6.TKANKA NABONKOWA 1. rodzaje nabonkw- pokrywajce (wycieajce), nabonki gruczoowe 2. nabonki przepuszczajce- przepuszczaj jony i wod - nabonek kanalikw Irz nerki, nabonek jelita 3. nabonki pokrywajce nieprzeuszczajce wody i jonw- naskrek, nabonek pcherza moczowego 4. wieloktno komrek- wynika z faktu upakowania, najmniejsza powierzchnia otacza najwiksz objto 5. pochodzenie- ekto endo- mezoderma - mezodermalny- rdbonek, nabonek surowiczy ( wyciela jamy ciaa) - ektodermalny- wyciela jamy OUN- ependyma 6. nowotwory wywodzce si z nabonka- naboniaki 7. funkcje- mechaniczna ochrona -izolowanie rnych rodowisk - wchanianie zwizkw chemicznych i gazw - wydzielanie BONA PODSTAWNA 1. czy nabonki z tkank czn waciw, - transportuje substancje odywcze i metabolity(odywianie), - zachowuje ksztat komrek nabonka 2 skad: blaszka jasna, blaszka gsta, w-wa wkienek i makroczsteczek kolagenowych 3. grubo- 0,2 mikrom 4. blaszka jasna- wypustki podstawnej powierzchni kom. nabonkowych+ makroczsteczki glikoprotein- laminin, nidogen(czy laminin z kolagenem typu IV), biako BM40, fibulina+ proteoglikany( perlekan, agryna) 5. blaszka gsta- kolagen typu IV - midzy niego wnikaj czsteczki z kolagenu VII- wkienka kotwiczce 6. nabonki przepuszczajce- tylko blaszka jasna i bardzo skpa blaszka gsta SPECJALISTYCZNE STRUKTYRY POWIERZCHNI KOMREK NABONKA 1glikokaliks- warstwa biaek i wielocukrw pokrywajca woln powierzchni komrek 2. wytwory komrkowe- mikrokosmki, rzski, stereocylia, kinetocylia MIKROKOSMKI 1. wypustki cytoplazmy na wolnej powierzchni kom 2. wystpowanie- nab. jelita, kanaliki Irz nerki 3. liczba na wolnej powierzchni- moe dochodzi do 3 tys 4. zwikszaj powierzchni chonn komrki 5. budowa- otoczony bn kom. - rdze- pczek 30 rwnolegych mikrofilamentw aktynowych -koniec cytoplazmatyczny zanurzony w siateczce granicznej czci szczytowej kom. - kompleksy miozyny I i kalmoduliny oddziauj z aktyn, dziki czemu mog wykonywa ograniczone ruchy- mechanizm lizgowy RZSKI 1. ruchome wypustki 2. nabonki wycielajce jajowd lub tchawic 3. do 300 na wolnej powierzchni 4. budowa- otoczone bona kom., zawieraj cytosol - aparat ruchowy= aksonema- w czci rodkowej 5.aksonema- 9 par czciowo poczonych ze sob mikrotubuli uoonych promienicie - w rodku jeszcze 2 mikrotubule niepoczone ze sob - zagbia si do cytoplazmy i czy si z ciakiem podstawowym 6. obwodowe pary- powizane neksyn - wzdu par- dyneina- aktywno ATPazy - od par mikrotubuli promienicie odchodz biakowe struktury przypominajce szprychy 7. ciako podstawowe- przyspieszenie polimeryzacji tubuliny alfa i beta oraz wytwarzanie mikrotubuli aksonemy, - synchronizacja ruchu wielu rzsek 8. ruch- mechanizm lizgowy- powoduje zginanie rzski - dyneina lizga si wzdu ssiednich par mikrotubuli

- 20 ruchw na minut 9. kinetocylia- odmiana rzsek- na powierzchni kom. zmysowych przedsionka ucha 10. pojedyncze rzski- budowa aksonemy 9+0 par mikrotubuli - pituicyty, kom. zwojowe mzgu, nerki, trzustka, serce, naskrek, tkanka czna waciwa, chrzstka i wtroba - znaczenie nieznane - wyraz zakoczenia aktywnoci podziaowej przez komrk POCZENIA MIDZY KOMRKAMI NABONKOWYMI

POCZENIA ZAMYKAJCE 1. obwdka zamykajca= zonula occludens 2. szczelne poczenie midzy ssiednimi kom. nabonkowymi - biegnie wzdu obwodu kom. - nieprzepuszczalne dla jonw i czsteczek 3. w nabonkach, ktrych funkcja polega na wchanianiu i nabonek pcherza moczowego 4. szczelno- czciowa fuzja bon kom. przylegajcych do siebie - wzmacniana przez biaka bonowe- rodzaj sznurw rwnolegych do powierzchni nabonka 5 w wierzchokowych czsciach kom. nabonka, biegn wzdu bocznych cian kom. - midzy kamrkami- kanay otwierzne i zamykane przez specjalne biaka - paracelina- midzy kom. nabonka kanalikw Irz i ptli nefronu otwiera kanay dla Mg2+

POCZENIA ZWIERAJCE= iunctutae adherentes 1. oporne na rozrywanie - w nabonkach ktre s poddawane duym siom mechanicznym- naskrek pochwa, szyjka macicy, m. sercowy 2. wystpuj jako: obwdki zwierajce, desmosomy, hemidesmosomy 3. obwdki zwierajce- biegn wzduz bocznej powerzchni, w czci wierzchokowej, poniej pocze zamykajcych 4. kadheryna- biako transportowe znajdujce si w przestrzeni midzy bonami i czy je - wzdu poczenia cytoplazma jest zagszczona a na obrzeu s pczki filamentw aktynowych - filamenty aktynowe- rola w modulowaniu ksztatu bony nabonkowej, powoduj powstawanie rynienek, cewek, pcherzykw nabonkowych 5. desmosomy= plamki zwierajce- bony przylegajcych komrek cz si na ograniczonych, plamkowych powierzchniach- rola nitw - desmogleina- biako znajdujce si w przestrzeni midzy bonami - od strony cytoplazmy- krek z desmoplakiny- przylegaj tu filamenty porednie typu I i II(tonofilamenty) - tonofilamenty- biegn przez cytoplazm ku desmosomom przeciwlegych cian - stanowi skadnik pasm wkienkowych biegncych przez ssiednie komrki nabonka- wzmacniaj nabonek mechanicznie. 6. hemidesmosomy= pdesmosomy - podstawne powierzchnie kom. nabonkowych, cz je z blaszk podstawn - skada si- krek zagszczonej cytoplazmy+ tonofilamenty biegnce ku wntrzu komrki+ niezidentyfikowane filamenty do blaszki jasnej bony podstawnej

NEKSUS, SYNAPSA ELEKTRYCZNA 1. poczenie komunikujce jonowo- metaboliczne 2. najczstszy typ poczenia midzy komrkami - mog przenika jony nieorganiczne i zwizki drobnoczsteczkowe rozpuszczalne w wodzie - przepyw jonw powoduje rnice potencjaw elektrycznych - nie tylko midzy nabonkami 3. budowa- ksztat pasm biegncych wzdu bocznych cian komrek - koneksyna- biako transbonowe, ktrego czsteczki wchodz w skad poczenia--> koneksony 4. konekson- 6 podjednostek, w jego rodkowej czci znajduje si kana 5. poczenia tego typu w sercu i m. gadkim synchronizuj skurcz minia jako caoci, a midzy kom. nerwowymi- szybki sposb rozchodzenia si pobudze POWIERZCHNIA PODSTAWNA 1. niewielkie wypustki cytoplazmatyczne zagbiajce si w blaszce jasnej bony podstawnej 2. komrki specjalizujce si w czynnym transporcie jonw maj dugie i liczne wybrzuszenia w ktrych ley wiele mitochondriw KLASYFIKACJA NABONKW

1. nab. paski- jdro owalne, wyduone; szecienny- jdro okrge; walcowaty- jdro owalne, wyduone 2. nabonek jednowarstwowy paski- jdra grubsze ni cienka cytoplazma, funkcje filtracyjne, dializacyjnych, biernego transpotru jonw, transport substancji na zasadzie transcytozy - nerka- kbuszki nerkowe, naczynia krwionone, jamy ciaa, pcherzyki pucne - brak biegunowoci uoenia skadnikw cytoplazmy 3. naonej jednowarstwowy szecienny- f-cje wydzielnicze, czynnego transportu jonw - uoenie biegunowe skadnikw, - czci wydzielnicze gruczow, kanaliki nerkowe - komrki transportujce jony nieorganiczne- mikrokosmki na powierzchni, na podstawie wgobienia, liczne mitochondria 4. nabonek jednowarstwowy walcowaty- spolaryzowane uoenie skadnikw cytoplazmatycznych, - funcje wchaniania i wydzielania - przewd pokarmowy od odka do odbytu 5. nabonek wielorzdowy- rzekomowielowarstwowy - komrki o rnych wysokociach, jdra na rnych poziomach, styczno z bon podstawn maj wszystkie komrki tego nabonka, mog mie na wolnej powierzchni rzski/ stereocylia - przewody oddechowe, jajowd, przewd najdrza 6. nab. wielowarstwowy paski - caa powierzchnia ciaa, jama ustna, odbyt, przeyk - 6-20 w-w komrek - gbsze warstwy nabonka- komrki szecienne, w-wa podstawna- walcowate - komrki zrogowaciae- wypenione biakiem cytokeratyn - wrd kom. walcowatych w-wy podstawnej- kom. macierzyst 7. nabonek przejciowy- pcherz moczowy i przewody wyprowadzajce mocz - 3-6 w-w komrek - powierzchowne komrki- komrki baldaszkowate. - bona komrkowa- skada si z cerebrozydw i wytwarza wgobienia 8. nab. wielowarstwowy walcowaty- kilka w-w komrek, wyciea przewody wyprowadzajce gruczow linowych duego kalibru i innych gruczow zewntrzwydzielniczych - pokrywa fragmenty bony luzowej spojwki GRUCZOY 1. skadaj si z nabonkowych komorek receptorowo- wydzielniczych 2 wydzielanie- proces w ktrym z substratw dostajcych si do korki syntetyzowane s drobno- lub wielkoczsteczkowe zwizki 3. gruczoy- zgrupowania komrek- gruczoy zwarte np. linianki, tarczyca, gruczoy ojowe - pojedyncze komrki- gruczoy rozproszone- komrki endokrynowe przewodu pokarmowego APUD 4. powstawanie gruczow- zwarte- nabonek zrasta wgb tkanki cznej i tworzy w niej wysepki poczone odnog. z wysepek- czci wydzielnicze gruczou, z odnogi- cz wyprowadzajca gruczou - gruczoy majce przewody wyprowadzajce- gruczoy zewntrzwydzielnicze- egzokrynowe - gdy podczas rozwoju odnoga zanika- gruczoy endokrynowe GRUCZOY ZEWNTRZWYDZIELNICZE 1. ksztat cewek/ pcherzykw 2. cewki- proste/ zwinite limakowato, 3. komrki spolaryzowane pod wzgldem uoenia struktur cytoplazmatycznych - nad jdrem- pcherzyki wydzielnicze, siateczka rdplazmatyczna, aparat Golgiego - poniej jdra- wikszo mitochondriw 4. synapsy- dochodz do podstawnej lub do bocznych powierzchni 5. przewody wyprowadzajce- pocztkowe czci- przestrzenie midzy przylegajcymi komrkami wydzielniczymi i nie maj wasnej ciany - najczciej wysane nabonkiem i subteln warstw tkaniki cznej - przewody wyprowadzajce wikszego kalibru- oprcz nabonka- gruba w-wa tkanki cznej i bona miniowa 6. kom.mioepitelialne- na powierzchni kom. pcherzykw i cewek- podobne do kom. nabonkowych, - maj filamenty aktynowe i miozynowe- wyciskaj wydzielin do przewodw wyprowadzajcych GRUCZOY WEWNTRZWYDZIELNICZE 1. 3 postacie komrek- o spolaryzowanej budowie cytoplazmy- tworzce pcherzyk (tarczyca), - komrki o biegunowej budowie cytoplazmy- sznury/ grupy (przytarczyce), - kom. nie majce buegunowej budowy cytoplazmy- ukadaj si w grupy (przysadka mzgowa)

SPOSOBY WYDZIELANIA 1. merokrynowe= ekrynowe- w gruczoach endokrynowych i niektrych egzokrynowych. ( linowe, potowe) - fuzja pcherzyka wydzielniczego z zewntrzn bon komrkow i uwalnianie wydzieliny - nie zmienia budowy komrki 2. apokrynowe- niektre gruczoy egzokrynowe- mlekowy, potowy wonny - fuzja duych pcherzykw wydzielniczych z zewn. bon kom. i uwalnianie zawartoci - skracanie komrki - ubytek szczytowej czci 3. wydzielaniom mero- i apokrynowym towarzyszy przescz z krwi- miesza si z wydzielin gruczow i tak powstaje lina, mleko, pot, i.in 4. holokrynowe- charakterystyczny dla gruczou ojowego - przemiana caej komrki w wydzielin i jej wydalenie CYTOFIZJOLOGIA NABONKA GRUCZOOWEGO

REGULACJA WYDZIELANIA 1. za pomoc ukadu nerwowego i hormonalnego 2. za porednictwem informatorw Irz (neurotransmittery- NA, ACh,GABA, serotonina, dopamina) 3. receptory- glikoproteiny i glikolipidy bony zewntrznej, - wi 1/ kilka informatorw Irz. - w podstawnej lub w bocznych cianach kom. gruczoowej lub w synapsie - na wolnej powierzchni komrki lub podstawnej- komrki nabonkowe pcherzykw tarczycy - mog by rozrzucone na caej powierzchni kom. - kom. wydzielnicze cz. gruczoowej przysadki - w jdrach

WYDZIELANIE PO POBUDZENIU NERWOWYM 1. pobuzenie otwiera kanay dla Ca2+--> przenikanie Ca do cytozolu--> fuzja pcherzykw wydzielniczych zawierajcych neurotransmitter z bon presynaptyczn--> uwalnianie neurotransmittera

