Internacionalni univerzitet u Novom PazaruPravni fakultet

Opšte pravo

Seminarski rad

OMBUDSMAN

Mentor: Student:Štrbac JelenaProfesor dr Nebojša Teofilović

Novi PazarMaj,2009.

SADRŽAJ

Uvod...........................................................................................................................3Ombudsman u svetu...................................................................................................4Ombudsman u Srbiji i AP Vojvodini.........................................................................5Delatnost zastupnika građana.....................................................................................7Zaključak.....................................................................................................................8Bibliografija................................................................................................................9

2

UVOD

Ombudsman kao nezavisna institucija koja kontroliše rad izvršnih vlasti radi zaštite ljudskih prava je relativno novijeg datuma. Reč "ombudsman"* u švedskom jeziku označava osobu koja „ima sluha za narod". Ombudsman je institucija švedskog porekla koja je uvedena 1809. godine u cilju kontrole izvršne vlasti od strane parlamenta.Ombudsman kao parlamentarni poverenik imao je za zadatak da spreči neprimenjivanje zakona od strane upravnih vlasti i kralja, zahvaljujući ovlašćenju da od njih zahteva izveštaje o primeni zakona, kao i ovlašćenja da pokreće odgovarajuće postupke radi utvrđivanja odgovornosti upravnih službenika. Proteklo je više od 100 godina do momenta kada je uspostavljena u još nekoj državi izuzev Švedske. Tokom druge polovine XX veka, naročito u njegovoj poslednjoj četvrtini, došlo je do prave ekspanzije ombudsmana u mnogim državama, tako da danas ovaj organ postoji u više od dve trećine država članica Organizacije Ujedinjenih Nacija. Nadležnosti i funkcije institucije ombudsmana su u tom periodu postepeno modifikovane jačanjem njene uloge u zaštiti i unapređenju ljudskih prava, tako da je danas smisao postojanja ombudsmana praktično neodvojiv od zaštite ljudskih prava. Danas je ombudsman inokosni državni organ koji se stara o zaštiti i unapređenju ljudskih sloboda i prava.

---------------------------------------------------------*U izvornom značenju reč Ťombudsmanť se piše ovako

3

OMBUDSMAN U SVETU

U zakonodavstvima širom sveta normirane su različite organizacije ove institucije ( u Austriji je ova institucija kolegijalno telo) kao i različiti nazivi za ombudsmana: -"branilac naroda" - Defensor del pueblo u zemljama španskog govornog područja, kao što su Španija, Argentina, Peru i Kolumbija. -"parlamentarni zastupnik za administraciju" - Parliamentary Commissioner for Administration, Šri Lanka, Velika Britanija. -"zaštitnik stanovnika" - Protecteur du Citizen, Kanada. -"branilac građana" - Difensore Civico, Italija. -"zaštitnik građana"u Srbiji. Od momenta kada se institut ombudsmana pojavio on je u stalnoj ekspanziji,i njegov uticaj je sve veći i veći.

