Het Seminarium voor Orthopedagogiekvan Hogeschool Utrecht is een landelijkopererend kennis- en opleidingscentrumvoor leraren en professionele opvoeders,coaches en hulp- en dienstverleners, diewerken met jongeren en volwassenenwaarvan de leef- en opvoedingssituatiespecialistische ondersteuning en begelei-ding vraagt.

partners heeft kennisontwikkeling op datterrein per definitie een integraal, hande-lingsgericht karakter. Door een gericht engoed vormgegeven opleidingsaanbod wilhet Seminarium voor Orthopedagogiek bij-dragen aan de verhoging van de kwaliteitvan leraren en daarmee de kwaliteit van hetonderwijs.

PartnerschapOnze scholings- en opleidingsactiviteitenrealiseren wij samen met de opdrachtgever.Graag zijn wij uw partner bij de vormgevingvan uw professionaliseringstrajecten om deuitdaging van morgen aan te gaan. Wij nodigen u uit voor een persoonlijk gesprekover uw professionaliseringswensen op individueel niveau, op team- dan wel orga-nisatieniveau. Hiertoe kunt u vrijblijvendcontact met ons opnemen.

ContactOnze scholings- en opleidingsactiviteitenworden verzorgd vanuit kantorenvan het Seminarium voor Orthopedagogiekdie verspreid zijn over heel Nederland.

Kijk voor het kantoor bij u in de buurt op www.seminarium.hu.nl > contact

“HET IS ZO GEMAKKELIJK OM TEGEN EENLEERLING TE ZEGGEN WAT HIJ OF ZIJFOUT DOET. BENOEM WAT JE GOEDVINDT, DAT ZAL DE LEERLINGONTHOUDEN.”Daniëlle de Jong, leraar en lid van het PBS-gedragsteamOpenbare Basisschool Anne Frank, Gorinchem

Vanuit de positie van opleidingsinstituutvoor leraren ontwikkelt en organiseert hetSeminarium voor Orthopedagogiek deMaster Special Educational Needs, gespeci-aliseerde cursussen, coachings- en begelei-dingstrajecten en initieert en/of participeertin praktijkgericht onderzoek. De focus isgericht op het veld van ‘Speciaal Onderwij-zen’, zonder daarbij de maatschappelijkecontext uit het oog te verliezen.

Deze opleidingen en professionaliserings-trajecten zijn gericht op het primair onder-wijs, het voortgezet onderwijs, het speciaalonderwijs en het beroepsonderwijs.

MissieAan elke activiteit ligt het beginsel tengrondslag, dat deze van betekenis moetzijn voor de maatschappelijke emancipatieen participatie van de kinderen en jongerendie voor hun ontwikkeling aangewezen zijnop passend onderwijzen.

Binnen de Faculteit Educatie en het Kennis-centrum Educatie van Hogeschool Utrechtis het Seminarium voor Orthopedagogiekde drager van het kennisdomein ‘SpeciaalOnderwijzen’. Door adequate afstemmingen samenwerking met interne en externe

SCHOOLWIDE POSITIVE BEHAVIOR SUPPORTSCHOOLBREDE AANPAK TER BEVORDERING VAN POSITIEF GEDRAG

svo_p

bs_

eb04

14_t

c

SEMINARIUM VOOR ORTHOPEDAGOGIEKAL MEER DAN 80 JAAR EEN BEGRIP INSPECIAAL EN PASSEND ONDERWIJZEN

WWW.SEMINARIUM.HU.NL

DRIE PREVENTIENIVEAUS

1. Alle leerlingen in de klasOp het eerste preventieniveau worden al-lerlei maatregelen en programma’s ingezetdie probleemgedrag kunnen voorkomen.

Zo is het belangrijk dat de gezamenlijkewaarden zijn vertaald in heel duidelijke gedragsverwachtingen: welk gedrag willenwe zien en horen? Positief gedrag in deklas, in de gang, op het schoolplein, wordtvaak en veel bekrachtigd.

Op dit niveau wordt ook aandacht besteedaan klassenmanagement, het reageren opongewenst gedrag en het actief toezichthouden op het schoolplein.Als de school reeds een succesvolle aanpakheeft, wordt deze in PBS geïntegreerd. Zois het bijvoorbeeld heel goed mogelijk omeen leerplan voor sociaal en emotioneelleren als PAD (Programma AlternatieveStrategieën) op het eerste preventieniveauin te zetten.

2. Leerlingen die het risico lopen om ern-stig probleemgedrag te ontwikkelen

De interventies op het tweede preventie -niveau zijn kortdurend en intensief, bedoeld om de leerling het gewenste gedrag te laten ontwikkelen. Voorbeeldenvan interventies zijn: training van socialevaardigheden, leren omgaan met emotiesof extra ondersteuning bij het leren.

