SAMODZIELNI POMIMO NIEPE£NOSPRAWNOŒCI

CZ. I

Jak dbaã o siebie i swój wizerunek

Czy mo¿na zacz¹æ ¿yæ od nowa? Uwierzyæ, ¿e tragedia nie

jest koñcem, a pocz¹tkiem drogi? Dziêki idei Aktywnej

Rehabilitacji staje siê to realne!

W 1988 roku powsta³a Fundacja Aktywnej Rehabilitacji. Jej

celem jest pomoc osobom z trwa³ymi uszkodzeniami rdzenia

krêgowego poruszaj¹cym siê na wózkach inwalidzkich

w powrocie do aktywnego ¿ycia, nauki i pracy.

Tragedia dotyka najczêœciej ludzi m³odych, w pe³ni si³, stoj¹cych u progu ¿ycia. Nie³atwo

im siê pogodziæ z myœl¹ , ¿e spêdz¹ je na wózku inwalidzkim.

Podstaw¹ kompleksowego programu realizowanego przez Fundacjê s¹ obozy

szkoleniowe. Prowadz¹ je instruktorzy na wózkach, którzy stanowi¹ doskona³e wzorce

osobowe dla swoich podopiecznych. Pomagaj¹ im w odzyskaniu si³y i wiary we w³asne

mo¿liwoœci. Wa¿n¹ rolê w drodze do samodzielnoœci pe³ni¹ zajêcia rehabilitacyjno-

-sportowe z takich dyscyplin, jak: technika jazdy na wózku, trening kondycyjno-si³owy,

p³ywanie, tenis sto³owy, ³ucznictwo. Fundacja upowszechni³a tak¿e nowe dyscypliny

sportu w naszym kraju: tenis ziemny, szermierkê, rugby na wózkach oraz nurkowanie.

Kolejnymi elementami programu FAR s¹ szkolenia specjalistyczne – kursy

komputerowe daj¹ce osobom niepe³nosprawnym podstawy do przysz³ej nauki i pracy,

kursy prawa jazdy oraz szkolenia dla personelu medycznego i s³u¿b pomocniczych.

Ró¿norodne formy dzia³alnoœci Fundacji skutecznie wype³niaj¹ lukê miêdzy szpitalem

a domem umo¿liwiaj¹c szyb szy powrót do czynnego ¿ycia.

KONTAKT:

ul. Inspektowa 1, 02-711 Warszawa

tel./fax: 22 651 88 02, 22 651 88 03, 22 858 26 39, 22 642 22 91

e-mail: info@far.org.pl, www.far.org.pl

OPRACOWANIE:

Tomasz Bortnowski – Instruktor FAR

Adam Bartków – Instruktor FAR

Robert Jagodziñski – Instruktor FAR

Rysunek na ok³adce:

Ma³gorzata Doborzyñska – Instruktor FAR

Projekt jest finansowany przez Pañstwowy Fundusz Rehabilitacj Osób Niepe³nosprawnych

SPIS TREŒCI:

Wstêp................................................................................4

Higiena osobista................................................................5

Ubieranie i rozbieranie siê..................................................7

Zmiany pozycji w ³ó¿ku.....................................................17

Techniki przesiadania......................................................21

Zak³adanie zaopatrzenia urologicznego..........................22

Cewnikowanie.......................................................24

Kontrolowanie wypró¿nienia............................................24

3

Wstêp

Nauka umiejætnoúci zwiàzanych z wykonywaniem podstawowych czynnoúci ýycia

codziennego, takich jak ubieranie siæ, mycie i higiena osobista, korzystanie

z zaopatrzenia pomocniczego, przygotowywanie i spoýywanie posiùków, wymaga

ogromnego zaangaýowania, wytrwaùoúci i czasu, ale ich zdobycie decyduje tak

naprawdæ o naszej ýyciowej niezaleýnoúci. Dlatego warto rozpoczàã pracæ nad wùasnà

niezaleýnoúcià, jak najwczeúniej, jeszcze w czasie pobytu w szpitalu i kontynuowaã jà

po powrocie do domu. W pierwszej kolejnoúci musimy jednak poznaã na nowo nasze

ciaùo i nauczyã siæ je kontrolowaã. Trudno nam bædzie stosowaã w praktyce róýne

sposoby radzenie sobie w konkretnych sytuacjach jeúli nie bædziemy potrafili chociaý

w podstawowym stopniu przemieúciã swojego ciaùa i przyjàã odpowiedniej pozycji.

Wszystkie niezbædne informacje, wskazówki oraz przykùady ãwiczeñ pozwalajàcych na

opanowanie umiejætnoúci przemieszczania ciaùa znajdujà siæ w odræbnym materiale,

tutaj chcemy jedynie przypomnieã, ýe przezwyciæýanie niepeùnosprawnoúci ma swojà

chronologiæ. Jeúli przyjmiemy, ýe na samym poczàtku funkcjonowania

z niepeùnosprawnoúcià najbardziej naturalnà pozycjà w jakiej przebywamy najczæúciej,

jest pozycja leýàca, to musimy zaczàã od nauki przechodzenia do leýenia na boku,

potem przejúcia do siadu i utrzymywania pozycji siedzàcej, która umoýliwia nam

podjæcie prób samodzielnego ubierania siæ. Pamiætajmy, ýe kaýda samodzielnie

wykonana czynnoúã, nawet prosty ruch siægania po przedmiot znajdujàcy siæ w zasiægu

naszej ræki, wzmacniajà nasze moýliwoúci i przybliýajà do wypeùniania bardziej

odpowiedzialnych zadañ i czerpania radoúci z codziennego ýycia.

Tytuùem wstæpu chcielibyúmy zaznaczyã, ýe niniejszy skrypt zostaù stworzony

w oparciu o wieloletnie doúwiadczenie zarówno autorów, jak równieý wielu innych osób

niepeùnosprawnych, które sà aktywne spoùecznie i zawodowo.