4

OMBUDSMAN U SRBIJI I AP VOJVODINI

Institucija ombudsmana je u pravni sistem Autonomne Pokrajine Vojvodine i Srbije prvi put uvedena 2003. godine, uspostavljanjem Pokrajinskog ombudsmana kao nezavisne i samostalne institucije koja štiti ljudska prava kontrolom nad zakonitošću, celishodnošću i efikasnošću rada organa uprave i drugih nosilaca upravnih i javnih ovlašćenja. U pravni poredak Republike Srbije institucija Zaštitnika građana uvedena je 2005. godine kada je donet Zakon o Zaštitniku građana. Postojanje ove institucije potvrđeno je i Ustavom Republike Srbije iz 2006. godine. Zaštitnika građana bira i razrešava Narodna skupština Republike Srbije, kojoj je ombudsman dužan da podnosi godišnje izveštaje o radu. Sadašnji, prvi republički zaštitnik građana Saša Janković, stupio je na dužnost 23.07.2007. godine polazući zakletvu pred Narodnom skupštinom. Pokrajinski ombudsman je uveo i neke novine u način rada državnih institucija u oblasti ljudskih prava i među prvima pokrenuo neka ranije zanemarena pitanja. Tako je aktivnosti usmerene na podizanje svesti javnosti o ozbiljnosti nasilja u porodici kao vida kršenja ljudskih prava, kao i na povezivanje i koordinisanje institucija u Vojvodini radi suzbijanja porodičnog nasilja započeo još krajem 2004. godine. Do tada pojava van fokusa interesovanja institucija i javnosti postala je tema kojoj se posvećuje sve više pažnje. Krajem 2007. godine tim stručnjaka je, uz podršku Pokrajinskog ombudsmana i Pokrajinskog sekretarijata za rad, zapošljavanje i ravnopravnost polova, pripremio strategiju za suzbijanje nasilja u porodici u Vojvodini za period 2008-2012, koja se trenutno nalazi u skupštinskoj proceduri. Ombudsman je i nosilac projekta „Ombudsman kao medijator“ u okviru kojeg je, uz podršku Vlade Kraljevine Norveške i u saradnji sa Nansen dijalog centrom iz Norveške, tokom prve dve godine trajanja projekta, veštinama medijacije obučio oko 140 osoba, usmerenih na medijaciju u zajednici. U saradnji sa novosadskom kancelarijom Helsinškog odbora za ljudska prava Srbije, Pokrajinski ombudsman je realizovao projekat „Pravo na prava“ u okviru kojega je sa učenicima određenih razreda u svim osnovnim i srednjim školama u Vojvodini (ukupno oko 450 škola) tokom školske godine realizovano po 6 radionica na različite teme u oblasti ljudskih, prvenstveno, dečjih prava.

5

Institucija ombudsmana i njeno uvođenje u pravni prostor Republike Srbije predstavlja jasan znak i jedan je od ključnih dokaza da je i na ovim prostorima prihvaćen evropski orijentisan demokratski razvoj društva i države. Ustanovljenje institucije ombudsmana čija se uloga sastoji u tome da se, kao nezavisaan i samostalan državni organ, bavi unapređenjem i zaštitom ljudskih prava i sloboda pokazuje da je u Republici Srbiji, odnosno u AP Vojvodini jasno istaknuta namera poštovanja, zaštite i unapređenja prava koja su slepa za boje i pravac, koja ne poznaju ni desno ni levo, nego samo ono što je ljudsko. U okviru ove materije institucija Pokrajinskog ombudsmana u svom radu postupa po predstavkama građana koji smatraju da su njihova prava povređena, ili da je došlo do nepravilnosti u radu organa uprave. Osim toga, Pokrajinski ombudsman je ovlašćen da i po službenoj dužnosti (ex officio) istražuje potencijalna kršenja ljudskih prava i nepravilnosti u cilju povećanja pravne sigurnosti i bolje zaštite prava građana. U kancelariji Pokrajinskog ombudsmana pored samog Ombudsmana, postoji još pet zamenika, od kojih su dva zamenici opštih nadležnosti. Poslovi koje obavlja zamenik opštih nadležnosti definisani su dvostruko: -zamenici su nadležni da obavljaju poslove koje Odluka o Pokrajinskom ombudsmanu predviđa za Pokrajinskog ombudsmana, izuzev poslova koji su rezervisani isključivo za Pokrajinskog ombudsmana, dok je istovremeno njegova nadležnost i negativno određena u odnosu na poslove koji su prvenstveno vezani za zaštitu prava nacionalnih manjina, ravnopravnost polova i prava deteta (što, naravno, ne znači da se u svom radu ne susreće i sa tim pitanjima). Ovako definisana nadležnost za posledicu ima činjenicu da se najveći broj predstavki podnesenih Porkajinskom ombudsmanu odnosi na pitanja koja se nalaze u delokrugu opštih nadležnosti.

