Seizoenen

Ecologisch leven | tuinieren | koken | Nr. 3 | 2011

2 Colofon

Colofon

Velt vzw Vereniging voor Ecologisch Leven en Tuinieren. Verschijnt zes keer per jaar.

RedactieadresUitbreidingstraat 392c, 2600 Berchem T 03 281 74 75 -F 03 281 74 76info@velt.be www.velt.be

Activiteiten Weg & WijzerAfdelingen voeren hun activiteiten voor het meinummer in vóór 20 juni via www.velt.be/beweegt. Het gaat om de activiteiten van augustus en september. Onjuiste of onvolledige activiteiten worden niet opgenomen.Op zoek naar de contactpersoon van je afdeling? Surf naar www.velt.be en klik ‘in je buurt’ of bel 03 281 74 75. Advertenties Tarieven en praktische vereisten op aanvraag bij de redactie en op www.velt.be/adverteren. De redactie kan beslissen om advertenties niet op te nemen. Voor de inhoud van de advertenties zijn redactie noch Velt verantwoordelijk.

SeizoenenarchiefVelt-leden kunnen nummers van vorige jaargangen van Seizoenen raadplegen op www.velt.be. Registreer je (lidnummer nodig) en log in.

Word lid• België: stort € 25,00 op rekening BE51 0010 9905 5062 van Velt vzw. BIC: GEBABEBB.• Nederland: stort € 25,00 op rekening 67 48 48 t.n.v. Velt-Nederland onder vermelding van naam + volledig adres.• Andere landen: stort € 30,00 op rekening BE51 0010 9905 5062 van Velt vzw. BIC: GEBABEBB.

Giften (België) Steun Velt in het ijveren voor gezonde voeding en een gezonde leefom-geving. Stort een vrije gift op rekeningnummer BE51 0010 9905 5062 van Velt vzw, met de mededeling ‘gift’. Giften vanaf € 40,00 zijn fiscaal aftrekbaar.

LegatenLegaten kunnen onze vereniging een mooie impuls geven. Als je ecologie belangrijk vindt en ons werk wilt steunen, kun je Velt vzw in je testament opnemen voor een duolegaat. Met een duolegaat kun je aanzienlijk be-sparen op successierechten en zo je erfgenamen bevoordelen. Velt geniet dan mee van dit belastingvoordeel. Meer info bij jan.vannoppen@velt.be of bel 03 281 74 75.

Tweemaandelijks tijdschrift van Velt 39ste jaargang - mei/juni 2011

Hoofdredactie: Bart Coenen, bart.coenen@velt.be Eindredactie en lay-out: Reine De Pelseneer, reine.depelseneer@velt.be Redactieraad: Jan Burgers, Lieven David, Erika Eynatten, Riet Janssens, Thierry Marechal, Luk Naets, Caroline Schalckens, Nadia Tahon, Greet Tijskens, Kris Tolomei, Johan van de Winckel, Tine Van LandegemWerkten mee aan dit nummer: Piet Brak, Lucas Brouns, Lieven David, Geert Gommers, Maite Grugeon, Ruben Joos, Laurence Machiels, Luk Naets, Hanneke Oosterlee, Dorien Pelckmans, Luc Vanhoegaerden, Jan Vannoppen, Ludo en Pierre ZandersFotografen & illustratoren:Aiden, Lucas Brouns, Clifton, De 12 Ambachten, Leen De Pelseneer, Isabel Eyre, generalantilles, Home Power, Stefan Jacobs, Stadspotters, Peter Vande Moortele, Ludo en Pierre Zanders

Administratie: Karin Holemans, karin.holemans@velt.be Lay-outconcept: Kurt Cornelis, www.sfumato.be Druk : Druk in de Weer, www.drukindeweer.beVerzending: Boes & Co, www.boesenco.be

V.u.: Guy Augustijns, Dorpsstraat 124, 2960 St-Lenaarts

Foto: Clifton (cc)

CoverfotoDe treurwilg is een snel groeiende, grote boom met een sierlijk uiterlijk. Je vindt hem vaak langs beken en waterlopen. Wilgensoorten zijn moeilijk af te bakenen en verschillende soorten leveren variëteiten met hangende tak-ken, die allen ‘treurwilg’ worden genoemd. In de Grieks-Romeinse oudheid speelden wilgen een rituele en mythologische rol. De treurwilg was gewijd aan Hera, de godin van de vrouwen en de beschermster van het huwelijk. Wilgenhout is zacht, taai, buigzaam en goed splijtbaar. Het wordt daarom gebruikt voor het maken van klompen, gereedschapsstelen en kisten. Wilgenbloemen zijn insectenbloemen. Voor bijen hebben de katjes van de treurwilg een grote nectarwaarde.

Bronnen: Compendium van rituele planten in Europa. Uitgeverij

stichting mens en kultuur. Gent, 2000. En Imkerbond Zoersel.

←

33 | 2011

Inhoud

REdacTioNEEl

zoomEcotuindagen 2011

coNsumENT/columNHoe staat het met de nanotechnologie?

Eco-acTiEfLobbyende boomguerillero’s en ander eco-actief nieuws

TuiNEen tuinbezoek in Brecht

EcologiEBouw je eigen zonnedroger

soRbETNiet gieten, maar broezen

bREEdbEEldMeer bloemen, meer bijen/ Natuurlijk imkeren

columN/VERbEEld

culiNaiRPuur

wEg & wijzER

zoEkERTjEs

lEzERs REagEREN/uiTgEspRokEN

uiTgElichT

lEdENVooRdElEN

4

5

632

14

8

10

16

25

31

18

21

17

34

36

42

Lees in het bijendossier alles over bijvrien-delijke tuinen en natuurlijk imkeren. p. 25

Een overvloedige oogst te verwerken? Een zonnedroger kan een handig hulpmiddel zijn. Bouw er zelf een! p. 10.

Hoe ver staat het met de nanotechnologie? Velt brengt een en ander in kaart en formuleert bedenkingen. p. 32

© generalantilles

© Isabel Eyre

4 Redactioneel

Tekst bart coenen

De bijzaak

In het voorjaar halen ze stuifmeel en nectar uit ‘les brous-sailles’. De heuvels van de Franse Cevennen kleuren tijdens de paasvakantie overwegend grijswit van de bloesems. ‘La-ter op het jaar maken ze honing van de acacia en daarna van de kastanje’, vertelt imker Françoise. Ze houdt maar liefst 14 bijenvolken in evenveel kasten.

Van bijensterfte lijkt ze nog niet gehoord te hebben. ‘Mis-schien gebruiken ze bij jullie te veel pesticiden?’ probeert mijn gastvrouw voorzichtig. Toch handig als je tussen de bioboeren woont met hun oignons doux en Pélardon. Toch is er die andere bedreiging: de Aziatische hoornaar (Vespa velutina), een vermoedelijk via de haven van Bor-deaux binnengekomen indringer, die sinds enkele jaren delen van Frankrijk en het noorden van Spanje teistert. ‘Ze wacht de honingbijen op aan de vliegopening en bijt ze zo doormidden.’ Maar een bijenvolk heeft Françoise aan de boosdoener gelukkig nog niet verloren. Dat is bij ons toch wel even anders. Waar vroeger een natuurlijke bijensterfte van 5 tot 10 procent als normaal werd beschouwd, hebben imkers momenteel te kam-pen met veel hogere sterftecijfers. Uit gegevens van het Informatiecentrum voor Bijenteelt blijkt dat het verlies aan bijenpopulaties in Vlaanderen tussen 2005 en 2009 rond de 20 à 25 procent lag. De cijfers voor de voorbije winter zijn nog niet bekend, vertelt Filip Wauters, communica-tieverantwoordelijke bij de Vlaamse Imkersbond, maar hij weet van imkers met een verontrustend sterftecijfer van maar liefst 40 procent.

Op het symposium Meer bloemen, bijen, biodiversiteit einde maart somde Joris Relaes, kabinetschef Landbouw, Visserij en Plattelandsbeleid van Vlaams Minister-Presi-dent Kris Peeters de maatregelen op die op verschillende beleidsniveaus genomen worden. Het Europees beleids-niveau hield einde 2010 een landbouwraad waar de hele discussie rond de bijensterfte aan bod kwam. Europa neemt initiatieven rond diergezondheid, wil een betere monitoring en richt een EU-referentielaboratorium op. Bij het beoordelen van nieuwe pesticiden worden de voorwaarden van de nieuwe verordening van 2009 in acht genomen.

De Vlaamse regering wil de bijna 5000 imkers die onze regio telt laten samenwerken in het Praktijkcentrum Bijen, opgericht in 2008. Vlaanderen investeert in on-derzoek, voorlichting, opleiding en demonstratievelden. Een drachtplantengids is in voorbereiding. Een halluci-nante uitzending over de bijensterfte in het Nederlandse programma Zembla de avond voor het symposium was ook de aanwezige imkers niet ontgaan. Daarin werd met de vinger gewezen naar een reeks pesticiden. De imkers legden de kabinetschef het vuur aan de schenen met de vraag waarom producten als Gaucho bij ons nog vrij verkocht worden. Relaes beloofde een officieel antwoord van de minister via een parlementaire vraag ‘binnen twee, drie weken’ na het symposium, maar die vraag was anderhalve maand later, bij het ter perse gaan van deze Seizoenen, zelfs nog niet gesteld. Nochtans is het volgens ons geen bijzaak. Velt vroeg daarom al eerder aan producenten als Syngenta om pesticiden die schadelijk zijn voor bijen uit hun gamma te halen (persmededeling van 3 maart) en zal ook dit parlementair initiatief nauw blijven opvolgen.In Nederland kan het Centrum voor Bijenonderzoek na veel vijven en zessen dan toch onderzoeken of er een ver-band is tussen de bijensterfte en pesticiden, meerbepaald die bestrijdingsmiddelen die neonicotinoïden bevatten. Het bevoegde ministerie stelt extra geld beschikbaar en onderzoeker Jeroen van de Sluijs, die een sterke relatie vermoedt tussen pesticiden en bijensterfte, zit in de bege-leidingscommissie.

In deze Seizoenen brengen drie Velt-leden die elk op hun eigen manier nauw betrokken zijn bij de zaak van de bijen hun verhaal. Bio-ingenieur en leraar Peter Vande Moortele leert zijn leerlingen bijvriendelijke tuinen ontwerpen, natuurlijk imker Ruben Joos richt met Bee Yourself de allereerste zelfoogstimkerij op en Leo Aerts vond met zijn Bee-O-Topic een soort luxeappartement voor solitaire bijen uit. Samen geven ze je heel wat ideeën voor je eigen tuin.

Blijf op de hoogte van dit dossier en de verschillende Velt-initiatieven via: → www.velt.be/bijen

5Zoom

Velt-ecotuindagen 2011

Op zaterdag 4 en zondag 5 juni 2011 geven tijdens de Velt-ecotuindagen weer meer dan 100 schitterende tuinen hun geheimen prijs. In de brochure die bij deze Seizoenen zit, ontdek je alle deelnemende tuinen en op www.durftuinierenzonder.be vind je foto’s en meer uitleg bij elke tuin.

Op deze foto zie je de tuin van freinetschool Klimop in Oostkamp. De tuin is open voor publiek op zaterdag 4 juni van 13-18 u. Er is o.a. een natuurreservaat met een poel en je kunt er vlierbloesem-limonade proeven.

6 Consument

Duurzaam landbouwkamp

Elke zomer organiseert JNM, de Jeugdbond voor Natuur en Milieu, een heleboel kampen voor verschillende leeftijden. Zowel natuurstudie-, natuurbeheer- als milieukampen. Ieder jaar is er ook een duurzaam landbouwkamp. Dit jaar vindt dat plaats van 4 tot 11 juli op ‘De Kollebloem’, een biologisch tuinbouwbedrijf met groentepakketten, een hoevewinkel, hoevetoerisme en allerlei maatschappelijke projecten (www.kollebloem.be). Van daaruit trek je met de fiets de wijde wereld in, op zoek naar de verschillende manieren om te boeren. Terug in de yurt worden deelnemers aan het kamp ondergedompeld in de Noord-Zuid- en de grondenproble-matiek, zoeken ze een plaats voor natuur in de landbouw, bestuderen ze de voor- en de nadelen van de verschillende bedrijfstypes en loven ze de korte keten. En daarnaast staan ze uiteraard ook zelf elke dag op het veld (vanaf 15 jaar).Meer info, inschrijven en nieuws over andere kampen:→ www.jnm.be/kampen

Lunchskins

Toen de nieuwsbrief van de ecologische (web)winkel Kudzu in onze mailbox viel, waren we meteen gecharmeerd door het item over de kleurrijke ‘lunchskins’, een alternatief voor de brooddoos en een beetje een moderne variant op de broodzak. We vroegen – en kregen – enkele testexemplaren, vulden ze met boterhammen en koekjes en stopten ze in kinderboekentassen en handtassen allerhande. De kinderen waren best fier op hun speciale bewaartasjes die ook goed passen in de boekentassen van de allerkleinsten. Leeg nemen ze zelfs helemaal geen plaats in. Boterhammen blijven mooi-er en ‘beter bij elkaar’ dan in een harde brooddoos waarin ze gemakkelijk dooreengerammeld geraken. De afwasbaar-heid valt mee, al had de strook velcro wat last van de hoge temperatuur in onze afwasmachine en heb je de lunchskins al met de hand afgewassen tegen dat je er een geschikt plekje voor hebt gevonden in de machine. De prijzen liggen tussen € 7,95 en € 10,95 en zijn vergelijkbaar met die voor een gewone

brooddoos. En mooi zijn ze zeker, die lunchskins. Je vindt ze in allerlei kleuren en formaten op de Kudzu-website. → www.kudzu.be

Ecologische theelichtjes

Naar schatting van het Duitse dagblad Bild Zeitung worden in Europa jaarlijks 8 miljard theelichtjes aangestoken. Het gros hiervan bestaat voor 100 procent uit paraffine, een uit petroleumresidu verkregen wasachtige stof. Omdat het goedkoper is, wordt er almaar vaker een deel palmolie aan toegevoegd, tot 20 procent. Palmolie ligt de laatste jaren erg onder vuur, omdat de teelt ervan in tropische gebieden heel wat milieu- en sociale problemen veroorzaakt. Ecologischer alternatieven zijn kaarsen in soja- en bijenwas. Het Duitse bedrijf Biokema ontwikkelde een derde alternatief uit een restproduct van tot biobrandstof gerecycleerd frietvet. Bang voor frietjeslucht hoef je niet te zijn; de Velt-redactie deed de test en de kaarsjes branden volledig geurloos en even lang als theelichtjes uit paraffine. De houdertjes zijn uit gerecy-cleerd aluminium gemaakt. Biokema-kaarsen zijn duurder dan supermarktmerken, maar voor € 5,40 per 100 stuks hoef je ze niet te laten liggen. Deze ecologische theelichtjes zijn in België verkrijgbaar bij Bioplanet en worden in Nederland verdeeld door Natudis. → www.biokema.de

Witte muurverf zonder bijgeur

Volgens de laatste Europese richtlijn mag verf bijna geen vluchtige organische verbindingen (VOC’s) meer uitstoten zodat je alleen bij enkele natuurverffabrikanten nog een vleugje citrusschilextract kunt waarnemen waar sommige mensen gevoelig op reageren. Zowat alle muurverven be-staan uit pigmenten die de verf dekkend maken, bindmiddel en water. Daarnaast voegt elke fabrikant nog wat hulpstof-fen toe die ervoor zorgen dat de verf niet afdruipt, zich vlot laat schilderen en geen vlies vormt aan de oppervlakte. Het werken op waterbasis vraagt wel de inzet van een bewaar-middel: soms is dat het bedenkelijke formaldehyde, meestal isothiazolinon dat bij een aantal mensen allergische reacties uitlokt. Voor Öko-Test (OT) is dat laatste geen probleem als dat risico op het etiket wordt vermeld. OT heeft 19 witte muurverven laten onderzoeken en vindt de meeste zeer goed tot goed, ook de natuurverven van Auro, Leinos, Bio Pin en Livos. OT blijft de natuurverffabrikanten echter wijzen op een onvolledige etikettering, vooral in verband met een correcte dekkingsgraad.

Zwarte olijven: groen met een kleurtje?

Olijven in een zomers slaatje, daar mogen we volgens de testresultaten van OT gerust van genieten. De meeste van de 24 geteste potjes groene of zwarte vruchten krijgen hoog-stens een opmerking omdat de deksels van de potjes aan de binnenzijde nog altijd een afsluitring uit PVC bevatten. Maar uitgerekend bij de biologische versies zijn in een pot groene olijven van La Selva residu’s van twee pesticiden aangetrof-

7Consument/Column

Column Gelukkig Julejaar!

Tekst suskewied

De maand Brigit is al halfweg wanneer ik van een vriend de kleurrijke kalender cadeau krijg. ‘Echt iets voor jou als maan-liefhebber: een jaarindeling volgens 13 manen in de plaats van de klassieke maanden waarvan je het aantal dagen op je knokkels moet natellen.’ Mijn gemoed schiet vol: eindelijk iemand die bij het begin van de winter ’s nachts naar de hemel heeft gekeken en gezegd: ‘Voilà, de maan is nu rond en als ze weer vol is hebben we de eerste maan(d) gehad. Na 13 van die manen zitten we terug aan het begin van de winter van een nieuw jaar.’ Op dit moment komt dat mooi uit, want 13x28 maan-dagen = 364 en zo loopt 2011 eigenlijk van 21 december 2010 tot de volgende 20 december. Ik blader vol verwachting in mijn multicolore Jule-jaaragenda 2011… Groot is mijn ontgoocheling wanneer ik merk dat een nieuwe Jule-maan(d) aanvankelijk wel begint rond volle maan, maar dat er in de loop van het jaar een verschuiving plaats-vindt doordat een maancyclus 1 of 2 dagen langer duurt dan de vaste Jule-indeling van 28 dagen. Dat kan ik met de beste wil van de wereld geen ‘natuurlijke tijdsindeling met 13 gelijke maanden’ noemen, laat staan dat ik zou gaan meevoelen met Brigit, de naam voor de tweede Julemaan(d). Logisch dat ik de agenda vanaf dan wat uit het oog verlies. Tot aan het einde van de maand Artemis en het begin van Ostara: Libië en Japan domineren dan het wereldnieuws, en dat in het jaar vóór 2012 waarin volgens de Maya’s de wereld zal vergaan. Wellicht komt het door hun zalige honing die ik in de Wereldwinkel koop, maar ik geef toe dat ik meer waarde hecht aan wat een Maya ooit heeft gezegd dan aan wat een spichtige Jehova nu in zijn Wachttoren afdrukt. De toelichting in de Jule-agenda bij de week van die wereldschokkende gebeurtenissen legt de schuld bij Uranus die in het teken Ram is getreden: ‘Ramenergie is vurig, initiërend en revolutionair. Uranus staat voor originali-teit, vrijheidsliefde en geconcentreerde kracht.’ Dat is echt Libië en Japan in enkele gebalde adjectieven samengevat. Ik mis alleen nog iets als “overweldigend” om vooral de tsunami niet te vergeten.De bedenkster van de Jule-jaarindeling is Tanja Hilgers, een 40-jarige Duitse binnenhuisarchitecte en grafisch ontwerpster. Zij schrijft dat deze – haar zevende – Jule-agenda in Findhorn is ontstaan nadat er een bij op haar neus kwam zitten. De bij is hiermee uitgeroepen tot krachtdier voor 2011. Mensen moeten dus het best zoals bijen naarstig klussen dit jaar: ‘Poets de WC met volle overgave, kook met liefde, houd van het stofzuigen’, schrijft Tanja. Findhorn is een bekende new-agegemeenschap aan de oostkust van Schotland. Je kunt er donder op zeggen dat ze een windmolen hebben staan om hun energie mee op te wekken. Het is dus niet uitgesloten dat Tanja een tik van die molen heeft mogen incasseren. Windenergie heeft ook zijn nadelen…

Consumentenbrokjes

Fairtradetuinhandschoenen… voorlopig nog niet in België te verkrijgen volgens het Engelse Traidcraft, maar wel in Nederlandse natuurvoedings-winkels. De handschoenen worden in Sri Lanka gemaakt van natuurrubber en katoen en de boeren krijgen er een extra prijs voor plus technologische ondersteuning. Het gamma bevat ook nog sterke schoonmaakhandschoenen en fijne huishoudhandschoenen.

Ecolandbouw kan voedselproductie verdubbelenEen recent VN-rapport laat zien hoe agro-ecologie binnen drie tot tien jaar meeropbrengsten geeft van 214 procent bij 44 projecten in 20 Afrikaanse landen. ‘Meer dus dan gene-tisch gewijzigde gewassen ooit hebben bereikt’, zegt rappor-teur Olivier De Schutter. De klassieke steun onder de vorm van gesubsidieerde kunstmest en hybridezaden levert wel kortstondig een verhoogde opbrengst op, maar is op lange termijn niet duurzaam en nog minder betaalbaar voor kleine boeren. Subsidies kunnen bijvoorbeeld veel beter worden aangewend om stikstofbindende bomen aan te planten en om de boeren een goede training te geven, vindt De Schutter.

