op iedere interestbetaling van de OLO (IO of interest only) op afzonderlijke rekening geboekt dat voor illiquiditeit zorgde
Opgelost door creatie van 1 effect = BE-strip zorgde voor probleem want bij wedersamenstelling kan het zijn dat er meer OLO’s van een bepaalde lijn worden samengesteld dan dat er oorspronkelijk waren creatie van synthetische OLO’s
Enkel Primary en Recognized dealers mogen dit aan NBB vragen
STRIPS behoren tot kapitaalmarkt en gequoteerd o.b.v. samengestelde interest met ACT/ACT als dagtelconventie
16.2.1.1.3 Secundaire markt voor OLO’s
Belangrijkste rol van secundaire markt: liquiditeit van OLO markt verzekeren Op gereglementeerde beursmarkt NYSE-‐Euronext Brussels verhandeld Transacties in OLO’s en strips moeten gemeld worden aan FSMA die deze
info verzamelt en doorgeeft aan Rentefonds ter publicatie Euro-‐MTS: elektronisch handelssysteem
o Verhandelt referentieobligaties uit ganse waaier van landeno Selectie wat kwaliteit en omvang van leningen betreft
MTS Belgium: elektronische inter-‐dealer handelsplatform dat maximale bid-‐ask spreads garandeert
o Uitvoering via STP verwerking (Straight Through Processing) Monopolie van MTS in 2008 doorbroken door technologische
vooruitgang (Brockertech, eSpeed)
16.2.1.1.4 Terugkoopprocedures
Terugkoop (buy-back) Tegenovergestelde van emissie Schatkist kan via MTS Belgium effecten die binnen de 12 maanden
vervallen terugkopen van Primary en Recognized Dealers = BBB operaties = Belgian Buy-‐Backs Schatkist langs bid-‐kant, Dealers langs ask-‐kant
95
lOMoARcPSD|1149022
Omgekeerde aanbesteding (reverse auction) Als bedrag dat men wil terugkopen te groot is De Dealer bieden effecten aan tegen een bepaalde verkoopprijs Schatkist kan deze effecten terugkopen die zij het goedkoopste terug
kunnen verwerven Zo kan de Schatkist een grotere nieuwe emissie plaatsen wat liquiditeit
bevordert
16.2.1.2 Overige staatsleningen
16.2.1.2.1 Brokje geschiedenis: klassieke leningen
Klassieke lening of volkslening Zowel aan particulieren als aan professionelen Tot 1988 financierde overheid zich hiermee op LT Toonderobligaties, op naam gestelde inschrijving in grootboek van
Staatsschuld of gedematerialiseerde effecten Looptijd rond 8 jaar Herzienbare rentevoet met gewaarborgde minimum rente voor belegger Via consortium van KI’s Laatste lening was de Philippe XVII die in 2004 werd terugbetaald Grotendeels door institutionele beleggers niet echt volkslening
Thematische volkslening Nieuw concept van regering Di Rupo Ervoor zorgen dat er meer geld doorstroomt naar reële economie: lening
op minstens 5 jaar dat zou aangewend worden voor financiering van maatschappelijk verantwoorde projecten
Gefinancierd door kasbons of termijndeposito’s uitgegeven door financiële instellingen die marktconforme interest aanbieden en RV verlaagt naar 15%
Minimum inleg van 200 euro, niet achtergesteld, niet terugbetaalbaar voor verstrijken van 5 jaar
Vallen onder depositogarantiestelsel
16.2.1.2.2 Brokje geschiedenis: lotleningen Na WO I uitgegeven door Federatie der Coöperatieven voor
Oorlogsschade = Verwoeste Gebieden In 1927 overgenomen door de Staat Om burger te motiveren werd er een loterij verbonden aan de
obligatielening Winnende nummers werden door Ministerie van Financiën bekend
gemaakt en in Belgisch Staatsblad gepubliceerd Men kreeg nominale waarde terugbetaald met premie die kon oplopen tot
ongeveer 25 duizend euro Laatste lotlening verviel in 2013
96
lOMoARcPSD|1149022
16.2.1.2.3 Leningen zonder eindvervaldag Oorspronkelijk in BEF, maar in 2002 omgezet naar euro Werden in 2001-‐2002 gedematerialiseerd en had belegger keuze tussen
o Omzetten van effecten in een op naam gestelde inschrijving in grootboek van de staatsschuld
o Omzetten van effecten in effecten die uitsluitend op rekeningen worden geboekt
o Vragen van terugbetaling tegen en door Schatkist bepaalde vaste koers
16.2.1.3 Staatsbon Vermijden concurrentie tussen particulieren en professionelen Rechtstreekse concurrentie met financiële instellingen
Gentlemen’s agreementBankiers konden bij ruime publiek middelen werven op korte en middellange termijn terwijl overheid zich op LT segment financierde
Staatsbon Voor particulieren Vastrentend effect met jaarlijkse coupon Een op naam gestelde inschrijving in grootboek van staatsschuld of
gedematerialiseerde effecten die op rekening geboekt zijn Uitgegeven in coupures die veelvouden zijn van 100 À pari terugbetaalbaar 4 x per jaar uitgegeven via panel van financiële instellingen Amerikaanse tender Banken krijgen commissie RV van 25% op interest Staatsbon met vaste vervaldag op 5 jaar met jaarlijkse herziening van de
rentevoet Staatsbon op 3, 5 of 8 jaar met vaste rentevoet NYSE-‐Euronext Brussels makelaarsloon en beurstaks
Staatsbontype 5-7 (niet meer)Op 5 jaar verlengbaar tot 7 jaar
Staatsbontype 3-5-7 (niet meer)Herzienbare en gewaarborgde minimum rentevoet
Vrijstelling van RV op 3 voorwaarden Identificatie Onafgebroken bezit Onafgebroken inschrijving op naam
16.2.2 Publieke emissies door bedrijven
Corporate bonds uitgeven om balansstructuur te optimaliseren RVB neemt beslissing en modaliteiten (meestal privé-‐emissie) Bij converteerbare obligatielening is het de AV die beslist
97
lOMoARcPSD|1149022
Geen risicoloze belegging aantal contractclausules kunnen bewust of onbewust niet aanwezig zijn
Krijgt belegger geld terg als obligatie degradeert tot junk omdat bedrijf in andere handen komt (overnameclausule)
Voldoende beperkingen voorzien zodat bedrijf niet alle waardevolle activa als borg geeft aan derden
Men kan obligaties terugvinden in de obligatietabellen vanaf de uitgiftedatum 1 of 2 weken later begint verworven interest te lopen = startdatum valutadatum T+3
16.2.3 Beleggen in schuldvorderingen
16.2.3.1 Ontstaan en structuur
Effectisering (securitisatie) Techniek waarbij toekomstige illiquide kasstromen worden omgezet in
liquide, verhandelbare obligaties
3 publieke instellingen Ginnie Mae Freddie Mac Fannie Mae waarborgden tegen een vergoeding de terugbetaling van
doorverkochte hypothecaire kredieten waardoor kredietrisico verplaatste naar deze overheidsinstellingen en de onderliggende kredieten risicoloos maakten
Mortgage Backed Securities kende explosieve groei
Schematische voorstelling van een effectiseringsoperatie
98
Bank
Effectiseringsvehikel
Beleggers
Koper van een woonhuis
lOMoARcPSD|1149022
Meeste gezinnen die woning verwerven financieren deze aankoop door hypotheeklening aan te geen (1)
Geeft de bank een voorrecht op het huis als ontlener zijn verplichtingen tot terugbetaling van de lening niet nakomt
Ontlener zal maandelijks som aan bank betalen die aflossing van hoofdsom en verschuldigde interesten omvat (2)
Voor bank is het een actiefbestanddeel waarvoor kapitaal moet aangehouden worden
Effectiseren is het verkopen van dit activum aan effectiseringsvehikel (Special Purpose Vehicle) (3)
o True sale waarbij de activa en alle rechten die daaraan verbonden zijn van de balans van de bank verdwijnen
o Afhankelijk van de aard van de onderliggende hypotheken spreekt men over een residential MBS en commercial MBS
Effectiseringsvehikel stort cash aan bank (4) waardoor bank opnieuw liquide middelen heeft
Terugbetalingen die voortvloeien uit oorspronkelijke leningen worden door de bank doorgestort (servicing) aan effectiseringsvehikel (2)+(3)bank is inningsagent
Effectiseringsvehikel emitteert al dan niet verhandelbare effecten (5)o Opgedeeld in verschillende tranches met verschillende