WYDZIELANIE PO POBUDZENIU HORMONALNYM 1. enzymy najcziej pobudzane/ hamowanie przez biako G- cyklaza adenylanowa, cyklaza guanylowa, fosfolipaza A i C, fosfodiesterazy cAMP, cGMP 2. pod wpywem dziaania cyklaz i fosfolipazy C powstaj informatory IIrz- cAMP, cGMP, DG 3. endoteliny- pobudzaj metabolizm fosfatydyloinozytolu 4. prolaktyna. leptyna, GH- z pominiciem informatora IIrz (JAK aktywuje STAT) 5. cytokiny- aktywno kinazy tyrozynowej lub serynowo- treoninowej 6. TNF- wcza program apoptozy za pomoc ceramidu powstajcego ze sfingomieliny ODNOWA KOMREK NABONKOWYCH 1. nabonki wielowarstwowe- komrki macierzyste- w warstwie podstawnej 2. nab. jednowarstwowe- komrki macierzyste rozrzucone wrd zrnicowanych 3. w gruczoach- w okrelonych miejscach- w kryptach jelitowych w poblizu ich dna 4. cykl odnowy kom. macierzystych- 2 dni 5. redni czas ycia nabonkw-3 dni- nabonej jelita, 15-30 dni- naskrek; powyej 50 dni- trzustka 7. TKANKA CZNA WACIWA 1. funkcje- stanowi zrb, transport substancji, broni organizm 2. budowa- komrki i obfita istota midzykomrkowa ECM 3. ECM- istota podstawowa+ wkna+ naczynia krwionone 4. pyn tkankowy- system transportowy 5. istota midzykomrkowa- filtr zatrzymujcy wiele szkodliwych czsteczek 6. pochodzenie- mezenchyma. w jej skad wchodz komrki gwiadziste. 7. tkanka czna galaretowata- bezpostaciowy el- w sznurze ppowinowym, miazdze zba RODZAJE TKANKI CZNEJ WACIWEJ 1. tkanka czna waciwa luna= wiotka; tkanka czna waciwa zbita 2. tkanka czna waciwa zbita- o utkaniu regularnym; i nieregularnym 3. tkanka czna waciwa luna zawierajca wiele wkien siateczkowatych i fibroblastw- tkanka aczna siateczkowata 4. fibroblasty tkanki cznej siateczkowatej- kom. siateczkowe- rola odnowy innych rodzajw kom. tkanki cznej 5. tkanka czna wknista- tkanka czna waciwa zbita zawierajca wkna kolagenowe

ISTOTA PODTAWOWA 1. bezpostaciowy charakter; el wicy due iloci wody 2. skad GAG+ biaka-> proteoglikany + glikoproteiny 3 GAG- dugie nierozgaezione acuchy skadajce si z dwucukrw - dwucukry GAG- kw. glukuronowy+ acetyloglukozamina/ acetylogalaktozamina - GAG-i istoty podstawowej- kwas hialuronowy, siarczany chondroityny, siarczan dermatanu, keratanu, heparanu, heparyna 4. kwas hialuronowy- kw. glukuronowy+ acetyloglukozamina - nie daje monomerw proteoglikanw - wana rola w gojeniu si ran i rozwoju podowym 5. agregaty proteoglikanw- wypeniajprzestrzenie istoty midzykomrkowej - wi due iloci wody 6. proteoglikany- agrekan- chrzstka, betaglikan, dekoryna, perlekan i agryna- blaszka podstawowa, serglicyna- pcherzyki wydzielnicze leukocytw, syndekan 7. glikoproteiny- kompleksy oligosacharydw i duych biaek - fibronektyna, laminina, osteopontyna- rola w przyleganiu do podoa komrek w wyniku wizania si z glikoproteinami bony komrkowej- integrynami i selektynami - CD44 wie si z osteopontyn 8. obrzk- zwikszenie iloci pynu tkankowego przyczyny- utrudnienie odpywu krwi przez yy; zmniejszenie stenia biaek krwi; miejscowe zwikszenie stenia niektrych substancji WKNA TKANKI CZNEJ KOLAGEN I WKNA KOLAGENOWE 1. zbudowane z kolagenu 2 kolagen- stanowi 25% wszystkich biaek organizmu - 3 zwinite wok siebie acuchy- daj helis alfa= tropokolagen - gwny aminokwas- glicyna i prolina - najbardziej charakterystyczne biaka kolagenu- hydroksyprolina, hydroksylizyna - I, II, III, V, VII, XI- wytwarza fibrylarne makroczsteczki i wkienka rnej gruboci - IV- wytwarza struktury wieloktne- homogenne pod mikroskopem - IX i XII- wi si z rnymi wknami kolagenowymi i cz je midzy sob 3. wkienka kolagenowe- ukadaj si w pczki-> wkna 4. grubsze wkienka i wkna- kolagen typ I- wkna kolagenowe 5. ciesze- kolagen typ III- wkna siateczkowe 6. najczciej w organizmie wystpuje kolagen typu I 7. rozkadany przez kolagenaz- sok trzustkowy, lizosomy fibroblastw, histiocytw, osteoblastw 8. na og- kwasochonny WKNA SIATECZKOWE 1. wkna retikulinowe/ argentofilne 2. kolagen typ III WYTWARZANIE WKIEN KOLAGENOWYCH 1. szorstka siateczka rdplazmatyczna fibroblastw, chondroblasty, osteoblasty, hepatocyty, kom. mm. gadkich, kom. nabonka nerki i lemocyty 2. na obu kocach polipeptydu kolagenu s peptydy rejestrujce, a na jednym jest peptyd sygnaowy, ktry jest odcinany - lizyna i prolina ulegaj hydroksylacji- z udziaem O2, Fe, wit.C - reszty hydroksylizyny ulegaj glikozylacji - wytworzenie prokolagenu- ma peptydy rejestrujce i tym rni si od tropokolagenu - w istocie midzykom. proteaza odcina peptydy rejestrujce - proteaza BMP-1 - wizania krzyowe- niekowalencyjne lub kowalencyjne wizania lizyna- lizyna, hydroksylizyna- hydroksylizyna wytwarzane przez oksydaz lizynow WKNA I BONY SPRYSTE 1. w narzdach, ktre wymagaj sprystoci- ttnice, puca, mazowina uszna - mog zwiksza o 50% swoj dugo - wybarwiaj si rezorcyn lub orcein

2. budowa- elastyna - skleroproteina, wytwarzana w fibroblastach, chondroblastach, miocytach gadkich - gwne aminokwasy - glicyna, prolina, lizyna - nie ma hydroksylizyny - wizania krzyowe powstaj midzy 4 ssiednimi czsteczkami lizyny, ktore w ten sposb wytwarzaj desmozyn i izodesmozyn - mikrofibrylina- drugi skadnik wkien sprystych- pojawia si w rozwoju wczeniej ni elastyna

WKNA OKSYTALANOWE I ELAUNINOWE 1. omiany wkien sprystych 2. wkna oksytalanowe- oporne na hydroliz kwasami, - wystpuj w cignach, miazdze zba, i innych skupieniach tkanki cznej waciwej 3. wkna elauninowe- rzadko w tkance cznej duo w bonie podstawnej nabonka gruczow potowych- jedyne wkna tkanki cznej KOMRKI TKANKI CZNEJ WACIWEJ FIBROBLASTY 1. najliczniejsze 2. wytwarzaj wkna i proteoglikany istoty midzykomrkowej 3. ksztat wrzecionowaty - jdro z jderkiem - zasadochonne 4. wytwarzaj kolagenaz i stromelizyn 5. mode sprawne wydzielniczo komrki. Mniejsze i starsze- fibrocyty 6. osiade( cho maj zdolno ruchu) - czsto podziaw zwiksza si pod wpywem FGF - fibroblasty majce zdolno podziaw- kom.. siateczkowe 7. Miofibroblasty - liczne komplekst aktyna- miozyna w cytoplazmie- zdolno kurczenia si - szczeglnie duo w kosmkach jelitowych-> rozszerzanie naczy wosowatych 8. Melanofory- odmiana fibroblastw - zawieraj ziarenka melaniny( wytwarzane przez melanocyty) - dostaj si do fibroblastw przez endocytoz - liczne w tczwce, ciele rzskowym, naczyniwce oka, skra narz. pciowych i brodawki sutka HISTIOCYTY 1. makrofagi tkanki cznej waciwej 2. powstaj w szpiku kostnym a nastpnie przechodz do krwi jako monocyty 3. wystpuj we wszystkich narzdach organizmu, cytoplazma kwasochonna KOMRKI PLAZMATYCZNE= PLAZMOCYTY 1. owalne, szczeglnie duo w tkance cznej miejsc naraonych na kontakt z antygenami 2 powstaj z limfocytw B 3. zasadochonne 4. gwna f-cja- produkcja immunoglobulin 5. pcherzyki wydzielnicze nie s magazynowane w cytoplazmie, a wydzielane zaraz po segregacji KOMRKI NAPYWOWE 1. stay skadnik tkanki cznej 2. leukocyty: limfocyty i granulocyty obojtno, kwaso i zasadochonne 3. granulocyty obojtnochonne- duo w stanach zapalnych 4. granulocyty kwasochonne- choroby pasoytnicze i alergie- wydzielaj histaminaz i arylosulfataz 5. odnowa wszystkich kom. tkanki cznej- szpik kostny - kom. tkanki cznej powstaj z kom. macierzystych mezenchymalnych TKANKA CZNA WACIWA LUNA 1. wypenia wolne przestrzenie midzy kom. miszowymi rznych narzdw, w w-wie brodawkowatej skry waciwej, tkance podskrnej - tworzy blaszki wasciwe bon luzowych i stanowi gwny skadnik bon surowiczych

- otacza i ustala pooenie wielu narzdw rurowatych TKANKA CZNA WACIWA ZBITA 1. stosunek skadnikw przesunity na korzy wkien 2. w-wa siateczkowata skry waciwej, torebki narzdw wewntrznych, cigna i wizada 3. utkanie regularne- cigno- kolagen typI - midzy wknami nieliczne fibrocyty --> szeregi Ranviera 4. pochewka cigna- w-wa wewntrzna i zewntrzna oddzielone woln powierzchni wypenion pynem maziowym 5. rozcigno i powi- cienkie i szerokie 6. tkanka czna waciwa zbita o utkaniu nieregularnym- w-wa siateczkowata skry waciwej, torebka narzdw wewntrznych, otoczki nerww CYTOFIZJOLOGIA TKANKI CZNEJ WACIWEJ 1. f-cja podtrzymywania, transportu, obrony 2 reparacja uszkodze- do miejsca uszkodzenia wdruj makrofagi i granulocyty ktre fagocytujc oczyszczaj to miejsce 3. ziarnina- nagromadzenie fibroblastw i miofibroblastw w miejscu gojenia 4. blizna- nie ma komrek 5. regulacja czynnoci- ACTH i glikokortykoidy- hamuj wydzielanie GAG, obniaj odpowied kom. tkanki cznej na czynniki zapalne - zmniejszenie stenia hormonw tarczycy- nadmierne gromadzenie sie GAG w istocie midzykomrkowej-> obrzk luzowaty - estrogeny - pobudzaj do produkcji GAG-> obrzki w cylku menstruacyjnym 8. TKANKA TUSZCZOWA 1. gwny rzerwuar energii dla potrzeb organizmu 2. wystpuje w duych zgrupowaniach o budowie pacikowej 3. grupy komrek s oddzielone od siebie przez pasma tkanki cznej waciwej 4. kobiety 20-25%; mczyni 15-20% m.c TKANKA TUSZCZOWA TA 1. barwa pochodzi od barwnikw karotenoidowych- lipochromy 2. skad- adipocyty wypenione tuszczem obojtnym 3. mao istoty midzykomrkowej 4. wielko komrek wie si ze stopniem i metabolizmu tuszczw i powstawaniem otyoci 5. kom. zawiera 1 du kropl tuszczu 6. w miejscu wystpowania jdra cytoplazma grubsza i zawiera aparat Golgiego, mitochondria, rybosomy i gadk siateczk. nie ma bony oddzielajcej 7. kom. tuszczowe- powstaj z lipoblastw- pochodzenie mezenchymalne CYTOFIZJOLOGIA TKANKI TUSZCZOWEJ TEJ 1. tuszcz- ester kwasw tuszczowych i glicerolu 2. kom. prowadz lipogenez i lipoliz 3. lipidy- transportowane w chylomikronach i lipoproteinach (VLDL, LDL, HDL,IDL) - chylomikrony i lipoproteiny- rozkadane s przez lipaz lipoproteinow w naczyniach wosowatych tk tuszczowej ltej - w cytoplazmie adipocytu- estryfikacja alfa- glicerolem-> tuszcz obojtny odkadany w kropli tuszczu komrki. - kom, wytwarzaj kwasy tuszczowe z glukozy REGULACJA CZYNNOCI TKANKI TUSZCZOWEJ 1. ukad nerwowy i chormonalny - wspczulne wl. zazwojowe-> noradrenalina-> cyklaza adenylanowa--> synteza cAMP-> aktywacja lipazy triglicerydowej - uwolnione kwasy tuszczowe wdruj na zewntrz komrki i cz si z albumin 2. lipotropina- wywouje lipoliz 3. insulina, GH, hormony tarczycy, ACTH, PRL, glikokortykoidy- te maja wpyw na czynno kom.

tuszczowych 4. w pierwszej kolejnoci zuywany jest tuszcz tkanki podskrnej i krezki TKANKA TUSZCZOWA BRUNATNA 1. pojawia si w 2 ostatnich miesicach ycia podowego, rozwinita w okresie niemowlctwa - okolica midzyopatkowa i szyja, rdpiersie, okolice duych ttnic brzusznych, nerki 2. gwna f-cja- wytwarzanie ciepa i leptyna( w niewielkich ilociach) 3. nowotwory wywodzce si z tego rodzaju tkanki- zimowiaki 4. kom. tworz zgrupowania 5. w cytoplazmie maj liczne kropelki tuszczu - jdro kulist pooone w rodkowej czci komrki - szczeglnie dobrze unaczyniona- do naczy dochodz wkna zazwojowe adrenergiczne

