Nova povis Volodymyra Savenka, avtora ue znajomych ytaevi naukovo-fan-tanych tvoriv orni zori, Dyvna planeta, Probudennia profesora Berna ta in.,prysviaena problemam asu, materiji i prooru. Heroji jiji liudy ne takoho ve j dale-koho majbutnioho. Po-riznomu avliasia vony do opysanych u povii dramanych po-dij, po-riznomu skladajusia jichni doli. Spina u nych meta: dobu novi znannia dlialiudva.

Pro munis doslidnykiv, pro jichni ukannia, pomylky i vidkryia rozpovis ytaamcia povis.

Ruam Sinh erhuvav na dyeterkomu punkti vantanoji trasy Zemlia Kosmobud Venera Merkurij oanniu hodynu.

Nina Zemlia merechtila skupenniam vohniv u miach i na liachach aykankohokonnentu. ervonuvato-ovj svitanok pidsviuvav lye kraj Atlannoho okeanu. A tut,na acinarnij orbiti, u ornomu nebi e vladariuvalo kudlate sonce. Vono nanyzuvalo, nibyskliani namynky, na svoji promeni manevrovi rake, jaki snuvaly mi kuliovymy i dysko-vymy angaramy Kosmobudu.

Na schid od dyeterkoho suputnyka promeni obryvaly u konusi noi. Tam po tu-nomu umakomu liachu tiahlasia nyzka vohniv.

Robota bula ne skladna: ey na ekranach i svitlovych tablo za ruchom avtoma-nych raket, pryjma z tras rapor kontronych avtomativ, nuhuva, ekajuy, poky tra-pysia o neperedbaene, koly potribna bude liudka iniciva (za vsi erhuvanniaRuama takoho e ne traplialosia), ta e ve as svarysia z my, chto vidpravliav i oder-uvav vantai jich nikoly ne vlatovuvav opmanyj, rozrachovanyj maynamy reym pe-revozky. Ruam usmichnuvsia. Varto bulo b opmanyj nazva jako inake ade cejtermin nikoly nikoho ne vlatovuje.

Tycho prohudiv zumer bilia teleekrana Zemlia. Nu, o, bu laska! Ruam nezadovo-leno pidijov do puta:

Dyeter Sinh! Konruktor Ferro, Antarkda, Intut vakuumnoho skladannia! vidrekomen-

duvavsia lysyj olovik z rozkinoju rudoju borodoju. Bulo vydno, o vin nadzvyajno obure-nyj. o-o-mu dosi ne vidpravleno na venerinki anciji moji apara promenevoho zva-riuvannia?

Vai apara Ruam kovznuv oyma po tablyci erhy vantaiv. Vai aparapidu pisliazavtra maloju vydkiiu.

P-p-pisliazavtra?! Maloju?! Ja telegrafuvav na Veneru, o vidpravliu jich siohodni iserednioju! O! Boroda pomachav jakymo papircem.

Jakby vy skonrujuvaly svoji apara trochy lehymy, zauvayv dyeter, todi

On jak?! v holosi zemlianyna viduvavsia sarkazm. A vy, junae, sami koly-ne-bu zajmalysia takoju ravoju?

Ruamu ve mynulo dvadcia ory roky, i vin terpi ne mih, koly joho nazyvaly juna-kom.

Ne zajmavsia i ne zbyraju zajmasia, dorohyj tovaryu. Promeneve zvariuvanniadavno zaarilo, i ja, vidverto kauy, ne rozumiju, navio vy vidpravliajete taki apara navenerinki budovy? Na Zemli ne poalo zaosuva?

U zemlianyna odvysla elepa. Vin chotiv o vidpovi na hluzlyve zauvaennia, tane vh. U ciu my v dyeterkij prolunalo:

Spoviaje avtomat-patru 12! Nevidome tilo nablyajesia z prooru do seredniojizony trasy. Koordyna 69 schidnoji, 15,5 pivdennoji

Ruam, zabuvy poproasia z zemlianynom, pidbih do holovnoho puta. Trajektorija tila perenajesia z trasoju pid kutom try gradusy, itko dopovidav

patrunyj avtomat. Na popereduvani sygnaly tilo ne vidpovidaje, oznak kerovanoi nevyjavleno.

Ruam pidniav pale nad klavieju Znyennia meteoriv, ob vypu samona-vidni atomni torpedy. (Nareti bude pro o rozpovi!) i zavmer z pidniatoju rukoju.

vydkis tila devjanoo megametriv za sekundu. Radivyprominiuvannia v dipazoninemaje bajdue lunav tunyj holos.

Devjanoo megametriv za sekundu, maje trena vydkoi svitla. Tilo z inoji sys-temy!

O i avsia toj nadzvyajnyj vypadok, koly potribna bula liudka iniciva, koly liu-dyna mala perevery maynu v vydkoi dumky! U vinyj vid robo as Ruam i tovaryi,jaki joho zminialy, prydumuvaly zadai na molyvi nebezpeni sytuaciji v zoni trasy i zma-halysia, chto vyde j krae vporajesia z nymy. Teper ce zhodylosia: mozok dyetera vmyocinyv vida od dvanadciatoho patrunoho avtomata do trasy, po jakij ily odyn za odnymna vidani sote kilometriv tranor i vyznayv najnebezpeniu dilianku. Dorohocinnuaku sekundy, jaku dovelosia b vytra, ob proey oyma za svitnoju schemoju trasy,bulo zbereena Teper treba nasnu i vidpu vidpovidni klavii peremykannia. Ruamzatulyv doloneju anu fotoelementiv, odnoasno nasnuvy pleem kika klavi. U ciu my tranor pomaly he od nebezpenoho miscia.

Dyeter znovu nasnuv i vidpuv klaviu. Od susidnioho angara, rozpuvy bilivohnenni vijala, vhoru rvonulysia try elektromagnitni avtoma-perechopliuvai z anihiliacij-nymy dvyhunamy.

Nasnu-vidpu! Dvanadciaj patru poav korektuva polit perechopliuvaiv,odnoasno dopovidajuy:

Nevidome tilo schoe na paralelepiped. Analiz reovyny za vidbym ektrom: lid.Vaha maje tonna.

Dyeter podav komandu perechopliuvaam: Odve tilo vid Soncia!Lye teper Sinh pohlianuv na schemu trasy. Tam pomi svitliakiv raket, o povzly nae

murachy, mymo neruchomych rubinovych took aromajakiv i patruliv, elektronnyj promihnav blakytnu kraplynku. Jaskravyj chvok, o lyavsia pislia neji, svidyv pro jiji vely-eznu vydkis. Kraplynka nablyzylasia do lanciuka svitliakiv i na my zimknulasia z nymy.U Ruama pochololo v hrudiach: zaraz alachne! Ale kryanyj aerojid proletiv u vikno!Za nym, opysavy polohi duhy, kynulysia zeleni rysoky perechopliuvaiv

Uch! dyeter vyter itnile olo, vidijov i zurivsia pohliadom z zemliany-nom. Toj use uv.

Diakuju! serdeno vklonyvsia Sinh ekranu. Za o? o vy nioho ne skazaly zopalu. Velykyj kryal, ha? Durnyci! Konruktor z Antarkdy pochytav holovoju. Takych kryaliv ne bu-

vaje. Ce tune tilo. Povidomliajte po Sonianij! vyde! I ravdi. Buvajte zdoroviRuam povernuv peremyka televizofonu na poznaku Blyskavka, radichvyli

ponesly joho holos i zobraennia po vsij Sonianij syemi. Uvaha, liudy! Ruam namahavsia bu okijnym. Tiky-no vyjavleno tune

tilo, jake le vid suzirja Tecia z vydkiiu 90 megametriv za sekundu kryanyj paralele-piped, vahoju maje tonna. Do nioho poletily perechopliuvai, ale vony zmou lye vidvetilo od Soncia. Proponuju posla v pohoniu zorelit Uvaha! Stete za sektorom prooru vidsuzirja Tecia. Molyvo, pomite o nove. Peredaju aronomini koordyna

erez dvadcia ory hodyny oerihai zovninioji observatoriji na Plutoni pomilye dva kryani paralelepipedy, jaki maly vid suzirja Tecia. idesiat visim dniv treba bulozoreliotam, ob vylovy aerojidy u proori i doavy jich na Zemliu, v Arohrad.

Try kryani bryly buly odnakovisiki za formoju i rozmiramy. Nevydymyj kosminyjpyl zrobyv svoje: grani paralelepipediv koly, mabu, prozori, aly matovi. Aroliotyky, o

tranortuvaly aerojidy na Zemliu, vseredyni nioho ne pomily. Prote elektromagni vy-javyly a. Na vsiak vypadok, ob zbereh kosminyj cholod, aerojidy poklaly v kontej-nery z ridkym helijem.

Koly tila perevantayly z kontejneriv u zakryj basejn, napovnenyj helijem, matovigrani aerojidiv niby rozynylysia v ridyni. Liudy, o jurmylysia navkolo basejnu, ta j netiky vony, vsi yteli Zemli pobayly na teleekranach liudej useredyni bryl. Dvi molodiinky i prysadkuvaj litnij olovik zahly v kryynach. Usi troje buly naiky zemni, oprypuennia, niby ce pryjli bra po rozumu, odrazu vidpaly.

Sposib bezraketnoji mandrivky liudyny, jaku ocholoduvaly do absoliutnoho nulia u za-chysnij kryanij obolonci, ue zaosovuvavsia v Sonianij rokiv dvadcia, cho technino cevykonuvalosia inake. Tomu povernu cych trioch do yia ne anovylo trudnoiv.

Aerojidy prohrily inavyprominiuvaamy. Dyeter Sinh, pobayvy na ekrani, jakiz kamery teplovoho probudennia vyjla sirooka krasunia, vyhuknuv vraeno:

I taku inku ja malo ne opelyv jadernoju raketoju!

Vysokyj, trochy sutulyj olovik ne poiajuy jov po schodynkach do kimna napjatomu poversi, de vidpoyvaly try aronav. Holova Zorianoho komitetu Oap Iskra sio-hodni ve de sydiv u Centranomu archivi zoreplavannia. I teper e raz pryhaduvav use, ojomu poalo uzna z mikromiv arych naukovych zvitiv, pobliaklych gazetnych vyri-zok, fotograj, magnitnych zapysiv raportiv patrunych avtomativ pro cych trioch.

Na vidani desia parsekiv od Soncia u cholodnomu proori le ovto-oranevazoria, o naley do suzirja Tecia. Vona ne maje nazvy. U zorianomu katalozi Humbrida jelye jiji nomer H-1920. Neozbrojenym okom zoriu mona pobay tiky z Misiacia, deoereenniu ne zavaaje atmosfera. Zoria my do dalekoji grupy Plejad z nadzvyajnojudlia syemy umakoho liachu vydkiiu 360 kilometriv za sekundu.

Rokiv visimdesiat tomu veni Centranoji misianoji observatoriji opraciuvaly danikikasotlitnich oeree ruchu H-1920 i pryjly do nezvyajnoho vysnovku: tilo, jake ru-chajesia z takoju vydkiiu po orbiti zori H-1920, ne moe nalea do syemy umakoholiachu! Ote, H-1920 pryletila z uoji galakky. Veni navi zaznayly, z jakoji same ziranoji galakky M-33 v suzirji Trykutnyk.

Pozagalakna hoia v naij syemi! Sotni mijardiv rokiv dvi galakky: umakyjliach i M-33 rozvyvalysia izoliovano odna vid odnoji, koly ne bra do uvahy slabki, le vlo-vymi teleskopom promeni svitla, jakymy obminiuvalysia ci velyezni zhuky materiji. Dviivisimdesiat sia parsekiv rozdilialy umakyj liach i galakku M-33 maje mijony svit-lovych rokiv. A teper zoria zvid le otut, poru, na vidani desia parsekiv. Podoro doneji ce vse odno, o polit u M-33.

Ueni dobre doslidyly svoju galakku, tomu uoridna zoria jich osoblyvo vabyla.Spravdi, u arkych supertropikach Venery peri kosmonav vidkryly nebilkove kremnijor-ganine yia: ichtizavry plavaly tam u kypliaych kyslotnych ozerach, a pterojaery vody-lysia v palajuych peerach. e dali, na rozarenomu boci Merkurija, yly metalevi koma-chy. Peri avtomani rake, jaki litaly za mei umovoho radifonu Sonianoji syemy,prynesly zapysy osmyslenych sygnaliv, o lynuly vid centranoho zorianoho jadra galak-ky. Dva desialiia tomu avtomani zorelio zaxuvaly bilia dvoch planet najblyoji doSoncia zori Proxima Centavra grupy meteoriv, jaki dovino minialy orbi. Zrobyvy analizelektromagnitnych zapysiv avtomativ, ueni pryjly do nezvyajnoho vidkryia: u kosmosiyvu svidomi kryalini io.

Vychodylo: ym dali vid Zemli, ym bie vidriznialysia od zemnych umovy rozvytkumateriji, m dyvovyniym z pohliadu liudyny buv liach rozvytku materiji do svojeji naj-vyoji formy yia. o tam, bilia zori z inoji galakky, jaka mala teper na vidaniblyko desia parsekiv od Soncia?

Jakycho desia parsekiv Iskra chytnuv holovoju. Trydcia pja rokiv tudy, trydciapja nazad. Navi teper ce ne blyzekyj svit. A todi, na poatku dvadcia peroho oliiaAnreovyny dlia fotonnych zoreliotiv syntezuvaly tuno. Sporiadennia zorianoji expedy-ciji kotuvalo iky, skiky rik yia vsioho liudva Technika anabizu e ne vyjla z la-boratorij, ale j tam experymentuvaly tiky na sobakach i mavpach. Taka mandrivka v toj asbula za meamy techninych i, holovne, liudkych molyvoej. Ni, synych i smilyvych liudeji todi ne brakuvalo. Ale u psychici liudej lyyvsia slid dvadciatoho oliia! Stoliia revoliucij,vojen, nebuvalych vidkryiv, vynachodiv, kypinnia pryraej, boroby Koen, de b vin nebuv, viduvav, o dychaje m e povitriam, jakym i vsi, o ravy i podiji na inomu bociplane osujusia i joho, o suputnyk, jakyj proletiv nad nym, vyklykav u nioho taki samidumky i pereyvannia, jak i u mijoniv inych liudej. Koen viduvav sebe lenom skladnojipjamijardnoji liudkoji simji.

Svit poyrav. yia liudyny alo bahatohrannie: za rik vona robyla iky rav, ojich u dvadciatomu olii vyaylo b na desiatioch.