Mijn bioproducent gecontroleerd?In Duitsland kunnen consumenten nakijken of de fabrikant of teler van een bioproduct op een bepaald moment gecertifi-ceerd is. Daarvoor hebben 15 van de 23 controleorganisaties samen een internetplatform opgericht dat iedereen kan raadplegen: www.bioc.info. Streefdoel is om op termijn alle Europese bioproducenten op deze wijze zichtbaar te maken. Het Nederlandse Skal bood al aan om hieraan mee te werken.

Milieuwinst door natuurlijke verpakkingenOnderzoekers in Wageningen (NL) hebben berekend dat de milieuscore van PLA-schaaltjes en folies gemaakt van suikerrietvezels beter is dan die van kunststof. Bij vuilniszak-ken gemaakt van maïszetmeel is het verschil beperkt. Er is (nog) niet onderzocht of de producten zelf er beter houdbaar in zijn. Aparte recyclage van dat soort verpakkingen zou de score nog verbeteren, maar daar is de sortering van het plasticafval nog niet op voorzien.

SmoothiesOccasioneel kunnen smoothies de dagelijkse portie vers fruit vervangen, vooral als ze voor meer dan de helft bestaan uit vruchtenpuree of -moes en niet enkel fruitsap bevatten. Een stuk fruit verzadigt de maag echter veel beter dan een smoot-hie door het grotere volume, én het bevat maar ongeveer half zoveel vruchtensuiker.

Bronnen: De Nieuwe Band, De Wereld Morgen, Schrot&Korn, Ekoland, Öko-Test

fen waardoor het hele lot uit de schappen van de winkels is teruggeroepen. Gangbare zwarte olijven melden soms bij de ingrediënten ijzer(ii)gluconaat (E579), een stof die groene vruchten zwart kleurt. OT vindt dat men vooraan op het eti-ket moet kunnen aflezen of olijven al dan niet zijn gekleurd.

8 Tuin

Genieten van een tuin vol diversiteitEen tuinbezoek in Brecht

Tekst & foto’s ludo en pierre zanders

De affiche ‘Durf tuinieren zonder’ aan de deur maakt het ons gemakkelijk om de ecolo-gisch geïnspireerde tuin te vinden. In een wijk in Brecht gaan we op een mooie zomerdag bij de familie Vanosmael op tuinbezoek. De tuineigenaars zijn al jarenlang Velt-leden en ze passen de ideeën van Velt mooi toe in de tuin.

Bij een wandeling door de tuin merken we dat zowat alle aspecten van het ecologisch tuinieren aan bod komen. De tuin ligt in een wijk, die ingeplant werd in een bosrijke omgeving. In de tuin zie je nog vele res-tanten uit die bosrijke periode; in aanpalende tuinen is het vaker zoeken naar de oorspronkelijke beplanting. De tuineigenaars hebben gekozen voor een tuin die past bij hun levenspatroon: een arbeidsarme siertuin die gerust enkele weken zonder onderhoud kan.

9Tuin

Een tuin vol beestjesArme zandgrond heeft ervoor gezorgd dat het geraamte van de tuin – dat al tiental-len jaren oud is en een heraanleg heeft overleefd – bestaat uit zomereik, grove den, lijsterbes, berk en enkele begeleiden-de soorten zoals hulst en sporkehout.De tuin is niet zo groot (11 are) en dat maakt dat de inheemse bomen en strui-ken zowel in aantal als in omvang beperkt zijn, zonder echter de vorm te ernstig in te perken. Liever een te grote boom ver-wijderen dan hem individueel te snoeien is hier de stelling. In de bomenlaag zien we ook enkele dode bomen, die na een vakkundige snoei-beurt zijn blijven staan. Hierdoor worden bosvogels en insecten zoals houtkevers aangetrokken. Dit zijn enkele vogels die door ons werden opgemerkt: goud-haantje, staartmees, specht, heggenmus, roodborst, koolmees en pimpelmees. De eigenaars vullen nog aan met boom-klever, nachtegaal en boomkruiper. Ze houden de lijst goed bij en hij lijkt perfect overeen te komen met de soorten die in een gevarieerd bos voorkomen. Dit heeft alles te maken met de gelaagdheid van de tuin vertelt de gastheer. Naast de grotere, oudere bomen vinden we een struiken-gordel die is samengesteld uit hulst, vlier, liguster, hazelaar, meidoorn, sleedoorn en sporkehout. Alweer een ideale biotoop voor talrijke vogels: ze vinden nestplaat-sen en voedsel, insecten die door de vele bloemen worden aangetrokken en later op het jaar de bessen en zaden van de inheemse soorten.

Naast vogels verschijnen er geregeld eekhoorns en egels in de tuin. Ze vinden deze tuin net zo interessant als hun eigen biotoop, ze merken immers nauwelijks een verschil.

De tuin is als vanzelf arbeidsarm. En zelfs met de hond wordt rekening gehouden. Hij kan overal doorlopen, enkel op plekjes waar de beplanting te fragiel is, merken we enkele stokjes met een touwtje. Hier geldt een “no dog zone”, wat de hond (meestal) respecteert.

open plekken en een vijverNaast een ruime bomen- en struikengor-del, die voor de nodige privacy zorgt, is er ook ruimte voor open plekken. Hier groeien uiteraard de bosrandplanten;

soorten zoals hosta’s – deze tonen aan dat er voldoende vocht in de bodem aanwezig is – geraniums en elfenbloempje (Epime-dium). Een bosje marjolein verklapt dat er compost is gebruikt. Deze kalkminnende plant wordt gewaardeerd omwille van de positieve invloed op het insectenleven. Allerlei insecten, zoals hommels, vlinders en wilde bijen vinden er voeding in de talrijke bloemen. Een van de hobby’s van de tuineigenaars heeft te maken met de studie van insecten. Hierdoor zie je op verschillende plekken initiatieven om dit aspect in de tuin te stimuleren: dood hout, een insectenhotel, nectarrijke bloemen …

Om het leven in en om de tuin nog com-pleter te maken is er een vijvertje. Het lokt o.a. libellen, waterkevers en amfibieën naar de tuin. De ruime beplanting van lidsteng, gele lis, snoekkruid, watermunt, krabbenscheer en moeraseppe, maakt het geheel compleet. De alpenwatersalamander en de kleine watersalamander vinden hier een interes-sante biotoop, omdat er in het water geen vissen leven.

gesloten kringloopGroenafval is er nauwelijks in deze tuin. Alle groenresten worden verwerkt: dikkere stammen worden tot blokken verzaagd om een onderkomen te bieden aan houtminnende insecten en schim-mels, takken en twijgen die niet door

de hakselaar kunnen belanden in een takkenwal, en een composthoop verwerkt het fijnere materiaal. Alles blijft in de tuin: de kringloop is gesloten.

genieten…Ondanks of wellicht net dankzij de grote verscheidenheid is er ook ruimte om van de tuin te genieten. Enkele mooie tuinstoelen, een gezellige tweepersoons-zitbank en een hangmat nodigen uit om heerlijk te ontspannen in de tuin, een aspect dat volgens onze gastvrouw zeker niet mag ontbreken.

Als we ten slotte vragen naar haar reden om de tuin in te richten zoals hij is, zijn we niet echt verrast door haar antwoord: ‘Als biologe leer je veel over hoe de natuur in elkaar zit. Dit toepassen in je eigen tuin is eigenlijk maar een verlengde van wat je in de natuur ziet gebeuren. Met mijn engagement voor een meer natuurvrien-delijke woonomgeving, is dit soort van tuinieren niet meer dan logisch. Via de ecotuindagen of andere manifestaties, meer mensen kunnen overtuigen van onze visie, geeft een zeer aangenaam gevoel.’Iets wat jullie reporters voor een dag al-leen maar kunnen beamen…

10 Ecologie

Tot nu toe waren we het gewend om onze kruiden te drogen in bosjes aan de muur. Dat gaat behoorlijk langzaam tenzij je over een ventilatieruimte beschikt met een goede temperatuur. Ventilatie en temperatuur zijn preceis die zaken die je met een zonnedroger kunt opkrikken. Gezonde en smaakmakende stoffen in de droogwaar blijven beter bewaard. Behalve kruiden kun je er ook vruchten mee dro-gen, schijfjes groenten, en zelfs vlees en vis. Loopt de temperatuur op een zonnige winterdag al op richting 50° Celsius, in de zomer kan hij zelfs boven 90° Celsius klimmen.

balkonSommige zonnedrogers kunnen achter een tractor worden gehangen, andere kun je opklappen. Het Appalachische model ziet eruit als een houten flipperkast: een luchtsluis met een drooghuisje aan het eind. We leerden hem bouwen tijdens een workshop in Kasteel Nieuwenhoven in Sint-Truiden, waar lesgevers Taco Blom en Erwin van Brussel cursussen geven vanuit de Permacultuurschool Nederland en België. Een maand na de eerste volgde er een nieuwe workshop waarin tien cursisten elk een kleiner model bouwden dat op een balkon past.De keuze voor een model hangt af van waar en waarvoor je de zonnedroger gebruikt: in een buurtmoestuin met veel oogst of op een klein bedrijf zal een groter model handig zijn. De prijs van de

materialen is ook relevant. Het model van De 12 Ambachten bijvoorbeeld, dat een schoorsteen heeft die voor een nog snel-lere luchtstroom kan zorgen, is duurder (zie p.13). Er zijn verder nog types waarbij het zonlicht direct op de droogwaar valt. Dat is bij de hier genoemde modellen niet

Een voorraadkast in je tuinBouw je eigen zonnedroger

Tekst lucas brouns foto’s en illustraties lucas brouns, home power, de 12 ambachten

Drogen is een manier om je oogst te bewaren voor de winter, voor verkoop en voor vrienden. De zonnedroger is een apparaat dat ook bij ons goed werkt. Mijn vriendin en ik gingen op cursus om er eentje te bouwen. En we testten alvast uit hoe je hierin appelchips maakt.

11Ecologie

het geval. Zo kan de UV-straling van de zon de cellen niet beschadigen.Erwin en Taco hebben het Appalachische model aangepast aan onze breedtegraad. De luchtsluis met het venster staat in een hoek van 60°. Je kunt kiezen voor een hoek waarbij er gemiddeld de meeste zon op valt. Ga je de droger vooral in het voor-jaar of in het najaar gebruiken, dan mag het venster nog wat schuiner staan.

appelchipsZelf bouwden we na de workshop in Utrecht het Appalachische model voor een buurtmoestuin. In de herfst is er im-mers een overvloed aan appels uit twee boomgaarden die deel uitmaken van de tuin. Een uitgelezen kans om behalve appelsap ook appelchips op de markt te brengen. In de zomer komt het apparaat van pas om een rijke oogst te verwerken.

principesDe luchtcirculatie in een zonnedroger komt tot stand dankzij een venster, een zwartgeverfde metalen plaat en een dubbele luchtsluis. Tussen het venster en de plaat is de lucht heet, dus stijgt hij op langs de droogwaar die op rekjes in het huisje ligt. Daarom ligt de waar maar beter niet te dicht opeengepakt. De afge-koelde lucht daalt en wordt via de onder-ste luchtsluis weer naar boven gezogen

(er ontstaat convectie). Hete lucht houdt meer vocht vast en via de ventilatieluikjes kan verse lucht worden toegevoerd. In het begin van het droogproces, meestal de eerste paar uur, wil je het vocht van de buitenkant van de cellen afvoeren. Daarom staan de luikjes open. Daarna sluit je ze helemaal, of deels, om de tem-peratuur op te voeren en het water uit de binnenkant van de cellen te trekken.Groente is bewaarbaar als het vocht-gehalte minder dan 10 procent is, voor fruit geldt in het algemeen 20 procent. Bij kamertemperatuur kun je de oogst een halfjaar bewaren, bij 11° Celsius en in het donker drie- tot viermaal zo lang. Fruit is gemakkelijker te bewaren dan groente, omdat er in fruit meer suikers en zuren zitten. Oogst die je wilt drogen moet vers zijn en niet aangetast, aldus lesgevers Erwin en Taco. Bepaalde producten zoals appels moeten niet te heet worden (onder 60° Celsius) anders karameliseren de suikers. Met het

openen van de luikjes breng je de droog-temperatuur dan omlaag.In de workshop en in de wetenschap-pelijke en praktische literatuur over zonnedrogers kregen we nog trucs om de temperatuur te verhogen en daarmee meer convectie te krijgen. Zo kun je re-flectieschermen plaatsen en een koperen plaat nemen in plaats van aluminium of staal, en je kunt een dubbel of dikker venster nemen. In de workshop isoleer-den we de droger met kurk, maar je kunt ook piepschuim (eps) gebruiken. Pas je ál deze extra maatregelen toe, dan wordt de droger al snel te heet om fruit te drogen.

zelf bouwenHieronder zie je het Appalachische model van de zonnedroger. Maak een zaag-plan ( figuur 2) voor het houten frame. Een luchtsluis (bovenzijde) van 165 cm, hoeken van 30° en een drooghuisje van 75x45x61 cm inhoud konden we precies uit een gangbare afmeting van multiplex-

Als je één droger zelf bouwt, kost dat meer geld dan in een workshop waar de ma-terialen in gros worden ingekocht. Een deel van onze materialen werd geschonken door collega’s van de buurtmoestuin, maar dan nog kwamen we duurder uit dan wanneer we de droger in de workshop hadden gebouwd (en de onze is niet geïso-leerd). Materialenkennis vergaren om zelf te bouwen en improviseren met spullen die voorhanden zijn in je omgeving vergt veel tijd, maar het is gelukkig ook leuk en leerzaam.

Ventilatie-luikjes

Droogkamer

Reflecterend oppervlak

Collectorvenster

Luchtsluizen. Dubbele luchtsluis gescheiden door plank met zwart-geverfde metalen plaat

Deurtje naar kamer met droogrekjes

Luchttoevoer

Handvatten

Achter- zij- en vooraanzicht van Appalachische zonnedroger. © 2011, Home Power Inc. www.homepower.com

12

Figuur 2. Schets van het zaagplan voor de zijkanten van de zonnedroger. Als het collector-venster op 60° van verticaal komt, dan α = 30°. Het dak maak je bijv. met β = 30° en γ = 120°. Zaag eerst de ene zijkant en leg die andersom op de plaat om de andere zijkant af te tekenen. Resterende stukken gebruik je voor de zuidwand van het drooghuisje en voor ventilatieschuifjes. Je hebt nog een multiplexplaat nodig voor de bodem, het dak, de deur en de andere ventilatieluikjes.

α

90- α

γ β

50

70

210 cm

165

Ecologie

platen (244x122 cm) halen. De verhou-ding tussen de hoogte en de lengte van de luchtsluis moet 1/15 tot 1/20 zijn. De binnenkant van de sluis moet zo aero-dynamisch zijn als je maar voor elkaar kunt krijgen. Maak de steunlatjes voor het venster daarom niet rechthoekig maar afgekant. Schakel iemand in die een cir-kelzaag of liniaalzaag kan bedienen, want ook de schuine kanten van het multiplex kun je niet met een handzaag maken. Tijdens de workshop van Erwin en Taco kregen de drogers ventilatieluikjes aan de achterzijde, boven de deur. Dit ontwerp

had ook een dak dat je deels kunt open-zetten. In Utrecht maakten we een ven-tilatierooster aan de zuidkant, zodat we de deur groter konden maken en dus ook meer rekjes kunnen plaatsen. In de plaats van luikjes maakten we plankjes met gaten en daaroverheen een schuifje van aluminium. We kozen voor aluminium omdat het reflecteert en omdat we restjes konden gebruiken van de zwartgeverfde metalen plaat.Kit eventueel later de kieren dicht, maar houd de droger aanvankelijk demontabel. Je kunt je kast dan nog veranderen. Zaag het plexiglasvenster iets te ruim, zodat het aan de zijkant oversteekt. Zo valt er geen regen binnen en hoef je niet meteen alles dicht te kitten.Breng eventueel isolatie aan aan de bin-nenkant van de luchtsluis en het droog-huisje. Je kunt ook reflectie aanbrengen (aluminiumfolie, witte verf ) aan de binnenkant van de luchtsluis voor meer lichtopbrengst. De zuidmuur van het

Op Kasteel Nieuwenhoven hebben lesgevers Erwin en Taco ook een csa-bedrijf geves-tigd. Op dit bedrijf, Samenland, vinden ook andere activiteiten plaats. Hier wordt er soep gemaakt voor de verbouwers van een kippenhok. → www.samenland.be

13Ecologie

Rechthoekige gelijmde glazen koker

Houten kraag

Tuidraden

Raam

Opening in zwarte metalen plaat

Deur

Luchttoevoergaten

Openingen in zwarte metalen plaat

de zonnedroger van de Twaalf ambachtenHet centrum voor ecologische technieken De Twaalf Ambachten hanteert bij de bouw van deze zonnedroger een invalshoek van circa 58º, uitgaand van de gemid-delde zonnestand in voorjaar, zomer en (vroeg) najaar. De kast is zo gemaakt dat het directe zonlicht de producten niet kan bereiken, dit om kwaliteitsverlies te vermijden. Dat is vooral belangrijk bij het drogen van paddenstoelen. In de kast heerst zowel een warme convectiestroom als warmtestraling, de laatste afkomstig van de zwart geschilderde metalen plaat (een oude aluminiumplaat) achter glas, die als collector dienst doet. De plaat laat een opening van ongeveer 10 cm vrij aan de bovenkant van de kast. Daardoor stroomt de hete lucht de kast in. Achterin is een schot met een vergelijkbare opening die uitkomt onder het onderste droogrek. Via deze opening wordt de vochtige, koelere lucht uit de kast afgezogen. Dit gebeurt door de werking van de zonneschoorsteen op het dak van de kast. De Twaalf Am-bachten koos voor een korte schoorsteen van 1 m die in de praktijk goed voldoet. De plexiglasbuis is afgedicht ten opzichte van de binnenste buis. De kast is gemaakt van betonplex (geplastificeerd multiplex). De kast is draaibaar opgesteld. Binnenin bevinden zich boven elkaar vijf droogrekken, bespannen met horregaas. Onderin ligt het grootste (100 x 110 cm). Het kleinste rek bovenin is smaller (55 x 110 cm).

→ www.de12ambachten.nl

drooghuisje kun je eveneens van reflec-terend materiaal voorzien. Er zijn zelfs experimenten gedaan met reflectiescher-men die opzij van het venster kunnen worden opgehesen. Wielen, steunpalen en handvatten maken de droger verplaats-baar.Hang een thermometer in de droger. Aan het einde van de luchtsluis is de lucht het heetst. Met insectengaas voorkom je dat beestjes de luikjes binnenvliegen. Als je last krijgt van mieren, zet de poten of wielen dan in een goot met wat water.

Maak van tevoren een berekening van de materiaalkosten. De prijs van het ap-paraat is bijvoorbeeld afhankelijk van wat voor venster je gebruikt. Het venster kan een gebruikt raam zijn of een polycarbo-naatvenster. Polycarbonaat van 3-5 mm is voldoende isolerend en kan een hagelbui weerstaan. Vind je ergens een dubbelgla-zen ruit, pas dan de afmetingen van de luchtsluis daaraan aan. Belangrijk is dat er in de droger geen ma-terialen worden verwerkt die stoffen kun-nen uitwasemen bij een hogere tempera-tuur. Gebruik voor de rekjes bijvoorbeeld geen gaas dat is gecoat met plastic. De rekjes moeten van hygiënische materia-len zijn gemaakt en eenvoudig schoon te maken zijn: het liefst weerstaan ze een staalborstel. Je kunt ovenrekjes kopen bij de groothandel, of zelf rekjes maken van bamboe en rvs-draad (of -gaas) in een houten frame. Rvs-gaas is per droogrekje bijna net zo duur als een ovenrekje.

De workshops van Samenland vind je op www.kasteelnieuwenhoven.be. De work-shops van de Permacultuurschool vind je op www.permacultuur.eu. Bij voldoende belangstelling wil De 12 Ambachten in Boxtel een workshop verzorgen. Surf naar www.de12ambachten.nl voor info of bel +31 (0)411- 672621 (dinsdag t.e.m. vrijdag van 9-12.30 u).

Op de Velt-website vind je een verzame-ling links naar artikels met bouwmodel-len en gebruikstips (veelal Engelstalig) en een link naar het gebruikersforum van lesgevers Erwin en Taco.