Skrypt ten nie stanowi jednoznacznego wyznacznika dotyczàcego samoobsùugi po

urazie rdzenia krægowego, a peùni jedynie funkcjæ poradnika zawierajàcego najczæúciej

spotykane techniki wykonywania czynnoúci ýycia codziennego. Wiækszoúã opisów

dotyczy osób z duýym poraýeniem, zarówno koñczyn górnych, jak i dolnych,

aczkolwiek z pewnoúcià moýe przysùuýyã siæ równieý osobom bardziej sprawnym.

Niezwykle istotny jest fakt, ýe niemal kaýdy uraz rdzenia krægowego róýni siæ, niekiedy

nawet diametralnie, od innych, a co za tym idzie nie istniejà idealne dla wszystkich,

jednolite metody samoobsùugi. Pamiætaj, ýe najwaýniejsze jest wypracowanie

wùasnego sposobu na wykonanie danej czynnoúci, nie obawiaj siæ zatem

eksperymentowania sprawdzajàc róýne, niekiedy nawet z pozoru niekonwencjonalne

metody. Osiàgniæcie samodzielnoúci to niejednokrotnie dùugotrwaùy proces

wymagajàcy duýej wytrwaùoúci i nakùadu siù, dlatego nie zniechæcaj siæ

niepowodzeniami, a staraj siæ wyciàgnàã z nich wnioski po to, by wykorzystaã je jako

kolejne lekcje. Powodzenia!

4

Higiena osobista

Przed rozpoczæciem nauki samoobsùugi zwróã uwagæ na to, ýeby posiadane przez

Ciebie akcesoria byùy dostosowane do Twoich potrzeb. Brak chwytu czy inne

dysfunkcje dùoni mogà oznaczaã koniecznoúã zwrócenia uwagi na elementy takie jak:

§ odpowiednie mydùo, w razie potrzeby mydùo w pùynie z odpowiednim dozownikiem

§ pasta do zæbów z ùatwym w obsùudze zamkniæciem

§ szczoteczka do zæbów dostosowana do chwytu, ew. szczoteczka elektryczna

§ ùatwy do chwycenia kubek, najlepiej z uchem

§ szampon, ýel pod prysznic itp. w butelkach uùatwiajàcych otwieranie/zamykanie

§ gàbka o ksztaùcie uùatwiajàcym chwyt

Podstawà sprawà przy myciu jest wybór mydùa. Jako ýe istniejà zarówno zwolennicy

tradycyjnych mydeù w kostce, jak i mydeù w pùynie – dokonaj wyboru wedle wùasnych

potrzeb i upodobañ baczàc, ýeby byùo ono dla Ciebie wygodne w uýyciu, np. ùatwe do

odkræcenia i dozowania.

Podobna sytuacja ma miejsce w przypadku gàbek oraz innych akcesoriów – spoúród

wielu dostæpnych na rynku moýesz wybraã najwygodniejsze i najprostsze w uýyciu.

Pamiætaj jednak, ýe nie warto stosowaã udogodnieñ, gdy nie jest to konieczne –

uzaleýniajàc siæ od zbædnych gadýetów moýesz nie poradziã sobie w warunkach

innych niý domowe.

Mycie zæbów

§Rozpocznij oczywiúcie od otwarcia tubki z pastà, co dla uùatwienia moýe byã

wykonane przy uýyciu zæbów.

§Naùoýenie pasty na szczoteczkæ moýna w wykonaã w dwojaki sposób:

– poùóý szczoteczkæ na umywalce, a nastæpnie úciskajàc obiema dùoñmi wyciúnij

pastæ

– umieúã koñcówkæ tubki z pastà w ustach i wyciúnij bezpoúrednio do nich

odpowiednià iloúã pasty

5

§W przypadku problemów z chwyceniem szczoteczki moýliwe jest wplecenie jej

miædzy palce lub przypiæcie do dùoni paskiem.

Higiena dùoni i stóp obcinanie paznokci

§Czasami ýyjemy w przeúwiadczeniu, ýe pewne czynnoúci, w zwiàzku z naszà

niepeùnosprawnoúcià leýà zupeùnie poza naszymi moýliwoúciami. Dotyczy to nawet

tak prostych czynnoúci zwiàzanych z higienà osobistà jak obcinanie paznokci, która

wymaga pewnych umiejætnoúci manualnych. Tutaj równieý z pomocà przychodzà

nam proste i pomysùowe pomoce pozwalajàce nam wykorzystaã potencjaù jaki

posiadamy po mimo niepeùnosprawnoúci.

§Pierwszy z prezentowanych obcinaczy posiada szerokie ramiona zapewniajàce

wygodne podparcie urzàdzenia oraz uýywanie go przy uýyciu niewielkiej siùy

fizycznej.

§Drugi obcinacz, z szerokà podstawkà i dùugim ramieniem, obsùugiwaã moýna nie

tylko samà dùonià, ale równieý przedramieniem.

Przykùadem uniwersalnego, prostego, ùatwego w uýyciu i niezwykle przydatnego

sprzætu jest opaska na dùoñ, w której umieúciã moýemy, w zaleýnoúci od aktualnej

potrzeby dowolny przedmiot, taki jak maszynkæ do golenia, szczoteczkæ do zæbów, czy

sztuãce. Opaska posiada moýliwoúã regulacji oraz dostosowania jej do indywidualnego

rozmiaru i ksztaùtu dùoni. Zapiæcie na rzep pozwala na samodzielne obsùugiwanie jej

nawet osobie o bardzo duýych ograniczeniach ruchowych w obræbie koñczyn górnych.

6

Ubieranie / rozbieranie siæ

Nieodùàcznym elementem samodzielnego, sprawnego ubierania siæ jest odpowiedni

dobór odzieýy. Oto kilka czynników, na które powinieneú zwróciã szczególnà uwagæ:

§Zwykle wiækszoúã rzeczy sprzed wypadku jest nieodpowiednia i istnieje

koniecznoúã drastycznego zmodyfikowania posiadanej garderoby.

§Zaopatrz siæ w wygodnà, luênà odzieý, którà ùatwiej bædzie Ci zaùoýyã. Im bardziej

przylegajàce i obcisùe sà Twoje ubrania, tym trudniej bædzie Ci siæ w nie ubraã.