kredietkwaliteit (senior en junior tranche)o Kredietverliezen op equity tranche
Effectiseringsvehikel zal sommen die hij ontvangt gebruiken om effecten die het heeft uitgegeven met interest terug te betalen (6)
Instelling voor belegging in schuldvorderingen Om effectiseringsoperaties te vergemakkelijken Vorm aannemen van fonds of vennootschap
o Vennootschap voor belegging in schuldvorderingen (VBS)
Overpanding Manier op kredietrisico te verminderen Er worden minder effecten uitgegeven door het SVP dan mogelijk zodat er
buffer ontstaat voor potentiële kredietverliezen
Private effectiseringsoperaties Geen publiciteit Enkel voor institutionele beleggers
Opzetten van effectiseringsoperatie Tijdrovend en ingewikkeld Door auditkantoren zoals PWC, E&Y, KPMG, Deloitte
Voordelen Verlichting balans en minder EV dalen van kapitaalkost van
financiële instellingen en rendabiliteit verhogen Rente op effecten lager dan interesten die aan leningen verbonden zijn Individuele belegger kunnen hierdoor beleggen in hypotheekleningen
99
lOMoARcPSD|1149022
Cherry picking Zijn de meest kredietwaardige leningen die geëffectiseerd worden en van
balans verdwijnen Minder goede leningen blijven achter en maken de bank meer kwetsbaar
voor kredietrisico
16.2.3.2 MBS vs hypothecaire obligaties
Hypothecaire obligaties Schuldtitels die meestal uitgegeven worden door dochterondernemingen
van commerciële banken en die gedekt worden door de hypothecaire leningen op hun balans
Hoge ratings en aantrekken van middelen tegen lage rentevoet Hypothecaire Pfandbriefe bekendste voorbeeld In BE covered bonds of gewaarborgde obligaties
16.2.3.3 Varianten op MBS’s
Asset Backed Securities= alle andere onderliggende waarden (autoleningen, kredietkaarten, persoonlijke lening op afbetaling)
Bowie-‐bonds Madame Tussauds tickets Voetbalclubs
16.2.3.4 Belgische effectiseringsoperaties
Belastingsobligaties
16.2.3.5 Collateralized Debt Obligations (CDO’s)
Cash CDO’sEffectiseringen waarbij de eigendom van de activa wordt overgedragen naar het effectiseringsvehikel
Activa gefinancierd met opbrengsten van obligaties (CDO bonds) en aandelen die door SPV worden uitgegeven
Watervalprincipe (cash CDO)Tranche met hoogste rating (super senior tranche) wordt eerst terugbetaald, dan de tranche met de op 1 na hoogste rating (mezzanine tranches), dan subordinated tranche en dan aandelen tranche (equity tranche)
Synthetische CDOCDO waarbij het kredietrisico in de portefeuille wordt genomen door gebruik te maken van kredietderivaten en de bank koop dan credit default swaps bij effectiseringsvehikel
Bank betaalt premie aan SVP en SVP betaalt de waarde van de verliezen terug als er zich een credit event voordoet
Single tranche1 bepaalde tranche wordt uitgegeven omdat een institutionele belegger exact die kredietkwaliteit meer in zijn portefeuille aanwezig wil zien
100
lOMoARcPSD|1149022
CDO-squaredCDO’s die worden gedekt door andere CDO’s
Collateralized Bond Obligations (CBO) Collateralized Loan Obligations (CLO)
BalanstransactiesCDO’s die worden uitgegeven om kredieten van de balans te halen en op die manier de kapitaaleisen te milderen
Vaak met synthetische CDO
16.2.4 Euro-‐obligatiemarkt
Spraakverwarring tussen euro-‐obligaties en obligaties die in euro zijn uitgedrukt
1e euro-obligatie In 1963 uitgegeven door Italiaanse Autostrada Lanceerde obligatielening van 15 miljard USD die op beurs van
Luxemburg genoteerd werd In VS toen belastingheffing op renteontvangsten op buitenlandse effecten
Europese emittenten wensten zich eerder op Europese kapitaalmarkt te financieren
2e stimulus: Amerikaanse bedrijven kregen verbod om hun buitenlandse dochters te financieren vanuit de VS
euro-‐obligatiemarkt uitgegroeid tot belangrijk segment van de internationale kapitaalmarkt = off-shore market
Aantrekkelijkheid van euro-obligatiemarkt voor bedrijven Grootte van bedragen die soms nodig zijn om projecten te financieren Gunstige kostprijs vergeleken met bankkredieten meer naar semi- ‐
directe financiering Introductie euro waardoor Europese eenheidsmarkt zonder valutarisico
ontstond
Euro-obligaties= obligaties, kasbons en andere leningsbewijzen die aan volgende voorwaarden voldoen
Worden vast overgenomen en geplaatst door internationaal bankconsortium (syndicaat) van ten minste 2 niet-‐verbonden leden die elk hun zetel in verschillende Staat hebben
Voor aanzienlijk deel aangeboden in meerdere Staten Alleen worden ondergeschreven of in eerste instantie alleen worden
gekocht via KI of beursvennootschap
Vrijstelling prospectus op aantal voorwaarden
Buitenlandse obligatiesObligaties die worden uitgegeven in vreemd land maar in munt van het land waar de obligaties worden uitgegeven
101
lOMoARcPSD|1149022
16.3 Spaarfiscaliteit
Europese SpaarrichtlijnTwee systemen voorzien om te bereiken dat rente op spaargeld niet onbelast zou blijven wanneer beleggers hun geld in een andere EU-‐staat onderbrengen
Informatie-‐uitwisseling Gemeenschappelijke bronheffing
enkel van toepassing op rente-‐inkomsten uit vastrentende effecten = zichtrekeningen, spaar-‐ en termijnrekeningen, kasbons, obligaties, monetaire ICB’s en obligatie ICB’s
Uitzonderingen op algemene regels Grootvaderclausule: verhandelbare schuldinstrumenten die voor 1 maart
2001 werden uitgegeven en waar geen vervolgemissie gebeurde Gemengde beleggingsfondsen die minder dan 15% van hun activa
beleggen in vastrentende effecten Meerwaarde niet belast tenzij bij monetaire en obligatiefondsen.
Gemengde fondsen wel als zij voor meer dan 40% beleggen in vastrentende effecten
enkel fondsen met Europees paspoort
Hoofdstuk 17. Aandelen17.1 Aandelen en hun kenmerken
Aandelen Vertegenwoordigen het EV van een vennootschap en zijn te beschouwen
als risicokapitaal Variabele tegenwaarde en oneindige looptijd Geen nominale waarde
o Waarde wordt bepaald door netto-‐activa die onderneming bezit en door de verwachte toekomstige winsten
Vereffeningswaarde: als vennootschap vereffend wordt dan heeft aandeelhouder recht op zijn deel = restwaarde: realisatiewaarde van de activa – de schulden
Gedematerialiseerde vormo Op naam in aandelenregistero Als inschrijving in een effectendossier
Beursnotering aanvragen om verhandelbaarheid van aandelen te verhogen
Beperkte aansprakelijkheid: aandeelhouder kan niet meer verliezen dan hij heeft ingebracht aantal specifieke rechten
Dividend Vergoeding voor het kapitaal is onzeker Hangt af van het te verdelen resultaat van het boekjaar, statuten en van
de beslissing van de AV om al dan niet een dividend uit te keren
102
lOMoARcPSD|1149022
17.1.1 Bijwonen van de algemene vergadering en stemrecht
Ondernemingen moeten tijdig hun aandeelhouders uitnodigen voor de AV (per mail, fax of gewone brief)Voor beursgenoteerde bedrijven moet op website en in minstens 2 kranten gepubliceerd worden
DepotbetalingVoorafgaande neerlegging van zijn effecten op de zetel van de vennootschap of een KI aandeelhouder mag elke AV bijwonen en heeft onbeperkt vraagrecht
Aandeelhouder met meer als 3% mogen agendapunten aan AV toevoegen
StemgerechtigdWie de meerderheid van de aanwezige stemmen bezit heeft controle over de vennootschap
Goedkeuring jaarrekeningen Grootte van de bezoldiging van bestuurders Verlenen van kwijting aan bestuurders Benoeming en ontslag van de bestuurders Gewone meerderheid nodig om voltallige RVB te benoemen Minderheidsaandeelhouders beschermen door te werken met
aandelencategorieën
complexe situaties Aandelen die geen gelijke waarde hebben Aandelen zonder stemrecht of winstbewijzen met stemrecht
