SEMBRAI KOSECHÁEDISHON 01 | DESÈMBER 2020

There is an eminent need for swift change toharvest opportunitiesFranklin Sluis

Kada pais ku por produsí su mes kumindata un pais bendishoná.Minister Zita Jesus-Leito

Moderne landbouw technieken voor eenduurzaam CuraçaoRoland van Reenen

Nos tei pa yuda empresarionan realisá nan soño. Lawrence Consultants

SERA KONOSÍ KU E MAGAZINE

SEMBRA I KOSECHÁRiba inisiativa di Institute for Professional Excellence (IPE) i ministerio di GMN

a kuminsá na prinsipio di aña 2020 ku kursonan pa forma interesadonan ku

ke profundisá den plantashon, pero riba un base moderno pa surti efektonan

finansiero ekonómiko eksitoso i riba un base duradero.

2

INTRODUKSHON

SEMBRA I KOSECHÁ

E kursonan duná bou di ouspisio di University of the

West Indies, anto na enkargo di Professor Wayne

Ganpat i e dosentenan sr. Nkosi Felix i sra. Jessica

Churaman a gosa di un gran interes. Aki a konsentrá

mas bien riba Hydroponics i Aquaponics. For di

Brazil tambe a bini un dosente ku a elaborá riba e

método Syntropic Farming. Drs. Henny Barbolina

tabatin e guia práktiko na su enkargo i a laga

kursistanan sera konosí ku loke te ainda ta biba

serka nos.

Plantashon i krio di bestia na Kòrsou klaramente

a kai patras despues ku for di aña 1915 refineria

C.PI.M, ku despues a bira SHELL, a establesé aki.

Yunan di Kòrsou ku binimentu di e refineria a

konosé e posibilidat di por a gana un entrada ku

ménos sakrifisio den un solo kayente, aplikando

métodonan hopi primitivo, pero laborando na e

refineria miembronan di e komunidat kurasoleño e

tempu ei tabata sigurá di un nivel di entrada haltu i

kontinuo, anto tambe ku e posibilidat di krea karera.

Ta kasi lógiko ku presensia di e refineria na Kòrsou

a nifiká un ruta di desaroyo totalmente distinto

kompará ku hopi otro komunidat di mundu, pasobra

nos a resultá den un situashon ku e komunidat di

nos isla a bira kasi pa 100 porshento dependiente

di eksterior pa importashon di su kuminda.

Entre tantu e sirkunstansia sosial ekonómiko

na Kòrsou a kambia drástikamente, e parke di

makinaria di e refineria, despues di mas ku 100

aña ta bieu i ainda ta basa riba prosesonan

antikuá. Hasta e sektor metalúrgiko su eksistensia

ta na duda, siendo tin un área kasi intakto pa

desaroyá ainda, esta e sektor agrario den kua

sentenáres di mion di florin ta lora. Mas di 355

kursista partisipando ku hopi ánimo i entusiasmo

na kurso i workshopnan ku a varia di hydroponics,

regenerative farming, syntropic farming pa online

teaching, pa despues vários di e kursistanan aki

ta den trámitenan intensivo pa kuminsá un propio

negoshi òf perfekshoná den funshonamentu. IPE

huntu ku gobièrnu i otro instansianan konserní

lo hasi tur esfuerso pa e idea i deseonan aki keda

konkretisá, pasobra na rais di e trayekto aki ta mará

e nesesidat pa garantisá siguridat di kuminda na

Kòrsou ku intervenshon i partisipashon aktivo di

forsa lokal.

Awe gustosamente bo ta risibí e promé edishon di

e magazine ku yama 'Sembra i Kosechá' ku lo sirbi

komo instrumento pa interkambiá informashonnan

balioso riba e áreanan tan importante aki ku pronto

lo ta pilánan fuerte di nos ekonomia. Sembra i

Kosechá lo trata di tene nos gremio di kursistanan

na altura di tur suseso òf desaroyo relevante riba e

áreanan menshoná.