§Zastanów siæ, jaki rodzaj ubrañ bædzie dla Ciebie ùatwiejszy do zaùoýenia – niektórzy

preferujà spodnie dresowe, podczas gdy inni wybierajà jeansy.

§Nie zapominaj o profilaktyce przeciwodleýynowej – unikaj guzików na tylnych

kieszeniach, ozdobnych suwaków czy teý innych elementów, których ucisk moýe

skutkowaã odleýynami.

§Dostosuj odzieý do wùasnych potrzeb, np.:

– doczepiajàc kóùko do kluczy przy zamkach bùyskawicznych

– doszywajàc pætelki przy skarpetach

§Wybierz buty ùatwe do zawiàzania lub zdecyduj siæ na rzepy.

§Buty z podeszwà na tzw. „traktorze” lepiej trzymajà siæ na podnóýku i nie úlizgajà siæ

podczas przesiadania.

§Kurtka powinna byã w miaræ moýliwoúci cienka, tak by nie ograniczaùa ruchów.

Ponadto nie powinna byã dùuýsza aniýeli do pasa, tak by nie rozpychaùa boczków i

nie zwijaùa na plecach.

§Dostosowanie ubioru do wùasnych potrzeb nie oznacza, ýe nie moýesz ubieraã siæ

modnie, wedle wùasnego stylu i upodobañ.

Ubieranie dolnej czæúci ciaùa

Zwykle ubieranie siæ jest wykonywane w jeden z dwóch najpopularniejszych sposobów,

aczkolwiek, podobnie do wiækszoúci przedstawionych tu czynnoúci, pojawia siæ

niezliczona wræcz iloúã modyfikacji. Wiækszoúã z poniýszych metod wymaga doúã

duýego rozciàgniæcia, dlatego w ýadnym wypadku nie wykonuj tego szybko i siùowo, a

powoli i ostroýnie.

Zakùadanie spodni odbywa siæ zwykle w pozycji siedzàcej (na wózku, na toalecie, na

ùóýku ze spuszczonymi nogami), lub w siadzie pùaskim (na ùóýku).

Pozycja siedzàca

§ Poùóý spodnie na ziemi tak, by móc umieúciã stopæ w odpowiedniej nogawce.

§ Nogæ moýesz podnieúã uýywajàc tzw. dêwigni – oprzyj przedramiæ o jednà nogæ,

wùóý dùoñ pod udo drugiej nogi i „podwaý” jà do góry (zdjæcie).

7

§Gdy stopa bædzie juý lekko wsuniæta w nogawkæ chwyã za spodnie i powoli ciàgnij

je, starajàc siæ jednoczeúnie wsuwaã gùæbiej nogæ. Spodnie moýesz chwyciã

miædzy innymi úciskajàc je miædzy dwiema dùoñmi, zahaczajàc nadgarstkiem za

gumkæ lub pasek, albo zaczepiajàc palec o szlufkæ.

§Aýeby utrzymaã lepszà stabilizacjæ moýesz przy pochylaniu siæ oprzeã gùowà o

kolana, zaprzeã ùokciem o drugà nogæ.

§Po wsuniæciu jednej nogi w analogiczny sposób wùóý drugà uwaýajàc jednoczeúnie,

by ta pierwsza nie wysunæùa siæ z powrotem.

§Gdy zaùoýysz juý spodnie na obie nogi, podciàgnij je delikatnie do góry tak, aby nie

utrudniaùy zaùoýenia ich na siedzenie.

§W celu podciàgniæcia spodni wùóý w nie dùoñ, zahaczajàc nadgarstkiem za pasek,

gumkæ lub szlufkæ a nastæpnie odchyl siæ w przeciwnà stronæ i oprzyj na ùokciu tak,

by poúladek oderwaù siæ od powierzchni na której siedzisz, a nastæpnie naciàgnij

nañ spodnie. Tæ samà czynnoúã powtórz z przeciwnej strony.

§Caùkowite podciàgniæcie spodni moýe wiàzaã siæ z koniecznoúcià wielokrotnego

odchylania siæ na obie strony.

§Moýliwe jest równieý wùoýenie nogi do spodni w podobny sposób poprzez tzw.

zaùoýenie „nogi na nogæ”. Umoýliwia to jednoczesne zaùoýenie butów.

8

Ubieranie siæ w ùóýku siad pùaski

§Przewagà ubierania siæ w ùóýku jest prostsze naciàganie spodni na poúladki,

jednakýe najwiækszym mankamentem jest brak ùatwego dostæpu do ùóýek np. w

toaletach w supermarketach (ew. uùatwieniem moýe byã w tej sytuacji sklep

meblowy ;) ).

§ Wyprostuj nogawki tak, aby nie byùy w ýadnym miejscu skræcone.

§ Wsuñ stopæ w nogawkæ, np. wedùug jednego z poniýszych opisów:

! – oprzyj ùokieã na ùóýku i przenieúã na niego ciæýar ciaùa, wsuñ dùoñ pod udo i

unieú je delikatnie. Jednoczeúnie drugà rækà zahacz o spodnie i nasuñ je na

stopæ. To samo powtórz z drugà nogà. Po umieszczeniu obu nóg w nogawkach

zaczep nadgarstkami obu ràk o spodnie i odchylajàc siæ wciàgnij je jak

najbardziej na nogi.

! – Zaùóý „nogæ na nogæ”; w tym celu wùóý lewà rækæ pod lewe udo i unieú je,

nastæpne prawym nadgarstkiem zaczep o uniesionà ùydkæ i pociàgnij na prawà

nogæ. Zaùoýenie nogawki moýesz uùatwiã sobie zakùadajàc jà sobie najpierw na

rækæ od strony wylotu nogawki, nastæpnie chwytajàc za stopæ i zsuwajà spodnie

z ræki na nogæ. Przy okazji zaùoýenia nogi w ten sposób moýesz jednoczeúnie

zaùoýyã zarówno spodnie, skarpetki, jak i buty. !

§Po zaùoýeniu spodni na nogi naciàgnij je na poúladki w sposób opisany przy

„ubieraniu w pozycji siedzàcej”.