→ www.velt.be/zonnedroger

groenten drogenGroenten zijn een wat grotere uitdaging om te drogen dan fruit. Er zitten minder zuren en suikers in, die immers gelden als conserveermiddelen. Veel groenten gaan prima, maar pompoen, courgette en tomaten zouden minder goed lukken, zo lezen we in de lijstjes die zijn verzameld door Green & Schwarz (2001: Solar drying tech-nology for food preservation, GTZ-GATE, www.gtz.de). Appels, abrikozen, pruimen, dadels en vijgen gaan goed in een zonnedroger, maar citrusvruchten niet. Verder behaal je succes met pepers, maïs, aardappels, uiensnippers en allerlei kruiden en specerijen. In het algemeen kun je volgens genoemd artikel deze stappen volgen: 1. selecteer de mooiste vruchten/bladeren, 2. wassen, 3. evt. schillen en snijden, 4. evt. blancheren, 5. drogen, 6. luchtdicht verpakken, 7. bewaren in het donker.

14

Lobbyende boomguerillero’sen ander eco-actief nieuws

Samenstelling Redactie

Eco-actief

pim heeft de wind in de zeilenDe scholenwerking gaat op volle kracht vooruit. Tijdens het schooljaar 2011-2012 zal Pim Pompoen in 3 provincies een extra tandje bij schakelen. In Oost-Vlaanderen en Limburg roert Pim in de school-agenda’s om zo Duurzame Voeding op het schoolpro-gramma te krijgen. Ieder seizoen krijgen de school een nieuwe uitdaging voorgeschoteld. Van een bezoek aan een bioboer tot ecosmossen voor de hele school. We sluiten af met een groot slotfeest.In Vlaams-Brabant duikt Pim de schooltuin in. Samen met een groep enthousiaste Velt-lesgevers wil Pim 7 schooltuinen een jaar lang begeleiden. Zo wil Pim iedereen laten kennismaken met de groenten van het seizoen. Heb je zin om Pim’s activiteiten op de voet te volgen? Word dan zeker vriend van Pim op facebook!

Velt waasland in de prijzenVelt Waasland kreeg van de milieuraad van Stekene de Milieuprijs 2010, maar volgens Marc Temmermans, de voorzitter van de afdeling, is de prijs vooral te danken aan Filip Heyvaert en Jaklien De Becker uit Klein-Sinaai die tijdens de laatste ecotuindagen maar liefst zeshon-derd bezoekers mochten verwelkomen in hun ecologische tuin. Het koppel vindt het minder arbeidsintensieve tuinwerk de grootste motivatie om ecologisch te tuinieren. Ze werken immers mee met de natuur. Aan de milieuprijs is een bedrag van € 250,00 verbonden. Hiermee wil Velt Waasland o.a. een actie rond kleinfruit organiseren en kookworkshops met seizoensgroenten plannen. Ook speelbosjes zullen meer aandacht krijgen.

Nieuwe afdeling ‘Veldgebied’De Velt-afdelingen Knesselare-Aalter en Nevele-Zomergem werkten al een tijdje intens samen. Deze nauwe samenwerking krijgt nu een permanent karakter. De twee afdelingen worden samengevoegd. Uit dit huwelijk kwam een nieuwe naam: Veldgebied. Veldgebieden zijn cultuurhistorisch landschap gekenmerkt door bossen, weilanden en dreven in een rastervormig patroon. Tot het midden van de 19de eeuw bedekten open landschappen met heide, schraal grasland, bos en moeras grote delen van Oost- en West-Vlaanderen. Later zijn de gebieden ontgonnen voor landbouw. Grote delen van Nevele, Zomer-gem, Knesselare en Aalter voldeden vroeger aan deze omschrijving, vandaar de toepasselijke naamkeuze.

milieuprijs voor tuinblogger daniël laevensDe milieuraad van Jabbeke lauwerde Velt-tuinier Daniël Laevens voor zijn jarenlange inzet op de blog van de tuinclub Velt Jabbeke. Daniël Laevens schreef in 2005 een jaar lang voor de moestuinrubriek in Seizoenen. Nu brengt hij op de blog dagelijks zijn tuin-activiteiten in beeld met tips en advies bij de opstart en het onderhoud van een ecologische moestuin.→ blog.seniorennet.be/tuinclubveltjabbeke/

→ www.velt.be/jabbeke

steunpunt ecologisch tuinieren in lochristiToen de milieuraad van de Oost-Vlaamse gemeente Lochristi aan lokale verenigingen de vraag stelde om deel te nemen aan de oprichting van een steunpunt ‘Ecologisch tuinieren’, hapte Velt Reinaert gretig toe. De werkgroep rond het steunpunt werd alvast met verschillende opdrachten belast op vraag van inwo-ners die hun tuin ecologisch of afvalarm willen inrich-ten. Elke vrijwilliger die meewerkt aan het initiatief krijgt bovendien van de gemeente de Velt-publicatie Stappen naar een ecologische tuin cadeau. → www.velt.be/reinaert

Een groene speelplaatsKinderen brengen heel wat van hun schooltijd door op de speelplaats. Vaak is een speelplaats een grijze betegelde oppervlakte. Kleine aan-passingen zoals een klimplant, een boom of een eetbare haag kunnen een wereld van verschil maken. De uitstraling van de school wordt groener. Velt werkte hierrond een vorming uit met speelse inrichtings-ideeën voor een groenere speelplaats.Waar let je op bij de keuze van planten in een kindvriendelijke om-geving? Hoeveel tijd en onderhoud vraagt de aanleg van een groene speelplaats?Voor wie? Voor leerkrachten, ouders, gemeenten of andere mensen die hun schouders willen zetten onder de realisatie van een groenere speelplaats.Duur? De vorming duurt circa 2, 5 uur.

15Eco-actief

Velt krijgt eindsaldo vzw plattelandsontwikkeling De vzw Plattelandsontwikkeling, bekend van de Boerenmarkten en ‘Hormonenvrij Vlees’, ging een paar jaar geleden in vereffening. Die procedure werd in april dit jaar afgerond. De ontbindende Algemene Vergadering van vzw Plattelandsontwikkeling heeft beslist Velt te laten delen in het positieve eindsaldo en zal eerstdaags € 15670 overmaken. De vzw geeft de volgende boodschap mee: ‘We zijn ervan overtuigd dat dit een welgekomen aanmoedi-ging is voor Velt en al wie begaan is met de verdere uitbouw van haar werking.’ Onze reactie: bedankt voor de aanmoediging! Jullie missie was verwant aan de Velt-missie, het is jam-mer dat jullie ermee gestopt zijn. Hopelijk wordt het werk van vzw Plattelandsontwikkeling verder gezet door andere organisaties. Velt zal zeker een steentje bijdragen door producent-consumentsamenwerking te stimuleren voor ecologische voedselvoorziening.jan Vannoppen, directeur Velt

Neem Velt op in je testamentEen goed doel opnemen in je testament: hoe doe je dat, wat zijn de mogelijkheden, waarom zou je het doen? Weinig mensen zijn met die vragen bezig; het lijkt een beladen onderwerp. Gelukkig komt daar stilaan verandering in dankzij informatiecampagnes en media-aandacht. De publieke opinie staat positief tegenover het idee dat mensen ook na hun dood veel kunnen beteken voor de goede zaak.Het systeem van duolegaten is nog niet goed bekend, maar heel in-teressant: zowel het goede doel (Velt bijvoorbeeld) als je erfgenamen varen er wel bij. Vooral mensen met wie je geen familieband hebt of die geen nabije familie zijn betalen minder successierechten als je voor een duolegaat kiest.Onze organisatie profileert zich op een bescheiden wijze als ‘goed doel’: projecten waarin mensen samen ecologisch leren koken of tuinieren, onze inspanningen om kinderen en jongeren eco-actief te maken, het lobbywerk voor pesticidevrije tuinen en voeding… Zonder dat er diepe gevoelens van medelijden of verontwaardiging aan te pas komen, raakt dit werk toch een gevoelige snaar bij veel Velt-leden. Dat merken we aan de geleidelijke toename van de giften, die bijna € 30000 bedroegen in 2010. We zijn er heel dankbaar voor, het helpt echt om onze vereniging goed te laten werken in deze tijden van budgettaire beperkingen.Naast een gift schenken, is er dus ook de mogelijkheid om Velt op te nemen in je testament. Wil je dit bespreken of onze folder over duole-gaten aanvragen? Ik help je graag verder, in alle discretie. jan Vannoppen, directeur

jan.vannoppen@velt.be, gsm: 0476 41 76 50

boomguerilla: plant een boom!Vlaanderen belooft om 1 miljoen bomen te planten. Velt Meetjesland wilde samen met Velt-lid (en Klara-man) Philip Haers de natuurvrien-den van de Vereniging voor Bos in Vlaanderen helpen. Philip Haers had zowat 1200 plantklare elzen in zijn eigen tuin staan en wilde daar iets nuttigs mee doen. Op 13 maart 2011 vond er een boomguerilla plaats langs de N49 (Expresweg van Antwerpen naar de kust) ter hoogte van Bassevelde – Oosteeklo. ‘Verschillende Velt-leden gingen in op de uitnodiging. Het werd een gezellige dag ondanks het zwoegen bij het delven van de putten. De deelnemers voelen zich aan het einde van de dag moe, maar tevreden’, zegt Antoinette Bauwens van Velt Meetjesland. Op 30 maart ging Velt-directeur Jan Vannoppen samen met de Vereniging voor Bos in Vlaanderen en Philip Haers langs bij het Agentschap Wegen en Verkeer Oost-Vlaanderen. Het Agent-schap had namelijk laten weten dat de boompjes aan de N49 om veiligheidsredenen niet goed staan. Na wat discussie kwam een mooi compromis uit de bus: ze mogen blijven tot eind dit jaar en worden dan verplant naar een veiligere plek. En wat meer is: het Agentschap is bereid meer gronden ter beschikking te stellen, in heel Oost-Vlaan-deren. Een mooi lobby-resultaat! Bedankt Velt Meetjesland!

In de educatieve gemeenschappelijke tuin van de Stadspotters in Borgerhout wordt naarstig getuinierd!→ www.velt.be/stadspotters

gezocht: tuiniers ecotuindagen 2012 Ben jij een ecologische tuinier en wil je pronken met je realisaties? Stel je dan voor 1 augustus kandidaat voor de ecotuindagen van 2012 (2-3 juni). Vul het onlineformulier in of bel je gegevens (naam, adres, telefoonnummer, e-mail, soort tuin + oppervlakte) door naar Katleen Verhaert op 03 287 80 66.→ www.velt.be/ecotuindagen2012

16 Sorbet

In een waterzieke grond kunnen de haar-wortels onvoldoende voeding opnemen. Dit leidt tot groeistoornissen en uitein-delijk tot het afsterven van de plant. Op permanent natte grond kun je dus beter met verhoogde bedden werken. Gebrek aan water daarentegen vermindert de opbrengst, doet groenten doorschieten en maakt ze kwetsbaar voor ziekten.De benodigde hoeveelheid water hangt af van de grond, de groentesoort en het groeitijdstip. In zware klei- en leemgron-den lijden de planten minder watergebrek dan in lichte zandgronden, terwijl groen-ten als prei, selder en ui traag kiemen en veel water nodig hebben. Bladgroenten zoals sla en spinazie eisen tijdens het hele seizoen meer water dan wortel- of vrucht-gewassen. Oudere planten zijn door hun uitgegroeid wortelgestel minder gevoelig voor droogte dan jonge gewassen. Bij het verplanten van groenten moet je altijd water geven om ze te helpen aanslaan.

Zaad moet vocht opnemen om te kunnen groeien. Geef je zaadjes direct contact met de vochtige grond. Als de grond nog bewerkt is vlak voor het zaaien, druk dan weer wat aan. Dit zorgt ervoor dat de bovenste laag van het zaaibed niet uitdroogt. Begin je met water geven na het zaaien, dan moet je dit volhouden. Het ondergronds gevormde kiempje mag immers tijdens het kiemproces niet uitdrogen. Te veel water kan het zaad dan weer doen rotten en geeft korstvorming op de grond. Opdrogende grond wordt dan harder en kan de opkomst van de tere jonge plantjes belemmeren. Geef je zaadjes een malse bui. Bij aanhoudende

droogte en warmte kun je het zaaibed af-dekken met een vochtige jutezak waarop je kunt broezen. Controleer dagelijks of je zaadjes al kiemen. Na opkomst verwijder je het doek, anders hebben je plantjes lichtgebrek. Verwijder het doek ’s avonds om een te grote schok te vermijden.

‘s morgens of ‘s avonds gieten?In principe kun je het best ‘s morgens begieten om een te grote afkoeling van de grond te vermijden, en om de planten tij-dig te laten opdrogen. In de zomer kun je ‘s avonds gieten omdat het water anders overdag te vlug verdampt. Let op: vochtig gewas van tomaat krijgt sneller last van schimmels. Deze begiet je ‘s morgens.

Elke dag een beetje of een keer per week heel veel?Dagelijks begoten planten worden afhan-kelijk van je watergift; hun wortelstelsel blijft oppervlakkig. Wekelijks begoten planten gaan dieper met hun wortels; ze zoeken actiever water.

preventieve actiesKruimels uit humus en kleideeltjes (het kleihumuscomplex) bufferen vocht en voedingselementen. Ze staan dat vocht af aan de wortels en het bodemleven. Het kleihumuscomplex zit volop in goede compost; maak daar dus werk van. Tussen de kruimels zitten als het ware luchtbel-len (tot 25 procent in goede tuingrond). Bij regen lopen die vol waarna het water langzaam doorsijpelt naar ondergelegen lagen. Hoe minder de bodem betreden wordt, hoe meer lucht in de bodem. Wor-tels en bodemleven tenslotte graven hun eigen gangen door de grond, en zorgen zo voor betere insijpeling.Vooral op hete dagen, maar ook wanneer het hard vriest, droogt je grond uit. Dat is heel stresserend voor je planten en het bodemleven. De grond en de beestjes ‘eens goed laten kapot vriezen’ is een fa-beltje. Je vermindert de verdamping door te schoffelen en te mulchen. Schoffel je grond heel oppervlakkig. Zo schraap je de bovenste capillaire kanaaltjes af. De grond mulchen met diverse materialen geeft een beschermlaag.

Niet gieten, maar broezenWater geven in de moestuin

Het zonnige voorjaar zorgde hier en daar algauw voor een watertekort. Hoe geef je het best water in je moestuin?Luc Vanhoegaerden en Lieven David geven advies.

Vijf trucs:• Bij grotere planten zoals kool en tomaat maak je een kuiltje om water in te gieten rond de voet van de plant. Bij gewassen zoals sla, spinazie of ui kun je een water-voortje tussen de rijen aanleggen.• Met een ingegraven bloempot of fles kun je veel water geven en doseren tegelijk. • Om vorming van een harde grondkorst te vermijden, dicht je na de watergift het kuiltje of het voortje af met wat ruwe compost of mulchmateriaal.• Tomaten zoeken als ze een dikke mulchlaag krijgen tot 150 cm diep hun water. Je hoeft ze dan geen water meer te geven.• Prei krijgt tijdens droge zomermaanden graag dagelijks water over zich heen. Mooi meegenomen: preimotlarven verdrinken als het hart vol water blijft staan.

Tekst luc Vanhoegaerden & lieven david

17Zoekertjes

Komboecha-zwam. Mensen uit de

omgeving van Brugge kunnen mij contacteren

op 050 37 49 26 of per e-mail:

alievens31@yahoo.fr

gezocht

Tweedehandse kaardmolen. Ik kan

hem zelf komen afhalen. 057 42 38 70,

marc.gheeraert@telenet.be

gezocht

Dame -Jeanne voor wijnmakers,

34 l, 52 l en 5 l, gebruikt voor wijn, 8 stuks.

03 889 65 71.

gratis

Tijdens onze open dag op 12 juni

geven we een biobrunch ten voordele van Kom

op tegen kanker. We zoeken een groot aantal

rode zakdoeken met witte bollen. Puur Natuur,

Kalishoekstraat 93, 9120 Melsele. 03 775 60 16,

puurnatuurmelsele@hotmail.com.

gezocht

2 houtlanders (rammetjes)

geboren in januari 2011. Houtlanders zijn

vroegrijp i.v.m. dekken van ooien, ze kunnen

deze herfst al zorgen voor hun nageslacht.

Ze hebben weinig verzorging nodig en

hebben ziektebestendige hoeven. Biologische

bijvoeding. Katelijn Vanhoutte: 0476 383 051,

055 31 37 85, katelijnvanhoutte@cantavita.be.

te koop

Allerlei materiaal in zéér goede

staat voor honden: benchen, manden,

speelgoed, eet-en drinkbakken, etc. Moet weg

wegens verhuis, voor juni 2011. Eén lot: € 50,00

voor alles. (Stabroek) mie.govaerts@skynet.be.

te koop

Grote metalen vogelkooi, nog zelf

schoon te maken, voor de rest helemaal in orde.

Moet weg wegens verhuis (Stabroek).

mie.govaerts@skynet.be.

gratis

Wie heeft appelsoort

‘transparante de croncelles’ staan? Ik neem er

graag een ent van deze zomer.

luc.de.meersman@pandora.be.

gezocht

Couche-bak-ramen: 5 ramen van

80 cm/150 cm, waarvan 3 met glas en 2 zonder

glas; 1 dubbelbeglaasd raam van 104 cm/172

cm. Ook een huis-buitengevelraam (Afzelia) met

dubbele beglazing, afmeting H 150cm/B 120cm.

Voor wie alles meeneemt, is dit gratis.

016 77 97 83

gratis

3 dame-jeannes (25 l) met

draagmand, 2 dame-jeannes (20 l) met

draagmand, 1 dame-jeanne (25 l), 2 jerrycans

(25 l), 1 persdoek, 1 kurkenzetter op voet

(bottelen), waterslot (9 stuks), gistkap rubber

(7 stuks), 1 vinometer, kurken (125 stuks),

3 densimeters. Totale prijs: € 70,00.

02 688 14 30.

te koop

• 2 mooi afgewerkte

dakappartementen op 2de verdieping van

nieuwe woning, energiezuinig, 2 slaapkamers,

ruime living + keuken 55 m2, mechanische

verluchting. Heel rustig gelegen in centrum

Bassevelde, achteraan prachtig oud park van

+1 ha waarin ecomoestuinen beschikbaar van

10x15 m. Zonder terras € 575,00, met terras

€ 600,00.

• Samenhuizen Bassevelde: groot appartement

te huur in nieuwe woning op 1ste verdieping,

voor ecosamenhuizers: grote living + keuken, 3

ruime slaapkamers, groot terras langs tuinkant

(+40 m2). Tuin is prachtig, oud park van +1 ha,

mogelijkheid tot samen ecotuinieren met ande-

re bewoners of eigen moestuin. € 700,00.

0497 45 89 61 of 09 373 61 79,

philip.haers@scarlet.be.

te huur

Hakselaar van het merk Parkside.

Takken tot 4 cm. Prijs: € 80,00. Contact: De

Gols, 052 21 80 50. Kan eventueel thuisgebracht

worden mits overeen te komen vergoeding.

te koop

Gelei van paardenbloemen en

vlierbloemen gezoet met chicoreistroop of stevia

(= voor diabetici). Potjes van € 3,00 en € 5,00.

Kunnen worden verstuurd, maar dan komen er

tot 2 kg € 5,70 bij voor de verzending. De Gols:

052 21 80 50.

te koop

Een goede plek om te wonen.

Hebt u nog een verdieping leeg staan, een

studio of huisje in de tuin of hebt u weet van een

co-housing project of mensen die langdurig naar

het buitenland gaan? Ik werk als bibliotheek-

assistent, hou van groen, rust en klassieke

muziek. Ik zoek in de omgeving van Lier,

Boechout, Mortsel, Edegem, Hove of Berchem.

ede.vandenberghe@gmail.com.

gezocht

• Jonge ronquierekalkoenen. Heel

sterk ras, eten boterbloemen en netels.

• Soay-schapen. Sterk en weinig onderhoud.

Niet scheren. Resistent tegen blauwtong.

Marc en Charline. 053 70 69 55.

te koop

Origineel huis(je) in Brasschaat.

Ecologisch verzorgd. Kruidentuin met

lindeboom, appelboom (oud ras) en tuinatelier.

365 m2. Geen makelaars. Vraagprijs: € 230000.

03 605 20 67.

te koop

Geïnteresseerden voor co-housing

project in Diest. Co-housing houdt in dat een

groep mensen afspraken maakt om samen

woningen te gaan bouwen, waarbij meteen ook

een aantal gemeenschappelijke ruimten worden

voorzien. Het delen van een Cambio-wagen

is ook een duurzame en kosten besparende

mogelijkheid. Naast het sociale en het

ecologische aspect, houdt deze aanpak ook in

dat de bouw van de woningen goedkoper wordt

door het delen van de kosten. Een eerste oproep

zorgde ervoor dat 7 geïnteresseerden zich

aanmeldden. We willen graag onze groep groter

maken. Daarom deze tweede oproep. Bedoeling

is om op korte termijn (1 tot 2 maanden) samen

te zitten om te bekijken welke verdere stappen

kunnen worden gezet.

jos_wouters@hotmail.com, 0497 81 51 45.

gezocht

Schrijf naar Velt of e-mail zoekertjes@velt.be.