Gekwalificeerde meerderheid voor Gewone statutenwijzigingen, ontbinding van vennootschap (NV), fusie,
splitsing-‐ en inbrengverrichtingen dat minstens de helft van het kapitaal moet vertegenwoordigd zijn 3/4e
Doelwijzigingen en omzetting van vennootschap naar andere rechtsvorm vereisen 80% van de stemmen en soms unanimiteit
Blokkeringsminderheid20% + 1 van de aandelen en 25% + 1
Meervoudig stemrechtVerschillende categorieën van aandelen worden verschillend behandeld (niet in BE, wel FR en ZW)
Preferente of bevoorrechte aandelenKunnen voor alle andere aandelen recht geven op dividend. Bij ontbinding worden zij voor de gewone aandelen uitbetaald
Aandelen zonder stemrechtGeven de houder recht op een dividend dat minstens gelijk moet zijn aan dat voor de aandelen met stemrecht
103
lOMoARcPSD|1149022
WinstbewijzenGeven de houder recht op evenredig deel van de winst maar geven geen stemrecht als beloning voor geleverde prestaties en vertegenwoordigen het kapitaal niet, sinds 2005 gelijkgesteld aan gestort kapitaal als ze in het EV geïncorporeerd werden
Gouden aandeelVetorecht waarmee de overheid beslissingen die het maatschappelijke belang niet zouden dienen te blokkeren
Aandelen geven macht Controlemechanismen cruciaal voor familiebedrijven
o 2e en 3e generatie: Passieve aandeelhouders hun taken zijn beperkt tot deelname aan AV
o 2e generatiebedrijven zijn aandeelhoudersovereenkomsten belangrijk
o 3e generatiebedrijven is familieholding belangrijk Shareholder activism: verantwoord ondernemen stimuleren Werknemersparticipatie waarbij het personeel een belangrijke stakeholder
wordt
17.1.2 Voorkeurrecht
Bij kapitaalverhoging hebben bestaande aandeelhouders een voorkeurrecht= in verhouding tot hun participatie mogen ze intekenen op nieuwe aandelen zodat hun proportioneel aandeelhouderschap bewaard blijft
Meestal met een korting = décote coupon of scrip 3 mogelijkheden voor aandeelhouder
o Voorkeurrecht uitoefenen en bevoorrecht intekenen op kapitaalverhoging
o Voorkeurrecht verkopeno Voorkeurrecht laten vervallen
RumpplaatsingAls kapitaalverhoging afgesloten wordt met een onderhandse plaatsing van alle niet-‐uitgeoefende strips = rumps
Voorbeeld rechten in verhouding tot participatie
104
lOMoARcPSD|1149022
Voorbeeld intekenen tegen lagere prijs op nieuwe aandelen
Pn: bevoorrechte inschrijvingsprijsPo: meest recente beurskoersO: aantal oude effectenN: aantal nieuwe effecten
17.1.3 Recht op dividend
Ex-coupon dagDag wanneer het aandeel ex-‐coupon verhandeld wordt
Datum van betaalbaarstellingDag wanneer het dividend belastbaar gesteld wordt
In periode tussen beslissen van AV en de ex-‐coupon dag verhandelt men het aandeel cum-dividend
Uitkering aan natuurlijke persoon RV van 27%
DBI-regeling (Definitief Belaste Inkomsten)Bijzondere regeling bij uitkering aan een vennootschap om dubbele taxaties te vermijden
InterimdividendVoorschot op dividend dat in de toekomst zal uitbetaald worden en waarover de AV nog niet heeft beslist AV beslist over het al dan niet uitkeren van slotdividend
Stock dividendAantal stock dividenden geven het recht op 1 nieuw aandeel eventueel met bijbetaling van contant bedrag. Winst vloeit op die manier terug naar het bedrijf
Keuzedividend: Hier laat AV de keuze aan aandeelhouder zelf Succespercentage: Verhouding tussen aantal effecten waarop
daadwerkelijk werd ingeschreven en het maximale aantal effecten dat zou zijn uitgegeven indien alle aandeelhouders voor het stockdividend hadden gekozen (meestal rond 90%)
Preferente aandelen Hebben statutaire bepaalde voorrechten op de kapitaalaandelen
105
lOMoARcPSD|1149022
Cumulatief preferente aandelen: om preferente aandeelhouders in een jaar zonder winstuitkering toch later het dividend uit te keren
Superdividend (bonusdividend)Mooie meerwaarde voor belegger
Inkoop van eigen aandelenAlternatief om deel van het EV aan de aandeelhouders terug te geven
Aandelen worden vernietigd Financiering van overnames
Dividendwaarderingsmodel van Gordon Dividend discount model Bepaalt waarde van een aandeel als de verdisconteerde waarde van
alle toekomstige dividenden
Dow Dividend StrategyPopulaire beleggingsstrategie die aanraadt om de aandelen te kopen die jaar voordien de hoogste dividendrendementen hebben neergezet
Fiscale arbitrage Klant leent aandelen aan institutionele belegger Vlak voor de ex-‐dividend datum worden de aandelen verkocht, maar dag
na ex-‐dividend geleverd Om koersrisico te vermijden worden de gekochte aandelen na enkele
dagen opnieuw verkocht via termijncontract
17.1.4 Ontvangen van eventuele bonusaandelenEr kan naast een uitkering ook beslist worden om de winst geheel of gedeeltelijk op te nemen in de reservesAls onderneming dit beslist met vereiste meerderheid in AV dan gaat dit gepaard met uitgifte van bonusaandelen aan de bestaande aandeelhouders worden toekenningsrechten verleend dat nodig is om bonusaandelen te bekomenBij uitgifte op beurs is de prijs van de nieuwe aandelen gelijk aan nul
Voorbeeld
106
lOMoARcPSD|1149022
17.1.5 Recht om bijkomende aandelen te ontvangen bij aandelensplitsing Elk oud aandeel wordt vervangen door N nieuwe aandelen
Waarde van het aandeel zal dalen naar Po/N omdat EV niet toenemen Penny stockAls een aandeel heel laag noteert reserve split mogelijk
Men moet M oude aandelen binnen leveren voor 1 nieuw aandeel met nieuwe prijs van M x Po
17.2 Aandelen op IDR’s
IDR International Depository Receipts In VS ADR genaamd (American Depository Receipts) Certificaat uitgegeven door lokale bank waarmee de belegger in een
buitenlands aandeel kan beleggen Gedekt door echte aandelen In lokale munt genoteerd Commissielonen lager en dividenden identiek aan die van aandeel GDR (Global Depository Receipts)
17.3 Openbare uitgifte van effecten
17.3.1 Motieven Ophalen van kapitaal Verbeteren imago en public relations
Voordelen Naambekendheid Grotere geloofwaardigheid bij andere ondernemingen, banken en
werknemers Permanente objectieve waardering Versterking financiële infrastructuur Betere prestaties Toegang tot grotere aanbestedingen Betere bescherming van minderheidsaandeelhouders
Beursnotering kost veel en kan oplopen tot 7 à 11% van het opgehaalde bedrag voor de Alternext en zelfs 11 tot 17% voor de vrije markt
Deel van de kost ligt vast volgens barema dat afhangt van het aantal genoteerde effecten
Deel van de kost variabel in functie van de marktkapitalisatie boven de 150 miljoen
Nadelen Hoge kostprijs Administratieve en boekhoudkundige verplichtingen Verlies aan soepelheid en controle Kosten van investor relationship management ongeveer 250 000 euro
107
lOMoARcPSD|1149022
17.3.2 Vormen
Openbaar bod tot verkoop Bestaande aandeelhouders zullen een deel van hun aandelen
verkopen zodat voor de onderneming het aantal uitstaande aandelen gelijk blijft
Oorspronkelijke aandeelhouders zien er vaak op toe dat de nieuwe aandelen goed genoeg verspreid worden onder het publiek zodat zij controle houden over hun onderneming
Beschermingsconstructies tegen vijandige overnames Aandeelhouderspacten: verschillende bedrijven die met elkaar afspreken
dat wanneer er 1 van hen dreigt overgenomen te worden elkaars aandelen te kopen
Gifpil of mechanisme van het toegestane kapitaalo Kapitaalverhoging buiten voorkeurrecht om vijandige partij te
verzwakkeno Alternatief middel om gifpil in werking te stellen is kopen van
eigen aandeleno Geen deugdelijk bestuur
Nederlandse stichting: Acelor bracht haar Canadese dochter onder in Nederlandse stichting en de stichting moet toestemming geven over eventuele overname van dochter