CYTOFIZJOLOGIA TKANKI TUSZCZOWEJ BRUNATNEJ 1. noradrenalina+ receptor beta- adrenergiczny-> aktywacja cyklazy adenylanowej-> synteza cAMP-> kinaza A-> lipaza triglicerydowa - wytwarzanie duej iloci ciepa- wie si ze struktur mitochondriw- w bonie biako p32 tys. = termogenina- przepuszcza protony do macierzy mitochondrium i zamiast ATP produkowane jest ciepo WEWNTRZWYDZIELNICZA ROLA TKANKI TUSZCZOWEJ 1. leptyna- hormon sytoci - produkt genu obese - hamuje synteze kwasw tuszczowych i trigliceryd - wizana przez receptory w jdrze brzuszno- przyrodkowym podwzgrza- po zwizaniu leptyny neurony przestaj wydziela neuropeptyd Y= stymulator apetytu - hamowanie wytwarzania neuropeptydu Y uaktywnia osteoblasty-> wiksze i mocniejsze koci - wzmacnia dziaanie alfa MSH- ogranicza apetyt - pobudza waskulogenez i angiogenez - receptory dla niej na powerzchni rdbonka naczy - zapocztkowuje pokwitanie i pojawienie si IIrz cech pciowych 2 resystyna- oporno na insulin - wydzielana przez due adipocyty tkanki tuszczowej tej - powoduje, ze 80% chorych na cukrzyc jest otyych 3. hormon zagszczajcy melanin MCH- produkowany w podwzgrzu, dziaa wsplnie z leptyn w regulacji masy tkanki tuszczowej 9. TKANKA CHRZSTNA 1. sztywnoc nadaje jej istota podstawowa. 2. wikszo chrzstek zamienia si w koci 3. skad- komrki+ istota midzykomrkowa 4. rodzaje- szklista, sprysta, wknista CHRZSTKA SZKLISTA 1. wystpuje najczciej 2. w cigu caego ycia wystpuje na powierzchniach stawowych koci w cianie tchawicy, oskrzeli i krtani i w dorodkowych czciach eber 3. pokryta przez ochrzstn 4. komrki chrzstki- chondrocyty- le w jamkach istoty midzykorkowej pojedynczo lub po kilka - jedno/ 2 pcherzykowate jdra - mniejsze w czciach obwodowych / wiksze w czciach rodkowych syntetyzuj tropokolagen II, GAG, i biaka - gdy zgrupowanie kilku chondrocytw- grupa izogeniczna 5. regulacja- somatomedyna C, GH, TST, T4- pobudzaj aktywno chondrocytw - kortyzon i estrogeny- hamuj aktywno chondrocytw 6. chondronektyna- biako mocujce komrki do podoa 7. kolagen- stanowi 40% suchej masy chrzstki - uoone w chrzstce nieregularnie- w chrzstce stawowej uoenie jest bardziej regularne - z wiekiem grubo wkien zwiksza si - istota midzykomrkowa modej chrzstki- zasadochonna - istota midzykomrkowa starej chrzstki- chwasochonna

8. istota podstawowa chrzstki- z makroczsteczek proteoglikanw i kwasu hialuronowego - 70% masy chrzstki- woda - duo grup SO4 w siarczanie chondroityny 9. powstawanie i wzrost chrzstki- powstaje w yciu zarodkowym i podowym z mezenchymy - uczynnienie genw kodujcych enzymy syntezy proteoglikanw i kolagenu typu II w kom. mezenchymatycznych--> chondroblasty - wzrost- rdchrzstny/ odkadanie chrzstki 10. wzrost rdchrzstny- wewntrz chrzstki - bior w nim udzia chondroblasty- wytwarzaj nowy kolagen i proteoglikany 11. wzrost przez odkadanie- przy wspudziale komrek wewntrznej w-wy ochrzstnej- powikszanie masy chrzstki przez jej odkadanie na zewntrz 12. w wielu chrzstkach ycia podowego i niektrych w yciu pozapodowym- kanay wysane ochrzstn w ktrych le naczynia krwionone - odywianie przez dufuzj - chondrocyty wewntrznej czci chrzstki degeneruj bo s sabo odywione 13. uszkodzenia- u dzieci i modych ludzi goj si przez rozmnaanie chondrocytw, ktre wytwarzaj kolagen typu II i proteoglikany - u ludzi dorosych- przez odkadanie chrzstki, kom. w-wy wewntrznej ochrzstnej rozmnaaja si i zaczynaj wydziela kolagen typu II i proteoglikany CHRZSTKA SPRZYSTA 1. chondrocyty lece w jamkach chrzstnych+ istota midzykomrkowa 2. gwny rodzaj wkien- cienkie wkna sprzyste 3. kolagen typII w niewielkiej iloci 4. w mazowinie usznej, cianie zewntrznego przewodu suchowego i trbki suchowej, nagoni i krtani CHRZSTKA WKNISTA 1. w miejscach pocze cigien i wizade z komi, w krkach midzykrgowych, w spojeniu onowym 2. liczne wkna kolagenowe typuI ukadajce si w rwnolege pczki 3. jamki chrzstne i chondrocyty wystpuj w szeregach ograniczonych pczkami wkien 10. TKANKA KOSTNA 1skad tkanki kostnej- komrki (osteoblasty, osteocyty, osteoklasty) - istota midzykomrkowa- osteiod( cz organiczna)25%masy tkanki; sole mineralne( cz nieorganiczna) 60-70%masy tkanki KOMRKI TKANKI KOSTNEJ

OSTEOBLASTY= KOM. KOCIOTWRCZE 1. wytwarzaj skadniki organiczne istoty midzykomrkowej 2.na powierzchni nowo powstajcej koci- nie dopuszczaj do jej powierzchni osteoklastw 3. z kom. macierzystych mezenchymalnych ze szpiku kostnego 4. kiedy nie wytwarzaj istoty midzykomrkowej- staj si paskie 5. budowa- liczne wypustki cytoplazmatyczne z ktrymi cz si z innymi osteoblastammi - poczenia typu nexus - budowa biegunowa - na powierzchni receptor RANKL, ktra mae wiza si z glikoprotein RANK na powierzchni prekursorw osteoklastw 6. skadniki strukturalne istoty midzykomrkowej koci- kolagen typI, proteoglikany 7. osteoblasty wydzielaj- osteonektyn, osteokalcyn, hydrolazy, osteoprotegryna, prostaglandyna PGE2 8.osteoprotegryna wie si z glikoprotein RANKL i zapobiega kontaktowi osteoblast- osteoklast - hamujco na wapnienie naczy krwiononych 9. regulacja- parathormon, witamina D3

OSTEOCYTY 1.osteoklasty otoczone zmineralizowan istota midzykomrkow koci - mineralizacji ni epodlega najblisza okolica ciaa i jego wypustek cytoplazmatycznych--> jamki kostne, kanaliki kostne 2. wymiana substancji odywczych- przez wypustki cytoplazmatyczne midzy osteocytami lecymi w pobliu naczy krwiononych, a osteocytami lecymi daleko od naczy - w szeregu jest ok 15 osteocytw

3. budowa- mode podobne do osteoblastw, ale zatracaj biegunowo - dojrzae- paskie, jdra maj zbit chromatyn

OSTEOKLASTY 1. rodzaj makrofagw, wywodz si ze szpiku kostnego, funkcja- niszczenie koci 2. due, owalne. powstaj z jednojdrowych prekursorw 3. na powierzchni prekursory maj RANK, ktra moe wiza si z RANKL osteoblastw--> synteza c-Fos--> transkrypcja genw rnicowania i aktywacji osteoklastw - c-Fos moe aktywowa gen dla interferony beta- hamuje proces rnicowania prekursorw osteoklastw 4. osteoklasty- powstaja przez fuzj 5-10 kom. prekursorowych - witamina D pobudza tak fuzj - znajduj si najczciej na powierzchni koci w zatokach Howshipa - na powierzchni czynnego osteoklastu- wypustki cytoplazmatyczne - wydzielaj hydrolazy i fagocytuj rozkadan ko - wrd hydrolaz- nie ma kolagenazy - pompuj do swojego otoczenia H+ i Cl---> usuwaj minera koci - brak receptorw dla PTH i wit D3 - niszczenie koci przy udziale osteoblastw - czynno nasila si pod wpywem cytokin wydzielanych przez limfocyty T ISTOTA MIDZYKOMRKOWA KOCI 1. osteoid( wkna kolagenowe+ organiczna substancja bezpostaciowa)+ substancja nieorganiczna 2 wkna kolagenowe- kolagen typu I - stanowi 80% masy wszystkich skadnikw organicznych koci - kolagen syntetyzowany w osteoblastach 3. organiczna substancja bezpostaciowa koci- biaka niekolagenowe- osteonektyna, osteokalcyna, peptydy, proteoglikany 4. substancja nieorganiczna- 60-70% masy tkanki - krystaliczny minera- hydroksyapatyt - fosforan moze wystpowa take jako bruszyt- szczeglnie duo w kociach podowych RODZAJE TKANKI KOSTNEJ 1. grubowknista= splotowata; drobnowoknista= blaszkowata 2. tkanka kostna grubowknista- pojawia si w rozwoju koci najwczeniej. - u dorosego - w miejscach przyczepu cigien, wyrostkach zbodoowych, bdniku kostnym, szwach koci czaszki, w czasie reparacji uszkodze koci - pojawia si w przebiegu chorb koci - duo osteocytw i osteoidu w porwnaniu z substancj nieorganiczn - wkna kolagenowe wystpuj w grubych pczkach o nieregularnym przebiegu 3. tkanka kostna drobnowknista- dojrzaa forma tkanki kostnej - wchodzi wskad koci dugich i paskich -pojedyncze wkna kolagenowe z kolagenu typI - w skad blaszek kostnych wchodzi osteoid i minera - 2 typy: gbczasta i zita 4. ko gbczasta- z blaszek kostnych tworzcych beleczki. - przestrzenie midzy beleczkami wypenia szpik kostny - znajduje si w nasadach i przynasadach koci dugich i wypenia wntrze koci paskich - w jamkach kostnych osteocyty - na powierzchni beleczek- osteoklasty i osteoblsty 5. koc zbita- z blaszek kostnych wypeniajcych objeto tkanki - w zewntrznych w-wach koci paskich; w trzonach koci dugich - podstawowy skadnik strukturalny i czynnociowy- osteon= system Haversa 6. system Haversa- ukad 4-20 blaszek kostnych podobnych do rurek- blaszki systemowe - w rodku kana Haversa- zawiera naczynie krwionone i nerw - naczynia krwionone rnych osteonw cz si ze sob za porednicwem bocznych odgazie, ktre biegn w kanaach Volkmanna - na granicy blaszek kostnych- wklnicia- jamki kostne zawierajce osteocyty - przez blaszki kostne przechodzi w poprzek wiele kanaw kostnych w ktrych s wypustki osteocytw - midzy osteonami- blaszki kostne midzysystemowe - ko zbita pokryta jest od zewntrz kilkoma blaszkami podstawowymi zewntrznymi - od wewntrz- blaszkami podstawowymi wewntrznymi OKOSTNA I RDKOSTNA

1.okostna- od strony zewntrznej koci; rdkostna- wewntrzna powerzchnia- od strony jamy szpikowej 2. powierzchnie stawowe- nie s pokryte okostn 3. brak okostnej lub rdkostnej powoduje niszczenie koci 4. okostna- 2 w-wy- zewntrzna- wiele wkien kolagenowych i mao komrek - wewntrzna- duo komrek z kom. macierzystymi, - liczne wkna kolagenowe- przenikaj z okostnej i wnikaj w ko jako wkna Sharpeya- umacniaj pooenie okostnej wzgldem koci - peni f-cje odywcz w stosunku do koci i szpiku - kom. wewntrznej w-wy okostnej i rdkostnej mog si przeksztaca w osteoblasty i bra udzia w przebudowie koci i reparacji uszkodze 5. rdkostna- korki podobne do komrek nabonka- tworz jednowarstwow bon- pokrywa beleczki od strony jamy szpiku - komrki macierzyste- reguluj wytwarzanie kom. krwi i s rdem osteoblastw POWSTAWANIE KOCI 1. na podstawie tkanki cznej- koci czaszki, koci twarzy i opatka i obojczyk- czciowo - pozostae koci na podoy chrztnym

KOCIOTWORZENIE NA PODOU CZNOTKANKOWYM 1. w bonie mezenchymatycznej, ktrej komrki zaczynaj wydziela kolagen typu I i proteoglikany stajc si osteoblastami--> osteoid - komorki wydzielaj take osteonektyn i osteokalcyn 2. osteonektyna- fosfoglikoproteina- czy si z kolagenem typu I - kompleks ten powoduje odkadanie si soli wapnia oraz wie krysztay hydroksyapatytu 3. osteokalcyna= biako Gla- wie jony wapnia dostarczajc substrat do produkcji soli wapnia - jej synteza zaley od wit D3 i wit K 4. mineralizacja osteoidu- w kociach podu zaczyna si od odkadania bezpostaciowego fosforanu wapnia we wkienkach kolagenowych - formowanie krysztaw hydroksyapatytu i jest poprzedzone zwikszeniem stenia osteokalcyny i osteonektyny - w miar mineralizacji osteoblasty-> osteocyty - beleczki kostne zlewaj si i powstaje grubowknista ko splotowata - przed urodzeniem ko grubowknista jest niszczona przez osteoklasty a na jej miejsce jest wytwarzana ko drobnowknista - osteony pierwotne- w zewntrznych czsciach koci paskiej- rurki zawierajce naczynia krwionone, wkno nerwowe, tkank mezenchymatyczn - wtrne systemy Haversa- wypeniaj przestzren zewntrznych czci modelu koci paskich, lec prostopadle do jej powierzchni - osteony s przykryte na obu kocach warstw istoty podstawowej bez wkienek kolagenowych-> linia cementowa 5. rdkocie- midzy zewntrznymi czciami koci paskiej zbitej, nieregularne blaszki kostne, midzy nimi jamki szpikowe 6. kociotworzenie na podou cznotkankowym - rozpoczyna si midzy 7-12 tyg ycia podowego i koczy si pod koniec ycia podowego/ po urodzeniu KOCIOTWORZENIE NA PODOU CHRZSTNYM 1. powstaje w zawizku chrzstnym koci= model chrzstny koci zbudowany z chrzstki szklistej 2. rozpoczyna si w trzonie zawizka chrzstnego koci pod ochrzstn 3. macierzyste komrki mezenchynatyczne- pocztek dla osteoblastw--> pierwsze beleczki koci grubowoknistej--> ksztat mankietu dookoa rodkowej cz. trzonu(mankiet kostny) 4. mankiet kostny- wynik kostnienia na podou cznotkankowym z ochrzstej - komorki ulegaj przerodtowi, degeneruj i powstaj jamki chrzstne - midzy jamkami odkadaj si sole wapnia= wapnienie - w procesie wapnienia bierze udzia biako chondrokalcyna 5. pczek naczyniowo- komrkowy- przenika do rodkowej czci modelu chrzstnego z ochrzstnej - zawiera komrki macierzyste i wosowate naczynia krwionone 6. pojawiaj si chondroklasty a z komrk macierzystych powstaj osteoblasty 7. pojawiaj si beleczki koci grubowoknistej wewntrz zmienionej chrzstki- kociotworzenie rdchrzstne - powstaje punkt kostnienia pierwotny - ochrzstna staje si okostn 8. osteoklasty przyczyniaj si do powstania jamy szpikowej