Plaats je zoekertje ook op

www.ecozoekertjes.be.

• Afdruiprek (kegelvormig, in ijzer)

voor 147 (wijn)flessen. Oud ca. 1950. h.125 cm -

dia.50/30 cm. Decoratief in wijnkelder. Prijs

€ 75,00. Af te halen in Schilde.

• Hooiruiven voor paarden (twee stuks), ijzeren

wandmodel, halfrond. Afm. ca. 100 b x 50 h x

50 d. Van vóór 1950. Prijs € 50,00 per stuk. Af

te halen in Schilde. 03 485 55 51.

te koop

Een bietenmachientje, gebruikt

om ‘ambachtelijk’ bieten, maïs, erwten,

wortelen etc. te zaaien. 0496 82 17 63 of

kdevuyst1980@hotmail.com.

gezocht

Graanmolentje D.D.D. Pre. In

nieuwe staat met een 1 pk elektromotor.

052 33 47 58.

te koop

• Fiets, maat 54-55 (koersfiets

hybride). • Bijenvolk • Minibierbrouwketel en

-materiaal • Witlofkacheltje • Sanakachel.

0484 21 60 67 (regio Vlaams-Brabant).

gezocht

Mountainbike maat 18.

Specialised. Nieuwe staat. Te koop voor € 1000

of te ruilen voor globetrotterfiets maat 54/55.

0484 21 60 67 (regio Vlaams-Brabant).

te koop

18 Culinair

Heerlijk puur.Bioforum verzamelt biorecepten in kookboek

Tekst luk Naets Foto’s stefan jacobs

De gevarieerde recepten uit puur. met de hapklare foto’s van Stefan Jacobs blijven echter bewaard in een mooi verzorgd kookboek dat bioproducten prominent in de kijker plaatst. Voor wie niet zo vertrouwd is met biovoeding wordt in een eerste hoofdstuk kort maar duidelijk het belang van biologische producten geschetst.

Eigenlijk is het jammer dat we niet meer maandelijks wor-den verwend met een gratis puur.magazine in onze natuur-voedingswinkel.

Het seizoensgebonden aspect is in een overzichtelijke groente- en fruitkalender gegoten. Daarna is het smullen geblazen met de 80 recepten met inspiratie uit de vier windstreken: pure biologische fusion.

heerlijk puur.

Uitgeverij Borgerhoff & Lamberigts, 2011

ISBN: 9789089311917, 208 p.

€ 24,95

chili sin carne• 1 el olijfolie • 1 grote ui, gesnipperd • 1 teentje knoflook, fijngehakt • 3 takjes selder, in stukjes • 3 wortelen, in stukjes • 1/2 tl chiliflakes* • 1 blik tomaten (400 g) • 1 blik kidneybonen (420 g), gespoeld of 125 g droge kidney, geweekt • 1 blik witte bonen (420 g), gespoeld of 125 g droge witte bonen, geweekt • 1 blik borlottibonen (420 g), gespoeld of 125 g droge borlottibonen, geweekt • 3 dl groentebouillon • 1 bokaal maïs (340 g) • peper en zout • 2 el fondant chocolade, geraspt •100 g geraspte kaas (onze keuze: Pas de Rouge, belegen)

• Fruit in olijfolie de ui, de knoflook, de selder, de wortelen en de chiliflakes gedu-rende 10 minuten.• Voeg de tomaten en bonen toe. Overgiet met de bouillon en laat 20 minuten sud-deren.• Doe de maïsblokjes erbij. Kruid met peper en zout.• Voeg op het laatste moment de chocolade toe. Garneer met geraspte kaas.• Serveer eventueel met rijst of wraps.

* Chiliflakes maak je door Spaanse pepertjes te laten drogen en daarna heel fijn te hakken. Bewaar ze afgesloten in een glazen potje.

193 | 2011

Aspergesoepmet crostini en pesto

Stamppot met gepocheerd ei

bereidingingrediënten voor 4 personen

bereidingingrediënten voor 4 personen

• 1 sjalot, gesnipperd• 1 el olijfolie• 6 dl kippen- of groentebouillon• 500 g groene asperges, in stukken• peper en zout• 1 ciabattabrood, in sneetjes• olijfolie• rucolavoor de pesto: • 100 g rucola• 1 teentje knoflook • 3 el geraspte kaas (pecorino of parmezaan)• 2 el pistachenootjes, ongezouten, grof gehakt• 3 el olijfolie • rasp van 1/2 citroen• rucola

• 1 kg bloemige aardappelen, geschild en in stukken• 4 dl melk• 1 teentje knoflook, geperst• 2 el olijfolie• 150 g zuring• snuifje nootmuskaat• peper en zout• 2 el geroosterde pijnboompitten• 4 eieren• azijn

Doe alle ingrediënten voor de pesto in een keukenrobot en mix tot een smeuïge massa.Fruit de sjalot in de olijfolie. Giet de bouil-lon erbij en breng aan de kook. Voeg de asperges toe en laat 15 minuten koken.Pureer de soep met een staafmixer en kruid met peper en zout.

Bestrijk de sneetjes ciabattabrood met wat olijfolie. Rooster ze in de ovenof op de grill tot ze krokant zijn.Garneer de soep met rucola. Serveer met crostini en pesto.

Kook de aardappelen in melk gaar in ca. 15 minuten. Voeg de knoflook toe. Doe de olijfolie erbij en stamp fijn. Schep de zu-ring beetje bij beetje door de hete puree.Breng op smaak met peper en zout. Zet opzij.

Rooster de pijnboompitten. Zet opzij. Pocheer de eitjes in heet water met azijn net onder het kookpunt, gedurende 3 à 4 minuten.Serveer de puree met een eitje en garneer met de pijnboompitten.

20

Lentegroenteragout

Rabarbersorbet

bereidingingrediënten voor 4 personen

bereidingingrediënten

• 4 artisjokken (ca. 500 g)• 1 el citroensap• 500 g krielaardappelen, gewassen en gehalveerd• 2 rode bietjes (ca. 500 g), geschild en in partjes• 1 bosje lente-ui, in ringen• 1 el olijfolie

Voor de aioli:• 1 teentje knoflook, geperst• 1 eigeel• 1 tl mosterd• 1,5 dl olijfolie, kamertemperatuur• 1 el citroensap• peper en zout

• 500 g rabarber, in stukjes• 200 g rietsuiker of andere zoetstof naar keuze (agavesiroop, rijstsiroop)• 1 tl roze peperbessen, optioneel• sap van 1 citroen• aardbeien

Breek de steel van de artisjokken en ver-wijder met een mesje het ‘harige’ gedeelte en de buitenste bladeren. Snijd de artisjok in partjes. Besprenkel met citroensap.Stoom de groenten apart beetgaar: • artisjokken ca. 8 minuten• krielaardappelen ca. 8 minuten• bietjes ca. 5 minutenMaak de aioli: meng met een klopper de knoflook met het eigeel en de mosterd.

Voeg een beetje olie toe en blijf doorklop-pen tot het mengsel begint te binden. Giet al kloppend beetje bij beetje de olie erbij, tot je een mooie mayonaise krijgt. Je hoeft misschien niet alle olie te gebruiken. Voeg naar smaak citroensap toe. Kruid met peper en zout.Doe de groenten samen met de lente-ui in een pan en laat ze in wat olijfolie glazig worden. Serveer met de aioli.

Stoof de rabarber met de suiker en de peperbessen gaar op een laag vuur. Laat afkoelen.Voeg het citroensap toe en mix fijn in de keukenmachine. Doe de coulis in de ijs-machine en draai tot ijs. Of giet de coulis in een ijsblokjesvorm en laat bevriezen.Mix de ijsblokjes kort en krachtig in de keukenmachine.Serveer met aardbeien.

21Weg & Wijzer

Voedingsactiviteit Toegankelijk voor rolstoelgebruikersKinderen welkomEcologisch leven/wonenTuinactiviteit

antwerpen

onderhoudsdag de heuvels 10-16u, Tuinen De Heuvels, Heuvels, Stabroek. Peter Storms, stormske113@hotmail.com.

Polder

uitstap kwekerijen ‘in goede

aarde’, ‘de bierkreek’ en

natuurgebied 07.30-18.30u, Vertrek kerk Brasschaat centrum, Miksebaan. Carpooling. Breng picknick mee. Inschr. bij Hilde Buysse: 03 663 24 91 (na 18 u). Nt-leden storten € 10,00 op 001-0680967-06 met verm. ‘uitstap + aantal pers’. hilde_buysse@hotmail.com

Brasschaat

bezoek Ecotuindagen 8.30-18 u. Schrijf tijdig in: gorrebeeck.vanalstein.bioschakel@

belgacom.net. Kalmthout-

Essen

werkdag Velt-tuin 10-15u, Velt-tuin, Bergstraat 7-9, Brasschaat. Frans Verelst, frans.verelst@

scarlet.be. Brasschaat

Najaars- en voorjaarsteelt in de

serre door Herman De Waele, 9.30-12.30 u, Bibliotheek Kalmthout, Kerkeneind 23, Kalmthout. Leden € 4,00; nt-leden € 7,00. gorrebeeck.vanalstein.bioschakel@

belgacom.net. Kalmthout-

Essen

Vegetarische hapjes en

broodbeleg door Adrienne Larmuseau. 10-16u, Velt-tuin De Heuvels, Heuvels, Stabroek. Peter Storms, stormske113@

hotmail.com. Polder

praktisch tuinieren in de

groentetuin. 9.30-22u, Ecodemotuin, Mariëndal zn, Mol. Enkel deeln. cursus. War Smeyers, war.smeyers@

telenet.be. Mol

groenten kweken in potten door Anita Exelmans. 10-12.30 u, coStA, Sint-Andriesplaats 24, Antwerpen. € 2,00. Inschr:

stadspotters@velt.be.

Stads-Potters

praktijkles Thuiscomposteren 14-16u, Plukboerderij, Steen-winkelstraat 499, Schelle. Nestor Janssens, njanssens1@telenet.

be. Zuid-Antwerpen

Tuinbezoek 19-21 u, Karel Borgheys, Hei-einde 27, Oud-Turnhout. Myriam Pelckmans, breugelmans.pelckmans@

skynet.be. Nutstuin Turnhout

jam van seizoensfruit door Veronique Verbruggen. 20-22.30 u, Par. Centr. ‘t Wolffaertshof, Baron Van Ertbornstraat 7, Aartselaar. Leden Velt of Gezinsbond: € 4,00; nt-leden: € 6,00. Inschr. door storting op rek.nr. 979-9658877-10 met verm. van JAM , naam+e-mail adres of tel.nr. , njanssens1@

telenet.be. Aartselaar

open dag compostmeesters 8.30-12 u, containerpark, Industrielaan 23, Olen.

Middenkempen

opendeur composterf 9-13u, Populierenhoeve, Zandhoven. Velt-stand. Kristel De Bie, kdebie@belgacom.net.

Voorkempen

daguitstap Tuin Ivo Pauwels en Kooldries-Hoofsweer (Brecht) 8.45-17.30 u, Volw. € 5,00; -16-jarigen € 3,00, storten voor 6/06 op rek. 979-9658877-10. Inschr.: 03 887 54 77 of njanssens@telenet.be We rijden kostendelend met eigen wagens aan 5 cent/km. Max. 30

pers. Zuid-Antwerpen

cursus zomersnoei door Gilbert Van Looveren en Rob Kuypers. 9.20-12.20 u, 03 666 62 45. Leden: € 28,00; nt-leden € 55,00 vr de 4 lessen; € 10,00 per les. Patricia Van Alstein. gorrebeeck.vanalstein.bioschakel@belgacom.net.

Kalmthout-Essen

pannenkoekendag 13-17 u, Tuinencomplex Velt Schoten, Sluizenstraat 121, Schoten. Albert

De Sterck, bib.antroposofie@

telenet.be. Schoten

Tuinbezoek 14-17 u, bij Karel & Chris Vermoesen, Puursesteenweg 267, Bornem. vermoesen@skynet.be.

Klein-Brabant

kookles: pasta in geuren en

kleuren door Annemie Rubens. 20.20-22.30 u, Francesco Paviljoen, Bovenrij 30, Herentals. Leden: € 2,50. Nt-leden: € 4,00. Inschr.: 014 51 76 73 of hermanblanche.rombouts@

pandora.be. Middenkempen

den bumpt 35 jaar 16 u, Sportcentr. ‘Kerkeputten’ Petanque terrein, Kromstraat 1, Kruibeke. € 15,00 (2 consumpties inb.). Met Paellafestijn. Inschr. vr 31 mei via 03 252 57 05 of 03 252 17

74. Den Bumpt

Themawandelingen 9.30-12 u, Ecotuin Gilbert Van Looveren, Wiezelo 61, Wuustwezel-Gooreind. Inschr: gorrebeeck.vanalstein.bioschakel@

belgacom.net. Kalmthout-

Essen

opentuindag - de kringlooptuin 10-17 u, Mudaeusstraat, Brecht. Tedda de Jong, petost@gmail.

com. Noorderkempen

pottentuinieren op ottertrotter door Anita Exelmans, 14-16 u, Tivilo - Ottertrotterfestival, Antwerpsesteenweg 92, Mechelen. Max. 25 kinderen/volw. vera.hendrickx@pandora.

be. Mechelen

uitstap koffiebranderij en

bessenplantage 10-17 u. Vertrek aan sporthal Zwijndrecht om 8.30. u Min. 20 deeln. Inschr.: 03 252 57 05 of franneke2003@hotmail.be. Fran Coppieters.

Den Bumpt

RBB Tuinbezoek 19-21 u, bij Rob en Hélène Assmann, Grens 14, Baarle Nassau. Myriam Pelckmans, breugelmans.pelckmans@skynet.be. Regio Turnhout

Elke 1ste en 3de za v.d.

maand

02.06

04.06

04.06

05.06

05.06

11.06 25.06 16.07

11.06

11.06

13.06

15.06

18.06

18.06

19.06

19.06

19.06

19.06

23.06

25.06 31.07

26.06

26.06

26.06

09.07

11.07

22 Seizoenen

west-Vlaanderen

bezoek Nieuw Vriesehof 9.30-11.30 u, Groenestraat 13d, Handzame. (Vergeten groenten en aardbeien). Willy Desender, willy.desender@skynet.be.

Moestuinwerkgroep Midden

West-Vlaanderen

Velt-depot 10-12 u, bij Bart en Katrien Opsommer, Groenestraat 153, Menen. Verkoop van meststoffen, producten voor groente- en fruitteelt, etc. bart.katrienvdhop@scarlet.be.

Wevelgem

kruidenwandeling door Maurice Godefridi. 14.30-16.30 u, Koninglijke baan, De Haan. Leden € 2,00; nt-leden € 4,00. Vertrek: randparking Maria-Hendrikapark om 13.45 u of afspraak om 14.30 u aan tramstation De Haan. Inschr: Lucette Van Ghendt, velt.

oostende@skynet.be. Oostende

open dag biobedrijf de levende

aarde, 13-18 u. Breeweg 22, Oostkamp. Bioaardbeienteelt o.l.v.Nico Vandevannet. Kinderanimatie en proevertjes.

Oostkamp

Tweedaagse tuinreis in

Normandië 6-22 u. Martin Raepsaet, martin.raepsaet@

skynet.be. Kortrijk-Zwevegem

Velt-reis duitsland 6.15-21.15 u, Ruhrgebied. € 295,00. Aandacht integratie industr. verleden in hedendaags leefpatroon. Bert Vansteenhuyse, bertvansteen@skynet.be.

Beernem

beurs gezond wonen 13-16.30 u. OC ‘Seultje, Seulestraat 47, Nieuwkerke-Heuvelland. Dirk De Ridder, deridder.dirk@telenet.

be. Westland

moestuinclub/ tuinbezoek 10-12 u, Tuin Etienne Vitse, Eernegemweg, Eernegem. Nt-leden € 5,00. Liliane Sap,

sap.liliane@gmail.com. Groot-

Zedelgem

compostcursus door Ivan Maertens. 10-12 u. Groenwaecke, Kuiperscheeweg 6B, Blankenberge. Ivan Maertens,

ivan.1ath@scarlet.be. Oostkust

Tuinenreis naar Engeland Afspraak: parking Rinus, Beverenseaardeweg, Roeselare. Info: lauredekeerle

@myonline.be. Roeselare

moestuinclub 10-11.30 u, Lattenklieversstraat 156, Beernem St.Joris. gilbert.putman@

skynet.be. Beernem

herkennen van

voedingsgebreken, ziekte- en

insectenaantasting 9.30-12 u. Bij Gilbert Putman, Lattenklieverstraat 156, Beernem. André Vandenberghe, andre.vdberghe@scarlet.be.

Fruitwerkgroep

zomersnoeidemonstratie

appel-peer door Marc Geens, 14-16u, bij Urbain Ureel, Faliestraat 111, Zedelgem. Nt-leden € 5,00. Carlos Bogaert, cbogaertdeconinck@skynet.be.

Groot-Zedelgem

fietstocht naar tuinen 13.30-18.30 u, bij W. Parmentier, Nieuwe Molenstraat 4, Passendale. Nt-leden € 15,50. Start aan het Swok, Ooststraat, Staden. Met barbecue. Inschr. voor 15/06 bij Roger Deleu,

rdeleu@pandora.be. Staden

fotozoektocht Beitem, Roeselare. Van 1/07 t.e.m. 30/09. Mooie prijzenpot! Info: Nico Staessens, nico.staessens@

telenet.be. Beitem

uitstap. Meer info bij lauredekeerle@myonline.be.

Roeselare

moestuin voor beginners 9.30-12 u, Ingang Volkstuin “de Venning”, Vennestraat., Kortrijk€ 2,00. Met Frank Petitjean van ‘Eetbaar Kortrijk’. Hans Garreyn, hans.garreyn@

skynet.be. Kortrijk-Zwevegem

kruidenwandeling langs de

oude spoorwegberm 14.30-16 u, afspraak aan de Cycloon, St Pieterstraat 11, Ledegem. Magda

Demeyere. Groot-Ledegem

Tuinbezoek 9.30-11.30 u, Marc Deketelaere, Zeeweg 2C, Varsenaere. Carpooling aan de Voerman in Lichtervelde om 9 u. Willy Desender, willy.desender@skynet.be.

Moestuinwerkgroep Midden

West-Vlaanderen

Fietstocht 13-20 u, Goed ten akker, Stedestraat 71, Zwevegem. Met maaltijd. martin.

raepsaet@skynet.be. Kortrijk-

Zwevegem

de Ecologische siertuin 19-21.30 u, De Valkaart, Albrecht Rodenbachlaan, Oostkamp. Eddy Gevaert, eddy.gevaert@skynet.

be. Oostkamp

wat met te veel fruit? door Marc Geens. 20-23u, Sint-Antonius-kring, Provincieweg z/n, BorsbekeNt-leden € 3,00. Leopold Hellyn, leopoldhellyn@

skynet.be. Herzele-Sint Lievens

Houtem

3-daagse tuinreis kent/sussex 8-20 u, Eke kerk, Dorp 1, Eke. Busreis. IGuido Duprez, guido.duprez@skynet.be.

Scheldevallei

compostvoormiddag 9-12 u, Containerpark, Karnemelkstraat 5, Zelzate. antoinette.bauwens@base.be.

Meetjesland

compostnamiddag 14-17 u, Containerpark Evergem, Jaques Paryslaan Haven 8004N 32, Evergem. antoinette.bauwens@

base.be. Meetjesland

biowijnproefavond met Barbara Vael, 20-22.30 u, Albert Van Loo, Drieselstraat 31, Oostakker. € 10,00. Inschr: inschrijven@gentsmilieufront.be. www.

oost-Vlaanderen

04.06

04.0618.06 02.07 16.07

04.06

05.06

11.06

11.06

11.06

12.06

12.06

18.06

18.06

19.06

25.06

26.06

01.07

02.07

03.07

03.07

09.07

10.07

20.07

10.06

11-13.06

11.06

11.06

11.06

23Weg&Wijzer

gentsmilieufront.be. Albert Van Loo, albert@veltdamvallei.

be. Damvallei

biomarkt en streekproducten 10-17 u, Parochiezaal, Koning Leopoldstraat 1, Oosteeklo. antoinette.bauwens@base.be.

Meetjesland

Een tuin zonder groenresten door Herman De Waele, 20-22 u, Brielpaviljoen , L. Matthyslaan , Deinze. mieke.roelens@telenet.

be. Leieland

compostdag 10-17 u, Containerpark, Vrouwstraat 15, Kaprijke. antoinette.bauwens@

base.be. Meetjesland

open dag en infomarkt ‘de

smaak van de helix’ door Herman De Waele. 10-18 u, De Helix, Hoogvorst 2, Grimminge. Luc De Taeye, lucdetaeye@

skynet.be. Geraardsbergen

snoeidemo + composteren 14-17 u, Hellyn Leopold, Holmanstraat 1, Steenhuize-Wijnhuize, leopoldhellyn@skynet.be.