Meervoudig stemrecht Aandelenklassen: Brazilië
o Bevoorrechte aandelen krijgen hoger dividend maar geen stemrecht dus de gewone aandelen vertegenwoordigen de macht
Gouden aandeel Statutair beperken van stemrechten Recht om bestuurders te benoemen voorbehouden
Dag waarop overnamebod wordt aangekondigd stijgt de koers van de target met 9% en bij vijandige overname zelfs 15% Bieden in cash meer gewaardeerd dan betalen met aandelen
Openbaar bod tot inschrijving Onderneming geeft nieuwe aandelen uit die aan het publiek worden
aangeboden Versterken van EV positie om verdere groei te kunnen financieren Seasoned equity offerings (SEO): bedrijf is reeds beursgenoteerd Initial public offerings (IPO): beursintroductie
Gecombineerd bodOpenbaar bod tot verkoop + openbaar bod tot inschrijving
Als de overname slaagt kan er een delisting of een public to private operatie plaatsvinden en de onderneming kan dan van de beurs gehaald worden als de overnemer dit wil
108
lOMoARcPSD|1149022
17.3.3 Begeleidende banken
Openbare emissie van aandelen op kapitaalmarkt meestal via financiële tussenpersoonIn VS onderscheid tussen investment banks en commercial banks
In BE zijn de investment bank gewoon de begeleidende financiële instellingen
Taken Verlenen van advies wat betreft timing en prijsbepaling van uitgifte Opnemen van uitgegeven effecten Aanbieden van effecten aan beleggers op kapitaalmarkt
Concurrentiële aanbiedingOnderneming neemt zelf initiatief en nodigt de bankiers uit om bod te doen
Onderhandse aanbieding (meestal in BE)Onderneming kiest rechtstreeks de bankier die de emissie zal verzorgen
Emissievoorwaarden door beide partijen bepaald Adviesverlenende functie niet van belang Voordeel is timing-‐aspect: intermediërende instelling heeft meer tijd om
de potentiële beleggers op te sporen en de emissie op het juiste tijdstip te introduceren
Firm commitment: effecten worden aangekocht tegen overeengekomen prijs meestal met waarborg van succes
Best effort arrangement: als het een uitgifte van kleine of risicovolle ondernemingen is dan is de bank niet altijd bereid om emissie op te nemen met waarborg van succes enkel de verkochte effecten worden aan de emitterende ondernemingen betaald
Reoffering pricePrijs die financiële instelling vraagt bij plaatsing van de aandelen bij het publiek
Gross spread of underwriter discountVerschil tussen prijs die onderneming ontvangt voor aandelen en de reoffering price
Komt toe aan de leden van het waarborg-‐ of uitgiftesyndicaat dat bestaat uit 1 of meerdere lead underwriters en andere financiële instellingen
Selling groupEr worden andere ondernemingen of financiële instellingen toegevoegd aan het bestaande syndicaat die allen effecten kunnen aankopen tegen een concession price lager eventueel lager ligt dan de reoffering price gross spread verdeeld over oorspronkelijke leden
17.3.4 Prijsbepaling van nieuw uitgegeven aandelenPrijs moet hoog genoeg zijn om aandeelhouders niet te ontgoochelen, maar laag genoeg zijn zodat de aandelen vlot geplaatst kunnen wordenPrijs moet realistische weergave zijn van de waarde van het bedrijf en dus rekening houden met de eventuele groeimogelijkheden
109
lOMoARcPSD|1149022
Dividend Discount Model (DDM)Toekomstige dividenden worden geschat en verdisconteerd en de som van al de actuele waarden is dan de schatting van de aandelenprijs
Discounted Cash Flow (DFC)Verdisconteert de toekomstige vrije operationele kasstromen = middelen die onderneming genereert door het uitoefenen van haar activiteiten
Ratio-methode Koers-‐winst verhoudingen Koers-‐cash flow verhoudingen Dividendrendementen geen van de 3 geeft precieze voorspelling van wat het aandeel
de eerste dagen, weken of maanden na de notering zal doen
Algemeen doen nieuwe aandelen het op KT zeer goed terwijl ze op LT lagere rendementen opleveren
Voorbeeld DDM
17.3.5 Verdeling van de aandelenBeleggers die inschrijven op beursintroductie kunnen vooraf niet weten hoeveel aandelen ze uiteindelijk zullen kunnen kopen meestal niet voldoende aandelen voor iedereen daarom bestellen beleggers vaak meer dan ze eigenlijk willen kopen
Green shoe optieBestaande aandeelhouders kunnen nog extra pakket aandelen op de markt brengen als de vraag te groot blijkt
Blijft onzekerheid over uiteindelijke toekenning van aandelen roep om verdelingsregels grot bij consumentenorganisaties
110
lOMoARcPSD|1149022
17.3.6 Enkele cijfersOpenbaar beroep op aandelenmarkt is slechts een fractie van de totale aandelenemissies
17.4 Secundaire markt voor aandelen Groei in marktkapitalisatie is indrukwekkend Dominantie van Amerika over Europa en Azië Europa in jaren 90 golf van beursintroducties
Centraal in hervormingen (transparantiewetgeving en financiële wetgeving) Zorg over liquiditeit van de markten Kwaliteit van infrastructuur Vermogen om beursintroducties aan te trekken Geloofwaardigheid van toezichthouders Integriteit van de markten
Concurrentie tussen beurzen nam steeds toeDoor fusies en samenwerkingsakkoorden probeerde ook de Beurs van Brussel zich sterker te positioneren nam beurs van Antwerpen over + fusie met Belfox+ CIK = Brussels Exchanges of BXSSamenwerking met beurzen uit andere landen ook noodzakelijk Euronext in 2000 waar er beurzen van 3 verschillende landen gefuseerd werden tot 1 enkel bedrijfIn 2002 nam Euronext de London International Financial Futures and Options Exchange (LIFFE) overIn 2007 fusie van Euronext en New York Stock Exchange NYSE-Euronext
NYSE-Euronext sinds 2005 opgedeeld in 2 hoofdsegmenten Eengemaakte koerslijst Eurolist
o A-‐Large cap = groot bedrijfo B-‐Mid cap = middelgroot bedrijfo C-‐Small cap = klein bedrijfo 2 indexen die prestaties van aandelen weergeeft
Blue chip index Euronext 100: op basis van de 100 grootste aandelen op basis van hun marktkapitalisatie
Next 150: geeft de evolutie van de volgende 150 grootste aandelen weer
Vrije markt: alle effecten van de kleine beursgenoteerde bedrijveno Marktgewogen beursindex
17.4.1 Koersvorming en verhandeling op Euronext
HoofdlijnenBelangrijkste groep effecten, die met de grootste omzet
Secundaire lijnenWarrants, inschrijvingsrechten, toekenningsrechten marktliquiditeit van secundaire lijn ligt meestal lager dan deze van een hoofdlijn
Openingsprijs (open)Eerste prijs die op een dag tot stand komt
111
lOMoARcPSD|1149022
Hoogste koers (high)Hoogste prijs waartegen het effect verhandeld werd, meer verkopers dan kopers
Laagste koers (low)Laagste prijs waartegen het effect verhandeld werd
Slotkoers (close)Laatste prijs waartegen het effect getransacteerd werdBeleggers die aandeel willen kopen moeten order indienen bij de beurs via bank of rechtstreeks op handelsplatform
Handelsdag 7.15 vooropening: tot 9 uur worden per verhandelbaar effect alle orders
gecentraliseerd in elektronisch orderboeko Nog geen handelo Kunnen nog nieuwe orders ingevoerd wordeno Bestaande orders kunnen gewijzigd of geannuleerd worden
Paar seconden voor opening om 9u: beurs berekend prijs waartegen het meeste effecten kunnen verkocht worden o.b.v. info in orderboek = openingsprijs
9u-‐17.25u verhandeling: op elk moment bijkomende orders die continu worden geëvalueerd
o Verhandeling direct uitgevoerd 17.30-‐17.35 stilstaande fase: zelfde als vooropening en wordt slotkoers
bepaald
17.4.2 Circuit breakersAls de marktprijs van een aandeel onder een bepaalde bodemkoers valt wordt de handel gedurende een bepaalde tijd stilgelegd
Bedoeling Connectie tussen de markten niet verbreken Beleggers en handelaars de kans geven om te kalmeren en hen rustig de