9. komrki chrzstki szklistej lece miedzy nasad a trzonem dziel si i powoduj wzrost koci na dugo - podziay chrzstki pobudzane przez somatomedyn C (IGF-I) - osteoklasty niszcz wewntrzn powierzchni mankietu, a osteoblasty odkadaj ko na zewntrz--> wzrost koci naszeroko 10. punkty kostnienia wtrne- postpuje promienicie i nie towarzyszy mu powtawanie mankietu kostnego - po zakoczeniu wytwarzania koci we wtornych punktach kostnienia chrzstka wystpuje tylko jako chrzstka stawowa oraz jako chrzstka nasadowa/ przynasadowa - strefy chondrocytw- chrzstka spoczynkowa, proliferujca, hipertroficzna, kom. degenerujcych, wapnienia i wytwarzania tkanki kostnej 11. punkty kociotworzenia pierwotne- 7-16 tydz ycia podowego - wtrne36 tydz ycia podowego- wyjtek- reszta po urodzeniu MODELOWANIE KOCI 1. wspdziaanie prekursorw osteoklastw z osteoblastami za porednictwem RANK i RANKL - zwizanie prowadzi do syntezy transkrypcji czynnika c-Fos UNACZYNIENIE KOCI 1. 1/2 ttnice odywcze trzonu, ttnice przynasadowe, t. nasadowe 2. t. odywcze--> odgazienie rodkowe i obwodowe--> wchodz do kanaw Volkmanna 3. brak naczy limfatycznych CYTOFIZJOLOGIA WZROSTU KOCI 1. aktywno osteoblastw jest pobudzana zmniejszonym wydzielaniem neuropeptydu Y i jego receptora Y2- wytwarzanie wikszych i mocniejszych koci 2. osteoklasty- receptor dla kalcytoniny REPERACJA USZKODZE KOCI 1. zamanie- miejsce bliskie ulega martwicy - krew z uszkodzonych naczyn wytwarza skrzep - komorki macierzyste wewntrznej czci okostnej i rdkostnej rozmnaaj si--> chondroblasty i osteoblasty - wytwarzanie kostniny- chrzstka szklista i grubowknista ko - kostnina zewntrzna- wytwarzana przez osteoblasty okostnej - kostnina wewntrzna- wytwarzana przez osteoblasty rdkostnej POCZENIA KOCI 1. nieruchome- kociozrost- szwy midzy komi czaszki 2. prawie nieruchome- poczenia wkniste/ chrzstkowe - wizozrost - midzy komi czaszki oraz we wklinowaniach - chrzstkozrost- spojenie onowe, zebra i mostek, krgi 3. ruchome- maziowe - midzy komi dugimi - torebka stawowa- otacza koce koci wytwarzajc jam stawow - komrki torebki wytwarzaj pyn stawowy 4. torebka stawowa- 2 bony zewntrzna z tk. acznej zbitej (bona wknista)- kolagen I i III - wewntrzna- maziowa - pyn maziowy- przescz osocz krwi- rzni si od niego obecnoci kwasu hialuronowego i mniejsz zawartoci albumin. syntetyzowany przez fibroblasty. 11. KREW 1. komrki+ pynna istota midzykomrkowa- osocze 2. komrki krwi- leukocyty, erytrocyty, pytki krwi 3. dorosy czowiek o masie 70-80 kg- 5-6l krwi tj. 8%jego masy 4. komrki- 45% objtoci krwi 5. hematokryt- objto zajmowana przez erytrocyty po odwirowaniu - mczyni- 40-50% - kobiety 35-40% - dzieci- 35%

- noworodki 45-60% OSOCZE KRWI 1. 90%- woda, 6% biaka, sole nieorganiczne aminokwasy, hormony, tuszcze 2. krzepnicie- fibrynogen zamienia si w fibryn i oddziela si od surowicy 3. albumina- najliczniejsza, globularne biako, synteza w hepatocytach, utrzymuje cinienie onkotyczne krwi i bierze udzia w resorbcji pynu tkankowego w ylnych naczyniach wosowatych- regulacja objtoci krwi - nonik niektrych jonw nieorganicznych, toksyn, bilirubiny, lekw, hormonw - rezerwa biaek i aminokwasw 4. globuliny- gamma globuliny= immunoglobuliny KOMRKI KRWI 1. retikulocyty- niedojrzae erytrocyty

ERYTROCYTY 1. znajduj sie w rwnowadze osmotycznej z osoczem 300mosm/l= 0.85% NaCl - w roztworze hipotonicznym-pczniej i pkaj- hemoliza- pozostaj cienie erytrocytw - w roztworze hipertonicznym- morwowate 2. u kobiet- 4,5mln/ mikrolitr - mczyni- 5 mln/ mikrolitr 3. budowa- ksztat dwuwklsy- zmnijszenie rednich odlegoci hemoglobiny do ciany kom. - brak jder - normocyty- normalna wielko 75% erytrocytw - mikrocyty, makrocyty - 30% masy- hemoglobina, czsto tworzy krystaloidy 4. Hb- HbA1, HbA2, HbF u dorosych najczciej HbA1 - HbF- hemoglobina podowa- zanika pod koniec 1 r 5. Hemoglobina A1- 2 acuchy biaka globiny alfa i 2 acuchy beta+ 4 podjednostki hemu zawierajce Fe - globina b- wie NO i transportuje go z krwi 6. HbA2- oprcz hemu+ 2 ancuchy globiny a i 2 globiny delta 7. HbF- 2 acuchy globina a i 2 ncuchy gamma 8. we wntrzu- ziarna ferrytyny i pcherzyki, oraz biaka tworzce rodzaj zrbu - spektryna- utrzymuje dwuwklsy ksztat erytrocytu 9. substancje grupowe krwi- A,B,0- krtsze ramie chromosomu 9 - antygeny grup krwi- glikozosfingolipidy - biaka kodowane przez geny a i b- glikozylotransferazy - antygan A- N-acetylo-D-galaktozamina; antygen B- D-galaktoza -substancja H- substrat dla glikozylotransferaz, na powerzchni erytrocytw u ludzi gr krwi 0 10. retikulocyty- 2% erytrocytw krwi, zawieraj ziarenka- ciaka Howella-Jolly'ego, piercienie Cabota- pozostaoci jdra; 11.glutation- zapobiega zbyt szybkiemu utlenianiu Hb 12. czas ycia erytrocytu - 120 dni - niszczenie- hem--> biliwerdyna--> bilirubina(wtroba) uwalnia si elazo i globina

LEUKOCYTY 1. monokariocyty, kuliste, 2 leukopenia- poniej 4 tys/ Mikrl; leukocytoza- powyzej 11tys/mikrl 3. diapedeza- proces przechodzenia leukocytw przez cian naczy krwiononych - krwinki przeciskaj si przez istniejce roztpy midzy kom. rdbonka - w miejscu zwizania krwinki ze rdbonkiem--> por w cytoplazmie 4. leukocyty- ruch pezakowaty; granulocyty i monocyty- wikszy stopie; limfocyty- mniejszy stpie - w bonach kom. glikoproteiny MHC klasy I

Granulocyty obojtnochonne= neutrofile 1. 50-75% wszystkich leukocytw - ywy metabolizm - energia z glikolizy beztlenowej 2. ksztat jdra zaley od dojrzaoci komrki - mody- paeczkowate -dojrzay- segmentowane 3. wzr Arnetha- oszacowanie intensywnoci wytwarzania granulocytw 5%,35%,41%,17%,2% 4. ziarenka- swoiste- 80%, otoczone bon, zawieraj subst. bakteriobjcze- bakteriocydy

- ziarenka nieswoiste- azurofilne- lizosomy zawierajce defensyny i hydrolazy - macierz zbudowana z kwanych proteoglikanw 5. wystpuje populacja marginalna granulocytw 6. funkcje- obronne, przeciwbakteryjne - zdolno ruchu, fagocytoza, wydzielanie i uwalnianie defensyn, leukotrienw, lipoksyn, cytokin - mechanizm powstawania ruchu leukocytw- udzia biakoG 8. aktywacja - pod wpywem TNFa- preaktywacja granulocytw- wzrost wraliwoci na antygeny--> aktywacja - aktywacja objawia si wybuchem oddechowym i wytwarzanie wolnych rodnikw - z H2O2 i Cl- powstaje kwas podchlorawy , ktry czy si z grupami aminowymi biaek drobnoustrojw i zabija je - aktywowane proteazy zabijaj drobnoustroje - degranulacja prowadzi do uwolnienia defensyn, laktoferryny i lizozymu 9. we krwi obwodowej 8-12h; w tkankach jako mikrofagi1-2dni po czym umieraj i s wydalane z moczem, kaem, lin itd

Granulocyty kwasochonne= eozynofile 1. 1 jdro z 3 patw 2. obecne ziarenka- lizosomy- zawieraj enzymy hydrolityczne ale nie maj lizozymu 3. funkcje- zdolno ruchu pezakowatego, fagocytozy i wydzielania subst. przeciwbakteryjnych 4. ruch wywoany - eotaksynami,ktre wywouj wybuch oddechowy 5. intensywnie fagocytuj kmpleks antygen- przeciwciao -due powinowactwo do histaminy - wydzielaj histaminaz i arylosulfatazy - wzrost ich liczby w alergiach i robaczycach

Granulocyty zasadochonne= bazofile 1. poniej 1% wszystkich leukocytw 2. 1 segmentowane jdro z 3 patw 3. w ziarenkach- histamina, heparyna, enzymy proteolityczne - mog z bon uwalnia prostaglandyny i leukotrieny 4. na powerzchni receptory dla IgE 5. funkcje- fagocytoza; wydzielanie substancji przeciwbakteryjnych - dziki heparynie aktywuj lipaz lipoproteinow - przeciwdziaaj krzepniciu krwi - udzia w proceszch alergicznych i zapalnych

LIMFOCYTY B, T, NK

Monocyty 1. najwiksze komrki krwi obwodowej 2. prekursory komrek ukadu makrofagw 3. powstaj w szpiku kostnym 4. w krwi przebywaj 3 dni

PYTKI KRWI= trombocyty 1. fragmenty cytoplazmy megakariocytw 2. yj okoo 10 dni 3. dyskoidalny ksztat- utrzymywane przez pooone obwodowo mikrotubule 4. w pytce- swoiste ziarenka gste- ADP, serotonina, Ca2+ -ziarenka alfa- PDGF, TGF, biako von Willebranda, tromboplastyna i fibrynogen - trombosteniana- kompleks aktyna- miozyna w cytozolu pytek- obkurcza agregaty pytek 5. bona pytek - selektyna P i integryny - receptory dla: lamininy, trombiny, ADP 12. SZPIK KOSTNY I ODNOWA KOMREK KRWI 1. stanowi 5% masy ciaa - miejsce odnowy komorek i pytek krwi 2. szpik kostny czerwony i ty

- czerwony- miejsce aktywnego wytwarzania komrek - ty- skda si z tkanki tuszczowej tej, nie wytwarza komrek krwi - u nowowrodkw szpik wyacznie czerwony - u dorosych czerwony w- nasadach bliszych koci promieniowych i udowych, krgach, ebrach, koci biodrowych i mostku 3. zrb szpiku- tkanka czna waciwa luna z komrkami macierzystymi zrbu- wytwarzaj kolonie fibroblastw CFU-F 4. CFU-F- wpywaj na rznicowanie komrek progenitorowych erytrocytw i leukocyt - wi si z rnicujcymi si kom za porednictwem receptorw 5. wydzielaj SCF i CSF- reguluje wytwarzanie granulocytw - rodzaje CSF- IL-3, IL-5, IL-6, czynnik kom. macierzystych, SCF, czynnik pobudzajcy granulocyty i makrofagi, GM-CSF, czynnik hamujcy biaaczk, LIF, erytropoetyna 6. naczynia krwionone szpiku kostnego - krew ttnicza dostaje si do szpiku kostnego przez tt. odywcze i tt. nasadowe i naczynia wosowate okostnej - naczynia wosowate szpiku- szerokie, posta zatok- gsta sie przy rdkostnej nastpnie biegn ku rodkowi do zatoki centralnej - naczynia zatokowe szpiku- miejsce wymiany komrek ze szpiku do krwi i odwrotnie 7. misz szpiku kostnego - komrki porednie i kocowe procesu wytwarzania erytrocytw, leukocytw, pytek krwi, makrofagi, komrki tuczne, - wytwarzanie erytrocytw- poblie naczy zatokowych - granulocyty dalej od naczy zatokowych w wydzielonych wyspach komrkowych - megakariocyty- cytoplazm wnikaj do otworw w rdbonku- bezporednie uwalnianie pytek do krwi 8. funkcje szpiku kostnego - wytwarzanie komrek krwi, kom. tucznych i dendrytycznych - odnowa komorek macierzystych - niszczenie zuytych erytrocytw - przechowywanie elaza - reakcje immunologiczne 9.elazo z niszczonych erytrocytw- odkadane w makrofagach- zwizane z ferrytyn, w warynkach chorobowych- hemosyderyna - ferrytyna- tworzy ziarenka zbudowane z rdzenia( koloidalne elazo) i otoczka z apoferrytyny - hemosyderyna- ziarenka- kompleksy elaza, biaek, wglowodanw, tuszczw - oba wystpuj te w wtrobie, makrofagach ledziony, komrkach mini szkieletowych WYTWARZANIE KOMREK KRWI

KOMRKI MACIERZYSTE I HEMOCYTOPOEZA 1. komrki krwi- w szpiku z pluripotencjalnych komrek macierzystych 2 teoria unisatyryczna- wszystkie rodzaje komrek krwi powstaj z 1 kom. macierzystej - komrki macierzyste- szpik 1:10tys, krew obwodowa 1:1mln 3. geny: gata-1- erytrocytopoeza; pu.1- mielocytopoeza; ikaros- limfocytopoeza 4. czsto podziaw mitotycznych komrek macierzystych- nisza ni innych kom. szpiku kostnego- duszy cykl komrkowy- kilka dni - proliferacja i rnicowanie- regulowane przez cytokiny 5. komrki macierzyste szpiku kostnego ludzi dorosych- multipotencjalne - losy komrek macierzystych- zale od niszy w ktrej si znajduj - na powierzchni komrek macierzystych- receptory dla chemokin

