saqartvelosi gavrcelebuli bostneuli kulturebis warmoeba da
TRANSCRIPT
1
saqarTveloSi gavrcelebuli bostneuli kulturebis warmoeba da
meTesleoba
sasoflo-sakonsultaciosamsaxuri
2
winasityvaoba
krebulis mizania, mkiTxvels
gaacnos bostneuli kulturebis
xarisxiani Teslis miRebis Ses-
aZleblobebi, specialistebis
gamocdilebebsa da mecnierebis
Tanamedrove miRwevebze dayrd-
nobiT. igi daxmarebas gauwevs
fermerebs, mebostneobiTa da
bostneulis meTesleobiT dain-
teresebul pirebs, am dargis spe-
cialistebs.
broSuraSi warmodgenilia soflis
meurneobis wamyvani mecnier- mu-
Sakebis profesor noe xozreva-
niZis, docentebis leri nozaZisa
da koba kobalaZis naSromi. masSi,
mowinave qveynebis gamocdilebaze
dayrdnobiT da saqarTveloSi
aprobirebuli teqnologiebis
gaTvaliswinebiT, farTod aris
gaanalizebuli saqarTvelos
bunebriv-klimatur pirobebSi
bostneuli kulturebis
meTesleobis
sakiTxebi.
kavkasiis mTiani regionebis
ganviTarebis saerTaSoriso
asociacia
3
sarCevi
Sesavali ...................................................................................................................................5
Tavi 1
bostneulis meTesleobis agroteqnikis zogadi RonisZiebebi .........................................7
Tavi II
erTwliani bostneuli kulturebis meTesleobis agroteqnika ......................................16
pomidori ...............................................................................................................................16
wiwaka .....................................................................................................................................20
kitri ......................................................................................................................................22
parkosnebi (lobio, cercvi, barda) ....................................................................................27
cereco ..................................................................................................................................29
qinZi .......................................................................................................................................30
Tavi III
orwliani bostneulis meTesleobis agroteqnika .............................................................31
kombosto ...............................................................................................................................31
Zirxvenebi ..............................................................................................................................34
xaxvi .......................................................................................................................................39
niori ......................................................................................................................................42
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
4
Tavi IV
delikatesi bostneuli ........................................................................................................44
salaTebi ................................................................................................................................44
brokoli anu satacurisebri kombosto .............................................................................46
yvavilovani kombosto .........................................................................................................46
danarTebi
danarTi 1
bostneuli kulturebis Tesva-rgvis da mosavlis aRebis vadebi ...................................49
danarTi 2
bostneuli kulturebis Tesva-rgvis da mosavlis aRebis vadebi ...................................51
—
—
—
—
—
—
5
Sesavali
saqarTveloSi amJamad 70-ze meti saxeobis
bostneuli mohyavT. erT sulze maTi moxmarebis
saSualo wliuri norma 120-180 kg-ia. maT Soris
kombosto (yvelanairi) 35-55 kg, pomidori 25-32
kg, badrijani da wiwaka 3-5 kg, bostnis barda da
nedli lobio 7-10 kg, xaxvi da niori 6-10 kg, am-
denive stafilo, kitri 10-13kg, sufris Warxali
6-10kg, mwvanili 5-9kg da sxva danarCeni bost-
neuli 15-21 kg.
bostneuli kulturebis mosavlianobis zrda
mniSvnelovnad aris damokidebuli am kul-
turebis jiSiani da kondiciuri Teslebis Tes-
vaze. jiSiani Tesli mosavlianobis raodeno-
brivi da xarisxobrivi gaumjobesebis erT-erTi
mTavari faqtoria.
bostneulis meTesleobis ZiriTadi amocanaa
- adgilobriv pirobebTan kargad Seguebuli,
maRalxarisxiani da didmosavliani seleqciuri
da adgilobrivi jiSebis kargi TesviTi Rireb-
ulebis mqone Teslebis damzadeba, fermerul
meurneobebSi saSualo saheqtro mosavlianobis
gazrda da misi xarisxobrivi maxasiaTeblebis
gaumjobeseba, rac produqciis siuxves da fer-
merTa Semosavlebis zrdas ganapirobebs. aqedan
gamomdinare, mniSvnelovania adgilobriv niada-
gur-klimatur pirobebSi Seguebuli bostneulis
Teslis warmoebis ganviTareba. aucilebelia ma-
Ralxarisxovani da didmosavliani seleqciuri
da adgilobrivi jiSebis Teslis Semotana da ad-
gilze gamravldeba. Teslis warmoeba fermerul
meurneobebSi saTanado codnas da meTesleobis
kanonebis wesebis dacvas moiTxovs.
meTesleobis warmoebisas, agroteqnikur
RonisZiebebTan erTad, mTavari yuradReba unda
mieqces saTesle mcenareebs Soris saizolacio
manZilebis dacvas. meTesleobaSi erTi saxeobis
ori jiSis erTad Tesva dauSvebelia, radgan
maTi erTmaneTTan bunebrivi Sejvarebisas xde-
ba jiSuri (biologiuri) dasarevlianeba, ris
gamoc, saukeTeso sameurneo Tvisebebis mqone
jiSebi ganicdian gadagvarebas.
6
bostneulis meTesleoba
bostneuli mcenareebi ganayofierebis mixed-
viT iyofa or jgufad:
TviTmtveria mcenareebi: barda, lobio, wi-
waka, badrijani, salaTa, pomidori da sxva.
jvaredindamamtverianebi: kombosto, stafi-
lo, boloki, Warxali, xaxvi, ispanaxi, satacuri,
kama, kitri, nesvi, sazamTro, gogra da sxva.
rogorc wesi, meTesle fermerebma unda daTe-
son bostneulis erTi saxeobis TiTo jiSi, ma-
gram Tu aucilebelia ori an meti jiSis Tesva,
maSin saWiroa sivrcobrivi izolaciis dacva.
instruqciis mixedviT, gogrovan mcenareebs
Soris (kitri, sazamTro da sxv.) sivrciTi izo-
lacia Ria gruntSi unda iyos 1000 metri, xolo
dacul gruntSi (saTburebi) _ 500 m; pomidors,
badrijansa da wiwakebs Soris saizolacio man-
Zili Ria gruntSi 100 metri da daculSi - 50m
unda iyos. sxvadasxva jiSis kombostoebis, Tal-
gamis, bolokis, stafilos, Warxlis saizolacio
I.
II.
manZilia Ria gruntSi 2000 m, daculSi - 600 m.
bostneuli mcenareebis saTesleebis teqni-
kuri simwifis periodSi, unda Catardes maTi
Semowmeba (aprobacia) kvalificiuri speciali-
stebis mier. teqnikuri simwife kombostosTvis
niSnavs Tavebis Camoyalibebis dasrulebas, xax-
visaTvis _ bolqvis gare farflebisa da yelis
gaxmobis dasawyisia, pomidvrisTvis _ masobriv
simwifeSi Sesvla, lobiosTvis _ qveviTa parkeb-
Si marcvlebis Semosvlis dasawyisi, kitrisTvis
_ mwvane kitrebis zrdis dasruleba da erTeuli
saTesleebis momwifebis dawyeba.
meTesleobis nakveTebSi mcenareTa ganviTa-
rebis fazebSi, aprobaciamde da aprobaciis Sem-
deg aucilebelia Catardes jiSobrivi wmenda-
gamorCeva. jiSobrivi wmendis dros nakveTidan
mocildeba (amoiTxreba) gadaxris mqone da daa-
vadebuli mcenareebi.
7
Tavi I
bostneulis meTesleobis agroteqnikis zogadi RonisZiebebi
nakveTis adgilis SerCeva
bostneulis meTesleoba unda vawarmooT
mebostneobis Teslbrunvis mindorze. Tu ama-
Si nakveTebis simcire gviSlis xels, maSin Se-
varCioT calke nakveTi da movawyoT kultura-
Ta mkacri morigeoba ise, rom erTi da igive
kultura Tavis adgils maqsimum 2-3 weliwadSi
erTxel daubrundes. es RonisZieba mavnebel-
daavadebaTa Tavidan acilebis mizniT tardeba
da saSualebas gvaZlevs miviRoT stabiluri da
ekologiurad sufTa mosavali.
meTesleobis, da saerTod, bostneulis war-
moebisaTvis unda SeirCes struqturiani, nayo-
fieri, organuli nivTierebebiT mdidari, sarev-
elebisagan sufTa, qarisagan daculi sarwyavi
miwis farTobebi.
niadagis damuSaveba.
bostneuli kulturebi moiTxoven niadagis
gulmodgine damuSavebas. samuSaoebi Semodgomi-
dan iwyeba da Tesvamde grZeldeba. xorblis, qeris,
xaxvis, nivris, balaxebis da sxva mosavlis aRebis
Semdgom, nakveTi unda gasufTavdes winamorbedi
kulturebis narCenebisa da sarevelebisagan. arax-
elsayreli amindebis dadgomamde, niadagSi unda
SevitanoT fosforiani da kaliumiani mineraluri
sasuqebi imisda mixedviT, Tu romeli bostneu-
lis daTesvas vapirebT; an movabnioT gadamwvari
(msxvilfexa pirutyvis) nakeli heqtarze 50-60
t-s raodenobiT. nakeli Tanabrad unda ganawil-
des mTel farTobze, Semdeg ki Catardes mzralad
xvna 26-28 sm. siRrmeze.
gazafxulis dadgomamde (Tebervlis bolodan
aprilamde) nakveTi rCeba xeluxlebeli. niadag-
Si tenis SenarCunebisa da sarevelebis mospobis
mizniT, mzralze unda davfarcxoT. Tesva-rgvis
dawyebamde, ramdenime dRiT adre, ki SevitanoT
azotiani sasuqi (nakeliT ganoyierebis SemTxveva-
8
Si gaTvaliswinebuli dozis 50-60%) da CavataroT
kultivacia. amis Semdeg nakveTi mzadaa nebismieri
kulturis dasaTesad an dasargavad.
niadagi, romelic Semodgomaze mzralad ar
moixna, unda moixnas zamTarSi (yinvebis dasa-
wyisSi), an adre gazafxulze, raTa droulad
moxdes misi dajdoma-gafxviereba. winaaRmdeg
SemTxvevaSi, Tesva-rgvisaTvis mosamzadebli sa-
muSaoebi ufro did Zalisxmevas moiTxovs.
daculi gruntis mowyoba da CiTilebis
gamoyvana.
zogierTi bostneuli mcenaris CiTilebi (kom-
bosto, pomidori, wiwaka da sxv.) gamohyavT Ria
kvlebSi, yuTebSi, torf-neSompalian qoTnebSi
da sxv. Cvens pirobebSi, yvelaze xelmisawvdo-
mi da iafia kvalsaTburebis mowyoba Ria kvle-
bze rkalebis saSualebiT, polieTilenis firis
gadafarebiT. aseT kvalsaTburebSi sruliad
warmatebiT SeiZleba pomidvris, wiwakis da kom-
bostos CiTilis
gamoyvana.
saCiTile kv-
lebisaTvis unda
SeirCes myudro,
qarisagan dacu-
li, samxreTisken
odnav daqanebu-
li vake adgili. niadagi unda iyos mSrali da
kargi wyalgamtari, xolo nakveTi - sarwyavi
wyliT uzrunvelyofili.
mebostneobaSi polimerul firebs da sasaT-
bure badeebs ZiriTadad saTburebis da kvalsaT-
burebis sayrdenebze gadasafareblad iyeneben.
9
saTburebisTvis
iyeneben 150-200,
xolo kvalsaT-
bur e b i s aT v i s
80-100 mikronis
sisqis gamWvir-
vale firs.
k v a l s a T b u r i
Sedgeba rkalis, firis, samagrisa da palosagan.
rkali mzaddeba 4-6 mm kveTis mavTulisagan. qa-
rian adgilebSi umjobesia 60 sm siganis kval-
saTburis mowyoba, xolo sxva SemTxvevebSi - 90
sm siganis. pirvel SemTxvevaSi rkalis sigrZe
unda iyos 130 sm, xolo meoreSi - 160 sm. 15-
20 sm niadagSi Casobis Semdeg. rkalis simaRle
niadagis zedapiridan pirvel SemTxvevaSi 25-30
sm unda iyos, xolo meoreSi - 30-35 sm.
10 metriani sigrZis (farTi 9 kv.m.) gvirabise-
bri saTburkvalis mosawyobad saWiroa 11 cali
160 sm sigrZis ,,katanga” mavTuli, 40 m sigrZis
polieTilenis xezi (Spakati), ori cali palo, 12-
13 metri sigrZisa da 160 sm siganis polieTilenis
firi, xolo firis samagrad 10-12 metri sigrZis
xis boZebi. ase mowyobil kvalsaTburebSi bioma-
sad SeiZleba gamoiyenoT winaswar Sexurebuli
nakeli. Cvens pirobebSi ki gaTboba mxolod mzis
Tbierebazea damokidebuli. kvalSi Tesvamde (ma-
namde daburuli
unda iyos) SeaqvT
1 kv.m.-ze 4-5 ve-
dros odenobiT
gacrili, gad-
amwvari nakeli.
mas Toxnian, as-
woreben focxiT,
SeaqvT maxrebisa
da mRrRnelebis sawinaaRmdego masala (TuTiis
fosfati, RerRili, mzesumziris zeTi), Semdeg
yofen 8-10 sm mwkrivebad, Tesaven, faraven miwis
Txeli feniT, tkepnian, TesvisTanave rwyaven da
afareben firs. movliTi samuSaoebia _ morwyva
yovel me-2 an me-3 dRes, margvla - gafxviereba
- gamoxSirva 2-3-jer, wamlobebi mavnebel-daa-
vadebebis sawinaaRmdegod 2-3-jer, ganoyiereba-
gamokveba sarwyaviT (10 l wyalSi yrian 1 asanTis
kolof azotian da fosforiani sasuqs. kargad
morevis Semdeg, xsnars moasxureben 1-1,5 kv.m.-ze
10
da Semdeg aucileblad Carecxaven sufTa wyliT).
amoRebis win 2-3 dRiT adre CiTili sasurvelia
damuSavdes sistemuri fungicidiTa da inseqti-
cidiT, xolo erTi dRiT adre ki aucileblad
unda movrwyaT, rom fesvTa sistema dauzianebeli
SerCes.
mcenareebis aRmocenebis Semdeg, mzian amindSi,
saWiroa firebis moxda, xolo saRamosaTvis kvlav
dafareba. am samuSaoebis Sedegad, unda miviRoT
1 kv.m-ze pamidvris 300-400 cali CiTili, kombos-
tos - 200-250c, xolo wiwakis 400-500c. CiTili.