tijd geven om orders door te geven
Voorstanders beweren dat vooral kleine beleggers baat hebben bij deze pauzes
17.4.3 Vrije markt of ‘The wild, wild west’?
Vrije markt Niet gereglementeerde markt voor KMO’s en starters Ondernemingen kunnen niet voldoen aan strengere eisen voor notering
op andere segmenten van Euronext Geen minimum beurskapitalisatie Geen minimale free float Geen regels m.b.t. financiële rapportering Geen transparantiewetgeving Enkel particulieren worden aangetrokken Kosten voor notering beperkt
112
lOMoARcPSD|1149022
17.4.3.1 Alternext Segment voor middelgrote ondernemingen op Euronext dat in 2006
gelanceerd werd Ondernemingen zijn te klein voor gereglementeerde markt Eurolist, maar
te groot voor de Vrije markt Halfjaarrapportering verplicht, strenge IFRS normen moeten niet gevolgd
worden Notering aanvragen zonder prospectus = directe notering
o 2 jaar voorafgaand aan beursgang minstens 5 miljoen euro hebben opgehaald via private plaatsing
17.4.3.2 Openbare veilingen Niet gereglementeerde markt waarop niet genoteerde effecten kunnen
verhandeld worden Gebruik van veilinghamer Enkel leden van NYSE-‐Euronext kunnen hieraan deelnemen Bank of beursmakelaar is tussenpersoon Per opbod verkocht
Hoofdstuk 18. Collectieve beleggingsinstrumenten18.1 Begrip en voordelen
Beleggingsclubs zijn gegroepeerd in de Vlaamse Vereniging voor Beleggingsclubs en Beleggers (VFN) die lid is van de Euroshareholders
Instelling voor Collectieve Belegging (Mutual Fund)Verzamelt financiële middelen met als uitsluitend doel deze collectief volgens het principe van risicospreiding te beleggen
ICB zal externe partij aanstellen die de effecten in bewaring neemt Voor bewaarder is de ICB een buitenbalansproduct Belegger heeft voorrecht ingeval van faling van de bewaarder kan
zijn kapitaal terugvorderen
Geschiedenis 1e beleggingsinstelling naar Belgisch recht van 1946
o Opgericht voor periode van 15 jaaro Particuliere spaarder de voordelen van risicospreiding geven
1e wetgeving voor collectief beleggen die beleggingsfonds beschreef kwam in 1957-‐1958
Jaren 80 maatregelen om kapitaalmarkt te stimulereno Belastingvoordeel verdween middelen stroomden terug
uit beleggingsfondseno Midden jaren 80 ruime toevloed van Luxemburgse ICB’s
1990 hervorming fondsenwetgeving: Bevek en Bevak Sinds 1985 is Europese regelgever aan het streven naar een eengemaakte
Europese Fondsenmarkt via UCITS-‐richtlijneno Harmonisatie van concurrentievoorwaarden
113
lOMoARcPSD|1149022
o Bescherming van beleggero Vestigen van principe home country controlo Invoeren van Europees paspoort voor ICB’s
Voordelen ICB In 1 keer een gediversifieerde portefeuille Belegger moet niet dagdagelijks zijn portefeuille op te volgen Transactiekosten veel lager Belegger kan participeren in markten die voor hem anders niet
toegankelijk zijn Fiscale voordelen: geen RV
Portefeuille wordt beheerd door professionele beheerder Passief beheer: markt volgen Actief beheer: markt kloppen
18.2 Typologie van ICB’s
18.2.1 Typologie op basis van de aangesproken beleggers
Openbare ICBTrekt haar financiële middelen aan via een openbaar bod van al dan niet verhandelbare rechten van deelneming of effecten
Institutionele ICBTrekt haar financiële middelen uitsluitend aan bij institutionele beleggers
Private ICBTrekt haar financiële middelen aan bij private beleggers
Juridische aard ICB’s vs hun potentiële beleggers
Particulieren kunnen enkel beleggen in openbare ICB, terwijl institutionele partijen de keuze hebben tussen institutionele ICB en openbare
In openbare ICB’s worden aandelenklassen gecreëerd voor bvb institutionele beleggers en particulieren
114
lOMoARcPSD|1149022
Aanbiedingen geen openbaar karakter Aanbiedingen uitsluitend gericht aan institutionele of professionele
beleggers Aanbiedingen gericht aan minder dan 150 natuurlijke of rechtspersoenen
die geen institutionele of professionele belegger zijn Aanbiedingen van andere effecten dan rechten van deelneming in open
ICB’s vereisen totale tegenwaarde van minstens 100 000 euro per belegger en per categorie van effecten
Aanbiedingen van rechten van deelneming in open ICB vereisen totale tegenwaarde van minstens 250 000 euro per belegger en per categorie
Aanbiedingen van andere effecten dan rechten van deelneming in open ICB’s met nominale waarde per eenheid van minstens 100 000 euro
Aanbiedingen van effecten met totale tegenwaarde van minder dan 100 000 euro die berekend wordt over periode van 12 maanden
18.2.2 Indeling op basis van de juridische structuur
Schematische voorstelling van de Belgische ICB’s
Open ended funds, unit trusts: aantal rechten van deelneming is veranderlijk
o ICB verbindt zich ertoe om op eenvoudig verzoek van de deelnemers de rechten tegen inventariswaarde terug te kopen ten laste van haar activa
o Kunnen beursnotering aanvragen als ze dat willen Closed ended funds: vast aantal rechten van deelneming
o ICB zijn verplicht om beursnotering aan te vragen zodat er een secundaire markt ontstaat
115
lOMoARcPSD|1149022
18.2.2.1 Openbare ICB’s
18.2.2.1.1 Gemeenschappelijke beleggingsfondsen
Gemeenschappelijke beleggingsfondsen met veranderlijk kapitaal ICB’s van het contractuele type Rechten van deelneming vertegenwoordigen het eigendomsrecht van een
fractie van de portefeuille Beleggers zijn juridisch mede-‐eigenaars Fonds heeft geen rechtspersoonlijkheid en daardoor 3 betrokken partijen
o Beleggerso Fondsbeheerdero Fondsbewaarder
Beheersreglement bevat rechten en plichten van 3 betrokken partijen In BE steeds van het open type Geharmoniseerde fondsen: fondsen met Europees paspoort <-‐> niet- ‐
geharmoniseerde fondsen
Pensioenspaarfondsen Opbouwen van individueel pensioenreserve op fiscaal
vriendelijke manier Pro-‐Europese regels Gelden die beheerder ontvangt vormen afgezonderde tegoeden Grootste fondsen in Belgische markt
Belgisch pensioensysteem in notendop Eerste pijler = wettelijke pensioenen gefinancierd via repartitiestelsel Tweede pijler = extra legale (aanvullende) pensioenen
o Werknemer (of werkgever) spaart via een groepsverzekering of via afzonderlijk aanvullend pensioenfonds
Ondernemingspensioenstelsels Multi-‐ondernemingspensioenstelsel
Derde pijler = individueel pensioenspareno Pensioenspaarverzekeringen (kapitaalbescherming en minimum
gewaarborgd rendement)o Pensioenspaarfondsen ICB
18.2.2.1.2 Beleggingsvennootschappen = ICB’s van het statutaire type pas sinds 1990 opgericht worden
Opgericht als handelsvennootschap en hebben eigen rechtspersoonlijkheid
Belegger belegt in beleggingsvennootschap door aandelen/deelbewijzen te kopen
AV en RVB Open fondsen tenzij vastgoed of private equity
BevekBeleggingsvennootschap met veranderlijk kapitaal beursnotering niet verplicht
116
lOMoARcPSD|1149022
BevakBeleggingsvennootschap met vast kapitaal
Gesloten fonds en kan op primaire markt gekocht worden gedurende de inschrijvingsperiode
Beursnotering verplicht Beurskoers kan afwijken van inventariswaarde van het fonds décote
Kapitalisatiefondsen Zoals pensioenspaarfondsen Kapitalisatie van geïnde inkomsten
Uitkeringsfondsen en distributiefondsen Uitkeren dividend
In beleggingsvennootschappen kan men gebruik maken van compartimenten ofzusterfondsen die elk een eigen beleggingsstrategie hebben paraplufonds
Privak Beursgenoteerde ICB’s die sinds 1997 kunnen opgericht worden Beleggen in niet-‐genoteerde vennootschappen en groeibedrijven Groeibedrijven: vennootschappen waarvan de toegelaten financiële
instrumenten worden verhandeld op een door een effectenbeurs georganiseerde markt
Investeren in durfkapitaal
18.2.2.2 Institutionele ICB’s Beleggingsfondsen, verzekeraars en pensioenfondsen
Vennootschappen als ze aan minstens 2 van de 3 voorwaarden voldoen Meer dan 250 werknemers Balans meer als 43 miljoen euro Netto jaaromzet van meer dan 50 miljoen euro
niet aan voorwaarden voldoen? Aanvraag indienen bij FSMA (universiteiten en stichtingen)
Nauwelijks beleggingsbeperkingen Niet onder toezicht FSMA RV wordt teruggevorderd in fiscale aangifte