Erytrocytopoeza 1. w szpiku kostnym czerwonym, kilka etapw- ok 7dni - codziennie 20 mld erytrocytw powstaje w szpiku -wyjciowa komrka- komrka macierzysta mielocytopoezy- hemocytoblast - hemocytoblast--> BFU-E--> CFU-E--> proerytroblast--> erytroblast zasadochonny--> erytroblast wielobarwliwy--> erytroblast kwasochonny--> retikulocyt--> erytrocyt 2. proerytroblast- 2 jderka, zasadochonna, duo polirybosomw, intensywna synteza biaek( niewiele globiny) - czas ycia 20h 3. erytroblast zasadochonny- mniejsze, zasadochonne, liczne polisomy - czas ycia 20 h 4. erytroblasty wielobarwliwe- mniejsze ni poprzedniki, zasadochonne, zawieraj liczne ziarenka kwasochonne- magazynowana hemoglobina- dlatego wielobarwliwe

- zawieraj syderosomy z ferrytyn - czas ycia- 24h - gdy w hemoglobinie nadmiar globiny alfa, wwczas precypituje ona do biaek i je uszkadza- powoduje to talasemi 5. erytroblasty kwasochonne= normoblasty - brak zdolnoci do dzielenia si - cytoplazma zawiera duo hemoglobiny- kwasochonna - czas ycia 30h - pod koniec ycia wydziela jdro z niewielkim rbkiem cytoplazmy 6. retikulocyty- z erytroblastw po wydzieleniu przez nie jdra - zawieraj resztki RNA - czas ycia 3 dni 7.regulacja erytrocytopoezy- pobudzana przez CSF takie jak: - erytropoetyna- zawiera kwas sialowy, syntetyzowana w 80% przez kor nerki, reszt hepatocyty, puca, jdra, astrocyty mzgowia. oddziauje gwnie CFU- E; wydzielanie EPO- zwiksza si pod wpywem zmniejszonego steniaO2, jonw kobaltu, stenia Fe - Interleukina- szczeglnie IL-3- pobudza BFU-E - wpyw pobudzajcy- wit. B12, elazo, kwas foliowy, GH, T4, TST, kortyzol - hamowanie erytrocytopoezy- wzbudzanie apoptozy poprzedzane rozkadaniem czynnika transkrypcji GATA-1 przez kaspazy

Mielocytopoeza i granulocytopoeza 1. mielocytopoeza- wytwarzanie leukocytw- granulocytw i monocytw po aktywacji pu.1 2. Granulocytopoeza- trwa ok. 14 dni - wyjciowa komrka- kom. macierzysta mielocytopoezy - CFU-GM- granulocyty obojtnochonne i makrofagi - CFU-Eo- granulocyty kwasochonne - CFU-BM- granulocyty zasadochonne - BFU-Meg; CFU-Meg- megakariocyty - komrka protuczna- komrki tuczne 3. mieloblast-> promielocyt-> mielocyt-> metamielocyt-> niedojrzay granulocyt-> granulocyt 4. mieloblast- kilka jderek, cytoplazma sabo zasadochonna 5. promielocyt- due nerkowate jdro, ziarenka azurofilne w cytoplazmie 6. mielocyt- w cytoplazmie swoiste ziarenka granulocytw obojtno-, kwaso- i zasadochonnych (mona wyrni granulocyty obojtno- kwaso- zasadochonne) 7. metamielocyt- rogalikowate jdro, brak zdolnoci dzielenia si, swoiste ziarenka obojtno- kwaso- zasadochonne w cytoplazmie; w cytoplazmie pojawia si glikogen 8. niedojrzay granulocyt- jdro w ksztacie zgitej paeczki, w krwi mog stanowic do 5% granulocytw; zwikszenie ich liczby- przy zakaeniu bakteryjnym 9. granulocyty organizmu czowieka- komorki granulocytopoezy, marginalne szpiku kostnego, krce krwi, marginalne krwi, tkanki cznej i innych tkanek 10. zakaenie bakteryjne- zwikszone wytwarzanie granulocytw obojtnochonnych 11. regulacja- cytokiny CSF i leukotrieny. Brak cytokin powoduje przerwanie procesu rnicowania komrek i powstanie biaaczki

Monocytopoeza i ukad makrofagw 1. monocytopoeza- CFU- GM-> monoblast-> promonocyt-> monocyt 2. monoblasty- zasadochonne, pojawiaj si we krwi w biaaczce monocytarnej 3. promonocyty- zasadochonne, 4. monocyty- nie wpeni zrnicowane kom. we krwi przebywaj 10h, w tkankach rznicuj si do makrofagw 5. monocyty i makrofagi= ukad jednojdrowych makrofagw

Limfocytopoeza 1. aktywacja genu ikaros 2 w szpiku kostnym czerwonym i grasicy, cianie przewodu pokarmowego, 3. komrka wyjciowa- pluripotencjalna szpiku

Wytwarzanie pytek krwi 1. fragmenty cytoplazmy megakariocytw, powstaj w szpiku kostnym czerwonym 2. macierzysta komrka mielocytopoezy-> BFU-Meg-> megakarioblasty

3. megakarioblasty- nerkowate jdro z kilkoma jderkami- ulega licznym podziaom bez podziau cytoplazmy 4. megakariocyt- due pofragmentowane jdro, liczne ziarenka azurofilne w cytoplazmie - bony siateczki srdplazmatycznej gadkiej tworz kanay oddzielajce fragmenty cytoplazmy megakariocytu-> pytki krwi ROZWJ UKADU KRWIOTWRCZEGO 1. wytwarzanie krwinek czerwonych- 2 tydz rozw. zarodkowego w cianie pcherzyka tkowego 2. w wyniku tego powstaj due erytroblasty z HbF i jdrem - erytrocytopoeza megaloblastyczna 3. od 6 tyg. erytrocytopoeza w wtrobie 4. ledziona- 10 tydz 5. 2m-c wtroba i ledziona- granulo- mono- limfo, megakariocytopoeza 6. 2 m-c rozwoju- limfocytopoeza w grasicy 7. 2/3m-c rozwoju- szpik kostny, obojczyk, i inne koci 8. od 6m-ca w wzach limfatycznych ywa limfocytopoeza szpikowo- limfatyczna 9. okres okooporodowy- w wtrobie i ledzionie zanika hemocytopoeza. od pierwszych tygodni ycia pozapodowego tylko w szpiku kostnym czerwonym i narzdach limfatycznych 13. TKANKA MINIOWA 1. kom. miniowe s otoczone blaszk podstawn. blaszka podstawna+ tkanka czna waciwa= zrb minia - wyspecjalizowane w kurczeniu i rozkurczaniu i w zmianie napicia - pochodz z mezodermy - proces rnicowania- pojawianie si w cytoplazmie biaek biorcych udzia w kurczeniu 2. rodzaje tkanki miniowej: poprzecznie prkowana szkieletowa, sercowa, gadka TKANKA MINIOWA POPRZECZNIE PRKOWANA SZKIELETOWA 1. dugie cylindryczne komrki- ksztat paeczek- wkna - kom. wielojdrowe- ok. 75 jder na 1 mm dugoci; le w obwodowej czci sarkoplazmy - kom. otoczona blaszk podstawn- budowa zbliona do blaszki podstawnej nabonkw - gowny skadnik cytoplazmy- miofibryle- waciwoci kurczenia si, tworz pczki, midzy nimi jest cytosol i liczne sarkosomy(mitochondria) - zalene od woli - nieliczne niezalene- m.ucha rodkowego, misie kulszowo- jamisty, m. opuszkowo- jamisty, niektre kom. mm. oddechowych - rozbudowana siateczka gadka MIOFIBRYLE I SARKOMERY 1. pojedyncze miofibryle- poprzeczne prkowanie 2. prki- skadaj si z sarkomerw - granica prka- prki graniczne Z - midzy nimi 1/2I,A,1/2I - w rodku prka A- prekH - w rodku prka H- M 3. prki Z- Alfa aktynina+ desmina- miejsce zakotwiczenia miofilamentw cienkich(aktynowych) 4. prek I- tylko filamenty aktynowe 5. prek A- filamenty aktynowe i lece midzy nimi filamenty miozynowe - 6 filamentw aktynowych otacza kady filament miozynowy 6. prek H- tylko miofilamenty miozynowe 7. prek M- miozynowe+ filamenty m; miofilamenty miozynowe s poczone mostkami m 8. midzy prkami Z tego samego sarkomeru- rozcigaj si biaka tityny 9. tityna- najwiksze biako. biegnie jako dugi acuch przez p sarkomeru midzy prkiem granicznym Z i M - w prkiu M spotyka si z druga czsteczk tityny biegnc z przeciwnej strony - w prku I- ksztat sprysty- centrowanie filamentw miozynowych w sarkomerze i nadawanie sarkomerowi sprystoci 10. midzy prkami Z ssiadujcych miofibryli- filamenty porednie typu III- cz ze sob miofibryle i s zbudowane z desminy 11. pczki miofibryli s przytwierdzone do sarkolemy za pomoc dystrofiny i utrofiny- brak w dystrofii miniowej 12. dookoa filamentw aktynowych- nebulina- utrzymuje te filamenty w prawidowym pooeniu

GADKA SIATECZKA SARKOPLAZMATYCZNA I KANALIKI T 1. gadka siateczka- otacza kad miofibryl - dookoa prka A i I oddzielne ukady siateczki - kady z 2 paskich zbiornikw poczonych kanalikami - ukad znad przka A oddzielony od ukadu znad prka I przestrzeni do ktrej wklinowuje si kanalik T 2. triada- ukad zawierajcy kanalik T i przylegajce do niego 2 zbiorniki gadkiej siateczki - zbiorniki zawieraj due stenie Ca2+ przylegaj one do miofibryli i cz si przez kanaliki T z bon kom. - sposb na szybkie przekazywanie sygnau do skurczu - przekazanie sygnau za pomoc stopki czcej 3. stopka czca- kompleksy transbonowych biaek bony kanalika T i przylegajcej do nich bony zbiornikw sarkoplazmatycznych 4. kanalikT- w bonie- receptor dihydropirydynowy; bona zbiornikw- receptor rianodynowy(zawiera kana dla Ca) 5. depolaryzacja bony kanalika T-> zmiana ksztatu receprota dihydropirydynowego-> zmiana ksztatu receptora rianodynowego-> otwarcie kanay dla Ca 6. kastamery- na powierzchni kom. m. szkieletowych i sercowego- poprzeczne wgobienie sarkolemy na wysokoci prka Z BIAKA MIOFIBRYLI BIORCE UDZIA W SKURCZU 1. aktyna, miozyna, troponina, tropomiozyna, tityna, nebulina, biako m, desmina, dystrofina, utrofina 2. Aktyna- biako globularne, gdy polimeryzuje->acuchy polipeptydowe fibrylarne - 2 acuchy okrcaj si wok siebie-> filament cienki aktynowy - aktyna G ma miejsce wiace miozyn - filamenty wi si z prkiem Z, odchodz prostopadle od jego powierzchni 3. miozyna- w komrkach miniowych jako miozyna II, a w innych kom. jako miozyna I lub VI - miozyna II- 2 cuchy cikie tworzce helis- kady acuch koczy si gwk; makroczteczka ma 2 gwki majce aktywno ATPazy po zwizaniu z aktyn. gwki zawieraj cuchy lekkie - miozynaI- 1 acuch zakoczony gwk. w wikszoci kom. bierze udzia w ruchu, wewntrz nich - gwki miozyny wystaj na zewntrz filamentu miozynowego i le wzdu lini spiralnej 4. tropomiozyna- 2 acuchy tworzce helis - w stanie rozkurczu ley powyej spiralnego rowka filamentu aktynowego- owija si 5. troponina- wie si z tropomiozyn i aktyn F - kompleks skada si z podjednostki C(wie Ca),I(zapobiega wizaniu aktyny F z miozyn),T(wie si z tropomiozyn) MECHANIZM SKURCZU 1. rozkurcz- gwki miozyny pod ktem prostym w stosunku do miofilamenty aktynowego - miejsca wizania miozyny- zasonite przez tropomiozyn 2 sygna do skurczu- depolaryzacja sarkolemy kanalikw T( wynik przekazania sygnay przez wkno nerwowe do synapsy nerwowo- miniowej, a z niej do sarkolemy kom. miniowej) 3. depolaryzacja dochodzca do kanalikw T--> zmiana ksztatu receptora dihydropirydynowego-> zmiana ksztatu receptora rianodynowego--> otworzenie kanaw dla Ca-> jony wi si z troponin C--> zmiana konformacji kompleksu troponiny-> wcinicie czsteczki tropomiozyny na dno rowka filamentu aktynowego(odsonicie miejsc wizania gwek miozyny) ATP zwizany z gwkami miozyny ulega hydrolizie-> obrt o 20 stopni konwertor( fragment biaka czcy gwk z acuchem cikim czsteczki miozyny)--> lizg filamentu aktynowego wobec miozynowego 4. odczenie gwki miozyny od aktyny- po przyczeniu do gwki ATP- rozkurcz miofibryli i komrki - w rozkurczu bierze udzia NO( powstaje z argininy, pobudza cyklaz guadenylanow-> cGMP-> zmniejszenie stenia Ca-> rozkurcz) - stenie pomiertne- gdy do gwek miozyny zwizanych z aktyn nie przycza si ATP 5. skurcz izometryczny- zwikszenie napicia bez zmiany dygoci ; skurcz izotoniczny- skrcenie caej komrki RDA ENERGII SKURCZU I RODZAJE KOMREK MINIOWYCH 1. ATP, fosfokreatyna, kwas pirogronowy, glukoza 2. energia wytwarzana w procesie- fosforylacja tlenowa- stan spoczynku lub po skurczu z kw. tuszczowych, beztlenowa glikoliza-z glukozy, 3. mioglobina- biako wice tlen i dostarczajce go do mitochondriw) 4. glikogen- dostarcza glukoz 5. kom. miniowe biae- szybki skurcz, szybkie zmczenie, niewiele mioglobiny, - glikoliza beztlenowa jako rdo energii - w mniach wykonujcych szybkie ruchy- mm. okoruchowe