Tesvis win Tesli unda Seiwamlos Sesabamisi fun-
gicidiT.
niadagis ganoyiereba
organuli sasuqebidan, sabostne nakveTebSi,
ZiriTadad msxvilfexa saqonlis gadamwvari na-
keli unda gamoviyenoT, romelic saSualod Sei-
cavs _ 0,5% -s, 0,25% P2O
5,-s da 0,6% K
2O-s. Tu
heqtarze SevitanT 30 tona gadamwvar nakels,
maSin Setanili iqneba N - 150 kg, P2O
5 -75kg da
K2O - 180 kg. aqedan gamomdinare, Cven rekomen-
dacias vaZlevT nakelis Setanisas mineraluri
sasuqebis gamoyenebis 50%-iT Semcirebas, rac
sakmarisia imisaTvis, rom mcenare uzrunve-
lyofili iyos mineraluri sakvebiT.
11
cxrili 1
bostneuli kulturebis mier mineraluri elementebis gamotana
niadagidan mosavlianobis mixedviT
# kulturamosavali
1 ha-ze tona
1 heqtarze mosavali Seicavs (gamoaqvs) kg
N P2O
5K
2O
1. TeTrTaviani kombosto 50 205 70 245
2. pomidori 40 132 46 181
3. sufris Warxali 40 108 61 171
4. stafilo 30 69 31 114
5. Taviani xaxvi 25 111 29 53
6. kitri 30 51 41 78
7. boloki 10 50 15 54
mineraluri sasuqebis dozebis dacva gansa-
kuTrebul yuradRebas moiTxovs, vinaidan mcire
dozebis Setanam SeiZleba niadagis gamofitva
gamoiwvios, xolo Warbi dozebis gamoyenebisas
ki SesaZloa moxdes produqciis dabinZureba.
Tu niadagis ganoyierebas marto nakeliT va-
pirebT, maSin heqtarze 60-100 tona naxevrad
gadamwvari nakelis Setanaa saWiro, budnebSi
Sesatanad ki sakmarisia 12-20 tona gadamwvari
nakeli. aRniSnuli doziT niadagis ganoyiereba
moqmedebs 2-4 wlis ganmavlobaSi.
mineraluri sasuqebidan mebostneobaSi
ZiriTadad iyeneben azotian, fosforian da ka-
liumian sasuqebs. maTi dozebis gansazRvrisas
12
unda gaviTvaliswinoT sasuqebSi sakvebi ele-
mentebis procentuli Semcveloba, masze mcena-
ris moTxovna da niadagis tipi.
Teslis xarisxobrivi maCveneblebi da
misi momzadeba dasaTesad
Tesli unda iyos axali, saRi da kargad momwife-
buli. dasaTesad saukeTesoa erTi wlis Tesli.
gamonakliss warmoadgens gogrovani mcnareebi,
romelTa 2-3 wlis Teslebi erTi wlis Tesl-
ze ufro nayofieria. Teslis gamoyenebis xan-
grZlivoba, xarisxobrivi da sxva maCveneblebi
warmodgenilia qvemoT mocemul cxrilSi.
cxrili 2
bostneuli kulturebis Teslebis Rirsebis maCveneblebi
da Tesvis normebi
# kultura
Teslis Senaxvis
vargisia-noba /(w.)
1 g-Si Teslis raode-noba /
(cali)
aRmocenebis unari I
klasis Tes-lisaTvis / %
1000 Tes-lis wona
(gr.)
Tesvis norma kg/ha
mcenareTa dgoma
1 ha-ze aTa-si cali
1. Taviani kom-
bosto3-4 weli 250-300 85% 3,1-3,5 0,4-0,6 25-30
2. pomidori 4-8 weli 250-300 85% 2,8-3,3 0,4-0,6 35-45
3. sufris War-
xali4-5 weli 50-90 80% 10-16 10-12 400-600
4. stafilo 2-3 weli 800-900 70% 1,3-1,5 4,0-6,0 1200-1500
5. Taviani xaxvi 3 350-400 80% 2,8-3,7 6-8 5000-6000
6. kitri 6-8 40-60 90% 16-25 3,0-3,5 200-240
7. boloki 3-4 100-120 85% 7-8 8-10 1250-1300
13
bostneulis dasaTesad unda gamoviyenoT
mxolod cxrilSi aRniSnuli Rirsebis Tesle-
bi, xolo sakuTari warmoebisas Tesli unda da-
vamzadoT mxolod I klasis Teslebis moTxovnebis
Sesabamisad.
yovelmxriv Semowmebuli Tesli Tesvamde
kvlav momzadebas moiTxovs. daTesvis win Tesli
2-3 saaTiT unda moTavsdes TermostatSi +60+620C
temperaturaze, Semdeg ki moxdes misi mSrali
wesiT wamloba (romelime axali preparatiT).
amisaTvis Tesli da preparati unda movaTavsoT
hermetulad daxurul minis WurWelSi an polie-
Tilenis parkSi (1 kg Teslze 4-6 gr preparatis
SereviT) da vanjRrioT 5-10 wuTis ganmavlobaSi.
proceduris dasrulebis Semdeg Tesli SegviZlia
dasaTesad gamoviyenoT.
imisaTvis, rom CvenTvis sasurveli raodeno-
bis Tesli vawarmooT, unda vicodeT kulturis
Teslis mosavlianoba da misi gamosavali. ixi-
leT cxrili 3.
14
morwyva
vegetaciis periodSi bostneuli mcenaree-
bi didi raodenobiT wyals moixmaren, amitom
gvalvian adgilebSi, myari, uxvi da xarisxiani
mosavlis miReba, morwyvis gareSe SeuZlebelia.
bostneuli mcenareebi, tenianobis yvelaze
meti moTxovnilebiT, ganviTarebis sxvadasxva
fazebSi gamoirCevian: xaxvi _foTlebis intensi-
uri zrdis fazaSi, kitri da pomidori _ nayo-
fis ganviTarebis fazaSi, kombosto _ Tavebis
daxvevis dawyebidan, Zirxvenebi _ zrdisa da
Zirxvenebis damsxvilebisas.
morwyvis sixSire damokidebulia niadagze,
klimatze, gamoyenebul agroteqnikaze, morwyvis
wesebze, kulturis saxeobaze, morwyvis normaze
da sxv. amitom niadagi unda movrwyaT im varau-
cxrili 3
bostneulis Teslis mosavlianoba da gamosavali
# kulturaTeslis
mosavali cent/ha
Teslis gamo-savlis % produ-
qciis masidan
saTesle saizolacio manZili, aranaklebi - metri
Ria grunti daxuruli grunti
1. Taviani kombosto 34 - 2000 800
2. pomidori 0,6-1,0 0,25-0,5 100 50
3. sufris Warxali 6-8 - 2000 800
4. stafilo 3-4 - 2000 800
5. Taviani xaxvi 3-6 - 1000 500
6. kitri 1,0-1,5 0,45-1,2 1000 500
7. boloki 5-6 - 2000 600
15
diT rom masSi
wyali kritikul
donemde (zRvru-
li ten-tevado-
bis 60-65%-ze) ar
davides.
bostani unda
movrwyaT kvlebSi miSvebiT. mcire nakadiT _ ga-
Jonvis (horiztaluri filtracia) wesiT. sar-
wyavi kvlebi unda daiWras miwis Semomyreli
guTnebiT, cxenis an mini traqtorebis sakidi
kultivator-miwis SemomyrelebiT. sarwyavi wy-
lis ekonomiisa da maRalefeqturi gamoyenebis
TvalsazrisiT saukeTeso Sedegebs iZleva wve-
Tovani morwyva.
bostneulis movla
bostneuli kulturebis naTesebis movla
moiTxovs iseTi samuSaoebis Catarebas, rogori-
caa niadagis zedapirze gaCenili qerqis daSla,
gacdenili adgilebis gamoTesva _gamorgva,
saWiroebis mixedviT Toxna_gafxviereba; sarev-
elebTan brZola; qimiuri da biologiuri meTo-
debiT mavnebel daavadebebTan brZola; naTe-
sebis gameCxereba_mwkrivebis margvla, morwyva,
saTesleebis akvra da a.S.
naTesebis margvla umjobesia Catardes nawvi-
marze an morwyvis Semdeg, teniani niadagidan
sarevelebis fesvianad amoReba ufro iolia.
sarevela mcenareebi sasurvelia moispos, rogorc
naTesebSi, ise gzebze da sarwyav arxebTan.
naTesebis gameCxerianebis periodi damokide-
bulia kulturis Taviseburebasa da gameCxeri-
anebis wesze. pirveli gameCxerianebisas mcena-
reebs Soris (xaxvi, stafilo, Warxali, kitri
da sxv.) manZili 2-3 sm-s ar unda aRematebodes,
Semdeg ki TandaTanobiT gavzardoT, sanam mce-
narisaTvis saWiro kvebis ares ar mivaRwevT. zo-
gierTi kulturebis (stafilo, Warxali, xaxvi,
boloki da sxv.) ganmeorebiT gameCxerianeba ma-
nam ar unda Catardes, sanam axalgazrda mcenare
sakvebad ar iqneba gamosadegi (sakone xaxvi, sta-
filo, Warxali, boloki da sxv.).
16
Tavi II
erTwliani bostneuli kulturebis meTesleobis agroteqnika
erTwlian bostneuls miekuTvnebian is mcena-
reebi, romlebic TavianT sasicocxlo cikls
aRmonacenidan Teslis momwifebamde erT saveg-
etacio periodSi amTavreben. esenia: pomidori,
badrijani, wiwaka, kitri, nesvi, sazamTro, gogra,
yabayi, patisoni, salaTa, ispanaxi, lobio, qinZi,
cereco, qondari, rehani da sxva.
pomidori
pomidvris samSob-
lod meqsika da samxreT
amerikis tropikuli
mxare iTvleba. samSob-
loSi pomidori mraval-
wliani mcenarea. CvenSi
mas vamravlebT, rogorc
erTwlian kulturas.
e.i. nayofsa da Tesls
pirvel welsve viRebT.
pomidori siTbos moyvar
uli mcenarea, igi +10 +120 C temperaturaze zr-
das aCerebs, xolo 0 -1 0 C iRupeba.
pomidvrisTvis yvelaze karg niadagad iTvle-
ba nayofieri, struqturiani, msubuqi Tixnari,
Tixa, kargi wyaltevadobis Rrma niadagebi.
misTvis uvargisia haerisa da wylis cudi teva-
dobis, mJave da tute niadagebi. gvalvian adgi-
lebSi pomidvrisTvis unda SevarCioT mxolod
sarwyavi nakveTebi.
niadagis ganoyiereba
pomidori niadagidan didi raodenobiT sakveb
elementebs iRebs, amitom misTvis SerCeuli na-
kveTi an wina wlis ganoyierebuli unda iyos, an
uSualod - dargvis win. niadagis ganoyierebis
mizniT, mineraluri sasuqebidan viyenebT azo-
tovan, fosforovan da kaliumian sasuqebs.
sasuqis Setana aucilebelia erTmaneT-
Tan simbiozSi. azotis Sefardeba kaliumTan
unda iyos 1:2. es niSnavs, rom Tu azoti 2 kg.
Segvaqvs, kaliumi unda SevitaniT 4 kg. (igulisx-
meba wminda elementi, anu - moqmedi nivTiereba).
amiT mcirdeba nitratebis (NO3) da (NO
2) Sem-
17
cveloba. Sesabamisad garantirebulia ekolo-
giurad sufTa produqtis miReba. calmxrivi
gapativebisas sasuqebis efeqti dabalia. maRali
da xarisxiani mosavlis misaRebad aucilebelia
samive saxis sasuqis Setana saTanado dozebiT.
sapomidvre nakveTSi SeaqvT 40-60 tona saqon-
lis gadamwvari nakeli, xolo naxevrad gadam-
wvari _ ufro meti. Tu gadamwvari nakeli cota
gvaqvs, igi budnebSi (mcenareTa ZirSi) unda Se-
vitanoT 0,5-1,0 kg. raodenobiT.
sarwyav da Warbtenian adgilebSi organuli,
fosforovani da kaliumiani sasuqebi SeaqvT
Semodgomaze, mzralad xvnis win, an gazafxul-
ze, kultivaciis dawyebis win. organuli sasuqis
Semodgomaze Setanis SemTxvevaSi mineraluri
sasuqebis dozebi unda ganaxevrdes.
im SemTxvevaSi, Tu pomidors mxolod mineral-
uri sasuqebiT vanoyierebT, erT heqtarze unda
SevitanoT 4-5 centneri sulfatamoniumi an 2,5-
3,0 centneri amoniumis gvarjila, superfosfati
5-7c da kaliumis marili 1,5-2,0 c. Setana xdeba
xeliT da manqaniT, mwkrivad an mofantviT.
niadagis damuSaveba
saTesle nakveTis damuSaveba unda
daviwyoT winamorbedi kulturebis
narCenebis gawmendiT, Semdeg niada-
gSi SevitanoT organo-mineraluri
sasuqebi da movxnaT winasaxnisiani
guTniT 26-28 sm siRrmeze. gaza-
fxulze mzralis SeSrobisTanave,
tenis SenarCunebis mizniT, niadagi
davfarcxoT da nakveTi CiTilebis
dargvamde ase davtovoT. dargvis win
SevitanoT azotiani sasuqi da CavataroT
kultivacia-dafarcxva. bolos gavakeToT bazo
kvlebi da sarwyavi arxebi.
pomidvris Tesva da CiTilebis
gadargva
pomidvris CiTili unda gamoviyvanoT kvalsaT-
burebSi, polieTilenis saTburkvalSi (ix. nax 1)
an Ria kvlebSi. Tesva unda Catardes gadargva-
mde 50-65 dRiT adre. ukve momZlavrebuli da
kargad ganviTarebuli CiTilebi dasargavad mu-
dmiv adgilze gadavitanoT.