=E.A.R=

INTRODUKSHON

3SEMBRA I KOSECHÁ

E SEKTOR DI PLANTAMENTU, KRIO DI BESTIA I PESKA MESTER DI NOS TUR PA LOGRA NOS META.

4

Minister GMN

Zita Jesus-Leito, MBA Minister di Salubridat, Medio Ambiente i Naturalesa

SEMBRA I KOSECHÁ

Kada pais ku por produsí su mes kuminda òf aló ménos un parti di dje, ta un pais bendishoná. E sektor di

plantamentu, krio di bestia i peska por kontribuí na un pueblo mas saludabel. Mas hende ta haña trabou i

ta produsí alimento saludabel liber di tantísimo insektisida, kontribuyendo alabes na un medio ambiente

fresku i limpi.

Si ántes trahamentu den kunuku tabata un trabou pisá den solo kayente, awendia esei no tin nodi di

ta e kaso. Ku mekanismo i métodonan moderno manera Hydroponics, Aquaponics i Syntropic farming,

produkshon di nos propio kuminda a bira muchu mas fásil i atraktivo. Ban pensa un ratu kon nos por

sostené otro den realisá produkshonnan lokal, limitando asina pa nos ta hopi dependiente di otro paisnan.

Kon grandi Kòrsou i Abo lo por ta, ora nos por produsí alimento pa nos mes i yega asina leu tambe di

eksportá.

Ami, Zita Jesus-Leito komo Minister di Salubridat Públiko, Medio Ambiente i Naturalesa ta hasi un

yamada na abo ku ta den e sektor aki kaba òf ku ta pendiente pa drenta e mundu ei pa ban mantené

perseveransha i disiplina. No entregá, tur sakrifisio ta paga bèk. E sektor di plantamentu, krio di bestia

i peska mester di nos tur pa logra nos meta. Duna otro konfiansa i sosten. Mi ta deseá tur kursista,

stakeholder i tur ku ta lesa e mensahe aki, dianan di fiesta kargá ku pas i bendishon. Laga nos drenta e

aña nobo ku un mente positivo, ku hopi energia i determinashon. Kòrda kuida bo mes i bo próhimo.

Zita Jesus-leito, MBA

Minister di Salubridat, Medio Ambiente i Naturalesa

Kòrsou, desèmber 2020

5SEMBRA I KOSECHÁ

THERE IS AN EMINENT NEED FOR SWIFT CHANGE TO HARVEST OPPORTUNITIES

6 SEMBRA I KOSECHÁ

As part of the “Smart Nation Concept” the Institute for Professional Excellence (IPE) was founded as an

association on May 26th, 2016 on the initiative of Bureau Telecommunicatie & Post, Aqualectra and UTS.

SOAB and CHATA joined forces afterwards.

The aim of IPE is to prepare and reskill our local workforce to transform them so they are better prepared

to tap into the potential of the so called “jobs of the future”, (Even though we know the future is NOW) as a

consequence of a fast-changing world, due to technological developments.

The government of Curaçao adopted in its National Development plan 2015 – 2030, six of the seventeen UN

Sustainable Development Goals (SDGs).

This alignment of the government’s objectives with the United Nation’s SDGs shows a clear vision to

eliminate poverty and improving the quality of life of the community as a whole. With this in mind IPE

believes she can provide a substantial contribution in the realization of its aim and from the government.

SWIFT CHANGE TO HARVEST OPPORTUNITIES

7SEMBRA I KOSECHÁ

Since November 2019 IPE has started with the

following activities.

• Reskilling of intermediate educated

individuals who lost their jobs during the last

2 - 3 years, to enable them to qualify for jobs

of the future in amongst other the agriculture

sector e.g., Regenerative Organic Agriculture /

Aquaponics & Hydroponics operators

• Facilitate training into the basic skills

schoolteachers and Lecturers need to be able

to effectively teach online.

Goal number eight (8) of the UN SDG’s is Promote

sustained, inclusive and sustainable economic

growth, full and productive employment and decent

work for all.

I believe that the most important part of this SDG is

“Productive employment and decent work for all”.

