scarlett hooft graafland in altiplano

16
Een Nederlandse kunstenaar in Bolivia Scarlett Hooft Graafland in Altiplano INSPIRATIE

Upload: wbooks

Post on 24-Jul-2016

235 views

Category:

Documents


0 download

DESCRIPTION

 

TRANSCRIPT

Page 1: Scarlett Hooft Graafland in Altiplano

Een Nederlandse kunstenaar in Bolivia

Scarlett Hooft Graafland in Altiplano

sca

rle

tt

ho

oft

gr

aa

flan

din

alt

ipla

no

INS

PIR

ATIE

Het fotogenieke landschap van de grote zoutwoestijn Salar de Uyuni

hoog in de Boliviaanse Andes vormt een perfecte achtergrond voor de

indrukwekkende fotowerken van beeldend kunstenaar Scarlett Hooft

Graafland. Tijdens de vele reizen door de hooglanden van dit land,

waarbij zij vaak geholpen werd door de Boliviaanse kunstenaar Gastón

Ugalde, gebruikt zij de natuurlijke eigenschappen van de omgeving

zoals de verblindende witheid en een magische spiegeling, om tijdelijke,

vervreemdende composities in het landschap te ensceneren.

Dit boek geeft een veelkleurige impressie van de totstand koming van

het werk van Scarlett Hooft Graafland. Het verslag van de Mexicaanse

schrijver Alain-Paul Mallard die de kunstenaar op een van haar reizen

vergezelde, neemt u als lezer mee door de imposante omgeving van de

Salar de Uyuni. Naast de kunstwerken, laat dit boek ook zien hoe de

kunstenaar haar werk choreografeerde en registreerde.

INSPIRAT IE

120042_omslag_ned_Sillevis 05-03-12 08:27 Pagina 1

Page 2: Scarlett Hooft Graafland in Altiplano
Page 3: Scarlett Hooft Graafland in Altiplano

a l a i n - pa u l m a l l a r d

Scarlett Hooft Graafland in Altiplano

INSPIRAT IE

t e k s t

Een Nederlandse kunstenaar in Bolivia

Page 4: Scarlett Hooft Graafland in Altiplano
Page 5: Scarlett Hooft Graafland in Altiplano
Page 6: Scarlett Hooft Graafland in Altiplano

6

a

l

t

i

p

l

a

n

o

Page 7: Scarlett Hooft Graafland in Altiplano

7

Voorwoord

De Stichting “Van Vlissingen Art Foundation” ondersteunt sinds 2008 talentvolle Nederlandse beeldendkunstenaars door belangstelling voor hun werk in bredere kring te stimuleren. Met dit doel werd samen metUitgeverij Waanders, tegenwoordig WBOOKS, een serie opgezet onder de titel Inspiratie. In deze reeks boe-ken worden Nederlandse hedendaagse kunstenaars gevolgd naar de plek waar hun inspiratie tot maximalebloei komt.

Het eerste deel van Inspiratie is gewijd aan de beeldhouwer Eppe de Haan, die zijn artistieke habitat heeftgevonden in de Toscaanse stad Pietrasanta. Dit deel verscheen in 2009. Het tweede deel verscheen in 2010en ging over de schilder en tekenaar Peter Blokhuis, die de stad Marrakech in Marokko al tientallen jarenbezoekt als inspiratie voor zijn werken.

Voor het derde deel in de reeks Inspiratie, reisde de getalenteerde kunstenaar Scarlett Hooft Graaflandsamen met de Franse schrijver Alain-Paul Mallard af naar de Altiplano in Bolivia, Zuid-Amerika. Het sfeerrijkeverslag hiervan neemt u als lezer mee met de kleurrijke reis door de imposante, fotogenieke zoutwoestijnSalar de Uyuni, hoog in de Boliviaanse Andes. Naast de werken zelf, toont deze publicatie bovendien hoeScarlett Hooft Graafland haar fotowerken choreografeerde en registreerde. Deze combinatie, met het inten-se Boliviaanse hoogland als basis van de indrukwekkende werken, maakt wederom het thema Inspiratie vandeze reportage meer dan waar.