18
bostneulis CiTilisa da produqciis
mosayvani mzis Tburebis gvirabisebri
saTburkvali
pomidvris CiTili amoRebis
win 2-4 dRiT adre unda moirw-
yas, Seiwamlos sistemuri fun-
gicidisa da sistemuri inseqti-
cidis kombinirebuli xsnariT
da dairgas mudmiv adgilze.
dabalmozard determinantul
jiSebs Soris kvebis area 70sm
X 30-35sm, xolo maRalmozardi
jiSebis - 70sm X 60-70sm-ze.
CiTili irgveba xeliT, palos
gamoyenebiT, an - bariT. da-
b almo -
z a r d i
jiSebis
aRzrda
x d e b a
bazo-kv-
l e b z e
dawvniT,
x o l o
maRalmozardi jiSebi unda aikras sarebze,
mavTulze dakidebul Tokze an gvirabisebr
sayrdenebze. nargavebi unda moirwyas.
sxvadasxva konstruqciis sayrdenebi
maRalmozardi bostneulis
kulturebisTvis
meore naxatze waarmodgenili maRalmozardi
pomidvrisaTvis sayrdenebis ramdenime tipi arse-
bobs. sayrdenebad SeiZleba gamoviyenoT xis sa-
rebi, bambuki, 6-8 mm sigrZis “katanka” mavTuli,
polimeruli masalis milebi, xis damuSavebis Se-
degad darCenili wvrili narCenebi da sxva.
dargvidan 4-6 dRis Semdeg saWiroa gacdenili
adgilebis gamorgva da ganmeorebiT morwyva.
vegetaciis periodSi niadagi unda iyos fxvieri
da sarevelebisgan gaTavisuflebuli. amisaTvis
saWiroa ToxiT an xelis kultivatoriT mwkrivebis
2-3-jer damuSaveba, morwyva moTxovnilebisda
mixedviT (4-6-jer), mavneblebisa da daavadebebis
winaaRmdeg sistematuri brZola.
naxati 1
19
maRalmozard saTesle pomi-
dors sayrdenebze akraven 2-3
adgilas. say r de neb ze akruli
mcenareebi ukeTaa ganaTebu li,
nayofi ar talaxiandeba da nak-
lebad avaddeba. Sedegad miiRe-
ba maRalxarisxovani nayofi da
saTesle masala.
gamokveba
vegetaciis periodSi pomidvris
gamokveba sasurvelia organuli nivTierebebiT.
wyalSi daduRebuli 1 wili frinvelis nakeli
unda gazavdes 10-15 wil wyalSi. Tu frinvelis
nakeli ar gvaqvs, maSin Segvaqvs 4-5 wil wyalSi
gazavebuli saqonlis JiJa, an 8-10 wil wyalSi
gazavebuli saqonlis axali nakeli, romelic
mcenareebs ZirebSi 8-10 m sigrZeze unda moesxu-
ros. yovel vedro xsnars unda daematos 50 g.
superfosfati, 20-25 grami kaliumi. narevi unda
moesxuros niadagze. es procedura tardeba 1-
2-jer, pirvelad - nayofebis formirebis dasa-
wyisSi, meored _ ori kviris Semdeg.
gasxvla
gasxvla saWiroa maRalmozard, Zlieri gan-
viTarebis pomidvris jiSebze. igi xels uwyobs
mcenaris kvebis pirobebis gaumjobesebas, maT
maqsimalur ganaTebas, nayofebis damsxvilebas
da daavadebebis gavrcelebis Semcirebas. pomid-
vris dabalteniani jiSebi ar isxvleba.
gasxvlisas pomidors unda darCes Ziridan 2-
3 amonayari, xolo sxva amonayari _ namxrevebi,
mTlianad unda Seecalos, rom buCqi gamoTxel-
des. vegetaciis periodSi SeiZleba misi gafur-
Cqvnac.
jiSuri wmenda
saTesle nakveTebze aucilebelia Catardes ji-
Suri wmenda. CiTilebis dargvisas unda gamo-
varCioT da gadavyaroT susti, daavadebuli da
jiSuri niSnebiT gadaxrili mcenareebi. jiSuri
niSnebi mkveTrad SeiniSneba nayofebis damwi-
febis dasawyiSi. amitom ujiSo da daavadebuli
mcenareebi pirveli krefis dawyebamde unda ga-
davyaroT da SevadginoT saTanado aqti. sauke-
Teso mcenareebi movniSnoT specialuri iar-
20
liyebiT (pozitiuri gadarCeva), xolo saTesle
nayofebi movkrifoT SerCeviT. darCenili nayo-
fi SeiZleba gamoviyenoT sakvebad.
Teslis damzadeba
pomidvris mosavlis aRebamde unda Catardes
aprobacia. Teslis gamosavlianoba bevrad aris
damokidebuli Teslis damzadebis teqnikaze.
yvelaze mosavlianad iTvleba pirveli xuTi mte-
vnidan SerCeuli saukeTeso nayofis Tesli. ami-
tom, rogorc wesi, Tesli unda damzaddes pirveli
5-6 krefis periodSi aRebuli nayofis Teslidan.
Teslis damzadeba unda dasruldes seqtembris
pirvel dekadaSi. mokrefili mwife nayofi ramden-
ime dRiT unda movaTavsoT specialur taraSi an
Taroebze - ukeT dasamwifeblad, raTa darbile-
bul nayofs Tesli advilad moscildes.
Teslis damzadebis win saTesle nayofebi
unda gavrecxoT, Semdeg gavWraT gardigard-
mo da ceris daWeriT Tesli budidan gamova-
calkevoT. gamocalkevebuli Tesli movaTav-
soT xis kasrSi an minis WurWelSi da davtovoT
dasaduReblad araumetes 2-3 dRisa, rom ar Sem-
cirdes misi aRmocenebis unari. e.w. “daduRe-
buli” Tesli 3-4 jer gavrecxoT wyliT da Wur-
Wlis Zirze daZirvisTanave gadavwuroT. kargad
garecxili Tesli gavSaloT ficarze an tiloze
da movaTavsoT Crdilian adgilas gasaSrobad.
Tu Tesli daikoSta, is xeliT unda davfSvnaT.
Teslis gamosavali Seadgens 0,3-0,5%-s. e.i. 300-
500 gr. Teslis misaRebad saWiroa 100 kg pomi-
dori. Teslis absoluturi wona 2,5-6 gr-ia.
wiwakawiwakis samSoblod meqsika da gvatemala iTvleba.
Tavis samSobloSi wiwaka mravalwliani mcenarea.
CvenSi mas vamravlebT ro-
gorc erTwlian kultu-
ras, Tumca, qoTnebSi, oTa-
xis da saTburis pirobebSi
moyvanili wiwaka ramdenime,
weli cocxlobs.
wiwaka sinaTlis da wy-
lis moyvaruli bost-
neulia. igi moiTxovs
noyier, fxvier, struq-
turian niadags. misTvis
21
ganoyiereba mosavlianobis gazrdis erT-erTi
pirobaa.
nayofis gemos mixedviT ansxvaveben tkbil da
mware wiwakas. tkbil wiwakas umTavresad iyene-
ben sakonservo warmoebaSi, mwares ki - sanele-
blad. wiwaka yvelaze met ,,C” vitamins Seicavs,
igi TviTmtveriaa, magram xSir SemTxvevaSi jva-
redinad mtveriandeba, amitom, jiSiani meTesle-
obis mizniT, jiSebs Soris sivrcobrivi izola-
cia unda iyos daculi.
wiwakis agroteqnika _ pomidvris agroteqni-
kis msgavsia. wiwakas, iseve, rogorc pomidors,
winaswar gamoyvanili CiTiliT vrgavT, romelic
gadargvamde 40-50 dRiT adre iTeseba. 1 m2-ze
modis 300-400 cali Tbil an Ria kvalze gamo-
yvanili CiTili.
wiwakas, pomidvris msgavsad Wirdeba niada-
gis momzadeba, sasuqebis Setana, gamokveba, CiT-
ilebis amoReba, dargva da movla.
wiwaka irgveba mwkrivad. tkbili wiwakis darg-
vis sqemaa 60sm X 30sm, mware wiwakis ki - 50sm
X 25sm. wiwakas rgaven bazo kvlebze. dargvis
Semdgom aucilebelia morwyva da 4-6 dRis Sem-
deg gacdenili adgilebis gamorgva. wiwaka didi
raodenobiT haers da tens moiTxovs. nayofebis
gamonaskva kargad mimdinareobs maSin, roca
haeris SefardebiTi tenianoba 60-70%-ia. nakle-
bi tenianobisas naskvi da axlad gamonaskvuli
nayofi cviva. amitomac, vegetaciis periodSi,
igi moiTxovs 8-10-jer morwyvas. mosavliano-
baSi Sesvlis periodidan rwyva yoveli krefis
Semdeg tardeba. saTesled SerCeul TiToeul
buCqze unda davtovoT 3-6 cali saukeTeso nay-
ofi, uvargisebi ki movkrifoT.
saTesle wiwakis jiSuri wmenda tardeba mce-
naris mTel savegetacio periodSi. Aam dros na-
kveTs unda movaciloT jiSisaTvis aratipiuri
mcenareebi (daavadebuli da dabalmosavliani)
da Sevadgi-
noT saTa-
n ado
22
aqti. wiwakis jiSuri Tvisebebis gaumjobesebis
mizniT, saTesle nakveTebSi, sistematurad unda
SevarCioT saukeTeso egzemplarebi. maTgan avi-
RoT Tesli da SevinaxoT saTesled Semdegi
wlisaTvis.
wiwakidan Tesls viRebT maSin, rodesac nayo-
fi srul simwifes miaRwevs. mwife nayofs ukve
aqvs jiSisaTvis damaxasiaTebli feri. saTesle
nayofebi movkrifoT xeliT.
ojaxSi mosaxmarebeli nayofi Zafze asxmuli,
mSral adgilas unda SevinaxoT. daTesvis dRes
Tesli nayofs movaciloT da davTesoT. im Sem-
TxvevaSi, Tu Tesls sarealizaciod vamzadebT,
saWiroa, droulad gamoviRoT nayofidan. Tes-
lis gamosaRebad umjobesia, saTesle nayofis
yunws TiTiT davawveT da SigniT CavamtvrioT.
Semdeg yunwiT amoviRoT Teslbude, gavfinoT,
gavaSroT da Tesli Teslbudidan gamovfSvnaT.
nayofgaremo ki calke gavaxmoT da saneleblad
gamoviyenoT.
cxare wiwakis Teslis gamoclisas, aucilebe-
lia, saxeze iqonioT dolbandis safari, radgan
kafsacinma (sicxarem) sasunTqi gzebi da Tvalis
lorwovani garsi ar daazianos. nayofi gamofSv-
namde wyliT unda dainamos. Tesli ganmeorebiT
unda gamoSres da Sesanaxad moTavsdes spe-
cialur iarliyian tomrebSi.
tkbili wiwakis 1t. nayofidan (nedli) miiReba
30-36 kg. Tesli e.i. Teslis gamosavalia 3-3,5%,
xolo mware wiwakis nayofis Teslis gamosavalia
7-8%. e.i. yovel 100 kg. nedli saTesleebidan
miiReba 7,0-8,0 kg. Tesli, xolo gamxmari, mware
wiwakis nayofis Teslis gamosavalia 25-30%. 1
ha-dan Teslis saSualo gamosavalia 1-2 cent-
neri.
kitrikitris samSoblod indoeTi, indonezia da
samxreT CineTi iTvleba. kitri, siTbos da tenis
moyvaruli, mxviara da mxoxavi, jvaredinmtveria
mcenarea. igi iviTarebs erTbinian, calsqesian
yvavilebs. meTesleobis zonebSi unda vTesoT
kitris mxolod erTi jiSi.
23
kitri mokle saveg-
etacio periodis kul-
turaa, daTesvidan 50-
60 dReSi iZleva mwvane
nayofs, xolo 30-100
dReSi sruliad vargi-
sian Tesls.
kitri moiTxovs
noyier, struqturian
niadags. mis mosayvanad
saukeTeso mosavals
iZleva axladaTvisebu-
li axo da yamiriani niad-
agebi. TeslbrunvaSi ikavebs nakeliT ganoyiere-
bul pirvel mindors. nakeliT gapativebisas
heqtarze saWiroa 40-60 t. saqonlis gadamwvari
nakeli da mineraluri sasuqebis sruli dozis
50%. mineraluri sasuqebiT ganoyierebisas, sru-
li dozebia: superfosfati 5-6 centneri, sulfa-
tamoniumi 2,5-3 centneri, an amoniumis gvarjila
am dozis naxevari da kaliumis marili 1,5-2,0
centneri heqtarze.
kitrisaTvis saukeTeso winamorbedebia: er-
Twliani da mravalwliani balaxebi, parkosnebi,
kombosto, xaxvi da kartofili.
unda vicodeT, rom bostneuli kulturebis
erTsa da imave nakveTze Tesva-rgva dauSvebelia.
qarian da mzisgul adgilebSi mizanSewonilia
kitris kulisuri Tesva. qaris sawinaaRmdego
mxridan, yoveli 5-6 metris daSorebiT, kitrs
unda davuTesoT, or-sam mwkrivad, simindi, mze-
sumzira, an sorgo.
niadagis momzadeba
kitrisaTvis nakveTis damuSaveba wina wels
iwyeba da grZeldeba Tesvis periodamde. Semod-
gomaze, seqtember-oqtomberSi, nakveTi unda
gaiwmindos winamdebare kulturis narCenebisa-
gan, Setanil iqnas organo-mineraluri sasuqebis
garkveuli raodenoba da moixnas mzralad. tenis
SenarCunebis mizniT, mzrali, adre gazafxulze,
niadagis piris SeSrobisTanave unda daifarcxos,
Tesvamde Setanil iqnas agroteqnikiT gaTval-
iswinebuli azotian-mineraluri sasuqi da Cau-
24
tardes kultivacia-da-
farcxva. amgvarad nakve-
Ti mzadaa dasaTesad.