–

9

Uùatwieniem w tej sytuacji moýe byã siedzenie w ùóýku z jednoczesnym oparciem siæ o

úcianæ. Pomaga to w utrzymaniu stabilizacji, a co za tym idzie np. w unoszeniu nóg.

Zapinanie guzików

W celu zapiæcia guzika:

§Umieúã kciuk (lub inny palec) w dziurce na guzik od strony przeciwnej do wkùadania

guzika.

§Rozszerz dziurkæ jak najbardziej.

§Drugà dùonià wsuñ guzik w otwór wysuwajàc jednoczeúnie wsuniæty w nià wczeúniej

palec.

Moýesz równieý zastosowaã urzàdzenie wùasnej roboty przedstawione na poniýszych

zdjæciach.

10

Rozbieranie dolnej czæúci ciaùa

W ùóýku

§Oczywiúcie pierwszym elementem jest rozpiæcie paska, rozporka, itp. oraz zdjæcie

butów.

§Zaczep, np. kciukiem, o spodnie z jednej strony, nastæpnie odchyl siæ w przeciwnà

stronæ tak, by poúladek oderwaù siæ od ùóýka i spróbuj zsunàã spodnie. Czynnoúã

powtarzaj naprzemiennie z obu stron aý do caùkowitego zsuniæcia spodni z

poúladków.

§Moýesz pomóc sobie wkùadajàc rækæ do spodni i pchajàc spodnie w kroku w celu

wysuniæcia ich na úrodku.

§Wsuñ rækæ pod udo jednoczeúnie opierajàc siæ na ùokciu, a nastæpnie unieú jà

moýliwie jak najwyýej.

§Drugà rækà zsuñ spodnie z uniesionej nogi a nastæpnie powtórz tæ czynnoúã z

drugiej strony.

11

W pozycji siedzàcej

§Pochyl siæ, najlepiej kùadàc tuùów na kolana, a nastæpnie wysuñ siæ delikatnie z

wózka.

12

§Aby úciàgnàã spodnie z lewego poúladka odchyl siæ w prawà stronæ, najlepiej

przytrzymujàc siæ prawà rækà np. o ramæ wózka lub ciàg. Moýesz teý oprzeã rækæ o

prawà nogæ i wsunàã dùoñ pod lewe udo – w ten sposób odchylajàc siæ uniesiesz

nogæ i uùatwisz sobie przy tym zdjæcie spodni.

§Lewà rækà (np. kciuk, nadgarstek, itp.) zaczep o brzeg spodni i zsuñ spodnie

moýliwie jak najniýej.

§Po zsuniæciu spodni z poúladków i górnej czæúci nóg, unieú jednà nogæ zapierajàc

siæ rækà o drugà, a nastæpnie pochyl siæ i zdejmij spodnie ze stopy. Powtórz

czynnoúã z drugà nogà.

Zakùadanie i úciàganie skarpet i butów

Niezaleýnie od pozycji, w której zakùadamy skarpety, moýna wyszczególniã dwie

czynnoúci:

§Naùoýenie skarpety na palce – w tym celu rozciàgnij skarpetæ umieszczajàc w niej

np. kciuki lub caùe dùonie.

§Naciàgniæcie skarpety – zahacz skarpetæ zagiætym palcem lub wùóý palec do

skarpety i przyciúnij z zewnàtrz drugà rækà, a nastæpnie wciàgnij skarpetæ. Dla

uùatwienia moýesz przyszyã do skarpet pætelki uùatwiajàce zaùoýenie.

§W celu úciàgniæcia skarpety wùóý do niej palec i przy jego uýyciu zsuñ skarpetæ ze

stopy. Dodatkowo drugà rækà moýesz dla uùatwienia unieúã stopæ.

13

Zakùadanie i úciàganie butów

§Buty najùatwiej jest wùoýyã zakùadajàc „nogæ na nogæ”. Przed wkùadaniem butów

zwróã uwagæ, czy w úrodku nie znalazùy siæ przypadkowo przedmioty mogàce

spowodowaã powstanie odleýyn.

§Rozwiàý sznurówki i poluênij je, a nastæpnie wsuñ stopæ dosuwajàc palce jak

najdalej w gùàb buta. Uwaýaj jednoczeúnie, ýeby palce nie „podwinæùy siæ”.

§Drugà rækà dociúnij podeszwæ buta tak, aby piæta wsunæùa siæ do úrodka.

§Sznurowadùa moýesz zawiàzaã owijajàc je wokóù palców, w razie problemów

istnieje równieý moýliwoúã wùoýenia ich po bokach do buta.

§Aby úciàgnàã but zaùóý „nogæ na nogæ”, rozwiàý sznurowadùa i poluênij je, a

nastæpnie pchaj palcem but z tyùu tak, aby úciàgnàã go z piæty.

§Siedzàc na wózku moýesz úciàgnàã stopæ z podnóýka i úciàgnàã but zahaczajàc

nim wùaúnie o podnóýek.

14

Ubieranie górnej czæúci ciaùa

Pierwsza metoda (ræce – gùowa):

§ Wùóý obie ræce w rækawy podciàgajàc je do wysokoúci ùokci.

§Zaczep dùoñmi o tyù koszulki, a nastæpnie jednoczeúnie pochyl gùowæ i unieú ræce

nakùadajàc na nià koszulkæ. Podczas tej czynnoúci moýesz teý zahaczyã palcami o

koùnierz, aýeby ùatwiej byùo Ci umieúciã w otworze gùowæ.

§Popraw koszulkæ z przodu i z tyùu zahaczajàc jà palcami lub úciskajàc pomiædzy

dùoñmi. Moýesz siæ przy tym pochyliã, ýeby oparcie wózka nie przeszkadzaùo w

ubieraniu.

Druga metoda (ræka – gùowa – ræka):

§ Wùóý jednà rækæ do rækawa podciàgajàc jà moýliwie jak najwyýej.

§ Zaczep palcami o koùnierz i pochylajàc gùowæ zaùóý na nià koszulkæ.

§ Wsuñ drugà rækæ pod koszulkà, a nastæpnie umieúã jà w rækawie.

§ Popraw koszulkæ podobnie jak przy pierwszej metodzie.