Vychopy liudynu z vyru yia i pryrek jiji na kikadesialitnie komfortabene y-votinnia v kosmosi oznaalo maje cilkovytu porazku podoroi.

Kosmos, zoriani perelio O, jakby u mizorianomu proori i ravdi buly nebezpeky,o jich zmaliovuvaly pymennyky-fanta u svojich tvorach: chmary tajemnyoho pylu, ja-kyj rujnuvav zorelio, smertonosni potoky vyprominiuvannia, kosmini jamy z potojbinymyvlavoiamy, oroki zalizni dyktatory! Prote ve pid as perych poliotiv avtomanychraket alo jasno: kosmos prychovuje o znano proie i ranie: nebezpeku pid nazvoju

Nio. Nemaje nioho, navi zmin dnia i noi. Tya. Puota.U pamjati e ne zhladylasia porazka zoreliota Fregat. Maynu osnaly uni-

versanymy avtomatamy. Vony vely zorelit za kursom, robyly u proori potribni obyslennia,perenosyly vantai, vidynialy dveri, hotuvaly jiu, prybyraly kaju, vlatovuvaly kinomu-zyni peredai pacem ne treba bulo voruy! Eskalatory, li, robo-masay A jakyjbuv vakyj konkurs dlia uasnykiv peroho zorianoho poliotu! Vsi vony maly bu talanovytiveni, udovi ortsmeny, dobre zna myevo, bu krasyvymy i dotepnymy. Odibralydvadcia najjaskraviych indyviduumiv Zemli i vidpravyly do afa Centavra po trasi, jaku pro-klaly avtomani rake.

I Fregat povernuvsia nazad, ne proletivy i treny liachu. e b pak! Liudej, jakizvykly do odennoji praci, do rozmajitoho zemnoho yia, rozpeenych zahanoju uvahoju,raptom pryrekly na bahatolitnie nerobvo, zabuia. Dlia nych ynylosia yia! Dvadcianepovtornych indyviduumiv oskaenily vid bahatomisianoho nerobva, vid kupannia u roz-kinomu basejni, vid vprav u himnanomu zali, omanily vid vyukanych besid odyn z od-nym Kinylosia vse m, o vony ne vytrymaly i ni z ym povernulysia na Zemliu.

Znovu alachnuly supereky. Veni poaly sklada novi projek. Moe, varto do-slidy zori eru avtomanymy raketamy? Ale avtoma lye rozyria j utonia ue vi-dome, prote vony ne pobaa pryncypovo novoho, toho novoho, zarady jakoho liudy prahnuu proir Vanovy u navkolosonianomu proori teleskopy-reektory z osoblyvymy ba-hatokilometrovymy dzerkalamy? V nych mona bude rozhliada plane bilia najblyychzirok, jak Mars i Veneru z Zemli. Ta cioho malo

Todi chto zaproponuvav zapu jaknajdali vid naoji Sonianoji syemy suputnyk-internat i vychovuva tam z ditej majbutnich aronavtiv. Ale avtor cioho projektu pobaavna vsiak vypadok lyysia nevidomym

Vidnovyly teoreni ta experymentani pouky pryncypu nadvydkoi, jakyj dav bymolyvis abo zovsim vidmovy od teoriji vidnosnoi abo cho by rouva jiji poloen-nia: nio materine ne ruchajesia iz vydkiiu, bioju za vydkis svitla v puoti. Oolyvci pouky vydatnyj zyk Bruno Asker. Ueni suyly holovy, jak z najmenoju vytratoju asupodola vida, o rozdiliaje zori u Vsesviti. Ale ne znajly v Sonianij syemi odnohojavya, jake b supereylo zahanym losofkym zakonam Ejntejna. Zna, jaki my majemo,due malo, ob perej do naupnoho etapu porivniano z mechanikoju Ejntejna, tak for-muliuvav porazku poukiv Bruno Asker. Potribni novi dani pro reovynu, proir, svit. obdobu jich, treba leti, pryomu ne za desiatky, a za sotni j siai parsekiv. A ob leti,treba zna te, o my uznajemo pislia poliotiv, pryncyp nadvydkoi Vychody za-mknute kolo.

A svit zirok vabyv! Hipoteni tajemnyci bilych karlykiv, siajua puota ervonych -gantiv, riamovani potoky kosminych promeniv, urchit mizorianoho vodniu, nevyrazniradivyprominiuvannia zhaslych zirok Liudvo znialo z oej pelenu atmosfery. Spoeri-hai pozazemnych observatorij odnu za odnoju vidkryvaly plane i planetni syemy biliadalekych zirok. A ovta zoria H-1920 tikala z vydkiiu 360 kilometriv za sekundu. Na sim-nadcia mijardiv kilometriv oroku viddalialasia nerozkryta tajemnycia Zori merechtily vzemnomu nebi, neruchomymy rozsypamy siajaly nad Misiacem i Marsom, vabyly, rozo-chouvaly liudej, jaki ve piznaly mohutnis svojeji praci i rozumu.

Zaklyk zirok! Oap Iskra dobre znav, o ce take. V jasnu ni ne moe zasnu, do ha-liucynacij vyrazno ujavliajuy prysmerkovi vidblysky na polirovanomu korpusi kosmoliota irozarenyj, holubuvaj od velykoji vydkoi rozsyp zirok. Dumky aju okijni i velyni,zabuvaje pro trudnoi projdenych parsekiv puot, pro samotnis, jaka sse serce, i lyajesiatiky odne: a o tam, bilia najjaskravioji zori? Cej zaklyk vynyk iz najblahorodnioho ivysokoho prahnennia liudyny vpered. Ne odyn raz vin zryvav iz Zemli, kydav u proir iOapa Iskru.

Treba eka. Molyvo, erez pivoliia i poa oriady expedyciju do zahadko-voji H-1920. A poky o haj, haj!

Todi is olovik zajavyly: My polemo do H-1920! Polemo ne erez pivoliia, a te-per na zorelioti, jakyj maje vydkis lye 0,8 svitlovoji!

A vtim, oatku jich bulo tiky troje: inener-kosmobudivnyk Ivan Korniev, konruktorStefan Mart i miplanetnyk Anton Leje. Vony opublikuvaly svij projekt i programu poliotuna raketi zrazka majerni.

Zorelit-majernia Iskra pryhadav foto cych trioch, jaki znajov u kartoteci aronavtiv.Hliadiay na nych, Oap dyvuvavsia. Nu, Anton Leje, trydciadvochlitnij as nomer odyn,zrozumilo. Tonki rysy oblyia, zuchvala usmika, smilyvyj pohliad, rozkini kueri. Takomuvse za ihraku Stefan Mart dyvyvsia z foto zarozumilo i cholodno, riue snuvy huby.Ce te, vydno, liudyna honorya i vperta, ladna kosmy liah, ale dove svoje. A o IvanKorniev. Vylyciuvaj, korotko pidryene z syvynoju volossia, tovi huby, proodunyj po-hliad, trochy vypukli oi, mjasyj nis. Cej olovik zdavavsia povinym, oberenym z ch,o sim raziv odmiriaju, a odyn raz odriu. Vako bulo poviry, o same jomu naleytakyj do zuchvava odajdunyj zadum.

erez dejakyj as do nych pryjednalysia dvi inky: Maryna Plaek likar, bilog, bota-nik i devjatnadcialitnia Halyna Kron inener-rady.

Navi teper takyj smilyvyj projekt Zorianyj komitet uziav by pid sumniv. U proir mavpidniasia ne zorelit, a proo triochsotmetrova cyerna z fotonnymy dvyhunamy, velykymzapasom materiliv, veratamy, inrumentamy, prodovovom i ekipaem, o skladavsiaz e olovik. Obladna zorianyj korabe ci smilyvci maly v kosmosi sami.

Na pryhody krae ne rozrachovujte, poperedav leniv expedyciji Ivan Korniev, leti dovedesia roky, desialiia. Ce budni. Perey jich u kosmosi znano vae, ni naZemli. yia liudyny roblia zmiovnym pracia, tvoris. Ni ort, ni rozvahy jich ne zaminia.O my j planujemo svij polit tak, ob nikoly ne lyasia bez robo, ob i v mizorianij pus-toti ma zmohu pryklada syly, vtiliuva zadumy, vyjavlia majernis.

A vtim, Ivan Korniev buv liudynoju dila. Vin rozrachovuvav, o is kvalikovanycheciliiv, navi jako praciuvamu ne poiajuy, vhnu do niu bilia H-1920 pov-niiu obladna zorelit

Projekt zoreliota-majerni bahatioch pryholomyv. ymalo projektnych intutiv i za-vodiv, sotni sia eciliiv praciuvaly nad problemoju zoreplavannia I raptom na tobi!Obijlysia bez nych. Supereky rozpalylysia.

Posla liudej u kosmos na takomu, darujte na slovi, zorelioti vse odno, o vidpra-vy jich u peklo! oburiuvavsia vidomyj teorek aronavky.

Expedycija pryreena! Aronav ne zmou rozvynu potribnu vydkis, i jich pry-tiahne nazad do Soncia! zapevnialy ini.

Jako jim poa vyleti z Sonianoji, vse odno vony ne zmou zahamuva biliazori! prorokuvaly treti.

Navi zahamuvavy bilia zori, aronav ne rozenu raketu nazad! pidtverduvave jakyj avtorytet.

Ta najzavziatie, jak svidyly poovkli orinky gazet i protokoly riznych komisij, vyu-pav pro projektu Bruno Asker zyk, matemak, kibernek, najvydatniyj uenyj tohoasu. Studen na kinolekcijach i dosi baa cioho ohriadnoho olovika, uju joho hrubyj bas,prou, daleku vid akademinoji vyukanoi movu. I dosi na lekcijach, konferencijach, unaukovych aiach zhaduju to formulu Askera, to metod Askera, to efekt Askera. Te-per vin klasyk.

A potim trapylosia neperedbaene. Bruno Asker raptom av om uasnykom expe-dyciji Kornieva. Molyvo, same ce j vyriylo doliu holosuvannia u Zorianomu komiteti: poslay ne posyla is smilyvciv u proir.

Aronav artuvaly zvidsy, z Arohrada, idesiat devja rokiv tomu u ovtnevyjde 2048 roku.

I o troje z nych povernulysia.

Oap Iskra cheko proynyv dveri i zupynyvsia na porozi kimna.Try aronav prykypily oyma do hir i moria, o rozkynulysia pered nymy. inky o-

jaly na balkoni, obniavy, olovik trochy ooro ersia na poruni. Iskra na my hlianuv navse jichnimy oyma, oyma liudej, jaki bahato rokiv dyvylysia tiky na prylady ta orne nebou koliuych ciatokach zirok. Vin te, koly povernuvsia zvid, adibno vbyrav pohliadombilosnini chmarky, o velyno plyvly u blakyti, syniuvati snihovi veryny hir, zeleni, pro-nyzani prominniam soncia chvyli, o rozbyvaly ob parapet naberenoji na bili bryzky jpinu; potoky mayn, jaki maly vulyciamy, zele dvojarusnych buvariv, oblyia nezna-jomych, ale ridnych liudej Vin tak samo vdychav terpke povitria, pidavliav tilo sviomunadveirniomu vitru, o podychav z moria.

Oap Iskra pidijov do aronavtiv. Zdraujte! schvyliovano promovyv. Zdraujte, Halyno Kron. Ja, zdajesia, ne

pomylyvsia?Divyna vsmichnula. Jiji velyki syni oi radisno zasiajaly. Vona podala ruku. A vy Maryna Plaek? Tak, zdraujte, pouvsia u vidpovi pryjemnyj yj holos. Stefan Mart, konruktor-mechanik? Vhadaly, olovik enerjno pos proiahnenu ruku. A vy chto? Iskra, holova Zorianoho komitetu. Oap projovsia po kimnati, zsunuv krisla v riad

i vykov jich na balkon. Sidajte i rozkai, o alosia z vaym zoreliotom-majerneju?De vin podivsia? De vai tovaryi?

Jak? Halyna Kron zdyvovano hlianula na Oapa. Neve vy ne oderaly ra-digramy? Vychody holos jiji zatremtiv.

Nioho ne vychody, Halynko, skazav Stefan Mart, sidajuy v krislo. Ne zabuvaj,o na Zemli mynulo jakyj teper rik, holovo?

Dvi siai o simnadciaj. Znay, mynulo idesiat devja rokiv. Protiahom cych idesia devja rokiv tut

odnia vidbuvalasia syla-sylenna podij. Radigrama mohla de zahubysia. Ni, vona ne zahubyla. Iskra vyjniav z kyeni arku paperu, rozhladyv joho na ko-

lini. Tonie, ne zahubylosia te, o dijlo do Zemli. A dijly, na a, lye uryvky Sluchajte:ha, Soniana! Molyvo, uvaha. Burevisnyk umy. my iz vydkiiu nu devja-noo odyn svitlovoji Vychody, due zbiyly rozrachunkovu vydkis? Iskra zapytlyvohlianuv na konruktora Marta.

Tak, pidtverdyv toj. o tam dali? Dali dali um i kika sliv, jakych ne mona rozibra. Potim misceznachoden-

nia Znovu um. H-1920 um. marrutu taki um. jaskravis zori um.proporcijna kvadratu vidani do neji. Holova zdyvovano hlianuv na aronavtiv. Na-vio vy take povidomlialy?

Jaskravis zori zmenujesia proporcijno kvadratu vidani do neji! serdytozauvayla Maryna. Zmenujesia, rozumijete?

Zmenujesia?! Oap Iskra vraeno dyvyvsia na inku. Prysnuj rukoju do ko-lina arkuyk paperu tripotiv na vitri. Ta-ak Paralax Znovu um. zmenujesia, po-vtoriuju um znovu zabyv kika az. Zitknulysia z u napriamku baymo doslidypryyny cioho javya Iskra zitchnuv i viddav zhornuj arku Halyni Kron. Oce juse. Potim poavsia takyj um, o rozyuva dali slova ne zmohly navi imovirnosni elek-tronno-obysliuvani mayny1. Ta koly vrachuva, o radigrama projla ory parseky, toj ce udovo!

Aronav, nachylyvy nad arkuem, zaudovano rozhliadaly joho. Ote, vony vse-taky proletily! radisno vyhuknula Maryna Plaek. U nych vse

harazd! A omu takyj um? Moe, peredava? Mart zapytlyvo podyvyvsia na Halynu. Peredava buv ravnyj. Cilkom ravnyj! vpevneno promovyla inener-rady.