Graag dank ik John Sillevis, Charles Ruijgrok, Saskia Wildschut, mijn vrouw Marine en diegenen die bij devoorbereiding van dit boek betrokken waren voor hun waardevolle inbreng. Dit deel verschijnt bij de expo-sitie van de nieuwste werken georganiseerd in samenwerking met de Koninklijke Porceleyne Fles in Delft,waarna de tentoonstelling zich verplaatst naar de galerie van Piet Hein Eek te Eindhoven.

John A. Fentener van Vlissingen

Page 8: Scarlett Hooft Graafland in Altiplano

8

Page 9: Scarlett Hooft Graafland in Altiplano

a l a i n - pa u l m a l l a r d

9

de domeinen van flora en fauna. De droge en ijle no-

vemberlucht maakt weidse vergezichten mogelijk. De

heuvels veranderen voortdurend van kleur: een su-

bliem palet van rode, grijze en aardbruine tinten. We

stoppen om een band te verwisselen – deze ontrafel-

de schil van zwart rubber en vezels zal niet de laatste

zijn.

Voor de 240 resterende kilometers – van Oruro naar

Uyuni – hebben we 5,5 uur nodig. Vanaf Sebaruyo zijn

de wegen amper meer dan stenige en hobbelige

paden die Carlos met veel genoegen vervloekt. De

route voert ons door prachtige ravijnen, over fraaie

vlakten en – af en toe – door onooglijke dorpjes zon-

der schaduw. Ook zien we in de verte gehuchten van

vervallen adobehuisjes1, eenzaam slapend in de on-

metelijke droogte. Gezien het aantal ingestorte

daken zou je zweren dat ze verlaten zijn. Binnen de

omheiningen van opgestapelde stenen beweegt hele-

maal niets. Maar even verderop verraadt een fiere

lama met een pluim van kleurige wol aan het oor (het

‘naamplaatje’ van een veeboer) dat hier nog mensen

wonen.

Jaar na jaar verstoort de onophoudelijke exodus van

boeren de bevolkingssamenstelling van de Boliviaan-

se hoogvlakte steeds verder. Nu de bewoners inzien,

als talloze veelgeplaagde generaties vóór hen, dat

hun leven onrechtvaardig zwaar is, verlaten ze hun

land en emigreren naar El Alto, waar ze een huisje van

ruwe baksteen oprichten en een bestaan vinden in de

Het dak van de Toyota-terreinwagen is volgepakt met

een dozijn rollen plastic in felle primaire kleuren,

samen met stokken, palen, touw en bagage – alles

stevig vastgesjord met elastieken banden. Onze

chauffeur, Carlos, is een goedlachs en optimistisch in-

gesteld man. Tijdens de rit onderhoudt deze mestizo

uit de streek Los Yungas, met een gezicht dat gete-

kend is door jeugdpuistjes uit een ver verleden, mij

genoeglijk over de mysteries van de Boliviaanse ziel

en vertrouwt me tamelijk intieme voorvallen uit zijn

leven toe. Af en toe geeft de autoradio flarden van

trommel- en panfluitmuziek uit de Andes ten beste,

doorregen met het geknetter van statische elektrici-

teit. Op de achterbank zit Scarlett, een beetje slape-

rig vanwege de griep. Ze kent deze route en dit land-

schap, dus kan ze zich de luxe veroorloven even te

slapen. Helemaal achterin zitten Evaristo en Carlitos,

twee uit de kluiten gewassen en zwijgzame Aymara-

jongens, die Scarlett gaan helpen bij de uitvoering

van enkele kunstwerken, op de Zoutvlakte van Uyuni,

de woestenij die onze bestemming is.

Tussen La Paz en Oruro wachten ons 320 kilometer.