18.2.2.3 Private ICB’s Geen concrete wetgeving behalve private privak
o Niet onder toezicht van FSMAo Commissaris-‐revisor benoemd wordeno 2007 nieuwe wetgeving
18.2.3 Indeling op basis van de beleggingspolitiekICB’s die beleggen in opties en futures komen niet in aanmerking voor Europees paspoort
Belgische wetgeving laat ICB’s toe te beleggen in Beleggingen die voldoen aan de voorwaarden van de Europese richtlijn Effecten en liquide middelen Grondstoffen, opties en termijncontracten op grondstoffen
117
lOMoARcPSD|1149022
Opties en termijncontracten op effecten, deviezen en beurs- ‐indexcontracten
Vastgoed Hoogrisicodragend kapitaal Andere door de Koning toegelaten beleggingen
ICB’s mogen Niet meer dan 10% van alle effecten van eenzelfde categorie van
eenzelfde emittent aankopen Niet meer dan 5% van de totale waarde van de effecten van 1 emittent
aanhouden Niet meer dan 10% van haar netto-‐vermogen beleggen in niet- ‐
beursgenoteerde effecten of in effecten die niet regelmatig worden verhandeld op een erkende financiële markt
Effecten niet ongedekt verkopen Niet meer dan 10% van de netto-‐actiefwaarde beleggen in goud Niet beleggen in goederen, handelscontracten, gebouwen en grondstoffen
Vastrentende ICB Monetaire en obligatie-‐ICB
Niet-vastrentende ICB Aandelen ICB Gemengde ICB ICB met kapitaalbescherming Dakfondsen Vastgoed ICB Pensioenspaarfondsen Privak
18.2.3.1 Monetaire ICB’s = thesaurie-‐ICB’s beleggen voornamelijk in kortlopend papier zoals termijndeposito’s, schatkistcertificaten, korte termijn obligaties, CP en liquide middelen met gemiddelde looptijd van minder dan 6 maanden
18.2.3.2 Obligati e - ‐ IC B’ s
ICB’s met middellange looptijdBevat fondsen die beleggen in obligaties met looptijd tussen 1 en 3 jaar
Obligatie ICB’sBeleggen in vastrentende waarden met looptijd van minstens 3 jaar
Obligatiefondsen zonder looptijd Obligatiefondsen met vaste looptijd = fix-‐fondsen
Inverse durationICB stijgt in waarde als de rente stijgt door het kopen van korte tot middellange termijn beleggingen aangevuld met afgeleide producten zoals futures, opties en swaps
118
lOMoARcPSD|1149022
18.2.3.3 Aandelen ICB’s
Indexfonds = Exchange Traded Fund (ETF) Als het beleggingsfonds een passieve strategie volgt en enkel probeert de
middelen van het fonds te alloceren volgens de samenstelling van een bekende index
Actieve beleggingstrategieFondsen die op zoek gaan naar aandelen waarvan verwacht wordt dat zij beter zullen presteren dan de markt
Kunnen zich richten tot bepaalde sectoren (sectorgespecialiseerde ICB) Kunnen zich richten tot bepaalde thema’s (themafondsen)
Recovery fondsBelegt uitsluitend in selectie van aandelen die in de laatste maanden zwaar afgestraft werden in de hoop dat deze fundamenteel zullen hernemen
Behavioural finance: gaat ervan uit dat financiële markten inefficiënties vertonen doordat mensen systematisch fouten maken
o Slecht nieuws over ondernemingsresultaten zal door vele te sterk geïnterpreteerd worden zodat de koersen heel sterk gaan dalen
o Aandelen die laatste 5 jaar het slechtst gepresteerd hebben maken veel kans om bij de sterkste stijgers van volgende 5 jaar te behoren
Tegendraads beleggen: Werner De Bondt en Richard Thaler
Share buy-back fondsBelegt enkel in ondernemingen die eigen aandelen inkopen
Buy-out fondsKoopt aandelen van dochterondernemingen op waarvan de moederonderneming die middelen wil aanwenden voor schuldverlichting
Vice fundBeleggen in alcohol, gokken, seks en tabak
Beleggingsfonds met hoofdactiviteit de sportsector
Wijnfonds
Ethische ICB’sHouden beleggingsproducten aan met een hoog sociaal-‐ethisch ecologisch gehalte duurzaam beleggen of sociaal verantwoordelijk investeren (SRI’s)
o Eerste generatie fondsen: niet in wapenhandel of waar kinderarbeid aan te pas kwam
o Tweede generatie: beperkt aantal positieve criteria zoals enkel in milieuvriendelijke bedrijven investeren
o Derde generatie: volledig doorgedreven sociaal-‐ethisch beleid
18.2.3.4 Gemengde ICB’s Balanced funds beleggen zowel in aandelen als in obligatie en kunnen zowel rechtstreeks als onrechtstreeks gebeuren
119
lOMoARcPSD|1149022
Dynamisch fonds of hoog risico fondsAls fonds gemiddeld meer dan 60% van zijn vermogen belegt in aandelen
Defensief fondsGemengde fondsen met laag risico die het aandelenpercentage in activa tot max 35% beperken tussen deze 2 bestaan fondsen met neutraal risico
18.2.3.5 ICB’s met kapitaalbehoud Garanderen de terugbetaling van de volledige inleg op vervaldag
Vastrentend gedeelte Optie
2 tendensen om uitbetalingsstructuur te innoveren Rente bleef dalen dus bedrag dat men kon spenderen aan kopen van
opties verkleinde Volatiliteit op aandelenmarkt nam wereldwijd toe wat opties duurder
maakten
Oplossing Geen volledig kapitaalbehoud meer bieden maar slechts een fractie van
90 of 95% Niet de volledige stijging van de onderliggende waarde geven maar
slechts fractie daarvan Cap voorzien op mogelijk rendement Ingewikkelde optieconstructies invoeren die de kansen dat de belegger
een mooi rendement haalt sterk beperkten
Kapitaalbescherming Voor inschrijvingsprijs van de rechten van deelneming gedurende de
inschrijvingsperiode geldt een volledige bescherming op vervaldag Om bescherming te verlenen is beleggingsstrategie vastgelegd waarbij
belegd wordt in deposito’s, schuldinstrumenten die zijn uitgegeven door een onderneming die onder prudentieel toezicht staat en die is gevestigd in lidstaat van EER
Bescherming geldt voor alle deelnemers
Kapitaalgarantie Voor de inschrijvingsprijs van de rechten van deelneming gedurende de
inschrijving een integrale, onherroepelijke en onvoorwaardelijke waarborg op vervaldag gesteld werd
Waarborg verleend door derde die onder prudentieel toezicht staat en gevestigd is in lidstaat van de EER en die geformaliseerd wordt in juridisch bindend contract tussen ICB en derde
Waarborg geldt voor alle deelnemers
Fondsen met bodembewaking Streven naar kapitaalbehoud zonder dat er kapitaalbescherming of
garantie geboden wordt Men gebruikt constant proportional portfolio-‐insurance (CPPI)
o Men belegt zowel in obligaties als in aandelen
120
lOMoARcPSD|1149022
18.2.3.6 Dakfondsen Fondsen die in andere ICB’s beleggen Voor betere wereldwijde diversificatie Flexibel en dynamisch beheer Totaaloplossing voor belegger
18.2.3.7 Hedge funds
Hefboomfondsen, speculatiefondsen, instellingen met hoge schuldgraad Opgericht door Alfred Winslow Uitsluitend voor zeer rijke beleggers In belastingparadijzen
Macro-hedge fundsSpeculeren op belangrijke verschuivingen in de internationale financiële markten
Relative value funds Proberen o.b.v. arbitrage voordeel te halen o.b.v. marktinefficiënties Verwachtingsarbitrage: kans op winst wordt groter geschat dan kans op
verlies
Long Term Capital Management (LTCM) Amerikaans speculatiefonds die zo’n grote verliezen had dat de
Amerikaanse Federal Reserve tussenkwam om systeemrisico te vermijden
Stichters waren 2 nobelprijswinnaars: Myron Scholes & Robert Merton Groot deel met geleend geld
Particulieren Kapitaalgarantie Via discretionair vermogensbeheer Via tak-‐23 product Via dakfonds
Alternative Investment Fund Managers Directive = AIFM richtlijn Reglementeert alle alternatieve fondsen door de aanbevelingen van de G- ‐
20 te volgen In ruil voor Europees paspoort moeten ze openheid geven over hun
kapitaal, risico’s en bestaande belangenconflicten
18.3 Wegwijs in de ICB’s
18.3.1 TransparantieVerkorte uitgifteprospectus samen met verplichte uitgifteprospectus verspreiden nu standaarddocument voor essentiële beleggingsinformatie (Key Investor Information) met indeling in risicoklassen
121
lOMoARcPSD|1149022
18.3.2 InventariswaardeKoersen kunnen gevolgd worden in De Tijd onder ‘Beleggingsfondsen’ of in de Fondsen-‐tijd
Netto-inventariswaardeGeeft de waarde van de beleggingsportefeuille weer per uitgegeven certificaat
Problemen Veel beleggers beseffen onvoldoende dat ze hun fonds niet (ver)kopen
aan de inventariswaarde die in krant staat maar wel aan de volgende Op welke orderdatum de gepubliceerde inventariswaarde betrekking