Proo, mabu, due daleko zaletily. Na mei utnoi. Ade tut eter zapovnenyj radipereda-amy

jak dochody do numizmata erj pjatak abo jak svitlo mertvych zirok dochody, prodeklamuvav Stefan Mart. Nu, pryjnialy vy ciu radigramu i o dali? zvernuvsiavin do Iskry.

My tobto ne my. Todi, u 2078 roci, ja buv u expedyciji. Kerivnyvo Komitetu, sudi-ay z protokoliv, zajlo u bezvychi. Po-pere, vy raenno zbiyly vydkis pry svojich za-pasach panoho. Krim toho, vytraly pane na ciu radigramu Jako vrachuva, o vza-hali do vaoji expedyciji avylysia skepno

Nu, zvyajno! Mart kyvnuv holovoju. Slovom, vyriyly, o va Burevisnyk na liachu do H-1920 zitknuvsia z jakymo

tilom, buv pokodenyj i o vy prosyte dopomohy. Todi j oriadyly riatuvanyj zorelit-avto-mat

Tak-tak, vyhuknuv Mart, schopyvy z krisla. Riatuvanyj aparat! Liudiam etak daleko leti ne mona! hluzlyvo kynuv vin.

Mi inym, taki avtoma dobre sebe zarekomenduvaly, zauvayv Iskra. Le teper va avtomat, vrizajuy u zori. Skai, tovaryu Iskra, vtrula u rozmovu Maryna, bie nijakych zviok ne

bulo z Burevisnyka? Nu, jaki mou bu zviky, jako korabe zahynuv nevidomo de! Avtomat ni na trasi,

ni u hadanomu rajoni joho ne znajov Proir ce proir! Ne mohly my obary vsiu

1Obysliuvani prylady dlia rozpiznannia i pererobky spotvorenoji informaciji; vyznaaju imovirnis pojavy

toho y inoho sygnalu za sukupnistiu rety sygnaliv (Tut i dali pojasnennia avtora).

galakku Iskra chotiv usmichnu, ale usmiky ne vyjlo. Viduvav nijakovis, rozmo-vliajuy z aronavtamy. Buv aryj i v toj e as javno molodyj od nych. Jak liudyna pizni-oji epochy, Oap znav znano bie, ni aronav, i razom z m viduvav sebe maliukompered cymy liumy, o iky pereyly

Proir ce proir povtoryla Maryna. I as ce as. Tak? A vy chiba sumnivajetesia v ciomu? Iskra znyzav pleyma.Vychody, aryj Bruno mav raciju, zadumlyvo vela dali inka. Je rei, jaki mona

pizna tiky tam o same? ytav holova. Moe, vy rozpovie? Tak, rozpovimo. Stefan Mart vmovsia zrunie v krisli, hlianuv na vsich. Z

vaoho dozvolu ponu peryj, bo same toho dnia erhuvaly ja i Korniev

U mechaninomu vidsiku lunaly yi melodijni zvuky skrypok. U konoho aronavtabuly svoji uliubleni kompozytory, svoji vybrani zapysy. Ivan Korniev liubyv Tretij koncertBetchovena dlia fortepino z orkerom i ao joho prohravav. Pid ciu muzyku dobre pra-ciuvalosia j dumalo. Vup skrypok v tempi upovinenoho maru. Potim nina, ivua melo-dija Zaraz vupy fortepino

U dynamikach klacnulo, i pouvsia tenorok Stefana Marta: Ivane, a z zoreju o trapylosia Trapylosia? kapitan korablia vymknuv verat, zdyvovano hlianuv na dynamik.

Zipsuvalasia, y o? Ne znaju. Vona ne aje jaskravioju. Ce erez zbiennia vydkoi, opnyj obman. Zoria bula oraneva, potim poovtila,

teper ala blakytnoju. Efek Dopplera. Ade maxymana utlyvis oka prypadaje na ovj Diakuju, ce ja te dobre znaju! A teper dyvliu i oam ne viriu Tak perevir pryladamy rozpodil jaskravoi zori po ektru. Ty rozumije, o ce

durnycia? Rozumiju, Ivane, rozumiju. U tomu j rava, o rozumiju Dynamiky e o

promurmotily i zamovkly.Zalunalo solo fortepino. Korniev znyzav pleyma, znovu vvimknuv elektroerozijnyj

verat. Synio-bili iskry poaly maha lyskuyj latunnyj cylindr, vypliovujuy u benzolorni krych j kalamu. Elektrorize lyav pozad sebe hlybokyj, trapecijepodibnyj paz. Oiskry pohasly. Korniev vytiahnuv iz vanny verata teplu vtulku, o horo pachla benzolom,pomacav poverchniu paza orka. Obter vtulku hubkoju, zasnuv u leatach. Potim vyj-niav z jayka trykutnyj napylok z dribnoju barchatnoju nasikoju i poav obereno pryravtulku do grani paza.

Vina muzyka lunala sered vinych zirok. Skladnyj rytm koncertu Betchovena dyvnozbihavsia z ruchom ruk Kornieva. Ivan poav navi cheko naivuva.

Use jde dobre, proo na slavu: i vtulka, i expedycija, i yia! Mynulo pjatnadcia rokivz dnia artu, a za vnutrinim rachunkom tiky devja. Jako vidkynu as anabizu, to koenz nych ne proyv u zorelioti i orioch rokiv A skiky zrobleno!

Todi vid anciji artu na Plutoni viddalialasia, vykydajuy blakytni ovpy polumja, tri-ochsotmetrova hermena cyerna. Na try verti vona bula zalyta anihiliujuym panym,vomu jiji anu zajmav sklad materiliv, prodovova, inrumentiv i pryladiv. U noso-vomu, hnitiue poroniomu i nezanomu vidsiku, sydily na jaykach is aronavtiv ory oloviky i dvi inky. Vony pohliadaly na holi iny z syzymy slidamy zvariuvannia irozmirkovuvaly, z oho poa.

Ta-a-k usmichnuvsia svojim ohadam Korniev i kynuv vtulku u vannu z ymtoluolom: odmy nalit masla.

Cyerna Burevisnyk vhvynuvala u proir. Useredyni i zovni kypila robota. Periroky praciuvaly vsi aronav: zvariuvaly parabolini reitky anten u puoti pid zoriamy,o aleno krulysia, rozrachovuvaly i pajaly schemy, lahodyly kursovi ta avarijni avtoma,maliaruvaly, presuvaly z plamasy pobutovyj dribjazok, projektuvaly i montuvaly sanvuzol

tak, ob v oranereju nadchodylo dobryvo, praciuvaly za veratom, odukuvaly u vele-tenkych inach Burevisnyka miscia vytoku povitria, pereplavlialy vidchody materiliv,hotuvaly jiu

Ale z osoblyvym zachoplenniam koen bravsia za svoju uliublenu ravu. Navriad ychto inyj z leniv expedyciji voryv by taku oranereju, jak bilog Maryna. A chto kraeza radya Halynu Kron ozvuyv by korabe? Teper u vsich vidsikach lunaje muzyka. Liudejbie ne pryhniuje mertva a prooru. A jak Halyna vse obladnala: ereofonine zvuan-nia, povnyj dynaminyj dipazon! Niby sydy u koncertnomu zali!

Jak bahato moe zroby liudyna! dumav Korniev. Na Zemli, koly tvoja pracia roz-yniajesia v praci bahatioch, ce ne tak pomitno. A tut o vona, doskonala zoriana mayna,zhuok jichnioji praci, dumky, tvoroi, jichnie ytlo, korabe, inrument dlia doslidenniaVsesvitu! I vony, eero, voryly jiji za ory reliavikych roky2 yia. Teper praciu do-vodysia navi ekonomy

Stefan zajov u majerniu, zyrknuv idloba. Buv trochy rozhublenyj. Jaskravis zori ne zbiylasia. V odnij ani ektra. Ote, efekt Dopplera ni pry

omu. Meni zdajesia Holovnyj konruktor vtomleno prymruyvsia. Meni zdajesia,jaskravis navi zmenylasia

Vony lye vdvoch erhuvaly na Burevisnyku. Reta aly v kontejnerach anabiznojiuanovky Zasynannia-probudennia pry temperaturi, blykij do absoliutnoho nulia. Kolynajpotribnie: observatoriji, energosyema, oranereja, syema avtomanoho kontroliudvyhuniv, kaju, kuchnia bulo zrobleno, aronav perejly na reym trymisianoho er-huvannia po dvoje. I yia, i syly treba bulo ekonomy.

A vydkis? Korniev vyter ruky hanirkoju. Normana 0,82 svitlovoji. oho jij miniasia? Dvyhuny vymknuto. Stefan pry-

hladyv pjatirneju ridke volossia. Sluchaj, Ivane, rozumije o-nebu? My lemo do zori,a vona mianije! My projly maje polovynu liachu. H-1920 mala b ue siaja vtryi jaskra-vie, ni ranie, a vona

Fotoelemen ravni? A omu jim bu neravnymy? Ce kryaly. Ty vse-taky perevir. Napivprovidnyky, vony inodi

2Za teorijeju vidnosnosti, pry vydkostiach, blykych do vydkosti svitla, rytm usich procesiv, u tomu ysli j

yttievych, upoviniujesia. Dlia Burevisnyka, jakyj lety iz vydkistiu 240 000 km za sek., rik dorivniuje 19 ze-mnym misiaciam.

Dobre. Stefan popriamuvav do dverej. Zaekaj! huknuv Korniev. Chodimo razom.U ometrovomu korydori, jakyj viv mymo rubky upravlinnia do nosovoji observatoriji,

te lunaly zvuky fortepino i orkeru. Tut bulo procholodno, jak zavdy, koly ne praciuvalydvyhuny. Korniev i Mart projly povz oranereju tam pyno cvily trojandy i pivoniji, zele-nily ovoevi hriadky, vyykuvalysia vyvedeni ecino dlia pasayrkych planetoliotiv kar-lykovi jabluni ta apesynovi dereva. Pomynuly ovani dveri kajut, liuky charovych cholo-dynykiv, ukryti inejem dveri vidsiku z uanovkoju Zasynannia-probudennia vid nychvijav koliuyj cholod. Prochodiay mymo, Korniev podumav, o erez 36 hodyn vony z Ste-fanom povernu do yia dvoch aronavtiv, a sami zalizu u kontejnery i na try misiaci pere-tvoriasia v kusky liodu. Ta j as vony ve vtomylysia vid odnomanitnoi liachu.

Vyhnuti iny korydoru buly rozmaliovani vid pidlohy do trapa, jakyj pravyv za eliu po niomu ruchalysia, koly zorelit zbiuvav vydkis i pryskorennia zminiuvalo zvyne uja-vlennia pro verch i nyz. I oho tiky tut ne bulo! Zachid soncia nad temno-synim morem,kryvavo-ervone sonce rozlylosia rikoju mi prymarnymy chmaramy Holubyj viter prys-kuje do ovtoho pisku jaki chymerni roslyny, zryvaje i nese jaskravo-ervoni peliuky kvi-tiv Zeleni polia obabi hudronovoji dorohy, o hubysia de bilia obriju, a na cij dorozi malekyj motocykli Use namaliovano rozhonyo i jaskravo: pilot Anton Leje ne liubyzmiuva farby.

oho ce vse Zemliu ta Zemliu maliuje? ytav joho odnoho razu Korniev. Ma-liuvav by z natury.

Ot povernemosia na Zemliu, todi maliuvamu zori, vsmichnuvsia Toni. Nezabarom jomu nide bude maliuva, zauvayv Mart. Nioho. Zafarbuje i pone znovu.Mart vidynyv masyvni dveri v kinci korydora i, zdavalosia, upyv u zorianyj proir,

o aleno kruvsia. Korniev, jakyj iov slidom, choa j znav, o prozora pivsfera observato-riji micna, mov bronia, z innkvnym orachom upyv na schodynky, o vely niby v bez-odniu. Tut te bulo cholodno: puota vysmoktuvala teplo kri pivsferu.

Vvimknu osvitlennia? ytav Mart. Ni, nechaj oi zvykaju, vidpoviv kapitan.Vony navpomacky znajly sydinnia, zakripylysia v nych remeniamy.Kapitan uvimknuv proobertannia observatoriji.Zori upovinyly zapamorolyvyj bih. Vynyklo nudotne viduia rimkoho padinnia

perechid u nevahomis. Korniev viduvav, o vkryvajesia lypkym potom, u roti zibralosiabahato slyny. Nad sylu vsmichnuvsia: na omu tiky ne litav, ale tak i ne poalo poborov sobi pryupy morkoji chvoroby.

Za prozoroju pivsferoju najjaskravie palachkotiv Adebaran. erez velyeznu vydkiskorablia vin zdavavsia ne ovto-ervonym, jak iz Zemli, a blakytnym.

Bay, jakyj vin av jaskravyj. Stefan vkazav rukoju na zoriu. Odrazu viduva-jesia, o do Adebarana ve ne 12 parsekiv, a visim. A naa H-1920 navpaky

erez kika chvylyn oi zvykly do temriavy, i teper u svitli zirok mona bulo ne tikyrozrizny kontury bahatoobjekvnoho teleskopa, schooho na derevo z obrubanymy hil-kamy, ale j kaly pryladiv, rysoky podilok na mikrometrynych konusach. Chvoroblyvyj pe-rechid do nevahomoi zakinyvsia, aronav niby zanuryly u okijnu, nevidutno lehkuvodu. Konruktor o poukav u uchliadi ola, vybrav najutlyviyj fotoelement i poavpereviria joho za andartnoju svitlovoju tokoju.

Korniev nachylyvsia nad okuliarom. Rozsyp zirok u koli teleskopa av huiyj. Kapitanodrazu vidukav bilia perechreia okuliara nejaskravu ziroku. Velyezna vydkis zoreliotaperetvoryla jiji z oranevoji na bilo-holubu. U omu rava? Pohano, o my ne eyly zaneju poijno, a tiky nahliadaly as od asu. Zvyajna psycholoja mandrivnykiv: dlia ohooeriha te, na o doschou nadyvysia zblyka? Aronomy znaly ciu zoriu bi e a

rokiv, i nichto ne pomiv u neji kolyvannia jaskravoi. U omu rava?Stefan pryladyv fotoelement do ektroskopinoji pryavky teleskopa, narojiv jiji. Podyvy, Ivane.Korniev pobayv rajduni smuhy ektra na ekrani, rilky pryladiv. Bezpereno,

jaskravis zori ala menoju, prynajmni vtryi. Ce bulo tak dyvno, o kapitan zamiavsia.Prylady pokazuju pravyno, sumnivu nemaje. Todi jak use ce pojasny? Ade my lemodo zori, a ne viddaliajemo od neji! Takoho ne buvaje: zoria, jaka odnakovo svila siai, tao tam siai, mijony rokiv, raptom poala hasnu na oach! Korniev use e ne mihciomu poviry.