Nadat we door de hooggelegen en dichtbevolkte stad

El Alto zijn gereden, vormt de weg een bijna kaars-

rechte lijn van asfalt door onherbergzaam gebied;

binnen drie uur zullen we in Oruro zijn. Door de ge-

tinte autoruiten ontvouwen zich in snelle opeenvol-

ging de versteende en grillige landschappen van de

Altiplano – het rijk der gesteenten verdringt allengs

Met Scarlett naar de Altiplano

een reisverslag

Page 10: Scarlett Hooft Graafland in Altiplano

10

straatverkoop van allerhande snuisterijen. Alleen de

bejaarden blijven achter, als uitgemergelde geestver-

schijningen – blinde omaatjes aan wie de stedelingen

om de zoveel maanden wat suiker en vermicelli komen

brengen. Goed, misschien liggen de zaken wat inge-

wikkelder dan dat, maar van een reiziger mag je een

zekere generaliserende naïviteit verwachten.

De kunstenares en fotografe Scarlett Hooft Graafland

komt uit het land met het laagste gemiddelde landre-

liëf ter wereld. Een kwart van haar land ligt onder zee-

niveau en het is bovendien een van de dichtstbevolk-

te en ook bloemrijkste naties op aarde – althans dat

is het beeld dat de Latijns-Amerikanen van ‘Holland’

hebben.

Met zijn hoogte van 3600 meter lijkt het onafzienba-

re, rotsige en onbewoonde zuiden van de Boliviaanse

hoogvlakte de absolute tegenpool van Nederland te

zijn. En dat is het ook, al was het maar metaforisch.

Natuurlijk, ik heb het opgezocht op een globe die op

de versleten toonbank van een stoffige papierwinkel

in Oruro prijkte: de officiële tegenpool van de Zout-

vlakte van Uyuni valt pal in het midden van de Zuid-

Chinese Zee, voor de kust van het eiland Macau, terwijl

de tegenpool van de kalme Amsterdamse grachten

een of ander onbekend koraaleilandje in het zuiden

van de Stille Oceaan is.

Het zal duidelijk zijn wat ik bedoel: op die bekende sa-

tellietfoto’s van de aarde bij nacht vormen Nederland

en het naburige België de helderste regio’s, als lich-

tende voorbeelden van extreem verdichte menselijke

bewoning. Van de weeromstuit gaat de veel bereisde

kunstenares Scarlett Hooft Graafland op zoek naar

de meest afgelegen en oneindige horizonten – de

Noordpool, IJsland, de Himalaya – waar de aanwezig-

heid van de mens vrijwel onzichtbaar is.

Nu komt ze naar deze vaak verzengende en dan weer

ijzige regio. De Zoutvlakte van Uyuni is een onher-

bergzame zoutwoestijn – de grootste ter wereld – op

3653 meter boven de zeespiegel. Als deze vlakte in

Nederland zou liggen, zou hij een derde van dat land

bedekken. In de afgelopen zeven jaar is Scarlett steeds

weer naar Bolivia en Uyuni teruggekeerd, alsof ze be-

toverd is geraakt door deze plek, die in landschap en

geografie zo totaal anders is dan Nederland. Ditmaal

begeleid ik haar, om haar te observeren bij het creë-

ren van haar kunst.

De terreinwagen rijdt door stofwolken die in kleur va-

riëren van grijs tot beige en die via de airco in het in-

terieur van de auto weten door te dringen. In de he-

dendaagse mythologie van Uyuni wordt vaak verteld

over een beroemde bezoeker: een astronaut die van-

uit zijn ijzig kille baan rond de blauwe planeet gefasci-

neerd raakte door de helderwitte reflectie van de vlak-

te. Terug op aarde vond hij na enig speurwerk de plek

in Bolivia en bracht een bezoek aan Uyuni, enkele

jaren na zijn ruimtereis. Daar zag hij van dichtbij, van-

uit een duizelingwekkend ander perspectief en met

eigen ogen, wat hij destijds vanachter zijn patrijspoort

in de ruimte had aanschouwd. Zonder een spoor van

twijfel laat een taxichauffeur uit La Paz me weten dat

het ging om Yoeri Gagarin, de gelauwerde kosmonaut

die als eerste mens de atmosfeer verliet. Hij vermeldt

nog dat een neef van moeders kant als chauffeur op-

trad. Maar Carlos, die na zeven uur rijden vooroverge-

bogen en zwetend achter het stuur zit, houdt het –

tussen twee slokken Fanta door – op Edwin Aldrin, de

man die, met een bijna gewichtloos sprongetje, als

tweede mens voet op de maan zette. In de jaren ze-

ventig had ‘Buzz’ de zoutvlakte verschillende malen

bezocht, waar hij in grotten kampeerde en dronk met

een paar wijze oude Aymara’s. Wellicht was hij op zoek

naar de ontsluiting van een kosmisch geheim. Of mis-

schien had hij gewoon heimwee naar de maan.