Herzele-Sint Lievens Houtem

ontbijtwandeling 7.30-12 u, Zaal Guldepoort, Imschootplein 1, Zulte/Machelen. Kaarten: Wereldwinkel Olsene en via wereldwinkelzulte@hotmail.

com. Leieland

fietszoektocht i.k.v.

compostmaand, 10-17.30 u, IDM, Zelebaan 42, Lokeren. 20 km langs een 8-tal tuinen.Info: Kristof Van Stichelen, vanstichelenfransen@skynet.

be. Reinaert

opentuinenfietstocht 13.15-18 u, Kerkplein 1, Onkerzele. Max 25 km. Luc De Taeye, lucdetaeye@

skynet.be. Geraardsbergen

Tuinbezoek, 14-18 u, Bij Betsy Heirwegh, Koningin Astridlaan 13, Hamme. betsy.heirwegh@

telenet.be. Hamme

Voedselbos/ permacultuur door Bert D’Hondt 14-16.30u, ‘t Zomererf, Brugstraat 33, Stekene. marc.temmermans@

telenet.be. Waasland

fietstocht waasland, 8.15-18 u, Het Volk AVC , Poststraat 4, Lokeren. € 6,00 (incl. ontbijt). 50 km. Picknick meebr. Inschr: linda.vancauwenberge@ugent.

be. Scheldevallei

open tuin kruisbessen proeftuin 9.30-17 u, Bauwer-waan 62, Zomergem. Marc Geens, mail@

proeftuin.eu. Veldgebied

groenten in pot door Herman De Waele, 9.45-11.45 u, Wijkcentrum ‘t Spoor, Grote marijve 133, Ronse. Willy Debrie,

fa210198@skynet.be. Vlaamse

Ardennen

zomerfietstocht 14-17.30 u. Pamelekerk in Oudenaarde. jacquesmestdagh@skynet.be.

Oudenaarde

zomersnoei van fruitbomen 14-17 u, bij F. Roegiest, Beekstraat 49, Dikkelvenne. Leden € 1,00, Nt-leden € 3,00. linda.vancauwenberge@ugent.be.

Scheldevallei

Vlaams-brabant

insecten in de tuin door Frans De Smedt, 10-12 u, Comité Jean Pain, Holle Eikstraat 34, Londerzeel. € 5,00. Inschr: 052 30 53 65 of comite.jean.pain@

skynet.be. Neer-Brabant

bezoek proefcentrum voor

kleinfruit pamel door Yves Hendrickx. 14-16 u, Molenstraat 26, Roosdaal. Nt-leden € 2,00. Aankoop plantmateriaal mogelijk. Filip Fleurbaey,

ffleurbaey@skynet.be. Midden-

Brabant

moestuinieren 15-17.30 u, Aloïs Stylemans, Keierberg 50, Asse. Nt-leden € 48 voor 12 sessies. alois.stylemans@telenet.be.

Groot-Asse

bezoek kruidenwekerij

sanguisorba, 13.30-18 u. Broechemlei 95, Ramst. Bart Deroover, bderoover@

hotmail.com. Neer-Brabant

juni compostmaand 14.45-17 u, Kringlooptuin, Pastoriestraat 13, Wakkerzeel. Paul Debruijne, paul.debruijne@

telenet.be. Dijlevallei

Tomatenproeverij door Lieven David. 14-17u, De Lusthof, Molenstraat 31, Rillaar. Leden € 4,00. Nt-leden: € 5,00. - 12: gratis. Breng je eigen tomatenrassen mee, dan mag je gratis binnen. www.lusthof.org of lievendavid@

skynet.be. Hageland

limburg

groentezaden telen 10 u, Kasteel van Hex, hekslaan 74, Heks-Heers. € 6,00. Inschr: gust.duchamps@telenet.be. Breng bord, bestek

en beker mee. Werkgroep

voedselvoorziening en

permacultuur

uitstap moestuinencomplex 13-17 u, bij Familie Krenn, Schubertstraat 42, Sittard. Vertrek aan het autoveer Hoal Euver in Meeswijk. ludo.zanders@euphonynet.

be. Maasoeter

fietstocht, 13-17 u, Heempark, Molenstraat 2, Genk. Vertrek: Troempeelke, Opglabbeek. richard.meerschaut@telenet.

be. Opglabbeek-As

pinksterfietstocht, 13.30-19 u. Maurice Lambers, m.lambers@skynet.be.

Kinrooi

Reis naar bundesgarten show

in koblenz, 7.30-20.30 u. Vertrek: Sporthal, Olympialaan 2, Maasmechelen. Leden € 25,00. Nt-leden: € 35,00. Jozef Hermans, velt.man@telenet.

be. Maasmechelen-Dilsen

compostdemonstratie 14-16 u,

12.06

14.06

18.06

19.06

25.06

26.06

26.06

26.06

26.06

26.06

03.07

09.0710.07

10.07

10.07

30.07

04.06

18.06

18.06 25.06

26.06

26.06

31.07

25.05

05.06

11.06

13.06

15.06

18.06

24 Weg & Wijzer

bekijk de volledige activiteitenkalender onlineDe activiteiten zijn gratis, tenzij anders vermeld. Activiteiten waarvoor de inschrij-ving bij verschijning van Seizoenen is afgelopen, worden doorgaans niet opgenomen. In Seizoenen verschijnt een verkorte weergave van de afdelingsactivi-teiten. Een uitgebreide beschrijving en recent toegevoegde activiteiten vind je op → www.velt.be/kalender

werken in de Velt-tuin. 12.30-17 u, Bosstraat 25, Valkenswaard. peet.janssen7@planet.nl.

Valkenswaard

lentefeest imkerij

poppendamme 10-16 u, Poppendamseweg 3, Grijpskerke. www.lentefeest.nl. G.P. Kuipers,

gpk@zeelandnet.nl. Walcheren

open Tuindag, Lutteke Rijn 10-16u, Hofstedepark, Kerklaan 1, Koudekerk aan den Rijn. Wil de Vooght, w.vooght@chello.nl.

Nederland

dieren in de tuin door Wil Walraven 19.30-22 u, M.E.C., Genneperweg 145, Eindhoven. Nt-leden € 2,50. Wil de Vooght, w.vooght@chello.nl.

Eindhoven

Excursiedag 9.30-17 u, Renhoek 10, Leende. Leden € 5,00. Kinderen gratis. Nt-leden € 10,00. www.delangakkers.nl. Max. 30 deeln. Inschr vr 15 mei: bij Wil de Vooght op 040 285 44 67 of via w.vooght@

chello.nl. Eindhoven

ut Rooie bietje 10.30-16.30 u, Koningshoeven 62, Tilburg.

Nederland

Ecologische maaltijd, 19.30-21.30 u, Natuurtuin ‘t Loo, Terlostraat 4, Bergeijk. € 15,00. Inschr: Ingrid van den Putte, 040 201 24 89,

ingridwi@iae.nl. Bergeijk.

werkzaamheden in de Velt-

tuin, 9-12 u, Natuurtuin ‘tLoo, Terlostraat 4, Bergeijk. Henk van

Herk 0497 57 22 62. Bergeijk.

Iedere do

Elke 1ste

vrijdag van de maand.

Praktijkdag met Velt-kraam, workshops en moestuin. Wil de Vooght, w.vooght@chello.nl.

Nederland

zomermarkt aVVN 12.30-16 u, Vogelvlinderweg 40, Utrecht (Leidsche Rijn). Katinka Celie, katinkacelie@hotmail.com.

Het Groene Hart

groenmarkt 10.30-16.30 u, complex VTV Blijdorp, Zestienhovensekade 555, Rotterdam. Wil de Vooght,

w.vooght@chello.nl. Nederland

bezoek aan tuin en ecohuis 19-21 u, bij Jos Hannen, Oude Stevensweerterweg 3, Echt. Inschr: lei.en.ans.hermans@

hetnet.nl. Leudal

werkochtend y/z/a 10-12 u, Velt-tuin Haelen, Roggelseweg 58, Leudal. Lei Hermans, lei.en.ans.

hermans@hetnet.nl. Leudal

Econatuurmarkt 12-17 u, Natuurtuin ‘t Loo, Terlostraat 4, Bergeijk. € 2,00. Kinderen gratis. H. van Herk, hjmvanherk@

hetnet.nl. Bergeijk

familiedag 10.30-15.30 u. Alleen voor leden van Velt Bladel. Info: Ton Jansen, intmaston@

upcmail.nl. Bladel

Ecologisch moestuinencomplex, Waterkuilstraat z/n, Zepperen. Carine Lonneu, carine.

lonneu@skynet.be. Sint-

Truiden

compostfietsroute, 10 u. Ivo Vandyck, veltpeer@belgacom.

net. Peer

Velt-reis, 10-17 u. Info bij Julien

Meyvisch, 089 35 81 40. Genk

fietstocht + tuinbezoek, 13-19 u. Maurice Lambers, m.lambers@

skynet.be. Kinrooi

bioblauwbessen plukken 9.30-12 u, De Wei, Gellik/Lanaken. Vertrek: kerk Opgrimbie/Maasmechelen. Jozef Hermans, velt.man@telenet.be.

Maasmechelen-Dilsen

open tuin en open kunst bij Jef van Sie 10-18 u, Familie Stinkens, Bergerstraat 36, Neeroeteren. ludo.zanders@

euphonynet.be. Maasoeter

Vegetarische zomerbarbecue/

kookles 17-20 u, Ten huize Parren, Schansstraat 15, Zutendaal. Max. 25 deel. Prijs wordt t/p. bepaald. Jozef Hermans, velt.man@telenet.

be. Maasmechelen-Dilsen

moestuinbezoek, 10-12 u, Fam. Van Hees, Hoogstraat 32, Neeroeteren. ludo.zanders@

euphonynet.be. Maasoeter

opentuinenweekend Sint-Truiden 14-18 u, Moestuinencomplex “De Waterkuil”, Waterkuilstraat z/n, Zepperen. carine.lonneu@

skynet.be. Sint-Truiden

Bezoek volkstuintjescomplex, 14-16.30 u, Roshaag, Peer. Ivo Vandyck, veltpeer@belgacom.

net. Peer

geologische fietstocht

13.30-16.30 u, Parking

Sint-Lambertuskerk, Sint-

Lambertuskerkstraat z/n,

Neeroeteren. ludo.zanders@

euphonynet.be. Maasoeter

blotevoetenpad 13.30-17 u, vertrek: parking Kinsport, Melkerijstraat 1, Kinrooi. Maurice Lambers, m.lambers@skynet.

be. Kinrooi

blauwbessen plukken 14.30-16.30u, bij fam. Schrijnwerkers, Weg naar As 21, Meeuwen-Gruitrode. ludo.zanders@

euphonynet.be. Maasoeter

19.06

25.06

26.06

06.07

09.07

09.07

10.07

16.07

16.07

21.07

31.07

31.07

Ellke wo vm en za

nm

02.0603.06 04.06

02.06

09.06

11.06

18.06

18.06

19.06

20.06

25.06

26.06

03.07

25Breedbeeld

Meer bloemen, meer bijenBeleeftuinen voor gezondere bijen

Tekst bart coenen Foto’s peter Vande moortele

De toestand van de bijenweide is voor Peter Vande Moortele een constante zorg. De bijenweide is de plaats waar de honingbij haar voedsel verzamelt: een cirkelvormig gebied rond de bijenhal met een diameter van ongeveer 3 km. De bijenweide van Peter Vande Moortele bestaat voor het grootste gedeelte uit wat hij een “landbouwwoestijn” noemt. ‘Omdat landbouwers geen bijenweiden beheren maar akkers, zijn er voor de bijen en andere insecten minder bloemen beschikbaar. Privétuinen bieden geluk-kig nog wat soelaas. Het zijn oases van stuifmeel en voedsel voor de honingbij. Zonder deze tuinen zou ik niet kunnen imkeren’, zegt Peter Vande Moortele. Hij verwijst daarbij naar een fijne buurman met een bloeiende wilgenhaag. ‘Of ze nu een tuin hebben in de stad of op het platteland, mensen willen bloemen, spel en kleur in de tuin. Tuiniers willen tegenwoordig meer dan alleen maar een perfect geschoren buxushaag.’ Ook in het tuinontwerp is de “steriele” tuin op de terugweg. Vande Moortele noemt als voorbeelden van de nieuwe richting de architecten Menno Boer en Chris Ghyselen. Boer ontwerpt moderne tuinen met insectenhotellen en bewijst zo dat een modern ontwerp perfect een rijke biodiversiteit kan herbergen. Chris Ghy-

selen uit Ursel ontwerpt eerder romanti-sche tuinen met veelkleurige borders die bestaan uit bijenplanten.

Vande Moortele benadrukt meteen ook het belang van leven in de tuin voor kin-deren: ‘Voor kinderen maakt het niet uit of ze grote of kleine dieren vinden in de tuin. Spinnen, kevers … als er maar leven is. Worden ze wat ouder, dan weten kin-deren graag om welke soorten het gaat. We mogen niet de reflex hebben om te zeggen ‘dit dier moet hier weg’. Hij noemt het voorbeeld van de vlinderrupsen. ‘Ik zie minder vlinders en minder soorten vlinders dan toen ik klein was. Dat is een eenvoudige vaststelling. Kunnen we daar wat aan doen? Ja, ook op kleine lapjes grond kun je je eigen natuurreservaatje maken waar dieren volop kansen krijgen. Door alle aandacht voor de verdwijn-ziekte bij de bij stellen meer en meer mensen zich deze vraag. Tuinbezitters willen een tuin waar iets te zien is, waar er leven is, waar er meer aanwezig is dan een barbecueset. Comfort in combinatie met biodiversiteit.’

geen gif als bottomline‘In onze tuin moeten we streven naar een stabiel ecosysteem’, stelt de imker. ‘Een privétuin is in de eerste plaats een plek

om van te genieten. En daar zijn almaar meer mensen mee bezig.’ Vande Moortele noemt het stijgende ledenaantal van Velt als voorbeeld. Aan zijn leerlingen geeft hij weleens de opdracht om een ontwerp te maken voor een bijen- of insectenvriendelijke tuin. ‘Of de bijen steken is vaak een van de eerste vragen. We gaan dan naar de bijenhal waar de leerlingen zelf vaststellen dat ze niet gestoken worden. Vervolgens leg ik mijn leerlingen uit wat de problemen zijn en wat een bijentuin is. Een bijentuin is vooral een plek waar bijen kunnen overleven. Gebruik dus geen gif. Dat is de bottomline en het is echt niet zo moeilijk. Particulieren gebruiken nog te vaak een dubbele dosis “voor de zekerheid”. Maar is er eigenlijk wel een reden om pesticiden te gebruiken? Omdat de plant niet mooi is? Misschien staat hij op de verkeerde plaats of hoort hij gewoonweg niet thuis in je tuin.’

Peter Vande Moortele stelt vast dat mensen naast een natuurlijke tuin ook een onderhoudsarme tuin willen. ‘Een onderhousarme ecovriendelijke tuin staat niet gelijk aan een verwilderde tuin. Dit is een onterechte angst die ik wil wegnemen. Ik krijg weleens de vraag welke drachtplanten je het best aanplant

Peter Vande Moortele kreeg het imkeren er door zijn vader

met de paplepel ingegoten. Hij geeft als bio-ingenieur les

aan het Technisch Instituut Sint-Isidorius in Sint-Niklaas en

is al enkele jaren lid van Velt. Dit artikel is een neerslag van

zijn presentatie ‘Bloeiende tuinen’ op het symposium ‘Meer

bloemen, meer bijen, meer biodiversiteit’ van 19 maart 2011.

26 Breedbeeld

om insecten aan te trekken. Dat is een moeilijke vraag, want er is zoveel keuze. Voor de honingbij speelt het onderscheid tussen inheemse en uitheemse planten niet. Delicatere soorten zoals bepaalde vlinders en solitaire bijen hebben dan weer specifieke planten nodig. Ik heb geen eigen plantenlijst, omdat zo’n lijst altijd tekortschiet’. Voor wie zoekt naar uitgebreide plantenlijsten heeft Vande Moortele de volgende boekentips: Stappen naar een ecologische tuin van Velt en het Plantenvademecum van Arie Koster. Je kunt natuurlijk ook een kijkje nemen op www.velt.be/plantenzoeker.

Voedsel voor elk seizoenVande Moortele wijst nog op een specifiek probleem met sierplanten waarvan de bloemen gevuld zijn: ‘Veel sierplanten zijn gevuldbloemig en alle bloemdelen zijn vervangen door kroonblaadjes. Dat geeft mooie, dikke en volle bloemen, maar voor de bij valt er in zo’n bloem weinig te halen. Zulke planten laat je dus het best links liggen. Niet alleen wilde soorten, maar ook veel cultivars zijn geschikte voedsel-bronnen voor de bij.’ Welke planten zijn dan wel geschikt? De imker benadrukt het belang om in elk seizoen, van het vroege voorjaar tot het late najaar, voor bloeiende planten

te zorgen en schuift enkele persoonlijke favorieten naar voren. ‘De periode waarin bijen stuifmeel verzamelen begint al in het vroege voorjaar. Ze starten bij planten als het groot hoefblad, een vrij robuuste plant. Voor bijen is het een zeer inte-ressante voedselbron die nog als extra voordeel heeft dat de grote bladeren de bodem bedekken en dat is dan weer belangrijk om je tuin onderhoudsarm te houden. Op zonnige dagen in het voorjaar is de krokus een belangrijke stuifmeel-leverancier. Krokussen doen het ook goed onder hagen. De helleborus bloeit dan weer voornamelijk in de winter, maar haar bloei duurt tot in het voorjaar. Daar halen de bijen ook nog wat, al schakelen ze vanaf maart volop over op de boswilg (of katjeswilg) of kruisingen. Zolang het maar bloeit en veel stuifmeel geeft. Het gele stuifmeel wordt vanaf half maart massaal bij het volk binnengebracht. Maar let op: een plant geeft pas stuifmeel als hij op een goede plaats staat. Een lindeboom bijv. mag niet te droog staan, want dan brengt hij weinig kwalitatieve nectar voort.’ Daarnaast heeft ook de ma-nier waarop je je tuin beheert een invloed. ‘Als je meidoorn of een buxushaag in het najaar kort scheert, dan wordt die als drachtplant waardeloos. Buxus is eigenlijk een goede bijenplant, maar we scheren doorgaans de bloeiwijze weg. Laat die dus gewoon groeien.’

In het voorjaar worden de bijen “econo-misch actief ”, waarmee imkers bedoelen dat ze honing beginnen te produceren. Peter Vande Moortele: ‘Ze storten zich dan op bloeiende fruitbomen als ap-pel, pruim en peer. Het bijenvolk moet voldoende sterk zijn om deze periode aan te vatten. Daarom is het stuifmeel in het vroege voorjaar zo belangrijk. In de zomer bloeit alles massaal. Zorg ervoor dat je border is dichtgegroeid. Dan krijg je minder onkruid. Sedum, echinacea en zelfs een doorgeschoten broccoli kun-nen je hierbij helpen. Veel koolplanten moeten goed of laat worden bestoven en bijen doen dat zeer goed. Ik heb zelf wat broccolizaad geoogst en in de border uitgezaaid. Voor het najaar zijn klimop en sedum belangrijke planten. Sedum bloeit ook in deze periode, zeker als je hem iets vroeger, rond einde mei, snoeit. Dan valt de sedum trouwens ook minder open en blijft hij compacter en mooier.’

27Breedbeeld

Tot slot houdt Vande Moortele nog een vurig pleidooi voor de brandnetel. ‘In tuinen moet de brandnetel weg. Alsof we niet kunnen verdragen dat hij er staat. Toch voorzie ik in mijn tuin wat plekjes waar brandnetels kunnen groeien. Heel wat vlinderrupsen, zoals die van de dagpauwoog en kleine vos, eten ervan.

Als je wat plaats hebt voor brandnetels, laat ze dan zeker staan. Achter je tuinhuis bijvoorbeeld… Heb je niet veel plaats, bijvoorbeeld slechts een binnenplaatsje in de stad, zet dan bijvoorbeeld wat bies-look. Veel insecten fourageren erop en het is lekker in slaatjes. Ook op kleine opper-vlakten kunnen we het verschil maken.’

beestenboelSolitaire en honingbijen, hommels, wespen en zweefvliegen hebben een aantal ken-merken gemeen waardoor ze niet altijd even gemakkelijk uit elkaar te houden zijn. Veel mensen zijn bang om gestoken te worden, maar dat is lang niet altijd terecht. Een kort overzicht van enkele bestuivers en hun gedrag.

HoningbijDe honingbij is licht behaard, bruinzwart en leeft van nectar en stuifmeel. De honing-bij leeft in een kolonie die de winter overleeft. Alleen de vrouwtjes hebben een angel. Ze steken alleen maar wanneer ze zich bedreigd voelen.