I te, o kapitan zrobyv potim, konruktor Mart ryjniav jak obrazu. Korniev e razaranno prohradujuvav fotoelement, uvano ohlianuv pryzmy ta linzy u ektroskopi, obterz nych nevydymyj pyl, potim znovu vymiriav jaskravis zori. Rezutat buv toj samyj

Kapitan zamyslyvsia. o choe zroby? obraeno ytav Vart. Znovu vymiria paralax H-1920. Ty dumaje, o aronomy pomylylysia? Vida do zori ina? Cioho ne moe bu. Ja nioho ne dumaju. Ale pereviry treba, kapitan rozebnuv remeni. Ne zabu

poavy pidpirky pid dereva. Polamajusia.Bini dvyhuny praciuvaly sorok visim hodyn, napovniujuy zorelit rivnomirnym dry-

anniam i podvijnym pro zvyajnoho tiaharem pryskorennia. Teper korabe letiv ne po pro-meniu zori H-1920, a vidchodyv ubik na 5000 kilometriv za sekundu. erez 45 hodyn zmien-nia alo pomitne. Korniev i Mart vymirialy kut, na jakyj zsunulasia zoria.

Movky porozumivy, koen okremo pereviryv dani i rozrachuvav vida od zoreliotado H-1920. V inyj as obydva rozsmijalysia b, jakby chto skazav, o jich raenno naliakajeelementarna kina zadaa: za dvoma kutamy i oronoju obysly trykutnyk Ale teperbulo ne do smichu. Aronav obminialysia papirciamy.

Vony znaly, o vida od Soncia do zori H-1920 bula 10,1 parseka. Pislia pjatnadcia-litnioho poliotu Burevisnyka do zori z subsvitlovoju vydkiiu vona anovyla 13,883 par-seka! Rozrachunky zbihlysia do tretioho znaka pislia komy Teper ue ne bulo sumnivu: as-tronav letily do zori, bayly jiji poperedu i vodnoas viddalyly od neji, pryomu same nataku vida, na jaku maly nablyzysia, na dvanadcia svitlovych rokiv.

Korniev i Mart movaly, pryholomeni cym vidkryiam. Kapitan, bolisno namoryvyloba, vymovyv nad sylu:

as Bie nioho. Tiky as. Pro o ? ne zrozumiv konruktor. Pro ciu zoriu. U neji bih asu prolenyj naomu. Tomu tak i alosia. Vona ne pope-

redu, a pozadu nas Pivtora desialiia leti ne tudy! Korniev obchopyv holovu rukamy.Stefan rozhubyvsia. Vin dyvyvsia na Kornieva pereliakanymy oyma. Cioho ne moe bu! Ty zboevoliv! Choa ryvaj. Jako znak asu zminiujesia, to,

za rivnianniam Maxvella, elektromagnitni chvyli svitla jmu ne vid derela svitla, a do nioho.Do nioho! A my i na Zemli, i tut dyvymosia nazuri chvyliam Molyvo, o ie? Vinzamovk, naprueno rozdumujuy.

Korniev znyzav pleyma, robleno vsmichnuvsia. Oce tak anovye. o roby? Hamuva? Ne poiaj. Tam, de zhajano roky, dni ve nioho ne vyria, kapitan pidvivsia z

krisla. Poradymosia z tovaryamy.Anabizna uanovka Zasynannia-probudennia (UZP) bula druhym pislia oranereji

diem Maryny Plaek. Na Zemli divyna lye poala vyva ciu ravu. Z soboju vonavziala kika desiatkiv krolykiv dlia doslidiv.

Pislia toho, jak na Burevisnyku bulo zrobleno vse kone potribne, za konrujuvannia

anabiznoji uanovky vzialysia vsi i, nareti, voryly jiji. UZP mohla zovsim lehko vykliuaz yia i poverta do nioho liudynu. V polioti ce due valyvo. Treba bulo ekonomy yia.

Korniev ne raz probuduvav tovaryiv, piddavavsia ciomu procesovi sam i konoho razudyvuvavsia tomu, o vidbuvalo. Naravdi podyv mala vyklyka prolena operacija zasynannia: pid vplyvom promeniv molekuliarnych generatoriv, jaki upoviniuju teplovikolyvannia molekul i atomiv, liudke tilo ocholodujesia tak vydko i rivnomirno, o voda utkanynach ne vhaje kryalizuvasia, kona klina, nerv i muskul yvu. Ale liudynaperetvoriujesia v brylu sklopodibnoji masy. Ce bulo brydko i rano.

A koly pid as probudennia syzyj kusok amorfnoho liodu aje yvoju liudynoju, cezdajesia dyvom.

Mart ojav bilia puta molekuliarnych generatoriv. Korniev nadiv azbeovi rukavyky,vkov na ploadku vkryj inejem kontejner z liudynoju, o vmerzla v lid. Kapitan buvzoseredenyj i pochmuryj.

Korniev oyv od ineju verchniu inku kontejnera. Tam, u prozorij tovi liodu, za-hla liudyna. Oi jiji buly zapliueni. Pid biloju kiroju vyrazno vyupaly muskuly. AntonLeje, abo proo Toni, peryj pilot.

Ivan poavyv kontejner pid reektor generatoriv. Stefan povernuv vymyka. Mohutnipotoky elektromagnitnoji enerji proyly lid i tilo. V jaku nevlovnu my vidnovylosia teplovedryannia molekul. Tilo Toni z synioho alo blido-roevym. Briaznuly vymknuti kontaktory.

Ale Toni ne vyjavyv nijakych oznak yia. Joho obmjakle tilo bezvino hojdalosia u vodi. o z nym? zachvyliuvavsia Mart.Korniev hmuknuv, zasukav rukavy, zanuryv ruky u vodu i enerjno poloskotav pilota.

Toj odrazu schopyvsia i siv. A, ce , Ivane Stryvaj, a omu ? Ade my z Bruno erhujemo pislia Halynky i

Maryny?Rozchliupujuy vodu, vin vyskoyv z kontejnera, trusnuv holovoju, popravyv mokre vo-

lossia. Potim pyno hlianuv na Kornieva i Marta. o trapylosia, chlopci? vydko ytav. Zamis vidpovidi Korniev podav jomu ru-

nyka. Idy odiahnysia. Zberemosia erez trydcia chvylyn u vidsiku upravlinnia.Tilo Maryny Plaek prosviuvalo kri mutnuvaj ar liodu, niby u napivtemriavi. Zaraz

vona rozpliuy promenyi siri oi, zbere u vakyj vuzol popeliae volossia i trochy nijako-voho vsmichnesia. Ivan poklav ruku na kontejner cholod viduvavsia kri azbeovi ruka-vyci.

inky na korabli Maryna, Halia. Obydvi udovi, kona po-svojemu. Poriad z nymy cho-tilosia bu krasyvym, rozumnym, dotepnym. Chotilosia podobasia jim. Zvyajno, za tova-rykiiu, druboju krylysia j ini pouia. Ale nichto ne namahavsia zblyzysia. Koen ro-zumiv, o ce uskladny yia na korabli

Pravda, prychova svoji pouia bulo lehe, poky aronav yly na zorelioti razom,ve as bayly odne odnoho. A koly poalysia pivrini erhuvannia po dvoje, neijka lirynarivnovaha, jak nazvav jiji Bruno Asker, mohla poruysia, kapitan korablia vyznayv: Ma-ryna i Halia erhuvamu na odnij zmini.

Peryj, koho pobayla Maryna pislia probudennia, buv Korniev. Vona vsmichnulasiaradisno j zdyvovano: na okach zjavylysia arivni jamoky. Potim divyna pomila Stefana kutoky hubiv zdryhnulysia, usmika znykla.

Vidymajuy mokre volossia, Maryna zauvayla: Davno ja ne bayla vas takymy neholenymy, chlopyky. o trapylosia, ha?Korniev zbenteeno torknuvsia rukoju pidboriddia i vidsmyknuv ruku, vkolovy ob

enu. I ravdi, ne poholylysia.Bruno Asker navi u liodu, zdavalosia, pro o mirkuvav.

Hladaje zyk. Jako tak pide dali, to joho, lybo, bie ne poa zamorozy, artuvav Mart.

Korniev ao zapytuvav sebe: jakby vin, Ivan Korniev, oatku raenno napadav naprojekt zoreliota-majerni, a potim pryjov prosysia do skladu expedyciji pryjnialy bjoho? Nizao. Pohluzuvaly b v oblyia. Vin e liudyna zvyajna. Ivan ce zrozumiv davno ine zasmuuvavsia daremno. Pravda, Korniev zrobyv u yi ymalo. Ale vse te ne malo pidko-riajuoho blysku talantu: vin umiv praciuva, vmiv borosia do oannioho za te, o, na johodumku, bulo potribne i pravyne. I tiky

A ot Bruno pryjnialy. Bruno Asker! Cym skazano vse.Korniev usmichnuvsia, pryhadavy juvilej Askera trydcialiia plidnoji naukovoji

dijanoi. U pryznaenyj de bilia vchodu do laboratoriji (Asker todi praciuvav u haluzi ja-dernoho syntezu) zibralysia veni, uden, cikavi. Bruno vyjov z laboratoriji u syniomu,zabrudnenomu gratom i maslom chalati majra. Nazuri jomu popriamuvav litnij olovik,trymajuy pered oyma papire z pryvitanniam. Promove uroyo prokaliavsia Ale juvi-liar pronyzav usich uyplyvym pohliadom i poav peryj: Liubov do kruhlych dat vlavaliudiam, jaki pohano lia. Do toho ja prychynyk dvijkovoji syemy, a v nij yslo 30 nekruhle, povernuvsia i piov he.

Prokynuvy, Asker pyrchnuv, vchopyvsia za bort kontejnera i vyplyhnuv. Poynajemo chvori na dzerkanu chvorobu, zyku, hluzlyvo kynuv jomu Mart.Asker zdyvovano vtupyvsia v nioho, vyjmajuy iz a odeu. o ce za chvoroba? o ja ne uv pro taku. Nezabarom zmoe pobay svoji volosati nohy lye v dzerkali, pojasnyv kon-

ruktor. Hm! Dotepno, ale Bruno lehko nachylyvsia i torknuvsia doloniamy pidlohy,

tiky j usioho. ar artamy, a vzahali tobi ne zavadylo b skynu kilogramiv pja, vtruvsia Kor-

niev. Navio zbiuva kincevu masu zoreliota? Poky o moji pja kilogramiv ne anovlia i mijonnoji aky masy Burevisnyka,

Bruno buv u dobromu naroji. Koly treba bude, schudnu Vin vyjniav z taniv syga-re, zapalyv i piov odiahasia.

Ue treba, malo ne kryknuv jomu navzdohin Korniev.Lyyvsia oannij kontejner. Inij na niomu vidtanuv, poky rozmorouvaly ini. Halyna

Kron leala v kryzi, zaklavy za holovu ruky. Korniev pidsunuv kontejner do ploadky, kolyu vidsik uvijla Maryna.

Kapitane, riue zvernulasia vona do Kornieva, ja davno zbyralasia skaza tobi.Stefane, vyjdy, bu laska. My zrobymo vse sami.

Mart zapytlyvo hlianuv na Kornieva. Dobre, skazav toj, idy, Stefane. I, koly konruktor vyjov, obernuvsia do Ma-

ryny.Plaek trochy nijakovo vsmichnulasia. Rozumije Halyna ekaje dynu.U Kornieva na my potemnilo v oach. Tiky cioho e brakuvalo. Vin uvano podyvyvsia

na Halynu. Tak, o schoeChto? Neve Leje?Jako vychodylo, o Kron zavdy praciuvala z Toni. A odnoho razu kapitan, zajovy v

oranereju, pobayv, jak Halyna kujovdyla uprynu pilotovi. Toj od aia buv schoyj nachlopyka. Todi Korniev ne nadav ciomu znaennia.

Maryno, kapitanovi bulo nezruno, ade Halyna erhuvala razom z vamy.Vin pomiv, jak inka zakusyla hubu, a v oach jiji zahraly lukavi iskorky.Otak, kapitane. Divyna pokochala i vsi tvoji chytromudri psycholoni pobudovy

rozletilysia mov poovkle lyia pid vitrom. Darma o kosmos, darma o ce uskladny i bez

toho nelehke yia vsich. Vona kochaje. U neji bude dyna. Ce vye za vsi rozrachunky, zavsi iny Treba oberiha jiji vid vakoji robo, vid perevantaennia.

Ivane, vony kochaju odne odnoho. Kochaju! Vid jiji pohliadu Kornievu alo ne posobi.

Tak-tak. Ja rozumiju ale vraz pryhadavy vse, kapitan mymovoli vyhuknuv: Jak e ce nevasno!

Maryna teper dyvylasia na nioho cholodno. Vy majete raciju, kapitane: ce ravdi nevasno Vy nadto dilova i pravyna liudyna,

kapitane, ob dlia vas ce vzahali koly-nebu bulo vasno!Korniev vako zitchnuv, rymujuy liu, jaka raptovo alachnula. Poervonivy, vidru-

bav: Pomyliajete, bilog Plaek. Ja due liubliu ditej. Ja ne mav simji, ale ce nioho ne

znay. A teper ja zhadav pro dyscyplinu. I e pro te, o do najblyoho rodynoho budynkuzvidsy trochy bie orioch parsekiv.