Tesva
Tesva unda daviwyoT
maSin, rodesac niadagSi
10 sm siRrmeze tempera-
tura +13+150C miaRwevs.
saTesled, Cveulebriv, am-
jobineben 2-3 wlis Teslebs. sanam davTesavT,
Tesli 2 saaTis ganmavlobaSi TermostatSi unda
gavaxuroT (+55+620C), Semdeg gavagriloT da
saTanado preparatiT SevwamloT. Sewamlvamde
Tesli odnav unda davnamoT, raTa wamali kar-
gad miekras da 5-10 wuTis ganmavlobaSi vanjR-
rioT. Tesli unda Seiwamlos TiToeul kilo-
gramze 4-6 gr. wamlis SereviT. es procedura
CavataroT Tavdaxurul qilaSi an polieTile-
nis Tavmokrul parkSi. amis Semdeg Tesli mzadaa
dasaTesad.
kitris Tesva umjobesia mwkrivebad. grZel-
bardiani jiSebi iTeseba 110-120 sm mwkrivTa-
SorisebiT, moklebardianebi ki - 80-90 sm. mwkri-
vebSi grZelbardiani jiSebi sabolood 22-25 sm-
ze unda davtovoT, xolo moklebardianebi - 18-
20 sm-ze. Teslis Tesvis siRrme damokidebulia
niadagze da mis tenianobaze. msubuq niadagebSi
Tesls vTesavT 4-5 sm siRrmeze, mZime niadagebSi
ki - 2-3 sm-ze. Tesvis norma mwkrivad Tesvisas
4-5 kg/h-ia. Tesvis Semdgom unda gaiWras sarw-
yavi kvlebi, xolo, Tu gvalvis gamo aRmonaceni
droze ver miviReT, saWiroa maSinve morwyva.
naTesis movla
Tu naTesi moviReT meCxeri, is maSinve unda
gamoiTesos winaswar dambali, imave jiSis da
partiis TesliT. masobrivi aRmocenebis Semdeg,
mwkrivebsa da budnebs Soris niadagi xeliT an
kultivatoriT unda gavafxvieroT, xolo mce-
nareebs Soris manZili xeliT ganvsazRvroT.
kitri aRmocenebidan datotvis Semdeg Sedar-
ebiT sustad izrdeba, xolo datotvis dawyebis
Semdeg - swrafad. amitom, pirvel fazaSi Catare-
bulma samuSaoebma unda uzrunvelyon mcenareTa
swrafi ganviTarebisaTvis niadagSi saWiro tenisa
25
da sakvebis raodenoba. amisaTvis aucilebelia -
mwkrivebze miwis Semoyra da 2-3-jer kultivacia-
gafxviereba, vidre bardi ar Caiketeba.
naTesebis gamoxSirva unda Catardes orjer:
pirveli leban-foTlebis fazaSi an pirveli
namdvili foTlis ganviTarebisas. am procesis
dros mcenareebs vtovebT 6-8 sm-is daSorebiT,
budnebSi ki vacliT sust da ganuviTarebel
naTesebs. meore gamoxSirva tardeba 2-3-jer,
namdvili foTlis fazaSi, zemoaRniSnuli man-
Zilebis daSorebiT.
mosavlianobis gazrdis mizniT, saWiroa, veg-
etaciis periodSi Catardes mineraluri sasuqe-
biT gamokveba (masobrivi yvavilobis fazaSi)
- heqtarze 70-80 sulfatamoniumi an 35-40 kg
amoniumis gvarjila. naTesi maSinve ToxiT unda
CakeTdes da moirwyas.
gamosakvebad, aseve SeiZleba gamoviyenoT
saqonlis JiJa, ise, rogorc aRniSnulia pomid-
vris SemTxvevaSi.
morwyva da jiSobrivi wmenda
kitri tenis moyvaruli kulturaa. igi
moiTxovs, rogorc niadagis, aseve Sefardebi-
Ti tenis did raodenobas. kitri kvlebSi unda
moirwyas 6-8-jer. pirveli morwyva saWiroa Tes-
vamde, an Tesvis Semdeg Catardes. meore - maso-
brivad aRmocenebis Semdeg, mesame - yvavilobis
dawyebamde, Semdegi morwyvebi ki, 8-10 dRis in-
tervaliT, vegetaciis periodis dasrulebamde,
raTa niadagSi teni ar daeces zRvruli tente-
vadobis 70-65%-ze qvemoT.
26
yvavilobisa da gamonaskvis dros saTeslee-
bis wylisadmi moTxovnileba izrdeba, amitom am
fazaSi mcenareebi yvelaze metad unda uzrun-
velvyoT wyliT.
jiSian saTesle nakveTebze, saWiroa, Catardes
mravaljeradi jiSuri wmenda. pirvel gawmendas
vatarebT masobrivi mdedrobiTi yvavilobisa da
gamonaskvis periodSi. vacilebT yvela mankian,
daavadebul, sustad ganviTarebul, yvavilobaSi
gvian Sesul, nakleb-mosavlian (romelsac md-
edrobiTi yvavilebi cota aqvs gamoyvanili) da
ZiriTadi jiSisagan gansxvavebul mcenareebs.
meore jiSuri wmenda tardeba nayofebis maso-
brivi ganviTarebisa da erTeuli saTesleebis
momwifebis dasawyisSi. am dros mTavari yur-
adReba unda mieqces mwvane nayofis formas,
fers, zedapiris Sefervis xarisxs da tips. ji-
Sisgan gansxvavebuli yvela mcenare nayofianad
iTxreba. amgvarad, saTesled rCeba kargad gan-
viTarebuli da tipobrivi formis mwvane nayofi.
danarCen nayofs viyenebT sakvebad.
masobrivi mwvane nayofebis formirebisa da er-
Teuli saTesle nayofebis momwifebis dasawyisSi,
saTesle nakveTze unda Catardes aprobacia.
mesame jiSuri wmenda saWiroebis mixedviT
tardeba.
saTesleebis gamorCeva. krefa da Teslis
damzadeba
kitris TiToeul buCqze saTesleebad var-
CevT tipobrivi formisa da sididis 4-5 nayofs.
saTesle kitri sxvadasxva dros Semodis, amitom
mas ramdenjerme an erTdroulad viRebT.
Tu mokrefili saTesle nayofi kargi Semosu-
lia, mas maSinve vWriT da viRebT Tesls, Tu ara,
vtovebT momwifebamde garkveuli droiT ise,
rom nayofi lpobamde ar mivides.
YTeslis xeliT gamorCevisas nayofs sigrZeze
vWriT, orive naxevridan Tesls kovziT an TiTiT
vacliT da vyriT xis WurWelSi dasaduReblad.
daduRebis mesame dRes Tesls kargad movurevT,
movacilebT Tavze momdgar Tesls, gavrecxavT
27
5-6-jer, gadavwuravT cxrilSi da gadavitanT
saSrob qaRaldze (SeiZleba naWerze, cxavebze,
an faneraze). Tesls vaSrobT CrdilSi an mzeze,
gaSrobisas saWiroa areva, rom Tesli Tanabrad
da droze gaSres. kitris nayofidan Teslis ga-
mosavalia 0,7-1,0%. gaSrobis Semdeg Tesli unda
ganiavdes, gaiwmindos xeliT an petkusiT. gania-
vebuli da daxarisxebuli Tesli unda moTavs-
des tomrebSi saTanado warweriT, sadac iqneba
miTiTebuli jiSuri monacemebi da warmoebis
adgili.
Teslis mosavali damokidebulia jiSze da na-
Tesis movlaze. igi meryeobs 1,5-3,5 centneris
farglebSi. heqtarze Teslis absoluturi wona
16-35 gr-ia.
parkosnebilobio, cercvi, barda
parkosnebs mebostneobaSi sakmaod didi adgi-
li uWiravT. maT parks da mwvane marcvals far-
Tod iyeneben, rogorc sakonservo, ise yovel-
dRiur moxmarebaSi.
mebostneobis Tes-
lbrunvaSi parkosne-
bi meore-mesame wels
ikaveben organuli
sasuqebiT ganoyiere-
bul mindors. maTTvis
kargi winamorbedebia:
kombosto, kitri, po-
midori, Warxali da
kartofili. parkos-
ani mcenareebi Tavis
mindors 4-5 welze
adre ar unda daubrundnen. isini TviTmtveria
mcenareebia, amitom saTesle nakveTebze bardasa
da lobios 2-3 jiSis Tesvisas saizolacio man-
Zilad miCneulia 50m. parkosnebisaTvis saukeTe-
so niadagad miiCneven fxvier, msubuq, Tixnar da
noyier miwas.
niadagis damuSaveba
parkosnebisaTvis niadagis damuSaveba Semod-
gomaze iwyeba, iseve, rogorc saTesle pomi-
dorisa da kitrisTvis. Tumca, am kulturebisgan
gansxvavebiT, parkosani naTesebisaTvis niadagis
28
xvnis win Segvaqvs superfosfati 3-4 c, kaliu-
mis marili 1,5 c. da 0,5 c. sulfat-amoniumi.
gazafxulze mzralze davfarcxoT, Tesvis win
ki CavataroT 12-14 sm siRrmeze kultivacia-da-
farcxva.
Tesva
parkosnebis Tesli kargad
unda gadairCes, Semowmdes aR-
mocenebis unari, Tesvis win
Seiwamlos da damuSavdes.
Tesva SeiZleba Catardes xe-
liT - budobrivad, xolo
mwkrivad - manqanebis sa- Suale-
biT. mwkrivad Tesvis d r o s
bardis mwkrivebs So- ris manZi-
li unda iyos 30-40 sm, lobios
da cercvis - 45-50 sm. mwkrivebSi
mcenareTa Soris manZili, barda-
sa da lobiosaT- vis - 10-12 sm-ia,
cercvisaTvis - 12-15 sm.
Tesvis normis cvalebadoba damokidebulia
Tesvis wesebisa da Teslis simsxoze. bardas
wvrilTeslian jiSebs 1 ha-ze vTesavT 120-500
kg-s. msxvilTeslianebs 175-200 kg-s, lobios 70-
90, xolo cercvis 200-250 kg-s, Tesvis siRrme
3-6 sm.
movla
Tesvis Semdeg niadags SeiZleba dasWirdes
kbilebiani farcxiT zedapiruli gafxviereba.
1-2 Toxna miwis Semoyra, mwkrivebis damuSaveba,
mavnebel-davadebebis winaaRmdeg brZola da
morwyva. arsebobs parkosnebis ori forma
- kuti da mxviara. mxviara formebi (barda, lo-
bio) saWiroeben Wigos, an sxva saxis sayrdenebs.
gvalvis dors, saWiroa, 2-3-jer moirwyas da
Catardes jiSuri wmenda. lobios saTesle far-
Tobebze pirveli wmenda unda Catardes yvavilo-
bisa da parkebis ganviTarebis fazaSi. bardisa
da cerecos naTesebSi ki - yvavilobisas. par-
kosnebis meore wmenda tardeba qveda parkebis
damwifebisas. am dros unda mocildes jiSisa-
gan gansxvavebuli yvaviliani mcenareebi, Rero-
foTliT gansxvavebulebi, daavadebulebi da
sxva.
29
mosavlis aReba
lobios kuti jiSebis mosavals viRebT erT-
droulad, parkebis masobrivi momwifebis fa-
zaSi, xolo mxviera da naxevradmxviera jiSebs
- TandaTanobiT, ramdenjerme. momwifeba iwyeba
qvemodan. xeliT mosavlis aRebisas, Zirebs
vglejT fesvebianad, ramdenime dRiT vfenT
kaloze an brezentze, srul gaxmobamde, Semdeg
ki gamovbegvavT da salew manqanaSi gavatarebT.
gamorCeul marcvlebs gavatarebT saniavebel-
damxarisxebel manqanaSi da SevinaxavT tomrebSi
Sesabamisi iarliyiT.
cerecocereco CvenSi kamis saxeliTaa cnobili. maT
Soris msgavseba-gansxvaveba didia. cereco er-
Twliani mcenarea, kama ki - mravalwliani, yin-
vagamZlea. igi iTeseba, rogorc zamTrispirad,
ise adre gazafxulze. misi Tesva ukeTesia za-
mTrispirze, sabostne adgilas. mineraluri sa-
suqebidan viyenebT 1 ha-ze 3-3.5 c sulfatamo-
niums an am dozis naxevar amoniumis gvarjilas.
superfosfati 4.0 c da kaliumis marili 1,5-2,0
centneri.
cerecos vTesavT xeliT an manqaniT. mwkrivad,
Tesvis norma - 6-10 kg/ha, Tesvis siRrme 1-1.5 sm.
gamoxSirvis Semdeg mcenareTa Soris vtovebT 10-
15 sm-s. movliTi samuSaoebidan saWiroa niada-
gis 2-3 jer gafxviereba, gansazRvrul manZilze
2-jer gamoxSirva_danormeba. saWiroa, aseve, ji-
Suri wmenda da aprobaciis Catareba.
cereco jvaredinmtveria mcenarea, amitom
misi jiSuri Tvisebebis gaumjobesebas, SeiZle-
ba, meTesleobis nakveTze jiSTa Soris bunebri-
vi SejvarebiT mivaRwioT. aucilebelia, SeirCes
saukeTesod datotvili, did-buCqiani da mosav-
liani mcenareebi.
cereco mwife Tesls aRmocenebidan 90-100
dRis Semdeg iZleva. Tesli araTanabrad mwifde-
ba. Tavdapirvelad viRebT momwifebul Zirebs,
Semdeg ki - danarCens. mcenaris gaSrobis Semdeg,
konebad Sekruli saTesleebi unda gamoibegvos.