Rozbieranie górnej czæúci ciaùa

Pierwsza metoda:

§Wsuñ jednà dùoñ pod koszulkæ i zaczep jà pod przeciwlegùà pachà naciàgajàc jak

najmocniej. Nastæpnie zegnij drugà rækæ w ùokciu i wyjmij jà z rækawa.

§Uýywajàc obu ràk zdejmij koszulkæ z gùowy i z drugiego rækawa.

Druga metoda:

§Podciàgnij koszulkæ moýliwie jak najwyýej.

§Nasuñ koszulkæ na twarz.

§Pochyl siæ i zaczepiajàc palcami lub úciskajàc miædzy dùoñmi, chwyã koszulkæ za

gùowà za koùnierz.

15

§Mocno ciàgnij koszulkæ úciàgajàc jà z pleców i gùowy.

§ Zdejmij koszulkæ z ràk.

§Powyýsza metoda jest znacznie prostsza przy úciàganiu bluz z kapturem, który

znacznie uùatwia chwyt.

Ubieranie siæ na wózku

Z pewnoúcià duýo ùatwiej jest ubieraã siæ na ùóýku, poniewaý mamy do dyspozycji duýo

miejsca, moýemy bez trudnoúci zmieniaã pozycjæ, wygodnie siæ przy tym podpierajàc,

skorzystaã moýemy równieý z oparcia siæ o úcianæ, jeúli tylko pomyúlimy o

odpowiednim ustawieniu ùóýka. Zdecydowanie trudniejszà technikà ubierania siæ, jest

ubieranie siæ na wózku. Na to czy bædziemy w stanie opanowaã tà technikæ i z niej

korzystaã wpùyw ma nasz potencjaù fizyczny, dopasowanie i konstrukcja wózka oraz

miejsce w jakim siæ znajdujemy, najistotniejsze sà jednak nasze umiejætnoúci i chæã

nauczenia siæ technik przydatnych w róýnych sytuacjach.

Technikæ ubierania siæ na wózku wykorzystaã moýemy w sytuacji gdy ubieranie siæ na

ùóýku z róýnych powodów jest niemoýliwe, w toalecie, na basenie, podczas wizyty u

lekarza i w wielu innych miejscach. Trudnoúã w ubieraniu siæ na wózku sprawia

ubieranie dolnej czæúci ciaùa, sprawia ubieranie dolnej czæúci ciaùa, czyli zaùoýenie

bielizny, spodni, w mniejszym stopniu skarpetek i butów, natomiast ubieranie górnej

czæúci ciaùa moýe byã nawet ùatwiejsze z uwagi na dobrà stabilizacjæ tuùowia jakà

zapewnia nam oparcie wózka i boczki.

Ubierajàc dolnà czæúã ciaùa, zarówno przy ubieraniu bielizny, jak i przy ubieraniu spodni

stosujemy podobnà technikæ, zaùoýenie spodni wydaje siæ jednak bardziej

wymagajàce. Dla zapewnienia sobie lepszej, bardziej stabilnej pozycji moýemy trochæ

wysunàã siæ z wózka, dziæki czemu z wiækszym komfortem bædziemy wykonywali

wszelkie ruchy, szczególnie polegajàce na balansowaniu ciaùem. Pozycja taka

spowoduje przesuniæcie úrodka ciæýkoúci, co sprawi, ýe unikniemy niebezpieczeñstwa

wywrócenie wózka do tyùu poprzez gwaùtowne dociàýenie oparcia. Wysuwamy trochæ

stopy, tak by w poùowie dùugoúci wystawaùy poza podnóýek, zapewniajàc nam nadal

dobre podparcie. Takie uùoýenie stóp uùatwi wùoýenie ich do spodni. Nastæpnie

wykonujemy kolejne czynnoúci:

§pochylajàc siæ do przodu wkùadamy wysuniæte z podnóýka czæúci stopy do spodni, a

nastæpnie wysuwajàc stopy caùkowicie z podnóýków, umieszczamy je nogawkach

spodni.

§teraz dowolnà z prezentowanych juý technik podciàgamy spodnie wyýej,

przeciàgajàc je przez kolana, do miejsca, w którym uda ùàczà siæ z tapicerkà wózka.

§duýym uùatwieniem moýe byã wykorzystanie napiæã spastycznych, powodujàcych

wyprostowanie siæ nóg, dziæki czemu duýo ùatwiej bædziemy mogli przesunàã

16

spodnie przez kolana, do krawædzi siedziska. Spastycznoúã moýemy

„sprowokowaã” odchylajàc tuùów do tyùu i jednoczeúnie zrzucajàc stopy z podnóýka.

Oczywiúcie pamiætaã powinniúmy kontrolowaniu caùej sytuacji popartej

znajomoúcià wùasnego ciaùa i jego reakcji.

§najtrudniejszy element tej techniki to przesuniæcie spodni przez tà czæúã ciaùa, która

ma kontakt z siedziskiem. Moýemy zrobiã to na dwa sposoby:

– balansujàc tuùowiem, przez pochylanie siæ na przemian raz na jeden, raz na

drugi bok, przy czym wychylenie tuùowia powinno byã na tyle gùæbokie by

spowodowaã oderwanie siæ poúladka od siedziska, co umoýliwi podciàgniæcie

wyýej spodni po jednej ze stron. Kilkukrotne wychylenie tuùowia na kaýdà ze

stron powinno wystarczyã do caùkowitego podciàgniæcia spodni. W trakcie

balansowania jednà rækà podciàgamy spodnie, natomiast drugà

zabezpieczamy siæ przed wypadniæciem z wózka. Ræka zabezpieczajàca

opieraã siæ moýe o boczek, ciàg, koùo wózka lub np. o ùóýko, przy równolegùym

ustawieniu wózka w stosunku do ùóýka. Podpieramy siæ caùym przedramieniem

tak by zapewniã sobie optymalny komfort i bezpieczeñstwo.