Proba, Ivane, cho movyla inka. U Kornieva zachodyly ovna. Stavajte do puta, Plaek, vin nadiv rukavyky, ob vko na ploadku kontej-

ner

Vidsik upravlinnia najbie prymiennia na Burevisnyku. Perednia ina u dzer-kalach, kalach, cyferblatach, indykatornych lampach. Pered neju samoobertovyj prolitturmankoho mika, zakriplenoho u dyskovych arnirach binych in; na niomu ojaskoeni tumby putiv, vsijani riznokolirnymy knopkamy i vaekamy, kuby doronich samo-pysciv, aronavigacijnych avtomativ. Steliu vidsika po dihonali perenaje orna smuha zfosforescijujuymy ciatkamy zoriana karta. Pero samopyscia kresly na nij svitnu zelenupriamu, vede jiji do jaskravo-oranevoji ciatky na mei smuhy

Kartu dovedesia vypravy, majnula dumka u Kornieva.Vvimknuly verchnie svitlo. Gazovi trubky, zakryti torkamy triv, zalyly vidsik mja-

kym ovto-zelenym, nae v sonianyj de u lisi, svitlom.Aronav sidaly v krisla, jaki ojaly popid inamy. Nezabarom zibrala usia ko-

manda. Toni Leje, hlianuvy na kapitana, ne vterpiv. Ivane, u tebe vyhliad, jak u hoholivkoho horodnyoho. Ja zaprosyv vas, dobrodiji,

ob ovi due nepryjemnu novynu. Ty vhadav, kyvnuv kapitan pilotovi. Ja ravdi zaprosyv vas, ob ovi

due nepryjemnu novynu. My lemo ne tudy! Nepohano skazano, okijno probasyv Bruno. Ja kau cilkom serjozno! My ravdi lemo ne v toj bik.U vidsiku vraz zapala hnitiua a. Aronav pryholomeno dyvylysia na kapitana.

Toj rozpoviv pro svoji i Stefanovi oereennia. Mabu, treba poyna hamuva, viv dali Korniev. Ja i Stefan sami vyriy

cioho ne mohly. My ne navaylysia zupyny maynu posered dorohy. Moe, chto sumniva-jesia u pravynoi naych oeree i vysnovkiv, moe, je ideji doslidiv, ob pereviry cidani, moe, nareti, chto vvaaje, o treba povtory vymiriuvannia, kai vidverto.Sprava serjozna ne do samoliubva i dribjazkovych obraz Koly zaperee nemaje proponuju ne hajuy asu hamuva v ekonominomu reymi. Potim obhovorymo, o robydali.

Pidvivsia Bruno Asker; vid joho blahodunoi i slidu ne bulo. Ja chou podyvysia zapysy u doroniomu urnali. I v oanniomu, i v arych.Korniev podav jomu kupku tonekych synich knyeok. Bruno odrazu poav uvano

jich perehliada. Sluchaj-no, zyku! Toni Leje z usima buv na , Molyvo, i znajde odnu-

dvi dribni pomylky, ne v ciomu rava! Jdesia ne pro te, na skiky procentiv vony pomylyly-sia, vymiriujuy jaskravis i paralax H-1920. Valyvo, y ravdi my lemo ne v toj bik. Amoe, tut o ine?

A ja ce j pereviriaju, ne pidvodiay holovy vid urnaliv, burknuv Bruno. Moe, jaki zminy prooru? vholos mirkuvav pilot. Napryklad, dzerkane vid-

byia u proori. o b tam ne bulo: dzerkane vidbyia, zvorotnyj as y e o, ale my lemo ne

tudy, sucho pidtverdyv Mart. Ce fakt. Treba poverta nazad! Vin znovu tulyvo vtu-pyvsia v pidlohu.

My viddaliajemosia Kona sekunda rozdumiv vidnosy nas na 390 sia kilometrivne v toj bik Maryna nervovo skuvala paci. Pjatnadcia rokiv leti ne tudy!

Ivane, my baymo zoriu H-1920 tam, u grupi Plejad, dzvinko skazala Halyna. Baymo, rozumije? Jak e poverta nazad?

Zapliuy oi, cho poradyv Leje.Stefan pidviv holovu, dokirlyvo hlianuv na pilota. Vin e artuje A naravdi z

zoreju vse jasno. Zakony mechaniky nevmolymi. Zori nemaje. Treba poverta. Na Zemliu,dodomu. Expedycija ne vdalasia.

Use ne vdalosia. Do dika, dodomu. Dosy. Stefan raptom viduv, jak jomu vse tut oo-hydlo, navi oblyia i holosy tovaryiv.

Nu, o vony e obhovoriuju? Proo zvolikaju as. Jim treba zvyknu do dumky,o tam nemaje zori. Kine kincem, nioho achlyvoho ne trapylosia. Proo pryroda poa-vyla liudynu na svoje misce. Take traplialosia ve ne raz. I zavdy liudy namahajusia pro-avy mohutnim projavam skladnoi svitu svij komarynyj pysk. My baymo ska-zala Halyna! Ty i v dzerkali bay sebe. I due pryjemno.

Aha! vyhuknuv raptom Bruno pidvodiay. Usi obernulysia do nioho. Ja ukav u urnalach ideji experymentu, jakym mona pereviry, kudy my lemo, i

znajov joho O zapysy, vin pidniav odyn urnal. Pamjatajete, naprykinci druhohoroku poliotu my vyjavyly, o kursovyj hiroavtomat3 syemano znosy Burevisnyk pra-voru od zori? Pomylka Za dva roky anovy pivtory kutovych sekundy. Todi Leje i Kronpolahodyly prylad. I vypravyly pomylku, perebuduvavy avtomat! Ale avtomat buv to-nyj! Vin suvoro viv zorelit u tomu napriamku, jakoho nadaly jomu pid as rozhonu, vrachovu-juy, o vydkis zori H-1920 vidchyliajesia vbik u proori maje na odnu sianu vydkoisvitla. Avtomat ne brechav, brechala zoria. My viddalyly od neji i jiji kutove peremienniazmenylo. A prylad buv narojenyj na zbiennia kuta znesennia. Otak

Bruno siv. Tovi oky joho obvysly.Nioho ne zminylo u vidsiku. Tak samo lylosia zverchu ovte svitlo, tak samo popid

inamy sydily aronav. Ale teper koen rozumiv: vony blyskavyno ma u nevidomeSlova Bruno ravyly velyezne vraennia: jako ve vin ne zmih rouva oereenniaKornieva i Marta, znay, vony ravdi letia ne v toj bik. Poa hamuva? Ale ce velykavytrata panoho. Ni, treba dobre poduma.

Fregat letiv-letiv, ne doletiv, poruyv movanku Toni. Burevisnyk letiv Nazemli nas zasmiju. Ti, o ne tudy letily do smerti lyysia za namy.

Ale omu? pidniala puchnai brovy Halyna. Ade my zrobyly take vidkryia znajly u proori zoriu iz zvorotnym bihom svitla!

Zrobyly? Bruno a pidskoyv. Joho oi j lysyna siajaly u svitli gazovych trubok. Ty ravdi vvaaje, o ce zrobyly my? Cikavo, koly ? Koly lealy v kontejnerach y koly

3Avtomat, v jakomu vykorystano vlastyvis dzygy zberihaty pry obertanni nezminnym poloennia svojeji osi

v prostori. Hiroavtomat pidtrymuje pravynyj kurs.

vidvertalysia od faktiv, pliuvaly na oereennia? A moe, todi, koly vypravlialy hiroavto-mat? Ha!? Meni dovodylosia viduva radis vidkryia. To bula pracia, ukannia, tvoris i ce bulo ravnie aia. A teper ja ne viduvaju ni aia, ni zachoplennia. Meni soromno.Znajly zoriu iz zvorotnym bihom!.. Ne dumav, o najpravyniyj osib ukannia tikaz subsvitlovoju vydkiiu vid objektu poukiv!

Nebo nad miom potemnialo, vkrylosia chmaramy. Joho zachidnyj kraj pidsviuvaloovte sonce.

Iskra pidvivsia, torknuv vai: nad balkonom rozhornuvsia tent. Maje odrazu po niomuzaukotily velyki krapli dou.

Do! Halyna proiahla ruky, pidavliajuy doloni pid velyki kraplyny. Dyvi-sia, ide slipyj do.

Skisni rumeni zatarabanyly po tentu, rozsypalysia rajdunym pylom na dachachsusidnich budynkiv, utvoryly kalamutni puchyrai rumky vnyzu na asfati. Liudy schova-lysia pid derevamy. Vulycia ala bezliudnoju. Tiky mayny snuvaly po mokrij avtoradi.

Aronav prychly, adibno vdyvliajuy u zatumanene mio, pochmuri hory. Zaraz bude blyskavka! I hrim! Nu! vyhuknula Halyna Kron. Blyskavky ne bude, bajdue skazav holova. Ce tiky tak, veirnie polyvannia

vuly. I ob povitria alo yie. Do za chvylynu pereane.I ravdi, nezabarom chmara roztanula u blakyti neba. Pid soncem zasiajaly mokri da-

chy, nad nymy i nad asfatom pidnialasia para. koda zasmueno movyla divyna i znovu sila. Rozpovidajte teper vy, Maryno, zaproponuvav konruktor Mart. Te, o vy todi

skazaly, bahato v omu vyznaylo dai podiji. Jakby ja cioho ne skazala, lahidno vsmichnulasia inka, skazav by chto inyj

Bruno, Leje, Korniev y vy Taku dumku pidkazala meni moja najivnis. Sviyj pohliad nezyka na zyni problemy. I todi vsi poaly ereasia Rozumijete, Maryna obernula-sia do Iskry, my zitknulysia z nebezpekoju tam, de najmene jiji ekaly: u kosminij mizo-rianij puoti, za kika parsekiv od najblyych zirok. Ta e j z jakoju nebezpekoju! O, koly bce bulo o materine, o zahrouvalo naomu yiu, zoreliotu Jakby my mohly za-osuva svoji syly, majernis, kmitlyvis, navi odvahu jak zavziato poaly b my pra-ciuva, dosliduva! Ta nebezpeka vyjavylasia znano proia i achlyvia. Vona krylasiav naomu neznanni. Z dynva, z koly my zasvojily mechaniku jutona Ejntejna, vsi tineporuni ta jasni iny pro proir, as, ruch, jaki na Zemli i v Sonianij syemi siau razivbuly perevireni na prakci, na jakych trymajesia ujavlennia liudej pro svit. A koly my chotilyzaosuva ci ujavlennia do vidkryia Kornieva i Marta, zjasuvalosia, o vony nikudy nehodiasia. I my zamis toho, ob vy jakycho riuych zachodiv, sydily u zorelioti, omav nas nevidomo kudy, i erealysia. A vtim, krae rozpovi vse po poriadku

Pislia palkych i ranych svojeju pravdoju sliv Bruno u vidsiku keruvannia alachnulasupereka.

Nioho ne rozumiju rozhubleno skazala Maryna, hlianuvy na tovaryiv yrokorozpliuenymy oyma. My vidkryly zoriu, u jakoji as plyne u zvorotnomu napriamku?Nechaj. Podyvymosia na vse ce lono. Prypuimo, zoria maje planetu. Prypuimo dali, ona planeti je mysliai io Ade ce lono molyvo, tak?

Nu, to j o! vyhuknuv Leje i vyproavsia. A te, o dlia cych iot jichnij as plyne normano. Na nau dumku, as tam ide

nazad, vid majbutnioho do mynuloho ari liudy peretvoriujusia na junakiv i divat, potim

u maliukiv i tak dali. Ale ce tiky, na nau dumku, na dumku liudej, de syema liku asu ina.U ch iot vychidna toka i napriamok liku asu svoji. Dlia nych as plyne vid mynuloho domajbutnioho. Jim, mabu, zdalosia b, o ce na as ide nazad, o my rozvyvajemosia vidarych do maliukiv Ote, dvi rizni toky liku asu, dvi proleni syemy, ale v meachkonoji pryrodna poslidovnis podij.

Odnu kinoriku zmotaly ne z toho kincia, zauvayv znovu Toni. Heroj oatkuhyne, a potim snidaje.

Same tak, kyvnula jomu Maryna. Poky ci syemy ne vzajemodiju, takyj ruchasu cilkom vlatovuje i nas, i io tam, jako vony je. Ale syemy vzajemodiju! My,napryklad, baymo anpromeni H-1920, baymo zyne javye, jake pidkoriajesia in-omu plynu asu

Vzahali zovsim izoliovanych syem nemaje, zauvayv Bruno. Joho te zacikavylomirkuvannia biloga.

Teper prypuimo, o syemy zblyujusia. Odna H-1920 i jiji planeta. Druha nu,napryklad, na Burevisnyk, jakyj pidlitaje do H-1920 i jiji ujavnoji plane. Io na planetipomitia na zorelit. Vvaamemo moment, koly nas pomitia, za nu, za poatkovu inutoku asu Pislia cijeji myti dlia iot z anasom naane jichnie mynule: ti dni i roky, kolyvony e ne pomily nas. Maryna perevela podych. I navpaky, do cijeji myti, navi zaraz,anas rozhortaje jichnie majbutnie u zvorotnomu napriami, te majbutnie, v jakomu ve jeohady pro prylit Burevisnyka. Ote, cho my vid H-1920 na vidani 14 parsekiv, tam zna-ju pro na prylit, znaju sered jakych suzirjiv my Burevisnyk, jakyj vin Same teper roz-vyvajesia jichnie majbutnie do tijeji myti, koly vony nas pobaa. Vychody, pro na polit naplaneti znaly e do toho, jak my vyrualy v podoro, artuvaly z Zemli i navi do toho, jakmy narodylysia?.. Jaka boevenna obumovlenis, Maryna rozhubleno usmichnulasia.

I vse-taky u tebe de tut lona pomylka, reziumuvav Anton Leje. Paradox Maryny! Nepohano, usmichnuvsia Bruno, zrunie vmoujuy u

krisli. Ote, nema oho tudy j leti. My tam ue pobuvaly. My tudy ne zmoemo poleti, promovyv Stefan. Poekaj, ne pro ce mova! Maryna pidvelasia. Nemaje znaennia, jak nazva cej

paradox. Ne v tomu ri. Prypu, o u H-1920 anas, znay pryj do absurdu, dobezhluzdoho rozdovojennia odnijeji podiji. Po-mojemu, ce maje ne tiky teorenyj interes.Moe v jiji oach zasvilasia nadija.

Moe, my zaraz o zrozumijemo, i vse ane na svoje misce. Ce vy chotily skaza,Maryno? ytav Asker.

inka znyzala pleyma. o , robujemo Chto, vlasne, peryj vymovyv slovo anas? viv dali Bruno.

Chto vyslovyv hlyboku dumku, o zoria H-1920 maje anas? Nu, ja, cha promovyv Korniev. A o? Todi pojasni nam, zyk podyvyvsia na kapitana. o take as? Proo as? as ce Hm Objekvno reana forma isnuvannia materiji, jaka rozvyvajesia

Korniev namahavsia zhada intutkyj kurs losoji. Vin buv upevnenyj v materinoisvitu i v doslidenniach bie pokladavsia na zdorovyj hluzd, dosvid ta intujiciju. Teper Ivannapruuvav pamja: Svit isnuje v proori i asi as vlavyj usim javyam svitu Vla-tovuje?