Teslis gamosavali .ha-ze 2-6 centneria.
30
qinZi
qinZi erTwliani mcenarea. mas iyeneben mwvani-
lad da saneleblad. qinZi yinvagamZlea, mas Se-
modgomazec Tesen. meTesleobisaTvis
qinZi gazafxulze unda
daiTesos. gvalvebis da-
w yebamde mas morwyva ar
sWirdeba.
saTesle qinZi
iTeseba nakeliT
ganoyierebul, fx-
vier, sarevelebisagan
gaTavisuflebul, msubuq
niadagze. niadagis dasaTe-
sad momza- deba xdeba iseve, rogorc sxva
bostneulis SemTxvevaSi.
qinZi iTeseba xeliT an manqaniT, mwkrivad,
25-30 sm daSorebiT. Tesvis norma 5-7 kg/ha-ia,
Tesvis siRrme 1-2 sm.
movla
nakveTis mosavlelad saWiroa mwkrivebis 2-
3-jer gafxviereba, sarevelebis mocileba da
gamoxSirva. saTesle mcenareebi, sabolood,
erTmaneTisgan 10-15 sm-is dacilebiT unda dav-
tovoT.
qinZis Tesli sxvadasxva dros Semodis. mom-
wifebisTanave mcenare unda amoviRoT da brezen-
tze gavSaloT. igi SeiZleba gamoibegvos xeliT,
gailewos kombainiT an salewi manqaniT.mosavlis
aRebisa da gaSrobis Semdeg, igi unda gaiwmindos
xeliT an petkusiT.
31
Tavi III
orwliani bostneulis meTesleobis agro-teqnika
orwlian bostneuls miekuTvnebian is mcenaree-
bi, romlebic aRmocenebidan Teslis momwifebamde
saWiroeben 2 wels. pirvel wels inviTareben sap-
roduqto organoebs (sadede saTesleebi), xolo
meore wels-Tesls. esenia: kombosto, xaxvi, Warxa-
li, stafilo, prasi, oxraxuSi, niaxuri da sxva.
kombosto
kombosto jvaredin-
mtveria mcenarea da
miekuTvneba jvaros-
nebis ojaxs. bunebaSi
mravalnairi kombosto
arsebobs. Cven Sevexe-
biT TeTrTavian komb-
ostos, romelic sici-
vis amtani da tenis
m o y v a r u
li kulturaa. maRal temperaturaze
ko m bo stos Tavebis daxveva yovndeba,
saTesleebi Znelad inaskveba da Sedegad mi-
iReba wvrili Tesli.
kombosto ganviTarebisaTvis sakveb nivTiere-
bebs ufro meti raodenobiT moiTxovs, vidre
sxva bostneuli, amitom misi meTesleobisaTvis
unda SevarCioT maRalnayofieri, kulturuli
niadagi, romelic uzrunvelyofili iqneba sar-
wyavi wyliT. kombostosTvis kargi winamorbe-
debia - kartofili, pomidori, mravalwliani
balaxebi, kitri da sxva. kombosto sakuTar min-
dors unda daubrundes 2-3 wlis Semdeg.
kombostosTvis niadagi pomidvris msgavsad
mzaddeba. sarevelebis sawinaaRmdegod niadagSi
unda SevitanoT mTliani-totaluri moqmedebis
herbicidi (raundapi, nitrosorgi, klini, nok-
dauni 2-3 l/ha-ze an sxva), Semdeg CavataroT
kultivacia TaTebiani kultivatoriT 12-14 sm
siRrmeze, davfarcxoT, mofantviT SevitanoT
azotiani sasuqi da davWraT bazo kvlebi CiTi-
32
lis dasargavad. mineraluri sasuqebidan kom-
bosto saWiroebs 2-3 c/ha amoniumis gvarjilas,
2-3 centner superfosfats da 1.5-2.0 centner
kaliumis marils. azotiani sasuqi umjobesia
gadargvamde 3/4 wili, xolo 1/4 me-2 an mesame
Toxnis dros gamoviyenoT.
Tesva da movliTi samuSaoebi
CiTilebis gamosayvanad, Tesls, umTavresad
Ria saCiTile kvlebSi vTesavT. Tesvis dawyebamde
Tesli unda Seiwamlos. Tesva unda Catardes
gadargvamde 40-50 dRiT adre, specialurad
gamzadebul, organuli sasuqebiT ganoyierebul
saCiTile kvlebze. mavneblebis sawinaaRmdegod,
Tesvis win SeaqvT misatyuebeli masala. igi unda
CaiToxnos, damarkirdes da Semdeg moxdes 8-10
sm-ze mwkrivebSi Tesva. Tesvis Semdeg niadagi
unda miitkepnos da maSinve moirwyas.
movliTi samuSaoebia: mwkrivebis gafxviereba-
gamargvla (2-3 jer), wamlobebi mavneblebis wi-
naaRmdeg (1-2 jer), rwyvebi regularulad, ise,
rom niadagi ar gaSres. gamokveba ,,sarwyavis’’
meSveobiT 2-3 foTlis fazaSi. CiTili gadasar-
gavad mzadaa maSin, roca mas 5-6 foToli aqvs
ganviTarebuli. misi dargva iwyeba 20-25 maisi-
dan da grZeldeba ori kvira. adgilobrivi jiSe-
bi - `borjomis ideali”, ,,likani” da `goruli
braunSligi” irgveba 50-60 sm. kvebis ariT.
gadargva
gacdenili adgilebis remonti xdeba is-
eve, rogorc pomidvris SemTxvevaSi. vegetaci-
is periodSi niadagis damuSaveba 3-4 jer aris
saWiro. pirveli gaToxvna an kultivacia tar-
deba gadargvidan 10-12 dRis Semdeg, danarCeni
ki - saWiroebis mixedviT.
vegetaciis periodSi kombostos mxolod 10-
jer rwyaven. xSiri morwyva saWiroa Tavebis dax-
vevis dasawyisi periodidan. rogorc ki mcenare
daamTavrebs Tavebis daxvevas, morwyva unda
SevwyvitoT. winaaRmdeg SemTxvevaSi, Tavebi dai-
wyebs daxeTqvas. morwyva rekomendirebulia kv-
lebSi miSvebiT.
rwyilebis, TeTrulebis da sxva saxis mavne-
blebis sawinaaRmdegod aucilebelia 2-3 jer
33
wamlobebi danarTSi mocemuli Sesabamisi inse-
qticidiT.
saTesleebis SerCeva da amoReba
saTesle kombostoebi unda aviRoT yinvis
dawyebamde, daaxlobiT- oqtomberSi. Tu yinva
adrianadaa mosalodneli, kombostos aReba Ses-
aZlebelia adre daviwyoT. saTesled SeirCeva
jiSisaTvis damaxasiaTebeli tipobrivi formis
msxvili, mkvrivi, dauxeTqavi Tavebis mqone saRi
mcenareebi. saTesle mcenareebs murkebze ko-
Jrebi ar unda hqondes, radgan aq sxedan malul
xorTumas matlebi, romlebic Senaxvisas gareT
gamodian, ris Sedegadac, iwyeba murkis lpoba.
saTesleebi unda amoviRoT fesvebianad, bariT
an bostnis fiwliT da SevinaxoT sanaxebSi. maTi
Senaxva aseve SeiZleba Stabelad, SuaSi lamis
SevsebiT (fesvebze dayriT) an lartyebze, di-
reebSi fesvebis CakidebiT.
kombostos saTesleebis amoRebamde vatarebT
aprobacias. aseve adgenen saTesleebis gadar-
Cevis aqts calobis aRniSvniT. Senaxvis win
saTesleebis Tavze vtovebT mxolod gare 3-
4 mwvane foTols danarCens ki movacilebT da
saqonlis sakvebad gamoviyenebT.
erTi heqtari kombostos
nargavidan mzaddeba 1/3 an
1/2 heqtarisaTvis sakmarisi
sargavi masala. saTesleebi
metobiT unda SevinaxoT,
radgan gamozamTrebisas
Tavebis nawili fuWdeba. 1
ha-ze saTesleebis dasargavad
saWiroa 23-25 aTasi mcenare.
meore wlis agroteqnika
saTesle mcenareebi unda davrgoT rac
SeiZleba adre gazafxulze. misTvis kargi win-
amorbedebia - parkosnebi, pomidori, gogrovne-
bi da sxva. nakveTi unda iyos mzralad moxnuli,
Setanili unda iqnas 40-60 t organuli sasuqi
an 5-6 centneri superfosfati, 1.5-2.0 centneri
kaliumis marili da 3-4 centneri sulfatamo-
niumi an misi 1/2 amoniumis gvarjila.
34
mzralis saTanado damuSavebis Semdeg, komb-
ostos vrgavT mwkrivebSi 70-80 sm daSorebiT,
mcenareebs Soris 60-65 sm dacilebiT.
saTesleebis momzadeba dasargavad
kombostos dargva xdeba amindis Sesabamisad
martSi an aprilSi. dasargavad aucilebelia
saukeTeso saTesleebi. saTesleebs Tavze fo-
Tlebis waWriT ukeTdebaT konusi. dargvamde,
saTesleebis murkebi unda amovavloT axali na-
kelis wyalxsnarSi da SevafrqvivoT `tmtd” an
sxva preparati.
saTesle kombosto unda dairgas winaswar
amoTxril ormoebSi miwis mitkepniT. mas Tox-
iT unda Semoeyaros miwa da gaukeTdes kokola,
raTa miwis zemoT darCenili kombostos Tavi
mzem ar daazianos. nargavis morwyva aucilebe-
lia dargvisTanave. wyali xels uwyobs mis gax-
arebas.
movliTi samuSaoebi
kombostos nargavisaTvis saWiroa 2-3-jer
niadagis gafxviereba, mavneblebisa da daavade-
bebis winaaRmdeg brZola (sxvadasxva fungi-
cidebisa da ineqticidebis saSualebiT), 2-3
jer morwyva, 1-2 jer Reros akvra da sxva.
kombostos Tesli sxvadasxva dros mwifdeba,
Sesabamisad, misi aReba aucilebelia ramden-
jerme, momwifebisTanave. winaaRmdeg SemTx-
vevaSi, Tesli Caibneva da daikargeba. Teslis
aReba unda daviwyoT maSin, roca sayvavile Re-
roze Wotebi (parkebi) masobrivad dayvavildeba.
Tavdapirvelad vWriT Semosul Reroebs da ase
TandaTanobiT danarCens. moWrili Reroebi
unda kargad SevkraT da fardulSi CamovkidoT
an gavSaloT gasaSrobad kaloze.
kombostos Tesls vi-
RebT maSin, roca maso-
brivad daiwyeba totebis
Semosvla. igi unda ga-
vaSroT, gamovbegvoT,
davaxarisxoT da saerTo
wesiT SevinaxoT. Tes-
lis mosavali heqtarze
2.5-6.0 centneria.
35
ZirxvenebiZirxvenebi xvadasxva ojaxis mcenareebia, Tum-
ca maT meTesleobis saerTo agroteqnikuri wesi
aqvT da SegviZlia erTad ganvixiloT. esenia:
Warxali, stafilo, oxraxuSi, boloki. aseve,
foTlovnebi- niaxuri da Talgami (yunwian-foT-
lovani).
Zirxvena mcenareebisaTvis aucilebelia nayo-
fieri da fxvieri niadagi. maTTvis kargi win-
amorbedia kitri, pomidori, kartofili, xax-
vi, niori da kombosto. Zirxvenebi saWiroeben
niadagis Rrmad damuSavebas. Zirxvena mcenaree-
bis naTesebSi unda SevitanoT 40-50 t/ha. gad-
amwvari nakeli. Tu nakveTi, gasul wells, or-
ganuli sasuqiT iyo ganoyierebuli, amjerad mas
davumatebT mineralur sasuqebs Semdegi Semad-
genlobiT: 4-5 centneri superfosfati, 1.5-2.0
centneri kaliumis marili da 1.5-2.0 centneri
amoniumis gvarjila.
ZirxvenebisTvis niadagi mzaddeba Semod-
gomaze da gazafxulze iseve, rogorc pomid-
vris SemTxvevaSi. Zirxvenebi kargad viTardeba
neitralur an naklebad mJave reaqciis mqone
niadagSi. mJave da tute niadagze Zirxvenebis
mosavali dabalia.
maRlxarisxovani saTesle masalis misaRebad
mkacrad unda davicvaT Tesvis vadebi. zogier-
Ti Zirxvenas Tesva SesaZlebelia sanawveralo
kulturebis aRebis Semdegac. am periodSi mi-
Rebuli saTesleebi kargi Senaxvis unarianobiT
gamoirCevian. niadagi unda movrwyaT Tesvamde
5-7 dRiT adre. rogorc ki morwyul niadags ze-
dapiri SeuSreba, unda davfarcxoT da vTesoT
dambali an sxva xerxebiT damuSavebuli Tesli.
iq, sadac zafxulSi gvalvebi icis, gazafxuli
da zafxulis naxevari ki Warbi naleqebiT xasiaT-
deba, saTesle stafilo da Warxali unda vTesoT
Teberval-martSi. mTian adgilebSi ki Warxali,
stafilo, Talgami, boloki, oxraxuSi, niaxuri da
sxva Zirxvenebi unda daiTesos maisSi.