6

DELATNOST ZASTUPNIKA GRAĐANA

Zaštitnik građana postupa u okviru Ustava, zakona, drugih propisa i opštih akata kao i ratifikovanih međunarodnih ugovora i opšteprihvaćenih pravila međunarodnog prava. Posebnu pažnju posvećuje zaštiti: prava pripadnika nacionalnih manjina, prava deteta, prava osoba sa invaliditetom, prava lica lišenih slobode i ravopravnosti polova. On postupa po pritužbi građana (usmenoj ili pismenoj pritužbi Službi zaštitnika građana, koja po pravilu ne sme biti anonimna, i mora biti krajnje sredstvo) ili po sopstvenoj inicijativi, po pitanjima vezanim za nepropisan rad: organa uprave, republičkog javnog pravobranioca, odnosno organa i organizacija koja vrše javna ovlašćenja. Pritom se u obzir uzima i obaveza navedenih organa da pri postupanju sa strankama postupaju sa savesnošću, stučnošću, nepristrasnošću, delotvornošću, uz etičnost i neizbezno poštovanje dostojanstvenosti stranke. Po pažljivo razmotrenoj pritužbi zaštitnik građana je ovlašćen da na uviđene propuste upozori nadlezne organe i zatraži od njih da propuste isprave. Ukoliko to ne učine on može preduzeti radikalnije mere kao što su obaveštavanje Skupšine, Vlade i javnosti, odnosno preporučivanje da se utvrdi odgovornost rukovodilaca organa uprave. Osim ovog procesnog ovlašćenja zaštitnik građana ima pre svega savetodavna ovlašćenja u oblasti unapređenja ljudskih prava, delujući preventivno i edukativno. Zaštitnik građana nije ovlašćen da kontroliše rad predsednika Republike, Vlade, Narodne skupštine, Ustavnog suda i sudova i javnog tizilaštva. Opšta nadležnost ombudsmana obuhvata sledeće pritužbe i žalbe gađana: -pritužbe građana u odnosu na nadležnosti Pokrajinskog ombudsmana odnose se na rad inspekcijskih službi, posebno građevinske i komunalne, kako opštinske tako i pokrajinske -najviše pritužbi je na rad opštinskih i republičkih organa vlasti u vezi sa pitanjem službene upotrebe jezika i pisama. Pomenuti organi vlasti u mnogim slučajevima nedosledno primenjuju propise koji regulišu službenu upotrebu jezika i pisama nacionalnih zajednica, najčešće na štetu pripadnika nacionalnih manjina. - pritužbe u oblasti zaštite prava deteta odnose se na siromaštvo i probleme u vezi sa njim (npr. prava na materijalno obeštećenje porodice, dečjeg dodatka, itd.), na postupke centara za socijalni rad (najčešće u vezi procene roditeljskih sposobnosti), te škole (od organizcije rada sa decom i odnosa nastavnika i dece, do vršnjačkog nasilja). Primetan je porast broja neposrednog obraćanja dece, što govori i o tome da je korpus njihovih znanja koja se tiču dečjih prava dosegao kritičnu tačku na osnovu koje sami procenjuju nedoslednosti i kršenja. -žene se najčešće žale zbog problema u vezi sa radnim odnosima, penzijama i socijalnim davanjima, zbog nerešenog stambenog pitanja i loših uslova stanovanja, siromaštva, tačnije nezaposlenosti, nedovoljnih prihoda. Ipak, najviše pritužbi odnosi se na porodične probleme zbog razvoda braka i poveravanja dece i nasilja u porodici. U poslednje vreme sve su češće žalbe zbog uznemiravanja na poslu (mobinga).

7

ZAKLJUČAK

"Ombudsman", "zaštitnik građana", "čuvar zakonitosti" je kontrolna institucija koja vrši nadzor nad radom pre svega organa državne uprave, javnih službi, organa lokalne samouprave, dakle nad radom onih subjekata koji neposredno odlučuju o pravima i obavezama građana, a čijim radom, odnosno neradom mogu biti povređena nečija zagarantovana prava ili slobode. To nije ni organ uprave, ni sudski, ni zakonodavni organ, kao ni organ instancione pravne kontrole i zato nema ovlašćenja da donosi meritorne odluke o pravima i obavezama građana, a njegove intervencije nemaju pravno obavezujuću snagu. Njegova aktivnost se ispoljava u obliku mera upozorenja, ukazivanja, davanja mišljenja, predloga i inicijativa. On predstavlja specifičan vid spoljne, javne kontrole rada pre svega uprave, u funkciji zaštite i unapređenja ostvarivanja sloboda i prava čoveka, pri čemu deluje autoritetom svoje javne funkcije.

8

BIBLIOGRAFIJA

http://en.wikipedia.org/wiki/Ombudsmanhttp://www.ombudsmanapv.org/http:/www.projuris.rshttp://www.zastitnik.gov.rs/

9