Solitaire bijSolitaire bijen zijn licht tot sterk behaard. Ze voeden zich met nectar en stuifmeel. Ook bij de solitaire bij heeft alleen het vrouwtje een angel. Ze steekt pas in uiterst bedreigende situaties, bijv. wanneer verplettering dreigt.

HommelDe hommel is sterk behaard. Deze beharing vormt vaak fel gekleurde banden. De hommel leeft van nectar en stuifmeel in een kolonie, maar in tegenstelling tot de honingbij overleeft enkel de bevruchte koningin die in de lente een nieuw volk sticht. Alleen de vrouwtjes hebben een angel, maar ze zijn eerder zachtaardig en steken alleen als je ze vastneemt.

WespWespen hebben geen beharing en zijn fel geel-zwart gekleurd. Ze voeden zich met nectar en organisch afval. De larven worden gevoed met insectenlarven, spinnen… Wespen leven in een kolonie. Net als bij de hommel overleven enkel de bevruchte koninginnen. Zij stichten in de lente een nieuw volk. Alleen de vrouwtjes hebben een angel. Ze zijn eerder agressief en steken wanneer ze zich bedreigd voelen.

HoornaarDe hoornaar heeft een roodachtig borststuk en is tot meer dan twee keer zo groot als een gewone wesp. Zij is beduidend minder agressief dan de wesp en zachtaardig zolang je uit een straal van 5 m van het nest blijft. Als ze steekt, is het pijnlijker dan bij andere wespen, maar ze steekt minder snel. De hoornaar vangt andere insecten en likt het sap van beschadigde bomen. Je vindt hem op gevallen fruit, maar hij komt niet af op zoetigheden. Hoornaarkolonies zijn zelden groter dan 1000 exemplaren en leven één seizoen.

ZweefvliegZweefvliegen zijn meestal licht behaard en vaak geel-zwart van kleur. Ze leven van nectar en stuifmeel; de larven worden gevoed met (blad)luizen of organisch afval. Zweefvliegen leven solitair. Ze kunnen niet steken.

Bronnen: Kris Struyf, bioloog Natuurcentrum Zwin, ‘Een beestig bijenboeltje’, provincie Oost-Vlaanderen

en Wikipedia.

Van boven naar onder: honingbij, solitaire bij, gewone aardhommel, wesp, hoornaar en pyjamazweefvlieg. Foto’s (cc): Björn Appel, tpjunier, Jeff De Longe, Thomas Bresson, Richard Batz, Arend Vermazeren

28 Breedbeeld

Natuurlijk imkerenDe allereerste zelfoogstimkerij

Tekst en foto’s bart coenen

De vier bijenkasten van Ruben Joos staan op een ongebruikt terrein van een boer-derij in Lede. In de buurt vind je veel slee-doorn en wilg. Meidoorn ook, tot grote tevredenheid van Joos: ‘Dergelijke planten zijn belangrijk voor de bijen in de lente. In de zomer en het najaar worden de hoge kruiden en ruigteplanten zoals kleine berenklauw en moerasspirea belangrijk. Niet maaien is de boodschap. Bestuiving is iets raars. In sommige steden is het aantal (solitaire) bijen groter dan op het platteland, omdat de voedselhoeveel-heid er groter is. In een tuin kun je veel doen voor de bij, maar dat betekent niet noodzakelijk dat je bijenplanten moet zetten. Ik heb liever dat je je tuin vult met inheemse planten; daar zit altijd wel wat tussen voor de bijen.’

Natuurlijk imkerenRuben Joos volgde een opleiding tot boswachter en werkt bij het ecologische schildersbedrijf Tintelijn in Gent. Hij leerde imkeren bij de Aalsterse imkers-bond en heeft vijf jaar praktijkervaring als imker. Ruben Joos beseft dat dit niet veel is, dat hij lang nog niet alles weet en hij hoopt dat ervaren imkers hem verder kunnen inspireren. ‘Veel imkers weten er meer over dan ik. Vandaar het idee om een vereniging of een coöperatie op te richten. Ik hoop dat ervaren imkers zich op de een of andere manier voor dit ini-tiatief willen engageren.’ Samen met een boekhouder pluist hij uit hoe het zit met

subsidies, welke vormen van participatie goed zouden werken en welke vorm zijn initiatief het best kan aannemen. Een vzw, een cvba …? Intussen geeft Joos lezingen en infoavonden waar hij zijn idee uit de doeken doet. Daar blijkt dat veel beginnende imkers vragen hebben. Ruben Joos: ‘Veel startende imkers weten niet waar en hoe ze aan bijen kun-nen geraken. Er is een grote vraag naar ondersteuning voor kleinschalige imkers. 90 procent van de imkers bij ons is amateurimker. Ik wil hen ondersteuning bieden en hen op een natuurlijke manier leren imkeren. Wanneer je 50 kasten op een weide zet, ben je niet meer natuurlijk aan het imkeren. Het kan best zijn dat die streek dat aankan, maar wat de 2500000

honingbijen doen met de solitaire bijen in de buurt is niet altijd even duidelijk. Je bestuift optimaler – en je zet de andere bijen minder onder druk – als je die 50 kasten over omliggende tuinen en weiden verspreidt. We moeten niet proberen om met high-tech snufjes de wereld te ver-beteren. Dat geldt zeker als het gaat over bijen houden. Die beestjes zijn een stuk ouder dan ons.’

bij-eigenJoos begon fundamenteel alles in vraag te stellen en gaat daarin heel ver. ‘Het begint bij de bouw van de bijenkast. Die van mij bevat bijvoorbeeld geen metaal, be-halve in het koninginnenrooster. In mijn concept moet de bijenkast slechts 8 à 10 keer per jaar open. De bijen worden dus weinig gestoord. Het totale werk dat ik aan een kast besteed – met effectief mijn pak aan – is 1 à 1,5 u, verspreid over die 8 à 10 keer. Er zijn twee oogstmomenten, een in het voorjaar en een in augustus. Ik gebruik geen gifstoffen en zelfs geen rook meer en ik geef geen was, geen stuifmeel

wat is een zelfoogstimkerij?Ruben Joos haalde de mosterd voor de zelfoogstimkerij bij de zelfoogstboerderij of CSA (Community Supported Agriculture, zie Seizoenen van november 2008). Het doel is om de imkerij duurzamer, bijvriendelijker en ecologischer te laten verlopen doordat de imker ondersteund wordt door een gemeenschap, net zoals bij een CSA-project. In een CSA komen de ‘klanten’ bij de boer voor een deel van de oogst. Het grootste verschilpunt is dat bij de zelfoogstimkerij de imker tot bij de mensen komt. Jij maakt ruimte vrij voor een bijenvolk in de tuin, Ruben Joos verhuurt de bijenkast, komt op tuinbezoek en geeft advies over een bij- (en mens)vriendelijke inrichting en een korte opleiding (geen imkercursus). Hij beheert de korf en oogst samen met de mensen de honing. Om de vergelijking af te maken zou het erop neerkomen dat een landloze boer in jouw tuin een moestuin komt onderhouden in ruil voor een deel van de oogst. Voor wie geen bijen wil of kan houden, maar toch het initiatief wil steunen, voorziet Ruben Joos een soort van peterschap. Wie hieraan deelneemt, blijft op de hoogte en krijgt medezeggingschap in de onderneming.

Meer en meer imkers vinden de weg naar Velt en omge-keerd. Imkers, tuiniers en landbouwers beseffen het belang van gezonde bijenvolken en een goede bestuiving. Ruben Joos brengt dit alles samen in Bee Yourself, een concept dat moet uitgroeien tot een zelfoogstimkerij. De allereerste ter wereld.

29Breedbeeld

en geen suiker aan mijn bijen. Al wat in de kast zit, is bij-eigen, door de bijen zelf geproduceerd dus.’

suiker of honing?Met zijn eigenzinnige methodes botst Ru-ben Joos weleens op problemen. Zo vroeg hij zich af of er manieren zijn om honing aan de bijen terug te geven. Het antwoord van de imkers waarmee hij sprak, was vaak dat dit niet gezond is voor de bijen, omdat er in honing meer vulstof zit. ‘Het komt er op neer dat bijen bij honing meer stoelgang geven dan wanneer ze worden gevoed met suiker.’ Omdat dit antwoord hem niet bevredigde (‘Wilde bijen leven toch ook van hun honing?!’), sloeg Joos aan het experimenteren. En wat blijkt? ‘Verzwakte bijen krijgen inderdaad last wanneer ze honing krijgen, maar door

mijn werkwijze raakt het volk niet ver-zwakt. Van mijn vier kasten verloor ik er het voorbije seizoen een. In augustus was dit volk beginnen te zwermen. Het volk dat overbleef was te klein om in zo’n grote kast te overleven. Een echte sterfte kun je dit dus niet noemen.’ Ondanks de vele vragen zijn de imkers op Joos’ lezingen doorgaans enthousiast. ‘Omdat ik een doelgroep aanspreek die zij niet bereiken. Voor veel mensen is een gebrek aan “natuurlijkheid” een afknap-per wanneer ze zich informeren over het imkeren of starten met een cursus. De vleugels afknijpen bij de koningin, haar een nummer opkleven, kunstmatige inseminatie en de verwijdering van het darrenbroed: veel mensen stellen zich het imkeren toch anders voor.’

Een duurzame bijenkastVia zijn job bij Tintelijn raakte Ruben Joos vertrouwd met diverse aspecten van duurzaam bouwen. Joos: ‘Zo kwam ik op het idee om een bijenkast te ontwerpen die de natuurlijke situatie sterk benadert. In gangbare kasten zijn de daken zwaar geïsoleerd en beschilderd met dikke lagen verf. Die kisten kunnen niet ademen. In het wild wonen bijen in bijv. holle bomen. Ze zitten droog en er is een zekere tocht, dus om het in bouwtechnische termen te zeggen is hun huisvesting “dampopen”. Dat wilde ik imiteren door een korf te ontwerpen die lijkt op de holle boom. Mijn ontwerp is een dampopen kast uit FSC verduurzaamd grenen hout dat ik door een schrijnwerker laat bouwen. Via het vlieggat wordt koude lucht binnen-getrokken. Deze warmt in de korf sterk op, stijgt en wordt vochtig waardoor de korf bovenin verzadigd raakt met vocht. Voor mensen is een te vochtige woning niet gezond. Dat geldt ook voor bijen. Neem bijvoorbeeld bijen die fourageren bij kersenbomen. Zij halen gemakkelijk 4 tot 5 kg nectar per dag op. Een dag later weegt die massa nog de helft. De rest is waterdamp. Daardoor zit je met veel vocht in de bijenkast. In mijn bijenkasten kan deze damp weg via het geïsoleerde, maar dampopen dak.’

de zorgimkerijRuben Joos zoekt naar manieren om ecologisch en duurzaam te imkeren, maar het kan nog verder gaan. Hij denkt eraan om zorgaspecten in het concept te inte-greren en er naar analogie met de zorg-boerderij een “zorgimkerij” van te maken. Zo’n initiatief bestaat al in Nederland. En er zijn wel meer parallellen te trekken met de (biologische) landbouw, als het gaat over de prijszetting bijvoorbeeld. Joos: ‘Ik moet een derde meerkost aanrekenen bij de mensen omdat mijn opbrengst gemiddeld ook een derde lager ligt. Uiteindelijk zijn mijn inkomsten gelijk aan die van een gewone kast. Maar ik wil vooral het bijenproduct – hetzij honing, hetzij koninginnenbrij of andere bijenproducten – afhankelijk maken van de vraag. Door het goede voorjaar en de zeer goede zomer van vorig jaar zaten sommige volken dit jaar aan het einde van maart al met 20 kg honing. Ik zorg altijd dat er honing over is, zodat de bijen niet zonder komen te zitten. Waar

30 Tuin

andere imkers soms moeten bijvoederen, kunnen mijn bijen drie of vier weken met slecht weer in de zomer overleven. In goede zomers zitten imkers dan weer met een overschot aan honing waardoor de marktprijzen in elkaar stuiken en ze met zeer veel overschotten blijven zitten. Het gaat me dus niet alleen om duurzaamheid in de betekenis van ecologische duur-zaamheid, maar ook om een economisch aspect: een duurzaam inkomen voor de imker.’ Joos sluit af met een heuse metafoor: ‘De boer met dikbilrundvee kweekt zijn bees-ten voor het vlees en optimaliseert zijn bedrijfsvoering economisch. De bioboer doet het al veel beter, hij heeft meer aan-dacht voor het dierenwelzijn. Toch blijft ook daar de vleesproductie een belangrijk doel. Tenslotte heb je de Galloways die na-tuurgebieden begrazen. Als ze met te veel zijn, of oud worden heb je de keuze om deze koeien ofwel van ouderdom te laten sterven of te laten verhongeren, ofwel om hen te slachten en het vlees op de markt te brengen. Ik wil imkeren zoals in die laatste situatie. Het gaat me om de bij en om de bestuiving, niet om de honing.’

bee YourselfBee Yourself is een totaalpakket om te starten met bijen. Je wordt begeleid bij alle stappen die je moet ondernemen. De eerste kennismaking met de bijen begint met een stoomcursus imkeren van twee dagen. Hier ontdek je wat elk individu van het volk doet en hoe ze samen een bijenvolk vormen. We gaan ook dieper in op de prakti-sche kant van het imkeren. We trekken een pak aan en passen wat we hebben geleerd toe in de praktijk. De plaats van de bijenkast is van groot belang, daarom kom ik persoonlijk kijken waar jij de kast wilt zetten en dan kan ik corrigeren indien nodig. Meestal volstaat de cursus om volledig zelfstandig te kunnen werken met je bijen, omdat het zo eenvoudig is. Heb je toch nog vragen, dan kun je altijd rekenen op mijn steun. Tweemaal per jaar kom ik de bijenkasten opkuisen en neem ik een deel van de raten mee. Hiermee kan ik nieuwe volkeren opbouwen, waarop je steeds kunt terugvallen als je bijen zouden sterven tijdens de winter. De honing slingeren we met verschillende mensen samen in je buurt. Ik zorg voor al het materiaal. In ieder geval wordt het een dag om je vingers af te likken.

Wat kost dit? De startprijs is € 500,00. Hierin zitten je bijenpak, handschoenen, de tweedaagse opleiding, persoonlijke begeleiding, de bijenkast, al het materiaal dat je nodig hebt om honing te slingeren, een bijenvolk, kortom: alles. Het jaar nadien wordt het jaar-abonnement € 250,00. Dit lijkt veel geld, maar per jaar heb je zowat 25 kg honing met een gemiddelde waarde van een € 350,00. Hierdoor heb je op drie jaar tijd alle kosten teruggewonnen. Als je meer informatie wenst, ben je welkom op een van de geplande lezingen in Aalst, Merchtem of Gent. Ik kan ook een lezing organiseren op vraag. (Ruben Joos)→ www.beeyourself.be

oogst zelf solitaire bijenDe solitaire bij is in vele opzichten een betere bestuiver dan de honingbij, maar ze is moeilijker te kweken. Daar moet de Bee-O-Topic van Velt-lid Leo Aerts verandering in brengen.

De Bee-O-Topic is een stapelbare module uit terracotta. Leo Aerts laat ze maken bij Koramic, bekend van de Pottelberg-dakpan. De Bee-O-Topic is gemakkelijk te openen en reinigbaar met water en borstel. De grootste voordelen van deze uitvinding zijn dat ze is gericht op het comfort van de bijen en de oogst van co-

cons eenvoudig maakt. Ontwikkelaar Leo Aerts richt zich met dit product in eerste instantie tot de professionele (bio)sector om de boeren onafhankelijker te maken van bedrijven die cocons verkopen en om de modules in voldoende grote hoeveel-heden te kunnen laten produceren zodat de prijs daalt. Om het product te lanceren, liet Aerts toch al een kleinere serie maken. Deze biedt hij aan in de vorm van een startpakket. Dit bestaat uit een set van twaalf platen die je slagregenvrij opstelt in zuidoostelijke richting (met de in- en uitvliegkant in de richting van de och-tendzon) of onderbrengt in een bestaand bijenhotel. De rugzijde dicht je af met een vlakke plaat of kleefstrook, bijv. alumi-niumfolie of loodgieterstape. Met een startpakket kun je het eerste jaar al enkele honderden cocons kweken. Wie dat wil, verdient zijn investering terug door de cocons te verkopen. Aerts hanteert een richtprijs van € 0,5 per cocon. Startcocons kun je bij hem bestellen, maar je kunt met het systeem ook zelf solitaire bijen aantrekken.

Oogsten doe je als volgt: zet de modules enkele minuten verticaal in een bad. Het metselslijk zakt en de cocons komen bovendrijven. Deze schep je af en laat je drogen. Beschermd tegen rovers berg je ze op in gelijk welk schuurtje met buitentemperatuur of je bewaart ze in een koelkast of koele kamer tot het volgende voorjaar.

Een startpakket (twaalf platen ofwel 222 gaten) kost € 166,50 exclusief verzending. De verzendkosten spaar je uit bij afhaling.Wie een pakket wil kopen of een groeps-demonstratie wil organiseren neemt contact op met Leo Aerts, Fortstraat 10 in Mortsel via +0032 (0)3 440 26 17, +0032 (0)474 546 110 of gaardenier@skynet.be.→ www.bee-o-topic.com

win een bee-o-Topic-set!De Velt-redactie mag een set t.w.v. € 166,50 wegschenken. Stuur voor 1 juni een e-mail naar redactie@velt.be of een kaartje t.a.v. de redactie.

31Column/Verbeeld

Tekst laurence machiels Illustratie leen de pelseneer

ColumnVerborgen in de borders

Borders opruimen is niet zonder gevaar. Dat heb ik deze lente aan den lijve ondervonden. Nochtans ben ik voor de zachte aanpak. Liever elke dag een paar takjes afknippen, dan in één groot geweld de totale kaal-slag. Dat zou me veel te bruusk zijn. Doe mij maar de zachte overgang van winter naar lente, het zoete genot van de eerste sneeuwklokjes die tussen het droge asterblad piepen. Blauwe druifjes onder de bruine Persicaria-stengels ontdekken, de eerste speenkruidjes onder dat dikke pak Carpinus-bladeren begroeten. ‘Dag tuin!’, elke dag opnieuw, met een mand vol droge stengels, in kleine stukjes versnipperd, klaar voor een nieuw compostjaar. De eerste aarde onder mijn nagels, dat stoute straatgrasje in zaad, de verrassing van tientallen juffertjes-in-’t-groen in wording. Ik sleur mijn mand achter me aan, zonder enige logica. Nooit begin ik aan het begin van de border; een tikje wispelturigheid maakt opruimen zoveel leuker. Waar de grootste berg “afval” ligt, ben ik te vinden. Gedachteloos, zoals je in een tuin kunt zijn, til ik een groot pak bladeren op. De stekels van een egel staren me aan. Ik gil nog net niet, van de schrik, de sensatie, van … dat bijzonder blije gevoel dat eindelijk, na al die jaren, een egel mijn border als slaapplek heeft uitgekozen. En dan: de paniek. Want wat als hij nu wakker wordt? Het is veel te koud, veel te vroeg, veel te bruusk! Ik bel mijn beste ecovrienden op. Een egel! Verstoord! Wordt hij wakker? Gaat hij dood? Het egelboek wordt er bij gehaald; geen groot kwaad lijkt geschied. Hooguit is de waterdichtheid van het nest wat verstoord; ik zet er voor de zekerheid een grote ton overheen. Maar ik krijg de les gespeld: wat doe ik op dit vroege tijdstip in de borders? Weet ik dan niet dat alles tot einde maart moet blijven lig-gen? Dat ik lieveheersbeestjes wakker maak, kevertjes doe schrikken, de planten van hun warme dekentje beroof? Een week lang durf ik de tuin niet meer in; het schuldgevoel houdt de achterdeur op slot. Maar dan komt de eerste lentezon tevoorschijn en beginnen mijn tuinvingers weer onbeheersbaar te kriebelen. Hier en daar een stengel afknippen, kan toch geen kwaad? Voorzichtiger dan ooit sluip ik tussen de planten, in een grote boog om de egelplek heen. Ik scharrel en krabbel voorzichtig in het rond, raap hier en daar wat bladeren op, een bergje droge stengels. En neen, dat kan niet! Ik geloof mijn ogen niet: daar slaapt, in een piepklein holletje, een tweede egel. Op tien meter van egelnest nummer één. Zitten er echt écht twee egels in mijn border? Zo dicht bij elkaar? Of heeft egel 1 zich verplaatst om me een lelijke poets te bakken? Ik koester argwaan. En besluit te wachten. Maar neen, ik ben niet belazerd. Op 15 maart houdt egel 1 het voor bekeken en hij trekt de wijde wereld in. Egel 2 blijkt een langslapertje, hij verlaat zijn nest pas weken later. Maar nu al knaagt de onzekerheid… komen ze volgende winter nog wel terug?

32 Consument

Onzichtbaar en toch aanwezigHoe staat het met de nanotechnologie?