– na poczàtku podciàgamy spodnie do góry wykonujàc naprzemienny balans

tuùowia, a nastæpnie chwytamy za szlufkæ lub góræ spodni, opierajàc

jednoczeúnie przedramiæ ræki o oparcie wózka i jednym energicznym ruchem

podciàgamy spodnie do koñca. Konstrukcja niektórych wózków daje moýliwoúã

podparcia przedramienia o boczek.

Zmiany pozycji w ùóýku

?Aby przewróciã siæ z pozycji leýenia na plecach na bok moýesz zastosowaã tzw.

„koùyskæ”.

§Wyciàgnij obie ræce po jednej stronie tuùowia, a nastæpnie gwaùtownym ruchem

przeùóý je na drugà stronæ odrywajàc jednoczeúnie od podùoýa bark i ùopatki.

W razie potrzeby moýesz kilkukrotnie przekùadaã ræce na kaýdà ze stron w celu

mocniejszego „rozkoùysania” tuùowia.

17

§Po przekræceniu na bok barków, zarówno tuùów, biodra jak i nogi powinny równieý

uùoýyã siæ na boku.

§Uýywajàc tej techniki moýesz teý przejúã do pozycji siedzàcej. Aby to uczyniã, przy

przekræcaniu barków umieúã pod sobà rækæ zgiætà w ùokciu tak, aby nastæpnie

unieúã tuùów wspierajàc siæ na ùokciu.

§Rækæ zamiast pod tuùowiem moýesz umieúciã pod gùowà, a nastæpnie unieúã tuùów

wspierajàc siæ na ræce ugiætej w ùokciu z tej wùaúnie pozycji.

§Drugà rækà zahacz o poúladki lub uda.

§Jednoczeúnie jednà rækà ciàgnij za udo lub poúladek, starajàc siæ przejúã do pozycji

siedzàcej, a drugà, zgiætà w ùokciu, przesuwaj po ùuku po materacu.

18

§Z pozycji leýenia na plecach do pozycji siedzàcej moýesz równieý przejúã wkùadajàc

ræce pod poúladki, do spodni lub do kieszeni, a nastæpnie ciàgnàã i starajàc unieúã

do siadu.

Przesuwanie siæ po materacu

§ W pozycji siedzàcej umieúã ræce na wysokoúci bioder lub odrobinæ bardziej z tyùu.

§Jedna ræka powinna znajdowaã siæ blisko ciaùa, a druga winna byã odsuniæta na tyle,

aýeby pozostawiã miejsce na przesuniæcie w tæ stronæ ciaùa.

§Pochyl siæ przenoszàc ciæýar ciaùa do przodu, a co za tym idzie odciàýajàc tyù,

nastæpnie wspierajàc siæ na wyprostowanych rækach przenieú ciaùo uýywajàc

przede wszystkim miæúni obræczy barkowej.

Zdejmowanie nóg z ùóýka

§Bædàc w pozycji siedzàcej jednà rækà wesprzyj siæ na ùóýku - moýesz ugiàã rækæ i

wesprzeã siæ na ùokciu.

§Drugà rækæ wsuñ pod udo i jednoczeúnie lekko odchylajàc siæ i pomagajàc masà

tuùowia zdejmij nogæ z ùóýka.

§Wsuñ rækæ pod drugie udo i powtórz czynnoúã z drugà nogà.

19

Wkùadanie nóg na ùóýko

§Moýesz wykonaã tæ czynnoúã wkùadajàc rækæ najpierw pod pierwszà, a nastæpnie

pod drugà nogæ i kolejno umieszczajàc kaýdà z nich na ùóýku.

§Jednoczeúnie pomagaj sobie drugà rækà np.:

– wspierajàc siæ na wyprostowanej ræce,

– wspierajàc siæ na ræce ugiætej w ùokciu,

– odchylajàc tuùów.

§Innà metodà jest mocne chwycenie obu nóg pod udami, a nastæpnie zdecydowane

poùoýenie siæ na plecach bez puszczania nóg. Pozostajàc w tej pozycji i nie

puszczajàc nóg naleýy obróciã siæ uýywajàc ùokci i barków tak, aby po puszczeniu

nóg znalazùy siæ one na ùóýku.

20

Zdejmowanie/wkùadanie nóg na podnóýek

§ Zahamuj wózek.

§Umieúã rækæ pod udem i unieú nogæ. Umieszczajàc rækæ pod udem od strony

wewnætrznej oprzyj przedramiæ o drugà nogæ tworzàc „dêwigniæ”. Jeúli wkùadasz

rækæ od zewnàtrz, zrób to samo opierajàc przedramiæ o ramæ.

§ Drugà rækæ umieúã pod ùydkà i pchnij jà, kiedy noga bædzie uniesiona, zsuwajàc jà z

podnóýka. Powtórz czynnoúã z drugà nogà.

§Chcàc umieúciã nogi z powrotem na podnóýku unieú nogæ w ten sam sposób, a

nastæpnie wsuñ na podnóýek ciàgnàc od przodu za goleñ.

Techniki przesiadania

Uwagi ogólne.

§Poczàtkowo dobrze jest ãwiczyã przesiadanie siæ z powierzchni wyýszych na

niýsze, jako ýe wymaga to zdecydowanie mniej siùy.

§Podczas przesiadania siæ z i na wózek moýesz dla uùatwienia wyjàã boczek i

zabezpieczyã koùo np. ræcznikiem, ýeby nie uszkodziã skóry poúladków.

§Uwaýaj na wszelkie wystajàce elementy wózka, np. hamulce. Pamiætaj teý, ýeby

sprawdziã, czy na powierzchni, na którà siæ przesiadasz, nie znajdujà siæ ýadne

przedmioty.

• Na poczàtku zawsze ãwicz z asekuracjà.

Z ùóýka na wózek

§ Pierwszà czynnoúcià, jakà powinieneú wykonaã, jest opuszczenie nóg z ùóýka na

ziemiæ.

§ Ustaw wózek pod kàtem ok 45 stopni do ùóýka, najlepiej tak, ýeby zarówno duýe, jak

i maùe koùa przylegaùy do niego, zahamuj wózek.

§Pamiætaj, ýeby widelce przednich kóù byùy ustawione do przodu. Dziæki temu

uzyskasz wiækszy rozstaw osi w wózku, a co za tym idzie zmniejszysz ryzyko

przechylenia siæ wózka do przodu.