heefto Sommige nemen de echte orderdatumo Sommige passen de d+1 regel toe
Voor aan-‐ en verkoop van open fondsen werken de meeste banken niet met limiet-‐orders extra risico bij klant
18.3.3 Kwaliteitsbeoordelingen
18.3.3.1 Beoordelingen op fondsniveau
In VS 3 marktleiders S&P Morningstar Lipper
S&P Kent ratings toe obv zowel kwantitatieve als kwalitatieve criteria Fondsen moeten track record hebben van minstens 3 jaar en moeten tot
de 20 best presterende fondsen behoren uit groep van peers
Morningstar Sterrensysteem dat op een kwantitatieve beoordeling val elk fonds is
gebaseerd Sharpe ratio: verhouding tussen het exces rendement en de volatiliteit van
het fonds Exced rendement: rendement dat fonds extra oplevert boven de risicovrije
rente
18.3.3.2 Beoordelingen op het niveau van de vermogensbeheerder
Association for Investment Management and Research (AIMR) AIMR PPS beoordeling Alle beleggingsvormen die een bepaalde instelling aanbiedt wordt onder
de loep genomen PPS: Performance Presentation Standards Composities: beleggingsproducten die eenzelfde strategie aanhouden alternatief is Global Investment Performance Standards (GIPS)
122
lOMoARcPSD|1149022
18.3.4 Distributie
Open architectuur Aanbieden van third-‐party fondsen Aanbieden van een geselecteerd multi-‐merken aanbod van best-‐in-‐class
fondsen
18.3.5 Kosten
Instapkosten Monetaire ICB en ICB met middellange looptijd Obligatie-‐ en aandeel ICB Kapitaalhoudende fondsen
Beheersvergoeding Meestal maandelijks
Uitstapkosten Vergoeding van 1% Bij kapitaalhoudende fondsen geen uitstapkost als men effect houd tot
vervaldag
Winstbonus (performance fee) Aan vermogensbeheerder
Totale kostenratio Total Expense Ratio Verhouding van de jaarlijkse operationele kosten van een fonds tot zijn
inventariswaarde Belgische fondsen horen bij de beste
18.3.6 Hoofdlijnen van ICB-‐fiscaliteit
Schematische voorstelling van de standaard ICB-fiscaliteit
123
lOMoARcPSD|1149022
Roerende voorheffing Beurstaks Meerwaardetaks Verschuldigde belastingen hangen af van aard van ICB, uitkeringspolitiek
en de samenstelling van de portefeuille
Fiscaal voordeel van pensioensparen 30% op gestorte premies verhoogd met gemeentelijke opcentiemen Maximale premiestorting voor 2014 = 940 euro
Om zware fiscale penalisatie te vermijden moet je pensioenspaarfonds aanhouden tot minstens je 60e
Voor 60e uittreden PB van 33% Wie later uittreedt betaalt eenmalige belasting van 16,5% of 10% (na
1992)
Voorwaarden Natuurlijk persoon die inwoner is van EU lidstaat Minimum 18 jaar en max 64 Onderworpen aan Belgische personenbelasting Minstens 5 jaarlijkse stortingen gedaan en minstens gedurende 10 jaar
aan pensioensparen In 1 aanslagjaar slechts 1 spaarrekening openen of 1 spaarverzekering
aangaan
18.4 Concurrent van de ICB’s: Verzekeringsfondsen
Verzekeringsfondsen Collectief beleggen van opgehaalde fondsen Grote verschil: nu wordt er een verzekeringscontract gebruikt om aan
fondsenwerving te doen beleggingsverzekeringen
18.4.1 Verzekeringen Individuele verzekeringen Groepsverzekeringen Schadeverzekeringen zoals autoverzekering, brandverzekering,… Levensverzekering
Verzekering bij leven Verzekering met uitgesteld kapitaal
o Verzekeraar verbindt zich ertoe tegen betalingen van premies om een vast kapitaal uit te betalen wanneer de verzekerde bij het verstrijken van de overeenkomst nog in leven is
Verzekering met lijfrenteo In ruil voor betaling van kapitaal verbindt de verzekeraar er
zich toe een rente uit te keren tot het overlijden van 1 of meerdere aangewezen personen
124
lOMoARcPSD|1149022
Verzekering bij overlijden Levenslange verzekering
o Verzekeraar verbindt zich ertoe een bepaald kapitaal te betalen bij overlijden van de verzekerde
Tijdelijke verzekeringo Bij overlijden van de verzekerde gedurende een
voorafbepaalde periode
Tak-21 producten Spaarproducten met een gegarandeerd minimumrendement Bovenop kan winstdeelname worden uitgekeerd Sommige omgezet onder de vorm van klassieke levensverzekering Spaarverzekeringen meer flexibiliteit wat grootte en timing betreft Interesten vrijgesteld van RV (minstens 8 jaar en 1 dag aanhouden) Uitstapkosten
Verzekeringsbon Derde tak 21 product op middellange termijn waarmee de verzekeraar
een alternatief biedt voor de kasbon Levensverzekeringscontracten van korte tot middellange duur waarbij
belegger een 1malige storting doet en waar verzekeraar gewaarborgde interestvoet aanbiedt
Instapkost rond 2 à 3% Op vervaldag of overlijden wordt gevormde spaartegoed uitgekeerd
Tak-23 producten Levensverzekeringen die aan een beleggingsfonds zijn gekoppeld Verzekeringsnemer draagt beleggingsrisico Geen vast rendement Premies niet fiscaal aftrekbaar Verschillen van klassieke ICB omdat zij altijd op naam zijn Vrijgesteld van RV Instapkosten hoger dan ICB Onder bevoegdheid van FSMA Niet verplicht prospectus en jaarrekening uit te geven Veel bewegingsvrijheid
Tak-26 Zuiver kapitalisatiecontract en heeft weinig met levensverzekering te
maken Vaste rente aangevuld met variabele winstdeling Beleggers die op minder dan 8 jaar willen beleggen om premietaks te
vermijden
Tak-44 Risicobeperking (tak-‐21) gecombineerd met streven naar rendement
(tak-‐23)
125
lOMoARcPSD|1149022
Slapende verzekeringscontractenBegunstigde weet soms niet dat hij begunstigd is of personen die van werk veranderen vergeten soms dat men over een groepsverzekering beschikte bij vorige werkgever
18.5 Collectief beleggen in cijfers
Deel III: Afgeleide financiëleproducten
Hoofdstuk 20. Termijncontracten en futuresGebruikt door ondernemingen op allerlei risico’s te dekken: valutarisico, interestrisico, marktrisico
20.1 Termijncontracten
20.1.1 Standaard termijncontract OTC contract waarbij overeengekomen wordt om een bepaalde activum
op een bepaald ogenblik in de toekomst op te kopen of te verkopen aan een prijs die we nu afspreken = termijnkoers
Long positie: degene die verbintenis aangaat te kopen Short positie: de partij die zich ertoe verbindt te verkopen Open interest: aantal contracten in de markt, aantal posities dat geopend
isZowel gebruikt worden om te speculeren als om te hedgen = risicodekking
Pay-off diagram of cash flow diagramAls we de mogelijke cash flows op vervaldag uittekenen in functie van de prijs van de onderliggende waarde = winstdiagram als we geen premie betalen
126
lOMoARcPSD|1149022
Zero-sum gameWat de ene wint, wordt door de andere verloren
Bepaling van termijnkoers hangt af van 3 componenten
Aan de hand van een voorbeeld Jan wil koe kopen over termijn van 3 maanden Vandaag kunnen we de koe kopen aan 3 000 euro Hij vraagt ons om de koe nu al te kopen zodat hij zeker is dat hij die koe
kan kopen over 3 maanden Financieringskost: je moet de koe financieren dus misloop je een rente (vb
5% enkelvoudige interest): 3 000 euro x 0,05 x 3/12 = 37,5 euro Stockagekosten: je moet de koe eten geven en verzekeren vb 70 euro Inkomsten: je kan de koe melken en dus op 3 maanden 50 euro
terugverdienen termijnkoers over 3 maanden = 3 000 + 37,5 + 70 – 50 = 3 057,5 cost of cary = 57,5 euro = geeft aan hoeveel het kost om het goed op termijn te kopen, maar wordt meestal procentueel uitgedrukt
Voor onderliggende waarden die zonder beperkingen en zonder veel kosten vlot verhandeld kunnen worden ligt de termijnprijs vast door arbitrage vb termijncontract op een aandeel
Convenience yieldFictieve inkomst die aangeeft hoe de bezitters van het consumptiegoed de schaarste op de markt inschatten als het goed schaars is dan zullen ze het bezit van het consumptiegoed sterk waarderen en het niet willen verkopen omdat zij dan op het ogenblik van consumptie een meerprijs zouden moeten betalen
Termijncontract heeft bij afsluiten ervan geen waarde, eens de tijd verstrijkt zal er een potentiële pay-off van het termijncontract ontstaan en zal het waarde krijgen
Voorbeeld koe hernemen Prijs van koe stijgt naar 4 000 na 1 maand Goed van Jan want hij zit long in termijncontract waar hij de koe tegen
3075,5 euro kan kopen Hoeveel contract waard voor Jan als contantrente op 2 maanden 4% is?