Overdekt met een laag stof bereiken we tegen de

avond Uyuni. De met ontelbare sterren schitterende

hemel van het zuidelijk halfrond beneemt ons de

adem. In de extreem ijle atmosfeer boven de Altipla-

no biedt de hemelkoepel de nauwkeurigheid van een

planetarium. Knarsetandend moet ik mijn gebrek aan

astronomische kennis erkennen. Onder dit zo uitbun-

dige getwinkel had ik op z’n minst het Zuiderkruis wil-

len vinden. Maar niemand kan me uitsluitsel geven.

Voor het vijfsterrenhotel ‘Inti’ laden we de wagen uit.

Het hotel is een bescheiden gebouw van meerdere

Page 11: Scarlett Hooft Graafland in Altiplano

11

verdiepingen dat in al zijn proporties een beetje de

weg kwijt lijkt te zijn: de breedte en lengte van de

gangen, de steilte van de trappen, de omvang van de

kamers, de niet bepaald centrale positie van het cir-

kelvormige neonlicht tegen het kale plafond, de

vreemde draai van de badkamerdeur, tegenover de

wc. Het lijkt wel alsof de eigenaar zelf (die tegelijk de

receptionist is) de plattegrond op het blauwe ruitjes-

papier van een schoolschrift heeft uitgetekend. Uit-

geput kloppen we het stof van de reis van ons af en

leggen ons te ruste. Onder het gebloemde matras

met satijnen tijk liggen drie dikke grijze dekens –

‘honderd procent thermisch en wasbaar’, aldus het

etiket. In Uyuni kan het kwik ’s nachts tot enkele gra-

den onder nul dalen.

Uyuni is een grauw en lelijk stadje dat onafgebroken

door de wind wordt geteisterd. De brede wegen van

de buitenwijken zijn niet geasfalteerd, die van het

centrum zijn geplaveid met keien. De centrale as van

het stadje loopt parallel met de spoorlijn, want in de

optimistischer dagen van de stoomlocomotief was

Uyuni een belangrijk spoorwegknooppunt. De mine-

ralen van Bolivia moesten per trein naar zee en naar

de inmiddels aan Chili afgestane kustplaats Antofaga-

sta worden vervoerd. Uit deze glorieuze en glamou-

reuze tijd stamt nog een klok, een kiosk, een paar ad-

ministratieve gebouwen in degelijk republikeinse stijl

en een tiental verroeste locomotieven. Maar dat be-

tekent niet dat Uyuni een ingeslapen stadje is. Tegen-

woordig leeft Uyuni van de handel, terwijl ook de

avontuurlijker ingestelde toerist het stadje sinds een

jaar of tien een nieuwe impuls heeft gegeven. Uyuni

heeft ‘ongeveer twaalf-, dertienduizend inwoners’,

antwoordt een oud mannetje met brillantineschei-

ding en een wollen vest me vanachter een loket in het

stadhuis. Velen daarvan komen van buiten, recent

aangekomen uit andere provincies.

Voor de kiosk wacht de Boliviaanse kunstenaar Gas -

tón Ugalde ons voor het ontbijt op. Al jaren biedt hij

Scarlett alle mogelijke hulp. Hij heeft de hele nacht in

de bus vanuit La Paz gezeten. Nog altijd geradbraakt

door de reis en vergezeld door zijn rechterhand, ‘El

Massmo’, nuttigt hij een kop zwarte koffie en zit al

klaar om ons straks naar de zoutvlakte te brengen.