Zirxvenebis Tesli, aRmocenebis mixedviT,
sxvadasxvanairia: daTesvidan yvelaze male amo-
dis boloki, Tavis boloki, Talgami (3-7 dRe).
36
Warxali aRmocenebis mixedviT saSualo ad-
gils ikavebs (5-12 dRe), SedarebiT gvian aR-
mocendebian: stafilo, niaxuri da oxraxu-
Si (15-25 dRe). xSir SemTxvevaSi aRmocenebis
procesze uaryofiTad moqmedebs garemo pi-
robebis aramdgradi mdgomareobac. did far-
Tobze Zirxvenebs mwkrivad, manqanebiT Tesen,
xolo mokle konturian sakarmidamo nakveTe-
bze - xeliT. mSral niadagSi Tesvisas, naTesi
rom male aRmocendes, igi sagoravebiT unda
moitkepnos.
Tesvas sxvadasxva siRrmeze vaxdenT. magali-
Tad: stafilo, oxraxuSi, boloki - iTeseba 2-3
sm siRrmeze, Warxali - 4-5 sm-ze. Tesvis norma
ixileT pirvel TavSi.
Zirxvenebis aRmonaceni Tavidan Zalian nela
izrdeba, amitom mosalodnelia sarevelebis wa-
moswreba. maT winaaRmdeg brZolas gansakuTre-
buli yuradReba unda daeTmos.
yinvebis mimarT SedarebiT gamZleobiT ga-
moirCevian: stafilo, oxraxuSi, niaxuri da Zir-
TeTra. rac Seexeba Warxals, misi aRmonaceni -2
-30 C yinvisas SeiZleba daiRupos.
pirvel wels, saTesle ZirxvenebisTvis
saWiroa 3-4 jer niadagis gafxviereba, gamox-
Sirva, gamokveba, morwyva, mavneblebisa da daa-
vadebebis winaaRmdeg brZola da jiSuri wmenda.
Zirxvenebis saTesleebidan pirvelad viRebT
im kulturebs, romlebsac yinvebis mimarT nak-
lebi gamZleoba aqvT. aseTebia Warxali da sta-
filo. aucilebelia saTesle Zirxvenebis dacva
yinvebisagan. Senaxvis dros Zirxvenebi unda amo-
viRoT da frTxilad gadavitanoT, rom ar daibe-
Jos. amoRebuli Zirxvenebi zedmeti miwisagan unda
gaiwmindos xeliT an danis yuiT, Tu miwa bevri ar
mosdevs, gawmenda aucilebeli ar aris.
saTesleebad varCevT jiSisaTvis damaxasi-
aTebel, tipobrivi formis, ferisa da sididis
mqone Zirxvenebs. aratipobrivi, gaxeTqili da
daavadebuli Zirxvenebi SegviZlia gamoviyenoT
sakvebad. SerCeul Zirxvenebs foTlebi ise unda
wavaWraT, rom TavzeviT darCes 1-2 sm sigrZis yun-
37
wi. saTesled unda SeirCes zomiT saSualo da sa-
Sualoze didi Zirxvenebi. saTesleebis zoma unda
SevarCioT bostneulis saxeobis mixedviT: sta-
filo - 2.5-3.0 sm diamtris da 120-130 gr wonis,
Warxali - 6-10 sm, 250-300 gr (bordo) da a.S. msxvi-
li zomis nayofs saTesleebad ar inaxaven. gazafx-
ulze, Zirxvenebis SerCeva-gadarCevas vawarmoebT
ganmeorebiT da vadgenT saTanado aqts.
Cvens pirobebSi, mTian zonebSi, stafilo da
Warxali Semodgomaze unda amoviRoT da gazaf-
xulze davrgaT. Tu Zirxvenebi sveli amodis,
saWiroa Senaxvamde misi ganiaveba da gaSroba.
erTi .heqtari saTesle Warxlis naTess gadarCe-
vis Semdeg SeuZlia sargaviT uzrunvelyos -1.5-
2.0 ha, stafilos - 5.0 ha da a.S.
meore wlis agroteqnika
saTesle Zirxvenebs fesvebi Sors ar gaaqvT,
amitom saTesle niadagis ganoyierebas gansaku-
Trebuli yuradReba unda mieqces. maTTvis kar-
gi winamorbedebia kartofili, nabalaxari. ki-
tri, kombosto da a.S.
saTesle nakveTze sasuqebi Zi-
riTadad SeaqvT Semodgomaze
mzralad xvnis win. gadamwvari
nakeli 50-60 t/ha, misi uqon-
lobisas mizanSewonilia, Se-
vitanoT 2-3 centneri superfosfati
da 0.7-1.0 centneri kaliumis marili.
gazafxulze, saTesleebis gadargva-
mde, kultivaciis win ki SevitanoT
1.5 centneri sulfatamoniumi.
dargvis win saTesle masala kidev erTxel
unda gadairCes da mocildes daavadebuli damW-
knari Zirxvenebi. Tu Zirxvenis yeli odnav mor-
bilebulia da lpobas ganicdis, igi uvargisia.
aseTive stafilos Zirxvena unda gadavWraT
bolodan 1/4 nawilze, Tu mas mcire zomis gul-
gula da jiSisaTvis damaxasiaTebeli Seferil-
oba eqneba, davrgavT.
saTesleebis dargva da movla
Zirxvenas saTesleebis dasargavad niadagi
gazafxulze unda momzaddes. dargva umjobe-
sia mwkrivad, raTa SemdgomSi manqana-iaraRebiT
38
(mcire gabaritiani) damuSaveba iyos SesaZle-
beli. stafilo da Warxali unda dairgas 60-70
sm mwkrivebSi. mwkrivSi mcenareTa Soris manZili
- 40-60 sm. Zirxvena budnebSi ise unda davrgoT,
rom misi zeda nawili miwis horizonts gaus-
wordes da miwa mieyaros kokolisebr. saTeslee-
bis did farTobze dargvisas, unda gavakeToT
bazo-kvlebi kultivator miwis SemomyreliT.
kvlebis ZirSi garkveul manZilze CavawyobT
saTesleebs da mivayriT miwas xeliT (ToxiT).
dargvis dros niadagi Zlier itkepneba da
tenis aorTqlebis saukeTeso pirobebi iqmneba.
amitom, saWiroa, dargvis Semdgom niadagis jva-
redinad dafarcxva ise, rom Zirxvenebi ar amoi-
yaros.
movliTi samuaSoebisas niadagis mwkrivebis
2-3 jer unda gafxvierdes kultivatoriT an
xeliT-Toxis meSveobiT. saWiroa saTesleebis
gamokveba JiJiT (zemoT aRwerili sqemiT) an
mineraluri sasuqebiT. imisaTvis, rom miviRoT
xarisxiani Tesli, rwyvebi unda Catardes 3-4
jer. mavnebel-daavadebebis gamoCenisas saWiroa
2-3 wamloba Sesabamisi Sxam-qimikatebiT (ixileT
danarTi 2).
Teslis amoReba
Zirxvena mcenareebis Teslebi xvadasxva dros
mwifdeba. Warxlis Teslis Semosvla iwyeba qveda
Reroebidan da misdevs zemoT, amitom Teslebi
pirvelad qvemoT mwifdeba. imisaTvis, rom Tes-
li ar Caibnes, aReba saWiroa daviwyoT SerCeviT
qvemodan zemoT. pirvelad SevacliT im Reroe-
bs, romlis Tesli ukve gamuqebulia, foToli
ki - gayviTlebuli. moWril saTesle Reroebs
gavSliT saSrobze. gaSrobis Semdeg xdeba Tes-
lis gamocla-gamobegva.
saTesle stafilos qolgebSi Tesli pirvelad
napirebze mwifdeba, Semdeg ki Suagulisaken.
misi calke aReba SeuZlebelia, amitom qolga mi-
aRwevs Tu ara mixakisfers, unda aviRoT. aseve
xdeba niaxuris da oxraxuSis Teslis aReba.
gamocalkavebuli Teslebi unda ganiavdes da
xeliT daxarisxdes. didi raodenobis SemTxveva-
Si, Tesli unda gaiwmindos manqaniT.
39
Teslis saSualo gamosavali Warxlis SemTx-
vevaSi 1 ha-ze 8-10 centners udris, stafilos
da oxraxuSis - 6-8 c; bolokis da Talgamis na-
TesebSi es maCvenebeli 10-12 centneris tolia.
xaxvi xaxvi er-
T l e b n i a n i ,
mravalwliani
mcenarea. kul-
turaSi mas vam-
ravlebT, ro-
gorc orwlians.
igi jva- redinmtveriaa, amitom
misi meTesleo-ba saizolacio manZilis dacviT
unda moxdes. xaxvs umravlesad vamravlebT Tes-
liT. zogan ki - kviWiWebis dargviT. Tesli Sa-
via, samwaxnagovani, danaoWebuli da magarkani-
ani, amitom igi gvian Rivdeba. xaxvis Tesli karg
pirobebSi 14-16 dReSi amodis. xaxvi sicivis
amtani mcenarea da kargad itans -8-100 C yin-
vas. aRmonaceni pirvelad nela izrdeba, Semdeg
zrda swrafad midis, foCebis zrda Cerdeba da
iwyeba bolqvebis damsxvileba.
xaxvs uyvars msubuqi, noyieri, sarwyavi niad-
agebi, amitom, is unda davTesoT wina wels, kar-
gad gapativebul niadagze an Semodgomaze mz-
ralad xvnis win. niadagSi unda SevitanoT 50-
60t saqonlis gadamwvari nakeli. mineraluri
sasuqebidan ki - amoniumis gvarjila heqtarze
2-2.5 centneri, superfosfati 3-4 c da kali-
umis marili 1.5-2.0 c. azotiani sasuqebis 3/4
unda SevitanoT Tesvis win, xolo 1/4 - me-2 me-3
Toxna-gafxvierebisas.
adre gazafxulze, mzralze, agroteqnikiT
gaTvaliswinebuli sasuqebis SetanisTanave,
unda CavataroT 12-14 sm siRrmeze kultivacia-
dafarcxva. Cvens pirobebSi, xaxvi unda daiTe-
sos amindis Sesabamisad, martis meore-mesame
an aprilis pirvel-meore dekadaSi. xaxvs, um-
Tavresad, vTesavT mwkrivad, xeliT an manqaniT.
xeliT Tesvisas, gavakeToT kawrebi markeris
saSualebiT, CavTesavT xaxvis Tesls da focxis
yuiT miwas mivatkepniT.
xaxvis Tesli daTesvamde unda damuSavdes
kitris Teslis msgavsad. CaTesvis siRrme unda
40
iyos 1.5-2.0 sm. Tesvis norma punqturulad Tes-
visas - 4-6 kg mwkrivSi, meqanikuri da xeliT
Tesvisas - 3-4 kg/ha-ze.
sarevelebis winaaRmdeg unda gamoviyenoT Ses-
abamisi herbicidebi, danarTis mixedviT, or vada-
Si. erTi unda SevitanoT Tesvis Semdgom, xolo
meore - aRmocenebidan 2-4 foTlis fazaSi.
Tu xaxvis Tesvisas niadagi gamomSralia, is Tes-
vis Semdgom aucileblad unda moirwyas, swrafi
da Tanabari aRmonacenis miRebis mizniT. xaxvis
aRmonaceni gansakuTrebul movlas moiTxovs,
niadagis xSiri gafxvierebiT da sarevelebis mo-
cilebiT. aRmonacenis gamoxSirva-danormebaSi
es RonisZiebebi 2-3-jer unda ganmeordes. mor-
wyva unda Catardes saWiroebis mixedviT 4-6-jer,
xolo mavnebel-daavadebebis sawinaaRmdegod unda
Sesxurdes Sesabamisi qimikatebi (2-3-jer) danarT-
Si mocemuli sixSiris mixedviT.
xaxvis mosavlianobis gasaumjobeseblad
aucilebelia vegetaciis periodSi gamokve-
bebis Catareba. pirveli gamokveba unda Cava-
taroT saqonlis nakelis JiJiT (1 wili JiJa 6-
8 vedro wyalSi gazavebuli) ise, rogorc sxva
kulturebis SemTxvevaSi _ 5-6 foTlis fazaSi,
xolo meore _ mineraluri sasuqebiT. amisaT-
vis 1 ha-ze Segvaqvs 0,4-0,5 centneri amoniumis
gvarjila da 0,3-0,4 centneri kaliumis marili.
xaxvi bevr wyals moiTxovs bolqvebis Casaxvis
dawyebidan momwifebamde, amitom am fazaSi igi
regularulad unda movrwyaT imisaTvis, rom
maRalxarisxovani momwifebuli saTesle masala
miviRoT. winaaRmdeg SemTxvevaSi xaxvi Sesanaxad
uvargisi iqneba. mosavlis aRebamde erTi TviT
adre morwyva unda SevaCeroT.
mosavlis aReba
xaxvis mosavlis aRebas viwyebT aprobaciis
Catarebis Semdgom, maSin, rodesac cru Rero
mTlianad gawvrildeba da foCebianad gaxmeba,
xolo bolqvebi miiReben jiSisaTvis damaxasi-
aTebel fers. es daaxloebiT agvistoSi xdeba
(SeiZleba seqtemberSic). xaxvis mosavals viRebT
xeliT. Txlad gafenil xaxvs 2-3 saaTiT vtovebT
gasaSrobad, Semdeg bolqvebs vasufTavebT mi-
41
wisa da zedmeti mfaravi qerqlebisagan, vaWriT
fesvebs da foCebs. foCi unda wavaWraT bolqvis
yelidan 3-4 sm zemoT, fesvebi ki Ziridan 0,5-
1,0 sm dacilebiT. saTesled varCevT tipobrivi
formisa da feris msxvil bolqvebs da vSliT
sxvenze an fardulebSi gasaSrobad damatebiTi
droiT. gamoSrobis Semdeg vinaxavT sawyobSi sa-
Tanado wesebis dacviT.
meore wlis agroteqnika
xaxvis saTesleebis dasargavad unda Se-
varCioT qarebisagan kargad daculi, noyieri,
fxvieri, wyliT uzrunvelyofili niadagi.
niadagis momzadeba iwyeba Semodgomaze da
grZeldeba mis dargvamde, zemoaRwerili sqe-
mebis mixedviT. dargvis win unda Catardes
10-12 sm siRrmeze mzralis kultivacia. xax-
vis saTesleebis dasargavad, gamwevi ZaliT
an mini traqtoriT unda gavakeToT 10-12 sm
siRrmis bazo-kvlebi.
dargvis win, kidev erTxel, unda gada-
varCioT dampali da sxva mxriv uvargisi
bolqvebi, romlebsac saTesled ar gamoviy-
enebT. am dros gansakuTrebiT saSiSia bolq-
vis yelis sidampliT daavadebuli mcenare.