6. kom. miniowe czerwone- bogate w mioglobin - rdo energii- fosforylacja tlenowa - wolny skurcz, dua wytrzymao na zmczenie - szczeglnie duo- m. trjgowy ramienia 7. komrki miniowe porednie - cechy komrek biaych i czerwonych 8. rodzaje kom.- pod wpywem rnego unerwienia - kom. unerwione przez ten sam neuron- zawsze tego samego rodzaju POWSTAWANIE KOMREK MINIOWYCH I KOM. SATELITARNE 1. kom. m. szkieletowych- z mezodermy somitw 2. powstawanie mioblastw i miotubuli- regulowane przez mitogenne czynniki reg. MRF - rodzaje MRF- MyoD, MRF5--> powstawanie mioblastw - miogenina, MRF4- udzia w powstawaniu miotubuli 3. wzrost m.- zwikszanie liczby miotubuli i zwikszanie ich masy 4. nie wszystkie mioblasty fuzuj- pewna ich liczba przylega do kom. miniowych- kom. satelitarne - s to kom. macierzyste mm. szkieletowych - liczba jder- staa- 5% jder komrek miniowych - znajduj si w stanie spoczynkowym, uaktywniaj si w mm. uszkodzonych, po odnerwieniu i trenowanych MISIE SZKIELETOWY 1. gwna masa- komrka miniowe ukadajce si w pczki+ tkanka czna waciwa luna siateczkowata(rdmisna) 2. rdmisna- w niej naczynia, nerwy - funkcja- czenie komrek miniowych, odywianie 3. omisna- z tk, cznej waciwej zbitej - otacza pzki wkien miniowych 4. namisna- otacza cay misie- tk. zna waciwa zbita TKANKA MINIOWA POPRZECZNIE PRKOWANA SERCOWA 1. kom. m. sercowego- powstaj z mioblastw zawizka serca - z 1 mioblastu powstaje 1 jednojdrowa kom. miniowa// 2 mioblasty fuzuj-> dwujdrowa komrka - kom. ukadaj si szeregiem a midzy mini s wstawki - kom. daj boczne odgazienia przechodzce do ssiednich szeregw - jdra le w rodku komrek 2. kanaliki T- w pobliu prkw Z( a nie midzy IiA) - przylegaj tylko do 1 zbiornika gadkiej siateczki-> diada 3. wstawka- poczenie szczytowe powierzchni kom. serca - moe przebiega w lini prostej, lub schodkowato - rodzaje pocze- obwdka zwierajca, desmosomy, neksus 4. obwdka zwierajca- budowa podobna do prka Z 5. desmosomy- cz komrki z si przezwyciajc si skurczu 6. czynno tkanki miniowej sercowej- powtarzajce si automatyczne skurcze i rozkurcze 7. skurcze- zasada oscylatora wapniowego - Ca w siateczce w duym steniu- zmiany stenia- rozkad normalny - gdy stenie wysokie-> otworzenie receptorw rianodynowych przez 100ms - niskie stenie w siateczce->zamknicie kanaw, cykl si powtarza TKANKA MINIOWA GADKA 1. kom. ksztat wrzecionowaty - istota midzykomrkowa- tk. czna waciwa luna i blaszki podstawne - 1 jdro- w czasie skurczu zwinite i pofadowane - mog wystpowa pojedynczo lub w niewielkich grupach, mog tworzy due minie 2. jamki-wgobienia wytwarzane przez sarkolem- odpowiedniki kanalikw T 3. na wewntrznej powierzchni- tamy gste, a wewntrz kom. cizka gste 4. tama gsta- z tam jednej sarkolemy cz si miofilamenty cienkie i grube, ktre biegn do przeciwnej strony - rola przka granicznego Z 5.midzy kolejnymi ciakami gstymi- na przemian filamenty cienkie i grube i porednie-> kurczliwe struktury 6. filamenty desminowe- skdnik cytoszkieletu- stabilizuj pooenie ciaek gstych 7. komrki rozrusznikowe- Cajala- midzy warstwami mm. gadkich - ksztat owalny/ gwiadzisty - rozruszniki 8. unerwienie- wspczulne/ przywspczulne

- depolaryzacja- uwalnianie ACh lub NA(wspczulny) MECHANIZM I CHARAKTER SKURCZU MM. GADKICH 1. 2 mechanizmy 2. skurcz spowodowany zwikszeniem stenia Ca - brak biaek regulatorowych- troponiny i tropomiozyny- zamiast nich- kinaza acuchw lekkich miozyny i kalmodulina - kalmodulina- wize Ca, rola troponiny - kinaza acuchw lekkich- enzym fosforylujcy, rola tropomiozyny - depolaryzacja-> otwarcie kanaw dla Ca w gadkiej siateczce/ b. kom.-> przepyw jonw do cytoplazmy-> Ca czy si z kalmodulin i powtaje kompleks kalmodulina-Ca/kinaza acuchw lekkich miozyny-> kinaza staje si aktywna-> ufosforylowane ancuchy lekkie miozyny zmieniaj konformacj-> poczenie si gwki miozyny z aktyn_>lizg - wolniejszy skurcz ni w m. poprz. prk 3. skurcz bez zwikszania stzenia Ca- pod wpywem hormonu- angiotensyny2- aktywacja Rho-A, jest to rodzaj biaka G. Biako Rho-A pobudza kinaz Rho,a ta fosforyluje kinaz acuchw lekkich miozyny-> hamowanie defosforylacji kinay acuchw lekkich miozyny-> stan uczulenia na Ca-> skurcz miocytw przy niezmieniajcym si steniu Ca w cytosolu - mechanizm niektrych postaci nadcinienia ttniczego 14. TKANKA NERWOWA 1. neurony+ kom. glejowe 2. neurony i kom. glejowe- ektoderma cewy nerwowej 3.niezrnicowane kom. cewy--> neuroblasty-> neurony - spongioblasty--> kom. glejowe 4. neurony zwojw midzykrgowych i czciowo zwojw wspczulnych- z neuroblastw grzebienia nerwowego; - kom. mikrogleju z mezodermy 5. neuron- ciao kom.+ wypustki - s kom. pobudliwymi- reaguj zmian adunku elektrycznego na zewntrznej i wewntrznej powierzchni swojej bony na sygnay zewntrzne 6. funkcje neuronw i kom.glejowych: - organizuj i koordynuj czynnoci organizmu, - wytwarzaj, odbieraj, poddaj analizie i przewodz sygnay NEURONY 1. ciao kom. nerwowej ( perykarion)+ wypustki(aksony i dendryty) 2. w obwodowym ukadzie wystpuj w zwojach czaszkowych, midzyrdzeniowych, wspczulnych i przywspczulnych i w postaci niewielkich grup kom. zwojowych w rnych narzdach CIAO KOM. NERWOWEJ 1. mog mie rne ksztaty- ziarniste, gwiadziste, piramidalne, gruszkowate 2. wyrnia si- wielowypustkowe, dwuwypustkowe, jednowypustkowe, rzekomojednowypustkowe, bezwypustkowe 3. wielowypustkowa- 1 akson i wiele dendrytw - dwuwypustkowa- 1 akson i 1 dendryt - rzekomojednowypustkowe- 1 akson i 1 dendryt biegnce pocztkowo cile poczone, a dalej si rozchodz 4. jdro ley rodkowo. tylko w niektrych moe lee mimorodkowo- ciaa kom. nerwowych zwojw wspczulnych/ jj. istoty szarej rdzenia krgowego 5. tigroid- ziarenka Nissla- dookoa jdra- szorstka siateczka rdplazmatyczna - charakterystyczna cecha- rybosomy zwizane z bon tworz rozetki - rozpada si na skutek wyczerpania po dugotrwaym dranieniu lub po uszkodzeniu aksonu 6. mikrotubule i neurofilamenty- porednie filamenty typu IV - stanowi50% wszystkich biaek mzgu 7. wtrty komrkowe- w postaci barwnikw melaniny i lipofuscyny - lipofuscyna- przejaw wyrodnienia komrek 8. funkcje ciaa kom. nerwowych- ich bona przyspiesza lub hamuje impulsy nerwowe pynce do aksonw oraz z dendrytw- szczeglnie bona komrkowa podstawy aksonu - synteza makroczsteczek i wikszoci czsteczek( biaka, lipidy bony kom) WYPUSTKI NERWOWE 1. dendryty i aksony

2. wypustki= wkna nerwowe 3. gwny skadnik- filamenty porednie typu IV- neurofilamenty i mikrotubule 4. w dendrytach- krtkie mikrotubule stabilizowane przez biako MAP2 5. w aksonach- dugie mikrotubule, wszystkie koce minus skierowane ku perykarionowi - biako tau - nadmierna fosforylacja tego biaka--> filamenty tau i bezadne uoenie mikrotubuli w aksonie- przyczyna choroby Alzheimera- degeneracja mzgu 6. dendryty- informacje ku ciau kom. nerwowej - aksony- od ciaa komrki nerwowej

Dendryty 1. pczki dendrytyczne- zgrubienia na przebiegu dendrytw- synapsy chemiczne, rodzaj mikroprocesorw mzgu. powstajce w nich zmiany stnia Ca- podstawa krtkiej, dynamicznej pamici 2. kocz si synapsami lub odgrywaj rol receptorw 3. koce plus uoone w rnych kierunkach- biako MAP2 4. funkcje dendrytw- impulsy nerwowe zawsze ku ciau kom. nerwowej, funkcje integrujce

Akson 1. ciao komrki oddaje tylko 1 akson w miejscu pozbawienia ciaek Nissla- podstawa aksonu - oddaje na bocznej powierzchni kolateralia - czsto rozgazia si w czci kocowej-> drzewko kocowe - cecha charakterystyczna- rwna rednica na caej dugoci - liczne pczli mikrotubul i neurofilamentw - mikrotubule dugie, wszystkie koce minus skierowane ku perykarionowi- biako tau 2. budowa- otoczony aksolemm, ktra pokrywa aksoplazm 3. transport wdu aksonu- w pcherzykach, ktre wi si z biakami motorowymi mikrotubuli i s wzgldem nich przesuwane - powolny- 1mm/dob; - szybki- 20cm/dob 4. funkcke- przewodzenie wzdu aksolemy impulsw nerwowych od ciaa komrki ku obwodowi - transport zwizkw chemicznych- w obu kierunkach WZROST I KSZTATOWANIE NEURONW 1.z komrek neuronabonkowych znajdujcych si w cewie nerwowej lub grzebieniu nerwowym - komrki neuronabonkowe--> neuroblasty(nie dziel si) 2. neurogeneza- procesz proliferacji i rznicowania kom. progenitorowych - zachodzi w yciu embrionalnym, po urodzeniu pod ependym komr mzgu i kanau rdzenia krgowego i w hipokampie 3. neuroblasty poruszaj si po szeregach promienistych jak po szynach - kierunek wzrostu wypustek jest regulowany przez kw. hialuronowy, osteopontyn- wzdu nich wdruj wypustki - semaforyny- hamuj wzrost na podou 4. wzrost neuronw- przez wyduanie wypustek i wytwarzanie kolateralii 5. wytworzenie poczenia z innymi neuronami- warunek przeycia neuronu w okresie okooporodowym - wypustki neuronw rosn po wytworzeniu stokowatych zakocze- do rozpoznawania podoa i nadawania kierunku wzrostu KOMRKI MACIERZYSTE UKADU NERWOWEGO 1. ependyma zawiera kom. macierzyste- pluripotencjalne SYNAPSY 1. czynnociowe poczenie neuronu z innym neuronem, receptorem lub kom. efektorowymi 2. mog przekazywa sygnay za porednictwem czsteczek sygnaowych( neurotransmittery)- synapsy chemiczne; synapsy elektryczne- poczenia nexus

SYNAPSY CHEMICZNE 1. budowa: fragment cytoplazmy neuronu- fragment presynaptyczny i jego bona presynaptyczna - bona postsynaptyczna - przestzre synaptyczna 2. modyfikacje- synapsy dziaajce na odlego- wolne zakoczenia nerwowe gdzie jest bona presynaptyczna, postsynaptyczna jest w pewnej odlegoci w kom. efektorowej - synapsy odwrcone- w tych samych kom. - synapsy mieszane- przekazuja sygnay za pomoc neurotransmittera i prdu jonw nieorganicznych 3. pcherzyki synaptyczne- w presynaptycznym fragmencie cytoplazmy

- zawieraj neurotransmitter - mog powstawa w perykarionie, ale czciej w cytoplazmie czci presynaptycznej wypustki 4. neurotransmittery- klasyczne- serotonina, dopamina, ACh, Glutaminian, GABA, glicyna, noradrenalina, peptydy- somatostatyna, neuropeptyd Y, motylina, endorfina, VIP - neurotransmittery I i II neuronu siatkwki- pobudzajce- glutamina, ACh; hamujce- glicyna, GABA 5. cykl pcherzykw synaptycznych- - pcherzyki synaptyczne- powstaj przez pczkowanie z endosomw wczesnych - do pcherzykw jest transportowany nuerotransmitter przy wykorzystaniu energii przepywu H+ - po pobudzeniu pcherzyki wi si za pomoc synaptozyny z filamentami aktynowymi i s transportowane do bony presynaptycznej - fuzja bon pcherzyka i presynaptycznej za pomoca- synaptofizyny, synaptotrewiny, syntaksyny, Munc 18, SNAP25 i Ca2+ - fuzja bon i uwalnianie neurotransmittera- proces egzocytozy - fragment bony okrywany klatryn i powstaje pcherzyk, ktry przemieszcza si do endosomw wczesnych 6. prozac- hamuje zwrotn endocytoz serotoniny ze szczeliny synaptycznej synaps w OUN 7. kokana- hamuje zwrotn endocytoz dopaminy przez bon presynaptyczn

SYNAPSY ELEKTRYCZNE 1. neksus- kanay przez ktre przedostaj si jony nieorganiczne - sygna rozprzestzrenia si szybko i bez opnie - brak moliwoci adaptacji i wybirczoci jakie panuj w synapsach chemicznych NEUROGLEJ 1. kom. glejowe+ wypustki 2. wywodz si z ektodermy cewy nerwowej- spongioblasty 3. kom. mikrogleju- wywodz si z mezodermy 4. w OUN jako wycika- ependyma i kilku innych rodzajw kom. glejowych, ktre tworz zrb 5. pil nerwowa- zbudowana ze spltanych i przylegajcych do siebie wypustek - oprcz pilni zrb tworzy rodzaj zelifikowanej istoty podstawowej

EPENDYMOCYTY 1. komrki wyciki- tworz jednolita bon nabonka jednowarstwowego szeciennego ependymy - na powierzchni mikrokosmki i sporadycznie rzski - te, ktre wycieaj sploty naczyniwkowe- charakter kom. pompujcych jony - bior udzia w wytwarzaniu pynu mzgowo- rdzeniowego - take kom. macierzyste