Een paar paragrafen zijn niet genoeg om het feno-

meen Ugalde te omschrijven: hij is te veel zaken tege-

lijk. Gastón is iemand die overal onmiddellijk het voor-

touw neemt, een man die meerdere levens heeft

geleid en veel van de wereld heeft gezien – een zeld-

zaamheid onder gewone Bolivianen, als gevolg van de

ongunstige wisselkoers van de boliviano. Gastóns ge-

bronsde gezicht en ietwat adelaarsachtige mestizo-

profiel verbergt zich tussen een wirwar van lange,

sluike en zwarte manen en grijzende bakkebaarden.

Achter zijn grote brillenglazen glanst een levendige

blik. Met zijn kleurige crocs en geruite pet straalt hij

een air uit waarin bestudeerde nonchalance samen-

gaat met bereisde chique.

Gastón Ugalde is waarschijnlijk de Boliviaanse kun-

stenaar die het bekendst is bij een internationaal pu-

bliek. Een van zijn laatste werken is een polemische

en geslaagde collage van een drie meter lang dollar-

biljet, dat geheel is opgebouwd uit de voor- en ach-

terkanten van honderden cocabladeren. Door zijn

enorme vitaliteit wordt hij heen en weer geslingerd

tussen verschillende projecten; zijn flexibele, maar

taaie karakter stelt hem in staat om van het ene uiter-

ste naar het andere te springen. In zijn aanwezigheid

voel je je meteen opgenomen in een wervelwind van

spitse commentaren, stellige meningen, subtiele iro-

nie, stekende humor, plagerijen en ronduit bizarre uit-

spraken. (Met een knipoog merkt hij op dat je nooit

met je mond vol tanden moet staan.)

Zijn taalgebruik is ongekend levendig, één voortdu-

rende anekdote – zoals wanneer hij me tijdens het

avondmaal naar de eenzame noordse winters van zijn

jaren in het buitenland meevoert. Dag en nacht werk-

te hij, zonder zijn atelier te verlaten, zonder te slapen

of te eten. Zijn artsen merkten dat zijn koortsachtige

en ogenschijnlijk destructieve productiviteit een dui-

delijke oorzaak had: bij het poetsen van de platen

voor zijn gravures was de patiënt aan thinner ver-

slaafd geraakt.

En nu, aan het ontbijt, wil Gastón me uit de tent lok-

ken door kritiek te spuien op de retoriek van de Boli-

Page 12: Scarlett Hooft Graafland in Altiplano
Page 13: Scarlett Hooft Graafland in Altiplano
Page 14: Scarlett Hooft Graafland in Altiplano

14

Page 15: Scarlett Hooft Graafland in Altiplano

15

viaanse overheid ten gunste van de inheemse bevol-

king.

– “Tuurlijk, hoe ouder de folklore, hoe beter. Maar om

dan meteen te denken dat je van een Inca afstamt.”

Tegelijkertijd is zijn andere hersenhelft bezig met het

rondstrooien van fooien om de zaken wat sneller en

efficiënter te doen verlopen – de aanschaf van een re-

servewiel en van de ei- en uiensandwiches die we op

de zoutvlakte zullen eten – of om contacten te onder-

houden.

In de paar dagen dat we met elkaar omgingen, gaf hij

me de indruk een uitzonderlijk vrij man te zijn. Hij

heeft iets van de gemakkelijke en genoegzame onge-

stoordheid van de outlaw. Op de immense Zoutvlakte

van Uyuni is álles mogelijk en dat is nu juist één van

zijn obsessies: hij wil zich die keuzevrijheid toe-eige-

nen. Een betere gids kan iemand zich niet wensen.

Aan de noordkant van Uyuni, waar de huizen eindi-

gen, gaat de zanderige straat over in enkele stoffige

stortplaatsen. Hangend aan de stekels van verspreide

struiken, wapperen duizenden en nog eens duizen-

den plastic zakjes in de harde wind. Het is half negen

’s ochtends. Her en der tussen het afval en het puin

zien we gehurkte figuren. Onder de ijzige ochtendzon

doen ze hun behoefte – tot mijn verbazing volgen ze

het stoffige voorbijrijden van onze terreinwagen zon-

der blikken of blozen. Misschien omdat er getint glas

in zit. Dat het schaamteloze tafereel in de openlucht

me zo ongemakkelijk maakt, is niet omdat het zo on-

gebruikelijk is, maar omdat het zo puur fysiek en alle-

daags is.