Ne zovsim, vidpoviv Bruno, proie j konkretnie, dlia praknoho koryuvan-nia.

Proie? Tryvalis podij ce i je as. My baymo, o odna podija, napryklad rybokkota, vidbuvajesia vyde za inu, nu cho by za obertannia Zemli pid Soncem. Z ciohorobymo vysnovok: tryvalis rybka kota mena, ni tryvalis odnoho obertu Zemli.

Oskiky vsi podiji maju tryvalis, tak samo jak i vsi predme rozmiry, to j vynykajeuniversane poniaia asu narivni z poniaiam prooru Otak.

udovo, kyvnuv Bruno. A o todi anas? Antryvalis? Durnycia. Tryvalis,dovhoasnis ne maju zvorotnoho znaku, tak samo jak dovyna, yryna i vysota. o use-taky za zvir anas?

Poekajte, Asker! vyhuknuv Korniev. Ade as ce tryvalis podij. Vid poatkudo kincia

Anas tryvalis tijeji samoji podiji, tiky vid kincia do poatku? Bravo! De poatok toho kincia, jakym kinajesia poatok? hlybokodumno vyhuknuv Ste-

fan Mart.Niby procholodnyj vitere dmuchnuv po vidsiku. Vsi povavialy: teper vony mohly

jako ne dijamy, to choa b syloju dumky opyrasia obavynam, u jaki jich zahnala pry-roda.

Ne zaplutujte mene! odajduno machnuv rukamy kapitan. Ja mav na uvazi oo, koly vyv termin anas. U vidomij nam ani Vsesvitu podiji vidbuvajusia u bi-men zrozumilij abo zvynij poslidovnoi. Napryklad, Sonce zavdiaky termojadernym reak-cijam, o vynykaju u joho nadrach, vyprominiuje svitlovi kvan. Vony rozchodiasia vidnioho. Naholouju, vid nioho! Jako my oerihajemo zvorotnu poslidovnis: svitlo zori jdedo zori, omu ne zroby vysnovku, o as cijeji zori plyne u zvorotnomu napriamku?

Tomu, o ce nepravyno! vidrubav Bruno. Ne poslidovnis podij vyznaajeplynnis asu. Starodavnia plutanyna. as tryvalis podij, velykych i malych, proch iskladnych. Tryvalis i nioho bie! as obumovliujesia podijamy, a ne navpaky. A podiji,jichnia poslidovnis, rozvytok, rezuta, vse, u tomu ysli j tryvalis, vyznaajusiapryynno-naslidkovymy zvjazkamy mi javyamy pryrody A z pohliadu dileknohopryynnoho zvjazku tut use zovsim jasno: naslidok te, o zorelit pomitia hipoteni ioMaryny, nikoly ne naane ranie za pryynu, tobto prybuia korablia do zori H-1920. Inioho tut, jak kau, holovu moroy!

o , moe, ce j tak, zdavsia Ivan. Tak, ce pojasniuje, kyvnula Maryna, choa j ne zovsim Ni, ja dyvujusia! pidchopyvsia z miscia Toni. I tobi, Maryno, i tobi, Ivane. Profe-

sor sne na vas svojim avtorytetom i vy lehko vidmovliajete od svojich idej. A holovne vid pravynych idej!

Tak y ne tak, zitchnuv Stefan, ce vse odno nioho ne miniajeAsker obernuvsia do Toni, nasupyvy kolati brovy. Ni zbyva z pantelyku inych, pilote, skai sami, jako vam ravdi je o skaza. Je, zapano pryjniav vyklyk Leje. as ne proo tryvalis podij! I v ujavlenni

liudej, i v nauci ce o bie Ce reanis, jaka maje riznomanitni vlavoi. A rivnianniau zyci, v jaki vchody znaok t? A hipotezy pro isnuvannia kvantiv asu? Toni perevivpodych. A hipotezy pro anentropijni4 vselenki procesy, jaki vynykaju iz plynnoi asui vplyvaju navi na formu planet? o vy skaete na ce, profesore?

Ne morote meni holovy, junae! poblalyvo promovyv Bruno. Jakyj kaskad ter-miniv! Jaka erudycija. Ja v svojemu yi sluchav ne odnu sotniu udentiv, kotri ne majuyravnich zna, namahalysia vidbusia triskotneju pro te, oho zovsim ne rozumily. Vsimjim dovodylosia sklada meni zaliky po kika raziv

Po suti, po suti, profesore! U vaych dokazach nemaje suti, udente! obirvav Asker. Na pidtverdennia nej-

movirnoji dumky: as ce o, vy vysuvajete hipotezy, jaki sami potrebuju dokaziv! Stryvajte! ynyv jich dzvinkyj holos Halyny. Pro o vy ereajetesia? Nas

4Javya i procesy, o zapobihaju teplovij smerti Vsesvitu, jaka mala b nastaty vid postupovoho vyrivniu-

vannia temperatur usich til (zrostannia entropiji). Veni hadaju, o taki procesy vidbuvajusia vseredyni zirok.Radiankyj astronom Kozyriev vvaaje, krim toho, antyentropijnoju syloju plyn asu, ale joho hipotezu zapereu-ju ini veni.

ochvylyny vidnosy na desiatky mijoniv kilometriv kudy do Plejad, a vy oburiuvalasiadivyna. Nam treba tudy leti? Tam je zoria?

Ni! Bruno serdyto promoknuv lysynu nosovykom. Ni. Halynko sumno vsmichnuvsia. Leje, odrazu vtravy interes do supereky.

Nema pro o balaka. Dobre, o cho u ciomu vsi odnoajni, poleheno zitchnula divyna.Slova Halyny povernuly vsich do dijsnoi. Harazd, pohovoryly, Korniev pidvivsia. Pidsumovuju. Jaskravis H-1920 zmen-

ylasia vtroje, a vida do neji zbiylasia maje na ory parseky. Ce priami vymiriuvannia.Bruno dopovnyv jich: kutove zmiennia zori zmenylosia. Ale y dosy cioho, ob tverdy:zori tam nemaje, kapitan pokazav rukoju na oranevu toku na zorianij karti.

Zvyajno, zauvayv Leje. Same tak, kyvnuv Mart. Ote, hamuva! riue promovyv Korniev.

erhovi Korniev i Mart popriamuvaly na miok. Usi ini aronav zakripylysia reme-niamy v krislach. De za inoju zavyly, nabyrajuy vydkis, machovyky proobertannia:poupovo, nae provaliuvalasia pidloha, znykla vakis. Potim poaly praciuva machovykysyemy manevruvannia, riamovujuy zorelit nazad do Soncia. Na velykomu ovanomuekrani perednioji iny zamekaly suzirja: aronavtiv prysnulo do ynok krisel. e kikachvylyn machovyky v achti hiroavtomata zavyvaly na rizni holosy, zaokojujuy Burevis-nyk u novomu poloenni.

Perednia ina raptom pidniala i peretvorylasia na eliu. Miok povernuvsia na ar-nirach, kine joho schodiv opysav duhu pered oblyiamy ch, o sydily pid inoju. Vlasne,liudy lealy: zadnia inka vidsiku ala pidlohoju. Aronav rozebnuly remeni i. zakripylykrisla v novomu poloenni. Ivan i Mart, vyviryvy prylady, ulysia do tovaryiv.

Teper koen pereyvav viduia poliotu. Tiaha dvyhuniv ne voriuvala bezurno o-kijne pryskorennia, schoe na gravitacijni polia5 planet. Strusy vid mikrovybuchiv anihiliu-juych porcij anheliju ta vodianoji pary pruno peredavalysia po korpusu Burevisnyka,tilo viduvalo inanykyj muzynyj hul.

Cikavo, na skiky ranie jutona liudy zamyslylysia b nad tiainniam, jakby vonootak davalosia vznaky? zadumlyvo promovyv zyk.

Na joho mirkuvannia nichto ne zvernuv uvahy vsi dumaly pro ine. omu tak bezhluzdo vse trapylosia? sumno dyvliay pered soboju, promovyla Ma-

ryna. omu my ne vidkryly cioho v peri roky podoroi? V peri, a ne erez pjatnadcia! Te, o my vidkryly, superey ujavlenniam liudej pro svit, pojasnyv Bruno. My

ne poviryly, o ce objekvnis, a vse pojasnyly neravniiu pryladiv Ech, skiky javye ne vidkryto tiky tomu, o liudy vvaaju za pohrinoi pryladiv use ne schoe na te, ob jim chotilosia pobay!

Od vas siohodni vije hlybokodumniiu, profesore, ironino zauvayv Stefan. alkuju, o z namy cioho ne trapylosia ranie, zle vidpoviv zyk. Todi b my ne

zaletily chtozna-kudy! Neve otak j povernemosia ni z ym na Zemliu? znovu zachvyliuvalasia Maryna.

My pohubymo choroe poynannia naddani zorelio-majerni. Z takymy trudnoamydobylysia dozvolu na polit, i teper Chiba na Zemli malo skepkiv. Vony peri zavolaju:Aha! My poperedaly! Vony vytlumaa nae povernennia jak porazku. I rava pro daniperelio nadovho zabudesia.

Maryna maje raciju, pidtrymav divynu Leje. Joho oi zvuzyly od zloi. Choa

5Polia, o jich utvoriuju syly tiainnia.

b oci dijai z Diprozoru odrazu zynia halas: O! Ne posluchaly nas! Letily b u zvyaj-nomu zorelioti A to vse u vas ne tak, jak u liudej. Navi as!

Halynka i Maryna rozsmijalysia. Ta j usi trochy povavialy. Navi pochmuryj Stefanvsmichnuvsia.

Sprava ne v tomu: porazka y peremoha, skazav zyk. Holovne, z ym mypovernemosia na Zemliu? Jaki novi znannia pro Vsesvit prynesemo liudiam? Ade my letilysame dlia cioho. A teper znajemo navi mene, ni ranie! Vidkryia Na Zemli mou i nepoviry v te, o my rozpovidamemo. o my prynesemo z soboju? Ade, krim opovidok ifaktu povernennia z seredyny dorohy, dokaziv nijakych!

omu movy kapitan? ytala Halyna. Spravdi, Ivane, oho movy?Usi obernulysia do Kornieva. Toj sydiv, pidpery rukamy pidboriddia. Joho oblyia

bulo v tini, lye volossia siajalo aliuminijevym blyskom, ta e lysniv kinyk tovoho rivnohonosa. Korniev rozpriamyvsia, vidkynuvsia na ynku krisla. Rysy oblyia joho buly velyki itrochy nezhrabni: mjasyi huby, masyvne pidboriddia, yroki brovy, vysokyj adyj lob,trochy vypukli zeleno-siri oi, jaki zavdy pyno dyvylysia na ivbesidnyka.

Chto vam skazav, o my lemo nazad? Todi kudy ? vyhuknuv Toni. Moe, zavernemo do Adebarana? Podvijna zoria,

due cikavi sylovi polia! I vsioho-na-vsioho na dva parseky dali Ni, riue zapereyv Korniev. My polemo tudy, kudy nas poslaly, do zori H-

1920. Do H-1920? Leje svysnuv. 14 parsekiv do neji i e 10 vid neji do Zemli maje

visimdesiat svitlovych rokiv liachu. A pane? A as? Molyvo, v tebe u kyeni zachovanobezsmertia i vidrie usim nam po matoku?

Obly, Toni! rozserdyvsia Korniev. Ja kau cilkom serjozno.U vidsiku raptom alo cho-cho. Proba, Ivane, ale ce neserjozno, poruyv movanku Stefan. Try hamuvannia i

dva rozhony. Ote mirkuvav vin uholos, z naym zapasom panoho my zmoemo roz-vynu vydkis maje 100 000 kilometriv za sekundu u 2,5 raza menu, ni dosi. Polit try-vame 240 rokiv. Ue v peri 60 rokiv vin vtra znaennia. Ade za cej as mona doletido Zemli, a zvid na novomu zorelioti do H-1920 i nazad

Ja zavdy zachopliuvavsia tvojeju zdatniiu dobuva v dumci kori pjatoho epeniaysel, Stefane, okijno vidpoviv Korniev. Tak vydko obysly reym poliotu zumijene koen Kapitan riue pidvivsia z miscia, podyvyvsia na tovaryiv. Nas poslaly dozori H-1920, i my povynni doleti do neji. Treba pryvez na Zemliu ne skandanyj fakt: Zorinemaje! a jasni znannia y prynajmni toni vsebini oereennia. V tomu, o trapylo-sia, my sami vynni. Letily do zori uoji galakky i maly bu hotovi do vsioho, navi do toho,o vsi nai osnovni zyni poniaia poletia kereber. Maly, a vyjavyly hanebnu kosnismyslennia Ote, my sami povynni vypravy te, o alosia. Nareti, anhelij, jakyj myalyly daremno, liudy na Zemli syntezuju cinoju herojinoji praci. Ciu praciu treba vyprav-da.

o proponuje? ytav Stefan. Ja proponuju zmeny kincevu masu Burevisnyka naiky, ob leti do H-1920,

a vid neji do Soncia, jak i ranie, z subsvitlovoju6 vydkiiu. A dlia cioho dovedesia demon-tuva zorelit lyy v kosmosi zajve obladnannia, prylady, inrumen, prodovovo, reivytku. Treba uvano vse ohlianu i vyriy, o same. Todi my ne prohrajemo v asi poriv-niano z expedycijeju, jaku poliu Korniev pidsylyv holos, zamis nas i pislia nas.

Konruktor Mart nervovo tarabanyv paciamy po pidlokitnyku krisla.

6vydkis, blyka do vydkosti poyrennia svitla v poronei.

Nu, a dali? vjidlyvo posmichnuvsia vin. Nu, uoymo zorelit. A potim? Lemotudy ne znajemo kudy? ukajemo te ne znajemo o? Jak u kazci! I znovu poyjemosia vdurni.

Ty ce serjozno? Korniev zbenteeno podyvyvsia na Stefana. Tak. Konruktor schopyvsia z miscia, poav rozmachuva rukamy. My zitknu-

lysia z najlementarniym faktom: promeni svitla jdu ne v toj bik. I ne moemo vyriy, oce take anas y ni. Tam skladnyj svit. A my pryletily, zdyvuvalysia i poletily nazad,nioho ne zrozumivy? My ne majemo zna, jaki b dopomohly nam pidij do cijeji zori!