HET PBS-TRAJECT

Oriëntatie De invoering van PBS duurt drie jaar. IederPBS-traject start met een intakegesprekmet de directie van de school. In dit gesprek komen de factoren voor een suc-cesvolle implementatie ter sprake. De vol-gende stap is een oriëntatiebijeenkomstvoor het schoolteam om de teamleden uit-gebreid te informeren over de inhoud enwerkwijze van PBS. Bij deze bijeenkomstworden ook collega’s uit de zorgketen uit-genodigd. Denk hierbij aan de schoolartsof bijvoorbeeld de schoolmaatschappelijkwerker.

ImplementatieDe school die een PBS-traject ingaat,creëert een PBS-gedragsteam. Dit ge-dragsteam bestaat uit een vertegenwoordi-ging van de school, ouders, zorg -medewerkers en eventueel leerlingen. Hetgedragsteam bevordert het toepassen vande PBSkernelementen in de school enhelpt mee met de voorbereiding van scholingsdagen van het schoolteam. Ookbespreekt het gedragsteam de resultatenvan de implementatie van het traject aande hand van de geregistreerde gegevens.Elke leerkracht registreert hiertoe gedrags -incidenten en het aantal keren dat leer -lingen positief worden bekrachtigd.

Over een periode van drie jaar wordt ge-werkt aan de invoering van PBS via scho-lingsdagen voor het team en via scholingvoor en overleg met het PBS- gedragsteam.Stap voor stap geven school- en gedrags-team invulling aan de drie preventieniveausvan PBS. Indien gewenst, kan de PBS-coach van het Seminarium voor Ortho -pedagogiek ouderavonden organiseren,klassenbezoeken afleggen of individuele leraren begeleiden.

Waarom kiezen voor PBS bij het Seminarium voor Orthopedagogiek?• Het Seminarium voor Orthopedagogiek

heeft een rijke traditie in opleiding enmaatwerk op het terrein van gedrag,leren en begeleiding.

• In onze PBS-trajecten werken we metgoed opgeleide PBS-coaches die ruimeervaring hebben met langdurige scho-lingstrajecten.

• Onze PBS-coaches kunnen de inhoudenvan PBS verbinden met actuele ontwik-kelingen zoals passend onderwijs. Daar-naast kunnen zij relaties leggen met andere scholingstrajecten of productenzoals handelingsgericht werken, de oplossingsgerichte benadering, hetPAD-leerplan, het BAS+project of hetproject Leren in Veiligheid.

• Onze PBS-coaches opereren in uwregio en weten wat er bij u in de buurtspeelt.

3. Individuele leerlingen die veel ongewenst gedrag laten zien

Het derde preventieniveau is voor leerlin-gen bij wie de eerste twee niveaus onvol-doende effect hebben. De leerling krijgt opdit niveau gedurende langere tijd inten-sieve ondersteuning aangeboden. De on-dersteuning kan bijvoorbeeld gericht zijnop het controleren van heftige emoties alswoede of het leren omgaan met frustraties.

Hierbij wordt nauw samengewerkt met deouders van de leerling en de partners uitde zorgketen, zoals het school -maatschappelijk werk.

Bewezen effectiviteitDiverse onderzoeken in het buitenlandlaten zien dat PBS een werkzaam programma is. Effectiviteit onderzoek in deVerenigde Staten toont aan dat • probleemgedrag afneemt;• het pedagogisch klimaat verbetert;• leerresultaten toenemen;• leerlingen minder vaak uit de klas

worden gestuurd;• gevoelens van veiligheid toenemen;• de effectieve leertijd van kinderen met

ernstig probleemgedrag toeneemt.

PBS internationaalBehalve in de Verenigde Staten en in Ne-derland wordt het PBS-programma geïm-plementeerd in Canada, Australië en in di-verse Europese landen, zoals Denemarkenen IJsland. PBS is in Noorwegen ingevoerdonder de naam PALS. Sinds november2010 bestaat het project EuroPBS, een ini-tiatief om samen te werken met onderwijs -instellingen uit Europa.

Schoolwide Positive Behavior Support iseen schoolbrede aanpak gericht op hetbevorderen van positief gedrag binnenschool. Met dit model kunnen scholeneen positieve, sociale omgeving creërendie het leren stimuleert en gedragspro-blemen voorkomt of doet afnemen.

De heterogeniteit van leerlingen vraagt omverscheidenheid in manieren om gedrag tebeïnvloeden. Schoolwide Positive BehaviorSupport (SWPBS, kortweg: PBS) biedt eeninhoudelijk raamwerk waarin verschillendeprogramma’s geïntegreerd en op elkaar af-gestemd kunnen worden. De nadruk ligt opaandacht en goed onderwijs voor alle leer-lingen. Niet alleen leerlingen met gedrags-problemen vinden hier ondersteunendestructuur, ook hun klasgenoten krijgen be-geleiding die op hen is afgestemd. Ditmaakt PBS aantrekkelijk en geschikt vooriedere school.

Omdat het stimuleren van positief gedraglos staat van de leeftijd van leerlingen, isPBS van toegevoegde waarde voor scholenin het basisonderwijs, speciaal onderwijs,voortgezet onderwijs en middelbaar be-roepsonderwijs.