Tu erTbudiani jiSuri Tvisebebis mqone
xaxvi Segvxvdeba 2-3 budian saTesleebSi, is
aucileblad unda movaciloT da gamoviy-
enoT sakvebad. winaaRmdeg SemTxvevaSi jiSi
Tavis saxes dakargavs.
xaxvis bolqvebi yinvebis didi amtania, amitom,
dargva rac SeiZleba adre unda daviwyoT, raTa
gvalvebis dawyebamde xaxvis swraf ganviTare-
bas mivaRwioT. xaxvi unda davrgoT mwkrivad (60
X 20 sm) an budnebSi (60 X 60 sm) 2-4 bolqvis
erTmaneTisagan 10-10 sm dacilebiT. 1 ha-ze ir-
gveba 120-150 aTasi bolqvi. xaxvi irgveba xeliT
an manqaniT. bazo-kvlebSi an budnebSi Cargul
bolqvebs zemodan 5-6 sm simaRleze vayriT mi-
was.
vegetaciis ganmavlobaSi xaxvis saTesleebs
2-3-jer Rrmad Toxnian an utareben kultiva-
cias. amisaTvis saWiroa, 1-2-jer miwis Semoyra
da gamokveba, zemoT motanili sqemebis mixed-
viT. mavnebel-daavadebebis, gansakuTrebiT
42
Wraqis winaaRmdeg brZola; daaxloebiT 4-6-
jer morwyva amindis Sesabamisad. yvavilobis
da Teslis formirebis fazaSi aucilebelia
xaxvis saTesleebis rwyva. pirveli gamokveba
unda Catardes foCebis masobrivi amosvlisas.
meore - pirveli gamokvebidan 20-25 dRis Sem-
deg, zemoT mocemuli sqemis mixedviT.
xaxvis saTesle Reroebi advilad imtvreva,
miT ufro qarian adgilebSi, rac xels uSlis
Teslis momwifebas. amitom sasurvelia saTes na-
kveTad qarisgan daculi adgili SevarCioT.
xaxvi erTdroulad ar yvavis, amitom Tesli
sxvadasxva dros mwifdeba. Teslis momwifeba
ivlisis mesame dekadidan iwyeba da grZelde-
ba agvistos pirvel dekadamde. xaxvis Tesli
rom ar Caibnes, misi aReba SerCeviT unda da-
viwyoT. pirvelad unda aviRoT gayviTlebuli
Reros da gamskdari kolofis mqone Teslebi
(Teslebi unda iyos Savi Seferilobis). Semdeg
ki momwifebis mixedviT yvela Tesls erTia-
nad aviRebT. saTesle kolofs vWriT daniT an
vglejT xeliT, vyriT tomrebSi an vedroebSi,
gadagvaqvs saSrobebSi, vfenT 15-20 sm sisqe-
ze da vaSrobT TiTqmis yoveldRiuri areviT.
kargad gamoSrobisa da gaxmobis Semdeg, saTes-
le kolofebi unda gamoibegvos, ganiavdes da
gairecxos wyalSi CaZirviT 5-6-jer. wylis ze-
moT amotivtivebuli amSeuli da kiliani Tes-
li unda moixados da gadaiyaros. wyali kar-
gad gadaiwuros, Tesli ki Txlad moTavsdes
tiloze an cxrilze, ramdenime saaTiT mzeze
gasaSrobad.
xaxvis Teslis saSualo gamosavalia 3,5-4,0
centneri heqtarze. kargi mo-
vlis Sedegad, SesaZlebelia 3-5
kg bolqvidan miviRoT 1 kg
Tesli.
nioriniors, umTavres-
ad, vegetatiuri
nawilebiT (kbile-
biT) vamravlebT. igi
erTwliani mcenarea.
gamoiCeva yinvebis kar-
43
gi gamZleobiT. sargavi masalis misaRebad mas,
umetesad, Semodgomaze vrgavT, Tumca SeiZle-
ba adre gazafxulzec dairgas, gansakuTrebiT
mTian zonaSi. Semodgomaze nargavi ufro xarisx-
iani da uxvmosavliania, amitomac fermerebi am
sezons aniWeben upiratesobas aniWeben upirate-
sobas.
niors rgaven nakeliT kargad ganoyier-
bul niadagebze. nakelis uqonlobisas sani-
vre farTobSi SeaqvT 1,5 centneri amoniumis
gvarjila, 1-1,5 centneri kaliumis marili
da 2-3 centneri superfosfati. Semodgomaze,
aRniSnuli sasuqebidan Segvaqvs fosfori da
kaliumis mTliani doza, xolo azotis 50%.
gazafxulze, pirveli Toxnis win ki - azotis
darCenili 50%.
Semodgomaze, niori yinvebis dawyebamde
unda davrgaT, raTa moaswros 1-2
foCis ganviTareba. Tu nivris darg-
va Semodgomaze ver moeswro, is
SeiZleba davrgoT adreul gazaf-
xulze, mindvrad muSaobis SesaZle-
blobisTanave _ araugvianes martisa, raTa mo-
savlis maqsimumi raodenobis aReba SevZloT.
saqarTvelos pirobebSi, Semodgomaze darguli
niori gvalvebis dawyebamde aswrebs bolqvebis
dasrulebas.
dasargavad, umTavresad, viyenebT msxvilsa
da saRi bolqvebis gareTa kbilebs. ar gamoiy-
eneba Zirakdazianebuli, daavadeb-
uli da Siga kbilebi e.w. anagu-
li. vrgavT mwkrivad, mwkrivTa-
Soris 40-50 sm-s manZilze,
xolo mwkrivSi mcenareTa
Soris 6-8 sm-is manZilze.
rgvis norma kbilebis simsxos
mixedviT meryobs 1000-dan
2200 kg-mde. Sewamvlis Sem-
deg unda dairgos 4-5 sm siR-
rmeze da ToxiT mieyaros miwa.
adre gazafxulze, nivris naTesis
mosavlelad saWiroa xaxvis buzebis wi-
naaRmdeg Sesabamisi qimikatebiT 2-3-jer
brZola,. amasTan, saWiroa niadagis gafxviereba
44
da sarevelebis winaaRmdeg meqanikuri saSuale-
bebiT brZola (2-3-jer). naTess SeiZleba das-
Wirdes aseve 1-2-jer morwyva.
niori Semodis ivnis-ivlisSi. viRebT xeliT,
mSral amindSi. aRebas viwyebT maSin, roca fo-
Tlebi Sexmeba da Serbilebuli, cru Rero
niadagisken daixreba. amoRebul niors vaSrobT
adgilze, Txel fenad gaSlils. Semdeg vaWriT
bolqvis yelidan Reros 3-4 sm-ze da vinaxavT
gaSlils damatebiT gasaSrobad. amoRebuli
niori SeiZleba galebad davwnaT. niori unda
SevinaxoT CardaxSi, xarixebze an sxvenze.
Tu niori Semodgomazea darguli, misi sa-
heqtro mosavalia 10-15 t/ha-ze.Tavi meoTxe
delikatesi bostneuli
salaTebisaqarTveloSi vxvdebiT salaTebis sam
saxesxvaobas:
foTlovani -
savegetacio periodi 30-40 dRe.
Taviani
savegetacio periodi 30-40 dRe
romenis salaTa
savegetacio periodi 75-100 dRe.
1.
2.
3.
45
salaTa sicocxlis pirvelsave wels iviTarebs
sayvavile Reros, romelic zeda nawilSi Zlier
itoteba da yvavilobs. misi foTlebi SeferviT
yviTeli an moyviTalo mwvanea. Tesli brtyelia.
misgan awarmoeben mdogvsac, romelic farTod
gamoiyeneba kulinariaSi.
foTlovan salaTas miekuTvneba jiSebi,
romlebsac axasiaTebT mTliani an gankveTi
li foTlebi. isini Sekrebilia rozetSi da
arasodes ixveven Tavs. aris foTlebxuWuWa
formebic.
Taviani salaTa moicavs jiSebs, romelTa
foTlebic rozetSi xistad wamoweulia da
formiT uku kvercxiseburi, ovaluri, mom-
rgvalo an Tirkmliseburia. saerTod, sala-
Ta momrgvalo tipis Tavs ikeTebs, romelic
misi jiSuri Taviseburebidan gamomdinare
faSari an mkvrivia.
salaTi romeni didi zomis, vertikalur
rozetad gawyobil foTlebs iviTarebs.
calkeuli foTlebi wagrZelebuli da uxe-
1.
2.
3.
Sia, rozetis centrSi warmoiqmneba didi,
ovaluri formis faSari Tavi.
salaTis agroteqnika
salaTisTvis niadagis damuSavebis teqnika
danarCeni bostneuli kulturebis msgavsia. mas
umetesad martis bolos an aprilis dasawyis-
Si Tesen, ganmeorebiT ki - zafxulSi. salaTi
SeiZleba pirdapir daiTesos Ria gruntSi an
dairgas CiTiliT. igi iTeseba saTesi manqanebiT,
mwkrivulad da zolebrivad, mwkrivTa Soris 35
sm-s daSorebiT. aseve, sam zolad an ormwkriv-
ian zolebad 20-50 sm-is DdaSorebiT. Taviani
jiSebis kvebis are SedarebiT didia da izrdeba
10 sm-iT. CaTesvis siRrme 1,5 sm-ia Tesvis norma
foTlovani jiSebisaTvis 4-5 kg/ha, xolo Ta-
viani jiSebisaTvis 2-3 kg/ha-ze. daTesvidan
10-15 dRis Semdeg tardeba mwkrivTaSorisebis
pirveli gamoToxna, mwkrivSi mcenareTa pirveli
gamoxSirviTa da zolebs Soris kultivaciiT.
mcenareebs Soris manZili 3-4 sm-ia.
meore gamoxSirva-gafxviereba unda Catardes 25-
30 dRis Semdeg. mcenareTa Soris 8-12 sm-s daSore-
46
biT. Aam periodSi mcenareebs ukve ganviTarebuli
aqvT 4-5 foToli. gamoxSiruli mcenareebi SeiZle-
ba gamoviyenoT sakvebad. morwyvebi tardeba
niadagis tenianobis Sesabamisad.
Tavian salaTas iReben maSin,
roca Tavebi miaRweven jiSis
damaxasiaTebel Sefervas da
konsistencias.
brokoli, anu satacuri-
sebri kombosto
brokoli anu sata-
curisebri kombosto, ivi-
Tarebs Tavs. igi fxvieria da
iSleba calke ylortebad, rac Zlier waagavs
satacuris ylortebs, im gansxvavebiT, rom maTi
boloebi yvavilis msgavsadaa ganviTarebuli.
brokoli cnobilia, rogorc samkurnalo da
profilaqtikuri mcenare. mis SemadgenlobaSi
arsebuli farmacevtulad aqtiuri nivTierebebi
kibos sawinaaRmdego TvisebebiTa da radio pro-
teqtulobiT gamoirCeva. vitaminebis, cilebisa
da sxva sasargeblo nivTierebebis SemcvelobiT
igi uswrebs yvavilovan kombostos.
brokolis produqtiuli organoa Tavi, ro-
melic ZiriTadad sxvadasxva Seferilobis
yvavilebis butonebisa da Reroebisgan Sedgeba.
brokols axasiaTebs grZeli savegetacio peri-
odi. igi ufro yinvagamZlea, vidre yvavilovani
kombosto. misi agroteqnika yvavilovani kombos-
tos agroteqnikis msgavsia. Tu CiTilebs ivnis-
sa da ivlisSi davrgavT, igi zamTris periodSi
Semova, Tbil zonebSi ki - adre gazafxulze.
yvavilovani kombosto
yvavilovani kombosto kvebiTi RirebulebiTa
da biologiurad aqtiuri nivTierebebis Semcve-
lobiT, erT-erTi yvelaze Zvirfasi mcenarea
kombostosnair mcenareebs Soris.
saqarTvelos sawarmoo zonebSi, yvavilovani
kombosto mohyavT, rogorc gazafxul-zafxu-
47
lis, zafxul-Semodgomisa da Semodgoma za-
mTris kultura.
yvavilovani kombostos Tesli TeTrTaviani
kombostos msgavsia. misgan gansxvavdeba imiT,
rom SedarebiT wvrilia. daTesvidan mcenaris
aRmocenebamde 4-6 dRea saWiro. kombostos Ta-
vis intensiuri formirebis dawyebamde ki - 80-90
dRe. Tavis formireba 10-16 dRe grZeldeba, Ta-
vis sruli formirebidan yvavilobamde ki 25-40
dRea saWiro.
yvavilovani kombosto erTwliani kulturaa.