o 4 000 – (3057,5/(1 + 4% x 2/12)) = 962,75 euroo Voor tegenpartij -‐963,75o zero-‐sum game
Over-‐the-‐counter verhandelde termijncontracten bijna steeds afgesloten op valuta = valutatermijncontracten
20.1.2 Variatie op het termijncontract: Range forward= termijncontract waarbij een minimum en maximum koers worden vastgelegd
127
lOMoARcPSD|1149022
Voorbeeld We kopen hout tegen 200 000 CAD Levering en betaling zijn binnen 9 maanden Koers van CAD is op dit moment 1.5390 (CAD/EUR) met termijnkoers van
1.5420 (CAD/EUR) Bank en onderneming kunnen overeenkomen dat voor 1 euro minstens
1.536 CAD krijgt en maximaal 1.547 CAD Als de notering lager (hoger) zou zijn dan 1.536 (1.547) kan de
onderneming 1.536 (1.547) euro krijgen voor 1 euro
20.1.3 Forward rate agreement Door kopen van FRA kan onderneming de interestlast/opbrengst op
deposito of lening nu al vastleggen voor toekomstige periode FRN aangaan waar men een FRA koopt
Voorbeeld Men wil de te betalen interestlast binnen 3 maanden op een notionele
waarde van 10 miljoen euro hedgen voor een termijn van 9 maanden Via kopen van FRA kan rentevoet vb op 6% vastgeprikt worden Als 9-‐maandse contantrente binnen 3 maanden verschilt van
de afgesproken 6% dan zal de koper van de FRA het verschil tussen de marktrente en 6% ontvangen van de tegenpartij
Renteverschil kan bij aanvang of op het einde van leenperiode betaald worden
o Settlement in arrears: op het einde van leenperiode FRA rate moet gelijk zijn aan de nu geldende termijnrente voor die
toekomstige periode
20.2 FuturesOm vertrouwen te scheppen in de tegenpartij en om hedging mogelijk te maken standaardisatie van het termijncontract
Future Gestandaardiseerd termijncontract dat op een beurs verhandeld wordt Verhoogde liquiditeit Tegenpartij van contract = beurs zelf Tegenpartij-‐risico (kredietrisico) bestaat niet Borg (initial margin): omdat beide partijen zowel winsten als verliezen
kunnen realiseren gaat iedereen die een future-‐positie inneemt een borg moeten storten op margin account
o Marking to market: winst of verlies dat men dagelijks maakt op zijn futurepositie wordt bij-‐ of afgeboekt van de margin account
o Variation margin: als borg onder bepaald minimumniveau daalt Margin call: verzoek om onmiddellijk de margin account
terug op het niveau van de initial account te brengen
Currency futures of valutafuturesDeviezen
128
lOMoARcPSD|1149022
Commodity futuresGrondstoffen
Stock index futuresAandelenindexen
Hoofdstuk 22. Opties
Meest gesofisticeerde afgeleide financiële producten Voor de ene partij een recht en voor de andere een plicht = assymetrie in
pay-‐off profiel Fisher Black, Myron Scholes en Robert Merton legden basis voor
modelmatige waardering van opties Black-‐Scholes formule nieuw tijdperk in optiebeurzen
22.1 Plain vanilla opties
Optie Financieel instrument dat de houder (long positie) het recht geeft om een
bepaalde hoeveelheid (contractgrootte) van een onderliggende waarde te kopen (call optie) of te verkopen (put optie) aan een vooraf bepaalde koers nl de uitoefenprijs (strike price, exercise price)
Perpetuele optiesEerder theoretisch concept
Europese opties Opties met een Europese stijl Kunnen enkel uitgeoefend worden op 1 bepaalde datum Op Franse en Britse segment van Liffe NYSE-‐Euronext
Amerikaanse opties Opties met een Amerikaanse stijl Kunnen gedurende een ganse periode worden uitgeoefend Op alle segmenten van Liffe NYSE-‐Euronext
Bermuda opties Tussenvorm van Europese en Amerikaanse opties Kunnen op een beperkt aantal dagen worden uitgeoefend
Aziatische optiesOptie waarbij de uitoefenprijs bepaald wordt aan de hand van het gemiddelde van de koersen van de onderliggende waarde gedurende een bepaalde periode
Koper van de optie (long positie) Recht tot uitoefening van de optie maar nooit enige verplichting Als uitoefenen van optie voor hem verlies zou opleveren gaat hij het niet
uitoefenen
129
lOMoARcPSD|1149022
Schrijver van de optie (short positie) Verplichting aangegaan Als koper zijn long call wil uitoefenen is de schrijver verplicht om tot
levering van de onderliggende waarde over te gaan Meestal levering fysiek (aandelen, valuta, obligaties) Cash settlement: winst of verlies cash ontvangen of betalen (optie op
index)
Optiepremie Houder van short optie heeft enkel mogelijkheid om te verliezen Wil dit risico enkel op zich nemen als hij ervoor gecompenseerd wordt
door ontvangen van deze premie
Intrinsieke waarde van optieDe hypothetische winst
Onderliggende waarde = S Uitoefenprijs = K Intrinsieke waarde = S – K in-‐the-‐money Voor de put= K – S Als verschil negatief is dan is de optie out-‐of-‐money At the money: K = S
TijdswaardeAls premie hoger is dan intrinsieke waarde
Extra vergoeding voor de kans om nog hogere winsten te realiseren Voor Amerikaanse opties zal premie nooit lager zijn dan intrinsieke
waarde
Pay-off diagramKijkt enkel naar de kasstroom waartoe de optie aanleiding geeft op de vervaldag
WinstdiagramBrengt de premie in mindering van de kasstroom op de vervaldag
130
lOMoARcPSD|1149022
22.2 Index participation units, mini’s, ETF’s en trackers
Index Participation Unit (IPU)Men wilde het de belegger mogelijk maken om via een kleine investering in een index te kunnen beleggen daarom ETF (Exchange Traded Funds) op Amex aangeboden
Spiders (SPDR): Standard & Poor’s Depository Receipts: belegger kan in 1 transactie een gediversifieerde portefeuille kopen
In BE eerst onder de naam mini later ETF’s en Trackers
Mini-Bel20Bedoeld voor particuliere beleggers die een index wilden volgen maar niet over voldoende middelen beschikten om alle aandelen uit die index te kopen
Voordeel: via 1 transactie beleggen in een gediversifieerde portefeuille + recht op dividend + RV van 15%
Call-‐optie met looptijd van 50 jaar en uitoefenprijs 0 Nadeel: feit dat belegger optiecontract diende te ondertekenen Enkel succes in jaar van oprichting
Trackers Beleggingsfondsen die een index schaduwen en die continu op de beurs
verhandeld worden Uitgegeven door financiële instellingen i.p.v. de beurs Geen opties maar onder categorie ETF’s Dividenden worden niet noodzakelijk uitgekeerd mogelijkheid
tot kapitalisatie Meer succesvol dan de mini NextTrack meteen marktleider (QQQ)
22.3 Warrants
Gedekte warrants (covered warrant) Gewoon optiecontract Uitgevende financiële instelling is steeds short in de warrant en belegger
enkel long Belegger die speculeert op stijging van onderliggende waarde zal naar
call-‐warrant grijpen en omgekeerd Onderliggende waarden divers: aandelen, wisselkoersen, olie, goud Looptijd tussen 1 en 5 jaar Uitbetaling in contanten Kan verkocht worden op secundaire markt
Ongedekte warrants (uncoverred warrant) Uitgegeven door bedrijf Optiekarakter, uitoefening aanleiding tot uitgifte nieuwe aandelen Meestal at-‐the-‐money of out-‐the-‐money uitgegeven Looptijd tussen 1 en 5 jaar NextWarrants: segment op Euronext geeft beleggers toegang tot meer dan
16 000 warrants en certificateno Zowel calls als puts van Europees of Amerikaans type
131