1. Schoolbrede aanpak op basis van gedeelde waarden

Gedrag is niet waardevrij. Om die redenstart ieder PBS-traject met het gezamenlijkformuleren van de waarden van de school.In veel scholen zijn dat de waarden veilig-heid, verantwoordelijkheid en respect. Ouders en leerlingen worden liefst bij hetbepalen van die waarden betrokken. Degedeelde waarden zijn leidend voor de in-vulling van diverse onderdelen van hetPBS-traject. Zo kan een waarde als respect praktisch worden uitgewerkt naar gewenstgedrag op het schoolplein.

2. Accent op preventieSchoolteams steken doorgaans veel ener-gie en tijd in enkele leerlingen die voorzo’n tachtig procent van alle probleem -situaties zorgen. Het voortdurend corrige-ren, het bespreken van incidenten, het uit-praten van ruzies en het bedenken vanpassende aanpakken levert niet altijd hetgewenste resultaat op. In PBS wordtdaarom veel nadruk gelegd op het organi-seren van preventieve activiteiten met alsdoel probleemgedrag te voorkomen. Structureel wordt er op drie preventie -niveaus aan positief gedrag gewerkt.

3. Positieve en duidelijke benadering Binnen PBS is veel aandacht voor positiefgedrag. Vanuit de gedeelde waarden wor-den gedragsverwachtingen geformuleerd,die duidelijk aangeven welk gedrag van deleerling wordt verwacht. Alle medewerkersin de school krijgen een training in hetleren bekrachtigen van het gewenste ge-drag. Er wordt een systeem uitgewerktwaarbij de leerlingen bijvoorbeeld met behulp van beloningskaartjes worden aan-gemoedigd zich te gedragen conform degedragsverwachtingen.

4. Effectief werken met dataOnderwijsprofessionals nemen dagelijksvele beslissingen over leerlingen. Als hetgaat om leerlingen met probleemgedrag,incidenten en schorsing spelen emoties vanleraren vaak een grote rol in hun besluit -vorming. PBS stimuleert besluiten en beleidte formuleren die zijn gebaseerd op objectieve feiten en cijfers in plaats vanemoties. Door observaties en door gedragte registreren krijgt een school antwoordop vragen als: Hoe ziet het probleem -gedrag er precies uit? Wie is erbij betrok-ken? Waar en wanneer vond het plaats?Welke leraar heeft het probleemgedrag geregistreerd?

De leden van het PBS-gedragsteam makeneen nauwkeurige analyse van de gegevensdie deze registraties opleveren. Op grondvan deze objectieve data bepalen ze vervolgens de gewenste acties: Is er extraondersteuning nodig voor de leraar of deleerling? Moeten de gedragsverwachtingennog eens onder de aandacht worden gebracht?

5. SamenwerkingBinnen een schoolomgeving ontmoeten diverse partijen elkaar in wisselende samen-stellingen. In PBS wordt gestreefd naar samenwerking met ouders en de hulp -verlening, zodat iedere leerling verzekerd isvan de juiste ondersteuning. Zo kunnen bij-voorbeeld ouders en de jeugdarts deel uit-maken van het PBS-gedragsteam en medebepalen hoe en op welke wijze de gedrags-verwachtingen in de school het best kunnen worden ingevoerd en nageleefd.

SCHOOLWIDE POSITIVE BEHAVIOR SUPPORTSCHOOLBREDE AANPAK TER BEVORDERING VAN POSITIEF GEDRAG

“MET PBS HOEVEN LERAREN MINDER TIJD TEBESTEDEN AAN PROBLEEMGEDRAG. ZO KOMT ERMEER LESTIJD BESCHIKBAAR.”Kees van Overveld, coördinator PBSkees.vanoverveld@hu.nl

@KvOverveld

Start

In overleg

Voor

Schoolteams in het primair onderwijs, speciaal

onderwijs, voortgezet onderwijs en middelbaar

beroepsonderwijs

Duur

3 jaar

Studiebelasting

• Intakegesprek met de directie van de school

(1,5 uur)

• Oriëntatiebijeenkomst voor het team over de

inhoud en de werkwijze (1,5 uur)

• Training van het schoolteam

(6 dagdelen per jaar)

• Bijeenkomsten met het PBS-gedragsteam en

directie van de school: scholing, begeleiding

en overleg (frequentie en duur in overleg)

Optioneel

• Organisatie ouderavond

• Extra begeleiding van leraren

• Observatie in klassen en schoolplein

Locatie

Op de eigen school of een locatie naar wens

Kosten

Op basis van een offerte

Meer informatie

Wilt u meer weten over de invoering van PBS bij

u op school? Neem dan contact op met een van

onze onderwijsspecialisten in uw regio.

Of kijk op www.seminarium.hu.nl/pbs

Key facts

DE KERNELEMENTEN VAN POSITIVE BEHAVIOR SUPPORT