Tak o, po-tvojemu, liudy ne povynni tudy leti? vyhuknula Halyna. Ni, omu ? uchylyvsia vid priamoji vidpovidi Mart. Ale treba avysia do cijeji

ravy, jak i do bu-jakoji doslidnykoji robo. Jako maje dosy zna, syl, zasobiv vykonuje jiji. Jako ni, todi Povernemosia na Zemliu, dopovimo pro nai oereennia.Nechaj liudy dumaju, vyriuju, pidhotuju ravniu expedyciju. Krae munio vyzna po-razku, ni ma nevidomo kudy i oho! Vin siv jak peremoe.

Navio vse tak uskladniuva? Ni, Stefan maje raciju! Neve venym na Zemli vydnie? Chiba vony krae pidhotovleni za nas? Meni navi alo sumno, koly ja otake pouv, pobahroviv Bruno. Pevno, Mart

zabuv, oho my siudy pryletily. Oto dozvote nahada. Na Zemli odivajusia, o bilia H-1920 my zdobudemo novi potribni znannia. Rozumijete? zyk zamovk. I teper, koly cianadija ravdylasia nemaje znaennia jak Stefan proponuje leti nazad!

A ja zhodna iz Stefanom, neodivano zajavyla Maryna. Treba oatku ocinynai znannia, a potim vyriuva, o roby. Spravdi, o tam, bilia tijeji zori? Z ym my mo-emo zitknusia? Poky o je lye odne prypuennia: H-1920 maje zvorotnyj bih asu i vsetam vidbuvajesia navpaky.

Doky my ereajemosia, dumav Korniev, dvyhuny aliuju anhelij, hamujuyzajvi masy. Ale bez cioho ne obijsia. Treba ravdi vyriy napevno.

Harazd, skazav vin. Vyslovliujte. Ty i vyslovliujsia, promovyla Halyna. Ade peryj skazav: Anas Tak, ravdi Ivan zadumlyvo pohladyv pidboriddia. Vidverto kauy, jako

meni zamis anasu zaproponuju o ine, ja lehko zminiu svoju dumku. Teper ja bau, ovse ne tak proo Kapitan trochy pomovav. Davajte pryhadajemo, jak voriuvalosiaujavlennia pro as? Spoatku buv. boh Chronos, jakyj pojidav svojich ditej. U cij fantaziji a-rodavnich liudej vidbylasia nepovtornis konoji proytoji myti. Potim, u seredni viky, nichtoosoblyvo ne zadumuvavsia nad m, o take as. Ta j navio. Ade yia na Zemli vvaalosiatiky prykrym epizodom pered rajuvanniam na nebesach, de nemaje ni chvorob, ni skorbo,ni zitcha Zhodom Isaak juton skazav: as i proir absoliutni, vony isnuju nezaleno vidmateriji i odyn vid odnoho, materija vkladena u ci boevenni kategoriji, nemov u jakyj ja-yk. Bih asu odnakovyj dlia vsioho Vsesvitu Ci pohliady vvaaly za inu maje try o-liia. Potim velyka kryza u zyci, doslidy Majkesona, teorija Ejntejna. Vyjavylosia, oas i proir zvjazani iz vlavoiamy i ruchom materinych til. Proir vykryvliujesia irytm asu zminiujesia, koly tila ruchajusia z veletenkoju vydkiiu abo ma bilia vele-tenkych, jak zori, skupe reovyny. Koly ce vvaalosia nisenitnyceju, a teper azbukapraknoji aronavky. Potim dovho nioho novoho v pytanni pro as ne bulo skazano. Vy-nykaly, pravda, rizni hipotezy, schoi na tu, o niby iz vselenkoho bihu asu mona dobuenerju, o povynni bu kvan asu, schoi na kvan enerji, ale Bruno maje raciju.Vony tak i lyylysia hipotezamy.

Do toho skorie fantanymy, ni naukovymy, dodav Asker. Tak Vidsutnis novych zna pro as i proir bahato chto av vvaa za cilkovytu

jasnis u ciomu pytanni. I o nai oereennia. Nam cia jasnis doroho kotuje

Korniev zamovk. A vse-taky tam, bilia H-1920, anas! ne zdavavsia Toni. Jako je as, to omu

ne bu anasu? as ce reanis! My navi znajemo vlavoi cijeji reanoi Cikavo, jaki? zradiv Korniev, z polehkiiu uchyliajuy od supereky. Po-pere, as neoborotnyj, Leje zahnuv pale. Vin zavdy plyne v odnomu na-

priami i ne povertaje nazad. Po-druhe, as odnoridnyj, pilot zahnuv e odyn pale. Odnajoho sekunda niym ne vidrizniajesia od bu-jakoji inoji. Tretia jakis vidsutnis odnoas-noi, jedynoho asu u Vsesviti. Nijakymy zasobamy za teorijeju vidnosnoi, ni umohliad-nymy, ni praknymy, nemolyvo vanovy, odnoasno y ni vidbulysia dvi podiji u riz-nych syemach. E, ta o tam teorija! Za cymy inamy my baymo svit, ne jedynyj u asi. OAdebaran, Toni vkazav na ovanyj ekran, ukryj rozsypamy zirok. My baymo joho netam, de vin teper, a tam, de vin buv 50 rokiv tomu, i ne takym, jakym vin av. A on, trochynye, palachko bilyj Rihe. Molyvo, vin ue ne palachko potuch A moe, navpaky,alachnuvy, peretvoryvsia v zoriu. Nevidomo. My joho baymo takym, jakym vin buv simoli tomu, pryomu zovsim v inomu misci. I zoriana smuha umakoho liachu za namy centrane jadro naoji galakky, teper zovsim ne taka. Ade svitlo zvid jde siaoliia.Take roztauvannia zirok tam bulo, koly buduvaly jehypetki piramidy

Nepohano, zovsim nepohano, proburmotiv Bruno. Vychody, zapano viv dali Toni, rizni zori i galakky maju svij chid, a molyvo

j napriam asu. etverte Ivan ue pro ce kazav tila, o ruchajusia iz subsvitlovoju vy-dkiiu, maju upovinenyj rytm asu. U synych gravitacijnych poliach, napryklad u nadhus-ch zirok-karlykiv, rytm asu te upoviniujesia. I nareti oe: dlia til, jaki ruchajusia zvydkiiu svitla, dlia fotoniv, napryklad, as niby zupyniajesia zovsim. Leje zahnuv mi-zyne na pravij ruci i zamachav oboma rukamy: Bayte, jak bahato my znajemo pro bihasu? Vychody, u Vsesviti je reani riky asu. Vony pidchopliuju svojim ruchom podiji,javya, svi. Nechaj naa umakyj liach rozvyvajesia v odnomu napriami asu: u nejiodna irana budova. A as galakky M-33 biy u prolenomu. Oto rumok anasu M-33 vidhaluzyvsia siudy razom z jiji zoreju H-19201

Dobre skazav, Toni! schvano vyhuknula Maryna. Osoblyvo joho jehypetki piramidy! zauvayv Stefan.U kutku pidnialasia tova, v rudych volosynkach ruka: Bruno ne vytrymav. Davajte vse-taky podumajemo krae pro te, o Leje nazvav vlavoiamy asu,

poav zyk. Chiba ce vlavoi asu? Navpaky, ce te, o jomu nevlavo. Vimimo choby odnorazis asu. o ce take? Vona oznaaje, o zakony zyky odnakovi dlia bu-jakychpromikiv asu. Zhoden, Toni?

Tak. Napryklad, si rozyniajesia u vodi zymoju i vlitku, vde i vnoi, teper, jak i mijon

rokiv tomu. Ote, zakon ne zaley od promikiv asu, tut as nijak sebe ne vyjavliaje.Toni nasupyvsia. Teper pro reliaviki efek, viv dali Bruno. Ponemo z oannioho as dlia

aok, jaki ruchajusia iz vydkiiu svitla, zupyniajesia. Ne plyne! Ce, kole, skandanyjfakt. Vychody, materija, napryklad fotony, moe isnuva i poza asom?

Ale neodminno v syemi liku, povjazanoho z fotonamy! zapereyv Leje. Za teorijeju vidnosnoi, vsi syemy rivnopravni, paryruvav zyk. Dlia fotoniv

valyva same jichnia syema Ta holovne ine: v syemach, de materija ruchajesia z vyd-kiiu svitla, poniaia asu nemolyvo zaosuva. I znovu ce nioho ne hovory pro vla-voi asu jak reanoi. Teper pro efek hamuvannia rytmu asu. Toni sformuliuvav jich netono. Teorija vidnosnoi vykladaje jich tak: hodynnyk, o my z velykoju vydkiiu abopokladenyj u potuni sylovi polia, ide povinie, ni u zvyajnych umovach. Pry ciomu pidhodynnykom rozumiju ne lye ruch majatnyka, a vzahali jakyj proces, o vidbuvajesiav materinych tilach: yia organizmu, rozpad uranu, ohannia til, chimini reakciji. Ote,

hodynnyk ce bu-jaki procesy, o vidbuvajusia v reovyni Fizyk dedali bie za-chopliuvavsia. omu my vidnosymo ci efek do vlavoej asu, a ne do vlavoejreovyny?

Tomu o efekt upovinennia inyj i odnakovyj dlia bu-jakych procesiv i reo-vyn! vyhuknuv Leje.

A chiba vsi reovyny, obernuvsia do nioho Bruno, ne skladajusia z molekul iatomiv, a ti z elektroniv, protoniv i nejtroniv? omu ne vidne efekt upovinennia procesivdo vlavoej samych anok reovyn?

I ravdi, povaviav Korniev. Todi upovinennia nabuvaje zynoho smyslu!Elementarni aky vzajemodiju povinie erez zroannia masy pry velykych vydkoiach.Vony aju bi inercijnymy.

Inymy slovamy, pro as jak pro samoijnu reanis my ne znajemo nioho. Pro re-ovynu my znajemo bahato: jiji budovu, hunu, kolir, zdatnis vupa v reakciji, tverdis,toky kypinnia i plavlennia Pro sylovi polia, jaki utvoriuje reovyna, znajemo te ymalo,cho biis z nych i ne viduvajemo bezposerednio. Nam vidomo, o utvoriuje polia: ce elek-tryni zariady, rum, masa; jak zaley napruha poliv od vidani, jak vony vzajemodiju misoboju i z reovynoju A ot pro vlavoi asu jak zynoji reanoi nichto nioho ne znaje,bo nema v nioho vlavoej!

Leje skepno posmichnuvsia. Kotra hodyna, Bruno? bajdue ytav vin. Asker hlianuv na elektrynyj chrono-

metr, o vysiv nad dveryma. Simnadcia hodyn visim chvylyn. A o? Nioho osoblyvoho. Proo cikavo, o vy vymiriujete, jako as ne zyna re-

anis? Davajte podyvymosia, o vymiriuje hodynnyk, i vzahali y vymiriuje vin o-nebu,

okijno vidpoviv Bruno. Porivniajmo vymiriuvannia asu z vymiriuvanniam nu choab elektrynoji napruhy. U vymiriuvanych pryladach my vykoryovujemo jake zyne ja-vye: magnitne pole, vidtovchuvannia odnojmennych zariadiv too. Cej pryncyp raved-lyvyj i dlia vymiriuvannia inych zynych velyyn opnych, mechaninych, teplovych.Dlia vymiriuvannia zavdy vykoryovuju vlavoi samoji velyyny. I ana jiji, nechajdue mizerna, vytraajesia na vymiriuvannia A as? y poznaajesia na hodynach jakavlavis asu? Nikoly. U piskovych hodynnykach dije pole tiainnia Zemli, jake tiahne zasoboju piynky, a tako tertia mi nymy. U majatnykovych hodynnykach znovu pole tia-innia abo syla snutoji pruyny i syla inerciji. V elektrynych zariad i rozriad kondens-atora.

Use ce tiky slova, znevalyvo kynuv Toni. A de dokazy?.. Slova!? zyk riue pidijov do chronometra, jakyj vysiv nad dveryma. Leje ha-

daje, o vymiriuje potik asu plavnyj, bezperervnyj, mohutnij, jakyj tiahne za sobojuvse! A jako tak, to omu cej prylad vidaje? Bruno povernuv vai na ytku: blyskuasekundna rilka upovinyla bih po cyferblatu. Poiaje? Strilka zakrulasia tak, o zaneju alo vako ey; zakvapylysia i dvi ini. Zupyniajesia? yho, i rilky zav-merly. Nu, kotra hodyna, Toni? V holosi Askera uvsia sarkazm. De syly asu?omu potik asu ne tiahne za soboju rilky? A ce o, po-tvojemu, vin klacnuv inyj pe-remyka, i rilky zakrulysia u zvorotnomu napriamku, anas?

Stefan i Maryna zapleskaly v doloni.Bruno narojiv chronometr na normanyj chid i siv. Vychody, hodynnyky ne potribni? vjidlyvo promovyv Leje. Vony vvodia nas v

omanu, tak? Ne plutajte pryncypovi pytannia z praknymy, pilote! pidniav pale Bruno.

as isnuje jak tryvalis podij, jak forma isnuvannia materiji, o ruchajesia. Jak forma, ale ne

jak reanis z osoblyvymy vlavoiamy, rozumije? My yvemo v sviti, de nevpynno vidbu-vajusia podiji. Nam treba vymiriuva jichniu tryvalis, napryklad, ob ne zapiznysia naexpres Zemlia Misia, ob ne peretryma a u konvertori abo sup na plyti, ob po-jizdy ne zitknulysia na rejkach, chiba malo dlia oho e! Jak e vymiria ci tryvaloi?Porivniuva z procesamy, tryvalis jakych ue vidoma: z obertanniam Zemli navkolo svojejiosi i navkolo Soncia, kolyvanniamy majatnyka Ale vse-taky hodynnyky pokazuju as, a neas ruchaje hodynnyky! Ote, nemaje v nas zna pro vlavoi asu, zitchnuvy, zakinyvBruno. Pro jakyj e anas u H-1920 moe j mova?

Halyna povernula krislo do poruniv balkona.Nad temno-synim morem krajeok nadveirnioho soncia rozplyvsia v ervonu smuhu

zachodu. Prozora chmarna zapona nad neju te zabarvyla u roevi vidtinky, a potim alasyzoju, biliao-holuboju, perejla v synij kolir, o dedali huiav. Z druhoho boku roevilysnihovi veryny hir. Od nych u provallia padaly hui syni tini.