De trieste vallei van de plastic zakjes maakt plaats

voor de kale pampa. De zoutvlakte ligt links van ons,

zichtbaar maar nog onbereikbaar, omdat verraderlijke

salpetervlakten ons de directe toegang versperren.

We rijden verder over een slingerende en stoffige

weg, die ruwweg parallel loopt aan de rechte spoor-

lijn. In holen tussen de spoorbielzen huizen bruine vo-

geltjes in paren, die elkaar verwoed achtervolgen en

vlak boven de rails scheren. Een loslopend groepje

van vijf, zes vicuña’s – elegante, schuwe prinsessen –

blijven op een zekere afstand van vijftig meter. On-

mogelijk om ze van dichterbij te bekijken. Carlos stopt

zodat ik een foto van ze kan maken. Nerveus keren ze

zich om en zetten het op een wantrouwende draf

over de vlakte. Deze eens wilde en ongetemde dieren

werden ooit gevangen en gedomesticeerd, waarna ze

weer werden vrijgelaten. Later bleek dat het gemak-

kelijker was om ze af te schieten en ze van hun wol en

huid te ontdoen, een praktijk die de vicuña aan de

rand van uitsterven bracht.

Carlos draait links een weggetje op en zo bereiken we

dan eindelijk de zoutvlakte.

Door de voorruit zien we een duizelingwekkende ho-

rizontale afgrond, een oneindige witte vlakte die door

eenieder, die hem voor het eerst aanschouwt, onwil-

lekeurig als een ijsvlakte wordt geïnterpreteerd. Dat

komt ook door de kou, natuurlijk. Aan de verre hori-

zon tekent zich een lichte mist af. We stoppen voor

een challa, een plengoffer aan Moeder Aarde.

Je zou het niet geloven, maar Massmo, Evaristo en

Carlitos zijn broers – drie van de elf, twaalf erkende

kinderen van een yatiri, oftewel een wijs man afkom-

stig van de oevers van het Titicaca-meer. De blozen-

de, onpeilbare Evaristo neemt de honneurs voor de

challa waar. Serieus en plechtig giet hij wat bier over

alle wielen van de wagen. Ook besprenkelt hij de nog

rokende motor en de spierwitte zoutgrond. Achter

hem knipoogt Gastón mij ironisch toe en test mijn re-

flexen door me een rood blikje Paceña-bier toe te

werpen. Evaristo pakt wat cocabladeren uit een zak

en gooit ze in de wind, waarbij hij een paar rappe

woorden in het Aymara mompelt. Moeder Aarde –

Pachamama – is noch goed noch slecht, ze is beide

tegelijk. Hoewel ze veel leven schenkt, kan ze ook ui-

terst karig zijn als ze zich beledigd voelt. De beschei-

den ceremonie om haar gunstig te stemmen zal ons

– volgens een spiritueel ‘voor wat, hoort wat’ – een

veilige terugkeer moeten garanderen.

Zij die onvoorzichtig of achteloos zijn, zullen in deze

woestijn sterven. Van de dorst of van de kou. Het li-

chaam voelt dat aan en waarschuwt ons met een vage,

maar voelbare onrust. We komen langs een rotonde

van zoutblokken waarop de verweerde vlaggen van

Argentinië, Japan, Nieuw-Zeeland, Bolivia en – uitste-

Page 16: Scarlett Hooft Graafland in Altiplano

16

kend boven alle andere – het veelkleurige Wiphala-

vaandel, het embleem van de inheemse Andesvolken,

wapperen. Vóór ons strekt zich de woestijn uit, onver-

geeflijk en onbenaderbaar. Iedereen weet het: als je

afwijkt van de toeristische routes richting westen,

dan zal je niemand meer tegenkomen. Je kunt maar

beter zoveel mogelijk water en voedsel meebrengen

en zoveel mogelijk jerrycans aan benzine en reserve-

wielen meezeulen.

Carlos rijdt. Met korte tekens van zijn rechterwijsvin-

ger geeft hij de koers aan.

Er is hier niets.

Zover het oog reikt.

Niets. Eén onverbiddelijke vlakte van zout.