ASTROCYTY, OLIGODENDROCYTY I KOM. MIKROGLEJU 1. astrocyty protoplazmatyczne- szczeglnie liczne w istocie szarej - wypustki przylegaj do naczy krwiononych, opony mikkiej(waciwoci transcytozy) lub cia kom. nerwowych - reguluj proliferacj i rnicowanie neuronw 2. astrocyty wkniste- dugie cienkie wypustki, w cytoplazmie wypustek- filamenty glejowe- zbudowane z wknistych biaek kwanych - szczeglnie duo w istocie biaej OUN 3. oligodendrocyty- mniejsze, nieliczne wypustki, ukadaja si wzdu wkien nerwowych- wytwarzaj osonki w ukadzie nerwowym - przylegajce do neuronw w istocie szarej- kom. satelitarne 4. komrki mikrogleju= mezoglej- liczne wypustki, dajce pod ktem prostym ostre zakoczenia- przypomina gazie cierniowe, pochodzenie mezodermalne, funkcja makrofagw 5. komrki neurogleju ukadu nerwowego obwodowego- z grzebienia nerwowego - komrki satelitarne- przylegaj do cia komrek nerwowych zwojw,spaszczone, niejasne znaczenie czynnociowe - lemocyty czyli kom. schwanna- komrki osaniajce wkna nerwowe nerww obwodowych 6. tanycyty- komrki ependymy- cz wiato komory III z wosowatymi naczyniami krwiononymi wyniosoci przyrodkowej

OSONKI WKIEN NERWOWYCH 1. wkna nerwowe- wypustki neuronw 2. wkna nerwowe w mzgowiu i rdzeniu- biegn w pczkach-drogi/ trakty 3. oligodendrocyty- w OUN, lemocyty w obwodowym--> osonka mielinowa - lemocyty wytwarzaj take osonk wkien nerwowych- neurolema- osonka Schwanna

neurolema 1. lemocyty- spaszczone, dugie kom. - wytwarzaj podune wgobienia w ktrych ley 1 lub wiele wkien nerwowych - wkna nerwowe majce tylko neurolem- wkna bezrdzenne

osonka mielinowa 1. wokna otoczone osonk mielinow- wkna rdzenne 2. mielinizacja- 4m-c rozwoju podowego do koca 1 r - ostateczne dojrzewanie czynnociowe osonki- 12r - nawijanie spaszczonej cytoplazmy lemocytudookoa wkna nerwowego - mezakson wewntrzny- utworzony przez bony kom. pokrywajce rowek cytoplazmy w pobliu w. nerwowego - mezakson zewntrzny- po zakoczeniu nawijania bony kom. przechodz z osonki mielinowej na powierzchnie lemocytu - w procesie nawijania cytoplazma zostaje wycinieta- zostaj tylko bony 3. wcicie mieliny- Schmidta- Lantermana -midzy bonami kom. we fragmentach osonki mielinowej pozostaje troche cytoplazmy - przejanienie o ksztacie litery V- skierowanej kocem ku jednemu z kocw wkna - rola odywcza osonki 4. jeden lemocyt- osonka wok1 wkna - jeden oligodendrocyt- osonki dookoa wielu wkien - im grubsze wkno, tym grubsza osonka 5. przewenia Ranviera- brak osonki pomidzy osonkami - osonka mielinowa midzy przeweniami- midzywle - brak biaek kanaowych w midzywlach CYTOFIZJOLOGIA TKANKI NERWOWEJ 1. strona zewntrzna- adunek dodatni - strona wewntrzna- adunek ujemny - wytwarza to potencja spoczynkowy -90mV 15. UKAD KRZENIA KRWI 1. naczynia krwionone + serce 2.warstwy- bona wewntrzna, rodkowa, dodatkowa(zewntrzna) RDBONEK 1. pochodzenie mezenchymalne 2. jednowarstwowy nabonek paski lecy na blaszce podstawnej 3. nab. jednowarstwowy szecienny- zatoki ledziony, yki wza limfatycznego, kpek Peyera i migdakw 4. poczenia occludens, nexus- nieprzepuszczalny- wymiana tylko przez transcytoz 5. kompleksy aktyny i miozyny- waciwo kurczenia si - kurczenie- zwikszenie rozstpw 6.mog zawiera pory- transport czsteczek i makroczsteczek 7 ciaka Weibela-Palade'a- twory paeczkowate wsierdzia, ttnic i y. zawieraj biako von Willebranda 8.na wolnej powierzchni mikrokosmki 9. bonowe glikoproteiny- selektynaE, adresyna- ligand dla selektynyP CYTOFIZJOLOGIA RDBONKA 1. syntezuj i uwalniaja prostacyklin- przeciwdziaa adhezji pytek krwi i rozszerza naczynia krwionone - endoteliny- dziaaj parakrynowo- pobudzaj skurcze miocytw gadkich naczy krwiononych, s mitogenami 2. dziaanie rozkurczajce na mm, gadkie naczyn krwiononych - ACh, histamina, bradykinina, substancjaP- pod ich wpywem rdbonek uwalnia NO - EDHF- pochodna kwasu santreinowego syntetyzowanego przez cytochrom P-450 -konwertaza WYTWARZANIE NACZY KRWIONONYCH 1. waskulogeneza- komorki rodbonka powstaj z kom. macierzystych- angioblastw lub hemangioblastw - powstaj kruche naczynia - remodelowanie- komorki mm. gadkich i perycyty nakadaj si na rurki rdbonka 2. cytokiny i chemokiny, naczyniowy czynnik wzrostu rdbonkowy, VEGF, naczyniowy czynnik wzrostu z gruczow wewntrzwydzielniczych, EG-VEGF, angiopoetyna, efryna, PDGF

3. angiogeneza- pobudzana przez leptyn i relaksyn 4. receptory dla pytek- PAR- na bonie pytek krwi i kom, rdbonka 5. czas ycia kom. rdbonka- 10dni TTNICE 1. spryste, miniowe, maego kalibru

TTNICE TYPU SPRYSTEGO 1. stosunkowo cienka ciana w porwnaniu ze rednic 2. bona wewntrzna- gruba, rdbonek na boniepodstawnej, podrdbonkowa w-wa tkanki cznej waciwej, bona sprysta wewntrzna 3. bona rodkowa- najgrubsza w-wa. bony spryste zbudowane z elastyny nazywane bonami okienkowatymi. - midzy bonami miocyty gadkie, wkna siateczkowe i kolagenowe i proteoglikany - nie ma fibroblastw 4. bona dodatkowa- grubsza ni wewntrzna - liczne wkna kolagenowe, niewiele sprzystych i miocytw gadkich - naczynia naczy 5. znaczenie czynnociowe tt. sprystych- wyrwnuj bieg krwi

narzdy odbierajce sygnay o cinieniu i skadzie krwi 1. zatoka t.szyjnej, kbki: szyjny, aorty, pucny, ogonowy(pH i stenie O2,CO2) 2. zatoka t.szyjnej- zakoczenia nerwowe nc IX - baroreceptory 3. kbki- komrki typu I- jasne;- wiele pcherzykw z NA,dopamin, serotonin, zakoczenia nc IX komrki typu II- ciemne- zmodyfikowane lemocyty

TTNICE TYPU MINIOWEGO 1. np. t. wiecowa, promieniowa, krezkowa 2. funkcja- dostarcznei rznych iloci krwi do tkanek przez obkurczanie misni gadkich ich ciany 3. bona wewntrzna- rdbonek z bon podstawn, w-wa porednia, w-wa sprysta wewntrzna - kom. rdbonka- oddaj wgcz ciany dugie wypustki ktre dochodz do miocytw gadkich bony rodkowej- tworz z nimi poczenia nexus - w-wa porednia- w. kolagenowe, spryste, miocyty gadkie(szczeglnie duo w rozgazieniach) -w-wa sprzysta wewntrzna- najgrubsza, w. spryste, niewiele kolagenowych; grubsza u osb starszych, rozpoczynaj si ogniska miadzycowe- zwapniae guzki miocytw 4. bona rodkowa- 30-40 w-w miocytw gadkich poczone occludens i adherens, midzy miocytami kolagen i elastyna - zapon wapniowy- rozkurcz mini i spadek cinienia 5. bona zewntrzna- duo wkien sprystych, tkanka czna waciwa luna z w. kolagenowymi, naczynia naczy, niezmielinizowane wkna wspczlne i przywspczulne

TTNICE MAEGO KALIBRU 1. rednica do 1mm, poniej ttniczki 2. zalicza si tu ttniczki przedwosowate 3. bona wewntrzna- rdbonek na bonie podstawnej - czy si za pomoc nexus z miocytami gadkimi 4. bona rodkowa- do4 w-w miocytw gadkich 5. bona zewntrzna- tk.lczna waciwa luna z wknami kolagenowymi i siateczkowymi NACZYNIA WOSOWATE 1. woniczki= kapilary 2. mog zmienia swoj rednic przez niewielkie obkurczanie komrki rdbonka, kurczenie si przylegajcych do ich ciany miofibroblastw 3. szybko krwi w naczyniach wosowatych zmniejsza si- polepszenie warunkw wymiany krew- tkanki i tkanki- krew 4. skad ciany- rdblonek+ blaszka podstawna+ perycyty(kom. przydanki) 5. rodzaje naczy wosowatych- cige, porowate, zatokowe 6. naczynia wosowate cige- maj srdbonek ze cile przylegajcymi kom. ; midzy kom.nieliczne roztpy; - blaszka podstwana gruba, i ciga - wystpuj w miniach i mzgu - trudno przepuszczalne- transport przez transcytoz

7. naczynia wosowate porowate- liczne pory w cytoplazmie, pory powstaj przez fuzj pcherzykw transcytarnych. maj cienkie przepony z glikoprotein, - blaszka podstawna zawiera otwory - w ledzionie i szpiku kostnym 8. Naczynia wosowate zatokowe- wtroba, szpik kostny, ledziona, gruczoy wydzielania wewnetrznego. - ciana atwo przepuszczalna CZYNNO NACZY WOSOWATYCH 1. powstaje pyn tkankowy- cinienie krwi wysze ni onkotyczne- naczynia wosowate ttnicze - naczynia wosowate ylne- cinienie krwi nisze ni cinienie onkotyczne 2. bariera krew- narzdy- brak porw, cise przyleganie; blaszka podstawna ciga, gruba - popmy czsteczkowe ABC w wolnych powierzchniach- wypompowuj czsteczki z komrk rdbonka, wspomagaj dziaanie bariery YY 1. maj wiksze wiato, ciesz cian, wicej tkanki cznej waciwej - due yu maj zastawki - bony- wewntrzna, rodkowa, zewntrzna

RNORODNO BUDOWY Y DUEGO, REDNIEGO I MAEGO KALIBRU 1. cinienie krwi mniejsze ni w ttnicach 2. yy grnej czci ciaa- cinienie hydrostatyczne niewielkie- cienka bona wewntrzna( tylko sabo rozwinita bona sprysta wewntrzna) - bona rodkowa te sabo rozwinita - bona dodatkowa- dobrze rozwinita, a jej grubo zwiksza si ze wzrostem kalibru y 3. dolna cz ciaa- cinienie hydrostatyczne due - dobrze rozwinita bona wewntrzna- rdbonek+ w-wa tk. cznej waciwej+ bona sprysta wewntrzna. liczne miocyty gadkie - bona rodkowa- kilka w-w miocytw gadkich - bona dodatkowa- tkanka czna waciwa+ liczne miocyty gadkie - naczynia naczy 4. yy charakteryzujce si poredni budow- . konczyn grnych- miocyty wystpuj tylko w bonie rodkowej - yy siatkwki, opon mzgowych, koci, wtroby, ledziony- brak miocytw gadkich w ogle

ZASTAWKI YLNE 1. yy o rednicy powyej 2mm maj zastawki - wyjtek- ya gwna grna i dolna, yy trzewiowe, pucne- brak zastawek 2. sfadowania wewntrznej bony yy- zrb- tkankaczna waciwa- duo wkien kolagenowych i sprystych - nie ma w nich miocytw gadkich - miocyty skupiaj si u nasady zastawek - kierunek uozenia wolnych brzegw- zgodny z kierunkiem przepywu krwi - liczne zastawki w yach dolnych czci ciaa POCZENIA TTNICZO- YLNE I TTNICZO- TTNICZE 1. anastomoza- bezporedniemiejsce przejcia ttnic w yy - anastomozy ttniczo- ylne proste- szczeglnie gruba bona rodkowa; do bony dodatkowej dochodzi wiele nerww ukadu wspczulnego i przywspczulnego - anastomozy ttniczo- ylne kbkowate- otoczona torebk cznotkankow, a w jej wntrzu jest kbek zwinitych anastomoz prostych. bona rodkowa gruba, a jej kom.miniowe przypominaja komrki nabonkowe- komrki nabonkowate 2. komrki nabonkowate typu I - duo mitochondriw, mao kompleksw aktyna- miozyna - typ II- duo kompleksw aktyna- miozyna 3. skurcz anastomoz- hamowanie przepywu przez nie krwi- - rozkurcz- przepyw przez nie krwi z pominiciem sieci naczy wosowatych 4. anastomozy- szczeglnie obficie w skrze pod paznokciami, skrze opuszek palcw, doni stp, maowiny usznej - wana rola w termoregulacji 5. poczenia jamiste- w tkankach erekcyjnych krew z ttnic do y przez jamy wysane rdbonkiem SERCE 1. krew ylna- do serca przez y gwn do PP--> ujcie przedsionkowo- komorowe--> KP

- krew ylna maego krenia- yy pucne do PL-> lewe ujcie P-K--> KL 2. szkielet serca- tk. czna waciwa zbita- szczeglnie duo w. kolagenowych - przegroda boniasta- budowa rozcigna- w.kolagenowe ukadaj si w bony - piercienie wkniste- przegroda midzy przedsionkami i komoram; otaczaj ujcia przedsionkowo- komorowe - trjkty wkniste- w miejscu zetknicia si piercieni woknistych; w ich obrbie wyspy chrzstki szklistej

WSIERDZIE 1. przeduenie bony wewntrznej duych naczy - przedsionki grubsze wsierdzie ni komory - pokryte rdbonkiem lecym na blaszce podstawnej 2. podrdbonkowa w-wa luna 3. w-wa wsierdzia miniowo- sprysta 4. w-wa podrdwsierdziowa. nie ma tej w-wy w strunach cignistych i mm. brodawkowatych

RDSIERDZIE 1. najgrubsza w-wa ciany serca 2. kardiomiocyty+ tk. czna waciwa luna 3. kardiomiocyty- poprzecznie przkowane 4. grubsze w komorach ni przedsionkach 5. warstwa podwsierdziwa tworzy mm. brodawkowate- napinaj patki zastawek serca, zapobiegajc ich wgobieniom w czasie skurczu 6. gebsze w-wy mini- przebieg spiralny i ksztat litery S