§Ustaw siæ w pozycji bokiem do wózka, a nastæpnie zrotuj (obróã) stopy w stronæ

ùóýka, aýeby uniknàã skræcenia siæ stóp podczas przesiadania.

§ Jednà rækæ umieúã moýliwie daleko na wózku – na ramie lub na siedzisku.

§Druga ræka powinna znajdowaã siæ na ùóýku, jak najbliýej tuùowia, najlepiej na

wysokoúci bioder.

§Pochyl siæ w celu przeniesienia jak najwiækszej czæúci ciæýaru ciaùa na nogi. Dziæki

temu ciæýar, jaki bædziesz musiaù przenieúã, zostanie znacznie zmniejszony.

§Wysuñ siæ delikatnie do przodu - moýesz wykonaã to zarówno przed, jak i po

21

pochyleniu siæ.

§ Wyprostuj ræce w ùokciach i postaraj siæ je „zablokowaã”. Jednym mocnym ruchem

odepchnij siæ od ùóýka unoszàc poúladki i jednoczeúnie przenieú ciaùo na wózek.

Bardzo istotne sà tu miæúnie obræczy barkowej, wykonujàce duýà czæúã pracy przy

przesiadaniu.

§Podczas przesiadania nie obawiaj siæ mocno pochyliã – tworzysz w ten sposób

przeciwwagæ i uùatwiasz sobie przerzucenie poúladków (tzw, „dêwignia”).

§Gùowæ moýesz oprzeã o kolana lub odchyliã w stronæ przeciwnà do kierunku

przesiadania.

§Jeúli dùoñ jest uùoýona na siedzisku uwaýaj, ýeby nie usiàúã na niej i odsuñ przed

poùoýeniem poúladków.

§Upewnij siæ, ýe siedzisz stabilnie, wyprostuj siæ powoli, ýeby uniknàã zawrotów

gùowy, a nastæpnie umieúã stopy na podnóýku.

Z wózka na ùóýko

§Ustaw wózek, podobnie jak miaùo to miejsce przy poprzedniej metodzie, pod kàtem

ok. 45 stopni do ùóýka, ýeby zarówno duýe, jak i maùe koùa przylegaùy do niego, a

widelec byù skierowany do przodu.

§ Zdejmij stopy z podnóýka.

§ Wysuñ siæ z wózka do przodu tak, ýeby kàt, jaki tworzà ùydki i uda byù zbliýony do

kàta prostego. Aby to zrobiã moýesz pochyliã siæ i odepchnàã od ciàgów.

§Niektórzy preferujà lekkie wysuniæcie siæ przed úciàgniæciem nóg z podnóýka.

§ Zrotuj stopy ukùadajàc palce w kierunku przeciwnym do kierunku przesiadania.

§Jednà rækæ poùóý na ramie wózka lub wsuñ miædzy boczek a biodro i oprzyj o

siedzisko.

§Drugà rækæ oprzyj na ùóýku na tyle daleko, ýeby zostawiã sobie odpowiednio duýo

miejsca na przesadzenie siæ.

§Pochyl siæ mocno, przenoszàc ciæýar ciaùa na nogi i tworzàc przeciwwagæ, a

nastæpnie odepchnij siæ od wózka jednoczeúnie unoszàc poúladki i przenoszàc siæ

na ùóýko.

Zakùadanie zaopatrzenia urologicznego

§Rozpocznij od doboru zaopatrzenia odpowiedniego do Twoich potrzeb. Wiækszoúã

tzw. „awarii” jest spowodowana nieprawidùowym rozmiarem lub zùym sposobem

zakùadania zaopatrzenia. Do zaopatrzenia jest doùàczona miarka pozwalajàca na

ustalenie rozmiaru cewnika zewnætrznego.

§Na stronach internetowych wiækszoúci producentów istnieje moýliwoúã zamówienia

22

darmowych próbek, z których niewàtpliwie warto skorzystaã.

§Dbaj o higienæ! Zmieniaj cewnik zewnætrzny co najmniej raz dziennie i dokùadnie myj

przy tym sfery intymne.

§Nie stosuj nawilýajàcych i natùuszczajàcych mydeù, ýeli, balsamów, itp. Sprawiajà

one, ýe klej stosowany w zaopatrzeniu urologicznym traci swoje wùaúciwoúci i nie

trzyma siæ prawidùowo skóry.

§Pozbàdê siæ zbædnego owùosienia – umoýliwi do lepsze utrzymanie higieny, a wùosy

nie spowodujà odklejania siæ cewnika.

§Regularnie pùucz worek do zbiórki moczu, zawsze rób to zimnà wodà – wbrew

pozorom goràca woda sprzyja rozwojowi bakterii i potæguje nieprzyjemny zapach.

§ Zmieniaj worek do zbiórki moczu moýliwie jak najczæúciej – co kilka dni.

§Czæsto sprawdzaj uùoýenie cewnika i wæýyka do worka – kaýde zagiæcie moýe

prowadziã do „awarii”.

§Jeúli masz wàtpliwoúci co do tego, czy cewnik trzyma siæ prawidùowo i nie zaczyna

spadaã, nie ryzykuj – zmieñ go moýliwie jak najszybciej.

§Zawsze miej przy sobie zapasowe zaopatrzenie, dziæki czemu zmniejszysz ryzyko

„awarii” z dala od domowych pieleszy.

§Dbaj o intymnoúã i dyskrecjæ.

§ Zuýyte zaopatrzenie zawiñ przed wyrzuceniem w papier toaletowy.

§ Nie opowiadaj innym o swoich problemach urologicznych i stosowanych metodach.

§Cewnik zewnætrzny zakùadaj w tzw. „póù-wzwodzie”, czyli na delikatnie napræýonego

czùonka.

§Przed zaùoýeniem cewnika dokùadnie umyj i wysusz sfery intymne.

§ W razie trudnoúci opakowanie cewnika moýesz otworzyã uýywajàc zæbów.