During the past two to three years, we have seen

so many companies in Curacao - which we assumed

that they were too big to fail -, disappear or

engaged in mass layoff of personnel increasing

the unemployment rate to an unprecedented level.

To add to that situation, we found ourselves with

a world crisis call COVID-19 as a result of which

many households find themselves in a very difficult

situation. Curaçao needs to create some sustainable

jobs. We strongly believe that agriculture is one

of the most viable sectors that can jump start our

economy in terms of amongst other things jobs

creation and “killing several birds with one stone”.

- Ensuring food security (growing healthy food)

- Import Replacement

- Contribute to our GDP

- Contribute to foreign exchange balance

This is one of the main reasons why we have started

with the agriculture program. It is our believe as

mentioned before thatfood security must be the

priority of every country.

In the near future we will start with training in some

other areas in our efforts of transforming the local

workforce to deal with the Jobs of the future.

Just to mention a few of the promising jobs of the

future:

• SMAC (social, mobile, analytics and cloud)

• Cyber security specialists

• Data analyst

• Fiber Optic Technician

• Fiber Optic Component Technician

• Wind Turbine Technician

• Charging infrastructure Technician/Engineer

• Solar Installer

• Clean Car Engineer

• Waste to Energy (engineer, operator etc)

• e-waste management

Institute for Professional Excellence

Chairman

F. A. Sluis

SWIFT CHANGE TO HARVEST OPPORTUNITIES

8 SEMBRA I KOSECHÁ

Op dit moment hebben we niets te klagen over de

overvloedige regen die recentelijk is gevallen, maar

vraag een kunukero voor welke uitdagingen hij

gesteld staat dan is het eerste antwoord negen van

de tien keer, water. Of beter gezegd een gebrek aan

goed water.

Er is of te weinig of de kwaliteit staat onder druk

van wege de verzilting van het grondwater. Dit als

gevolg van de overexploitatie van ons schaarse

grondwater.

Tegelijkertijd leren de recentelijke crisissen zoals

het sluiten van de grens van Venezuela en de COVID

pandemie hoe belangrijk het is om ons eigen

voedsel te produceren. Een patsstelling of is er toch

hoop?

Afgelopen jaar en dit jaar zijn er 2 cursussen

georganiseerd onder auspiciën van voormalig

minister van GMN, mevrouw Suzy Carmelia Römer

die een duurzaam watergebruik garanderen en

tegelijkertijd een hoge productie van voeding.

9

Moderne landbouw technieken voor voedselveiligheid en een duurzaam Curaçao

MODERNE LANDBOUW TECHNIEKEN

SEMBRA I KOSECHÁ

Is dat wel mogelijk vraagt u zich wellicht af? Ik ben

zelf nauw betrokken geweest bij de organisatie van

deze 2 cursussen en wat mij betreft valt er veel te

winnen.

De eerste cursus die ik wil noemen, werd dit jaar

een aantal keer georganiseerd door IPE en betreft

de omscholing van technisch vakpersoneel naar

zogenaamde waterteelt oftewel hydroponics.

In hydroponics wordt er slechts een fractie

van het water gebruikt en de behoefte om

chemische bestrijdingsmiddelen te gebruiken is

geminimaliseerd of overbodig. In een beschermde

omgeving worden gewassen in water geteeld

terwijl dat water wordt voorzien van de juiste

dosering nutrienten. Het staat garant voor hoge

opbrengsten van vooral gewassen die voorheen

niet echt in Curacao geteeld werden. Enkele

honderden vaklui mochten deze technisch best

ingewikkelde online cursus van de University of the

West Indies te Trinidad met succes afronden.

De tweede cursus werd gegeven door 2 Brazilianen

en betreft een integrale landbouw techniek van

fruit en groenten genaamd Syntropic Agroforestry.