Pered trioma aronavtamy sydy olovik, sluchaje jich anoblyvo j uvano. Dlia niohovse, o vony rozpovidaju, daleke mynule. A jim zdajesia, o ce vidbulosia lye kika dnivtomu.

Zakinyvy svoju velyku promovu, Bruno Asker vidkynuvsia v krisli, znovu vyter noso-vykom blyskuu od potu lysynu.

Vychody, my nioho ne rozumijemo, tak? movyla Halyna. I chto ce skazav, oina narodujesia v supereci?

Bruno promovav.Zapala taka a, o vsi pouly nykyj iv dvyhuniv. Zorelit zmenuvav vydkis, ne

doletivy do me. Me ne bulo na misci.Zverchu, na ekrannij eli, pouvsia mjakyj trisk: ce liynyk Hejhera zaxuvav kos-

minu anku, o zaletila nevidomo zvidky.My zaraz schoi na neji, podumala Halyna. Sami v puoti, bez me mymo v

nio Treba o roby, balakamy zoriu na misce ne poverne. Ale o? Bruno, Toni, Kor-niev jaki rozumni, a do odnoajnoji dumky pryj ne mou. A ja?

Vona pidvelasia. Ivane, dozvo meni pi v radirubku. Treba pereviry elektroniku.Korniev kyvnuv. Halyna vyjla.Bruno vyjniav z kyeni sygaretu. Asker! suvoro movyla Maryna. Fizyk poklav sygaretu za vucho. Ale o vse-taky tam? zadumlyvo skazav Korniev. Povynni my ymo keruva-

sia, koly opynymosia bilia zori? Pryynno-naslidkovym zvjazkom podij i javy, promovyv Asker. U konomu

vypadku treba dokopuvasia do pryyn javya, efektu, superenoi u znanniach. Do rei,, Ivane, tak i zrobyv. Ty poav dokopuvasia do pryyny reliavikoho upovinennia pro-cesiv i znajov jiji: zbiennia mas elementarnych anok reovyny. Reovyny! U ciomu,mabu, vsia rava.

Oce dumka! vyhuknuv Stefan.Fizyk hlianuv na nioho zapamoroenymy oyma. Schoe, o vlavoi asu, po suti, vlavoi pryynnych zvjazkiv u pryrodi,

viv dali Asker. Napryklad, neoborotnis nibyto jaka mina vlavis asu, boh Chro-nos, o pojidaje svojich ditej. A naravdi ce neoborotnis pryynno-zvjazanych podij:

pryyna pereduje naslidku, i navpaky nikoly ne buvaje Abo inyj fakt pryncypova nemo-lyvis vanovy odnoasnis podij. Jako podiji pryynno povjazani, mona vyznay,jaka z nych pereduvala inij. A jako vony ne povjazani, to cioho vanovy nemolyvo. Myzavdy i skri u povsiakdennomu yi i v doslidenniach oerihajemo pryynnyjzvjazok javy. Zridka my joho rozumijemo dobre, inodi pohano, a aie lye nejasno vlo-vliujemo I, mabu, erez ce intujivno prahnemo pidminy bezperervnyj potik najrizno-manitniych i yslennych pryynno zvjazanych javy ymo proiym plynom asu.

Halyna vidynyla ovani dverciata radirubky i zupynylasia na porozi. Tut bulo jiji hos-podarvo: radiperedavai, transliacijnyj vuzol, obysliuvanyj avtomat, bloky kontroliu vsi-oho obladnannia zoreliota. Vona nasnula kika knopok: na kontronomu yti alachnulyzeleni lampoky indykatoriv, rilky pryladiv druno vidchylylysia pravoru. odna ervonalampoka ne alachnula ote, vse harazd.

U nikeliovanij skobi na siromu korpusi transliatora rav bukek suchych koryne-vych eblyn z yekamy kvitiv i suchymy skruenymy lyokamy. Vin nahadav Halyni, ovoannie vona bula v radirubci rik tomu. Kvi prynis Toni. Divyna vziala eblyny vidnych iov sumnyj zapach prili i pylu.

Mynuv rik Na Zemli za cej as u mene ve narodyvsia b syn. omu syn? A moe,doka? Halyna vsmichnulasia. Ni, nechaj syn. Neodminno syn. A tut e nichto ne znaje,krim Maryny. Navi Toni

I raptom Halynu ohornuv neokij, pocholonulo v hrudiach. Jak e teper bude! Kolyvony, jak kae Korniev, poletia do ravnioji H-1920 na uoenomu, oblehenomu zo-relioti, yia ane due vake! A vona ekaje dynu. e nedavno mrijala, jak huliame znym v oranereji Jak e teper bude z oranerejeju?

Pro o vony tam ereajusia? Halyna burnula buket u smiieprovid, nasnula vaina ytku transliatora.

A o skae pro na vypadok? ytav dynamik hum holosom Kornieva. Poyrennia svitla H-1920 ne vid neji, a do neji, prolunav hunyj bas Bruno. Zvy-

ajno, pryyny i tam pereduju naslidku, a ne navpaky Stari i tam ne peretvoriujusia u pi-dlitkiv. Na ciomu trymajesia svit, usi svi, cho jak vony pobudovani. Vin pomovav. Dumaju, poyrennia anpromeniv povjazane z jakoju korinnoju riznyceju mi reovynojuzori i reovynoju naych zirok. U omu riznycia? Ne znaju i ne berusia prypuska.

Posluchajte, a moe ce prolunav tenorok Stefana Marta. A moe nijakoji zorivzahali nemaje?

o-o? Jak nemaje? poulosia kika holosiv odrazu. Pravda Nemaje tam, de my baymo jiji. Neve z cioho vyplyvaje, o vona zna-

chodysia u prolenomu boci tam, de my jiji ne baymo? A o todi ce? zakryav Toni. Tak Marevo. Opne javye u proori, jake my erez svoju tupis ne rozumijemo.

Ot i haniamemosia za prymaramy, blukamemo u Vsesviti, mov ki bez uzdeky. Nu, znaje! Zovsim peremudruvav! Marevo! A nai oereennia? Jako navi tam nioho nemaje, vse odno treba leti, zajavyv Bruno. Vano-

vy, o tam ravdi nioho nemaje. Doslidnyky my y ne doslidnyky? Tak, treba leti, tovaryi! riue promovyv Korniev. A zoria taky je! Povirte aromu Bruno! Je! Halynko, uje? prolunav radisnyj holos pilota. My lemo do zori! Ja uju, Toni, uju moloda inka ojala pered dynamikom, obchopyvy rukamy

plei.o roby? Uvij, rozpovi jim use, zupyny jich? Ni. Nechaj krae ja leamu ve

as u kontejneri UZP. Koly treba bude praciuva, rozbudia na kika dniv i znovu. A o,ce ideja! I na Zemliu povernusia zovsim molodoju. Halyna hlianula u dzerkanu kalu. Chtocia moloda krasunia? pytamu liudy. I nichto ne poviry, o inci o rokiv!

Koly Halyna vvijla u vidsik keruvannia, tam use e toylasia supereka. Ote, etvero za, pidsumuvav Korniev. A , Halyno? Zvyajno, za, lahidno vsmichnulasia divyna. Tvoja dumka, Mart?Stefan pidvivsia, karnno ersia rukoju na krislo i promovyv, karbujuy kone slovo:

Spodivajusia,viriu:mynehanebna blahorozumnis!

Tobi bie alo v prozi, cholodno zauvayv kapitan.Mona i prozoju. U syvu davnynu ce nazyvaly: aly korabli, Stefan pochmurniv.

koda paly! Ade buduvaly sami. Ta jako vsi, to i ja ne vidanu Do zori tak do zori!

Pislia obidu vzialysia do dila. Stefan Mart zamknuvsia u radirubci, poklav bilia sebekreslennia i papky, vvimknuv liynyj avtomat. Jomu, holovnomu konruktorovi korablia,treba bulo zjasuva, naskiky polehy vahu zoreliota, o same vykynu u proir, jak de-montuva obladnannia.

Bruno Asker i Halyna praciuvaly u vidsiku UZP. Vytraa 600 dniv na hamuvannia inovyj rozhin do subsvitlovoji vydkoi iz zvyajnym pryskorenniam v 1 g7 bulo teper nepry-pumoju rozkiiu. Fizyk prydumav osib zekonomy pivtora roku.

Halyna, nasupyvy brovy, zoseredeno pajala oanni provodky do schemy. Fizyk pro-tiahnuv provody vid elektroyta i vavyv u hnizda na paneli minitiurni, schoi na ornekigudzyky kryalojidy.

Use-taky ranuvato doviria yia navi najdoskonaliym mechanizmam, zit-chnuv vin. Odna nenadijna deta, i my, obledenili, mamemo mijony rokiv, a pokyzhorymo bilia jakoji zori.

Ne liakajte, Bruno, tonekym holoskom zauvayla Halyna. Ve 15 rokiv vy tikyte j robyte, o doviriajete svoje dorohocinne yia usiakym mechanizmam. I nioho. A cenavi ne mechanizmy elektronika.

Liudyni vse-taky vlavo pokladasia na sebe, rozsudlyvo zapereyv toj, zay-ajuy drit, abo na tovarya. Universanis, yvuis, talanovytis, inicivnis o oprytamanne liudyni. Ce, na a, ne vlave avtomatam, divynko

Hotovoji Halyna klacnula vymykaem. Sprobujemo Stavliu vyderku 10 chvy-lyn.

Schema praciuvala udovo. Voda v kontejneri pid promeniamy molekuliarnych genera-toriv peretvoriuvala u kryanyj monolit, potim erez suvoro vanovleni dlia elektronnohorele promiky asu monolit znovu peretvoriuvavsia na vodu. Halyna zadovoleno pohliadalana zyka.

Tak, tak nepevno promurmotiv Asker. Teper vyprobujemo inake.

7Pryskorennia zemnoho tiainnia 9,8 m/sek.2

Vin pidniav schemu i osyly burnuv jiji na pidlohu. Diuraleva pane uvihnulasia.Halyna obchopyla holovu rukamy. o vy zrobyly?! A pryskorennia u 80 g? pojasnyv zyk. Takyj rus cilkom molyvyj. Anu,

vvimkny teper! vin podav pohnutu pane.Cho jak dyvno avtomat praciuvav. Tiky as vyderok rele dovino zminyvsia. Ha-

lyna zitchnula, vziala perepajuvaU cej as Korniev i Leje lazyly po skobach i mikach u achti hiroavtomata. Nad i pid

nymy perechreuvalysia miano-lyskui valy z machovymy dyskamy, zmijilysia kabeli videlektrodvyhuniv.

Teper tiky na ce i nadija, skazav pilot-inener. Bini dvyhuny vykydajemo, zvy-ajno.

Leje buv pochmuryj: vony maly zrujnuva doskonalu syemu manevruvannia, jakuvin rozrobyv i jaka nadavala zorianij mayni ruchlyvis yvoji io.

Bahato dovedesia vykynu. Bie, ni zalyy, kapitan vchopyvsia za skobu.Zverchu nad achtoju zjavylasia holova. Ivane, tut? ce buv Stefan. Tak. Zajdy v radirubku, konruktor buv ymo schvyliovanyj. Tut take vychodyZa pivhodyny kapitan sklykav u vidsik upravlinnia vsich leniv komandy.

Stefan prykolov do iny vidsiku kika arkuiv vatmankoho paperu. Korniev pidijov dokreslennia.

Tut use peredbaeno, skazav vin. o vykyda, poslidovnis demontau i takeine. Tiky vin neriue hlianuv na tovaryiv. Mabu, krae rozpovi vse po pori-adku. Osnova rozrachunku o u omu

Jomu vako bulo poa. Takym pochmurym, zibranym i riuym tovaryi e nikoly nebayly Kornieva. Ce naoroylo vsich.

Na zorelioti je uanovky, jaki praciuju bezperervno: i pid as rozhonu, i pid as upo-vinennia, i pid as poliotu po inerciji, i koly my ymo v kontejnerach. Vy jich znajete: kurso-vyj hiroavtomat, aronavigator, kontroni bloky UZP. Je e rizni dribnyci, ale ci osnovni,bez nych ne mona. Ote, vony, tonie, jichnia dovhovinis vyznaaje termin yia naohoBurevisnyka, a znay i te, skiky vin zmoe proleti

My rozrachovujemo podola 20 parsekiv iz vydkiiu 0,82 svitlovoji. Ce maje anovy49 rokiv za vnutrinim rachunkom asu. Na takyj termin okruhleno na 50 rokiv abo 450 000hodyn robo my j rojektuvaly nae uatkuvannia. Nu, zrozumilo, omu my ne pe-redbayly biyj zapas dovhovinoi! Chto znav? Korniev sumno vsmichnuvsia. Ob-ladnannia ue prosluylo desia vnutrinich rokiv. Lyylosia jomu, a ote, i zoreliotu proy40 rokiv. Ne tak ue j malo. Teper treba proleti e 24 parseky 14 do zori i 10 vid neji doSoncia. Dali vse vyrachovujesia matemano odnoznano Kapitan vtomleno proviv ru-koju po oblyiu. ob vkla u ci 40 vnutrinich rokiv, dovedesia rozvynu vydkis nemene 0,91 svitlovoji. A ob pidtryma taku vydkis naymy zapasamy anheliju, trebazmeny kincevu masu zoreliota u iky raziv Vin podyvyvsia na tovaryiv. Slovom,zasoby do yia lye na trioch, ta j to v obriz.

achlyvyj zmi sliv ne vsi zrozumily odrazu. Dlia trioch? povtoryla Maryna. Ce znay?.. Ce znay, o hlybokodumni rozmovy zakineno, i my povertajemosia na Zemliu,

Stefan Mart veselo vsmichnuvsia. Ni! Korniev snuv ynku krisla tak, o v nioho pobilily paci. Troje z nas

povynni leti do H-1920 i troje do Soncia!Halyna schopylasia z miscia, dyvliay na kapitana yroko rozpliuenymy oyma.

Ce oroko vykyda liudej za bort! vyhuknula vona tremtiaym holosom. Jane chou

Nichto tebe syloju ne zbyrajesia vykyda, suvoro promovyv Leje.Divyna idloba hlianula na nioho. Jiji velyki, oi voloho zablyaly O o, vyriyv Korniev, vlatujemo erebkuvannia. ob nichto ne obraavsiaMaryna pidijla do olyka, poala holosno yta: Bini dvyhuny Try verti zapasu vody i jii. Bibliteka. Oranereja. Kaju.