NASIERDZIE 1. tk. czna waciwa z sieci wkien sprystych, naczyniami i nerwami 2. obfita tk. tuszczowa zta 3. na zewntrz typowa bona surowicza

OSIERDZIE 1. cznotkankowy worek 2. 2 w-wy- surowicza; zewntrzna- tk. czna wknista

ZASTAWKI SERCA 1. 3w-wy: rodkowa, i2w-wy zewntrzne identyczne z wsierdziem UKAD PRZEWODZCY, UNERWIENIE I UNACZYNIENIE SERCA 1. ukad przewodzcy przedsionkowo- komorowy- rozprowadza impulsy potrzebne do rytmicznych skurczw mm. sercowych 2. zbudowany z : wze zatokowo- przedsionkowy, szlaki midzywzowe przedni, rodkowy, tylny; wze przedsionkowo- komorowy pczek Hisa i jego odgazienia 3. wze zatokowo- przedsionkowy- wz Keitha- Flacka - zmodyfikowane kom.mm. serca - w pobliu wyjcia z prawego przedsionka yy gwnej grnej - kom.maj ksztat wrzecionowaty - rozrusznik serca 4. szlaki midzywzowe- przewodz impulsy z wza zatokowo- przedsionkowego do wza przedsionkowo- komorowego 5. wze przedsionkowo- komorowy- w dolnej i tylnej czci przegrody midzyprzedsionkowej - opniane simpulsy pochodzce ze szlakw midzywzowych - po uszkodzeniu szlakw midzywzowych przejmuje funkcje rozrusznika, ale z mniejsz czstotliwoci ni wze zatokowo- przedsionkowy 6. pczek przedsionkowo- komorowy- pczek Hisa - odchodzi od wza przedsionkowo- komorowego - przechodzi przez trjkt wknisty prawy - w przegrodzie boniastej rozpada si na 2 czci - prawa ga- odgazienia do wsierdzia PK i mm. brodawkowych - lewa ga- paska wstga- wsierdzie grnej cz. przegrody midzykom. i midzy wsierdziem a rdsierdziem LK 7. komrki Purkinjego- przewodz impulsy 4x szybciej ni kom. miniowe serca - bardziej wytrzymae na niedotlenienie ni kom. serca 8.unerwienie serca- w. uk. autonomicznego- jako bezrdzenne w wzach zatokowo- przedsionkowych i przedsionkowo- komorowych

WEWNTRZWYDZIELNICZA F-CJA SERCA 1. kom.mioendokrynowe-wytwarzaj ANF- pcherzyki typu I - pcherzyk typu II- oprcz ANF, BNF - serce, nerki, puca, rdbonek- CNF 16. UKAD LIMFATYCZNY 1. skad- centralne narzdy limfatyczne ( grasica, szpik kostny); obwodowe narz. limf (ledziona, wzy limf); limfocyty krwi i limfy, limfocyty rozsiane; naczynia limfatyczne i limfa 2. gwny skadnik komrkowy narz. limf- limfocyty 3.liczba limfocytyw- 1 bln 4. gwne rodzaje limfocytw- B, T, NK 5. limfocyty B- odpowiedzialne za reakcj typu humoralnego 6. limfocyty T- odpowiedzialne za reakcj typu komrkowego 7. limfiocyty NK- zdolno spontanicznego zabijania komrek nowotworowych 8. antygeny- obce makroczsteczki (biaka, glikoproteiny, wielocukry, kwasy nukleinowe) 9. odpowied immunologiczna- reakcja limfocytw na antygen. bior w niej udzia take inne kom. 10. teoria klonalna- w rozpoznawaniu antygenw biora udzia pojedyncze limfocyty 11. odporno- stan gotowoci organizmu do unieszkodliwiania antygenw 12. kom. immunologicznie kompetentne- bior udzia w rozpoznawaniu i unieszkodliwianiu antygenw ODPORNO 1. swoista i nieswoista 2.nieswoista= wrodzona, szybka, wyraz miejscowych cech struktury tkanek 3. mechanizmy odpornoci nieswoistej - identyfikowane jako mechanizmy zapalenia 4. powierzchnia kom. dendrytycznych, nabonkowych,makrofagw i neutrofili- receptory TREM i TRL 5. Receptory TREM i TRL- wi si z patogenami drobnoustrojw 6. zwizanie receptora z patogenem- sygna do produkcji defensyn i cytokin zapalnych(TNF, IL-1, IL-6) 7. defensyny- peptydy wbudowyjce si w ciany bakterii i grzybw 8. lizozym- rozkada ciany kom. bakteryjnych 9.odporno swoista= nabyta- limfocyty Tab, limfocyty B, wolna odpowied 10. odporno swoista- odpowied immunologiczna humoralna i komrkowa 11. limfocyty B- rozpoznaja antygen za pomoc receptora BCR, T za pomoc TCR IDENTYFIKACJA LIMFOCYTW 1. rozrnianie na podstawie obecoci w bonie kom. glikoprotein transbonowych 2. cz glikoprotein- jest receptorami 3. CD- glikoproteiny pojawiajce si w bonach limfocytw w czasie rnicowania komrkowego 4. CD4- Limfocyty Th 5. CD8- LImfocyty T cytotoksyczne 6. CD19- Limfocyty B 7. CD56- Limfocyty NK 8 CD 95- wzbudza apoptoz 9. identyfikacja limfocytw- wizanie z receptorami na powierzchni limfocytu, swoistego monoklonalnego przeciwciaa PREZENTACJA ANTYGENW I GLIKOPROTEINY MHC 1. limfocyty T- brak moliwoci bezporedniego wizania antygenw 2.limfocyty B- mog wiza due czsteczki niektrych antygenw, ale nie mog mniejszych 3.antygeny, ktre mog by rozpoznane przez limfocyty T i wiele antygenw rozpoznawanych przez limfocyty B- obrbka przez kom. prezentujce antygeny 4. limfocyty dziewicze- nigdy nie zetkny si z antygenem 5. gen MHC- 6 chromosom 6. MHC I- wszystkie kom. jdrzaste i w niewielkiej iloci na erytrocytach 7. MHC I- za jego porednictwem dziaaj limfocyty T cytotoksyczne 8. kom. dendrytyczne- wystpuj w wikszoci narzdw (skra, przewody oddechowe, narz. limfatyczne obwodowe) 9. receptory kom.dendrytycznych- TLR, 10. receptory TLR- wi si z patogenami drobnoustrojw- PAMP 11. kom. dendrytyczne- wystpuj w tkankach jako nieaktywne postacie, zdolne do wizania PAMP i wcigania go do endosomw wczesnych

12. kom. dendrytyczne- aktywacja limfocytw T i B, wpyw na wytwarzanie przeciwcia przez limfocyty B 13. stan tolerancji immunologicznej- osabienie lub zniesienie odpowiedzi immunologicznej - jest regulowane w znacznym stopniu przez kom. dendrytyczne ODPOWIED IMMUNOLOGICZNA HUMORALNA 1. limfocyty B- powstawanie i rnicowanie - szpik kostny 2. prolimfocyty B-->niedojrze limf.B--> dojrzae limf B dziewicze--> centroblasty-->centrocyty-->limf. B pamici/ kom.plazmatyczne 3. niedojrzae limf B- prezentuj IgM 4. dojrzae limf. B dziewicze- prezentuj IgM i IgD 5. limf. B pamici- powstaj pod wpywem limfocytw T pomocniczych i kom. dendrytycznych 6. odmiana limfocytw B- prymitywna - ma CD5 7.bonowy kompleks biakowy Ig- suy do przekazywania impulsw od receptora Ig do kinazy tyrozynowej i fosfolipazy C 8. na powierzchni limfocytw B- CD19,21,22,40,72 9. etapy odpowiedzi immunologicznej humoralej- rozpoznawanie antygenu i aktywacja limfocytu, proliferacja limfocytw, podjcie funkcji przez limfocyty B 10. rozpoznawanie antygenu- jego wizanie przez powierzchniowe receptory Ig limfocytu B, np CD40 11. aktywacja limfocytu- przekazanie sygnau prez bon zaporednictwem kompleksu Ig 12.rozponanie antygenw, aktywacja i proliferacja- bezporednie wizanie antygenu z receptorami Ig limfocytu B, lub za porednictwem limfocytw T 13. epitopy- powtarzajce si miejsca wizania przeciwcia. Mog by wizanie bezporednio przez limfocyty B 14. reakcja blastyczna- przeksztacenie limfocytw B w limfoblasty za porednictwem limfocytw T 15. immunosupresja-tumienie odpowiedzi immunologicznej wywoywane przez hamowanie proliferacji limfoblastw 16. klon komrek- komrki powstae w wyniku proliferacji, identyczne z wyjciowymi limfocytami 17. ostatni etap odpowiedzi immunologicznej- limfoblasty znw staj si limfocytami 18. kom. T cytotoksyczne- eliminuj nadmiar aktywowanych limfocytw B 19. limfocyty T cytotoksyczne- uruchamiaj w eliminowanych limfocytach program apoptozy za porednictwem glikoproteiny Fas, czyli CD95 PRZECIWCIAA 1. budowa- glikoproteiny 2. synteza- kom. plazmatyczne, limfocyty B 3. przeciwciaa poliklonalne- mieszanina rznych typw przeciwcia, o rnej swoistoci . wytwarzana przez wiele klonw limfocytw B pod wpywem wielu antygenw 4. IgG- najliczniejsze, 75%, przenika przez oysko 5. IgM- 10%, wie si z limfocytami, jako pierwsza Ig w yciu osobniczym 6.IgA- wydzieliny, dimeryzacja zachodzi w kom. plazmatycznych 7.IgE- z kom. tucznymi i granulocytami zasadochonnymi, przeciwciao cytofilne, powoduje uwalnianie histaminy 8. IgD- pojawia si wsplnie z IgM w bonie kom. limfocytw B ODPOWIED IMMUNOLOGICZNA KOMRKOWA 1. limfocyty T 2. receptory TCR- 2 podobne acuchy glikoproteinowe ab lub gd LIMFOCYTY T ab 1. w pobliu TCR- CD3- przekazuje sygna o zwizaniu antygenu przez TCR do kinazy tyrozynowej cytoplazmy 2. rozpoznanie antygenu- przez zwizanie antygenu z receptorem limfocytu T 3. aktywacja limfocytu T- przekazanie sygnau o rozpoznaniu przez bon za pomoc CD3 4. rodzaje limfocytw T- powstaj w wyniku rznicowania si w grasicy 5. Limfocyty Th- w gonie- TCR, CD3, CD4, - wydzielaj cytokiny(obejmujce take limfokiny i interleukiny) - rodzaje- Th1, Th2 6. Limfocyty Th1- wzmagaj odpowied typu komrkowego, - wydzielaj IL-2 - IFN-Gamma - pobudzaj makrofagi do niszczenia drobnoustrojw znajdujcych si w ich wntrzu

7.Limfocyty Th2- wzmacniaj odpowied typu humoralnego i produkcj przeciwcia - wydzielaja- IL-4, IL-5,IL-10 8. aktywacja limfocytw Th: - bezporednie zwizanie TCR i CD28 limfocytu, z MHC+peptyd antygenowy i z glikoprotein B7 powierzchni kom. prezentujcych antygeny -wydzielanie IL-1 9. IL-2- dziaa autokrynowo na limfocyt, ktry jwydzieli, moe wiza si z receptorami innych komrek znajdujcych si w pobliu 10. Limfocyty Tc- w bonie- TCR, CD3, CD8, - za pomoca TCR i Cd8 wie si z receptorami MHC klasy I 11. Limfocyty Treg=supresorowe- TCR, CD8 - tumi odpowied immunologiczn 12. Limfocyty NK- ziarenka azurofilne w cytoplazmie, na swojej powierzchni majCD56, receptory dla Fc przeciwcia -niszcz obce komrki, najczciej nowotworowe 13. Limfocyty LAK- mog powstawa pod wpywem duych ste IL-2 z limfocytw NK -zwikszona potencja do niszczenia komrek nowotworowych 14. teoria nadzoru immunologicznego- w organizmie czowieka czsto dochodzi do powstawania nowotworw, stay nadzr immunologiczny limfocytw NK doprowadza do ich niszczenia. 15. ADCC- cytotoksyczno komrkowa zalena od przeciwcia- dziki receptorom dla Fc przeciwcia na NK 16. mechanizm niszczenia komrek- limfocyty Tc, NK wi si za pomoc receptorw z komrkami, ktre majby zniszczone i wtedy wydzielaj perforyn i proteazy(granzymy) oraz TNF LIMFOCYTY T gd 1. receptor na powierzchni- TCR o konfiguracji acuchw g, d 2. powstawanie- szpik kostny--> grasica--> przewd pokarmowy, oddechowy, naskrek, grasica 3.w jelicie- jako kryptokpki 4. wspldziaaj z kom. nabonkw 5. kom. nabonkw pod wpywem stresu wydzielaj biaka szoku termicznego- ligandy dla nich sna powierzchni limfocyti Tgd 6. limf Tgd- maj take receptory dla cytokin wydzielanych przez kom. nabonka PRZESZCZEPIANIE KOMREK I NARZDW 1. ukad autogeniczny- u tej samej osoby, 2. izogeniczny- midzy osobami identycznymi genetycznie 3. allogeniczny- midzy 2 osobami 4. ksenogeniczny- midzy osobnikami rnych gatunkw 5. MHC I- kodowanie przez trzy gwne loci genw A,B, C (HLA-A, HLA-B, HLA-C) wystpuj na wikszoci komrek 6. MHC II- kodowane przez loci genu D (HLA-DR, HLA-DP, HLA-DQ) na powerzchni komrek prezentujcych antygeny 7. szczeglne znaczenie w przeszczepie- zgodno HLA-DR dawcy i biorcy 8. odpowied immunologiczna pierwotna->7dni 9. odpowied immunologiczna wtrna 3-4 dni ROZWJ I INWOLUCJA UKADU LIMFATYCZNEGO 1. pochodzenie- mezodermalne 2. mezoderma- naczynia limfatyczne, zrb i misz narzdw limfatycznych 3. zrb grasicy- nabonek endodermalny 4. zasiedlanie zrbu zarzdw limfatycznych przez prekursory- od 3 m-ca ycia podowego 5. pochodzenie prekursorw- pocztkowo z wtroby nastpnie za szpiku kostnego 6. tolerancja immunologiczna ciy- tumienie odpowiedzi immunologicznej macicy na alloantygeny zarodka i podu. 7. czciowa