In het regenseizoen – op het zuidelijk halfrond de

zomer – weerspiegelen hemel en aarde elkaar, gaan

in elkaar over: de zoutvlakte – ooit de bodem van het

prehistorische Minchin-meer – verandert in een enor-

me spiegel van stilstaand water. Eenmaal overstroomd,

wordt de vlakte onbegaanbaar – onmogelijk om te

betreden. Of om uit te ontsnappen.

Nu, in het droge seizoen, is de keiharde zoutkorst be-

dekt met een mysterieus netwerk van smalle kristal-

richels, een fragiel en mineraal spinnenweb van onre-

gelmatige veelhoeken, telkens verschillend. Maar op

enige afstand wekken ze de indruk van een regel -

matig geheel. De delicate randen worden gevormd

wanneer de zoutkorst door de enorme temperatuur-

verschillen barst; water sijpelt door de scheurtjes om-

hoog en verdampt, waardoor een dunne zoutrand

achterblijft. De tere opeenstapeling van kristallen

verheft zich een paar centimeter boven de bodem. De

vreemde lijnen dragen er duidelijk toe bij dat iemand

zich – net als de meeste bezoekers aan Uyuni, zo be-

nadrukken de reisgidsen steevast – op een vreemde

planeet waant.

Uiteraard bevindt de zoutvlakte zich niet op een

vreemde planeet, maar op de onze: wellicht is dit de

aarde van de toekomst. Ruim veertig procent van Bo-

livia wordt geplaagd door het ingewikkelde en onop-

houdelijke fenomeen van oprukkende woestijnvor-

ming, het gevolg van een combinatie van menselijke

en natuurlijke factoren. In de zwaarst getroffen gebie-

den leeft 89 procent van de inwoners in extreme ar-

moede.

Stukje bij beetje is de lichte mist opgetrokken. Het is

nog steeds koud. We rijden onder een blauwe hemel

met vederwolken. De zoutvlakte is niet te vergelijken

met enige andere plek op de wereld. Door een op-

tisch-atmosferisch verschijnsel lijken de bergen in de

verte zich net boven de horizon te verheffen.

We rijden nog een uurtje door, zo’n honderd kilome-

ter over de harde zoutkorst. Af en toe passeren we

steile heuvels – afgestorven koraalhopen die bedekt

zijn met stekelige cactussen. Dit soort ‘eilandjes’ – In-

cahuasi, Pescado – vormen de enige oriëntatiepunten

voor navigatie over land. Carlos geeft het stuur over

en Gastón rijdt ons naar de Thunupa, een slapende

maar indrukwekkende vulkaan wiens kale hellingen

een heel scala van roestige okerkleuren biedt. De af-

gebrokkelde kraterrand rijst tot een hoogte van 5230

meter.

Gastón rijdt op volle snelheid. Hij laat het stuur los,

doorzoekt de vele zakken van zijn safari-jack en haalt

een flesje oogdruppels tevoorschijn. Hij doet z’n zon-

nebril af en maakt het flesje open. Zonder zijn handen

trilt het stuur verwoed. Met het hoofd achterover drup-

pelt hij het oogwater in z’n linkeroog. Eén, twee drup-

pels. Dan het rechteroog. De snelheidsmeter geeft

een vibrerende 130 kilometer per uur aan.

– “In het scheppingsverhaal van de Andes”, zegt hij

terwijl hij zijn ogen met een zakdoek dept, “is de Thu-

nupa een grote tiet. Dus, mijn vriend, we rijden hier

over een enorm meer van moedermelk. Gedroogde

kaas.”

Om het beeld dat Scarlett zich voor de geest heeft ge-

haald in praktijk te brengen, heeft ze een heel speci-

fiek landschap nodig. Beter gezegd: ze zoekt hier een

aantal omstandigheden die gelijktijdig optreden – een

duidelijk afgetekend netwerk van zoutrichels, de ber-

gen op de achtergrond, en relatief wit zout. Het zal

niet eenvoudig zijn om al deze factoren in één beeld

te vatten, want de zoutkorst neigt hier naar grijs.

De horizon is nu zichtbaar, scherp als een met dia-

mant gekerfde lijn.