§Umieúã cewnik w jednej dùoni chwytajàc za koñcówkæ lub umieszczajàc jà miædzy

palcami, moýesz uùoýyã rækæ na udzie.

§Drugà rækà przytrzymaj czùonka i umieúã na nim cewnik.

§Zsuñ cewnik uýywajàc dùoni (nadgarstka, palców, itp.). Rób to równomiernie z

kaýdej strony.

§Po zaùoýeniu przez kilka do kilkunastu sekund delikatnie úciúnij czùonka, moýesz

zrobiã to uýywajàc obu dùoni. Dziæki temu klej rozgrzeje siæ i lepiej przylgnie do

skóry.

§Podùàcz koñcówkæ wæýyka przytrzymujàc go jednà rækà lub przyciskajàc do uda, a

drugà nasuwajàc cewnik.

§Przy zmianie cewnika, zuýyty úciàgaj powoli rolujàc delikatnie. Po zdjæciu moýesz

umieúciã go w opakowaniu po úwieýo otwartym cewniku.

23

Cewnikowanie

§Po raz kolejny przypominamy o higienie, która przy cewnikowaniu odgrywa

szczególnà rolæ, jako ýe wraz z ciaùem obcym, jakim jest cewnik, istnieje ryzyko

wprowadzenia do úrodka bakterii.

§Przed rozpoczæciem cewnikowania dokùadnie umyj i wysusz sfery intymne.

§Upewnij siæ, ýe przygotowaùeú wszystkie potrzebne akcesoria.

§Otwórz opakowanie, moýesz uýyã do tego zæbów baczàc jednak, ýeby nie dotknàã

samego cewnika.

§Do cewnikowania uýyj jaùowych rækawiczek lub opakowania po cewniku. Aby to

zrobiã nie wyjmuj cewnika caùkowicie z opakowania i trzymaj go przez nie.

§ Trzymaj cewnik zawijajàc go wokóù palców lub úciskajàc miædzy dùoñmi.

§Naùóý na koñcówkæ cewnika ýel znieczulajàcy, ponownie z pomocà mogà iúã zæby:

– chwyã tubkæ ustami i wyciúnij na trzymany w rækach cewnik. Moýesz teý poùoýyã

tubkæ na udzie i docisnàã drugà dùonià.

§Przytrzymujàc czùonka jedna rækà, drugà powoli i delikatnie wsuñ cewnik do cewki

moczowej.

§Do cewnikowania moýesz uýyã kaczki lub podùàczyã worek do zbiórki moczu.

Drugie rozwiàzanie umoýliwia lepsze zachowanie higieny, jako ýe z reguùy worek

jest wymieniany duýo czæúciej niý kaczka. Zajmuje on teý duýo mniej miejsca i

ùatwiej zabraã go poza dom.

• Po zakoñczeniu cewnikowania wyrzuã zuýyty sprzæt zawijajàc go uprzednio np. w

papier toaletowy.

Kontrolowanie wypróýniania

§Przypomnij sobie, jak pracowaùy Twoje jelita przed wypadkiem (jak czæsto chodziùeú

do toalety, w jakich porach itp.), a nastæpnie spróbuj to wykorzystaã.

§Niezbædnym elementem kontrolowania wypróýniania jest ponowne poznanie

swojego ciaùa.

§Obserwuj uwaýnie, jak reaguje Twoje ciaùo na róýne bodêce, m.in. podczas

defekacji.

§U osób z urazem powyýej wysokoúci Th5 moýe pojawiã siæ autonomiczna

dysrefleksja, nazywana teý hyperrefleksjà. Powoduje róýne objawy, których

przyczynæ najproúciej moýna okreúliã jako reakcjæ organizmu na bodêce. Objawy te

to np.:

– pulsujàcy ból gùowy (powodowany przez zwyýkæ ciúnienia krwi),

– pæcherze,

– nieýyt nosa,

24

– niepokój,

– nadciúnienie (ciúnienie krwi wiæksze niý 200/100),

– zaczerwienienie twarzy,

– czerwone krosty na skórze powyýej poziomu uszkodzenia rdzenia,

– pocenie siæ powyýej poziomu uszkodzenia rdzenia krægowego,

– nudnoúci,

– spowolnienie tætna (60 na minutæ),

– zimna, wilgotna i zimna skóra poniýej poziomu uszkodzenia rdzenia krægowego.

§ Jednà z przyczyn autonomicznej dysrefleksji mogà byã wypeùnione jelita i potrzeba

ich opróýnienia, dlatego musisz nauczyã siæ rozpoznawaã sygnaùy, jakie daje Ci

Twój organizm.

§ Innym symptomem moýe byã wzmoýone napiæcie spastyczne.

§Bàdê systematyczny, staraj siæ wypróýniaã o staùej porze i z ze staùà czæstotliwoúcià.

§ Zadbaj o odpowiednie warunki, takie jak:

– odpowiednie miejsce - psychika moýe spowodowaã, ýe trudno jest wypróýniã

siæ w miejscu innym niý toaleta,

– pozycja – ùatwiej wypróýniã siæ w pozycji siedzàcej, m.in. z uwagi na korzystny

wpùyw grawitacji,

– komfort psychiczny – czynniki takie jak stres mogà skutkowaã zarówno

zaparciem, jak i biegunkà.

§ Dbaj o dietæ, odýywiaj siæ zdrowo, unikaj potraw ciæýkostrawnych, tùustych itp. Jedz

warzywa, owoce, ryby, produkty zawierajàce bùonnik, witaminy, mikroelementy i

sole mineralne. Caùy czas obserwuj, w jaki sposób Twoja dieta wpùywa na dziaùanie

ukùadu wydalniczego.

§ Pij duýo wody

§ Wypróbuj techniki draýnienia, takie jak masowanie, napinanie tùoczni brzusznej czy

wyciskanie.

§ Moýesz stosowaã úrodki wspomagajàce, takie jak syropy, czopki, herbatki, tabletki

czy wlewki. Pamiætaj jednak, ýe organizm bardzo szybko siæ od nich uzaleýni, a co

za tym idzie bædziesz miaù ogromne trudnoúci z wypróýnieniem siæ w naturalny

sposób.

25