Tekst luk Naets Foto aiden (cc)

klein maar felHoe komt het toch dat nanodeeltjes anders – soms positiever, soms agressie-ver – reageren dan grotere partikels van dezelfde stof? Een klompje goud reageert met bijna niets, maar wetenschappers ge-bruiken nanodeeltjes van hetzelfde goud om allerlei chemische processen te stimu-leren omdat ze zo reactief zijn. Koolstof was vroeger enkel bekend als diamant, steenkool of het grafiet in potloden; op nanoschaal komt koolstof voor onder de vorm van bolvormige sferen (buckyballs) of fijne buizen (nanotubes). Deze laatste zijn bijzonder licht en buigzaam, en tegelijkertijd honderd keer sterker dan staal. De verrassende eigenschappen zijn te verklaren doordat nanodeeltjes in ver-houding tot grotere brokjes van eenzelfde stof een groter oppervlak bezitten ten op-zichte van hun volume en dus meer kans hebben om te reageren met de omgeving.

1001, tendens stijgendDoor de combinatie van lichtgewicht en extra sterk is het niet verwonderlijk dat nanokoolstof het meest gebruikte materi-aal is in de meer dan duizend toepassin-gen die nu al op de markt zijn. Een greep uit de brede waaier van mogelijke toepas-

singen: doorschijnende zonnecrèmes die toch schadelijke UV-stralen terugkaatsen, vlekbestendige kleding, matrassen en zetels, zelfreinigend glas, extra lichte carrosserieonderdelen, sterkere sportarti-kelen zoals tennisrackets en -ballen naast allerlei toepassingen in bouwmaterialen, verven en drukinkten. Al deze voorbeel-den behoren tot de zogenaamde eerste generatie van de nanotechnologie.

in de pijplijnEen tweede golf nanoproducten wordt nu getest en zal binnenkort op de markt be-schikbaar zijn. Hierbij gaat het vooral om nanocapsules of -pillen die bijvoorbeeld in het lichaam geneesmiddelen gericht in kankercellen of zieke organen afgeven, maar die evengoed pesticiden in een plant kunnen dirigeren en doseren. Er is ook al een vrij goed zicht op wat de derde gene-ratie nano ons vanaf 2012 gaat brengen: kunstmatige organen en huidweefsels, naast synthetische bacteriën die bijvoor-beeld geprogrammeerd zijn om olielekken op te ruimen. Na deze overweldigende na-novloed is het even wachten tot na 2020 voor we op nanoschaal zelfs genetische afwijkingen zullen kunnen genezen.

onbekende risico’sNanodeeltjes zijn zo klein dat ze moei-lijk op te sporen zijn en hun veranderde eigenschappen bieden naast spectaculaire toepassingen ook veel onbekende risico’s. Tot hiertoe werd er vooral gekeken naar de ingeademde nanodeeltjes, omdat de vrees bestaat dat die zich in de longblaas-jes zouden gaan nestelen zoals asbestve-zels en daar op termijn tumoren zouden uitlokken. Proeven met koolstofbuisjes en ratten in het toxicologisch labo van Lou-vain-la-Neuve hebben trouwens al ver-wante ontstekingsreacties aangetoond. Het probleem wordt nog complexer wanneer we weten dat er bijvoorbeeld van zinkoxide tot dertig verschillende nanovormen zijn afgeleid die elk op zich toxicologisch anders kunnen reageren. Bij de eerste toepassingen van nano-in-grediënten in voedingsmiddelen moeten wetenschappers zich nu gaan buigen over de effecten van de nanodeeltjes in het maag-darmkanaal, de opname ervan in het bloed en vandaar in de hersenen of via de placenta in ongeboren kinderen. En met elke nieuwe golf aan toepassingen komen heel diverse risico’s om de hoek kijken: denk maar aan milieu-effecten bij “nanopesticiden” en synthetische bacteriën, sociale achterstand van landen en regio’s die de technologie niet bezitten of kunnen betalen en ethische bezwaren tegen “verbeteringen” aan onze hersenen of het creëren van nieuwsoortig leven. Sommigen vinden nano’s nog meer bedreigend dan ggo’s (genetisch gewij-zigde organismen) omdat nanodeeltjes op zich vrij stabiel zijn en moeilijk af te breken. Het is evenmin geruststellend om te lezen dat van alle Europese subsidies voor nano-onderzoek er slechts 1 tot 5 procent gaat naar studies over de milieu- en gezondheidsrisico’s…

We kunnen het ons amper voorstellen: het miljoenste deel van een millimeter. En toch is dat de schaal van de nano-technologie waarmee wetenschappers nu revolutionaire producten aan het ontwikkelen zijn. Bij nader inzien worden we in onze omgeving “van nature” al veel met de piepkleine nanodeeltjes geconfronteerd via bijvoorbeeld het fijn stof dat afkomstig is van uitlaatgassen, bosbranden en vulkaan-uitbarstingen. Fijn stof met een steeds kwalijker reputatie omwille van zijn ziekmakende effecten op onze luchtwegen…

33Consument

geurvrije sokkenNemen we als concreet voorbeeld even zilver. In nanodimensie wordt zilver aangewend in een kwart van de huidige marktrijpe producten. Nanozilver maakt immers komaf met ongewenste kiemen en bacteriën en wordt daarom veelvuldig ingezet waar we hygiëne wensen zoals in poetsdoekjes, sportsokken, koelkas-ten, wasmachines, computerklavieren, plastic snijplanken en tandenborstels. De bacteriedodende werking kan worden verklaard door de zilverdeeltjes (ionen) die van het oppervlak van het nanodeeltje worden afgesplitst. Deze werking van zilver is al langer bekend en wordt in ziekenhuizen daarom toegepast in steriele katheders en verbanden. Milieuorgani-saties vragen dringend een moratorium voor verdere toepassingen van nanozilver, omdat ze vrezen dat kiemen multiresi-stent gaan worden via de vele bedenke-lijke huishoudelijke hygiëne-eisen en zo het noodzakelijke medische gebruik gaan ondergraven.

onwetende consumenten, onbestaande wettenBepaald ergerlijk wordt het wanneer we merken dat we als consument zelden kunnen zien of er in een cosmeticum, een kledingstuk of een pakje instantsoep nanodeeltjes zijn verwerkt. In de prille beginfase van de nanotechnologie vonden producenten het stoer om bijvoorbeeld op een zonnecrème te vermelden dat de werking ervan was geoptimaliseerd door de toevoeging van nanopartikels, nu wordt er zedig over nano gezwegen. Onderzoek bij consumenten heeft immers aangetoond dat 52 procent van hen scep-tisch staat tegenover nano in cosmetica en voor voedingsmiddelen is dat zelfs 84 procent.En net zoals in het verleden bij de ggo’s hinkt de wetgever de ontwikkelingen ach-terna: aan de ene kant wil men door meer openheid voorkomen dat de consument nanoproducten al bij voorbaat afwijst, anderzijds raakt men het amper eens over de precieze definitie van nano. Op de etiketten van cosmetica zullen in 2013 wél de nano-ingrediënten vermeld moeten staan. Voor voedingsmiddelen is Europa nu pas aan het bekijken hoe nano in de wetgeving rond nieuwsoortig voedsel (Novel Foods) gaat worden opgenomen.

zand eroverHet Nederlandse Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) vindt het ondertussen tijd om in actie te schie-ten. De toxicologe Maaike van Zijverden doet er onderzoek naar het antiklonter-middel silica (E551, SiO2), een formule die ook gekend is als kwarts, kiezelzuur of … zand. Silica is vrij onschuldig en wordt veel gebruikt in allerlei poedervormige kant-en-klare mixen. Het is ook toegela-ten in biologische kruiden en specerijen als antiklontermiddel en men komt het bijvoorbeeld tegen in de biochips met paprika van Molenaartje. Blijkt nu dat dezelfde silica in nanovorm nog beter presteert, zodat een consument bijvoorbeeld nog maar even moet roeren in de melk-met-bechamelmix om een gladde saus te krijgen: succes gegaran-deerd. De industrie is duidelijk gewonnen voor de nanokiezel: Maaike van Zijver-den heeft in 9 van 12 geteste producten waaronder pannenkoekmix, aspergesoep en koffiecreamer nanosilica gevonden – gemengd onder de grotere silicadeeltjes.

hoe maken ze nano?In 1989 slaagt IBM-onderzoeker Don Eigler erin om met de krachtige rastertunnel-microscoop (STM) 35 afzonderlijke atomen van een oppervlak te “plukken” en er de letters I, B en M mee te vormen. Vanaf dan zijn wetenschappers beginnen inzien dat veel boeiende fenomenen in de natuur te verklaren zijn door effecten van deeltjes op nanoschaal, die ze dan trachten na te bootsen door atomen te gaan herschikken. Denk daarbij aan het zelfreinigend oppervlak van lotusbladeren (zou handig zijn bij vensterglas), de superkleefkracht van de gekko’s (weg stinkende secondelijm) of de bliksemsnelle slagkracht van de superfijne zweepstaartjes van pantoffeldiertjes en spermacellen (nanomachines!). Heel wat ingenieursdromen zullen via nano werke-lijkheid kunnen worden…

Maar over de mogelijke gevolgen ervan in onze darmen kan ze nog geen uitspraken doen.

Nano in bio?Vroeg of laat komt er dus de vraag van een producent van biologische kruidenmixen of hij dat nieuwe wonderlijke antiklon-termiddel ook mag gebruiken. Aangezien nano in de algemene wetgeving nog wacht op een passende definitie is het ook nog wachten op een aanpassing van de reglementering voor de biologische producenten. Voor Bioforum is de zaak al klaar: nanomaterie is synthetisch en past dus niet in biologische voeding. Daarnaast zijn er nog te veel onbekende risico’s en is het logisch dat het voorzorgs-principe wordt toegepast. Het verbod op nanotechnologie is daarom al opgenomen in het lastenboek van Biogarantie®.

Bronnen: viWTA brochure, Öko-Test, Bio Actief,

Bodytalk, www.beuc.eu, Food Magazine, Nanocap,

EEB, Consum Policy EU

De gekko: een inspiratiebron voor nanowetenschappers?

34 Lezers reageren/Uitgesproken

korstmossen op bomen en struikenKorstmossen kunnen de groei belemme-ren door knoppen te overgroeien. Ander-zijds is de kolonisatie met korstmossen van een struik of boom misschien ook wel een teken dat deze struik of boom niet echt gezond is, niet goed in zijn “schors” zit. Wat is nu oorzaak, en wat is gevolg?Wat er ook van zij, welke zijn de (ecolo-gische) maatregelen die men kan nemen wanneer planten bedreigd worden door korstmossen?martin Raepsaet

Antwoord van VeltBeste Martin,Korstmossen komen regelmatig voor op oudere struiken. Korstmos is een sym-biose van een wier en een schimmel, die elkaar van voedsel voorzien. Korstmos is absoluut onschadelijk voor de struiken en bomen. Bovendien zijn veel korstmossen beschermd.De aanwezigheid van korstmossen wordt gebruikt als een indicator voor lucht-verontreiniging. Ze zijn namelijk. heel gevoelig voor luchtverontreiniging, en verdwijnen in gebieden met veel zwavel-dioxide. Dat ze in je tuin voorkomen wil zeggen dat er in jouw woongebied weinig luchtvervuiling is.Maar als je ze toch echt weg wil in een struik, dan zou je de struik zo kunnen snoeien dat er meer licht in komt. Korst-mossen kunnen niet goed tegen direct zonlicht.met vriendelijke groeten,maite grugeon

medewerker siertuin

Verhoogde beddenReactie op Veltbericht nr. 82 met daarin een item over de teelt op verhoogde bed-den.

Beste,Wat die verhoogde bedden betreft: ik doe het net andersom en heb daar heel goede ervaringen mee! Mijn paadjes verhoog ik namelijk bij het aanleggen van de bedden. Ik heb dat ooit op de Canarische eilanden gezien als strategie tegen verdroging en vooral om bevloeiing te vergemakkelijken. Omdat ik ook bijna jaarlijks te maken kreeg met verdroging tijdens langere regenloze periodes heb ik het systeem overgenomen en ik ben er erg tevreden over. Door de bescherming tegen de wind warmen mijn plantbedden volgens mij zeker zo goed op en de andere voordelen zoals betreding etc. zijn eigenlijk verge-lijkbaar. Mijn moestuin ligt op zandgrond, maar ik heb er een 10-tal jaren geleden een laag van 20 cm leem op aangebracht, dus ik kan niet meer spreken van puur zand.Op de foto kun je het redelijk mooi zien: die hoge rijen zijn mijn aardappelen. De paadjes tussen de andere bedden in liggen natuurlijk heel wat lager. Wat dat bukken betreft: daar heb ik nog geen last van ondervonden, ook nog niet bij stil gestaan eigenlijk. In het begin was het wat zoeken en nogal een gewroet om op die manier te werken, maar nu gaat het heel vlot.Enkele hoofdpaden houd ik meestal gewoon als basis (ook hoger liggend) dus daar is weinig extra werk aan. De verdere indeling doe ik als volgt: met een bodemverluchter breek ik eerst de bodem open waarna ik er met de elektrische frees doorga. Dan heb je mooie mulle grond. Ik duid de wegjes aan door ze te stappen. Zo

krijg je ingedrukte paadjes. Daarna neem ik de schop en schep net naast die paad-jes een geul weg. Die grond gooi ik op het pad dat ik ineens aantrap waardoor een verhoogd paadje ontstaat. Dan nog alleen het zo ontstane en nu lager liggende bed gelijk harken en ik ben klaar!Ik heb dus elk jaar een totaal nieuw patroon van paadjes en bedden in mijn moestuin. Wat teeltwisselingen betreft moet je wel de zaak een beetje onthou-den, want overlappingen met eenzelfde teelt als het vorige jaar kunnen weleens voorvallen (en tegenvallen). Tijjdens de winter ligt de boel meestal dicht met grasmaaisel waar ik wat kip-penmest of ongezeefde compost op werp (+ kalk). Na de winter hark ik vervolgens de resterende laag weg (2/3 zit intussen in de bodem) en ben ik vertrokken…Vriendelijke groenten,jan appermont

Lees het artikel ‘Verhoogde kweekbed-den’ op http://eco.velt.be/hFMsFE

Abonneer je op onze nieuwsbrief:www.velt.be/veltbericht

‘Hoe verder van het platteland insecten leven, hoe minder bestrijdingsmiddelen ze binnen krijgen. En hoe meer

planten er door bijen bevrucht worden, hoe minder kans op uitsterven. En hoe meer insecten er voor insectenetende vogels beschikbaar zijn, hoe groter hún biodiversiteit. Voilà.

Vroeger gingen we naar buiten om te genieten van alles wat groeit en bloeit. En altijd weer boeit. Maar tegenwoordig

moeten we in de stad zijn.’

Romke van de kaa In: Vroege Vogels, 13 maart 2011. www.boerenlandvogels.nl.

‘De hoge energie- en transportprijzen zullen bedrijfsleiders tot een gezonde vorm van ecologisch nationalisme dwingen.

Want dichter bij huis is meestal ook meer duurzaam.’

Erik VerreetIn: Vacature, 2 april 2011.

Zend je lezersbrieven naar redactie@velt.be of per post t.a.v. de redactie.

35Lezers reageren/Uitgesproken

‘In mijn macrobiotische periode heb ik geleerd om zo nadenkend mogelijk met eten om te gaan. […] Toch ben

ik ermee opgehouden omdat ik er te serieus van werd. Iedereen die “gewoon” at vond ik dom en ongezond. Overal hingen bordjes “slecht” en “verboden”. Ik besloot weer van het leven te genieten, minder streng en angstig, maar wel

met zo veel mogelijk biologische voeding.’

schrijver oscar van den boogaard In: De Standaard, 25 februari 2011.

‘Ik geloof dat de economie kan blijven groeien zonder ons milieu verder te vernietigen. We kunnen naar een

lage koolstof- of een zerokoolstofeconomie evolueren. Ik geloof dat we vervuilingsvrije energie kunnen maken. Dat

veronderstelt wel een complete transformatie in de manier waarop de economie werkt.’

Ex-directeur van het VN-klimaatpanel bob watson In: MO*, maart 2011.

schildluis op buxusBeste,Mijn buxussen sterven massaal af sinds vorige zomer. Het zijn oude exemplaren en ze staan tijdens de zomer iets te veel in de zon. Op de droge takjes kleven kleine bruine schildluisjes van 2 à 3 mm lang. Een tuinier van de gemeente heeft me op die beestjes gewezen. Hij vindt dat ik moet sproeien, maar dat wil ik niet (geen gif in mijn tuin, zonder is gezonder!). Ook de bloemist raadt me een insecticide aan, maar dat weiger ik toe te passen. Is de buxussen (waarschijnlijk zijn ze 60 jaar oud) verwijderen en een ander haagje aanplanten de enige mogelijkheid? Dat zou jammer zijn. Is er een andere remedie?Groetjes,martine Van den abeele

Antwoord van VeltBeste Martine,‘Ze staan te veel in de zon’, schrijf je en een zonnige plaats, daar houden buxus-sen niet van. Buxussen houden van een plek in de schaduw of halfschaduw en van een humeuze grond, met voldoende voch-tigheid, maar niet nat. Als buxus in de zon staat, krijgt hij last van zonnebrand (roestbruine verkleuring) met als gevolg dat de plant verzwakt en heel gevoelig wordt voor allerlei ziekten en plagen. De enige duurzame oplossing is de buxussen verplanten naar een geschiktere stand-plaats.Met vriendelijke groeten,maite grugeon

medewerker siertuinZelden kregen we op een artikel in Seizoenen zulke fijne, hartverwarmende en zelfs ontroerende reacties als op het artikel over de vierkantemetertuintjes (zie vorige Seizoe-nen). Uit al de enthousiaste kandidaten vier winnaars selecteren was niet gemakkelijk en een onschuldige hand moest de knoop doorhakken. Elly Vaes was helaas niet bij de gelukkigen, maar haar creatieve inzending wilden we je niet onthouden.

36 Uitgelezen

Veldgids plantengemeenschappen

joop schaminée, karle sýkora, Nina smits,

marcel horsthuis

KNNV Uitgeverij 2010

ISBN 978 90 5011 309 0

€ 39,95

Stel, je wilt ergens op een lapje grond een moestuin beginnen. Voor je alles gaat omspitten om de onkruiden kwijt te raken, en voor je groenten gaat zaaien en planten, is het toch leuk om eens te kijken welke planten er op dat stukje grond groeien. Neem er eventueel een Flora bij om planten te herkennen. Op een droge, arme grond kom je andere planten tegen dan op een kleiige bodem. Planten groeien in een gemeenschap; dat wil zeg-gen dat in een bepaalde omgeving – een kwelder, op een muur, in naaldbossen of op akkerland – planten groeien die dáár thuishoren. Het gezamenlijk voorkomen van verschillende plantensoorten geeft dan ook veel informatie over die locatie, in het bijzonder over het (micro)klimaat, de bodem, de waterhuishouding en het landgebruik.Om bij de moestuin te blijven: je ontdekt op dat stukje akker misschien grote ereprijs, witte krodde en paarse dovene-tel. Als je dan in de Veldgids gaat kijken, kom je via de sleutels en klassen uit op de ‘Associatie van grote ereprijs en witte krodde’, die voorkomt op zware, stik-stofrijke neutrale tot basische leem- en kleigronden. Verder in de Veldgids, bij die bepaalde associatie, lees je meer over herkenning, de ecologie, de verspreiding en ook de andere soorten planten die er in deze associatie kunnen voorkomen, zoals gewone melkdistel, kroontjeskruid, echte kamille, vogelmuur. Dus, of je de goede plantengemeenschap hebt gevonden kun je zien aan de begeleidende planten die er groeien op dat stukje grond. Je leest dat de plantengemeenschap van kleine brandnetel dol is op ammoniak. Kleine brandnetel groeit dan ook op sterk

bemeste plaatsen, zoals mesthopen en kuilvoer-, afval- en composthopen. Ook in kippenrennen, langs en onder heggen en op verterende houtsnippers. Wat is een blauwgrasland en welke plan-ten kan ik er tegenkomen? Op wat voor soort bodem komt deze voor? Waarom is een blauwgrasland zo kwetsbaar? De Veldgids, plantengemeenschappen van Nederland, geschreven door de vegeta-tiedeskundigen Joop Schaminée, Karlè Sýkora, Nina Smits en Marcel Horsthuis is een beknopt en praktisch handboek, gemakkelijk mee te nemen in het veld. Alle plantengemeenschappen in Neder-land worden beschreven, van open water en moerassen, graslanden, heiden, duinen en pioniersmilieus, tot ruigten en bossen. Er zijn kaartjes die aangeven waar de plantengemeenschappen voorkomen, duidelijke foto’s van planten en land-schappen, tabellen van voorkomende plantensoorten, soort milieu. De invloed die de mens op de vegeta-tie kan hebben komt ook ter sprake, bijvoorbeeld de gevolgen van vermesting, verzuring en verdroging. Vegetatie is de basis voor het aanwezige dierenleven en juist de vegetatie kan met beheren door te plaggen, te maaien of te beweiden een zeer belangrijke rol spelen in natuurbe-heer en natuurbehoud.Het boek is bedoeld voor de deskun-dige, maar zeker ook een aanrader voor amateurs en studenten aan een groenop-leiding. Het leuke is dat de plantennamen ook in het Nederlands vermeld staan.In Belgie kun je deze gids eveneens gebruiken. Veel plantengemeenschappen komen immers ook in Belgie voor. hanneke oosterlee

plentyGroente genoeg om héél lekker te koken

Yotam ottolenghi

Fontaine Uitgevers, 2011, 288 p.