De cursus had de veelzeggende naam ‘ban

planta awa’ en zoals deze naam al verraadt is het

uitgangspunt dat je water kunt scheppen door

heel veel gewassen tegelijkertijd te planten

waardoor water in het systeem blijft. Op het eerste

proefterrein in Barber werd de irrigatie van o.a.

bananen, papaya en yuka teruggebracht van 2 x

per dag naar 1 keer in de 20 dagen in de droge

en heetste tijd van het jaar. Dat mag een ware

revolutie op landbouw gebied genoemd worden.

Deze 2 technieken bieden een veelbelovende

perspectief voor ons eiland juist nu dat het

economisch zo moeilijk is. Diegenen die deze

cursussen gevolgd hebben wil ik graag feliciteren

met hun keuze; de vraag naar lokaal verbouwde

voeding zal alleen maar toenemen en jullie zijn op

deze toekomst voorbereid.

Roland van Reenen

1010 SEMBRA I KOSECHÁ

Awendia no ta dje difísil ei mas pa un persona

kuminsá ku su propio negoshi. Tin hopi

informashon aksesibel riba Internet i retnan

sosial. Pero bira i keda un “empresario agrikultor”

stabil, “salú” i eksitoso tin su retonan kuné. Nos

di Lawrence Consultants tei pa yuda nos (futuro)

empresarionan ku realisashon di nan soño.

Komo (futuro) empresario i prinsipalmente den

e fase inisial, e agrikultor lo tin su mannan yen

ku e parti tékniko, ku plantamentu, ku simia, ku

nutrishon, ku awa, ku e tera etc. etc. Komo si fuera

no ta basta, e (futuro) empresario, mester tene

kuenta ku tur e diferente aspekto di hasi negoshi,

manera atministrashon, invershonnan ku lo mester

wòrdu hasí, maneho di personal, maneho di gastu i

e pagamentu di impuesto i seguronan sosial. Banda

di tur e aktividatnan aki e (futuro) empresario tin

ku tene kuenta ku tur sorto di lei i regla. Lawrence

Consultants ta brinda e servisio di sostené, yuda

i guia prinsipalmente kursistanan ku a sigui un

di e diferente kursonan di agrikultura (manera

Hydroponics, Aquaponics i Syntropic Farming) ku

“start up” di nan propio negoshi. Tur kos ta kuminsá

ku un bon “Plan Di Negoshi”.

Den e kuadro aki, nos a splika e kursistanan e

importansha pa traha un “Plan Di Negoshi” i tambe

e importansha tambe pa kada ken, mas tantu ku

ta posibel, duna “input” pa ku trahamentu di su

propio “Plan Di Negoshi”. Naturalmente semper

bai e futuro empresario por konta ku nos sosten i

yudansa ku trahamentu i skibimentu di su “Plan Di

Negoshi” i “Plan Finansiero”. E “Plan Di Negoshi” i

“Plan Finansiero” ta hopi importante.

11

Lawrence Consultants tei pa yuda empresarionan ku realisashon di nan soño.

LAWRENCE CONSULTANTS

SEMBRA I KOSECHÁ

1212

No solamente si bo ke apliká pa un fiansa pero e ta bon pa bo mes tambe. E ta bon pa bo mes paso e ta

tene bo skèrpi pa lokual bo ke logra, ya asina bo por adaptá bo strategia i/òf hasi sierto kambionan na

tempu den bo negoshi si bo ripará ku bo no ta logrando bo metanan. Nos ta konsiente ku dor di falta di

informashonnan nesesario i adekuá e trahamentu di e “Plan Finansiero” ta e parti mas difísil pa e futuro

empresario.

Nos a bin ta duna diferente workshop, “anochinan di informashon” i guia individual na nos futuro

empresarionan ku lo bai praktiká agrikultura. Ya nos tin 2 futuro empresario ku a entregá nan “Plan Di

Negoshi”. Ademas tin 11 futuro empresario ku ta trahando riba nan “Plan Di Negoshi”. Entretantu nos di

Lawrence Consultants ta sigui ku coaching di mas kursista den afan pa nan tambe logra habri nan negoshi

den e sektor di agrikultura.

LAWRENCE CONSULTANTS

SEMBRA I KOSECHÁ