Tavebi drois garkveuli periodis gasvlis Se-
mdeg iyofa-calkevdeba, iviTarebs e.w. ,,stre-
lkebs”, mwvandeba da maTze viTardeba yvavi-
lebi, romlebic dayvavilebis Semdeg Wotakebs
ikeTeben. yvavilovani kombosto sicivis amtani
mcenarea. Rivisa da CiTilis stadiaSi igi gan-
sakuTrebiT yinvagamZlea. misTvis optimaluri
temperaturaa 13+ _70. yinva (-2-30C) uaryofi-
Tad moqmedebs kombostoze misi Tavis formi-
rebisa da zrdis procesSi. igi azianebs mas da
xels uwyobs lpobis procesis ganviTarebas.
ukve mozrdil mcenareebze
yinva uaryofiTad aRar
moqmedebs. kombostos
Tavis ganviTareba, ase-
ve, ferxdeba maRali
temperaturis pirobeb-
Si. Zlieri gvalvis
dros mosavali ar
miiReba. es kul-
tura saWiroebs
xSir da zomier
rwyvas. misi morwyva
sasurvelia niadagis tenis dasvli- sas
zRvruli wyaltevadobis 65-75 %-mde.
yvavilovani kombosto mohyavT CiTilebiT,
romelic mudmiv adgilze dasargavad 30-35 dRe-
Sia mzad. yvavilovani kombosto cudad itans
gadargvas. CiTili unda gadairgas 3-4 foTlis
fazaSi. saadreo mosavlis misaRebad igi unda
gamovzardoT sakveb kuburebSi an qoTnebSi.
gadargvidan 8-10 dReSi unda Catardes gacde-
nili adgilebis gamorgva, amisaTvis winaswar
gamozrdili unda gvqondes saerTo mcenareTa
48
raodenobis 10 %. CiTili nakveTSi dargvisTa-
nave unda moirwyas.
kombostos jiSisa da dargvis wesis Sesabamisad,
erT heqtarze unda dairgas 40-60 aTasi Ziri CiT-
ili, kvebis ariT 70*30 sm, 60*30 sm-ze. mizanSewo-
nilia zolebrivi dargvac (50 X 50 X 25)+70 sm-ze.
dargvis Semdeg aucilebeli RonisZiebebia:
sarevelebis winaaRmdeg brZola, niadagis gafx-
viereba, miwis Semoyra, rwyva, brZola mavne-
bel-daavadebebis winaaRmdeg da mzisagan dac-
va-daCrdilva. am process Tavebis gaTeTreba-
sac uwodeben da mas ufro xarisxiani, bazarze
konkurentunariani broduqtis misaRebad mimar-
Taven. amisaTvis, kombostos Tavis intensiuri
zrdis periodSi, xdeba mis garSemo mdebare 2-
3 SigniTa msxvili foTlis Cazneqva-Catexva da
mTliani Tavis moCrdilva. srulyofili mo-
savali Tesvidan 85-130 dRis periodSi miiReba.
kombostos Tavebi erTdroulad ar mwifdeba,
Sesabamisad nakveTi yovel 3 dReSi erTxel unda
davaTvalieroT, Semosuli Tavebi movkrifoT da
gavukeToT realizacia. winaaRmdeg SemTxvevaSi,
mosalodnelia Tavebis gadazrda.
49
danarTi 1
bostneuli kulturebis Tesva-rgvisa da mosavlis aRebis vadebi
aRmosavleT saqarTvelos mebostneobis zonaSi. 1000-2200 metri zRvis donidan
# kultura
I qvezona _ samcxe-javaxeTi, samxreT kavkasioni,
Crd. saqarTvelo da mTis kalTebi 1000-1500 m.z.d.
II qvezona - 1500-2000 metrze zRvis donidan
Tesva rgvamosavlis
aRebaTesva rgva
mosavlis
aReba
1. saadreo kombosto 1/III_10/III 1/V_25/V30/VII_25/
VIII25/III_10/IV 15/V_1/VI 15/VIII_1/IX
2.saSualo da gviani
kombosto10/IV_5/V 1/VI_10/VI 1/IX_1/XI 10/V_20/V 15/VI_25/VI 15/IX_25/IX
3.
kalnabi _ saadreo
kvalsaTburSi saCi-
Tiled (yvavilovani
kombosto)
_ _ _ 25/IV_5/V 1/VI_15/VI 1/X_10/XI
4.pomidori saCiTi-
led kvalsaTburSi1/IV_20/IV 25/V_1/VI 1/VIII_15/IX _ _ _
5. lobio 1/V_20/V _ 1/VIII_20/IX 20/V_10/VI _ 10/VIII_20/IX
50
# kultura
I qvezona _ samcxe-javaxeTi, samxreT kavkasioni,
Crd. saqarTvelo da mTis kalTebi 1000-1500 m.z.d.
II qvezona - 1500-2000 metrze zRvis donidan
Tesva rgvamosavlis
aRebaTesva rgva
mosavlis
aReba
6. kitri 10/V_10/VI _ 15/VIII_1/IX _ _ _
7. xaxvi 1/IV_30/IV _ 15/VIII_20/IX 10/V_20/V _ 1/VIII_10/IX
8. prasi 15/IV_10/V _ 10/VI_25/IX 10/V_20/V _ 1/VIII_20/IX
9. sufris Warxali 15/IV_10/V _ 15/IX_1/X 20/IV_10/V _ 1/X_20/X
10 stafilo 10/IV_10/V _ 15/IX_1/X 20/IV_10/V _ 1/X_20/X
11 oxraxuSi, niaxuri 20/IV_10/V _ 15/VIII_15/IX 1/V_20/V _ 20/VIII_20/IX
12 barda da cercvi 20/IV_10/V _ 1/VIII_1/IX 1/V_20/V _ 10/VIII_1/IX
13 niori 1/IX_1/X _ 10/VIII_20/IX 1/V_10/V _ 1/VIII_15/VIII
14ispanaxi, salaTa,
qinZi, wiwmati10/IV_15/V _ 15/V_10/VI 1/V_15/V _ 10/VI_1/VIII
51
danarTi 2
bostneul kulturebSi gamoyenebuli
mcenareTa dacvis saSualebebi
# kulturapreparatis dasaxeleba
da norma kg/hamavnebeli da
daavadebaSetanis
vadajeradoba
1. kitri aqteliki _ 0,3-1,5 kg frTaTeTra, bugrebiveget.pe-
riodSi2
zato-0,14 nacariveget.
periodSi2-3
ridoneti- 2-2.5 kg Wraqi, perenosporozi -”- 2
antrakoli _ 0,8-1,0 kg Wraqi -”- 3
bailetoni _ 0,1-0,12 kg nacari0,01-0,02%
xsnari2
bordos xsnari _ 6-8 kg anTraqnozi -”- 3
koloiduri gogirdi _ 2-4 kg nacari, anTraqnozi -”- 4
kuproqsati _ 5,0 kg perenosporozi, Wraqi -”- 2
ridomili _ 2,5 kg Wraqi -”- 3
spilenZis qlorJangi _ 2,4 kgWraqi, anTraqnozi, ba-
qteriozi -”- 3
topazi _ 0,12-0,15 kg nacari0,025%
Sesx.2
52
# kulturapreparatis dasaxeleba
da norma kg/hamavnebeli da
daavadebaSetanis
vadajeradoba
2. pomidori aqteliki _ 0,3-1,5 kg Trifsebi, tkipebiSesx. ve-
get. per.1
decisi _ 0,25-0,4 kg xvatarebi -”- 1
zoloni _ 1,5-2,0 kg bambis xvatari -”- 2
karate _ 0,1 kg kolorados xoWo -”- 2
antrakoli _ 0,8-1,0 kg fitoftorozi -”- 3
bordos xsnari _ 6-8 kg Wraqi, fitoftorozi -”- 4
tattu _ 3-3,3 kg -”- -”- 3
kuproqsati _ 5,0 kg
mura kuTxovani laqi-
niza, fitoftorozi,
Wraqi
-”- 2
ridomili _ 2,5 kg -”- -”- 4
fundazoli _ 5-6 kgfuzariozuli
Wknoba
Teslis
wamloba
5-10 lt.
Teslze
1
53
# kulturapreparatis dasaxeleba
da norma kg/hamavnebeli da
daavadebaSetanis
vadajeradoba
3. xaxvi bazudini _ 25 kg xaxvis buziniadagSi
Setana1
antrakoli 1,5-2 kg WraqiSesx.
veg. per.2-3
arceridi _ 2,5-3,3 kg -”- -”- 3
bordos xsnari _ 6-8 kg -”- -”- 3
saTesleebi bravo _ 3-3,3 kg -”- -”- 3
-”- dakonili _ 2,0 kg -”- -”- 3
ridomili _ 2,5 kg -”- -”- 3
spil. qlorJangi _2,4 kg -”- -”- 3
tatu _ 2,5-3,0 kg -”- -”- 1-2
4. kombostobazudini _ 10-25 kg
zedapiruli Setana
buzis masobrivi kver-
cxdebisas kom-bostos
buzis sawin.
masobrivi
kvercxde-
bisas
1
konfidor maqsi
0,04-0,05 kg/ha
TeTrulebi, xvatarebi,
CrCili, bugrebi-”- 2
54
# kulturapreparatis dasaxeleba
da norma kg/hamavnebeli da
daavadebaSetanis
vadajeradoba
4. kombosto bazudini _ 10-25 kgzedapiruli Setana
buzis masobrivi kver-
cxdebisas kom-bostos
buzis sawin.
masobrivi
kvercxde-
bisas
1
konfidor maqsi
0,04-0,05 kg/ha
TeTrulebi, xvatarebi,
CrCili, bugrebi-”- 2
decisi _ 0,3 kg -”- -”- 2
-”- _ 0,4-0,5 kg rwyilebi -”- 2
karate _ 0,1 kgxvatarebi, TeTrulebi,
CrCili, rwyilebi-”- 2
Serpa _ 0,16 kg -”- -”- 2
koloiduri gogirdi _ 50 kg Savfexa -”- 1
mikali 3-4 kg/ha Savfexa, nacari -”- 1
5. sufrisWarxali bazudini _ 40-50 kg mRrRnelebi
zedapiru-
li Setana1
55
# kulturapreparatis dasaxeleba
da norma kg/hamavnebeli da
daavadebaSetanis
vadajeradoba
6. stafilo teqto _ 0,05 kg fomozi, TeTri da na-
crisferi sidam-ple,
Savi damploba, fuza-
riozi
saTeslee-
bis Senaxva-
mde sadede
Zirxve-ne-
bis damuS-
aveba 0,5%
xsnariT
1
7. yvela bost-neulis Tes-lis damuS-aveba 4-6 g 1 kg Teslze
konili _ 0.04- g/kg
Teslze tmtd
Teslis obi, asko-
qitozi, fuzariozi,
TeTri da nacris-
feri sidample, baqte-
riozi, anTraqnozi,
fitoftorozi, qeci,
fomozi
SenjRre-
viT minis
qilaSi an
polie-
Tilenis
parkSi Se-
wamvliT
1
8. kvalsaT-burebi, saTburebi, Ria grun-ti, baRebi, sawyobebi, qarsafrebi da sxv.
TuTis fosfidi _ 20%-5%
daRerRili marcvali _
100 kg
mzesumziris zeTi _
4,5-5,0 kg
bazudini 20-25 kg/ha
Tagvebis, memindvrie-
bis, maxrebis, xvata-
rebis sawinaaRmdegod
niadagid mavneblebis
winaaRmdeg
ganaxleba
da meored
Setana 30
dReSi
Tesva-
rgvis Ca-
tarebamde
2
1
56
# kulturapreparatis dasaxeleba
da norma kg/hamavnebeli da
daavadebaSetanis
vadajeradoba
herbicidebi
9. totaluri moqmedebis herbicidebi
gezegardi _ 3-5 kg
klini 2-4 kg l
nokdauni 2-3 l
qinZi, oxraxuSi, kama,
barda, soio, niori,
lobio, daTesvamde
erTwliani da mraval-
wliani sarevelebi
Sesxureba
kultu-
ris aRmo-
cenebamde
3-5 dRiT
adre
1
10. Warxali, stafilo, kombosto, xaxvi
poasti _ 1-3 kg mravalwliani marcv-
lovani sarevelebi
naTesebis
Sesxureba
sarevele-
bis 10-15
foTlis
fazaSi
1
-”- nabu _ 1-3 kg marcvlovani sareve-
lebi
Sesxureba
sare-ve-
lebis 2-6
foTlis
fazaSi
1
57
# kulturapreparatis dasaxeleba
da norma kg/hamavnebeli da
daavadebaSetanis
vadajeradoba
11.
-”- targa superi _ 1-2 kg erTwliani marcv-
lovani sarevelebi
naTesebis
Sesxureba
sare-ve-
lebis 2-4
foTlis
fazaSi
1
pomidori zenkori 1-1,2 -”- -”- 2
-”- fuzilad superi _ 2-4 kg -”- -”- 1
12. mindvrebi, sadac dair-gveba bost-neuli
raundapi _ 4-5 kg Salafa, Zurwa
Wanga, leli
da yvela sxva erT-
wliani balaxebi
sarevelis
12-14 sm
simaRlis
fazaSi
1
klini _ 3-4 kg
nokdauni-3-5 kg
nitosorgi _ 3-4 kg
an sxva msgavsi preparati
58
sasoflo-sameurneo saqmianobis Sesaxeb konsultaciis misaRebad mimarTeT sasoflo-sakonsultacio samsaxurs Semdeg misamarTebze:
axalcixe
gvaramaZis q. #6
tel: 822 506365; 822 506366
daba adigeni
mesxeTis q. #19 (II sarTuli)
tel: 899 980052
daba aspinZa
Tamaris q. #3 (I sarTuli)
tel: 899 729099
wigni gamoica sasoflo-sakonsultacio samsaxuris mier “saarsebo saSualebe-
bis mdgradi ganviTarebisa da regionaluri dagegmarebis” proeqtis farglebSi.
proeqts axorcielebs “qea saerTaSoriso kavkasiaSi” didi britaneTis
saerTaSoriso ganviTarebis departamentis dafinansebiT.