ISBN: 978 90 5956 379 7

€ 29,95

In België verdeeld door Agora Uitgeverscentrum en

verkrijgbaar in de boekhandel.

Yotam Ottolenghi werd geboren in Israël, maar belandde na zijn studies filosofie (in o.a. Amsterdam) in Londen waar hij momenteel enkele restaurants en traiteurswinkels runt. Ottolenghi gaat er bij het koken steevast van uit dat het oog minstens evenzeer verwend moet worden als de smaakpapillen. Niet zo verwonderlijk dus dat vooral kleurrijke gerechten vol kraakverse groenten zijn handelsmerk werden. Yotam Ottolenghi is geen vegetariër, maar dat belette de krant The Guardian niet om hem te vragen een vegetarische column te schrijven. Geen probleem voor Ottolenghi, want hij beseft als geen ander dat er smakelijke ingredi-enten genoeg zijn om lekkere vleesloze maaltijden op tafel te zetten. Zijn nieuw-ste kookboek Plenty toont overvloedig hoe dat kan.De meeste recepten van de Londense kok baden in een mediterraanse sfeer. De Israëlische invloed is groot, maar Ot-tolenghi verkent ook de smaken van de Arabische en Zuid-Europese landen. En hier en daar merk je ook wat Aziatische invloeden. Door het zuiderse karakter is dit boek vooral geschikt voor de zomer-maanden, wanneer bijvoorbeeld tomaten en aubergines – een groente waaraan de kok zijn hart verloren heeft – oogstrijp zijn. Al vind je ook wel enkele bijzondere herfst- en wintergerechten, ‘Knolselderij met linzen, hazelnoten en munt’ bijv. of ‘Spruitjes met tahu’.Ottolenghi is op zijn sterkst wanneer hij salades creëert, vol van kleur en aroma’s. Enkele bijzondere combinaties: een salade van avocado, quinoa, radijs en tuinbonen; of sobanoedels met aubergine en mango.De gerechten in dit boek zijn gerangschikt volgens groentesoort. Daarnaast vind je ook nog de hoofdstukken ‘Peulvruchten’, ‘Granen’, ‘Pasta, polenta, couscous’ en ‘Vruchten en kaas’.Plenty is een ode aan de pure smaak van groenten, en een culinaire mediterrane ontdekkingsreis. Een sobere vormgeving en grote foto’s maken het boek ook visueel aantrekkelijk.Reine de pelseneer

37Uitgelezen

NatuurlijkIn 10 stappen naar een ecologische tuin

laurence machiels

Borgerhoff & Lambrigts, 2011, 174 p.

ISBN: 9789089312037

€ 17,95 (booekhandelsprijs)

Velt-leden: € 14,95 (+ € 3,00 verzendkosten)

‘Ecotuinieren is gemakkelijk. En voor ie-dereen!’ Met die boodschap wil Laurence Machiels in Natuurlijk! iedereen aan het ecotuinieren brengen. En dat is natuurlijk een boodschap waar we ten volle achter staan.In 10 stappen leer je hoe het kan: de bodem leren kennen; kiezen voor de juiste planten, bloemen en bessen; variatie brengen in de tuin want dat is leuker voor vlinders, vogels en lieveheersbeestjes. Machiels geeft extra aandacht aan al dat dierlijk leven in de tuin. De schrijfster toont ook hoe je groenafval kunt vermij-den, waar je het best een composthoop zet en hoe je regenwater kunt opvangen. Het boek focust vooral op de siertuin, met oog voor allerlei mogelijke situaties – welke plantencombinaties gebruik je bijv. het best op een terras waar altijd schaduw is? Maar ook de moestuin komt aan bod. En daarbij krijg je meteen tips om kinde-ren te laten mee genieten van het (moes)tuinieren.Natuurlijk! is toegankelijk en vooral praktisch opgevat: een recept om zelf potgrond te maken, tips om zaden te oogsten en een bijenhotel te maken geven je meteen zin om aan de slag te gaan. De schrijfster verdoezelt echter niet dat je ook weleens problemen kunt ontmoeten bij het (ecologisch) tuinieren. Hoe je die probleempjes het best aanpakt, lees je in een overzicht achterin het boek. Met Natuurlijk! laat Laurence Machiels het grote publiek ‘proeven’ van wat ecolo-gisch tuinieren is. En dat doet ze heel aan-trekkelijk: met vlot geschreven teksten, een mooie lay-out en prachtige foto’s.

Met dit boek kan ze wellicht een publiek dat nog niet vertrouwd is met ecologisch tuinieren over de streep trekken.Natuurlijk! is eerder een boek om kennis te maken met het ecologisch tuinieren dan een uitgebreide informatiebron. De gevorderde tuinier die dieper wil graven vindt wellicht eerder zijn gading in het Velt-boek Stappen naar een ecologische tuin. maite grugeon

Velt-leden kunnen dit boek bij Velt kopen aan € 14,95 i.p.v. € 17,95. Laat je het boek verzenden dan betaal je € 3,00 extra.Stort het bedrag (verzendkosten inbe-grepen) op rek.nr. BE51 0010 9905 5062 van Velt-nationaal, Berchem voor België of op giro 362280 van Velt Nederland voor Nederland met vermelding van de titel. Je krijgt de publicatie per post thuis bezorgd.

dieren in nesten in je tuin

Natuurpunt

Borgerhoff & Lambrigts, 2011, 224 p.

ISBN 9789089312020

€ 20,00

In het tv-programma Dieren in nesten wijdt Chris Dusauchoit sinds enkele weken een item aan de ‘dieren in de tuin’. Week na week geeft hij tips om dieren, zo-als bijen, huiszwaluwen, vlinders en egels aan te trekken in de tuin. De uitdaging van het programma is om Vlaamse tuinen tot een groot diervriendelijk natuurgebied om te toveren. Mensen kunnen hier-aan meebouwen en kunnen het aantal oppervlaktes doorgeven waarvoor ze maatregelen hebben genomen voor een bepaald dier.Aanvullend bij het tv-programma ver-scheen het boek Dieren in nesten in je tuin. Hierin werden al deze tips gebundeld, en je leert ermee hoe je inheemse dieren naar je tuin kunt lokken. Door bepaalde struiken, bloemen en bomen te planten,

door een vijvertje aan te leggen, door een bijenhuisje te plaatsen…Het boek is heel overzichtelijk ingedeeld aan de hand van een tekening van een huis met tuin, waarin een vijvertje ligt, een stuk gazon, een terras, enkele fruit-bomen etc. Per hoofdstuk wordt inge-zoomd op één plaats, bijv. het terras, en de dieren die je daar kunt aantreffen. Een mooie foto erbij zorgt ervoor dat je ze ook gemakkelijk in de tuin kunt herkennen. Je leest wat het dier eet, waar zijn versprei-dingsgebied is, hoe het is gesteld met de populatie etc.Het boek geeft je heel wat informatie en praktische tips en het bevat prachtige foto’s.maite grugeon

advertentie

gîte voor 6 personen in catharenland Aan de voet van de Pyreneeën in Zuid-Frankrijk. Vlaamse ecologisch verbouwde hoeve van 50 ha. Natuur, cultuur, rust en stilte | Info | http://bernadas.free.fr

winnaars vierkantemetertuinCharlotte Schramme uit Mortsel, Frans Rogge uit Sint-Eloois-Vijve, Marie-Christine Vanmaercke-Got-tigny uit Moregem en de tuingroep van Dagwerking Pagode uit Kontich wonnen elk een vierkantemetertuin-systeem. Je leest volgend jaar over hun ervaringen in Seizoenen.

winnaars tickets Valériane brusselRenilt Theys, Luc Menu, Roland Poppe, Martine Decanq, Magda Wyverkens, Jan Verbogen, Hilda Slosse, Tin D’hamers, Carlos Demets en Laura Ramon wonnen de gratis duotickets voor de biobeurs Valéri-ane Brussel.

winnaars vrijkaarten moTLine De la Ruelle, Frederik Feys, Rini Geerts, Roland Poppe, Arie Kuipers, Ann Van Belle, Corry Hellemans, Leo Noët, Joanna Bossier, Philip Spruyt en Eric Seynaeve wonnen gratis toegangskaarten voor het Museum voor de Oudere Technieken.

38

39

• natuurverf, lak, olie, beits en was • cementtegels, zelliges en Tadelakt • ecologische onderhoudsproducten • leemproducten

Nieuw adres! Berlarij 19, 2500 Lier

dinsdag tot vrijdag van 9.30-12.30 en van 13.30-18.00 u, zaterdag van 9.30-12.30

en van 13.30 tot 16u

SGS-PEFC/COC-0123CASTANEA

ECOLOGISCH EN TIJDLOOS DESIGN...

De kastanjehouten producten van CASTANEA, tuinafsluitingen, tuinpoortjes, steunpalen, Post & Rail-afsluitingen, enz... passen door hun tijdloos design in elke tuin. Ze zijn afkomstig uit de ecologisch beheerde hakhoutbossen van de Limousin en zijn van nature bestand tegen schimmel en vocht. Impregneren is dus overbodig.

In heel Vlaanderen vind jeverkoopadressen van CASTANEA.Voor meer informatie over het volledige CASTANEA assortimentbel naar 0473 43 00 87 of surf naar www.castanea.be

40

Opendeur op bedrijf 05 juni.

41

op zoek naar rust en ruimte? | Zuid-Frankrijk - Haute Garonne - Gascogne - aan de voet van de pyreneeën! Authentieke boerderij met alle modern comfort | Info | www.vakantiehuisinfrankrijk.be, Marc Dufraing, 0495 52 02 22, mdufraing@hotmail.com

Voor natuurliefhebbers in de Dordogne | Gerieflijke vakantiehuizen te huur op 7 hectare. Prima aangepast voor rolstoelgebruikers en seniioren. Tevens mininatuurcamping. Wandelen, fietsen, moes- en vlindertuin | Info | www.lacolline-linard.fr

gratis introductielezing over permacultuur: een ontwer-psysteem voor een duurzame toekomst door samen te werken met de natuur | Woensdag 18 mei van 19.30-21.30 u op Kasteel Nieuwenhoven in Sint-Truiden | Aanmelden via T (0032)-(0)11-68 64 10 of info@kasteelnieuwenhoven.be | Meer info www.permacultuur.eu.

Jaaropleiding permacultuur: ontwerpen van ecosystemen in theorie en praktijk. 8 blokken van telkens 2 weekend cursusdagen op za-zo | Weekendgroep start zaterdag 21 mei om 9.30 u op Kasteel Nieuwenhoven in Sint-Truiden | Aanmelden via T (0032)-(0)11-68 64 10 of info@kasteel-nieuwenhoven.be | Meer info www.permacultuur.eu.

42 Ledenvoordelen

groeniversumGroeniversum biedt betaalbare en ecologische websites aan, en drukwerk op gerecycleerd papier. Websites worden gehost op servers die op groene stroom draaien.Jouw korting: 15 procent op het ontwerp van websites en drukwerk. Kortingen zijn niet cumuleerbaar. Er is geen kor-ting op het drukken zelf omdat de prijzen daarvan door de drukker worden bepaald.Adres: Minister Vanden Peereboomlaan 4 bus 3, 8500 Kort-rijk, info@groeniversum.be, 0497 13 28 60→ www.groeniversum.be

Nationale plantentuinTijdens het Internationaal Jaar van het Bos laat de Planten-tuin je kennismaken met het onbekende microleven uit het bos. Al gehoord van de eikenbladroller, de hagenheld of de biefstukzwam? Een fototentoonstelling waarvan een deel in het kasteel en een deel in het bos opgehangen werd, toont de kleurenpracht van kevers, rupsen, vlinders, gallen en padden-stoelen (tot 6 november). Daarnaast vind je in de Plantentuin de tentoonstelling ‘Groene Omzwervingen’ van artist in residence Sandrine de Borman (tot 2 oktober).Jouw korting: € 1,00 op de toegangsprijs (je betaalt € 4,00 i.p.v. € 5,00) op vertoon van je Velt-lidkaart. Max. 2 personen per lidkaart. Het ticket geeft toegang tot alle collecties van de Plantentuin waaronder het Plantenpaleis (deels in renovatie) en tot de tentoonstellingen.Adres: Nationale Plantentuin van België, Nieuwelaan 38, 1860 Meise. 02 260 09 70 - info@br.fgov.be→ www.plantentuinmeise.be

pajottenlanderPajottenlander is actief in biologische fruitteelt, verwerking en handel. De natuurzuivere fruit- en groentesappen zijn vers geperst, niet afkomstig van concentraten en vrij van toegevoegde suikers. Alles is biologisch gecontroleerd, van grondstof tot eindproduct. Jouw korting: 10 procent op alle producten die we verkopen in onze thuiswinkel: fruit- en groentesappen, seizoensfruit, fruitbereidingen (appel-perenstroop, vlierbessensiroop, ont-pitte krieken). De winkel is open elke zaterdag van 9-12.30 u of op afspraak.Adres: Kerkstraat 14, 1670 Pepingen, 02 360 35 55. → www.pajottenlander.be

Een gratis ‘bijzondere groentegids’?doe een Velt-lidmaatschap cadeau en ontvang een gratis ‘bijzondere groentegids’. In de Bijzondere groentegids vind je onze best gesmaakte bereidingswijzen voor vertrouwde en soms minder bekende biologische groenten in onze streken. Met prachtige foto’s van Seizoenen-huisfotograaf Stefan Jacobs. De Bijzondere groentegids telt 46 p’s. en kost € 5,50 (incl. verz.), maar wie voor 30 juni een lidmaatschap schenkt, krijgt hem gratis. Vul het webformulier in op www.velt.be/cadeaulid. Geen internet? Bel 03 287 80 91 voor meer info. Deze actie loopt t.e.m. 30 juni 2011 en geldt enkel voor nieuwe leden (niet bij hernieuwing).

→ www.velt.be/cadeaulid

43

Nieuw in het Velt-aanbod:Natuurlijk. In 10 stappen naar een ecologische tuin. Door Seizoenen-columniste Laurence Machiels.

Velt-leden kunnen dit boek bij Velt kopen aan € 14,95 i.p.v. € 17,95 (winkelprijs). Laat je het boek verzenden dan betaal je € 3,00 extra. Stort het bedrag (verz. inbegrepen) op rek.nr. BE51 0010 9905 5062 van Velt-nationaal, Berchem voor België of op giro 362280 van Velt Nederland voor Nederland, met vermelding van

de titel. Je krijgt de publicatie per post thuis bezorgd. Lees een bespreking op p. 37.

Ledenvoordelen/Publicaties

Velt-publicaties voor belgië en Nederland• Seizoenen op smaak (704004)€ 8,50 + ( € 2,50 verz.)• Handboek Ecologisch Tuinieren (704007) € 29,95 (+ € 9,50 verz.)• Handboek Ecologische Voeding (704012) € 31,95 (+ € 5,30 verz.)• De Ecologische Siertuin (704011)€ 24,95 (+ € 4,30 verz.)• Ecologische Teelt van Kleinfruit (704009) € 7,95 (incl. verz.) actieprijs!• Ecologisch Tuinieren voor Beginners (704008) € 5,95 (+ € 2,50 verz.)• Het ecologisch houden van kippen (704010) € 14,95 (+ € 4,30 verz.) actieprijs!• Groenbeheer, een verhaal met toekomst (704016) € 55,00 (incl. verz.) actieprijs!• Groene gids voor kleine kids (704002) € 3,95 (+ € 1,55 verz.) • Stappen naar een ecologische tuin (704017)€ 31,50 (+ € 5,00 verz.)• Pim Pompoen Kwartetspel (704023) € 9,00 (+ € 2,50 verz.) • Mijn eigen kleine moestuin (704024) € 9,00 (+ € 2,50 verz.) • Bijzondere groentegids (704018) € 3,95 (+ € 1,55 verz.)

andere publicaties voor belgië en Nederland• Biodiversiteit in België (704006) € 43,00 (+ € 6,50 verz.)• Natuur in eigen tuin (Roodbont) (704015)€ 10,20 (+ € 1,30 verz.). • De Brooddoos (704013)€ 21,50 (+ € 3,00 verz.)• Natuurlijk (704006)€ 14,95 (+ € 3,00 verz.) Nieuw!

andere publicaties enkel voor belgië• Burgers beheren openbaar groen als ecologische moestuin (ervaringsverslag Dulomiproject) (704107)€ 8,00 + (+ € 2,00 verz.)

Hoe bestellen? De publicaties zijn verkrijgbaar door storting van het bedrag,

verzendingskosten inbegrepen, op de rekening van je afdeling of op rek.

BE51 0010 9905 5062 van Velt-nationaal, Berchem voor België of op giro

362280 van Velt Nederland voor Nederland. Je krijgt de publicatie per post

thuis bezorgd. Je kunt ook steeds boeken kopen bij je afdeling of ze daar

afhalen. Dan bespaar je de verzendingskosten op de publicaties waar deze

afzonderlijk vermeld staan. Neem hiervoor contact op met je plaatselijk

bestuur. Dit zijn ledenprijzen. Vermeld bij storting de titel van de uitgave.

overige ledenvoordelenEcoflora - Wijngaardhof biogroente - Midgaard - Ecomicroob - La Vigne - PUC-shop - ‘t Biohofke - Lazuli - Dobbelhoeve - Biotiek-Biodyvino - Doekjes en broekjes - Bodemkundige Dienst van België - Biogroei - Natuurboerderij Het Bolhuis - Hageling-Bio Wijnbouw - Cecotec - AC De Wroeter - De Zaaier - Het Roodhof - Bezegaard Biofruit - Biovita - Kruiden Pervisum - De Hogen Akker - Lekker Gec - Stainless Building Consultancy - Boerderij De Loods - Pluis - Pro Vino Vero - ‘t Wilgenhof - De Wieltjeshoeve - Belgaard - Het Loonderhof - Boergondie - Purfruit - Bed and Breakfast Keutenberg - Olleke Bolleke - Tintelijn - Stichting Ommersteyn - Tuin van hEden - Hof ter Wilgen - Juan Luis - @vinum-bio - Anders Getint - Energiebespaarshop.be - Cook and Herb - De ‘h’eerlijke natuur - WTC SA - Colombahof - Natuurbron - PuurNatuur - Het Festijn - De Groene Weide - De Maretak - ‘t Natuurhoekje - Biocosmetica.nl - Natuurhuis Pacha Mama - Natuurlijk - Interi-Arte - De Eko Winkel - De Karwij - De Korenbloem - Het Zevenblad - ‘t Buskruid - Antifox security - Today - Duizend-blad - King of Town & Karma Queen - Camping en Galerie Thyencamp - De Speypdonckhoeve/Groen getint - Eco-lana - Hempmade - Bed & Breakfast Lomolen logies - E-advies - Ponnekeblom - Natural Bulbs - De brandnetel - Praktijk voor Integrale Gezondheidsbegeleiding - Netelvuur - Meer dan mooi - Bebo Ecofashion - Restaurant Avalon - ‘t Zondagskind - rawliving.be - Biocafé De Groene Ridder - De carecompany - Inti Washi - Natuurlijke wijnen - Noordkaap - Soulmade - Wellness- & Beautysalon Nina - Huis van Haaz - Chris Priem Tuinarchitectuur - Cappucino - Vegetarische Kookschool De Zonnekeuken - Angelus Energy - De Klopperij - In Motion - Hof van Steelant - Parkhotel - EcoBaby - Ecocyclo - Bio-green - Nationale Plantentuin Meise - De Vijfde - Laugs Vakantie-woningen - b&b De Meetjes - Bio-Bucolica - Samenland - De hoorn. - Biocosmetica.nl - Vino Mundo - De Cruydthof - Goed-vandoen - VaiVerde - Domein De Lusthof - Zandzeepsoda - Dendergarden - The Kitchen Garden .Surf naar www.velt.be/voordelen voor adresgegevens en de producten waarop de korting van toepassing is.

kinderdroom

In de verte hangt rijpde middag aan een grote boomwanneer ik het kleine sprookjevan de bloemen in mijn tuin beminen mijn handen even slapen aan de wind.

Soms zie ik een kinddat de zon in het water schrijftdie dan zacht bevend terugin haar hand verdwijnt.

Piet Brak

Uit: Verzamelde Gedichten 1964-1984, Nioba Uitgevers, 1987